КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ЖАЗЫК-ПРОЦЕССТИК КОДЕКСИ
2017-жылдын 2-февралы № 20
(КР 2017-жылдын 24-январындагы N 10 Мыйзамы менен 2019-жылдын 1-январынан колдонууга киргизилет)
ЖАЛПЫ БӨЛҮК
I БӨЛҮМ. НЕГИЗГИ ЖОБОЛОР
1-глава. Кыргыз Республикасынын жазык сот өндүрүшү жана аны колдонуу чөйрөсү жөнүндө мыйзамы
1-берене. Кыргыз Республикасынын жазык сот өндүрүшү жөнүндө мыйзамы 1. Кыргыз Республикасынын аймагында жазык сот өндүрүшү Кыргыз Республикасынын
Конституциясына (мындан ары - Конституция) жана ушул Кодекске ылайык ишке ашырылат. 2. Кыргыз Республикасынын жазык-процесстик мыйзамдары Конституцияга негизделген ушул
Кодекстен, эл аралык укуктун жалпы таанылган принциптеринен, ошондой эле Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдерден (мындан ары - Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдери) турат.
Адам укуктары боюнча эл аралык келишимдердин ченемдери түздөн-түз колдонулат жана башка эл аралык келишимдердин ченемдеринин үстүнөн артыкчылыкка ээ.
3. Жазык сот өндүрүшүнүн тартибин жөнгө салуучу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын жоболору ушул Кодекске киргизилген шартта гана колдонулууга тийиш.
4. Эгерде жазык сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексине (мындан ары - Граждандык кодекс) же Кыргыз Республикасынын Бузуулар жөнүндө кодексине (мындан ары - Бузуулар жөнүндө кодекс) ылайык чечилүүсү тийиш болгон маселени кароо зарылдыгы келип чыкса, ал тиешелүү тартипте чечилет.
2-берене. Ушул Кодекстин мейкиндикте колдонулушу Кыргыз Республикасынын аймагында жазык сот өндүрүшү, кылмыш же жорук жасалган
жерине карабастан, эгерде Кыргыз Республикасынын эл аралык келишими менен ушул Кодекстин мейкиндикте колдонулушунун башка эрежелери белгиленбесе, ушул Кодекске ылайык жүргүзүлөт.
3-берене. Ушул Кодекстин убакытта колдонулушу 1. Жазык сот өндүрүшү, эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, процесстик иш-аракетти
аткаруу, процесстик чечимди кабыл алуу учурунда колдонуудагы мыйзамга ылайык ишке ашырылат. 2. Процесстин катышуучуларына жаңы милдеттерди жүктөгөн, тикелей же кыйыр түрдө
укуктарын жокко чыгарган же аларды азайткан, аларды пайдаланууну кошумча шарттар менен чектеген жазык-процесстик мыйзам өткөн мезгилге карата колдонулбайт.
4-берене. Чет өлкөлүк жарандарга жана жарандыгы жок адамдарга карата ушул Кодекстин колдонулушу
1. Кыргыз Республикасынын аймагында чет өлкөлүк жарандарга, жарандыгы жок адамдарга, ошондой эле чет өлкөлүк юридикалык жактарга карата жазык сот өндүрүшү, эгерде Кыргыз Республикасынын өз ара укуктук жардам көрсөтүү жөнүндө эл аралык келишимдеринде башкача каралбаса, ушул Кодекстин ченемдерине ылайык жүргүзүлөт.
2. Эл аралык укуктун жалпы таанылган принциптерине жана ченемдерине жана Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык кол тийбестикти колдонгон адамдарга карата ушул Кодексте каралган процесстик иш-аракеттер кызматында кол тийбестикти колдонгон адам же мурда болгон чет мамлекеттин же ал кызматкери болуп саналган же болгон эл аралык уюмдун макулдугу менен жүргүзүлөт. Тиешелүү адамдын кол тийбестикти колдонору же колдонбостугу жана мындай кол тийбестиктин көлөмү канчалык экендиги жөнүндө маалымат ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан берилет.
5-берене. Ушул Кодексте камтылган негизги түшүнүктөрдүн аныктамасы Ушул Кодексте камтылган түшүнүктөр, эгерде мыйзамдарда өзгөчө көрсөтмөлөр болбосо,
төмөнкүдөй мааниге ээ: 1) апелляциялык инстанция - биринчи инстанциядагы сот тарабынан чыгарылган
мыйзамдуу күчүнө кире элек өкүмдөргө жана токтомдорго, ошондой эле соттук контролдоо тартибинде тергөө судьясы тарабынан чыгарылган токтомдорго даттануулар жана сунуштамалар боюнча жазык иштерин жана (же) жоруктар жөнүндө иштерди кароочу сот;
2) жакын туугандар - ата-энеси, балдары, асырап алуучулар, асырандылар, бир атадан жана бир энеден тараган жана атасы же энеси бөлөк болгон ага-инилер жана эже-сиңдилер, чоң ата, чоң эне, таята, таене, неберелер;
3) вердикт - айыпталуучунун күнөөлүүлүгү же күнөөсүздүгү жөнүндө негизги маселени кошкондо, анын алдына коюлган маселелер боюнча сот арачылар коллегиясынын чечими;
4) адамды өткөрүп берүү - берилүүгө тийиш болгон адам суратуучу мамлекеттин территориясында кылмыш жасаган жана аны суратылган мамлекеттин жазык мыйзамдары боюнча тааныган шартта жазыктык куугунтуктоо жана өкүмдү аткаруу үчүн адамды бир мамлекеттен экинчи мамлекетке өткөрүп берүү;
5) мамлекеттик айыптоочу - жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш боюнча сотто мамлекеттин атынан айыпты колдоочу прокурор;
6) жоруктар жөнүндө иштер - бир же бир нече жасалган жоруктар боюнча алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан жүргүзүлүүчү өндүрүш;
7) күбөнүн жана жабырлануучунун көрсөтмөлөрүн депонирлөө - сотко чейинки өндүрүштө тергөө судьясы тарабынан объективдүү себептерден улам аларды соттук териштирүүнүн жүрүшүндө суракка алуу мүмкүн болбойт же күбөнүн же жабырлануучунун коопсуздугун камсыз кылуу зарылдыгы бар деген негиздер болгондо, соттук далилдерди алдын ала камсыз кылуу (сактоо) максатында, тараптардын биринин өтүнүчү боюнча күбөнү же жабырлануучуну суракка алуу;
8) сотко чейинки өндүрүш - кылмыш жана (же) жорук жөнүндө арыз, билдирүүлөр Кылмыштардын жана жоруктардын бирдиктүү реестрине катталган убакыттан баштап, прокурор тарабынан иштин материалдарын маңызы боюнча кароо үчүн сотко жөнөткөнгө чейинки жазык сот өндүрүшү;
9) Кылмыштардын жана жоруктардын бирдиктүү реестри - маалыматтардын электрондук базасы, ага сотко чейинки өндүрүштүн, процесстик иш-аракеттердин башталышы, жазык иштеринин жана (же) жоруктар жөнүндө иштердин кыймылы, арыздануучулар жана жазык процесстеринин катышуучулары жөнүндө маалыматтар киргизилет;
10) даттануу - жазык сот өндүрүшүнүн катышуучулары тарабынан алып келинген алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн, прокурордун, тергөө судьясынын, соттун чечимдерине жана (же) аракеттерине (аракетсиздигине) жазуу жүзүндөгү каршы пикир;
11) турак жай - жашоочу жана жашоого ылайыксыз жайлары бар жекече турак үй, менчигинин түрүнө карабастан турак жай фондуна кирген жана туруктуу же убактылуу жашоо үчүн колдонулуучу
турак жай, ага тете эле турак жай фондуна кирбеген, бирок убактылуу жашоо үчүн колдонулуучу башка жай же курулуш;
12) мыйзамдуу өкүлдөр - жашы жете элек шектүүнүн, айыпкердин же жабырлануучунун, күбөнүн ата-энеси, асырап алуучулары, камкорчулары же көзөмөлчүлөрү, аталган адамдар көзөмөлүндө турган мекеменин же уюмдун, балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын өкүлдөрү;
13) жазык иштери боюнча эл аралык укуктук жардам жөнүндө суроо-талап - эл аралык келишимдин жана улуттук мыйзамдын талаптарына ылайык жол-жоболоштурулган, жазык иши боюнча белгилүү бир процесстик иш-аракеттерди жүргүзүү өтүнүчү менен компетенттүү органдын же чет мамлекеттин кызмат адамынын дарегине жөнөтүлүүчү документ;
14) коргоо - кылмыш же жорук жасады деп шектелип жаткан адамдардын укуктарын жана кызыкчылыктарын камсыз кылуу, айыпты жокко чыгаруу же жеңилдетүү, ошондой эле жазыктык куугунтуктоого мыйзамсыз тартылган адамдарды реабилитациялоо максатында коргоо тарабы жүргүзгөн процесстик иш-аракет;
15) арыз ээси - жазык сот өндүрүшүнүн тартибинде алгачкы текшерүү органына, тергөөчүгө, прокурорго, тергөө судьясына, сотко кайрылган адам;
16) менчигинде же башка укукта турган башка объект - транспорттук каражат, жер участогу, гараж, башка курулма же турмуш-тиричилик, кызматтык, чарбалык, өндүрүштүк же башка багыттагы менчик же башка укукта турган орун жай;
17) кассациялык инстанция - апелляциялык инстанциядагы соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмдөрүнө жана аныктамаларына даттануулар жана сунуштар боюнча жазык иштерин жана (же) жоруктар жөнүндө иштерди караган Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун (мындан ары - Жогорку сот) сот коллегиясы;
18) медиация - медиатордун (медиаторлордун) көмөктөшүүсү алдында алар тарабынан өз ара алгылыктуу макулдашууга жетишүү максаттарындагы шектүүнүн, айыпталуучунун жана жабырлануучунун ортосундагы жоруктар жөнүндө иштерди же жазык иштерин жөнгө салуунун ыктыярдуу жол-жоболору;
19) медиатор - медиация жөнүндө мыйзамдын талаптарына жооп берген, медиация жүргүзүүдө шектүүгө, айыпталуучуга жана жабырлануучуга жардам көрсөтүүчү көз карандысыз жеке жак;
20) бөгөт коюу чарасы - шектүүгө, айыпталуучуга карата тергөө судьясы, сот тарабынан колдонулуучу адамдын укуктарын жана эркиндиктерин убактылуу чектөөчү чара;
21) түнкү убакыт - 22.00ден 06.00га чейинки убакыт аралыгы; 22) алгачкы текшерүү органдары - жоруктар жөнүндө иштер жана башка процесстик
аракеттер боюнча өндүрүштү ишке ашырууга ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар; 23) эркинен ажыратууга соттолгон адамдарды өткөрүп берүү - башка мамлекеттин
жараны болуп саналган же анын аймагында туруктуу жашаган, башка мамлекеттин соту тарабынан соттолгон адамды башка мамлекетке жазасын андан ары өтөө үчүн өткөрүп берүү;
24) токтом - жазык иши же жоруктар жөнүндө иш боюнча судья тарабынан, өкүмдөн тышкары, жекече чыгарылган чечим; тергөөчү судьянын чечими; мыйзамдуу күчүнө кирген тиешелүү сот актысын кайра кароодо Кыргыз Республикасынын Жогорку соту чыгарган сот актысы; сотко чейинки өндүрүштө чыгарылган алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, тергөө органынын жетекчисинин, прокурордун чечими;
25) төрагалык кылуучу - жазык ишин жана (же) жоруктар жөнүндө ишти коллегиалдык түрдө кароодо сот отурумуна жетекчилик кылган судья, ошондой эле жазык ишин же жоруктар жөнүндө ишти жеке караган судья;
26) сунуштама - сот актысына ушул Кодексте белгиленген тартипте киргизилген прокурордун чара көрүү актысы;
27) өкүм - биринчи же апелляциялык инстанциядагы сот тарабынан чыгарылуучу айыпталуучунун күнөөлүү эместиги же күнөөлүү экендиги жана ага жаза дайындоо же болбосо аны жаза өтөөдөн бошотуу жөнүндө чечим;
28) сот арачысы - мыйзам менен белгиленген тартипте сот арачыларынын талапкерлеринин тизмесине киргизилген жана жазык ишин кароого катышууга тандалып алынган Кыргыз Республикасынын жараны;
29) пробациялык баяндама - айыпталуучунун инсандыгын, социалдык-турмуш-тиричилик шарттарын жана кылмыш жасоого өбөлгө болгон башка жагдайларды изилдөөнүн негизинде анын социалдык-психологиялык портрети жөнүндө пробация органдарынын корутундусу жана пробациялык көзөмөлгө алууну колдонуунун мүмкүндүгү (мүмкүн эместиги) жөнүндө тыянактар;
30) прокурор - Кыргыз Республикасынын Башкы прокурору (мындан ары - Башкы прокурор), областтардын, Бишкек шаарынын прокурорлору, райондук (шаардык) прокурорлор, аскер прокурорлору жана райондук (шаардык) прокурорлорго теңдештирилген прокурорлор, алардын орун басарлары жана жазык сот өндүрүшүнө катышуучу жана тиешелүү ыйгарым укуктарга ээ болгон прокуратура органдарынын башка кызмат адамдары;
31) процесстик иш-аракеттер - ушул Кодексте каралган тергөө, соттук же башка иш- аракеттер;
32) кызматташуу жөнүндө процесстик макулдашуу - айыптоочу жана коргоочу тараптардын ортосундагы макулдашуу, анда көрсөтүлгөн тараптар кызматташуунун шарттарын жана мындай кызматташуунун кесепеттерин аныкташат;
33) реабилитация - мыйзамсыз же негизсиз түрдө жазык куугунтугуна алынган адамдын укуктарын жана эркиндиктерин калыбына келтирүү жана ага келтирилген материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу тартиби;
34) реабилитацияланган - мыйзамсыз же негизсиз жазыктык куугунтуктоо менен байланыштуу келтирилген материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтурууга укугу бар адам;
35) реплика - сот отурумунда тараптардын жарыш сөзүнүн катышуучусунун башка катышуучулардын сүйлөгөн сөзүнө карата сын-пикири;
36) издөө чаралары - кылмыш жасаганга шектүү адамды аныктоо үчүн алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, ошондой эле тергөөчүнүн тапшырмасы боюнча алгачкы текшерүү органы же алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан көрүлүүчү чаралар;
37) тергөө бөлүмүнүн жетекчиси - тиешелүү тергөө бөлүмүнө башчылык кылган кызмат адамы, ошондой эле анын орун басары;
38) күбө иммунитети - өзүнө жана өзүнүн жакын туугандарына, аялына (күйөөсүнө), ошондой эле ушул Кодексте каралган башка учурларда каршы көрсөтмө бербөөгө адамдын укугу;
39) тергөөчү - жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүштү ишке ашырууга ыйгарым укуктуу кызмат адамы;
40) тергөө амалдары - ушул Кодексте белгиленген тартипте алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор тарабынан жүзөгө ашырылуучу иш үчүн мааниси бар маалыматтарды топтоо жана изилдөө боюнча иш-аракеттер;
41) тергөө судьясы - шектүүнүн, айыпталуучунун укуктарын жана эркиндиктерин чектөөчү чараларды колдонуучу, процесстик иш-аракеттердин жана алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин, прокурордун чечимдеринин мыйзамдуулугу үчүн соттук контролду жүзөгө ашыруучу судья;
42) элдешүү жөнүндө макулдашуу - шектүүнүн, айыпталуучунун жана жабырлануучунун ортосундагы жоруктар жөнүндө жана жекече ачык айыптоо иштери боюнча алар тарабынан өз алдынча же медиатордун жардамы менен жетишилген жазуу жүзүндөгү макулдашуу;
43) балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери - алгачкы текшерүү, тергөө, прокуратура, сот органдарында жана жазаны аткаруу мекемелеринде жашы жете электердин мыйзамдуу кызыкчылыктарын жактоого ыйгарым укуктуу адам;
44) атайын тергөө амалдары - бул кызыкчылыктары козголуп, жазык сот өндүрүшүнө тартылган адамдарды кабарландырбастан жүргүзүлүүчү жана тергөө адамдары менен аны
аныктоого мүмкүн болбогон, жазык сот өндүрүшүндө далилденүүгө жаткан жагдайларды айкындоого, маалыматтарды алууга багытталган иш-аракеттер;
45) атайын билимдер - сотко чейинки өндүрүштө жана сотто жазык ишин жана (же) жоруктар жөнүндө иштерди кароодо маселелерди чечүү үчүн зарыл болгон илим, техника, искусство же кол өнөрчүлүк жаатындагы кесипкөй билимдер жана жөндөмдөр;
46) коргоочу тарап - шектүү, айыпталуучу, ошондой эле алардын мыйзамдуу өкүлү, жактоочу, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтурууга жооптуу адам;
47) айыптоочу тарап - алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, тергөө бөлүмүнүн жетекчиси, прокурор, жеке айыптоочу, жабырлануучу, анын мыйзамдуу өкүлү жана өкүлү;
48) сот - бардык сот инстанцияларында жазык иштери жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча сот адилеттигин жүзөгө ашыруучу орган;
49) биринчи инстанциядагы сот - сот отурумунда иштин жагдайларын түздөн-түз изилдөөгө жана аныктоого жана ал боюнча тиешелүү чечимди чыгарууга ыйгарым укуктуу, райондук жана ага теңештирилген шаардык сот;
50) жазыктык куугунтуктоо - шектүүнүн, айыпталуучунун кылмыш жана (же) жорук жасаганынын бетин ачуу максатында айыптоочу тарап жүргүзүүчү процесстик иш-аракеттер;
51) жазыктык сот өндүрүшү - конкреттүү жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш боюнча сотко чейинки өндүрүштүн, соттук териштирүүнүн жүрүшүндө жана тергөө судьясынын токтомун, соттун чечимин аткарууда жүзөгө ашырылуучу процесстик иш-аракеттердин жана чечимдердин жыйындысы;
52) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы - жоруктар жөнүндө иш боюнча өндүрүштү жүзөгө ашыруучу кызмат адамы;
53) иш жүзүндө кармоо - кылмыш жана (же) жорук жасаганы боюнча негиздүү шек туудурган адамды эркинен иш жүзүндө ажыратуу учуру;
54) жеке айыптоочу - жабырлануучу же анын мыйзамдуу өкүлү жана өкүлү; 55) жеке аныктама - тергөө судьясы тарабынан чыгарылуучу чечим, аны менен чараларды
кабыл алууну талап кылган иш боюнча мыйзам бузуу фактыларын аныктоого прокурордун көңүлүн бурат;
56) эксперттик уюм - экспертизаларды уюштуруу жана жүргүзүү үчүн түзүлгөн адистештирилген уюм, ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган;
57) электрондук документ - маалымат электрондук-санариптик түрдө берилген жана электрондук санариптик кол коюу аркылуу ырасталган документ.
2-глава. Жазык сот өндүрүшүнүн милдеттери жана принциптери
6-берене. Жазык сот өндүрүшүнүн милдеттери Жазык сот өндүрүшүнүн милдеттери төмөнкүлөр болуп саналат: 1) инсанды, коомду жана мамлекетти кылмыштардан жана жоруктардан коргоо; 2) инсанды мыйзамсыз жана негизсиз айыптоодон, соттоодон, анын укуктарын жана
эркиндиктерин чектөөдөн коргоо; 3) кылмыштарды жана жоруктарды тез жана толук териштирүү; 4) кылмыш жана жорук жасаган адамдардын бетин ачуу жана жазык жоопкерчилигине тартуу; 5) адилеттүү соттук териштирүү жана жазык мыйзамын туура колдонуу; 6) мыйзамсыз айыпталган же күнөөсү жок адам соттолгон учурда токтоосуз жана толук
реабилитациялоо; 7) материалдык залалдын жана моралдык зыяндын ордун толтурууну камсыз кылуу.
7-берене. Укуктун жана мыйзамдуулуктун үстөмдүүлүк принциби
1. Кыргыз Республикасында жазык сот өндүрүшү укуктун үстөмдүүлүк принцибин сактоо менен жүзөгө ашырылат, ага ылайык адам, анын укуктары жана эркиндиктери эң жогорку баалуулуктар катары таанылат.
2. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, тергөө судьясы, сот, жазык сот өндүрүшүнө катышуучу башка органдар жана жактар Кыргыз Республикасынын Конституциясынын, ушул Кодекстин жана башка мыйзамдарынын жоболорун бекем сактоого милдеттүү.
8-берене. Сот адилеттигин соттун гана жүзөгө ашыруу принциби Кыргыз Республикасында жазык иштери жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча сот
адилеттиги сот тарабынан гана жүзөгө ашырылат. Ушул Кодексте каралган учурларда жазык сот өндүрүшү сот арачыларынын катышуусу менен ишке ашырылат.
9-берене. Судьялардын көз карандысыздык принциби 1. Судьялар көз карандысыз жана Кыргыз Республикасынын Конституциясына жана
мыйзамдарына гана баш ийишет. 2. Сот адилеттигин жүргүзүү боюнча судьянын ишине кийлигишүүгө тыюу салынат жана
мыйзам боюнча жоопкерчиликке алып келет. 3. Судьялардын көз карандысыздыгы Конституция менен кепилдикке алынат.
10-берене. Сот адилеттигине жеткиликтүүлүктү камсыз кылуу принциби 1. Прокурор, тергөөчү жана алгачкы текшерүү органы кылмыштын жана жоруктун белгилерин
аныктаган ар бир учурда өз компетенциясынын чегинде сотко чейинки өндүрүштү баштоого, кылмыш же жорук жасаган адамдын кылмыштуу окуясын, жоругун аныктоодо мыйзамда каралган бардык чараларды көрүүгө милдеттүү.
2. Сот, прокурор, тергөөчү жана алгачкы текшерүү органы кылмыштан же жоруктан жабыр тарткандардын сот адилеттигине жетүүсүн жана мыйзамда белгиленген учурларда жана тартипте келтирилген залалдын ордун компенсациялоону камсыз кылууга милдеттүү.
11-берене. Инсандын ар-намысын жана кадыр-баркын урматтоо принциби 1. Инсандын ар-намысын жана кадыр-баркын урматтоо жазык сот өндүрүшүнө катышкан
бардык органдар жана адамдар үчүн милдеттүү. 2. Тергөө, сот жана башка процесстик иш-аракеттерди жүргүзүүдө коркутууга, зомбулук жана
башка мыйзамсыз аракеттерди жасоого жол берилбейт. 3. Бөгөт коюу чарасы катары камакка алуу тандалып алынган адамды, ошондой эле кылмыш
жана (же) жорук жасоодо шектүү болуп кармалган адамды камакта кармоо анын өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч келтирбей турган шартта жүзөгө ашырылууга тийиш.
4. Ишке катышкан адамдардын эч кимиси зомбулукка, кыйноолорго жана башка ырайымсыз же адамдын кадыр-баркын кемсинтүүчү мамилеге жана жазага тартылышы мүмкүн эмес.
12-берене. Инсандын кол тийгистик принциби 1. Ушул Кодексте каралгандан башка негизде жана тартипте эч ким камакка алынышы мүмкүн
эмес. Соттун чечимине чейин адам 48 сааттан ашык мөөнөткө, ал эми жашы жетелек адам - 24 сааттан ашык мөөнөткө кармалышы мүмкүн эмес.
2. Сот, прокурор, тергөөчү жана алгачкы текшерүү органы кармалган же эркинен ажыратылган же медициналык же психиатриялык стационарга мыйзамсыз жайгаштырылган же ушул Кодексте каралгандагыдан ашык мөөнөткө камакта кармалган адамды токтоосуз бошотууга милдеттүү.
3. Кыйноолорду жана катаал мамилени колдонуу жолу менен алынган кандай болбосун далилдер, сот тарабынан кабыл алынбашы керек.
13-берене. Жазык сот өндүрүшүндө адамдын жана жарандын укуктары менен эркиндиктерин коргоо принциби
1. Ар бир адамга жазык сот өндүрүшүнүн бардык баскычында анын укуктары менен эркиндиктерин соттук коргоого кепилдик берилет.
2. Сот, прокурор, тергөөчү жана алгачкы текшерүү органы жазык процессине катышкан жарандардын укуктарын жана эркиндиктерин коргоону камсыз кылууга, аларды ишке ашыруу үчүн шарттарды түзүүгө, процесстин катышуучуларынын мыйзамдуу талаптарын канааттандырууга өз убагында чараларды көрүүгө милдеттүү.
3. Эч ким өзүнө, өзүнүн жубайына жана (же) чөйрөсү ушул Кодекс менен аныкталган жакын туугандарына каршы күбөгө өтүүгө милдеттүү эмес.
4. Жазык иштери боюнча сот ишин жүргүзүүдө жарандын укуктары менен эркиндиктерин бузуунун натыйжасында ага келтирилген залалдын орду мыйзамда белгиленген негиздер боюнча жана тартипте толтурулууга тийиш.
5. Жабырлануучуга, күбөгө же ишке катышкан башка адамдарга, ошондой эле алардын жакын туугандарына, жубайына зомбулук колдонуу, мүлкүн жок кылуу же залалга учуратуу коркунучу келтирилгендиги же башка коркунучтуу, мыйзамга каршы аракеттерге дуушар кылынгандыгы тууралуу жетиштүү маалыматтар болгондо, сот, прокурор, тергөөчү, алгачкы текшерүү органы өз кызмат укуктарынын чегинде андай адамдардын өмүрүн, ден соолугун, ар-намысын, кадыр-баркын жана мүлкүн коргоого мыйзамда каралган чараларды көрүүгө милдеттүү.
6. Сот айыпталуучунун күнөөсүздүгүн көрсөткөн фактылар табылган учурда, аны актоого милдеттүү.
7. Прокурор шектүүнүн, айыпталуучунун күнөөсүздүгүн көрсөткөн фактылар табылган учурда, ал адамды жазыктык куугунтуктоону кыскартуу үчүн чараларды көрүүгө, ал эми айыпталуучуга карата сотто айыптоону колдоодон баш тартууга милдеттүү.
8. Тергөөчү шектүүнүн, айыпталуучунун күнөөсүздүгүн көрсөткөн фактылар табылган учурда, ал адамга карата жазыктык куугунтуктоону токтотууга милдеттүү.
9. Өзүнүн кылмыш жана (же) жорук жасагандыгын жекече моюнга алышынын негизинде гана эч ким соттолууга тийиш эмес.
14-берене. Турак жайдын жана башка объекттердин кол тийгистик принциби 1. Ар бир адам өзүнүн менчигинде же башка укукта болгон турак жайынын жана башка
объекттеринин кол тийгистигине укуктуу. Алар пайдалануусунда турган адамдын эркине каршы анын менчигинде же башка укукта турган турак жайына жана башка объекттерине кире албайт.
2. Тинтүү, алып коюу, текшерүү жүргүзүүгө жана башка процесстик иш-аракеттерди жүзөгө ашырууга, ошондой эле өзүнүн менчигинде же башка укукта болгон турак жайына жана башка объекттерге кирүүгө соттун чечиминин негизинде гана жол берилет.
3. Ушул Кодексте каралган учурларда тинтүү, алып коюу, текшерүү жүргүзүүгө жана процесстик иш-аракеттерди ишке ашырууга, ошондой эле өзүнүн менчигинде же башка укукта болгон турак жайга же башка объекттерге кирүүгө соттун чечимисиз жол берилет. Ушундай иш- аракеттердин мыйзамдуулугу жана негиздүүлүгү сот тарабынан каралууга тийиш.
4. Ушул беренеде белгиленген кепилдиктер жана чектөөлөр юридикалык жактарга да жайылтылат.
15-берене, Менчиктин кол тийгистик принциби 1. Менчик кол тийгис. Эч ким негизделбестен өз мүлкүнөн ажыратылышы мүмкүн эмес. Менчик
ээсинин эркинен тышкары, мүлкүн алып коюуга соттун чечими боюнча гана жол берилет. 2. Эгерде менчиктеги мүлк иш боюнча буюм далили болуп саналса, ошондой эле ушул
Кодексте каралган учурларда жана тартипте мүлк ээсинен алынышы мүмкүн.
16-берене. Адамдын өмүрүн коргоо, кат алышуунун, телефон менен жана башка сүйлөшүүлөрдүн, почта, телеграф, электрондук жана башка билдирүүлөрдүн жашырындуулук принциби
1. Жарандын кат алышуунун, телефон менен жана башка сүйлөшүүлөрдүн, почта, телеграф, электрондук жана башка билдирүүлөрдүн жашырындуулугуна укугун чектөөгө соттун чечиминин негизинде гана жол берилет.
2. Почта, телеграф жөнөтүүлөрүнө камак коюу жана аларды байланыш мекемелеринде тинтүү, телефон менен жана башка сүйлөшүүлөрдү контролдоо жана жазып алуу, абоненттердин жана (же) абоненттик түзүлүштөрдүн ортосундагы кошулуулар жөнүндө маалымат алуу соттун чечиминин негизинде гана жүргүзүлүшү мүмкүн.
17-берене. Күнөөсүздүк презумпциясы 1. Ар бир адамдын айыптуулугу мыйзамда каралган тартипте далилденип жана мыйзамдуу
күчүнө кирген соттун өкүмү менен белгиленмейинче, ал кылмыш жана (же) жорук жасоодо күнөөсүз деп эсептелет.
2. Эч ким өзүнүн күнөөлүү эместигин далилдөөгө милдеттүү эмес. Шектүүнү, айыпталуучуну коргоодо келтирилген далилдерди четке кагуу жана күнөөнү далилдөө түйшүгү айыптоо тарабында болот.
3. Күнөөлүү делинген бардык шектенүүлөр айыпталуучунун пайдасына чечмеленет. 4. Айыптоочу өкүм божомолдорго негизделиши мүмкүн эмес.
18-берене. Тараптардын тең укуктуулугунун жана атаандаштыгынын негизинде жазык сот өндүрүшүн жүргүзүү принциби
1. Жазык сот өндүрүшү айыптоо жана коргоо тараптарынын тең укуктуулугунун жана атаандаштыгынын негизинде жүргүзүлөт.
2. Айыптоо, актоо жака сот тарабынан ишти чечүү бири-биринен өзүнчө бөлүнгөн жана ар кандай органдар жана адамдар тарабынан жүзөгө ашырылат.
3. Сот калыстыкты жана объективдүүлүктү сактоо менен, тараптардын процесстик укуктарын жана милдеттерин ишке ашыруу үчүн зарыл шарттарды түзөт.
4. Жазык сот өндүрүшүнө катышуучу тараптар тең укуктуу. Сот процесстик чечимди аны изилдөөгө катышуу ар бир тараптын бирдей катышуусу камсыз кылынган далилдерге гана негиздейт.
5. Тараптар жазык сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө өзүнүн позициясын, аны жактап калуунун ыкмаларын жана каражаттарын өз алдынча жана сотко, башка органдарга жана жактарга көз каранды болбостон тандап алат. Сот тараптын өтүнүчү боюнча, ушул Кодексте каралган тартипте ага зарыл материалдарды алууга көмөк көрсөтөт.
19-берене. Шектүүнүн, айыпталуучунун коргоо укугун камсыз кылуу принциби 1. Шектүү, айыпталуучу коргонууга укуктуу. Сот, прокурор, тергөөчү, алгачкы текшерүү органы
шектүүгө, айыпталуучуга ушул Кодексте белгиленген каражаттар жана ыкмалар менен коргонуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылууга милдеттүү.
2. Коргоо укугу медициналык мүнөздөгү мажбурлоочу чараларды колдонуу боюнча сот иши жүргүзүлүп жаткан адамга да камсыз кылынат.
3. Ушул Кодексте каралган учурларда, жактоочунун жана (же) шектүүнүн мыйзамдуу өкүлүнүн милдеттүү катышуусу жазык сот өндүрүшүн жүзөгө ашырып жаткан кызмат адамдары тарабынан камсыз кылынат.
4. Ушул Кодексте каралган учурларда шектүү, айыпталуучу мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык жардамды колдонууга укуктуу.
20-берене. Жазык сот өндүрүшүнүн тил принциби 1. Жазык сот өндүрүшү мамлекеттик жана (же) расмий тилде жүргүзүлөт. 2. Сот өндүрүшү жүргүзүлүп жаткан тилди билбеген ишке катышкан адамдарга эне тилинде
билдирүү жасоо, көрсөтмө берүү, өтүнүч билдирүү, иштин бардык материалдары менен таанышуу, сотто чыгып сүйлөө жана квалификациялуу тилмечтин кызматынан пайдалануу укугу берилет.
21-берене. Процесстик аракеттерге (аракетсиздиктерге) жана чечимдерге даттануу принциби
Соттун, прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын аракеттери (аракетсиздиги) жана чечимдери ушул Кодексте белгиленген тартипте даттанылышы мүмкүн.
22-берене. Калыстык жана далилдерди эркин баалоо принциби 1. Судья, сот арачысы, прокурор жана тергөөчү өздөрүнүн милдеттерин аткарууда алдын ала
ынанымдын таасири алдында же иштин жыйынтыгына жеке кызыкдар болбоого, өзү карап жаткан конкреттүү жазык ишине карата алдын ала калпыс пикирде турбоого же бир тараптын кызыкчылыктары үчүн экинчи тарапка зыян келтирүү аракеттерин көрбөөгө тийиш.
2. Судья далилдерди сот отурумунда изилденген далилдердин жыйындысына негизделген өзүнүн ички ынанымдары боюнча, мыйзамды жетекчиликке алуу менен баалайт.
3. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун сотко чейинки өндүрүштө далилдерди баалоолору судья үчүн милдеттүү мааниге ээ эмес.
4. Эч кандай далилдер күн мурунтан белгиленген күчкө ээ эмес жана алар судья тарабынан жыйынтыктуу бааланат.
3-глава. Жазыктык куугунтуктоо
23-берене. Жазыктык куугунтуктоонун түрлөрү 1. Жасалган кылмыштын мүнөзүнө жана деңгээлине жараша жазыктык куугунтуктоо, соттогу
айыптоону кошуп алганда, жекече, жекече-жалпы жана жалпы тартипте жүзөгө ашырылат. 2. Кыргыз Республикасынын Жоруктар жөнүндө кодексинин (мындан ары - Жоруктар жөнүндө
кодекс) "Уруп-сабоо" деген 65-беренесинде, "Ден соолукка жеңил зыян келтирүү" деген 66- беренесинде, "Абайлабагандан ден соолукка анча оор эмес зыян келтирүү" деген 67-беренесинде, "Венерикалык ооруу жугузуу" деген 68-беренесинде, "Абийир жана дин тутуу эркиндигине болгон укукту жүзөгө ашырууга тоскоолдук кылуу" деген 84-беренесинде каралган жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүш жеке айыптоо иштерине кирет, алар боюнча өндүрүш жабырлануучунун, анын мыйзамдуу өкүлүнүн арызы боюнча гана башталат жана тараптардын жарашууларына байланыштуу кыскартылууга тийиш. Тараптардын жарашуусуна сот өкүм чыгаруу үчүн өзүнчө бөлмөгө чыгып кеткенге чейин жол берилет.
3. Жекече-жалпы айыптоо иштерине ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган жоруктарды кошпогондо, Жоруктар жөнүндө кодексте каралган жоруктар жана Кыргыз Республикасынын Жазык кодексинин (мындан ары - Жазык кодекси) 132-беренесинде, 135-беренесинин 1-бөлүгүндө, 139- беренесинин 1-бөлүгүндө, 140-142-беренелеринде, 161-беренесинин 1-бөлүгүндө, 163- беренесинде, 172-беренесинин 1-бөлүгүндө, 200-беренесинин 1-бөлүгүндө, 201-беренесинин 1- бөлүгүндө, 202-беренесинин 1-бөлүгүндө, 203-беренесинин 1-бөлүгүндө, 204-беренесинин 1- бөлүгүндө, 205-беренесинин 1-бөлүгүндө, 206-беренесинин 1-бөлүгүндө, 209-беренесинин 1- бөлүгүндө, 210-беренесинин 1-бөлүгүндө, 266-беренесинин 1-бөлүгүндө, 296, 297-беренелеринде каралган кылмыштар кирет.
Жекече-жалпы айыптоо иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жабырлануучунун же анын мыйзамдуу өкүлүнүн арызы боюнча гана башталат жана тараптардын жарашуусу менен Жазык кодексинин 61-беренесине ылайык кыскартууга жол берилет.
Жазык кодексинин 296, 297-беренелеринде каралган кылмыштар мас абалында жасалган болсо, жарашууга жол берилбейт.
4. Тергөөчү, прокурор, ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн бардык кылмыш жөнүндө сотко чейинки өндүрүштү, эгерде бул кылмыш көз каранды же жардамсыз абалдан улам же болбосо башка себептер боюнча өзүнүн укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын коргой албаган адамдарга карата жасалса, жабырлануучунун же анын мыйзамдуу өкүлүнүн арызы жок учурда да баштай берет.
5. Ушул берененин 2 жана 3-бөлүктөрүндө көрсөтүлгөндөрдөн тышкары, кылмыштар жөнүндө жазык иштери жалпы айыптоо иштерине кирет. Ушул иштер боюнча жазыктык куугунтуктоо жабырлануучунун арыз беришине карабастан ишке ашырылат.
24-берене. Жазыктык куугунтуктоону ишке ашыруу милдети
1. Айкын жана жекече-жалпы айыптоо иштери боюнча мамлекеттин атынан жазыктык куугунтуктоону алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор жүзөгө ашырат.
2. Кылмыштын же жоруктун белгилери аныкталган ар бир учурда алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор ушул Кодексте каралган кылмыш жана (же) жоруктун окуясын, кылмыш жана (же) жорук жасаганга шектүү адамдарды аныктоо боюнча чараларды көрөт.
3. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор ушул Кодекстин 23-беренесинин 5-бөлүгүндө каралган учурларда, жабырлануучунун өз эркин билдирүүсүнө карабастан жазык иштери боюнча жазыктык куугунтуктоону жүзөгө ашырууга ыйгарым укуктуу.
4. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун ушул Кодексте белгиленген ыйгарым укуктарынын чектеринде коюлган талаптары, тапшырмалары жана суроо-талаптары, менчигинин түрүнө карабастан бардык мекемелер, ишканалар, уюмдар, кызмат адамдары жана жарандар тарабынан аткарылууга милдеттүү.
25-берене. Жарандардын жазыктык куугунтуктоону жана айыптоону жүзөгө ашырууга же катышууга укугу
1. Жабырлануучу каза болгон же кураш же ден соолугу боюнча жазык сот өндүрүшүндө өзүнүн эркин билдире албаган учурда, анын каалаган жашы жеткен жакын туугандарынын, жубайлардын бири ушул Кодексте каралган тартипте айыпталуучуну жазыктык куугунтуктоого, ал эми жеке айыптоо иштери боюнча - айыптоо коюуга жана колдоого алууга катышууга укуктуу.
2. Соттук териштирүүнүн убагында прокурордун айыптоодон баш тартуусу жабырлануучуну айыптоону колдоо укугунан ажыратпайт.
3. Эгерде жабырлануучу же анын укук мураскору өндүрүштүн каалаган учурунда шектүүнүн, айыпталуучунун же соттолуучунун күнөөсүздүгүнө (тиешеси жоктугуна) ынанган учурда, ал жазыктык куугунтуктоодон же айыптоону колдоодон баш тартууга укуктуу жана тергөөчүгө, прокурорго, сотко баш тартуунун жүйөсүн баяндайт.
26-берене. Иш боюнча өндүрүштү жокко чыгаруучу жагдайлар 1. Иш боюнча өндүрүш төмөнкү жагдайларда кыскартылууга жатат: 1) кылмыш окуясы жана (же) жорук окуясы болбогондо; 2) жосундарда кылмыштын курамы жана (же) жоруктун курамы болбогондо; 3) жазык мыйзамынан же Жоруктар жөнүндө кодекстен алып караганда, келтирилген залал
укук чегинде болгондо: коргонуу зарылдыгы; курулай коргонуу; аргасыз зарылдык; жеке же психикалык жактан мажбурлоо; кылмыш же жорук жасаган адамды кармоо; кызмат орду боюнча мыйзамды, буйрукту (тескемени), милдеттерди аткаруу; негиздүү тобокелчилик; атайын тапшырманы аткаруу;
4) ушул Кодексте каралган учурларда жабырлануучунун арызы жок болгондо; 5) ошол эле айыптоо боюнча соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү же жазыктык куугунтук
мүмкүн эместигин көрсөткөн соттун бузула элек чечими чыккан адамга карата; 6) ошол эле жосун боюнча ишти кыскартуу жөнүндө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым
укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун жокко чыгарылбаган токтому чыккан адамга карата;
7) жазык сот өндүрүшүн жүзөгө ашырган учурда каза болгон адамга карата, иш боюнча өндүрүш каза болгон адамды реабилитациялоо же башка жактарга карата ишти тергөө үчүн зарыл болгон учурлардан тышкары;
8) кылмышты аягына чыгаруудан ыктыярдуу баш тарткан адамга карата; 9) Жоруктар жөнүндө кодекстин жана Жазык кодексинин Өзгөчө бөлүктөрүнүн жоболорунан
улам жазык жоопкерчилигинен бошотулууга жаткан адамдарга карата; 10) жоруктун декриминалдашуусуна байланыштуу;
11) эгерде мунапыс жасалган жорук үчүн жаза колдонууну четтетсе, мунапыс актысынан улам; 12) эскирүү мөөнөтү өтүп кеткендиктен; 13) ушул Кодекстин 23-беренесинин 3-бөлүгүнө жана Жоруктар жөнүндө кодекстин 39-
беренесине ылайык тараптардын жарашуусуна байланыштуу. 2. Эгерде ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1 жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн жагдайлар соттук
териштирүү маалында аныкталса, сот ишти териштирүүнү аягына чейин жеткирип, актоо өкүмүн чыгарат.
3. Эгерде айыпталуучу буга каршы чыкса, ушул берененин 1-бөлүгүнүн 10, 11 жана 12- пункттарында көрсөтүлгөн негиздер боюнча ишти кыскартууга жол берилбейт. Бул учурда иш боюнча өндүрүш, тиешелүү негиздер болгондо, актоочу өкүмдүн же айыптоочу өкүмдүн токтому менен, соттолгонду жазасын өтөөдөн бошотуу менен уланат же аяктайт.
4. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1, 2, 3-пункттарында көрсөтүлгөн жагдайлар реабилитациялоочуларга тиешелүү.
II БӨЛҮМ. ЖАЗЫК СОТ ӨНДҮРҮШҮНҮН СУБЪЕКТТЕРИ
4-глава. Сот
27-берене. Сот 1. Сот жазык иштери жана (же) жоруктар жөнүндө иштер боюнча сот адилеттигин жүзөгө
ашырат. 2. Жазык иштери жана (же) жоруктар жөнүндө иштер көз карандысыз, компетенттүү жана
калыс соттор тарабынан каралууга тийиш.
28-берене. Соттун курамы 1. Жазык иштерин жана жоруктар жөнүндө иштерди кароо судья тарабынан жеке же сот
тарабынан коллегиалдуу жүзөгө ашырылат. Конкреттүү ишти кароо үчүн соттун курамы судьялардын адистешүүсүн эске алуу менен, анын түзүлүшүнө соттук териштирүүнүн натыйжасына кызыкдар адамдардын таасир көрсөтүүсү болбогон тартипте, анын ичинде автоматташтырылган тутумду колдонуу менен түзүлөт.
2. Ушул берененин 3-бөлүгүндө каралган жазык иштеринен тышкары жазык иштерин жана жоруктар жөнүндө иштерди биринчи инстанциядагы сотто кароо судья тарабынан жекече жүзөгө ашырылат.
3. Сот арачыларынын катышуусу менен жазык иштерин кароо ушул Кодекстин 45-главасында белгиленген эрежелер боюнча сот тарабынан жүзөгө ашырылат.
4. Жазык иштерин жана жоруктар жөнүндө иштерди апелляциялык тартипте кароо курамы үч судьядан турган соттук коллегия тарабынан жүзөгө ашырылат.
5. Жазык иштерин жана жоруктар жөнүндө иштерди кассациялык тартипте кароо Жогорку соттун курамы үч судьядан турган соттук коллегиясы тарабынан жүзөгө ашырылат.
6. Жазык ишин жана жоруктар жөнүндө ишти коллегия курамындагы сот тарабынан кароодо ошол соттун төрагасынын же анын орун басарынын тапшырмасы боюнча коллегия мүчөлөрүнүн бири төрагалык кылат.
7. Бир коллегиядагы судьяларга апелляциялык инстанциядагы ишти кароого катышууга тоскоолдук кылуучу жагдайлар болгон учурда, областтык жана ага теңештирилген соттун төрагасы, ал эми кассациялык инстанцияда - Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун төрагасы, анын орун басарлары ишти кароого катышууга башка коллегиянын судьяларын тартууга укуктуу.
8. Сотко чейинки өндүрүштө соттук көзөмөлдөө тергөө судьясы тарабынан жекече жүзөгө ашырылат.
29-берене. Судья
1. Ишти жекече өзү караган, соттун отурумун даярдоо же өкүмдү же башка чечимди аткарууну камсыз кылуу боюнча тескөө иш-аракеттерин жүргүзгөн, өтүнүчтөрдү жана даттанууларды чечкен судьяга өз компетенциясынын чегинде соттун ыйгарым укуктары таандык.
2. Судьялардын коллегиясынын курамында ишти караган судья каралып жаткан ишке байланыштуу келип чыккан бардык маселелерди чечүүдө төрагалык кылуучу жана башка судьялар менен бирге тең укуктарга ээ. Каралып жаткан маселелер боюнча, башка судьялардын ой-пикири менен макул болбогон учурда судья өзгөчө пикирин жазуу жүзүндө баяндоого укуктуу. Конвертти ачууга жана судьянын өзгөчө пикири менен таанышып чыгууга ишти кароо учурунда жогору турган сот тарабынан гана жол берилет.
30-берене. Соттун ыйгарым укуктары 1. Сот төмөнкүлөргө ыйгарым укуктуу: 1) адамды күнөөсүз деп таанууга; 2) адамды кылмыш жана (же) жорук жасаганга күнөөлүү деп таанууга жана ага жаза
дайындоого же пробациялык көзөмөлгө алууну колдонууга; 3) жазыктык-укуктук таасир этүүнүн башка мажбурлоо чараларын (коопсуздук чараларын)
колдонууга; 4) жорукту Жазык кодексинин ченемдери боюнча квалификациялоого жана жазык сот
өндүрүшү айыпталуучунун күнөөлүүлүгү жөнүндө вердикт чыгарган сот арачыларынын катышуусу менен жүзөгө ашырылган учурларда айыпталуучунун жазасын дайындоого;
5) адамга карата медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын жана (же) мажбурлоочу дарылоону колдонууга;
6) адамга карата жашы жетелектерге карата колдонулуучу тарбиялык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууга;
7) юридикалык жактарга карата жазыктык-укуктук таасир этүүнүн мажбурлоочу чараларын колдонууга;
8) адамга карата жоруктар жөнүндө иштер боюнча жаза болуп саналбаган жазыктык-укуктук таасир этүүнүн мажбурлоочу чараларын колдонууга;
9) төмөн турган сот тарабынан кабыл алынган чечимди жокко чыгарууга же өзгөртүүгө; 10) жоруктар жөнүндө иштер жана жазык иштери боюнча шектүүнү, айыпталуучуну жана
жабырлануучуну медиатор менен маалыматтык жолугушууга жөнөтүүгө; 2. Сотко чейинки өндүрүштө адамдын укуктарынын жана эркиндиктеринин сакталышына
соттук көзөмөлдөөнү тергөө судьясы жүзөгө ашырат. 3. Сот ишти жаңы жана жаңыдан ачылган жагдайлар боюнча кайра кароого укуктуу.
31-берене. Тергөө судьясынын ыйгарым укуктары 1. Тергөө судьясы сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө төмөнкүдөй чечимдерди кабыл
алууга ыйгарым укуктуу: 1) кылмыш жана (же) жорук жасаганга шектүү адамды кармоонун мыйзамдуулугу жана
негиздүүлүгү жөнүндө; 2) бөгөт коюу чараларын колдонуу жөнүндө; 3) бөгөт коюу чараларынын мөөнөттөрүн узартуу жөнүндө; 4) тиешелүү экспертизаларды жүргүзүү үчүн камакта турбаган шектүүнү, айыпталуучуну
медициналык же психиатриялык стационарга жайгаштыруу жөнүндө; 5) жеке жана юридикалык жактардын эсептерде жана аманаттарда же банктарда жана
кредиттик уюмдарда сактоодо турган акчалай каражаттарын кошуп алганда, мүлкүнө, баалуу кагаздарына жана алардын сертификаттарына камак салуу же камактан чыгаруу жөнүндө;
6) айыпталуучуну убактылуу кызмат ордунан четтетүү жөнүндө; 7) каза болгон адамдын жакын туугандарынын, жубайынын макулдугу болбогондо, эксгумация
жүргүзүү жөнүндө;
8) алардын макулдугу болбогондо, менчикте турган турак жайды, ошондой эле анда жашап турган адамдардын башка укуктарындагы башка объекттерди кароону жүргүзүү жөнүндө;
9) алып коюуну жана (же) тинтүүнү жүргүзүү жөнүндө; 10) ушул Кодекстин 100-беренесинде каралган учурларды кошпогондо, жеке тинтүүнү
жүргүзүү жөнүндө; 11) ушул Кодексте каралган атайын тергөө иш-аракеттерин жүргүзүү жөнүндө. 2. Соттук көзөмөлдөөнү жүзөгө ашыруунун чектеринде тергөө судьясы жазык сот өндүрүшүнүн
катышуучуларынын алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун аракеттерине (аракетсиздигине) жана чечимдерине даттанууларды карайт.
3. Ушул Кодексте каралган учурларда, тергөө судьясы: 1) сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө жүйөлүү себептер боюнча соттук териштирүүгө
келүүсү мүмкүн болбогон адамдардын же болбосо ишти маңыз боюнча соттук отурумда кароодогу суракта аларга психикасын жабырландыруучу таасирди болтурбоо максатында алардын көрсөтмөлөрүн депонирлейт;
2) эгерде айыпталуучу ушул Кодекстин 114-беренесинин 5-бөлүгүндө каралган бузуулардын бирине жол берген учурларда, күрөөнү мамлекеттин пайдасына алуу тууралуу маселени чечет;
3) күбөлөргө, жабырлануучуларга жана жазык сот өндүрүшүнүн башка катышуучуларына карата коопсуздукту камсыз кылуу чараларын колдонуу жөнүндө чечим кабыл алат;
4) кызматташуу жөнүндө процесстик макулдашууну бекитет. 4. Тергөө судьясы ушул Кодекске ылайык ишти маңызы боюнча чечүүдө соттук кароонун
предмети болушу мүмкүн болгон маселелерди алдын ала чечпөөгө, тергөөгө жана тергөө иш- аракеттерин жүргүзүүгө жиберүү жөнүндө көрсөтмөлөрдү бербөөгө, сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу жана көзөмөлгө алуучу прокурордун ордуна иш-аракеттерди жасабоого жана чечимдерди кабыл албоого тийиш.
32-берене. Сот арачыларынын ыйгарым укуктары 1. Сот арачыларынын катышуусу менен жазык сот өндүрүшүн ишке ашырууда, ушул Кодекстин
336-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1, 2 жана 4-пункттарында каралган, ушул Кодекс менен белгиленген тартипте алардын алдына коюлган маселелерди чечет.
2. Сот арачылары төмөнкүлөргө укуктуу: 1) иштин жагдайын өзүнүн ички ынанымы боюнча өз алдынча баалоо мүмкүнчүлүгүн алуу жана
сот арачыларынын коллегиясынын алдына коюлган суроолорго жооп берүү үчүн сотто каралып жаткан далилдерди изилдөөгө катышууга;
2) жазык сот өндүрүшүнүн катышуучуларына суроолорду берүүгө, алар жазуу жүзүндө төрагалык кылуучуга старшиналар аркылуу берилет;
3) буюм далилдерин, документтерди кароого, жерди жана жайларды кароолорду жүргүзүүгө, далилдерди изилдөө боюнча бардык башка аракеттерге катышууга;
4) төрагалык кылуучудан ишке тиешелүү мыйзам ченемдерин жана алар үчүн түшүнүксүз башка суроолорду чечмелеп берүүнү суранууга;
5) сот отурумунун учурунда жазуу жүзүндө кыскача жазууларды жүргүзүүгө. 3. Сот арачылары төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) сот отурумунун убагында тартипти сактоого жана төрагалык кылуучунун мыйзамдуу
тескөөлөрүнө баш ийүүгө; 2) тыныгуу жарыяланган же ишти угуу кийинкиге калтырылган учурда, сот отурумун улантуу
үчүн сот тарабынан көрсөтүлгөн убакытта келүүгө; 3) ишти угуу убагында соттун отурум залынан чыгып кетпөөгө; 4) каралып жаткан жазык ишинин жагдайлары боюнча соттун курамына кирбеген адамдар
менен сүйлөшпөөгө; 5) ишти териштирүүнүн жүрүшүндө жана сот отурумунан тышкары иш боюнча маалыматтарды
чогултпоого;
6) сот арачыларынын алдына коюлган суроолор боюнча кеңешүүнүн жана добуш берүүнүн жашырындуулугун бузбоого;
7) аларга соттун жабык отуруму убагында белгилүү болуп калган маалыматтарды, ошондой эле аларды тандоодо сот арачылары жөнүндө аларга белгилүү болуп калган фактыларды ачыкка чыгарбоого;
8) эгерде каралып жаткан жазык ишинде андай маалыматтар болсо, мамлекеттик жашыруун же мыйзам менен корголуучу башка сырды түзгөн маалыматтарды ачыкка чыгарбоого. Мындай учурларда сот арачыларынан ачыкка чыгарбоо жөнүндө колкат алынат.
4. Сот арачысынын ушул беренеде каралган милдеттерди аткарбай коюусу, төрагалык кылуучу тарабынан сот арачысын ишти кароого андан ары катышуудан четтетүүгө жана мыйзам менен белгиленген жоопкерчиликке алып келет.
5-глава. Айыптоо тарабынан процесстин катышуучулары
33-берене. Прокурордун ыйгарым укуктары 1. Прокурор - ушул Кодексте каралган компетенциясынын чектеринде төмөнкүлөрдү жүзөгө
ашырууга ыйгарым укуктуу кызмат адамы: 1) жазык иштери жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө
ашыруучу органдар тарабынан мыйзамдардын сакташын көзөмөлгө алууну; 2) сотто мамлекеттик айыптоону колдоону; 3) мамлекеттик органдардын кызмат адамдарын жазыктык куугунтуктоону; 4) сотто жарандын же мамлекеттин кызыкчылыктарына өкүлчүлүк кылууну. 2. Сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө прокурор төмөнкүлөргө ыйгарым укуктуу: 1) сотко чейинки өндүрүшкө тиешелүү материалдарга, документтерге жана башка
маалыматтарга толук жеткиликтүү болууга; 2) жасалган же даярдалып жаткан кылмыштар жана (же) жоруктар жөнүндө билдирүүлөрдү
кабыл алуунун, каттоонун жана чечүүнүн аткарылышынын мыйзамдуулугун текшерүүгө; 3) тергөө караштуулугуна ылайык жазык иштерин жана (же) жоруктар жөнүндө иштерди
тергөөчүгө же тергөөчүлөрдүн тобуна, өзгөчө учурларда - тергөө караштуулугуна карабастан, тергөө үчүн тапшырууга, өткөрүп берүүгө. Өзгөчө учурлар төмөндөгүлөр болуп саналат: тергөөчү ишти калыс тергөө жүргүзбөөсү; кызмат адамдары тарабынан карамагында турган тергөөчүгө тигил же бул чечимди кабыл алууга кысым көрсөтүүсү; иштин коомдук маанилүүлүгү; ушул иш боюнча кылмышты ачкан органдын тергөө жүргүзүүсүнүн максатка ылайыктуулугу;
4) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүштү баштоого жана (же) алып барууга; 5) жазык иштерин жана (же) жоруктар жөнүндө иштердин тергелишинин мыйзамдуулугун
көзөмөлгө алууну жүзөгө ашырууга, ошондой эле изин суутпай издөө ишин жүзөгө ашыруучу органдар тарабынан мыйзамдардын аткарылуусуна;
6) кармоонун мыйзамдуулугун текшерүүгө жана ушул Кодекстин талаптарын бузуу менен кармалган адамдарды бошотуу тууралуу токтом чыгарууга;
7) тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына билдирилген четтетүүнү, ошондой эле алардын өзүн өзү четтетүүсүн чечүүгө;
8) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө процесстик иш- аракеттерди жүргүзүү жөнүндө жазуу жүзүндө көрсөтмө берүүгө;
9) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынан, тергөөчүдөн сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө жол берилген мыйзам бузууларды жоюуну талап кылууга;
10) көзөмөл жүргүзгөн прокурордун көрсөтмөлөрүнө макул болбогон алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн каршы пикирлерин карап чыгууга;
11) алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн, тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин жана төмөн турган прокурордун мыйзамсыз жана негизсиз токтомдорун жокко чыгарууга;
12) тергөө судьясына бөгөт коюу чарасын колдонуу жана аны узартуу жөнүндө өтүнүч киргизүүгө;
13) сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтүн узартууга же болбосо аларды узартуудан баш тарууга;
14) алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн, төмөн турган прокурордун чечимдерине жана иш-аракеттерине даттанууларды чечүүгө;
15) эгерде алар мыйзам бузууга жол беришсе, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамын, тергөөчүнү жана төмөн турган прокурорду ушул иш боюнча сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүүгө андан ары катышуудан четтетүү тууралуу токтом чыгарууга;
16) эгерде ошол адамдар кылмыш жасады деп шектелишсе, жазык куугунтугунан бошоткон иммунитеттен пайдаланып жүрүшкөн адамдарды ошол иммунитеттен ажыратуу жөнүндө сунуштама менен тиешелүү органдарга кайрылууга;
17) айыпталуучуну же болбосо шектүүнү жазыктык куугунтуктоодон баш тартууга жана айыпталуучуга коюлган айыпты өзгөртүүгө;
18) жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш боюнча айыптоочу актыны бекитүүгө же болбосо жазык ишин жана (же) жоруктар жөнүндө ишти өзүнүн жазуу жүзүндөгү көрсөтмөлөрү менен алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө кайтарууга;
19) кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү жөнүндө өтүнүчтү канааттандырууга же канааттандыруудан баш тартууга;
20) жабырлануучуну, күбөнү жана жазык сот өндүрүшүнө катышкан башка адамдарды коргоо чараларын колдонуу жөнүндө тапшырма берүүгө;
21) сотто айыптоону колдоого; 22) ушул Кодексте белгиленген тартипте соттук чечимдерге даттанууга; 23) ушул Кодексте каралган башка ыйгарым укуктарды жүзөгө ашырууга. 3. Ушул Кодексте каралган тартипте сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүүгө байланыштуу
прокурордун тергөө жана алгачкы текшерүү органдарына жазуу жүзүндө берилген көрсөтмөлөрү бул органдар үчүн милдеттүү болуп саналат.
Алынган көрсөтмөлөрдү жогору турган прокурорго даттануу аларды аткарууну токтотпойт.
34-берене. Тергөөчү 1. Тергөөчү ушул Кодексте каралган компетенциянын чегинде жазык иши боюнча тергөө
жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу кызмат адамы болуп саналат. 2. Тергөөнүн багыттары жана тергөө амалдарын жүргүзүү жөнүндө бардык чечимдерди
тергөөчү өз алдынча кабыл алат жана аларды мыйзамдуу жана өз убагында жүргүзүү үчүн жоопкерчилик тартат, буга мыйзамда каралган ушул Кодексте белгиленген прокурордун макулдугун же тергөө судьясынын чечимин алуу учурлары кирбейт.
35-берене. Тергөөчүнүн ыйгарым укуктары 1. Тергөөчү төмөнкүлөргө ыйгарым укуктуу: 1) ушул Кодекстин талаптарына ылайык тергөө амалдарын жүргүзүүгө; 2) жабырлануучуга материалдык залалдын жана моралдык зыяндын ордун толтурууга карата
чараларды көрүүгө; 3) болгондор жана ага тиешеси бар адамдар жөнүндө маалыматтарды камтыган
документтерди, материалдарды суратып алууга; 4) текшерүүлөрдү, инвентаризацияны, экспертизаларды, башка текшерүүчү иш-аракеттерди
жүргүзүүнү талап кылууга; 5) сотко чейинки өндүрүшкө байланыштуу ыкчам-издөө аракеттерин жүргүзүү жана алгачкы
текшерүү органынан кылмыштын бетин ачуу, жоголгон адамдарды жана буюмдарды табуу боюнча көрүлүүчү чаралар жөнүндө маалыматтарды алгачкы текшерүү органынан алууга;
6) жазык иши боюнча өндүрүшкө байланыштуу алгачкы текшерүү органына ал үчүн милдеттүү болгон атайын тергөө амалдарын жүргүзүү жөнүндө жазуу жүзүндө тапшырмаларды берүүгө;
7) алгачкы текшерүү органына кармоо, алып келүү жөнүндө чечимдерди аткарууну тапшырууга, ошондой эле өзүнүн талабы боюнча алгачкы текшерүү органынан тергөө, атайын тергөө жана башка процесстик иш-аракеттерди жүргүзүүдө көмөк алууга;
8) алгачкы текшерүү органына күбөлөргө, жабырлануучуларга жана жазык сот өндүрүшүнүн башка катышуучуларына карата коопсуздукту камсыз кылуу боюнча чараларды жүзөгө ашырууну тапшырууга;
9) тиешелүү мамлекеттик жана башка органдардан адистердин жана эксперттердин жардам көрсөтүүлөрүн талап кылууга;
10) зарыл болгон учурда иш боюнча өндүрүшкө катышуу үчүн котормочуну тартууга; 11) адамга карата кылмыш жана (же) жорук жасаганына негиздүү шектенүү болгондо, аны
кармоого; 12) жазык иши боюнча өндүрүшкө жактоочунун катышуусун камсыз кылууга, ал эми мамлекет
тарабынан кепилдик берилген юридикалык жардам алууга укугу бар адамдарга карата жактоочунун дайындалышын талап кылууга;
13) кылмыш жана (же) терс жорук жасады деп шектенүү жөнүндө кабарлоого; 14) жабырлануучу деп таанууга; 15) Жазык кодексинде каралган жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын көрүү үчүн
юридикалык жакты тартууга жана анын өкүлүнүн жазык иши боюнча өндүрүшкө катышуусуна жол берүүгө;
16) котормочуга, адиске, экспертке карата четтетүүнү чечүүгө; 17) жазык иши боюнча өндүрүшкө байланыштуу өтүнүчтү чечүүгө; 18) компетенциясынын чектеринде даттанууларды чечүүгө; 19) бөгөт коюу чараларын тандоо, өзгөртүү, жокко чыгаруу тууралуу жана жазык сот өндүрүшүн
камсыз кылуунун башка чараларын колдонуу жөнүндө өтүнүчтөрдү берүүгө; 20) жазык иши боюнча сотко чейинки өндүрүштү токтото туруу, кайра жаңылоо, кыскартуу
жөнүндө токтом чыгарууга; 21) прокурордун жазуу жүзүндөгү көрсөтмөлөрүн жана тапшырмаларын аткарууга; 22) шектүүнү, айыпталуучуну жана жабырлануучуну медиатор менен маалыматтык
жолугушууга жиберүүгө; 23) ушул Кодексте каралган башка ыйгарым укуктарды жүзөгө ашырууга. 2. Тергөөчү прокурордун жазык иши боюнча чечими менен макул болбогон учурда өзүнүн
каршы пикирин жазуу жүзүндө баяндоо менен жогору турган прокурорго кайрылууга укуктуу. Бул учурда жогору турган прокурор өзүнүн токтому менен төмөн турган прокурордун чечимин жокко чыгарууга же тергөө өндүрүшүн башка тергөөчүгө тапшырууга укуктуу.
3. Тергөөчүнүн жазык иши боюнча токтомун уюмдардын жетекчилери аткарууга милдеттүү. Тергөөчүнүн токтомун аткарбай коюу мыйзамга ылайык жоопкерчиликке алып келет.
36-берене. Тергөө бөлүмүнүн жетекчиси 1. Тергөө бөлүмүнүн жетекчиси тергөө өндүрүшүн уюштурат. 2. Тергөө бөлүмүнүн жетекчиси төмөнкүлөргө ыйгарым укуктуу: 1) тергөө өндүрүшүн тергөөчүгө же тергөөчүлөрдүн тобуна тапшырууга, ошондой эле
тергөөчүдөн жазык ишин алып коюуга жана анын негиздерин милдеттүү түрдө көрсөтүү менен башка тергөөчүгө берүүгө;
2) эгерде ал ушул Кодекстин талаптарын бузууга жол берсе, тергөөчүнү андан аркы тергөө өндүрүшүнөн четтетүүгө;
3) тергөөчүлөрдүн өндүрүшүндө турган жазык иштери боюнча алардын иш-аракеттеринин өз убагында болушун, тергөөчүлөрдүн тергөө жана камакта кармоо мөөнөттөрүн сакташын, ушул
Кодексте белгиленген учурларда прокурордун көрсөтмөлөрүн, башка тергөөчүлөрдүн тапшырмаларын аткарышын контролдоону ишке ашырууга;
4) тергөө бөлүмүнүн жетекчиси тергөөчүнүн өндүрүшүндө турган иш боюнча териштирүүгө катышууга, тергөөчүнүн ыйгарым укуктарын пайдалануу менен жеке өзү тергөө жүргүзүүгө укуктуу.
3. Тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин жазык иши боюнча көрсөтмөлөрү тергөөчүнүн өз алдынчалуулугун, ушул Кодекстин 35-беренесинде белгиленген анын укуктарын чектей албайт. Көрсөтмөлөр тергөөчүгө жазуу жүзүндө берилет жана аткаруу үчүн милдеттүү, бирок ап макул болбогон учурда прокурорго даттанылышы мүмкүн.
37-берене. Алгачкы текшерүү органы 1. Төмөнкүлөр алгачкы текшерүү органына кирет: 1) ички иштер органдары; 2) түзөтүү мекемелеринин жана тергөө изоляторлорунун начальниктери; 3) аскер бөлүктөрүнүн, бирикмелеринин командирлери жана аскердик мекемелердин
начальниктери; 4) чек ара бөлүктөрүнүн командирлери; 5) аба кемелеринин командирлери; 6) улуттук коопсуздук органдары; 7) баңгизаттарын көзөмөлдөө боюнча орган; 8) бажы органдары; 9) экономикалык кылмыштарга каршы күрөшүү боюнча органдар; 10) өзгөчө кырдаалдар кызматынын органдары; 11) алыскы жерлердеги геологиялык чалгындоо партияларынын, экспедициялардын
жетекчилери; 12) Кыргыз Республикасынын дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнүн жана консулдук
мекемелеринин башчылары. 2. Алгачкы текшерүү органы өзүнүн компетенциясынын чектеринде: 1) ушул Кодекстин 16-бөлүмүндө белгиленген тартипте жоруктар жөнүндө иштер боюнча
өндүрүштү жүргүзөт; 2) жасалган кылмыш жана (же) жорук жөнүндө арыздарды, билдирүүлөрдү каттоону камсыз
кылат; 3) болгон окуянын издерин сактоо чараларын көрөт; 4) далилдерди чогултуу, кылмыш жасаган адамдарды аныктоо үчүн атайын тергөө амалдары
боюнча изин суутпай издөө иш-чараларын ишке ашырат; 5) өз компетенциясынын чегинде иштеген прокурорго жана тергөөчүгө алар талап кылган
маалыматтарды жана материалдарды берет; 6) прокурордун жана тергөөчүнүн, анын ичинде айрым тергөө амалдарын жүргүзүү жана
жабырлануучуларды, күбөлөрдү, жазык сот өндүрүшүнө катышуучу башка адамдарды коргоо чараларын колдонуу жөнүндө тапшырмаларды аткарууну уюштурат;
7) айдап келүүнү жүзөгө ашырат; 8) ушул Кодекске ылайык, соттун жазуу жүзүндөгү тапшырмаларын аткарат; 9) бөгөт коюу чарасынын шарттарынын жана тартиптеринин сакталышын контролдоону жүзөгө
ашырат. 3. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 2, 3, 4, 5, 10, 11, 12-пункттарында көрсөтүлгөн алгачкы
текшерүү органдары окуянын издерин сактоо боюнча кечиктирилгис чараларды гана көрүп, жыйналган материалдарды тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына өткөрүп берет.
38-берене. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы
1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы ушул Кодексте каралган компетенцияларынын чектеринде жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштү жүзөгө ашырат.
2. Мыйзамда прокурордун макулдугун, тергөө судьясынын ушул Кодексте белгиленген чечимин алуу каралган учурларды кошпогондо, жоруктар жөнүндө иштер боюнча бардык чечимдерди алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы өз алдынча кабыл алат жана алардын мыйзамдуу жана өз убагында аткарылышы үчүн жоопкерчилик тартат.
39-берене. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын ыйгарым укуктары
1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы төмөнкүлөргө ыйгарым укуктуу:
1) ушул Кодекстин талаптарына ылайык жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүүгө;
2) жабырлануучунун материалдык залалдарын жана моралдык зыяндарынын ордун толтурууга чараларды көрүүгө;
3) окуя жана ага тиешелүү адамдар жөнүндө маалыматтарды камтыган материалдарды, документтерди талап кылууга;
4) тиешелүү мамлекеттик жана башка органдардан адистерди, эксперттерди берүүнү талап кылууга;
5) зарыл болгон учурда иш боюнча өндүрүшкө котормочуну тартууга; 6) жорук жасагандыгына негиздүү шектенүү бар адамды кармоого; 7) жабырлануучу деп таанууга; 8) котормочуга, адиске, экспертке карата билдирилген четтетүүлөрдү чечүүгө; 9) жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүшкө байланыштуу өтүнүчтөрдү чечүүгө; 10) компетенциясынын чектеринде даттанууларды чечүүгө; 11) жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштү токтото туруу, кайра жаңылоо, кыскартуу
жөнүндө токтом чыгарууга; 12) шектүүнү, айыпталуучуну жана жабырлануучуну медиатор менен маалыматтык
жолугушууга жиберүүгө; 13) прокурордун жана алгачкы текшерүү органынын начальнигинин жазуу жүзүндөгү
көрсөтмөлөрүн жана тапшырмаларын аткарууга; 14) ушул Кодексте каралган башка ыйгарым укуктарды жүзөгө ашырууга. 2. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жоруктар жөнүндө иштер
боюнча медиаторду тарта алат. 3. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы прокурордун жоруктар
жөнүндө иштер боюнча чечими менен макул болбогон учурда, ал өзүнүн каршы пикирин жазуу жүзүндө баяндоо менен жогору турган прокурорго кайрылууга укуктуу. Бул учурда жогору турган прокурор өзүнүн токтому менен төмөн турган прокурордун чечимин жокко чыгарууга же жоруктар жөнүндө иш боюнча өндүрүштү алгачкы текшерүү органынын башка ыйгарым укуктуу кызмат адамына тапшырууга укуктуу.
4. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын жоруктар жөнүндө иштер боюнча токтомун уюмдардын жетекчилери аткарууга милдеттүү. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын токтомун аткарбай коюу мыйзамга ылайык жоопкерчиликке алып келет.
40-берене. Алгачкы текшерүү органынын начальниги 1. Алгачкы текшерүү органынын начальниги алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу
кызмат адамына жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштү ишке ашырууну тапшырат.
2. Алгачкы текшерүү бөлүмүнүн начальнигинин иш боюнча көрсөтмөлөрү жазуу жүзүндө берилет жана аткаруу үчүн милдеттүү, бирок прокурорго даттанылышы мүмкүн. Даттануу көрсөтмөлөрдүн аткарылышын токтотпойт.
41-берене. Жабырлануучу 1. Кылмыш же болбосо жорук менен дене-боюна, моралдык зыян жана (же) материалдык
залал келтирилген жеке же юридикалык жак жабырлануучу болуп саналат. 2. Жеке же юридикалык жакта жабырлануучунун укуктары жана милдеттери ага карата
кылмыш же жорук жасалганы жөнүндө арыз же аны жабырлануучу катары тартуу жөнүндө арыз берилген учурдан тартып келип чыгат.
Эгерде кылмыштын же жоруктун натыйжасында жеке адам өлүмгө учураса же адам арыз берүүгө жараксыз абалга тушукса, аны жабырлануучу катары тартуу жөнүндө арыз берген жакын туугандарынын ичинен бир адам, жубайы жабырлануучу катары таанылат, ал эми бир нече арыз болгондо - бир нече адам жабырлануучу катары таанылышы мүмкүн.
Арыз бере албай турган абалда турган адам өзүнүн укугунан пайдалана алат жана ал аны жабырлануучу катары тартуу жөнүндө арыз бере алат.
Эгерде адам өзүнө карата кылмыш же жорук жасалганы жөнүндө арыз бербесе же өзүн жабырлануучу катары тартуу жөнүндө арыз бербесе, анда алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот анын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана ал адамды жабырлануучу деп таануусу мүмкүн. Андай макулдук жок болсо, адам, зарыл болгон учурда, күбө катары тартылат.
3. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот кылмыш же жорук жасалганы жөнүндө арызды же адамды жабырлануучу катары тартуу жөнүндө арызды алган учурдан тартып адамды жабырлануучу деп таанууга милдеттүү.
Кылмыш же жорук жасалганы жөнүндө арыз же адамды жабырлануучу катары тартуу жөнүндө арыз материалдык залал жана (же) моралдык зыян келтирилбеген адам тарабынан берилген деп эсептөөгө жетиштүү негиздер болгондо, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот жабырлануучу деп таануудан баш тартуу тууралуу токтом чыгарат, ал прокурорго же сотко даттанылышы мүмкүн.
4. Жабырлануучу төмөнкүлөргө укуктуу: 1) шектенүүнүн, айыптоонун маңызы жөнүндө кабардар болууга; 2) өз эне тилинде же өзү билген тилде көрсөтмө берүүгө; 3) далилдерди келтирүүгө; 4) өтүнүч жана четтетүү билдирүүгө; 5) котормочунун кызмат көрсөтүүлөрүнөн пайдаланууга; 6) өз өкүлүнө ээ болууга; 7) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларда мамлекет тарабынан
кепилденген юридикалык жардамга; 8) медициналык мекемеде күбөлөндүрүүдөн өтүүгө; 9) анын өтүнүчү же болбосо анын өкүлүнүн өтүнүчү боюнча жүргүзүлүүчү тергөө амалдарына
катышууга; 10) анын катышуусу менен жүргүзүлгөн тергөө амалдарынын протоколдору менен
таанышууга, алардын көчүрмөлөрүн алууга жана аларга карата сын-пикирин билдирүүгө; 11) сотко чейинки өндүрүш аяктагандан кийин иштин бардык материалдары менен
таанышууга жана алардын көчүрмөлөрүн алууга; 12) жабырлануучу деп таануу жөнүндө, жазыктык куугунтуктоону кыскартуу жөнүндө
токтомдордун көчүрмөлөрүн, ошондой эле соттук чечимдердин көчүрмөлөрүн алууга; 13) сотко катышууга; 14) соттук жарыш сөздөрдө чыгып сүйлөөгө, айыптоону колдоого; 15) сот отурумунун протоколу менен таанышууга жана ага карата сын-пикирлерин билдирүүгө;
16) алгачкы текшерүү органынын, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин, прокурордун жана соттун аракеттерине жана чечимдерине даттанууга;
17) соттун чечимдерине даттанууга; 18) иш боюнча берилген даттануулар, сунуштамалар жөнүндө кабардар болууга жана аларга
каршы пикир билдирүүгө; 19) даттануулар менен сунуштамаларды сотто кароого катышууга; 20) мыйзамда белгиленген учурларда, кылмыш менен келтирилген залалдын ордуна
мамлекеттин эсебинен компенсация алууга; 21) буюм далили катары же башка негиздер боюнча жазык сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө андан
алынып коюлган, кылмыш жасаган адамдан алынган мүлкүн, өзүнө таандык расмий документтердин түп нускасын кайтарып алууга;
22) кылмыш жана (же) жорук менен келтирилген мүлктүк залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун шектүүдөн, айыпталуучудан, соттолгондон толтурууга;
23) Жазык кодексинде каралган учурларда юридикалык жактарга карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонууну талап кылууга;
24) мыйзамда каралган учурларда, шектүү, айыпталуучу менен, анын ичинде медиация тартибинде элдешүүгө.
5. Жабырлануучу төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн, прокурордун, соттун чакыруусу боюнча келүүгө; 2) көрсөтмө берүүгө, иш боюнча өзүнө белгилүү болгон бардык маалыматтарды туура айтып
берүүгө; 3) өзүндөгү буюмдарды, документтерди, ошондой эле үлгүлөрдү салыштырып изилдөө үчүн
берүүгө; 4) алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн, прокурордун, соттун талабы боюнча
күбөлөндүрүүдөн өтүүгө тартылууга; 5) эгерде ал бул тууралуу ушул Кодекстин 160-беренесинде белгиленген тартипте алдын ала
эскертилген болсо, иш боюнча өзүнө белгилүү жагдайлар туурасында маалыматтарды ачыкка чыгарбоого;
6) процесстик иш-аракеттерди жүргүзүүдө жана сот отуруму убагында ушул Кодексте белгиленген тартипти сактоого;
7) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү же сот тарабынан жөнөтүлгөндө, медиатор менен маалыматтык жолугушууга барууга.
6. Жабырлануучу чакыртууга жүйөлүү себептерсиз келбей койгон учурда, ал мажбурлоо жолу менен келтирилет.
7. Көрсөтмө берүүдөн баш тартканы же качканы жана алдын ала билип туруп жалган көрсөтмө бергени үчүн жабырлануучу Жазык кодексинин 345, 346-беренелери боюнча жоопкерчилик тартат.
8. Жабырлануучу өзүнө же өзүнүн туугандарына, жубайына каршы көрсөтмө берүүгө милдеттүү эмес.
9. Ишке жабырлануучунун мыйзамдуу өкүлүнүн жана өкүлүнүн катышуусу, аны ушул беренеде каралган укуктардан ажыратпайт.
10. Жабырлануучуга шектүүнүн, айыпталуучунун жана соттолгондун эсебинен материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу мүмкүн болбогон учурда, материалдык зыяндын жана (же) моралдык залалдын ордун толтуруу мыйзамда аныкталган тартипте, адистештирилген фонддун эсебинен жүргүзүлөт.
42-берене. Жеке айыптоочу 1. Мамлекеттик айыптоочу айыптоодон баш тарткан учурда, сотто айыптоону өз алдынча
колдогон, жалпы жана жекече-жалпы айыптоо иштери боюнча жабырлануучу жеке айыптоочу болуп саналат.
2. Ушул Кодекстин 23-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган жекече айыптоо иштери боюнча айыптоочу катары жекече айыптоочу чыгат.
3. Жекече айыптоочуга ушул Кодекстин 285-беренесинде каралган укуктар берилет.
43-берене. Жабырлануучунун жана жекече айыптоочунун өкүлү 1. Мыйзам күчүнө ылайык жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш боюнча
жабырлануучунун жана жекече айыптоочунун мыйзамдуу кызыкчылыктарын жактоого ыйгарым укуктуу адвокаттар жана башка адамдар жабырлануучунун жана жекече айыптоочунун өкүлү боло алышат.
2. Жашы жете элек же өзүнүн дене боюнун же психикасынын абалы боюнча өз укуктарын жана мыйзамдуу таламдарын коргой албаган жабырлануучунун укуктарын жана мыйзамдуу таламдарын коргоо үчүн алардын мыйзамдуу өкүлдөрү ишке катышууга милдеттүү түрдө тартылат.
3. Жабырлануучунун жана жекече айыптоочунун өкүлдөрү жабырлануучу жана жекече айыптоочу сыяктуу эле процесстик укуктарга жана милдеттерге ээ.
4. Жабырлануучунун жана жекече айыптоочунун ишке жеке катышуусу аларды бул иш боюнча өзүнүн өкүлүнө ээ болуу укугунан ажыратпайт.
5. Анын жетекчиси, мыйзам же уставдык документтер менен ыйгарым укук берилген адам же ишеним каттын негизинде аракеттенүүчү адам жабырлануучу болуп саналган юридикалык жактын өкүлү боло алат.
6-глава. Коргоочу тараптан процесстин катышуучулары
44-берене. Шектүү 1. Төмөнкүлөр шектүү болуп саналат: 1) ушул Кодексте каралган тартипте кылмыш жана (же) жорук жасаганга шектелип
кармалгандар; 2) кылмыш же жорук жасаганга шектүү экени жөнүндө кабарлама чыгарылгандар. 2. Тергөөчү тарабынан сотко чейинки өндүрүштү токтотуу жөнүндө токтом чыгарылган же
прокурор тарабынан айыптоо актысы бекитилген учурдан тартып адам жазык иши боюнча шектүүнүн статусунда болуудан калат.
Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы сотко чейинки өндүрүштү токтотуу жөнүндө токтом чыгарылган же прокурор тарабынан айыптоо актысы бекитилген учурдан тартып жоруктар жөнүндө иштер боюнча адам шектүүнүн статусунда болуудан калат.
45-берене. Шектүүнүн укуктары жана милдеттери 1. Шектүүнүн төмөнкүлөргө укугу бар: 1) өзүнүн кайсыл кылмышты жана (же) жорукту жасаганына шектенилип жатканын билүүгө; 2) кармаганда - бир жолу телефон менен натыйжалуу акысыз жана көзөмөлдөнгөн
сүйлөшүүгө; 3) кылмыш, жорук жасаганына шектенүү жөнүндө кабарламанын, жаңы шектенүү же
шектенүүнүн квалификациясын өзгөртүү тууралуу кабарламанын көчүрмөсүн, кармоо жөнүндө протоколдун көчүрмөсүн алууга;
4) өзүнүн укуктары жөнүндө жазуу жүзүндө түшүндүрмө алууга; 5) өзүн-өзү же өзү тандаган адвокаттын жардамы алдында коргоого; 6) кылмыш жана (же) жорук жасаганына шектүүлүгү жөнүндө билдирилген учурдан тартып
жактоочу алууга, ал эми кармалганда - иш жүзүндө кармалган учурдан тартып тандап алган жактоочусу жок болгондо, мамлекет тарабынан кепилденген жактоочу алууга;
7) жактоочу алууга, анын ичинде бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө тергөөчүнүн өтүнүчүн тергөө судьясы караганда;
8) мыйзамда каралган учурларда, мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык жардамга;
9) өзүнүн жактоочусу менен саны, узактыгы чектелбеген, тыңшап угуу мүмкүнчүлүгү жок шарттарда жекеме-жеке жолугушууга;
10) анын өтүнүчү же анын жактоочусунун же болбосо мыйзамдуу өкүлүнүн өтүнүчү боюнча жүргүзүлүүчү тергөө амалдарына катышууга;
11) кармоонун мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерүүнү талап кылууга; 12) көрсөтмө берүүгө же көрсөтмө берүүдөн баш тартууга; 13) көрсөтмөнү эне тилинде же өзү билген тилде берүүгө; 14) квалификациялуу котормочунун кызматынан пайдаланууга; 15) далилдерди келтирүүгө; 16) өтүнүчүн жана четтетүүлөрдү билдирүүгө; 17) өзүнүн катышуусу менен жүргүзүлгөн тергөө амалдарынын протоколу менен таанышууга,
алардын көчүрмөлөрүн алууга жана алар боюнча сын-пикирлерин билдирүүгө, алар протоколго түшүрүлөт;
18) алгачкы текшерүү органдарынын, тергөөчүнүн, прокурордун жана соттун аракетине (аракетсиздигине) даттанууга;
19) иш жүзүндө кармалгандан кийин медициналык кароого жана врачтын жардамына; 20) сотко чейинки өндүрүш бүткөндөн кийин, иштин бардык материалдары менен таанышууга
жана көчүрмөлөрүн алууга; 21) ушул Кодексте каралган учурларда, процесстик макулдашуу түзүүгө; 22) айыптоо актысынын көчүрмөсүн алууга; 23) мыйзамда каралган учурларда, анын ичинде медиация тартибинде жабырлануучу менен
элдешүүгө. 2. Шектүү төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн,
прокурордун, соттун чакыруусу боюнча келүүгө; 2) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн,
прокурордун, соттун талаптарына баш ийүүгө; 3) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү жибергенде
медиатор менен маалыматтык жолугушууга барууга. 3. Шектүү алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн
талабы боюнча төмөнкүлөргө тартылышы мүмкүн: 1) кароого, ошондой эле кармалганда жеке тинтүүгө; 2) врачтык кароого, дактилоскопиядан өтүүгө, фото-видео тартууга; 3) күбөлөндүрүүдөн өтүүгө; 4) экспертизадан өтүүгө. 4. Биологиялык тегинин үлгүлөрүн (кан, чач, адамдын организиминен бөлүнүп чыккандарды)
мажбурлап алуу, мындай үлгүлөрдү алуу инсандын ар-намысын жана кадыр-баркын урматтоо укугун бузуу менен коштолгон учурларды кошпогондо, тергөө судьясынын токтомунун негизинде жүргүзүлөт.
5. Шектүү ошондой эле ушул Кодексте каралган башка укуктарга ээ болот. 6. Шектүүнү ар бир жолу убактылуу бөлөк кармоочу жайга жеткирүүдө, ошондой эле анын
өзүнөн, анын жактоочусунан, жакын туугандарынан, жубайынан ага карата алгачкы текшерүү жана тергөө органдарынын кызматкерлери тарабынан зомбулук, кыйноо же катаал мамиле колдонулганы жөнүндө даттануу түшкөндө, тиешелүү документти түзүү менен ал милдеттүү медициналык күбөлөндүрүүдөн өткөрүлүүгө тийиш. Медициналык күбөлөндүрүүдөн өткөрүү милдети убактылуу камакта кармоочу жайдын администрациясына жүктөлөт.
46-берене. Айыпталган, акталган, соттолгон
1. Ушул Кодексте белгиленген тартипте ага карата айыптоо актысы бекитилген адам жазык иштери жана (же) жоруктар жөнүндө иштер боюнча айыпталуучу деп таанылат.
2. Өзүнө карата актоо өкүмү чыгарылган айыпталуучу - акталган деп, ал эми мыйзамдуу күчүнө кирген айыптоо өкүмүнүн токтому чыгарылганда - соттолгон деп эсептелет.
47-берене. Айыпталуучунун, акталгандын, соттолгондун укуктары жана милдеттери 1. Айыпталуучунун төмөнкүлөргө укугу бар: 1) өзүнүн кайсыл кылмышты жана (же) жорукту жасаганына айыпталып жатканын билүүгө; 2) өз укуктарын, эркиндигин жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын коргоого жана коргоого карата
даярдануу үчүн жетиштүү убакыт алууга; 3) тиркелүүчү маалымдамалары менен айыптоо актысынын көчүрмөсүн, сот тарабынан
экспертизаларды дайындоо жөнүндө токтомдордун көчүрмөсүн алууга; 4) көрсөтмөлөрдү берүүгө же көрсөтмөлөрдү берүүдөн баш тартууга; 5) далилдерди келтирүүгө; 6) өтүнүчтөрдү жана четтетүүлөрдү билдирүүгө; 7) көрсөтмөнү өз эне тилинде же өзү билген тилде берүүгө; 8) квалификациялуу котормочунун кызматынан пайдаланууга; 9) өзүн-өзү же өзү тандаган адвокаттын жардамы алдында коргоого; 10) мыйзамдарда каралган учурларда, мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык
жардамга; 11) санын жана узактыгын чектөөсүз, тоскоолдуксуз өзүнүн жактоочусу менен жекеме-жеке
сүйлөшүүгө; 12) иштин бардык материалдары менен таанышууга жана көчүрмөлөрүн алууга; 13) эгерде ал өмүр бою эркинен ажыратуу түрүндө жаза каралган кылмышты жасагандыгына
айыпталып жатса, анын жазык ишин сот арачыларынын катышуусу менен кароо жөнүндө өтүнүч берүүгө;
14) мыйзамда каралган учурларда, анын ичинде медиация тартибинде жабырлануучу менен элдешүүгө.
2. Айыпталуучу төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) сотко чакыруу боюнча келүүгө; 2) сотто төрагалык кылуучунун тескөөлөрүнө баш ийүүгө; 3) төрагалык кылуучунун уруксаты жок сот отурумунун залынан чыгып кетпөөгө; 4) сот отурумунун тартибин сактоого; 5) сот тарабынан жиберилгенде медиатор менен маалыматтык жолугушууга келүүгө. 3. Айыпталуучу ошондой эле ушул Кодексте каралган башка укуктарга ээ болот. 4. Ушул Кодексте каралган тартипте жашы жете электин же аракетке жөндөмсүз
айыпталуучунун укуктарын анын мыйзамдуу өкүлү жүзөгө ашырат. 5. Айыпталуучу камакта кармоочу жайга ар бир жолу жеткирилген сайын, ошондой эле анын
өзүнөн, анын жактоочусунан, жакын туугандарынан ага карата зомбулук, кыйноо же катаал мамиле жасагандыгы туурасында даттануу түшкөн учурда, ал тийиштүү документти түзүү менен милдеттүү түрдө медициналык күбөлөндүрүүдөн өткөрүлүүгө тийиш. Медициналык күбөлөндүрүүнү жүргүзүү милдети камакта кармоочу жайдын администрациясына жүктөлөт.
6. Акталгандын же соттолгондун төмөнкүлөргө укугу бар: 1) сот отурумунун протоколу менен таанышууга жана ага карата сын-пикирлерин берүүгө; 2) соттун чечимдеринин көчүрмөлөрүн алууга жана аларга даттанууга; 3) иш боюнча түшкөн даттануулар жана сунуштамалар жөнүндө билүүгө жана аларга каршы
пикирин билдирүүгө; 4) даттануулардын жана сунуштамалардын сотто каралышына катышууга;
5) жактоочуга ээ болууга, мыйзамдарга ылайык мамлекет тарабынан кепилдик берилген юридикалык жардамга.
48-берене. Материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн жооптуу адам
1. Мыйзамдын күчү аркылуу кылмыш же жорук менен же Жазык кодексинде же Жоруктар жөнүндө кодексте тыюу салынган акыл-эси жайында эместин, ошондой эле жашы жете электин аракети менен келтирилген материалдык залал жана моралдык зыян үчүн мүлктүк жоопкерчилик тартуучу жеке же юридикалык жак алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот тарабынан өндүрүшкө тартылат.
2. Зыяндардын ордун толтурууга жооптуу адам ушул Кодексте шектүү, айыпталуучу, соттолгон үчүн каралган материалдык залалдын жана моралдык зыяндын ордун толтуруу бөлүгүндөгү укуктарга жана милдеттерге ээ болот. Зыяндардын ордун толтурууга жооптуу адамга жазык өндүрүшүндө кабыл алынган материалдык залалдын жана моралдык зыяндын ордун толтурууга тийиштүү процесстик чечимдер жөнүндө билдирилет жана алардын көчүрмөсүн ушул Кодексте шектүүнү, айыпталуучуну, акталганды, соттолгонду кабарландыруу үчүн белгиленген учурларда жана тартипте алат.
49-берене. Жашы жете элек жабырлануучунун, шектүүнүн, айыпталуучунун мыйзамдуу өкүлдөрү жана балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкерлери
1. Жашы жете электер жасаган кылмыштар жана (же) жоруктар жөнүндө иштер боюнча ишке милдеттүү катышуу үчүн алардын мыйзамдуу өкүлдөрү, ошондой эле балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкерлери тартылат.
2. Балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкерлеринин, ошондой эле жашы жете элек жабырлануучунун, шектүүнүн, айыпталуучунун мыйзамдуу өкүлдөрүнүн ишке катышуусу ушул Кодекстин 54-главасында белгиленген тартипте жүзө ашырылат.
50-берене. Жактоочу 1. Жактоочу - жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш боюнча шектүүнүн, айыпталуучунун,
күбөнүн укуктарын жана кызыкчылыктарын жактоону жүзөгө ашыруучу жана аларга квалификациялуу юридикалык жардам көрсөтүүчү адам. Сотко чейинки өндүрүштө жана сотто жактоочу катары адвокат катышат.
2. Жактоочу шектүүнү иш жүзүндө кармаган же шектүүгө, айыпталуучуга кылмыш жана (же) жорук жасаганына шектелгени жөнүндө билдирген учурдан тартып, ал эми күбөнү - биринчи суракка алган учурдан тартып ишке катышат. Адвокат ким экенин ырастаган документин жана ордерин көрсөткөндөн кийин ал жазык иштери жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүшкө катышууга укуктуу.
3. Эгерде алардын биринин кызыкчылыгы экинчисинин кызыкчылыктарына карама-каршы келсе, бир эле адам эки шектүүнүн, айыпталуучунун, күбөнүн жактоочусу боло албайт.
4. Адвокат алгачкы текшерүү же тергөө органына, прокуратурага же сотко чакырылган бардык адамдын укуктарын жана кызыкчылыктарын жактоону жүзөгө ашырууга укугу бар, мында адвокат ушул Кодекстин 54-беренесинде каралган ыйгарым укуктарга ээ.
51-берене. Жактоочуну чакыруу, дайындоо, алмаштыруу, анын эмгек акысын төлөп берүү
1. Жактоочу шектүү, айыпталуучу, күбө, алардын мыйзамдуу өкүлдөрү тарабынан, ошондой эле шектүүнүн, айыпталуучунун, күбөнүн тапшыруусу же макулдугу боюнча башка адамдар тарабынан чакырылат.
2. Шектүүнүн, айыпталуучунун жазык сот өндүрүшүнө жактоочусун катыштыруу укугу алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот тарабынан камсыз кылынат.
3. Мамлекеттин эсебинен мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык жардамга укуктуу адамдар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык адвокат менен камсыз кылынат.
Мамлекеттин эсебинен мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык жардам көрсөткөн адвокаттан эмгек акысын төлөө мыйзамга ылайык жүргүзүлөт.
4. Шектүү, айыпталуучу тарабынан тандалган жактоочунун катышуусу мүмкүн болбогон учурларда, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот адвокаттардын мамлекеттик реестри аркылуу мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык жардам боюнча адвокат берүүгө милдеттүү.
5. Жактоочу жазык сот өндүрүшүнө 5 суткадан ашык, ал эми бөгөт коюу чарасын тандоодо - 2 сааттан ашык катыша албаган учурда, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот адвокаттардын мамлекеттик реестри аркылуу мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык жардам боюнча адвокат камсыз кылууга милдеттүү.
52-берене. Жактоочунун милдеттүү катышуусу 1. Төмөнкү учурларда жактоочунун жазык сот өндүрүшүнө катышуусу милдеттүү, эгерде: 1) шектүүнүн, айыпталуучунун сүйлөө, угуу, көрүү органдарында олуттуу кемчилик
болгондуктан, узакка созулган катуу оорудан, ошондой эле акыл-эстин начардыгынан, кем акылдыктан, башка дене-бойлук же психикалык мүчүлүштүктөрүнөн улам өзүнүн актоо укугун өз алдынча ишке ашыруу кыйын болгон учурда;
2) шектүүдө, айыпталуучуда өтүнүч бар болсо; 3) шектүү, айыпталуучу жазык сот өндүрүшүнүн тилин билбесе же жетиштүү деңгээлде
билбесе; 4) шектүүнүн, айыпталуучунун жашы жете элек болсо; 5) адам өзгөчө оор кылмыш жасады деген шектенүү же күнөө коюлуп жатса; 6) шектүү, айыпталуучу мөөнөттүү кызматтын аскер кызматчысы болуп саналса; 7) шектүүнүн, айыпталуучунун кызыкчылыктарынын ортосунда карама-каршылыктар болсо
жана, жок эле дегенде, алардын бирөөсүнүн жактоочусу болсо; 8) жазык иши боюнча өндүрүшкө жабырлануучунун, жеке айыптоочунун өкүлү катышса; 9) жазык иши сот арачыларынын катышуусу менен сот тарабынан каралууга тийиш болсо; 10) адамдын акыл-эсинин жайында экендиги шек туудурган, психикалык оорулар же акыл-
эсинин ордунда экендиги шек туудурган башка маалыматтардын фактысы аныкталган учурдан тартып - медициналык мүнөздөгү мажбурлоочу чараларды көрүү каралып жаткан же аларды колдонуу жөнүндө маселе чечилип жаткан адамдарга карата;
11) процесстик макулдашуу жана аны түзүү жөнүндө өтүнүч билдирилсе. 2. Сот тарабынан шектүүгө, айыпталуучуга карата бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө
прокурордун өтүнүчүн кароодо жактоочунун катышуусу милдеттүү. Бул талап бөгөт коюу чараларынын мөөнөттөрүн узартуунун жол-жобосуна да жайылтылат.
53-берене. Жактоочудан баш тартуу 1. Шектүү, айыпталуучу жактоочудан баш тартууга укуктуу. Мындай баш тартууга шектүүнүн,
айыпталуучунун өзүнүн демилгеси боюнча гана жол берилет жана иште прокурордун, ага тете башка шектүүлөрдүн, айыпталуучулардын жактоочуларынын катышуусуна тоскоолдук кылбайт.
2. Жактоочудан баш тартуу жактоочунун катышуусунда жүзөгө ашырылат. 3. Жактоочудан баш тартканда жактоо иши шектүүнүн, айыпталуучунун өзү тарабынан жүзөгө
ашырылат. 4. Ушул Кодекстин 52-беренесинде каралган учурларда шектүүнүн, айыпталуучунун
жактоочудан баш тартуусуна жол берилбейт. 5. Шектүүнүн, айыпталуучунун жактоочусун ишке катышуудан бошотуу соттун аныктамасы,
судьянын, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын токтому менен жол-жоболоштурулат.
54-берене. Жактоочунун ыйгарым укуктары
1. Юридикалык жардам көрсөтүү менен адвокат сот өндүрүшүнө тараптардын тең укуктуулук жана атаандаштык негиздеринде жактоочу катарында катышат.
2. Ишке катышкан учурдан тартып жактоочу төмөнкүлөргө укуктуу: 1) иш боюнча шектүүнүн, айыпталуучунун, күбөнүн пайдасына күбөлөөчү материалдарды
жеке өзү же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жеке детективди пайдалануу аркылуу чогултууга жана сотко чейинки өндүрүштө жана сотто көрсөтүүгө;
2) күбөлөрдүн жазуу жүзүндөгү арыздарын жана түшүнүктөрүн алууга, кароонун жеке протоколдорун түзүүгө;
3) тергөө судьясынын алдында далилдерди депонирлөө жөнүндө өтүнмө берүүгө; 4) ушул Кодекстин 175-беренесинде көрсөтүлгөн тартипте экспертти чакыруу менен
экспертизаны дайындоо жөнүндө, ошондой эле демилгеси боюнча эксперт тартылып жаткан тараптын эсебинен келишимдик негизде экспертиза жүргүзүү жөнүндө өтүнмө менен тергөө судьясына кайрылууга;
5) адамды кармоодо жана шектенүү жөнүндө кабарландырууда катышып турууга; 6) корголуучуну (шектүүнү, айыпталуучуну, күбөнү) суракка алууга, ошондой эле анын
катышуусу менен же анын өтүнүчү боюнча жүргүзүлүүчү башка тергөө амалдарына катышууга; 7) шектүү, айыпталуучу менен санына жана узактыгына чек коюлбаган жана тыңшап угуу
мүмкүнчүлүгү жок шарттарда жекеме-жеке жолугушууга; 8) кармоо протоколу, бөгөт коюу чараларын колдонуу жөнүндө токтом, шектүүнүн,
айыпталуучунун же жактоочунун өзүнүн катышуусу менен жүргүзүлгөн тергөө амалдарынын протоколдору, шектүүгө, айыпталуучуга берилген же болбосо берилүүгө тийиш болгон документтер менен таанышууга, ошондой эле алардын көчүрмөлөрүн алууга;
9) сотко чейинки өндүрүш аяктагандан кийин иштин бардык материалдары менен таанышууга жана алардын көчүрмөлөрүн алууга;
10) өтүнмө билдирүүгө; 11) сотко катышууга; 12) четтетүүлөрдү билдирүүгө; 13) соттун, прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын кызмат адамынын
аракеттерине (аракетсиздигине) жана чечимдерине даттанууга жана аларды кароого катышууга; 14) сот алдында мажбурлап алып келүү жөнүндө өтүнүч берүүгө; 15) далилдерди талап кылууга; 16) коргоонун мыйзамга каршы келбеген башка бардык каражаттарын жана ыкмаларын
пайдаланууга. 3. Тергөө амалдарын жүргүзүүгө катышып жаткан жактоочу тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын уруксаты менен суракка алынып жаткан адамдарга суроолорду берүүгө укуктуу. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жактоочунун суроолорун четке кага алат, бирок четке кагылган суроолорду протоколго киргизүүгө милдеттүү. Жактоочу тергөө амалдарынын протоколунда андагы жазуулардын тууралыгы жана толуктугу боюнча өзүнүн жазуу жүзүндөгү сын-пикирлерин киргизүүгө укуктуу.
4. Жактоочу коммерциялык жана башка мыйзам менен корголгон сырларды түзгөн маалыматтарды ачыкка жарыялабоо жөнүндө мыйзам актыларында белгиленген тартипти сактоо менен, жактоону жүзөгө ашыруу, жабырлануучунун кызыкчылыктарын жактоо үчүн зарыл болгон маалыматтарды төмөнкү жолдор менен алууга укуктуу:
1) юридикалык жактардан маалымдамаларды, мүнөздөмөлөрдү, башка документтерди суратып алууга.
Маалымдамалар, мүнөздөмөлөр жана башка документтер мамлекеттик органдардан, коомдук бирикмелерден, ошондой эле башка юридикалык жактардан жактоочу, жабырлануучунун өкүлү тарабынан суратып алынышы мүмкүн. Көрсөтүлгөн юридикалык жактар жактоочуга, жабырлануучунун өкүлүнө алар сураган документтерди же алардын күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрүн 10 сутканын ичинде берүүгө милдеттүү.
Камакта кармоо түрүндөгү бөгөт коюу чарасын санкциялоо жөнүндө маселени кароодо суратылган маалымдамалар, мүнөздөмөлөр жана башка документтер жактоочуга 2 сутканын ичинде берилиши керек;
2) келишимдик негизде сот экспертизасын жүргүзүүнү демилгелөөгө; 3) эксперттик мекемеге тиешелүү экспертизаны келишимдик негизде жүргүзүү жөнүндө суроо-
талап жиберүүгө; 4) адисти келишимдик негизде тартууга; 5) алардын макулдугу менен жазык ишине же жоруктар жөнүндө ишке тиешеси бар
маалыматтарга болжолдуу ээ болгон адамдарды сурамжылоого, анын ичинде илимий-техникалык каражаттарды пайдалануу менен сурамжылоого.
5. Жактоочу төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) квалификациялуу юридикалык жардам көрсөтүүгө; 2) корголуучунун (шектүүнүн, айыпталуучунун, күбөнүн) макулдугусуз жазык сот өндүрүшүнө
катышуусуна байланыштуу ага белгилүү болуп калган жана мыйзам менен корголуучу адвокаттык же башка сырларды түзгөн маалыматтарды ачыкка чыгарбоого;
3) адвокаттын кесиптик жүрүм-турум эрежелерин сактоого. 6. Жактоочунун өзү коргоп жаткан адамдын кызыкчылыгына каршы кандайдыр-бир
аракеттерди жасоого укугу жок. 7. Жактоочу жыйнаган далилдер анын өтүнмөсү боюнча ишке тиркелүүгө Милдеттүү. Бул
материалдар ушул Кодекстин талаптарына ылайык сот, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын кызмат адамы тарабынан изилденүүгө, баа берилүүгө тийиш.
55-берене. Балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери
1. Балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери жашы жете элек шектүү кармалган учурдан тартып же жашы жете элек шектүү биринчи суракка алынган учурдан тартып ишке катышат.
2. Балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери төмөнкүлөргө укуктуу:
1) иштин материалдары менен таанышууга; 2) соттун, прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын кызмат адамынын, жаза
аткаруу мекемелеринин кызматкерлеринин чечимдерине, аракеттерине (аракетсиздиктерине) даттанууга жана аларды кароого катышууга.
3. Ишке катышкан учурдан тартип балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери төмөнкүлөргө милдеттүү:
1) жашы жете электин турмуштук кырдаалына баа берүүгө жана талдоо жүргүзүүгө, алардын жыйынтыгы боюнча корутунду түзүүгө;
2) жашы жете электин социалдык-психологиялык мүнөздөмөсүн түзүүгө; 3) жашы жете электи социалдык, психологиялык, педагогикалык, медициналык
реабилитациялоо боюнча чараларды анын камалуу себептерине негиздеп иштеп чыгууга; 4) жашы жете элек катышуучусу болуп саналган же катышуучусу боло турган процесстик иш-
аракеттер жөнүндө жашы жете элек үчүн түшүнүүгө жеткиликтүү формада жашы жетелектин кабардар болуусун камсыз кылууга.
4. Балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери жашы жете элек жабырлануучулардын укуктарын жана кызыкчылыктарын сотко чейинки өндүрүштө да, ошондой эле сотто дагы коргойт жана ушул берененин 2 жана 3-бөлүктөрүндө каралган укуктарды жана милдеттерди пайдаланат.
5. Балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери тарабынан чогултулган материалдар анын өтүнүчү боюнча ишке кошо тиркелет.
56-берене. Жазыктык-укуктук таасир этүү чаралары колдонулуп жаткан юридикалык жактын өкүлү
1. Анын кызыкчылыктары боюнча жеке адам же юридикалык жак аркылуу жасалган кылмыштуу жосундарга байланыштуу жазыктык-укуктук таасир этүү чаралары колдонулуп жаткан юридикалык жактын укуктарын жана кызыкчылыктарын камсыз кылууга юридикалык жактын өкүлү катышуусу керек.
2. Төмөнкүлөр юридикалык жактын өкүлү боло алат: 1) юридикалык жактын ишин жөнгө салуу белгиленген документтердеги ыйгарым укуктарга
ылайык жеке адам; 2) бул максат үчүн атайын берилген ишеним каттын негизиндеги жеке адам; 3) мыйзамда белгиленген тартиптеги адвокат. 3. Конкреттүү жазык ишинде жабырлануучу болуп саналган же жеке өзүнүн кызыкчылыктары
же болбосо анын жакын туугандарынын, жубайынын жеке кызыкчылыктары жакталуучу юридикалык жактын кызыкчылыктарына карама-каршы келген адам, ушул иш боюнча шектүү же айыпталуучу юридикалык жактын өкүлү боло албайт.
57-берене. Өзүнө карата жазыктык-укуктук таасир этүү чаралары колдонулуп жаткан юридикалык жактын өкүлүнүн укуктары
1. Юридикалык жактын өкүлү жактоочунун процесстик укуктарына жана милдеттерине ээ. 2. Юридикалык жактын өкүлү адвокат чакырууга укуктуу.
7-глава. Жазык сот өндүрүшүнө катышуучу башка адамдар
58-берене. Күбө 1. Жазык иши же терс жорук жөнүндө иш боюнча өзүнө белгилүү болгон жагдайлар жөнүндө
көрсөтмөлөрдү берүү үчүн чакырылган адам күбө катары таанылат. 2. Күбө ишке айыптоочу, жактоочу, жабырлануучунун кызыкчылыктарынын өкүлү,
материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтурууга жооптуу адам катары катыша албайт.
3. Ишке жабырлануучунун, айыпкердин мыйзамдуу өкүлдөрүнүн катышуусу ал адамдарды күбө катары суракка алуунун мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарбайт.
4. Төмөнкүлөр күбө катары суракка алынууга жатпайт: 1) судья - иш боюнча өндүрүшкө катышууга байланыштуу өзүнө белгилүү болуп калган иштин
жагдайлары жөнүндө; 2) сот арачысы - ал жазык иши боюнча өндүрүшкө катышууга байланыштуу өзүнө белгилүү
болуп калган жазык ишинин жагдайлары жөнүндө; 3) жактоочу, ошого тете жабырлануучунун өкүлү - иш боюнча өз милдеттерин аткарып
жаткандыгына байланыштуу өзүнө белгилүү болуп калган жагдайлар жөнүндө; 4) адвокат, адвокаттын жардамчысы - юридикалык жардамга кайрылуу же аны көрсөтүү менен
байланыштуу өздөрүнө белгилүү болуп калган жагдайлар жөнүндө; 5) психологиялык же дене бой кемчилдиктеринин айынан иш үчүн мааниси бар жагдайларды
туура кабылдоого жана алар жөнүндө көрсөтмө берүүгө жөндөмсүз адам; 6) шектүүнүн, айыпкердин жакын туугандары, жубайы; 7) медиатор-медиация жүргүзүүгө байланыштуу өзүнө белгилүү болуп калган жагдайлар
жөнүндө. 5. Эгерде ушул берененин 4-бөлүгүнүн 6-пунктунда аталган адамдар көрсөтмө берүүнү
кааласа, анда алар ушул Кодекстин эрежелери боюнча суракка алынат. 6. Күбө төмөнкүлөргө укуктуу:
1) көрсөтмөнү эне тилинде же билген башка тилде берүүгө, квалификациялуу котормочунун кызматтарынан пайдаланууга;
2) аны суракка алууга катышкан котормочуну четтетүү жөнүндө билдирүүгө; 3) көрсөтмөлөрүн өз колу менен баяндоого; 4) сурактын протоколу менен таанышууга, ага толуктоолорду жана өзгөртүүлөрдү киргизүүгө; 5) көрсөтмөлөрдү берүүдө белгилеп жазылгандарды жана документтерди пайдаланууга; 6) соттун, прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын кызматкеринин
аракеттерине даттанууга; 7) иш боюнча өндүрүштө тарткан чыгымдарынын ордун толтуртууга; 8) жазык процессин жүргүзүп жаткан орган тарабынан буюм далили катары же башка негиздер
боюнча алынган мүлкүн, өзүнө тиешелүү расмий документтердин нускаларын алууга; 9) сурак жүргүзүүдө коргоочусу болууга. 7. Күбө төмөнкүлөргө милдеттүү; 1) соттун, прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат
адамынын чакыруусу боюнча келүүгө; 2) иш боюнча бардык белгилүү болгондорду туура билдирүүгө жана коюлган суроолорго жооп
берүүгө; 3) иш боюнча өзүнө белгилүү болгон жагдайлар жөнүндө маалыматтарды сурак жүргүзүүчүнүн
уруксаты жок ачыкка чыгарбоого. 8. Күбө жүйөлүү себептерсиз келбей койгондо, ал мажбурлап алдырып келиниши мүмкүн. 9. Билип туруп жалган көрсөтмө бергендиги, көрсөтмөлөрдү берүүдөн баш тарткандыгы же
качкандыгы үчүн күбө Жазык кодексинин 345, 346-беренелери боюнча жоопкерчилик тартат. 10. Күбө өзүнө каршы же өзүнүн жакын туугандарына, жубайына каршы күбө болууга
милдеттүү эмес.
59-берене. Эксперт 1. Пайда болгон маселелерди сотко чейинки өндүрүштүн же соттук териштирүүнүн жүрүшүндө
атайын илимий билимдерди пайдалануу менен чечүү жана анын негизинде корутунду берүү үчүн сот, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы же алардын талабы боюнча эксперттик уюмдун жетекчиси тарабынан дайындалган, жазык процессинде кызыкчылыгы жок адам эксперт болуп саналат. Эксперт процесстин катышуучулары тарабынан сунушталган адамдардын ичинен дайындалышы мүмкүн.
2. Эксперттин илим, техника, искусство, кол өнөрчүлүк жаатында коюлган маселелер боюнча корутунду берүү үчүн жетиштүү атайын билимдери болууга тийиш.
3. Адам укук маселелери боюнча эксперт катары иш боюнча өндүрүшкө дайындалышы же башкача түрдө тартылышы мүмкүн эмес.
4. Зарыл болгондо, иш боюнча бир нече эксперт дайындалышы мүмкүн. 5. Экспертти чакыруу, экспертизаны дайындоо жана жүргүзүү ушул Кодексте каралган
тартипте жүзөгө ашырылат. 6. Эксперт төмөнкүлөргө укуктуу: 1) иштин экспертизанын предметине таандык болгон материалдары менен таанышууга; 2) салыштырып изилдөө жана корутунду берүү үчүн зарыл болгон объекттерди жана
үлгүлөрдү алууга; 3) корутунду берүү же башка эксперттердин катышуусу менен экспертиза жүргүзүү үчүн зарыл
болгон кошумча материалдарды өзүнө берүүнү талап кылууга; 4) эгерде коюлган маселелер анын атайын билимдеринин чегинен чыгып кетсе, корутунду
берүүдөн баш тартууга; 5) тергөө аракеттерин жүргүзүүгө катышууга жана өзү жүргүзүп жаткан экспертизанын
предметине таандык болгон суроолорду берүүгө;
6) экспертизанын предметине таандык болгон маселелер боюнча соттук териштирүүгө катышууга.
7. Эксперт төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) соттун, тергөөчүнүн алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын
чакыруусу боюнча келүүгө; 2) өзүнүн алдына коюлган маселелер боюнча калыс корутунду берүүгө; 3) сотко чейинки өндүрүштүн материалдарын ачыкка чыгарбоого; 4) тергөө аракеттерин жүргүзүүдө жана соттук отурумдун убагында тартипти сактоого. 8. Эксперт жүйөлүү себептерсиз келбей койгондо, ага тартиптик жаза чарасы көрүлүшү
мүмкүн. 9. Эксперт билип туруп жалган корутунду берген учурда, ал Жазык кодексинин 345-
беренесинде каралган жоопкерчилик тартат. 10. Эксперт төмөнкүлөргө укуксуз: 1) процесстин катышуучулары менен экспертиза жүргүзүүгө байланыштуу маселелер боюнча
сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө; 2) эгерде андайга соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу
адамынын атайын уруксаты жок болсо, берилген объекттерди толук же жарым-жартылай жок кылууга же болбосо алардын тышкы көрүнүшүн же негизги касиеттерин өзгөртүүгө алып келиши мүмкүн болгон изилдөөлөрдү жүргүзүүгө.
60-берене. Адис 1. Экспертиза маселелерин коюу үчүн буюмдарды жана документтерди табууда, бекемдөөдө,
алып коюуда, техникалык каражаттарды колдонууда көмөк көрсөтүү үчүн, ошондой эле тараптарга жана сотко өзүнүн кесиптик компетенциясына кирген маселелерди түшүндүрүү үчүн атайын билимдерге жана такшалууга ээ болгон, ишке кызыкчылыгы жок адам жазык иши боюнча өндүрүшкө катышуу үчүн адис катары тартылышы мүмкүн.
2. Адис төмөнкүлөргө укуктуу: 1) өзүн чакыртуунун максатын билүүгө; 2) эгерде тиешелүү атайын билимдерге жана такшалууга ээ болбосо, иш боюнча өндүрүшкө
катышуудан баш тартууга; 3) соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын
уруксаты менен тергөө аракеттеринин катышуучуларына суроолорду берүүгө; 4) өзү катышып жаткан тергөө аракеттеринин протоколу менен таанышууга жана протоколго
жазылууга тийиштүү билдирүүлөрдү жана сын-пикирлерди киргизүүгө; 5) соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын
аракеттерине даттанууга; 6) өзү аткарган иш үчүн сыйакы алууга, жазык иши жана жорук жөнүндө иш боюнча өндүрүштө
келтирилген чыгашалардын ордун толтуртууга. 3. Адис төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын
чакыртуусу боюнча келүүгө; 2) тергөө аракеттерин жүргүзүүгө жана соттук териштирүүгө атайын билимдерди, тажрыйбаны
жана илимий-техникалык каражаттарды пайдаланып катышууга; 3) өзү аткарган аракеттер боюнча түшүндүрмөлөрдү берүүгө; 4) тергөө аракеттерин жүргүзүүдө жана соттук отурумдун убагында тартипти сактоого; 5) иштин жагдайлары жөнүндө маалыматтарды жана ишке катышууга байланыштуу өзүнө
белгилүү болуп калган башка маалыматтарды ачыкка чыгарбоого. 4. Адис өз милдеттерин аткаруудан жүйөлүү себептерсиз баш тартканда же качканда ага
тартиптик жаза чарасы көрүлүшү мүмкүн.
61-берене. Котормочу 1. Котормочу болуп жазык процессине кызыкпаган, тиешелүү тилди билген же болбосо
сурдокотормочулук тажрыйбасы, которуу үчүн зарыл билими жана тажрыйбасы бар жана шектүү, айыпталуучу, алардын коргоочулары же болбосо жабырлануучу же алардын өкүлдөрү, ошондой эле күбөлөр жана иш боюнча өндүрүш жүргүзүлүп жаткан процесстин башка катышуучулары иш боюнча сот өндүрүшү жүрүп жаткан сот өндүрүшүнүн тилин билбеген учурларда, ошого тете жазуу жүзүндөгү документтерди которуу үчүн тергөө жана сот аракеттерине катышуу үчүн тартылган адам саналат.
2. Адамды котормочу деп дайындоо жөнүндө судья, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы - токтом, ал эми сот - аныктама чыгарат.
3. Котормочу төмөнкүлөргө укуктуу: 1) өзү өндүрүшүнө катышкан тергөө аракеттеринин протоколу менен, ошондой эле соттук
отурумдун протоколу менен таанышууга жана протоколго киргизилүүчү сын-пикирлерди жазууга; 2) эгерде өзү которуу үчүн зарыл болгон билимдерге ээ болбосо, иш боюнча өндүрүшкө
катышуудан баш тартууга; 3) соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын
аракеттерине даттанууга; 4) өзү аткарган иш үчүн сыйакы алууга жана келтирилген чыгашалардын ордун толтуртууга. 4. Котормочу төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын
чакыртуусу боюнча келүүгө; 2) өзүнө тапшырылган котормону так жана толук аткарууга; 3) өзүнүн катышуусу менен жүргүзүлгөн тергөө аракеттеринин протоколуна котормонун,
процесстин катышуучуларына тапшырылуучу алардын эне тилине же алар билген тилге которулган процесстик документтердин котормосунун тууралыгын кол коюп ырастоого;
4) иштин жагдайлары же котормочу катары ыйгарым укуктарды жүзөгө ашырууга байланыштуу өзүнө белгилүү болуп калган башка маалыматтар жөнүндө маалыматтарды ачыкка чыгарбоого;
5) тергөө аракеттерин жүргүзүүдө жана соттук отурумдун убагында тартипти сактоого. 5. Билип туруп туура эмес которгон учурда котормочу Жазык кодексинин 345-беренеси боюнча
жоопкерчилик тартат.
62-берене. Медиатордун укуктары жана милдеттери 1. Мыйзамдын талаптарына ылайык медиация жүргүзүү үчүн тараптар тартуучу көз
карандысыз жеке жак медиатор болуп саналат. 2. Медиатор төмөнкүлөргө укуктуу: 1) медиация тартибинде жарашуу жөнүндө макулдашууну (медиациялык макулдашууну)
түзүүдө тараптарга көмөктөшүүгө; 2) медиациянын тараптары менен көзмө-көз жана жолугушуулардын санын жана узактыгын
чектебестен купуя кездешүүгө; 3) эгерде бул жарашууга жардам бериши мүмкүн болсо жана бул жөнүндө медиациянын
тараптары келишип албаса, талашка тиешеси бар башка катышуучулар менен өз ара аракеттенүүгө; 4) эгерде ал жүргүзүп жаткан медиациянын жол-жобосу тараптардын жарашуусуна алып
келбейт деп эсептесе, медиация жол-жобосун өткөрүүдөн баш тартууга. 3. Медиатор төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, же болбосо
соттун жиберүүсү боюнча маалыматтык жолугушууда тараптарды кабыл алууга; 2) тараптарга жарашуу укугун, медиациянын маңызын жана принциптерин түшүндүрүп
берүүгө; 3) медиациянын жол-жобосун жүргүзүү жөнүндө келишимдин долбоорун даярдоого;
4) медиациянын тараптарына медиациянын жол-жобосун өткөрүүнүн жүрүшү жана этаптары жөнүндө маалымдоого;
5) эгерде тараптар бул жөнүндө келишип албаса, медиация жол-жобосунун купуялыгын сактоого;
6) жарашуу жөнүндө макулдашуунун (медиациялык макулдашуунун) долбоорун даярдоого; 7) тараптар медиациядан баш тарткан учурда, тараптарды медиацияга жиберген органга бул
жөнүндө жазуу жүзүндө же электрондук түрдө кабарлоого; 8) эгерде медиация башталганга чейин же анын жүрүшүндө анын калыстыгына таасир
көрсөтүүчү жагдайлар келип чыкса, медиация жол-жобосун жүргүзүүдөн баш тартууга. 3. Медиатор сотко чейинки өндүрүшкө жорук же кылмыш жөнүндө арыз катталган жана
кабарланган учурдан тартып, ошондой эле сотко чейинки же соттук териштирүүнүн ар кандай баскычында катышууга укуктуу.
63-берене. Сот отурумунун катчысы 1. Сот отурумунун катчысы жазык процессине кызыкдар болбогон мамлекеттик кызматчы
болуп саналат, ал сот отурумунун протоколун жүргүзөт. 2. Сот отурумунун катчысы төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) ал протоколдоону камсыз кылуу зарыл болгонго чейин бардык убакта сот отурумунун
залында болууга жана төрагалык кылуучунун уруксаты жок сот отурумун таштап кетпөөгө; 2) протоколдо соттун аракеттерин жана чечимдерин, сот отурумуна катышуучу бардык
адамдардын өтүнүчтөрүн, каршы болууларын, көрсөтмөлөрүн, түшүндүрмөлөрүн, ошондой эле илимий-техникалык каражаттарды колдонуу менен сот отурумунун протоколунда чагылдырылууга тийиш болгон башка жагдайларды толук жана туура баяндоого;
3) сот отурумунун протоколун ушул Кодексте белгиленген мөөнөттө түзүүгө; 4) төрагалык кылуучунун мыйзамдуу буйруктарына баш ийүүгө; 5) жабык сот отурумуна катышуусу менен байланыштуу ага белгилүү болуп калган жагдайлар
жөнүндө маалыматтарды ачыкка чыгарбоого. 3. Сот отурумунун протоколуна билип туруп туура эмес же чындыкка дал келбеген
маалыматтар киргизилген учурда, ошондой эле сот отурумунун протоколунун толук жана туура түзүлүшү үчүн сот отурумунун катчысы мыйзамда каралган тартип жоопкерчилигин тартат.
64-берене. Сот приставы 1. Сот приставы ага мыйзам менен жүктөлгөн соттордун ишинин белгиленген тартибин камсыз
кылуу боюнча милдеттерди аткаруучу кызмат адамы болуп саналат. 2. Сот приставы: 1) сот отурумунун залында тиешелүү тартипти камсыз кылат жана Бузуулар жөнүндө кодекске
ылайык жаза чарасын дайындайт; 2) сот отурумунун залындагы адамдардын тартипти сакташын көзөмөлдөйт; 3) төрагалык кылуучунун сот отурумунда тартипти бузган адамдардын сот залынан чыгып
кетүүсү жөнүндө буйругун аткарат; 4) төрагалык кылуучунун сот процессинин катышуучуларынын келүүсүн камсыз кылуу менен
байланышкан буйруктарын аткарат; 3. Ушул беренеде каралган милдеттерди аткаруу менен байланышкан сот приставынын
талаптары сот отурумунун залындагы бардык адамдар үчүн милдеттүү болуп саналат.
8-глава. Жазык сот өндүрүшүнө катышууну жокко чыгаруучу жагдайлар. Четтетүүлөр
65-берене. Иш боюнча өндүрүшкө катышууну жокко чыгаруучу жагдайлар 1. Алгачкы текшерүү органынын кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, судья иш боюнча
өндүрүшкө катыша алышпайт, эгерде алар:
1) жабырлануучу, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн жооптуу адам же ал иш боюнча күбө болуп саналса;
2) сот арачысы, тергөө судьясы, эксперт, адис, котормочу, соттук отурумдун катчысы, шектүүнүн, айыпкердин коргоочусу, мыйзамдуу өкүлү, жабырлануучунун, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн жооптуу адамдын өкүлү катары катышкан болсо;
3) бул иш боюнча өндүрүштүн катышуучуларынын биринин жакын тууганы же жубайы болуп саналса.
2. Эгерде алар бул иштин натыйжасына жеке, тике же кыйыр кызыкдар деп болжолдоого негиз берүүчү башка жагдайлар болсо, ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдар иш боюнча өндүрүшкө катыша албайт.
66-берене. Четтетилүүгө жаткан адамдардын иш боюнча өндүрүшкө катышуусуна жол берилбестик
1. Ушул главада каралган четтетүү үчүн негиздер болгондо, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, судья, соттук отурумдун катчысы, котормочу, эксперт, адис, коргоочу, ошондой эле жабырлануучунун өкүлдөрү иш боюнча өндүрүшкө катышуудан четтетилүүгө тийиш.
2. Эгерде ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдар иш боюнча өндүрүшкө катышуудан четтетилбесе, шектүү, айыпкер, мыйзамдуу өкүл, коргоочу, ошондой эле прокурор, жабырлануучу же алардын өкүлдөрү тарабынан четтетүү билдирилиши мүмкүн.
67-берене. Ишти кароого судьянын кайталап катышуусуна жол берилбестиги 1. Сотко чейинки өндүрүшкө катышуучу тергөө судьясы биринчи апелляциялык жана
кассациялык инстанциялардагы сотто ошол эле ишти маңызы боюнча кароого катыша албайт. 2. Биринчи инстанциядагы сотто ишти кароого катышкан судья ошол эле ишти апелляциялык
жана кассациялык тартипте кароого, ошондой эле ал чыгарган ишти кыскартуу жөнүндө өкүм же токтом (аныктама) жокко чыгарылгандан кийин, биринчи инстанциядагы сотто ошол эле ишти жаңыдан кароого катыша албайт.
3. Анын катышуусу менен чыгарылган соттун чечими жокко чыгарылган учурда, судья ишти апелляциялык жана кассациялык тартипте кароого кайталап катыша албайт.
4. Ишти апелляциялык, кассациялык тартипте кароого катышкан судья ошол эле ишти биринчи инстанциядагы сотто кароого катыша албайт.
5. Сот арачысынын катышуусу менен ишти кароого катышкан судья аны кассациялык тартипте кароодо, ошондой эле даттанууларды жана сунуштарды кассациялык кароонун натыйжасы боюнча сот арачысынын катышуусу менен соттун өкүмү алып салынган жана иш жаңы кароого жиберилген учурда, аны кароого катыша албайт.
68-берене. Судьяны четтетүү 1. Ушул Кодекстин 65-67-беренелеринде көрсөтүлгөн жагдайлар чыкканда, судья ишке
катышуудан четтетилүүгө милдеттүү. Ошол эле негиздер боюнча тараптар судьяны четтетүүнү билдириши мүмкүн.
2. Четтетүү соттук кароо башталганга чейин, ал эми иш сот арачыларынын катышуусу менен каралган учурда - сот арачыларынын коллегиясы түзүлгөнгө чейин билдирилүүгө тийиш. Сот отурумунун андан аркы жүрүшүндө четтетүү жөнүндө билдирүүгө ал үчүн негиздер мурда тарапка белгилүү болбогон учурда гана жол берилет.
3. Мурда канааттандыруудан ошол эле негиздер боюнча баш тартылган судьяга экинчи ирет билдирилген четтетүү каралбайт.
4. Сот адилеттигин жүргүзүүдөн негизсиз баш тартууга жол берилбейт. 5. Судьяны четтетүү жөнүндө негизсиз арыз канааттандырылбайт.
69-берене. Четтетүү жөнүндө арызды канааттандыруунун натыйжалары
1. Тергөө судьясы, биринчи инстанциядагы сотто ишти карап жаткан судья ишти кароодон четтетилген учурда, бул иш ошол эле сотто башка судья тарабынан каралат. Эгерде иш каралып жаткан сотто судьяны алмаштыруу мүмкүн болбосо, анда иш жогору турган сот аркылуу биринчи инстанциядагы башка сотко өткөрүлүп берилет.
2. Апелляциялык, кассациялык инстанциялардагы сотто ишти кароодо судьялар четтетилген учурда, иш ошол эле сотто, бирок башка курамда каралат.
3. Эгерде четтетүүнү канааттандыруунун натыйжасында же ушул Кодекстин 68-беренесинде көрсөтүлгөн себептер боюнча апелляциялык инстанцияда ушул ишти ошол эле сотто кароо үчүн соттун жаңы курамын түзүү мүмкүн болбосо, иш жогору турган сот аркылуу ошол эле деңгээлдеги башка сотко өткөрүлүп берилиши керек.
70-берене. Процесстин катышуучулары билдирген четтетүүнү чечүү тартиби 1. Судьяны, ошондой эле процесстин катышуучуларын четтетүү жөнүндөгү маселе сот
тарабынан атайын бөлмөдө чечилет. 2. Судьяга билдирилген четтетүү четтетилген судьяны катыштырбастан, калган судьялар
тарабынан чечилет, мындай судья калган судьяларга өзүнө билдирилген четтетүүнүн жүйөсү боюнча өз түшүндүрмөсүн алдын ала ачык баяндап берүүгө укуктуу. Добуштар тең болуп калса, судья четтетилди деп эсептелет.
3. Бир нече судьяга же соттун коллегиясынын бүтүндөй курамына билдирилген четтетүү сот тарабынан коллегиянын толук курамында көпчүлүк добуш менен чечилет.
4. Тергөө судьясына, судьяга билдирилген четтетүү ушул четтетүү билдирилген судья тарабынан токтом чыгаруу менен чечилет.
5. Эгерде бир эле мезгилде судьяга, прокурорго, жактоочуга, өкүлгө, сот отурумунун катчысына, котормочуга, экспертке, адиске четтетүү билдирилсе, судьяны четтетүү жөнүндөгү маселе биринчи кезекте чечилет.
6. Судьяны, прокурорду, экспертти, адисти, котормочуну, коргоочуну, өкүлдү, соттук отурумдун катчысын четтетүү же четтетүүдөн баш тартуу жөнүндө соттун токтомуна, аныктамасына даттануу апелляциялык даттануу же каралган иш боюнча соттун чечимине сунуштама менен бир убакта берилет.
71-берене. Прокурорду четтетүү 1. Иш боюнча сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө прокурорду четтетүү жөнүндө чечимди
жогору турган прокурор, ал эми сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө ишти карап жаткан сот кабыл алат. 2. Прокурорду четтетүү жөнүндө өтүнүчтү канааттандыруудан баш тартылган учурда,
четтетүүнү билдирген адам бул чечимди тергөө судьясына даттана алат. 3. Сотко чейинки өндүрүшкө прокурордун катышуусу, ага тете эле анын соттук териштирүүгө
катышуусу прокурордун ушул иш боюнча өндүрүшкө андан ары катышуусу үчүн тоскоолдук болуп саналбайт.
72-берене. Тергөөчүнү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамын четтетүү
1. Тергөөчүнүн өзүн өзү четтетүүсү жана аны четтетүү жөнүндө маселе - тергөө бөлүмүнүн жетекчиси, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын өзүн өзү четтетүүсү жана аны четтетүү жөнүндө маселе - алгачкы текшерүү органынын начальниги тарабынан чечилет.
2. Тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын четтетүү жөнүндө арызы 24 сааттан кечиктирилбестен тергөө бөлүмүнүн жетекчисине же болбосо алгачкы текшерүү органынын начальнигине жөнөтүлөт жана алар билдирилген четтетүүнү токтоосуз чечүүгө милдеттүү.
3. Тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын өзүн өзү четтетүүсү жана аны четтетүү жөнүндө маселе чечилгенге чейин иш боюнча өндүрүш токтотулбайт.
4. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамын, тергөөчүнү четтетүү жөнүндө өтүнүч канааттандыруудан баш тартылган учурда, четтетүүнү билдирген адам бул чечим боюнча прокурорго даттана алат.
5. Тергөө органынын жетекчисинин, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын жазык иши жана жорук жөнүндө иш боюнча териштирүүнү сотко чейин жүргүзүүгө мурда катышкандыгы аны четтетүү үчүн негиз болуп саналбайт.
73-берене. Сот отурумунун катчысын четтетүү 1. Ушул Кодекстин 65-беренесинде баяндалган жагдайлар сот отурумунун катчысына да
тиешелүү. 2. Катчыны четтетүү жөнүндө маселе ишти караган судья же сот же болбосо сот
арачыларынын катышуусу менен сотто төрагалык кылган судья тарабынан чечилет.
74-берене. Котормочуну четтетүү 1. Ушул Кодекстин 65-беренесинде көрсөтүлгөн жагдайлар түзүлгөн учурда, ага тете эле
котормочунун компетентсиздиги аныкталган учурда, ап иш боюнча өндүрүшкө катыша албайт. 2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн негиздер чыккан учурда, шектүү, айыпталуучу,
алардын мыйзамдуу өкүлдөрү, жактоочу, айыптоочу, ошондой эле жабырлануучу же алардын өкүлдөрү тарабынан котормочуну четтетүү билдирилиши мүмкүн.
3. Эгерде котормочунун компетентсиздиги аныкталса, көрсөтмөлөрүн которуп жаткан күбө тарабынан котормочуну четтетүү билдирилиши мүмкүн.
4. Жазык иши же жорук боюнча сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө котормочуну четтетүү жөнүндө чечимди тергөөчү же алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы кабыл алат. Соттук өндүрүштүн жүрүшүндө аталган чечимди ушул жазык ишин жана (же) жоруктар жөнүндө ишти карап жаткан сот же сот арачыларынын катышуусу менен сотто төрагалык кылуучу судья кабыл алат.
75-берене. Экспертти четтетүү 1. Эксперт төмөнкү иштер боюнча өндүрүшкө катыша албайт: 1) ушул Кодекстин 65-беренесинде көрсөтүлгөн жагдайлар болгондо; 2) бул иш боюнча эксперт катары экспертизаны кайталап жүргүзүүгө катышкан учурда; 3) эгерде ал мурда же азыр тергөөчүдөн, прокурордон, судьядан, шектүүдөн, айыпкерден,
алардын коргоочуларынан, мыйзамдуу өкүлдөрүнөн, жабырлануучудан, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн жоопкерден кызматтык же башка жактан көз карандылыкта болсо;
4) эгерде ал бул иш боюнча ревизия жүргүзсө; 5) эгерде экспертиза маселелери анын компетенциясына кирбесе; 6) эгерде бул өндүрүшкө адис катары катышса. 2. Бул иште өлүктү сыртынан кароодо соттук-медицина жаатындагы адис катары эксперттин
катышуусу экспертти четтетүү үчүн негиз болуп саналбайт. 3. Окуя болгон жерди кароого эксперттин катышуусу четтетүү үчүн негиз болуп саналбайт. 4. Жазык иши же болбосо жорук жөнүндө иш боюнча сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө
экспертти четтетүү жөнүндө чечимди тергөө судьясы, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы кабыл алат. Сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө көрсөтүлгөн чечимди ал жазык ишин же жорук жөнүндө ишти караган сот же болбосо сот арачыларынын катышуусу менен сотто төрагалык кылган судья кабыл алат.
76-берене. Адисти четтетүү 1. Адис төмөнкү иш боюнча өндүрүшкө катыша албайт: 1) ушул Кодекстин 65-беренесинде көрсөтүлгөн жагдайлар болгондо;
2) эгерде ал мурда же азыр тергөөчүдөн, прокурордон, судьядан, шектүүдөн, айыпкерден, алардын коргоочуларынан, мыйзамдуу өкүлдөрүнөн, жабырлануучудан, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн жоопкерден кызматтык же башка жактан көз карандылыкта болсо;
2. Жазык иши же болбосо жорук боюнча сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө адисти четтетүү жөнүндө чечимди тергөө судьясы, тергөөчү же алгачкы текшерүү органын ыйгарым укуктуу кызмат адамы кабыл алат. Сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө көрсөтүлгөн чечимди аталган жазык ишин же жорук жөнүндө ишти караган сот, же болбосо сотто төрагалык кылган судья соттук арачылардын катышуусу менен кабыл алат.
77-берене. Ишке жабырлануучунун коргоочусунун, өкүлдөрүнүн катышуусун жокко чыгарган жагдайлар
1. Коргоочу, ошондой эле жабырлануучунун өкүлү төмөнкү иштер боюнча өндүрүшкө катышууга укуксуз:
1) эгерде алар мурда ишке судья, прокурор, тергөөчү, алгачкы текшерүү органын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, соттук отурумдун катчысы, күбө, эксперт, адис же котормочу болуп катышса;
2) эгерде алар сотко чейинки өндүрүшкө катышкан же болбосо катышып жаткан же бул ишти соттук кароого катышкан судьянын, прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, соттук отурумдун катчысынын жакын туугандары, жубайы болуп саналса же болбосо юридикалык жардам көрсөтүү жөнүндө аны менен макулдашуу түзгөн процесстин катышуучусунун кызыкчылыгына анын кызыкчылыгы каршы келген адамдын жакын туугандары, жубайы болуп саналса;
3) эгерде алар жашы жетпеген шектүүлөрдүн, айыпкердин же аракетке жөндөмсүз адамдардын мыйзамдуу өкүлдөрү болуп саналган учурлардан тышкары, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун, судьянын кызматын ээлеп турушса;
4) эгерде алар өздөрү коргоп жаткан шектүүнүн, айыпкердин же өздөрү өкүл болгон жабырлануучунун кызыкчылыктарына анын кызыкчылыгы каршы келген адамга юридикалык жардам көрсөтүп жатса же мурда көрсөтсө.
2. Коргоочуну, жабырлануучунун өкүлүн четтетүү жөнүндө маселе сот тарабынан чечилет.
9-глава. Жазык сот өндүрүшүнө катышуучулардын коопсуздугун камсыз кылуу
78-берене. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун, судьянын, сот арачысынын, коргоочунун, эксперттин, адистин, соттук отурумдун катчысынын, сот приставынын коопсуздугун камсыз кылуу
1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, судья, сот арачысы, коргоочу, эксперт, адис, соттук отурумдун катчысы, сот приставы, ошого тете алардын жакын туугандары, жубайы мамлекеттин коргоосунда болот.
2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө саналып өткөн адамдардын иштерди сотто же сотко чейинки өндүрүштү кароосуна байланыштуу, мамлекет мыйзамда каралган тартипте алардын өмүрүнө кол салуудан жана башка зомбулуктан коопсуздандыруу чараларын көрүүнү камсыз кылат.
79-берене. Жабырлануучунун, күбөнүн, шектүүнүн, айыпталуучунун жана жазык процессине катышуучу башка адамдардын коопсуздук чараларын кабыл алуу милдети
1. Эгерде иш боюнча өндүрүшкө байланыштуу зомбулук же жазык мыйзамында тыюу салынган жорукту жасоо коркунучу жөнүндө маалыматтар бар болсо, өндүрүшүндө иш турган орган жабырлануучунун, күбөнүн, шектүүнүн, айыпталуучунун, соттолуучунун жана жазык процессине кагышуучу башка адамдардын, ошондой эле алардын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздугу боюнча чараларды көрүүгө милдеттүү.
2. Шектүүнүн, айыпталуучунун же кызматташуу жөнүндө процесстик макулдашуу түзүлгөн соттолгондун, анын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздугун камсыз кылуу зарыл болгон
учурда, аталган адамдардын макулдугу менен ушул Кодексте жана мыйзамдарда каралган мамлекеттик коргоо жана коопсуздук чаралары колдонулат.
3. Өндүрүшүндө иш турган орган ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн аталган оозеки (жазуу жүзүндөгү) арыздарынын негизинде же жеке демилгеси боюнча алардын коопсуздугуна чараларды көрөт, ал жөнүндө коопсуздук чараларын кабыл алуу тууралуу токтом чыгарат.
4. Жазык сот өндүрүшүнө катышуучу адамдардын, алардын жакын туугандарынын, жубайынын алардын коопсуздугуна чараларды көрүү жөнүндө арыздары өндүрүшүндө иш турган орган, прокурор же сот тарабынан, алар алынган учурдан тартып 24 сааттан кечиктирилбестен каралууга тийиш. Арыз ээсине тиешелүү токтомдун көчүрмөсүн жөнөтүү менен ага кабыл алынган чечим жөнүндө билдирилет.
5. Арыз ээси анын коопсуздугуна чараларды көрүү жөнүндө өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартылгандыгы боюнча прокурорго же сотко даттанууга укуктуу.
6. Эгерде мурда берилген арызда чагылдырылбаган жагдайлар келип чыкса, коопсуздук чараларын көрүүдөн баш тартуу аталган чараларды көрүү жөнүндө өтүнмө менен экинчи ирет кайрылууга тоскоолдук кылбайт.
80-берене. Жабырлануучунун, күбөнүн, шектүүнүн, айыпкердин жана жазык сот өндүрүшүнө катышкан башка адамдардын коопсуздук чаралары
1. Жазык сот өндүрүшүнө катышып жаткан жабырлануучунун, күбөнүн, шектүүнүн, айыпкердин жана жазык процессине катышкан башка адамдардын, алардын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздук чараларын камсыз кылуу максатындагы иш анын өндүрүшүндө болгон орган:
1) зомбулук коркунучун же жазык мыйзамында тыюу салынган башка терс жоруктарды жасаган жакка анын жазык жоопкерчилигине тартылышы мүмкүн экендиги жөнүндө расмий эскертүү жасайт;
2) корголуучу адам жөнүндө маалыматтардын жеткиликтүүлүгүн чектейт; 3) анын жеке коопсуздугун камсыз кылуу жөнүндө тапшырма коёт; 4) шектүүгө, айыпкерге карата жазык процессинин катышуучуларына зомбулук же башка
кылмыштуу терс жосундарды жасоо мүмкүнчүлүгүн болтурбоочу бөгөт коюу чараларын көрөт; 5) жакындоого тыюу салуу түрүндөгү жазык сот өндүрүшүн камсыз кылуу чарасын көрөт. 2. Жазык иши өндүрүшүндө турган орган тарабынан чыгарылган алдын ала эскертүү адамга
кол койдуруп жарыяланат. 3. Корголуучу адам жөнүндө маалыматтардын жеткиликтүүлүгүн чектөө адамдын арызы
боюнча жазык процессинин башталышынан тартып орун алышы мүмкүн жана жазык ишинин материалдарынан адамдын анкеталык маалыматтарын алып коюудан жана аларды негизги өндүрүштөн өзүнчө сактоодон, ал адамдын псевдонимди пайдалануусунан турат. Бул чараны колдонуу жөнүндө тергөөчү токтом чыгарат, анда инсан жөнүндө маалыматтарды жашыруун сактоо жөнүндө кабыл алынган чечимдин себептери баяндалып, корголуучу адамдын псевдоними жана койгон колунун үлгүсү көрсөтүлүп, аларды ал өзү катышкан тергөө аракеттеринин протоколдорунда пайдаланат. Корголуучу адамдын катышуусу менен өтүүчү процесстик аракеттер зарыл учурларда аны билип алууну жокко чыгаруучу шарттарда жүргүзүлүшү мүмкүн. Токтом жана негизги өндүрүштөн бөлүнүп алынган материалдар мөөрлөнүп чапталган конвертке салынат, ал андан ары жазык ишин же жорук жөнүндө ишти териштирген органда сакталат жана анда камтылгандар менен тергөөчүдөн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынан тышкары, прокурор жана сот тааныша алышы мүмкүн.
4. Жабырлануучулардын, күбөлөрдүн, шектүүлөрдүн, айыпкерлердин жана жазык сот өндүрүшүнө катышкан башка адамдардын жана алардын жакын туугандарынын, жубайынын жеке коопсуздугун камсыз кылуунун тартиби мыйзамда аныкталат.
5. Коопсуздук чаралары көрүлгөндүгүнө карабастан, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү буга негиздер болгондо, жабырлануучуга, күбөгө, жазык сот өндүрүшүнө катышкан башка адамга карата Жазык кодексинде тыюу салынган терс жорукту жасоо коркунучу аныкталгандыгына байланыштуу, сотко чейинки өндүрүштү баштоого милдеттүү.
6. Сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө аларга карата кыйноолор же катаал жана адамгерчиликсиз мамиле жасоонун башка чаралары колдонулган шектүүнүн, айыпкердин, күбөнүн
жана алардын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздугун камсыз кылуунун зарылдыгы жөнүндө арыздар келип түшкөн учурларда, коопсуздук чаралары көрүлгөндүгүнө карабастан, прокурор тарабынан сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
7. Коопсуздук чараларын колдонуунун зарылдыгы жок болгондо, жазык сот өндүрүшүн жүргүзгөн органдын жүйөлөштүрүлгөн токтому менен алар жокко чыгарылат. Корголуп жаткан адам анын коопсуздук чараларынын жокко чыгарылгандыгы же жазык процессине катышып жаткан адамдарга ал жөнүндө маалыматтардын ачыкталгандыгы жөнүндө токтоосуз маалымдалууга тийиш. Жазык процессин жүргүзгөн органдын коопсуздук чараларын жокко чыгаруу жөнүндө чечимине корголуп жаткан адамдын сотко же прокурорго даттануу берүүсү даттанылып жаткан чечимдин аткарылышын токтотуп турат.
81-берене. Соттук териштирүүгө катышуучу адамдардын коопсуздугун камсыз кылуу 1. Соттук териштирүүнүн катышуучуларынын коопсуздугун камсыз кылуу үчүн төрагалык
кылуучу соттун жабык отурумун өткөрөт, ошондой эле ушул Кодекстин 80-беренесинин 1, 2, 3 жана 4-бөлүктөрүндө каралган чараларды кабыл алат.
2. Корголуучу адамдын, айыптоо тарабынын өтүнмөсү боюнча, ошондой эле жеке демилге боюнча адамдын жана анын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздугун камсыз кылуу максатында сот күбөнү суракка алуу жөнүндө токтом чыгарууга укуктуу:
1) псевдонимди колдонуу менен корголуучу адамдын инсандыгы жөнүндө маалыматтарды билдирбестен;
2) үнү жана тышкы келбети: акценти, жынысы, улуту, курагы, бою, дене түзүлүшү, келбети, басышы боюнча калган катышуучулардын корголуучу адамды таанып-билүүсүн болтурбаган шарттарда;
3) аны соттук териштирүүнүн башка катышуучулары, анын ичинде видео байланыштын жардамы менен көрүп байкоо жүргүзбөстөн.
Судья негизги өндүрүштөн бөлүнүп чыгарылган корголуучу адамдын анкеталык маалыматтарын сот отурумунун башка катышуучуларына, анын ичинде сот отурумунун катчысына көрсөтпөстөн сот отурумунун протоколунда жана (же) сот актыларында чагылдырбастан, анын инсандыгын күбөлөндүрүүчү документтер менен таанышып чыгуу аркылуу суракка алынып жаткандын ким экендигин жеке өзү текшерет.
3. Төрагалык кылуучу видео-, үн жазууга жана суракка алууну жаздырып алуунун башка ыкмаларына тыюу салууга укуктуу.
4. Процесстин катышуучуларынын кайсы бирөөсү жокто же алардын көрүп байкоо жүргүзүүсүнөн тышкары сот тарабынан суракка алынган корголуучу адамдын көрсөтмөлөрүн төрагалык кылуучу сотто ушул корголуп жаткан адам жөнүндө маалыматтарды көрсөтпөстөн, бардык катышуучулардын көзүнчө билдирет.
5. Зарыл учурларда сот процесстин катышуучуларынын жана мыйзамда каралган башка адамдардын коопсуздугун камсыз кылуу боюнча башка чараларды да көрөт.
6. Соттук териштирүүнүн катышуучуларынын коопсуздугун камсыз кылуу жөнүндө соттун токтомун аткаруу жазыктык куугунтуктоо органдарына, жаза аткаруу мекемелерине жана органдарына жүктөлөт.
III БӨЛҮМ. ДАЛИЛДЕР ЖАНА ДАЛИЛДӨӨ
10-глава. Далилдер
82-берене. Далилдер 1. Алардын негизинде алгачкы текшерүү органы, тергөөчү, прокурор, сот иш үчүн мааниси бар
жагдайлардын болгондугун же болбогондугун аныктаган, мыйзамда белгиленген тартипте алынган маалыматтар иш боюнча далилдер болуп саналат.
2. Далилдин булактары төмөнкүлөр болуп саналат: 1) шектүүнүн, айыпкердин, жабырлануучунун, күбөнүн көрсөтмөлөрү;
2) эксперттин корутундусу жана көрсөтмөлөрү; 3) адистин көрсөтмөлөрү; 4) буюм далилдери; 5) атайын тергөөнүн, тергөө жана соттук аракеттердин протоколдору; 6) башка документтер. 3. Ушул Кодекстин талаптарын бузуу менен алынган маалыматтар жол берилгис далилдер
болуп саналат, юридикалык күчкө ээ эмес жана иш боюнча чечимге негиз болбойт, ошондой эле ушул Кодекстин 83-беренесинде көрсөтүлгөн ар кандай жагдайларды далилдөө үчүн пайдаланылбайт.
4. Жол берилгис далилдерге төмөнкүлөр кирет: 1) коргоочудан баш тарткан (анын катышуусу менен жазуу жүзүндө) учурларды кошпогондо,
жазыктык жазалануучу терс жорукту жасагандыгы жөнүндө шектүүнүн, айыпкердин көрсөтмөлөрү коргоочу жок сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндөгү маалыматтар, бирок мында анын көрсөтмөлөрү сотто ырасталууга тийиш;
2) сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө кыйноолорду, зомбулукту, коркутууну, алдоону, ошого тете башка мыйзамсыз аракеттерди жана катаал мамилени колдонуу менен алынган күбөнүн, шектүүнүн, айыпкердин көрсөтмөлөрү, ошондой эле ага карата кыйноолорду колдонуунун натыйжасында алынган көрсөтмөлөр;
3) жабырлануучунун, күбөнүн жоромолго, божомолго, айыңга негизделген көрсөтмөлөрү, ошондой эле өзүнүн маалымат булагын көрсөтө албаган күбөнүн көрсөтмөлөрү;
4) ушул Кодексте белгиленген тартипте сурак учурунда жазык иши үчүн мааниси бар жагдайларды туура кабылдоого же көрсөтүп берүүгө жөндөмсүз деп табылган адамдын көрсөтмөлөрү;
5) жазык иши боюнча өндүрүштү жүзөгө ашырууга укугу жок адам тарабынан ар кандай процесстик аракеттерди жүргүзүүдө, ошондой эле четтетүүгө жаткан адамдын ага катышуусунда алынган маалыматтар;
6) илимий билимдерге каршы келген ыкмаларды колдонуу менен алынган маалыматтар; 7) айыптоочу тарабынан ушул Кодекстин талаптарын бузуу менен алынган башка далилдер. 5. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, сот
далилдердин жол берилбестиги жөнүндө маселени чечип жатып, ар бир учурда жол берилген бузуу эмнеден айкын көрүнгөндүгүн тактоого жана жүйөлөштүрүлгөн чечим кабыл алууга милдеттүү.
83-берене. Иш боюнча далилденүүгө тийиш болгон жагдайлар 1. Төмөнкүлөр иш боюнча өндүрүштүн жүрүшүндө далилденүүгө тийиш: 1) кылмыш же жорук окуясы (жасалган кылмыштын же жоруктун убактысы, орду, ыкмасы жана
башка жагдайлары, анын айынан келип чыккан зыяндуу кесепеттер); 2) адамдын жосунду жасашы же жасабашы; 3) адамдын кылмыш жана (же) жорук жасагандыгына күнөөлүүлүгү же күнөөлүү эместиги,
анын күнөөсүнүн формасы жана жүйөлөрү; 4) шектүүнүн, айыпталуучунун жоопкерчилик деңгээлине жана мүнөзүнө таасир этүүчү
жагдайлар; 5) шектүүнүн, айыпталуучунун инсандыгын мүнөздөөчү жагдайлар; 6) кылмыш жана (же) жорук менен келтирилген материалдык залалдын жана (же) моралдык
зыяндын мүнөзү жана өлчөмү; 7) жосундун жазыктык укукка каршы экендигин же болбосо адамдын жасалган жорук үчүн
жоопкерчилигин жокко чыгаруучу жагдайлар; 8) кылмыш үчүн же болбосо жорук үчүн жазык жоопкерчилигинен, жазадан жана аны өтөөдөн
бошотууга алып келүүчү жагдайлар.
84-берене. Күбөнүн, жабырлануучунун көрсөтмөлөрү
1. Күбө ишке тиешелүү бардык жагдайлар, анын ичинде шектүүнүн, айыпталуучунун, жабырлануучунун инсандыгы жана анын алар жана башка күбөлөр менен болгон өз ара мамилелери жөнүндө суракка алынышы мүмкүн.
2. Жабырлануучу иш боюнча өндүрүштө далилденүүгө жаткан бардык жагдайлар, шектүү, айыпталуучу менен өзүнүн өз ара мамилелери жөнүндө суракка алынышы мүмкүн.
3. Купуя негизде компетенттүү мамлекеттик органдарга көмөк көрсөтүп жаткан адам тарабынан түздөн-түз кабыл алынган жагдайлар жөнүндө маалыматтар аталган адамдын макулдугу менен ал күбө катары суракка алынгандан кийин далилдер катары колдонулушу мүмкүн.
4. Кылмыштуу топко же болбосо уюшулган топко же болбосо кылмыштуу уюмга тымызын киргизилген адамга белгилүү болгон маалыматтар анын коопсуздугун камсыз кылуу максатында изин суутпай издөө ишин жүзөгө ашыруучу органдын кызмат адамынын сурагынан кийин далилдер катары, күбө катары пайдаланылышы мүмкүн.
85-берене. Шектүүнүн, айыпталуучунун көрсөтмөлөрү 1. Шектүүнүн, айыпталуучунун көрсөтмөлөрү - жазык иши же жорук жөнүндө иш боюнча сотко
чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө же болбосо сотто жүргүзүлгөн суракта алар тарабынан айтылган маалыматтар.
2. Кылмышты же жорукту жасоодогу өз күнөөсүн шектүүнүн, айыпталуучунун моюнга алышы иш боюнча далилдер жалпыланып, анын күнөөлүү экендиги ырасталганда гана күнөөнүн негизине коюлушу мүмкүн.
3. Сурактын жүрүшүндө адамдын күбө катары берген көрсөтмөлөрү анын өзүнө каршы далил катары таанылышы жана аны айыптоонун негизине коюлушу мүмкүн эмес.
4. Шектүү өзүнө каршы коюлган шектенүү боюнча, ошого тете иш боюнча мааниси бар өзүнө белгилүү болгон башка жагдайлар жөнүндө көрсөтмөлөрдү берүүгө укуктуу.
5. Компетенттүү мамлекеттик органдарга купуя негизде көмөк көрсөтүүчү адам тарабынан түздөн-түз кабылданган жагдайлар жөнүндө маалыматтар анын макулдугу менен ошол адамды коргоочунун катышуусу менен шектүү, айыпкер катары сурактан кийин далил катары пайдаланылышы мүмкүн.
86-берене. Эксперттин корутундусу жана көрсөтмөлөрү 1. Эксперттин корутундусу - ушул Кодекстин 186-беренесинин 2-бөлүгүнө ылайык жазуу
жүзүндө жол-жоболоштурулган, соттук-эксперттик изилдөөлөрдүн жүрүшүн жана алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот тарабынан эксперттин алдына коюлган маселелер боюнча тыянактарды камтыган расмий документ.
2. Эксперттин көрсөтмөлөрү - ушул Кодекстин 187-беренесинин талаптарына ылайык ушул корутундуну түшүндүрүү же тактоо максатында анын корутундусун алгандан кийин жүргүзүлгөн, суракта ал билдирген маалыматтар.
3. Эксперттин корутундусу алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор жана сот үчүн милдеттүү болуп саналбайт, бирок алардын корутунду менен макул эместиги тиешелүү түрдө токтомдо, өкүмдө же аныктамада жүйөлөштүрүлүшү керек.
87-берене. Адистин көрсөтмөлөрү Адистин көрсөтмөлөрү - ушул Кодекстин 60-беренесинин талаптарына ылайык атайын
билимдерди талап кылган жагдайларды түшүндүрүү же тактоо максатында ал тарабынан суракта айтылган маалыматтар.
88-берене. Буюм далилдери 1. Кылмыштын жана (же) жоруктун куралы катары колдонулган же өзүндө кылмыштын издерин
сактап калган же укукка каршы аракеттердин объекттери болгон деп болжоого негиз берген буюмдар, ошондой эле кылмышта жана (же) жорукту табуу, иштин иш жүзүндөгү жагдайларын белгилөө, күнөөкөрлөрдү аныктоо же болбосо күнөөнү жокко чыгаруу же жоопкерчиликти жумшартуу үчүн каражат катары кызмат кылышы мүмкүн болгон акчалар, буюмдар, документтер жана башка баалуулуктар буюм далилдери деп таанылат.
2. Буюм далилдери текшерип кароонун протоколдорунда кеңири жазылууга, видеого жана (же) фотосүрөткө тартылууга тийиш. Буюм далилдери алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, судьянын токтому, соттун аныктамасы менен ишке кошо тиркелет жана сакталууга тийиш.
3. Ишти бир тергөөчүдөн башкасына өткөрүп берүүдө, ошого тете ишти прокурорго жана сотко жиберүүдө же болбосо ишти бир соттон башкасына өткөрүп берүүдө, ушул Кодекстин 89- беренесинде каралган учурларды кошпогондо, буюм далилдери иш менен кошо өткөрүп берилет.
4. Өкүмдө, аныктамада же ишти кыскартуу жөнүндө токтомдо буюм далилдери жөнүндө чечим камтылууга тийиш, мында:
1) шектүүгө, айыпкерге таандык болгон кылмыштын жана (же) жоруктун куралдары конфискацияланууга жатат;
2) колдонууга тыюу салынган буюмдар берилбейт жана тиешелүү уюмдарга өткөрүп берүүгө же жок кылынууга жатат;
3) эч кандай баалуулугу жок жана пайдалануу үчүн жараксыз буюмдар жок кылынууга, ал эми ишке тиешеси бар адамдар же уюмдар өтүнүч кылган учурда аларга берилүүгө жатат;
4) кылмыштуу жол менен алынган акчалар жана башка баалуулуктар соттун өкүмү, аныктамасы, судьянын токтому, ал эми айыпкердин өлүмүнө же аны акыл-эси соо эмес деп табылгандыгына байланыштуу иш кыскартылганда - алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн токтому менен мамлекеттин кирешесине айландырылат, калган буюмдар мыйзамдуу ээлерине тапшырылат, ал эми алар аныкталбаса, мамлекеттин менчигине өтөт. Ал буюмдардын таандыктуулугу жөнүндө талаш жарандык сот өндүрүшүнүн тартибинде чечилүүгө тийиш;
5) паранын же контрабанданын предмети болуп саналган акчалар жана башка баалуулуктар соттун өкүмү боюнча жазык мыйзамдарына ылайык мамлекеттин кирешесине алынууга жатат. Эгерде адам өзүнөн пара берүүнү талап кылгандыгы жөнүндө ыктыярдуу билдирсе жана пара алуучуну колунан кармоого көмөктөшсө, анда паранын предмети соттун чечими боюнча ээсине кайтарып берилет.
89-берене. Буюм далилдерин сактоо 1. Буюм далилдери өкүм мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин же болбосо ишти кыскартуу
жөнүндө токтомго же аныктамага даттануу мөөнөтү аяктаганга чейин иште сакталууга жана ушул беренеде каралган учурларды албаганда, иш менен бирге өткөрүлүп берилүүгө тийиш. Буюм далили болуп саналган мүлккө укук жөнүндө талаш жарандык сот өндүрүшүнүн тартибинде чечилүүгө тийиш болгон учурда, буюм далили соттун чечими күчүнө киргенге чейин сакталат.
2. Төмөнкү түрдөгү буюм далилдери: 1) чоңдугунан же башка себептерден улам иште сакталышы мүмкүн болбогон буюмдар, анын
ичинде аларды сактоо кыйынчылык туудурган же атайын шарттарды камсыз кылуу кыйынчылыкка турган же атайын шарттарды камсыз кылуу боюнча чыгымдар аларды сактоонун наркына теңдеш болгон товарлардын чоң партиясы:
а) фотосүрөткө же видеого тартылат, мүмкүн болушунча мөөрлөнүп бекитилет жана алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн чечими боюнча Кыргыз Республикасынын Өкмөтү (мындан ары - Өкмөт) тарабынан белгиленген тартипте сактоого өткөрүлүп берилет. Иштин материалдарына мындай буюм далилдеринин турган орду жөнүндө документ тиркелет, ошондой эле буюм далилинин салыштырып изилдөө үчүн жетиштүү үлгүсү тиркелиши мүмкүн;
б) эгерде ал далилдөө үчүн зыяны жок болсо, мыйзамдуу ээсине кайтарылып берилет; в) аларды ушул пунктун "а" жана "б" пунктчаларында каралган ыкмалар менен сактоону
камсыз кылуу мүмкүн болбогон учурда, бааланып, ээсинин макулдугу менен же болбосо соттун чечими боюнча Өкмөт тарабынан белгиленген тартипте сатуу үчүн берилет. Буюм далилдерин сатуудан түшкөн каражаттар ушул бөлүккө ылайык көрсөтүлгөн буюм далилдерин алып коюу жөнүндө чечим чыгарган органдын депозиттик эсебине ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган
мөөнөткө салынат. Иштин материалдарына буюм далилинин салыштырып изилдөө үчүн жетиштүү үлгүсү тиркелиши мүмкүн;
2) аларды сактоо кыйынчылык туудурган же аларды сактоонун атайын шарттарын камсыз кылуу боюнча чыгымдар наркына тең келген товарлардын чоң партиялары ээсинин жооптуу сактоосуна берилиши мүмкүн;
3) тез бузулуучу товарлар жана продукциялар, ошондой эле сактоо кыйынчылык туудурган же аларды сактоонун атайын шарттарын камсыз кылуу боюнча чыгымдар товардын, продукциянын наркына өлчөмдөш, моралдык тез эскирүүгө дуушар болгон мүлктөр:
а) алардын ээлерине кайтарылып берилет; б) кайтарып берүү мүмкүн болбогон учурда, бааланып, ээсинин макулдугу менен же болбосо
соттун чечими боюнча Өкмөт тарабынан берилген тартипте сатуу үчүн берилет. Буюм далилдерин сатуудан түшкөн каражаттар ушул бөлүккө ылайык көрсөтүлгөн буюм далилдерин алып коюу жөнүндө чечим чыгарган органдын депозиттик эсебине ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган мөөнөткө салынат. Иштин материалдарына салыштырып изилдөө үчүн жетиштүү буюм далилдеринин үлгүсү тиркелиши мүмкүн;
в) эгерде мындай тез бузулуучу товарлар жана продукция жараксыз болуп калса, ээсинин макулдугу менен же соттун чечими боюнча Өкмөт тарабынан белгиленген тартипте жок кылынат. Бул учурда ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарына ылайык протокол түзүлөт;
4) мыйзамсыз жүгүртүүдөн алынган баңги зат каражаттары, психотроптук каражаттар, баңги зат каражаттарын же психотроптук заттарды камтыган өсүмдүктөр же болбосо алардын прекурсорлору же алардын баңги зат каражаттарын же психотроптук каражаттарды камтыган бөлүктөрү же болбосо алардын прекурсорлору, ошондой эле узакка сактоо адамдардын өмүрү жана ден соолугу үчүн же айлана-чөйрө үчүн коркунучтуу буюмдар зарыл изилдөө жүргүзүлгөндөн кийин, аларды технологиялык кайра иштетүү үчүн өткөрүп берилет же соттун чечими боюнча Өкмөт тарабынан белгиленген тартипте жок кылынат, бул жөнүндө ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарына ылайык протокол түзүлөт. Иштин материалдарына салыштырып изилдөө үчүн жетиштүү болгон, мыйзамсыз жүгүртүүдөн алынган баңги каражаттарынын, психотроптук заттардын, баңги каражаттарын жана психотроптук заттарды камтыган өсүмдүктөрдүн же болбосо алардын прекурсорлорунун, же алардын баңги каражаттарын же психотроптук заттарды, же болбосо алардын баңги каражаттарын, же психотроптук заттарды, же алардын прекурсорлорун камтыган бөлүктөрүнүн үлгүлөрү тиркелет;
5) тергөө аракеттерин жүргүзүүдө табылган кылмыш жана (же) жорук жасоонун натыйжасында алынган акчалар, баалуулуктар жана башка мүлктөр жана ал мүлктөрдөн алынган кирешелер ушул Кодекстин 123-беренесинде белгиленген тартипте камакка алынууга жатат;
6) зарыл тергөө аракеттерин жүргүзгөндөн кийинки баалуулуктар: а) ушул пункттун "б" пунктчасында каралган учурду албаганда, ушул берененин биринчи
бөлүгүндө каралган мөөнөткө банкка же башка кредиттик уюмга сактоого өткөрүлүп берилет; б) эгерде ал далилдөө үчүн зыяны жок болсо, мыйзамдуу ээсине кайтарылып берилет; 7) зарыл тергөө аракеттери жүргүзүлгөндөн кийин акчалар фотосүрөткө же видеого тартылат,
ал эми андан кийин: а) Өкмөт тарабынан белгиленген тартипте мыйзамдуу эсине кайтарылып берилет; б) мыйзамдуу ээси болбосо же аныкталбаса же болбосо буюм далилдерин мыйзамдуу ээсине
кайтарып берүү башка себептер боюнча мүмкүн болбогондо, алар көрсөтүлгөн буюм далилдерин алып коюу жөнүндө чечим чыгарган органдын финансы бөлүмүнө сактоого өткөрүп берилет же болбосо ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган мөөнөткө банкка же башка кредиттик уюмга салынат же болбосо, эгерде акча купюрларынын жекече белгилерди далилдөө үчүн мааниси бар болсо, иште сакталат;
8) маалыматты электрондук алып жүрүүчүлөр: а) анда камтылган маалымат менен башка адамдардын таанышуу мүмкүнчүлүгүн болтурбаган
жана алардын сакталышын жана көрсөтүлгөн маалыматтын сакталышын камсыз кылуучу шарттарда мөөрлөп бекитилген түрдө сакталат;
б) эгерде бул далилдөө үчүн зыянсыз болсо, карап текшерилгенден жана башка зарыл тергөө аракеттери жүргүзүлгөндөн кийин мыйзамдуу ээсине кайтарылып берилет.
3. Тергөө аракеттеринин өндүрүшүнүн жүрүшүндө алып коюлган маалыматты электрондук алып жүрүүчүлөрдү тергөө аракеттери жүргүзүлгөндөн кийин мыйзамдуу ээсине кайтарып бере албаган учурда, аларда камтылган маалымат алып коюлган электрондук алып жүрүүчүнүн мыйзамдуу ээсинин же андагы маалымат ээсинин өтүнмөсү боюнча көчүрмөлөнөт. Көрсөтүлгөн маалыматты алып коюлган маалыматты электрондук алып жүрүүчүлөрдүн мыйзамдуу ээси же аларда камтылган маалыматтын ээси берген башка маалыматты электрондук алып жүрүүчүгө көчүрүү мыйзамдуу ээсинин же аларда камтылган маалыматтын ээсинин жана (же) алардын өкүлдөрүнүн жана адистин алгачкы текшерүү органында, тергөөдө же сотто катышуусу менен жүзөгө ашырылат. Маалыматты көчүрүүдө анын жок болуу же өзгөрүү мүмкүнчүлүгүн болтурбоочу шарттар камсыз кылынууга тийиш. Эгерде бул кылмышты жана (же) жорукту териштирүүгө тоскоолдук кылуусу мүмкүн болсо, маалыматты көчүрмөлөөгө жол берилбейт. Көчүрүлгөн маалыматты камтыган маалыматты электрондук алып жүрүүчүлөр алып коюлган маалыматты электрондук алып жүрүүчүлөрдүн мыйзамдуу ээсине же аларда камтылган маалыматтын ээсине берилет. Маалыматты көчүрүүнү жүзөгө ашыруу жөнүндө жана көчүрүлгөн маалыматты камтыган маалыматты электрондук алып жүрүүчүлөрдү алып коюлган маалыматты электрондук алып жүрүүчүлөрдүн мыйзамдуу ээсине же анда камтылган маалыматтын ээсине берүү тууралуу ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарына ылайык протокол түзүлөт.
4. Буюм далилдерин, анын ичинде алардын өзүнчө категорияларын сактоонун, эсепке алуунун жана өткөрүп берүүнүн башка шарттары Өкмөт тарабынан белгиленет.
5. Ушул берененин 2-бөлүгүнүн 1-пунктунун "а" жана "б" пунктчаларында, 2-пунктунда, 3- пунктунун "а" пунктчасында, 5, 6 жана 7-пункттарында, 8-пунктунун "б" пунктчасында жана 3- бөлүгүндө каралган учурларда алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү же судья токтом чыгарат.
6. Эгерде ээси мүлктү сатууга, керектен чыгарууга же жок кылууга макулдук бербесе, ушул берененин 2-бөлүгүнүн 1-пунктунун "в" пунктчасында, 3-пунктунун "б" жана "в" пунктчаларында жана 4-пунктунда каралган учурларда, алгачкы текшерүү органынан ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү прокурордун макулдугу менен, сотко чейинки өндүрүштүн орду боюнча тергөө судьясынын алдында тиешелүү өтүнмө жасайт.
7. Ишти алгачкы текшерүү органы тарабынан же бир органдан башкасына же болбосо бир тергөөчүдөн башкасына өткөрүп берүүдө, ошого тете жазык ишин прокурорго же сотко жиберүүдө же болбосо жазык ишин бир соттон башкасына өткөрүп берүүдө, ушул беренеде каралган учурларды кошпогондо, буюм далилдери жазык иши менен бирге өткөрүп берилет.
90-берене. Атайын тергөө, тергөө жана соттук иш-аракеттердин протоколдору Атайын тергөө, тергөө жана соттук иш-аракеттердин протоколдору ушул Кодекстин
талаптарына ылайык түзүлсө, алар далил катары эсептелгенге жол берилет.
91-берене. Башка документтер 1. Эгерде аларда баяндалган маалыматтар ушул Кодекстин 83-беренесинде көрсөтүлгөн
жагдайларды белгилөө үчүн мааниси бар болсо, башка документтер далилдер деп табылат. 2. Документтер жазуу жүзүндө же башка түрдө белгиленген маалыматтарды камтышы мүмкүн.
Документтерге фото-, үн- жана видеожазуу материалдары, ушул Кодексте каралган тартипте алынган, суратып алынган, берилген жана иш боюнча далилдер деп табылган электрондук документтер таандык болушу мүмкүн.
3. Электрондук документ мааниси боюнча жазуу жүзүндөгү далил деп таанылат жана "Электрондук документ жана электрондук санариптик колтамга жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына ылайык, кагаз жүзүндө көчүрмөлөнгөн документтей эле бирдей юридикалык күчкө ээ болот.
Электрондук документтин түп нускасы машиналык алып жүрүүдө гана болот. Электрондук санариптик колтамга коюлган, машиналык алып жүрүүдө белгиленген жана бири-бирине төп келген
электрондук документтин бардык нускалары түп нускалар болуп саналат жана бирдей юридикалык күчкө ээ болот.
Электрондук документтин көчүрмөлөрү кагаз жүзүндө электрондук документтин тышкы көрүнүшүнүн түрүн калыбына келтирүү жолу менен түзүлөт.
Кагаз жүзүндө калыбына келтирилген электрондук документтер тиешелүү электрондук документтин көчүрмөлөрү болуп санала тургандыгын айкындаган көрсөтмөнү камтууга жана кагаз жүзүндөгү документтердин көчүрмөлөрүн ырастоо үчүн мыйзамдарда белгиленген тартипте ырасталууга тийиш.
4. Документтер ишке тиркелет жана мыйзамда белгиленген мөөнөттүн ичинде сакталат. Эгерде алып коюлган жана ишке тиркелген документтер учурдагы эсепке алуу, отчеттуулук жана башка укуктук максаттар үчүн талап кылынса, алар мыйзамдуу ээсине кайтарылып берилиши же иш боюнча өндүрүшкө зыян келтирбестен, убактылуу пайдаланууга берилиши же болбосо алардын көчүрмөлөрү берилиши мүмкүн.
5. Ушул Кодекстин 88-беренесинде көрсөтүлгөн белгилерге ээ болгон документтер буюм далилдери болуп саналат.
11-глава. Жазык сот өндүрүшүндө далилдөө
92-берене. Далилдөө Далилдөө ишти мыйзамдуу, негиздүү жана адилеттүү чечүү үчүн мааниге ээ болгон
жагдайларды аныктоо максатында далилдерди чогултуудан, изилдөөдөн, баа берүүдөн турат.
93-берене. Далилдерди чогултуу 1. Далилдерди чогултуу ушул Кодексте каралган процесстик иш-аракеттерди жүргүзүү аркылуу
жазык сот өндүрүшүндө ишке ашырылат. 2. Өндүрүшүндө иш турган орган жазык сот өндүрүшүнүн катышуучуларынын өтүнмөсү же
өзүнүн демилгеси боюнча ушул Кодексте белгиленген процесстик иш-аракеттерди жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу.
3. Коргоо тарабы, жабырлануучу, жабырлануучунун өкүлдөрү зарыл маалыматтарды төмөнкү жол менен алууга укуктуу:
1) уюмдардан маалымкаттарды, мүнөздөмөлөрдү, башка документтерди суратып алуу. Көрсөтүлгөн юридикалык жактар суратылган документтерди же алардын ырасталган көчүрмөлөрүн 10 сутканын ичинде берүүгө милдеттүү;
2) келишимдик негизде сот экспертизасын жүргүзүүнү демилгелөө; 3) келишимдик негизде адисти тартуу; 4) ишке тиешеси бар маалыматтарды болжолдуу билген адамдарды алардын макулдугу
менен сурамжылоо. Эгерде жактоочу процесстик же тергөө амалдарын жүргүзүү үчүн суракка алынган адамдын жазык процессин жүргүзүүчү органга келишин камсыз кылбаса, сурамжылоо жетишсиз деп таанылат жана ишке тиркелбейт;
5) тиешелүү жана жол берилген далилдерди чогултууга жана сотко берүүгө багытталган башка аракеттерди жасоо.
4. Оозеки, ошондой эле жазуу жүзүндөгү маалыматтарды, ошондой эле ишке далил катары тиркөө үчүн буюмдарды жана документтерди шектүү, айыпкер, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн жооптуу адам, коргоочу, жекече айыптоочу, жабырлануучу, ошондой эле ар кандай жарандар жана уюмдар берүүгө укуктуу.
5. Жазык процессинин катышуучуларынан жана башка адамдардан буюмдарды жана документтерди алуу өтүнмөнүн негизинде жүзөгө ашырылат жана ишке тиркелүүгө жатат, бул жөнүндө протокол түзүлөт.
94-берене. Далилдерди текшерүү Иш боюнча чогултулган далилдер калыс жана ар тараптан текшерилүүгө тийиш. Текшерүү
алынган далилге талдоо жүргүзүүнү, аны башка далилдер менен салыштырууну, аларды текшерүү
үчүн кошумча далилдерди чогултууну, ошондой эле алар алынган булактарды териштирүүнү камтыйт.
95-берене. Далилдерге баа берүү 1. Ар бир далилге тиешелүүлүгүнө, жол берилгендигине, аныктыгына карата, ал эми бардык
чогултулган далилдер жыйындысында - ишти чечүү үчүн жетиштүүлүгүнө карата баа берилет. 2. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, сот
арачылары, сот иштин бардык жагдайларынын жыйындысын калыс жана жетиштүү түрдө карап чыгууга негизделген өзүнүн ички ынанымы боюнча далилдерди баалайт, мында ал мыйзамды жана ыйманын жетекчиликке алат.
3. Иш үчүн мааниге ээ болгон жагдайлардын бар экендиги жөнүндө тыянактарды ырастаган, четке каккан же шек туудурган фактылар жөнүндө маалыматтарды камтыса, ишке тиешеси болсо, далил деп таанылат.
4. Далил ушул Кодекстин 82-беренесинин 2-бөлүгүнүн талаптарына ылайык алынса, жол берилген далил катары таанылат.
5. Эгерде изилдөөнүн натыйжасында далил чындыкка дал келгени аныкталса, ал анык деп таанылат.
6. Эгерде ишке тиешеси бар жеткиликтүү жана анык далилдердин бардыгы жыйналса, далилдердин жыйындысы ишти чечүү үчүн жетиштүү деп таанылат.
96-берене. Далилдөө процессиндеги илимий-техникалык каражаттар 1. Иш боюнча далилдөө процессинде илимий-техникалык каражаттар өндүрүшүндө иш турган
орган тарабынан, анын ичинде жактоочунун өтүнүчү боюнча, ошондой эле ушул Кодексте каралган процесстик милдеттерди аткарууда эксперт жана адис тарабынан колдонулушу мүмкүн.
2. Өндүрүшүндө иш турган орган тарабынан илимий-техникалык каражаттарды колдонууга көмөк көрсөтүү үчүн адис тартылышы мүмкүн.
3. Төмөнкүдөй учурларда илимий-техникалык каражаттарды колдонууга жол берилет, эгерде ал:
1) ушул Кодекстин ченемдерине жана принциптерине каршы келбесе; 2) илимий жактан негизделсе; 3) иш боюнча өндүрүштүн натыйжалуулугун камсыз кылса; 4) жарандардын өмүрү, ден соолугу, мүлкү жана айлана-чөйрө үчүн коопсуз болсо. 4. Өндүрүшүндө иш турган орган тарабынан илимий-техникалык каражаттарды колдонуу
тиешелүү процесстик иш-аракеттердин протоколдорунда жана сот отурумунун протоколунда белгиленет, мында ушул илимий-техникалык каражаттар, аларды колдонуунун шарттары жана тартиби, ушул каражаттар колдонулган объекттер жана аларды колдонуунун жыйынтыктары көрсөтүлөт.
97-берене. Преюдиция 1. Мыйзамдуу күчүнө кирген өкүм, ошондой эле маңызы жагынан чечүүчү иш боюнча соттун
мыйзамдуу күчүнө кирген башка чечими, белгиленген жагдайлар боюнча бардык мамлекеттик органдар, уюмдар үчүн, ошондой эле өкүм, чечимдер чыгарылган адамдарга карата укуктук баа берүү жагынан да, жарандар үчүн милдеттүү. Бул жобо апелляциялык жана кассациялык тартипте соттун өкүмүн жана башка чечимдерин текшерүүгө, жокко чыгарууга жана өзгөртүүгө, жаңыдан жана кайтадан ачылган жагдайлар боюнча иш жүргүзүүнү кайра баштоого тоскоолдук кылбайт.
2. Жарандык же администрациялык сот өндүрүшүнүн алкагында кабыл алынган, мыйзамдуу күчүнө кирген соттун чечими жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш өндүрүшүндө турган орган үчүн окуянын өзү же аракеттин болгондугу жөнүндө маселе боюнча гана милдеттүү болот жана айыпкердин күнөөлүү же күнөөсүздүгү жөнүндө тыянакты алдын ала чыгарууга тийиш эмес.
3. Материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу жөнүндө маселе чечилген соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү жазык өндүрүшүнүн тартибинде чечилбеген
маселелердин бөлүгүндө жарандык сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө иштерди кароодо сот үчүн бул бөлүктө милдеттүү болот.
IV БӨЛҮМ. ЖАЗЫК СОТ ӨНДҮРҮШҮН КАМСЫЗ КЫЛУУ ЧАРАЛАРЫ ЖАНА АЛАРДЫ КОЛДОНУУНУН НЕГИЗДЕРИ
12-глава. Шектүүнү кармоо
98-берене. Кармоонун негиздери 1. Кылмышты жана (же) жорукту жасоого шектелгенди кармоо - бул кылмышка жана (же)
жосунга бөгөт коюу, кармалгандын кылмышка тиешеси бар экендигин тактоо жана аны камакка алуу жөнүндө маселени чечүү, ошондой эле ушул Кодекстин 61-главасында каралган учурларда жорук жөнүндө өндүрүштү камсыз кылуу максатында кийинкиге калтырууга болбогон учурларда алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы же тергөөчү тарабынан колдонулган адамдын ары-бери жүрүү эркинен кыска мөөнөткө иш жүзүндө ажыратуу.
2. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү ал үчүн эркинен ажыратуу түрүндөгү жаза дайындалышы мүмкүн болгон кылмышты, ошондой эле ушул Кодекстин 61-главасында каралган учурларда, төмөнкү негиздердин бири болгондо жорукту жасоодон шектелгендиги боюнча адамды кармоого укуктуу:
1) эгерде адам кылмыш жасаганда жана (же) жорук жасаганда же ал жасалгандан кийин түздөн-түз кармалганда;
2) эгерде көргөндөр, анын ичинде жабырлануучу кылмышты жана (же) жорукту жасаган адам катары ал адамды түздөн-түз көрсөткөндө;
3) эгерде шектенүүчүдө же анын кийиминде, анын жанында же анын турак жайында кылмыштын жана (же) жоруктун даана издери табылганда.
3. Кылмыштарды жана (же) жоруктарды жасоодон шек саноо боюнча адамды кармоо атайын тергөө же болбосо ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган учурларды албаганда, ал кайсы кылмыш жана (же) жорукту жасагандыгы үчүн шек саналгандыгын шектүүгө жарыялоо үчүн жетиштүү тергөө аракеттери жүргүзүлгөндөн кийин жүргүзүлөт.
99-берене. Шектүүнү кармоонун тартиби 1. Шектүүнү кармоо жөнүндө токтом аны алгачкы текшерүү же тергөө органына жеткирилген
учурдан тартып чыгарылат. Иш жүзүндө кармалган учурда шектүүгө ага эмнеден шек саналып жаткандыгы жарыяланууга, ошондой эле өзүнө каршы көрсөтмөлөрдү бербөө укугу, адвокат алуу укугу, ошондой эле мамлекет тарабынан кепилдик берилген юридикалык жардамдан пайдалануу укугу түшүндүрүлүүгө тийиш.
2. Кармоо жөнүндө токтомдо аны чыгаруунун датасы жана орду, токтом чыгарган адамдын кызматы, фамилиясы, аты, шектүүнүн инсандыгы, кармоо учурундагы анын дене-бой абалы иш жүзүндө кармоонун негиздери жана жүйөлөрү, орду жана убактысы (саатты жана мүнөттү көсөтүү менен) жөнүндө маалыматтар, шектүүгө ушул Кодекстин 45-беренесинде каралган укуктарды түшүндүрүү жөнүндө маалыматтар, жеке тинтүүнүн жана телефон менен сүйлөшүүнүн жыйынтыктары көрсөтүлөт.
3. Кармоо жөнүндө токтом шектүүгө жарыяланат жана тергөөчү же алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жана шектүү, ошондой эле коргоочу шектүүнүн иш жүзүндө кармалган так убактысын көрсөтүү менен кол коюшат.
4. Токтомдун көчүрмөсү кармалганга токтоосуз тапшырылат жана 12 сааттык ичинде прокурорго жиберилет.
5. Иш жүзүндө кармалган учурдан тартып 45 саат өткөнгө чейин, ал эми жашы жетпеген шектүүгө карата 21 саат өткөнгө чейин шектүү ушул Кодекстин 256-беренесинде каралган тартипте анын кармалышынын мыйзамдуулугу жана негиздүүлүгү жөнүндө маселени чечүү үчүн сотко жеткирилүүгө тийиш.
6. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү зарыл болгон учурда коргоо тарабынын өтүнмөсү боюнча кармалгандарды кармоочу жайларда жаткан шектүүгө медициналык кароо жүргүзүүгө, ал эми зарыл болгон учурда, врачтын жардамын да өз убагында (12 сааттан кеч эмес) камсыз кылууга милдеттүү.
7. Алгачкы текшерүү органынын же тергөөчүнүн аракетине (аракетсиздигине) жана чечимине карата кармалган шектүүнүн даттануусу кармалганды кармоочу жайдын начальниги тарабынан токтоосуз прокурорго же сотко жиберилет.
8. Даттануу сот тарабынан бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө тергөөчүнүн өтүнмөсү же ушул Кодекстин 256-беренесинде каралган эрежелер боюнча кармоонун мыйзамдуулугун текшерүү менен бир убакта каралат.
100-берене. Кармалганды жеке тинтүү Кармалганды жеке тинтүү иш жүзүндө кармалгандан кийин токтоосуз жүргүзүлөт, бул жөнүндө
датасы жана так убактысы (саатын жана минутун көрсөтүү менен) көрсөтүлгөн протокол түзүлөт.
101-берене. Кылмыш жана (же) жорук жасаган адамдарды кармоо укугу 1. Жабырлануучу кошуп алганда, бардык жеке жак ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга
өткөрүп берүү же жеткирүү, ошондой эле алардын башка кол салуу мүмкүндүктөрүнө бөгөт коюу максатында кылмыш жана (же) жорук жасаган адамды кармоого, анын эркин жүрүшүн чектөөгө укуктуу.
2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган учурларда, ал каршылык көрсөтсө, кармалган адамга карата Жазык кодексинин 52-беренесинде каралган чектерде күч жана башка каражаттар колдонулушу мүмкүн. Эгерде кармалган адамда жазык иши жана (же) жорук үчүн мааниси бар курал жана (же) башка коркунучтуу буюмдар бар деп болжогонго негиз болгон учурларда, аны кармаган жаран кармалган адам түздөн-түз жеткирилген же өткөрүп берилген ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга кийин өткөрүп берүү үчүн анда болгон буюмдарды алып коюуга укуктуу.
102-берене. Кармалган шектүүнү бошотуунун негиздери 1. Кармалган шектүү соттун чечими боюнча, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу
кызмат адамынын, тергөөчүнүн же прокурордун токтому боюнча бошотулууга жатат, эгерде: 1) кылмыш же болбосо жорук жасоодон шектенүү далилденбесе; 2) кармоонун мыйзамда белгиленген мөөнөтү өтүп кетсе; 3) ага карата камакка кармоо түрүндөгү бөгөт коюу чараларын колдонууга негиз же
зарылчылык болбосо; 4) кармоо ушул Кодекстин 98, 99-беренелеринин талаптарын бузуу менен жүргүзүлсө. 2. Кармалган учурдан тартып 48 сааттын, ал эми жашы жетпегендерге карата 24 саатын
ичинде кармалганды кармоо жайынын начальнигине кармалганга карата камакка алуу түрүндөгү бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө токтом келип түшпөсө, анда кармалганды кармоо жайынын начальниги кармалганды токтоосуз бошотот, бул жөнүндө иш өндүрүшүндө турган тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына жана прокурорго маалымдайт, бул жөнүндө протокол түзүлөт.
3. Ушул берененин 2-бөлүгүнүн талаптары аткарылбаганда, кармалганды кармоо жайынын начальниги мыйзамда белгиленген жоопкерчилик тартат.
4. Кармалганды кармоо жайынын начальниги тарабынан шектүүнү бошотууда ага маалымкат берилет, анда ким тарабынан кармалгандыгы, камоонун негизи, орду жана убактысы, бошотуунун негизи жана убактысы көрсөтүлөт.
103-берене. Кармалган шектүүлөрдү кармоонун тартиби 1. Кармалган шектүүлөр убактылуу кармоо изоляторлорунда кармалат. Кармалган
шектүүлөрдү кармоонун тартиби жана шарттар мыйзамда аныкталат. 2. Кармалган шектүүнүн изин суутпай издөө ишин жүзөгө ашыруучу кызматкерлер менен
сүйлөшүүсүнө иш өндүрүшүндө турган тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу
кызмат адамынын жазуу жүзүңдөгү уруксаты менен жана коргоочунун катышуусунда гана жол берилет.
104-берене. Кармоо жөнүндө шектүүнүн туугандарына жана коргоочусуна маалымдоо 1. Иш жүзүндө кармалгандан кийин тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу
кызмат адамы шектүүнүн кармалгандыгы жөнүндө жакын туугандарынын кимдир бирөөнө, жубайына, ошондой эле коргоочусуна токтоосуз маалымдоого жана шектүүнүн өзүнө акысыз маалымдоонун мүмкүнчүлүгүн берүүгө милдеттүү. Жасалган маалымдоо жөнүндө кармоо протоколуна белги коюлат.
2. Эгерде кармалган шектүү башка мамлекеттин жараны болуп саналса, ушул берененин 1- бөлүгүндө көрсөтүлгөн тартипте ал мамлекеттин элчилигине же болбосо консулдугуна маалымдалууга тийиш, бул жөнүндө кармоо протоколуна белги коюлат. Кыргыз Республикасынын аймагында кармалган шектүү жараны болуп саналган мамлекеттин элчилиги же консулдугу жок учурда, маалымдоо ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга жиберилет.
3. Кылмыш жана (же) жорук жасоодон шек саналган жашы жетпеген адамды кармоодо анын мыйзамдуу өкүлдөрүнө жана балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу органга токтоосуз кабарланат.
105-берене. Кармалган шектүүнү суракка алуу 1. Кармалган адам шектүү катары суракка алынууга жатат. Кармалган шектүүнү суракка
алууда, ал коргоочудан баш тарткан жана анын баш тартуусу ушул Кодекске ылайык кабыл алынган учурларды албаганда, коргоочунун болуусу милдеттүү.
2. Кармалган шектүүнү суракка алуу ушул Кодекстин 189-193-беренелеринде каралган эрежелер боюнча жүргүзүлөт. Суракка алуунун алдында кармалган шектүүгө ушул Кодекстин 45- беренесинде каралган анын укуктары түшүндүрүлөт жана кайсы кылмышты жана (же) жорукту жасагандыгы үчүн шек саналып жаткандыгы жарыяланат.
13-глава. Бөгөт коюу чаралары
106-берене. Бөгөт коюу чаралары жана алардын түрлөрү 1. Жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш боюнча сотко чейинки өндүрүштүн жана соттук
териштирүүнүн жүрүшүндө анын тийиштүү эмес жүрүм-турумун болтурбоо үчүн шектүүгө, айыпкерге карата колдонулуучу чаралар бөгөт коюу чаралары болуп саналат.
2. Бөгөт коюу чараларынын түрлөрү: 1) башка жакка кетпөө жөнүндө кол кат алуу; 2) аскер бөлүгүнүн командачылыгынын көзөмөлдөөсүнө берүү; 3) жашы жете электи ата-энесинин же аларды алмаштырган адамдардын жана уюмдардын
көз салуусуна берүү; 4) күрөө алуу; 5) үй камагы; 6) камакка алуу. 3. Жоруктар жөнүндө иш боюнча үй камагы жана камакта кармоо колдонулбайт.
107-берене. Бөгөт коюу чараларын колдонуу үчүн негиздер 1. Бөгөт коюу чаралары кылмыш жана (же) жорук жасалгандыгына негиздүү шектенүү
болгондо жана шектүү, айыпталуучу төмөнкүдөй экендигин болжоого жетиштүү негиздер болгондо колдонулат:
1) сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу органдан же соттон жашырынып кетүүсү; 2) ишти сотко чейинки өндүрүштө жүргүзүүгө жана сотто териштирүүгө тоскоолдук кылышы
мүмкүн экендиги; 3) кылмыштуу иш менен алектенүүнү улантышы мүмкүн экендиги.
2. Бөгөт коюу чарасы ушул Кодекстин 525-беренесинде каралган тартипте адамды өткөрүп берүү үчүн да колдонулат.
108-берене. Бөгөт коюу чарасын колдонуунун тартиби 1. Бөгөт коюу чарасын колдонууда прокурор соттун алдында тиешелүү өтүнмөнү козгойт.
Өтүнмөнү козгоо жөнүндө токтомдо анын айынан шектүүгө, айыпкерге карата тиешелүү бөгөт коюу чарасын колдонуунун зарылдыгы келип чыккан жүйөлөр жана негиздер баяндалат. Токтомго өтүнмөнү негиздүүлүгүн ырастоочу материалдар тиркелет. Эгерде өтүнмөнү ушул Кодекстин 98 жана 99-беренелеринде белгиленген тартипте кармалган шектүүгө карата козголсо, анда көрсөтүлгөн материалдар прокурор тарабынан тергөө судьясына кармалган учурдан тартып 48 сааттын ичинде, бирок кармоо мөөнөтү аяктаганга чейин 2 сааттан кеч эмес берилүүгө тийиш.
2. Өтүнмөнүн негиздүүлүгүн ырастоочу документтер тиркелген бөгөт коюу чараларын колдонуу жөнүндө өтүнмөнү козгоо тууралуу токтомдун көчүрмөсү прокурор тарабынан шектүүгө, айыпкерге, анын коргоочусуна өтүнмөнү тергөө судьясына бергенге чейин 3 саат калгандан кеч эмес тапшырылат.
3. Бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө өтүнмөнү козгоо тууралуу токтом сотко чейинки өндүрүштүн орду же болбосо шектүүнү, айыпкерди кармоонун орду боюнча материалдарды сотко берген учурдан тартып 2 сааттын ичинде тергөө судьясы тарабынан шектүүнүн, айыпкердин, прокурордун, коргоочунун катышуусу менен каралууга жатат. Ушул Кодекстин 98, 99-беренелеринде каралган тартипте кармалган шектүү соттук отурумга жеткирилет. Соттук отурумда жашы жетпеген шектүүгө карата бөгөт коюу чарасын колдонууда, анын мыйзамдуу өкүлүнүн катышуусу милдеттүү. Соттук отурумда коргоочу башка бөгөт коюу чарасын колдонуунун зарылдыгы же болбосо бөгөт коюу чарасын колдонбоо жөнүндө жазуу же оозеки түрүндө өтүнмө билдирүүгө укуктуу. Жазуу жүзүндөгү өтүнмө ишке тиркелет. Коргоочунун катышуусун болтурбаган жагдайларда, ал ушул Кодекстин 51- беренесинин 5-бөлүгүнө ылайык башка коргоочу менен алмаштырылат.
4. Шектүү, айыпкер жокто бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө соттук чечимди кабыл алууга коргоочунун милдеттүү катышуусу менен жол берилет.
5. Бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө же андайдан баш тартуу жөнүндө тергөө судьясынын токтому 5 сутканын ичинде апелляциялык тартипте Жогорку сотко прокурор, шектүү жана анын коргоочусу тарабынан даттанылышы мүмкүн. Тергөө судьясынын токтомуна сунуштама же даттануу чыгаруу ал чечилгенге чейин бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө токтомдун аракетин токтотпойт жана анын жокко чыгарылышына алып келбейт.
109-берене. Бөгөт коюу чарасын колдонууда эске алынуучу жагдайлар 1. Бөгөт коюу чарасын колдонуунун зарылчылыгы жөнүндө маселени чечүүдө, ушул Кодекстин
107-беренесинде каралган негиздер болгондо, анын түрүн аныктоодо тергөө судьясы, сот шектенүүнүн негиздүүлүгүн, шектүүнүн, айыпкердин инсандыгы жөнүндө маалыматтарды, анын курагын, ден соолугунун абалын, үй-бүлөлүк абалын, ишинин түрүн жана башка жагдайларды эске алат.
2. Тергөөчү, сот төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) камоого алынган адамдын көзөмөлсүз калган жашы жетпеген балдарынын бар экендигин,
аларды тиешелүү адамдардын же уюмдардын камкордугуна өткөрүп берүүгө; 2) камакка алынган адамдын кароосуз калган мүлкү же турак жайы бар болсо, аны кайтаруу
чараларын көрүүгө. 3. Көрүлгөн чаралар жөнүндө тергөөчү, сот кайтарууга алынган шектүүгө, айыпкерге
маалымдайт.
110-берене. Бөгөт коюу чараларын колдонуу жөнүндө токтом жана аныктама 1. Бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө судья токтом чыгарат, ал эми сот шектелип жаткан
кылмышты көрсөткөн жана бөгөт коюунун бул чарасын колдонуу үчүн негиздерди камтыган аныктама чыгарат.
2. Токтомдун же аныктаманын көчүрмөлөрү ага карата чыгарылган адамга, ошондой эле анын жактоочусуна, мыйзамдуу өкүлүнө жана прокурорго тез арада берилет.
3. Бөгөт коюу чарасы тандалып алынган адамга бир эле убакта ушул Кодекстин 16-главасында аныкталган бөгөт коюу чарасын тандоо жөнүндө чечимге даттануу тартиби түшүндүрүлөт.
111-берене. Башка жакка кетпөө жөнүндө тил кат Башка жакка кетпөө жөнүндө тил кат алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат
адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун, соттун уруксатысыз шектүүнүн, айыпкердин туруктуу же убактылуу жашаган жерин таштап кетпөөгө, сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүүгө жана ишти сотто териштирүүгө тоскоолдук кылбоого, чакыруу боюнча дайындалган мөөнөттө келүүгө жазуу жүзүндөгү милдеттенмесинен турат.
112-берене. Аскер бөлүгүнүн командачылыгынын аскер кызматчыларына байкоо жүргүзүүсү
1. Аскер бөлүгүнүн командачылыгынын аскер кызматчысы же окуу жыйындарына чакырылган аскерге милдеттүү болуп саналган шектүүгө, айыпталуучуга байкоо жүргүзүүсү Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүнүн уставдарында каралган жана бул адамдын талаптагыдай жүрүм-турумун жана алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун же соттун чакыруусу боюнча келишин камсыз кылууга жарактуу чараларды көрүүсүнөн турат.
2. Аскер бөлүгүнүн командачылыгына аталган бөгөт коюу чарасы колдонулган иштин маңызы жөнүндө билдирилет. Аскер бөлүгүнүн командачылыгы айыпталуучуга, шектүүгө байкоо жүргүзүү белгиленгендиги жөнүндө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызматкерине, тергөөчүгө же сотко жазуу жүзүндө маалымдайт.
3. Айыпталуучу, шектүү алдын алуу үчүн аталган бөгөт коюу чарасы тандалып алынган аракеттерди жасаган учурда, командачылык алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө же сотко дароо кабарлоого милдеттүү.
113-берене. Жашы жете электи көз салууга өткөрүп берүү 1. Жашы жете электи ата-энесинин, камкорчулардын, көзөмөлдөөчүлөрдүн, балдарды коргоо
боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкерлеринин, ошондой эле атайын балдар мекемелеринин өкүлдөрүнүн көз салуусуна өткөрүп берүү аталгандардын биринин жашы жете электин туура жүрүм-турумун жана анын тергөөчүгө, прокурорго жана сотко келип турушун камсыз кылууга жазуу жүзүндө милдеттенме алышында турат.
2. Жашы жете электи ата-энесинин же башка адамдардын көз салуусуна өткөрүп берүү алардын жазуу жүзүндөгү өтүнмөсү боюнча гана мүмкүн болот, мында аларга жашы жете элек айыпталып жаткан кылмыштын мүнөзү жана алардын көз салуу боюнча өздөрүнө алган милдеттерди бузган учурдагы жоопкерчиликтери жөнүндө билдирилет.
114-берене. Күрөө 1. Күрөө - шектүү, айыпкер же болбосо башка адам тарабынан шектүүнүн, айыпкердин ушул
Кодекстин 107-беренесинде саналып өткөн аракеттерди жасабоо кепилдиги катары ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын атайын эсебине салган акчалай суммасы.
2. Күрөөнүн суммасы элүүдөн жыйырма миңге чейинки эсептик көрсөткүчтөрдүн чектеринде сот тарабынан аныкталат.
3. Күрөөнүн өлчөмү келтирилген зыяндын өлчөмүнөн жана кылмыштын оордугунун даражасынан кошулган суммадан аныкталат жана төмөнкүлөрдү түзөт:
1) жоруктар жөнүндө иштер боюнча - элүүдөн жүзгө чейинки эсептик көрсөткүчтөрдөн; 2) анча оор эмес кылмыштар жөнүндө иштер боюнча - жүздөн эки миңге чейинки эсептик
көрсөткүчтөрдөн; 3) оор кылмыштар жөнүндө иштер боюнча - эки миңден он миңге чейинки эсептик
көрсөткүчтөрдөн; 4) өзгөчө оор кылмыштар жөнүндө иштер боюнча - он миңден жыйырма миңге чейинки эсептик
көрсөткүчтөрдөн.
4. Күрөө түрүндөгү бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө тергөө судьясынын токтому чыгарылып, анын көчүрмөсү бөгөт коюу чарасы колдонулган адамга тапшырылат. Мында күрөө киргизген шектүү, айыпкер же болбосо башка адам бул бөгөт коюу чарасы тандап алынган иштин маңызы жөнүндө жана күрөөнү мамлекеттин кирешесине айландыруунун негиздери тууралуу кабарланууга тийиш, бул жөнүндө протоколдо көрсөтүлөт.
5. Эгерде шектүү, айыпкер төмөнкү бузуулардын бирине жол берсе, киргизилген күрөө мамлекеттин кирешесине айланат:
1) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, соттун чакыруусу боюнча жүйөлүү себептерсиз келбей койсо;
2) сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу органдан, соттон жашырынса; 3) тергөөнү калыс жүргүзүүгө жана ишти сотто териштирүүгө тоскоолдук кылууга багытталган
аракеттерди жасаса. 6. Ушул берененин 5-бөлүгүндө саналып өткөн бузуулар жөнүндө бузуунун жагдайларын жана
анын жасалышын ырастоочу иш жүзүндөгү маалыматтар баяндалган протокол түзүлөт. Протоколго күрөө киргизген шектүү, айыпкер же болбосо башка адам кол коюуга тийиш. Шектүү, айыпкер тарабынан көрсөтүлгөн бузуулар жасалган учурда сот тарабынан ишти кароодо бузуунун жагдайлары соттук отурумдун протоколунда баяндалат.
7. Эгерде шектүү, айыпкер сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу органдан жана соттон жашырынса, протоколго алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот, кол коёт.
8. Күрөөнү кайтарып берүү же мамлекеттин кирешесине айландыруу жөнүндө маселе жазык иши боюнча токтом, аныктама, өкүм чыгарууда сот тарабынан чечилет. Жазык иши сотко чейинки өндүрүштө кыскартылган учурда, күрөө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор тарабынан күрөө койгон адамга кайтарылып берилет.
9. Эгерде бул айыпкердин талаптагыдай эмес жүрүм-туруму менен байланышпаса, күрөө түрүндөгү бөгөт коюу чарасы камакка алууга өзгөртүлгөн учурда, күрөө аны койгон адамга кайтарылып берилет.
10. Күрөө даттануу мөөнөтү бүткөндөн кийин 5 сутканын ичинде күрөөнү киргизген адамга кайтарылып берилет.
115-берене. Үй камагы 1. Үй камагы шектүүгө, айыпкерге ары-бери жүрүү эркиндигин чектөө менен байланышкан
камак болуп саналат, аларга белгилүү бир адамдар менен сүйлөшүүгө, кат-кабар алууга жана жөнөтүүгө; турак жайынан сутка бою же сутканын белгилүү бир мезгилинде чыгып кетүүгө; соттун уруксатысыз администрациялык аймактын чегинен чыгууга, маалыматтык-телекоммуникациялык байланышты пайдаланууга тыюу салынат.
2. Үй камагы шектүүгө, айыпкерге карата тергөө судьясынын токтому, соттун аныктамасы боюнча ушул Кодекстин 107, 108-беренелеринде белгиленген негиздер болгондо жана тартипте бөгөт коюу чарасы катары колдонулат.
3. Үй камагы түрүндөгү бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө тергөө судьясынын токтомунда бул бөгөт коюу чарасын аткаруунун шарттары (шектүү, айыпкер боло турган жер, үй камагынын мөөнөтү жана (же) шектүүгө, айыпкерге карата белгиленген тыюу салуулар жана (же) чектөөлөр) көрсөтүлүп, ошондой эле белгиленген чектөөлөрдүн аткарылышы үчүн контролду жүзөгө ашыруу жүктөлгөн орган жана кызмат адамы көрсөтүлөт.
Контролду жүзөгө ашыруу максатында контролдун аудиокөрмө, электрондук жана башка техникалык каражаттары мыйзамда белгиленген тартипте пайдаланылышы мүмкүн.
4. Шектүү, айыпкер үй камагынын шарттарын бузган учурда, ага карата камакка алуу түрүндөгү жаза чарасы колдонулуп, ал жөнүндө тергөө судьясынын токтомунда же бөгөт коюу чарасын өзгөртүү жөнүндө соттун аныктамасында көрсөтүлөт.
116-берене. Камакка алуу
1. Бөгөт коюу чарасы катары камакка алуу жазык мыйзамы менен 5 жылдан ашык мөөнөткө эркинен ажыратуу түрүндөгү жаза каралган кылмыштарды жасоодон шек саналган, айыпталган адамдарга карата башка, кыйла жеңил бөгөт коюу чарасын колдонуу мүмкүн болбогондо соттун чечими боюнча колдонулат. Камакка алуу түрүндөгү бөгөт коюу чарасын колдонууда тергөөчү судьянын, судьянын токтомунда, соттун аныктамасында алардын негизинде судья мындай чечимди кабыл алган конкреттүү, иш жүзүндөгү жагдайлар көрсөтүлүүгө тийиш. Соттук отурумдун жүрүшүндө текшерилбеген же болбосо ушул Кодекстин талаптарын бузуу менен берилген маалыматтар мындай жагдайлар болуп саналбайт.
2. Өзгөчө учурларда бөгөт коюунун бул чарасы төмөнкү жагдайлардын бири болгондо 5 жылга чейинки мөөнөткө эркинен ажыратуу түрүндөгү жаза каралган, кылмыштарды жасоодон шек саналган, айыпталган адамдарга карата колдонулушу мүмкүн:
1) шектүүнүн, айыпкердин Кыргыз Республикасынын аймагында туруктуу же убактылуу жашаган жери болбогондо;
2) анын инсандыгы аныкталбаганда; 3) ал тарабынан мурда колдонулган бөгөт коюу чарасы бузулганда; 4) ал сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу органдан же соттон жашынганда. 3. Эгерде камакта кармоо түрүндөгү бөгөт коюу чарасы ушул берененин 2-бөлүгүнүн 4-
пунктуна ылайык шектүү, айыпкер болбогондо колдонулса, анын кармалышынын мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерүү үчүн бул адам иш жүзүндө тергөө органына жеткирилген учурдан тартып 48 сааттын ичинде сотко жеткирилүүгө тийиш.
4. Жазык иши алардын өндүрүшүндө турган тергөөчү, сот 12 сааттын ичинде шектүүнүн жакын туугандарына, жубайына, ал эми аскер кызматчысына карата аскер бөлүгүнүн командачылыгына анын камакта кармай турган жер жөнүндө же камакта кармоо жеринин өзгөрүшү жөнүндө маалымдайт.
5. Жакын туугандары, жубайы менен жолугушуу камакта кармоо түрүндөгү бөгөт коюу чарасы колдонулган адамга карата иш алардын өндүрүшүндө турган тергөөчүнүн же соттун уруксаты менен гана берилиши мүмкүн.
6. Тергөөчү, сот коргоо тарабынан өтүнмө боюнча медициналык кароо жүргүзүү үчүн камакка алынган адамга өз убагында (12 сааттан кеч эмес) кирип турууну камсыз кылууга, ал эми зарыл болгон учурда комиссиялык соттук-медициналык экспертиза жүргүзүүнү дайындоого милдеттүү.
7. Адамды камакта кармоочу жайдын администрациясы камакка алуу түрүндөгү бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө соттун токтомуна адамдын даттануусун алган учурда, бул жөнүндө прокурорго маалымдоо менен даттанууну алган учурдан тартып 12 сааттан кеч эмес мөөнөттө тиешелүү сотко жиберүүгө милдеттүү.
8. Судья тарабынан бөгөт коюу чарасын колдонуудан баш тартуу жөнүндө токтом чыгарылгандан кийин бир эле адамдын ошол эле жазык иши боюнча камакка алуу жөнүндө сунуштама менен сотко кайталап кайрылуу адамды камакка алуунун зарылдыгын негиздеген жаңы жагдайлар пайда болгондо гана болушу мүмкүн.
9. Эгерде айыпкерге карата бөгөт коюу чарасы катары камакка алууну колдонуу жөнүндө маселе сотто келип чыкса, анда бул жөнүндө чечимди тараптын өтүнмөсү боюнча же өз демилгеси боюнча сот кабыл алып, ал жөнүндө аныктама же токтом чыгарылат.
117-берене. Сотко чейинки өндүрүштөгү бөгөт коюу чарасын колдонуунун мөөнөтү жана аларды узартуунун тартиби
1. Бөгөт коюу чарасы тергөө судьясынын чечими боюнча ар бир жолу эки айга чейинки мөөнөткө кабыл алынат.
2. Эки айга чейинки мөөнөттө сотко чейинки өндүрүштү аяктоо мүмкүн болбогон учурда жана бөгөт коюу чарасын өзгөртүү же жокко чыгаруу болбогондо, бул мөөнөт прокурордун өтүнүчү боюнча тергөө судьясы тарабынан өзгөртүлүшү мүмкүн.
3. Бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтүн узартуу жөнүндө өтүнмөнүн козголгондугу жөнүндө токтом бөгөт коюу чарасын колдонуунун мөөнөтү аяктаганга чейин 5 суткадан кеч эмес сотко чейинки өндүрүштүн жери боюнча сотко берилүүгө тийиш. Токтомдо аларга байланыштуу мөөнөттү узартуу
зарыл болгон себептер, изилдөө зарыл болгон жагдайлар жана бул бөгөт коюу чарасын сактап калуунун зарылдыгынын негиздери чагылдырылууга тийиш. Өтүнүч тергөө судьясы тарабынан ушул Кодекстин 257-беренесинде белгиленген тартипте каралат.
4. Тергөө судьясы өтүнүч алынган күндөн тартып 3 суткадан кеч эмес мөөнөттө тараптардын катышуусу менен соттук отурум өткөрөт жана төмөнкү чечимдердин бирин кабыл алат:
1) прокурордун сунуштамасын канааттандыруудан баш тартуу жана айыпкерди камактан бошотуу, бөгөт коюу чарасын жокко чыгаруу же өзгөртүү жөнүндө;
2) бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтүн узартуу жөнүндө. 5. Камакка алуунун мөөнөтү шектүүнү кармаган учурдан тартып ишти сотко жиберүүгө чейин
эсептелет. Шектүүнүн, айыпкердин иштин материалдары менен таанышуусунун мөөнөтү аны камакка алуунун мөөнөтүнөн тартып башталат, ал эми мөөнөтү өтүп кеткен учурда ушул берененин 2-бөлүгүнө ылайык узартылууга жатат.
6. Камакка алуунун мөөнөтүнө төмөнкү убакыт кошуп эсептелет: 1) шектүү катары кармалган; 2) соттун чечими боюнча мажбурланып медициналык же психиатрдык мекемеде болгон; 3) белгилүү убакыт ичинде адам укуктук жардам көрсөтүү жөнүндө же аны Кыргыз
Республикасына өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талап боюнча чет өлкөлүк мамлекеттин аймагында кармалган.
7. Шектүү, айыпкер бир эле иш боюнча кайталап камакка алынган учурда, ошондой эле буга кошулуп же андан бөлүп чыгарылган жазык иши боюнча камакка алуунун мөөнөтү мурда камакка алууда өткөрүлгөн убакытты эске алуу менен эсептелет.
8. Бөгөт коюу чарасын колдонуунун мөөнөтүн узартуу жөнүндө же андан баш тартуу жөнүндө тергөө судьясынын токтому прокурор, шектүү, айыпкер жана анын коргоочусу тарабынан 5 сутканын ичинде апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
9. Адамды камакта кармоочу жайдын администрациясы ал адамдын камакка алуу мөөнөтүн узартуу жөнүндө соттун токтомуна жогору турган сотко даректелген даттануусун ал алынган учурдан тартып 12 сааттан кеч эмес, бул жөнүндө прокурорго маалымдоо менен, даттанууну тиешелүү сотко жиберүүгө милдеттүү.
10. Бөгөт коюу чарасын колдонуунун мөөнөтүн бир жылдан ашыкка узартууга жол берилбейт, ал эми бөгөт коюу чарасы жокко чыгарылууга жатат.
Камакка кармалгандан бир жыл өткөндөн кийин шектүү, айыпкер прокурорго маалымдоо менен камакта кармоочу жайдын администрациясы тарабынан токтоосуз бошотулууга тийиш.
118-берене. Бөгөт коюу чарасын жокко чыгаруу же өзгөртүү 1. Эгерде буга мындан ары зарылдык жок болгондо, бөгөт коюу чарасы жокко чыгарылат же
болбосо иштин жаңы жагдайлары түзүлгөн учурда кыйла жумшак же кыйла катуу чарага өзгөртүлөт. Бөгөт коюу чарасын өзгөртүү тергөө судьясынын жүйөлөштүрүлгөн токтому же соттун аныктамасы боюнча жүргүзүлөт.
2. Шектүүдө, айыпкерде камакка алууга жол бербеген, медициналык корутунду менен ырасталган оор оору аныкталса, камакка алуу түрүндөгү бөгөт коюу чарасы анча катуу эмесине өзгөртүлүшү мүмкүн. Шектүүлөрдү, айыптууларды камакка алууга тоскоолдук кылган оор оорулардын тизмеси Өкмөт тарабынан бекитилет.
Караңыз: КР Өкмөтүнүн 2018-жылдын 20-июнундагы N 296 "Кылмышка шектүүлөрдү,
айыпталуучуларды камакта кармоого тоскоол болгон оор оорулардын тизмесин бекитүү жөнүндө" токтому
3. Жазык куугунтугун токтотуу, тергөөнүн мөөнөттөрүн узартпоо бөгөт коюу чарасын токтоосуз өзгөртүүгө алып келет. Бөгөт коюу чарасын жокко чыгаруу жазык өндүрүшүндө жазык иши бар органдын токтому боюнча жүргүзүлөт.
14-глава. Жазык сот өндүрүшүн камсыз кылуунун башка чаралары
119-берене. Жазык сот өндүрүшүн камсыз кылуунун башка чараларын колдонуу үчүн негиздер
1. Ушул Кодексте каралган сотко чейинки жана сот өндүрүшүн жүргүзүүнүн тартибин, өкүмдүн тиешелүү түрдө аткарылышын камсыз кылуу максатында жазык сот өндүрүшүн жүргүзгөн орган шектүүгө, айыпкерге карата төмөнкү түрдөгү жазык сот өндүрүшүн камсыз кылуу чараларын колдонууга укуктуу:
1) келүү жөнүндө милдеттенме; 2) айдатып келүү; 3) кызматтан убактылуу четтетүү; 4) мүлккө камак салуу; 5) жакын келүүгө тыюу салуу. 2. Ушул Кодексте каралган учурларда өндүрүшүндө иш турган орган жабырлануучуга, күбөгө
жана процесстин башка катышуучуларына келип туруу жөнүндө милдеттенме алуу, айдап келүү түрүндөгү жазыктык сот өндүрүшүн камсыз кылуу чараларын колдонууга укуктуу.
120-берене. Келип туруу жөнүндө милдеттенме алуу 1. Шектүү, айыпталуучу, ошондой эле жабырлануучу же күбө тергөө амалдарына же соттук
териштирүүгө катышуудан четтеши мүмкүн деп болжоого жетиштүү негиз болгон учурда же чакырган учурда жүйөлүү себептерсиз келбей коюшканда, бул адамдардан келип туруу жөнүндө милдеттенме алынышы мүмкүн.
2. Жазыктык сот өндүрүшүн жүргүзүүчү орган процесстин нормалдуу жүрүшүн камсыз кылуу максатында ушул берененин 1-бөлүгүндө аталган адамдарды тиешелүү органга же сотко чакыруу боюнча өз учурунда келиши, ал эми жашаган жерин өзгөрткөн учурда - бул жөнүндө токтоосуз билдириши тууралуу жазуу жүзүндө милдеттенмени алууга укуктуу. Келип туруу жөнүндө милдеттенме алган аталган адамдар аны аткарбагандыктын кесепеттери жөнүндө эскертилет.
3. Келип туруу жөнүндө милдеттенмелер шектүү, айыпкер, жабырлануучу, күбө тарабынан аткарылбаганда, айдатып келүү колдонулушу мүмкүн.
121-берене. Айдап келүү 1. Шектүү, айыпкер, жабыр тартуучу, күбө жүйөлүү себептерсиз чакыруу боюнча келбей
койгондо, тергөөчүнүн же судьянын (соттун) жүйөлөштүрүлгөн токтому боюнча айдатып келүүгө (мажбурлап жеткирилүүгө) дуушар болушу мүмкүн.
2. Келбей коюунун жүйөлүү себептери деп төмөнкү жагдайлар таанылат: 1) адамды келүү мүмкүнчүлүгүнөн ажыраткан оору; 2) жакын туугандарынын, жубайынын өлүмү; 3) табигый кырсыктар; 4) чакыруу кагазын албай калуу; 5) адамды белгиленген мөөнөттө келүү мүмкүнчүлүгүнөн ажыраткан башка жагдайлар. Чакыруу боюнча белгиленген мөөнөттө келүүгө тоскоолдук кылган жүйөлүү себептердин
болгондугу жөнүндө шектүү, айыпкер, жабырлануучу, күбө өздөрү чакыртылган органга маалымдоого милдеттүү.
3. Айдатып келүү жөнүндө токтом шектүүгө, айыпкерге, жабырлануучуга, күбөгө жарыя кылынат, бул токтомдогу алардын койгон колу менен ырасталат.
4. Айдатып келүү түнкү убакта жүргүзүлүшү мүмкүн эмес. 5. 14 жашка чейинки курактагы жашы жетпегендер, кош бойлуу аялдар, ошондой эле ден
соолугунун абалы боюнча өзүнүн турган жерин таштап кете албаган же таштабоого тийиш болгон оорулуулар айдатып келүүгө жатпайт жана бул медициналык мекеме тарабынан ырасталууга жатат.
6. Сотко чейинки өндүрүштөгү айдатып келүү - тергөө органы, ал эми соттук өндүрүштө - сот приставы тарабынан жүзөгө ашырылат.
122-берене. Кызматтан убактылуу четтетүү 1. Сотко чейинки өндүрүштө тергөө судьясы, ал эми сот өндүрүшүндө - сот тергөө органынын
ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун же жабырлануучунун өтүнмөсү боюнча сот отуруму өткөрүлгөндөн кийин, ал бул кызматта калуу менен, ишти сотто калыс кароого же териштирүүгө тоскоолдук кылат же бул кызматта туруу менен байланышкан кылмыштуу ишти жасоону улантат деп болжолдоого жетиштүү негиздер болгондо, шектенүүчүнү, айыпкерди кызматынан убактылуу бошотууга укуктуу.
2. Өтүнүчтүн негиздүүлүгүн ырастоочу документтерди тиркөө менен кызматтан убактылуу четтетүү жөнүндө өтүнмөнү козгоо жөнүндө токтомдун көчүрмөсү тергөө органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор тарабынан шектүүгө, айыпкерге, анын коргоочусуна, аны тергөө судьясына бергенге чейин 3 сааттан кеч эмес мөөнөттө тапшырылат.
3. Шектүүнү, айыпкерди кызматынан убактылуу четтетүү жөнүндө тергөө судьясынын токтому, соттун аныктамасы алар иштеген жер боюнча уюмдун жетекчисине жиберилип, жетекчи аларды алгандан кийин 3 күндүк мөөнөттө аткарууга жана бул жөнүндө тергөө органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө, прокурорго маалымдоого милдеттүү.
4. Шектүүнү, айыпкерди кызматынан убактылуу четтетүү чарасын колдонуунун зарылдыгы жок болгондо, ал тергөө органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун, тергөө судьясынын, соттун токтому менен жокко чыгарылат.
123-берене. Мүлккө камак салуу 1. Материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын, башка мүлктүк жаза чараларынын
ордун толтуруу же мүлктү мүмкүн болуучу конфискациялоо бөлүгүндө өкүмдү аткарууну камсыз кылуу максатында сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу жак мүлккө камак салуу боюнча чараларды көрүүгө милдеттүү.
2. Ушул беренеде каралган тартипте жана шарттарда материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтурууну камсыз кылуу максатында жабырлануучу тергөө судьясына мүлккө камак салуу жөнүндө өтүнмө берүүгө укуктуу.
3. Мүлккө камак салууда сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу адам, эгерде алар шектүүнүн, айыпкердин кылмыштуу аракеттеринин натыйжасында алынган деп болжогон жетиштүү негиздер болгондо, тергөө судьясынын алдында шектүүнүн, айыпкердин, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн жооптуу адамдын мүлкүнө камак салуу жөнүндө токтом чыгарат. Токтомго өтүнмөнүн негиздүүлүгүн ырастоочу иштин материалдарынын күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрү тиркелет.
4. Өтүнмө кылмыштын кыскача баяндамасын, квалификациясын, шектүү, айыпкер жөнүндө маалыматтарды, ага камак салуу сунуш кылынган мүлк жөнүндө маалыматтарды жана келтирилген зыяндын өлчөмүнө бирдейлигин эске алуу менен мүлккө камак салуунун зарылдыгы жөнүндө тыянактарды камтыйт.
5. Сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу адамдын мүлккө камак салуу жөнүндө өтүнүчтү козгоо жөнүндө токтому жана ага карата материалдар тергөө судьясына камак салууга жаткан мүлк аныкталган учурдан тартып 48 сааттан кеч эмес берилүүгө тийиш.
Өтүнүчтүн негиздүүлүгүн ырастоочу тиркелген документтер менен мүлккө арыз салуу жөнүндө өтүнмөнү козгоо жөнүндө токтомдун көчүрмөсү шектүүгө, айыпкерге, анын коргоочусуна тергөө органынын ыйгарым укуктуу адамы, тергөөчү тарабынан аны тергөө судьясына бергенге чейин 3 сааттан кеч эмес мөөнөттө тапшырылат.
6. Мүлккө камак салуу менчик ээсине же мүлктүн ээсине аны тескөөгө жана зарыл учурларда аны пайдаланууга тыюу салуудан, ошондой эле мүлктү алып коюудан жана сактоого өткөрүп берүүдөн турат.
7. Мүлккө камак салууга адис катышышы мүмкүн.
8. Тергөө судьясы тарабынан камак салынган мүлк алынып коюлушу же болбосо мүлктүн сакталышы үчүн жоопкерчилик жөнүндө эскертилүүгө тийиш болгон ошол мүлктүн ээсине же болбосо башка адамга сактоого өткөрүп берилиши мүмкүн, протоколго бул жөнүндө тиешелүү жазуу жазылат.
9. Шектүүгө, айыпкерге таандык болгон акча каражаттарына жана банктардагы жана башка кредиттик уюмдардагы анын эсебинде, салымында же сактоодо турган башка баалуулуктарына камак салууда, ал эсеп боюнча операциялар толугу менен же камак салынган акча каражаттарынын жана башка баалуулуктарынын чектеринде жарым-жартылай токтотулат. Банктардын жана башка кредиттик уюмдардын жетекчилери ал акча каражаттары жана баалуулуктар жөнүндө маалыматты тергөө судьясынын, соттун суроо-талабы боюнча берүүгө милдеттүү.
10. Камак салынууга жаткан мүлк жашырып коюлушу же жок болушу мүмкүн деп болжолдоого негиздер болгон учурларда, сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу адам мүлк менен бүтүмдөрдү жана башка операцияларды жасоону токтото туруу жөнүндө токтом чыгарууга укуктуу же болбосо ал тергөө судьясынан мындай чечим милдеттүү түрдө алынгандан тартып 24 сааттын ичинде тергөө судьясынын чечими алынганга чейин алынып коюлушу мүмкүн.
11. Мүлктү камакка алууда ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарына ылайык протокол түзүлөт. Протоколдун көчүрмөсү анын мүлкүнө камак салынган адамга тапшырылат.
Камакка алынууга тийиш мүлк болбосо, бул жөнүндө протоколдо көрсөтүлөт. 12. Мүлктү камакка алуу чарасын колдонуунун зарылдыгы жок болгондо, бул иш өндүрүшүндө
турган адамдын же органдын токтомунун негизинде жокко чыгарылат. 13. Мүлктү мүмкүн болуучу конфискациялоону же кылмыш менен келтирилген залалдын ордун
толтурууну камсыз кылуу максатында, баалуу кагаздарга же болбосо алардын сертификатына камак салуу мүлктүн турган жери боюнча жана ушул берененин талаптарын сактоо менен баалуу кагаздардын ээсинин укуктары эсепке алынган жер боюнча салынат.
14. Баалуу кагаздарга камак салуу жөнүндө протоколдо төмөнкүлөр көрсөтүлөт: 1) камакка алынган баалуу кагаздардын жалпы саны, алардын түрү, категориясы (тиби) же
сериясы; 2) номиналдуу наркы; 3) мамлекеттик каттоо номери; 4) эмитент жөнүндө же баалуу кагаздарды берген же болбосо баалуу кагаздардын ээсинин
укуктарын эсепке алууну жүзөгө ашырган адамдар жөнүндө, ошондой эле эсепке алуу жүргүзүлгөн жер жөнүндө маалыматтар;
5) камак салынган баалуу кагаздарга менчик укугун ырастоочу документтер жөнүндө маалымат.
15. Камак салынган баалуу кагаздарды жоюу, алар боюнча кирешелерди төлөп берүү, аларды конвертациялоо, алмаштыруу боюнча же алар менен башка аракеттерди жасоонун тартиби мыйзамда белгиленет.
16. Ишти өз өндүрүшүнө алган судьянын чечими боюнча мүлккө камак салуу сот аткаруучусу тарабынан жүзөгө ашырылат.
17. Жүргүзүлгөн мүлккө камак салуу жөнүндө сот аткаруучусу мүлк тизмесин түзөт, анын көчүрмөсү мүлкүнө камак салынган адамга тапшырылат, ал жөнүндө тиешелүү жазуу жазылат, ал эми мүлк тизмеси мүлккө камак салуу жөнүндө чечим чыгарган судьяга жиберилет.
124-берене. Жакындоого тыюу салуу 1. Жакындоого тыюу салуу шектүүнү, айыпкерди жабырлануучу жана башка адамдар менен
жолугушуулардан аларды коргоо максатында чектөөдөн турат. 2. Судья, тергөөчү, тергөө органынын ыйгарым укуктуу адамы шектүүгө, айыпкерге корголуучу
адамдарды издөөгө, артынан түшүүгө, барууга, алар менен оозеки, телефондон сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө жана башка ыкмалар менен сүйлөшүүгө, аларга 10 метрден аз аралыкка жакындоого тыюу салууга укуктуу.
3. Жакындоого тыюу салуу корголууга жаткан адамдын арызы боюнча судьянын, тергөөчүнүн, тергөө органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын токтомунун негизинде колдонулат. Токтомдо жазык сот өндүрүшүн камсыз кылуунун бул түрүн колдонуунун негиздери жана жакындоого тыюу салуунун түрлөрү, ошондой эле анын сакталышы үчүн контроль жүктөлгөн тергөө органы көрсөтүлүүгө тийиш. Жакындоого тыюу салуу жөнүндө токтомдун көчүрмөсү шектүүгө, айыпкерге, коргоочу адамга жана контролду жүзөгө ашыруучу тергөө органына тапшырылат.
4. Жакындоого тыюу салуу бузулганда шектүүгө, айыпкерге карата ушул Кодекстин 106- беренесинде каралган бөгөт коюу чараларынын түрлөрүнүн бири колдонулушу мүмкүн.
V БӨЛҮМ. ӨТҮНМӨЛӨР. ЖАЗЫК СОТ ӨНДҮРҮШҮН ИШКЕ АШЫРУУЧУ МАМЛЕКЕТТИК ОРГАНДАРДЫН ЖАНА КЫЗМАТ АДАМДАРЫНЫН АРАКЕТТЕРИНЕ ЖАНА
ЧЕЧИМДЕРИНЕ ДАТТАНУУ
15-глава. Өтүнмөлөр
125-берене. Өтүнмө билдирүүгө укуктуу адамдар 1. Шектүү, айыпталуучу жана алардын жактоочулары, жабырлануучу, анын мыйзамдуу өкүлү
жана өкүлү, жекече айыптоочу, эксперт, уюмдун администрациясынын өкүлү жана сотко чейинки же соттук өндүрүштүн жүрүшүндө укуктары жана мыйзамдуу кызыкчылыктары козголгон башка адам процесстик иш-аракеттерди жүргүзүү же жазык иши, ошондой эле жорук жөнүндө иш үчүн мааниге ээ болгон жагдайларды белгилөө, ошондой эле өтүнмө менен кайрылган адамдын же болбосо аларга сунушталган адамдын же уюмдун укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын камсыз кылуу үчүн процесстик чечимдерди кабыл алуу жөнүндө өтүнмө менен алгачкы текшерүү органына, тергөөчүгө, прокурорго, ошондой эле сотко кайрылууга укуктуу.
2. Сотко чейинки өндүрүштүн жана соттук териштирүүнүн жүрүшүндө мамлекеттин кызыкчылыгында өтүнмө билдирүү укугуна прокурор, мамлекеттик айыптоочу ээ.
126-берене. Өтүнмө билдирүү жана аны чечүү 1. Өтүнмө жазык иши жана жоруктар жөнүндө иш боюнча жазык сот өндүрүшүнүн каалаган
баскычында билдирилиши мүмкүн. Жазуу жүзүндөгү өтүнмөлөр ишке тиркелет, оозеки түрүндөгү өтүнмөлөр тергөө амалдарын же сот отурумунун протоколуна киргизилет.
2. Өтүнмө билдирилгенден кийин, ал каралууга жана чечилүүгө тийиш. Өтүнмө боюнча чечимди тез арада кабыл алуу мүмкүн болбогон учурда, ал билдирилген күндөн тартып 3 суткадан кечиктирилбестен чечилүүгө тийиш.
3. Өтүнмөнү канааттандыруудан толук же жарым-жартылай баш тартуу жөнүндө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, судья - токтом, ал эми сот - аныктама чыгарып, ал өтүнмө билдирген адамга жеткирилет.
4. Өтүнмөнү четке кагуу жазык сот өндүрүшүнүн кийинки этаптарында аны кайтадан билдирүүгө тоскоолдук кылбайт.
5. Өтүнмө боюнча чечим ушул Кодексте белгиленген тартипте даттанылышы мүмкүн.
16-глава. Жазык сот өндүрүшүн ишке ашыруучу мамлекеттик органдардын жана кызмат адамдарынын
аракеттерине жана чечимдерине даттануу
127-берене. Даттануу укугу Алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн, тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин, прокурордун
жана соттун аракети (аракетсиздиги) жана чечимдери, эгерде жүргүзүлүп жаткан процесстик аракеттер (аракетсиздиктер) же чечимдер жазык сот өндүрүшүнүн катышуучуларынын, ошондой эле башка адамдардын кызыкчылыктарын козгосо, ушул Кодексте белгиленген тартипте аталган адамдар тарабынан даттанылышы мүмкүн.
128-берене. Даттанууну берүү 1. Даттануу жазык иши же жоруктар жөнүндө иш боюнча жазык сот өндүрүшүн жүргүзүп
жаткан, мыйзам боюнча аны кароого жана ал боюнча чечим кабыл алууга укуктуу болгон мамлекеттик органга же кызмат адамына берилет.
2. Даттануу оозеки жана жазуу жүзүндө болушу мүмкүн. Оозеки даттануу протоколго түшүрүлөт, ага даттануучу жана аны кабыл алган кызмат адамы кол коет. Даттанууга кошумча материалдар тиркелиши мүмкүн.
3. Даттанууну берген адам аны кайра чакырып алууга укуктуу. Шектүү, айыпталуучу жактоочунун даттануусун чакыртып алууга укуктуу; жабырлануучу (жекече айыптоочу), жарандык жоопкер мыйзамдуу өкүлдөн тышкары, өзүнүн өкүлүнүн даттануусун чакыртып алууга укуктуу. Даттанууну чакыртып алуу аны кайтадан берүүгө тоскоолдук кылбайт.
4. Эгерде тергөөчү, прокурор же судья керек деп таппаса, даттануунун берилиши даттанылып жаткан иш-аракетти жүргүзүүнү жана даттанылып жаткан чечимди аткарууну токтотпойт.
129-берене. Даттануу берүүнүн мөөнөттөрү 1. Алгачкы тергөө органынын, тергөөчүнүн, тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин, прокурордун
жана соттун аракеттерине (аракетсиздиктерине) даттануу ал аракеттердин натыйжалары менен таанышкан учурдан тартып, 15 сутканын ичинде берилиши мүмкүн.
2. Тергөө судьясынын, прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын чечимдерине, ошондой эле соттордун өкүмдөрүнө, токтомдоруна даттануу ушул Кодексте белгиленген мөөнөттөрдө берилет.
130-берене. Кармалган же камакка алынган адамдардын даттанууларын жөнөтүү 1. Камакта кармоочу жайдын администрациясы кылмыш жасады деген шектенүү боюнча
кармалган адамдардын же камакта жаткандардын даттанууларын тергөө бөлүмүнүн жетекчисине, тергөөчүгө, прокурорго, сотко токтоосуз берүүгө милдеттүү.
2. Алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн аракетине кармалгандардын же камакта жаткандардын даттанууларын камакта кармоочу жайдын администрациясы прокурорго же сотко, ал эми прокурордун аракетине жана чечимине даттанууларды -жогору турган прокурорго 12 сааттан кеч эмес берүүгө милдеттүү.
131-берене. Прокурордун, тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин даттанууларды кароо тартиби
1. Прокурор, тергөө бөлүмүнүн жетекчиси даттанууну алган күндөн тартып 3 суткадан кечиктирбестен аны карап чыгат. Даттанууну текшерүү үчүн кошумча материалдарды талап кылуу же башка чараларды көрүү талап кылынган өзгөчө учурларда даттанууну 10 суткага чейинки мөөнөттө карап чыгууга жол берилет, ал жөнүндө арыз ээсине билдирилет.
2. Даттанууну кароонун жыйынтыгы боюнча прокурор, тергөө бөлүмүнүн жетекчиси даттанылып жаткан чечимди жокко чыгаруу же өзгөртүү менен даттанууну толук же жарым- жартылай канааттандыруу жөнүндө же даттанууну канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алат, ал жөнүндө арыз ээсине 12 сааттан ичинде билдирилиши керек.
3. Алгачкы текшерүү органы, тергөөчү прокурордун, тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин кабыл алган чечимин тиешелүү түрдө жогору турган прокурорго же тергөө бөлүмүнүн органынын жетекчисине даттанууга укуктуу.
132-берене. Даттанууларды кароонун соттук тартиби 1. Прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат
адамынын жазык иши же болбосо жоруктар жөнүндө иш боюнча токтомдору, ошого тете башка чечимдери жана аракеттери (аракетсиздиктери) сотко чейинки өндүрүштүн жери боюнча сотко даттанылышы мүмкүн.
2. Эгерде анын кызыкчылыгы даттанылып жаткан аракет (аракетсиздик) же чечим менен түздөн-түз козголуп жаткан башка адамдын кызыкчылыгы жазык ишине жана (же) жорук жөнүндө ишке катышып жатса, тергөө судьясы токтомдордун, ошого тете прокурордун, тергөөчүнүн, тергөө
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын башка чечимдеринин жана аракеттеринин (аракетсиздиктеринин) мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерип, ал жөнүндө арыздануучусунун жана анын коргоочусунун, мыйзамдуу өкүлүнүн же өкүлүнүн катышуусу менен соттук отурумда даттануу келип түшкөндөн тартып 3 суткадан кеч эмес мөөнөттө чечим чыгарат. Даттанууну кароонун убактысы жөнүндө өз убагында кабарланган жана аны өздөрүнүн катышуусу менен кароону талап кылбаган адамдардын келбей коюусу сот тарабынан даттанууну кароо үчүн тоскоолдук болуп саналбайт.
133-берене. Соттун өкүмүнө, аныктамасына, токтомуна даттануу (сунуштама) 1. Биринчи жана апелляциялык инстанциялардагы соттордун өкүмүнө, аныктамасына жана
токтомуна даттануу (сунуштама) ушул Кодекстин 46-главасынын эрежелерине ылайык берилет. 2. Мыйзамдуу күчүнө кирген соттун чечимин кайра кароо жөнүндө даттануу (сунуштама) тергөө
судьясынын чечимин кошпогондо, ушул Кодекстин 51-главасынын эрежелерине ылайык берилет.
VI БӨЛҮМ. БАШКА ЖОБОЛОР
17-глава. Соттун жана жазык сот өндүрүшүн ишке ашыруучу органдардын мыйзамсыз аракеттери менен
келтирилген зыяндын ордун толтуруу боюнча өндүрүш
134-берене. Реабилитациялоо укугунун келип чыгышынын негиздери 1. Реабилитациялоо укугу өзүнө мүлктүк залалдын ордун толтуруу укугун, моралдык зыяндын
кесепеттерин жоюуну жана эмгектик, пенсиялык, турак жайлык жана башка укуктардын калыбына келтирилишин камтыйт. Жаранга жазык куугунтугунун натыйжасында келтирилген залалдын орду алгачкы текшерүү органынын, тергөөчүнүн, прокурордун жана соттун күнөөсүнө карабастан, мамлекет тарабынан толук өлчөмдө толтурулат.
2. Реабилитациялоо укугуна, анын ичинде жазык куугунтугу менен байланышкан залалдын ордун толтуртуу укугуна төмөнкүлөр ээ:
1) ага карата мыйзамдуу күчүнө кирген актоо өкүмү бар соттолуучу; 2) ага карата жазык куугунтугу ушул Кодекстин 26-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1, 2-пункттарында
каралган негиздер боюнча кыскартылган айыпкер; 3) өзүнө карата медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чаралары колдонулган адам, - ушул
чараны колдонуу жөнүндө соттун мыйзамсыз же негизсиз токтому жокко чыгарылган учурда. 3. Адам өлүп калган учурда реабилитациялоо укугу мыйзамда белгиленген тартипте анын
мураскорлоруна өтөт, ал эми төлөп берүү токтотулган пенсияларды жана жөлөкпулдарды алуу бөлүгүндөгү укук - багуучусунан айрылган учурда пенсия менен камсыз кылынуучу адамдардын чөйрөсүнө кирген үй-бүлө мүчөлөрүнө өтөт.
4. Ушул берененин эрежелери жазык сот өндүрүшүн камсыз кылуу чаралары же токтом кылынган айыптоо өкүмү жокко чыгарылганда же өзгөртүлгөндө, мунапыс тууралуу акт чыгарылгандыгына байланыштуу иш кыскартылганда, эскирүү мөөнөтү өткөндүгүнө, жабырлануучу менен жарашкандыгына, жоопкерчилик жүктөлүүчү куракка толо электигине байланышкан учурларга же жоопкерчилик келип чыгуучу куракка толгон, бирок психикалык бузулуу менен байланышпаган, психикалык өнүгүүдө артта калуунун айынан өз аракеттеринин (аракетсиздигинин) иш жүзүндөгү мүнөзүн жана коомдук коркунучун толук мерчемде аңдап түшүнө албаган жана Жазык кодексинде жана (же) Жоруктар жөнүндө кодексте каралган терс жорукту жасоо учурунда өзүн колго ала албаган жашы жете электерге карата же терс жосундардын кылмыштуулугун же жазалануусун четтеткен мыйзам кабыл алынган учурларга жайылтылбайт.
5. Эгерде адам сотко чейинки өндүрүштүн жана соттук териштирүүнүн жүрүшүндө өзүн-өзү жаманатты кылуу жолу менен ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн кесепеттердин келип чыгуусуна көмөктөшкөн болсо, залалдын орду толтурулбайт. Бирок зомбулукту, коркунучту жана башка мыйзамсыз чараларды колдонуунун натыйжасы болгон өзүн-өзү жаманатты кылуу зыяндын ордун толтуртууга тоскоолдук кылбайт. Мында мыйзамсыз чараларды колдонуунун фактысы соттун айыптоо өкүмү менен белгиленүүгө тийиш.
135-берене. Реабилитациялоо укугун таануу 1. Сот өкүмдө, аныктамада, токтомдо, ал эми алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу
кызмат адамы, тергөөчү - токтомдо акталган же болбосо жазык куугунтугу ага карата кыскартылган адамдын реабилитацияга болгон укугун тааныйт. Бир эле убакта реабилитациялануучуга жазык куугунтугу менен байланышкан залалдын ордун толтуртуунун тартибин түшүндүрүү менен кабарлама жиберилет.
2. Каза болгон реабилитацияланган адамдын мураскорлорунун, жакын туугандарынын, жубайынын же анын багуусундагылардын жашаган жери жөнүндө маалыматтар болбогондо, кабарлама сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруу органына же сотко алар кайрылган күндөн тартып 5 суткадан кечиктирбестен жиберилет.
136-берене. Мүлктүк залалдын ордун толтуруу 1. Реабилитацияланганга мүлктүк залалдын ордун толтуртуу төмөнкүлөрдү камтыйт: 1) жазык куугунтугунун натыйжасында ажыраган эмгек акыны, пенсияны, жөлөкпулду, башка
каражаттарды; 2) соттун өкүмүнүн, аныктамасынын, токтомунун негизинде мамлекеттин кирешесине
конфискацияланган же алынган мүлктү; 3) соттун өкүмүн аткаруу үчүн андан өндүрүп алынган айып акылардан же процесстик
чыгымдарды; 4) юридикалык жардам көрсөткөндүгү үчүн ал төлөп берген суммаларды. 2. Залалдын ордун толтуруунун тартиби жөнүндө кабарлама алган учурдан тартып 6 айдын
ичинде адам мүлктүк залалдын ордун толтуртуу жөнүндө талап менен өкүмдү, аныктаманы, ишти кыскартуу жөнүндө токтомду чыгарган органга мүлктүк залалдын ордун толтуруу жөнүндө, башка мыйзамсыз чечимдерди жокко чыгаруу же өзгөртүү жөнүндө талап менен кайрылууга укуктуу. Эгерде иш кыскартылса же өкүм жогору турган сот тарабынан өзгөртүлсө, залалдын ордун толтуртуу жөнүндө талап өкүм чыгарган сотко жиберилет.
3. Мүлктүк залалдын ордун толтуртуу жөнүндө талап реабилитациялангандын мыйзамдуу өкүлү тарабынан билдирилиши мүмкүн.
4. Мүлктүк залалдын ордун толтуртуу жөнүндө талап келип түшкөн күндөн тартып бир айдан кеч эмес судья анын өлчөмүн аныктайт жана ал залалдын ордун толтуртууга төлөп берүүлөрдү жүргүзүү жөнүндө токтом чыгарат. Көрсөтүлгөн төлөп берүүлөр инфляциянын деңгээлин эске алуу менен жүргүзүлөт.
5. Мүлктүк залалдын ордун толтуртуу жөнүндө талап судья тарабынан ушул Кодекстин 429- беренесинде өкүмдү аткаруу менен байланышкан маселелерди чечүү үчүн белгиленген тартипте чечилет.
6. Токтомдун көчүрмөсү реабилитацияланганга, ал эми ал өлүп калган учурда ушул Кодекстин 134-беренесинин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдарга тапшырылат же жөнөтүлөт.
137-берене. Моралдык зыяндын ордун толтуруу 1. Келтирилген моралдык зыянды акчалай түрдө компенсациялоо жөнүндө доо Жазык
кодексинин 99-беренесинде белгиленген тартипте жүргүзүлөт. 2. Эгерде реабилитацияланганды кармоо, аны камакка алуу, кызматынан убактылуу четтетүү,
ага карата медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө, реабилитацияланганды соттоо жана ага карата башка мыйзамсыз аракеттерди колдонуу басма сөздө жарыяланса, радиодон, теле көрсөтүүдөн же башка жалпыга маалымдоо каражаттарынан берилсе, анда реабилитациялангандын, ал эми өлүп калган учурда анын жакын туугандарынын, жубайынын талабы боюнча же болбосо соттун, прокурордун, тергөө органынын жетекчисинин, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын жазуу жүзүндөгү көрсөтмөсү боюнча тиешелүү жалпыга маалымдоо каражаттары 30 сутканын ичинде реабилитациялоо жөнүндө билдирүү жасоого милдеттүү.
3. Реабилитациялангандын, ал эми өлүп калган учурда анын жакын туугандарынын, жубайынын талабы боюнча сот, прокурор, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу
кызмат адамы 14 суткадан кеч эмес мөөнөттө адамды актаган чечимдердин кабыл алынгандыгы жөнүндө жазуу жүзүндөгү кабарламаны ал иштеген, окуган же жашаган жерине жиберет.
138-берене. Төлөп берүүлөрдү жүргүзүү жөнүндө чечимге даттануу Судьянын төлөп берүүлөрдү жүргүзүү, мүлктү кайтарып берүү жөнүндө токтому ушул Кодексте
белгиленген апелляциялык тартипте жүргүзүлөт.
139-берене. Реабилитациялангандын башка укуктарын калыбына келтирүү 1. Реабилитациялангандын эмгектик, пенсиялык, турак жайлык жана башка укуктарын
калыбына келтирүү ушул Кодекстин 429-беренесинде белгиленген тартипте өкүмдү аткаруу менен байланышкан маселелерди чечүү үчүн жүргүзүлөт.
2. Соттун чечиминин негизинде атайын, аскердик жана ардак наамдарынан, класстык чендеринен, ошондой эле мамлекеттик сыйлыктарынан ажыратылган реабилитациялангандарга тиешелүү наамдары, класстык чендери калыбына келтирилет жана мамлекеттик сыйлыктары кайтарылып берилет.
140-берене. Талаптарды коюунун мөөнөттөрү 1. Мүлктүк залалдардын ордун толтуруу үчүн акчалай төлөөлөрдү жүргүзүү жөнүндө талаптар
жаран же ушул Кодекстин 134-беренесинин 3-бөлүгүндө белгиленген адамдар тарабынан мындай төлөөлөрдү жүргүзүү жөнүндө токтом алынган учурдан тартып 3 жылдын ичинде жасалышы мүмкүн.
2. Келтирилген моралдык зыян үчүн акчалай төлөөлөрдү жүргүзүү жөнүндө талаптарды коюунун мөөнөтү чектелбейт.
3. Башка укуктарды калыбына келтирүү жөнүндө талап адам тарабынан укуктарды калыбына келтирүүнүн тартибин түшүндүргөн кабарлама алынган учурдан тартып алты айдын ичинде коюлушу мүмкүн.
4. Бул мөөнөттөр жүйөлүү себептер боюнча өтүп кеткен учурда, алар ишке тиешеси бар адамдардын арызы боюнча алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор же сот тарабынан калыбына келтирилиши мүмкүн.
18-глава. Процесстик мөөнөттөр жана чыгымдар
141-берене. Мөөнөттөрдү эсептөө 1. Ушул Кодексте каралган процесстик мөөнөттөр сааттар, суткалар, күндөр, айлар жана
жылдар менен эсептелет. 2. Мөөнөттү эсептөө төмөндөгү эрежелерди сактоо менен жүргүзүлөт: 1) бир күн мөөнөттү эсептөөдө 24 саат деп эсептелет. Мөөнөттү суткалар менен эсептөөдө,
ал кийинки суткалардын 24 саатында бүтөт; 2) мөөнөттү суткалар менен эсептөөдө мөөнөт башталган күн эсепке алынбайт; 3) мөөнөттү айлар менен эсептөөдө мөөнөт башталган саат жана сутка көңүлгө алынбайт, буга
ушул Кодексте каралган учурлар кирбейт. Ай менен жыл календарь боюнча эсептелет. Мөөнөттү ай жана жылдар менен эсептөөдө ал акыркы айдын, жылдын тийиштүү күнүндө бүтөт. Эгерде айлар боюнча эсептелген мөөнөттүн акыры ошондой күнү жок айга туура келсе, анда мөөнөт ошол айдын акыркы күнү менен бүтөт;
4) эгерде мөөнөттүн акыры жумушчу эмес күнгө туура келсе, кармоодо, камакка, үй камагына алууда жана медициналык мекемеде болгон мөөнөттөрүн эсептегенден башка учурларда, дем алыш же майрам күндөрүнөн кийинки биринчи иш күнү мөөнөттүн акыркы күнү деп эсептелет;
5) кармаган учурда анын мөөнөтү бул чараны иш жүзүндө колдонгон учурдан (сааттан жана мүнөттөн) тартып эсептелет.
3. Эгерде даттануу, өтүнүч же башка документ мөөнөтү бүткөнгө чейин почтага тапшырылса, аларды кабыл алууга тийиш болгон адамга берилсе же билдирилсе, ал эми камакта же медициналык мекемеде жаткандар үчүн даттануу же башка документ камакта кармоочу жайдын же
медициналык мекеменин администрациясына мөөнөтү бүткөнгө чейин тапшырылса, анда мөөнөт өтүп кетти деп эсептелбейт.
142-берене. Өткөрүлгөн мөөнөттү узартуу жана калыбына келтирүү 1. Процесстик мөөнөттөр ушул Кодексте каралган учурларда жана тартипте гана узартылышы
мүмкүн. 2. Жүйөлүү себептер боюнча өткөрүп жиберилген процесстик мөөнөткө даттануу иш анын
өндүрүшүндө турган алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн же судьянын токтому менен калыбына келтирилүүгө тийиш. Эгерде жазык сот өндүрүшүн жүргүзүп жаткан органдын тиешелүү чечими менен башкача каралбаса, мында мөөнөт аны өткөрүп жиберген адам үчүн, бирок башка адамдар үчүн эмес, калыбына келтирилет. Мөөнөттү калыбына келтирүүдөн баш тартууга ушул Кодексте белгиленген тартипте даттанылышы мүмкүн.
3. Кызыкдар адамдын өтүнүчү боюнча, белгиленген мөөнөтү өтүп кеткендиктен даттанылган чечимдин аткарылышы өткөрүлгөн мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндөгү маселе чечилгенге чейин токтотула турушу мүмкүн.
143-берене. Процесстик чыгымдар 1. Мамлекеттик бюджеттин каражаттарынын же жазык сот өндүрүшүнүн катышуучуларынын
каражаттарынын эсебинен орду толтурулуучу, жазык иши жана жорук жөнүндө иш боюнча өндүрүш менен байланышкан чыгымдар процесстик чыгымдар болуп саналат.
2. Процесстик чыгымдарга төмөнкүлөр кирет: 1) жабырлануучуга, күбөгө, алардын мыйзамдуу өкүлдөрүнө, экспертке, адиске, котормочуга,
күбөгө, ошондой эле жазык ишине катышуучу жактоочуга алардын процесстик иш-аракеттер өткөрүлгөн жерге келип кеткендиги, жашап турушу, б.а. жолго чыгымдар, турак жайды жалдоого жана туруктуу жашаган жеринен тышкары жашоосу менен байланышкан кошумча чыгымдарды (суткалык чыгымдарды) жабууга төлөнүүчү суммалар;
2) туруктуу алган айлыгы жок күбөлөргө, жабырлануучуларга жана алардын өкүлдөрүнө күндөлүк ишинен алагды кылгандыгы үчүн төлөнүүчү суммалар;
3) иштеген жана туруктуу эмгек акысы бар күбөлөргө, жабырлануучуларга жана алардын мыйзамдуу өкүлдөрүнө аларды алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө же сотко чакырууга байланыштуу кетирген убактысы үчүн кем төлөнгөн кызмат акыларынын ордун толтурууда төлөнүүчү суммалар;
4) эксперттерге, котормочуларга, адистерге мындай милдеттерди кызматтык милдет тартибинде аткаргандан тышкары учурларда, тергөөдө же сотто өз милдеттерин аткаргандыгы үчүн төлөнүп берилүүчү сый акылар;
5) шектүү, айыпталуучу жактоочунун көрсөткөн юридикалык жардамы үчүн акы төлөөдөн бошотулган же адвокат тергөөдө же сотто келишим түзбөстөн дайындоо боюнча катышкан учурда ага төлөнүүчү суммалар;
6) буюм далилдерин сактоого жана жөнөтүүгө чыгымдалган суммалар; 7) тергөөдөн же соттон качкан шектүүнү, айыпталуучуну, соттолуучуну издөөгө байланыштуу
чыгымдалган суммалар; 8) эксперттик мекемелерде экспертиза жүргүзүүгө чыгымдалган суммалар; 9) жазык иши же болбосо жоруктар жөнүндө иш боюнча өндүрүштө жумшалган башка
чыгымдар. 3. Ушул берененин 2-бөлүгүнүн 1-5, 8-пункттарында көрсөтүлгөн сумма алгачкы текшерүү
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, судьянын токтому же соттун аныктамасы боюнча төлөнөт.
144-берене. Процесстик чыгымдарды өндүрүп алуу 1. Процесстик чыгымдар Өкмөт тарабынан белгиленген тартипте мамлекеттик бюджеттин
каражаттарынын эсебинен төлөнөт же соттолгондордун эсебинен өндүрүп алынат.
2. Ушул берененин 4 жана 5-бөлүктөрүндө каралган учурда котормочуга, коргоочуга төлөнүп берилген суммаларды албаганда, сот процесстик чыгымдарды соттолуучудан өндүрүп алууга укуктуу. Процесстик чыгымдар жазадан бошотулган соттолгонго, ошондой эле жаза дайындалбастан соттолгонго да жүктөлүшү мүмкүн.
3. Ишке котормочунун катышуусу менен байланышкан процесстик чыгымдар республикалык бюджеттин каражаттарынын эсебинен төлөнөт.
4. Эгерде шектүү, айыпкер коргоочудан баш тартса, бирок ал канааттандырылбаса жана коргоочу мамлекет тарабынан кепилдик берилген юридикалык жардамдын алкагында берилсе, адвокаттын эмгегине акы төлөө боюнча чыгашалар мамлекеттик бюджеттин каражаттарынын эсебинен төлөнөт.
5. Айыпкер акталган же иш ушул Кодекстин 26-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1 жана 2-пункттарына жана 340-беренесине ылайык кыскартылган учурда процесстик чыгымдар, анын ичинде шектүүнүн, айыпкердин өздөрү тарткан чыгашалар мамлекеттик бюджеттин каражаттарынын эсебинен төлөнөт. Эгерде айыпкер жарым-жартылай гана акталса, сот аны күнөөлүү деп табылган айыптоого байланыштуу процесстик чыгымдарды төлөөгө милдеттендирет.
6. Өндүрүп алууга тийиш болгон адам мүлктүк жактан кудуретсиз болгон учурда процесстик чыгымдар мамлекеттик бюджеттин каражаттарынын эсебинен төлөнөт. Эгерде бул соттолгондун багуусунда турган адамдардын материалдык абалына олуттуу таасир тийгизсе, сот соттолгонду процесстик чыгымдарды төлөөдөн толугу менен же жарым-жартылай бошотууга укуктуу.
7. Иш боюнча бир нече айыпкер күнөөлүү деп табылганда, сот алардын ар биринен өндүрүп алынууга тийиш болгон процесстик чыгымдардын өлчөмдөрүн аныктайт. Мында сот кылмыш үчүн күнөөнүн жана жоопкерчиликтин даражасын, ошондой эле соттолгондордун мүлктүк абалын эске алат.
8. Жашы жетпегендерге карата иштер боюнча сот процесстик чыгымдарды жашы жетпегендин ата-энесине же аларды алмаштыруучу адамдарга жүктөшү мүмкүн.
9. Жекече айыптоо иши боюнча айыпкер акталганда, сот процесстик чыгымдарды кимдин өтүнүчү боюнча өндүрүш башталса ошол адамдан толугу менен же жарым-жартылай өндүрүп алууга укуктуу. Тараптардын жарашуусунан улам иш кыскартылганда, процесстик чыгымдар бир тараптан же эки тараптан тең өндүрүп алынат.
19-глава. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын бириктирүү жана бөлүп чыгуу
жана калыбына келтирүү
145-берене. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын бириктирүү
1. Ушул Кодекстин 505-беренесинде каралган талаптарды сактоо менен, сотко чейинки өндүрүш баскычында бир же бир нече кылмыш жана (же) жорук жасоого катышууда бир нече адамды айыптоо боюнча иштер, бир адамды бир нече кылмыш жана (же) жорук жасады деп айыптоо боюнча иштер, ошондой эле мындай кылмыштарды алдын ала билип туруп жашырууну айыптоо боюнча иштер бир ишке бириктирилиши мүмкүн.
2. Иштерди бириктирүү иштердин бири алардын өндүрүшүндө турган алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун, судьянын токтому, соттун аныктамасы менен жүргүзүлөт.
3. Жоруктар жөнүндө эки же андан ашык иштерди бириктирүү иштердин бири алардын өндүрүшүндө турган алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, судьянын токтому же болбосо соттун аныктамасы менен жүргүзүлөт.
Жоруктар жөнүндө ишти жана жазык ишин бириктирүү жазык иши алардын өндүрүшүндө турган тергөөчүнүн, прокурордун, судьянын токтому же болбосо, соттун аныктамасы менен жүргүзүлөт.
Эки же андан ашык жазык иштерин бириктирүү иштердин бири алардын өндүрүшүндө турган тергөөчүнүн, прокурордун, судьянын токтому, соттун аныктамасы менен жүргүзүлөт.
4. Иштерди бириктирүү алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун, судьянын, соттун демилгеси боюнча же болбосо тараптардын өтүнмөсү боюнча жүргүзүлөт.
5. Бир нече иш бириктирилген иш боюнча өндүрүштүн мөөнөтү биринчи болуп иши башталган адамга шектенүү жөнүндө билдирилген күндөн тартып эсептелет.
146-берене. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын бөлүп чыгуу
1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, судья, сот турган жери белгисиз болгон же катуу оорусуна байланыштуу шектүүгө, айыпталуучуга, соттолуучуга карата жазык ишинин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын өзүнчө ишке бөлүп чыгууга укуктуу.
2. Тергелип жаткан иш боюнча шектүүгө, айыпталуучуга күнөө тагылган кылмыш же жоруктар менен байланышпаган, башка адам жасаган жаңы кылмыш жана (же) жорук сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө белгилүү болуп калса, жазык ишинин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдары өзүнчө өндүрүшкө бөлүнүүгө тийиш. Мындай учурларда сотко чейинки өндүрүш үчүн зарыл болгон материалдар жазык ишинен бөлүнүшү мүмкүн.
3. Эгерде бир же бир нече айыпталуучу сот арачыларынын катышуусу менен соттон баш тартса, анда бир же бир нече айыпталуучуга карата жазык иши өзүнчө өндүрүшкө бөлүнүүгө тийиш. Жазык ишин өзүнчө өндүрүшкө бөлүүгө мүмкүн болбосо, жазык иши сот арачыларынын катышуусу менен сот тарабынан бүтүндөй каралат.
4. Эгерде жашы жете элек кылмышты жана (же) жорукту жасоого жашы жеткендер менен бирге катышкан болсо, ал жөнүндө иш өзүнчө өндүрүшкө бөлүнөт.
5. Жазык ишинин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын бөлүп чыгуу алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун, судьянын токтому, соттун аныктамасы боюнча жүргүзүлөт. Токтомго түп нускаларында же көчүрмөсүндө бөлүнүп чыгуучу материалдардын тизмеси тиркелүүгө тийиш.
6. Эгерде ишти бөлүп чыгуу жазык сот өндүрүшүнүн ар тараптуулугуна жана объективдүүлүгүнө таасирин тийгизбесе, ишти бөлүп чыгууга жол берилет.
7. Кылмышка жана (же) жорукка кошо катышкан адамдын табылбагандыгына байланыштуу, өзүнчө өндүрүшкө бөлүнгөн жазык ишинин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдары боюнча алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, судья, сот тарабынан алгачкы текшерүү органына аны издөө жөнүндө тапшырма жөнөтүлөт.
8. Коюлган күнөө боюнча сотто каралган жазык ишин жана (же) жорук жөнүндө иштин сотко чейинки өндүрүшүнүн жүрүшүндө жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш боюнча бөлүктө же айрым адамдарга карата кыскартуунун мыйзамсыздыгы белгиленген учурда жазык ишинин жана (же) жорук жөнүндө иштин материалдары ошол бөлүктө сот тарабынан бөлүнүп алынат жана анын өтүнүчү боюнча прокурорго жиберилет. Жазык ишинин жана (же) жорук жөнүндө иштин мындай материалдарын бөлүп алуу судьянын токтому, соттун аныктамасы боюнча жүргүзүлөт. Токтомго бөлүнүп алынуучу материалдардын тизмеги түп нускада жана көчүрмөлөрдө тиркелүүгө тийиш.
147-берене. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын калыбына келтирүү
1. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын калыбына келтирүү прокурордун токтому боюнча, ал эми алар сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө жоголгон учурларда - аткаруу үчүн прокурорго жөнөтүлүүчү судьянын токтому, соттун аныктамасы боюнча жүргүзүлөт.
2. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин материалдарын калыбына келтирүү жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин сакталып калган материалдары боюнча жүргүзүлөт, алар ушул Кодексте белгиленген тартипте жана процесстик иш-аракеттерди жүргүзүү аркылуу далил катары таанылышы мүмкүн.
3. Жазык иштерин калыбына келтирүүдө тергөөнүн жана камакта кармоонун мөөнөттөрү ушул Кодекстин 117, 155-беренелеринде белгиленген тартипте, ал эми жоруктар жөнүндө иштер - ушул Кодекстин 504-беренесинин 4-бөлүгүнө ылайык эсептелет.
4. Эгерде калыбына келтирилип жаткан жазык иши боюнча камакта кармоонун чектүү мөөнөтү бүтүп калса, анда айыпталуучу дароо бошотулууга тийиш.
ӨЗГӨЧӨ БӨЛҮК
VII БӨЛҮМ. СОТКО ЧЕЙИНКИ ӨНДҮРҮШ
20-глава. Сотко чейинки өндүрүштүн башталышы жана тартиби
148-берене. Жазык иштери жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш
Жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш тергөө түрүндө, ал эми жоруктар жөнүндө иштер боюнча - ушул Кодексте каралган тартипте жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүш түрүндө ишке ашырылат. Сотко чейинки өндүрүш Кылмыштардын жана жоруктардын бирдиктүү реестрине маалыматтар киргизилген учурдан тартып башталат.
149-берене. Сотко чейинки өндүрүштүн башталышы 1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор жасалган
кылмыш же болбосо жорук жөнүндө арыз, кабарлама алынган учурдан тартып же кылмыш, жорук жасалгандыгын айгинелеген жагдайларды түздөн-түз тапканда, бөлүнүп берилген жазык ишинин жана жоруктар жөнүндө иштин материалдары келип түшкөндө, ошондой эле сотко чейинки өндүрүштүн материалдары чет өлкөлүк мамлекеттен келип түшкөндө, токтоосуз, 24 сааттан кечикпестен тиешелүү маалыматтарды Кылмыштардын жана жоруктардын бирдиктүү реестрине киргизүүгө милдеттүү.
2. Жазык иши же жорук жөнүндө иш боюнча сотко чейинки өндүрүштүн башталышы жөнүндө кылмыш же жорук жөнүндө арыз же кабарлама алардан келип түшкөн жеке же юридикалык жакка кабарланат.
3. Сотко чейинки өндүрүштүн башталышы жөнүндө тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы 24 сааттан кечиктирбестен прокурорго билдирет.
4. Арыз ээсине билип туруп жалган билдирүү бергендиги үчүн жоопкерчиликке тартылары жөнүндө эскертилет, ал жөнүндө берилген арызда же протоколдо белги коюлат, ал арыз ээсинин кол тамгасы менен күбөлөндүрүлөт.
150-берене. Бирдиктүү реестр 1. Кылмыштардын жана жоруктардын Бирдиктүү реестри жөнүндө жобо Өкмөт тарабынан
бекитилет. 2. Кылмыштардын жана жоруктардын бирдиктүү реестринде маалыматты киргизүүнүн датасы
автоматтык түрдө белгиленет жана жазык ишинин же жорук жөнүндө иштин номери ыйгарылат.
151-берене. Кылмыш жана (же) жорук жөнүндө арызды жана билдирүүнү кабыл алуунун жана карап чыгуунун милдеттүүлүгү
1. Сотко чейинки өндүрүштү ишке ашыруучу органдар ар кандай жасалган же даярдалып жаткан кылмыш жана (же) жасалган жорук жөнүндө арызды же билдирүүнү кабыл алууга, каттоого жана карап чыгууга милдеттүү. Арыз ээсине арызды же билдирүүнү кабыл алган адамды, анын катталган убактысын жана Кылмыштардын жана жоруктардын бирдиктүү реестринде каттоо номерин көрсөтүү менен кылмыш жана (же) жорук жөнүндө кабыл алынган арыздын же билдирүүнүн катталышы тууралуу документ берилет.
2. Кылмыш жөнүндө арызды кабыл алуудан жана каттоодон баш тартууга жол берилбейт жана бул мыйзамда белгиленген жоопкерчиликке алып келет.
21-глава. Сотко чейинки өндүрүштүн жалпы шарттары
152-берене. Сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу органдар 1. Жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш ушул Кодексте аныкталган прокуратура, ички
иштер, улуттук коопсуздук, баңги заттарын контролдоо боюнча, экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча органдардын тергөөчүлөрү тарабынан тергөөнүн караштуулугуна ылайык жүргүзүлөт.
2. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштү ушул Кодекстин 503- беренесинде аныкталган алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жүзөгө ашырат.
153-берене. Тергөөнүн караштуулугу 1. Ички иштер органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан өмүргө каршы кылмыштар жөнүндө
(Жазык кодексинин 130-137-беренелери), ден соолукка каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 138-142, 144, 145-беренелери), адамдын өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч келтирүүчү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 146-151-беренелери), инсанды медициналык жана фармацевттик тейлөө чөйрөсүндөгү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 152-160- беренелери), жыныстык кол тийбестикке жана жыныстык эркиндикке каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 161-163-беренелери), инсандын рухий-адеп-ахлактык бакыбаттуулугуна каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 164-169-беренелери), адамдын жеке эркиндигине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 170-174-беренелери), жашы жетпегендердин кызыкчылыктарына жана калыптанган үй-бүлөлүк мамилелерге каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 175-181, 183, 184-беренелери), адамдын жарандык жана башка укуктарына каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 185, 186, 189-199-беренелери), менчикке каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 200-208, 210-беренелери), экономикалык ишмердикти жүзөгө ашыруунун тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 212-беренеси), коммерциялык жана башка уюмдардагы кызматтын кызыкчылыктарына каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 235, 236-беренелери), коомдук коопсуздукка каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 247-249, 253-257-беренелери), өнөр жайдагы, курулуштагы жана кооптуулугу жогору булактар менен иштөө чөйрөсүндөгү коопсуздукка каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 258-263-беренелери), коомдук тартипке каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 264-266- беренелери), калктын саламаттыгына каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 277-280, 282- беренелери), экологиялык коопсуздукка жана жаратылыш чөйрөсүнө каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 283-295-беренелери), транспорт кыймылынын жана эксплуатациясынын жана магистралдык өткөргүч түтүктөрдүн коопсуздугуна каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 296-303-беренелери), сот бийлигине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 334-беренеси), далилдерди алуунун процесстик тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 344-346, 348-беренелери), соттук актыларды жана башка аткаруу документтерин аткарууга каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 349-354-беренелери), башкаруу тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 355, 356, 359-362-беренелери), чакырылуучулардын, резервдегилердин жана аскерге милдеттүүлөрдүн кылмыштары жөнүндө (Жазык кодексинин 363- беренеси) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
2. Улуттук коопсуздук органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан калыптанган үй-бүлөлүк мамилелерге жана жашы жетпегендердин кызыкчылыктарына каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 182-беренеси), коомдук коопсуздукка каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 239-246, 250-252-беренелери), конституциялык түзүлүшкө жана мамлекет коопсуздугуна каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 307-312, 314, 316-318-беренелери), башкаруу тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 358-беренеси), аскердик кылмыштар жана согуш жүргүзүүнүн мыйзамдарын жана салттарын башка бузуулар жөнүндө (Жазык кодексинин 395- беренеси) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
3. Прокуратура органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан ден соолукка каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 143-беренеси), адамдын жарандык жана башка укуктарына каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 187, 188-беренелери), калктын ден соолугуна каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 281-беренеси), мамлекеттик жана муниципалдык
кызматтын кызыкчылыктарына каршы коррупциялык жана башка кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 319-331-беренелери), сот бийлигине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 332, 333, 335, 336-беренелери), далилдерди алуунун процесстик тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 337-343, 347-беренелери), башкаруу тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 357-беренеси), аскердик ар-намыска баш ийүүнүн жана аны сактоонун тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 364-374-беренелери), аскердик мүлктү сактоонун же пайдалануунун тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 375-379- беренелери) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
4. Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча органдардын тергөөчүлөрү тарабынан менчикке каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 209-беренеси), экономикалык ишти жүзөгө ашыруунун тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 211, 213, 214, 216, 220-223- беренелери), акча-насыя жана валюта чөйрөсүндөгү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 224- беренеси), салык салуу чөйрөсүндөгү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 227-232-беренелери) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
5. Жазык-аткаруу системасынын органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан жазык-аткаруу системасынын мекемелеринин аймагындагы шектүүлөр, айыпкерлер жана соттолгондор тарабынан жасалган бардык жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
6. Прокуратура жана улуттук коопсуздук органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан тынчтыкка жана адамзаттын коопсуздугуна каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 380-388- беренелери), аскердик кылмыштар жана согуш жүргүзүүнүн мыйзамдарын жана салттарын башка бузуулар жөнүндө (Жазык кодексинин 389, 390, 392-394-беренелери) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
7. Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча жана ички иштер органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан, экономикалык ишти жүзөгө ашыруунун тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 217-219-беренелери), акча-насыя жана валюта чөйрөсүндөгү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 226-беренеси), коммерциялык жана башка уюмдардагы кызматтан кызыкчылыктарына каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 233, 234, 237, 238- беренелери) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
8. Баңги заттарын контролдоо боюнча жана ички иштер органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан баңгизат каражаттарын, психотроптук заттарды, аларга окшошторду жана прекурсорлорду жүгүртүү чөйрөсүндөгү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 268, 269, 271-276- беренелери) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
9. Улуттук коопсуздук жана ички иштер органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан акча-насыя жана валюта чөйрөсүндөгү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 225-беренеси), маалыматтык коопсуздукка каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 304-306-беренелери), конституциялык түзүлүшкө жана мамлекеттин коопсуздугуна каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 313, 315-беренелери), аскердик кылмыштар жана согуш жүргүзүүнүн мыйзамдарын жана салттарын башка бузуулар жөнүндө (Жазык кодексинин 391-беренеси) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
10. Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча органдардын, улуттук коопсуздук жана ички иштер органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан экономикалык ишмердикти жүзөгө ашыруунун тартибине каршы кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 215-беренеси) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
11. Баңги заттарын контролдоо боюнча органдын, улуттук коопсуздук жана ички иштер органдарынын тергөөчүлөрү тарабынан баңгизат каражаттарын, психотроптук заттарды, аларга окшошторду жана прекурсорлорду жүгүртүү чөйрөсүндөгү кылмыштар жөнүндө (Жазык кодексинин 267, 270-беренелери) жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлөт.
12. Ушул беренеде каралган, ар кайсы органдардын тергөөгө караштуулугуна таандык кылмыштардын жыйындысында тергөө караштуулугу кыйла оор кылмыш боюнча аныкталат.
13. Ар кайсы органдардын тергөөсүнө караштуу жазык иши соттук өндүрүштү баштаган органдын тергөөчүсү тарабынан тергелет.
14. Ушул Кодекстин 33-беренесинин 2-бөлүгүнүн 3-пунктунда каралган учурларды албаганда, тергөөгө караштуулугуна таандык болбогон жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүшкө жол берилбейт.
154-берене. Сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлүүчү жер 1. Сотко чейинки өндүрүш кылмыш жасалган райондо жүргүзүлөт. Кыйла тездикти,
объективдүүлүктү жана толуктукту камсыз кылуу максатында сотко чейинки өндүрүш кылмыш жана (же) жорук аныкталган жер боюнча, ошондой эле шектүү, айыпталуучу же күбөлөрдүн көпчүлүгү турган жер боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн.
2. Тергөөчү бул иш ага караштуу эместигин аныктаган соң, кийинкиге калтырылгыс шашылыш процесстик аракеттерди жүргүзүүгө, андан кийин ишти караштуулугу боюнча жөнөтүү үчүн прокурорго берүүгө милдеттүү.
3. Тергөө амалдарынын өндүрүшүн башка райондо жүргүзүү зарыл болгон учурда, тергөөчү аларды жеке өзү жүргүзүүгө же бул амалдарды жүргүзүүнү ошол райондун тергөөчүсүнө же алгачкы текшерүү органына жазуу жүзүндө тапшырууга укуктуу. Тергөөчү айрым тергөө жана издөө иш- аракеттерин тергөө жүргүзүлгөн жер же алар өндүрүшүнө коюлган жер боюнча алгачкы текшерүү органына жазуу жүзүндө тапшырууга укуктуу. Тергөөчүнүн тапшырмасы 10 суткадан кечиктирилбеген мөөнөттө аткарылууга тийиш.
155-берене. Жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтү 1. Жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүш адамга кылмыш жасоодон шек саналгандыгы
жөнүндө маалымдалган учурдан тартып 2 айдан кеч эмес мөөнөттө аяктоого тийиш. 2. Шектүүнүн, айыпкердин жана коргоочунун жазык ишинин материалдары менен
танышуусунун мөөнөтү сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтүнө кошуп эсептелет. 3. Анын ичинде сотко чейинки өндүрүш ушул Кодекстин 237-беренесинин 1-бөлүгүндө
каралган негиздер боюнча токтотулган убакыт сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтүнө киргизилбейт. 4. Ушул берененин 1-бөлүгүндө белгиленген сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтү алгачкы
текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтү аяктаганга чейин 7 суткадан кеч эмес берилген өтүнүчү боюнча прокурордун жүйөлөштүрүлгөн токтому менен ар бир жолу 2 айга чейинки мөөнөткө узартылышы мүмкүн.
5. Төмөндөгүлөргө мөөнөтүн узартууга жол берилбейт: 1) жоруктар жөнүндө иштер боюнча - 3 айдан ашыкка; 2) анча оор эмес кылмыштар жөнүндө иштер боюнча - 6 айдан ашыкка; 3) оор жана өзгөчө оор кылмыштар жөнүндө иштер боюнча - бир жылдан ашыкка. 6. Токтотулган же кыскартылган ишти кайра жаңыртууда сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтү
прокурор тарабынан өзүнө иш келип түшкөн учурдан тартып бир айга чейин белгиленет. Мөөнөттү андан ары узартуу ушул берененин 4 жана 5-бөлүктөрүнүн негизинде жүргүзүлөт.
156-берене. Тергөө тобу тарабынан сотко чейинки өндүрүштүн жүргүзүлүшү 1. Оор же көлөмү чоң болгон учурда жазык иши боюнча сотко чейинки өндүрүш
тергөөчүлөрдүн тобуна (тергөө тобуна) берилиши мүмкүн, бул жөнүндө прокурор же тергөө бөлүмүнүн жетекчиси тарабынан өзүнчө токтом чыгарылат. Токтомдо сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүү тапшырылган бардык тергөөчүлөр, анын ичинде тергөөчү - топтун жетекчиси көрсөтүлүүгө тийиш, ал ишти өз өндүрүшүнө кабыл алат жана башка тергөөчүлөрдүн аракеттерине жетекчилик кылат.
2. Жабырлануучу, шектүү, айыпкер жана алардын коргоочулары тергөөчүлөрдүн тобу тарабынан сотко чейинки өндүрүштүн жүргүзүлүшү жөнүндө токтом менен таанышууга тийиш жана аларга топтун курамынан кайсы гана болбосун тергөөчүдөн баш тартуу укугу түшүндүрүлүп берилет.
157-берене. Тергөө тобунун жетекчисинин ыйгарым укуктары 1. Тергөөчү - тергөө тобунун жетекчиси жазык ишин өз өндүрүшүнө кабыл алат, мында
тергөөчүнүн ыйгарым укуктарынан пайдалануу менен сотко чейинки өндүрүштү жеке жүргүзөт,
тергөө тобунун ишин уюштурат, жазык иши боюнча чечимдерди кабыл алат жана айыптоо актысын түзөт.
2. Иштерди бириктирүү жана бөлүп чыгаруу, иш боюнча өндүрүштү токтотуу же кайра жаңыртуу жөнүндө чечим тергөө тобунун жетекчиси тарабынан кабыл алынат.
3. Тергөө тобунун жетекчиси тергөөнүн мөөнөтүн узартуу жөнүндө прокурорго, ошондой эле бөгөт коюу чараларын колдонуу жөнүндө өтүнмөнү козгоо, бөгөт коюу чарасынын мөөнөтүн узартуу жөнүндө тергөө судьясына кайрылат.
158-берене. Тергөө амалдарын жүргүзүүнүн жалпы эрежелери 1. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тергөө аракеттерин
жүргүзүүгө киришип жатып, тергөө аракеттеринин катышуучуларынын ким экендигине ынанып, аларга ушул Кодекстин 159-беренесине ылайык укуктарын жана милдеттерин, ошондой эле тергөө аракеттерин жүргүзүүнүн тартибин түшүндүрүп берет.
2. Кийинкиге калтырууга болбогон учурларды албаганда, тергөө жана башка процесстик аракеттерди түнкү убакта жүргүзүүгө жол берилбейт.
3. Тергөө аракеттерин жүргүзүүдө техникалык каражаттарды колдонуу жана кылмыштардын изин табуунун, аныктоонун жана алып коюунун илимий негизделген ыкмаларын жана буюм- далилдерин пайдалануу милдеттүү болуп саналат.
4. Тергөө аракеттерин жүргүзүүдө зомбулукту, коркутууну жана башка мыйзамсыз аракеттерди колдонууга, ошого тете ага катышкан адамдардын өмүрү жана ден соолугу үчүн коркунуч жаратууга жол берилбейт.
5. Ушул Кодексте каралган учурларда тергөөчү тергөө аракеттерин жүргүзүү жөнүндө өтүнүч менен тергөө судьясынын алдында өтүнмө козгойт, бул жөнүндө токтом чыгарылат.
159-берене. Жазык сот өндүрүшүнө катышуучулардын укуктарын түшүндүрүүнүн жана камсыз кылуунун милдеттүүлүгү
Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү шектүүгө, айыпкерге, жабырлануучуга жана алардын өкүлдөрүнө, ошондой эле тергөө аракеттерин жүргүзүүгө катышкан башка адамдарга алардын укуктарын түшүндүрүп берүүгө жана сот өндүрүшүндө ал укуктарды жүзөгө ашыруунун мүмкүнчүлүгүн камсыз кылууга милдеттүү. Бир эле убакта аларга жүктөлгөн милдеттерди жана аларды аткарбай койгондогу кесепеттерди түшүндүрүп берүүгө тийиш. Ушул беренеде саналып өткөн адамдарга укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүп берүү алардын койгон колу менен ырасталат.
160-берене. Сотко чейинки өндүрүштүн маалыматтарын ачыкка чыгарууга жол берилбестик
1. Жазык иштери боюнча сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө алынган маалыматтар ачыкка чыгарылбайт.
2. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү күбөгө, жабырлануучуга, коргоочуга, экспертке, адиске, котормочуга жана тергөө аракеттерин жүргүзүүгө катышкан башка адамдарга сотко чейинки өндүрүштүн маалыматтарын ачыкка чыгарууга жол берилбестиги жөнүндө эскертет жана Жоруктар жөнүндө кодекске ылайык жоопкерчилик жөнүндө эскертүү менен алардан кол коюуну алып коюуга укуктуу.
3. Мамлекеттик, аскердик жашыруун сыр менен байланышкан иштер боюнча өндүрүштө коргоочу же өкүл катары катышкан адвокат мамлекеттик, аскердик жашыруун сырды түзгөн маалыматтарды ачыкка чыгарууга жол берилбестик жөнүндө эскертилип, бул жөнүндө тиешелүү тил кат алат. Мамлекеттик, аскердик жашыруун сырды камтыган маалыматтар так аныкталууга жана жашыруун эмес материалдардан өзгөчө бөлүнүүгө тийиш.
161-берене. Адистин катышуусу 1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү тергөө аракеттерин
жүргүзүүгө катышуу үчүн иштин жыйынтыгына кызыкчылыгы жок адисти чакырууга укуктуу.
Көрсөтүлгөн адамдардын адисти чакыруу жөнүндө талабы адис иштеген уюмдун жетекчиси үчүн милдеттүү болот.
2. Тергөө аракеттери башталардын алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы адистин инсандыгына жана компетенттүүлүгүнө ынанып, анын шектүүгө, айыпкерге жана жабырлануучуга карата мамилесин тактайт. Тергөө органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү адиске ушул Кодекстин 60-беренесинде каралган анын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүп берет, бул тергөө аракеттеринин протоколунда адистин койгон колу менен ырасталат.
162-берене. Котормочунун катышуусу 1. Ушул Кодекстин 20-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган учурларда тергөөчү, алгачкы
текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы суракта жана башка тергөө аракеттеринде котормочуну чакырууга милдеттүү.
2. Тергөө аракеттери башталаардын алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы котормочуга ушул Кодекстин 61-беренесинде каралган анын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүп берет жана билип туруп туура эмес которгондугу үчүн жазык жоопкерчилиги жөнүндө эскертет, бул жөнүндө тергөө аракеттеринин протоколунда белги коюлат жана котормочунун койгон колу менен ырасталат.
163-берене. Тергөө амалынын протоколу 1. Тергөө амалынын протоколу тергөө амалынын жүрүшүндө же түздөн-түз ал аяктагандан
кийин түзүлөт. 2. Протокол кол менен жазылышы же компьютердик ыкма менен даярдалышы мүмкүн.
Протоколдун толуктугун камсыз кылуу үчүн стенографиялоо, фотого, үн жана видеожазууга тартуу колдонулат. Стенографиялык жазуу, фото, үн жана видеожазууга тартуунун материалдары иш менен бирге сакталат.
3. Протоколдо тергөө амалы жүргүзүлгөн жер жана датасы, анын башталган жана бүткөн убактысы, протоколду түзгөн адамдын кызмат орду жана аты-жөнү, тергөө амалына катышкан ар бир адамдын аты-жөнү, ал эми зарыл болгон учурда - анын дареги да көрсөтүлөт. Протоколдо процесстик иш-аракеттер кандай кезекте жүргүзүлсө, аларды жүргүзүүдө аныкталган иш үчүн олуттуу болгон жагдайлар, ошондой эле тергөө амалын жүргүзүүгө катышкан адамдардын арыздары да ошол тартипте баяндалат.
4. Эгерде тергөө амалын жүргүзүүдө сүрөткө тартуу, үн жана видео жазуу колдонулса же издердин кептери жана көчүрмөлөрү даярдалса, чиймелер, схемалар, пландар түзүлсө, протоколдо тиешелүү тергөө аракетин жүргүзүүдө колдонулган техникалык каражаттар, аларды пайдалануунун шарттары жана тартиби, бул каражаттар колдонулган объекттер жана алынган натыйжалар да көрсөтүлүүгө тийиш. Протоколдо, мындан тышкары, техникалык каражаттарды колдонуунун алдында бул тууралуу тергөө амалын жүргүзүүгө катышкан адамдарга билдирилгендиги тууралуу белгиленүүгө тийиш.
5. Протокол тергөө амалын жүргүзүүгө катышкан бардык адамдарга таанышуу үчүн берилет. Аларга протоколго киргизилүүгө тийиш болгон пикирлерди айтууга укугу бар экендиги түшүндүрүлөт. Протоколго киргизилген бардык сын-пикирлер, толуктоолор жана түзөтүүлөр ошол адамдар тарабынан айтылууга жана алардын коюлган колу менен ырасталууга тийиш.
6. Эгерде жактоочудан баш тартуу тергөө амалы жүргүзүлүп жаткан убакта билдирилсе, анда бул жөнүндө ушул тергөө амалынын протоколуна белги коюлат.
7. Протоколго тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, суракка алынган адам, котормочу, адис, жактоочу жана тергөө амалын жүргүзүүгө катышкан башка адамдар кол коёт. Тергөө амалынын протоколуна кол коюудан баш тартылган же мүмкүн болбогон учурда, бул фактыны ырастоо ушул Кодекстин 164-беренесине ылайык жүргүзүлөт.
8. Протоколго тергөө амалын жүргүзүүдө тартылган негативдер жана сүрөттөр, диапозитивдер, сурактын фонограммалары, видео жазуунун кассеталары, маалыматтык электрондук алып жүрүүчүлөр, чиймелер, пландар, схемалар, издердин түшүрмөлөрү жана көчүрмөлөрү тиркелет.
9. Эгерде тергөө амалынын жүрүшүндө адис тарабынан жүргүзүлгөн изилдөөнүн жыйынтыгы боюнча расмий документ түзүлсө, анда ал протоколго тиркелет, бул жөнүндө анда тиешелүү жазуу жасалат.
10. Жабырлануучунун, күбөнүн, шектүүнүн, айыпкердин жана тергөө аракеттерине катышкан башка адамдардын жана алардын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздугун камсыз кылуу зарыл деп болжооого негиздер болгондо, тергөөчү көрсөтүлгөн адамдар катышкан тергөө аракеттеринин протоколуна алардын ким экендиги жөнүндө маалыматтарды жазбайт. Бул учурда тергөөчү токтом чыгарууга милдеттүү, анда тергөө аракеттеринин катышуучусунун инсандыгы жөнүндө маалыматтарды жашыруун сактоо жөнүндө чечим кабыл алуунун себептери баяндалып, псевдоними жана койгон колунун үлгүсү көрсөтүлүп, аларды анын катышуусунда тергөө аракеттеринин протоколдорунда пайдаланат. Токтом чапталган конвертке салынат, анын мазмуну менен тергөөчүдөн тышкары, прокурор жана судья гана таанышышы мүмкүн.
164-берене. Тергөө аракеттеринин протоколуна кол коюудан баш тартуунун же кол коюуга мүмкүн эместигинин фактысын ырастоо
1. Эгерде шектүү, айыпкер, күбө же тергөө аракеттерине катышкан башка адам тергөө аракетинин протоколуна кол коюудан баш тартса, бул жөнүндө протоколго тергөө аракеттерин жүргүзгөн адамдын койгон колу менен ырасталуучу белги коюлат жана видеожазууну пайдалануунун жардамы менен белгиленет.
2. Протоколго кол коюудан баш тарткан адамга баш тартуунун себептери жөнүндө түшүндүрмө берүүгө мүмкүнчүлүк берилүүгө тийиш, ал протоколго киргизилет.
3. Эгерде шектүү, айыпталуучу, жабырлануучу же күбө дене боюндагы кемчиликтеринен улам же ден соолугуна байланыштуу сурактын протоколуна кол коё албаса, анда анын өтүнүчү боюнча протоколго жактоочусу, анын өкүлү кол коёт же тергөөчү башка адамды чакырат, ал суралып жаткан адамдын макулдугу менен анын көрсөтмөлөрүнүн жазылышынын тууралыгын өзүнүн коюлган колу менен күбөлөндүрөт. Бул протоколго сурак жүргүзгөн тергөөчү же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы да кол коёт. Эгерде ушул эле себептер боюнча ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жактардын бири башка тергөө амалдарынын протоколуна кол коюуга мүмкүнчүлүгү болбосо, бул тууралуу протоколго белги коюлуп, ал тергөөчүнүн коюлган колу менен күбөлөндүрүлөт.
22-глава. Карап чыгуу
165-берене. Окуя болгон жерди кароо 1. Ар түрдүү материалдык объекттерди жана аларда болгон издерди түздөн-түз табуу,
аныктоо жана белгилөө, ошондой эле окуянын жагдайын билүү жана жазык иши үчүн мааниге ээ болгон башка жагдайларды аныктоо максатында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан окуя болгон жерди карап чыгуу жүргүзүлөт.
2. Зарыл болгон учурда окуя болгон жерди карап чыгууга катышуу үчүн жабырлануучу, шектүү, айыпталуучу, күбө жана жактоочу чакырылышы мүмкүн. Атайын билим керек болгон маселелер боюнча жардам алуу максатында тергөөчү окуя болгон жерди карап чыгууга катышуу үчүн ар түрдүү билим тармагындагы адистерди чакыра алат.
3. Алгачкы текшерүү органынын кызматкерлери окуя болгон жерди карап чыгууну жүргүзүүдө көмөк көрсөтүүгө жана тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын тапшырмасы боюнча окуя болгон жерди кайтаруу, көргөн кишилерди аныктоо, жазык кылмышын же жорук жасаган адамдарды кармоо же изи сууй электе шектүүнүн аркасынан түшүүнү уюштуруу, жабырлануучуларды эвакуациялоо, каза болгондорду транспорт менен ташуу, улантылып жасалышына бөгөт коюу жана кайталап жазык кылмышын жана (же) жоруктарды алдын алуу жана окуянын башка кесепеттерин жоюу боюнча зарыл чараларды жүргүзөт.
4. Тергөөчүнүн өз убагында келүүсү мүмкүн болбогон учурда, анын тапшырмасы боюнча окуя болгон жерди кароо алгачкы текшерүү органынын кызматкери тарабынан жүргүзүлүшү мүмкүн.
5. Менчикте же башка укукта болгон турак жай же башка объект болуп саналган окуя болгон жерди кароо анда жашаган адамдардын макулдугу менен жүргүзүлөт.
Эгерде турак жайда же башка объектте жашаган адамдар карап чыгууга каршы болсо же болбосо жашы жетпегендер же мурдатан психикалык оорулардан жабыр тарткандар болуп саналса, окуя болгон жерди мажбурлап кароо тергөө судьясынын чечиминин негизинде жүргүзүлүүгө тийиш. Уруксат берүүдөн баш тартылган учурда, окуя болгон жерди кароо жүргүзүлбөйт.
6. Адамдардын өмүрүн же мүлкүн сактоонун же болбосо кылмыш жана (же) жорук жасоодон негизделген шектенүү болгон адамга карата түздөн-түз куугунтуктоонун зарылдыгы менен байланышкан, кийинкиге калтырууга болбогон жагдайлар болгондо, менчик же башка укукта турган турак жайдагы же башка объекттеги окуя болгон жерди кароо тергөө судьясынын уруксатысыз, тергөөчүнүн же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын токтомунун негизинде жүргүзүлүшү мүмкүн. Бул учурда тергөөчү же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы белгиленген тартипте кароо башталган учурдан тартып 24 сааттын ичинде тергөө аракеттеринин жүргүзүлүшү жөнүндө тергөө судьясына маалымдайт. Маалымдамага анын жүргүзүлүшү жөнүндө чечимдин мыйзамдуулугун текшерүү үчүн окуя болгон жерди кароонун протоколунун көчүрмөсү тиркелет. Көрсөтүлгөн маалымдаманы алып, тергөө судьясы ушул Кодекстин 261-беренесинде каралган тартипте 24 сааттан ичинде окуя болгон жерди кароонун жүргүзүлүшүнүн мыйзамдуулугун текшерет жана анын мыйзамдуулугу же мыйзамсыздыгы жөнүндө токтом чыгарат. Эгерде тергөө судьясы тергөө аракетин жүргүзүүнү мыйзамсыз деп тапса, окуя болгон жерди кароонун жүрүшүндө алынган бардык далилдер ушул Кодекстин 82-беренесинин 4-бөлүгүнө ылайык жол берилгис деп табылат.
7. Турак жай же башка объект болуп саналган окуя болгон жерди кароодо анда жашаган жашы жеткен адамдын болушу камсыз кылынууга тийиш. Анын болушу мүмкүн болбогон учурда, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын өкүлдөрү чакырылат.
8. Уюмдун жайы болуп саналган окуя болгон жерди кароо тиешелүү уюмдун администрациясынын өкүлдөрүнүн катышуусунда жүргүзүлөт. Окуя болгон жерди кароого анын катышуусун камсыз кылуу мүмкүн болбогон учурда протоколго бул жөнүндө жазуу жазылат.
9. Дипломатиялык өкүлчүлүктөр ээлеп турган жайлардагы, ошого тете дипломатиялык өкүлчүлүктөрдүн мүчөлөрү же алардын үй-бүлөлөрү жашаган жайлардагы окуя болгон жерди кароо дипломатиялык өкүлчүлүктүн башчысынын же анын ордун баскан адамдын макулдугу менен жана анын катышуусунда жүргүзүлөт. Дипломатиялык өкүлдүн макулдугу ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган аркылуу суратылат. Окуя болгон жерди кароону жүргүзүүдө прокурордун жана ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын өкүлүнүн катышуусу милдеттүү.
10. Кылмыштын жана (же) жоруктун издерин жана башка табылган буюмдарды кароо окуя болгон жерде жүргүзүлөт. Эгерде аны жүргүзүү үчүн узак убакыт талап кылынса же ошол жерде кароо кыйынчылык туудурса, анда буюмдар алынып коюлууга, таңгакталууга, мөөрлөп бекитилүүгө, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын койгон колдору менен ырасталып, кароо жеринде фото-, видео тартуунун жардамы менен белгиленүүгө жана кароо үчүн ыңгайлуу башка жерге жеткирилүүгө тийиш. Жазык ишине жана (же) жорук жөнүндө ишке тиешеси бар буюмдар гана алынып коюлат. Мында окуя болгон жерди кароонун протоколунда алынып коюлган буюмдардын жекече белгилери жана өзгөчөлүктөрү көрсөтүлөт.
11. Окуя болгон жерди кароодо бардык табылгандар жана алынып коюлгандар фото-, видео тартуунун жардамы менен белгиленүүгө жана кароонун катышуучуларына көрсөтүлүүгө тийиш, ал жөнүндө протоколдо белги коюлат.
12. Окуя болгон жерди кароого катышкан адамдар, алардын пикири боюнча иштин жагдайларын тактоого көмөк көрсөтүшү мүмкүн болгондордун баарын тергөөчүнүн же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын көңүлүн бурууга укуктуу, ошондой эле билдирүүлөрдү жасоого укуктуу, алар кароо протоколуна киргизилүүгө жатат.
13. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, кайсы гана адам болбосун, ал аяктаганга чейин окуя болгон жерди кароо ордун таштап кетүүгө жана кароону жүргүзүүгө кедерги болгон кандай гана болбосун аракеттерди жасоого тыюу салууга укуктуу.
14. Окуя болгон ошол эле жерди кайталап кароо төмөнкү учурларда жүргүзүлүшү мүмкүн: 1) прокурор же болбосо тергөө бөлүмүнүн жетекчиси тарабынан окуя болгон жерде кайталап
кароону жүргүзүү жөнүндө жазуу жүзүндө тергөөчү үчүн милдеттүү көрсөтмө берилгенде;
2) окуя болгон жерди алгачкы кароонун шарттары объектти натыйжалуу кабылдоо үчүн жагымсыз болгондо;
3) окуя болгон жерди алгачкы кароодон кийин жаңы маалыматтар алынышы мүмкүн болгондо; 4) эгерде окуя болгон жерди алгачкы кароо сапатсыз жүргүзүлгөндө; 5) жазык ишин жана (же) жорук жөнүндө иш бир тергөөчүдөн башкасына, алгачкы текшерүү
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынан башкасына өткөрүп берилгенде.
166-берене. Буюм далилдерин карап чыгуу 1. Окуя болгон жерди кароодо табылган, тинтүү, алып коюу, тергөө экспериментин же башка
тергөө аракеттерин жасоодо алып коюлган же болбосо тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын талабы боюнча жеке, юридикалык жактар тарабынан берилген буюмдар ушул Кодекстин 165-беренесинин эрежелери боюнча каралууга жатат.
2. Каралып чыккандан кийин, аталган предметтер ушул Кодекстин 88-беренесине ылайык буюм далилдери катары таанылышы мүмкүн.
Предметти далил буюму деп таануу жана аны ишке кошо тиркөө жөнүндө тергөөчү же алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы токтом чыгарат, анда далил буюмун иштин ичинде калтыруу же аны ээсине же башка адамдарга же уюмдарга сактоого берүү жөнүндө маселе чечилет.
3. Жазык иштери жана (же) жоруктар жөнүндө иштер боюнча буюм далилдерин тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан алып коюуунун, эсепке алуунун, сактоонун жана өткөрүп берүүнүн тартиби ушул Кодекстин 88, 89-беренелерине ылайык аныкталат.
167-берене. Өлүктү карап чыгуу 1. Тергөөчү адамдын өлүгүн кароону ал табылган жерде ушул Кодекстин 165-беренесинин
талаптарын сактоо жана соттук-медициналык эксперттин катышуусу менен жүргүзөт. Эгерде эксперттин катышуусу мүмкүн болбосо, анда медицина чөйрөсүндөгү башка адис тартылат. Өлүктү кароо үчүн зарыл болгондо, башка адистер да тартылышы мүмкүн.
2. Өлүктү сыртынан кароо кийин соттук-медициналык экспертизаны дайындоонун жана жүргүзүүнүн болушун алмаштырбайт жана жокко чыгарбайт.
3. Таанылбай калган өлүктөр милдеттүү фотосүрөткө тартылууга, дактилоскопияланууга жана өлүктүн ким экендигин кийин аныктоо үчүн ткандарынын үлгүсүн алууга жатат.
4. Өлүктү кошумча же болбосо кайталап кароону жүргүзүү зарыл болгон учурда, соттук- медициналык эксперттин катышуусу милдеттүү болот.
5. Өлүктү кароо процессинде жасалган өлгөндү таануу жөнүндө жарандардын билдирүүлөрү, кийин билдирүүчүнү күбө катары суракка алуу менен ал тергөө аракетинин протоколуна киргизилет, мунун өзү өлүктү башка адамдардын таанышы үчүн андан ары көрсөтүүгө бөгөт кылбайт.
168-берене. Күбөлөндүрүү 1. Эгерде бул үчүн соттук экспертиза жүргүзүү талап кылынбаса, жазык иши жана (же) жорук
жөнүндө иш үчүн мааниси бар адамдын денесиндеги өзгөчө белгилерди, кылмыштын жана (же) жоруктун издерин, дене жаракаттарын, мас абалын жана (же) башка касиеттери менен белгилерин табуу үчүн шектүүнү, айыпталуучуну жана жабыр тартуучуну күбөлөндүрүү жүргүзүлүшү мүмкүн. Күбөлөндүрүүдө адам үчүн коркунучтуу же анын кадыр-баркын кетирүүчү аракеттерди жүргүзүүгө жол берилбейт.
2. Күбөлөндүрүү жүргүзүлгөндүгү жөнүндө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү токтом чыгарат, ал токтомдо бул тергөө аракетин жүргүзүүнүн негиздери, анын максаты, ошондой эле күбөлөндүрүүгө дуушар болгон адам көрсөтүлөт.
3. Адам күбөлөндүрүүдөн баш тарткан учурда ал ушул Кодекстин 260-беренесинин тартибинде тергөө судьясынын токтомунун негизинде айдатып келүүгө жана кийин мажбурлап күбөлөндүрүлүүгө дуушар болот.
4. Күбөлөндүрүү тергөөчү же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан жүргүзүлөт. Зарыл болгондо тергөө же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы күбөлөндүрүү жүргүзүүгө катышууга адисти тартат.
5. Башка жыныстагы адамды күбөлөндүрүүдө тергөөчү же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы катышпайт. Бул учурда күбөлөндүрүү врач тарабынан жүргүзүлөт.
6. Ушул берененин 5-бөлүгүндө каралган учурларда фотосүрөткө, видеожазууга тартуу күбөлөндүрүлүүчү адамдын макулдугу менен жүргүзүлөт. Аларды көрсөтүү күбөлөндүрүлгөн адам үчүн мазактоо катары каралуучу сүрөттөр мөөрлөп бекитилген түрдө сакталат жана соттук териштирүүнүн убагында сотко гана берилиши мүмкүн.
7. Күбөлөндүрүү жүргүзүлгөндүгү жөнүндө тергөөчү же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы ушул беренени жана ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарын сактоо менен протокол түзөт.
8. Протоколдо тергөөчүнүн же болбосо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын бардык аракеттери, ошого тете адамды күбөлөндүрүүдө бардык табылган касиеттери жана белгилери күбөлөндүрүү жүргүзүлгөн ыраатта жана күбөлөндүрүү учурунда табылып байкалган түрдө баяндалып жазылат.
23-глава. Эксгумация
169-берене. Эксгумация жүргүзүү үчүн негиздер 1. Көмүлгөн жерден адамдын өлүгүн алып чыгуу (эксгумация), эгерде төмөнкүлөр талап
кылынган учурларда жүргүзүлөт: 1) көмүлгөн адамдын өлүгүн кароо жүргүзүү; 2) адамдын өлүгүн таануу үчүн көрсөтүү; 3) экспертиза жүргүзүү үчүн зарыл болгон ткандардын жана органдардын же адамдын
өлүгүнүн бир бөлүгүн алуу; 4) жазык иши үчүн олуттуу мааниси бар башка жагдайларды белгилөө. 2. Эксгумация тергөө судьясынын, соттун жүйөлөштүрүлгөн чечиминин негизинде жүргүзүлөт.
170-берене. Эксгумация жүргүзүүнүн тартиби 1. Адамдын өлүгүн көмүлгөн жерден алуу зарыл болгондо тергөөчү эксгумация жөнүндө
өтүнмө козгоо жөнүндө токтом чыгарат жана бул жөнүндө маркумдун жакын туугандарына, жубайына маалымдайт.
2. Эксгумация жөнүндө өтүнмө тергөө судьясы тарабынан материалдар сотко келип түшкөн учурдан тартып 24 сааттын ичинде тараптардын катышуусу жок каралат. Мыйзамдуу жана негиздүү чечим чыгаруу үчүн мааниси бар жагдайларды изилдөө зарыл болгондо, тергөө судьясы тиешелүү адамдардын жана прокурордун катышуусу менен соттук отурумду өткөрүү жөнүндө токтом чыгарат.
3. Өтүнмөнү жана иштин берилген материалдарын карап чыгып, тергөө судьясы эксгумация жүргүзүү жөнүндө же болбосо андан баш тартуу жөнүндө токтом чыгарат, ал эксгумация жөнүндө өтүнмө жасаган тергөөчүгө жиберилет.
4. Тергөө судьясынын токтому тиешелүү көмүлгөн жердин администрациясы тарабынан аткарылуу үчүн милдеттүү болот.
5. Эксгумация көмүлгөн жердин администрациясы тарабынан соттук медицина жаатындагы адистин, ал эми зарыл учурда башка адистин да катышуусунда жүргүзүлөт.
6. Адамдын өлүгүн таануу жана кароо, үлгүлөрдү алуу эксгумациянын ордунда жүргүзүлүшү мүмкүн, ошондой эле адамдын өлүгү башка изилдөөлөрдү жүргүзүү үчүн мекемеге жеткирилиши мүмкүн.
7. Эксгумациянын жүрүшү жана натыйжалары протоколдо чагылдырылып, ал ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарын сактоо менен түзүлөт. Протоколдо төмөнкүлөр көрсөтүлөт:
1) тергөө аракетин жүргүзүүнүн датасы, убактысы жана орду;
2) протокол түзгөн адамдын кызматы жана фамилиясы; 3) көмүлгөндүн фамилиясы, аты, атасынын аты, өлгөн датасы жана эксгумацияда
табылгандардын баары табуу ордундагы ыраатуулукта; 4) эксгумацияга катышкан соттук медицина жаатындагы адистин кызматы, фамилиясы, аты,
атасынын аты; 5) тергөө аракеттерине катышкан ар бир адамдын фамилиясы, аты, атасынын аты; 6) фото сүрөткө тартуу, аудио-, видеожазуу жүргүзүлгөндүгү, аудио-видеотартуу же башка
жаза турган техникалык каражаттарды пайдалануу жөнүндө белги; 7) тергөө аракетине катышкан адамдардын сын-пикирлери; 8) эксгумациядан кийин адамдын өлүгү жиберилген мекеме же болбосо ал тергөө аракетин
жүргүзүүдө табылган иш үчүн мааниси бар башка буюмдар. 8. Эксгумация жөнүндө протоколго тергөө аракетинин бардык катышуучулары кол коет. Эгерде
протокол бир нече баракта түзүлсө, тергөө аракетинин катышуучулары анын ар бир бетине кол коет. Эксгумацияда алынган фотосүрөттөр, тасмалар же башка маалымат алып жүрүүчүлөр
протоколго тиркелет. 9. Эгерде адамдын өлүгүн таануу, кароо, үлгүлөрдү алуу башка жерде жүргүзүлсө, бул
жөнүндө өзүнчө протокол түзүлөт. 10. Адамдын өлүгүн эксгумациядан жана кийинки процесстик аракеттерден кийин көмүү
тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын катышуусунда көмүлгөн жердин администрациясы тарабынан жүргүзүлүп, ал жөнүндө протокол түзүлөт.
11. Өлүктү эксгумациялоо жана кийин көмүү менен байланышкан чыгамдардын орду мамлекеттик бюджеттен каражаттарынын эсебинен толтурулат.
24-глава. Экспертиза
171-берене. Экспертизаны дайындоонун негиздери 1. Экспертиза иш үчүн мааниге ээ болгон жагдайлар илимге таянган атайын билимдердин
негизинде, эксперт тарабынан жүргүзүлгөн материалдарды изилдөөнүн натыйжасында белгилениши мүмкүн болгон учурларда дайындалат. Жазык сот өндүрүшүнө катышуучу башка адамдарда ушундай билимдердин болушу, тергөө судьясын, сотту, тергөөчүнү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамын тиешелүү учурларда экспертизаны дайындоо зарылдыгынан бошотпойт.
Иштин укуктук маселелерин аныктоо үчүн экспертиза жүргүзүүгө жол берилбейт. 2. Эгерде жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш боюнча төмөнкүлөрдү аныктоо зарыл
болсо, соттук экспертизаны дайындоо жана жүргүзүү милдеттүү болуп саналат: 1) өлүмдүн себеби; 2) ден соолукка келтирилген зыяндын мүнөзү жана деңгээли; 3) эгерде шектүүнүн, айыпталуучунун акыл-эси жайында экендиги же жазык сот өндүрүшүндө
өзүнүн укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын өз алдынча коргоого жөндөмдүүлүгү шек туудурса, анын психикалык же дене боюнун абалы;
4) эгерде жабырлануучунун, күбөнүн жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш үчүн мааниге ээ болгон жагдайларды туура кабылдоо жана көрсөтмө берүү жөндөмдүүлүгүнөн шектенүү келип чыкса, анын психикалык же дене боюнун абалы;
5) эгерде бул жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндө иш үчүн мааниге ээ болсо, ал эми анын курагын ырастоочу документтер жок болсо же шек жаратса, шектүүнүн, айыпталуучунун, жабырлануучунун курагы;
6) башка далилдер менен анык белгилениши мүмкүн болбогон башка жагдайлар. 3. Медициналык же психиатриялык экспертиза жүргүзүү үчүн мажбурлап тартуу тергөө
судьясынын токтому боюнча жүргүзүлөт.
4. Зарыл болгон учурда ушул Кодекстин 99-беренесинин 6-бөлүгүнө жана 116-беренесинин 6- бөлүгүнө ылайык, шектүүнүн же айыпталуучунун соттук-медициналык экспертизасы мамлекеттик эксперттер сыяктуу эле мамлекеттик эмес эксперттик уюмдар тарабынан да жүргүзүлүшү мүмкүн.
172-берене. Экспертиза дайындоо тартиби 1. Тергөөчү судья, сот, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы
экспертиза дайындоону зарыл деп таап, бул жөнүндө токтом чыгарат, анда төмөнкүлөр көрсөтүлөт: 1) экспертиза дайындаган адамдын фамилиясы, аты, кызмат орду; 2) экспертизанын түрү; 3) экспертиза дайындоонун негизи; 4) экспертизага жөнөтүлгөн адам жөнүндө маалымат; 5) экспертизага жөнөтүлгөн объектилер жана алардын пайда болуусу жөнүндөгү
маалыматтар, ошондой эле көрсөтүлгөн объектилердин мүмкүн болгон толук же жарым-жартылай жок кылынышын чечилиши, алардын тышкы түрүнүн өзгөрүшү же изилдөөнүн жүрүшүндөгү негизги касиеттер;
6) экспертиза жүргүзүлүүгө тийиш болгон эксперттик уюмдун аталышы же эксперттин фамилиясы, ысымы жана атасынын ысымы;
7) эксперттин алдына коюлган маселелер. 2. Экспертиза дайындоо жөнүндө тергөө судьясынын, соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын токтому ал даректелген жана алардын компетенциясына кирген органдар жана адамдар тарабынан аткаруу үчүн милдеттүү.
3. Экспертиза төмөндөгүлөргө тапшырылышы жана алар тарабынан аткарылышы мүмкүн: 1) мамлекеттик жана (же) мамлекеттик эмес эксперттер тарабынан; 2) мыйзам менен каралган тартипте жана шарттарда, атайын билимге ээ болгон тергөө
судьясынын, соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын токтомунун негизинде бир жолку тартипте жүргүзүлөт;
3) процесстин катышуучулары тарабынан сунушталган атайын билимге ээ болгон адамдар, анын ичинде Кыргыз Республикасынын жарандары болуп саналбагандар тарабынан.
4. Тергөө судьясынын, соттун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын экспертиза жүргүзүү тапшырылган адамды чакыруу жөнүндөгү талабы көрсөтүлгөн адам иштеген уюмдун жетекчиси үчүн милдеттүү.
5. Тергөө судьясы, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы экспертиза дайындоо жөнүндө токтом менен шектүүнү, айыпталуучуну, анын коргоочусун тааныштырат жана ушул Кодекстин 174-беренесинде каралган укуктарды аларга түшүндүрөт. Бул жөнүндө тергөө судьясы, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жана токтом менен таанышкан башка адамдар тарабынан кол коюлган протокол түзүлөт.
6. Ушул Кодекстин 171-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган учурлардан тышкары, жабырлануучуга, ошондой эле күбөгө карата экспертиза алардын макулдугу же көрсөтүлгөн адамдардын мыйзамдуу өкүлдөрүнүн жазуу жүзүндө макулдугу менен жүргүзүлөт.
7. Экспертиза өзүнүн же көрсөтүлгөн укукту жана кызыкчылыктарды коргогон процесстин катышуучуларынын демилгеси боюнча дайындалышы мүмкүн. Өздөрүнүн же көрсөтүлгөн укуктарды же кызыкчылыктарды коргогон процесстин катышуучулары алардын пикири боюнча эксперттин корутундусу берилүүгө тийиш болгон алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына жана тергөөчүгө суроолорду жазуу түрүндө берет, ошондой эле эксперт катары чакырылышы мүмкүн болгон адамдын ысымын атайт. Мында, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү чечүүгө берилген маселелер жазык ишине жана (же) жорук жөнүндө ишке же экспертизанын предметине дээрлик тиешеси жок учурлардан тышкары жагдайларда, экспертиза дайындоодон баш тартууга укуксуз. Тергөөчү экспертиза дайындоодон баш тарткан учурда, өзүнүн же берилип жаткан укуктарды же кызыкчылыктарды коргогон процесстин катышуучусу ушул Кодекстин 175-беренесинде каралган тартипте тергөө судьясына өтүнмө менен кайрылууга укуктуу.
8. Анын демилгеси менен экспертиза дайындалып жаткан процесстин катышуучусу буюмдарды, документтерди эксперттик изилдөөнүн объектиси катары бериши мүмкүн.
9. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы берилген маселелерди карап, жазык ишине же жорук жөнүндө ишке, же экспертиза предметине кирбегендерин четке кагат, экспертте баш тартууга негиз жок экендигин териштирет, андан кийин ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн талаптарды сактоо менен экспертиза дайындоо жөнүндө токтом чыгарат.
10. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, эгерде экспертиза жүргүзүүгө алардын катышуусу зарыл деп таанылса, шектүүнү, айыпталуучуну, жабырлануучуну, күбөнү экспертке жеткирүүнү камсыз кылат.
11. Кыйноолорду же ырайымсыз мамиле жасоолорду колдонгондугу жөнүндө арыз болгондо, соттук-медициналык экспертиза 12 сааттын ичинде дайындалууга тийиш. Эксперт тарабынан сүрөткө тартып алууну же видео жазып алууларды колдонуу менен кароо жүргүзүлүүгө тийиш.
12. Жазык иши жана (же) жоруктар жөнүндөгү иш карамагында турган сотко чейинки өндүрүш органынан изилдөө объектилерин талап кылуунун зарылдыгы жок болгон учурда, өзүнүн же көрсөтүлүүчү укукту же кызыкчылыктарды коргогон процесстин катышуучусу экспертизаны келишимдик негизде жүргүзүү жөнүндө эксперттик уюмга өз алдынча кайрылууга укуктуу.
13. Ушул берененин 12-бөлүгүндөгү тартипте коргоочусу тарабынан эксперттик корутунду берүү тууралуу өтүнмө жөнөтүлгөндүгү жөнүндө билдирүү бир эле мезгилде сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашырган алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, сотко чейинки өндүрүштү ишке ашырган тергөөчүгө маалымдалат, алар зарыл болгондо экспертке кошумча суроолорду жөнөтө алат. Жактоочу тарабынын өтүнмөсү боюнча тергөө судьясынын токтомунун негизинде берилген эксперттин корутундусу эки нускада түзүлөт, анын бири алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө жөнөтүлөт.
173-берене. Тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын экспертиза жүргүзүүгө катышуусу
1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү тирүү адамдардын экспертизасын кошпогондо, экспертиза жүргүзүүгө катышууга жана алар жүргүзгөн аракеттер боюнча эксперттен түшүндүрмө алууга укуктуу.
2. Эксперт тарабынан эксперттердин кеңешмесинин жана тыянактарды түзүүнүн баскычында корутунду түзүүдө, ошондой эле, эгерде экспертиза эксперттердин комиссиясы тарабынан жүргүзүлсө, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын катышуусуна жол берилбейт.
3. Экспертиза жүргүзүүдө тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын катышуу фактысы эксперттин корутундусунун киришүү бөлүгүндө чагылдырылат.
174-берене. Шектүүнүн, айыпталуучунун, жабырлануучунун, күбөнүн, жактоочунун жана жабырлануучунун өкүлүнүн экспертизаны дайындоодогу жана жүргүзүүдөгү укуктары
1. Экспертиза дайындоодо жана жүргүзүүдө шектелүүчү, айыпталуучу жана алардын коргоочусу, жабырлануучу жана анын өкүлү төмөндөгүлөргө укуктуу:
1) экспертиза дайындоо жөнүндө токтом менен таанышууга; 2) экспертти четтетүүнү билдирүүгө; 3) алар көрсөткөн адамдарды эксперт катары тартуу, ошондой эле эксперттердин комиссиясы
тарабынан экспертиза жүргүзүү жөнүндө өтүнүүгө; 4) экспертиза дайындоо жөнүндө токтомго экспертке кошумча маселелерди киргизүүнү же
коюлгандарды тактоону өтүнүүгө; 5) соттук экспертиза жүргүзүүдө тергөөчүнүн уруксаты менен катышууга, экспертке
түшүндүрмө берүүгө; 6) эксперттин корутундусу же корутунду берүүнүн мүмкүн эместиги жөнүндө билдирүүсү,
ошондой эле экспертти суракка алуу протоколу менен таанышууга. 2. Соттук экспертиза жүргүзүлгөн күбө эксперттин корутундусу менен таанышууга укуктуу.
3. Жабырлануучулардын жана күбөлөрдүн, ошондой эле жасалган кылмыштан жабыр тарткан адамдардын экспертизасы алардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана жүргүзүлөт. Эгерде бул адамдардын жашы жете элек болсо же сот тарабынан аракетке жөндөмсүз деп табылса, алардын мыйзамдуу өкүлдөрү тарабынан экспертиза жүргүзүүгө жазуу жүзүндө макулдук берилет. Аталган эреже ушул Кодекстин 171-беренесинде каралган учурларда экспертиза жүргүзүүгө жайылтылбайт.
4. Экспертиза жүргүзүүгө катышкан процесстин катышуучулары изилдөөлөрдүн жүрүшүнө кийлигишүүгө укуксуз, бирок экспертиза предметине кирген түшүндүрмөлөрдү бере алышат. Эгерде экспертиза жүргүзүүгө катышкан процесстин катышуучусу эксперттин ишине жолтоолук кылган учурда, эксперт изилдөөнү токтотууга жана процесстин көрсөтүлгөн катышуучусуна уруксатты жокко чыгаруу жөнүндө тергөө судьясынын, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын алдында өтүнмө жасоого, экспертиза жүргүзүүгө катышууга укуктуу.
5. Соттук психиатриялык жана соттук психологиялык-психиатриялык экспертизаны жүргүзүү купуя шартта ишке ашырылат.
6. Жылаңачтоо менен коштолгон адамга карата соттук-эксперттик изилдөөлөрдү жүргүзүүгө, ошол жыныстагы адамдар гана катыша алат. Бул чектөө аталган изилдөөлөрдү жүргүзүүгө катышуучу врачтарга жана башка медициналык кызматкерлерге жайылтылбайт.
7. Эксперт корутунду түзүүдө, ошондой эле экспертиза эксперттердин комиссиясы тарабынан жүргүзүлүп, соттук эксперттердин кеңешмесинин жана тыянактарды түзүүнүн стадиясында процесстин катышуучуларына катышууга жол берилбейт.
8. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адам тарабынан берилген өтүнмө канааттандырылган учурда, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы экспертиза дайындоо жөнүндө өзүнүн токтомун тиешелүү түрдө өзгөртөт же толуктайт. Өтүнмө канааттандыруудан баш тартылган учурда токтом чыгарат, ал өтүнмө берген адамдын колун койдуруп алуу менен ага билдирилет.
175-берене. Тергөө судьясы тарабынан экспертиза дайындоо жөнүндө өтүнмөнү кароо 1. Экспертиза дайындоо жөнүндө жактоочулар тарабынан катышуучулардын өтүнмөсүн
канааттандыруудан тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынан баш тарткан учурунда, аны билдирген адам экспертиза дайындоо жөнүндө тиешелүү өтүнмө менен тергөө судьясына кайрылууга укуктуу.
2. Өтүнмөдө төмөнкүлөр баяндалат: 1) жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иштин шарттары, өтүнмө ага байланыштуу берилет; 2) кылмыштарды жана (же) жоруктарды квалификациялоо (Жазык кодексинин жана (же)
Жоруктар жөнүндө кодекстин беренелерин, беренелердин бөлүктөрүн көрсөтүү менен); 3) өтүнмөнүн жүйөлөрү негизделген шарттарды санап өтүү; 4) ишке тартуу зарыл болгон экспертти же экспертиза жүргүзүүнү тапшыруу зарыл болгон
эксперттик уюмду көрсөтүү; 5) өткөрүү зарыл болгон экспертизанын түрү жана эксперттин алдына коюуга зарыл болгон
маселелердин тизмеги. Мындай өтүнмөгө ошондой эле өтүнмөнүн жүйөлөрү негизделген материалдардын
көчүрмөлөрү да тиркелет. 3. Өтүнмө аймактык юрисдикциянын чектеринде сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлгөн тергөө
судьясы тарабынан ал сотко келип түшкөн күндөн тартып 3 күндөн кечиктирилбестен каралат. Өтүнмө берген адамга ал карала турган жер жана убакыт жөнүндө кабарландырылат, бирок анын келбей калуусу ал адамдын катышуусу тергөө судьясы тарабынан милдеттүү деп таанылган учурлардан тышкары, аталган өтүнмөнү кароого жолтоо болбойт.
4. Эгерде тергөө судьясы тарабынан өтүнмө ушул берененин 2-бөлүгүнүн талаптары сакталбастан берилгендиги аныкталган учурда, ал өтүнмөнү канааттандыруудан баш тарткандыгы жөнүндө токтом чыгарат.
5. Өтүнмөнү кароо мезгилинде тергөө судьясы процесстин катышуучуларынын өтүнүчү же өз демилгеси боюнча ар кандай күбөнү угууга же өтүнмөнү чечүү үчүн маанилүү болгон ар кандай материалдарды изилдөөгө укуктуу.
6. Тергөө судьясы өтүнмөнү кароодо өз токтому менен эксперттик уюмда экспертиза же өтүнүч менен кайрылган адамдын өтүнмөсү боюнча экспертиза дайындоого укуктуу, эгерде ал төмөнкүлөрдү далилдесе:
1) жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш үчүн олуттуу мааниси бар маселелерди чечүү үчүн экспертиза дайындоо зарыл экендиги;
2) айыптоочу тарабынан тартылган эксперттин чечимине тактоо үчүн экспертиза жүргүзүү зарыл болгон маселелер боюнча толук жана талаптагыдай тыянак чыгарууга мүмкүндүк бербеген суроолор коюлгандыгы;
3) айыптоочу тарабынан тартылган эксперт толук эмес же туура эмес корутунду бергендигине жетиштүү негиздер бар деп эсептелсе.
7. Экспертиза дайындоо жөнүндө тергөө судьясынын токтомунда тиешелүү өтүнмө менен кайрылган адам тарабынан эксперттин алдына коюлган маселелер көрсөтүлөт. Судья андай чечимди токтомдо негиздөө менен жазык ишине же жорук жөнүндө ишке тиешелүү болбогон же соттук териштирүү үчүн аларга берилген жооптору мааниге ээ болбогон маселелерди киргизбей коюуга укуктуу.
8. Зарыл болгондо, экспертиза дайындоо жөнүндө адамдын өтүнмөсүн канааттандырууда судья ушул Кодекстин 184-беренесинин жоболорунун негизинде экспертиза үчүн үлгүлөрдү алуу жөнүндө маселени чечүүгө укуктуу.
9. Эксперттин корутундусу тергөө судьясы тарабынан экспертиза дайындоо тууралуу өтүнмө берген адамга тааныштыруу үчүн берилет.
10. Кызыкдар адамдардын эсебинен, келишимдик негизде, анын демилгеси боюнча өткөрүлө турган экспертиза дайындоо жөнүндө жактоочунун өтүнүчүн караган тергөө судьясы токтом чыгарат, ал өтүнмөдө көрсөтүлгөн адамдардын ичинен эксперттерге аны жүргүзүү тапшырат.
176-берене. Экспертиза жүргүзүлгөн адамдардын укуктарына кепилдиктер 1. Тирүү адамдарга экспертиза жүргүзүүдө төмөнкүлөргө тыюу салынат: 1) алардан маалымат алуу максатында мыйзам менен кепилденген алардын укуктарынан
ажыратууга же кысымга алууга (анын ичинде алдоо, зомбулук көрсөтүү, коркутуу жана башка мыйзамсыз чараларды колдонуу менен);
2) аталган адамдарды медициналык технологиялардын клиникалык изилдөөлөрүнүн, фармакологиялык жана дары-дармек каражаттарынын субъекттери катары колдонууга;
3) хирургиялык кийлигишүүлөрдү караган изилдөө методдорун колдонууга. 2. Адамга карата анын макулдугу менен жүргүзүлүп жаткан экспертиза, аталган адамдын
демилгеси боюнча анын каалаган баскычында токтотулушу мүмкүн.
177-берене. Эксперттик уюмда экспертиза жүргүзүү 1. Эксперттик уюмда экспертиза жүргүзүүдө тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым
укуктуу кызмат адамы өндүрүш үчүн зарыл болгон экспертизаны жана материалды дайындоо жөнүндө токтомду тиешелүү эксперттик уюмдун жетекчисине жөнөтөт.
2. Эгерде экспертиза жүргүзүү тергөө судьясынын токтому менен дайындалган учурда, анда буга зарыл болгон материалдар жана предметтер жазык иши боюнча сотко чейинки өндүрүштү жүргүзгөн тергөөчүгө же жорук жөнүндө иш боюнча алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тиешелүү эксперттик уюмдун жетекчисине жөнөтүлөт.
3. Жактоочунун өтүнүчү боюнча чыгарылган тергөө судьясынын токтомунун негизинде келишимдик негизде экспертиза жүргүзүлгөн учурда материалдар жактоочу тарабынан берилет.
4. Эксперттик уюмдун жетекчиси экспертиза жүргүзүүнү конкреттүү экспертке же токтомдо көрсөтүлгөн аталган уюмдун кызматкерлеринин ичинен бир нече экспертке тапшырат. Эгерде конкреттүү эксперт токтомдо көрсөтүлбөсө, анда экспертти тандоо эксперттик уюмдун жетекчиси
тарабынан жүзөгө ашырылат. Мында, эксперттик уюмдун жетекчиси экспертке ушул Кодекстин 59- беренесинде каралган анын укугун жана жоопкерчилигин түшүндүрөт.
5. Эксперттик уюмдун жетекчиси төмөнкүлөргө укуктуу: 1) төмөнкүдөй учурларда изилдөөгө берилген объектилерди изилдебестен, экспертиза
дайындоо жөнүндө токтомду аткарбастан туруп, анын жүйөлөрүн көрсөтүп, экспертиза дайындаган органга кайтарып берүүгө:
а) атайын илимий билимге ээ болгон эксперт аталган эксперттик уюмда жок болсо; б) аталган эксперттик уюмдагы материалдык-техникалык база жана шарттар конкреттүү
эксперттик милдеттерди чечүүгө мүмкүндүк бербесе; в) эксперттин алдына коюлган маселелер анын компетенциясынын чектеринен чыкса; г) экспертиза жүргүзүү үчүн материалдар ушул Кодекстин талаптарын бузуу менен берилсе; 2) эгерде алардын атайын илимий билими корутунду берүү үчүн зарыл болсо, аталган
эксперттик уюмда иштебеген адамдарды эксперттер комиссиясынын курамына киргизүү жөнүндө экспертиза дайындаган органдын алдында өтүнүч берүүгө.
6. Эксперттик уюмдун жетекчиси конкреттүү экспертиза боюнча тыянактардын мазмунун алдын ала чечкен көрсөтмөлөрдү экспертке берүүгө укуксуз.
178-берене. Экспертизаны эксперттик уюмдан тышкары жүргүзүү 1. Тергөө судьясы, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы
эксперттик уюмдан тышкары өткөрүлүүчү экспертизаны дайындоо жөнүндө токтом чыгарылганга чейин ал экспертиза жүргүзүүнү тапшырууга ниеттенген эксперттин инсандыгын, ошондой эле анын аталган тармактагы тажрыйбасын жана компетенттүүлүгүн тастыктоого, анын айыпталуучу, шектүү, жабырлануучу жана экспертизага дуушар болгон адам менен мамилесин тактоого, ошондой эле эксперттен баш тартууга негиздердин жоктугун текшерүүгө милдеттүү.
2. Зарыл маалыматтарды аныктагандан кийин тергөө судьясы, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы экспертизаны дайындоо жөнүндө токтом чыгарат, аны экспертке тапшырат, ага ушул Кодекстин 59-беренесинде каралган укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт, билип туруп жалган корутунду бергендиги үчүн жазык жоопкерчилигине тартылары жөнүндө эскертет. Бул аракеттердин аткаруусу жөнүндө тергөө судьясы, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы экспертиза дайындоо жөнүндө токтомго белги коёт, ал эксперттин колун койдуруу менен күбөлөндүрүлөт.
3. Эксперт тарабынан жасалган билдирүүлөр жана анын өтүнмөлөрү экспертизаны дайындоо жөнүндө токтомдо көрсөтүлөт. Эксперттин өтүнүчүн четке кагуу жөнүндө экспертизаны дайындаган адам жүйөлөштүрүлгөн токтом чыгарат.
4. Эксперттин (эксперттердин) ага экспертизанын предметине тиешеси бар иштин материалдары менен таанышууга мүмкүндүк берүү жөнүндө; ага корутунду берүү үчүн зарыл кошумча материалдарды берүү жөнүндө; башка тергөө амалдарын жүргүзүүдө жана суракка алууда катышууга жана ишти туура териштирүү жана чечүү үчүн мааниге ээ болгон экспертизанын предмети боюнча суракка алынып жаткандарга суроого берүүгө уруксат берүү жөнүндө өтүнүчтөрү милдеттүү түрдө канааттандырылууга тийиш.
179-берене. Экспертиза жүргүзүү үчүн адамдарды медициналык мекемелерге жаткыруу
1. Эгерде соттук-медициналык же соттук-психиатриялык экспертизаны дайындоодо же жүргүзүүдө шектүүнү же айыпталуучуну стационардык изилдөөнүн зарылдыгы пайда болсо, анда ал медициналык же психиатриялык стационарга жаткырылышы мүмкүн.
2. Камакта жатпаган шектүү же айыпталуучу соттук-медициналык же соттук-психиатриялык экспертизалардан өтүү үчүн, ушул Кодексте белгиленген тартипте кабыл алынуучу соттук чечимдин негизинде медициналык же психиатриялык стационарга жаткырылат.
3. Саламаттык сактоо органдарынын карамагында турган медициналык же психиатриялык стационарда болуу камакта кармоо менен теңдештирилет. Мында соттук-медициналык же соттук- психиатриялык экспертиза жүргүзүүнүн мөөнөтү 30 суткадан ашпоого тийиш.
4. Адамдын медициналык стационарда жүрүү мөөнөтүн узартуу жөнүндө эксперттин же эксперттер комиссиясынын өтүнмөсү белгиленген мөөнөт аяктаганга чейин 7 суткадан кечиктирилбестен, стационардын орун алган жери боюнча сотко берилүүгө тийиш. Судья өтүнмөнү алынган күндөн тартып 3 күндүн ичинде кароого жана өтүнүчтү канааттандыруу же канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө токтом чыгарууга милдеттүү, анын көчүрмөсү экспертке же эксперттер комиссиясына жөнөтүлөт. Медициналык стационарда адамдын болуу мөөнөтүн узартуудан судья баш тарткан учурда шектүү, айыпталуучу, андан чыгарылып салынууга тийиш. Медициналык стационардын жетекчиси судья тарабынан берилген өтүнмө жана чыгарылган токтом жөнүндө стационарда болгон адамга, анын жактоочусуна, мыйзамдуу өкүлүнө, ошондой эле экспертиза дайындаган тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына билдирүүгө милдеттүү.
5. Жабырлануучуну, күбөнү медициналык уюмга жайгаштырууга ушул Кодекстин 171- беренесинде каралган учурларды кошпогондо, алардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана жол берилет. Эгерде аталган адамдын жашы жете элек болсо же сот тарабынан аракетке жөндөмсүз деп табылса, жазуу жүзүндөгү макулдук мыйзамдуу өкүлү тарабынан берилет. Мыйзамдуу өкүл каршы болгон же ал жок болгон учурда жазуу жүзүндөгү макулдук камкордук жана көзөмөлдүк кылуу органдары тарабынан берилет.
6. Экспертиза дайындап, адамды медициналык стационарга мажбурлоо тартибинде жайгаштырган тергөөчү же тергөө судьясы бул жөнүндө анын жакын туугандарына, жубайына же анын өтүнүчү боюнча башка адамдарга 24 сааттын ичинде билдирүүгө милдеттүү.
180-берене. Комиссиялык экспертиза 1. Комиссиялык экспертиза татаал эксперттик изилдөөлөрдү жүргүзүүнүн зарылдыгы болгон
учурларда дайындалат жана бир адистиктеги эки же андан ашык эксперттер тарабынан жүргүзүлөт. 2. Адамдын акыл-эсинин жайындалыгы тууралуу маселе боюнча соттук-психиатриялык
экспертиза жүргүзүү үчүн үчтөн кем эмес эксперт дайындалат. 3. Тергөө судьясынын, тергөөчүнүн же алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат
адамынын комиссиялык экспертиза жүргүзүү жөнүндөгү токтому эксперттик уюмдун жетекчиси үчүн милдеттүү. Эксперттик уюмдун жетекчиси комиссиялык экспертиза жүргүзүү жөнүндө чечимди өз алдынча кабыл алууга жана аны жүргүзүүнү уюштурууга укуктуу.
4. Комиссиялык экспертизаны жүргүзүүдө эксперттердин ар бири алардын алдына коюлган маселелерди чечүү зарылдыгына жараша эксперттик изилдөөнү толук көлөмдө, бирөөгө көз каранды болбостон жана өз алдынча жүргүзөт. Эксперттик комиссия алынган жыйынтыктарга биргелешип талдоо жүргүзөт жана жалпы пикирге келип, корутундуга же корутунду берүү мүмкүн эместиги жөнүндө билдирүүгө кол коёт.
5. Эксперттердин ортосунда пикир келишпестиктер келип чыккан учурда алардын ар бири же эксперттердин бир бөлүгү өзүнчө корутунду берет же өзүнүн пикири калган эксперттер менен дал келбеген эксперт өзүнүн пикирин корутундуда өзүнчө түзүп берет.
181-берене. Комплекстүү экспертиза 1. Комплекстүү экспертиза иш үчүн мааниге ээ болгон жагдайларды белгилөө үчүн түрдүү
билимдин негизиндеги изилдөөлөр зарыл болгон учурда дайындалат жана өз компетенциясынын чегинде түрдүү адистиктеги эксперттер тарабынан жүргүзүлөт.
2. Комплекстүү экспертизанын корутундусунда ар бир эксперт кандай изилдөөлөрдү канча көлөмдө жүргүзгөндүгү жана кандай тыянактарга келгендиги көрсөтүлүүгө тийиш. Ар бир эксперт корутундунун өзүнүн изилдөөлөрү камтылган бөлүгүнө кол коёт.
3. Ар бир эксперт тарабынан жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн жыйынтыктарынын негизинде аны белгилөө үчүн экспертиза дайындалган жагдайлар жөнүндө жалпы корутунду (корутундулар) түзүлөт. Жалпы корутунду (корутундулар) экспертиза жүргүзгөн бардык эксперттер тарабынан гана түзүлөт жана кол коюлат. Эгерде комиссиянын акыркы корутундусунун негизи же анын бир бөлүгү болуп эксперттердин бири (өзүнчө эксперттер) тарабынан белгиленген фактылар саналса, анда бул жөнүндө корутундуда көрсөтүлүшү керек.
4. Эксперттердин ортосунда пикир келишпестиктер келип чыккан учурда, алардын ар бири же башкалар менен макул болбогон эксперт өзүнчө корутунду берет, анда ал жеке өзү изилдөөнүн кайсы бөлүгүн жүргүзгөндүгүн, ал кайсы фактыларды белгилегендигин, эмненин негизинде жана кандай тыянакка келгендигин көрсөтөт.
5. Эксперттик уюмга тапшырылган комплекстүү экспертиза жүргүзүүнү уюштуруу анын жетекчисине жүктөлөт. Эксперттик уюмдун жетекчиси ошондой эле комплекстүү экспертизаны жүргүзүү жана аны жүргүзүүнү уюштуруу жөнүндөгү чечимди өз алдынча кабыл алууга укуктуу.
182-берене. Кошумча жана кайталап жүргүзүлгөн экспертизалар 1. Кошумча экспертиза биринчи экспертизаны жүргүзүүдө алынган корутунду анчалык так же
толук болбогондо, ошондой эле жаңы кошумча маселелерди чечүү зарылдыгы келип чыкканда дайындалат.
2. Кошумча экспертизаны жүргүзүү тигил же бул экспертке тапшырылышы мүмкүн. 3. Кайталап жүргүзүлгөн экспертиза эксперттин буга чейинки корутундусу жетиштүү түрдө
негизделбесе, же анын корутундулары иштин факт жүзүндөгү жагдайларына карама-каршы келсе жана анын тууралыгына шектенүү болсо, же экспертизаны дайындоо жана жүргүзүү жөнүндө процесстик ченемдер олуттуу түрдө бузулган учурларда ошол эле объекттерди изилдөө жана ошол эле маселелерди чечүү үчүн дайындалат.
4. Кайталанган экспертизаны дайындоо жөнүндө токтомдо мурдагы экспертизанын натыйжалары менен макул болбоонун жүйөлөрү милдеттүү түрдө келтирилүүгө тийиш.
5. Кайталанган экспертизаны жүргүзүү башка экспертке же эксперттердин комиссиясына жүктөлөт.
6. Кошумча жана кайталанган экспертизага экспертизаларды жүргүзүүдө экспертке (эксперттерге) мурдагы экспертизалардын корутундулары берилиши керек.
7. Эсеби боюнча экинчи же андан кийинки экспертиза бир нече негиздер боюнча дайындалган учурда, алардын бири кошумча экспертизага, ал эми башкасы кайталанган экспертизага таандык болот, мындай экспертиза кайталанган экспертизаны жүргүзүү эрежелери боюнча ишке ашырылат.
183-берене. Экспертизанын объекттери 1. Экспертизанын объектилери болуп буюм далилдери, документтер, адамдын дене бою жана
психикалык абалы, өлүктөр, жаныбарлар, үлгүлөр, ошондой эле иш үчүн мааниси бар башка объектилер, жазык ишинин жана (же) жорук жөнүндө иштин материалдарында камтылган экспертизанын предметине тиешелүү маалыматтар саналышы мүмкүн.
2. Эксперттик изилдөө объекттеринин аныктыгына жана жол берилгендигине экспертизаны дайындаган орган кепилдик берет.
3. Эгерде көлөмү жана мүнөздүү өзгөчөлүгү мүмкүндүк берсе, эксперттик изилдөө объекттери экспертке таңгакталган жана мөөр басылган түрдө берилет. Башка учурларда экспертизаны дайындаган адам экспертти изилдөө объекттери турган жерге алып келүүнү, аларга тоскоолдуксуз кирүүнү жана изилдөөнү жүргүзүү үчүн зарыл шарттарды камсыз кылышы керек.
4. Экспертизанын объекттерин колдонуу тартиби Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен белгиленет.
184-берене. Салыштырып изилдөө үчүн үлгүлөрдү алуунун негиздери жана тартиби 1. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү эгерде эксперттин
алдына чечүүгө коюлган маселелер үчүн эксперттик изилдөөлөрдү жүргүзүү зарыл болсо, тирүү адамдын, өлүктүн, жаныбардын, өсүмдүктүн, предметтин, материалдын же буюмдун мүнөздүү өзгөчөлүгүн чагылдырган үлгүлөрдү алууга укуктуу.
2. Үлгүлөрдүн алынгандыгы жөнүндө жүйөөлүү токтом чыгарылат, анда үлгүлөрдү ала турган адам; үлгүлөр алына турган адам (уюо( � кандай жана канча санда алынууга тийиш болгон үлгүлөр; үлгүлөрдү алуу үчүн адамдын качан жана кимге барууга тийиш экендиги; алар алынгандан кийин үлгүлөр качан жана кимге берилүүгө тийиш экендиги көрсөтүлүшү керек.
3. Үлгүлөр шектүүдөн, айыпталуучудан, жабырлануучудан, ошондой эле медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чарасын колдонуу боюнча өндүрүш жүргүзүлгөн адамдан алынышы мүмкүн. Шектүүдөн, айыпталуучудан, жабырлануучудан үлгүлөр алардын макулдугу менен алынышы мүмкүн, алар баш тарткан учурда тергөө судьясынын чечиминин негизинде андай үлгүлөр инсандын ар-намысын жана беделин урматтоого карата укуктарды бузуу менен коштолбогон учурларда алынат.
4. Үлгүлөр күбөдөн анын макулдугу менен гана алынышы мүмкүн. 5. Адамдан төмөндөгү өзгөчөлүктөрү чагылдырылган үлгүлөр алынышы мүмкүн: 1) биологиялык - каны, чачы, шилекейи, денесинен чыккан суюктуктар; 2) психофизикалык-кол жазуусу; 3) анатомиялык-терисинин издери, тиш каптары, үнүнүн өзгөчөлүктөрү. 6. Өлүктү кароодо изилдөө үчүн материалдык үлгүлөр алынышы мүмкүн. 7. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы өзүнө адамды
чакыртып алат же ал турган жерге барат, аны токтом менен кол койдуруп же үлгүлөрдүн алынгандыгы жөнүндө тергөө судьясынын токтомуна келип түшкөн маалыматтар менен тааныштырат, ал адамга, адиске, эгерде алар берилген болсо, баш тартуу жөнүндө маселени чечүү укугун жана милдеттерин түшүндүрөт. Андан кийин тергөөчү зарыл аракеттерди жүргүзөт жана эксперттик изилдөө үчүн үлгүлөрдү алат.
8. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жеке, ал эми зарыл болгондо врачтын, башка адистин катышуусу менен, эгерде бул үлгү алуу карама-каршы жыныстагы адамды жылаңачтоо менен байланышпаса жана өзгөчө кесиптик көндүмдөрдү талап кылбаса, үлгүлөрдү алууга укуктуу.
9. Үлгүлөрдү алуу эксперттик изилдөөлөрдүн бөлүгү болуп саналган учурларда, ал эксперт тарабынан жүргүзүлүшү мүмкүн.
10. Үлгүлөр врач же адис тарабынан алынышы мүмкүн, бул үчүн тергөөчү аларга тиешелүү адамды, ошондой эле андан үлгүлөрдү алуу жөнүндө токтомду жөнөтөт.
11. Врач же башка адис эксперттик изилдөө үчүн зарыл аракеттерди жүргүзөт жана үлгүлөрдү алат. Үлгүлөр таңгакталат, үлгүлөрдү алган адамдын кол тамгасы менен күбөлөндүрүлөт жана иш анын өндүрүшүндө болгон тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына жөнөтүлөт.
12. Өлүктөн үлгүлөрдү алуу аны кароодо жана эксгумациялоодо жүзөгө ашырылат. 13. Үлгү катары чийки заттардын, продукциялардын жана буюмдун тегин же жеке физикалык,
же болбосо химиялык касиеттерин берүүчү башка материалдардын сынамдары алынышы мүмкүн. 14. Изилдөө процессинде эксперт тарабынан эксперименталдык үлгүлөр даярдалышы
мүмкүн, бул жөнүндө корутунду берилет. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы мындай үлгүлөрдү даярдоого катышууга укуктуу, бул жөнүндө протоколдо чагылдырылат. Изилдөө жүргүзүлгөндөн кийин эксперт үлгүлөрдү өз корутундусуна таңгакталган жана мөөр басылган түрдө тиркейт.
15. Эгерде жаныбарлардан изилдөө үчүн үлгүлөрдү алуунун зарылдыгы келип чыкса тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы ветеринарга же башка адиске тиешелүү токтом жөнөтөт.
16. Үлгүлөрдү алуунун усулдары жана илимий-техникалык каражаттары адамдын өмүрү жана ден соолугу үчүн коопсуз болууга тийиш. Өтө оорута турган татаал медициналык жол-жоболорду же ыкмаларды колдонууга үлгүлөр алына турган ошол адамдын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана жол берилет, ал эми эгерде ал жашы жете элек болсо же психикалык оорудан жапа чексе, анда анын мыйзамдуу өкүлүнүн макулдугу менен алууга тийиш.
17. Алынган үлгүлөр таңгакталат жана мөөр басылат. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы аларды үлгүлөрдү алуу протоколу менен бирге тиешелүү экспертке жөнөтөт.
185-берене. Үлгүлөрдү алуу протоколу
Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы үлгүлөрдү алып, протокол түзөт, анда үлгүлөрдү алуу зарылдыгы кандай жагдайларга байланыштуу келип чыккандыгы жана кандай жагдайларды аныктоо үчүн изилдөө зарыл экендиги көрсөтүлөт, кандай ырааттуулукта алынса, ошондой ырааттуулукта үлгүлөрдү алуу үчүн көрүлгөн бардык аракеттер сүрөттөлөт, мында колдонулган илимий-изилдөө жана башка усулдар жана жол-жоболор, ошондой эле үлгүлөрдүн өздөрү таңгакталган жана мөөр басылган түрдө көрсөтүлөт.
186-берене. Эксперттин корутундусунун мазмуну, корутунду берүүнүн мүмкүн эместиги жөнүндө кабарлама
1. Зарыл изилдөөлөр жүргүзүлгөндөн кийин, эксперт (эксперттер) анын жыйынтыктарын эске алып, өз атынан жазуу жүзүндө корутунду түзөт, аны өз кол тамгасы жана мөөрү менен күбөлөндүрөт жана экспертиза дайындаган органга жиберет.
2. Эксперттердин корутундусунда төмөнкүлөр көрсөтүлөт: 1) экспертиза жүргүзүүнүн датасы, күнү жана жери; 2) экспертиза жүргүзүүнүн негизи; 3) экспертиза дайындаган кызмат адамы; 4) эксперттик уюм, ошондой эле эксперт же соттук экспертизаны жүргүзүү тапшырылган
эксперттер жөнүндөгү маалымат; 5) билип туруп жалган корутунду бергендиги үчүн жазык жоопкерчилиги жөнүндө эскертүү
тууралуу эскертме; 6) экспертке же эксперттер комиссиясына чечүүгө коюлган маселелер; 7) изилдөө объектилери (алардын абалы, таңгактары, мөөр менен басылгандары),
материалдар, ошондой эле экспертиза жүргүзүү үчүн берилген эксперименттик үлгүлөр; 8) экспертиза жүргүзүүгө катышкан адамдар жөнүндө маалыматтар; 9) пайдаланылган ыкмалар көрсөтүлгөн изилдөөлөрдүн мазмуну жана жыйынтыктары; 10) эксперттин ою боюнча, коюлган кайсы маселелер анын атайын билим чектеринен чыгып
кетүүдө; 11) ага коюлбаган маселелердин жүйөлөрү боюнча эксперт тарабынан белгиленген шарттар; 12) эксперттин алдына коюлган маселелер боюнча тыянактар жана алардын негизи. 3. Эгерде экспертиза жүргүзүүдө эксперт ага коюлган маселелердин жүйөлөрү боюнча иш үчүн
мааниси бар шарттарды белгилесе, ал аларды изилдөөгө жана өз корутундусунда баа берүүгө укуктуу.
4. Кошумча экспертиза жүргүзүлгөн учурларда корутундуга алгачкы экспертизаны ким, качан жана кандай маселелер боюнча жүргүзгөндүгү чагылдырылат.
5. Корутундунун кириш бөлүгүнө кайталап экспертиза жүргүзүүдө аны дайындоонун негизи, анын ким тарабынан жүргүзүлгөндүгү, ошондой эле эксперттин чечүүсүнө коюлган маселелер боюнча тыянактар көрсөтүлөт. Эгерде кайталап жүргүзүлгөн экспертизанын тыянактары мурдагы эксперттердин тыянактарына дал келбеген учурларда, корутундуда эксперттердин тыянактарынын ортосундагы айырмалардын себептерин түшүндүргөн изилдөөлөрдүн жыйынтыктары келтирилүүгө тийиш.
6. Эгерде эксперт коюлган маселелер анын атайын билиминин чектеринен чыкса же ага берилген материалдар жараксыз же корутунду берүү үчүн жетишсиз болсо жана аткарууга мүмкүн болбосо, же эгерде илимдин жана эксперттик практиканын абалы коюлган маселелерге жооп берүүгө мүмкүндүк бербесе, ал корутунду берүүнүн мүмкүн эместиги жөнүндө жүйөлүү кабарлама түзөт жана аны экспертиза дайындаган органга же адамга жөнөтөт.
7. Эксперттин иллюстрацияланган корутундусунун ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган тартипте күбөлөндүрүлгөн материалдары корутундуга тиркелет жана анын курамдык бөлүгү болуп саналат. Корутундуга ошондой эле изилдөөдөн кийин калган объекттер, анын ичинде үлгүлөр да тиркелүүгө тийиш.
187-берене. Экспертти суракка алуу
1. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, сот өз демилгеси боюнча же ушул Кодексте көрсөтүлгөн адамдын өтүнүчү боюнча, төмөндөгүлөр зарыл болгон учурларда, экспертти суракка алууга укуктуу:
1) атайын терминдер же корутундунун мазмунуна киргизилген баяндамалар боюнча түшүндүрмөлөрдү алуу;
2) тыянактардын жана изилдөө бөлүгүнүн ортосунда болгон айырмачылыктарды четтетүү; 3) изилдөөнүн пайдаланылган усулдары боюнча түшүндүрмөлөрдү берүү; 4) эксперттердин ортосунда келип чыккан пикир келишпестиктердин себептерине жүйө
келтирүү; 5) кошумча изилдөөлөрдү талап кылбаган эксперттин корутундусундагы маселелерди
ачыктоо. 2. Экспертти аларга корутунду берилгенге чейин суракка алууга жол берилбейт. 3. Эксперт аталган экспертизанын предметине кирбеген маалыматтардын жүйөлөрү боюнча
суракка алынышы мүмкүн эмес. 4. Экспертти суракка алуу протоколу ушул Кодекстин 192-беренесинин талаптарын сактоо
менен түзүлөт.
188-берене. Шектүүгө, айыпталуучуга, жабырлануучуга жана күбөгө экспертизанын корутундусун берүү
1. Сотко чейинки өндүрүш бүткөнгө чейин корутунду берүүнүн мүмкүн эместиги жөнүндө эксперттин корутундусу же анын кабарламасы экспертизанын тыянактары боюнча өз түшүндүрмөлөрүн жана каршы пикирлерин берүүгө укуктуу болгон шектүүгө, айыпталуучуга, жабырлануучуга, ошондой эле экспертизага алынган күбөгө берилет. Андай өтүнүчтү канааттандыруу же баш тартуу болгон учурда тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тиешелүү токтом чыгарат, өтүнүч берген адамга кол койдуруп билдирилет.
2. Эксперттин корутундусу менен таанышкандыгы жөнүндө протокол түзүлөт, анда жасалган билдирүүлөр жана каршы пикирлер чагылдырылат.
3. Ушул берененин эрежелери адамды шектелүүчү же жабырлануучу деп тааныганга чейин экспертиза жүргүзүлгөн учурларда да колдонулат.
25-глава. Сурак. Беттештирүү
189-берене. Суракка чакыруунун тартиби 1. Күбө, жабырлануучу, ошондой эле эркиндикте жүргөн шектүү же айыпталуучу суракка
чакыруу кагазы аркылуу чакырылат. Анда ким жана кандай сапатта, кимге жана кайсыл дарекке чакырылып жаткандыгы; суракка келүүнүн убактысы (күнү, сааты), адвокатты чакыруу укугу, ошондой эле жүйөлүү себепсиз келбей коюунун кесепеттери көрсөтүлүүгө тийиш.
2. Чакыруу кагазы чакырылып жаткан адамга кол койдуруу аркылуу берилет. Чакырылып жаткан адам жок болсо, чакыруу кагазы ага берүү үчүн, анын үй-бүлөсүнүн жашы жеткен мүчөлөрүнүн бирине кол койдуруп алуу менен тапшырылат.
3. Суракка чакырылуучу адам дайындалган мөөнөттө келүүгө, же келбей калган себептери жөнүндө тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына алдын ала билдирүүгө милдеттүү. Суракка чакырылган адам жүйөсүз себептер боюнча келбей калган учурда, мажбурлап алып келиниши мүмкүн.
4. Камакта кармалган адамдар камакта кармоочу жайдын администрациясы аркылуу суракка чакырылат.
5. Жашы жетпеген адамды күбө же жабырлануучу катары чакыруу анын ата-энеси же башка мыйзамдуу өкүлдөрү аркылуу жүргүзүлөт.
6. Мөөнөттүү кызматтын аскер кызматчылары көрсөтмө берүү үчүн аскер бөлүгүнүн командачылыгы аркылуу чакырылат. Калган аскер кызматчыларына карата суракка чакыруунун адаттагы тартиби колдонулат.
190-берене. Суракка алуу жайы жана убактысы 1. Сурак сотко чейинки өндүрүш жүргүзүлгөн жер боюнча жүргүзүлөт. Тергөөчү, алгачкы
текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы муну зарыл деп тааныса суракты суракка алынып жаткан адам турган жерде жүргүзүүгө укуктуу.
2. Суракка алуу 4 сааттан ашык үзгүлтүксүз жүрүшү мүмкүн эмес. Суракка алууну улантууга эс алуу жана тамак ичүү үчүн кеминде бир саатка тыныгуудан кийин жол берилет, мында күн ичинде суракка алуунун жалпы узактыгы 8 сааттан ашпоого тийиш.
3. Медициналык көрсөтмөлөр болгон учурда суракка алуунун узактыгы врачтын корутундусунун негизинде белгиленет.
191-берене. Суракты жүргүзүүнүн жалпы эрежелери 1. Сурактын алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы
суралып жаткан адамдын ким экендиги жөнүндө маалыматтарды аныктоого тийиш. Эгерде суралып жаткан адам иш боюнча териштирүү жүргүзүлүп жаткан тилде сүйлөрү шек туудурса, ал кайсыл тилде көрсөтмө берүүнү каалай тургандыгы аныкталат.
2. Суракка чакырылган адамга анын ушул Кодексте каралган укуктары жана милдеттери түшүндүрүлөт, ал жөнүндө протоколго белги коюлат. Күбө же жабырлануучу катарында суракка чакырылган адамдар көрсөтмө берүүдөн баш тарткандыгы же четтегендиги, ошондой эле билип туруп жалган көрсөтмөлөрдү бергендиги үчүн жазык жоопкерчилигине тартыла тургандыгы жөнүндө эскертилет.
3. Дудук же дүлөй күбөнү, жабырлануучуну, шектүүнү, айыпталуучуну суракка алуу сурдокотормону билген адамдын катышуусу менен ишке ашырылат. Бул адамдын суракка катышуусу протоколдо чагылдырылат. Суралып жаткан адамда психикалык же башка оор оорусу болгон учурда, сурак врачтын уруксаты менен жана анын катышуусунда жүргүзүлөт.
4. Сурак иштин жагдайлары жөнүндө суралып жаткан адамга белгилүү болгон жагдайлар жөнүндө айтып берүүнү сунуш кылуудан башталат. Эгерде суралып жаткан адам ишке такыр эле тиешеси жок жагдайлар жөнүндө айтса, ага бул тууралуу эскертилет.
5. Эркин аңгемелешүүдөн кийин суралып жаткан адамга көрсөтмөлөрдү тактоого жана толуктоого багытталган суроолор берилиши мүмкүн. Ошондой эле эркин аңгемелешүүдөн кийин суралып жаткан адам өзүнүн көрсөтмөсүн өз колу менен жазып берүүгө укуктуу. Суралып жаткан адам көрсөтмөсүн өз колу менен жазып, ага кол койгондон кийин тергөөчү толуктоочу жана тактоочу суроолорду берет. Багыттама суроолорду берүүгө тыюу салынат.
6. Ар кандай берилүүчү суроолор тергөө этикасынын талаптарына шайкеш келүүгө тийиш. Суроолор так, түшүнүктүү, кыска болууга тийиш, тергөөчүнүн ырастоолорун жана баалоолорун камтууга тийиш эмес. Суракка алууда күч колдонуу, кыйноо, коркутуу же башка мыйзамсыз таасир көрсөтүү чараларын колдонуу мыйзам менен белгиленген жазык жоопкерчилигине алып келет.
7. Эгерде көрсөтмөлөр эстеп калууга кыйын болгон цифралык маалыматтар же башка маалыматтар менен байланыштуу болсо, суралып жаткан адам документтерди жана жазууларды пайдаланууга укуктуу, алар суралып жаткан адамдын өтүнмөсү же макулдугу боюнча протоколго тиркелиши мүмкүн.
8. Эгерде сурактын жүрүшүндө суралып жаткан адамга буюм далилдери жана документтер көрсөтүлүп, башка тергөө амалдарынын протоколдору айтылып жана башка тергөө амалдарынын аудио жана (же) видео жазууларынын материалдары жүргүзүлсө, анда суракка алуунун протоколунда бул жөнүндө тиешелүү жазуу түшүрүлөт. Мында протоколдо суралып жаткан адамдын көрсөтмөлөрү, коюлган далилдер, жарыя кылынган протоколдор, тергөө амалдарында коюлган аудио жана (же) видеожазуулар боюнча маалыматтар чагылдырылат.
9. Суракта мыйзамды бузуу менен алынган далилдерди көрсөтүүгө болбойт. 10. Адам коюлган шарттарда мыйзамда тикелей тыюу салынган (дин тутуу жашыруун сыры,
дарыгердик жашыруун сыр, жактоочунун кесиптик жашыруун сыры, кеңешме бөлмөсүндөгү жашыруун сыр) жүйөлөр боюнча же аны, жакын туугандарын, жубайын кылмыш жасоого шектенүү, айыптоо үчүн негиз болушу мүмкүн болгон, ошондой эле атайын тергөө аракеттерин жүргүзгөн
адамдарга жана сотко чейинки өндүрүш органдары менен жашыруун кызматташып жатат деген адамдарга карата маселелер боюнча жооп бербөөгө укуктуу.
11. Бир же ошол эле жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш боюнча чакырылуучу адамдар бөлөк-бөлөк суракка алынат, мында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы алар сурак жүргүзгөнгө чейин өз ара пикир алышпоосу үчүн ар бирине өзүнчө чара колдонот.
12. Дипломатиялык кол тийгистик укугуна ээ болгон адамдар алардын өтүнүчү же алардын макулдугу боюнча гана суракка алынат.
13. Зарыл болгондо тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы сотко чейинки өндүрүштүн маалыматтары болуп саналган өз көрсөтмөлөрүн жайылтпоо жөнүндө суракка алынгандан кол койдуруп алууга укуктуу.
14. Зарыл болгон учурларда кошумча, же кайталап суракка алуу жүргүзүлүшү мүмкүн. Кошумча суракка алуу төмөнкүдөй учурларда жүргүзүлөт: суракка алуунун узактыгы суракка алынган адамдын иштин ага белгилүү болгон бардык
шарттары жөнүндө көрсөтмө бериши үчүн жетишсиз болуп калса; суракка алынган адам мурда берген көрсөтмөлөрүн толуктоону каалагандыгын билдирсе; иштин шарттары боюнча ал мурда берген көрсөтмөлөрүн тактоонун же толуктоонун
зарылдыгы келип чыкса. Кайталап суракка алуу төмөнкүдөй учурларда жүргүзүлөт: мурда суракка алынган адамга карата иш үчүн олуттуу жаңы маселелер келип чыкса; суракка алынган адам мурда берген көрсөтмөлөрүн өзгөртүүнү каалагандыгын билдирсе; биринчи суракка алууда берген көрсөтмөлөрүнөн ал баш тарткан учурда, айыпталуучунун
(шектелүүчүнүн) өзүнүн өтүнүчү боюнча. 15. Сурак үзгүлтүккө учураганда протоколдо анын себеби чагылдырылып, ал суралып жаткан
адамдын, ага катышкан адамдардын жана тергөөчүнүн коюлган колдору менен күбөлөндүрүлөт.
192-берене. Сурак протоколу 1. Сурактын жүрүшү жана жыйынтыктары ушул Кодекстин 163 жана 164-беренелеринин
талаптарын сактоо менен түзүлгөн протоколдо чагылдырылат. Көрсөтүүлөр суралып жаткандын өзүнөн жана мүмкүн болушунча сөзмө-сөз жазылып алынат. Суроолор жана аларга берилген жооптор суракта болгон ырааттуулукта жазылат. Протоколдо суракка катышкан адамдардын тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан четке кагылган же суралып жаткан адам жооп берүүдөн баш тарткан суроолор да четке кагуунун же баш тартуунун жүйөлөрүн көрсөтүү менен чагылдырылууга тийиш.
2. Биринчи сурактын протоколунда суралып жаткан адамдын ким экендиги жөнүндө маалыматтар көрсөтүлөт, анын ичинде аты-жөнү, туулган датасы жана жери, жарандыгы, улуту, билими, үй-бүлөлүк абалы жана анын үй-бүлөсүнүн курамы, иштеген жери, иши же кызмат орду, жашаган жери, ошондой эле ушул Кодекстин 163-беренесиндеги эрежелерге ылайык, иштин жагдайлары боюнча зарыл болушу мүмкүн болгон башка маалыматтар көрсөтүлөт. Кийинки суракка алууларда суралып жаткан адамдын ким экендиги жөнүндө маалыматтарды, эгерде алар өзгөртүлбөсө, анын аты-жөнүн көрсөтүү менен чектесе болот. Шектүүнү суракка алуу протоколунда анын мурдагы соттуулугунун болушу же жок экендиги көрсөтүлөт.
3. Суралып жаткан адам тарабынан схемалар, чиймелер, сүрөттөр, диаграммалар колдонулушу мүмкүн, алар протоколго тиркелет, ал жөнүндө протоколго белги коюлат.
4. Сурак аяктагандан кийин протокол окуп чыгуу үчүн суралып жаткан адамга көрсөтүлөт же анын өтүнүчү боюнча окуп берилет. Суралып жаткан адамдын протоколго толуктоолорду жана тактоолорду киргизүү жөнүндө талабы милдеттүү түрдө аткарылууга тийиш.
5. Көрсөтмөлөрү жана алардын жазылышынын тууралыгы менен таанышуу фактысы суралып жаткан адамдын протоколдун аягына койгон колу менен күбөлөндүрүлөт. Суралып жаткан адам тарабынан протоколдун ар бир барагына да кол коюлат. Суралып жаткан адам протоколго кол коюудан баш тарткан учурда тергөөчү баш тартуунун себептерин тактайт, аны протоколго киргизет жана протоколду өзүнүн кол коюусу менен күбөлөндүрөт.
6. Эгерде протокол айыпталуучу, шектүү, күбө жана жабырлануучу эркин билбеген тилде түзүлсө, анда ал оозеки түрдө котормочу аркылуу которулат, ал жөнүндө протоколдун аягында көрсөтүлөт жана сот өндүрүшүнүн тилинде жана суралып жаткан адам билген тилде, оозеки котормонун анын көрсөтмөлөрүнө дал келишин ырастаганы тууралуу жазуу жүргүзүлөт. Бул учурларда сурак протоколуна түзөтүүлөрдү жана суралып жаткан адам билген тилден сот өндүрүшүнүн тилине котормонун тууралыгы жөнүндө толуктоолорду киргизүүдө котормочунун кол коюусу менен ырасталат.
7. Эгерде суракка сурдокотормо билген адам котормочу катары катышса, анда ал ар бир баракка жана бүтүндөй протоколго кол коёт.
193-берене. Суракта үн-жана видеожазууну колдонуу 1. Тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын чечими
боюнча шектүүнү, айыпталуучуну, жабырлануучуну же күбөнү суракка алууда үн-жана видео жазуу колдонулушу мүмкүн. Үн-жана видео жазуу ошондой эле шектүүнүн, айыпталуучунун, жабырлануучунун жана күбөнүн өтүнүчү боюнча да колдонулушу мүмкүн.
2. Үн-видео жазып алууларды (жазып алуулардын техникалык каражаттарын) колдонуу төмөнкүлөрдү суракка алуу учурларында милдеттүү болуп саналат:
1) жашы жете электерди; 2) суракка алуунун протоколундагы өз көрсөтмөлөрүнүн жазууларын окуй ала турган абалда
болбогон азиз, сабатсыз, билими аздарды; 3) котормочу аркылуу суракка алынган адамдарды; 4) өзгөчө оор кылмыштар жөнүндөгү иш боюнча айыпталуучуларды; 5) эксперт-психиатрлар тарабынан изилдөөгө муктаж адамдарды; 6) шектүүлөрдүн, айыпталуучулардын кылмыш жасагандыгы жөнүндө моюнга алуу
көрсөтмөлөрүн берүүдө. 3. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы үн-жана видео
жазып алууларды жүргүзүү жөнүндө чечим кабыл алып, бул жөнүндө сурак башталганга чейин суракка алынуучуга билдирет.
4. Үн-жана видео жазып алуулар суракка алуунун бүткүл жүрүшүндөгү маалыматтарды чагылдырууга тийиш. Суракка алуу бөлүгүнүн үн-жана видео жазып алуулары, ошондой эле ошол эле суракка алуунун жүрүшүндөгү маалыматтарды жазып алуу үчүн атайын көрсөтмөлөрдүн кайталанылышына жол берилбейт.
5. Сурак аяктагандан кийин үн жана видео жазуу суралып жаткан адамга толугу менен уктурулат. Көрүү же угуу аяктагандан кийин суралып жаткан адамдын өзү айткандарга кошумчасы бар же жок экендиги, анын жазуунун тууралыгын күбөлөндүрө тургандыгы аныкталат. Суралып жаткан адамдын үн-жана видео жазууга кошумчаланган көрсөтүүлөрү да фонограмма менен көрмө жазууга киргизилет. Үн-жана видео жазуу суралып жаткан адамдын алардын тууралыгын күбөлөндүргөн билдирүүсү менен аяктайт.
6. Үн-жана видео жазууну колдонуу менен сурактын жүрүшүндө алынган көрсөтүүлөр ушул Кодекстин эрежелерине ылайык сурак протоколуна киргизилет. Сурак протоколунда үн-жана видео жазууну колдонуу жөнүндө жана бул тууралуу суракка алынуучуга кабарлангандыгы жөнүндө; техникалык каражаттар, үн-жана видео жазуунун шарттары жөнүндө маалыматтар; суралып жаткан адамга карата үн-жана видео жазууну колдонуу жаатында суралып жаткан адамдын билдирүүсү; протоколдун жана үн-жана видео жазуунун тууралыгын суралып жаткан адам менен тергөөчүнүн ырастоосу камтылууга тийиш. Фонограммалар жана видеограммалар иш учурунда сакталып, мөөр коюлуп бекитилет.
194-берене. Видео байланыш (дистанциялык суракка алуу) режиминдеги техникалык каражаттарды пайдалануу менен суракка алуунун өзгөчөлүктөрү
1. Жабырлануучуну, күбөнү суракка алуу аны сотко чейинки өндүрүштүн ошол эле, же ошол областтагы, анын кайсы аймагында, же кайсы жеринде жашаган органына чакыруу жана видео байланыш (дистанциялык суракка алуу) режиминдеги техникалык каражаттарды пайдалануу менен
жүргүзүлүшү мүмкүн. Суракка алуунун жүрүшүндө тикелей көрсөтүүнүн процесстик аракетинин катышуучулары суракка алынуучу адамдын көрсөтмөлөрүн түздөн-түз кабыл алышат.
2. Дистанциялык суракка алуу төмөнкүдөй учурларда жүргүзүлөт: 1) адамдын сотко чейинки өндүрүш органына жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш
териштирилген жерде ден соолугунун абалы же башка жүйөөлүү себептер боюнча түздөн-түз келүү мүмкүнчүлүгү жок болгондо;
2) ишти соттук кароодо адамдын коопсуздугун камсыздоо зарыл болгондо; 3. Дистанциялык суракка алуу жөнүндө чечим өз демилгеси боюнча же процесстин
катышуучуларынын өтүнүчү боюнча иш өндүрүшүндө болгон тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан кабыл алынат.
Соттук териштирүүнүн жүрүшүндө дистанциялык суракка алууну жүргүзүү жөнүндө чечим тараптардын өтүнүчү боюнча сот тарабынан кабыл алынат, бул жөнүндө жүйөлөштүрүлгөн токтом (аныктама) чыгарылат.
4. Дистанциялык суракка алууда пайдаланылган техникалык каражаттар жана технологиялар көрсөтүүнүн жана үндүн ойдогудай сапатын, ошондой эле маалыматтык коопсуздукту камсыз кылууга тийиш. Сурактын катышуучуларынын дистанциялык суракка алууга катышкан адамдарга суроолорду берүү жана жооп алуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылууга тийиш.
5. Видео байланыш режиминде өткөрүлгөн суракка алуунун жүрүшү жана жыйынтыктары ошол райондун же областтын суракка алына турган аймактагы тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарына ылайык чагылдырылат. Дистанциялык суракка алуунун протоколунда дистанциялык суракка алууну видеого жазып алуулар техникалык каражаттардын жардамы менен жүргүзүлгөндүгү жөнүндө белги коюлат. Суракка алуунун жүрүшүндө келип чыккан техникалык бузулуулар протоколго киргизилет. Протоколго толуктоону же тактоону киргизүү боюнча суракка алынуучу койгон талап милдеттүү аткарылууга жатат. Протоколго кол коюлгандан кийин, ал 24 сааттын ичинде аталган иш өндүрүшүндө болгон тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына жөнөтүлөт.
6. Адамдын коопсуздугун камсыз кылуу максатында, анын берген өтүнмөсү боюнча таанып коюуну жокко чыгарган өңүн жана үнүн өзгөртүү менен видео байланыш режиминде суракка алынышы мүмкүн.
195-берене. Күбөнү жана жабырлануучуну суракка алуунун тартиби 1. Бир эле иш боюнча чакырылган күбөлөр жана жабырлануучулар өз-өзүнчө жана башка
күбөлөр менен жабырлануучуларды катыштырбастан суракка алынат. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы бир иш боюнча күбөлөр жана жабырлануучулар өз ара сүйлөшө албагыдай болушу үчүн чараларды көрөт.
2. Сурактын алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы күбөнүн жана жабырлануучунун ким экендигин билет, алардын шектүүгө же айыпталуучуга карата мамилесин аныктайт, аларга процесстик укуктары жана милдеттери жөнүндө түшүндүрөт, көрсөтмөлөрдү берүүдөн баш тарткандыгы же качкандыгы үчүн жана билип туруп жалган маалыматтарды бергендиги үчүн жазык жоопкерчилигине тартыла тургандыгы тууралуу эскертет.
Мында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы күбө же жабырлануучу өздөрүн же жакын туугандарын, жубайын кылмыш жасоого айыптаган көрсөтмөлөрдү берүүдөн баш тартууга укуктуу экендигин түшүндүрүүгө милдеттүү. Күбөгө же жабырлануучуга укуктары жана милдеттери, көрсөтмө берүүдөн баш тарткандыгы же четке каккандыгы үчүн жоопкерчилик жөнүндө эскертилет, ошондой эле билип туруп жалган көрсөтмө бергендиги үчүн жоопкерчилик жөнүндө протоколго белги коюлат, ал суракка алынуучу адамдын кол коюусу аркылуу күбөлөндүрүлөт.
3. Суракка катышкан күбөнүн жактоочусу ушул Кодекстин 54-беренесинде каралган укуктарды колдонот.
4. Күбөнү же жабырлануучуну суракка алуу ушул Кодекстин 191-беренесинде каралган эрежелер боюнча жүргүзүлөт.
196-берене. Жашы жете элек күбөнү же жабырлануучуну суракка алуунун өзгөчөлүктөрү
1. Жашы жете элек күбөнү же жабырлануучуну суракка алууда ата-энеси же мыйзамдуу өкүлдөрү чакырылат, алар жок болгон учурда балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери чакырылат. 14 жашка чейинки курактагы жашы жете элек күбөнү же жабырлануучуну суракка алууда ошондой эле психолог же педагог чакырылат.
2. 16 жашка чейинки курактагы жашы жете элек күбөлөргө жана жабырлануучуларга көрсөтмөлөрдү берүүдөн баш тарткандыгы үчүн жана билип туруп жалган көрсөтмөлөрдү бергендиги үчүн жоопкерчилик жөнүндө эскертилбейт. Мындай күбөлөргө жана жабырлануучуларга процесстик укуктарды жана милдеттерди түшүндүрүүдө аларга чындыкты гана айтуунун зарылдыгы көрсөтүлөт. Жашы жете элек өспүрүм күбөгө жана жабырлануучуга алардын өздөрүнүн же жакын туугандарынын жасаган кылмыштарынын бетин ачкан көрсөтмөлөрдү берүүдөн баш тартууга укуктуулугу түшүндүрүлөт. Укуктарынын жана милдеттеринин түшүндүрүлүшү жөнүндө протоколго белги коюлуп, ал күбөнүн же жабырлануучунун, ошондой эле алардын кызыкчылыктарын көздөгөн адамдардын колун койдуруу менен күбөлөндүрүлөт.
3. Ушул берененин 1 жана 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн суракка катышып жаткан адамдарга суралып жаткандардын укуктарынын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарынын бузулушу жөнүндө протоколго киргизиле турган пикирлерди айтууга, ошондой эле тергөөчүнүн уруксаты менен суралып жаткан адамга суроолорду берүүгө укуктуулугу түшүндүрүлөт. Тергөөчү суроону четке кагууга укуктуу, бирок аны протоколго киргизүүгө жана четке кагуунун себебин көрсөтүүгө тийиш.
197-берене. Беттештирүү 1. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы көрсөтмөлөрүндө
карама-каршылыктары бар мурда суралган эки адамды беттештирүүгө укуктуу. 2. Ушул Кодексте каралган учурларда беттештирүүгө эксперт, жактоочу, педагог, психолог,
врач, котормочу жана суракка алынуучунун мыйзамдуу өкүлү катыша алышат. 3. Беттештирүү жүргүзүүдө, эгерде суракка алынуучулардын бирөөсүнүн эле жашы жете элек
болсо, анын ата-энеси же мыйзамдуу өкүлдөрү катышат, ал эми алар жок болгон учурда балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери чакыртылат. Жашы жете элек күбөнүн же 14 жашка чейинки курактагы жабырлануучунун катышуусу менен беттештирүү жүргүзүүгө ошондой эле психолог же педагог чакырылат.
4. Беттештирүүнүн алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы анын катышуучуларынын укуктарын жана милдеттерин, ошондой эле ушул тергөө амалдарын жүргүзүүнүн тартибин аларга түшүндүрөт. Эгерде беттештирүү күбө менен жабырлануучунун катышуусунда жүргүзүлсө, аларга көрсөтмө берүүдөн баш тарткандыгы же четтетилгендиги үчүн жана билип туруп жалган көрсөтмөлөрдү бергендиги үчүн жоопкерчилик жөнүндө эскертилет, бул тууралу протоколго белги коюлат.
5. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы беттештирилип жаткан адамдардын бири-бирин биле тургандыгын жана өз ара кандай мамиледе экендигин ачыктайт. Беттештирүү ачыктоо талап кылынып жаткан жагдайларды ырастаган адамды суракка алуудан башталат. Аларды суракка алуунун ырааттуулугу тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан аныкталат. Көрсөтмөлөр берилгенден кийин суракка алынгандардын ар бирине тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы суроо бере алат. Беттештирүү жүргүзүлгөн адамдардын ортосунда тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын уруксаты менен бири-бирине суроо берилиши мүмкүн, бул жөнүндө протоколдо белгиленет.
6. Беттештирүү жүргүзүүдө тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы ишке тиркелген буюм далилдерин жана документтерди көрсөтүүгө укуктуу.
7. Беттештирүүгө катышкандардын сурактын мурдагы протоколдорунда камтылган көрсөтмөлөрүн окуп берүүгө, ошондой эле бул көрсөтмөлөрдүн үн жазмасын уктурууга жана видео жазмаларын көргөзүүгө, алар беттештирүүдө көрсөтмө бергенден кийин жана алар протоколго жазылгандан кийин гана жол берилет.
8. Айыпталуучу же шектүү тараптан башка катышуучуну опузалоо, коркутуу же башка мыйзамсыз аракеттер менен беттештирүүнү үзгүлтүккө учуратууга аракет жасалган учурда, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы муну протоколдо көрсөтүү менен, ушул тергөө амалын өткөрүүнү токтотууга милдеттүү.
9. Беттештирүүнүн протоколунда суралып жаткан адамдардын көрсөтмөлөрү алар кандай кезекте берилсе, ошондой жазылат. Беттештирүүнүн ар бир катышуучусу өзүнүн көрсөтмөсүнө, ошондой эле протоколдун ар бир барагына өзүнчө кол коет.
26-глава. Көрсөтмөлөрдү депонирлөө
198-берене. Жабырлануучунун, күбөнүн көрсөтмөлөрүн депонирлөөнүн негизи 1. Жактоочунун жана жактоо тарабынын процесске катышуучуларынын өтүнмөсү боюнча
судья сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө жабырлануучуну, күбөнү аларга жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш боюнча белгилүү болгон жагдайлар жөнүндө суракка алат. Жактоочу жана жактоо тарабынын процесске катышуучулары депонирлөө жөнүндө өтүнмө менен түздөн-түз сотко кайрылат.
2. Ишти маңызы боюнча кароодо сотко чейинки өндүрүштө же сот отурумунда жабырлануучуну, күбөнү кечиктирип суракка алуу жабырлануучунун, күбөнүн жашоосу жана ден соолугу үчүн коркунучка, анын катуу оорушуна, алардын алдыда боло турган чет жакка чыгуусуна же Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары туруктуу жашап турушуна байланышкан объективдүү себептерден улам мүмкүн болбойт деп эсептөөгө негиздер болгон өзгөчө учурларда, мындай жабырлануучу, күбө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн өтүнүчү боюнча тергөө судьясы тарабынан суракка алынышы мүмкүн.
199-берене. Жабырлануучунун, күбөнүн көрсөтмөлөрүн депонирлөө жөнүндө тергөөчүнүн өтүнүчүн кароо тартиби
1. Далилдерди депонирлөө зарыл болгондо тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, жактоочу жана жактоочулар тарабынан процесстин катышуучулары көрсөтмөлөрдү депонирлөө жөнүндө тергөө судьясынын алдында өтүнмө берет. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жабырлануучунун, күбөнүн көрсөтмөлөрүн депонирлөөнүн зарылдыгын тастыктаган жазык ишинин материалдарын кайрылууга тиркейт.
2. Тергөө судьясы өтүнмөнү алган учурдан тартып 3 сутканын ичинде карайт жана анын жыйынтыктары боюнча өтүнмөнү канааттандыруу же аны канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө жүйөөлүү токтом чыгарат. Өтүнмө канааттандырылган учурда судья 3 суткадан кечиктирбестен сурак жүргүзөт, бул жөнүндө прокурорго, жактоочуга жана жактоочу тараптан процесстин катышуучусуна кабарландырылат.
3. Көрсөтмөлөрдү депонирлөө жөнүндө өтүнмөнү канааттандыруудан баш тарткандыгы жөнүндө тергөө судьясынын токтому апелляциялык түрдө даттанылышы мүмкүн.
4. Өтүнмөнү канааттандыруудан тергөө судьясынын баш тартуусу көрсөтмөлөрдү депонирлөө жөнүндө өтүнмөдө сотко жөнөтүү үчүн негиздердин бар экендигин көрсөткөн шарттар келип чыккан учурда тергөөчүгө кайталап кайрылууга жолтоо болбойт.
200-берене. Жабырлануучуну, күбөнү тергөө судьясы тарабынан суракка алуу тартиби 1. Жабырлануучуну, күбөнү суракка алуу сотко чейинки өндүрүш ишинин жери же катуу
оорулуу жабырлануучунун, күбөнүн турган жери боюнча көрсөтмөлөрдү депонирлөө жөнүндө өтүнгөн адамдардын катышуусунда соттук териштирүү мезгилинде жабырлануучуну, күбөнү суракка алуунун ушул Кодекстин 317, 318-беренелеринде каралган эрежелерин сактоо менен соттук отурумда тергөө судьясы тарабынан жүргүзүлөт.
2. Эгерде шектүүнүн суракта катышуусу жабырлануучунун, күбөнүн коопсуздугуна коркунуч келтирсе, шектелүүчү суракка чакырылбайт. Көрсөтмөлөрдү депонирлөөгө адамдарды чакырууну тергөө судьясы уюштурат, шектелүүчүнүн жактоочусу адамдардын суракка келүүсүн камсыз кылууга жардам көрсөтүү жөнүндө тергөө судьясынын алдында өтүнмө бере алат.
3. Жабырлануучуну, күбөнү суракка алуу, эгерде суракка алуу жүргүзүлгөн учурда бир дагы адам шектелүүчү катары кармалбаса жана ошол жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш боюнча шектенүү жөнүндө кабарланбаса, коргоочу тараптын катышуусу жок эле, ушул берененин эрежелери боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн.
4. Чакыруу кагазын алган шектүүнүн, айыпталуучунун келбей калышы суракка алууну жүргүзүүгө жолтоо болбойт. Эгерде чакырууну алган прокурор же жактоочу жүйөөсүз себептер боюнча келбесе жана бул жөнүндө сотко алдын-ала билдирсе, суракка алууну жүргүзүүгө жол берилбейт. Эгерде суракка алууну жүргүзүү жөнүндө өтүнгөн процесстин катышуучусу суракка келбесе же ал суракка алууну өтүнгөн адамды тергөөчү судьяга жеткирип бербесе, суракка алуу жүргүзүлбөйт.
5. Катуу оорулуу жабырлануучуну, күбөнү суракка алуу үчүн көчмө соттук отурум өткөрүлүшү мүмкүн.
6. Суракка алуунун жүрүшүндө жашы жете элек жабырлануучуларга жана күбөлөргө психикалык жаракат келтирүүчү таасир көрсөтүүгө жол бербөө максатында алардын мыйзамдуу өкүлүнүн, жактоочусунун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын өтүнүчү боюнча тергөө судьясы тарабынан алар суракка алынышы мүмкүн.
7. Суракка алуу аяктагандан кийин тергөө судьясы жабырлануучунун, күбөнүн, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын көрсөтмөлөрүн депонирлөө жөнүндө соттук отурумдун протоколун жазык ишинин материалдарына тиркөөгө жөнөтөт.
201-берене. Көрсөтмөлөрдү депонирлөөнүн кесепеттери 1. Ушул Кодекстин 200-беренесинде каралган тартипте суракка алынган жабырлануучу, күбө
ишти маңызы боюнча кароодо кайталап суракка алынбайт. 2. Ишти маңызы боюнча кароодо жабырлануучуну, күбөнү кайталап суракка алууга алардын
көрсөтмөлөрүн тактоо же сотко чейинки иш өндүрүшүндө тергөө судьясы тарабынан суракка алуунун жүрүшүндө ачыкталбаган башка шарттар боюнча зарылчылык келип чыккан учурда жол берилет.
27-глава. Таануу
202-берене. Таануу үчүн көрсөтүү 1. Таануу үчүн көрсөтүү тааный турган адамдын эс тутумунда мурда калган, анын оюндагы
образ боюнча көрсөтүлүүчү объекттин айырмасын же окшоштугун аныктоодон турат. Тааный тургандар күбөлөр, жабырлануучулар, шектүүлөр, айыпталуучулар болушу мүмкүн. Адамдар, адамдын өлүгү жана анын бир бөлүгү, предметтер, жаныбарлар, жайлар жана жер участоктору таанып билүүнүн объекттери болуп саналат.
2. Төмөнкүдөй учурларда таанып билүү жүргүзүлбөйт: 1) таануучунун таанууга тоскоолдук кылуучу дене-боюнда кемчиликтери болсо; 2) таанылуучу объекттин аны таанууга мүмкүндүк берүүчү касиеттери жок болсо; 3) тааный турган адам башка процесстик аракеттерге катышып, анын жүрүшүндө тиешелүү
объектти кабылдаган болсо; 4) тааный турган адам сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө таануу объектисин мурда эле билген
болсо; 5) тааный турган адам таануу объектисин мурда жакшы билсе жана ушул объекттин
индивидуалдуулугуна шек жаратпаган белгилерди так атап берсе; 6) анын окшоштугун айкын белгилөөчү объект жөнүндө маалыматтар болсо. 3. Адамды же предметти ошол эле таанылган же ошол эле белгилер боюнча кайталап таануу
жүргүзүлбөйт. 4. Объект төмөнкүдөй учурларда сүрөтү боюнча таануу үчүн көрсөтүлөт: 1) эгерде объект натурасында жок болсо; 2) объекттин тышкы түрү өзгөрсө жана аны реконструкциялоо мүмкүн болбосо же максатка
ылайыктуу болбосо;
3) объект жана тааный турган адам бири-биринен алыс болсо жана аларды бир жерге транспорт менен алып баруу максатка ылайыктуу эмес болсо же мүмкүн болбосо.
5. Таануучу төмөндөгүлөр боюнча алдын ала суракка алынат: 1) тиешелүү адамга же предметке ал байкоо жүргүзгөн жагдайлар жөнүндө; 2) ал мурда аталган объектини кабылдады беле; 3) таануучу объектинин мүнөзүнө жана толук кабылдоосуна таасир этүүсү мүмкүн болгон сезүү
же психика органдарынын кандайдыр бир деффектилери бар беле; 4) ал тааный ала турган белгилер жана өзгөчөлүктөр жөнүндө. 6. Таануу үчүн бир эле учурда тааный турган бир адамга бир нече таанылуучу адамды
көрсөтүүгө, ошондой эле таануу үчүн адамды бир эле учурда бир нече тааный туугандарга көрсөтүүгө тыюу салынат.
7. Адамдарды же предметтерди таануу башка орун-жайдан көрсөтүү менен видео конференция режиминде жүргүзүлүшү мүмкүн.
203-берене. Таануу үчүн көрсөтүүнүн тартиби 1. Адамды таануу үчүн көрсөтүүнү баштоонун алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын
ыйгарым укуктуу кызмат адамы тааный турган адамдан ошол адамдын кебетеси жана белгилери жөнүндө сурайт, ал жөнүндө протокол түзүлөт. Эгерде адам адамды тааный турган белгилерди атай албагандыгын, бирок аны башка белгилеринин жыйындысы боюнча тааный ала тургандыгын билдирсе, анда протоколдо ал таанылуучуну кайсы белгилеринин жыйындысы боюнча тааный тургандыгы көрсөтүлөт. Тааный турганга таануу үчүн көрсөтүлө турган адамды алдын ала көрсөтүүгө жана ошол адамдын белгилери жөнүндө башка маалыматтарды берүүгө тыюу салынат.
2. Таануу үчүн көрсөтүү тааный турганга таануу үчүн көрсөтүлүүчү адамдарды көңүл буруп карап чыгуу үчүн мүмкүнчүлүктөрдү камсыз кылуучу шарттарда жүргүзүлүшү керек, атап айтканда, тааный турганга таанылуучуларды кылдаттык менен карап чыгуу үчүн жетиштүү убакыт берүү; тааный тургандын талабы боюнча таанылуучуларды белгилүү бир абалда жайгаштыруу; шарттардын жана жагдайдын таанылуучу адамды кабылдаган учурда болгон шарттар жана жагдайлар менен окшоштугу.
3. Арасында таанылуучу жүргөн башка адамдардын тергөө амалдарына катышуусу таануучунун алар менен тааныш эмес шартында жана алардын ыктыярдуу макулдугу менен гана болушу мүмкүн. Арасында таанылуучу адам көрсөтүлгөн чакырылган адамдарга тергөө амалдарынын максаттары жана тартиби, алардын укуктары жана милдеттери түшүндүрүлөт.
4. Таанылуучу адам ошол эле жыныстагы башка адамдар менен бирге көрсөтүлөт, алар үчтөн кем эмес болот, курагында, кебетесинде жана кийиминде кескин айырмачылыктары болбошу керек. Адамды таануу үчүн көрсөтөөрдүн алдында, ага таануучу жок кезде башка көрсөтүлүүчү адамдардын арасында каалаган жерге туруусу сунушталат.
5. Эгерде тааный турган адам күбө же жабырлануучу болсо, ага көрсөтмө берүүдөн баш тартуу үчүн жана билип туруп жалган көрсөтмө берүүсү үчүн жазык жоопкерчилигине тартылары эскертилип, анын өзүнө, жубайына жана жакын туугандарына каршы күбө бербөөгө укугу түшүндүрүлөт.
6. Тааный турган адамга көрсөтүлгөн адамдарды карап чыгуу жана ал кимдир бирөөнү таанып жаткандыгын, эгерде тааныса кайсы белгилери боюнча тааныгандыгын түшүндүрүп беришин билдирүү сунушталат.
7. Таанылуучу адамдын коопсуздугун камсыз кылуу максатында таануу таанылуучу адам тааный турган адамды көрбөгөн жана укпаган шарттарда, башкача айтканда, визуалдык жана аудиобайкоо жүргүзүү жок шарттарда жүргүзүлүшү мүмкүн.
8. Зарыл болгон учурда таануу ушул берененин талаптарын сактоо менен сүрөттөр, видео жазуунун материалдары боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн. Таанууну сүрөттөр, видео жазуунун материалдары боюнча жүргүзүү таануу үчүн адамды андан ары көрсөтүү мүмкүндүгүн жокко чыгарбайт.
9. Таанылуучу адам түшкөн сүрөт тааный турганга башка сүрөттөр менен бирге көрсөтүлөт, алардын саны кеминде үчөө болууга тийиш жана алар сүрөттү кабылдоого олуттуу таасир эткен сапаттуу мүнөздөмөлөрү жана башка өзгөчөлүктөрү боюнча бири-биринен кескин түрдө айырмаланбашы керек. Башка сүрөттөрдөгү адамдар ошол эле жыныста болуп, таанылуучу адам менен жаш курагы, кебетеси жана кийими боюнча кескин айырмачылыктары болбошу керек. Ушул эле талаптар таанылуучу адамдын келбети бар видео материалдарга кирет жана алар мында кеминде үч адамдын келбети түшүрүлгөн шартта көрсөтүлүшү мүмкүн жана алар ошол эле жыныста болуп, таанылуучу адам менен жаш курагында, кебетесинде жана кийиминде кескин айырмачылыктары болбошу керек.
10. Адамды таануу үчүн көрсөтүүдө таанууну техникалык каражаттар менен белгилөө үчүн адистер, психологдор, педагогдор жана башка адистер тартылышы мүмкүн.
11. Үнүнүн, сүйлөшүнүн өзгөчөлүктөрү боюнча таанууда таануу үчүн адамды көрсөтүү таанылуучу адамдын тааный турган адамды көрбөгөн шарттарда жүргүзүлүшү мүмкүн.
12. Эреже катары, адамдын өлүгү жалгыз көрсөтүлөт. Катастрофалар жөнүндө иштер жана курмандыктардын саны көп болгон башка иштер боюнча адамдын өлүгүн таануу үчүн көрсөтүү бардык каза болгондор менен жүргүзүлүшү мүмкүн. Зарыл болгон учурда тергөөчүнүн көрсөтүүсү боюнча адамдын өлүгүн таануучуга көрсөтөөрдүн алдында, адис өлүктү гримдейт. Тергөөчүнүн адамдын өлүгүн ал турган жерде сакталышын камсыз кылуу жөнүндө көрсөтүүсү таануу үчүн көрсөтүүнү жүргүзүүгө зарыл болгон убакыттын ичинде аткаруу үчүн милдеттүү.
13. Предмет кеминде үч санда бир түрдүү предметтердин тобунда көрсөтүлөт, алар аталышы жана дайындалышы боюнча эле эмес, жалпысынан өлчөмү, формасы, модели жана өңү боюнча дал келиши керек. Окшош объекттерди табуу мүмкүн болбогон же кыйын болгон предметтерди таанууда, таануу жападан-жалгыз көрсөтүлгөн нускада жүргүзүлөт. Эгерде тааный турган адам ага көрсөтүлгөн предметтердин бирин көрсөтсө, ага ал кайсы белгилер же өзгөчөлүктөр боюнча ушул предметти тааныгандыгын түшүндүрүп берүү сунушталат.
14. Суракта иш үчүн маанилүү болгон документтерди таануу үчүн көрсөтөөрдүн алдында тааный тургандан сыянын өңү, реквизиттердин жайгашуусу, сызып оңдоолордун, түзөтүүлөрдүн болушу, тигил же бул тамгалардын же цифралардын графикалык жазылыштарынын өзгөчөлүктөрү суралат. Документ анын тышкы түрү, графиги жана текстин жалпы көрүнүшүнүн түспөлү боюнча таанылат. Жазуу (жалпы жана жеке) белгилери документти таануу үчүн негиз боло албайт. Документ таануучуга жападан-жалгыз нускада көрсөтүлүшү мүмкүн.
15. Жаныбарларды таануу предметтерди таануу үчүн окшош тактикада эле көрсөтүлөт. Аларды таануу жаныбарларда болгон тукумунун, жынысынын, жашынын жана башка нерселердин, айрыкча такасынын, тамгасынын, дене боюнун өзгөчөлүктөрүнүн жана деффектилеринин, үйрөтүлгөн өзгөчөлүктөрүнүн белгилери боюнча жүргүзүлөт.
204-берене. Таануу үчүн түзүлүүчү протокол 1. Таанууну жүргүзүү жөнүндө ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарына ылайык
протокол түзүлөт, анда таануучу адамды, буюмду же өлүктү тааныгандыгы боюнча белгилер коюлат же адам таанылуучуну, буюмду же өлүктү кайсы белгилери боюнча тааныгандыгынын жыйындысы боюнча белгиленет.
2. Ушул Кодекстин 203-беренесинин 7-бөлүгүндө көрсөтүлгөн учурларда, таануу үчүн берилген протоколдо, ушул беренеде келтирилген маалыматтардан тышкары, таануу үчүн коюлган адам таанылуучу адамды көрбөгөн жана укпаган шарттарда таануу үчүн жүргүзүлгөн белгилер милдеттүү белгиленет, таануу үчүн андай көрсөтүүнү ишке ашыруунун бардык жагдайлары жана шарттары көрсөтүлөт, ошондой эле таануу үчүн берилген адамга таануунун өз жыйынтыктары кабарландырылат. Мындай учурда, тааныган адамдын анкеталык маалыматтары протоколго киргизилбейт жана өзүнчө сакталат.
3. Тергөө аракетинин жүрүшүн так жазып алуу техникалык каражаттарды пайдалануу менен жүргүзүлөт, мында таануу үчүн коюлган адамдардын, буюмдардын же өлүктүн сүрөттөрү жана видео жазуу материалдары протоколго тиркелет.
Ушул Кодекстин 203-беренесинин 7-бөлүгүндө көрсөтүлгөн учурларда, таанылган адам белгилениши мүмкүн болгон бардык сүрөттөр, көрмө жазып алуу материалдары аталган жазык ишинин же жорук жөнүндө иштин материалдарынан өзүнчө сакталат.
28-глава. Тинтүү. Алып коюу
205-берене. Тинтүү жана алып коюу өндүрүшүнүн негизи жана тартиби 1. Имарат бөлмөсүндө же башка жерде, же болбосо адамда кылмыш куралы, предмети,
документтер жана жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш үчүн мааниси болушу мүмкүн болгон баалуулуктар, анын ичинде камакка алууга жаткан мүлк бар деп эсептөөгө жетиштүү маалыматтын болушу тинтүүнү жүргүзүү үчүн негиз болуп саналат. Тинтүү издөөдөгү адамдарды жана өлүктөрдү табуу максатында жүргүзүлүшү мүмкүн.
2. Иш үчүн мааниси бар аныкталган предметтерди жана документтерди алып коюу зарыл болсо, эгерде алар кимде жана кайсы жерде экендиги так белгилүү болгондо, ошондой эле мүлктү конфискациялоо максатында аларды алып коюу жүргүзүлөт.
3. Тинтүү жана алып коюу тергөө судьясынын чечиминин негизинде жүргүзүлөт: 4. Эгерде тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы
төмөндөгүдөй учурларда жетиштүү негиздердин болгондугун далилдебесе, тергөө судьясы тинтүү жөнүндө өтүнүчтү канааттандыруудан баш тартат:
1) кылмыш жана (же) жорук жасалса; 2) изделген буюм, документтер иш үчүн маанилүү болсо; 3) изделип жаткан буюмдарда, документтерде камтылган маалыматтар иш боюнча далил
болушу мүмкүн болсо; 4) изделген буюмдар, документтер же адамдар көрсөтүлгөн жерде болсо. 5. Тинтүү сотко чейинки өндүрүшүн ар кандай учурунда жүргүзүлүшү мүмкүн. 6. Тинтүү жана алып коюу сүрөт-видео тартып алууларды пайдалануу менен, ал эми зарыл
учурларда, ошондой эле адистин, котормочунун катышуусу менен жүргүзүлөт. 7. Жабырлануучулар, айыпталуучулар, шектүүлөр изделген объектилерди таануунун
зарылчылыгы болгондо, тинтүүгө, алып коюуга катышууга тартылышы мүмкүн. 8. Өзгөчө учурларда, изделүүчү же алып коюуга жаткан объект шашылбоонун кесепетинен
аны табуу маанисин жоготушу, бузулушу же кылмыштык максаттарда пайдаланылышы, же болбосо изделүүчү адам жашынып калышы, тинтүү жана алып коюу тергөө судьясынын чечими жок жүргүзүлүшү, бирок кийин ага тинтүүнү жүргүзүү жөнүндө жазуу жүзүндө 24 сааттын ичинде ага жөнөтүлүшү мүмкүн болгон объектини алып коюунун реалдуу коркунучу болгондо жүргүзүлөт. Көрсөтүлгөн кабарламаны, протоколду жана тинтүүнүн, алып коюунун жыйынтыктарында алынган башка материалдарды алгандан кийин, тергөө судьясы жүргүзүлгөн тинтүүнүн, алып коюунун мыйзамдуулугун текшерет жана анын мыйзамдуулугу же мыйзамсыздыгы жөнүндө чечим чыгарат. Эгерде жүргүзүлгөн тинтүүнүн, алып коюнун мыйзамсыздыгы жөнүндө чечим кабыл алынган учурда, андай аракетке иш боюнча далил катары жол берилиши мүмкүн эмес.
9. Тинтүү жүргүзүлгөнгө чейин тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы анын өндүрүшү жөнүндө токтомду тинтүү жүргүзгөн адамга көрсөтүүгө милдеттүү жана аларга иш үчүн мааниси болушу мүмкүн болгон, алып коюуга жаткан предметтерди жана документтерди ыктыярдуу тапшырууну сунуштайт. Эгерде алар ыктыярдуу берилсе жана алып коюуга жаткан предметтерди жана документтерди катып коюудан коркуунун негизи жок болсо, тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы андан ары издөө жүргүзүүгө укуктуу. Тинтүү жүргүзүүдө менчик ээси ыктыярдуу ачуудан баш тарткан жабык имарат, бөлмөлөр жана сактоочу жайлар ачылышы мүмкүн. Мында эшиктердин жана башка предметтердин зарылчылык туулбаган бекитмелерин бузууга жол берилбөөгө тийиш.
10. Тинтүү жүргүзүлгөнгө чейин тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы анын өндүрүшү жөнүндө токтомду көрсөтүүгө милдеттүү жана алып коюуга жаткан предметтерди же (жана) документтерди өткөрүп берүүнү сунуштайт. Ыктыярдуу берилген
объектилер алып коюлат жана ушуну менен алып коюу аяктайт. Баш тартылган учурда алып коюу мажбурлап жүргүзүлөт.
11. Жашаган адамдардын эркине каршы, алардын менчигинде же башка укугунда турган турак жайларды, бөлөк объектилерди, уюмдарды тинтүү жана алып коюу ушул Кодекстин 165- беренесинин 7 жана 8-бөлүктөрүндө көрсөтүлгөн адамдардын катышуусу менен жүргүзүлөт. Жактоочунун, ошондой эле тинтүү жүргүзүлгөн имараттагы адамдын адвокатынын тинтүү жүргүзүүгө катышууга укугу бар.
12. Дипломатиялык өкүлчүлүктөр ээлеген имараттарда, ошондой эле дипломатиялык өкүлчүлүктөрдүн мүчөлөрү жана алардын үй-бүлөлөрү жашаган үйлөрдө тинтүү жана алып коюу ушул Кодекстин 165-беренесинин 9-бөлүгүндө белгиленген талаптарды сактоо менен жүргүзүлөт.
13. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тинтүүдө жана алып коюуда табылгандарды ошол үйдү ээлеген адамдардын жана башка адамдардын жеке турмушунун шарттарын ачыкка чыгарбоо үчүн чараларды көрүүгө милдеттүү.
14. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тинтүү жана алып коюу жүргүзүлгөн имараттагы жана жердеги адамдарга жана имаратка же ал жерге келген адамдарга аны таштап кетүүгө, ошондой эле тинтүү жана алып коюу аяктаганга чейин бири-бири менен же башка адамдар менен пикир алышууга тыюу салууга укуктуу.
15. Тинтүүнү жана алып коюуну жүргүзүүдө тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы ишке тиешеси болушу мүмкүн предметтерди жана документтерди алып коюу менен чектелүүгө тийиш. Жүгүртүүгө тыюу салынган предметтер жана документтер алардын ишке тиешелүүлүгүнө карабастан алып коюуга жатат.
16. Электрондук алып жүрүүчүлөрдөгү маалыматтарды тинтүүнү же алып коюуну жүргүзүү адистин катышуусу менен ишке ашырылат. Алынып коюлуучу маалыматтардын электрондук алып жүрүүчүлөрүнүн мыйзамдуу менчик ээсинин же колдонуучунун өтүнүчү боюнча, алынып коюлуучу маалыматтардын электрондук алып жүрүүлөрүн тинтүүгө жана алып коюуга катышкан адис тарабынан маалыматтарды көчүрмөлөө жүзөгө ашырылат. Маалыматтарды көчүрмөлөө алынып коюлуучу маалыматтардын электрондук алып жүрүүчүлөрүнүн мыйзамдуу менчик ээси же колдонуучусу берген башка электрондук маалыматтарды алып жүрүүчүлөргө жасалат. Тинтүү жүргүзүүдө, эгерде бул кылмышты тергөөгө жолтоо кылышы мүмкүн болсо же болбосо маалыматтарды жоготууга же маалыматтардын өзгөрүшүнө алып келсе, маалыматтарды көчүрмөлөөгө жол берилбейт.
Көчүрмөлөнгөн маалыматтар камтылган маалыматтардын электрондук алып жүрүүчүлөрү алынып коюлуучу электрондук алып жүрүүчүлөрдүн маалыматтарынын мыйзамдуу менчик ээсине же колдонуучусуна өткөрүлүп берилет, бул жөнүндө протоколго жазылат.
17. Ишке тиешелүү болбогон буюмдар тиешелүүлүгүнө жараша кайтарылып берилүүгө жатат, бирок аларга залалдын ордун толтурууну камсыз кылуу үчүн камак салынышы мүмкүн.
18. Бардык алып коюлуучу предметтер жана документтер тинтүүгө жана алып коюуга катышкан адамдарга көрсөтүлөт, таңгакталат жана тинтүү жана алып коюу жүргүзүлгөн жерде мөөр басылат жана көрсөтүлгөн адамдардын кол тамгасы менен күбөлөндүрүлөт.
206-берене. Жеке тинтүү 1. Негиздер болгондо жана ушул Кодекстин 205-беренесинде каралган тартипте жазык иши
үчүн мааниге ээ болушу мүмкүн болгон предметтерди жана документтерди табуу жана алып коюу максатында шектүүнү, айыпталуучуну жекече тинтүү жүргүзүлөт.
2. Адамды кармоодо же аны камакка алууда, ошондой эле имарат жайында же тинтүү жүргүзүлүп жаткан башка жайда турган адам иш үчүн мааниге ээ болушу мүмкүн болгон предметтерди же документтерди жашырып жатат деп эсептөөгө жетиштүү негиздер болгондо, жекече тинтүү тиешелүү тергөө судьясынын токтомусуз жүргүзүлүшү мүмкүн.
3. Эгерде адистер ушул тергөө амалына катышса, жекече тинтүү бир жыныстагы адам тарабынан ошол жыныстагы адистердин катышуусунда жүргүзүлөт. Жекече тинтүүнү жүргүзүүдө тинтүүгө алынып жаткан адамдын коопсуздугу жана ден соолугу камсыз кылынууга тийиш, ошондой эле анын кадыр-баркын кемсинтүүчү аракеттер жасалбашы керек.
207-берене. Тинтүү же алып коюу протоколу 1. Жүргүзүлгөн тинтүү жана алып коюу жөнүндө ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарын
сактоо менен протокол түзүлөт. 2. Протоколдо кайсы жерде жана кандай жагдайларда нерселер же документтер
табылгандыгы, алардын кандай абалда болгондугу, кандай сакталгандыгы, алар ыктыярдуу түрдө берилгендиги же мажбурлап алынгандыгы көрсөтүлөт. Бардык алынып коюлган предметтер протоколдо санын, өлчөмүн, салмагын, жеке белгилерин жана мүмкүнчүлүккө жараша наркын көрсөтүү менен саналып жазылууга жатат. Тинтүү процессиндеги алып коюуда, көп сандагы предметтерди алууда ошол предметтердин атайын тизмеси түзүлөт, бул протоколдо чагылдырылат жана ал да тизмектин курамдык бөлүгү болуп саналат.
3. Эгерде тинтүү же алып коюу жүргүзүүдө предметтерди же алып коюуга жаткан документтерди жок кылуу же катып коюу аракеттери көрүлсө, бул кабыл алынган чараларды көрсөтүү менен протоколдо чагылдырылууга тийиш.
4. Тинтүү же алып коюу протоколунун көчүрмөсү ал жүргүзүлгөн адамга же анын эрезеге жеткен үй-бүлө мүчөсүнө кол койдуруу менен тапшырылат, ал эми алар жок болсо, турак жай- эксплуатациялоо уюмунун же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын өкүлүнө тапшырылат. Эгерде тинтүү жана алып коюу уюмда жүргүзүлсө, протоколдун көчүрмөсү анын өкүлүнө берилгендиги жөнүндө кол койдурулуп, тапшырылат.
29-глава. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү жана аны жүргүзүү тартиби
208-берене. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү 1. Териштирилип жаткан окуяга байланыштуу жабырлануучунун, күбөнүн, шектүүнүн жана
айыпталуучунун көрсөтмөлөрүн текшерүү төмөнкүдөй максаттарда жүргүзүлөт: 1) өткөн окуялардын шарттары менен салыштыруу жолу аркылуу мурда суракка алынган
адамдардын көрсөтмөлөрүндөгү кенемтелердин ордун толтуруу жана карама-каршылыктарды четтетүү;
2) мурда белгиленген фактыларды текшерүү; 3) жаңы далилдерди табуу; 4) анын ичинде өз аракеттерин же башка адамдардын аракеттерин демонстрациялоо жолу
менен кылмыш жана (же) жорук жасоо механизмдерин конкреттештирүү. 2. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү мурда суракка алынган адам тарабынан жагдайдын орун
алган жерин жана изилдөөгө алынган окуянын далилдерин көргөзүү менен түшүндүрүлөт. Бул аракеттерге кандайдыр бир четтен туруп кийлигишүүгө жана багыт берүүчү суроолорго жол берилбейт.
3. Жеринде бир нече адамдардын көрсөтмөлөрүн бир эле мезгилде текшерүүгө жол берилбейт.
4. Шектүүнүн, айыпталуучунун жеринде көрсөтмөлөрүн текшерүү алардын макулдугу менен жүргүзүлөт. Күбө, жабырлануучу көрсөтмөлөрдү текшерүүгө катышуудан баш тартууга укуксуз.
5. Зарыл болгондо тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүүгө катышууга котормочуну, адисти, экспертти тартат, ошондой эле айыпталуучунун же шектүүнүн жактоочусу, жабырлануучунун өкүлү, ага юридикалык жардам көрсөтүү үчүн чакырылган адвокат катыша алат.
209-берене. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү жүргүзүүнүн тартиби 1. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү суракка алуу протоколун милдеттүү түзүү шартында
көрсөтмөлөрү текшерилүүгө тийиш шектүүнү, айыпталуучуну, күбөнү, жабырлануучуну суракка алгандан кийин жүргүзүлөт.
2. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү жүргүзүү башталаардын алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы анын катышуучуларына алардын укуктарын жана милдеттерин, ошондой эле тергөө аракетинин максатын жана тартибин түшүндүрөт. Күбөгө
жана жабырлануучуга мында билип туруп жалган көрсөтмө бергендиги үчүн, көрсөтмө берүүдөн баш тарткандыгы же качкандыгы үчүн жазык жоопкерчилиги жөнүндө эскертилет.
3. Көрсөтмөсү текшерилип жаткан адамга ага мурда суракта кабарландырылган жерге жиберүү багытын, анын көрсөтмөлөрүн текшерүү жүзөгө ашырылган жерге жөнөтүлүшүн, ошондой эле ал көрсөтмө бере турган участокторду жана предметтерди аныктоону эркин тандап алуу мүмкүнчүлүгү берилет.
4. Иш боюнча далилдүү мааниге ээ болушу мүмкүн болгон предметтерди жана документтерди жеринде текшерүүнүн жүрүшүндө табылган предметтер жана буюмдар алып коюлат, таңгакталат жана мөөр басылат, бул жөнүндө протоколдо чагылдырылат.
5. Жүргүзүлгөн аракеттер ага катышкан адамдардын ар-намысын жана абийирин кемсинтүүгө тийиш эмес.
6. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү жүргүзүүдө ченөө, сүрөткө тартуу, үн-жана видео жазып алуулар жүргүзүлөт, пландар жана схемалар түзүлөт. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүүдө үн жана видео жазып алуу каражаттарын пайдалануу ушул Кодекстин 193-беренесинде баяндалган эрежелер боюнча жүргүзүлөт.
7. Көрсөтмөлөрдү жеринде текшерүү жүргүзүү жөнүндө ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарын сактоо менен протокол түзүлөт. Протоколдо, ошондой эле текшерүүлөрдү жеринде жүргүзүүнүн конкреттүү максаты, ага адамдардын ыктыярдуу катышуусу; текшерүүнүн катышуучуларынын жүрүшүнүн акыркы чеги; жер которуп жүрүүнүн жана жүрүү маршрутунун ыкмаларын жана ал маршрутка байланыштуу текшерүүнүн катышуучуларынын көрсөтмөлөрүн жазуу; жүрүштүн акыркы пунктун жазуу; бул пунктка кирген көрсөтмөлөр; көрсөтүлгөн жерде жасалган аракеттерди жазуу; кароонун жыйынтыгында ал жерде табылгандардын бардыгы такталып түшүрүлүүгө тийиш.
30-глава. Тергөө эксперименти жана анын өндүрүш тартиби
210-берене. Тергөө эксперименти 1. Тергөө эксперименти иш боюнча чогулган далилдерди текшерүү, жаңы далилдерди алуу,
иш үчүн мааниге ээ болгон тигил же бул көрүнүштөрдүн жана фактылардын мүмкүндүгү же мүмкүн эместиги жөнүндө тергөө версияларын текшерүү жана баалоо максатында атайын аракеттерди жүргүзүүнү билдирет. Экспериментти жүргүзгөндө, тактап айтканда, конкреттүү шарттарда кандайдыр бир фактыларды кабыл кылуу, белгилүү бир аракеттерди жасоо мүмкүндүгү, кандайдыр бир окуянын болушу текшерилиши, ошондой эле болуп өткөн окуянын ырааты жана издердин пайда болуусунун механизми белгилениши мүмкүн.
2. Тергөө эксперименти көп жолу жүргүзүлүшү мүмкүн. Бул учурда ар бир жолу экспериментти өткөрүүнүн шарттарын чагылдыруу менен протокол түзүлүүгө тийиш.
3. Зарыл болгондо тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын өз кароосу боюнча тергөө экспериментине катышууга жабырлануучу, күбө, адис, эксперт, ошондой эле шектүү жана айыпталуучу алардын макулдугу менен тартылышы мүмкүн.
4. Шектүү, айыпталуучу жана анын жактоочусу алардын өтүнүчү боюнча өткөрүлгөн тергөө экспериментине катышууга укуктуу. Ушул Кодексте каралган учурларда тергөө экспериментине котормочу, адис, педагог же психолог катышууга укуктуу.
5. Эгерде экспериментке катышкан адамдардын өмүрү жана ден соолугу үчүн коркунуч болсо, алардын ар-намысы жана кадыр-баркы кемсинтилсе, материалдык залал келтирилсе, тергөө экспериментин жүргүзүүгө жол берилбейт.
6. Тергөө эксперименти болуу мүмкүндүгү текшерилип жаткан, кайталанып жасалган окуялар жана аракеттер болуп өткөн шарттарга кыйла жакын шарттарда жүргүзүлөт.
7. Тергөө эксперименти анын жүрүшүн жана натыйжаларын белгилөө үчүн техникалык каражаттарды милдеттүү түрдө колдонуу менен жүргүзүлөт. Тергөө экспериментин жүргүзүүдө фотосүрөткө тартуу, үндү жазуу жана видео жазуу жүргүзүлөт, башка илимий-техникалык каражаттар колдонулат, пландар, чиймелер түзүлөт.
211-берене. Тергөө экспериментин жүргүзүү тартиби 1. Тергөө экспериментин жүргүзүү башталаардын алдында тергөөчү, алгачкы текшерүү
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы төмөнкүлөрдү жүзөгө ашырат: 1) аракеттердин орун алган жерин жана убактысын, кезектүүлүгүн белгилейт жана
эксперимент жүргүзүлгөн жердеги шарттар менен алдын ала тааныштырат; 2) жасалган кылмыштын жана (же) жоруктан же алдын ала өткөрүлгөн реконструкциялоодон
кийинки убакыттын ичиндеги шарттардын болушун же кандайдыр бир өзгөрүүлөрдүн жоктугун тактайт;
3) зарыл болгондо кылмыштын жана (же) жоруктун учурунда же анын айрым предметтеринин мезгилинде болгон түрлөрүн эске алуу менен шарттарды жаңыча реконструкциялоону жүргүзөт; объектилерди жана предметтерди тандоону жүзөгө ашырат;
4) эксперименттин шарттарынын текшериле турган окуянын шарттарына дал келүүсүн текшерет; зарыл болгон учурда эксперименттин жүрүшүнө олуттуу таасир тийгизиши мүмкүн болгон шарттар моделдештирилүүгө тийиш, алынуучу жыйынтыктардын объективдүүлүгү мына ушуга жараша болот.
2. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы эксперименттин катышуучуларына укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт.
3. Тергөө экспериментин жүргүзүүдө ушул Кодекстин 163-беренесинин талаптарын сактоо менен протокол түзүлөт.
Протоколдо ошондой эле тергөө экспериментин жүргүзүү максаты; реконструкциялоо шарттарына туш болгондугу; эксперимент жүргүзүүнүн шарттары; экспериментте кандай предметтердин пайдаланылгандыгы; аракеттерди жүргүзүүнүн ырааттуулугу жана ар бир эксперименттин мазмуну жана жыйынтыктары көрсөтүлүүгө тийиш.
4. Зарыл болгон учурларда тергөө эксперименти жүргүзүлгөн жерди күзөтүү уюштурулат жана анын катышуучуларынын коопсуздугун камсыз кылуу чаралары көрүлөт.
31-глава. Атайын тергөө аракеттери
212-берене. Атайын тергөө аракеттерин өткөрүүнүн негиздери жана шарттары 1. Жазык сот өндүрүшүндө далилдөөгө жаткан шарттарды билүү үчүн, кызыкчылыктары
козголгон адамдар жазык сот өндүрүшүнө тартууну маалымдабай туруп, тергөө аракеттери менен муну аныктоо мүмкүн болбогон фактылар жөнүндө маалымат алуу зарыл учурларда, ушул главада каралган атайын тергөө аракеттери жүргүзүлөт.
2. Тергөөчү атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү зарыл болсо тергөө судьясынын алдында тиешелүү өтүнмөнү козгойт, бул жөнүндө прокурорду кабарландырат.
3. Атайын тергөө аракеттери оор жана өзгөчө оор кылмыштардын категориясына кирген жазык иштери боюнча жүргүзүлөт.
4. Айрым адамдардын арызы болгондо, ошондой эле эгерде жабырлануучуга, күбөгө же процесстин башка катышуучусуна же алардын жакын туугандарына, жубайына зордук-зомбулук же башка мажбурлоо же мыйзамсыз аракеттер жасалды деп болжогон негиздер болгон учурларда, алардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен ушул Кодекстин 213-беренесинин 2, 3, 5 жана 6- пункттарында каралган атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүгө уруксат берилет.
Дайынсыз жоголгон адамдарды издөө жөнүндө айрым адамдардын арызы болгондо, ушул Кодекстин 213-беренесинин 2, 3, 5 жана 6-пункттарында каралган атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүгө уруксат берилет.
5. Анча оор эмес кылмыштарды табуу, болтурбоо жана ачыктоо үчүн ушул Кодекстин 213- беренесинин 3, 10, 11-пункттарында каралган атайын тергөө аракеттери жүргүзүлөт.
6. Эгерде үчүнчү адам иш үчүн мааниси бар маалыматты алат жана өткөрүп берет деген негиздер (маалыматтар) бар деген шарттар болсо, анда атайын тергөө аракети үчүнчү адамга карата, бирок ушул берененин 2 жана 7-бөлүктөрүнүн талаптарын сактоо менен жүргүзүлүшү мүмкүн.
7. Атайын тергөө аракети жазык иши боюнча тергөөчү тарабынан, же анын тапшыруусу боюнча - атайын ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан сотко чейинки өндүрүш иши жүргүзүлөт. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу кызмат адамынын чечими боюнча атайын билимге ээ адистер, ошондой эле жашыруун негизде көмөктөшүүнү каалаган башка адамдар тартылышы мүмкүн.
8. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүдө жашыруун кызматташууга, эгерде андай кызматташуу кесиптик мүнөздөгү жашыруун маалыматтарды ачыктоого байланыштуу болсо, адвокаттарды, нотариустарды, медициналык кызматкерлерди, дин кызматчыларын, журналисттерди тартууга тыюу салынат.
9. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүдө маалыматтык тутумдар, видео жана аудио жазып алуу жабдуулары, сүрөткө тартып алуу, ошондой эле башка техникалык каражаттар пайдаланылат. Атайын техникалык каражаттардын түрлөрүнүн тизмеси Өкмөт тарабынан белгиленет.
10. Кесиптик жардам көрсөтүүнү жүзөгө ашырган адвокаттарга карата атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүгө тыюу салынат.
11. Ушул Кодексте каралбаган максаттарга жана милдеттерге жетишүү үчүн атайын тергөө аракеттерин жүзөгө ашырууга, ошондой эле аны өткөрүүнүн жүрүшүндө алынган маалыматтарды пайдаланууга жол берилбейт.
213-берене. Атайын тергөө амалдарынын түрлөрү Кылмыштардын бетин ачуу жана тергөө үчүн төмөнкүдөй атайын тергөө амалдары
жүргүзүлөт: 1) почталык-телеграфтык жөнөтүүлөргө камакка коюу жана аларды текшерүү жана (же) алып
коюу; 2) сүйлөшүүлөрдү тыңшоо; 3) абонент менен абоненттик түзүлүштүн ортосундагы байланыштуу жөнүндө маалыматты
алуу; 4) компьютерден, серверден жана башка түзүлүштөрдөн маалыматты алуу; 5) адамдарды же жерлерди аудио, видео контролдоо; 6) адамды же жерди байкоо; 7) турак жайга же адамдын башка ээлигине кирүү жана текшерүү; 8) экспертиза жүргүзүү максатында салыштырма изилдөөлөр үчүн үлгүлөрдү алуу; 9) кылмыштык чөйрөгө киргизүү жана (же) кылмыштуу ишти туурамыш болуу; 10) контролдонуучу жеткирүү; 11) контролдук сатып алуу.
214-берене. Атайын тергөө аракетин жүргүзүү жөнүндө өтүнмө козгоо 1. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү чечими ушул Кодекстин 36-главасынын талаптарына
ылайык тергөө судьясы тарабынан кабыл алынат. 2. Өтүнмө алынган учурдан тартып 24 сааттын ичинде тергөөчүнүн катышуусу менен тергөө
судьясы тарабынан каралууга жатат. 3. Өтүнмөдө төмөнкүлөр камтылууга тийиш: 1) өтүнмө түзүлгөн жер жана убактысы; 2) өтүнмөнү тергөө судьясынын кароосуна киргизген тергөөчүнүн кызмат орду, фамилиясы
жана аты-жөнү; 3) берилген өтүнмөнү териштирүүгө байланыштуу кылмыштын фабуласын кыскача жазуу; 4) Жазык кодексинин беренелерин (беренелердин бөлүктөрүн) көрсөтүү менен кылмышты
жазык-укуктук жактан квалификациялоо; 5) атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүнүн зарылдыгын жана кылмыш жөнүндө жана аны
башка ыкма менен жасаган адам жөнүндө маалымат алуу мүмкүнчүлүгүнүн жоктугун негиздөө;
6) атайын тергөө аракетин жүргүзүү пландаштырылып жаткан адам, орун алган жери же предмет жөнүндөгү маалыматтар;
7) жүргүзүү зарыл болгон атайын тергөө аракеттеринин түрүн (түрлөрүн) көрсөтүү, максаты, ошондой эле аны (аларды) өткөрүү мөөнөтүн негиздөө;
8) атайын тергөө аракетин жүргүзүүнү тапшыруу пландаштырылган орган жөнүндө маалымат. Өтүнмөгө анын негиздүүлүгүн далилдеген материалдар тиркелет. 4. Атайын тергөө аракети жүргүзүлүп жаткан объектини чечмелөөнү алып салуунун зарылдыгы
келип чыккан учурларда өтүнмөдө жашыруундуулук талаптарын сактоо, ал адамдын анык анкеталык маалыматтарынын ордуна псевдонимин көрсөтүүгө жол берилет.
5. Тергөө судьясы тарабынан өтүнмөнү кароонун тартиби ушул Кодекстин 260-беренесине ылайык аныкталат.
215-берене. Атайын тергөө амалдарын жүргүзүүнүн мөөнөттөрү 1. Атайын тергөө аракетин жүргүзүү жөнүндө тергөө судьясынын токтомунда аны өткөрүү
мөөнөтү көрсөтүлөт. Ушул Кодекстин 213-беренесинин 1, 2, 3, 5, 6 жана 9-пункттарында каралган атайын тергөө аракети сотко чейинки өндүрүш мөөнөтүндө, бирок эки айдан ашпаган мөөнөттө жүргүзүлөт.
2. Өзгөчө учурларда тергөөчүнүн өтүнмөсү боюнча мөөнөт ар бир жолу 2 айга чейинки мөөнөткө узартылышы мүмкүн. Бир жылдан ашык мөөнөткө узартууга жол берилбейт.
3. Атайын тергөө амалдары сутканын кайсыл гана мезгилинде болбосун жана аны жүргүзүүнүн бардык мөөнөтүндө үзгүлтүксүз жүргүзүлүшү мүмкүн.
4. Эгерде атайын тергөө амалдарын өткөрүү зарылдыгы жоголсо, тергөөчү аны андан ары жүргүзүүнү кыскартуу жөнүндө чечим кабыл алууга милдеттүү.
216-берене. Кечиктирүүгө болбой турган учурларда атайын тергөө амалдарын жүргүзүү
1. Кечиктирүүгө болбой турган, адамдардын өмүрүн сактап калууга байланыштуу учурларда атайын тергөө амалдары тергөө судьясынын чечими жок эле башталышы мүмкүн, бул учурда ушул Кодекстин 214, 261-беренелеринде белгиленген тартипте бул аракеттердин мыйзамдуулугун же мыйзамсыздыгын аныктоо үчүн жазык ишинин тиешелүү материалдары андан ары тергөө судьясына берилет.
2. Эгерде судья мындай амалдарды жүргүзүүгө уруксат берүүдөн баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алса, атайын тергөө амалдарын жүргүзүү боюнча бардык аракеттерди аткаруу кечиктирилбестен токтотулууга тийиш. Мындай амалдын натыйжасында алынган маалымат тергөө судьясынын контролу алдында жок кылынууга тийиш.
217-берене. Атайын тергөө амалдарын жүргүзүүнүн натыйжасында алынган маалыматты коргоо боюнча чаралар
1. Атайын тергөө амалдарын жүргүзүү фактысы жөнүндө маалымат жана аны жүргүзүүнүн натыйжасында алынган маалымат сотко чейинки өндүрүш аяктаганга чейин купуя болуп эсептелет, аны ачыкка чыгаргандыгы үчүн кызмат адамдары жана аны жүргүзүүгө тартылган адамдар Жоруктар жөнүндө кодекске ылайык жоопкерчилик тартат.
2. Атайын тергөө амалдарын жүргүзүүнүн усулдары жана тактикасы жөнүндө маалыматтар, аларды жүргүзгөн адамдар, анын ичинде ишин купуя негизде жана жашыруун формада жүргүзгөн адамдар жөнүндө маалыматтар мамлекеттик сыр болуп эсептелет жана ачыкка чыгарылбайт.
3. Атайын тергөө амалдарынын натыйжасында алынган маалыматты, эгерде алар жеке жашоонун сырларына тиешелүү болсо же мыйзамда корголуучу сырга тийиштүү болсо, жайылып кетүүсүн болтурбоо үчүн сот, прокурор, тергөөчү жана алгачкы текшерүү органы мыйзамда каралган бардык каражаттарды колдонууга тийиш.
4. Атайын тергөө амалдарын жүргүзүүнүн натыйжасында алынган, жазык ишинде далилдик мааниге ээ болбогон маалыматтар, буюмдар жана документтер иш боюнча соттук акыркы чечим кабыл алгандан кийин тиешелүү актыны түзүү менен жок кылынууга тийиш.
5. Атайын тергөө амалдарын жүргүзүү жөнүндө протоколдордун жана аларга тиркемелердин көчүрмөлөрүн даярдоого жол берилбейт.
218-берене. Атайын тергөө амалдарынын натыйжаларын башка максаттарда пайдалануу же маалыматтарды берүү
1. Атайын тергөө амалдарын жүргүзүүнүн жүрүшүндө алынган натыйжалар аларды жүргүзүү жөнүндө тергөө судьясынын чечими чыгарылган, тергелип жаткан иш боюнча гана колдонулат. Эгерде башка кылмыштын кылынгандыгы же башка жазык иши боюнча далилденүүгө тийиш болгон жагдайларды көрсөткөн фактылар жөнүндө маалыматтар алынган болсо, алар ишти караган же карап жаткан тергөөчүнүн жана ал ишти сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүнө контролдук жүргүзгөн тергөө бөлүмүнүн жетекчисинин макулдугу менен гана тиешелүү иште далил катары колдонулушу мүмкүн.
2. Башка жазык иши боюнча акталган адамга атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүнүн жүрүшүндө алынган жыйынтыктарга ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чектөөлөр жайылтылбайт.
219-берене. Атайын тергөө аракети жүргүзүлгөн адамдарды кабарлоо 1. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүнүн жыйынтыгында укуктары чектелген адамдар
чектөөнүн орун алгандыгы тууралуу тергөөчү тарабынан жазуу жүзүндө кабардар болууга тийиш. 2. Адамдарды алардын макулдугу жок иш жүзүндө алынган маалыматтар менен
тааныштырууда, аталган адам жазык ишин сотко жөнөтүлгөндөн кечиктирбестен алар тиешелүү адамга тикелей тийиштүү жана мамлекет жана башка мыйзам менен корголуучу жашыруун сырды ачыктоону алып сала турган өлчөмдө атайын тергөө аракетинин жүргүзүлгөндүгү жөнүндө маалымдалат.
220-берене. Тергөө аракеттеринин протоколдоруна тиркелбеген материалдар менен тааныштыруу
1. Жазык сот өндүрүшүндө далилдик мааниси болбогондугун тааныган сотко чейинки өндүрүш органынын атайын тергөө аракеттеринин жыйынтыктары тергөө материалдарына тиркелбейт жана иш боюнча акыркы соттук чечим чыгарылганга чейин алар менен башка адамдардын таанышуу мүмкүнчүлүгүн болтурбаган шарттарда, укук коргоо же атайын мамлекеттик органдын ыйгарым укуктуу бөлүмүндө сакталат, андан кийин тиешелүү акт түзүлүү менен жок кылынат.
2. Атайын тергөө аракети жүргүзүлгөн адам тергөө судьясынын алдында мамлекеттик жана башка мыйзам менен корголуучу жашыруун сырды болтурбаган чектерде тергөөгө тиркелбеген маалыматтар менен таанышуу жөнүндө өтүнмө берүүгө укуктуу.
3. Тергөө судьясы арызды иштин материалдары жана адам укугунун жол берилген чектөөлөрү үчүн маанилүүлүгүн эске алуу менен баалайт. Мында судья, эгерде бул жазык сот өндүрүшүнө тартылган адамдын кандайдыр бир мыйзам менен корголгон өмүрүнө, ден соолугуна же кызыкчылыктарына олуттуу коркунуч келтириши же бул үчүнчү адамдын жеке турмушунун жашыруундуулугун козгошу мүмкүн болгон өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартууга укуктуу.
4. Адам тиркелбеген материалдар менен таанышкандан кийин, аларды жазык ишинин материалдарына тиркөө жөнүндө өтүнмө бере алат. Өтүнмө тергөө судьясы тарабынан каралат.
5. Атайын тергөө аракетинин ишке тиркелбеген материалдары менен таанышкандыгы жөнүндө сотко чейинки териштирүүнүн учурунда берилген өтүнмө боюнча чечимди ишти маңызы боюнча караган судья кабыл алат.
221-берене. Далилдөөдө атайын тергөө амалдарынын натыйжаларын колдонуу 1. Атайын тергөө амалдарынын протоколдору, видео жана аудио жазуулары, фотосүрөткө
тартуулар, техникалык каражаттардын жардамы менен белгиленген башка натыйжалар, алынган предметтер жана документтер же алардын көчүрмөлөрү далилдөөдө башка тергөө амалдарынын натыйжалары сыяктуу эле негизде колдонулат.
2. Аларды жүргүзгөн же жүргүзүүгө тартылган адамдар күбө катары суралышы мүмкүн. Бул адамдарды суракка алуу алар жөнүндө маалыматтардын сырын сактоо менен жүргүзүлөт.
3. Зарыл болгон учурда атайын тергөө амалдары жүргүзүлгөн адамдар суралышы мүмкүн. Күбөгө мындай тергөө амалдарынын жүргүзүлгөндүгү жөнүндө өзүнө тиешелүүсү гана жана анын укуктарына жана мыйзамдуу кызыкчылыктарына тиешеси бар өлчөмдө гана билдирилет.
222-берене. Почта-телеграф жөнөтүүлөрүнө камак салуу жана аларды кароо жана (же) алып коюу
1. Байланыш мекемелериндеги почта-телеграф жөнөтүүлөрүнө камак салуу, аларды кароо жана (же) алып коюу бандеролдордо, посылкаларда же башка почта-телеграф жөнөтүүлөрүндө, же болбосо телеграммаларда же радиограммаларда жазык иши үчүн маанилүү болгон маалыматтар бар деп шектенүүлөрдүн жетиштүү негиздери болгондо, тергөө судьясынын токтомунун негизинде жүргүзүлөт.
Мында камак салуу кириш-чыгыш кат-кабарларына салынышы мүмкүн. 2. Почта-телеграф жөнөтүүлөрүнө камак салуу жана аларды кароо жана (же) алып коюу
жөнүндө тергөөчүнүн өтүнүчүндө төмөнкүлөр көрсөтүлөт: 1) кармалып коюлууга тийиш болгон почта-телеграф маалыматтарын жөнөткөн адамдын
фамилиясы, аты, атасынын аты жана дареги; 2) кийин аларды кароо жана (же) алып коюу максатында камак салуунун негизи; 3) камак салууга жаткан почта-телеграф жөнөтүүлөрүнүн түрлөрү; 4) аларды кийин кароо жана (же) алып коюу максатында камак салууну жүзөгө ашыруунун
мөөнөтү; 5) тиешелүү почта-телеграф жөнөтүүлөрүн кармоо милдеттери жүктөлгөн байланыш
мекемесинин аталышы. 3. Кароо жана (же) алып коюу үчүн почта-телеграф жөнөтүүлөрүнө камак салуу жөнүндөгү
токтом тергөөчү тарабынан тиешелүү органга аткаруу үчүн жөнөтүлөт. 4. Кармалган почта-телеграф жөнөтүүлөрүн кароо жана (же) алып коюу, көчүрмөлөрү бул
атайын тергөө аракетин жүргүзүүнүн жүрүшүндө алар тарабынан алынган маалыматтарды ачыкка чыгарбоо жөнүндө эскертилген аталган мекеменин кызматкерлеринин катышуусу менен тиешелүү байланыш мекемесинде тергөөчү тарабынан жүргүзүлөт. Зарыл болгон учурда тергөөчү почта- телеграф жөнөтүүлөрүн кароого жана (же) алып коюуга катышуу үчүн адисти, ошондой эле котормочуну тартууга укуктуу.
5. Почта-телеграф жөнөтүүлөрүнүн ар бир жолку кароо жана (же) алып коюу учурунда протокол түзүлөт, анда ким тарабынан жана кандай почта-телеграф жөнөтүүлөрү кароого жана (же) алып коюуга, көчүрмөлөөгө, даректелүүчүгө жөнөтүүгө же кармалууга туш болгондугу көрсөтүлөт.
6. Эгерде тергөөчү жүргүзүлгөн кароодон кийин аталган кат-кабарды алып коюудан баш тарткан учурда, ал кандай кат-кабар каралгандыгын протоколдо көрсөтүү менен чектелет же максатка ылайыктуулугуна жараша, протоколдо каралган кат-кабарлардын текстин толук же жарым- жартылай белгилейт. Мында көчүрмөсү алынышы мүмкүн.
7. Почта-телеграф жөнөтүүлөрүнө камак салуу, эгер ошол чарада зарылдыгы жок болсо, бул жөнүндө тиешелүү прокурорго милдеттүү кабарландыруу менен, бирок аталган жазык иши боюнча сотко чейинки өндүрүш аяктагандан кечиктирбестен тергөөчү тарабынан жокко чыгарылат.
223-берене. Сүйлөшүүлөрдү тыңшоо 1. Шектүүнүн, айыпталуучунун башка адамдар менен телефон жана башка сүйлөшүүлөрүндө
жазык иши үчүн мааниси бар маалыматтар камтылышы мүмкүн деп шектенүүгө жетиштүү негиздер болгондо, тергөөчү тергөө судьясынын токтомунун негизинде аларды контролдоого жана жазып алууларды жүргүзүүгө укуктуу.
Шектүүнүн, айыпталуучунун жана алардын жактоочусунун ортосундагы сүйлөшүүлөрдү угууларды жүргүзүүгө тыюу салынат.
2. Телефондук жана башка сүйлөшүүлөрдү контролдоону жана жазып алууларды жүргүзүү жөнүндө тергөө судьясынын токтомунда төмөнкүлөр көрсөтүлөт:
1) телефондук жана башка сүйлөшүүлөрү контролдонууга жана жазып алууларга жаткан адамдын фамилиясы, аты жана атасынын аты;
2) аталган атайын тергөө аракетин жүргүзүүлөр боюнча негиздер; 3) контролду жана жазып алууларды жүзөгө ашыруу мөөнөтү; 4) контролду жана жазып алууларды техникалык жүзөгө ашыруу тапшырылган органдын
аталышы. 3. Телефондук жана башка сүйлөшүүлөрдү контролдоо жана жазып алуу жөнүндө токтом
тергөөчү тарабынан тиешелүү органга аткаруу үчүн жиберилет. 4. Телефондук жана башка сүйлөшүүлөрдү контролдоону жана жазып алууларды жүргүзүү,
эгерде аталган чарада зарылчылык жок болсо, тергөөчүнүн токтому боюнча токтотулат. 5. Телефондон жана башка сүйлөшүүлөрдү контролдоо жана жазып алуу мөөнөтүндө тергөөчү
аларды жүргүзүп жаткан органдан фонограмманы карап чыгуу жана угуу үчүн кайсыл гана мезгил болбосун талап кылууга укуктуу. Фонограмма тергөөчүгө коштомо кат менен мөөр басылган түрдө берилет, анда бул сүйлөшүүлөрдү жазып алуу башталган жана аяктаган күн жана убакыт көрсөтүлөт жана бул учурда колдонулган техникалык каражаттардын кыскача мүнөздөмөсү жазылат.
6. Тергөөчү фонограмманы карап чыгуунун жана угуунун жыйынтыктары жөнүндө адистин, ошондой эле телефондук жана башка сүйлөшүүлөрү жазып алынган адамдардын катышуусу менен протокол түзөт, анда тергөөчүнүн пикири боюнча ошол жазык ишине тиешелүү болгон фонограмманын бөлүгү сөзмө-сөз жазылат. Фонограмманы карап чыгууга жана угууга катышкан адамдар ошол эле протоколдо же өзүнчө протоколго өзүнүн сын-пикирлерин жазууга укуктуу.
7. Фонограмма буюм заты катары жазык ишинин материалдарына толук өлчөмдө тиркелет жана фонограмманы бөтөн адамдар угуусунун жана көбөйтүүсүнүн мүмкүндүгүн жокко чыгарган жана анын сакталуусун жана аны кайталап угуу үчүн, анын ичинде сот отурумунда угуу үчүн техникалык жарактуулугун сактаган шарттарда мөөр басылган түрдө сакталат.
224-берене. Абоненттер ортосундагы байланышуу жөнүндө маалыматтарды алуу 1. Шектүү, айыпталуучу жана башка адамдар абоненттер (абоненттик түзүлүштөр менен)
ортосундагы байланышуулар жөнүндө маалыматта жазык иши үчүн мааниси бар маалымат камтылышы мүмкүн деген шектенүүлөрдүн жетиштүү негиздери болгондо, тергөөчү тергөө судьясынын токтомунун негизинде көрсөтүлгөн маалыматты талап кылууга укуктуу.
2. Абоненттер ортосундагы байланышуулар жөнүндө маалыматтарды алуу тууралуу тергөө судьясынын токтому аткаруу үчүн тиешелүү органга жөнөтүлөт. Тиешелүү орган маалыматтын ар кандай материалдык алып жүрүүчүлөрүндө жазылган талап кылынган маалыматтарды берүүгө милдеттүү.
Абоненттер ортосундагы байланышуу жөнүндө маалымат абоненттердин ортосундагы байланыштын датасы, убактысы, узактыгы жөнүндө маалыматтарды камтууга тийиш, алар абоненттердин номерлери; абоненттерди идентификациялоого өбөлгө түзгөн башка маалыматтар; ошондой эле кабыл алуучу жана өткөрүп берүүчү базалык стандарттардын номерлери жана орун алган жери жөнүндөгү маалыматтар. Көрсөтүлгөн маалымат коштомо кат менен мөөр басылган түрдө берилет.
3. Тергөөчү алынган маалыматты зарыл болгондо адисти жана алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызматкерин тартуу менен изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлөт.
225-берене. Компьютерлерден, серверлерден жана башка жабдуулардан маалымат алуу
1. Компьютерлерден, серверлерден жана маалыматты жыйноо, иштетүү, топтоо жана сактоо үчүн арналган башка жабдуулардан алынган маалымат жазык иши үчүн мааниге ээ болгон маалыматтарды камтышы мүмкүн деген божомолго жетиштүү негиздер бар болсо, тергөөчү, тергөө судьясынын токтомунун негизинде зарыл болгон маалыматты жашыруун алуу жөнүндө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнө тапшырма берүүгө укуктуу.
2. Компьютерден, серверлерден жана башка жабдуулардан маалыматтарды жашыруун алуунун натыйжалары тиешелүү материалдык алып жүрүүчүдө белгиленет, ал таңгакталат, чапталат жана атайын тергөө амалын жүргүзгөн алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамдарынын койгон колдору менен тастыкталат.
3. Тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамы алынган отчету жана материалдарды, зарыл болсо, адисти жана алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызматкерин тартуу менен изилдейт. Изилдөөнүн натыйжалары жөнүндө протокол түзүлөт.
226-берене. Адамды же жерди аудио-видео контролдоо 1. Адамды же жерди аудио-видео контролдоо адамдын сүйлөгөн маалыматтарын, жүрүш
турушун же сүйлөшүүлөрүн жана башка дабыштарды, так аныкталган жерде өткөн окуяларды аудио же видео техниканын же башка техникалык атайын каражаттардын жардамы менен жашырын белгилөөнү билдирет. Адамды же жерди жашырын аудио-видео контролдоо тергөө судьясынын токтомунун негизинде жүргүзүлөт.
2. Тергөөчү алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнө адамга же жерге жашыруун аудио-видео контролун жүргүзүүнү тапшырат. Адамдын жана жердин жашыруун аудио- видео контролу аяктагандан кийин алгачкы текшерүү органынын бөлүмүнүн кызмат адамы жазып алуунун негизи, башталган жана аякталган убактысы, узактыгы көрсөтүлүүгө тийиш болгон коштомо кат менен мөөр басылган түрдөгү иш үчүн мааниси бар аудио-видео жазып алууларды тергөөчүгө берет.
3. Тергөөчү зарыл болгондо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн адисин жана кызматкерин тартуу менен алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамынан алынган отчётту жана аудио-видео жазып алууларды изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлөт.
227-берене. Адамга же жерге байкоо жүргүзүү 1. Адамдын жазык иши боюнча мааниси бар маалыматтарга мамилеси же аларга ээ болушу
мүмкүн деп шектенүүгө жетиштүү негиздер болгондо, тергөөчү тергөө судьясынын токтомунун негизинде аталган адамга же жерге жашыруун видео байкоону жүзөгө ашыруу аракеттерин алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнө тапшырат.
2. Байкоо аяктагандан кийин алгачкы текшерүү органынын бөлүмүнүн кызмат адамы тергөөчүгө коштомо кат менен бирге мөөр басылган түрдө алынган сүрөттөрдү, видео жазып алууларды берет, анда жазып алуулардын негизи, башталышы жана аякталышынын убактысы, узактыгы көрсөтүлүүгө тийиш.
3. Тергөөчү зарыл болгондо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн адисин жана кызматкерин тартуу менен материалдарга тиркелип алынган маалыматты алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызматкеринин отчётун изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлөт.
228-берене. Жашоого шартсыз орун-жайга же адамдын башка ээлигине кирүү жана изилдөө
1. Жашоого шартсыз орун-жайда же адамдын башка ээлигинде иш үчүн мааниси болушу мүмкүн болгон кылмыш куралы, предметтер, документтер жана баалуулуктар болушу мүмкүн деген шектенүүгө жетиштүү негиздер болгондо, тергөөчү тергөө судьясынын токтомунун негизинде алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнө жашыруун кароо жүргүзүүнү тапшырууга укуктуу.
2. Изилдөө үчүн, ошондой эле тергөө аракеттерин даярдоо жана өткөрүү үчүн кызматтык, өндүрүштүк жайга, имаратка, курулмага, сактоочу жайга, транспорттук каражатка же жер участогуна кирүү жолу менен жашоого шартсыз жайга же адамдын башка ээлигине кирүү жана изилдөө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамы тарабынан жүзөгө ашырылат.
3. Изилдөө мезгилинде орун которуп жүрүүгө, сүрөткө тартууга, көчүрмөлөөгө, табылган объектилерди белгилөөгө, химиялык белги алууларды орнотууга жана башка издердин түшүн
калышы үчүн шарттарды түзүүгө жол берилет. Предметтерди жашыруун изилдөө мезгилинде табылгандарды алып коюуга же алмаштырууга жол берилбейт.
4. Жашоого шартсыз орун-жайды же адамдын башка ээлигин жашыруун изилдөөнүн жыйынтыктары алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамынын отчётуна киргизилет.
5. Тергөөчү зарыл болгондо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн адисин жана кызматкерин тартуу менен алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамынын отчётун изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлөт.
229-берене. Экспертиза жүргүзүү максаттарында салыштырып изилдөөлөр үчүн үлгүлөрдү алуу
1. Эгерде экспертиза жүргүзүү максатында салыштырып изилдөөлөр үчүн үлгүлөрдү алууда жашыруун сырды сактоо зарыл болсо, анда тергөөчү тергөө судьясынын токтомунун негизинде аларды алуу үчүн жашыруун ыкмаларды пайдаланууга укуктуу.
Жашыруун изилдөөлөр үчүн чогултулуучу үлгүлөрдүн тизмесине адамдын жашоо турмушуна байланыштуу ар кандай зарыл объектилер (колунун, бутунун издери, чачы, үнү, каны, кол жазмасы, микро бөлүкчөлөрү, транспорттук каражаттардын издери жана башкалар) киргизилиши мүмкүн.
2. Жашыруун жол менен алынган салыштырып изилдөөлөр үчүн үлгүлөрдүн жыйынтыктары алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамынын отчёту менен жол- жоболоштурулат. Ага атайын тергөө аракетин жүргүзгөн адам тарабынан мөөр басылган жана колу коюлган таңгакталган түрдөгү үлгүлөр тиркелет.
3. Тергөөчү зарыл болгондо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн адисин жана кызматкерин тартуу менен алынган маалыматты изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлөт.
230-берене. Кылмыштуу чөйрөгө киргизүү жана (же) жазык ишин окшоштуруп тууроо 1. Кылмыштуу чөйрөгө киргизүү жана (же) жазык ишин окшоштуруп тууроо даярдалып жаткан,
жасалуучу же жасалган кылмыштар жөнүндө иш жүзүндөгү маалыматтарды алуу максатында кылмыштуу чөйрөгө киргизилүүчү жана (же) жазык ишин окшоштуруп тууроочу адамдын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен жүргүзүлөт.
2. Кылмыштуу чөйрөгө киргизилген жана (же) жазык ишин окшоштуруп туураган адамга адамдардын өмүрүнө, саламаттыгына, менчигине коркунуч келтирүү менен коштолгон аракеттерди (аракетсиздикти) жасоого тыюу салынат, буга коргонуу зарылдыгынын, аргасыз зарылдыктын, күч колдонуп же психикалык мажбурлоонун, кылмыш жасаган адамды кармоонун, кызматы боюнча мыйзамдарды, буйруктарды (тескемелерди), милдеттерди аткаруунун, негиздүү тобокелдикке баруунун, Жазык кодексине ылайык атайын тапшырмаларды аткаруунун учурлары кирбейт.
3. Кылмыш чөйрөсүнө киргизүүнү жүргүзүүнүн жана анын аякталышынын жүрүшүндө жана (же) кылмыш ишин окшоштуруп тууроодо ыйгарым укуктуу орган тергөөчүгө коштомо кат менен мөөр басылган түрдөгү отчётту жана башка материалдарды берет.
4. Тергөөчү зарыл болгондо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызматкерин тартуу менен алынган отчётту изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлөт.
231-берене. Контролдонуучу жөнөтүү 1. Контролдонуучу жөнөтүү тыюу салынган же жүгүртүү мыйзамы менен чектелген, ошондой
эле кылмыштык кол тийгизүүлөрдүн объектилери же куралы болуп саналган жөнөтүүлөргө, сатып алууларга, сатууларга, предметтердин, буюмдардын жана продукциялардын орун которууларына, эркин сатууларына контроль коюу максатында жүзөгө ашырылат.
2. Кыргыз Республикасынын аймагында контролдонуучу жөнөтүү алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмү тарабынан өз алдынча же башка мамлекеттик органдар менен өз ара аракетте жүзөгө ашырылат.
3. Бир нече мамлекеттердин аймактарына контролдолуучу жөнөтүү чет мамлекеттердин ыйгарым укуктуу укук коргоо органдары менен бирдикте алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмү тарабынан жүзөгө ашырылат.
4. Аталган иш-чара аяктагандан кийин алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамы отчётту жана алынган бардык материалдарды коштомо кат менен мөөр басылган түрдө толук көлөмүндө тергөөчүгө берет.
5. Тергөөчү зарыл болгондо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн адисин жана кызматкерин тартуу менен алынган отчётту изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары менен протокол түзүлөт.
232-берене. Контролдук сатып алуу 1. Контролдук сатып алуу жалган бүтүмдү түзүү кырдаалын жаратуу жолу менен жасалуучу же
жасалган кылмыштар жөнүндө иш жүзүндөгү маалыматтарды алуу максатында жүргүзүлөт. Бул учурда кылмышка тиешелүү деп болжолдоого жетиштүү негиздер бар болгон адамдан
мыйзамда эркин сатууга тыюу салынган же жүгүртүүсүнө чектөө коюлган, ошондой эле кылмыштуу кол салуунун объекттери же куралдары болуп эсептелген предметтер же буюмдар кайтарымдуу түрдө сатып алынат.
2. Атайын тергөө аракеттерине, анын жүрүшүндөгү жана жыйынтыктарындагы так жазып алуулардын техникалык жана башка каражаттарына, ошондой эле предметтерди жана буюмдарды алуу үчүн акча каражаттарына катышууну ыктыярдуу каалаган алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызматкерине же адамына карата ушул Кодекстин 163-беренесине ылайык өзүнчө протокол түзүлөт.
3. Кылмыштын жасалышын контролдоо боюнча иш-чараларды даярдоодо жана өткөрүүдө адамдын андан ары бетин ачуу максатында ага кылмыш жасоого жардам берип же бул үчүн анын жүрүш-турушуна зомбулук, коркутуу, шантаж менен таасир этип, түрткү берүүгө (шыкактоого) тыюу салынат. Мындай ыкма менен алынган буюмдар жана документтер жазык сот өндүрүшүндө колдонулбайт.
4. Аталган иш-чара аяктагандан кийин алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн кызмат адамы отчётту жана бардык алынган материалдарды коштомо кат менен мөөр басылган түрдө толук көлөмүндө берет.
5. Тергөөчү зарыл болгондо алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу бөлүмүнүн адисин жана кызматкерин тартуу менен алынган отчётту изилдейт. Изилдөөнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлөт.
32-глава. Шектенүү жөнүндө кабарлама
233-берене. Шектенүү жөнүндө кабарлама 1. Адамды кылмыш жана (же) жорук жасады деп шектенүү үчүн негиз берген жетиштүү
далилдер болгондо, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү адамдан шектенүү жөнүндө жазуу жүзүндө кабарлайт.
2. Буга негиздер келип чыккан учурда тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы жаңыдан шектенүү жөнүндө адамды кабарландырат же мурда билдирилген шектенүүгө өзгөртүү киргизет.
3. Кылмыш жана (же) жорук жасады деп адамдан шектенүү жөнүндө кабарламанын күнүн жана убактысын, укуктук квалификациясын көрсөтүү менен тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан Жазык кодексинин же Жоруктар жөнүндө кодекстин беренесин (беренесинин бөлүктөрүн) көрсөтүү менен кылмыштардын жана жоруктардын Бирдиктүү реестрине киргизилет.
4. Шектелүүчү катары кармалган адамга ушул Кодекстин 98-беренесине ылайык шектенүү жөнүндө кабарлама тапшырылбайт.
5. Адамга карата маалыматтарды кылмыштардын жана жоруктардын Бирдиктүү реестрине киргизүү фактысы ушул берененин жоболоруна ылайык шектенүү жөнүндө аны кабарландырууга чейин, ал адам үчүн кандайдыр бир укуктук кесепеттерди алып келбейт.
234-берене. Шектенүү жөнүндө кабарлоонун мазмуну Шектенүү жөнүндө кабарлоо төмөнкүдөй маалыматтарды камтууга тийиш: 1) кабарлоо жүргүзгөн адамдын кызмат орду, аты, фамилиясы; 2) шектенүү жөнүндө кабар берилип жаткан адамдын инсандыгы жөнүндө маалыматтар; 3) кабарлоо жүргүзүлүп жаткан сотко чейинки өндүрүштүн аталышы (номери); 4) шектенүүнүн мазмуну; 5) Жазык кодексинин же Жоруктар жөнүндө кодекстин беренелерин (беренелердин
бөлүктөрүн) көрсөтүү менен кылмыш жасады деп шектелген адамдын кылмышын жана (же) жоругун алдын ала укуктук квалификациялоо;
6) шектүүнүн укуктары; 7) тергөөчүнүн, кабарлама берген алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат
адамынын койгон колу; 8) шектенүү жөнүндө кабарлама берилген адамдын койгон колу.
235-берене. Шектенүү жөнүндө кабарламаны тапшыруу тартиби 1. Шектенүү жөнүндө кабарлама ал түзүлгөн күнү тергөөчү, алгачкы текшерүү органынын
ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан тапшырылат. 2. Шектенүү жөнүндө кабарлама адамга жактоочусунун катышуусунда шектенүү жөнүндө
кабарлама чыгарылган күндөн тартып 24 сааттан кечиктирилбестен тапшырылууга тийиш. Шектелүүчү же анын жактоочусу келбей калган учурда шектенүү жөнүндө кабарлама 24 саат өткөндөн кийин тапшырылышы мүмкүн.
3. Шектелүүчү шектенүү жөнүндө кабарламаны тапшыруу үчүн чакыруу кагазы аркылуу чакырылат. Чакыруу кагазында ким жана кандай сыпатта, кимге жана кайсы дарек боюнча чакырылгандыгы; келүү убактысы (күнү, сааты), адвокат чакырууга укугу, ошондой эле жүйөсүз себептер менен келбей калуу кесепеттери көрсөтүлүүгө тийиш.
4. Чакыруу кагазы чакырылган адамга кол койдуруп алуу менен тапшырылат. Чакырылуучу жок болгондо, тапшырууга берүү үчүн чакыруу кагазы үй-бүлө мүчөлөрүнүн жашы жеткендеринин бирөөсүнө тапшырылат, ал эми алар жок болгондо, жашаган жери боюнча турак жай- эксплуатациялык уюмуна же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына, же болбосо иштеген жери боюнча администрацияга тапшырылат, алар шектенүү жөнүндө кабарламаны тапшыруу үчүн чакырылуучуга чакыруу кагазын өткөрүп берүүгө милдеттүү.
5. Шектенүү жөнүндө кабарламаны тапшыруу үчүн чакырылуучу адам дайындалган мөөнөттө келүүгө же келбей калуу себептери жөнүндө тергөөчүгө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына алдын ала билдирүүгө милдеттүү. Чакырылуучу адам шектенүү жөнүндө кабарламаны тапшырууга жүйөсүз себептер менен келбей калган учурда алып келиниши мүмкүн.
6. Тергөөчү шектенүү жөнүндө кабарламаны бир эле мезгилде тапшыруу менен ушул Кодекстин 45-беренесинде каралган анын укуктарын, ошондой эле мамлекет тарабынан кепилденген юридикалык жардамга укуктарын түшүндүрөт.
7. Шектенүү жөнүндө кабарламаны алган адам шектүү катары суракка алынууга жатат.
236-берене. Жаңы шектенүү же шектенүүнүн квалификациясын өзгөртүү жөнүндө кабарлама
Жаңы шектенүү же шектенүүнүн квалификациясын өзгөртүү жөнүндө кабарлама үчүн негиздер келип чыккан учурда, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү ушул Кодекстин 233-235-беренелерине ылайык шектенүү жөнүндө кат жүзүндөгү жаңы кабарламаны шектенүүчүгө тапшырууга милдеттүү.
33-глава. Сотко чейинки өндүрүштү токтотуп туруу жана кайра жандандыруу
237-берене. Сотко чейинки өндүрүштү токтотуп туруунун негиздери, тартиби жана мөөнөттөрү
1. Сотко чейинки өндүрүш төмөнкүдөй негиздердин бири болгондо токтотула турат: 1) шектелүүчү, айыпталуучу тергөөдөн жашынса жана анын турган жери белгисиз болсо; 2) мамлекеттик медициналык мекемеде иштеген врач тарабынан күбөлөндүрүлгөн тергөө
жана башка процесстик аракеттерге катышуусуна жолтоо болгон шектелүүчүнүн, айыпталуучунун убактылуу психикалык же башка катуу оруусу болсо;
3) шектелүүчүнүн, айыпталуучунун жүргөн жери белгилүү болсо, бирок шектүүнүн, айыпталуучунун иммунитетинен ажыратуу жана (же) чет мамлекетке берүү жөнүндө маселени чечүүгө байланыштуу же болбосо жазыктык артынан түшүүнү улантуу үчүн чет мамлекетке иштин материалдарын жөнөтүүдө анын жазык ишине катышуусунун реалдуу мүмкүнчүлүгү жок болсо;
4) жорук же кылмышка шектүү адамды аныктоого мүмкүн болбогондо. 2. Сотко чейинки өндүрүштү токтотуу жөнүндө тергөөчү токтом чыгарат, анын көчүрмөсүн
прокурорго жөнөтөт. 3. Эгерде иш боюнча эки же бир нече айыпталуучу тартылса, ал эми токтототуу үчүн негиз
бардык айыпталуучуларга тиешеси жок болсо, тергөөчү ишти өзүнчө өндүрүш катары бөлүүгө жана айрым айыпталуучуга карата ишти токтототууга же бардык шектелүүчүлөрдүн, айыпталуучулардын катышуусуз сотко чейинки өндүрүштү улантуу мүмкүн болбогондо, бүткүл иш боюнча өндүрүштү токтототууга укуктуу.
4. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1-пунктунда каралган учурларда, сотко чейинки өндүрүш анын мөөнөтүнүн бүткөндүгү боюнча гана, ушул берененин 1-бөлүгүнүн 2, 3-пункттарында каралган учурларда, иш сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөтү бүткөнгө чейин деле токтотулушу мүмкүн.
5. Сотко чейинки өндүрүштү токтотууга чейин тергөөчү шектелүүчү, айыпталуучу жок кезде мүмкүн болгон өндүрүштүн бардык тергөө аракеттерин аткарууга милдеттүү.
238-берене. Сотко чейинки өндүрүш токтотулгандан кийинки тергөөчүнүн аракеттери 1. Сотко чейинки өндүрүш токтотулгандан кийин, ушул Кодекстин 237-беренесинин 1-
бөлүгүнүн 1-пунктунда каралган учурларда, тергөөчү айыпталуучунун турган жерин аныктайт, эгер ал жашырынып жүрсө, аны издөө боюнча чараларды көрөт.
2. Сотко чейинки өндүрүштү токтотуп, тергөөчү бул жөнүндө жабырлануучуга, анын өкүлүнө билдирет жана бир эле мезгилде аларга токтом 5 сутканын ичинде прокурорго даттанылышы мүмкүн экендигин түшүндүрөт.
239-берене. Шектелүүчүнү, айыпталуучуну издөө 1. Шектелүүчүнүн, айыпталуучунун турган жери белгисиз болгондо, тергөөчү издөө өндүрүшүн
алгачкы текшерүү органына тапшырат. Бул тапшырма сотко чейинки өндүрүштү токтотуу жөнүндө токтомдо көрсөтүлөт же өзүнчө токтом чыгарылат.
2. Ошондой эле шектелүүчүнү, айыпталуучуну издөө сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө жарыяланышы мүмкүн.
3. Шектелүүчүнү, айыпталуучуну издөөгө карата ушул Кодекстин 237-беренесинин 1- бөлүгүнүн 1-пунктунда көрсөтүлгөн негиздер болгондо, камакка алуу түрүндөгү бөгөт коюу чарасы колдонулушу мүмкүн.
240-берене. Токтотулуп турган сотко чейинки өндүрүштү кайра улантуу 1. Токтотулуп турган сотко чейинки өндүрүш аны токтотуп туруу үчүн негиздер жоюлгандан
кийин тергөөчүнүн токтому менен кайра улантылат. 2. Токтотулуп турган сотко чейинки өндүрүш сотко чейинки өндүрүштү токтотуп туруу жөнүндө
тергөөчүнүн токтому жокко чыгарылгандыгына байланыштуу кайра улантылышы мүмкүн.
3. Сотко чейинки өндүрүштү кайра жандандыруу жөнүндө шектелүүчүгө, айыпталуучуга жана жактоочуга, жабырлануучуга, анын өкүлүнө, ошондой эле прокурорго билдирилет.
34-глава. Сотко чейинки өндүрүштү аяктоо
241-берене. Сотко чейинки өндүрүштү аяктоо Сотко чейинки өндүрүш ишти прокурорго айыптоо актысын түзүү менен жөнөтүү, медициналык
мүнөздөгү мажбурлоо чарасын колдонуу же кыскартуу аркылуу аяктайт.
242-берене. Прокурорго жөнөтүлүүчү жазык иши боюнча сотко чейинки өндүрүштү аяктоо жөнүндө кулактандыруу
1. Жазык иши боюнча бардык тергөө аракеттери жүргүзүлүп, ал эми чогултулган далилдер сотко чейинки өндүрүштү аяктоо үчүн жетиштүү деп тааныган тергөөчү бул жөнүндө шектелүүчүгө кабарлайт жана ушул Кодекстин 244-беренесинде каралган ага жеке өзү, ошондой эле жактоочусунун, мыйзамдуу өкүлүнүн жардамы менен жазык ишинин бардык материалдары менен таанышуу укугун түшүндүрөт. Шектелүүчүгө сотко чейинки өндүрүштүн аяктагандыгы жана ага укуктарды түшүндүргөндүгү жөнүндө кабарлама тууралуу ушул Кодекстин 245-беренесинин талаптарын сактоо менен протокол түзүлөт.
2. Эгерде шектелүүчүнүн жактоочусу же жабырлануучунун өкүлү жүйөлүү себептер боюнча дайындалган убакытта иштин материалдары менен таанышуу үчүн келе албай калса, тергөөчү тааныштырууну 5 суткадан ашпаган мөөнөткө жылдырат. Жактоочу же өкүл ал мөөнөттүн ичинде келбей калган учурда, тергөөчү шектелүүчүгө башка жактоочуну, ал эми жабырлануучуга бөлөк өкүлдү чакырууну сунуштайт.
3. Шектелүүчү, анын жактоочусу, жабырлануучу иштин материалдары менен таанышкандан кийин тергөөчү айыптоо актысын түзөт, анда тергөө аракеттеринин бардыгы аткарылгандыгын, ишти сотко жөнөтүү үчүн жетиштүү далилдердин чогултулгандыгын көрсөтөт.
243-берене. Жабырлануучуну иштин материалдары менен тааныштыруу Ушул Кодекстин 244-беренесинде каралган тартипте тергөөчү жабырлануучуну же анын
өкүлүн иштин бардык материалдары менен тааныштырат.
244-берене. Шектелүүчүнү жана анын жактоочусун жазык ишинин материалдары менен тааныштыруу
1. Ушул Кодекстин 242, 243-беренелеринин талаптары аткарылгандан кийин, тергөөчү шектелүүчүгө жана анын жактоочусуна жазык ишинин материалдарын тигилген, номерленген түрдө тизими менен бирге берет. Таанышуу үчүн, ошондой эле буюм далилдери да берилет жана шектелүүчүнүн же анын жактоочусунун өтүнмөсү боюнча тергөө аракеттеринин протоколундагы сүрөттөр, аудио-жана (же) видео жазып алуулар жана башка тиркемелер да берилет. Шектелүүчүнүн же анын жактоочусунун өтүнмөсү боюнча тергөөчү аларга жазык ишинин материалдары менен чогуу же өз-өзүнчө таанышуу мүмкүнчүлүгүн берет. Эгерде жазык иши боюнча өндүрүшкө бир нече шектелүүчү катышса, анда аларга же алардын жактоочуларына жазык ишинин материалдарын берүүнүн ырааттуулугу тергөөчү тарабынан белгиленет.
2. Шектелүүчү жана жактоочу иштин материалдары менен таанышуу процессинде маалыматтарды көчүрүп алууга, документтердин көчүрмөсүн алууга укуктуу.
3. Шектелүүчүнү жана жактоочуну иштин материалдары менен тааныштыруу аяктагандан кийин, тергөөчү алардан арачы соттордун катышуусу менен жазык ишин сот тарабынан кароону жана башка өтүнүчтөрдү, ошондой эле дагы кандай арыздарды берүүнү каалай тургандыгы жөнүндө билдире тургандыгын тактоого милдеттүү.
Мында тергөөчү арачы соттордун катышуусу менен соттун жазык ишин кароосунун өзгөчөлүгүн, соттук отурум дайындалганга чейин соттун алдында андай өтүнмөнү билдирүү мүмкүнчүлүгү жөнүндө түшүндүрөт, ошондой эле шектелүүчүдөн жана анын жактоочусунан суракка алынган күбөлөрдүн жана ишке катышкан эксперттердин жана адистердин ичинен кимисин суракка алуу үчүн соттук отурумга чакырууну жана жактоочулардын позициясын тастыктоону каалай тургандыгын ачыктайт.
4. Шектелүүчү жана жактоочу иштин бардык материалдары менен таанышуусу үчүн зарыл болгон убакыттын чектелиши мүмкүн эмес. Бирок, эгерде шектелүүчү же жактоочу иштин материалдары менен таанышууну атайылап создуктурушса, тергөөчү иштин материалдары менен таанышуу үчүн жетиштүү болгон аныкталган мөөнөттү өзүнүн токтому менен белгилөөгө укуктуу. Шектелүүчүнү же анын жактоочусун жазык ишинин материалдары менен тааныштыруу убактысы ушул Кодекстин 117, 155-беренелеринде каралган учурларда сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөттөрүнө, шектелүүчүнү камакка алуу, камакта кармоо мөөнөттөрүнө эсептелет.
245-берене. Жазык ишинин материалдары менен таанышуу протоколу 1. Шектелүүчүнүн жана анын жактоочусунун, ошондой эле жабырлануучунун жана анын
өкүлүнүн жазык ишинин материалдары менен таанышуусу аяктагандан кийин протокол түзүлөт. Протоколдо жазык ишинин материалдары менен таанышуунун башталган жана аяктаган күнү, таанышуу үчүн кандай материалдардын берилгендиги, берилген өтүнмө жана башка арыздар көрсөтүлөт.
2. Эгерде шектелүүчү иштин материалдары менен таанышуудан баш тартса, бул жөнүндө протоколдо көрсөтүлөт жана шектелүүчүнүн баш тартуу жүйөсү баяндалат. Шектелүүчүнүн баш тартуусу иштин материалдары менен таанышууга жактоочунун укугун чектебейт.
246-берене. Өтүнмөлөрдү чечүү 1. Шектелүүчү, анын жактоочусу, ошондой эле жабырлануучу жана анын өкүлү тарабынан
берилген өтүнмө канааттандырылган учурда, тергөөчү жазык ишинин материалдарын толуктайт, бул башка катышуучулар тарабынан жазык ишинин материалдары менен таанышууну улантууга жолтоо болбойт.
2. Кошумча тергөө аракеттерин жүргүзүү аяктагандан кийин тергөөчү бул жөнүндө сотко чейинки өндүрүштүн катышуучуларына кабарлайт жана аларга жазык ишинин кошумча материалдары менен таанышуу мүмкүнчүлүгүн берет.
3. Билдирилген расмий өтүнмө канааттандыруудан толук же жарым-жартылай баш тартылган учурда, тергөөчү бул жөнүндө токтом чыгарат, ал арыз ээсине маалымат катары жеткирилет.
4. Расмий өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартуу арыз ээси баш тартуу жөнүндө токтомдун көчүрмөсүн алган учурдан баштап 3 сутканын ичинде прокурорго даттанылышы мүмкүн. Даттанууну берүү ишти прокурорго жиберүүнү ал чечилгенге чейин токтотуп турат.
247-берене. Айыптоо актысы 1. Тергөөчү процесстин катышуучуларынын жазык ишинин материалдары менен
таанышкандан жана алардын өтүнүчтөрү чечилгенден кийин, айыптоо актысын түзөт, анда төмөнкүлөр көрсөтүлөт:
1) айыптоо актысын түзүү убактысы жана жери; 2) айыптоо актысын түзгөн адамдын кызматы, фамилиясы жана аты-жөнү; 3) шектелүүчүнүн фамилиясы, аты жана атасынын аты (эгерде болсо), туулган күнү, айы,
жылы жана жери; 4) кылмыш жасалган жер жана убактысы, анын ыкмалары, жүйөлөрү, максаттары, кесепеттери
жана аталган жазык иши үчүн мааниси бар башка шарттар; 5) жабырлануучу жөнүндө маалыматтар, кылмыш аркылуу келтирилген залалдын мүнөзү жана
өлчөмү; 6) шектелүүчүнүн жоопкерчилигин жеңилдеткен жана оорлоткон шарттар; 7) адамды айыптоо үчүн негиз катары кызмат кылган шарттарды тастыктаган далилдердин
тизмеги жана алардын мазмунунун кыскача баяндалышы; 8) инкримизацияланган жосунду квалификациялоочу жазык мыйзамынын так беренеси,
бөлүктөрү жана пункттары. 2. Айыптоо актысында жазык ишинин томдоруна жана барактарына шилтеме камтылууга
тийиш.
3. Айыптоо актысына айыптоо тарабынан да, жактоо тарабынан да алардын жашаган жерин же турган жерин жана алардын көрсөтмөлөрү же корутундулары баяндалган иштин баракчаларын көрсөтүү менен соттук отурумга чакырууга жаткан адамдардын тизмеси тиркелет. Ушул Кодексте каралган учурларда ал тизмеде соттук отурумга чакырылууга жаткан адамдардын псевдонимдери гана камтылууга тийиш.
4. Айыптоо актысына, ошондой эле сотко чейинки өндүрүштүн мөөнөттөрү, жөнүндө, камакка же үй камагына алуу убактысын көрсөтүү менен бөгөт коюу чаралары, буюм далилдери, айыппул жана мүлктү мүмкүн болуучу конфискациялоо түрүндө жазаны аткарууну камсыздоо боюнча кабыл алынган чаралар, процесстик коромжулар, ал эми шектелүүчүдө, жабырлануучуда багууда тургандар болгондо - алардын укуктарын камсыздоо боюнча көрүлгөн чаралар жөнүндө маалымкат тиркелет.
5. Айыптоо актысына тергөөчү кол койгондон кийин жазык иши прокурорго токтоосуз жөнөтүлөт. Ушул Кодекстин 20-беренесинде каралган учурларда тергөөчү айыптоо актысын которууну камсыз кылат.
248-берене. Сотко чейинки өндүрүштү кыскартуунун негиздери 1. Сотко чейинки өндүрүш ушул Кодекстин 26-беренесинде көрсөтүлгөн негиздер болгондо,
тергөөчү тарабынан кыскартылат. 2. Реабилитациялык негиздер боюнча иш кыскартылган учурда, тергөөчү адамды
реабилитациялоо жана мыйзамсыз кармоо же камакка алуунун жыйынтыгында ага келтирилген мүлктүк залалдан ордун толтуруу боюнча мыйзамда каралган чараларды көрөт.
249-берене. Сотко чейинки өндүрүштө жазык ишин кыскартуу жөнүндө токтом 1. Сотко чейинки өндүрүштөгү жазык иши тергөөчүнүн токтому боюнча кыскартылат, анда
шектелүүчүнүн инсандыгы жөнүндө маалыматтар келтирилет, иштин шарттары жана аны кыскартуунун негиздери баяндалат.
2. Токтомдо ушул Кодекстин 88-беренесинин эрежелерине ылайык буюм далилдери жөнүндө, бөгөт коюу чарасын жокко чыгаруу жөнүндө, ага тете материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтурууну камсыздоо жана мүлктү конфискациялоо чаралары жөнүндө чечим көрсөтүлөт.
3. Сотко чейинки өндүрүштө жазык ишин кыскартуу жөнүндө токтомдун көчүрмөсүн тергөөчү прокурорго жөнөтөт, бир эле учурда, кыскартуунун негиздерин көрсөтүү менен, ал боюнча иш кыскартылып жаткан адамга, жабырлануучуга, анын арызы боюнча сотко чейинки өндүрүш башталган уюмга билдирет жана аларга даттануу укугун түшүндүрөт.
4. Берген арызы боюнча сотко чейинки өндүрүшү башталган жабырлануучунун, адамдын жана (же) уюмдун же алардын өкүлдөрүнүн өтүнмөсү боюнча, аларды тергөөчү, прокурор кыскартылган иштин материалдары менен тааныштырат.
250-берене. Жазык ишин кыскартуу жөнүндө токтомго даттануу 1. Сотко чейинки өндүрүштөгү жазык ишин кыскартуу жөнүндө тергөөчүнүн токтому
шектелүүчү, анын жактоочусу, жабырлануучу жана анын өкүлү, ошондой эле анын арызы менен сотко чейинки өндүрүш башталган уюмдун өкүлү тарабынан прокурорго же сотко даттанылышы мүмкүн.
2. Даттануу мөөнөтү жазык ишин кыскартуу жөнүндө токтом алынган күндөн тартып 10 күндү түзөт.
251-берене. Сотко чейинки өндүрүштөгү кыскартылган жазык ишин кайра жандандыруу
1. Сотко чейинки өндүрүштөгү жазык ишин кыскартуу жөнүндө тергөөчүнүн токтому жокко чыгарылганда, кыскартылган иш боюнча өндүрүш прокурордун токтому менен кайра жандандырылат.
2. Кыскартылган иш боюнча өндүрүштү кайра жандандыруу адамды жазык жоопкерчилигине тартуунун мөөнөтүнүн эскириши аяктаганга чейин жүргүзүлөт.
3. Жазык иши боюнча өндүрүштү жандандыруу жөнүндө шектелүүчүгө, айыпталуучуга, анын жактоочусуна, жабырлануучуга же анын өкүлүнө, арызы боюнча иш козголгон адамга же уюмга кабарландырылат.
35-глава. Айыптоо актысы менен келип түшкөн иш боюнча прокурордун аракеттери жана чечимдери
252-берене. Айыптоо актысы менен келип түшкөн иш боюнча прокурор тарабынан чечилүүчү маселелер
Прокурор 5 суткадан ашпаган мөөнөттө келип түшкөн жазык ишин төмөндөгүдөй иликтөөгө жана текшерүүгө милдеттүү:
1) жосун орун алганбы, адам эмне боюнча шектелип жатат жана ал жосунда кылмыштын курамы барбы;
2) кыскартууга алып келген шарттардын иште болгондугун; 3) кылмыш жасоого шектенүүнүн негиздүүлүгүн, анын иште далилдер менен
тастыкталгандыгын; 4) бардык белгиленген жана далилденген иш боюнча кылмыш жосунун жасоодо адам
шектенилип жатканы кабарланганбы; 5) кылмыш жасагандыгы жөнүндө далилдерди иш боюнча алгандыгы тууралуу шектелүүчү
катары бардык адамдар тартылганбы; 6) жорукту квалификациялоонун тууралыгын; 7) материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу жана мүмкүн болуучу
мүлктү конфискациялоону камсыздоо боюнча чаралар кабыл алынганбы; 8) сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө ушул Кодексти олуттуу бузууларга жол берилген
жокпу.
253-берене. Келип түшкөн айыптоо актысы менен жазык иши боюнча прокурордун чечими
Прокурор келип түшкөн айыптоо актысы менен тергөөчүдөн түшкөн жазык ишин карап, төмөнкүдөй чечимдердин бирин кабыл алууга укуктуу:
1) айыптоо актысын бекитүүнү; 2) өзүнүн токтому менен айыптоо актысынын айрым пункттарын алып салууну же
шектелүүчүнүн аракетин жеңилдетүү жагына кайра квалификациялоону; 3) ишти жүргүзүү мөөнөтүн көрсөтүү менен кошумча тергөө аракеттерин жүргүзүү үчүн өзүнүн
жазуу жүзүндөгү көрсөтмөлөрү менен кошо тергөөчүгө 15 күндөн ашпаган мөөнөттү белгилеп кайтарып берүүнү;
4) ишти ушул Кодекстин 26-беренесине ылайык кыскартууну.
254-берене. Жазык ишин бекитилген айыптоо актысы менен сотко жөнөтүү 1. Айыптоо актысы бекитилгенден кийин прокурор айыпталуучуга айыптоо актысынын
көчүрмөсүн тапшырууну камсыздайт. Айыптоо актысынын көчүрмөсү ошондой эле, эгерде ал бул тууралуу өтүнмө берсе, жабырлануучуга да тапшырылат. Айыптоо актысынын көчүрмөсүн алгандыгы жөнүндө айыпталуучунун жана жабырлануучунун кол тамгалары ишке тиркелет.
2. Прокурор ишти сотко бекитилген айыптоо актысы менен кошо жөнөтөт, бир эле мезгилде бул жөнүндө айыпталуучуга, жактоочуга, жабырлануучуга жана анын өкүлүнө кабарландырат.
VIII БӨЛҮМ. СОТКО ЧЕЙИНКИ ӨНДҮРҮШТӨГҮ СОТТУК КОНТРОЛЬ
36-глава. Сотко чейинки өндүрүштөгү соттук контролдун процесстик тартиби
255-берене. Тергөө судьясы тарабынан ыйгарым укуктарды жүзөгө ашыруунун жалпы шарты
1. Тергөө судьясы анын ыйгарым укуктарына кирген маселелерди соттук отурумда жеке өзү карайт.
2. Тергөө судьясынын ыйгарым укуктарына кирген маселелерди кароонун мөөнөттөрү ушул Кодекс менен аныкталат.
3. Тергөө судьясы сотко чейинки өндүрүштүн бардык материалдары менен таанышууга, зарыл болгондо кошумча материалдарды талап кылууга укуктуу.
4. Тергөө судьясы анын ыйгарым укуктарына кирген маселелерди кароонун жыйынтыктары боюнча ушул Кодекстин 294-беренесине ылайык токтом чыгарат.
5. Тергөө судьясынын токтому мыйзамдуу күчүнө токтоосуз кирет жана милдеттүү аткарылууга жатат. Ушул Кодексте каралган учурларда тергөө судьясынын токтому апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн жана анын аткарылышын токтотпойт.
256-берене. Шектелүүчүнү кармоонун мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерүү тартиби
1. Шектелүүчүнү кармоонун мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерүү прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, шектелүүчүнүн, жактоочунун, мыйзамдуу өкүлдүн катышуусу менен шектелүүчү кармалган жер боюнча ачык соттук отурумда материалдар сотко келип түшкөн учурдан тартып 2 сааттын ичинде тергөө судьясы тарабынан жүзөгө ашырылат. Соттук отурумдун убактысы жана орун алган жери жөнүндө өз мезгилинде кабарландырылган шектелүүчүдөн, анын жактоочусунан, прокурордон тышкары, тараптардын келбей калуусу иштин материалдарын кароо үчүн жолтоо болуп саналбайт. Жактоочу келбей калган учурда шектелүүчү аны башкасы менен алмаштырууга укуктуу.
2. Соттук отурумдун башталышында тергөө судьясы кылмыш жана (же) жорук жасоого шектелгендиги боюнча кармоонун мыйзамдуулугу жана негиздүүлүгү кайсы адамга карата текшерилип жаткандыгын кулактандырат, соттук отурумга келген адамдардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт, андан кийин прокурор кылмыш жана (же) жорук жасоого шектенүү боюнча адамды кармагандыгы жөнүндө чечимди негиздейт, андан кийин соттук отурумга келген башка адамдар угулат.
3. Соттук отурумда тергөө судьясы кылмыш жана (же) жорук жасоого шектенүү боюнча адамды кармоонун мыйзамдуулугу же мыйзамсыздыгы, негиздүүлүгү же негизсиздиги жөнүндө токтом чыгарат.
4. Кылмыш жасоого шектенүү боюнча адамды кармоонун мыйзамдуулугу же мыйзамсыздыгы, негиздүүлүгү же негизсиздиги жөнүндө тергөө судьясынын токтому апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
5. Шектелүүчүнүн мыйзамсыз же негизсиз деп кармалгандыгы таанылган учурда тергөө судьясы жеке аныктама чыгарат, анда чараларды көрүүнү талап кылган иш боюнча белгиленген мыйзам бузуу фактыларына көңүл бурат. Тергөө судьясынын жекече аныктамасы боюнча бир айлык мөөнөттөн кечиктирбестен чаралар көрүлүүгө жана анын жыйынтыктары жөнүндө ага билдирилүүгө тийиш.
6. Кармоонун мыйзамсыздыгы жана негизсиздиги жөнүндө тергөө судьясынын токтому ушул Кодекстин 17-главасында каралган тартипте ордун толтуруу үчүн негиз болуп саналат.
257-берене. Бөгөт коюу чарасын колдонуу, ошондой эле бөгөт коюу чарасынын мөөнөтүн узартуу жөнүндө өтүнмөнү кароо тартиби
1. Бөгөт коюу чарасы шектелүүчүнүн, айыпталуучунун, прокурордун, жактоочунун сотко чейинки өндүрүш жери боюнча же болбосо шектелүүчү кармалган жер боюнча сотко өтүнмө келип түшкөн учурдан тартып 2 сааттын ичинде тергөө судьясы тарабынан колдонулат. Сот отурумуна жашы жете элек шектелүүчүнүн, айыпталуучунун мыйзамдуу өкүлү катышууга милдеттүү.
2. Шектелүүчү, айыпталуучу келбей калган учурлардан тышкары, сот отурумунун убактысы жөнүндө өз мезгилинде кабарландырылган тараптардын жүйөсүз себептер боюнча келбей калышы
өтүнүчтү кароо үчүн жолтоо болуп саналбайт. Жактоочу келбей калган учурда айыпталуучу аны башкалар менен алмаштырууга укуктуу.
3. Шектелүүчү, айыпталуучу жокто бөгөт коюу чарасы түрүндө камакка алууну колдонуу жөнүндө токтом чыгарууга анын келишин камсыздоо боюнча так чаралар кабыл алынгандан кийин гана жол берилет.
4. Сот отурумунун башталышында тергөө судьясы кандай өтүнүч кароого жата тургандыгын кулактандырат, сот отурумуна келген адамдарга алардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт. Андан кийин прокурор аны негиздейт, андан соң сот отурумуна келген башка адамдар угулат.
5. Өтүнмөнү карагандан кийин тергөө судьясы төмөнкүдөй токтомдордун бирин чыгарат: 1) шектелүүчүгө карата бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө; 2) берилген бөгөт коюу чарасын колдонуу жана башка бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө
өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө. 6. Кармоонун мыйзамдуулугу жана негиздүүлүгү жөнүндөгү жана бөгөт коюу чарасын колдонуу
тууралуу чечимди кабыл алуу жөнүндөгү маселе бир эле мезгилде чечилген учурда, көрсөтүлгөн маселелер бир сот отурумунда каралат.
7. Тергөө судьясынын токтомунун көчүрмөсү прокурорго, шектелүүчүгө, айыпталуучуга, жактоочуга тапшырылат жана токтоосуз аткарылууга жатат.
8. Бөгөт коюу чарасын колдонуудан баш тартуу жөнүндө тергөө судьясы тарабынан токтом чыгарылгандан кийин, ошол эле бир адамды ошол эле жазык иши боюнча камакка алуу жөнүндө өтүнүч менен сотко кайталап кайрылуу адамды камакка алуунун зарылдыгын негиздеген жаңы шарттар келип чыкканда гана мүмкүн.
9. Бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтүн узартуу жөнүндө өтүнмөнү козгоо тууралуу токтом камакта, үй камагында кармоо мөөнөтү аяктаганга чейин 5 суткадан кечиктирбестен, сотко чейинки өндүрүш жүргөн жери боюнча берилүүгө тийиш. Тергөө судьясы өтүнмө алынган күндөн тартып 3 суткадан кечиктирбестен бөгөт коюу чарасын колдонуу үчүн ушул берене менен белгиленген тартипте төмөнкүдөй чечимдердин бирин кабыл алат:
1) бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтүн узартуу жөнүндө; 2) бөгөт коюу чарасын колдонуу жана башка бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөттөрүн
узартуу жөнүндө өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө. 10. Шектелүүчүнү, айыпталуучуну ал жок кезде камакка алуу мөөнөтүн узартуу жөнүндө тергөө
судьясы тарабынан өтүнүчтү кароого, аны сотко жеткирүү мүмкүнчүлүгүн алып салган шектелүүчүнүн, айыпталуучунун стационардык соттук-психиатриялык экспертизада жана башка шарттарда болгон учурларынан тышкары, жол берилбейт, бул тиешелүү документтер менен тастыкталууга тийиш. Мында соттук отурумга жактоочунун катышуусу милдеттүү болуп саналат.
11. Бөгөт коюу чарасын колдонуу, бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтүн узартуу же өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө тергөө судьясынын токтому ал чыгарылган күндөн тартып 5 сутканын ичинде апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн. Тергөө судьясынын токтомуна апелляциялык тартипте даттануу анын аткарылышын токтотпойт.
12. Даттанууну, сунуштамаларды кароонун жыйынтыктары боюнча кабыл алынган апелляциялык инстанциядагы соттун чечими даттанылбайт.
258-берене. Кызмат ордунан убактылуу четтетүү жөнүндө өтүнүчтү кароо тартиби 1. Кызмат ордунан убактылуу четтетүү шектелүүчүнүн, прокурордун, тергөөчүнүн, жактоочунун
катышуусу менен соттук отурумда тергөөчүнүн өтүнмөсү боюнча тергөө судьясы тарабынан колдонулат.
2. Соттук отурумдун убактысы жана жери жөнүндө өз мезгилинде кабардар болгон тараптардын келбей калуусу өтүнмөнү кароо үчүн жолтоо болуп саналбайт.
3. Шектелүүчүнү кызмат ордунан убактылуу четтетүү жөнүндө өтүнмөнү кароонун жыйынтыктары боюнча тергөө судьясы өтүнмөнү канааттандыруу же баш тартуу жөнүндө токтом чыгарат.
4. Шектелүүчүнү кызмат ордунан убактылуу четтетүү жөнүндө тергөө судьясынын токтому анын иштеген жери боюнча уюмдун жетекчисине жөнөтүлөт, ал токтом кабыл алынгандан кийин 3 күндүк мөөнөттө аткарууга жана бул жөнүндө тергөө судьясына жана тергөөчүгө кабарландырууга милдеттүү.
5. Айыпталуучуну кызмат ордунан убактылуу четтетүү чарасын колдонуунун зарылдыгы болбой калганда, ал тергөөчүнүн, тергөө судьясынын токтому менен жокко чыгарылат.
6. Шектелүүчүнү кызмат ордунан убактылуу четтетүү жөнүндө тергөө судьясынын токтому даттанылбайт.
259-берене. Мүлккө камак салуу жөнүндө өтүнүчтү кароо тартиби 1. Мүлккө камак салуу жөнүндө өтүнмөнү колдоо тууралуу маселени чечүүдө тергөө судьясы
мүлккө камак салуу үчүн негиздер камтылган бардык материалдар менен таанышууга милдеттүү. 2. Мүлккө камак салуу жөнүндө өтүнмөнү козгоо тууралуу сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө
ашырган адамдын токтому материалдар сотко келип түшкөн күндөн тартып 24 сааттын ичинде сотко чейинки өндүрүштүн жери боюнча прокурордун катышуусу менен соттук отурумда тергөө судьясы тарабынан каралууга жатат. Соттук отурумга шектелүүчү, жактоочу жана мүлктүн баасын аныктаган адис катышууга укуктуу. Соттук отурумдун жери жана убактысы жөнүндө сот тарабынан алар өз мезгилинде кабарланган учурда процесстин катышуучуларынын келбей калуусу соттук отурумду өткөрүүгө жолтоо болбойт. Соттук отурумдун жүрүшүндө протокол жүргүзүлөт.
3. Мүлккө камак салуу жөнүндө өтүнмөнү карап, тергөө судьясы мүлккө камак салууну канааттандыруу же баш тартуу жөнүндө токтом чыгарат. Мүмкүн болуучу конфискациялоону камсыздоо үчүн мүлккө камак салуу жөнүндө маселени чечүүдө тергөө судьясы мүлктүн шектелүүчүгө тийиштүү экендиги жана ал тарабынан кылмыш жасоодо пайдаланылгандыгы же болбосо аны жасоонун жыйынтыктарында алынгандыгы жөнүндө күбөлөндүргөн иш жүзүндөгү шарттарды көрсөтүүгө тийиш.
4. Мүлккө камак салуу жөнүндө токтомдо камак салынган мүлк, ошондой эле материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу үчүн камак салуу жетиштүү болгон мүлктүн баасы, иш боюнча акыркы чечим кабыл алынганга чейин мүлктүн сакталган жери жөнүндө маалымат көрсөтүлүүгө тийиш.
5. Мүлккө камак салуу жөнүндө өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартуу тууралуу тергөө судьясынын токтому прокурор же шектелүүчү, жактоочу, жабырлануучу, анын өкүлү тарабынан 5 сутканын ичинде апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
6. Мүлккө камак салуу жөнүндө тергөө судьясынын токтому сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашырган адамга, шектелүүчүгө, ошондой эле прокурорго, жабырлануучуга, материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтурууга жооптуу адамга жөнөтүлөт.
7. Камак салынган мүлк алып коюуга же тергөө судьясынын кароосу боюнча жергиликтүү администрациянын, турак жай-эксплуатациялык уюмдун өкүлүнө, ал мүлктүн ээсине же мүлктүн сакталгандыгы үчүн жоопкерчилик жөнүндө эскертилүүгө тийиш болгон башка адамга сактоого өткөрүлүп берилиши мүмкүн, бул жөнүндө кол койдуруп алынат.
260-берене. Тергөө же атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү жөнүндө өтүнмөнү кароо тартиби
1. Тергөө же атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү жөнүндө өтүнмө тергөө же атайын тергөө жүргүзүлгөн жер же аларды жүргүзүү жөнүндө өтүнмө берген органдын орун алган жери боюнча өтүнмө келип түшкөн учурдан тартып 24 сааттан кечиктирбестен, соттук отурумда прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын катышуусу менен тергөө судьясы тарабынан каралууга жатат.
2. Өтүнмөнү кароонун жыйынтыктары боюнча тергөө судьясы тергөө же атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүгө уруксат берүү жөнүндө же баш тартуунун жүйөлөрүн көрсөтүү менен аларды өткөрүүдөн баш тартуу тууралуу токтом чыгарат.
3. Тергөө судьясы төмөнкүдөй жетиштүү маалыматтар бар болгондо, атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү жөнүндө чечим кабыл алат:
1) ушул Кодекстин 212-беренесинин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн кылмыштар жасалганда, ошондой эле ушул Кодекстин 212-беренесинин 4-6-бөлүктөрүндө көрсөтүлгөн негиздер болгондо;
2) атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүнүн жыйынтыктарында өз алдынча же болбосо башка болгон далилдердин (маалыматтардын) жыйындысында жазык ишинин же тергелүүчү кылмышты жасаган адамдарды белгилөөнүн шарттарын ачыктоо үчүн олуттуу мааниси болушу мүмкүн деген далилдер алынышы мүмкүн.
4. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү жөнүндө тергөө судьясынын токтому ушул Кодексте каралган аны түзүү боюнча жалпы талаптарга жооп берүүгө, ошондой эле төмөндөгүдөй маалыматтарды камтууга тийиш:
1) атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү жөнүндө өтүнмө берген тергөөчү жөнүндө; 2) чечим кабыл алына турган сотко чейинки өндүрүшкө байланыштуу кылмыштын
шарттарынын кыскача баяндалышы; 3) атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүнүн зарылдыгы бар адам (адамдар), жер же предмет
жөнүндө; 4) жүргүзүү зарыл болгон атайын тергөө аракеттеринин түрү (түрлөрү); 5) токтомду колдонуу мөөнөтү. 5. Кошумча материалдарды талап кылуу зарыл болгон учурларда өтүнмөнү белгиленген
мөөнөттөн ашык, бирок 72 сааттан ашпаган мөөнөттө кароого жол берилет. 6. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүдөн баш тартуу жөнүндө тергөө судьясы тарабынан
токтом кабыл алуу андай уруксат берүү жөнүндө жаңы өтүнмө менен кайталап кайрылууга жолтоо болбойт.
7. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү жөнүндө тергөө судьясы тарабынан чыгарылган токтомду колдонуу мөөнөтү ал чыгарылган күндөн тартып суткалар менен эсептелет жана 2 айдан ашпоого тийиш. Токтомду колдонуу мөөнөтүн узартуу зарыл болгондо, тергөө судьясы жаңыдан берилген материалдардын негизинде токтом чыгарат.
8. Атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүдөн баш тартуу жөнүндө тергөө судьясынын токтому даттанууга жатпайт.
261-берене. Жүргүзүлгөн тергөө же атайын тергөө аракеттеринин мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерүү тартиби
1. Тергөө судьясынын токтомун албай туруп тергөө же атайын тергөө аракеттери жүргүзүлгөн учурда, тергөөчү тергөө аракеттеринин жүргүзүлгөн учурунан тартып 24 сааттын ичинде же атайын тергөө аракеттерин жүргүзүү башталганда, аларды өткөрүү жөнүндө тергөө судьясын кабарландырат. Кабарламага жүргүзүлгөн тергөө аракеттеринин же болбосо башталган атайын тергөө аракеттеринин мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн таануу жөнүндө өтүнмө тиркелет.
2. Эгерде тергөө судьясы жүргүзүлгөн тергөө аракеттерин же башталган атайын тергөө аракеттерин мыйзамсыз деп тааныган учурда, андай аракеттердин жүрүшүндө алынган бардык далилдер ушул Кодекстин 82-беренесине ылайык жол берилгис деп таанылат. Мындай учурда тергөө судьясы жеке аныктама чыгарат, анда чараларды кабыл алууну талап кылган иш боюнча мыйзам бузуулардын белгиленген фактыларына прокурордун көңүлүн бурат. Тергөө судьясынын жеке аныктамасы боюнча бир айлык мөөнөттөн кечиктирбестен чаралар көрүлүүгө жана ага анын жыйынтыктары жөнүндө билдирилүүгө тийиш.
3. Тергөө же атайын тергөө аракеттерин жүргүзүүнүн мыйзамдуулугу же мыйзамсыздыгы жөнүндө тергөө судьясынын токтому даттанууга жатпайт.
262-берене. Сотко чейинки өндүрүштүн кызмат адамдарынын аракеттерине, чечимдерине даттанууларды кароо тартиби
1. Сотко чейинки өндүрүштүн кызмат адамдарынын аракеттерине, чечимдерине даттануулар, шектенүү жөнүндө тергөөчүнү кабарландыруудан, прокурор тарабынан айыптоо актысын бекитүүдөн тышкары, прокурордун, иш-аракеттери даттанылып жаткан кызмат адамынан, арыз берүүчүнүн катышуусу менен тергөө судьясы тарабынан каралууга жатат. Соттук отурумдун башталышында тергөө судьясы кандай даттануу каралууга жата тургандыгын кулактандырат, арыз
берүүчүнүн укугу жана милдеттери түшүндүрүлөт. Эгерде арыз берүүчү соттук отурумга катышса, даттанууну негиздейт, андан кийин соттук отурумга келген башка адамдар угулат. Тиешелүү түрдө кабарландырылган арыз берүүчүнүн жана кызмат адамынын келбей калышы даттанууну кароо үчүн жолтоо болбойт.
2. Даттанууну кароонун жыйынтыктары боюнча тергөө судьясы төмөнкү токтомдордун бирин чыгарат:
1) тиешелүү кызмат адамынын аракеттерин (аракетсиздигин) же чечимин мыйзамсыз же негизсиз деп таануу жана жол берилген бузууларды анын четтетүү милдеттери жөнүндө;
2) даттанууну канааттандырбай калтыруу жөнүндө. 3. Эгерде даттануу даттануу берүүгө укуксуз адам тарабынан берилсе; даттануу ошол сотто
каралууга жатпаса; даттануу ушул Кодексте каралган даттануу мөөнөтү аяктагандан кийин берилсе жана аны берген адам ал мөөнөттү кайра жандандыруу жөнүндө маселени козгобосо же тергөө судьясы адамдын арызы боюнча аны кайра жандандыруу үчүн негиздерди таппаса; даттануу мурда ошого окшош негиздер же жүйөлөр боюнча каралган учурларда, даттануу каралышы мүмкүн эмес жана ал боюнча өндүрүш иши кыскартылат.
4. Тергөө судьясынын токтомунун көчүрмөсү арыз берүүчүгө, прокурорго, ошондой эле аракети даттанылган кызмат адамына тапшырылат.
5. Эгерде муну тергөөчү, прокурор же тергөө судьясы керектүү деп таппаса, даттанууну берүү даттанылган аракеттин жана даттанылуучу чечимдин аткарылышын токтотпойт.
6. Даттануу боюнча тергөө судьясынын токтому апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
IX БӨЛҮМ. БИРИНЧИ ИНСТАНЦИЯДАГЫ СОТ ӨНДҮРҮШҮ
37-глава. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин сотко караштуулугу
263-берене. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин сотко караштуулугу 1. Ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн иштерден тышкары бардык кылмыштар жөнүндө
жана жоруктар жөнүндө иштер тууралуу бардык жазык иштери райондук (шаардык) сотко караштуу. 2. Райондор аралык соттор Жазык кодексинин 130-беренесинин 2-бөлүгүндө, 380, 381, 383,
384, 386-беренелеринде, 389-беренесинин 3-бөлүгүндө каралган кылмыштар жөнүндө иштерди сот арачыларынын катышуусу менен биринчи инстанциядагы сот катары карайт.
3. Эгерде кылмыштардын бири эле райондор аралык сотко, ал эми башкалары - башка сотко караштуу болсо, бир нече кылмыштарды жасоого бир адамды же адамдардын тобун айыптоодо бардык кылмыштар жөнүндөгү иш райондор аралык сот тарабынан каралат.
4. Сот арачыларынын катышуусу менен ишти кароодон айыпталуучу баш тартканда, жазык иши райондук (шаардык) соттун кароосуна өткөрүп берилет.
264-берене. Жазык иштеринин жана жоруктар жөнүндө иштердин сотко аймактык караштуулугу
1. Ушул Кодекстин 266-беренесинде каралган учурларды кошпогондо жазык иши жана жоруктар жөнүндө иш кылмыш же жорук жасалган жер боюнча сотто каралууга жатат.
2. Эгерде кылмыш же жорук бир соттун иштөөчү жеринде башталып, башка соттун иштөөчү жеринде аяктаса, иш сотко чейинки өндүрүш бүткөн жер боюнча сотко караштуу.
3. Эгерде кылмыш же жорук жасалган жерди аныктоо мүмкүн эмес болсо же кылмыш, жорук ар кайсы жерлерде жасалса, иш сотко чейинки өндүрүш бүткөн жер боюнча сотто каралат.
265-берене. Жазык ишин жана жорук жөнүндө ишти сотко караштуулугу боюнча өткөрүп берүү
1. Судья сот отурумун дайындоо жөнүндө маселени чечип жана келип түшкөн иш бул сотко караштуу эместигин аныктап, аны өзүнүн токтому менен сотко караштуулугу боюнча жөнөтөт.
2. Сот анын өндүрүшүндө турган ишти башка сотко караштуу деп белгилеп, айыпталуучунун макулдугу менен аталган ишти, эгерде аны сот отурумунда кароого киришкен болсо, өз өндүрүшүндө калтырууга укуктуу.
3. Айыпталуучудан жазык ишин сот арачыларынын катышуусу менен кароо жөнүндө өтүнүч сот отурумун дайындоого чейин келип түшкөн учурда судья жазык ишин сотко караштуулугу боюнча тиешелүү сотко жөнөтөт.
266-берене. Жазык ишинин же жорук жөнүндө иштин сотко аймактык караштуулугун өзгөртүү
1. Иштин сотко аймактык караштуулугу төмөнкү учурларда өзгөртүлүшү мүмкүн: 1) тараптын өтүнүчү боюнча - тийиштүү соттун бүткүл курамын четтетүү жөнүндө анын
билдирүүсү ушул Кодекстин 69-беренесине ылайык канааттандырылган учурда; 2) тараптын өтүнүчү боюнча же болбосо жазык иши жана (же) жорук жөнүндө иш келип түшкөн
соттун төрагасынын демилгеси боюнча төмөнкү учурларда: а) эгерде бул соттун бардык судьялары мурда каралып жаткан жазык иши жана (же) жорук
жөнүндө иш боюнча өндүрүшкө катышса, бул ушул Кодекстин 67-беренесине ылайык аларды четтетүү үчүн негиз болуп саналат;
б) бул иш боюнча сот өндүрүшүнүн бардык эле катышуучулары бул соттун юрисдикциясы таралган аймакта жашабаса жана бардык айыпталуулар бул иштин сотко аймактык караштуулугун өзгөртүүгө макул болушса.
2. Иштин сотко аймактык караштуулугун өзгөртүүгө соттук териштирүү башталганга чейин гана жол берилет.
3. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн негиздер боюнча иштин сотко аймактык караштуулугун өзгөртүү жөнүндө маселе жогору турган соттун төрагасы, ал эми ал болбогондо, анын орун басары тарабынан чечилет, бул жөнүндө токтом чыгарылат.
4. Жогору турган сот төмөн турган соттун чечимин жокко чыгарып, ишти ушул Кодекстин 65- 67-беренелеринде көрсөтүлгөн жагдайлар болгондо башка соттун жаңы кароосуна жөнөтүүгө укуктуу.
267-берене. Сотко караштуулук жөнүндө талаштарга жол берилгистик Соттор ортосунда сотко караштуулук жөнүндө талаштарга жол берилбейт. Ушул Кодекстин
265, 266-беренелеринде белгиленген тартипте бир соттон экинчи сотко жөнөтүлгөн иш ал жөнөтүлгөн сот тарабынан өндүрүшкө алынууга жатат.
38-глава. Сотко берүү
268-берене. Сотко келип түшкөн иш боюнча судьянын ыйгарым укуктары 1. Соттук териштирүү башталганга чейин судья келип түшкөн иш боюнча төмөнкү чечимдердин
бирин кабыл алат: 1) ишти прокурорго кайтарып берүү жөнүндө; 2) ишти сотко караштуулугу боюнча жөнөтүү жөнүндө; 3) алдын ала угууну дайындоо жөнүндө; 4) сот отурумун дайындоо жөнүндө. 2. Иш боюнча чечимди судья токтом түрүндө кабыл алат, анда төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө
тийиш: 1) токтомдун чыгарылган датасы жана орду; 2) соттун аталышы, токтомду чыгарган судьянын фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы; 3) кабыл алынган чечимдердин негиздери жана маңызы. 3. Чечим жазык иши сотко келип түшкөн учурдан тартып 5 суткадан кечиктирилбестен, ал эми
жоруктар жөнүндө иштер боюнча - 3 суткадан кечиктирилбестен кабыл алынууга тийиш.
269-берене. Ишти прокурорго кайтарып берүү 1. Судья төмөнкү учурларда сот отурумун дайындоо үчүн тоскоолдуктарды четтетүү
максатында ишти прокурорго кайтарып берет, эгерде: 1) айыптоо актысы ушул Кодекстин талаптарын бузуу менен түзүлсө; 2) айыпталуучунун инсандыгы белгиленбесе; 3) айыптоо актысынын көчүрмөсү айыпталуучуга тапшырылбаса. 2. Судья ишти прокурорго кайтарып берүүдө токтом чыгарат, анын көчүрмөсү тараптарга
жөнөтүлөт.
270-берене. Алдын ала угууларды жүргүзүүнүн негиздери 1. Алдын ала угуулар төмөнкүлөр боюнча жүргүзүлөт: 1) өзгөчө оор кылмыштар боюнча; 2) жол берилбей турган далилдерди алып салуу жөнүндө тараптардын өтүнүчү болсо; 3) ишти токтотуп туруу же токтотуу үчүн негиздер болсо; 4) ушул Кодекстин 286-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган тартипте соттук териштирүүнү
жүргүзүү жөнүндө тараптардын өтүнүчү болсо; 5) жазык ишин сот арачыларынын катышуусу менен сотто кароодо маселени чечүү үчүн; 6) бөгөт коюу чарасын өзгөртүү, судьяларды четтетүү жөнүндө, ишти токтотуп туруу же
токтотуу жөнүндө билдирилген өтүнүчтөр боюнча маселени чечүү үчүн. 2. Алдын ала угууларды өткөрүү жөнүндө өтүнүчтү тарап иш сотко келип түшкөн күндөн тартып
3 сутканын ичинде билдириши мүмкүн. 3. Тараптарды сот отурумуна чакыруу жөнүндө кабардама алдын ала угуу өткөрүлүүчү күнгө
чейин 3 сутка калганда жөнөтүлүүгө тийиш. 4. Алдын ала угуу иш сотко келип түшкөн учурдан тартып 10 суткадан кечиктирилбестен
жүргүзүлүүгө тийиш.
271-берене. Сот отурумун дайындоо 1. Сот отурумун дайындоо мүмкүндүгү жөнүндө маселени чечүүдө судья айыпталуучулардын
ар бирине карата төмөнкүлөрдү аныктоого тийиш: 1) иш ушул соттун караштуулугундабы; 2) айыптоо актысынын көчүрмөсү өз убагында тапшырылганбы; 3) айыпталуучуга бөгөт коюу чарасын колдонуу өзгөртүүгө же жокко чыгарууга жатабы; 4) кылмыш же жорук менен келтирилген зыяндын ордун толтурууну жана мүлктү мүмкүн
болуучу конфискациялоону камсыз кылуучу чаралар көрүлгөнбү; 5) алдын ала угууну өткөрүүгө негиз барбы. 2. Ушул кодекстин 268-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1, 2, 3-пункттарында каралган негиздер
болбогондо, сот отурумун дайындоо жөнүндө сот токтом чыгарат. 3. Токтомдо ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган маселелерден тышкары төмөнкү
маселелер чечилет: 1) соттук териштирүүнүн орду, датасы жана убактысы жөнүндө; 2) адвокат иш боюнча милдеттүү түрдө катыша турган учурларда коргоочуну дайындоо
жөнүндө; 3) тараптар берген тизмелер боюнча адамдарды сот отурумуна чакыруу жөнүндө; 4) Ушул Кодекстин 281-беренесинде каралган учурларда жабык сот отурумунда ишти кароо
жөнүндө. 4. Жазык кодексинин 83-беренесинде каралган учурларда, судья пробация органына
пробациялык баяндама даярдоону тапшырат.
5. Токтомдо ошондой эле ар бир айыпталуучунун фамилиясын, ысымын, атасынын ысымын көрсөтүү менен сот отурумун дайындоо жөнүндө чечим жана ага угузулган кылмыштын же жоруктун квалификациясы камтылууга тийиш.
6. Тараптар сот отурумунун орду, датасы жана убактысы жөнүндө ал башталганга чейин 5 суткадан кечиктирилбестен кабардар кылынууга тийиш.
272-берене. Тараптарга иштин материалдары менен таанышуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылуу
Сот отурумун дайындагандан кийин, судья тараптарга иштин бардык материалдары менен таанышуу, анын көчүрмөлөрүн алуу же зарыл маалыматтарды жазып алуу мүмкүнчүлүгүн берет.
273-берене. Сот отурумуна чакыруу 1. Судья сот отурумуна адамдарды соттук процесстин катышуучулары болуп саналган
тараптар берген тизме боюнча чакыртуу жөнүндө тескеме берет, ошондой эле сот отурумун даярдоо боюнча башка чараларды көрөт.
2. Адамдардын келүүсүн айыптоо жана коргоо тараптары камсыз кылат. Бул адамдар жүйөлүү себептерсиз келбеген учурда, күч менен алып келүүнү сот приставдары жүзөгө ашырат.
274-берене. Соттук териштирүүнүн мөөнөтү 1. Судья ишти соттук териштирүүгө дайындоо жөнүндө токтом чыгарылган күндөн тартып 14
суткадан кечиктирбестен, ал эми сот арачыларынын катышуусу менен сотто каралуучу жазык иштери боюнча - 30 суткадан кечиктирбестен ишти кароону баштоого тийиш.
2. Анча оор эмес кылмыштар жөнүндө жазык иши судья тарабынан маңызы боюнча бир айдан кечиктирилбестен, ал эми оор же өзгөчө оор кылмыштар жөнүндө иш - 2 айлык мөөнөттө, ал эми сот арачыларынын катышуусу менен сотто каралуучу жазык иштери боюнча иш - сотто кароо башталган күндөн тартып 3 айлык мөөнөттө чечилүүгө тийиш.
Жорук жөнүндө иш аны сотто кароо башталган күндөн тартып 15 күндөн кеч эмес мөөнөттө судья тарабынан маңызы боюнча каралууга тийиш.
3. Соттук териштирүүнү белгиленген мөөнөттө аяктоо мүмкүн болбогон учурда, ал ушул Кодекстин 293-беренесинин 3, 4, 5-бөлүктөрүндө каралган тартипте узартылууга тийиш.
4. Иште жаңы мамлекеттик айыптоочу же коргоочу алмаштырылган жана (же) киргизилген учурларда соттук териштирүүнүн жүрүшүндө билдирилген өтүнүчтөр боюнча иштин материалдары менен таанышууга тараптарга берилген убакыт, ошондой эле соттук териштирүү ушул Кодекстин 291-беренесинин 3, 5, 6-бөлүктөрүнүн негизинде токтотуп турулган убакыт соттук териштирүүнүн мөөнөтүнө киргизилбейт.
39-глава. Алдын ала угуу
275-берене. Алдын ала угууну жүргүзүү тартиби 1. Алдын ала угуу тараптардын катышуусу менен жабык сот отурумунда судья тарабынан
жүргүзүлөт. 2. Судья соттун курамын жарыялайт жана угуунун катышуучуларынын укуктарын, анын ичинде
четтетүү укугун түшүндүрөт. 3. Судья айыпталуучуга анын ишти сот арачыларынын катышуусу менен кароо укугун
түшүндүрөт. Эгерде айыпталуучу сот арачыларынын катышуусу менен ишти кароону каалагандыгын билдирсе, алдын ала угуу ушул Кодекстин 358-беренесинде каралган тартипте жүргүзүлөт.
4. Алдын ала угуу айыпталуучунун өтүнүчү боюнча же болбосо ушул Кодекстин 286- беренесинин 2-бөлүгүндө каралган тартипте соттук териштирүүнү жүргүзүү үчүн негиздер болгондо тараптардын биринин өтүнүчү боюнча айыпталуучунун катышуусусуз жүргүзүлүшү мүмкүн.
5. Иш боюнча өндүрүштүн өз мезгилинде кабарландырылган башка катышуучуларынын келбей калуусу алдын ала угууларды жүргүзүүгө тоскоолдук кылбайт.
6. Кошумча далилдерди же предметтерди талап кылуу жөнүндө коргоо тарабынын өтүнүчү, эгерде бул далилдер жана предметтер иш үчүн мааниси бар болсо, канааттандырылууга жатат.
7. Алдын ала угууда айыпталуучунун күнөөсүнүн далилденгендиги жөнүндө маселе талкууланбайт, далилдер иликтенбейт.
8. Судья процесстин келген катышуучуларына алдын ала угууну өткөрүүнүн максаттары жөнүндө маалымдайт, отурумдун ар бир катышуучусунун чыгып сүйлөгөн сөздөрүн угат жана чечим кабыл алуу үчүн өзүнчө бөлмөгө чыгып кетет.
9. Алдын ала угуунун жүрүшүндө протокол түзүлөт.
276-берене. Алдын ала угууда далилдерди алып салуу жөнүндө өтүнүчтөрдү кароо 1. Тараптар соттук териштирүүдө билдирилген кандай болбосун далилди далилдердин
тизмегинен алып салуу жөнүндө өтүнүч берүүгө укуктуу. Өтүнүч билдирилген учурда анын көчүрмөсү өтүнүч сотко берилген күнү башка тараптарга берилет.
2. Далилдерди алып салуу жөнүндө өтүнүчтө төмөнкүлөр камтылууга тийиш: 1) тараптар алып салууну өтүнүп жаткан далил; 2) далилди алып салуу жөнүндө ушул Кодексте каралган негиз; 3) өтүнүчтү негиздөөчү жагдайлар. 3. Алдын ала угууда судья күбөнү суракка алууга жана өтүнүчтө көрсөтүлгөн документти ишке
тиркөөгө укуктуу. 4. Ушул Кодекстин талаптарын бузуу менен алынган деген негизде далилди алып салуу
жөнүндө коргоочу тарап билдирген өтүнүчтү кароодо коргоочу тарап берген жүйөлөрдү төгүндөөнү далилдөө иши прокурорго таандык болот. Калган учурларда далилдөө иши өтүнүч билдирген тараптарга таандык болот.
5. Судья тараптардын жүйөлөрүн баалап, далилди алып салуу жөнүндө же болбосо өтүнүчтү канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө жүйөлөнгөн чечим чыгарат.
6. Эгерде сот далилдерди алып салуу жөнүндө чечим кабыл алса, бул далил юридикалык күчүн жоготот жана өкүмдүн негизине же башка сот чечимине негиз катары алынышы, ошондой эле соттук териштирүүнүн жүрүшүндө иликтениши же пайдаланылышы мүмкүн эмес. Токтомдо кандай далил алып салына тургандыгы жана жазык ишинин бул далилди алып салууну негиздөөчү кайсы материалдары алып салына тургандыгы көрсөтүлөт, алар сот отурумунда иликтениши жана жарыяланышы жана далилдөө процессинде пайдаланылышы мүмкүн эмес.
7. Эгерде жазык иши сот арачыларынын катышуусу менен сотто каралса, тараптар же сот отурумунун башка катышуучулары соттун чечими боюнча алып салынган далилдин бар экени жөнүндө сот арачыларына кабарлоого укуксуз.
277-берене. Алдын ала угууда иш боюнча өндүрүштү токтотуп туруу 1. Судья алдын ала угууда иш боюнча өндүрүштү төмөнкү учурларда токтотуп турат: 1) айыпталуучунун сотко катышуусуна жолтоо болуучу, медициналык корутунду менен
күбөлөндүрүлгөн дарт менен айыпталуучу ооруп калганда коргоочу тараптын өтүнүчү боюнча; 2) бул жазык иши боюнча колдонулган же колдонууга жаткан мыйзамдын конституциялуулугун
текшерүү жөнүндө Жогорку соттун Конституциялык палатасына соттун суроо-талабы берилгенде. 2. Иш боюнча өндүрүштү токтотуп туруу жөнүндө судья токтом чыгарат.
278-берене. Алдын ала угууда иш боюнча өндүрүштү токтотуу 1. Ушул Кодекстин 26-беренесинин 1-бөлүгүнүн 7, 10-13-пункттарынын негизинде алдын ала
угууда иш боюнча өндүрүштү токтотуу жөнүндө судья токтом чыгарат. Иш боюнча өндүрүппү токтотуу жөнүндө чечимди кабыл алып, судья бөгөт коюу чарасын,
материалдык зыяндын жана (же) моралдык залалдын ордун толтурууну жана мүлктү конфискациялоону камсыз кылуу боюнча чараларды жокко чыгарат жана буюмдук далилдер жөнүндө маселени чечет. Иш боюнча өндүрүштү токтотуу жөнүндө судьянын токтомунун көчүрмөсү
прокурорго, ошондой эле жазык жоопкерчилигине тартылып жаткан адамга жана жабырлануучуга жөнөтүлөт.
2. Алдын ала угууда иш боюнча өндүрүштү токтотуу жөнүндө маселе прокурордун, жабырлануучунун, айыпталуучунун, анын мыйзамдуу өкүлүнүн, коргоочунун катышуусу менен сот отурумунда судья тарабынан чечилет. Ишке катышкан адамдардын келбей калуусу сот отурумун өткөрүүгө тоскоолдук кылбайт.
279-берене. Алдын ала угууда судья тарабынан кабыл алынуучу чечимдердин түрлөрү
1. Алдын ала угуунун жыйынтыктары боюнча судья төмөнкү чечимдердин бирин кабыл алат: 1) иш боюнча өндүрүштү токтотуп туруу жөнүндө; 2) иш боюнча өндүрүштү токтотуу жөнүндө; 3) сот отурумун дайындоо жөнүндө. Судьянын чечими жүйөлөнгөн токтом түрүндө чыгарылат. 2. Далилдерди алып салуу жөнүндө, бөгөт коюу чарасын өзгөртүү жөнүндө, судьяны четтетүү
жөнүндө билдирилген өтүнүчтөр боюнча судья жүйөлөнгөн токтом чыгарат. 3. Ишти сотко караштуулугу боюнча жөнөтүү, иш боюнча өндүрүштү токтотуп туруу же аны
токтотуу (толук же жарым-жартылай), далилдерди алып салуу тууралуу өтүнүчтү канааттандыруу же канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө судьянын токтому 3 сутканын ичинде апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
4. Алдын ала угуунун жыйынтыктары боюнча кабыл алынган башка чечимдер даттанылбайт.
40-глава. Соттук териштирүүнүн жалпы шарттары
280-берене. Соттук териштирүүнүн тикелейлиги жана оозекилиги 1. Соттук териштирүүдө иштин бардык далилдери тикелей иликтенүүгө жатат. Сот
айыпталуучунун, жабырлануучунун, күбөлөрдүн көрсөтмөлөрүн, эксперттин корутундусун угат, буюмдук далилдерди карап чыгат, протоколдорду жана башка документтерди жарыя кылат, далилдерди иликтөө боюнча башка соттук аракеттерди жүргүзөт.
2. Соттун өкүмү сот отурумунда иликтөөгө алынган же далилдерди депонирлөөнүн жыйынтыгында алынган ошол далилдерге гана негизделиши мүмкүн.
3. Айыпталуучу, күбө жана жабырлануучу видео конференция-байланыштын тутумун пайдалануу жолу менен сот тарабынан суракка алынышы мүмкүн.
281-берене. Соттук териштирүүнүн айкындуулугу жана жабык соттук териштирүүдө сот отурумунун залында болуу тартиби
1. Мамлекеттик жана мыйзам менен корголгон башка жашыруун сырды түзгөн маалыматтардын жайылтылышына алып келиши мүмкүн болгон учурларды кошпогондо, ошондой эле ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган башка учурларда, сот ишти ачык соттук териштирүүнү камсыз кылууга тийиш.
2. Жабык соттук териштирүүгө судьянын жүйөлөнгөнгөн токтому, соттун аныктамасы боюнча төмөнкүдөй учурларда жол берилет:
1) ишке катышуучу адамдардын жашоосунун купуя жактары жөнүндө маалыматтарды же ар- намысты жана беделди кемсинткен маалыматтарды жайылтпоо максаттарында, инсандын жыныстык кол тийбестигине жана жыныстык эркиндигине каршы кылмыштар жана башка кылмыштар жөнүндө иштер боюнча;
2) 16 жашка жетпеген курактагы адамдар тарабынан жасалган кылмыштар жөнүндө жазык иштери каралган учурларда;
3) процесстин катышуучуларынын, алардын жакын туугандарынын, жубайларынын коопсуздугун камсыздоо кызыкчылыктары муну талап кылган учурларда.
3. Жабык сот отурумунда ишти териштирүү сот өндүрүшүнүн бардык эрежелерин сактоо менен жүзөгө ашырылат. Судьянын токтому, соттун жабык отурумдагы ишти териштирүү жөнүндө аныктамасы бардык териштирүүлөргө же анын тиешелүү бөлүгүнө карата чыгарылышы мүмкүн.
4. Кат алышуунун жана билдирүүнүн сырларын коргоо максатында, жарандардын жеке мүнөздөгү маалыматтарды камтыган жеке кат алышуусу, телефондон сүйлөшүүлөрү, почталык, телеграфтык, электрондук жана башка билдирүүлөрү ачык сот отурумунда ушул кат алышууга жана билдирүү берүүгө катышкан адамдардын макулдугу менен гана жарыяланат. Тескерисинче болгондо, мындай кат алышуу жана билдирүү берүү жабык сот отурумунда жарыяланат жана иликтенет. Аталган эрежелер жеке мүнөздөгү фотосүрөттөрдү, аудио жана (же) видео жазууларды иликтөөдө да колдонулат.
5. Ачык сот отурумуна катышкан адамдар аудио жазууну жана жазууну жүргүзүүгө укуктуу. Фотосүрөткө тартууга, видео жазууга сот отурумуна төрагалык кылуучунун уруксаты менен жол берилет.
6. 16 жашка чейинки курактагы адам эгерде ал жазыктык сот өндүрүшүнүн катышуучусу болбосо, төрагалык кылуучунун уруксаты менен сот отурумунун залына киргизилет.
7. Жабык сот отурумунда ишти териштирүүдө сот отурумунун залына тараптар гана, ал эми зарыл учурларда котормочу киргизилет.
8. Ишти териштирүүнү жабык сот отурумун жүргүзүү жөнүндө судьянын токтому, соттун аныктамасы чыгарылгандан жана жарыялангандан кийин сот отурумунун залынан сот отурумунда катышып отурган жана процесстин катышуучулары болуп саналбаган адамдар чыгарылат, бул жөнүндө сот отурумунун протоколунда көрсөтүлөт.
9. Эгерде сот ишти териштирүүнүн бир бөлүгүн жабык сот отурумунда жүргүзүү жөнүндө чечим кабыл алса, процесстин катышуучулары болуп саналбаган адамдар соттук териштирүүнүн ушул бөлүгүнө киргизилбейт.
10. Соттун өкүмү бардык учурларда ачык жарыяланат. 11. Судьянын токтомунун, соттун аныктамасынын негизинде жабык сот отурумунда жазык
ишин кароо учурунда өкүмдүн кириш жана корутунду бөлүгү гана жарыяланат.
282-берене. Сот отурумунда төрагалык кылуучу 1. Судья сот отурумун жетектейт, тараптардын тең укуктуулугун жана атаандаштыгын камсыз
кылуу үчүн ушул Кодексте каралган бардык чараларды көрөт. 2. Судья сот отурумунун күн тартибин сактоону камсыз кылат, соттук териштирүүнүн бардык
катышуучуларына алардын укуктарын жана милдеттерин, аларды жүзөгө ашыруунун тартибин түшүндүрөт.
3. Судьянын сот отурумунда тиешелүү тартипти кармоо боюнча процессти уюштуруу боюнча тескөөлөрү процесстин бардык катышуучулары жана сот отурумунун залындагы адамдар тарабынан милдеттүү түрдө аткарылууга тийиш.
4. Соттук териштирүүгө катышкан адамдардын биринин төрагалык кылуучу судьянын аракеттерине каршы пикири болгондо, бул каршы пикир сот отурумунун протоколуна киргизилет.
283-берене. Соттук териштирүүдө тараптардын укуктарынын теңдиги Айыпталуучу, коргоочу, ошондой эле жабырлануучу, материалдык зыяндын жана (же)
моралдык залалдын ордун толтурууга жооптуу адам четтетүүлөрдү жана өтүнүчтөрдү билдирүүдө, далилдерди берүүдө, аларды иликтөөгө катышууда, соттук жарыш сөздө сүйлөөдө, ошондой эле ишти соттук териштирүүдө келип чыгуучу бардык маселелерди кароого катышууда тең укуктардан пайдаланат.
284-берене. Сот отурумунун катчысы 1. Сот отурумунун катчысы сот отурумунун протоколун жүргүзөт. Ал соттун аракеттерин жана
чечимдерин, ага тете процесстин катышуучуларынын сот отурумунун жүрүшүндө болгон аракеттерин толук жана туура чагылдырууга тийиш.
2. Сот отурумунун катчысы сот отурумуна катышууга тийиш адамдардын келүүсүн текшерет, төрагалык кылуучу судьянын тапшырмасы боюнча ушул Кодексте каралган башка аракеттерди жасайт.
285-берене. Айыптоочунун соттук териштирүүгө катышуусу 1. Прокурор бардык жазык иштери жана (же) жоруктар жөнүндө иштер боюнча соттун алдында
мамлекеттик айыптоону колдойт, айыпталуучунун күнөөлүүлүгү жөнүндө далилдерди берет, аларды изилдөөгө катышат, жазык мыйзамын колдонуу жана жаза дайындоо боюнча өз тыянактарын баяндайт.
2. Соттук териштирүүгө прокурордун катышуусу милдеттүү. 3. Мамлекеттик айыптоону бир нече прокурор колдоого алышы мүмкүн. Эгерде соттук
териштирүүнүн жүрүшүндө прокурордун андан ары катышуусу мүмкүн эместиги билингенде, ал алмаштырылышы мүмкүн. Прокурордун алмаштырылышы ошол мезгилде соттук териштирүүнүн жүрүшүндө жасалган аракеттердин кайталанылышына алып келбейт.
4. Прокурор айыптоону жеңилирээк айыптоого өзгөртө алат же болбосо айыптоодон толук же жарым-жартылай баш тарта алат. Жекече айыптоочу айыптоону өз алдынча колдогон учурларды кошпогондо, соттук териштирүүнүн жүрүшүндө мамлекеттик айыптоочунун айыптоодон толук же жарым-жартылай баш тартуусу жазык ишин толук же анын тиешелүү бөлүгүн токтотууга алып келет.
5. Эгерде соттук териштирүүнүн жүрүшүндө жазык жоопкерчилигине тартылбаган адамдар тарабынан жасалган кылмыштарды көрсөтүүчү жагдайлар белгилене турган болсо, прокурор ушул Кодекске ылайык, ал адамдарга карата сотко чейинки өндүрүш башталганга чейин чараларды көрөт.
286-берене. Айыпталуучунун соттук териштирүүгө катышуусу 1. Биринчи инстанциядагы сотто ишти териштирүү ага келүүгө милдеттүү болгон
айыпталуучунун катышуусу менен жүргүзүлөт. 2. Айыпталуучу жок кезде ишти териштирүүгө төмөнкүдөй учурларда жол берилет, эгерде: 1) айыпталуучу Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары болсо жана сотко келүүдөн качса; 2) айыпталуучу далилдерди соттук иликтөөлөр аяктагандан кийин сот отурумуна келбесе жана
келбей калуу себеби жөнүндө кабарлабаса. 3. Айыпталуучу келбей калганда иш боюнча өндүрүш кийинкиге калтырылууга тийиш. Мындай
учурда судья же сот айыпталуучунун келүүсүн камсыз кылууну соттук приставга милдеттендирет. Судья же сот ошондой эле жүйөсүз себептер боюнча келбеген айыпталуучуну алдырып келүүгө укуктуу.
4. Ушул берененин 2-бөлүгүнө ылайык өткөрүлгөн соттук териштирүүгө коргоочунун катышуусу милдеттүү.
5. Сотто айыпталуучунун сотко чейинки өндүрүштөгү көрсөтмөлөрүн, маалыматтарын угузуу, ошондой эле суракка алуу протоколуна тиркелген анын көрсөтмөлөрүнүн үн жазып алууларын, видео жазып алууларын угузуп-көрсөтүү айыпталуучу жок кезде ишти кароо учурунда тараптардын өтүнүчү боюнча орун алышы мүмкүн.
6. Ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жагдайлар четтетилген учурда соттолуучунун же анын коргоочусунун сунушу боюнча сырттан чыгарылган өкүм же соттун аныктамасы апелляциялык тартипте жокко чыгарылат. Мындай учурда соттук териштирүү адаттагы тартипте жүргүзүлөт.
287-берене. Коргоочунун соттук териштирүүгө катышуусу 1. Коргоочу далилдерди көрсөтөт жана далилдерди иликтөөгө катышат, айыптоонун маңызы
жана анын далилденгендиги, айыпталуучунун жоопкерчилигин жеңилдетүүчү же актоочу жагдайлар, жаза чарасы, ошондой эле соттук териштирүүдө келип чыгуучу башка маселелер боюнча өзүнүн пикирин сотко билдирет.
2. Коргоочу келбегенде жана аны алмаштыруу мүмкүнчүлүгү болбогондо, иш кийинкиге калтырылат. Коргоочуну алмаштыруу ушул Кодекстин 51-беренесинде каралган эрежелер боюнча жүргүзүлөт.
3. Жаңыдан ишке киришип жаткан коргоочуга соттук териштирүүгө катышууга даярдануу үчүн зарыл убакыт берилет. Бул ошол мезгилде соттук териштирүүнүн жүрүшүндө жасалган бардык аракеттердин кайталанышына алып келбейт. Коргоочунун өтүнүчү боюнча сот күбөлөргө, жабырлануучуларга, эксперттерге кайталап сурак жүргүзө алат же башка соттук аракеттерди жүргүзө алат.
288-берене. Жабырлануучунун соттук териштирүүгө катышуусу 1. Ишти соттук териштирүү жабырлануучунун, анын өкүлүнүн катышуусу менен өтөт. 2. Жабырлануучу келбегенде, сот жабырлануучу жок кезинде иштин бардык жагдайларын
толук айкындоо жана анын укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын коргоо мүмкүнчүлүгүнө жараша ишти териштирүү же аны кийинкиге жылдыруу маселесин чечет. Эгерде сот отурумуна жабырлануучунун өкүлү келсе, сот бул маселени өкүлдүн пикирин эске алуу менен чечет.
3. Жабырлануучунун өтүнүчү боюнча, сот аны көрсөтмөлөрдү берүү үчүн белгилүү бир убакытта келүүсүн милдеттендирүү менен, сот отурумуна катышуудан бошото алат.
289-берене. Соттук териштирүүгө эксперттин, адистин катышуусу Эксперт, адис соттук териштирүүгө ушул Кодекстин 59, 60-беренелеринде каралган тартипте
катышат.
290-берене. Соттук териштирүүнүн чектери 1. Сотто ишти териштирүү айыпталуучуга карата жана ага тагылган айыптоо боюнча гана
жүргүзүлөт. 2. Сотто айыптоону өзгөртүүгө, эгерде мында айыпталуучунун абалы начарлабаса жана аны
коргоо укугу бузулбаса гана жол берилет. 3. Соттук териштирүүнүн жүрүшүндө айыпталуучу тарабынан кыйла оор кылмыш жасалды
деген шектенүү белгиленген учурда, судья прокурордун өтүнүчү боюнча, ишти жаңы айыптоо же айыптоону квалификациялоону өзгөртүү боюнча жаңы айыптоо актысын түзүү үчүн өткөрүп берет. Прокурор тарабынан көрсөтүлгөн аракеттер аткарылгандан кийин соттук териштирүү улантылат.
291-берене. Соттук териштирүүнү кийинкиге калтыруу жана жазык ишин токтотуп туруу 1. Сот отурумуна чакырылган адамдардын кимдир бирөөсүнүн келбей калуусунун кесепетинен
же тараптардын өтүнүчү боюнча жаңы далилдерди талап кылуунун зарылдыгына байланыштуу, ишти териштирүү мүмкүн болбогондо, судья өзүнүн токтому менен, сот өзүнүн аныктамасы менен ишти териштирүүнү кийинкиге калтырат. Бир эле мезгилде тараптарды талап кылынган далилдерди берүүгө, ал эми соттук приставдарды келбеген адамдардын келүүсүн камсыз кылуу чараларын көрүүгө милдеттендирет.
2. Мажбурлап алып келүү колдонулгандан кийин айыпталуучу келбей калган учурда сот жазык иши боюнча өндүрүштү токтотуп турат, камакка алуу түрүндөгү бөгөт коюу чарасын колдонот, өзгөртөт жана токтомду айыпталуучунун келүүсүн камсыз кылуу үчүн прокурорго жиберет.
3. Айыпталуучу ооруп калган жана бул анын сот отурумуна келүү мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарган учурда, сот айыпталуучуга карата ал сакайып кеткенге чейин өндүрүштү токтотуп турат жана калган айыпталуучуларга карата ишти териштирүүнү улантат. Эгерде ишти өз-өзүнчө териштирүү мүмкүн болбосо, иш бүтүндөй токтотуп турууга жатат.
4. Ишке бир нече айыпталуучу тартылган жана алардын бири качып кеткен учурда, сот ал айыпталуучуга карата материалдарды өзүнчө өндүрүшкө бөлөт жана калган айыпталуучуларга карата териштирүүнү улантат.
5. Колдонууга жатуучу мыйзамдын конституциялуулугу жөнүндө маселе боюнча Жогорку соттун Конституциялык палатасына суроо-талап менен кайрылганда сот Жогорку соттун Конституциялык палатасы чечим кабыл алганга чейин иш боюнча өндүрүштү токтотуп турат.
6. Экспертиза дайындоодо сот экспертизанын корутундусу сотко келип түшкөнгө чейин иш боюнча өндүрүштү токтотуп турат.
7. Соттук териштирүү кайра жандандырылгандан кийин, сот ал кийинкиге калтырылган учурдан тартып угууну улантат.
8. Ушул Кодекстин 286-беренесинин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн негиздер болгондо, тараптардын өтүнүчү боюнча соттук териштирүү айыпталуучу жок кезде да жүргүзүлөт. Айыпталуучу жок кезинде соттук териштирүүнү жүргүзүү жөнүндө сот токтом же аныктама чыгарат.
292-берене. Сот отурумунда ишти токтотуу Эгерде соттук териштирүү учурунда ушул Кодекстин 26-беренесинин биринчи бөлүгүнүн 3-13-
пункттарында көрсөтүлгөн жагдайлар аныкталса, сот отурумунда иш токтотулууга тийиш.
293-берене. Бөгөт коюу чараларын колдонуу мөөнөтү жана аларды узартуу тартиби 1. Өндүрүшкө ишти кабыл алган учурдан баштап өкүмдү, аныктаманы, токтомду аткарууга
киришкенге чейин, судья, сот айыпталуучуга карата бөгөт коюу чараларын тандоого, өзгөртүүгө же алып салууга укуктуу.
2. Бөгөт коюу чарасы ушул Кодекстин 274-беренесинде каралган соттук териштирүүнүн мөөнөтүнө колдонулат.
3. Соттук териштирүүнү мөөнөтүндө аяктоо мүмкүн болбогон учурда жана бөгөт коюу чараларын өзгөртүү же жокко чыгаруу үчүн негиздер болбогондо бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтү ар бир жолу эки айга чейинки мөөнөткө узартылышы мүмкүн.
4. Бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтүн узартуу ал бүткөнгө чейин тараптардын катышуусу менен сот отурумунда каралат. Тараптардын кимдир бирөөсүнүн келбей калышы бөгөт коюу чараларын колдонуунун мөөнөтүн узартуу жөнүндө маселени кароого тоскоолдук кылбайт.
5. Өзгөчө учурларда бөгөт коюу чараларын колдонуунун мөөнөтүн бир жылдан ашыкка узартуу иш өз өндүрүшүндө турган судьянын жүйөлөнгөн токтому боюнча жүргүзүлөт. Аталган токтом 5 күндүк мөөнөттө маалымат үчүн Жогорку сотко жөнөтүлөт.
6. Бир эле иш боюнча сот жообуна тартылган адамды кайрадан камакка алуу, үй камагына алуу учурунда, ошондой эле буга кошулган же андан бөлүнгөн жазык иши боюнча камакка, үй камагына алуу мөөнөтү, мурунку камакта, үй камагында отурган мезгилди эсепке алуу менен жүргүзүлөт.
7. Эгерде ушул Кодекстин 291-беренесинин 5, 6-бөлүктөрүнүн негизинде соттук териштирүүнүн токтотуп турулса бөгөт коюу чарасын колдонуу мөөнөтү узартылбайт.
294-берене. Сот отурумунда токтомдорду жана аныктамаларды чыгаруу тартиби 1. Соттук териштирүү учурунда сот тарабынан чечилүүчү маселелер боюнча, судья токтом,
сот аныктама чыгарат, алар сот отурумунда жарыя кылынууга жатат. 2. Ушул Кодекстин 286-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган учурларда айыпталуучуга карата
жазык ишин кыскартуу, бөгөт коюу чараларын колдонуу, өзгөртүү же алып салуу жөнүндө, четтетүүлөр, соттук экспертизаны дайындоо жөнүндө аныктама же токтом өзүнчө жайда чыгарылат жана, эгерде иш сот тарабынан коллегиялуу каралса, судья же судьялар кол койгон өзүнчө процесстик документтер түрүндө жазылат.
3. Судьянын башка токтомдору, соттун аныктамалары сот отурумунун протоколуна киргизилүү менен, сот отурумунун залында соттун кароосу боюнча чыгарылат.
295-берене. Сот отурумунун тартиби 1. Сот отурумунда соттун нормалдуу ишин жана процесстин катышуучуларынын коопсуздугун
камсыз кылуу сот приставдарына жүктөлөт. Сот приставынын талаптары сот отурумунун залында катышып жаткан адамдар үчүн милдеттүү болуп саналат.
2. Судьялар киргенде жана чыгып баратканда сот отурумунун залындагы бардык катышуучулар ордунан турат.
3. Соттук териштирүүнүн бардык катышуучулары сотко ордунан туруп кайрылат, көрсөтмө берет жана билдирүү жасайт. Бул эрежеден чегинүүгө төрагалык кылуучу судьянын уруксаты менен гана жол берилиши мүмкүн.
4. Соттук териштирүүнүн катышуучулары, ошондой эле сот отурумунун залында катышып жаткан башка адамдар, сотко "Урматтуу сот" деп кайрылат.
5. Соттук териштирүүнүн бардык катышуучулары, буга тете эле сот отурумунун залында катышып жаткан бардык катышуучулар төрагалык кылуучу судьянын сот отурумунун тартибин сактоо жөнүндө тескөөлөрүнө баш ийиши керек. Алкоголдук мас болуу же болбосо же баңги заттарды, уу заттарды колдонгон абалда турган адамдар сот отурумунун залына киргизилбейт.
296-берене. Сот приставы Сот приставы сот отурумунда тартипти камсыз кылат, төрагалык кылуучунун тескөөлөрүн
аткарат жана ага мыйзам менен жүктөлгөн башка ыйгарым укуктарды жүзөгө ашырат. Сот приставынын талаптары сот отурумунун залындагы адамдар үчүн милдеттүү болот.
297-берене. Сот отурумунда тартип бузгандыгы үчүн таасир кылуу чаралары 1. Сот отурумунда процесстин катышуучусу тартип бузганда, төрагалык кылуучунун
тескөөсүнө баш ийбегенде ага эскертүү берилет, ал тартипти кайра бузганда, сот отурумунун залынан чыгарып жиберилүүгө жатат же Бузуулар жөнүндө кодексте каралган акчалай жаза салынат. Чыгарып жиберүү айыптоочу жана коргоочудан тышкары, процесстин кайсы болбосун катышуучусуна карата жүргүзүлүшү мүмкүн, акчалай жаза айыптоочуга, коргоочуга жана айыпталуучуга салынышы мүмкүн эмес.
2. Айыптоочу жана коргоочу төрагалык кылуучунун буйругуна баш ийбей койгондо, эгерде иш үчүн зыян келтирбестен бул адамды башка адам менен алмаштыруу мүмкүн эмес болсо, ишти угуу соттун аныктамасы же судьянын токтому менен кийинкиге жылдырылышы мүмкүн. Сот бул жөнүндө бир эле учурда жогору турган прокурорго же тийиштүү түрдө адвокатурага билдирет.
3. Эгерде сот отурумунун залынан айыпталуучу чыгарылса, өкүм анын катышуусунда жарыя кылынат же жарыя кылынгандан кийин ага дароо билдирилет.
4. Сот процессинин катышуучусунун сот отурумунун залынан чыгарылгандыгы жөнүндө протоколго киргизилет, ал эми акчалай жаза салууга алып келүүчү тартип бузуу жөнүндө сот приставы протокол түзөт.
5. Сот отурумунун залында олтурган, бирок процесстин катышуучусу болбогон адамдар тартип бузган учурда төрагалык кылуучунун тескөөсү боюнча сот отурумунун залынан чыгарылат. Мындан тышкары, аларга Бузуулар жөнүндө кодекс боюнча акчалай жаза салынуусу мүмкүн.
298-берене. Сот отурумунун протоколу 1. Сот отурумунун учурунда сот отурумунун катчысы протокол жүргүзөт. 2. Протокол компьютердик, электрондук (аудио-, видео жазууларды кошкондо), машинкага
басуу же кол жазма түрүндө даярдалат. 3. Сот отурумунун протоколунда милдеттүү түрдө төмөнкүлөр көрсөтүлөт: 1) отурумдун орду жана датасы, анын башталган жана аяктаган убактысы; 2) соттун аталышы, төрагалык кылуучу судьянын, катчынын, котормочунун, айыптоочунун,
коргоочунун, айыпталуучунун ошондой эле жабырлануучунун, анын өкүлүнүн, сот чакырган башка адамдардын фамилиясы, ысымы жана атасынын ысымы;
3) каралуучу иш; 4) соттолуучунун инсандыгы жөнүндө маалыматтар жана бөгөт коюу чаралары; 5) кандай тартипте орун алса ошондой тартипте соттун аракеттери; 6) ишке катышып жаткан адамдардын билдирүүлөрү, каршы пикирлери жана өтүнүчтөрү; 7) судьянын өзүнчө жайга чыгып кетпестен чыгарылган токтому; 8) өзүнчө орун-жайдагы токтом чыгарууга көрсөтүүлөр; 9) ишке катышуучу адамдарга алардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү, алардын
көрсөтмөлөрүнүн, аларга берилген суроолордун жана аларга кеңири мазмуну; 10) сот отурумунда жүргүзүлгөн далилдерди иликтөө боюнча карап чыгуулардын жана башка
аракеттердин натыйжалары; 11) ишке катышуучу адамдар протоколдо күбөлөндүрүүнү суранган фактыга көрсөтүүлөр;
12) тараптардын соттук жарыш сөздө сүйлөгөн сөздөрүнүн жана айыпталуучунун акыркы сөзүнүн негизги мазмуну;
13) өкүмдү жарыя кылуу жөнүндө жана аны даттануунун тартибин жана мөөнөтүн түшүндүрүү жөнүндө көрсөтүү.
Мындан тышкары, протоколдо, эгерде орун алса, сотту урматтабагандык жөнүндө күбөлөөчү фактылар, тартип бузуучунун инсандыгы, тартип бузуучуга карата сот тарабынан кабыл алынган таасир этүү чаралары көрсөтүлөт.
4. Эгерде соттук териштирүүнүн жүрүшүндө фотосүрөткө тартуу, сурактын аудио жана (же) видеожазуулары жүргүзүлсө, бул жөнүндө сот отурумунун протоколунда белгиленет. Бул учурда сүрөткө тартуу, аудио жана (же) видеого жазуу, киного түшүрүү материалдары жазык ишинин материалдарына тиркелет.
5. Протокол төрагалык кылуучу судья, соттун бүткүл курамы жана катчы тарабынан сот отуруму аяктаган күндөн 5 сутка кечиктирилбестен даярдалышы жана кол коюлушу керек.
6. Сот отурумунун протоколу менен таанышуу жөнүндө өтүнүч тараптар тарабынан сот отуруму аяктаган күндөн тартып 3 сутканын ичинде жазуу жүзүндө берилет. Эгерде өтүнүч негиздүү себептер менен берилбесе, көрсөтүлгөн мөөнөт калыбына келтирилиши мүмкүн. Эгерде иш апелляциялык же кассациялык инстанциялардагы сотко жиберилип калган болсо, өтүнүч канааттандырылбайт.
7. Төрагалык кылуучу судья тараптарга таанышуу мүмкүндүгүн камсыз кылат, ал эми талап боюнча - сот отурумунун протоколдорунун көчүрмөлөрү өтүнүч алынган күндөн тартып 3 сутканын ичинде берилет.
299-берене. Сот отурумунун протоколуна сын-пикирлер жана аларды карап чыгуу 1. Сот отурумунун протоколу менен таанышкандан кийин 3 күндүн ичинде тараптар ага карата
пикирлерин бере алат. 2. Сот отурумунун протоколуна сын-пикирлер төрагалык кылуучу судья тарабынан токтоосуз
каралат. Зарыл учурларда, төрагалык кылуучу судья сын-пикирлерди берген адамдарды, алардын мазмунун тактоо үчүн чакырууга укуктуу.
3. Пикирлерди карап чыгуунун натыйжасында төрагалык кылуучу судья алардын тууралыгын күбөлөндүрүү жөнүндө же аларды четке кагуу жөнүндө токтом чыгарат. Протоколго жана төрагалык кылуучу судьянын токтомуна карата сын-пикирлер сот отурумунун протоколуна кошулат.
300-берене. Аудио- жана (же) видео жазма (аудио-, видео протоколу) каражаттары менен соттук териштирүүлөрдү жазып алуу
1. Сот отурумунун жүрүшүн жазып алуу аудио- жана (же) видео жазма каражаттарынын жардамы менен жүзөгө ашырылат. Сот отурумун аудио- же видео жазып алма каражаттары менен жазып алууну сот отурумунун катчысы ишке ашырат.
Сот отурумун аудио- жана (же) видео жазып алма каражаттарынын жардамы менен жазып алуучу жабдуу техникалык жактан бузук учурларда, ал болбогондо же техникалык себептер менен колдонуу мүмкүн болбогондо жүзөгө ашырылбайт.
Аудио- жана (же) видео жазуу каражаттарын пайдалануунун мүмкүн эместиги сот отурумун улантууну жокко чыгарбайт.
Аудио- жана (же) видео жазылма каражаттарын пайдалануу мүмкүн болбой калган учурда, сот отурумунун катчысы аудио- жана (же) видео жазууларды пайдалануу мүмкүн эместигинин себептерин сот отурумунун протоколуна түшүрүү менен милдеттүү түрдө бул тууралуу сотко маалымдайт.
2. Аудио-, видео жазма каражаттарын пайдалануу менен ишти териштирүүнү жазып алуу учурунда сот отурумунун катчысы жазуу жүзүндө кыскача протокол түзөт.
3. Сот отурумунун кыскача протоколунда төмөнкүлөр көрсөтүлөт: 1) сот отурумунун жылы, айы, күнү жана орду; 2) сот отуруму башталган жана бүткөн убакыт;
3) ишти караган соттун аталышы жана курамы, судьялардан, сот отурумунун катчысынын фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы;
4) иштин аталышы; 5) айыпталуучунун инсандыгы жөнүндө маалыматтар; 6) сот тарабынан аудио-, видео жазма каражаттарын колдонуу жөнүндө маалымат; 7) аудио-, видео жазуу камтылган файлдын аталышы; 8) котормочунун, айыптоочунун, коргоочунун, айыпталуучунун, ошондой эле
жабырлануучунун, сот чакырган башка адамдардын келгендиги жөнүндө маалымат; 9) ишке катышуучу жактар тарабынан далил катары берилген кошумча материалдардын ишке
тиркелгендиги жөнүндө маалымат; 10) акыркы формадагы протокол түзүлгөн дата. 4. Сот отурумунун кыскача протоколу төрагалык кылуучу жана катчы тарабынан кол коюлат.
Аудио-видео жазмалар жазылган материалдык камтымалал жана сот отурумунун кыскача протоколу иштин материалдарына тиркелет.
5. Ишке катышуучу жактардын жана алардын өкүлдөрүнүн өтүнүчтөрү боюнча сот тарабынан аудио-, видео жазмалардын же сот отурумунун протоколунун көчүрмөсү берилет. Иш жабык сот отурумунда каралган учурда, ишке катышуучу адамдарга аудио-, видео жазмалар жана сот отурумунун протоколу берилбейт, аларга аудио-, видео жазмалар жана сот отурумунун протоколу менен сотто таанышуу мүмкүнчүлүгү камсыз кылынат.
6. Сот отурумунун аудио-, видео жазмалары сот териштирүүсүнүн жүрүшүн так жазып көрсөтүү үчүн сот өндүрүшүнүн максаттарында гана, ошондой эле жазыктык сот өндүрүшүндөгү, жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштөгү чыныгы маалыматтарды белгилөө максатында колдонулат.
7. Сот отурумунун жүрүшүн жазып алууну камсыз кылуучу аудио-, видео жазуу каражаттарын техникалык колдонуунун, аудио-, видео жазмаларды сактоонун жана жок кылуунун тартиби, ошондой эле аудио-, видео жазмаларды алуунун тартиби ушул Кодекстеги талаптарды эске алуу менен, соттордун ишин уюштуруучулук жана материалдык-техникалык жактан камсыз кылууну жүзөгө ашыруучу орган тарабынан аныкталат.
301-берене. Аудио-, видео жазылмаларга сын-пикирлер жана соттук териштирүүнүн кыскача протоколу
Соттук териштирүүнүн кагазга түшүрүлгөн кыскача протоколуна кол коюлгандан кийин 5 сутканын ичинде тараптар аудио-, видео жазуулар жана сот отурумунун кыскача протоколу менен таанышууга, жазуу жүзүндө же электрондук документ формасында сын-пикирлерин берүүгө укугу бар.
41-глава. Соттук териштирүүгө карата даярдануу аракеттери
302-берене. Сот отурумунун ачылышы 1. Дайындалган убакта төрагалык кылуучу судья сот отурумун ачат жана кайсы иш
териштирүүгө жатарын жарыялайт. 2. Төрагалык кылуучу сот тарабынан аудио- жана (же) видео жазма каражаттары сот
отурумунда пайдаланып жаткандыгы тууралуу жарыялайт. Аудио- жана (же) видео жазма каражаттарын пайдалануунун мүмкүн эместиги сот отурумун
улантууну жокко чыгарбайт. Аудио- жана (же) видео жазуунун болбогондугунун себептери милдеттүү түрдө сот отурумунун
протоколунда чагылдырылууга тийиш.
303-берене. Сотко келүүнү текшерүү 1. Сот отурумунун катчысы сот отурумуна катыша турган адамдардын келгендиги жөнүндө
билдирет жана келбей калгандардын келбеген себептерин баяндайт.
2. Сотко келгендигин жана келбей калгандыгынын себебин текшерүү сот отурумунун катчысы тарабынан отурум ачылганга чейин жүргүзүлөт.
304-берене. Котормочуга анын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү 1. Төрагалык кылуучу котормочуга ушул Кодекстин 61-беренесинде каралган укуктарын жана
милдеттерин түшүндүрөт. 2. Котормочу төрагалык кылуучу судья тарабынан туура эмес котормосу үчүн жазык
жоопкерчилигине тартылары жөнүндө эскертилет, бул жөнүндө андан кол койдурулуп алынып, ал сот отурумунун протоколуна тиркелет.
305-берене. Күбөлөрдү сот отурумунун залынан чыгаруу 1. Келген күбөлөр аларды сураганга чейин сот отурумунун залынан чыгарылат. 2. Сот приставы сурала элек күбөлөр, суралган күбөлөр менен, ошондой эле сот отурумунун
залындагы башка адамдар менен сүйлөшпөгүдөй чараларды көрөт.
306-берене. Айыпталуучунун инсандыгын белгилөө жана ага айыптоо актысынын көчүрмөсүн өз убагында тапшыруу
1. Төрагалык кылуучу судья айыпталуучунун инсандыгын белгилейт, анын фамилиясын, ысымын, атасынын ысымын, жашын, туулган жылын, айын, күнүн жана жерин, сот иши жүргүзүлүп жаткан тилди билерин, айыпталуучунун жашаган жерин, иштеген жерин, алектенген ишинин түрүн, билимин, үй-бүлөлүк абалын жана анын инсандыгына тийиштүү башка маалыматтарды тактайт.
2. Төрагалык кылуучу судья айыпталуучуга айыптоо актысынын көчүрмөсү тапшырылгандыгын жана качан тапшырылгандыгын тактайт.
3. Жазык ишин ушул Кодекстин 286-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган тартипте кароодо, төрагалык кылуучу судья айыпталуучунун коргоочусуна айыптоо актысы тапшырылгандыгын жана качан тапшырылгандыгын тактайт. Мында жазык ишинин соттук териштирүүсү коргоочуга айыптоо актысынын көчүрмөсү тапшырылган күндөн баштап 3 суткадан эрте башталбайт.
307-берене. Төрагалык кылуучу судьянын, процесстин башка катышуучуларынын кулактандыруусу жана четтетүү укугун түшүндүрүү
1. Төрагалык кылуучу судья соттун курамын жарыялайт, ким айыптоочу, коргоочу, жабырлануучу жана анын өкүлү экендигин, ошондой эле сот отурумунун катчысы, эксперти, адиси жана котормочу экендигин билдирет. Төрагалык кылуучу судья ушул Кодекстин 8-главасынын эрежелери боюнча тараптардын, буга тете эле ушул беренеде көрсөтүлгөн процесстин катышуучуларынын төрагалык кылуучуга карата четтетүү билдирүү укугун түшүндүрөт.
2. Билдирилген четтетүүлөрдү сот ушул Кодекстин 70-беренесинде белгиленген тартипте чечет.
308-берене. Айыпталуучуга анын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү Төрагалык кылуучу судья айыпталуучуга, анын мыйзамдуу өкүлүнө соттук териштирүүдө
алардын ушул Кодекстин 47-беренесинде каралган укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт.
309-берене. Жабырлануучуга жана анын өкүлүнө укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү
Төрагалык кылуучу судья жабырлануучуга жана анын өкүлүнө соттук териштирүүдө алардын ушул Кодекстин тиешелүү түрдө 41 жана 43-беренелеринде каралган укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт. Жабырлануучуга, мындан тышкары, ушул Кодексте каралган учурларда, айыпталуучу менен жарашууга болгон укуктары түшүндүрүлөт.
310-берене. Экспертке анын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү Төрагалык кылуучу судья экспертке анын ушул Кодекстин 59-беренесинде каралган укуктарын
жана милдеттерин түшүндүрөт, туура эмес корутунду бергендиги үчүн жазык жоопкерчилигине тартылары жөнүндө эскертет, экспертти колу койдурулуп алынып, сот отурумунун протоколуна тиркелет.
311-берене. Адиске анын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү Төрагалык кылуучу судья адиске анын ушул Кодекстин 60-беренесинде каралган укуктарын
жана милдеттерин түшүндүрөт.
312-берене. Өтүнүчтөрдү билдирүү жана чечүү 1. Төрагалык кылуучу судья тараптардан жаңы күбөлөрдү, эксперттерден жана адистерди
чакыруу жөнүндө өтүнүчү бар же жок экендигин жана буюмдук далилдерди жана документтерди кошо тургандыгы жөнүндө сурайт. Өтүнүч билдирген адам кайсы жагдайларды белгилөө үчүн кошумча далилдер зарылдыгын көрсөтүүгө милдеттүү.
2. Сот процессинин калган катышуучуларынын пикирин угуп, сот ар бир билдирилген өтүнүчтү карап чыгышы жана аны канааттандырышы керек же болбосо өтүнүчтү канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө токтом, аныктама чыгарууга тийиш.
3. Сот тарабынан өтүнүчү канааттандыруудан баш тартылган адам, аны мындан аркы соттук териштирүүнүн жүрүшүндө кайра билдирүүгө укуктуу.
313-берене. Ишке катышып жаткандардын арасынан кандайдыр бир адам келбей калганда ишти териштирүү мүмкүндүгү жөнүндө маселени чечүү
1. Сот процессинин катышуучуларынын кайсы бири же буга тете эле күбө, эксперт же адис келбей калганда, сот тараптардын териштирүү мүмкүндүгү жөнүндө оюн угат жана соттук териштирүүнү улантуу же кийинкиге жылдыруу, ошондой эле келбей калган катышуучуну чакыруу же алдырып келүү жөнүндө токтомун же аныктамасын чыгарат.
2. Ишти териштирүүнү кийинкиге жылдыруу маселеси чечилгенге чейин, сот келген күбөлөрдү, экспертти же адисти, жабырлануучуну жана анын өкүлдөрүн сурай алат, андан кийин ишти териштирүүнү кийинкиге жылдыруу жөнүндө токтом чыгара алат. Эгерде иш мындан кийин да ушул эле сот тарабынан карала турган болсо, суралган адамдарды сот отурумуна кайра чакыруу зарыл гана учурларда жүргүзүлөт.
42-глава. Соттук териштирүү
314-берене. Соттук териштирүүнүн башталышы 1. Соттук териштирүү мамлекеттик айыптоочу тарабынан айыптоо актысын баяндоо менен
башталат. 2. Төрагалык кылуучу судья айыпталуучудан айыптоо ага түшүнүктүү экендигин, ал өзүн
күнөөлүү деп тааный тургандыгын жана анын угузулган айыптоого мамилесин сурайт.
315-берене. Далилдерди иликтөөнүн тартиби 1. Ушул Кодекстин 314-беренесинин талаптарын аткаргандан кийин, төрагалык кылуучу судья
тараптардын пикирлерин угуп, далилдерди иликтөөнүн мөөнөтүн аныктайт. 2. Айыпталуучу соттук териштирүүнүн кайсы гана учурунда болбосун төрагалык кылуучу
судьянын уруксаты менен көрсөтмө бергенге укуктуу.
316-берене. Соттолуучуну суракка алуу 1. Айыпталуучуну суракка алуудан мурда, төрагалык кылуучу судья көрсөтүлгөн айыптоо жана
иштин башка жагдайлары боюнча анын көрсөтмө берсе боло турган же бербей турган укугун жана ал тарабынан айтылган сөздөрдүн бардыгы ага каршы колдонуларын түшүндүрөт. Айыпталуучу биринчилерден болуп көрсөтмө берүүгө макулдугун берсе, аны коргоочу жана жактоочунун тарабындагы процесстин катышуучулары, андан кийин мамлекеттик айыптоочу жана айыптоочу тарабындагы процесстин катышуучуларын суракка алат. Төрагалык кылуучу судья багыттоочу суроолорду жана жазык ишине тиешеси жок суроолорду четке кагат.
2. Айыпталуучу белгилеп жазгандарын колдонууга укуктуу, алар соттун талабы боюнча ага берилет.
3. Сот айыпталуучуга суроолорду, аны тараптар суракка алып бүткөндөн кийин берет, бирок аны суракка алып жатканда, тактоочу суроолор кайсы гана учурда болбосун берилип турушу мүмкүн.
4. Эгерде айыпталуучу өзүн толук күнөөлүүмүн деп мойнуна алса жана угузулган айыптоо боюнча эркин баяндоо формасында көрсөтмө бергиси келсе, анын көрсөтмөлөрү ишке тиешеси жок болгон учурларды кошпогондо, сот анын сөзүн бөлбөй угат.
5. Айыпталуучуну соттун демилгеси же тараптардын өтүнүчү боюнча башка айыпталуучу катышпаган учурда суракка алууга жол берилет, бул жөнүндө сот токтом чыгарат. Бул учурда айыпталуучунун сот отурумунун залына кайра келгенден кийин, төрагалык кылуучу судья ал жок кезде берилген көрсөтмөлөрдүн мазмуну жөнүндө билдирет жана жок кезде суракка алынган айыпталуучуга суроо берүү мүмкүндүгүн берет.
317-берене. Жабырлануучуну суракка алуу 1. Жабырлануучу ушул Кодекстин 318-беренесинин 2-8-бөлүктөрүндө каралган эрежелер
боюнча суракка алынат. 2. Жабырлануучу төрагалык кылуучу судьянын уруксаты менен соттук териштирүүнүн кайсы
гана болбосун учурунда көрсөтмө бере алат. 3. Жабырлануучуну суракка алуу техникалык каражаттарды колдонуу менен видеобайланыш
режиминде (аралыктан суракка алуу) ушул Кодекстин 194-беренесинде белгиленген тартипте жүргүзүлүшү мүмкүн.
318-берене. Күбөлөрдү суракка алуу 1. Күбөлөр өз-өзүнчө жана сурала элек күбөлөрдүн катышуусуз суракка алынат. 2. Төрагалык кылуучу судья суракка алуудан мурда күбөнүн инсандыгын аныктайт, анын
айыпталуучуга жана жабырлануучуга мамилесин тактайт, анын иш боюнча чыныгы көрсөтмөлөрдү берүү, ошондой эле көрсөтмө берүүдөн баш тартуу жана билип туруп жалган көрсөтмө берүү жоопкерчилигин түшүндүрөт. Мыйзам боюнча көрсөтмө берүү милдетинен бошотулган адамдарга, билип туруп жалган көрсөтмө берүү жоопкерчилиги түшүндүрүлөт. Анын милдеттери жана жоопкерчилиги түшүндүрүлгөндүгү тууралуу кол кол койдурулуп алынат, ал сот отурумунун протоколуна тиркелет.
3. Күбөнү мамлекеттик айыптоочу, жабырлануучу жана анын өкүлү, айыпталуучу жана анын коргоочусу суракка алат. Биринчи болуп суроолорду өтүнүчү боюнча сот отурумуна күбө чакырылган тарап берет.
4. Төрагалык кылуучу судья жазык ишине тиешеси жок суроолорду четке кагат, күбөнүн тараптар сурагандан кийинки көрсөтмөлөрүн тактайт. Андан кийин төрагалык кылуучу судья күбөгө суроо бере алат.
5. Суралган күбөлөр сот отурумунун залынан соттук териштирүү аяктаганга чейин төрагалык кылуучу судьянын уруксаты менен кете алышат, судья мында тараптардын пикирин эске алат.
6. Күбөнүн, анын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздугун камсыз кылуу зарыл болгондо, сот күбөнүн инсандыгы жөнүндө так маалыматтарды угузбастан, аны соттук териштирүүнүн башка катышуучулары көрбөй турган шартта суракка алууга укуктуу, бул жөнүндө токтом же аныктама чыгарат.
7. Көрсөтмө берип жаткан адам жөнүндө анык маалыматтарды ачуу тууралуу негизделген өтүнүч тараптар тарабынан билдирилген учурда, айыпталуучуну коргоо же жазык ишин кароо үчүн маанилүү жагдайларды аныктоо зарылдыгына байланыштуу сот тараптарга көрсөтүлгөн маалыматтар менен таанышуу мүмкүндүгүн берүүгө укуктуу.
8. Күбөлөр жазуу жүзүндөгү белгилемелерин колдоно алат. Бул жазуу жүзүндөгү белгилемелер соттун талабы боюнча ага берилиши керек.
9. Күбөлөрдү суракка алуу видео байланыш (аралыктан суракка алуу) режиминде техникалык каражаттарды пайдалануу менен ушул Кодекстин 194-беренесинде белгиленген тартипте жүргүзүлүшү мүмкүн.
319-берене. Жашы жетпеген жабырлануучуну жана күбөнү суракка алуунун өзгөчөлүктөрү
1. Он төрт жашка чейинки курактагы жабырлануучуну жана күбөнү суракка алууда ата-энелери же мыйзамдуу өкүлдөрү, алар болбогон учурда балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери чакырылат. 14 жашка чейинки курактагы жашы жетпеген күбөнү же жабырлануучуну суракка алууда ошондой эле психолог же педагог чакырылат.
Көрсөтүлгөн адамдар төрагалык кылуучу судьянын уруксаты менен жабырлануучуга жана күбөгө суроо берет.
2. 16 жаш куракка жете элек жабырлануучуну жана күбөнү суракка алуу алдында төрагалык кылуучу аларга толук жана туура көрсөтмөлөрдү берүүнүн иш үчүн маанисин түшүндүрөт. Көрсөтмөлөрдү берүүдөн баш тарткандыгы жана билип туруп жалган көрсөтмөлөрдү бергендиги үчүн жоопкерчилик жөнүндө бул адамдарга алдын ала эскертилбейт жана алардын колу койдурулуп алынбайт.
3. Тараптардын өтүнүчү боюнча же соттун демилгеси боюнча жашы жете элек жабырлануучуну жана күбөнү суракка алуу айыпталуучу жок кезде жүргүзүлүшү мүмкүн, бул жөнүндө сот токтом чыгарат. Айыпталуучу сот отурумунун залына кайтып келгенден кийин, ага ушул адамдардын көрсөтмөлөрү жарыя кылынууга жана аларга суроо берүүгө мүмкүндүк берилүүгө тийиш.
4. 16 жаш куракка жете элек жабырлануучу жана күбө аларды суракка алуу бүткөндөн кийин, эгерде сот алардын мындан ары катышуусун зарыл деп таппаса, сот отурумунун залынан чыгарылат.
320-берене. Жабырлануучунун жана күбөнүн көрсөтмөлөрүн угузуу 1. Жабырлануучунун жана күбөнүн сотко чейинки өндүрүштө берген көрсөтмөлөрүн сотто
жарыя кылууга, ошондой эле алардын көрсөтмөлөрүнүн үн жазууларын, суракка алуунун видеожазууларын угузуп-көрсөтүүгө, эгерде алардын көрсөтмөлөрү ушул Кодекстин 26-главасына ылайык депонирленген болсо, алардын сотко келүү мүмкүндүгүн жокко чыгаруучу себептер боюнча жабырлануучу же күбө сот отурумунда жок кезде берилген тараптардын өтүнүчү боюнча жол берилет.
2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн эрежелер ошондой эле жабырлануучунун жана күбөнүн сотто мурда берген көрсөтмөлөрүн жарыя кылуу учурларына жайылтылат.
3. Сот отурумунда ошондой эле ушул Кодекстин 313-беренесинин 2-бөлүгүнө ылайык сот тарабынан суракка алынган жабырлануучунун жана күбөнүн көрсөтмөлөрү жарыя кылынышы мүмкүн.
4. Жабырлануучунун жана күбөнүн көрсөтмөлөрүнүн үн жазууларын, аларды суракка алуунун видеожазууларын кайталап көрсөтүү тараптардын өтүнүчү боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн.
321-берене. Сотто экспертиза жүргүзүү 1. Тараптардын өтүнүчү боюнча же өзүнүн демилгеси менен сот экспертиза дайындай алат. 2. Сотто экспертиза ушул Кодекстин 24-главасында баяндалган эрежелер боюнча жүргүзүлөт. 3. Төрагалык кылуучу судья экспертизаны дайындоо жөнүндө чыгарылган токтомду угузуп,
экспертти четтетүү, тарап көрсөткөн адамды эксперттердин санына кошумча киргизүү, башка эксперттик уюмдардын өкүлдөрү тарабынан экспертиза жүргүзүү, тараптардын катышуусунда экспертиза жүргүзүү жөнүндө өтүнүч кылуу укугун тараптарга түшүндүрөт.
4. Сот отурумунда эксперт суракка алынып жаткан адамдарга суроо берүүгө, жазуу жүзүндөгү далилдөөлөр, тергөө аракеттеринин протоколдору, башка эксперттердин корутундулары менен таанышууга, экспертиза предметине тиешелүү кароолорго, эксперименттерге жана башка соттук аракеттерге катышууга укуктуу.
5. Салыштырып изилдөө үчүн экспертке үлгүлөрдү берүү зарыл болгондо, ушул Кодекстин 184, 185-беренелеринин эрежелери колдонулат.
6. Корутунду берүү үчүн мааниси бар бардык жагдайлар ачылган соң, төрагалык кылуучу судья тараптарга жазуу жүзүндө экспертке суроо берүүнү сунуштайт. Коюлган суроолор жарыя кылынууга жана алар боюнча соттук териштирүүнүн катышуучуларынын пикирлери угулууга тийиш. Сот бул суроолорду карап чыгат жана өзүнүн токтому менен алардын ичинен ишке же эксперттин
компетенциясына тиешеси жокторун четтетет, ошондой эле жаңы суроолорду туюнтмалайт, ошондон кийин эксперт экспертиза жүргүзүүгө жана корутунду түзүүгө киришет.
7. Корутунду эксперт тарабынан жазуу жүзүндө берилет, ал тарабынан сот отурумунда жарыя кылынат жана суроолор менен кошо ишке тиркелет. Эксперт өзүнүн корутундусуна суроолор берилбеген, иштин анын компетенциясына тиешеси бар жагдайлары боюнча тыянактарды киргизүүгө укуктуу.
8. Эгерде сотко чейинки өндүрүштө корутунду берген эксперт сотко чакырылган болсо, сот корутундуну жарыя кылгандан кийин, эгерде ал тараптардын каршы пикирин жаратпаса, экспертизаны дайындабай кой алат жана экспертти суракка алуу менен чектеле алат.
9. Сот тараптардын өтүнүчү же өзүнүн демилгеси боюнча, ушул Кодекстин 182-беренесине ылайык, кайталап же кошумча экспертизаны дайындайт.
322-берене. Экспертти суракка алуу 1. Сот тараптардын өтүнүчү боюнча же өзүнүн демилгеси боюнча, сотко чейинки өндүрүштөгү
же соттук териштирүүдөгү тергөөнүн жүрүшүндө корутунду берген экспертти ал берген корутундуну түшүндүрүү же кошумчалоо үчүн суракка алууга чакырууга укуктуу.
2. Экспертке тараптар суроо берет, мында биринчи болуп суроону анын өтүнүчү боюнча экспертиза дайындалган тарап берет. Төрагалык кылуучу судья сурактын кайсы болбосун учурунда экспертке суроо берүүгө укуктуу.
323-берене. Буюмдук далилдерди карап чыгуу 1. Сотко чейинки өндүрүштө ишке тиркелген, ошондой эле кайрадан берилген буюмдук
далилдер сот тарабынан карап чыгууга жана тараптарга көрсөтүлүүгө тийиш. 2. Буюмдук далилдерди карап чыгуу соттук териштирүүнүн кайсы болбосун учурунда,
тараптардын өтүнүчү боюнча, ошондой эле төрагалык кылуучу судьянын демилгеси боюнча жүргүзүлүшү мүмкүн. Буюмдук далилдер карап чыгуу үчүн күбөлөргө, экспертке жана адиске көрсөтүлүшү мүмкүн. Буюмдук далилдер көрсөтүлгөн адамдар карап чыгууга байланышкан жагдайларга соттун көңүлүн бура алат. Карап чыгуунун натыйжалары сот отурумунун протоколунда чагылдырылат.
3. Буюмдук далилдерди карап чыгуу ушул берененин 1-бөлүгүндө белгиленген эрежелерди сактоо менен, алар турган жерде сот тарабынан жүргүзүлүшү мүмкүн.
324-берене. Тергөө аракеттеринин протоколдорун жана документтерди жарыя кылуу 1. Карап чыгууда, күбөлөндүрүүдө, алып коюуда, тинтүүдө, мүлккө камак салууда, кармоодо,
таануу үчүн көрсөтүүдө, тергөө экспериментинде аныкталган жагдайлар менен фактыларды ырастоочу тергөө аракеттеринин протоколу, атайын тергөө аракеттеринин протоколдору, ошондой эле, эгерде иш үчүн мааниси бар жагдайлар баяндалса же күбөлөндүрүлсө, ишке тиркелген же сот отурумунда көрсөтүлгөн документтер толук же жарым-жартылай жарыя кылынууга жатат.
2. Сот отурумунда тараптар көрсөткөн же сот тарабынан суратылып алынган документтер соттун токтомунун же соттун аныктамасынын негизинде иликтениши жана жазык ишинин материалдарына тиркелиши мүмкүн.
325-берене. Жерди жана орун-жайды карап чыгуу 1. Сот кандайдыр бир орун-жайды же жерди карап чыгуу зарылдыгын таанып, карап чыгууну
тараптардын катышуусунда жүргүзөт. Зарыл учурда карап чыгуу күбөлөрдүн, эксперттин жана адистин катышуусунда жүргүзүлүшү мүмкүн, бул жөнүндө сот токтом чыгарат.
2. Каралып чыга турган жерге келгенде төрагалык кылуучу судья сот отурумун улантуу жөнүндө кулактандырат жана сот карап чыгууга киришет, мында айыпталуучуга, жабырлануучуга, күбөлөргө, экспертке жана адиске карап чыгууга байланышкан суроолор берилиши мүмкүн.
3. Кароонун натыйжалары сот отурумунун протоколунда чагылдырылат.
326-берене. Эксперимент өндүрүшү
1. Эгерде иште болгон маалыматтарды текшерүү же тактоо үчүн аракеттерди, кырдаалды же белгилүү бир окуялардын жагдайларын кайра кайталоо жана тажрыйбалык аракеттерди жасоо зарыл болсо, сот эксперимент жүргүзүүгө укуктуу.
2. Эксперимент тараптардын катышуусунда сот тарабынан жүргүзүлөт. Зарыл учурда экспериментке катышууга күбө жана адис тартылат.
3. Сот экспериментти ушул Кодекстин 30 главасында каралган эрежелерди сактоо менен жүргүзөт.
327-берене. Таануу үчүн көрсөтүү Сотто көрсөтүү адамды же предметти таануу үчүн зарыл болгон учурда, таануу Кодекстин 27-
главасында белгиленген эрежелер боюнча жүргүзүлөт.
328-берене. Күбөлөндүрүү 1. Сот отурумунда күбөлөндүрүү ушул Кодекстин 168-беренесинин 1-бөлүгүндө каралган
учурларда, судьянын токтому же соттун аныктамасы боюнча жүргүзүлөт. 2. Денени жылаңачтоо менен коштолуучу күбөлөндүрүү өзүнчө бөлмөдө врач же башка адис
тарабынан жүргүзүлөт, күбөлөндүрүү бүткөндөн кийин ал күбөлөндүрүү актысын түзөт жана ага кол коет. Андан кийин көрсөтүлгөн адамдар сот отурумунун залына кайтып келип, бул жерде алар тараптардын жана күбөлөндүрүлгөн адамдын катышуусунда сотко, эгерде бар болсо, күбөлөндүрүлгөндүн денесиндеги тактар же белгилер жөнүндө кабарлайт, тараптардын жана төрагалык кылуучу судьянын суроолоруна жооп берет. Күбөлөндүрүү актысы сот отурумунун протоколуна тиркелет.
329-берене. Далилдерди соттук иликтөөнүн аякташы 1. Бардык далилдерди иликтөө аяктаганда, төрагалык кылуучу судья тараптардан соттук
териштирүүнү толуктоону каалагандыгын жана эмне менен толуктай тургандыгын сурайт. Соттук териштирүүнү толуктоо жөнүндө өтүнүчтөр билдирилген учурда, сот бул өтүнүчтөрдү талкуулайт жана чечет.
2. Төрагалык кылуучу судья сот отурумунда пробациялык баяндаманы жарыя кылат. 3. Өтүнүчтөр чечилгенден жана зарыл соттук аракеттер аткарылгандан кийин, төрагалык
кылуучу судья соттук иликтөөнү аяктады деп жарыялайт.
330-берене. Тараптардын жарыш сөздөрүнүн мазмуну жана тартиби 1. Соттук иликтөө аяктагандан кийин, сот тараптардын жарыш сөздөрүнө өтөт, ал мамлекеттик
айыптоочунун, жабырлануучунун же анын өкүлүнүн, айыпталуучунун жана коргоочунун сөздөрүнөн турат. Соттук жарыш сөздөрдүн катышуучуларынын чыгып сүйлөөлөрүнүн ырааттуулугу алардын сунуштары боюнча сот тарабынан белгиленет, бирок бардык учурларда мамлекеттик же жекече айыптоочу биринчи болуп чыгып сүйлөйт, ал соттук териштирүүнүн натыйжаларына таянуу менен, айыпталуучунун күнөөлүүлүгү, жасаганынын квалификациясы жөнүндө тыянакты негиздөөгө жана дайындала турган жаза жөнүндө өз пикирин баяндоого тийиш, же айыптоодон баш тартууга укуктуу.
2. Тараптардын жарыш сөздөрүндө тараптар сот отурумунда иликтенбеген далилдерге шилтеме жасоого укуксуз. Зарыл болсо сотко жаңы далилдерди көрсөтүп, соттук териштирүүнү кайра кароо жөнүндө өтүнүч бере алат.
3. Сот тараптардын жарыш сөздөрүнүн узактыгын белгилүү бир убакыт менен чектөөгө укуксуз, бирок, эгерде алар каралып жаткан иштин жагдайларына тиешелүү болбосо, төрагалык кылуучу судья жарыш сөздөргө катышуучу жактарды сөзүн токтотууга укуктуу.
4. Тараптардын жарыш сөздөрүнүн бардык катышуучулары сүйлөп бүткөндөн кийин, алардын ар бири тараптардын өкүлдөрүнүн сөздөрүндө айталгандарга карата сын-пикирлери (репликалары) менен дагы бир жолудан чыгып сүйлөй алат. Акыркы реплика берүү укугу айыпталуучуга же анын коргоочусуна таандык.
5. Тараптардын жарыш сөздөрүнүн ар бир катышуучусу сотко жазуу жүзүндө ушул Кодекстин 336-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1-6-пункттарында көрсөтүлгөн маселелер боюнча өзү сунуштаган чечимдин туюнтмасын бере алат. Сунушталган туюнтма сот үчүн милдеттүү күчкө ээ эмес.
331-берене. Соттолуучунун акыркы сөзү 1. Тараптардын жарыш сөздөрү бүткөндөн кийин, төрагалык кылуучу судья айыпталуучуга
акыркы сөз берет. Айыпталуучунун акыркы сөзүнүн учурунда ага суроо берүүгө жол берилбейт. 2. Сот айыпталуучунун акыркы сөзүнүн узактыгын белгилүү бир убакыт менен чектөөгө
укуксуз, бирок, эгерде акыркы сөз каралып жаткан иштин жагдайларына тиешеси болбосо, төрагалык кылуучу судья айыпталуучунун сөзүн токтотууга укуктуу.
332-берене. Соттук иликтөөнү кайра жаңылоо Эгерде тараптардын жарыш сөздөрүндө чыгып сүйлөгөн жактар же айыпталуучу акыркы
сөзүндө иш үчүн мааниси бар жаңы жагдайлар жөнүндө билдирсе же мурда иликтенбеген, бирок ишке тиешеси бар далилдерге шилтеме жасаса, сот тараптардын өтүнүчү боюнча же өзүнүн демилгеси боюнча соттук иликтөөнү кайра жаңылай алат. Кайра жаңыланган соттук иликтөө аяктаганда, сот тараптардын жарыш сөздөрүн кайрадан ачат жана соттолуучуга акыркы сөздү берет.
333-берене. Өкүм чыгаруу үчүн соттун чыгып кетиши Айыпталуучунун акыркы сөзүн уккандан кийин, төрагалык кылуучу судья, соттун курамы өкүм
чыгаруу үчүн өзүнчө бөлмөгө дароо чыгып кетет, ал жөнүндө сот отурумунун залында отургандарга жарыяланат.
43-глава. Өкүмдү чыгаруу жана жарыя кылуу
334-берене. Өкүм чыгаруу 1. Сот Кыргыз Республикасынын атынан өкүм чыгарат. 2. Өкүм сот тарабынан өзүнчө орун-жайда чыгарылат. Өкүмдү чыгаруу учурунда төрагалык
кылуучу судья, ушул иш боюнча соттун курамы гана катыша алат. Башка адамдардын катышуусуна жол берилбейт.
3. Түнкү убакыт башталганда, ал эми зарылдыкка жараша күн бою да сот өзүнчө орун-жайдан чыгып, эс алуу үчүн тыныгуу жарыялоого укуктуу. Өкүм чыгаруу ошондой эле дем алыш жана майрам күндөрү токтотулат.
4. Өкүм чыгаруунун убактысы сот процессине катышуучуларга жарыя кылынууга тийиш.
335-берене. Өкүмдүн мыйзамдуулугу, негиздүүлүгү жана адилеттүүлүгү 1. Соттун өкүмү мыйзамдуу жана негиздүү болушу керек. 2. Эгерде өкүм ушул Кодекстин талаптарына ылайык чыгарылса жана жазык мыйзамын туура
колдонууга негизделсе, мыйзамдуу, негиздүү жана адилеттүү деп таанылат.
336-берене. Өкүм чыгарууда сот тарабынан чечилүүчү маселелер 1. Өкүм чыгарууда сот төмөнкү маселелерди чечет: 1) айыпталуучу айыпталып жаткан жосун орун алганбы; 2) жосунду айыпталуучу жасагандыгы далилдендиби; 3) бул жосун кылмыш же болбосо жорук болуп саналабы жана ал Жазык кодексинин же
Жоруктар жөнүндө кодекстин кайсы беренесинде каралган; 4) бул кылмышта же болбосо жорукту жасоодо айыпталуучу күнөөлүбү жана анын
жоопкерчилигин жеңилдетүүчү жана оордотуучу жагдайлар барбы; 5) жасаган кылмышы же жоругу үчүн айыпталуучу жазаланууга тийишпи; 6) айыпталуучуга кандай жаза дайындалышы керек; 7) жаза дайындабастан өкүм чыгарууга же андан бошотууга же болбосо пробациялык
көзөмөлдү колдонуу менен жазадан бошотууга негиздер барбы; 8) жоопкерчиликке тартуу жөнүндө токтом чыгарылган юридикалык жакка карата Жазык
кодексинде каралган жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу үчүн жоопкерчилик каралганбы;
9) конфискациялоого жаткан мүлк кылмыш жасоонун натыйжасында алынганы же ошол мүлктүн кирешеси болуп саналары же болбосо кылмыштан куралы катары пайдаланылгандыгы же пайдаланууга арналгандыгы далилдендиби;
10) материалдык зыяндын жана моралдык залалдын ордун толтуруу же жарандык доону же мүмкүн болгон конфискацияны камсыз кылуу үчүн камак салынган мүлктү эмне кылуу керек;
11) конфискацияда келтирилген залалдын орду толтурууга жатабы; 12) материалдык зыян жана моралдык залал орду толтурууга жатабы; 13) айыпталуучу өлкөдөн чыгарып жиберилүүгө жатабы; 14) буюмдук далилдерди эмне кылуу керек; 15) процесстик коромжулар кимге жана канча өлчөмдө жүктөлүшү керек; 16) сот Жазык кодексинин 64-беренесинде каралган учурларда соттолуучуну атайын,
аскердик, ардактуу наамынан, дипломаттык рангасынан же класстык чининен, ошондой эле мамлекеттик сыйлыктарынан ажыратууга милдеттүүбү;
17) Жазык кодексинин 121, 122-беренелеринде каралган учурларда медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө;
18) соттолгонго, акталганга карата бөгөт коюу чаралары жөнүндө. 2. Эгерде соттолуучу бир нече кылмыш жана (же) жорук жасаганы үчүн айыпталып жатса, сот
ар бир кылмыш жана жорук боюнча өз-өзүнчө ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1-6-пункттарында көрсөтүлгөн маселелерди чечет.
3. Эгерде кылмышты жасоодо бир нече айыпталуучу айыпталып жатса, сот бул маселелерди алардын жосунду жасоого катышкандагы ролун жана деңгээлин аныктоо менен, ар бир соттолуучуга карата өз-өзүнчө чечет.
4. Сот өкүм чыгарууда пробация органынын пробациялык баяндамасындагы сунуштамаларды эске алат.
337-берене. Айыпталуучунун акыл-эсинин жайындалыгы жөнүндө маселени чечүү 1. Сот өкүм чыгарууда айыпталуучунун акыл-эси соолугу жөнүндө маселени чечүүгө
милдеттүү. 2. Айыпталуучу жосунду жасоо учурунда акыл-эси соо эмес абалда тургандыгын же кылмыш
жасагандан кийин өзүнүн аракеттеринин факт жүзүндөгү маанисин, зыяндуулугун түшүнүү же аларды башкаруу мүмкүндүгүнөн ажыраткан айыкпоочу жин оорусу менен ооруп калгандыгын таанып, сот ушул Кодекстин 55-главасына ылайык жазык ишин кыскартуу жана ага медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө токтом чыгарат.
338-берене. Өкүмдөрдүн түрлөрү 1. Соттун өкүмү айыптоо же актоо иретинде болушу мүмкүн. 2. Айыптоо өкүмү төмөнкүдөй чыгарышы мүмкүн: 1) соттолгон адам өтөөгө тийиш жазаны дайындоо менен; 2) жазаны дайындоо жана аны өтөөдөн бошотуу менен; 3) жазаны дайындоо жана пробациялык көзөмөлдү колдонуу аркылуу жазадан бошотуу менен; 4) жазаны дайындабастан.
339-берене. Айыптоо өкүмүн чыгаруунун негиздери 1. Айыптоо өкүмү соттук териштирүүнүн жүрүшүндө айыпталуучунун кылмышты же болбосо
жорукту жасоого күнөөлүүлүгү иликтенген далилдердин жыйындысы менен ырасталган шартта гана чыгарылат жана божомолдорго негизделиши мүмкүн эмес.
2. Соттолуучу өтөөгө тийиш болгон жазаны дайындоо менен айыптоо өкүмүн чыгарып жатып, сот анын түрүн, өлчөмүн жана жаза өтөө мөөнөтүн эсептөөнүн башталышын так аныктоого тийиш.
3. Сот жазаны дайындаган жана аны өтөөдөн бошоткон айыптоо өкүмүн чыгарат, эгерде өкүм чыгарылган учурга карата төмөнкүлөр орун алса:
1) соттолуучуга ушул өкүмдө дайындалган жазаны колдонуудан бошотуу боюнча мунапыс актысы чыгарылган болсо;
2) ушул иш боюнча айыпталуучунун камакта болуу убактысы Жазык кодексинин 81- беренесинде белгиленген камакта кармоо убактысын эсептөө эрежелерин эсепке алуу менен, үй камагында болуу убактысы сот дайындаган жазанын мөөнөтүнө кошулат;
3) Жазык кодексинин 83-беренесинде каралган пробацияны колдонуу үчүн негиздер аныкталса.
4. Сот жазаны дайындабастан айыптоо өкүмүн чыгарат, эгерде айыптоо өкүмү чыгарылган учурга карай төмөнкүлөр орун алса:
1) адам жаза өтөөгө жолтоо боло турган оор дарт менен ооруп калган болсо; 2) адамды ошол кылмышы үчүн жазык жоопкерчилигине же болбосо жоругу үчүн
жоопкерчиликке тартуунун эскирүү мөөнөтү өтүп кетсе.
340-берене. Актоо өкүмүн чыгаруунун негиздери 1. Актоо өкүмү төмөнкү учурларда чыгарылат, эгерде: 1) кылмыш же болбосо жорук окуясы жок болсо; 2) айыпталуучунун жосунунда кылмыштын же жоруктун курамы жок болсо; 3) жазык мыйзамына ылайык зыян келтирген жосун укук ченемдүү болсо (зарыл коргонуу,
жалган коргонуу, аргасыз зарылдык, күч колдонуп же психикалык мажбурлоо, кылмыш же болбосо жорук жасаган адамды кармоодо залал келтирүү, буйрукту же башка тескемени, ошондой эле кызмат ордуна жараша милдеттерди аткаруу, негиздүү тобокелдик, уюшкан кылмыштуу топтун же кылмыштуу уюмдун курамында атайын тапшырманы аткаруу);
4) айыпталуучуга карата сот арачыларынын коллегиясы тарабынан актоо вердикти чыгарылса.
2. Саналган негиздердин кайсынысы боюнча болбосун актоо айыпталуучунун күнөөсү жоктугун таанууну билдирет жана анын толук акталышына алып келет.
3. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 2 жана 4-пункттарында көрсөтүлгөн негиздер боюнча актоо өкүмүн чыгарганда, эгерде кылмыш жасаган адам аныктала элек болсо, өкүм мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин, сот кылмыш же жорук жасаган адамды аныктоо боюнча чараларды көрүү үчүн ишти прокурорго жөнөтөт.
341-берене. Өкүмдү түзүү 1. Ушул Кодекстин 336-беренесинде көрсөтүлгөн маселелер чечилгенден кийин, судья өкүмдү
түзүүгө киришет. Өкүм соттук териштирүү жүргүзүлгөн тилде жазылат жана киришме, сыпаттама- жүйөлөмө жана корутунду бөлүктөрдөн турат.
2. Өкүмдү судья кол менен жазууга же техникалык каражаттардын жардамы менен даярдоого жана кол коюуга тийиш. Өкүмгө төрагалык кылуучу судья, соттун бардык курамы, анын ичинде өзгөчө пикирде калган судьялар да кол коюшат.
3. Өкүмгө оңдоолорду киргизүүдө алар өкүм жарыя кылынганга чейин эскертилүүгө жана судьянын колу менен күбөлөндүрүлүүгө тийиш.
342-берене. Өкүмдүн киришме бөлүгү Өкүмдүн киришме бөлүгүндө төмөнкүлөр көрсөтүлөт: 1) Кыргыз Республикасынын атынан өкүм чыгарылгандыгы; 2) өкүм чыгарылган убакыт жана жер; 3) өкүмдү чыгарган соттун аталышы, сот отурумунда төрагалык кылуучу судьянын, сот
отурумунун катчысынын, айыптоочунун, коргоочунун, жабырлануучунун, мыйзамдуу өкүлдүн фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы;
4) айыпталуучунун фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы, анын туулган жылы, айы, күнү жана жери, жашаган жери, иштеген жери, жумушу, билими, үй-бүлөлүк абалы жана иш үчүн мааниси бар, айыпталуучунун инсандыгы тууралуу башка маалыматтар;
5) Жазык кодексинин же Жоруктар жөнүндө кодекстин айыпталуучу айыпталып жаткан кылмыш үчүн жоопкерчиликти же жорук үчүн жоопкерчиликти караган беренеси, бөлүгү, пункту.
343-берене. Айыптоо өкүмүнүн сыпаттама-жүйөлөмө бөлүгү 1. Айыптоо өкүмүнүн сыпаттама-жүйөлөмө бөлүгүндө төмөнкүлөр камтылууга тийиш: 1) жосун жасалган жерди, убакытты, ыкманы, күнөөнүн формаларын, кылмыштын же болбосо
жоруктун жүйөлөрүн, максаттарын жана кесепеттерин көрсөтүү менен, далилденди деп сот тарабынан таанылган жосундун сыпатталышы;
2) айыпталуучуга карата соттун тыянактарына негиз болгон далилдер жана соттун башка далилдерди четке кагуусуна түрткү берген жүйөлөр;
3) жоопкерчиликти жумшартуучу жана катаалдантуучу жагдайлар, ал эми айыптоонун бөлүгү негиздүү эмес деп таанылган учурда же кылмыштын же болбосо жоруктун квалификациясы туура эмес белгиленген учурда - айыптоонун өзгөрүшүнүн негиздери жана жүйөлөрү;
4) конфискацияланууга тийиш болгон мүлк кылмышты же болбосо жорукту жасоонун натыйжасында алынганы же ошол мүлктөн алынган киреше болуп саналары же болбосо кылмыштын куралы катарында каржылоо үчүн пайдаланылганы же арналганы жөнүндө соттун тыянактарына негиз болгон далилдер.
2. Сот жазаны дайындоого, андан же аны реалдуу өтөөдөн бошотууга, таасир кылуунун башка чараларын колдонууга тиешелүү бардык маселелерди чечүүнүн жүйөлөрүн да келтирүүгө милдеттүү.
3. Сыпаттама-жүйөлөмө бөлүгүндө ушул Кодекстин 336-беренесинде көрсөтүлгөн маселелер боюнча кабыл алынган чечимдердин негиздемеси камтылууга тийиш.
344-берене. Айыптоо өкүмүнүн корутунду бөлүгү 1. Айыптоо өкүмүнүн корутунду бөлүгүндө төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш: 1) айыпталуучунун фамилиясы, ысымы жана атасынын ысымы; 2) айыпталуучу кылмышты жана (же) жорукту жасоого күнөөлүү деп табылгандыгы тууралуу
чечим; 3) Жазык кодексинин жана (же) Жоруктар жөнүндөгү кодекстин айыпталуучу күнөөлүү деп
таанылган беренеси, бөлүгү, пункту; 4) айыпталуучу күнөөлүү деп таанылган ар бир кылмыш же болбосо жорук үчүн айыпталуучуга
дайындалган жазанын өлчөмү жана түрү; 5) Жазык кодексинин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин беренелеринин негизинде
өтөлүүгө тийиш акыркы жаза чарасы; 6) пробациялык көзөмөлдү колдонуу менен жазадан бошотууда пробациялык көзөмөлдүн
мөөнөтүнүн узактыгы, ошондой эле соттолгон адамга жүктөлүүчү контролдук талаптар жана пробациялык милдеттер, анын ичинде пробация органына келип туруу милдети;
7) атайын, аскердик, ардактуу наамынан же класстын чининен ажыратуу, ошондой эле мамлекеттик сыйлыктарынан ажыратуу тууралуу чечим;
8) эгерде айыпталуучу өкүм чыкканга чейин кармалган болсо же ага карата камакта, үй камагында кармоо түрүндөгү бөгөт коюу чарасы колдонулган болсо, же ал психиатриялык мекемеде жайгаштырылган болсо, камакта кармоо убактысын эсепке алуу тууралуу чечим;
9) өкүм мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин айыпталуучуга карата бөгөт коюу чарасы тууралуу чечим.
10) конфискациялоодо келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө чечим; 11) материалдык зыяндын жана моралдык залалдын ордун толтуруу жөнүндө чечим; 12) өлкөдөн чыгарып жиберүү жөнүндө чечим. 2. Эгерде айыпталуучу Жазык кодексинин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин бир нече
беренеси боюнча айыпталып жатса, өкүмдүн корутунду бөлүгүндө айыпталуучу алардын кайсынысы боюнча акталгандыгы жана соттолгондугу так көрсөтүлүүгө тийиш.
3. Айыпталуучу жаза өтөөдөн бошотулган учурда же жаза дайындабастан өкүм чыгарылган учурда бул тууралуу өкүмдүн корутунду бөлүгүндө көрсөтүлөт.
345-берене. Актоо өкүмүнүн сыпаттама-жүйөлөмө бөлүгү 1. Актоо өкүмүнүн сыпаттама-жүйөлөмө бөлүгүндө төмөнкүлөр баяндалат: 1) коюлган айыптын маңызы; 2) иштин сот аныктаган жагдайлары; 3) айыпталуучуну актоо үчүн негиз болгон далилдер; 4) айыптоонун далилдерин сот анык эмес же жетишсиз деп тааныган жүйөлөр; 2. Актоо өкүмүнө акталгандын күнөөсүз экендигине күмөн жараткан туюнтманы киргизүүгө жол
берилбейт.
346-берене. Актоо өкүмүнүн корутунду бөлүгү Актоо өкүмүнүн корутунду бөлүгүндө төмөнкүлөр камтылууга тийиш: 1) айыпталуучунун фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы; 2) айыпталуучуну күнөөсүз деп таануу жөнүндө чечим жана аны актоонун негиздери; 3) эгерде колдонулган болсо, бөгөт коюу чарасын жокко чыгаруу жөнүндө чечим; 4) мүлктү конфискациялоону камсыз кылуу чараларын жокко чыгаруу жөнүндө чечим, ошондой
эле, эгерде мындай чаралар кабыл алынган болсо, келтирилген зыяндын ордун толтуруу чаралары; 5) жазык куугунтуктоосу менен байланышкан зыяндын ордун толтуруунун тартибине
түшүндүрмө.
347-берене. Өкүмдүн корутунду бөлүгүндө чечилүүгө тийиш болгон башка маселелер Айыптоочу, ошондой эле актоочу өкүмдүн резолюциялык бөлүгүндө ушул Кодекстин тийиштүү
түрдө 344 жана 346-беренелеринде саналып өткөн маселелерден тышкары, төмөнкүлөр камтылууга тийиш:
1) материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу боюнча чечим; 2) буюм далилдери жөнүндө маселени чечүү; 3) процесстик чыгымдарды бөлүштүрүү жөнүндө чечим; 4) өкүмдү даттануунун тартибин жана мөөнөтүн түшүндүрүү.
348-берене. Өкүмдү жарыялоо 1. Өкүмгө кол коюлгандан кийин сот сот отурумунун залына кайтып келет жана төрагалык
кылуучу судья өкүмдү жарыялайт. Сот отурумунун залында катышып отургандардын бардыгы соттун курамын кошо алганда, өкүмдү ордунан туруп угушат.
2. Эгерде өкүм айыпталуучу билбеген тилде баяндалса, өкүмдү жарыялоого удаалаш же синхрондуу түрдө котормочу тарабынан айыпталуучунун эне тилине же ал билген тилге которулушу керек.
3. Төрагалык кылуучу судья айыпталуучуга жана процесстин башка катышуучуларына өкүмдүн мазмунун, ага даттануу тартибин жана мөөнөттөрүн түшүндүрөт.
4. Эгерде айыпталуучу өмүр бою эркинен ажыратууга соттолсо, ага ырайым кылуу жөнүндө өтүнмө берүү укугу түшүндүрүлөт.
5. Өзгөчө учурларда өзгөчө татаал иштер боюнча өкүмдүн кириш жана резолюциялык бөлүгү жарыя кылынышы мүмкүн. Мындай учурда өкүмдүн толук тексти жарыя кылынган учурдан баштап 3 күндөн кечиктирбестен даярдалууга тийиш.
6. Сот отурумунун залында өкүмдү жарыялоо учурунда карата соттук териштирүүнүн кээ бир катышуучуларынын жоктугу өкүмдү жарыялоого тоскоолдук болуп саналбайт.
349-берене. Айыпталуучуну камактан бошотуу
Айыпталуучуну актоодо, ошондой эле жазаны дайындабастан айыптоо өкүмүн чыгарууда же жазаны өтөөдөн бошотууда же жазадан пробациялык көзөмөлдү колдонуу менен бошотууда же эркинен ажыратуу менен байланышпаган жазага соттоодо же жазык ишинин өндүрүшү кыскартылганда, камакка алынган айыпталуучу соттун өкүмү мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин сот залында токтоосуз бошотулууга тийиш. Айыпталуучуга карата камакка алууга байланышпаган бөгөт коюу чарасы тандап алынат.
350-берене. Өкүмдүн көчүрмөсүн тапшыруу Өкүм жарыялагандан кийин 5 суткадан кечиктирбестен, анын көчүрмөсү соттолгонго же
акталганга, жактоочуга жана айыптоочуга тапшырылышы керек. Ошол эле мөөнөттө өкүмдүн көчүрмөсү жабырлануучуга анын өкүлүнө, эгерде сотко аталган адамдардан өтүнүч келип түшсө, тапшырылат.
351-берене. Сот тарабынан өкүмдү чыгаруу менен бир мезгилде чечилүүчү маселелер 1. Эркинен ажыратууга соттолгондун жашы жете элек балдары, кары ата-энеси, кароосуз
калган башка багуудагы адамдары болсо, сот аталган адамдарды тууган-туушкандарына же башка адамдарга же уюмдарга камкордук көрүү же көзөмөлгө берүү, ал эми соттолгондун кароосуз калган мүлкү жана турак жайы болсо - аларды кайтаруу чараларын көрүү жөнүндө маселени чечет жана токтом чыгарат.
2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган процесстик чечимдер кызыкдар жактардын өтүнмөсү боюнча жана өкүм жарыя кылынгандан кийин кабыл алынышы мүмкүн.
352-берене. Соттолгон адам менен жолугушуу мүмкүнчүлүгүн берүү Өкүм аткарууга алынганга чейин төрагалык кылуучу судья камакка алынган соттолгон
адамдын жакын туугандарынын, жубайынын өтүнүчү боюнча аны менен жолугушууга уруксат берет.
44-глава. Жекече айыптоо иши боюнча өндүрүш
353-берене. Жекече айыптоо иши боюнча өндүрүштүн башталышы 1. Ушул Кодекстин 23-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган жекече айыптоо иши боюнча
өндүрүш Жоруктар жөнүндө кодексте каралган башка адамдарды жоопкерчиликке тартуу жөнүндө адамдын сотко берген арызы боюнча башталат.
2. Арызда берилген соттун аталышы; жоруктун жасалган жерин жана убактысын көрсөтүү менен ошол окуяны баяндоо, далилдер; ишти өндүрүшкө кабыл алуу жөнүндө сотко өтүнүч; жоопкерчиликке тартылуучу адам жөнүндө маалымат; сот чакырууга тийиш болгон күбөлөрдүн тизмеси камтылууга тийиш. Арызга аны берген адам кол коёт.
3. Арыз жекече айыптоо иши боюнча өзүнө карата өндүрүш башталып жаткан адамдардын саны боюнча көчүрмөлөр менен сотко берилет.
4. Сот арызды өз өндүрүшүнө кабыл алган учурдан баштап арыз берген адам жекече айыптоочу болуп саналат жана ага ушул Кодекстин 42-беренесинде каралган укуктар түшүндүрүлүүгө тийиш.
354-берене. Соттук териштирүү башталганга чейин жекече айыптоо иши боюнча судьянын ыйгарым укуктары
1. Эгерде берилген арыз ушул Кодекстин 353-беренесинин 2 жана 3-бөлүктөрүнүн талаптарына жооп бербесе, аны берген адамга судья далилдерди берүүнү, мүчүлүштүктөрдү четтетүүнү сунуш кылат жана ал үчүн мөөнөттөрүн белгилейт. Көрсөтмөлөр аткарылбаган учурда судья өзүнүн токтому менен арызды өндүрүшкө кабыл алуудан баш тартат жана бул тууралуу арыз ээсине билдирет. Арызды өндүрүшкө кабыл алуудан баш тартуу тууралуу токтом апелляциялык тартипте 5 сутканын ичинде даттанылышы мүмкүн.
2. Жекече айыптоочунун өтүнүчү боюнча судья далилдерди чогултууга көмөк көрсөтүүгө тийиш.
3. Арыз келип түшкөн учурдан баштап 7 суткага чейинки мөөнөттө соттук отурумду баштоо үчүн негиз болгон учурда, судья арыз берилген адамды чакырып, аны иштин материалдары менен тааныштырууга, берилген арыздын көчүрмөсүн тапшырууга жана ушул Кодекстин 47-беренесинде каралган сот отурумундагы айыпталуучунун укугун түшүндүрүүгө жана ошол адамдын пикири боюнча аны коргоочу күбө катары сотко кимди чакыруу керектигин тактоого милдеттүү.
4. Судья тараптарга элдешүү, анын ичинде медиатордун жардамы менен элдешүү мүмкүнчүлүгүн түшүндүрүүгө милдеттүү. Алардан келишүү жөнүндө арыз келип түшкөн учурда иш боюнча өндүрүштү судья Жоруктар жөнүндө кодекстин 39-беренесинин негизинде токтом менен кыскартат.
5. Эгерде тараптардын ортосунда жарашууга жетишилбесе, судья ушул берененин 3 жана 4- бөлүктөрүнүн талаптары аткарылгандан кийин ушул Кодекстин 271-беренесинин эрежелери боюнча ишти кароону баштайт.
355-берене. Сот отурумунда ишти териштирүү 1. Жекече айыптоо иши боюнча арызды кароо утурлаган арызды кароо менен бир өндүрүшкө
бириктирилиши мүмкүн. Бириктирүүгө соттук териштирүү башталганга чейин судьянын токтому боюнча жол берилет. Арыздарды бир өндүрүшкө бириктирүүдө, аларды берген адамдар бир эле учурда жекече айыптоочу жана айыпталуучу катары процесске катышат. Каршы даттануу келип түшкөндүгүнө жана каршы даттануу берилген адамдын өтүнүчү боюнча өндүрүштү бириктирүүгө байланыштуу коргоого даярдануу үчүн иш 3 суткадан ашык эмес мөөнөткө жылдырылышы мүмкүн. Алардын өздөрүнүн даттанууларында баяндалган жагдайлар жөнүндө бул адамдарга сурак жүргүзүү жабырлануучуну суракка алуунун эрежелери боюнча жүргүзүлөт, ал эми каршы даттанууда баяндалган шарттар тууралуу - айыпталуучуну суракка алуу эрежелери боюнча жүргүзүлөт.
2. Сот отурумунда жекече айыптоо иши боюнча айыптоону жекече айыптоочу же анын өкүлү колдойт.
3. Жекече айыптоо иши боюнча соттук териштирүү аны берген адамдын же анын өкүлүнүн арызын жарыялоо менен башталат.
4. Сот отурумуна жекече айыптоочунун же анын өкүлүнүн жүйөлүү себепсиз келбей калышы берилген арыздан баш тартууну билдирет жана иш боюнча өндүрүштү кыскартууга алып келет.
45-глава. Сот арачыларынын катышуусу менен сотто иштерди кароонун өзгөчөлүктөрү
356-берене. Сот арачыларынын катышуусу менен иштерди кароонун тартиби Сот арачыларынын катышуусу менен иштерди кароонун тартиби ушул главада каралган
өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен ушул Кодексте белгиленген жалпы эрежелер менен аныкталат.
357-берене. Сот арачылары менен байланыштарды чектөө Мамлекеттик айыптоочуга, жабырлануучуга, айыпталуучуга жана анын жактоочусуна,
ошондой эле процесстин башка катышуучуларына сот арачыларынын катышуусунда өткөн бардык соттук териштирүү мезгилинде, ушул Кодекс менен белгиленгенден тышкары, бул ишти кароого катышкан сот арачылары менен байланыш түзүүгө тыюу салынат.
358-берене. Алдын ала угууларды өткөрүүнүн өзгөчөлүктөрү 1. Алдын ала угууларды судья сот отурумунда тараптардын катышуусунда жеке өзү өткөрөт. Тараптар алдын ала угууларды өткөрүү күнү жөнүндө 3 суткадан кечиктирбестен билдирилет. Алдын ала угууга талаптагыдай түрдө билдирилген жабырлануучунун, анын жактоочусунун
келбей калуусу алдын алуу угууларды өткөрүү үчүн бөгөт болбойт. 2. Алдын ала угууларды ачуу менен судья кайсы иш каралууга тийиштигин, катышып
жаткандарга мамлекеттик айыптоочу, жактоочу, катчы ким экендигин жарыялайт, айыпталуучунун ким экендигин аныктайт, билдирилген баш тартууларга уруксат берет. Мамлекеттик айыптоочу айыптоо актынын резолюциялык бөлүгүн жарыялайт. Судья айыпталуучуга айыптоо түшүнүктүү
экендигин тактайт, зарыл болгон учурларда ага айыптоонун маңызын түшүндүрөт жана анын ишин соттун сот арачыларынын катышуусунда кароо жөнүндө өтүнмөсүн ырастай тургандыгын сурайт.
3. Эгерде айыпталуучу анын ишин сот арачыларынын катышуусу менен кароо жөнүндө өтүнүмөсүн ырастаса, анда судья бул өтүнүчтү канааттандыруу жөнүндө жарыялайт жана мамлекеттик айыптоочунун, жабырлануучунун, айыпталуучунун, аларды жактоочунун өтүнүмөлөрүн, мурда билдирилген башка өтүнүмөлөрдү кароого өтөт. Судья тараптардын ой- пикирин угуп, өтүнмөлөрдү чечет. Айыптоо жана коргоо тараптарынын өтүнүмөлөрү судьянын кароосу үчүн милдеттүү болуп саналат.
4. Зарылчылык болгон учурда алдын-ала угууда ишке тиркелген документтер, ошондой эле далил катары жол берилгендигин текшерүү үчүн башка далилдер жарыяланат.
5. Эгерде айыпталуучу анын ишин сот арачыларынын катышуусу менен кароо жөнүндө өтүнмөсүн ырастабаса, судья алдынала угууларды аяктады деп эсептейт жана ишти ушул Кодекстин 41-главасында каралган эрежелер боюнча андан ары кароо үчүн тийиштүү биринчи инстанциядагы сотко жөнөтөт.
359-берене. Алдын ала угуулардын натыйжалары боюнча чыгарылган чечимдердин түрлөрү
1. Алдын ала угуулардын натыйжалары боюнча судья токтом түрүндө чыгарылуучу төмөнкүдөй чечимдердин бирин кабыл алат:
1) жазык ишин сот арачыларынын катышуусу менен соттун угуусуна дайындоо жөнүндө; 2) жазык ишин ушул Кодекстин 41-главасында каралган эрежелер боюнча андан ары кароо
үчүн тийиштүү биринчи инстанциядагы сотко жөнөтүү жөнүндө. 2. Жазык ишин сот арачыларынын катышуусунда сотто угууга дайындоо жөнүндө токтомдо
судья: 1) элүүдөн кем эмес болууга тийиш сот арачыларынын коллегиясын түзүү үчүн сотко
чакырылууга тийиш болгон сот арачылыгына талапкерлердин санын аныктайт; 2) сот арачыларынын коллегиясын түзүү үчүн соттук отурумду өткөрүү датасын аныктайт. 3. Сот арачыларынын катышуусу менен соттун угуусуна жазык ишин дайындоо менен бир эле
маалда судья тараптардын ой-пикирин эске алып, алдын ала угуулардын натыйжалары боюнча ишти териштирүүдөн ушул Кодекстин 82-беренесине ылайык далил катары жол берилбеген иш жүзүндөгү маалыматтарды алып салуу жөнүндө маселени карайт.
4. Сот арачыларынын катышуусу менен жазык ишин угууга дайындоо жөнүндө судьянын токтому биротоло болуп саналат. Андан кийин токтом сот арачыларынын катышуусу менен ишти кароодон айыпталуучунун баш тартуу жүйөөсү боюнча кайра каралышы мүмкүн эмес.
360-берене. Сот арачылыгына талапкерлердин алдын ала курамын түзүү тартиби 1. Сот арачыларынын катышуусу менен угууга жазык ишин дайындоо жөнүндө токтом
чыгарылган күнү соттун администратору төрагалык кылуучунун тескемеси боюнча капилет тандоо жолу менен мамлекеттик айыптоочунун жана айыпталуучунун жактоочусунун катышуусунда элүүдөн кем эмес сандагы сот арачылыгына талапкерлердин алдын ала курамын түзөт.
2. Жазык ишин кароодо катышуу үчүн сот арачылыгына талапкерлерди капилет тандоо бүткөн соң, аты-жөнүн, атасынын атын көрсөтүү менен сот арачылыгына талапкерлердин алдын ала курамынын тизмеси түзүлөт, ага соттун администратору жана тараптардын колу коюлат. Сот арачылыгына талапкерлердин аты-жөнү капилет тандоо жүргүзүлгөн тартипте тизмеге киргизилет.
Сот арачыларынын коллегиясынын алдын ала курамы маалыматтык автоматташтырылган системанын жардамы менен сот арачылыгына талапкерлердин ар кылдагы биротоло тизмесинен түзүлөт.
3. Сот арачыларынын коллегиясын түзүү башталганга чейин сот отурумуна келген сот арачылыгына отуз беш талапкер жетиштүү.
4. Сот арачылыгына талапкерлердин алдын ала курамына киргизилген сот арачылыгына талапкерлерге сот отуруму башталганга чейин 7 суткадан кем эмес мөөнөттө сот арачыларынын
коллегиясын түзүү үчүн эскертмелер, ошондой эле сот отурумуна келүү убактысы көрсөтүлгөн билдирмелер тапшырылат.
361-берене. Соттук териштирүүгө катышуу үчүн сот арачыларынын коллегиясын түзүү боюнча сот отурумун өткөрүүнүн тартиби
1. Төрагалык кылуучу сот отурумун ачат, өзүн тааныштырат жана процесстин башка катышуучуларын тааныштырат, тараптардын келишин текшерет, процесстин катышуучуларына ушул Кодексте белгиленген алардын укуктарын, анын ичинде алардын судьяга, прокурорго, сот отурумунун катчысына, сот арачылыгына талапкерлерге четтетүү билдирүү укуктарын, ошондой эле ушул укукту пайдаланбоонун кесепеттерин түшүндүрөт жана соттун администраторуна сөз берет, ал сот арачыларынын коллегиясынын алдын ала курамына киргизилген жарандардын келгендиги жөнүндө билдирет.
Төрагалык кылуучу сот арачысына талапкерлердин алдында кыскача кириш сөз сүйлөйт, анда ал кандай иш каралууга жаткандыгы, сот арачыларынын милдеттери жана бул ишти кароого алардын катышуусунун шарттары жөнүндө билдирет; "Кыргыз Республикасынын сотторундагы сот арачылары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында каралган сот арачыларынын милдеттерин аткаруудан бошотуунун негиздерин түшүндүрөт.
2. Сот арачыларынын алдын ала курамына киргизилген адамдардын эсебинен сот арачыларынын коллегиясын түзүү төмөнкүдөй жол менен жүзөгө ашырылат:
1) төрагалык кылуучу судьянын "Кыргыз Республикасынын сотторундагы сот арачылары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында каралган негиздер жана башка негиздер боюнча сот арачылыгына талапкерлерди ишти кароого катышуудан бошотуу;
2) четтетүү жөнүндө маселени чечүү; 3) сот арачысына талапкерлерден тараптардын жүйөлүү себепсиз четтөөсүн канааттандыруу. 3. Сот арачыларынын коллегиясын түзүү соттун жабык отурумунда жүргүзүлөт. 4. Сот отурумуна келген сот арачылыгына талапкерлердин тизмеси тараптарга тапшырылат.
Тизмелерде сот арачылыгына талапкерлердин фамилияларын жана аттарын көрсөтүү менен бирдикте, алардын жаш курагы, алектенген ишинин түрү, билими көрсөтүлөт.
5. Сот арачыларынын коллегиясы негизги курамдагы тогуз сот арачысынан жана запастагы курамдагы сот арачыларынан турат.
6. Бир эле киши бир жылдын ичинде сот отурумуна сот арачысы катары бир жолудан ашык катыша албайт.
7. Сот арачылыгына талапкерди ишти кароого катышуудан бошотуу жөнүндө маселени калыс чечүү максатында сот арачыларын тандоодо тараптар төрагалык кылуучу аныктаган кезекте талапкерлерге суроо берүүгө укуктуу.
Төрагалык кылуучу судьянын уруксаты менен сот арачылыгына талапкерлерге багытталган суроолордун баары же бөлүгү тараптар тарабынан жазуу жүзүндө түзүлүшү мүмкүн. Тараптардын суроолору менен анкета төрагалык кылуучу тарабынан жактырылгандан кийин толтуруу үчүн сот арачылыгына талапкерлерге сунуш кылынат.
8. Сот арачылыгына талапкер төрагалык кылуучунун, айыптоочу жана жактоочу тараптын ишти кароого катышуу үчүн тандоодо берилген суроолоруна туура жооп берүүгө, ошондой эле төрагалык кылуучунун талабы боюнча өзү жөнүндө жана ишке катышкан башка адамдар менен мамилеси жөнүндө башка зарыл маалыматтарды берүүгө тийиш. Алардын мыйзам менен корголгон укуктарын жана кызыкчылыктарын козгогон суроолор төрагалык кылуучу тарабынан четке кагылат.
9. Сот арачылыгына талапкерди ишти кароого катышуудан бошотуу менен байланышкан бардык суроолор, ошондой эле сот арачылыгына талапкерлерге билдирилген четтетүүлөр өзүнчө бөлмөгө чыгып кетпестен төрагалык кылуучу судья тарабынан жекече чечилет.
10. Четтетүүлөр жөнүндө маселени чечүүдө же сот арачыларынын коллегиясын түзүүдө аны түзүүнүн тууралыгына таасир тийгизген кандайдыр бир бузууларга жол берилген учурда төрагалык кылуучу сот арачыларынын коллегиясынын түзүлүшүн жараксыз деп жарыялайт жана сот арачылыгына талапкерлерди толук көлөмдө же болбосо жарым-жартылай кайтадан тандоо жүргүзөт.
11. Сот арачылары ант бергенге чейин тараптар каралып жаткан жазык ишинин өзгөчөлүгүнүн натыйжасында сот арачыларынын түзүлгөн коллегиясы объективдүү вердикт чыгарууга негизинен жөндөмсүз болуп калаарын билдирүүгө укуктуу. Бул учурда төрагалык кылуучу тараптардын өтүнмөсү боюнча, курамынын бир жактуулугуна байланыштуу, сот арачыларынын коллегиясын таркатып жиберүүгө укуктуу.
12. Эгерде сотко келген сот арачылыгына талапкерлердин саны отуз бештен кем болсо, анда төрагалык кылуучу сот арачылыгына талапкерлердин жетпеген санын кошумча тандоо жөнүндө тескеме берет.
Кошумча тандоо үчүн чакырылган сот арачылыгына талапкерлердин саны жана аны өткөрүү үчүн мөөнөт төрагалык кылуучу тарабынан аныкталат. Мында төрагалык кылуучу сот отурумуна тыныгуу жарыялайт.
362-берене. Сот арачылыгына талапкерлерди сот арачысынын милдеттеринен бошотуу жөнүндө маселени чечүү
1. Төрагалык кылуучу сот арачылыгына талапкерлердин кимдир-бирөөсүн ишти кароого катышуудан бошотуу үчүн мыйзамда каралган себептерди тактайт жана маңызы боюнча чечим кабыл алат. Сот арачысына келген ар бир талапкер "Кыргыз Республикасынын сотторундагы сот арачылары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында каралган негиздерди, ошондой эле сот арачылыгына талапкерлерди ишти кароого катышуу мүмкүнчүлүгүнөн ажыраткан башка жүйөлүү себептерди көрсөтүүгө укуктуу. Сот арачылыгына талапкерлерди ишти кароого катышуудан бошотуу жөнүндө чечими өзүнчө бөлмөгө чыгып кетпестен, судья тарабынан кабыл алынат.
2. Сот арачылыгына талапкерлердин бошотулгандары алдын ала курамдан чыгарылат жана сот отурумунун залынан чыгарылат.
363-берене. Сот арачылыгына талапкерлерди четтетүү жөнүндө маселени чечүү 1. Сот арачыларынын коллегиясынын алдын-ала курамындагы ар бир сот арачысына
талапкерге тараптар ушул Кодекстин 65-беренесинде каралган тартипте жана төмөнкүдөй учурларда четтетүү билдирүүгө тийиш:
1) эгер сот арачылыгына талапкер ушул иш боюнча жабырлануучу, жарандык доогер, жарандык жоопкер болуп саналса, күбө катары чакырылса же болбосо чакырылышы мүмкүн болсо;
2) эгер сот арачылыгына талапкер ушул жазык иши боюнча өндүрүшкө эксперт, адис, котормочу, калыс күбө, сот отурумунун катчысы, тергөөчү, прокурор, жактоочу, айыпталуучунун мыйзамдуу өкүлү, жабырлануучунун өкүлү, жарандык доогер же жарандык жоопкер катары катышкан болсо;
3) эгер сот арачылыгына талапкер жабырлануучунун, анын өкүлүнүн, айыпталуучунун же анын мыйзамдуу өкүлүнүн, прокурордун, жактоочунун, тергөөчүнүн тууганы болуп саналса;
4) эгер сот арачылыгына талапкер ушул иштин натыйжасына жеке, тикелей же кыйыр кызыкдар, ошондой эле башка себептер боюнча калыс боло албайт деп эсептөөгө негиз берген башка жагдайлар болсо.
2. Тараптар төрагалык кылуучуга четтетүү жөнүндө жазуу жүзүндөгү жүйөлөштүрүлгөн өтүнүчтү жарыя кылбастан берет. Тараптардын өтүнүмөлөрүн канааттандыруу сот арачылыгына талапкерлерди алдын-ала курамдан чыгарып салууга алып келет. Мында төрагалык кылуучу өз чечимин тараптарга жеткирет.
364-берене. Сот арачылыгына талапкерлерди жүйөлөштүрүлбөгөн четтетүү 1. Сот арачылыгына талапкерлердин саны он сегизди жана андан ашыкты түзсө, ушул
Кодекстин 363-беренесине ылайык билдирилген четтетүүлөр канааттандырылгандан кийин, төрагалык кылуучу тараптарга жүйөлөштүрүлбөгөн четтетүүлөрдү билдирүүнү сунуш кылат.
2. Жүйөлөштүрүлбөгөн четтетүү тараптардын жүйөлөштүрүлбөгөн четтетүүгө жаткан сот арачылыгына талапкерлердин тизмелерин берүү аркылуу жүргүзүлөт. Тизмеге тиешелүүлүгүнө жараша прокурор жана (же) жабырлануучу, айыпталуучу жана (же) коргоочу кол коюуга тийиш.
Сот арачылыгына талапкерлерди жүйөлөштүрүлбөгөн четтетүүнү биринчи прокурор жүзөгө ашырат, андан кийин алар берген тизме төрагалык кылуучуга жана жактоочулар тарабына көрсөтүлөт.
Ар бир тарапка сот арачылыгына талапкерлердин бирдей санынан, бирок сот арачылыгына экиден кем эмес талапкерди четтетүү мүмкүнчүлүгү берилет. Жүйөлөнбөгөн четтетүүлөр жөнүндө маселе тиешелүүлүгүнө жараша прокурор менен жабырлануучунун жана айыпталуучу менен коргоочунун ортосунда макулдашылат. Айыпталуучу өзүнүн коргоочусуна сот арачылыгына талапкерди четтетүү укугун жүзөгө ашырууну тапшырууга укуктуу.
3. Эгерде бир нече айыпталуучу болсо жана алардын ортосунда жүйөлөштүрүлбөгөн четтетүүлөрдү бөлүштүрүү жөнүндө макулдашуу жок болсо, анда алардын саны ар бир айыпталуучуга бирден билетти урнага салуу менен, чүчүкулак өткөрүү жолу менен айыпталуучулардын ортосунда бөлүштүрүлөт. Бардык билеттер алынып бүткөндө, жол-жоболор кайталанат. Айыпталуучу анын фамилиясы бар билетти төрагалык кылуучу канча жолу урнадан алып чыкса, ошончо сот арачылыгына талапкерди четтетүүгө укуктуу.
4. Прокурор, айыпталуучу жана анын коргоочусу төрагалык кылуучу аркылуу сот арачылыгына талапкердин кимдир-бирөөсүн өздөрүн тааныштырышын өтүнүүгө укуктуу.
5. Айыпталуучулардын кимдир-бирөөсүнүн сот арачылыгына талапкерлерди жүйөлөштүрүлбөгөн четтетүү укугунан баш тартышы сот арачылыгына талапкерлердин санынын четтетүү боюнча башка айыпталуучулардын укуктарын чектөөгө алып келбейт.
6. Эгерде четтетилбеген сот арачылыгына талапкерлердин саны төрагалык кылуучу тарабынан аныкталган сот арачылардын санынан ашса, анда төрагалык кылуучунун көрсөтмөсү боюнча сот отурумунун протоколуна төрагалык кылуучу тарабынан аныкталган, талапкерлердин тизмесинде биринчи бараткан сот арачыларынын саны киргизилет.
7. Тараптар жүйөлөштүрүлбөй четтетилген сот арачылыгына талапкерлердин тизмеси жазык ишинин материалдарына тиркелет.
365-берене. Сот арачыларынын коллегиясынын алдын ала курамын кошумча тандоонун тартиби
1. Ушул Кодекстин 366-беренесине ылайык четтетүүлөр канааттандырылгандан кийин сот арачылыгына талапкерлердин саны он сегизден кемди түзсө, төрагалык кылуучу ушул Кодекстин 360-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипте сот арачыларынын коллегиясынын алдын ала курамына сот арачылыгына талапкерлердин жетпеген санына кошумча кабыл алуу жүргүзүү жөнүндө жарыялайт.
2. Кошумча кабыл алуунун натыйжасында тандалып алынган сот арачылыгына талапкерлер ушул Кодекстин 362 жана 363-беренелеринде каралган жол-жоболордон өтөт.
3. Кошумча кабыл алуу үчүн чакырылган сот арачылыгына талапкерлердин саны төрагалык кылуучу тарабынан аныкталат.
4. Сот арачыларынын коллегиясынын алдын ала курамына кошумча тандоо жарыяланган учурда, ушул Кодекстин 360-беренесинде каралган жол-жоболор аяктаганга чейин сот отурумуна тыныгуу жарыяланат.
366-берене. Сот арачыларынын коллегиясын түзүүнү аяктоо боюнча төрагалык кылуучунун аракеттери
1. Сот арачыларынын коллегиясын түзүү аякташы менен төрагалык кылуучу, сот арачылыгына тигил же бул талапкерлерди алдын ала курамдан чыгарып салуунун негиздерин көрсөтпөстөн, тандап алуунун натыйжасын жарыя кылат, калган сот арачылыгына талапкерлерге ыраазычылык билдирет.
2. Төрагалык кылуучу сот отурумунун протоколуна киргизилген сот арачыларынын фамилиясын, аты-жөнүн жарыя кылат. Мында биринчи тогуз сот арачысы сот арачыларынын коллегиясын түзөт, ал эми кийинкилери запастагылар катары ишти кароого катышат.
367-берене. Сот арачыларынын улугу
1. Сот арачыларынын коллегиясын түзүү аяктагандан кийин, төрагалык кылуучу негизги курамдагы сот арачыларына улукту шайлоо үчүн кеңешүү бөлмөсүнө чыгууну сунуш кылат. Улук негизги курамдан сот арачыларынын ичинен көпчүлүк добуш менен ачык добуш берүү аркылуу шайланат.
2. Сот арачылары сот отурумунун залына кайтып келгенден кийин, улук төрагалык кылуучуга жана тараптарга ал сот арачыларынын чечими менен шайлангандыгын билдирет.
3. Сот арачыларынын улугу сот арачыларынын кеңешмесинин жүрүшүнө жетекчилик кылат, алардын тапшыруусу боюнча төрагалык кылуучуга суроо жана өтүнүч менен кайрылат, сот берген суроолорду жарыя кылат, аларга жоопторду жазып алат, добуш берүүнүн жыйынтыгын чыгарат, вердиктти жол-жоболоштурат жана төрагалык кылуучунун көрсөтмөсү боюнча аны сот отурумунда жарыя кылат.
4. Сот арачыларынын улугу шайлангандан кийин, төрагалык кылуучу сот арачыларынын коллегиясын сот арачыларынын отургучунан аларга бөлүнгөн орунду ээлөөнү сунуш кылат.
368-берене. Сот арачыларынын ант бериши 1. Төрагалык кылуучу сот арачыларына ант берүү сунушу менен кайрылат жана төмөнкүдөй
мазмундагы текстти окуп берет: "Сот арачысынын милдеттерин аткарууга киришип жатып өз милдеттеримди адилет, ак ниет жана кынтыксыз аткарууга, сотто каралган айыпталуучуну каралаган, ошондой эле аны актаган бардык далилдерди, жүйөлөрдү, иштин жагдайларын көңүлгө алууга, ишти күнөөлүүнү актабастан жана күнөөсүздү айыптабастан, өзүмдүн ички ынанымдарым жана абийирим боюнча чечүүгө ант беремин".
2. Ант жарыя кылынгандан кийин төрагалык кылуучу сот арачыларынын, анын ичинде запастагылардын фамилияларын да атайт, алардын ар бири: "Ант беремин" деп жооп берет.
3. Сот арачыларынын ант бергендиги жөнүндө сот отурумунун протоколуна жазуу жазылат. 4. Ант берилгенден кийин төрагалык кылуучу сот арачыларына ушул Кодекстин 32-
беренесинде каралган алардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүп берет жана соттук териштирүүгө киришет.
369-берене. Сот арачыларынын соттук териштирүүдө катышуусунун жалпы шарттары 1. Сот арачыларынын орундары сот отурумунун залында отургандардан бөлүнүп, эреже
катары, айыпталуучулардын отургучунун каршысына жайгаштырылууга тийиш. Сот арачыларынын запастагы курамы төрагалык кылуучу алар үчүн атайын бөлгөн сот арачыларынын отургучтарынан орун алат.
2. Сот арачыларынын кимдир-бирөөсүнүн сот отурумуна катышуу мүмкүнчүлүгү болбой калган учурда, запастагы курамдын сот арачылары вердикт чыгарылганга чейин сот арачыларынын негизги курамына киргизилиши мүмкүн. Чыгып калган сот арачыларын запастагылар менен алмаштыруу жазык иши боюнча сот арачыларынын коллегиясын түзүүдөгү тизмеде көрсөтүлгөн ырааттуулукта жүргүзүлөт. Эгерде чыгып калган сот арачыларын запастагылар менен алмаштыруу мүмкүнчүлүгү калбай калган учурда, төрагалык кылуучу болуп өткөн соттук териштирүүнү жараксыз деп жарыялайт жана соттук териштирүүнү ушул Кодекстин 360-беренесине ылайык, сот арачылыгына талапкерлерди алдын ала тандоо этабына кайра кайтарат.
3. Эгерде соттук териштирүүнүн жүрүшүндө сот арачыларынын улугу чыгып калса, анда аны алмаштыруу ушул Кодекстин 367-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипте кайталап шайлоо жолу менен жүргүзүлөт.
370-берене. Төрагалык кылуучунун жана сот арачыларынын ыйгарым укуктары 1. Ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөндөрдү копшогондо, жазык ишин соттук
териштирүүнүн жүрүшүндө бардык маселелер, ушул Кодексте белгиленген талаптарга ылайык төрагалык кылуучу тарабынан жеке чечилет.
2. Жазык ишин соттук териштирүүнүн жүрүшүндө сот арачылары ушул Кодекстин 336- беренесинин 1-бөлүгүнүн 1, 2, 4-пункттарында каралган жана суроо баракчасында түзүлгөн маселелерди чечет. Айыпталуучу күнөөлүү деп таанылган учурда, сот арачылары айыпталуучунун күнөөсү жеңилдетүүгө арзый тургандыгын көрсөтүүгө укуктуу.
3. Төрагалык кылуучу сот арачылары болбогондо тараптардын өтүнмөлөрү боюнча ишти териштирүүдөн ушул Кодекстин 82-беренесине ылайык далил катары жол берилгис болгон иш жүзүндөгү маалыматтарды чыгарып салуу жөнүндө маселени чечүүгө милдеттүү.
4. Тараптар сот арачылары катышкан сотто ишти териштирүүдөн чыгарып салынган далилдер бар экендигин эске салууга, өзүнүн позициясын негиздөө үчүн аларга шилтеме келтирүүгө укуксуз.
5. Төрагалык кылуучу сот арачыларын жол берилгис деп таанылган далилдер менен тааныштырууга укуксуз.
Эгерде төрагалык кылуучу сот арачыларына, алар ушундай тартипте алган маалыматтарды эсепке албоого милдеттүү экендигин түшүндүрсө, сот арачыларынын катышуусунда алар изилденгенге чейин же кийин жол берилгис деп таанылган далилдер менен сот арачыларын тааныштыруу жазыктык-процесстик мыйзамды олуттуу бузууну түзбөйт.
371-берене. Сот арачыларынын катышуусу менен жүргөн соттогу соттук териштирүүнүн өзгөчөлүктөрү
1. Сот арачыларынын катышуусу менен жүргөн соттук териштирүү ушул берененин талаптарын эске алуу менен ушул Кодекстин 314-329, 332-беренелеринде белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
2. Төрагалык кылуучу айыпталуучуга, жабырлануучуга жана соттук териштирүүнүн башка катышуучуларына суроо берүүгө, ошондой эле изилденген далилдерге карата өз пикирин билдирүүгө укуксуз. Иш боюнча бардык далилдер соттук териштирүүнүн жүрүшүндө түздөн-түз жана оозеки изилденет. Тергөө өндүрүшүнүн баскычында берилген процесстин катышуучуларынын көрсөтмөлөрүн жарыя кылууга ал адам өлгөн, катуу ооруп калган же Кыргыз Республикасынан сырткары чыгып кеткен же болбосо сотто көрсөтмө берүү мүмкүнчүлүгү болбой калган башка жагдайларда гана жол берилет. Соттук тергөөнүн жүрүшүндө эксперттин корутундусу талашка түшкөн учурда экспертти суракка алуу милдеттүү тартипте жүргүзүлөт.
3. Айыпталуучуну, жабырлануучуну жана соттук териштирүүнүн башка катышуучуларын суракка алууну айып коюучу жана жактоочу тараптар жүргүзөт.
Соттук териштирүүнүн жүрүшүндө сот арачыларынын катышуусу менен далилдениши сот арачыларынын ушул Кодекстин 370-беренесинде каралган ыйгарым укуктарына ылайык аныктала турган жазык ишинин иш жүзүндөгү жагдайлары гана изилденет.
4. Мамлекеттик айыптоочу айыптоо актысынын корутунду бөлүгүн жарыя кылууда айыпталуучунун соттолгондугу тууралуу фактыларды эске салууга укуксуз.
5. Сот арачылары төрагалык кылуучу аркылуу айыпталуучуга, жапа чегүүчүгө, күбөлөргө, эксперттерге жана адистерге бул адамдар тараптар тарабынан суралгандан кийин суроо бере алышат. Суроолор сот арачылары тарабынан жазуу жүзүндө баяндалат жана улук аркылуу төрагалык кылуучуга берилет. Төрагалык кылуучу ишке тиешеси жок деп эсептеген, ошондой эле таңууланган же мазактоочу мүнөздөгү суроолорду четке кагууга укуктуу.
6. Сот арачыларынын катышуусу менен айыпталуучунун мурдагы соттолгондугуна байланышкан, аны өнөкөт аракеч же баңгичи деп таануу жөнүндөгү жагдайлар, ошондой эле айыпталуучуга карата сот арачысынын бир жактуу мамилесин пайда кылышы мүмкүн болгон башка жагдайлар изилденбейт.
372-берене. Соттук жарыш сөздөр 1. Соттук териштирүү аяктагандан кийин, сот сот арачыларынын катышуусу менен соттук
жарыш сөздөргө өтөт. 2. Сот арачыларынын катышуусу менен жүргөн соттогу соттук жарыш сөздөр эки бөлүктөн
турат. 3. Жарыш сөздөрдүн биринчи бөлүгү прокурордун, жабырлануучунун, жактоочунун жана
айыпталуучунун сөздөрүнөн турат, алар айыпталуучунун мурдагы соттолгондугун эске албастан, анын күнөөсүнүн далилденгендиги же далилденбегендиги боюнча өз позицияларын баяндайт. Тараптар сот арачыларынын катышуусу менен каралууга жатпай турган жагдайларды эскерте алышпайт жана сот отурумунда негизденбеген далилдерге таяна алышпайт. Төрагалык кылуучу
мындай сөздөрдү токтотот жана сот арачыларына вердикт чыгарууда алар ушул жагдайларды эске алууга тийиш эместигин түшүндүрөт.
4. Жарыш сөздөрдүн экинчи бөлүгү прокурордун, ошондой эле жабырлануучунун, анын өкүлүнүн, жактоочунун жана айыпталуучунун сөздөрүнөн турат, анда айыпталуучунун аракеттерин квалификациялоо, жаза дайындоо боюнча позициялар баяндалат. Жарыш сөздөрдүн экинчи бөлүгү вердикт жарыялангандан кийин сот арачыларынын катышуусуз жүргүзүлөт.
373-берене. Сот арачыларынын катышуусу менен соттолуучунун соттогу каяша сөздөрү жана соңку сөзү
1. Сүйлөп бүткөндөн кийин жарыш сөздүн бардык катышуучуларынын каяша сөзгө укугу бар. Жактоочунун жана айыпталуучунун акыркы каяша сөзгө укугу бар.
2. Ушул Кодекстин 331-беренесине ылайык айыпталуучу акыркы сөз сүйлөөгө укуктуу.
374-берене. Сот арачылары тарабынан чечилүүгө тийиш суроолордун коюлушу 1. Айыпталуучу акыркы сөзүн сүйлөгөндөн кийин сот арачыларына чечүү үчүн берилген
суроолорду түзүү үчүн зарыл болгон убакытка сот арачылары сот отурумунун залынан чыгып кетишет.
2. Төрагалык кылуучу соттук териштирүүнүн натыйжаларын, тараптардын жарыш сөздөрүн эске алуу менен сот арачылары чечүүгө тийиш болгон суроолорду жазуу жүзүндө түзөт, аларды жарыя кылат жана тарашарга берет.
3. Тараптар суроолордун мазмуну жана баяндалышы боюнча өз пикирлерин билдирүүгө жана сунуш киргизүүгө укуктуу.
4. Тараптардын сын-пикирлерин жана сунуштарын эске алуу менен төрагалык кылуучу сот арачылары чечүүгө тийиш болгон суроолорду биротоло түзөт, аларды суроо баракчаларына киргизет жана ага кол коёт.
5. Суроо баракчасынын мазмуну сот арачыларынын катышуусу менен жарыя кылынат жана суроо баракчасы сот арачыларынын улугуна берилет.
6. Кеңешүү бөлмөсүнө чыгып кетүүнүн алдында сот арачылары төрагалык кылуучудан коюлган суроолорго байланыштуу өздөрүндө пайда болгон так эместиктер боюнча түшүндүрмөлөрдү алууга, мында бул суроолорго мүмкүн болуучу жооптордун маңызына жана алардын укуктук жагына токтолбоого укуктуу.
375-берене. Сот арачылары чечүүгө тийиш болгон суроолордун мазмуну 1. Айыпталуучу жасады деп айыпталып жаткан ар бир жосун боюнча үч негизги суроо берилет: 1) жосундун жасалгандыгы далилдендиби; 2) ошол жосунду айыпталуучу жасагандыгы далилдендиби; 3) ошол жосунду жасоого айыпталуучу күнөөлүүбү. 2. Суроо баракчасында ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн негизги үч суроо бир суроого
бириктирилиши мүмкүн. 3. Суроо баракчасында эгер муну менен айыпталуучунун абалы начарлабаса жана анын
коргонуу укугу бузулбаса, сот арачыларынын айыпталуучунун анча оор эмес кылмыш жасоодогу күнөөсүн таанышуусуна багытталган жеке суроолорго да жол берилет. Айыптоо кызыкчылыгындагы жеке суроолорго да жол берилет.
4. Айыпталуучунун кылмыш жасагандагы күнөөсү таанылган учурда, сот арачыларынын алдына ал жазасын жеңилдетүүгө арзыйбы деген суроо коюлат.
5. Суроолордун түзүлүшү мамлекеттик айыптоочу ага айып койбогон же суроо берилген учурга карата жабырлануучунун макулдугу боюнча айыптоону колдобогон жорукту жасагандыгы боюнча айыпталуучуну күнөөлүү деп таанууга кандайдыр бир жоопто жол берүүгө тийиш эмес.
6. Бир нече айыпталуучу айыпталып жаткан жазык иши боюнча сот арачылары чечүүгө тийиш болгон суроолор ар бир соттолуучуга карата өзүнчө берилет.
7. Суроолор сот арачыларына түшүнүктүү мазмунда коюлат.
376-берене. Төрагалык кылуучунун багыттоочу сөзү 1. Сот арачыларынын коллегиясы вердикт кабыл алуу үчүн кеңешүү бөлмөсүнө чыгаардын
алдында төрагалык кылуучу сот арачыларына багыттоочу сөзү менен кайрылат. 2. Багыттоочу сөз сүйлөгөн төрагалык кылуучуга сот арачыларынын коллегиясынын алдына
коюлган маселелер боюнча өз пикирин кандайдыр бир формада билдирүүгө тыюу салынат. 3. Төрагалык кылуучу багыттоочу сөзүндө: 1) айыптоонун мазмунун баяндайт; 2) айыпталуучу айыпталып жаткан жорук жасагандыгы үчүн жоопкерчилик караган жазык
мыйзамынын мазмунун билдирет; 3) өзүнүн ал далилдерге катышын билдирбестен жана алар боюнча тыянак чыгарбастан,
айыпталуучунун айыбын ачкан, ошондой эле аны актаган далилдердин сотто изилденгендиги жөнүндө эске салат;
4) мамлекеттик айыптоочунун жана жактоочунун позицияларын баяндайт; 5) сот арачыларына далилдерге жалпысынан баа берүүнүн негизги эрежелерин; күнөөсүздүк
презумпция принцибинин маңызын; айыпталуучунун пайдасына четтетилбеген шек саноолорду чечмелөө жөнүндө жобону; алардын вердикти сот отурумунда түздөн-түз изилденген далилдерге гана негизделиши мүмкүн экендиги жөнүндө, алар үчүн эч кандай далилдер мурдатан аныкталган күчкө ээ эмес экендигин, алардын тыянактары божомолдорго, ошондой эле сот тарабынан жол берилгис деп таанылган далилдерге негизделбей тургандыгын түшүндүрөт;
6) сот арачыларынын коллегиясынын көңүлүн айыпталуучунун сотто көрсөтмө берүүдөн баш тартышы же анын үн катпай коюшу юридикалык күчкө ээ эмес экендигине жана айыпталуучунун күнөөлүү экендигинин далили катары чечмелениши мүмкүн эмес экендигине бурат;
7) сот арачыларынын кеңешмесинин, коюлган суроолорго жоопторду даярдоонун, жооптор боюнча добуш берүүнүн жана вердикт кабыл алуунун тартиптерин түшүндүрөт;
8) сот арачыларына алар берген анттын мазмуну жөнүндө эскертет. 4. Сот арачылары төрагалык кылуучунун багыттоочу сөзүн угуу жана алардын алдына коюлган
суроолор менен таанышуу менен бирге, андан кошумча түшүндүрмөлөрдү алууга укуктуу. Багыттоочу сөздүн көчүрмөсү тараптарга жана сот арачыларына жарыя кылынгандан кийин дароо тапшырылат.
5. Тараптар сот отурумунда төрагалык кылуучунун багыттоочу сөзүнүн мазмунуна байланыштуу, ал объективдүүлүк принцибин бузгандыгынын жүйөөсү боюнча билдирүүгө укуктуу, алар сот отурумунун протоколуна киргизилүүгө тийиш.
6. Багыттоочу сөздү түзүү үчүн төрагалык кылуучу сот отурумунда тыныгуу жарыялоого укуктуу.
377-берене. Сот арачыларынын кеңешмесинин купуалуулугу 1. Төрагалык кылуучунун багыттоочу сөзүнөн кийин сот арачылары вердикт кабыл алуу үчүн
кеңешүү бөлмөсүнө чыгып кетишет. 2. Сот арачыларынан тышкары кеңешүү бөлмөсүндө башка адамдардын болушуна жол
берилбейт. 3. Кеңешүү бөлмөсүндө байланыш каражаттарынын болушуна жана пайдаланылышына тыюу
салынат. 4. Сот арачылары вердиктти талкуулоодо жана кабыл алууда айтылган пикирлерди ачыкка
чыгарууга укуксуз. 5. Сот арачыларынын сот отурумунда жүргүзгөн жазып алуулары кеңешүү бөлмөсүндө сот
арачыларынын алдына коюлган суроолорго жоопторду даярдоо үчүн пайдаланышы мүмкүн. 6. Түнкү убакыттын кириши, ошондой эле жумуш убактысы аяктаган соң төрагалык кылуучунун
уруксаты менен сот арачылары кеңешмени эс алуу үчүн токтотууга укуктуу. Эс алуу мезгилинде сот арачыларына ушул берененин 5-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жазууларды кеңешүү бөлмөсүнөн алып чыгууга тыюу салынат.
7. Кеңешүү бөлмөсү сот приставы тарабынан анда сот арачылары турган бардык мезгилде күзөткө алынат.
378-берене. Кеңешүү бөлмөсүндө кеңешме өткөрүүнүн жана добуш берүүнүн тартиби 1. Сот арачыларынын кеңешмесине улук жетекчилик кылат, ал чечилүүгө тийиш болгон
суроолорду талкууга ырааты менен коюп турат, аларга жооптор боюнча добуш берүүнү өткөрөт жана добуш берүүнүн эсебин жүргүзөт.
2. Добуш берүү ачык жүргүзүлөт. Сот арачылары добуш берүүдө калыс калууга укуксуз. Сот арачылары алар сот арачыларынын тизмесинде көрсөтүлгөн кезек боюнча добуш беришет.
3. Улук акыркы болуп добуш берет.
379-берене. Вердиктти кабыл алуу 1. Сот арачылары өздөрүнүн алдына коюлган суроолорду талкуулоодо чечимди бир добуштан
кабыл алууга умтулууга тийиш. Эгерде сот арачылары 3 сааттын аралыгында талкуулоодо бир чечимге келе албаса, анда чечим добуш берүү аркылуу кабыл алынат.
2. Сот арачыларынын вердикттери айыптоочу же актоочу болушу мүмкүн. 3. Сот арачыларынын алтыдан кем эмеси ушул Кодекстин 378-беренесинин 1-бөлүгүндө
көрсөтүлгөн үч суроонун жок дегенде бирөөнө терс жоопко добуш берген учурда актоочу вердикт чыгарылат.
4. Сот арачыларынын алтыдан кем эмеси ушул Кодекстин 378-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн үч суроого сот арачыларынын жетиден кем эмеси оң жоопко добуш берген учурда айыптоочу вердикт чыгарылат.
5. Эгер актаган да, айыптабаган да вердикттер кабыл алынбаса, анда вердикт чыгарылбаган болуп эсептелет, ал эми коллегия таркатууга жатат.
Прокурор бир айдын ичинде сот арачыларынын жаңы курамынын алдында процессти кайра баштоо жөнүндө же болбосо жазык ишин кыскартуу жөнүндө сотко сунуштама киргизиши керек.
Прокурордон процессти кайра баштоо жөнүндө сунуш түшкөн учурда, сот ушул главанын талаптарына ылайык коллегиянын жаңы курамын түзүүгө киришет.
6. Сот арачыларынын алдына коюлган суроолорго жооптордо ("Ооба, күнөөлүү", "Жок, күнөөлүү эмес" жана башка ушул сыяктуу жооптор) жооптун маңызын ачуучу же тактоочу, милдеттүү түрдө бышыктоону же четке кагууну түшүндүрүүчү сөз же сөз тизмеги болуусу тийиш. Эгерде алдыңкы суроого берилген жооп андан кийинки суроолорго жооп берүү зарылдыгын жокко чыгарган учурда, улук андан кийин "жоопсуз" деген сөздү жазат.
Айыптапуучунун күнөөлүүлүгү жөнүндө оң жооп берилгенде же анын жосуну далилденгенде, сот арачылары жооптон кайсы бир фразаны алып салууну билдирген эскертүү жасоого укуктуу.
7. Суроолорго жооптор түздөн-түз, ар бир тиешелүү суроолордон кийин, сот арачыларынын улугу тарабынан суроо баракчасына киргизилет.
8. Жооптон кийин улук суроо баракчасында добуштарды эсептөөнүн жыйынтыгын көрсөтөт. Коюлган суроолорго берилген жоопторду киргизүү менен суроо баракчасына улук тарабынан кол коюлат.
380-берене. Соттук териштирүүнү кайра баштоо 1. Төрагалык кылуучу сот арачыларынын коллегиясынын улук аркылуу берилген өтүнмөсү
боюнча тараптардын ой-пикирин угуп, төмөнкүдөй учурларда соттук териштирүүнү кайра баштоо жөнүндө маселени чечет:
1) эгерде кеңешүүчү бөлмөдө сот арачылары суроо баракчасында коюлган суроолор боюнча кошумча түшүндүрмөлөрдү алуу зарылдыгы жөнүндө чечимге келишсе;
2) эгерде кеңешүү учурунда сот арачыларында жазык ишинин кандайдыр бир иш жүзүндөгү жагдайлары боюнча коюлган суроолорго жооптор үчүн олуттуу мааниге ээ жана кошумча иликтөөнү талап кылган шектенүүлөр пайда болсо.
2. Төрагалык кылуучу соттук териштирүү кайра башталгандан кийин тараптардын катышуусунда коюлган суроолор боюнча түшүндүрмөлөрдү берет, ал эми зарыл болгон учурларда кырдаалга кошумча изилдөө жүргүзүлөт.
3. Кайра башталган соттук териштирүү бүткөндөн кийин төрагалык кылуучу тарабынан суроо баракчасындагы сот арачыларынын алдына коюлган суроолорго тактоолор киргизилиши мүмкүн. Тараптар суроо баракчасына кошумча суроолорду киргизүү же мурда коюлган суроолорду тактоо жөнүндө өтүнмө жасоого укуктуу.
4. Кошумча түшүндүрмөлөр жана (же) жаңыдан изилденген жагдайлар боюнча тараптардын сөздөрүн жана каяша сөздөрүн, айыпталуучунун акыркы сөзүн жана төрагалык кылуучунун кыскача багыттоочу сөзүн угуп, сот арачылары вердикт кабыл алуу үчүн кеңешүүчү бөлмөгө кайрадан кайтып келишет.
381-берене. Вердиктти жарыялоо 1. Коюлган суроолорго жооптор киргизилген суроо баракчасына улук тарабынан кол
коюлгандан кийин, сот арачылары сот отурумунун залына кайтып келишет. 2. Сот арачыларынын улугу төрагалык кылуучуга жооптор киргизилген суроо баракчасын
берет. Сунуш-пикирлер болбосо, төрагалык кылуучу жарыялоо үчүн сот баракчасын сот арачыларынын улугуна кайтарып берет.
3. Төрагалык кылуучу вердиктти түшүнүксүз же карама-каршылыктуу деп тапса, сот арачыларынын коллегиясына анын түшүнүксүздүгүн же карама-каршылыктарын көрсөтөт жана аларга суроо баракчасына тактоолорду киргизүү же карама-каршылыктарды жоюу үчүн кенешүүчү бөлмөгө кайтып барууну сунуш кылат.
4. Төрагалык кылуучунун суроо баракчасына өзгөртүүлөрдү киргизүү зарылдыгы боюнча кыскача багыттоочу сөзүн угуп, сот арачыларынын коллегиясы биринчи кабыл алынган вердиктти кайра кароо же күчүндө калтыруу зарылдыгы жөнүндө көпчүлүктүн добушу менен чечим чыгаруу үчүн кеңешүүчү бөлмөгө кайтып келет.
5. Сот арачыларынын улугу суроо баракчасы боюнча аларга сот арачылары тарабынан коюлган суроолорду жана аларга сот арачыларынын жоопторун окуу менен вердиктти жарыя кылат.
6. Вердиктти сот залындагылардын бардыгы орундарынан туруп угушат. 7. Жарыяланган вердикт жазык ишинин материалдарына кошуу үчүн төрагалык кылуучуга
берилет.
382-берене. Төрагалык кылуучунун вердикт жарыя кылынгандан кийинки иш- аракеттери
1. Сот арачыларынын коллегиясы айыпталуучунун күнөөсү жок экендиги жөнүндө вердикт кабыл алганда, төрагалык кылуучу аны акталды деп жарыялайт. Мында кайтарууга алынган айыпталуучу сот отурумунун залынан токтоосуз бошотулат.
2. Вердикт жарыялангандан кийин төрагалык кылуучу сот арачыларына ыраазычылык билдирет жана алардын соттук териштирүүгө катышуусу аяктагандыгын жарыялайт.
3. Вердикттин натыйжалары сот арачыларынын катышуусуз талкууланат. Сот арачылары жазык ишин кароо аяктаганга чейин сот отурумунун залындагы көпчүлүк эл үчүн бөлүнүп коюлган орундарда калууга укуктуу.
383-берене. Вердикттин кийинки натыйжаларын талкуулоо 1. Вердикттин кийинки натьйжаларын талкуулоо тараптардын катышуусу менен улантылат. 2. Сот арачылары актоочу вердикт чыгарган учурда жарандык доону чечүүгө, сот чыгымдарын
бөлүштүрүүгө, буюмдук далилдерге байланышкан суроолор гана изилденет жана талкууланат. Сот арачыларынын актоочу вердикти, ал кандай гана негизде чыгарылбасын, жарандык сот
өндүрүшүнүн тартибинде жабырлануучуга өз укугун коргоого тоскоол болбойт. 3. Айыптоочу вердикт чыгарылган учурда айыпталуучу жасаган жосунду квалификациялоого,
ага жаза чектөөгө байланышкан жагдайлар жана башка суроолор изилденет.
4. Көрсөтүлгөн жагдайларды изилдөө аяктагандан кийин тараптардын жарыш сөзү жүргүзүлөт, анын убагында жактоочу жана айыпталуучу акыркы болуп сүйлөйт.
5. Тараптар өз сөздөрүндө сот тарабынан айыптоочу өкүм чыгарылганда чечилүүгө жаткан укуктун бардык маселелерине токтоло алышат. Мында тараптарга сот арачылары тарабынан чыгарылган вердикттин тууралыгынан шек саноого тыюу салынат.
6. Тараптардын жарыш сөзү аяктагандан кийин айыпталуучуга акыркы сөз берилет, андан кийин төрагалык кылуучу жазык иши боюнча чечим чыгаруу үчүн чыгат.
384-берене. Вердикттин милдеттүүлүгү 1. Сот арачыларынын коллегиясынын вердикти төрагалык кылуучу үчүн милдеттүү жана ал
актоочу же айыптоочу өкүмдүн токтомунун чыгарылышына алып келет. 2. Сот арачылары айыптоочу вердикт кабыл алган учурда төрагалык кылуучу айыпталуучунун
жосунун ушул вердиктке, ошондой эле вердиктти кабыл алууда сот арачылары тарабынан каралууга жатпаган жана юридикалык баа берүүнү талап кылуучу соттук тергөөнүн жүрүшүндө белгиленген жагдайларга ылайык квалификациялайт.
3. Эгерде сот арачыларынын коллегиясы айыпталуучу жазасын жеңилдетүүгө татыктуу деп тапса, анда төрагалык кылуучунун Жазык кодексинин тийиштүү беренеси менен белгиленген жазанын жогорку чектеги өлчөмүнүн үчтөн экисинен жогору жаза дайындоого укугу жок.
4. Эгерде төрагалык кылуучу күнөөсүзгө карата айыптоочу вердикт чыгарылганын жана айыпталуучу вердикт менен күнөөлүү деп табылган жосунда кылмыштын курамы жоктугун жана актоочу өкүм чыгарууга жетиштүү негиздер бар экенин тааныса, анда ал сот арачыларынын коллегиясын таркатуу жана алдын ала угуу баскычынан тартып жазык ишин соттун башка курамында жаңыдан кароого жөнөтүү жөнүндө токтом чыгарат. Бул токтом даттанууга жатпайт.
385-берене. Төрагалык кылуучу кабыл алуучу чечимдердин түрлөрү Сотто сот арачыларынын катышуусу менен жазык ишин териштирүү төрагалык кылуучу
тарабынан төмөнкүдөй чечимдердин бирнн кабыл алуу менен аяктайт: 1) жазык ишин кыскартуу жөнүндө токтомду - ушул Кодекстин 292-беренесинде каралган
учурларда; 2) актоочу өкүмдү - ушул Кодекстин 340-беренесине ылайык, сот арачылары ушул Кодекстин
375-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн үч суроонун жок дегенде бирөөнө терс жооп берген учурларда;
3) айыптоочу өкүмдү - ушул Кодекстин 339-беренеси менен каралган учурларда.
386-берене. Өкүм чыгаруу Өкүм ушул Кодекстин 341-348-беренелеринин талаптарына ылайык төмөнкүдөй өзгөчөлүктөр
менен чыгарылат: 1) өкүмдүн кириш бөлүгүндө сот арачыларынын фамилиялары көрсөтүлбөйт; 2) актоочу өкүмдүн баяндоочу-жүйөлөштүрүүчү бөлүгүндө айыптоонун маңызы жана ал
боюнча кабыл алынган актоочу вердиктке же эгерде баш тартуу болсо, мамлекеттик айыптоочунун айыптоодон баш тартуусуна шилтеме берилет. Далилдерди келтирүү сот арачыларынын коллегиясы кабыл алган вердикттен келип чыкпаган бөлүгүндө гана талап кылынат;
3) актоочу өкүмдүн баяндоочу-жүйөлөштүрүүчү бөлүгүндө сот арачыларынын коллегиясынын катышуусу менен сот тааныган кылмыштуу жоруктун баяндамасы, кылынган жосундун квалификациясы, белгиленген жазанын жүйөлөрү жана соттун жарандык доого же кылмыш менен келтирилген материалдык залалдын ордун толтурууга карата чечиминин негиздемеси болушу керек;
4) өкүмдүн корутунду бөлүгүндө өкүмдү ушул Кодексте белгиленген тартипте кассациялык жана көзөмөл инстанциясына даттануунун тартиби жана мөөнөттөрү жөнүндө түшүндүрмө болушу керек.
387-берене. Айыпталуучунун акыл-эси соо эместиги аныкталгандыгына байланыштуу жазык ишин кароону кыскартуу
1. Эгерде сот арачыларынын катышуусу менен сот ишин териштирүү процессинде айыпталуучу өзүнүн психикалык абалына байланыштуу жазык жоопкерчилигине тартылышы мүмкүн эмес же соттук-психиатрдык экспертизанын тийиштүү корутундусу менен ырасталгандыктан, жазаны белгилөө же аткаруу мүмкүнчүлүгүн бербеген жин оорусу менен ооруп калган деп эсептөөгө негиз берген кырдаалдар болсо, анда судья жазык ишин сот арачыларынын катышуусу менен кароону кыскартуу жана аны ушул Кодекстин 55-главасында каралган тартипте сотто кароо үчүн жөнөтүү жөнүндө токтом чыгарат.
2. Төрагалык кылуучунун жазык ишин сот арачыларынын катышуусу менен кароону кыскартуу жөнүндө токтому акыркы болуп саналат жана даттанууга жатпайт.
388-берене. Сот отурумунун протоколун жүргүзүүнүн өзгөчөлүктөрү 1. Сот отурумунун протоколу ушул Кодекстин 298-беренесинин талаптарына ылайык, ушул
беренеде каралган өзгөчөлүктөр менен жүргүзүлөт. 2. Протоколдо сот отурумуна чакырылган сот арачылыгына талапкерлердин курамы жана сот
арачыларынын коллегиясын түзүүнүн жүрүшү милдеттүү түрдө көрсөтүлөт. 3. Төрагалык кылуучунун багыттоочу сөзү сот отурумунун протоколунда жазылат же анын
тексти жазык ишинин материалдарына кошулат, бул тууралу протоколдо көрсөтүлөт. 4. Сот отурумунун протоколу сот процессинин жүрүшүнүн баарын анын жүргүзүлүшүнүн
тууралыгына ынангандай чагылдырышы керек. Сот арачыларынын катышуусу менен соттук териштирүүнүн жүрүшүндө процесстин
катышуучуларына жана башка адамдарга сот отурумунун залында видеого жана сүрөткө тартууга тыюу салынат.
389-берене. Сот арачыларынын коллегиясынын вердиктине негизделген соттун өкүмүн жокко чыгарууга же өзгөртүүгө негиздер
1. Ушул Кодекстин 413-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган ченемдерди одоно бузуулар гана сот арачыларынын коллегиясынын вердиктине негизделген актоочу өкүмдү жокко чыгаруу же өзгөртүү үчүн негиз болуп эсептелет.
2. Айыптоочу өкүм ушул Кодекстин X бөлүмүндө белгиленген негиздер боюнча жана тартипте жокко чыгарылышы жана өзгөртүлүшү мүмкүн.
3. Сот арачыларынын вердиктинин негизинде чыгарылган жана ага карама-каршы келген соттун өкүмү жазык ишин ошол эле сотко жаңыдан карап чыгууга өткөрүп берүү менен жокко чыгарылууга жатат. Бул учурда жазык ишин жаңыдан кароо сот арачылары кийинки вердикти кабыл алган учурдан тартып башталат.
4. Сот арачыларынын коллегиясынын вердиктинин негизинде чыгарылган өкүм, эгер алар жокко чыгарууга каршы турса, соттолуучунун же акталуучунун укуктары олуттуу бузулган жүйө боюнча жокко чыгарылышы мүмкүн эмес.
Х БӨЛҮМ. АПЕЛЛЯЦИЯЛЫК ИНСТАНЦИЯДАГЫ СОТТОГУ ИШ ӨНДҮРҮШҮ
46-глава. Апелляциялык тартипте сот чечимдерине даттануу
390-берене. Апелляциялык даттануу укугу 1. Ушул главанын талаптарына ылайык биринчи инстанциядагы соттун мыйзамдуу күчүнө кире
элек өкүмдөрү, ошондой эле башка соттук актылары тараптар тарабынан апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
2. Сот чечимине даттануу укугу соттолгонго, акталганга, медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө сот иши жүргүзүлгөн же жүргүзүлүп жаткан адамга, алардын жактоочуларына жана мыйзамдуу өкүлдөрүнө, мамлекеттик айыптоочуга же жогору турган прокурорго, жабырлануучуга жана анын өкүлүнө таандык болот.
3. Тергөө судьясынын токтому апелляциялык тартипте даттанууга жатат. Тергөө судьясынын токтомуна даттануу укугу шектенүүчүгө, айыпталуучуга, алардын коргоочуларына, жабырлануучуга, анын өкүлүнө, ошондой эле прокурорго таандык.
391-берене. Апелляциялык тартипте каралууга тийиш болгон соттук актылар 1. Апелляциялык тартипте биринчи инстанциядагы сот тарабынан чыгарылып, мыйзамдуу
күчүнө кире элек өкүмдөргө жана токтомдорго даттануулар жана сунуштамалар каралат. 2. Тергөө судьясы тарабынан соттук контроль иретинде чыгарылган токтомдорго даттануулар
жана сунуштамалар апелляциялык тартипте каралат.
392-берене. Даттанууларды жана сунуштамаларды берүүнүн тартиби 1. Даттануулар жана сунуштамалар алардын көчүрмөлөрүнүн тиркемеси менен тараптарга
тапшыруу үчүн өкүм чыгарган, даттанылып жаткан соттук чечимди кабыл алган сот аркылуу берилет. 2. Жогору турган сотко түздөн-түз келип түшкөн даттануулар жана сунуштамалар ушул
Кодекстин 397-беренесинин жана 398-беренесинин 2-бөлүгүнүн талаптарын аткаруу үчүн тиешелүү түрдө биринчи инстанциядагы сотко жиберилүүгө тийиш.
393-берене. Өкүмдөргө даттануунун мөөнөттөрү 1. Биринчи инстанциядагы соттун өкүмүнө апелляциялык даттануулар жана сунуштамалар
соттун өкүмү чыгарылгандан тартып 30 сутканын ичинде, ал эми камактагы соттолгон адам тарабынан - ага өкүмдүн, аныктаманын, токтомдун көчүрмөсү тапшырылган күндөн тартып ошол эле мөөнөттө берилиши мүмкүн.
2. Өкүмгө даттануу үчүн белгиленген мөөнөттүн ичинде иш соттон талап кылынып алынышы мүмкүн эмес.
3. Мөөнөтү өткөрүлүп берилген апелляциялык даттануу, сунуштама кароосуз калтырылат.
394-берене. Биринчи инстанциядагы соттун токтомуна даттануу 1. Биринчи инстанциядагы соттун токтомуна ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөндөн
башка учурларда, ушул Кодекстин 390-беренесинин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдар тарабынан даттануу же сунуштама жасалышы мүмкүн.
2. Ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн соттук чечимдерди кошпогондо, далилдерди изилдөө тартиби жөнүндө, соттук териштирүүлөрдүн катышуучуларынын өтүнүчтөрүн канааттандыруу же четке кагуу жөнүндө, сот отуруму залында тартипти камсыздоо чаралары жөнүндө токтомдорго жана соттук териштирүүлөрдүн жүрүшүндө чыгарылган башка сот чечимдерине даттануу менен катар, иш боюнча жыйынтыктоочу сот чечимине апелляциялык тартипте даттанылат.
3. Соттун жыйынтык чечими чыкканга чейин жекече күнөөлөө иш боюнча райондук соттун арыз ээсине арызды кайтарып берүү жөнүндө токтомун; бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө; анын күчүндө болуу мөөнөтүн узартуу жөнүндө; сот экспертизасын жүргүзүү үчүн адамды медициналык же психиатриялык стационарга жайгаштыруу жөнүндө; ишти токтотуу жөнүндө; кайсы сот тарабынан карала тургандыгы жөнүндө ишти тапшыруу же иштин кайсы сот тарабынан карала тургандыгын өзгөртүү жөнүндө, ишти прокурорго кайтаруу тууралуу сот токтомдорун апелляциялык даттанууга болот.
4. Даттануу жана сунуштама даттанылып жаткан чечим чыгарылган күндөн тартып 10 сутканын ичинде апелляциялык сотко берилет жана ушул Кодекстин 405-беренесинде каралган эрежелер боюнча каралат. Кароонун натыйжалары боюнча даттанууну же сунуштаманы канааттандырбай калтыруу жөнүндө же даттанылып жаткан чечимди жокко чыгаруу же өзгөртүү жөнүндө аныктама чыгарылат.
5. Өкүмдүн токтому менен бүткөн соттук териштирүү учурунда чыгарылган токтомго даттануу, сунуштама киргизүүдө иш өкүмгө даттануу мөөнөтү өткөндөн кийин гана апелляциялык инстанцияга жиберилет.
395-берене. Тергөө судьясынын токтомуна даттануу
1. Тергөө судьясынын токтому ушул Кодексте каралган учурларда апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
2. Тергөө судьясынын токтомуна даттануу же сунуштама ушул Кодекстин 36-главасында белгиленген мөөнөттө берилиши мүмкүн. Кароонун жыйынтыктары боюнча даттанууну же сунуштаманы канааттандырбай калтыруу жөнүндө же тергөө судьясынын токтомун жокко чыгаруу же өзгөртүү тууралуу аныктама чыгарылат.
396-берене. Даттануу же сунуштама берүүнүн мөөнөтүн калыбына келтирүү тартиби 1. Даттануу же сунуштама берүүнүн мөөнөтү жүйөлүү себептен улам өткөрүлүп жиберилген
учурда даттануу же сунуштама берүүгө укуктуу адамдар өкүм, ошондой эле башка сот чечимин, тергөө судьясынын токтомун чыгарган сотко өткөрүлүп жиберилген мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндө өтүнүч билдире алышат. Мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндөгү өтүнмө сот отурумунда ишти соттук териштирүүдө токтом чыгарган судья тарабынан каралат, ал түшүндүрмөлөрдү берүү үчүн өтүнүч менен кайрылган адамды чакыртууга укуктуу.
2. Өкүмгө апелляциялык даттанууну же сунуштама берүү мөөнөтүн калыбына келтирүү жөнүндө өтүнмө сот тарабынан чечим чыгарылган күндөн тартып үч айдан кеч эмес мөөнөттө берилиши керек, башка соттук чечимдер, тергөө судьясынын токтому чечим чыгарылган күндөн баштап бир айдан кеч эмес берилиши керек.
3. Сот төмөндөгүдөй шарттарда апелляциялык даттанууларды берүүнүн өтүп кеткен мөөнөтүн калыбына келтирүүгө милдеттүү:
1) сот отурумунун протоколу өз учурунда даярдалбаганда; 2) соттук актынын көчүрмөсүн сот өндүрүшүнүн тилин билбеген иштин катышуучусуна
котормосуз тапшырганда; 3) соттук актынын корутунду бөлүгүндө даттануунун мөөнөтү так эмес көрсөтүлгөндө. 4. Өтүп кеткен мөөнөттү калыбына келтирүүдөн баш тартуу жөнүндөгү судьянын токтому
апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
397-берене. Берилген даттануулар жана сунуштамалар жөнүндө кабарлоо 1. Өкүм чыгарган же башка даттаныла турган чечим чыгарган сот даттануулар жана
сунуштамалар жөнүндө кабарлайт жана алардын көчүрмөлөрүн соттолгон же акталган адамга, медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чаралары колдонулган же колдонулуп жаткан адамга, эгерде даттануу же сунуш алардын кызыкчылыгына тийиштүү болсо, алардын жактоочуларына, айыптоочуга, жабырлануучуга жана анын өкүлүнө жиберилет.
2. Тергөө судьясы берилген даттануулар же сунуштамалар жөнүндө маалымдайт жана алардын көчүрмөлөрүн, эгерде даттануу же сунуш алардын кызыкчылыктарын козгосо, шектенүүчүгө, айыпталуучуга, алардын коргоочуларына, жабырлануучуга, анын өкүлүнө жана прокурорго жөнөтүлөт.
3. Тараптар даттануунун же сунуштун негиздерин же башка тараптын даттануусуна же сунуштамасына каршылыктарын ырастап, апелляциялык инстанциядагы сотко жаңы материалдарды берүүгө же алардын талаптары жана изилдөөлөрү жөнүндө өтүнүч менен кайрылууга, ошондой эле сотко чакыруу жана алар көрсөткөн жабырлануучуларды, күбөлөрдү, эксперттерди, адистерди суракка алуу боюнча өтүнүч билдирүүгө укуктуу болушат.
398-берене. Даттануу же сунуштама берүүнүн кесепеттери 1. Даттануу же сунуштама берүү өкүмдүн күчүнө киришин жана аткарылышын токтотуп турат. 2. Өкүм же башка даттаныла турган чечимди чыгарган сот ишти аларга карата келип түшкөн
даттануулар, сунуштамалар жана аларга каршылыктары менен тийиштүү сотко апелляциялык тартипте кароо үчүн жөнөтөт, бул тууралу тараптарга маалымдалат.
3. Даттануу же сунуштама берген адам апелляциялык инстанциянын сотунун сот отуруму башталганга чейин аларды кайра чакыртып алышы мүмкүн. Бул учурда даттануу же сунуштама боюнча апелляциялык өндүрүш кыскартылат.
4. Прокурордун сунуштамасы жогору турган прокурор тарабынан кайра алынышы мүмкүн. Жактоочу даттанууну соттолуучунун макулдугу менен тергөө судьясынын токтомуна даттанууну шектелүүчүнүн, айыпталуучунун макулдугу менен кайра алууга укуктуу. Соттолуучу, шектелүүчү, айыпталуучу өзүнүн коргоочусу, мыйзамдуу өкүлү тарабынан берилген даттанууну чакыртып алууга укуктуу.
5. Өкүмгө даттанган адам өзүнүн даттануусун же сунуштамасын өзгөртүүгө же жаңы жүйөлөрдү кошумчалоого укуктуу.
47-глава. Апелляциялык тартиптеги соттун чечимине даттануулар жана сунуштамалар боюнча иштерди кароо
399-берене. Өкүмгө, токтомго апелляциялык даттануу жана сунуштама 1. Апелляциялык даттануу же сунуштама төмөнкүлөрдү камтууга тийиш: 1) даттануу же сунуштама даректелген апелляциялык инстанциянын сотунун аталышын; 2) даттануу же сунуштама берген адам жөнүндө анын процесстик абалы, жашаган жери же
турган жери көрсөтүлгөн маалыматтарды; 3) өкүмгө же башка сот чечимине көрсөтмө берүүнү жана аны токтом кылган же чыгарган
соттун аталышын; 4) даттануу же сунуштама берген адамдын жүйөлөрү жана анын талаптарын негиздөөчү
далилдер; 5) эгерде даттанууга же сунуштамага тиркелген материалдар бар болсо, алардын тизмесин; 6) даттануу же сунуштама берген адамдын кол тамгасын. 2. Эгерде берилген даттануу, сунуштама ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган талаптарга
туура келбесе, даттануу же сунуштама даттануу үчүн мөөнөттөн ашпаган мөөнөттө аларды кайра түзүү мөөнөтүн белгилеген сот тарабынан кайтарылат. Эгерде белгиленген мөөнөттүн ичинде апелляциялык даттануу, сунуштама сотко берилбесе, алар берилген эмес деп эсептелет. Бул учурда иш боюнча апелляциялык өндүрүш кыскартылат. Өкүм ушул Кодекстин 418-беренесинин 1- бөлүгүнө ылайык мыйзамдуу күчүнө кирди деп эсептелет.
400-берене. Апелляциялык кароонун предмети Апелляциялык инстанциядагы сот даттануулар жана сунуштамалар боюнча өкүмдүн, биринчи
инстанциядагы соттун башка чечиминин, тергөөчү судьянын токтомунун негиздүүлүгүн текшерет.
401-берене. Апелляциялык инстанцияда ишти кароонун чеги 1. Апелляциялык тартипте ишти караган сот өкүмдүн мыйзамдуулугун, негиздүүлүгүн
даттанылган жана даттануу же сунуштама тийиштүү болгон соттолгондорго карата бөлүгүн гана карайт.
2. Эгерде ишти кароодо башка соттолгондордун укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын бузуулар аныкталып, алар мыйзамсыз өкүмдүн токтомун чыгарууга алып келсе, сот өкүмдүн даттануу берилбеген бөлүгүн жана даттануу, сунуштама берилбеген адамга карата да жокко чыгарууга же өзгөртүүгө укуктуу. Бул учурда алардын абалын начарлатууга жол берилбейт.
402-берене. Апелляциялык даттануулар жана сунуштамалар боюнча соттун курамы жана иштерди кароонун мөөнөттөрү
1. Даттануулар жана сунуштамалар боюнча иштер үч судьянын соттук курамы тарабынан каралат.
2. Апелляциялык инстанциянын соту даттануу же сунуштамалар боюнча ишти ал келип түшкөн күндөн баштап эки айдан кеч эмес, ал эми тергөө судьясынын токтому боюнча 10 суткадан кеч эмес мөөнөттө кароого тийиш.
3. Эгерде сот жаңы материалдарды жана далилдерди иликтөө жана жаңы өкүмдү чыгаруу зарылчылыгынын негиздерин караса, иш апелляциялык тартипте, ал келип түшкөн күндөн тартып үч айдан кечиктирилбестен каралууга тийиш.
4. Аталган мөөнөт белгилүү себептер менен өндүрүш өзүндө турган апелляциялык соттун аныктамасы боюнча бир айга узартылышы мүмкүн.
403-берене. Апелляциялык инстанциядагы соттун отурумун белгилөө 1. Иш апелляциялык даттануу же сунуштама менен келип түшкөндө, судья-баяндамачы
апелляциялык инстанцияга иш келип түшкөн күндөн баштап 14 күндөн кеч эмес мөөнөттө соттун отурумун дайындоо жөнүндө аныктама чыгарат, анын убактысы жана өтүүчү жери тууралуу тараптарга кабарлайт.
2. Эгерде ишти иликтөөдө биринчи инстанциядагы сот тарабынан ушул Кодекстин 397 жана 399-беренелеринин талаптары аткарылбагандыгы аныкталса, судья-баяндамачы апелляциялык инстанциянын сотундагы ошол ишти кароодо тоскоолдук жараткан жагдайларды жоюу үчүн ишти ошол сотко кайтарып берет.
404-берене. Апелляциялык инстанциядагы өндүрүштүн тартиби 1. Ушул главада каралган жоболорду кошпогондо, апелляциялык инстанциядагы соттогу иш
боюнча өндүрүш биринчи инстанциядагы сот ишин жүргүзүү эрежелери боюнча жүргүзүлөт. 2. Сот отурумунда төмөнкүлөрдүн катышуусу милдеттүү болот: 1) прокурордун; 2) акталган, соттолгон же ага карата жазык иши кыскартылган адамдардын - эгерде ошол
адамдар сот отурумуна өздөрүнүн катышуусу тууралуу өтүнүчү болгондо же сот ошол адамдарды сот отурумуна катышуусун зарыл деп тапкан учурларда;
3) жеке айыптоочунун же анын мыйзамдуу өкүлү же болбосо өкүлү - эгерде алар тарабынан апелляциялык даттануу берилсе;
4) жактоочунун - ушул Кодекстин 52-беренесинде көрсөтүлгөн учурда; 3. Айыпталуучу жок учурда апелляциялык тартипте ишти кароого ушул Кодекстин 286-
беренесинин 2-бөлүгүндө каралган учурларда жол берилет. 4. Сот отурумуна милдеттүү түрдө катышуучу адамдарды кошпогондо, апелляциялык
инстанциянын сотунун отурумунун орду, датасы жана убактысы жөнүндө өз убагында кабар алган адамдын келбей калуусу ишти кароого тоскоолдук жаратпайт.
5. Апелляциялык даттануу берген жеке айыптоочу, анын мыйзамдуу өкүлү же өкүлү себепсиз сотко келбей калган учурларда апелляциялык инстанциянын соту анын даттануусу боюнча апелляциялык өндүрүштү кыскартат.
405-берене. Апелляциялык инстанциядагы соттук териштирүү 1. Төрагалык кылуучу сот отурумун ачат жана кайсы апелляциялык даттануу жана (же)
сунуштама боюнча кандай иш карала тургандыгын жарыялайт, процесстин катышуучуларына алардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт.
2. Соттук териштирүү баяндамачы-судьянын жасаган өкүмдүн мазмунун же башка сот чечимин, ошондой эле берилген апелляциялык даттануулардын, сунуштамалардын маңызын кыскача баяндоодон башталат.
3. Баяндамачы-судьянын баяндамасынан кийин, сот тараптардын даттанууда, сунуштамасы келтирилген өз тыянактарын негиздеген сөздөрүн угат, ошондой эле башка тараптардын аларга каршы пикирлерин угат. Бир тарап апелляциялык соттун отурумуна келбеген учурда, ал тараптан берилген даттануу, сунуштама, апелляциялык инстанциядагы сотко берилген жазуу жүзүндөгү каршы пикирлер угузулат.
4. Сот тараптардын сөздөрүн уккандан кийин далилдерди текшерүүгө өтөт. Биринчи инстанциядагы сотто суракка алынган күбөлөр, эгерде аларды чакырууну сот зарыл деп тапса, алар апелляциялык инстанциядагы сотто суракка алынат.
5. Тараптар жаңы күбөлөрдү суракка алуу жөнүндө, буюм далилдерин жана документтерди ишке кошуу, соттук экспертиза жүргүзүү жөнүндө өтүнмө берүүгө укуктуу. Билдирилген өтүнмөлөрдү чечүү ушул Кодекстин 312-беренесинин эрежелери боюнча жүргүзүлөт, мында апелляциялык
инстанциядагы сот өтүнүч биринчи инстанциядагы сот тарабынан канааттандырылбаган деген негиз менен өтүнүчтү канааттандыруудан баш тартууга укуксуз.
6. Чечим кабыл алууда апелляциялык инстанция өзүнүн чечимин негиздөө үчүн соттун апелляциялык отурумуна чакырылбаган, бирок биринчи инстанциядагы сотто суракка алынган адамдардын соттогу айтылган көрсөтмөлөрүнө шилтеме жасоого укуктуу.
7. Тараптардын макулдугу менен апелляциялык инстанциядагы сот биринчи инстанциядагы сот тарабынан иликтенген далилдерди текшербей туруп, апелляциялык даттанууну, сунуштаманы кароого укуктуу.
406-берене. Тараптардын жарыш сөзгө чыгышы. Соттолуучунун акыркы сөзү 1. Далилдерди иликтөө аяктагандан кийин төрагалык кылуучу тараптардан соттук
териштирүүнү толуктоо үчүн аларда болгон өтүнмөлөрдү сурайт. Сот бул өтүнмөлөрдү чечет, андан сон тараптардын жарыш сөзүнө өтөт.
2. Тараптардын жарыш сөзү ушул Кодекстин 330-беренесинин эрежелери боюнча жүргүзүлөт, мында даттануу же сунуш берген адам биринчи болуп сүйлөйт.
3. Тараптардын жарыш сөзү аяктагандан кийин, төрагалык кылуучу айыпталуучуга акыркы сөз берет, андан соң сот чечим кабыл алуу үчүн өзүнчө бөлмөгө кетет.
4. Эгерде кеңешме учурунда сот иш үчүн мааниге ээ болгон же жаңы далилдерди кошумча текшере турган жаңы жагдайларды зарыл деп тапса, ал ишти маңызы боюнча кароону кайра жаңыртат, бул тууралуу соттун отурумунун протоколуна жүйөлөштүрүлгөн аныктамалар киргизилет.
407-берене. Апелляциялык инстанциянын ыйгарым укуктары 1. Апелляциялык даттануу же сунуштама менен келип түшкөн ишти кароодо өкүмдүн
мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн же башка соттук чечимдерди текшерүү максатында сот тараптардын өтүнүчү же өзүнүн демилгеси боюнча төмөнкүлөргө укуктуу:
1) соттолгондун, жабырлануучунун жана ишке катышкан башка адамдардын ден соолугунун абалына, үй-бүлөлүк абалына байланышкан документтерди жана тараптардын өтүнүчү боюнча башка документтерди да суратып алууга;
2) экспертиза дайындоого; 3) кошумча күбөлөрдү, эксперттерди, адистерди сот отурумуна чакырууга жана суракка алууга,
тараптар берген же алардын суранычы боюнча сот тарабынан суратып алынган жазуу жүзүндөгү, буюм түрүндөгү жана башка далилдерди иликтөөгө;
4) биринчи инстанциядагы сот тарабынан иликтенген материалдарды жол бергис далилдер деп таанууга жана аларды далилдердин арасынан алып салууга;
5) биринчи инстанциядагы сот тарабынан далилдердин ичинен алынып салынган материалдарды таанууга жана аларды иликтөөгө;
6) материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтурууга тийиштүү шарттарды иликтөөгө;
7) иш боюнча зарыл болгон башка иш-аракеттерди аткарууга. 2. Процесстик макулдашууну түзгөн учурда апелляциялык инстанциянын соту анын
корутундусунун жагдайларын текшерет.
48-глава. Апелляциялык инстанциянын соттору тарабынан кабыл алынган чечимдер
408-берене. Апелляциялык инстанция сотунун чечими 1. Апелляциялык инстанциядагы соттун чечими апелляциялык өкүм жана аныктама болуп
эсептелет. Апелляциялык чечим токтоосуз мыйзамдуу күчүнө кирет. 2. Апелляциялык өкүм ушул берененин талаптарын эске алуу менен ушул Кодекстин 43-
главасында белгиленген тартипте Кыргыз Республикасынын атынан чыгарылат.
3. Апелляциялык өкүмдө, аныктамада өкүм мыйзамдуу, негиздүү деп таанылуучу негиздер, биринчи соттук инстанциядагы башка соттук чечимдер жана тергөө судьясынын токтому - мыйзамдуу жана негиздүү, ал эми даттануу же сунуш канааттандырылбай турган же даттануу берилген соттук чечимдин толук же жарым-жартылай жокко чыгарылуусу же өзгөртүүсү көрсөтүлөт.
4. Кеңешме бөлмөсүндө апелляциялык өкүм токтом кылынат, апелляциялык аныктама чыгарылат жана соттун бардык курамы кол коёт.
5. Ишти караганда келип чыккан маселелер судьялардын көпчүлүк добушу менен чечилет. Судьялар добуш берүүдөн баш тартууга укуксуз. Төрагачылык кылуучу акыркы болуп добуш берет.
6. Көпчүлүк судьялардын чечими менен макул болбогон апелляциялык инстанциянын судьясы соттун чечимине эч бир тактоо киргизбестен кол коюуга милдеттүү жана өзгөчө пикирин кеңешме бөлмөсүндө кат жүзүндө жазуу жүзүндө берүүгө укуктуу, ал төрагачылык кылуучуга тапшырылат жана жазык ишине "өзгөчө пикир" деген белги менен чапталган конвертте тиркелет жана жарыялоо сот жыйынынын залында жарыяланбайт. Өзгөчө пикир менен Жогорку сот аталган жазык ишин кассациялык тартипте кароо учурунда таанышууга укуктуу.
7. Апелляциялык инстанциянын сотунун чечиминин киришүү жана корутунду бөлүгү соттор кеңешүү бөлмөсүнөн келгенден кийин жарыяланат. Негизделген чечимди чыгаруу ишти териштирүү бүткөн күндөн тартып 3 суткадан ашпаган мөөнөткө кийинкиге калтырылышы мүмкүн, бул тууралуу төрагалык кылуучу тараптарга жарыялайт. Соттун чечиминин резолюциялык бөлүгүнө бардык судьялар кол коюшу керек жана ал ишке тиркелет.
409-берене. Апелляциялык инстанциядагы сот тарабынан кабыл алынуучу чечимдердин түрлөрү
1. Апелляциялык инстанциядагы сот ишти кароонун натыйжалары боюнча төмөндөгү чечимдердин бирин токтом кылат:
1) биринчи инстанциядагы соттун өкүмүн өзгөртүүсүз калтыруу, ал эми апелляциялык даттанууну же сунуштаманы канааттандырбоо жөнүндө өкүм;
2) биринчи инстанциядагы соттун айыптоо өкүмүн жокко чыгаруу жөнүндө аныктама жана актоо өкүмүн чыгаруу же ишти кыскартуу жөнүндө аныктама;
3) биринчи инстанциядагы соттун өкүмүн өзгөртүү жөнүндө өкүм; 4) биринчи инстанциядагы соттун актоо өкүмүн жокко чыгаруу жөнүндө аныктама жана
айыптоо өкүмүнүн токтомун чыгаруу; 5) ушул Кодекстин 405-407-беренелерин жетекчиликке алып, жазык ишин кыскартуу жөнүндөгү
токтомду жокко чыгаруу жөнүндө аныктама кабыл алып жана ишти апелляциялык инстанцияда кароо жөнүндө аныктама;
6) биринчи инстанциядагы соттун токтомун же тергөө судьясынын токтомун өзгөртүүсүз калтырып, ал эми апелляциялык даттанууларды же сунуштамаларды канааттандырбоо жөнүндө аныктама;
7) биринчи инстанциядагы соттун токтомун же тергөө судьясынын токтомун жокко чыгаруу жөнүндө аныктаманы жана жаңы аныктаманы чыгаруу.
2. Апелляциялык инстанция ишти кароонун натыйжалары боюнча жеке даттануулар жана жеке сунуштамалар боюнча аныктама чыгарат.
410-берене. Биринчи инстанциядагы соттун өкүмүн жокко чыгарууга же өзгөртүүгө карата негиздер
Биринчи инстанциядагы соттун өкүмүн жокко чыгарууга же өзгөртүүгө жана жаңы өкүмдүн токтомун чыгарууга төмөнкүлөр негиз болуп саналат:
1) өкүмдө баяндалган соттун тыянактарына апелляциялык инстанциянын сот тарабынан белгиленген иштин чыныгы жагдайларына ылайык келбегендиги;
2) Жазык кодекстин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин ченемдерин туура эмес колдонуу; 3) жазык-процесстик мыйзамды олуттуу бузуу; 4) дайындалган жазанын жасалган кылмыштын же жоруктун оордугуна дал келбегендиги.
411-берене. Өкүмдө баяндалган сот тыянагынын иштин чыныгы жагдайына дал келбөөсү
1. Төмөнкү учурларда биринчи инстанциядагы сот тарабынан аныкталган өкүм иштин чыныгы жагдайларына дал келбейт деп таанылат, эгерде:
1) соттун тыянагы сот отурумунда иликтенген далилдер менен ырасталбаса; 2) соттун тыянагына олуттуу таасир эте турган жагдайларды сот эске албаса; 3) соттун тыянагы үчүн олуттуу мааниге ээ болгон карама-каршы далилдер болсо, ушул
далилдердин бирин сот кандай негизде кабыл алгандыгы же башкаларын четке каккандыгы өкүмдө көрсөтүлбөсө;
4) өкүмдө жазылган соттун тыянактары олуттуу карама-каршылыктарды камтыса, ал ишти чечүүгө, анын ичинен соттолуучунун же акталуучунун күнөөлүү же күнөөлүү эместиги, Жазык кодексинин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин ченемдери же жазалоонун белгилүү чаралары туура колдонулгандыгы жөнүндөгү маселелерди сот тарабынан чечүүдө таасирин тийгизе турган болсо.
2. Биринчи инстанциядагы соттун өкүмүндө баяндалган иштин фактылай жагдайлары жөнүндө тыянактар иликтенген далилдерге ылайык келбей тургандыгын белгилөө менен апелляциялык инстанциядагы сот өкүмдү толугу менен же анын бир бөлүгүн жокко чыгарат жана өткөрүлгөн териштирүүнүн натыйжаларына ылайык жаңы өкүм чыгарат.
3. Апелляциялык инстанциянын соту өзү иликтеген далилдерге баа берүү менен биринчи инстанциядагы соттун өкүмү боюнча белгиленбеген же сот тарабынан эске алынбаган фактыларды далилденди деп табууга укуктуу.
412-берене. Жазык кодекстин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин ченемдерин туура эмес колдонуу
1. Колдонулууга тийиш болгон мыйзамдын сот тарабынан колдонулбашы; колдонулбай турган мыйзамдын колдонулушу; мыйзамды анын так маанисине карама-каршы келген түрдө туура эмес чечмелөө Жазык кодекстин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин ченемдерин туура эмес колдонуу деп табылат.
2. Жасалган ишке берилген юридикалык бааны туура эмес деп табуу менен апелляциялык инстанциядагы сот соттолуучунун аракеттерин жумшартуу тарабына кайра квалификациялоого укуктуу.
3. Апелляциялык инстанциядагы сот төмөнкүдөй учурда гана, эгерде ушул негиздер боюнча айыптоочу, жабырлануучу, жеке айыптоочу же алардын өкүлдөрү тарабынан сунуш берилсе, бирок ал коюлган айыптын чектеринде болсо, соттолуучунун аракеттерин жеңилдетүүгө карата кайра квалификациялоого же кыйла оор жазаны белгилөөгө укуктуу.
413-берене. Жазык-процесстик мыйзамды олуттуу бузуу 1. Ишке катышкан адамдарды мыйзам тарабынан кепилдикке алынган укуктарынан ажыратуу
же кысым көрсөтүү, сот өндүрүшүнүн жол-жобосун сактабоо аркылуу же башка жол менен иштин жагдайларын ар тараптуу жана объективдүү иликтөөгө тоскоол кылуу, мыйзамдуу жана негиздүү өкүмүнүн токтомун чыгаруусуна таасир тийгизүүсү же таасир тийгизүү мүмкүнчүлүгү жазык- процесстик мыйзамды олуттуу бузуу деп табылат.
2. Өкүмдү жокко чыгаруунун негиздери төмөнкүлөр болуп эсептелет: 1) ушул Кодекстин 26-беренесинде каралган негиздер болгондо, сот тарабынан иштин
кыскартылбаганы; 2) соттун мыйзамсыз курамы тарабынан чыккан өкүмдүн токтому же сот арачыларынын
жамаатынын мыйзамсыз курамы тарабынан чыгарылган өкүм-чечим; 3) ушул Кодекстин 286-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган учурларды кошпогондо, соттолуучу
жокто ишти кароо; 4) ушул Кодекске ылайык милдеттүү түрдө катыша турган жактоочуну катыштырбай туруп
ишти кароо же айыпталуучунун укугун ар кандай бузуу менен жактоочунун жардамын пайдалануу;
5) айыпталуучу өзү билген тилди жана котормочунун жардамын пайдалануу укугун бузуу; 6) тараптардын жарыш сөздөрүнө айыпталуучунун катышуусуна укук бербегендик; 7) айыпталуучуга акыркы сөз бербегендиги; 8) өкүм чыгарууда жашыруун сырды бузуу; 9) сот тарабынан туура эмес деп табылган далилдерди өкүмгө негиздеме кылуу; 10) өкүмдө судьянын койгон колунун жоктугу; 11) сот отурумунун протоколунун жоктугу.
414-берене. Өкүм боюнча дайындалган жазанын жасалган кылмыштын жана (же) жоруктун оордугуна ылайык келбеши
1. Өкүм боюнча дайындалган жазанын жасалган кылмыштын жана (же) жоруктун оордугуна жана соттолгондун инсандыгына ылайык келбейт деп таануу менен апелляциялык инстанциядагы сот Жазык кодекстин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин беренелеринин санкцияларынын чектеринде жазаны жеңилдетүүгө укуктуу.
2. Апелляциялык инстанциядагы сот, эгерде ушул негиздер боюнча айыптоочу тарабынан сунуштама берилсе же жабырлануучу, жеке айыптоочу же алардын өкүлдөрү даттанса, соттолгон адамга кыйла катуу жаза дайындоого укуктуу.
3. Соттолгондун абалын начарлатуучу чечим кабыл алууга айыптоочу тарабынын даттанууларында же прокурордун сунушунда тиешелүү далилдер болгондо жана алардын чектеринде гана жол берилет. Соттолгондун абалын начарлаткан чечим айыпкерге коюлган жана айыптоочу тарабынан биринчи инстанциядагы сотто колдоого алынган айыптоонун чектеринен чыкпашы керек.
415-берене. Апелляциялык инстанциядагы соттук отурумдун протоколу Апелляциялык инстанциянын отурумунун протоколу ушул Кодекстин 298-беренесине ылайык
соттук отурумдун катчысы тарабынан жүргүзүлөт. Соттук отурумдун протоколуна тараптар сын- пикирлерди киргизиши мүмкүн, алар ушул Кодекстин 299-беренесинде каралган тартипте сот тарабынан каралат.
416-берене. Апелляциялык инстанциядагы соттун өкүмүн жана аныктамасын аткаруу 1. Апелляциялык өкүм, аныктама чыккан күндөн баштап 7 сутканын ичинде иш менен кошо
аткаруу үчүн биринчи инстанциядагы сотко жөнөтүлөт. 2. Апелляциялык өкүмдүн, аныктаманын көчүрмөсү же аларга ылайык соттолуучу камактан же
жаза өтөөдөн бошотулууга тийиш болгон анын резолюциялык бөлүгүнүн көчүрмөсү өкүмдүн токтому аныктама чыккан күнү тийиштүү түрдө камакта кармоочу жайдын администрациясына, жазаны өтөөчү жайдын администрациясына жөнөтүлөт. Эгерде соттолуучу апелляциялык инстанциянын сотунун жыйынына катышса, апелляциялык өкүмдүн же аныктаманын соттолуучуну камактан бошотуу же жазаны өтөөдөн бошотуу бөлүгү токтоосуз түрдө аткарылат.
417-берене. Апелляциялык инстанциядагы соттун ишти кайталап карашы Апелляциялык инстанциядагы сот бул иш мурда апелляциялык даттануу же жазык сот
өндүрүшүнүн башка катышуучусунун сунуштамасы боюнча каралган соң, апелляциялык даттануу үчүн өтүп кеткен мөөнөт калыбына келтирилген учурда апелляциялык даттануу, сунуштама боюнча ишти апелляциялык тартипте кайтадан карайт.
XI БӨЛҮМ. ӨКҮМДҮ АТКАРУУ
49-глава. Өкүмдү, аныктаманы жана токтомду аткаруу
418-берене. Биринчи инстанциядагы соттун өкүмүнүн мыйзамдуу күчүнө кирүүсү жана аны аткаруу
1. Биринчи инстанциядагы соттун өкүмү апелляциялык даттанууга мөөнөтү бүткөндөн кийин, эгерде ал даттанылбаса, мыйзамдуу күчүнө кирет жана аткарылуу үчүн жиберилүүгө тийиш.
2. Апелляциялык даттануу же сунуш келтирилген учурда өкүм апелляциялык инстанциянын өкүмү чыгарылган күнү мыйзамдуу күчүнө кирет.
3. Эгерде бир нече соттолгондор болсо, өкүмгө бир же бир нече соттолгон адамдар боюнча даттанылса, ал өкүмгө даттануу бербеген соттолгон адамдарга карата апелляциялык даттануунун мөөнөтү бүткөндөн кийин мыйзамдуу күчүнө кирет.
4. Өкүм биринчи инстанциядагы сот тарабынан ал мыйзамдуу күчүнө кирген күндөн тартып 3 суткадан кечиктирилбестен аткарылат.
5. Өкүмдүн аткарылышын көзөмөлдөө өкүм чыгарган сот тарабынан жүзөгө ашырылат.
419-берене. Биринчи инстанциядагы соттун токтомун, тергөө судьясынын токтомун аткаруу
1. Биринчи инстанциядагы соттун токтому тергөө судьясынын токтому кабыл алынгандан кийин аткарууга алынат жана ушул Кодексте каралган учурларда даттанууга жатат.
2. Иш боюнча сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө кабыл алынган ишти кыскартуу жөнүндө соттун токтому айыпталуучуну камактан бошотууга тийиштүү болгон бөлүгүндө токтоосуз түрдө аткарылууга жатат.
420-берене. Апелляциялык инстанциядагы соттун өкүмүн, аныктамасын аткарууга алуунун тартиби
1. Апелляциялык инстанциядагы соттун аныктамасы, өкүмү ал жарыя кылынган учурдан баштап мыйзамдуу күчүнө кирет, биротоло болуп саналат жана ушул Кодекстин ХII бөлүмүндө каралган тартипте, ал эми ушул Кодекстин 442-беренесинде каралган негиздер болгон учурда ушул Кодекстин ХIII бөлүмүндө каралган тартипте кайра каралышы мүмкүн.
2. Апелляциялык инстанциядагы сот жазаны аткаруу милдети жүктөлгөн органга камакта турган адамга карата кабыл алынган чечим жөнүндө билдирүүгө милдеттүү.
421-берене. Соттун өкүмүн, токтомун, аныктамасын аткарууга алуу тартиби 1. Соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү, токтому, аныктамасы аткаруу бийлигинин бардык
органдары, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, кызмат адамдары жеке жана юридикалык жактар үчүн милдеттүү жана Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында сөзсүз аткарылышы керек.
2. Өкүмдү, токтомду, аныктаманы аткарууга алуу ишти биринчи инстанцияда караган сотко жүктөлөт. Өкүмдү аткаруу жөнүндө буйрук сот тарабынан өкүмдүн көчүрмөсү менен бирге жазык- аткаруу мыйзамдарына ылайык өкүмдү аткаруу милдети жүктөлгөн органга жөнөтүлөт. Мүлктү өндүрүп алуу бөлүгүндөгү өкүмдү аткаруу үчүн өкүмдүн көчүрмөсү менен бирге сот аткаруучусуна аткаруу баракчасы жөнөтүлөт.
3. Өкүмдү аткаруучу органдар, анын аткарылгандыгы жөнүндө өкүмдү чыгарган биринчи инстанциядагы сотко дароо маалымдайт. Өкүмдү аткаруучу мекеменин администрациясы соттолгон адам жазасын өтөп жаткан жер жөнүндө өкүм чыгарган сотко маалымдоого тийиш.
422-берене. Өкүмдүн аткарууга алынгандыгы жөнүндө соттолгон адамдын туугандарына маалымдоо
1. Камакта кармалган соттолуучуну камоого же эркинен ажыратууга чыгарылган өкүм мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин камакта кармоочу жайдын администрациясы соттолгон адамдын үй-бүлөсүнө жазаны өтөө үчүн ал кайда жөнөтүлгөндүгү тууралуу кабар берүүгө милдеттүү.
2. Өкүм аткарууга алынганга чейин иш боюнча төрагалык кылуучу же соттун төрагасы камакта кармалган соттолуучунун жакын туугандарынын, күйөөсүнүн (аялынын) өтүнүчү боюнча аны менен жолугушууга мүмкүндүк берет.
50-глава. Өкүмдү аткарууга байланыштуу маселелерди кароо жана чечүү боюнча өндүрүш
423-берене. Өкүмдүн аткарылышынын мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу
1. Адамды коомдук иштерге тартууга, түзөтүү жумуштарына же эркинен ажыратууга соттоо жөнүндө өкүмдү аткаруу мөөнөтү төмөндөгү негиздердин бири болгондо, кийинкиге жылдырылышы мүмкүн:
1) соттолгон адамдын жаза өтөөсүнө тоскоолдук кылган катуу оорусу болгондо - ал айыкканга чейин;
2) соттолгон аял кош бойлуу же соттолгон аялдын жаш балдары болгондо, бирден-бир ата- эне болуп эсептелген соттолуучуда жаш балдары болгондо - өзгөчө оор кылмышы үчүн эркинен ажыратууга соттолгондорду кошпогондо, кенже баласы 14 жашка чыкканга чейин;
2. Өкүмдү аткарууну кийинкиге калтыруу жөнүндөгү маселе соттолуучунун, анын мыйзамдуу өкүлүнүн, жакын туугандарынын, жубайынын, коргоочусунун өтүнүчү боюнча өкүмдү чыгарган сот тарабынан чечилет.
424-берене. Айыкпас катуу оорусуна байланыштуу жазаны өтөөдөн бошотуу 1. Соттолгон адам жазаны өтөө убагында жазаны өтөөгө жолтоо кылуучу психиканын
бузулушунан же башка катуу айыкпас ооруга чалдыкса, сот жазаны аткарууну жана жазык-укуктук таасир берүүнүн башка чаралары колдонуусун жүргүзүүчү органдын жана (же) мекеменин сунушу боюнча мамлекеттик медициналык комиссиянын корутундусунун негизинде соттолгон адамды жазаны андан ары өтөөдөн бошотууга укуктуу.
2. Психиканын бузулушу менен ооруган соттолгон адамды жазаны андан ары өтөөдөн бошотуу менен бир эле убакта сот ага карата медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонот.
3. Психиканын бузулушу менен ооруган адамдарды копшогондо, жазаны өтөөгө тоскоолдук кылуучу айыкпас катуу ооруга чалдыккан адамдарды жазаны андан ары өтөөдөн бошотуу жөнүндө маселени чечүүдө судья жасалган кылмыштын оордугун, соттолгон адамдын инсандыгын жана башка жагдайларды эске алат.
4. Соттолгон адамдын ооруусу боюнча жазаны андан ары өтөөдөн бошотууда сот аны жазанын негизги түрүнөн гана бошотууга укугу бар.
425-берене. Өкүмдү аткарууга алуу менен байланышкан маселелерди чечүүчү соттор 1. Ушул Кодекстин 423-беренесине ылайык өкүмдүн аткарылышынын мөөнөтүн кийинкиге
жылдыруу жөнүндө, айыптоо өкүмүнүн эскирүү мөөнөтүнүн өтүшүнө байланыштуу жазаны өтөөдөн бошотуу жөнүндө маселелер, ошондой эле өкүмдү аткарууда пайда болгон бардык күмөн саноолор жана так эместиктер өкүм чыгарган сот тарабынан чечилет.
2. Эгерде өкүмдү аткаруу өкүм чыгарган сот иштеген райондон сырткары жерде жүргүзүлсө, ал маселелер өкүм аткарылып жаткан райондогу сот тарабынан чечилет. Бул учурда өкүм аткарылган жердеги соттун токтомунун көчүрмөсү өкүм чыгарган сотко жиберилет.
3. Айыкпас катуу ооруга чалдыккандыгына, мунапыс актысын колдонулгандыгына байланыштуу жазаны өтөөдөн бошотуу, жазаны аткаруу менен коштолгон медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууну кыскартуу жөнүндөгү маселелер, өкүм кайсы сот тарабынан чыгарылгандыгына карабастан, соттолгон адамдын жазаны өтөгөн орду боюнча сот тарабынан чечилет.
4. Пробациялык көзөмөлдү жокко чыгаруу, жазадан шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотууну жокко чыгаруу жөнүндө маселелер соттолгон адамдын жашаган жери боюнча сот тарабынан чечилет.
5. Өкүмдү аткарууга байланыштуу маселелерди чечүү прокурордун катышуусу менен сот отурумунда жүргүзүлөт.
426-берене. Жазаны өтөөдөн шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотуу 1. Жазык кодексинин 88-беренесинде каралган учурларда, жазадан шарттуу-мөөнөтүнөн
мурда бошотуу, соттолгон адам жазаны өтөгөн жер боюнча сот тарабынан соттолгон адамдын жеке арызы боюнча же болбосо жазаны аткаруу мекемесинин администрациясынын сунушу боюнча колдонулат. Тартиптик аскер бөлүгүндө жазаны өтөп жаткандарга карата мындай чаралар сот тарабынан соттолгон адамдын жеке арызы же болбосо тартиптик аскер бөлүгүнүн командачылыгынын сунушу боюнча колдонулат.
2. Жазык кодексинин 114-беренесинде каралган учурларда, 18 жашка чейинки курактагы кылмыш жасаган адамдарды жазадан шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотуу соттолгон адамдын мыйзамдуу өкүлү менен балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын биргелешкен арызы боюнча же болбосо жазаны аткаруу мекемесинин администрациясы менен балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын биргелешкен сунушу боюнча сот тарабынан колдонулат.
3. Жазаны өтөөдөн шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотуудан сот баш тарткан учурда, ушул маселе боюнча сунушту кайталап кароо баш тартуу жөнүндө токтом чыгарылган күндөн тартып кеминде 3 ай өткөндөн кийин жүргүзүлүшү мүмкүн.
4. Жазаны өтөөдөн шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотуу колдонулган учурда сот жазаны өтөөдөн шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотулган адамга жазанын мөөнөтүнүн өтөлбөй калган бөлүгүнүн чегинде сыноо мөөнөтүн дайындайт, бирок ал 3 жылдан ашпашы керек жана пробация органы тарабынан жүргүзүлүүчү сыноо мөөнөтүнүн учуруна шарттуу - мөөнөтүнөн мурда бошотулган адамга көзөмөл белгилөө жөнүндө токтом чыгарат.
5. Жазаны өтөөдөн шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотууну колдонуу менен сот соттолгон адамга Жазык кодексинин 84-беренесинде каралган анын оңолушуна өбөлгө түзүүчү милдеттерди сактоону жүктөй алат.
6. Жазаны өтөөдөн шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотулган адамдын жүрүм-турумун көзөмөлдөө пробация органы, ал эми аскер кызматчыларына карата - аскердик бөлүктөрдүн командачылыгы тарабынан ишке ашырылат.
7. Эгерде сыноо мөөнөтүнүн ичинде соттолгон адам сыноо мөөнөтүнүн ичинде ага жүктөлгөн белгиленген милдеттерди сактабаса, анда сот пробация органынын же аскердик бөлүктөрдүн командачылыгынын сунушунун негизинде соттолгон адамды ага дайындалган жазаны өтөө үчүн жиберүүгө токтом чыгарышы мүмкүн.
8. Соттолгон адам калган сыноо мөөнөтүнүн ичинде жаңы кылмыш жасаган учурда сот Жазык кодексинин 81-беренесинде каралган эрежелер боюнча өкүмдөрдүн жыйындысынын негизинде ага жаза дайындайт.
427-берене. Пробациялык көзөмөлдү колдонуу менен жазадан бошотууну жокко чыгаруу
1. Эгерде пробациялык мөөнөттүн ичинде соттолгон адам өзүнө жүктөлгөн пробациялык милдеттерди аткарса жана жаңы кылмыш жана (же) жорук жасабаса, аны сот ага дайындалган жазадан бошотот.
2. Пробациялык мөөнөттүн ичинде сот пробация органынын сунушу боюнча соттолгон адам үчүн мурда белгиленген пробациялык милдеттенмелерди толук же жарым-жартылай жокко чыгарат же болбосо толуктай алат.
3. Эгерде соттолгон адам жыл ичинде эки же андан көп жолу жүйөлүү себептерсиз өзүнө жүктөлгөн пробациялык милдеттенмелерди аткарууну бузса, анда сот пробация органынын же аскердик бөлүктөрдүн командачылыгынын сунушу боюнча пробациялык көзөмөлдү жокко чыгаруу тууралуу сот отурумун дайындайт жана аны дайындалган жазаны өтөө үчүн жөнөтөт. Мындай учурда сот соттолуучунун келүүсүн камсыз кылуу боюнча жеткиликтүү чараларды кабыл алууга тийиш.
428-берене. Башка аткарылбаган өкүмдөр болгондо өкүмдүн аткарылышы Соттолгон адамга карата бир нече аткарылбаган өкүмдөр болгон учурда убактысы боюнча
акыркы өкүм чыгарган сот же өкүмдү аткаруунун орду боюнча сот соттолгон адамга карата көрсөтүлгөн өкүмдөрдүн бардыгы боюнча жаза колдонуу жөнүндө токтом чыгарууга милдеттүү.
429-берене. Өкүмдү аткарууга байланышкан маселелерди чечүүнүн тартиби 1. Өкүмдү аткарууга, жазаны өтөөдөн бошотуу менен медициналык мүнөздөгү мажбурлоочу
чараларды колдонууга байланышкан маселелерди чечүү прокурордун катышуусу менен сот тарабынан жүргүзүлөт.
2. Жазаны аткарууга байланышкан маселелерди кароонун убактысы жөнүндө прокурорго жана соттолгон адамга маалымдалат. Камакта кармалып турган соттолгон адамды чакыруу жөнүндө
маселе сот тарабынан чечилет. Эгерде маселе материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу бөлүгүндөгү өкүмдү аткарууга тиешелүү болсо, жарандык доогер да чакырылат, анын келбей коюшу ишти кароого тоскоолдук кылбайт.
3. Сот тарабынан жазадан шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотуу жөнүндө маселе каралганда, соттолуучу, жазаны аткаруу мекемесинин администрациясынын өкүлү, ошондой эле пробация органынын өкүлү чакырылат.
4. Иш сот тарабынан жазаны аткаруу мекемесинин администрациясынын жана балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын биргелешкен сунушу боюнча каралган учурда сот ушул органдарга сунушту кароонун убактысы жана орду жөнүндө маалымдайт.
5. Пробациялык көзөмөлдү колдонуу менен жазадан бошотууну жокко чыгаруу жөнүндө маселе, ошондой эле соттолгон адам үчүн мурда белгиленген пробациялык милдеттенмелерди толуктоо жөнүндө маселе сот тарабынан каралганда, сот соттолуучунун, анын өкүлүнүн, пробация органынын өкүлүнүн же аскер бөлүгүнүн командачылыгынын, прокурордун катышуусу менен сунушту карайт.
6. Өкүмдү аткаруу менен байланышкан маселени кароонун натыйжалары боюнча сот токтом чыгарат, ал сот отурумунун залында жарыяланууга тийиш. Токтомдун көчүрмөсү 3 күндүк мөөнөттө соттолгон адамга, өкүмдү аткаруу менен байланышкан маселе анын сунушу боюнча каралган органга, ошондой эле, эгерде маселе материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруу бөлүгүндөгү өкүмдүн аткарылышына тиешелүү болсо жабырлануучуга да жиберилет.
7. Соттун токтому апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
ХII БӨЛҮМ. КАССАЦИЯЛЫК ИНСТАНЦИЯДАГЫ СОТТОГУ ИШ ӨНДҮРҮШҮ
51-глава. Кассациялык тартипте сот чечимдерине даттануу
430-берене. Сот актыларын кассациялык тартипте кайра кароо 1. Жогорку сот кассациялык инстанциядагы сот болуп эсептелет жана ушул Кодексте
белгиленген негиздерде жана тартипте соттук чечимдерде кайра карайт. 2. Кассациялык инстанциядагы сот апелляциялык инстанциядагы соттун өкүмүнүн,
аныктамасынын мыйзамдуулугун кассациялык даттануу боюнча текшерет. 3. Апелляциялык тартипте даттанылбаган мыйзамдуу күчүнө кирген биринчи инстанциядагы
соттун чечимдери, ошондой эле тергөө судьясынын токтомдоруна даттануу боюнча чыгарылган апелляциялык инстанциянын сотунун чечимдери кассациялык тартипте кайра каралбайт.
4. Кассациялык инстанциядагы соттун кароо предмети акыркы соттук чечимден кийин алынган аныктамалар болушу мүмкүн, эгерде мындай аныктамаларга даттануу ушул Кодексте каралса. Мындай аныктамалар кассациялык даттанууну же ушул иш боюнча кабыл алынган акыркы соттук чечимге сунушту кароо менен бир мезгилде, кассациялык тартипте кайра каралууга тийиш.
431-берене. Кассациялык инстанциядагы сотко кайрылуу укугу 1. Мыйзамдуу күчүнө кирген апелляциялык инстанциядагы соттук чечимдери ушул главада
каралган тартипте соттолуучу, акталган адам, алардын жактоочулары жана мыйзамдуу өкүлдөрү, жабырлануучу, жеке айыптоочу, алардын мыйзамдуу өкүлдөрү жана өкүлдөрү, ошондой эле башка адамдар тарабынан алардын укуктарына жана мыйзамдуу кызыкчылыктарына тиешеси бар даттанылуучу соттук чечимдер бөлүмүндө кассациялык инстанциядагы сотко даттанылышы мүмкүн.
2. Мыйзамдуу күчүнө кирген апелляциялык инстанциянын сот чечимин кайра кароо жөнүндө сунуш менен мамлекеттик айыптоочу же жогору турган прокурор кайрылууга укуктуу.
432-берене. Кассациялык инстанциядагы соттун укуктарынын чектери 1. Кассациялык инстанциядагы сот кассациялык даттануулардын же сунуштамалардын
жүйөлөрү менен байланышта эмес жана материалдык жана процесстик укуктардын ченемдерин
олуттуу бузуулар бөлүгүндө иш боюнча өндүрүштү текшерүүгө укуктуу. Төмөндөгүлөр материалдык укуктун ченемдеринин олуттуу бузулушу болуп саналат:
1) Жазык кодекстин Жалпы бөлүгүнүн жана Жоруктар жөнүндө кодекстин беренелерин туура эмес колдонуу;
2) Жазык кодекстин, Жоруктар жөнүндө кодекстин беренелеринде, анын бөлүгүндө же пунктунда кылмыштуу жосунду квалификациялоодо туура эмес колдонуу;
3) Жазык кодекстин, Жоруктар жөнүндө кодекстин тийиштүү беренелеринде, анын бөлүгүндө же пунктунда айыпталуучуга санкцияларда каралбаган жазанын түрлөрүн жана чараларын белгилөө.
Ушул Кодекстин 413-беренесинде каралган негиздер процесстик укуктун ченемдерин олуттуу бузуу болуп саналат.
2. Эгерде иш боюнча бир нече адам соттолсо, ал эми кассациялык даттануу же сунуш алардын бири тарабынан же болбосо алардын айрымдарына карата гана берилсе, анда кассациялык инстанциядагы сот бардык соттолгондорго карата ишти текшерүүгө укуктуу.
3. Кассациялык инстанциядагы сот прокурордун сунушу же жабырлануучунун даттануусу берилбеген айыпталуучунун, соттолуучунун, айыпталуучунун абалын начарлата албайт.
4. Иш боюнча бир нече адам соттолгон же акталган учурда сот аларга карата кассациялык даттануу же сунуш берилбесе, эгерде өкүмдү, аныктаманы же токтомду жокко чыгаруу алардын абалын начарлатса, ошол акталгандарга же соттолгондорго карата өкүмдү, аныктаманы же токтомду жокко чыгарууга укуктуу эмес.
5. Кассациялык инстанциядагы соттун көрсөтмөлөрү төмөн турган инстанциядагы сот тарабынан ушул ишти кайталап кароодо милдеттүү.
6. Соттук чечим жокко чыгарылган учурда кассациялык инстанциядагы соттун төмөнкүлөргө укугу жок:
1) өкүмдө белгиленбеген же кабыл алынбаган фактыларды белгилөөгө же далилденген деп эсептөөгө;
2) айыптоонун далилденгендиги же далилденбегендиги, тигил же бул далилдөөнүн тууралыгы же туура эместиги жана бир далилдин экинчисинин алдында артыкчылыгы жөнүндө маселелерди алдын ала чечүүгө;
3) биринчи инстанциядагы же апелляциялык инстанциядагы сот тарабынан Жазык кодекстин, Жоруктар жөнүндө кодекстин тигил же бул ченемдерин колдонуу жөнүндө жана жаза чаралары жөнүндө чечимди кабып алуу;
4) ушул ишти кайталап кароодо биринчи инстанциядагы же апелляциялык инстанциядагы сот тарабынан жасалышы мүмкүн болгон жыйынтыктарды алдын ала чечүүгө.
433-берене. Кассациялык тартипте соттук чечимдерди кайра кароодо начарлатууга алып келүүгө жол берилбестик
Соттолуучунун, акталуучунун иши кыскартылган адамдын абалын начарлатууга алып келүүчү негиздер боюнча апелляциялык инстанциядагы соттун өкүмүн, аныктамасын кассациялык тартипте кайра кароого алар мыйзамдуу күчүнө кирген күндөн тартып бир жылдан ашпаган мөөнөттө жол берилет.
434-берене. Кассациялык инстанциядагы соттун кароосуна сунуштамаларды жана даттанууларды киргизүү тартиби
1. Сунуштама, даттануу сот чечимин чыгарган биринчи инстанциядагы сотко берилет. 2. Даттануу жана (же) сунуштама берилгендиги жөнүндө биринчи инстанциядагы сот ишке
катышуучу адамдарга кабарлайт жана 5 күндүн ичинде ишти Жогорку сотко жөнөтөт.
435-берене. Кассациялык даттануунун, сунуштаманын мазмуну 1. Кассациялык даттануу, сунуштама төмөнкүлөрдү камтышы керек: 1) алар берилген соттун аталышын;
2) даттануу, сунуштама берген адам жөнүндө маалыматтарды, анын жашаган же турган жерин, процесстик абалын көрсөтүү менен;
3) биринчи инстанциядагы, апелляциялык инстанциядагы жазык ишин караган сотторго көрсөтмөнү жана алар кабыл алган чечимдин мазмунун;
4) даттанылуучу соттук чечимге көрсөтмөнү; 5) материалдык жана процесстик укуктун иштин натыйжасына таасир этүүчү ченемдерин
соттор тарабынан олуттуу бузууларга көрсөтмөнү, ушундай эреже бузуулар жөнүндө айгинелөөчү жүйөлөрдү келтирүү менен;
6) даттануу, сунуштама берген адамдын өтүнүчүн; 7) эгерде алар бар болсо, даттанууга, сунуштамага тиркелген документтердин тизмесин. 2. Кассациялык даттанууга аны берген адам кол коюуга тийиш, жактоочусу тарабынан
берилген даттанууга ордер тиркелет. Сунуштамага прокурор кол коюшу керек.
436-берене. Кассациялык даттанууларды, сунуштамаларды карабастан кайра кайтаруу 1. Кассациялык даттануу, сунуштама каралбастан кайта берилет, эгерде: 1) алар ушул Кодекстин 435-беренесинде каралган талаптарга жооп бербесе; 2) алар кассациялык инстанциядагы сотко кайрылууга укугу жок адам тарабынан берилсе; 3) алар ушул Кодекстин 433-беренесинде каралган кассациялык даттанууга белгиленген
мөөнөт өткөндөн кийин берилсе; 4) иш апелляциялык инстанциядагы соттун кароо предмети болбосо; 5) иш кассациялык инстанциядагы сот тарабынан каралса. 2. Кассациялык даттануу, сунуштама кассациялык инстанциядагы сотко келип түшкөн күндөн
тартып 10 күндүн ичинде кассациялык даттануу, сунуш берген адамга кайтарып берүү себептерин жазуу жүзүндө түшүндүрмөсү бар даттанууга, сунуштамага тиркелген бардык документтер менен кошо кайра кайтарылууга тийиш.
3. Прокурордун кассациялык сунуштамасы соттук отурум башталганга чейин сунуштама берген прокурор же жогору турган прокурор тарабынан суралып алынышы мүмкүн.
4. Процесстин катышуучусу өзүнүн даттануусун жана өзүнүн жактоочусунун жана өкүлүнүн даттануусун кайра сурап алууга укуктуу. Процесстин жашы жете элек катышуучусу өзүнүн мыйзамдуу өкүлүнүн жана жактоочусунун даттануусун ал жашы жеткен күндөн тартып гана кайра сурап ала алат.
5. Даттанууну жана сунуштаманы кайра сурап алууга сотторду кеңешүүчү бөлмөгө кеткенге чейин жол берилет.
6. Кассациялык даттанууну, сунуштаманы кайра сурап алуу кассациялык өндүрүштү кыскартууга алып келет, ал жөнүндө кассациялык инстанциядагы сот аныктама чыгарат.
7. Кассациялык даттанууну, сунуштаманы кайра чакыртып алуу кассациялык даттануу, сунуштама менен кайтадан кайрылууну жокко чыгарат.
52-глава. Кассациялык инстанциядагы сот тарабынан кабыл алынган иштерди жана чечимдерди кароонун
тартиби
437-берене. Кассациялык инстанциядагы сот тарабынан ишти кароонун тартиби 1. Жогорку сотто иш үч судьядан турган соттук курам менен каралат. 2. Кассациялык даттануу, сунуштама боюнча ишти кароодо соттун отурумуна прокурордун
катышуусу милдеттүү. Соттук отурумга ушул Кодекстин 431-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн башка адамдар дагы бул жөнүндө алар тарабынан өтүнүч кат берилген шартта катыша алышат.
3. Соттун отурумуна катышуусу милдеттүү болгон адамдарды кошпогондо, кассациялык инстанциядагы соттун отурумунун орду, датасы жана убагы жөнүндө талаптагыдай кабарланган адамдардын келбей коюшу ишти кароого тоскоолдук кылбайт.
4. Төрагалык кылуучу ишти кароо үчүн дайындалган убакта сот отурумун ачат жана кандай иш каралууга тийиш экендигин жарыялайт жана соттук териштирүүнүн катышуучуларында баш тартуулар жана өтүнүч каттар бар же жок экендигин аныктайт.
5. Баш тартууларды жана өтүнүч каттарды чечкенден кийин, иш баяндамачы-судья тарабынан баяндалат, ал иштин жагдайын, иш боюнча кабыл алынган соттук чечимдердин мазмунун, кассациялык даттануу берүү үчүн негиз болуп кызмат кылган кассациялык даттануулардын, сунуштамалардын жүйөлөрүн баяндайт. Баяндамачыга судьялар тарабынан суроолор берилиши мүмкүн.
6. Эгерде ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдар соттук отурумга келсе, алар иш боюнча чыгып сүйлөөгө укуктуу. Биринчи болуп кассациялык даттанууну же сунуштама берген адам сүйлөйт.
7. Тараптардын чыгып сүйлөөлөрү аяктагандан кийин, судьялар кеңешүүчү бөлмөгө кетишет. 8. Кассациялык инстанциядагы соттун чечими атайын бөлмөдө ачык добуш берүү менен кабыл
алынат. Судьялар калыс болууга же добушка катышпай коюуга укуксуз. Төрагалык кылуучу акыркы болуп добуш берет. Кассациялык инстанциядагы соттун чечими, эгерде ал үчүн судьялардын көпчүлүгү добуш беришсе, кабыл алынды деп эсептелет.
438-берене. Кассациялык даттанууну, сунуштаманы кароонун мөөнөтү Кассациялык даттануу, сунуштама иш Жогорку сотко түшкөн күндөн тартып эки айлык
мөөнөттө каралууга тийиш.
439-берене. Кассациялык инстанциядагы соттун чечими 1. Ишти кароонун натыйжасында кассациялык инстанциядагы сот төмөнкүлөргө укуктуу: 1) биринчи жана апелляциялык инстанциясынын сотунун актысын күчүндө калтырууга; 2) иш боюнча чыгарылган соттук актынын бирөөсүн күчүндө калтырууга; 3) биринчи жана апелляциялык инстанциянын соттун актысын толук же жарым-жартылай
жокко чыгарууга же өзгөртүүгө жана эгерде материалдык укуктун ченемдерин колдонууда гана ката кетирилген болсо, кайра кароого жибербей жаңы чечим кабыл алууга;
4) ушул Кодекстин 26-беренесинин 1-бөлүгүндөгү 7, 9-13-пункттарында каралган негиздер болгондо, биринчи жана апелляциялык соттун инстанциясынын актысын жокко чыгарууга жана иш боюнча өндүрүштү кыскартууга;
5) эгерде процессуалдык укуктун ченемдерин олуттуу бузууга жол берилген болсо жана алар ишти туура эмес чечүүгө алып келсе, биринчи жана апелляциялык инстанциядагы соттун актысын толугу менен же жарым-жартылай жокко чыгарууга жана ишти кайра кароого жиберүүгө.
2. Кассациялык инстанциядагы сот кассациялык өндүрүштү токтото турууга жана мыйзамдын же башка ченемдик укуктук актынын же болбосо алардын ушул иште колдонулган бөлүгүнүн конституциялуулугун текшерүү жөнүндө Жогорку соттун Конституциялык палатасына суроо-талап жиберүүгө укуктуу, ал бул жөнүндө аныктама чыгарат.
3. Ишти жылдын кароого жиберүүдө кассациялык инстанциядагы сот ишти башка курамда кароонун зарылдыгын көрсөтөт.
4. Кассациялык инстанциядагы сот ишти кароонун натыйжасы боюнча токтом түрүндө чечим чыгарат.
5. Токтомго ишти кароого катышкан бардык судьялар кол коёт. Өзгөчө учурларда гана өтө татаал иш боюнча жүйөлөнгөн токтомду түзүү 10 күнгө чейинки мөөнөткө кийинкиге калтырылышы мүмкүн, бирок токтомдун резолюциялык бөлүгү кеңешүүчү бөлмөдө түзүлөт жана ага ишти кароого катышкан бардык судьялар кол коет.
6. Токтом төрагалык кылуучу же баяндама жасоочу судья тарабынан жарыя кылынат. Соттук отурумдун залында катышып олтургандардын бардыгы токтомду орундарынан туруп угат.
440-берене. Кассациялык инстанциядагы соттун судьясынын өзгөчө пикири Көпчүлүк судьялардын чечими менен макул болбогон кассациялык инстанциядагы судья
соттун чечимине кандайдыр бир эскертүүсүз кол коюуга милдеттүү жана өзүнүн өзгөчө пикирин
кеңешүүчү бөлмөдө жазуу жүзүндө берүүгө укуктуу, ал төрагалык кылуучуга берилет жана "өзгөчө пикир" деген белги коюлуп чапталган конвертте ал тарабынан ишке тиркелет. Судьянын өзгөчө пикирлери болгондугу жөнүндө процесстин катышуучуларына маалымдалбайт, өзгөчө пикир соттук отурум залында жарыяланбайт.
441-берене. Кассациялык инстанциядагы соттун чечимин аткаруу 1. Кассациялык инстанциядагы соттун соттук чечимдери алар жарыя кылынган учурдан
тартып дароо мыйзамдуу күчүнө кирет жана биротолку болуп эсептелет, даттанылууга жатпайт жана ушул Кодексте каралган тартипте аткарылат.
2. Кассациялык соттун соттук чечимдери алар чыгарылган күндөн тартып 5 күндүн ичинде иш менен кошо биринчи же апелляциялык инстанциядагы сотко аткаруу үчүн жөнөтүлөт.
ХIII БӨЛҮМ. ЖАҢЫ ЖЕ КАЙТАДАН АЧЫЛГАН ЖАГДАЙЛАР БОЮНЧА ИШТИ ЖАҢЫРТУУ
53-глава. Жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти жаңыртуу тартиби
442-берене. Иш боюнча өндүрүштү жаңыртуунун негиздери 1. Соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү, аныктамасы, токтому жокко чыгарылышы жана иш
боюнча өндүрүш жаңы же жаңыдан ачылган жагдайлар боюнча кайра жаңыртылышы мүмкүн. 2. Жазыктык иш же жоруктар жөнүндө иш боюнча өндүрүштү жаңыртуунун негиздери болуп
төмөнкүлөр эсептелет: 1) жаңыдан ачылган жагдайлар - ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн, соттун өкүмү же
башка чечими мыйзамдуу күчүнө кирген учурга карата болгон, бирок сотко белгисиз жагдайлар; 2) жаңы жагдайлар - ушул берененин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн, сот актысын чыгаруу учурунда
болбогон жана сотко белгисиз болгон жагдайлар. 3. Жаңыдан ачылган жагдайлар болуп төмөнкүлөр эсептелет: 1) соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү менен белгиленген мыйзамсыз же негизсиз өкүм,
аныктама, токтом чыгарууга алып келген жабырлануучунун же күбөнүн көрсөтмөлөрүнүн, эксперттин корутундусунун атайылап жалган берилиши, ошого тете эле буюм далилдеринин, тергөө жана сот аракеттеринин протоколдорунун жана башка документтердин жасалмаланышы же котормонун атайын туура эмес которулушу;
2) мыйзамсыз жана негизсиз өкүмдүн, аныктаманын, токтомдун чыгышына алып келген, соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү тарабынан белгиленген алгачкы текшерүү органынын кызматкеринин, тергөөчүнүн же прокурордун кылмыштуу аракеттери;
3) ушул ишти кароодо алар тарабынан жасалган, соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү тарабынан белгиленген судьялардын кылмыштуу аракеттери;
4) өкүмдү, аныктаманы, токтомду чыгарганда сотко белгисиз болгон, өз алдынча алганда жана мурда тастыкталган жагдайлар менен кошо алганда соттолгондун күнөөсүздүгү жөнүндө же ал соттолгон кылмыштан же болбосо терс жоруктан оордук даражасы боюнча башка кылмыш же жорукту жасагандыгы жөнүндө же болбосо акталганы адамдын же ага карата иш кыскартылган адамдын күнөөсүздүгүн күбөлөндүргөн жагдайлар;
5) ушул Кодекстин 497-беренесинде каралган кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн айыпталуучуга карата чыгарылган өкүмдү кайра кароо боюнча жагдайлар.
4. Жаңы жагдайлар болуп төмөнкүлөр эсептелет: 1) жосундун жазалануусун болтурбоочу же жазаны жеңилдетүүчү мыйзамдын күчүнө кирүүсү; 2) Жогорку соттун Конституциялык палатасынын ушул жазык ишинде же болбосо жоруктар
жөнүндө иште сот тарабынан колдонулган мыйзамды же башка ченемдик укуктук актыны же болбосо алардын бөлүгүн конституциялык эмес жана Конституцияга карама-каршы келет деп таануусу;
3) ушул жазык ишин Кыргыз Республикасынын соту тарабынан кароодо адам укуктары жана эркиндиктери бузулгандыгын Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерге ылайык эл аралык органдардын белгилөөсү.
5. Ушул беренеде саналып берилген жагдайлар соттун өкүмүнөн, аныктамасынан, токтомунан тышкары прокурордун, тергөөчүнүн, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укук берилген кызмат адамынын иштин эскирүү мөөнөтү өткөндүгүнө байланыштуу, мунапыс же кечирим берүү актыларынын натыйжасында, айыпталуучунун өлгөндүгүнө же адамдын жазыктык жоопкерчилиги же жорук жасагандыгы үчүн жоопкерчилиги башталуучу жаш куракка жетпегендигине байланыштуу ишти кыскартуу жөнүндө токтомдору менен аныкталуусу мүмкүн.
443-берене. Ишти жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча кароо жөнүндө өтүнмөлөрдү кароочу соттор
1. Мыйзамдуу күчүнө кирген соттук чечим боюнча жаңы же кайтадан ачылган жагдайларга жараша ишти кайра кароо жөнүндө өтүнмө бул чечимди кабыл алган сот тарабынан жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча кайра каралат.
2. Биринчи инстанциядагы сот апелляциялык тартипте каралбаган, өзүнүн мыйзамдуу күчүнө кирген соттук чечими боюнча жаңы жана кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти кайра кароо жөнүндө өтүнмөнү карайт.
3. Апелляциялык инстанциядагы сот кассациялык тартипте каралбаган, өзүнүн соттук чечими боюнча жаңы жана кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти кайра кароо жөнүндө өтүнмөнү карайт.
4. Кассациялык инстанциядагы сот өзүнүн соттук чечими боюнча жаңы жана кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти кайра кароо жөнүндө өтүнмөнү карайт.
444-берене. Өндүрүштү кайра жаңылоонун мөөнөттөрү 1. Жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча айыптоо өкүмүн соттолгон адамдын
пайдасына кайра кароо эч кандай мөөнөттөр менен чектелбейт. 2. Соттолгон адамдын өлүмү аны актоо максатында жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар
улам иш боюнча өндүрүштү кайра жаңылоого тоскоол болуп саналбайт. 3. Актоо өкүмүн, аныктаманы, ишти кыскартуу жөнүндө токтомду кайра кароого, ошондой эле
айыптоо өкүмүн жазанын жеңилдигине же болбосо жосунду оордотуу жагына карай кайра квалификациялоонун зарылдыгына байланыштуу кайра кароого жасаган кылмышы же жоругу үчүн жоопкерчиликке тартуунун эскирүү мөөнөттөрүнүн ичинде гана, жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар аныкталган күндөн тартып бир жылдан кечиктирилбестен жол берилет.
4. Жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар аныкталган күн болуп төмөндөгүлөр эсептелет: 1) ушул Кодекстин 442-беренесинин 3-бөлүгүндөгү 1-3-пункттарда көрсөтүлгөн адамдарга
карата өкүм, аныктама, токтом мыйзамдуу күчүнө кирген күн; 2) ушул иште колдонулган мыйзамды же башка ченемдик укуктук актыны же болбосо алардын
бөлүгүн конституциялык эмес жана Конституцияга каршы келет деп таануу жөнүндө Жогорку соттун Конституциялык палатасынын чечими күчүнө кирген күн;
3) компетенциясы Кыргыз Республикасы тарабынан таанылган эл аралык органдын адам укуктары боюнча эл аралык келишимдердин ченемдерин бузуу болгондугу жөнүндө чечими күчүнө кирген күн;
4) ушул Кодекстин 442-беренесинин 3-бөлүгүнүн 4-пунктунда каралган учурда жаңы жагдайлардан улам өндүрүштү кайра жаңыртуунун зарылдыгы жөнүндө корутундуга прокурор кол койгон күн;
5) ушул Кодекстин 442-беренесинин 4-бөлүгүнүн 1-пунктуна ылайык кайтадан ачылган жагдайлар боюнча сот тарабынан өндүрүш козголгон күн.
445-берене. Жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти жаңыртуу жөнүндө өтүнмө билдирүүгө укуктуу жактар
Жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча өндүрүштү жаңыртуу жөнүндө өтүнмө берүү укугу соттолгон адамга, акталган адамга, жабырлануучуга же алардын мыйзамдуу өкүлдөрүнө, жактоочуларга, ошондой эле прокурорго таандык. Өтүнмө өкүм же башка соттук чечимди чыгарган сотко берилет.
446-берене. Жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти жаңыртуу жөнүндө өтүнмөнү кароочу соттун чечими
Жаңы же кайтадан ачылган жагдайлардан улам иш боюнча өндүрүштү жаңыртуу жөнүндө өтүнмөнү карап, сот төмөнкүдөй чечимдердин бирин чыгарат:
1) жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти жаңыртуу жөнүндө өтүнмөнү канааттандыруу жана соттун өкүмүн, аныктамасын, токтомун жокко чыгаруу жана ишти сотко чейинки өндүрүш үчүн прокурорго же жаны соттук териштирүү үчүн сотко берүү жөнүндө;
2) жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти жаңыртуу жөнүндө өтүнмөнү канааттандыруу жана иш боюнча акыркы чечим чыгаруу үчүн сотко чейинки жаңы өндүрүш же жаңы соттук териштирүү талап кылынбаганда, соттун өкүмүн, аныктамасын, токтомун жокко чыгаруу жана ишти кыскартуу жөнүндө;
3) жаңы же кайтадан ачылган жагдайлар боюнча ишти жаңыртуу жөнүндө өтүнмөнү канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө.
447-берене. Соттук чечимдерди жокко чыгаргандан кийинки өндүрүш Жаңы жана кайтадан ачылган жагдайлардан улам, ал боюнча соттук чечимдер жокко
чыгарылгандан кийин иш боюнча сотко чейинки же соттук өндүрүш, ошондой эле чыгарылган жаңы соттук чечимдерге даттануу жалпы тартипте жүргүзүлөт.
ХIV БӨЛҮМ. ЖАЗЫКТЫК СОТ ӨНДҮРҮШҮНҮН ӨЗГӨЧӨ ТАРТИБИ
54-глава. Жашы жете электер жасаган кылмыштар жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштүн тартиби
448-берене. Жашы жете электер жасаган кылмыштар жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштүн тартиби
1. Бул главанын жобосу кылмыш жана (же) жорук жасаган учурда 18 жашка толбогон адамдарга карата иш боюнча колдонулат.
2. Жашы жете электердин кылмыштары жана (же) жоруктары жөнүндө иш боюнча өндүрүштүн тартиби ушул Кодекстин жалпы жоболору, ошондой эле ушул главанын беренелери менен аныкталат.
449-берене. Жашы жете электер жасаган кылмыштар жана (же) жоруктар жөнүндө иштер боюнча белгиленүүгө тийиш болгон жагдайлар
1. Ушул Кодекстин 83-беренесинде саналып берилген жагдайларды далилдөө менен катар жашы жете электер жасаган кылмыштар жана (же) жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштө жана сот териштирүүсүндө төмөнкүлөр аныкталышы керек:
1) жашы жете электин курагы (туулган күнү, айы, жылы); 2) жашы жете электин жашоо жана тарбиялануу шарттары; 3) интеллектуалдык, эрктик жана психикалык өнүгүү даражасы, мүнөзүнүн жана
темпераментинин өзгөчөлүгү, керектөөлөрү жана кызыкчылыктары; 4) жашы жете элекке чоң адамдардын жана кошо катышуучулардын таасиринин болушу же
жоктугу. 2. Жашы жете элек адамдын жан-дүйнө оорусуна байланышпаган, акыл-эсинин өнүгүшү артта
калганын күбөлөндүргөн маалыматтар болгондо, жашы жете элек адам өзүнүн коомдук кооптуу
аракетинин маанисин толук түрдө түшүнө ала тургандыгы же аны башкара ала тургандыгы да аныкталат.
3. Бул жагдайларды тастыктоо үчүн жашы жете элек адамдын ата-энеси, педагогдор, тарбиячылар жана башка керектүү маалымат бере ала турган адамдар суракка алынышы мүмкүн, ошондой эле керектүү документтер талап кылынат, башка тергөө жана соттук аракеттер жүргүзүлөт.
4. Балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкери жашы жете электин жашоо-турмуш кырдаалына баа берет жана талдоо жүргүзөт, анын жыйынтыгы боюнча корутунду түзөт жана аны кароо үчүн алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө жана сотко берет.
450-берене. Жашы жете элекке карата ишти өзүнчө өндүрүшкө бөлүү Чоңдор менен кошо кылмыш жана (же) жорук жасоого катышкан жашы жете элек адамга
карата иш ушул Кодекстин 146-беренесинде белгиленген тартипте өзүнчө өндүрүшкө бөлүнөт. Эгерде ишти өзүнчө өндүрүшкө бөлүү мүмкүн болбосо, чоңдор менен кошо бир иш боюнча жоопкерчиликке тартылган жашы жете элек адамга ушул главанын эрежелери колдонулат.
451-берене. Жашы жете электи кармоо жана ага карата бөгөт коюу чарасын колдонуу 1. Жашы жете электи кармоо жана ага карата камакка алуу түрүндө бөгөт коюу чарасын
колдонуу өзгөчө учурларда ушул Кодекстин 98, 99, 116-беренелеринде белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
2. Жашы жете электи сотко алып келгенге чейин прокурор ишти өз өндүрүшүнө албастан, ушул Кодекстин 453-беренесине ылайык анын өзүн суракка алышы керек, сурактын протоколу иштин материалдарына тиркелет.
3. Жашы жете элекке карата бөгөт коюу чарасын колдонуу жөнүндө маселени чечүүдө ар бир учурда жашы жете электи ушул Кодекстин 113-беренесинде каралган тартипте карап турууга өткөрүп берүү сыяктуу чараны колдонуу мүмкүнчүлүгү талкууланышы керек.
4. Жашы жете электи кармоо, камакка алуу жөнүндө кармалган же камакка алынган учурдан тартып үч саатын ичинде жашы жете электин ата-энесине же анын башка мыйзамдуу өкүлдөрүнө билдирилет.
452-берене. Жашы жете элек шектелүүчүнү, айыпталуучуну чакыртуунун тартиби Камакка алынбаган жашы жете элек шектелүүчүнү, айыпталуучуну, алгачкы текшерүү
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө, сотко чакыруу анын ата-энеси же башка мыйзамдуу өкүлдөрү аркылуу, эгерде жашы жете элек атайын балдар мекемесинде болсо - ушул мекеменин администрациясы аркылуу жүргүзүлөт.
453-берене. Жашы жете элек шектелүүчүнү, айыпталуучуну суракка алуу 1. Жашы жете элек шектелүүчүнү, айыпталуучуну суракка алуу саат 8.00дөн саат 22.00гө
чейинки мезгилде жүргүзүлөт жана тыныгуусуз сурак 2 сааттан узакка созулбайт, ал эми жалпысынан алганда - күнүнө 4 сааттан ашпайт.
2. Жашы жете элек шектелүүчүнү, айыпталуучуну суракка алуу жактоочунун, мыйзамдуу өкүлдүн, зарыл болгондо - балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкеринин, психологдун, педагогдун катышуусунда өтөт, алар суракка алынып жаткан адамга суроолорду берүүгө, ал эми сурак бүткөндө - протокол менен таанышууга, көрсөтүүлөрдүн туура жана толук жазылгандыгы жөнүндө пикирин билдирүүгө укуктуу.
454-берене. Жактоочунун катышуусу 1. Ушул Кодекстин 52-беренесине ылайык жашы жете электер жасаган кылмыштар жана
жоруктар жөнүндө иштер боюнча жактоочунун катышуусу милдеттүү. 2. Жашы жете электер жасаган кылмыштар же жоруктар жөнүндө иштер боюнча жактоочунун
катышуусуна биринчи сурак учурунан баштап, ал эми кармалган учурда - кармалган учурдан баштап жол берилет. Эгерде жашы жете элек адам же анын мыйзамдуу өкүлдөрү адвокат менен
макулдашуу түзбөсө, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, сот кепилденген мамлекеттик юридикалык жардамды көрсөтүшү керек.
455-берене. Педагогдун жана психологдун катышуусу 1. 16 жашка чыга элек жана бул жашка чыккан, бирок акыл-эси жагынан артта калган деп
таанылган жашы жете элек шектелүүчүнү, айыпталуучуну суракка алганда, педагогдун же психологдун катышуусу милдеттүү.
2. 16 жашка чыккан жашы жете электер жасаган кылмыштар жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча педагогдун же психологдун суракка катышуусуна алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укук берилген кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун ыктыяры боюнча же болбосо жактоочунун, мыйзамдуу өкүлдүн өтүнүчү боюнча жол берилет.
3. Педагог же психолог алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун уруксаты менен жашы жете элек шектелүүчүгө, айыпталуучуга суроо берүүгө укугу бар, ал эми сурак бүткөндө - сурактын протоколу менен таанышат жана андагы жазуулардын тууралыгы жана толуктугу жөнүндө жазуу жүзүндө пикирин билдирет. Бул укуктар жөнүндө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор жашы жете электи суракка алуунун алдында педагогго же психологго түшүндүрөт, бул тууралуу сурак протоколунда белги коюлат.
4. Жашы жете элек айыпталуучуну сотто суракка алууда, педагогдун же психологдун катышуусу ушул берененин эрежелери менен аныкталат.
456-берене. Жашы жете элек шектелүүчүнүн мыйзамдуу өкүлүнүн сотко чейинки өндүрүшкө катышуусу
1. Жашы жете электер жасаган кылмыштар жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүшкө жашы жете элек шектелүүчүнүн мыйзамдуу өкүлү катышат.
2. Жашы жете электин мыйзамдуу өкүлүнүн иште катышуусуна алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн токтому менен жашы жете электи шектелүүчү катары алгачкы суракка алган учурдан тартып жол берилет. Мыйзамдуу өкүлгө ушул берененин 3- бөлүгүндө көрсөтүлгөн укуктар түшүндүрүлөт.
3. Жашы жете элек шектелүүчүнүн мыйзамдуу өкүлү төмөнкүлөргө укуктуу: 1) жашы жете элек эмнеге шектелип жаткандыгын билүүгө; 2) шектелип жаткандыгы жөнүндө билдирүүгө катышууга; 3) жашы жете электи суракка алууга, ошондой эле жашы жете элек шектелүүчүнүн жана анын
жактоочусунун катышуусунда жүргүзүлүүчү башка тергөө иш-аракеттерине катышууга; 4) өздөрү катышкан тергөө иш-аракеттеринин протоколдору менен таанышууга жана алардагы
жазуулардын тууралыгы жана толуктугу жөнүндө жазуу түрүндө пикирин билдирүүгө; 5) өтүнмөлөрдү жана баш тартууларды билдирүүгө; 6) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн жана
прокурордун аракеттерин даттанууга; 7) далилдерди берүүгө; 8) сотко чейинки өндүрүш аяктагандан кийин иштин бардык материалдары менен таанышууга,
кайсы болбосун маалыматты көчүрүп алууга, документтердин көчүрмөлөрүн алууга. 4. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү сотко чейинки
өндүрүш аяктагандан кийин жашы жете элек шектелүүчүгө терс таасир этиши мүмкүн болгон материалдарды ага тааныштырууну чектөө, бул материалдар менен мыйзамдуу өкүлдү тааныштыруу жөнүндө токтом чыгарууга укуктуу.
5. Эгерде мыйзамдуу өкүлдүн аракеттери жашы жете элек шектелүүчүнүн кызыкчылыктарына залал келтирет же сотко чейинки өндүрүшкө тоскоолдук кылууга багытталган деп эсептөөгө негиздер бар болсо, ишке катышуудан четтетилет. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү бул тууралуу жүйөлөнгөн токтом чыгарат. Бул учурда иште катышууга башка мыйзамдуу өкүлгө жол берилет.
457-берене. Жашы жете элек шектелүүчүнү комплекстүү психология-психиатриялык экспертизалоо
1. Айыпталган жашы жете элек шектелүүчүдө психикалык оорулардын же өнүгүүнүн аномалиясынын болушу, өзүнүн аракеттерине толук же жарым-жартылай отчет бере алуу жана конкреттүү жагдайды башкаруу мүмкүнчүлүгү жөнүндө маселелерди чечүү үчүн комплекстүү психологиялык-психиатриялык экспертиза милдеттүү түрдө дайындалат.
2. Жашы жете элек шектелүүчүнүн интеллектуалдык, эрктик, психикалык өнүгүүсүнүн деңгээлин, инсандык башка социалдык-психологиялык белгилерин аныктоо үчүн психологиялык экспертиза дайындалышы мүмкүн.
458-берене. Жашы жете электи сот адилеттиги системасынан чыгаруу 1. Эгерде жашы жете электи биринчи жолу анчалык оор эмес кылмыш жасаган деп эсептөөгө
негиз болсо, тергөөчү ушул Кодекстин 35-беренесинин 1-бөлүгүнүн 23-пунктуна ылайык жашы жете электи жазыктык сот адилеттигинин системасынан мыйзамда каралган тартипте чыгаруу максатында сотко чейинки өндүрүштү кыскартуу жөнүндө жүйөлөштүрүлгөн чечим кабыл алууга укуктуу.
2. Жазыктык сот адилеттигинин системасынан чыгаруу жөнүндө чечим кабыл алууда анын эң мыкты кызыкчылыктары, жасалган кылмыштын мүнөзү жана оордугу, жаш курагы, күнөөсүнүн даражасы, келтирилген залал, кылмыш жасагандан кийинки жүрүм-туруму көңүлгө алынууга тийиш.
3. Жашы жете электи жазыктык сот адилеттиги системасынан чыгаруу төмөнкү жагдайлардын жыйындысы бар болгондо колдонулушу мүмкүн:
1) ал биринчи жолу анчалык оор эмес кылмыш жасаган болсо; 2) жашы жете элек шектүүнүн мурда соттуулугу жок болсо; 3) жашы жете элек жазыктык сот адилеттигинин системасынан чыгаруу жана медиация
программасына катышпаган болсо; 4) жашы жете эле кылмыш жасаганын мойнуна алса; 4. Жашы жете электи жазыктык сот адилеттигинин системасынан чыгаруу келишиминде
төмөнкү чаралар каралуусу мүмкүн: 1) кат жүзүндө эскертүү; 2) келтирилген залалды толук же жарым-жартылай төлөп берүү; 3) милдеттенме коюу; 4) көзөмөл коюу. Жашы жете электи жазыктык сот адилеттигинин системасынан чыгаруу боюнча бир нече
чаралар бир учурда колдонулуусу мүмкүн.
459-берене. Жашы жете элек айыпталуучунун мыйзамдуу өкүлүнүн соттук териштирүүдө катышуусу
1. Жашы жете элек айыпталуучунун мыйзамдуу өкүлдөрү сот отурумуна чакырылышы керек. Алар далилдерди изилдөөдө катышууга, түшүндүрмөлөрдү берүүгө, өтүнмөлөрдү жана баш тартууларды билдирүүгө, соттун аракеттерин жана чечимдерин даттанууга, сот отурумуна катышууга укуктуу. Көрсөтүлгөн укуктар аларга соттук териштирүүнүн башталышында түшүндүрүлүшү керек. Жашы жете электин мыйзамдуу өкүлдөрү ишти соттук териштирүүнүн бүткүл жүрүмүндө сот отурумунун залында катышат. Алардын макулдугу менен алар сотто күбө катары суралышы мүмкүн.
2. Эгерде жашы жете электин мыйзамдуу өкүлүнүн аракеттери жашы жете электин кызыкчылыктарына залал келтирет же ишти соттук териштирүүгө тоскоолдук кылууга багытталган деп эсептөөгө негиздер бар болсо, ал соттун жүйөлөнгөн токтому менен соттук териштирүүгө катышуудан четтетилиши мүмкүн. Бул учурда жашы жете элек айыпталуучунун башка мыйзамдуу өкүлдүн катышуусуна жол берилет.
3. Эгерде жашы жете элек айыпталуучунун мыйзамдуу өкүлү ишке жактоочу же материалдык залалдын жана (же) моралдык зыяндын ордун толтуруп берүүгө жооптуу жак катары катышса, ал процесстин көрсөтүлгөн катышуучуларынын укуктарына ээ болот жана милдеттерин көтөрөт.
4. Эгерде биринчи инстанциядагы сотто апелляциялык, кассациялык тартиптерде ишти кароо башталганга чейин айыпталуучу (соттолгон, акталган) 18 жашка чыкса, сот мыйзамдуу өкүлдүн функцияларын токтотуу жөнүндө токтом кылат (аныктайт).
460-берене. Жашы жете элек айыпталуучуну сот отурумунун залынан чыгарып салуу 1. Тараптардын өтүнүчү боюнча, ошондой эле өз демилгеси боюнча сот ага терс таасир этүүчү
жагдайды иликтөө убагында сот жашы жете элек айыпталуучуну сот отурум залынан чыгарып салуу тууралуу чечим кабыл алууга укуктуу.
2. Жашы жете элек айыпталуучу сот отурумунун залына кайтып келүүсүнөн кийин, ага ал жок болгон кездеги соттук териштирүүнүн ага керектүү маалыматтарын маалымдайт жана жашы жете элек айыпталуучуга ал жок болгон кезде суралгандарга суроо берүү мүмкүнчүлүгү берилет.
461-берене. Жашы жете элек айыпталуучуга өкүм чыгарууда сот чечүүчү маселелер 1. Жашы жете элек айыпталуучуга өкүм чыгарууда сот ушул Кодекстин 336-беренесинде
саналган маселелер менен катар пробациялык көзөмөлдү колдонуу менен жазадан бошотуу, эркинен ажыратууга байланышпаган жазаны дайындоо мүмкүнчүлүгү жөнүндө, ошондой эле тарбиялык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу менен жазадан бошотуу жөнүндө маселелерди талкуулашы керек.
2. Пробациялык көзөмөлдү колдонуу менен жазадан бошоткон, эркинен ажыратуу менен байланышпаган, жаза чарасы дайындалган, же болбосо тарбиялык мүнөздөгү мажбурлоо чаралары колдонулган учурларда, сот бул тууралуу пробация органына жана (же) балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга билдирет жана аларга соттолгондун жүрүш-турушун контролдоону жүзөгө ашырууну жүктөйт.
462-берене. Соттун тарбиялык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу менен жашы жете электи жазык жоопкерчилигинен бошотуусу
1. Эгерде анчалык оор эмес кылмыштар жөнүндө иштер боюнча мындай кылмышты жасаган жашы жете элек адам жазыктык жаза чарасын колдонбостон оңолушу мүмкүн болсо, сот жашы жете электи жазык жоопкерчилигинен бошотууга жана ага карата Жазык кодексинин 17-главасында каралган тарбиялык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууга укуктуу. Токтомдун көчүрмөсү балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга жөнөтүлөт.
2. Жашы жете элек адам өзүнө карата дайындалган тарбиялык мүнөздөгү мажбурлоо чарасында каралган шарттарды системалуу түрдө бузган учурда, сот балдарды коргоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын сунуштамасы боюнча мындай чараны тарбиялык мүнөздөгү катаалыраак мажбурлоо чарасына алмаштырат же жазаны колдонуу жөнүндө маселени чечет жана иш ушул Кодекстин ченемдерине ылайык каралат.
55-глава. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндөгү иштер боюнча өндүрүш
463-берене. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иштер боюнча өндүрүш үчүн негиздер
1. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иштер боюнча өндүрүш төмөндөгүлөрдү жасаган адамдарга карата жүзөгө ашырылат:
1) Жазык кодексинде жана (же) Жоруктар жөнүндө кодексте каралган акыл-эси жайында эмес абалда жасалган укукка каршы жосунду;
2) акыл-эсин жоготкон абалда кылмышты же жорукту, бирок жин оору менен ооруган же психикасы убактылуу бузулган адамга карата, өкүм чыгарылганга чейин же жазаны өтөп жатканда.
2. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чаралары психикалык жактан оорулар өзүнө же башкаларга коркунуч келтирсе же алар тарабынан олуттуу зыянга байланыштуу болсо гана сунушталат.
3. Медициналык мүнөздөгү чараларды колдонуу жөнүндө иштер боюнча өндүрүш ушул Кодекстеги, ошондой эле ушул главадагы жалпы эрежелери менен аныкталат.
464-берене. Далилденүүгө тийиш болгон жагдайлар Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иштер боюнча сотко
чейинки өндүрүштө төмөндөгү жагдайлар белгиленүүгө тийиш: 1) жасалган жоруктун убактысы, орду, ыкмасы жана башка жагдайлары; 2) бул адамдын Жазык кодекте же Жоруктар жөнүндө кодексте каралган укукка каршы
аракетти жасашы; 3) жосундун натыйжасында келтирилген залалдын мүнөзү жана өлчөмү; 4) бул адамдын психикалык ишмердигинин мурда бузулушу, анын даражасы жана психикалык
ишмердигинин бузулуу мүнөзү же коомго кооптуу кылмыштарды жасаган мезгилдеги, сотко чейинки өндүрүш убагындагы психикалык оорулары;
5) Жазык кодексте же Жоруктар жөнүндө кодексте каралган мыйзамга каршы аракетти жасаган адамдын аны жасаганга чейинки жана жасагандан кийинки да жүрүм-туруму;
6) өзү жана башка адамдар үчүн анын психикалык абалынын натыйжасында келип чыккан коркунучтун деңгээли, ошондой эле мындай адам башка олуттуу зыян келтирүү мүмкүндүгү.
465-берене. Жазык кодексте жана (же) Жоруктар жөнүндө кодексте каралган мыйзамга каршы аракетти акыл-эси жайында эмес абалда жасаган же кылмышты же жорукту жасагандан кийин психикалык оору менен ооруп калган адамга карата ишти бөлүү
Эгерде сотко чейинки өндүрүштө бир нече адамдын айыптоосу боюнча катышуучулардын кимдир бирөөсү акыл-эси жайында эмес абалда жорукту жасагандыгы же психикалык бузулуудан улам кылмышты жана (же) жорукту жасагандан кийин ооруп калганы аныкталган болсо, ага карата иш өзүнчө өндүрүшкө бөлүнөт.
466-берене. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иш жүргүзүлүп жаткан адамдын укуктары
1. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иш жүргүзүлүп жаткан адам, эгерде соттук-психиатриялык экспертизанын корутундусу боюнча анын оорусунун мүнөзү жана оордугунун даражасы тоскоолдук кылбаса, төмөнкүлөргө укуктуу:
1) ал кайсы жорукту жасады деп шектелип жатканын билүүгө; 2) көрсөтмөлөрдү берүүгө; 3) далилдерди берүүгө; 4) өтүнмөлөрдү жана баш тартууларды билдирүүгө; 5) эне тилинде же өзү билген тилде түшүнүк берүүгө; 6) котормочунун кызматтарын пайдаланууга; 7) иш жүзүндө кармалган учурдан тартып жактоочу алууга жана аны менен жеке жолугушууга; 8) анын өтүнмө же анын жактоочусунун өтүнмө боюнча өткөрүлгөн тергөө иш-аракеттерине
катышууга; 9) бул иш-аракеттердин протоколдору менен таанышууга жана алар боюнча сын-пикирлерди
берүүгө; 10) экспертизаны дайындоо жөнүндө токтом жана эксперттин корутундусу менен таанышууга; 11) иштин бардык материалдары менен таанышууга жана зарыл маалыматтарды көчүрүп
алууга; 12) далилдерди депонирлөө жөнүндө тергөө судьясына өтүнмө кылууга;
13) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун жана соттун аракеттерин жана чечимдерин даттанууга;
14) медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу үчүн сотко ишти жиберүү тууралуу токтомдун көчүрмөсүн алууга.
2. Ишти соттук териштирүүдө ал ошондой эле төмөнкүлөргө укуктуу: 1) тараптардын далилдерин жана жарыш сөздөрүн изилдөөгө катышууга; 2) сот отурумунун протоколу менен таанышууга жана ал боюнча сын-пикир берүүгө; 3) соттун токтомуна, аныктамасына даттанууга жана даттанылган чечимдердин көчүрмөсүн
алууга; 4) иш боюнча келтирилген даттануулар жана сунуштамалар тууралуу билүүгө жана аларга
каршы пикир берүүгө; 5) билдирилген даттанууларды жана сунуштамаларды сотто карап чыгууга катышууга.
467-берене. Сотко чейинки өндүрүштө жана сотто мыйзамдуу өкүлдүн катышуусу 1. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу тууралуу иш боюнча өндүрүш
жүргүзүлгөн адамдын мыйзамдуу өкүл деп анын тууганы, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн токтому же соттун токтому (аныктамасы) боюнча ишке катышууга тартылган тиешелүү медициналык мекеменин кызматкери таанылат.
2. Мыйзамдуу өкүл төмөнкүлөргө укуктуу: 1) ал өкүлдүк кылган адам Жазык кодекте же Жоруктар жөнүндө кодексте каралган мыйзамга
каршы кайсы аракетти жасагандыгын билүүгө; 2) өтүнмө жана четтөөнү билдирүү; 3) далилдерди берүү; 4) анын өтүнмө каты же жактоочунун өтүнмө каты боюнча өткөрүлгөн тергөө иш-аракеттерине
катышууга; 5) ал катышкан тергөө иш-аракеттеринин протоколдору менен таанышууга жана андагы
аткарылган жазуулардын тууралыгы жана толуктугу тууралуу жазуу жүзүндө эскертүү берүүгө; 6) сотко чейинки өндүрүш аяктаганга чейин иштин бардык материалдары менен таанышууга,
андан керектүү маалыматтарды көчүрүп жазууга; 7) медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу үчүн ишти кыскартуу же ишти
сотко жиберүү жөнүндө токтомдун көчүрмөсүн алууга; 8) соттук териштирүүгө катышууга; 9) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн, прокурордун
жана соттун иш-аракеттерине жана чечимине даттанууну берүүгө; 10) соттун токтомуна, аныктамасына даттанууга жана даттанылган чечимдердин көчүрмөсүн
алууга; 11) иш боюнча берилген даттануулар, сунуштамалар тууралуу билүүгө жана аларга каршылык
берүүгө; 12) берилген даттанууларды, сунуштамаларды сотто карап чыгууга катышууга.
468-берене. Жактоочунун катышуусу 1. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иш боюнча өндүрүштө
жактоочунун катышуусу, эгерде жактоочу мурда башка негиздер боюнча ишке киришпеген болсо, өндүрүш жүргүзүлүп жаткан адамга карата акыл-эси жайында эместик фактысы же дарттуу психикалык бузулуусу белгиленген учурдан тартып милдеттүү болуп эсептелет.
2. Ишке киришкен учурдан тартып жактоочу, эгерде медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иш жүргүзүлүп жаткан адамдын ден соолугунун абалы тоскоолдук кылбаса, өзү жактаган адам менен жалгыз жолугушууга укуктуу, ошондой эле ушул Кодекстин 54- беренесинде каралган башка бардык укуктарды пайдаланат.
3. Тандалган жактоочунун катышуусу мүмкүн болбогон учурларда алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, прокурор, сот медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө иш жүргүзүлүп жаткан адамды мамлекет кепилдеген юридикалык жардам менен камсыз кылат.
469-берене. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө келип түшкөн иш боюнча прокурордун чечимдери
1. Сотко чейинки өндүрүш аяктагандан кийин алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү ишти сотко жиберүү тууралуу токтомду чыгарат.
2. Ишти сотко жиберүү тууралуу токтомго тиркеме ушул Кодекстин 247-беренесинин эрежелери боюнча түзүлөт.
3. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү ишти аны сотко жиберүү тууралуу токтом менен кошо прокурорго берет, ал төмөнкүдөй чечимдердин бирин кабыл алат;
1) алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын, тергөөчүнүн токтомун бекитет жана ишти сотко жиберет;
2) ишти алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына, тергөөчүгө тергөөдө жол берилген кемчилдиктерди жоюу үчүн жазуу жүзүндөгү көрсөтмөлөрү менен кайтарып берет;
3) ишти кыскартат. 4. Ишти сотко жиберүү тууралуу токтомдун көчүрмөсүн тийиштүү адамга медициналык
мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу үчүн анын мыйзамдуу өкүлүнө жана коргоочуга тапшырылат.
470-берене. Сот отурумун белгилөө Адамга медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу тууралуу иш сотко келип
түшкөндөн кийин ушул Кодекстин 39-41-главаларынын эрежелери боюнча судья ишти сот отурумунда кароону дайындайт.
471-берене. Соттук териштирүү 1. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу тууралуу ишти териштирүүнү сот
соттук териштирүүнүн жалпы эрежеси боюнча жүргүзөт. 2. Соттук териштирүү прокурор акыл-эси жайында эмес же психикалык дартка чалдыккан деп
таанылган адамга медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу зарылдыгы тууралуу далилдерди баяндоо менен башталат. Далилдерди изилдөө жана тараптардын чыгып сүйлөөсү ушул Кодекстин 41-главасында каралган тартипте өткөрүлөт.
472-берене. Иш боюнча чечимди кабыл алууда сот чечкен маселелер 1. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу тууралуу ишти соттук териштирүү
процессинде төмөнкү маселелер изилдениши жана чечилиши керек: 1) Жазык кодексте же Жоруктар жөнүндө кодексте каралган жосун орун алгандыгы; 2) жосунду иш каралып жаткан адам жасагандыгы; 3) жосунду акыл-эси жайында эмес абалда болгон адам жасагандыгы; 4) жосунду жасагандан кийин бул адамдын жазаны дайындоого же аткарууга мүмкүндүк
бербеген психикалык дартка чалдыккандыгы; 5) адамдын катуу кармаган психикалык дартты ал үчүн же башка адамдар үчүн коркунуч
келтирүүсү же ага башка олуттуу зыянды келтирүү мүмкүнчүлүгү; 6) медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чаралар колдонулушу керекпи жана атап айтканда
кайсылар. 2. Сот ушул Кодекстин 336-беренесинин 1-бөлүгүндөгү 9, 12, 13-пункттарда көрсөтүлгөн
маселелерди да чечет.
473-берене. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу тууралуу соттун токтому
1. Адам коомго кооптуу жосунду акыл-эси жайында эмес абалда жасагандыгын же аны жасагандан кийин психикалык дарт менен ооруп калганын моюнга алуу менен сот ишти кыскартуу тууралуу токтомду, ал эми зарыл учурларда - медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу жөнүндө токтомду чыгарат.
2. Адам акыл-эси жайында болуп туруп коомго кооптуу аракетти жасагандыгын, бирок андан кийин психикалык дарт менен ооруп калгандыгын аныктоо менен сот ишти ал сакайганга чейин токтото турат жана медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу тууралуу маселени чечет. Адам сакайгандан кийин сот өз токтому менен ишти токтото турууну жокко чыгарат, мажбурлап дарылоону токтотот жана ишти сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүү үчүн жиберет.
3. Сот адамдын аракетти жасоого катышуусу далилденген жок деп тааныган учурда, ошондой эле ушул Кодекстин 26-беренесинде каралган жагдайлар аныкталганда, сот адамдын оорусунун бар экендигине жана мүнөзүнө карабастан, өзү аныктаган негиз боюнча ишти кыскартуу жөнүндө токтом чыгарат.
4. Ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн негиздер боюнча иш кыскартылганда, соттун токтомунун көчүрмөсү 3 күндүк мөөнөттө, адамды дарылоо же психоневрологиялык мекемеге жиберүү тууралуу маселени чечүү үчүн саламаттык сактоо органына жиберилет.
5. Соттун токтомунда ушул Кодекстин 347-беренесинде көрсөтүлгөн маселелер чечилет. 6. Соттун токтому апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
474-берене. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууну токтотуу, өзгөртүү жана узартуу
1. Сот дарыгер-психиатрлар комиссиясынын корутундусуна ылайык психиатриялык жардамды көрсөткөн мекеменин администрациясынын сунуштамасы боюнча медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууну кийинки алты айга токтотот, өзгөртөт же узартат.
2. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууну токтотуу, өзгөртүү же узартуу тууралуу маселелерди медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонуу тууралуу токтомду чыгарган сот карайт.
3. Иштин каралышын дайындоо тууралуу сот медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чаралары колдонулган адамдын мыйзамдуу өкүлүнө, медициналык мекеменин администрациясына, жактоочуга жана прокурорго кабарлайт. Сот отурумунда жактоочунун жана прокурордун катышуусу милдеттүү, башка адамдардын келбөөсү ишти карап чыгууга тоскоолдук болбойт.
4. Сот отурумунда медициналык мекеменин сунуштамасы, дарыгер-психиатрлар комиссиясынын корутундусу изилденет, отурумунда катышкан адамдардын оюу угулат. Эгерде дарыгер-психиатрлар комиссиясынын корутундусу шек туудурса, сот соттук-психиатрдык экспертиза дайындайт, кошумча документтерди талап кылат, ошондой эле анын психикалык абалы боюнча мүмкүн болсо, медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууну токтотуу, өзгөртүү же узартуу тууралуу маселеси чечилип жаткан адамды суракка алат.
5. Сот мурда дайындалган чараны колдонуу зарылдыгы керексиз болгон же медициналык өзгөчөлүктөгү башка чараларды дайындоо зарылдыгы пайда болгон адамдын психикалык абалы түзүлгөн учурда медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын токтотот же өзгөртөт. Сот медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын токтотуу же өзгөртүү үчүн негиздер жок болгон учурда мажбурлап дарылоону узартат.
6. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын токтотуу, өзгөртүү же узартуу жөнүндө, ошондой эле токтотуудан, өзгөртүүдөн же узартуудан баш тартуу тууралуу сот токтом чыгарат.
475-берене. Медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чаралары колдонулган адамга карата ишти жаңыртуу
1. Эгерде медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чаралары колдонулган адамды врач- психиатрлар комиссиясы сакайды деп тааныса, сот медициналык мекеменин корутундусунун негизинде ушул Кодекстин 425-беренесинин 3-бөлүгүндөгү эрежелер боюнча медициналык
мүнөздөгү мажбурлоо чараларын колдонууну токтотуу тууралуу токтомду чыгарат жана сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүү ишинин багыты тууралуу маселени чечет.
2. Эгерде адамга жаза колдонулса, медициналык мекемеде өткөрүлгөн убакыт Жазык кодексинин 120-беренесинин эрежелери боюнча жазаны өтөө мөөнөтүнө кошуп эсептелет.
56-глава. Адамдардын айрым категорияларына карата жазыктык сот өндүрүшүнүн өзгөчөлүктөрү
476-берене. Жазык иштери жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштүн өзгөчө тартиби колдонулуучу адамдардын категориялары
1. Ушул главанын талаптары сотко чейинки өндүрүштө төмөнкүлөргө карата колдонулат: 1) Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин (мындан ары - Жогорку Кеңеш) депутатына; 2) Жогорку соттун судьяларына, Жогорку соттун Конституциялык палатасынын судьяларына,
жергиликтүү соттордун судьяларына, мыйзам менен түзүлгөн адистешкен соттордун судьяларына; 3) өзүнүн ыйгарым укуктарын аткарууну токтоткон Кыргыз Республикасынын Президентине
(мындан ары - Президент); 4) Президенттикке, Жогорку Кеңештин депутаттыгына катталган талапкерлерге. 2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдарга карата сотко чейинки өндүрүштүн
тартиби ушул Кодекс тарабынан ушул главада каралган алып салуулар менен аныкталат.
477-берене. Кылмышты же жорукту жасады деген шектенүү жөнүндө кабарлоо 1. Өзүнүн ыйгарым укуктарын аткарууну токтоткон Президенттен, Жогорку Кеңештин
депутатынан, судьядан шектенүү жөнүндө кабарлоону Башкы прокурор ишке ашырат. 2. Президенттикке, Жогорку Кеңештин депутаттыгына катталган талапкерлерден шектенүү
жөнүндө кабарлоону прокурор ишке ашырат.
478-берене. Жазыктар жана жоруктар үчүн жазык жоопкерчилигине тартуунун тартиби 1. Өзгөчө оор кылмыш жасаган учурларды кошпогондо, Жогорку Кеңештин депутатын
кылмышы жана жоругу үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартуу жөнүндө чечимди Башкы прокурор Жогорку Кеңештин макулдугу менен кабыл алат. Сотко чейинки сот өндүрүшүнүн жүрүшүндө кылмыштын курамын квалификациялоону өзгөчө оор кылмыштан оор же анчалык оор эмес кылмышка өзгөрткөндө, Жогорку Кеңештин депутатын жоопкерчиликке тартууга ушул берененин 2- бөлүгүндө белгиленген тартипте жол берилет.
2. Жогорку Кеңештин депутатын жоопкерчиликке тартууга макулдук алуу үчүн Башкы прокурор Жогорку Кеңешке тиешелүү сунуштама киргизет. Башкы прокурор Жогорку Кеңештин токтомунун кабыл алынышы жөнүндө 3 күндүк мөөнөттө кабарландырылат. Башкы прокурор иш боюнча өңдүрүш аяктаган күндөн баштап 3 күндүк мөөнөттө сотко чейинки өндүрүштүн натыйжалары жөнүндө Жогорку Кеңешке билдирүүгө милдеттүү. Жогорку Кеңештин депутатын жоопкерчиликке тартууга макулдук берүүдөн Жогорку Кеңештин баш тартуусу ошол депутатка карата ишти анын депутаттык ыйгарым укуктары аяктаганга чейин токтотуп турууга алып келүүчү жагдай болуп саналат.
3. Судьяны жоопкерчиликке тартуу жөнүндө чечимди Башкы прокурор Судьялар кеңешинин макулдугу менен кабыл алат. Судьяны жоопкерчиликке тартууга макулдукту алуу үчүн Башкы прокурор Судьялар кеңешине тиешелүү сунуштама киргизет, анда иштин жагдайлары, Жазык кодекстин жана (же) Жоруктар жөнүндө кодекстин судья шектелип жаткан беренеси, жоопкерчиликке тартууга макулдук берүү жөнүндө өтүнүч көрсөтүлөт. Судьялар кеңеши мындай макулдукту берүүдөн баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алган учурда, ошол эле негиздер боюнча судьяны жоопкерчиликке тартууга макулдук берүү жөнүндө сунуштаманы кайталап киргизүүгө жол берилбейт.
4. Өзүнүн ыйгарым укуктарын аткарууну токтоткон Президентти жоопкерчиликке тартуу жөнүндө чечимди Башкы прокурор кабыл алат.
5. Катталган Президенттикке талапкер, Жогорку Кеңештин депутаттыгына талапкер кылмыштары жана жоруктары үчүн шайлоолордун натыйжаларын расмий жарыялаган күнгө чейин жана Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдумдарды өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын макулдугусуз жазыктык жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн эмес. Кылмыштары жана жоруктары үчүн аларды жоопкерчиликке тартуу жөнүндө чечимди прокуратура органдары кабыл алат.
479-берене. Кармоо, жеке тинтүү 1. Өзүнүн ыйгарым укуктарын аткарууну токтоткон Президент, Жогорку Кеңештин депутаты,
судья, Президенттикке, Жогорку Кеңештин депутаттыгына катталган талапкерлер кылмыш же жорук жасаган жерде кармалган учурларды копшогондо, кылмышты же жорукту жасагандыгынан шектенүү боюнча кармалышы жана жеке тинтүүгө алынышы мүмкүн эмес.
2. Өзүнүн ыйгарым укуктарын аткарууну токтоткон Президент, иштеп жаткан Жогорку Кеңештин депутаты, судья, Президенттикке, Жогорку Кеңештин депутаттыгына катталган талапкерлер кылмыш же жорук жасагандыгына шектенүү боюнча кармалганда жана кайсы болбосун укук коргоо органына мажбурлап жеткирилгенде, эгерде кармалган учурда алардын ким экендиги белгилүү болбосо, ким экендиги тастыктагандан кийин алар бошотулууга жатат.
480-берене. Адамдардын айрым категорияларына карата сотко чейинки жана соттук өндүрүш
Өзүнүн ыйгарым укуктарын аткарууну токтоткон Президентке, Жогорку Кеңештин депутатына, судьяга, Президенттикке, Жогорку Кеңештин депутаттыгына катталган талапкерлерге карата жазыктык иштер жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүш ушул Кодекстин жалпы эрежелери менен аныкталат.
57-глава. Юридикалык жактарга карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу боюнча өндүрүштүн
өзгөчөлүктөрү
481-берене. Юридикалык жактарга карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу жөнүндө иштер боюнча өндүрүштүн тартиби
1. Ушул главанын жоболору юридикалык жактарга карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу жөнүндө иштер боюнча колдонулат.
2. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу жөнүндө иштер боюнча өндүрүштүн тартиби ушул Кодексте белгиленген жалпы эрежелер, ошондой эле ушул главанын беренелеринде каралган өзгөчөлүктөр менен аныкталат.
3. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу анын өкүлүнүн катышуусу менен гана жүргүзүлөт.
482-берене. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу боюнча сотко чейинки өндүрүш
1. Эгерде сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө шектелүүчү жекече же тийиштүү юридикалык жактын коллегиялык түзүмүнүн мүчөсү катары аракеттенип, юридикалык жакты билдирүү, анын тапшырмасы боюнча аракет жасоо же болбосо юридикалык жактын атынан чечим кабыл алуу же юридикалык жактын алкагында контролду жүзөгө ашыруу укугуна негизденип же болбосо юридикалык жактын кызматында туруп, ушул эле юридикалык жактын кызыкчылыгында кылмыштуу аракетти жасагандыгы айкындалса, тергөөчү юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу боюнча сотко чейинки өндүрүштү баштоо жөнүндө жүйөлөнгөн токтом чыгарат.
2. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу боюнча процесс ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн шектелүүчүгө карата жүзөгө ашырылуучу сотко чейинки өндүрүштүн алкагында жүргүзүлөт.
3. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу боюнча сотко чейинки өндүрүштүн башталгандыгы жөнүндө тергөөчү тийиштүү юридикалык жакка, токтомдун көчүрмөсүн жиберүү жолу менен билдирет, ошондой эле бул юридикалык жактын өкүлүнө анын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт.
Юридикалык жакка карата сотко чейинки өндүрүштү баштоо жөнүндө токтомдун көчүрмөсү ал чыгарылган күндөн тартып бир сутканын ичинде ушул жакка жиберилет.
4. Шектелүүчү адамга карата иш кыскартылган же шектелүүчүнү издөөгө байланыштуу иш токтотулуп коюлган учурда, юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу боюнча өндүрүш бүткөрүлүшү жана маңызы боюнча кароо үчүн сотко жиберилиши керек.
483-берене. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу боюнча сотко чейинки өндүрүштө далилденүүгө жатуучу жагдайлар
1. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир кылуу чараларын колдонуу боюнча сотко чейинки өндүрүштө төмөндөгүлөр аныкталат:
1) юридикалык жак аркылуу кылмыштуу аракет жасоонун жагдайлары; 2) юридикалык жактын түзүмүндөгү жеке жактын статусу; 3) шектелүүчү адамдын юридикалык жактын кызыкчылыгындагы укукка каршы аракетинин
мүнөзү жана анын натыйжалары; 4) юридикалык жак аркылуу келтирилген залалдын өлчөмү жана мүнөзү; 5) шектелүүчү адам юридикалык жактын кызыкчылыгында жасаган укукка каршы аракеттин
натыйжасында ушул юридикалык жак алган мыйзамсыз кирешенин өлчөмү.
484-берене. Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу боюнча сотко чейинки өндүрүштүн бүтүшү
Сотко чейинки өндүрүш бүткөрүлгөндөн кийин жана шектелүүчү адамга карата айыптоо актысы түзүлгөндөн кийин, прокурор жалпы талаптарга кошумча түрдө, сотко чейинки өндүрүштө аныкталган ушул Кодекстин 483-беренесинде көрсөтүлгөн жагдайларды юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу үчүн тастыктайт, анын көчүрмөсү жактын өкүлүнө тапшырылат.
Юридикалык жактын өкүлү ушул Кодекстин 45, 47-беренелеринде белгиленген тартипте жазыктык иштин бардык материалдары менен таанышууга укуктуу.
485-берене. Жазыктык ишти сотто кароо Юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу жөнүндө
жазыктык ишти кароодо сот төмөнкүдөй маселелерди чечүүгө тийиш: 1) кылмыштуу жосун юридикалык жак аркылуу жасалганбы; 2) айыпталуучу бул аракетти юридикалык жактын кызыкчылыгында жасаганбы; 3) ушул Кодекстин 483-беренесинде көрсөтүлгөн жагдайлар аныкталганбы; 4) жазыктык-укуктук таасир этүүнүн кандай чарасы колдонулушу керек.
486-берене. Соттун чечими 1. Айыпталуучу адамды юридикалык жактын кызыкчылыгында же юридикалык жак аркылуу
кылмыштуу аракет жасаган деп таануу менен сот өкүмдө юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу жөнүндө чечимди да кабыл алат.
2. Ушул Кодекстин 485-беренесинде көрсөтүлгөн фактылар далилденген жок деп таануу менен сот юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуудан баш тартат.
3. Айыпталуучуга карата иш кыскартылган же айыпталуучуну издөөгө байланыштуу иш токтотулуп коюлган учурда, юридикалык жакка карата жазыктык-укуктук таасир этүү чараларын колдонуу боюнча өндүрүштү сот маңызы боюнча кароого тийиш.
XV БӨЛҮМ. ПРОЦЕССТИК МАКУЛДАШУУЛАР
58-глава. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө процесстик макулдашуу
487-берене. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмө билдирүүнүн тартиби
1. Шектелүүчү, айыпталуучу анча оор эмес жана оор кылмыштар жөнүндө жазыктык иштер боюнча күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмө билдирүүгө укуктуу.
2. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмөнү шектелүүчү, айыпталуучу жактоочунун катышуусунда, шектелүүчү шектенүү жөнүндө кабарланган учурдан тартып соттук териштирүү бүткөрүлгөнгө чейин билдирет.
3. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу төмөнкүдөй шарттар болгондо түзүлүшү мүмкүн:
1) шектелүүчү, айыпталуучу жашы жеткен адам болсо жана ал өзү билдирген өтүнүчтүн мүнөзүн жана натыйжаларын түшүнсө;
2) өтүнмө ыктыярдуу түрдө жана жактоочу менен консультация өткөргөндөн кийин билдирилсе;
3) шектелүүчү, айыпталуучу шектенүүнү, айыптоону жана кылмыштын жасалгандыгы боюнча иште болгон далилдерди, өздөрү келтирген залалдын мүнөзүн жана өлчөмүн талашпаса.
4. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу төмөнкүдөй учурларда түзүлүшү мүмкүн эмес: 1) жазыктык мыйзамда тыюу салынган аракетти акыл-эси жайында эмес абалында жасаган же
кылмышты жасагандан кийин психикалык дартка чалдыккан адамдар менен; 2) кылмыштар жыйынды түрүндө жасалып, алардын бири эле ушул беренеде каралган
талаптарга туура келбегенде. 5. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууну түзүү шектелүүчүнү, айыпталуучуну ал
жабырлануучуга келтирген чыгымдын ордун толтуруп берүү милдетинен бошотууга негиз болбойт.
488-берене. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмөнү кароонун тартиби
1. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмөнү прокурор тергөөчүнүн, шектелүүчүнүн жана анын жактоочусунун катышуусунда карайт. Кароонун натыйжалары боюнча прокурор төмөндөгүлөргө укуктуу:
1) күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнүчтү канааттандырууга; 2) күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмөнү канааттандыруудан
баш тартууга, бул жөнүндө жүйөлөнгөн токтом чыгарат. Прокурордун күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүүдөн баш тартуусу даттанылууга
жатпайт, бирок бул андан кийин макулдашуу түзүү тууралуу кайталап өтүнмө берүүгө тоскоолдук кылбайт.
2. Прокурор күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзөт, анда төмөндөгүлөр көрсөтүлүшү керек:
1) анын түзүлгөн датасы жана орду; 2) айыптоо тарабынан макулдашууну түзүүчү прокуратура жана тергөө органынын кызмат
адамы; 3) макулдашуу түзүп жаткан шектелүүчүнүн фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы, башка
маалыматтары, коргоочу жөнүндө маалыматтар; 4) кылмыштын жасалган убактысын, жерин ошондой эле далилденүүгө жатуучу башка
жагдайларын көрсөтүү менен анын сыпатталышы; 5) Жазык кодекстин ушул кылмыш үчүн жоопкерчиликти караган беренеси, анын бөлүгү,
пункту;
6) Жазык кодекстин айыпталуучуга карата колдонулушу мүмкүн болгон жеңилдетүүчү жагдайлары жана ченемдери, Жазык кодекстин 80-беренесинде каралган жазанын түрү жана өлчөмү.
3. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууга прокурор, тергөөчү, шектелүүчү, айыпталуучу жана анын жактоочусу кол коет.
489-берене. Сотко чейинки өндүрүштүн жүрүшүндө түзүлгөн күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууну тергөө судьясынын карашы
1. Тергөө судьясы прокурордон келип түшкөн күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууну прокурордун, шектелүүчүнүн жана анын жактоочусунун катышуусу менен карайт.
2. Тергөө судьясы, эгерде күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууга карата ушул Кодекстин 487-беренесинде каралган талаптардын сакталгандыгын ырастаса, ал күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууну бекитүү жөнүндө токтом чыгарат, ал тергөөчүгө жазыктык ишке кошуу үчүн жиберилет.
3. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууга карата ушул Кодекстин 487-беренесинде каралган талаптар бузулган учурда тергөө судьясы күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууну бекитүүдөн баш тартуу жөнүндө токтом чыгарат, ал даттанылууга жатпайт.
490-берене. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмөнү соттук териштирүүнүн жүрүшүндө билдирүүнүн жана кароонун тартиби
1. Жазыктык иш боюнча соттук териштирүүнүн жүрүшүндө айыпталуучу жана анын жактоочусу күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмө билдирүүгө укуктуу.
Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүү тууралуу өтүнмө келип түшкөндө, судья соттук териштирүүнү токтотот жана аны түзүү үчүн тараптарга 3 күндүк мөөнөт берет.
2. Күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөндөн кийин судьяга берилет, судья ишти кароону ушул Кодекстин 488-беренесинде каралган тартипте улантуу жөнүндө токтом чыгарат. Тараптар күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуунун шарттары боюнча макулдукка жетишпегенде же болбосо ушул Кодекстин 488-беренесинде белгиленген талаптар сакталбаганда соттун жазыктык ишти кароосу жалпы тартипте улантылат.
491-берене. Сот отурумун жүргүзүүнүн жана токтом чыгаруунун тартиби 1. Сот отурумунда баш тартууларды жана өтүнмөлөрдү чечкенден кийин судья күнөөнү
мойнуна алуу жөнүндө макулдашууну кароону баштоо жөнүндө жарыялайт жана коюлган айыптоонун жана түзүлгөн макулдашуунун маңызын баяндоону мамлекеттик айыптоочуга сунуш кылат.
2. Судья айыпталуучуга күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуунун маңызын түшүндүрөт, андан кийин ага макулдашууну түзүүнүн жагдайларын сотко билдирүүнү сунуш кылат жана макулдашуу анын өз эркин билдирүүсүнө туура келе тургандыгын же жоктугун, ал макулдашууну колдой тургандыгын жана бул иш боюнча сотко эмнелерди билдирүүнү каалай тургандыгын аныктайт.
3. Айыптоочунун позициясын аныктоо менен судья жактоочуга жана мамлекеттик айыптоочуга күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууга карата өздөрүнүн пикирин билдирүүсүн сунуш кылат, ошондой эле алардын макулдашууну колдой тургандыгын тактайт.
4. Айыпталуучу, мамлекеттик айыптоочу күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууга каршы болгон учурда судья сот отурумун токтотуу жана жазык ишин жалпы тартипте кароону дайындоо жөнүндө токтом чыгарат. Мында айыпталуучунун күнөөсүн мойнуна алышы өкүмгө негиз болушу мүмкүн эмес жана ал башка далилдер менен бирге жыйынтыкталып, бааланышы керек.
5. Судья, эгерде күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууга карата ушул Кодекстин 487- беренесинде каралган талаптар сакталды деген тыянакка келсе, ал айыптоо өкүмүн чыгарат жана айыпталуучуга күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашууда каралган жазаны дайындайт.
6. Өкүм ушул Кодекстин 43-главасынын талаптарына ылайык чыгарылат. Мында айыптоо өкүмүнүн сыпаттоочу-жүйөлөөчү бөлүгү айыпталуучу жасады деп айыпталып жаткан, аны менен күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн кылмыштуу аракеттин сыпаттоосун, ошондой
эле күнөөнү мойнуна алуу жөнүндө макулдашуунун шарттарын сактоо тууралуу соттун тыянактарын камтышы керек. Судьянын далилдерди талдоого алуусу жана аларга баа берүүсү өкүмдө чагылдырылбайт.
7. Өкүм жарыялангандан кийин судья ага даттануу укугун жана тартибин тараптарга түшүндүрөт.
Соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн чыгарылган өкүм апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн эмес, буга иштин материалдары сотто изилденбегендиги негиз болот.
8. Процесстик чыгымдар айыпталуучудан өндүрүп алууга жатпайт.
59-глава. Кызматташуу жөнүндө процесстик макулдашуу
492-берене. Кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмө билдирүүнүн тартиби
1. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу Жазык кодексинин 171, 202, 203, 239, 240, 241, 243, 244, 248, 249, 250, 267, 270, 307, 308, 314, 319, 326-беренелеринде каралган кылмыштар боюнча түзүлүшү мүмкүн.
2. Шектелүүчү шектенүү жөнүндө кабарланган учурдан тартып айыптоо актысын прокурор бекиткенге чейин прокурорго кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмө менен кайрылууга укуктуу.
3. Кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмөгө шектелүүчү жана анын жактоочусу кол коюшу керек. Өтүнмөдө шектелүүчү сотко чейинки өндүрүшкө көмөк көрсөтүү максатында кылмышты ачууда жана тергөөдө, кылмыштын башка кошо катышуучуларын айгинелөөдө жана жазыктык куугунтуктоодо, кылмыштын натыйжасында ээленген мүлктү издөөдө кандай аракеттерди жасоого милдеттенерин көрсөтөт.
4. Өтүнмө прокурорго тергөөчү аркылуу берилет. 5. Кызматташуу жөнүндө процесстик макулдашуу жашы жете элек адамдар жана жазыктык
мыйзам тыюу салган жорукту акыл-эси жайында эмес абалда жасаган адамдар же кылмыш жасагандан кийин психикалык дартка чалдыккан адамдар менен түзүлүшү мүмкүн эмес.
6. Кызматташуу жөнүндө процесстик макулдашууну түзүү шектелүүчүнү, айыпталуучуну жабырлануучуга келтирилген залалдын ордун толтуруп берүүдөн бошотуу үчүн негиз болуп саналбайт.
493-берене. Кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмөнү кароонун тартиби
1. Прокурор кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмөнү тергөөчүнүн, шектелүүчүнүн жана анын жактоочусунун катышуусу менен карайт. Кароонун натыйжалары боюнча прокурор төмөнкүлөргө укуктуу:
1) кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмөнү канааттандырууга; 2) кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмөнү канааттандыруудан баш
тартып, бул жөнүндө жүйөлөнгөн токтом чыгарууга. 2. Кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзүү тууралуу өтүнмөнү канааттандыруудан баш
тартуу жөнүндө прокурордун чечимин шектелүүчү, анын жактоочусу тарабынан жогору турган прокурорго даттанылышы мүмкүн.
3. Эгерде шектелүүчүнүн сотко чейинки өндүрүшкө көмөк көрсөтүүсү кылмыштуу иш-аракетке өзүнүн катышуусу жөнүндө маалыматтарды билдирүүдө гана турса, бул главанын жоболору колдонулбайт.
4. Прокурор кызматташуу жөнүндө макулдашууну түзөт, анда төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш: 1) анын түзүлгөн датасы жана орду; 2) прокурордун жана тергөөчүнүн фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы; 3) шектелүүчүнүн жана анын жактоочусунун фамилиясы, ысымы жана атасынын ысымы,
башка маалыматтары;
4) Кылмыштын жасалган жерин, убактысын, ошондой эле далилденүүгө жатуучу башка жагдайларды көрсөтүү менен анын сыпатталышы;
5) Жазык кодексинин ушул кылмыш үчүн жоопкерчиликти караган беренеси, анын бөлүгү, пункту;
6) шектелүүчү кызматташуу жөнүндө макулдашууда көрсөтүлгөн милдеттенмелерди аткарууда жасоого милдеттенген аракеттер;
7) кызматташуу жөнүндө макулдашууда көрсөтүлгөн милдеттенмелерди сактаган шартта сот шектелүүчүгө карата колдоно турган жазанын түрү жана өлчөмү.
5. Кызматташуу жөнүндө макулдашууга прокурор, тергөөчү, шектелүүчү жана анын жактоочусу кол коёт.
494-берене. Тергөө судьясынын кызматташуу жөнүндө макулдашууну кароосу 1. Тергөө судьясы прокурордон келип түшкөн кызматташуу жөнүндө макулдашууну
прокурордун, шектелүүчүнүн жана анын жактоочусунун катышуусу менен карайт. 2. Тергөө судьясы, эгерде кызматташуу жөнүндө макулдашууга карата ушул Кодекстин 492-
беренесинде каралган талаптардын сакталгандыгын жана макулдашуу жактоочунун катышуусу менен ыктыярдуу түрдө түзүлгөндүгүн ырастаса, тергөө судьясы кызматташуу жөнүндө макулдашууну бекитүү жөнүндө токтом чыгарат, ал жазыктык ишке кошуу үчүн тергөөчүгө жиберилет.
3. Кызматташуу жөнүндө макулдашууга карата ушул Кодекстин 492-беренесинде каралган талаптар бузулган учурда тергөө судьясы кызматташуу жөнүндө макулдашууну бекитүүдөн баш тартуу жөнүндө токтом чыгарат, ал даттанылбайт.
495-берене. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн шектелүүчүгө карата сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүүнүн тартиби
1. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн шектелүүчүгө карата жазык иши боюнча сотко чейинки өндүрүш өзүнчө өндүрүшкө бөлүнүүгө тийиш, ал жалпы тартипте жүргүзүлөт.
2. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн шектелүүчүнүн, анын туугандарынын, жубайынын коопсуздугуна коркунуч келип чыкканда, тергөөчү документтерди мөөр коюлуп чапталган конвертте сактоо жөнүндө токтом чыгарат.
496-берене. Сот отурумун жүргүзүүнүн жана өкүмдү чыгаруунун тартиби 1. Судья, эгерде мамлекеттик айыптоочу айыпталуучунун кылмышты ачууда жана тергөөдө,
кылмыштын башка катышуучуларын айгинелөөдө жана жазыктык куугунтуктоодо, кылмыштын натыйжасында ээленген мүлктү издөөдө сотко чейинки өндүрүшкө активдүү көмөк көрсөткөндүгүнө ынанса, кызматташуу жөнүндө түзүлгөн макулдашуу боюнча өкүм чыгарат.
2. Судья, эгерде кызматташуу жөнүндө бекитилген макулдашууда каралган шарттардын сакталбагандыгын аныктаса, жалпы тартипте соттук териштирүүнү дайындоо жөнүндө чечимди кабыл алат. Мында айыпталуучунун күнөөнү мойнуна алышы өкүмгө негиз болушу мүмкүн эмес жана башка далилдер менен бирге бааланышы керек.
3. Эгерде шектелүүчүнүн сотко чейинки өндүрүшкө көмөк көрсөтүүсү өзүнүн кылмыштуу иш- аракетке катышуусу тууралуу маалыматтарды билдирүүсүндө гана турса, ушул главанын жоболору колдонулбайт.
4. Сот отуруму жана кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн айыпталуучуга карата өкүмдү чыгаруу ушул берененин талаптарын эсепке алуу менен ушул Кодекстин 491-беренесинде белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
5. Сот отуруму мамлекеттик айыптоочунун айыпталуучуга коюлган айыптоо актасын баяндоосу менен башталат, андан кийин мамлекеттик айыптоочу айыпталуучунун сотко чейинки өндүрүшкө көмөк көрсөткөндүгүн ырастайт, ошондой эле бул көмөк эмнеде болгондугун сотко түшүндүрөт.
6. Мында төмөндөгүлөр изилденүүгө тийиш:
1) айыпталуучунун кылмышты ачууда жана тергөөдө, кылмыштын башка катышуучуларын айгинелөөдө жана куугунтуктоодо, кылмыштын натыйжасында ээленген мүлктү издөөдө көмөк көрсөтүүсүнүн мүнөзү жана чектери;
2) кылмышты ачууда жана тергөөдө, кылмыштын башка кошо катышуучуларын айгинелөөдө жана куугунтуктоодо, кылмыштын натыйжасында ээленген мүлктү издөөдө айыпталуучу менен кызматташуунун мааниси;
3) айыпталуучу менен кызматташуунун натыйжасында айкындалган башка кылмыштар же башталган сотко чейинки өндүрүш;
4) айыптоо тарабы менен кызматташуунун натыйжасында айыпталуучунун, анын жакын туугандарынын, жубайынын өздүк коопсуздугуна келген коркунучтун даражасы;
5) айыпталуучунун ким экендигин мүнөздөөчү жагдайлар жана жазаны жеңилдетүүчү жана оордотуучу жагдайлар.
7. Судья айыпталуучу менен түзүлгөн кызматташуу жөнүндө макулдашууда каралган бардык шарттардын сактагандыгын жана бардык милдеттенмелердин аткарылгандыгын ырастаган соң, айыптоо өкүмүн чыгарат жана айыпталуучуга кызматташуу жөнүндө макулдашууда каралган жазаны дайындайт.
8. Өкүм ушул Кодекстин 43-главасынын талаптарына ылайык чыгарылат. Мында айыптоо өкүмүнүн сыпаттоочу-жүйөлөөчү бөлүгү айыпталуучу жасады деп күнөөлөнүп жаткан кылмыштуу аракеттин сыпаттоосун, ошондой эле айыпталуучу аны менен түзүлгөн кызматташуу жөнүндө макулдашууда каралган шарттарды сактагандыгы жана милдеттенмелерди аткаргандыгы жөнүндө соттун тыянактарын камтышы керек.
9. Өкүм жарыялангандан кийин судья ага даттануу укугун жана тартибин тараптарга түшүндүрөт.
Соттук териштирүү жүргүзүлбөстөн чыгарылган өкүм апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн эмес, буга иштин сотто изилденбегендиги негиз болот.
10. Процесстик чыгымдар айыпталуучудан өндүрүлүп алынбайт.
497-берене. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн айыпталуучуга карата чыгарылган өкүмдү кайра кароо
Ушул главанын жоболоруна ылайык айыптоо өкүмү чыгарылгандан кийин, эгерде айыпталуучунун атайылап жалган маалыматтарды бергендиги айкындалса, өкүм ушул Кодекстин 53-главасында белгиленген тартипте кайра каралууга тийиш.
498-берене. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн шектелүүчүгө же айыпталуучуга карата колдонулуучу коопсуздук чаралары
1. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн шектелүүчүнүн же айыпталуучунун, анын жакын туугандарынын, жубайынын коопсуздугун камсыз кылуу зарылдыгы болгондо, ушул Кодекстин 80-беренесинде каралган коопсуздук чаралары колдонулат.
2. Кызматташуу жөнүндө макулдашуу түзүлгөн шектелүүчүгө же айыпталуучуга жабырлануучуларды, күбөлөрдү жана жазыктык сот өндүрүшүнүн башка катышуучуларын мамлекеттик коргоонун мыйзамдарда каралган бардык чаралары тиешелүү.
60-глава. Тараптардын жарашуусу жөнүндө процесстик макулдашуу
499-берене. Жарашуу тартиби 1. Жарашуу жөнүндө өтүнмөнү жабырлануучу, шектелүүчү же айыпталуучу билдире алат.
Жарашууну жабырлануучу, шектелүүчү же айыпталуучунун өздөрү тарабынан же болбосо медиатордун жардамы менен жүргүзүлүшү мүмкүн.
2. Жабырлануучунун жана шектелүүчүнүн, айыпталуучунун ортосундагы жарашуу ушул Кодекстин 23-беренесинин 3-бөлүгүндө каралган иштер боюнча жана жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштө жетишилиши мүмкүн.
3. Жарашуу сотко чейинки өндүрүш башталган учурдан тартып соттук акты мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин жетишилиши мүмкүн.
4. Жарашуу жөнүндө өтүнмө боюнча макулдукка жетишпеген учурда аны билдирүү фактысы айыптоодон баш тартуу же өзүнүн күнөөсүн мойнуна алуу катары каралышы мүмкүн эмес.
5. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот жабырлануучуга жана шектелүүчүгө, айыпталуучуга алардын жарашууга укугу жөнүндө түшүндүрүүгө, аны ишке ашыруу механизмин түшүндүрүп берүүгө жана жарашуу жөнүндө макулдашууну түзүүгө тоскоолдук кылбоого милдеттүү.
6. Эгерде иш бир же бир нече кылмыш жана (же) жорук жасады деп шектелип же айыпталып жаткан бир нече адамга карата жүргүзүлүп жатса жана жарашуу жөнүндө макулдашууну түзүү боюнча макулдукка шектелүүчүлөрдүн же айыпталуучулардын бардыгы менен бирдей жетишилбесе, мындай макулдашуу бир (бир нече) шектелүүчү же айыпталуучу менен түзүлүшү мүмкүн. Жарашуу жөнүндө макулдашууга жетишилген адамга (адамдарга) карата иш кыскартылууга жатат.
7. Эгерде иш боюнча бир кылмыштан жана (же) жоруктан бир нече жабырлануучу катышса, жарашуу жөнүндө макулдашуу бардык жабырлануучулар менен гана түзүлүүгө жана бекитилүүгө тийиш.
8. Эгерде иш боюнча ар кандай кылмыштардан жана (же) жоруктардан бир нече жабырлануучу катышса жана жарашуу жөнүндө макулдашуу түзүү боюнча макулдашуу жабырлануучулардын бардыгы менен жетишилбей турган болсо, мындай макулдашуу бир (бир нече) жабырлануучу менен түзүлүшү мүмкүн. Жарашуу жөнүндө макулдашуу жетишилген адамга (адамдарга) карата иш кыскартылууга жатат.
500-берене. Жарашуу жөнүндө макулдашуунун мазмуну 1. Жабырлануучу, анын өкүлү, шектелүүчү, айыпталуучу, анын жактоочусу билдирген жарашуу
жөнүндө өтүнмөнүн негизинде жарашуу жөнүндө макулдашуу түзүлөт, анда төмөндөгүлөр көрсөтүлүшү керек:
1) анын түзүлгөн датасы жана орду; 2) макулдашуу түзгөн тараптардын жана, эгерде жарашууга катышса, медиатордун
фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы; 3) кылмыш жана (же) жорук менен келтирилген залалдын өлчөмү, шектелүүчү же айыпталуучу
жабырлануучунун пайдасына жасоочу аракеттердин тизмеги, залалдын ордун толтуруунун же аракеттерди жасоонун мөөнөттөрү.
2. Жарашуу жөнүндө макулдашууга жабырлануучу же анын өкүлү, шектелүүчү, айыпталуучу, анын жактоочусу, эгерде жарашуу жол-жобосуна катышса, медиатор кол коёт.
3. Макулдашуунун көчүрмөлөрү макулдашууга кол койгон тараптарга тапшырылат.
501-берене. Жарашуу жөнүндө макулдашуунун негизиндеги иш боюнча чечим 1. Ушул Кодекстин 23-беренесинин 3-бөлүгүндө жана Жоруктар жөнүндө кодекстин 39-
беренесинде белгиленген эрежелерге ылайык иштер боюнча алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, тергөөчү, сот шектелүүчүнүн, айыпталуучунун жабырлануучу менен жарашуусунун негизинде ишти кыскартып, бул Жөнүндө жүйөлөнгөн токтом чыгарат.
2. Жарашуу жөнүндө макулдашуунун негизинде иш боюнча чечим ушул Кодексте каралган тартипте даттанылышы мүмкүн.
XVI БӨЛҮМ. ЖОРУКТАР ЖӨНҮНДӨ ИШТЕР БОЮНЧА ӨНДҮРҮШ
61-глава. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш
502-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштүн тартиби
Жоруктар жөнүндө кодексте каралган жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштүн тартиби ушул бөлүмдө белгиленген алып салуулары менен ушул Кодекстин жалпы эрежелери менен аныкталат.
503-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу алгачкы текшерүү органдары
1. Ден соолукка каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 65-74-беренелери), жашы жете электердин кызыкчылыктарына жана үй-бүлө мамилелеринин калыбына каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 75-81-беренелери), инсандын саясий, социалдык-экономикалык жана эмгектик укуктарына каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 82-84, 86-89-беренелери), менчикке каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 90-96-беренелери), коммерциялык жана башка уюмдарда кызматтын кызыкчылыгына каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 114-беренеси), өндүрүштүн коопсуздугуна каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 115, 116, 118-беренелери), коомдук тартипке каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 119-122-беренелери), калктын саламаттыгына жана коомдук адеп-ахлакка каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 125-129, 131, 132-беренелери), экологиялык коопсуздукка жана жаратылыш чөйрөсүнө каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 133-144, 146, 147-беренелери), айыл чарбасындагы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 148, 149-беренелери), кыймылдын жана транспортту пайдалануунун коопсуздугуна каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 150-158- беренелери), сот бийлигине жана далилдерди алуунун процесстик тартибине каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 162-167-беренелери), башкаруу тартибине каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 168-175-беренелери) жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш ички иштер органдарынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан жүргүзүлөт.
2. Инсандын саясий, социалдык-экономикалык жана эмгектик укуктарына каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 85-беренеси), экономикалык ишти жүргүзүү тартибине каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 97-101, 103-109-беренелери), акча-кредиттик жана валюталык чөйрөдөгү (Жоруктар жөнүндө кодекстин 110, 112-беренеси), коммерциялык жана башка уюмдардагы кызмат кызыкчылыктарына каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 113-беренеси), маалыматтык коопсуздукка каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 159, 160-беренеси), шаар куруучулук жана архитектуралык иш- аракетке каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 161-беренеси) жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш экономикалык кылмыштуулук менен күрөшүү боюнча органдын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан жүргүзүлөт.
3. Баңги каражаттарын, психотроптук заттарды, алардын аналогдорун же прекурсорлорун жүгүртүү чөйрөсүндөгү (Жоруктар жөнүндө кодекстин 123, 124-беренелери) жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш ички иштер органдарынын, баңгизаттарын контролдоо боюнча кызматтын ыйгарым укуктуу кызмат адамдары тарабынан жүргүзүлөт.
4. Экономикалык иш-аракетти жүргүзүүнүн тартибине каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 102-берене), акча-кредиттик жана валюталык чөйрөдөгү (Жоруктар жөнүндө кодекстин 111- беренеси), өндүрүштүн коопсуздугуна каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 117-беренеси), калктын саламаттыгына жана коомдук адеп-ахлакка каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 130-беренеси), экологиялык коопсуздукка жана жаратылыш чөйрөсүнө каршы (Жоруктар жөнүндө кодекстин 145- беренеси) жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча органдын, бажы органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан жүргүзүлөт.
5. Аскерге чакырылуучулардын, резервисттердин жана аскерге милдеттүүлөрдүн жоруктары (Жоруктар жөнүндө кодекстин 176-178-беренелери), аскер кызматчыларынын жоруктары (Жоруктар жөнүндө кодекстин 179-186-беренелери) жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш аскер бөлүктөрүнүн, бирикмелеринин жана аскердик мекемелердин, чек ара бөлүктөрүнүн ыйгарым укуктуу кызмат адамдары тарабынан жүргүзүлөт.
6. Жазыктык-аткаруу системасынын мекемелеринин аймагында жасалган жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш жазаларды аткаруу мекемелеринин жана тергөө изоляторлорунун ыйгарым укуктуу кызмат адамдары тарабынан жүргүзүлөт.
7. Ушул беренеде каралган ар кандай алгачкы текшерүү органдарына тиешелүү болгон жоруктардын жыйындысында сотко чейинки өндүрүштү жүргүзүү боюнча ыйгарым укуктар оордугу баарынан чоң жорук боюнча аныкталат.
504-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштүн жалпы жоболору
1. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштө алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы, атайын тергөө аракеттерин кошпогондо, ушул Кодексте каралган бардык тергөө аракеттерин жүргүзүүгө укуктуу.
2. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштө жорук жасагандыгы боюнча шектелип жаткан адамга карата камакка алуу, үй камагы түрүндөгү бөгөт коюу чараларын колдонууга жол берилбейт.
Жорук жасады деп шектелген адамдан алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын жана соттун чакыруусу боюнча келүү жана аларга жашаган жеринин өзгөрүүсү жөнүндө билдирүү тууралуу тилкат алынат. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына же сот отурумуна келбеген учурда адам алынып келиши мүмкүн.
3. Өзгөчө учурларда ушул Кодекстин 98-беренесинде көрсөтүлгөн негиздер болгондо жорук жасады деп шектелген адамга карата кармоо колдонулушу мүмкүн.
4. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш жорукту жасады деген шектенүү тууралуу адамга билдирилген учурдан тартып жыйырма күндөн кечиктирилбестен аяктоого тийиш.
505-берене. Тергөө формасындагы сотко чейинки өндүрүш Эгерде бир эле адам жорук жана кылмыш жасаса, сотко чейинки өндүрүш тергөө формасында
жүзөгө ашырылат.
506-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча өндүрүштү кыскартуу 1. Ушул Кодекстин 26-беренесинде каралган негиздер бар болсо, алгачкы текшерүү
органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы өндүрүштү кыскартат. 2. Жорукту жасады деп шектелген адамды Жоруктар жөнүндө кодекстин беренелеринде
каралган жоопкерчиликтен бошотууга негиздер болгондо, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы өндүрүштү кыскартат.
3. Алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы өндүрүштүн кыскартылгандыгы жөнүндө токтом чыгарат, анын көчүрмөлөрү прокурорго жана өндүрүш кыскартылган адамга жөнөтүлөт.
507-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүштү бүткөрүү 1. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сотко чейинки өндүрүш, аны менен шектелүүчүнү, анын
жактоочусун жана жабырлануучуну иштин материалдары менен Тааныштыруу жана айыптоо актысын түзүү менен аяктайт. Айыптоо актысында төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) аны түзүүнүн убактысы жана орду, ким түзгөн; 2) шектүүнүн фамилиясы, ысмы жана атасынын ысмы, туулган күнү, айы, жылы жана орду; 3) жорукту жасоонун убактысын, ордун, ошондой эле ушул Кодекстин 83-беренесине ылайык
далилденүүгө тийиш болгон башка жагдайларды көрсөтүү менен аны баяндоо; 4) Жоруктар жөнүндө кодекстин жоопкерчиликти караган беренеси, бөлүгү, пункту; 5) жабырлануучу, ага келтирилген залалдын мүнөзү жана өлчөмү жөнүндө маалыматтар; 6) иштин материалдары менен таанышканда арыздар жана өтүнмөлөр. Айыптоо актысына иштин материалдары, ошондой эле сотко чакырылууга тийиш болгон
адамдардын тизмеси тиркелет. 2. Айыптоо актысы бекитилгенден кийин прокурор айыпталуучуга айыптоо актысынын
көчүрмөсүн тапшырууну камсыз кылат. Эгерде жабырлануучу өтүнүч билдирсе, аталган документтин көчүрмөсү ага да тапшырылат. Айыпталуучунун жана жабырлануучунун аталган документтин көчүрмөсүн алгандыгы жөнүндө тилкаттары ишке кошулат.
3. Айыптоо актысын прокурор бекиткен учурдан тартып жорук жасаган адам айыпталуучу деп аталат.
508-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча прокурордун чечими Ушул главанын тартибинде аяктаган иш келип түшкөндө, прокурор келип түшкөн
материалдарды 3 сутканын ичинде текшерүүгө жана төмөнкүдөй чечимдердин бирин кабыл алууга милдеттүү:
1) айыптоо актысын бекитүү жана ишти сотко жиберүү; 2) айыптоо актысын бекитүүдөн баш тартуу жана иштин материалдарын жазуу жүзүндөгү
көрсөтмөлөрү менен 10 күндөн ашпаган мөөнөттө кошумча тергөө аракеттерин жүргүзүү үчүн алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамына жиберүү;
3) ушул Кодекстин 26-беренесинде көрсөтүлгөн негиздер болгондо ишти токтотуу.
509-берене. Соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн өкүм чыгаруу жөнүндө өтүнмөнү билдирүү
1. Эгерде жоруктун фактысы ачык-айкын, аны жасаган адам белгилүү болсо, ал күнөөсүн мойнуна алса далилдерди, жоруктун натыйжасында болгон залалдын мүнөзүн жана өлчөмүн талашпаса, алгачкы текшерүү органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы айыптоо актысында соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн, өкүм чыгаруу жөнүндө өтүнмө билдирет.
2. Айыптоо актысына соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн өкүм чыгаруу жөнүндө өтүнмөгө шектелүүчүнүн өз күнөөсүн мойнуна алгандыгы жана соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн өкүм чыгарууга макул экендиги жөнүндө анын жактоочусунун катышуусунда түзүлгөн жазуу жүзүндөгү арызы тиркелет.
62-глава. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сот өндүрүшү
510-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сот өндүрүшүнүн тартиби Жоруктар жөнүндө иштер боюнча сот өндүрүшүнүн тартиби ушул Кодексте каралган соттук
териштирүүнүн жалпы эрежелери менен аныкталат.
511-берене. Жоруктар жөнүндө иштер боюнча жөнөкөйлөтүлгөн сот өндүрүшү 1. Соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн өкүм чыгаруу жөнүндө өтүнмөсү бар ишти судья ал
келип түшкөндөн кийин 5 күндүк мөөнөттө иликтеп чыгат жана өкүм чыгарат. 2. Соттук териштирүү жүргүзүлбөөчү сот отуруму айыпталуучунун жана анын жактоочусунун
милдеттүү катышуусу менен өткөрүлөт. 3. Судья айыпталуучудан ага коюлган айып ага түшүнүктүү экендигин, соттук териштирүүнү
жүргүзбөстөн өкүм чыгарууга макулдугун, соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн өкүм чыгаруунун натыйжаларын түшүнө тургандыгын сурайт. Сот отурумуна жабырлануучу катышканда, судья андан соттук териштирүүнү жүргүзбөстөн өкүм чыгаруу жөнүндө өтүнмөгө карата мамилесин териштирет.
4. Эгерде судья айыпталуучу макул болгон айыптоо негизделген иш боюнча жыйналган далилдер менен ырасталган деген тыянакка келсе, айыптоо өкүмүн чыгарат жана айыпталуучуга жаза дайындайт, бул жаза жасалган жорук үчүн каралган максималдуу мөөнөттүн же максималдуу жазапул өлчөмүнүн үчтөн экисинен ашпоого тийиш.
5. Өкүмдү жарыялагандан кийин судья тараптарга аны даттануунун укугун жана тартибин, анын ичинде өкүм иштин материалдарынын изилденбегендигинин жана соттун тыянактары ишин иш жүзүндөгү жагдайларына шайкеш келбегендигинин негиздери боюнча апелляциялык тартипте даттанылбай тургандыгын түшүндүрөт.
6. Процесстик чыгымдар айыпталуучудан өндүрүлүп алууга жатпайт.
ХVII БӨЛҮМ. СОТТОРДУН, ПРОКУРОРЛОРДУН, ТЕРГӨӨЧҮЛӨРДҮН ТИЙИШТҮҮ УЮМДАР ЖАНА ЧЕТ
МАМЛЕКЕТТЕРДИН КЫЗМАТ АДАМДАРЫ МЕНЕН ӨЗ АРА
АРАКЕТТЕНҮҮСҮНҮН ТАРТИБИ ЖӨНҮНДӨ НЕГИЗГИ ЖОБОЛОР
63-глава. Укуктук жардам көрсөтүү тартибинде соттордун, прокурорлордун, тергөөчүлөрдүн тийиштүү уюмдар жана
чет мамлекеттердин кызмат адамдары менен өз ара аракеттенүүсү
512-берене. Процесстик жана соттук аракеттерди жүргүзүү жөнүндө суроо-талап жиберүү
1. Чет мамлекеттин аймагында ушул Кодексте каралган суракка алууну, карап чыгуу, алып коюу, тинтүү, экспертиза жасоо жана башка айрым тергөө жана соттук аракеттерди жүргүзүү зарылдыгы болгондо, сот, прокурор, тергөөчү алардын өндүрүшүн укуктук жардам көрсөтүү жөнүндө эл аралык келишими бар чет мамлекеттин тиешелүү органдарынан же өз ара принциптин негизинде жүргүзүү тууралуу суроо-талап киргизет.
2. Процесстик жана соттук аракеттерди жүргүзүү жөнүндө суроо-талап төмөнкүлөр аркылуу жиберилет:
1) Жогорку сот - Жогорку соттун соттук иш-аракетинин маселелери боюнча; 2) Жогорку соттун алдындагы Сот департаменти - Жогорку соту кошпогондо, бардык соттордун
соттук иш-аракетине байланышкан маселелер боюнча; 3) Кыргыз Республикасынын Башкы прокуратурасы (мындан ары - Башкы прокуратура) - укук
коргоо органдарынын өндүрүшүндө турган жазыктык иштер боюнча. 3. Эгерде эл аралык келишимде башкача каралбаса, суроо-талап мамлекеттик же расмий
тилдерде таризделет жана ал жиберилип жаткан чет мамлекеттин тилине которулат. 4. Чет мамлекеттин аймагында суроо-талапты аткарууда Кыргыз Республикасынын
компетенттүү мамлекеттик органдарынын кызмат адамдары катыша алышат.
513-берене. Процесстик жана соттук аракеттерди жүргүзүү жөнүндө суроо-талаптын формасы жана мазмуну
Процесстик аракеттерди жүргүзүү жөнүндө суроо-талап жазуу жүзүндө түзүлөт, ага аны жиберүүчү кызмат адамы кол коёт, тиешелүү органдын гербдүү мөөрү менен ырасталат жана төмөнкүлөрдү камтууга тийиш:
1) суроо-талапты жиберип жаткан органдын аталышы; 2) суроо-талап багытталган органдын аталышы жана жайгашкан жери; 3) жазыктык иштин аталышы жана суроо-талаптын мүнөзү; 4) суроо-талап багытталган жаткан адам жөнүндө маалыматтар, анын ичинде алардын
туулган датасы жана орду, жарандыгы, ишинин түрү, жашаган жери же турган жери, ал эми юридикалык жактар үчүн - алардын аталышы жана жайгашкан жери жөнүндө маалыматтар;
5) такталууга тийиш болгон жагдайларды баяндоо, ошондой эле суралуучу документтердин, буюм жана башка далилдердин тизмеги;
6) жасалган кылмыштын иш жүзүндөгү жагдайлары, анын квалификациясы, Жазык кодексинин тиешелүү беренесинин тексти жөнүндө маалыматтар, ал эми зарыл учурларда, бул кылмыш менен келтирилген залалдын өлчөмү жөнүндө маалыматтар.
514-берене. Чет мамлекеттердин аймагында алынган далилдердин юридикалык күчү Жазыктык иштер боюнча укуктук жардам көрсөтүү жөнүндө суроо-талаптарды аткаруунун
жүрүшүндө кызмат адамдары тарабынан чет мамлекеттин аймагында алынган же Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык же өз ара мамиле принцибинин негизинде жазыктык куугунтуктоо жүргүзүү жөнүндө суроо-талапка тиркеме катары Кыргыз Республикасынан жиберилген, белгиленген тартипте күбөлөндүрүлгөн жана берилген далилдер ушул Кодекстин
талаптарына толук ылайык, Кыргыз Республикасынын аймагында алынгандай эле юридикалык күчкө ээ болот.
515-берене. Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары жерде жүрүшкөн күбөнү, жабырлануучуну, анын өкүлүн, экспертти чакыруу жана суракка алуу
1. Күбө, жабырлануучу, анын өкүлү, эксперт, эгерде алар чет мамлекеттин жарандары болуп эсептелсе, жазыктык иш өндүрүшүндө турган тиешелүү кызмат адамы тарабынан алардын макулдугу менен Кыргыз Республикасынын аймагында процесстик же соттук аракеттерди жүргүзүү үчүн чакыртылышы мүмкүн.
2. Чакыртылган адамдын келгендиги жөнүндө суроо-талап ушул Кодекстин 512-беренесинде каралган тартипте жиберилет.
3. Күбөнүн, жабырлануучунун, ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн процесстин башка катышуучуларынын катышуусу менен процесстик жана соттук аракеттерди өткөрүү ушул Кодекстин эрежелери боюнча ишке ашырылат.
4. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чакыруу боюнча келген адамдар Кыргыз Республикасынын мамлекеттик чек арасынан өткөнгө чейин болгон жоруктардын же өкүмдөрдүн негизинде Кыргыз Республикасынын аймагында айыпталуучу катары тартылбайт, камакка алынбайт же жеке эркиндигине башка чектөөлөр коюлбайт. Эгерде чакыруу боюнча келген адам, анын келүүсү чакырткан кызмат адамы үчүн талап кылынбаган учурдан баштап үзгүлтүксүз 15 суткага чейин Кыргыз Республикасынын аймагынан чыгып кетүүгө мүмкүндүгү болуп туруп ушул аймакта кала берсе же кеткенден кийин Кыргыз Республикасына кайрылып келсе, иммунитетти колдонуусу токтотулат.
5. Эгерде бул адам Кыргыз Республикасынын аймагына чет мамлекеттин компетенттүү органы же кызмат адамы тарабынан чакыруу жөнүндө суроо-талапта көрсөтүлгөн аракеттерди жасоо үчүн убактылуу өткөрүлүп берилип жатса, чет мамлекеттин аймагында камакта турган адам ушул беренеде белгиленген тартипте чакыртылат. Мындай адам Кыргыз Республикасынын аймагында болгон бардык мезгилде камакта кармалат, аны камакта кармоонун негизи болуп чет мамлекеттин компетенттүү органынын тиешелүү чечими эсептелет. Бул адам суроо-талапта берилген жоопто көрсөтүлгөн мөөнөттө тиешелүү чет мамлекеттин аймагына кайтарылууга тийиш.
Өткөрүп берүү же андан баш тартуу шарттары Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдери же өз ара мамиле принцибинин негизиндеги кат жүзүндөгү милдеттенмелер менен аныкталат.
516-берене. Процесстик же соттук аракеттерди жасоо жөнүндө суроо-талапты аткаруу 1. Сот, прокурор, тергөөчү ушул Кодекстин жалпы эрежелери боюнча процесстик же соттук
аракеттерди жүргүзүү жөнүндө чет мамлекеттердин компетенттүү органдарынын суроо-талабын белгиленген тартипте аткарат.
2. Эгерде эл аралык келишимдерде же өз ара мамиле принцибинин негизинде каралса, эгерде бул Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана эл аралык милдеттенмелерине каршы келбесе, суроо-талапты аткарууда чет мамлекеттин процесстик ченемдери колдонулушу мүмкүн.
3. Өз ара мамиле принцибинин негизиндеги өз ара аракеттенүү жөнүндө эл аралык келишимде же жазуу жүзүндөгү милдеттенмелерде каралган учурларда суроо-талапты аткарууда чет мамлекеттин тийиштүү уюмунун өкүлү катыша алат.
4. Эгерде суроо-талапты аткаруу башка ведомствонун компетенциясына кирсе, ал ошол ведомствого берилет, мында суроо-талап берген чет мамлекеттин компетенттүү органына же кызмат адамына бул тууралуу милдеттүү түрдө кабарланат.
5. Эгерде суроо-талап аткарылбаса, алынган документтер аны аткарууга жолтоо болгон себептерди көрсөтүү менен, аны алган орган аркылуу же суроо-талап берген чет мамлекеттин компетенттүү органына кайтарылат. Эгерде тапшырма Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына каршы келсе же аны аткаруу анын эгемендигине же коопсуздугуна зыян келтириши мүмкүн болсо, аткарылбастан кайтарылат.
517-берене. Жазыктык куугунтуктоону улантуу үчүн иштин материалдарын жөнөтүү
Кыргыз Республикасынын чегинен чыгып кеткен чет мамлекеттин жараны Кыргыз Республикасынын аймагында кылмыш жасаган учурда сотко чейинки өндүрүштүн бардык материалдары Башкы прокуратурага берилет, ал буларды жазыктык куугунтуктоону улантуу үчүн чет мамлекеттин тиешелүү органдарына жөнөтүү жөнүндө маселени чечет.
518-берене. Жазыктык куугунтуктоону улантуу же сотко чейинки өндүрүштү баштоо жөнүндө суроо-талапты аткаруу
1. Чет мамлекеттин аймагында кылмыш жасаган жана Кыргыз Республикасына кайтып келген Кыргыз Республикасынын жаранына карата сотко чейинки өндүрүштү андан ары улантуу үчүн жазыктык ишти чет мамлекеттин өткөрүп беришин Башкы прокуратура карайт. Мындай учурларда соттук териштирүү ушул Кодексте каралган тартипте жүргүзүлөт.
2. Кыргыз жарандыгы бар жана кылмыш жасаган жери боюнча өзүнө карата жазыктык куугунтуктоо башталганга чейин Кыргыз Республикасына кайтып келген адам чет мамлекеттин аймагында кылмыш жасаган учурда, чет мамлекеттин компетенттүү органы Башкы прокуратурага берген бул кылмыш жөнүндө материалдар боюнча сотко чейинки териштирүүнү Кыргыз Республикасынын компетенттүү органдары баштай алат.
64-глава. Жазыктык жоопкерчиликке тартуу үчүн же өкүмдү аткаруу үчүн адамды өткөрүп берүү
519-берене. Кыргыз Республикасынын жаранын өткөрүп берүү жөнүндө суроо- талапты жөнөтүү
1. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурда жана тартипте, эл аралык келишимдин негизинде же өз ара мамиле принцибинин негизинде Башкы прокуратура Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналган, Кыргыз Республикасынын аймагында кылмыш жасаган адамды, эгерде ага карата айыптоо өкүмү же шектенүү жөнүндө кабарлама (аны айыпталуучу катары тартуу жөнүндө токтом) чыгарылса, Кыргыз Республикасына өткөрүп берүү жөнүндө суроо- талап менен чет мамлекеттин компетенттүү органына кайрылат.
2. Эгерде өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талапты жөнөтүүгө байланышкан жорук эки мамлекеттин мыйзамдарына ылайык жазыктык түрдө жазалануучу болуп саналса жана аны жасагандыгы үчүн кеминде бир жылдык мөөнөткө эркинен ажыратуу түрүндө же алда канча оор жаза каралса, - жазыктык куугунтуктоо үчүн өткөрүп берилген учурда же адам 6 айдан кем эмес мөөнөткө эркинен ажыратууга соттолсо-өкүмдү аткаруу үчүн өткөрүп берилген учурда өз ара мамиле принцибинин негизинде адамды өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талап жөнөтүлөт.
3. Өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талапта төмөнкүлөр камтылууга тийиш: 1) суроо-талап жөнөтүлгөн адамдын фамилиясы, ысымы, атасынын ысымы, анын туулган
датасы жана орду, жарандыгы, жашаган же жүргөн жери, мүмкүнчүлүккө жараша сырт келбетинин сыпаттамасы, фотосүрөтү, манжаларынын издери жана анын ким экендиги жөнүндө башка маалыматтар;
2) жоопкерчиликти караган мыйзамдын текстин келтирүү жана санкцияларды сөзсүз көрсөтүү менен жасалган кылмыштын иш жүзүндөгү кырдаалдарын баяндоо;
3) кылмыштын натыйжасында келтирилген мүлктүк залалдын өлчөмү; 4) мыйзамдуу күчүнө кирген өкүм же тиешелүү документтердин күбөлөндүрүлгөн
көчүрмөлөрүн тиркөө менен айыпталуучу катарында жоопко тартуу жөнүндө токтом чыгарылган жер жана убакыт жөнүндө маалыматтар;
5) эл аралык келишимдерде каралган башка маалыматтар. 4. Жазыктык куугунтуктоо үчүн өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талапка жаза чарасы катары
камакка алууну тандоо жөнүндө соттун токтомунун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү тиркелүүгө тийиш. Өкүмдү аткаруу үчүн өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талапка мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмдүн күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү жана жазанын өтөлбөгөн мөөнөтү жөнүндө маалымкат тиркелүүгө тийиш.
520-берене. Өткөрүп берилген адамдын жазыктык жоопкерчилигинин чектери
1. Чет мамлекет өткөрүп берген адам аны өткөрүп берген мамлекеттин макулдугу болмоюнча жазык жоопкерчилигине тартылышы, жазалоого дуушарланышы, ошондой эле өткөрүп берүү менен байланышпаган башка кылмыш үчүн үчүнчү мамлекетке берилиши мүмкүн эмес.
2. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн эрежелери адамды өткөрүп бергенден кийин ал жасаган кылмыш учурларына жайылтылбайт.
521-берене. Чет мамлекеттин жаранын өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талапты аткаруу 1. Чет мамлекеттин аймагында кылмыш жасагандыгы үчүн айыпталып жаткан же соттолгон
чет мамлекеттин жаранын өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талапты Башкы прокурор же анын орунбасарлары эл аралык келишимге ылайык же өз аралык принциптин негизинде карайт. Адамды өткөрүп берүү жөнүндө бир нече мамлекеттин талаптары болгон учурда адам кайсы мамлекетке өткөрүп берилүүгө тийиш экенин Башкы прокурор же анын орун басарлары чечет.
2. Адамды өткөрүп берүү төмөнкүдөй учурларда жүргүзүлөт: 1) эгерде жазык мыйзамы бул жоруктарды жасагандыгы үчүн бир жылдан ашык мөөнөткө
эркинен ажыратуу түрүндө жазаны же адамды өткөрүп берүү жазыктык куугунтуктоо үчүн жүргүзүлгөн алда канча оор жазаны караса;
2) эгерде өзүнө карата өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талап жөнөтүлгөн адам кеминде 6 айлык мөөнөткө эркинен ажыратууга же алда канча оор жазага соттолгон болсо;
3) суроо-талап жөнөткөн чет мамлекет өзүнө карата өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талап жөнөтүлгөн адам суроо-талапта көрсөтүлгөн кылмыш үчүн гана куугунтуктала тургандыгына жана соттук териштирүү аяктагандан жана жазаны өтөгөндөн кийин бул мамлекеттин аймагынан эркин чыгып кете аларын, ошондой эле Кыргыз Республикасынын макулдугу болмоюнча үчүнчү мамлекетке чыгарып салынбайт, берилбейт же өткөрүп берилбейт деп кепилдик бере алса.
3. Кыргыз Республикасынын аймагында жүргөн, кылмыш жасагандыгы үчүн айыпталып жаткан же чет мамлекеттин соту тарабынан соттолгон чет мамлекеттик жаранды же жарандыгы жок адамды өткөрүп берүү жөнүндө чечимди Башкы прокурор же анын орун басарлары токтом түрүндө кабыл алат.
4. Өткөрүп берүү жөнүндө чечим кабыл алынган адамга токтомдун көчүрмөсү тапшырылат. 5. Өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талап келип түшкөн чет мамлекеттин жараны Кыргыз
Республикасынын аймагында башка кылмыш үчүн жаза өтөп жаткан учурда өткөрүп берүү жазаны өтөп бүткөнгө же ар кандай мыйзамдуу негиз боюнча жазадан бошотулганга чейин кийинкиге калтырылышы мүмкүн. Эгерде жаран жазыктык жоопкерчиликке тартылган болсо, аны өткөрүп берүү өкүм чыгарылганга, жазаны өтөп бүткөнгө же ар кандай мыйзамдуу негиз боюнча жазыктык жоопкерчиликтен же жазадан бошотулганга чейин кийинкиге калтырылышы мүмкүн. Эгерде өткөрүп берүүнү кийинкиге калтыруу жазыктык куугунтуктоонун мөөнөтү эскиришине алып келиши же кылмышты тергөөгө зыян келтириши мүмкүн болсо, өткөрүп берилиши өтүнмө боюнча талап кылынып жаткан адам убактылуу өткөрүп берилиши мүмкүн.
522-берене. Өткөрүп берилген адамдарды транзиттик ташуу 1. Кыргыз Республикасы эл аралык келишимге ылайык же өз аралык принциптин негизинде,
тиешелүү суроо-талап боюнча чет мамлекетке жазыктык куугунтуктоо же жазаны аткаруу үчүн үчүнчү мамлекет өткөрүп берген адамды Кыргыз Республикасынын аймагы боюнча транзиттик ташууга уруксат бере алат.
2. Адамды Кыргыз Республикасынын аймагы боюнча транзиттик ташуу жөнүндө суроо-талап боюнча чечимди Башкы прокурор же анын орун басарлары кабыл алат.
3. Башкы прокурорунун же анын орун басарларынын транзиттик ташууга уруксаты же болбосо өткөрүп берилген адамды камакка алуу жөнүндө чет мамлекеттин соттук же башка компетенттүү органынын чечими Кыргыз Республикасынын аймагы боюнча транзиттик ташуу учурунда адамды камакта кармоо үчүн негиз болуп саналат.
4. Ушул Кодекстин 524-беренесинде каралган негиздер бар болгон учурда, Кыргыз Республикасынын аймагы боюнча транзиттик ташууга уруксаттан баш тартылышы мүмкүн.
5. Аба жолу менен транзиттик ташуу учурунда, аны жүзөгө ашырууга уруксат аба кемесин Кыргыз Республикасынын аймагында ортодогу отургузуу учурунда гана талап кылынат. Бул учурда адамды Кыргыз Республикасынын аймагы боюнча транзиттик ташуу жөнүндө суроо-талап жалпы тартипте каралат.
523-берене. Адамды өткөрүп берүү жөнүндө чечимди сот тартибинде даттануу 1. Башкы прокурордун же анын орун басарларынын өткөрүп берүү жөнүндө чечими өзүнө
карата бул чечим кабыл алынган адам тарабынан ал турган жер боюнча же анын жактоочусу тарабынан билдирүү алынган учурдан тартып 10 сутканын ичинде сотто даттанылышы мүмкүн.
2. Эгерде өткөрүп берүү жөнүндө чечим кабыл алынган адам камакта болсо, камакта кармоочу жайдын администрациясы сотко даректелген даттанууну алаары менен тез арада аны тиешелүү сотко жөнөтөт жана бул жөнүндө прокурорго билдирет.
3. Прокурор адамды өткөрүп берүү жөнүндө чечимдин мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн ырастаган материалдарды 10 сутканын ичинде сотко жөнөтөт.
4. Адамды өткөрүп берүү жөнүндө чечимдин мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерүү даттануу сотко келип түшкөн күндөн тартып бир айдын ичинде ачык соттук отурумда судья тарабынан жекече, прокурордун, өзүнө карата өткөрүп берүү жөнүндө чечим кабыл алынган адамдын жана, эгерде анын жактоочусу жазык ишине катышса, анын катышуусу менен жүргүзүлөт.
5. Отурумдун башталышында төрагалык кылуучу кайсы даттануу каралууга тийиш экенин жарыялайт, катышып жаткандарга алардын укуктарын, милдеттерин жана жоопкерчилигин түшүндүрөт. Андан соң арыз ээси жана (же) анын жактоочусу даттанууну негиздейт, андан кийин сөз прокурорго берилет.
6. Соттук кароонун жүрүшүндө сот даттанууну келтирген адамдын күнөөлүүлүгү боюнча маселесин талкуулабастан, бул аламды өткөрүп берүү жөнүндө чечимдин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана эл аралык келишимдерине шайкештигин текшерүү менен чектелет.
7. Териштирүүнүн натыйжасында судья төмөнкүдөй токтомдордун бирин чыгарат: 1) адамды өткөрүп берүү жөнүндө чечимди мыйзамсыз же негизсиз деп табуу же аны жокко
чыгаруу жөнүндө; 2) даттанууну канааттандырбастан калтыруу жөнүндө. 8. Адамды өткөрүп берүү жөнүндө чечим жокко чыгарылган учурда судья даттанууну берген
адамга карата тандалган бөгөт коюу чарасын да жокко чыгарат. 9. Даттанууну канааттандыруу же андан баш тартуу жөнүндө судьянын токтому ал чыгарылган
күндөн тартып 10 сутканын ичинде апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн.
524-берене. Өткөрүп берүүдөн баш тартуу 1. Өткөрүп берүүгө төмөнкүдөй учурларда жол берилбейт: 1) эгерде өткөрүп берүү жөнүндө чет мамлекеттин суроо-талабы келип түшкөн адам Кыргыз
Республикасынын жараны болуп саналса; 2) эгерде тиешелүү мамлекетте расасынын, дин тутуусунун, жарандыгынын, улутунун, айрым
социалдык топко таандыктыгынын белгиси боюнча же саясий ынанымдары боюнча куугунтукталуу мүмкүндүгүнө байланыштуу бул адамга Кыргыз Республикасында башкалка берилген болсо;
3) эгерде өткөрүп берүү жөнүндө талапка негиз болгон жосун Кыргыз Республикасында кылмыш деп таанылбаса;
4) эгерде ошол эле кылмыш үчүн бул адамга карата мыйзамдуу күчүнө кирген өкүм бар болсо же иш боюнча өндүрүш кыскартылган болсо;
5) эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдары боюнча мөөнөтү эскиргендигинен улам же башка мыйзамдуу негиз боюнча жазыктык ишти баштоого мүмкүн болбосо же өкүмдү аткарууга мүмкүн болбосо;
6) эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана эл аралык келишимдерине ылайык бул адамды өткөрүп берүү үчүн тоскоолдуктар бар экендиги жөнүндө Кыргыз Республикасынын сотунун мыйзамдуу күчүнө кирген чечими бар болсо;
7) эгерде суроо-талап кылып жаткан мамлекетте бул адамга карата кыйноолор колдонулушу мүмкүн деп эсептөөгө негиздер бар болсо.
2. Адамды өткөрүп берүүдөн төмөнкүдөй учурларда баш тартылышы мүмкүн: 1) эгерде өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талапты жөнөтүүгө негиз болгон жосун Кыргыз
Республикасынын аймагында же Кыргыз Республикасынын кызыкчылыктарына каршы анын аймагынан тышкары жерде жасалган болсо;
2) эгерде ошол эле жосун үчүн өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талап жөнөтүлгөн адамга Кыргыз Республикасында жазыктык куугунтуктоо жүргүзүлсө;
3) эгерде өткөрүп берилүүчү адам санкциясы өлүм жазасы түрүндө каралган кылмышты жасагандыгы үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылып жатса;
4) эгерде адамдын качкын статусун берүү жөнүндө өтүнүчү каралууда болсо, качкын статусу жөнүндө биротоло чечим кабыл алынганга чейин;
5) эгерде чет мамлекеттин компетенттүү органы Башкы прокуратуранын талабы боюнча, өткөрүп берүү жөнүндө суроо-талап боюнча чечим кабыл алууга аларсыз мүмкүн болбогон кошумча материалдарды же маалыматтарды бербесе;
6) эгерде Кыргыз Республикасынын эл аралык келишиминде каралган башка негиздер бар болсо.
3. Эгерде адамды өткөрүп берүү жүргүзүлбөй турган болсо, Башкы прокуратура бул жөнүндө баш тартуунун негиздерин көрсөтүү менен тиешелүү чет мамлекеттин компетенттүү органдарына билдирет.
525-берене. Өткөрүп берүү үчүн камакка алуу 1. Чет мамлекеттин компетенттүү органынан талаптагыдай толтурулган суроо-талап алынган
учурда жана адамды өткөрүп берүү үчүн мыйзамдуу негиздер бар болгон учурда, ал ушул Кодекстин 116-беренесинде белгиленген тартипте кармалышы жана ага карата камакка алуу түрүндө бөгөт коюу чарасы колдонулушу мүмкүн.
2. Өткөрүп берүү жөнүндө өтүнүчтү жөнөткөн чет мамлекеттин компетенттүү органына өткөрүп берүү убактысы жана орду жөнүндө сунуш кылуу менен адамды камакка алуу жөнүндө тез арада билдирилет.
3. Эгерде 30 сутканын ичинде өткөрүп берилбесе, камакта олтурган адам прокурордун токтому боюнча бошотулууга тийиш. Кайталап камакка алууга ушул берененин 1-бөлүгүнө ылайык өткөрүп берүү жөнүндө жаңы талапты карап чыккандан кийин гана жол берилет.
526-берене. Өткөрүп берилүүчү адамды берүү 1. Кыргыз Республикасы өткөрүп берилүүчү адамды берүүнүн орду, датасы жана убактысы
жөнүндө чет мамлекетке билдирет. Эгерде бул адам өткөрүп берүү үчүн белгиленген күндөн тартып 15 сутканын ичинде кабыл алынбаса, ал, камактан бошотулушу мүмкүн.
2. Эгерде чет мамлекет өзүнө байланышпаган кырдаалдардан улам өткөрүп берилүүчү адамды кабыл ала албаса жана бул жөнүндө Кыргыз Республикасына билдирсе, өткөрүп берүү датасы жылдырылышы мүмкүн. Ошол эле тартипте, эгерде Кыргыз Республикасы өзүнө байланышпаган кырдаалдардан улам өткөрүп берилүүчү адамды өткөрүп бере албаса, өткөрүп берүү датасы жылдырылышы мүмкүн.
3. Кандай болгон күндө да, адамды өткөрүп берүү үчүн белгиленген күндөн тартып 30 сутка өткөндөн кийин, ал бошотулууга тийиш.
527-берене. Буюмдарды берүү 1. Жаранды чет мамлекеттин компетенттүү органына өткөрүп берген учурда, кылмыштын
куралы болуп саналган буюмдар, ошондой эле кылмыштын издери бар буюмдар берилет. Бул буюмдар өтүнүч боюнча жана адам өлгөндүгүнөн улам же башка себептер боюнча аны өткөрүп берүү мүмкүн болбогон учурда берилет.
2. Эгерде ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн буюмдар башка иш боюнча өндүрүш үчүн зарыл болсо, алар убактылуу кармалышы мүмкүн.
3. Үчүнчү жактардын мыйзамдуу укуктарын камсыз кылуу үчүн, ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн буюмдар иш боюнча өндүрүш аяктагандан кийин буюмдарды кайра кайтаруу жөнүндө чет мамлекеттин уюмунун милдеттенмелери бар болгондо гана берилет.
65-глава. Эркинен ажыратууга соттолгон адамды ал жараны болуп саналган мамлекетте жазаны өтөө үчүн
өткөрүп берүү
528-берене. Эркинен ажыратууга соттолгон адамды ал жараны болуп саналган мамлекетте жазаны өтөө үчүн өткөрүп берүүгө негиздер
Кыргыз Республикасынын соту эркинен ажыратууга соттогон адамды ал жараны болуп саналган мамлекетте жазаны өтөө үчүн берүүгө, буга тете чет мамлекеттин соту эркинен ажыратууга соттогон Кыргыз Республикасынын жаранын же болбосо Кыргыз Республикасынын аймагында туруктуу жашап жаткан жарандыгы жок адамды Кыргыз Республикасында жазаны өтөө үчүн берүүгө негиз болуп Башкы прокуратуранын сунуштамасын, буга тете Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине же болбосо Кыргыз Республикасынын компетенттүү органдарынын чет мамлекеттин компетенттүү органдары менен өз ара мамиле принцибинин негизиндеги жазуу жүзүндөгү макулдашуусуна ылайык, чет мамлекеттин компетенттүү органдарынын сунуштамасын кароонун натыйжасы боюнча соттун чечими саналат.
529-берене. Эркинен ажыратууга соттолгон адамды өткөрүп берүү менен байланышкан маселелерди соттун кароосунун тартиби
1. Эркинен ажыратууга соттолгон адамды ушул адам жараны болуп саналган мамлекетте жаза өтөшү үчүн берүү жөнүндө чет мамлекеттин Башкы прокуратурасынын сунушун, буга тете соттолгон адамдын, анын өкүлүнүн, компетенттүү органынын кайрылуусун сот ушул Кодексте белгиленген тартипте жана мөөнөттөрдө карайт.
2. Зарыл маалыматтар толук эместигинен же жоктугунан улам, соттолгон адамды берүү жөнүндө маселени соттун кароосу мүмкүн болбогон учурда, судья аны кароону кийинкиге калтырууга жана жетпей жаткан маалыматтарды суроого же соттолгон адамдын кайрылуусун карабастан, Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык, зарыл маалыматты чогултуу үчүн, ошондой эле соттолгон адамды берүү жөнүндө маселени чет мамлекеттин компетенттүү органы менен алдын ала макулдашуу үчүн Кыргыз Республикасынын компетенттүү органына жөнөтүүгө укуктуу.
530-берене. Соттолгон адамды ал жараны болуп саналган мамлекетте жазаны өтөө үчүн өткөрүп берүүнүн шарттары жана тартиби
1. Кыргыз Республикасында соттолгон адамды ал жараны болуп саналган мамлекетте жазаны өтөө үчүн өткөрүп берүүгө бул адам эркинен ажыратуу түрүндөгү жазаны өтөп бүткөнгө чейин, соттолгон адамдын, анын мыйзамдуу өкүлүнүн же жакын туугандарынын, жубайынын өтүнүчү боюнча, ошондой эле соттолгон адамдын макулдугу менен тиешелүү мамлекеттин компетенттүү органынын өтүнүчү боюнча жол берилет.
Эгерде соттолгон адам жаш курагынан, дене-бойлук же психикалык абалынан улам өз эркин ыктыярдуу түрдө билдире албаса, аны өткөрүп берүү анын мыйзамдуу өкүлүнүн жазуу жүзүндөгү макулдугу менен жүзөгө ашырылат.
2. Өткөрүп берүү өкүм мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин гана Башкы прокурордун же анын орун басарларынын чечими боюнча жүргүзүлөт, алар болуп өткөн өткөрүп берүү жөнүндө өкүм чыгарган сотко билдирет.
531-берене. Эркинен ажыратууга соттолгон адамды жазаны өтөө үчүн чет мамлекетке берүүдөн баш тартуу
Эркинен ажыратууга соттолгон адамды өзү жараны болуп саналган мамлекетте жазаны өтөө үчүн берүүдөн төмөнкүдөй учурларда баш тартылышы мүмкүн:
1) эгерде адамдын соттолушуна негиз болгон жосун соттолгон адам жараны болуп саналган мамлекеттин мыйзамдары боюнча кылмыш деп табылбаса;
2) эгерде мөөнөтү эскиргендигинен улам же тиешелүү мамлекеттин мыйзамдарында каралган башка негиз боюнча, жазаны чет мамлекетте аткарууга мүмкүн болбосо;
3) эгерде соттолгон адамдан же чет мамлекеттен жарандык доого карата өкүмдү аткаруунун кепилдиктери алынбаса;
4) эгерде соттолгон адамды эл аралык келишимде каралган шарттарда берүү жөнүндө макулдашууга жетишилбесе;
5) эгерде соттолгон адамдын Кыргыз Республикасында туруктуу жашаган жери бар болсо; 6) эгерде бул Кыргыз Республикасынын улуттук кызыкчылыктарына залал келтириши мүмкүн
болсо; 7) эгерде соттолгон адам айыкпас же оор дартка чалдыкса; 8) эгерде соттолгон адамды өткөрүп берүү жөнүндө өтүнүч алынган учурга карата эркинен
ажыратуу мөөнөтүнүн өтө элек бөлүгү 6 айдан аз болсо; 9) эгерде чет мамлекеттин соту же компетенттүү органы Кыргыз Республикасынын сотунун
өкүмүн тааныбаса же болбосо Кыргыз Республикасынын сотунун өкүмүн соттолгон адамдын жазаны чет мамлекеттин аймагында өтөөсүнүн тартибин жана шарттарын белгилебестен тааныса.
532-берене. Кыргыз Республикасынын жаранынын жазаны өтөөсү жөнүндө өтүнмөнү кароо
1. Чет мамлекеттин соту эркинен ажыратууга соттогон Кыргыз Республикасынын жараны же Кыргыз Республикасынын аймагында туруктуу жашап жаткан жарандыгы жок адам, анын мыйзамдуу өкүлү же жакын туугандары, жубайы, ошондой эле соттолгон адамдын макулдугу менен чет мамлекеттин компетенттүү органдары соттолгон адамдын жазаны Кыргыз Республикасында өтөөсү жөнүндө өтүнмө менен Башкы прокуратурага кайрыла алат.
2. Башкы прокуратура соттолгон адамды жазаны андан ары өтөө үчүн Кыргыз Республикасына өткөрүп берүү жөнүндө маселени карап чыгууга зарыл болгон документтерди чет мамлекеттин компетенттүү органдарынан суратууга укуктуу.
3. Башкы прокуратура чечим кабыл алуу үчүн сотко өтүнүч киргизет. 4. Өтүнмө канааттандырылган учурда Башкы прокурор же анын орун басарлары чет
мамлекеттин сотунун өкүмүн аткаруу жөнүндө сунуштаманы Жогорку сотко киргизет.
533-берене. Кыргыз Республикасынын эркинен ажыратууга соттолгон жаранын жазаны өтөө үчүн өткөрүп берүүдөн баш тартуу
Кыргыз Республикасынын эркинен ажыратууга соттолгон жаранын өткөрүп берүүдөн төмөнкүдөй учурларда баш тартылышы мүмкүн:
1) эгерде бул Кыргыз Республикасынын улуттук кызыкчылыктарына зыян келтириши мүмкүн болсо;
2) эгерде соттолгон адам айыкпас же өзгөчө катуу оорудан жабыркап жатса; 3) эгерде соттолгон адамдын тындырылбаган жарандык доосу бар болсо; 4) эгерде мөөнөтү эскиришинен улам жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында
каралган башка себептерден улам жаза Кыргыз Республикасынын аймагында аткарылышы мүмкүн болбосо;
5) эгерде жаран жасаган кылмышы үчүн Кыргыз Республикасынын аймаганда жаза тарткан же акталган болсо же болбосо иш кыскартылган болсо, буга тете адам Кыргыз Республикасынын компетенттүү органы тарабынан жазадан бошотулса.
534-берене. Чет мамлекеттин сотунун өкүмүн аткарууга байланышкан маселелерди соттун чечүүсүнүн тартиби
1. Башкы прокурордун сунуштамасын Жогорку сот соттолгон адамдын катышуусуз эле, ушул Кодексте белгиленген тартипте жана мөөнөттөрдө, өкүмдү аткаруу менен байланышкан маселелерди чечүү үчүн сот отурумунда карайт.
2. Чет мамлекеттин сотунун өкүмүн аткаруу жөнүндө Жогорку соттун токтомунда төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) чет мамлекеттин сотунун аталышы, өкүм чыгаруу убактысы жана орду; 2) соттолгон адамдын Кыргыз Республикасындагы акыркы жашаган жери, анын соттолгонго
чейинки иштеген жери жана ишинин түрү жөнүндө маалыматтар; 3) жаран жасагандыгы үчүн күнөөлүү деп таанылган кылмыштын Квалификациясы жана ал
кайсы жазыктык мыйзамдын негизинде соттолгондугу; 4) соттолгон адам жасаган кылмыш үчүн жоопкерчиликти караган Кыргыз Республикасынын
жазыктык мыйзамы; 5) соттолгон адам Кыргыз Республикасында өтөөгө тийиш болгон жазанын (негизги жана
кошумча) түрү жана мөөнөтү, жаза башталган жана аяктаган мөөнөт, колониянын түрү, доо боюнча залалдын ордун толтуруунун тартиби.
3. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамы боюнча бул кылмыш үчүн эркинен ажыратуу мөөнөтүнүн чеги өкүм боюнча дайындалган мөөнөттөн аз болсо, Жогорку сот бул жорукту жасагандыгы үчүн эркинен ажыратуунун Кыргыз Республикасынын мыйзамында каралган максималдуу мөөнөтүн аныктайт. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамы боюнча жаза катары эркинен ажыратуу каралбаса, Жогорку сот бул кылмыш үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген чектердеги жана чет мамлекеттин сотунун дайындаган өкүмүнө кыйла ылайык келген жазаны аныктайт.
Эгерде чет мамлекеттин сотунун өкүмү бардыгы Кыргыз Республикасында кылмыш болуп саналбаган эки же бир нече жоруктарга тиешелүү болсо, анда сот чет мамлекеттин сотунун өкүмү боюнча дайындалган жазанын кайсы бөлүгү кылмыш болуп саналган жоруктарга карата колдонула тургандыгын аныктайт.
4. Жогорку соттун токтому ал чыгарылган учурдан тартып күчүнө кирет жана аткарууну камсыз кылуу үчүн Башкы прокуратурага жөнөтүлөт.
5. Чет мамлекеттин сотунун өкүмү жокко чыгарылган же болбосо чет мамлекетте чыгарылган мунапыс же кечирим берүү актысы колдонулган учурда, Кыргыз Республикасында жаза өтөп жаткан адамга карата кайра каралган өкүмдү аткаруунун, ошондой эле мунапысты же кечирим берүүнү колдонуунун маселелери ушул берененин эрежелери боюнча чечилет.
535-берене. Кабыл алынган соттолгон адамдарга карата жазаны аткарууну уюштуруу 1. Соттолгон адамды жазаны Кыргыз Республикасында өтөө үчүн кабыл алуу жөнүндө суроо-
талап канааттандырылгандан кийин жана ушундай өткөрүп берүүгө чет мамлекеттин компетенттүү органынын макулдугу алынгандан кийин Башкы прокуратура бул адамды өткөрүп берүүнүн ордун, убагын жана тартибин макулдашуу жөнүндө жана бул адамды Кыргыз Республикасынын жазыктык- аткаруу системасына өткөрүп берүүнү уюштуруу жөнүндө ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга тапшырма берет.
2. Кабыл алынган соттолгон адамдарга карата жазаны Кыргыз Республикасында аткаруу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.
3. Кабыл алынган соттолгон адамдарга карата Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же Кыргыз Республикасынын эл аралык келишиминде каралган тартипте шарттуу-мөөнөтүнөн мурда бошотуу, мунапыс колдонулушу мүмкүн же кечирим берүү, медициналык мүнөздөгү мажбурлоо чараларын токтотуу же өзгөртүү жүзөгө ашырылышы мүмкүн.
Кыргыз Республикасынын Президенти А.Атамбаев
2016-жылдын 22- Кыргыз Республикасынын декабрында Жогорку Кеңеши тарабынан
кабыл алынган
УГОЛОВНО-ПРОЦЕССУАЛЬНЫЙ КОДЕКС КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
г.Бишкек, от 2 февраля 2017 года № 20
(Вводится в действие Законом КР от 24 января 2017 года N 10 с 1 января 2019 года)
ОБЩАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ I. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 1. Законодательство Кыргызской Республики об уголовном судопроизводстве и сфера его действий
Статья 1. Законодательство Кыргызской Республики об уголовном судопроизводстве
1. Уголовное судопроизводство на территории Кыргызской Республики осуществляется в соответствии с Конституцией Кыргызской Республики (далее - Конституция) и настоящим Кодексом.
2. Уголовно-процессуальное законодательство Кыргызской Республики, состоит из настоящего Кодекса, основанного на Конституции, общепризнанных принципов международного права, а также вступивших в установленном законом порядке в силу международных договоров, участницей которых является Кыргызская Республика (далее - международные договоры Кыргызской Республики).
Нормы международных договоров по правам человека имеют прямое действие и приоритет над нормами других международных договоров.
3. Положения законов Кыргызской Республики, регулирующих порядок уголовного судопроизводства, подлежат применению только при условии включения их в настоящий Кодекс.
4. Если в ходе уголовного судопроизводства возникает необходимость рассмотрения вопроса, который должен быть решен в соответствии с Гражданским кодексом Кыргызской Республики (далее - Гражданский кодекс) или Кодексом Кыргызской Республики о нарушениях (далее - Кодекс о нарушениях), он решается в соответствующем порядке.
Статья 2. Действие настоящего Кодекса в пространстве
Уголовное судопроизводство на территории Кыргызской Республики, независимо от места совершения преступления либо проступка, ведется в соответствии с настоящим Кодексом, если международным договором Кыргызской Республики не установлены иные правила действия настоящего Кодекса в пространстве.
Статья 3. Действие настоящего Кодекса во времени
1. Уголовное судопроизводство осуществляется в соответствии с законом, действующим на момент выполнения процессуального действия, принятия процессуального решения, если иное не установлено настоящим Кодексом.
2. Уголовно-процессуальный закон, возлагающий новые обязанности, отменяющий или умаляющий прямо или косвенно право участников процесса, ограничивающий их использование дополнительными условиями, обратной силы не имеет.
Статья 4. Действие настоящего Кодекса в отношении иностранных граждан и лиц без гражданства
1. Уголовное судопроизводство в отношении иностранных граждан, лиц без гражданства, а также иностранных юридических лиц на территории Кыргызской Республики ведется в соответствии с нормами настоящего Кодекса, если международными договорами Кыргызской Республики о взаимной правовой помощи не предусмотрено иное.
2. Процессуальные действия, предусмотренные настоящим Кодексом, в отношении лиц, пользующихся иммунитетом в соответствии с общепризнанными принципами и нормами международного права и международными договорами Кыргызской Республики, производятся с согласия иностранного государства, на службе которого находится или находилось лицо, пользующееся иммунитетом, или международной организации, членом персонала которой оно
является или являлось. Информация о том, пользуется ли соответствующее лицо иммунитетом и каков объем такого иммунитета, предоставляется уполномоченным государственным органом.
Статья 5. Определение основных понятий, содержащихся в настоящем Кодексе
Содержащиеся в настоящем Кодексе понятия имеют, если нет особых указаний в законах, следующие значения:
1) апелляционная инстанция - суд, рассматривающий уголовные дела и (или) дела о проступках по жалобам и представлениям на не вступившие в законную силу приговоры и постановления, вынесенные судом первой инстанции, а также на постановления, вынесенные следственным судьей в порядке судебного контроля;
2) близкие родственники - родители, дети, усыновители, усыновленные, полнородные и неполнородные братья и сестры, дедушка, бабушка, внуки;
3) вердикт - решение коллегии присяжных заседателей по поставленным перед ней вопросам, включая основной вопрос о невиновности или виновности обвиняемого;
4) выдача лица - передача одним государством другому государству лица для его уголовного преследования или исполнения приговора, которая возможна при условии, что лицо, подлежащее выдаче, совершило на территории запрашивающего государства преступление, признаваемое таковым уголовным законодательством запрашиваемого государства;
5) государственный обвинитель - прокурор, поддерживающий от имени государства обвинение в суде по уголовному делу и (или) делу о проступке;
6) дело о проступке - производство, ведущееся уполномоченным должностным лицом органа дознания по поводу одного или нескольких совершенных проступков;
7) депонирование показаний свидетеля и потерпевшего - проведение в ходе досудебного производства следственным судьей допроса свидетеля или потерпевшего по ходатайству одной из сторон с целью заблаговременного обеспечения (сохранения) судебных доказательств при наличии оснований, что в силу объективных причин впоследствии допросить их в ходе судебного разбирательства станет невозможным, либо необходимости обеспечения безопасности свидетеля или потерпевшего;
8) досудебное производство - уголовное судопроизводство с момента регистрации заявления, сообщения о преступлении и (или) проступке в Едином реестре преступлений и проступков до направления прокурором материалов дела в суд для рассмотрения его по существу;
9) Единый реестр преступлений и проступков - электронная база данных, в которую вносятся сведения о начале досудебного производства, процессуальных действиях, движении уголовного дела и (или) дела о проступках, заявителях и участниках уголовного судопроизводства;
10) жалоба - письменное возражение, приносимое участниками уголовного судопроизводства на решение и (или) действие (бездействие) органа дознания, следователя, прокурора, следственного судьи, суда;
11) жилище - индивидуальный жилой дом с входящими в него жилыми и нежилыми помещениями, жилое помещение независимо от формы собственности, входящее в жилищный фонд и используемое для постоянного или временного проживания, а равно иное помещение или строение, не входящее в жилищный фонд, но используемое для временного проживания;
12) законные представители - родители, усыновители, опекуны или попечители несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого либо потерпевшего, свидетеля, представители учреждений или организаций, на попечении которых находятся указанные лица, уполномоченного государственного органа по защите детей;
13) запрос о международной правовой помощи по уголовным делам - оформленный в соответствии с требованиями международного договора и национального законодательства документ, направляемый в адрес компетентного органа или должностного лица иностранного государства с просьбой осуществить определенные процессуальные действия по уголовному делу;
14) защита - процессуальная деятельность, осуществляемая стороной защиты в целях обеспечения прав и интересов лиц, которые подозреваются в совершении преступления или проступка, опровержения или смягчения обвинения, а также реабилитации лиц, неправомерно подвергшихся уголовному преследованию;
15) заявитель - лицо, обратившееся к органу дознания, следователю, прокурору, следственному судье, суду в порядке уголовного судопроизводства;
16) иной объект, находящийся в собственности или ином праве - транспортное средство, земельный участок, гараж, иное строение или помещение бытового, служебного, хозяйственного, производственного и иного назначения, находящиеся в собственности или ином праве;
17) кассационная инстанция - судебная коллегия Верховного суда Кыргызской Республики (далее - Верховный суд), рассматривающая уголовные дела и (или) дела о проступках по жалобам и представлениям на вступившие в законную силу приговоры и определения суда апелляционной инстанции;
18) медиация - добровольная процедура урегулирования дела о проступке или уголовного дела между подозреваемым, обвиняемым и потерпевшим при содействии медиатора (медиаторов) в целях достижения ими взаимоприемлемого соглашения;
19) медиатор - независимое физическое лицо, отвечающее требованиям закона о медиации, оказывающее помощь подозреваемому, обвиняемому и потерпевшему в проведении медиации;
20) мера пресечения - мера, временно ограничивающая права и свободы лица, применяемая следственным судьей, судом в отношении подозреваемого, обвиняемого;
21) ночное время - промежуток времени с 22.00 до 06.00 часов;
22) органы дознания - государственные органы, уполномоченные осуществлять производство по делам о проступках и другие процессуальные действия;
23) передача лица, осужденного к лишению свободы - передача лица, осужденного судом одного государства, для дальнейшего отбывания наказания в другое государство, гражданином которого оно является либо постоянно проживает на его территории;
24) постановление - решение, за исключением приговора, вынесенное судьей единолично при производстве по уголовному делу или делу о проступках; решение следственного судьи; судебный акт Верховного суда, вынесенный при пересмотре соответствующего судебного акта, вступившего в законную силу; решение уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, руководителя следственного органа, прокурора, вынесенное при досудебном производстве;
25) председательствующий - судья, который руководит судебным заседанием при коллегиальном рассмотрении уголовного дела и (или) дела о проступке, а также судья, рассматривающий уголовное дело или дело о проступке единолично;
26) представление - акт реагирования прокурора на судебный акт, вносимый в порядке, установленном настоящим Кодексом;
27) приговор - решение о невиновности или виновности обвиняемого и назначении ему наказания либо об освобождении его от наказания, вынесенное судом первой или апелляционной инстанции;
28) присяжный заседатель - гражданин Кыргызской Республики, включенный в установленном законодательством порядке в списки кандидатов в присяжные заседатели и отобранный к участию в рассмотрении уголовного дела;
29) пробационный доклад - заключение органов пробации о социально-психологическом портрете обвиняемого на основе исследования его личности, социально-бытовых условий и иных обстоятельств, способствовавших совершению преступления, и выводов о возможности (невозможности) применения пробационного надзора;
30) прокурор - Генеральный прокурор Кыргызской Республики (далее - Генеральный прокурор), прокуроры областей, города Бишкек, районные (городские) прокуроры, военные прокуроры и прокуроры, приравненные к районным (городским) прокурорам, их заместители и иные должностные лица органов прокуратуры, участвующие в уголовном судопроизводстве и наделенные соответствующими полномочиями;
31) процессуальное действие - следственное, судебное или иное действие, предусмотренное настоящим Кодексом;
32) процессуальное соглашение о сотрудничестве - соглашение между сторонами обвинения и защиты, в котором указанные стороны определяют условия сотрудничества и последствия такого сотрудничества;
33) реабилитация - порядок восстановления прав и свобод лица, незаконно или необоснованно подвергнутого уголовному преследованию, и возмещения причиненного ему материального ущерба и (или) морального вреда;
34) реабилитированный - лицо, имеющее право на возмещение материального ущерба и (или) морального вреда, причиненного ему в связи с незаконным или необоснованным уголовным преследованием;
35) реплика - замечание участника прений сторон в судебном заседании относительно сказанного в речах других участников;
36) розыскные меры - меры, принимаемые уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, а также органом дознания по поручению следователя или уполномоченного должностного лица органа дознания для установления лица, подозреваемого в совершении преступления;
37) руководитель следственного подразделения - должностное лицо, возглавляющее соответствующее следственное подразделение, а также его заместитель;
38) свидетельский иммунитет - право лица не давать показания против себя и своих близких родственников, супруга (супруги), а также в иных случаях, предусмотренных настоящим Кодексом;
39) следователь - должностное лицо, уполномоченное осуществлять досудебное производство по уголовным делам;
40) следственные действия - действия по собиранию и исследованию сведений, имеющих значение для дела, осуществляемые уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, прокурором в установленном настоящим Кодексом порядке;
41) следственный судья - судья, применяющий меры, ограничивающие права и свободы подозреваемого, обвиняемого, осуществляющий судебный контроль за законностью процессуальных действий и решений уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, руководителя следственного подразделения, прокурора;
42) соглашение о примирении - письменное соглашение по делам о проступках, уголовным делам и по делам частно-публичного обвинения между подозреваемым, обвиняемым и потерпевшим, достигнутое ими самостоятельно или с помощью медиатора;
43) сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей - лицо, уполномоченное представлять законные интересы несовершеннолетних в органах дознания, следствия, прокуратуры, суда и учреждениях исполнения наказания;
44) специальные следственные действия - это действия, проводимые без информирования вовлеченных в уголовное судопроизводство лиц, интересы которых они затрагивают, и направленные на выяснение обстоятельств, получение сведений, подлежащих доказыванию в уголовном судопроизводстве, когда следственными действиями установить это не представляется возможным;
45) специальные познания - профессиональные знания и умения в области науки, техники, искусства или ремесла, необходимые для решения вопросов при досудебном производстве и рассмотрении в суде уголовного дела и (или) дела о проступке;
46) сторона защиты - подозреваемый, обвиняемый, а также их законный представитель, защитник, лицо, ответственное за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда;
47) сторона обвинения - уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, руководитель следственного подразделения, прокурор, частный обвинитель, потерпевший, его законный представитель и представитель;
48) суд - орган, осуществляющий правосудие по уголовным делам и делам о проступках во всех судебных инстанциях;
49) суд первой инстанции - районный и приравненный к нему городской суд, уполномоченный на непосредственное исследование и установление в судебном заседании обстоятельств дела и вынесение по нему соответствующего решения;
50) уголовное преследование - процессуальная деятельность, осуществляемая стороной обвинения в целях изобличения подозреваемого, обвиняемого в совершении преступления и (или) проступка;
51) уголовное судопроизводство - совокупность процессуальных действий и решений, осуществляемых по конкретному уголовному делу и (или) делу о проступке в ходе его досудебного производства, судебного разбирательства и исполнения постановления следственного судьи, решения суда;
52) уполномоченное должностное лицо органа дознания - должностное лицо, осуществляющее производство по делу о проступке;
53) фактическое задержание - момент фактического лишения свободы передвижения лица, в отношении которого имеется обоснованное подозрение в совершении преступления и (или) проступка;
54) частный обвинитель - потерпевший или его законный представитель и представитель;
55) частное определение - решение, выносимое следственным судьей, которым обращается внимание прокурора на установленные по делу факты нарушения закона, требующие принятия мер;
56) экспертная организация - специализированная организация, уполномоченный государственный орган, созданные для организации и производства экспертизы;
57) электронный документ - документ, в котором информация предоставлена в электронно-цифровой форме и удостоверена посредством электронной цифровой подписи.
Глава 2. Задачи и принципы уголовного судопроизводства
Статья 6. Задачи уголовного судопроизводства
Задачами уголовного судопроизводства являются:
1) защита личности, общества и государства от преступлений и проступков;
2) защита личности от незаконного и необоснованного обвинения, осуждения, ограничения ее прав и свобод;
3) быстрое и полное расследование преступлений и проступков;
4) изобличение и привлечение к уголовной ответственности лиц, совершивших преступления и проступки;
5) справедливое судебное разбирательство и правильное применение уголовного закона;
6) незамедлительная и полная реабилитация в случаях незаконного обвинения или осуждения невиновного;
7) обеспечение возмещения материального ущерба и морального вреда.
Статья 7. Принцип верховенства права и законности
1. Уголовное судопроизводство в Кыргызской Республике осуществляется с соблюдением принципа верховенства права, в соответствии с которым человек, его права и свободы признаются наивысшими ценностями.
2. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, следственный судья, суд, иные органы и лица, участвующие в уголовном судопроизводстве, обязаны строго соблюдать положения Конституции, настоящего Кодекса и других законов Кыргызской Республики.
Статья 8. Принцип осуществления правосудия только судом
Правосудие по уголовным делам и по делам о проступках в Кыргызской Республике осуществляется только судом. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, уголовное судопроизводство осуществляется с участием присяжных заседателей.
Статья 9. Принцип независимости судей
1. Судьи независимы и подчиняются только Конституции и законам Кыргызской Республики.
2. Вмешательство в деятельность судей по осуществлению правосудия запрещается и влечет ответственность по закону.
3. Независимость судей гарантируется Конституцией.
Статья 10. Принцип обеспечения доступа к правосудию
1. Прокурор, следователь и орган дознания обязаны в каждом случае обнаружения признаков преступления и проступка в пределах своей компетенции начать досудебное производство, принять все предусмотренные законом меры к установлению события преступления, проступка, лица, совершившего преступление или проступок.
2. Суд, прокурор, следователь и орган дознания обязаны обеспечить потерпевшим от преступления либо проступка доступ к правосудию и компенсацию причиненного вреда в случаях и порядке, установленных законом.
Статья 11. Принцип уважения чести и достоинства личности
1. Уважение чести и достоинства личности обязательно для всех органов и лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве.
2. Недопустимо применение угроз, насилия и иных незаконных мер при проведении следственных, судебных и иных процессуальных действий.
3. Содержание лица, в отношении которого в качестве меры пресечения избрано заключение под стражу, а также лица, задержанного по подозрению в совершении преступления и (или) проступка, должно осуществляться в условиях, исключающих угрозу его жизни и здоровью.
4. Никто из участвующих в деле лиц не может подвергаться насилию, пыткам и другому жестокому или унижающему человеческое достоинство обращению и наказанию.
Статья 12. Принцип неприкосновенности личности
1. Никто не может быть заключен под стражу иначе как на основании и в порядке, предусмотренных настоящим Кодексом. До судебного решения лицо может быть подвергнуто задержанию на срок не более 48 часов, а в отношении несовершеннолетнего лица - не более 24 часов.
2. Суд, прокурор, следователь и орган дознания обязаны немедленно освободить всякого незаконно задержанного или лишенного свободы или незаконно помещенного в медицинский или психиатрический стационар, или содержащегося под стражей свыше срока, предусмотренного настоящим Кодексом.
3. Любые доказательства, полученные путем применения пыток или жестокого обращения, не должны быть приняты в суде.
Статья 13. Принцип охраны прав и свобод человека и гражданина в уголовном судопроизводстве
1. Каждому гарантируется на всех стадиях уголовного судопроизводства судебная защита его прав и свобод.
2. Суд, прокурор, следователь и орган дознания обязаны обеспечить охрану прав и свобод граждан, участвующих в уголовном процессе, создавать условия для их осуществления, принимать своевременные меры к удовлетворению законных требований участников процесса.
3. Никто не обязан свидетельствовать против себя самого, своего (своей) супруга (супруги) и (или) близких родственников, круг которых определяется настоящим Кодексом.
4. Вред, причиненный гражданину в результате нарушения его прав и свобод при производстве по уголовному делу, подлежит возмещению по основаниям и в порядке, установленных законом.
5. При наличии достаточных данных о том, что потерпевшему, свидетелю или другим участвующим в деле лицам, а также их близким родственникам, супругу (супруге) угрожают насилием, уничтожением или повреждением имущества либо иными опасными противоправными действиями, суд, прокурор, следователь, орган дознания обязаны в пределах своей компетенции принять предусмотренные законом меры к охране жизни, здоровья, чести, достоинства и имущества этих лиц.
6. Суд, в случае обнаружения фактов, указывающих на невиновность обвиняемого, обязан оправдать его.
7. Прокурор, в случае обнаружения фактов, указывающих на невиновность подозреваемого, обвиняемого, обязан принять меры для прекращения уголовного преследования данного лица, а в отношении обвиняемого - отказаться от поддержания обвинения в суде.
8. Следователь, в случае обнаружения фактов, указывающих на невиновность подозреваемого, обвиняемого, обязан прекратить уголовное преследование в отношении данного лица.
9. Никто не может быть осужден лишь на основе его собственного признания в совершении преступления и (или) проступка.
Статья 14. Принцип неприкосновенности жилища и иных объектов
1. Каждый имеет право на неприкосновенность жилища и иных объектов, находящихся у него в собственности или ином праве. Никто не может проникать в жилище и иные объекты, находящиеся у него в собственности или ином праве, против воли человека, в пользовании которого они находятся.
2. Производство обыска, выемки, осмотра и осуществление иных процессуальных действий, а также проникновение в жилище и иные объекты, находящиеся в собственности или ином праве, допускаются лишь на основании судебного решения.
3. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, обыск, выемка, осмотр и осуществление иных процессуальных действий, а также проникновение в жилище или иные объекты, находящиеся в собственности или ином праве, допускаются без судебного решения. Законность и обоснованность таких действий подлежат рассмотрению судом.
4. Гарантии и ограничения, установленные настоящей статьей, распространяются также на юридические лица.
Статья 15. Принцип неприкосновенности собственности
1. Собственность неприкосновенна. Никто не может быть произвольно лишен своего имущества. Изъятие имущества помимо воли собственника допускается только по решению суда.
2. Изъятие принадлежащего собственнику имущества возможно при условии, если оно является вещественным доказательством по делу, а также в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Кодексом.
Статья 16. Принцип охраны личной жизни, тайны переписки, телефонных и иных переговоров, почтовых, телеграфных, электронных и иных сообщений
1. Ограничение права гражданина на тайну переписки, телефонных и иных переговоров, почтовых, телеграфных, электронных и иных сообщений допускается только на основании судебного решения.
2. Наложение ареста на почтовые, телеграфные отправления и их выемка в учреждениях связи, контроль и запись телефонных и иных переговоров, получение информации о соединениях между абонентами и (или) абонентскими устройствами могут производиться только на основании судебного решения.
Статья 17. Презумпция невиновности
1. Каждый считается невиновным в совершении преступления или/и проступка, пока его виновность не будет доказана в предусмотренном законом порядке и установлена вступившим в законную силу судебным приговором.
2. Никто не обязан доказывать свою невиновность. Бремя доказывания вины и опровержения доводов, приводимых в защиту подозреваемого, обвиняемого, лежит на стороне обвинения.
3. Любые сомнения в виновности толкуются в пользу обвиняемого.
4. Обвинительный приговор не может быть основан на предположениях.
Статья 18. Принцип осуществления уголовного судопроизводства на основе равноправия и состязательности сторон
1. Уголовное судопроизводство осуществляется на основе равноправия и состязательности сторон обвинения и защиты.
2. Обвинение, защита и разрешение дела судом отделены друг от друга и осуществляются разными органами и лицами.
3. Суд, сохраняя объективность и беспристрастность, создает необходимые условия для осуществления сторонами их процессуальных прав и обязанностей.
4. Стороны, участвующие в уголовном судопроизводстве, равноправны. Суд основывает процессуальное решение лишь на тех доказательствах, участие в исследовании которых на равных основаниях было обеспечено каждой из сторон.
5. Стороны избирают в ходе уголовного судопроизводства свою позицию, способы и средства ее отстаивания самостоятельно и независимо от суда, других органов и лиц. Суд по ходатайству стороны обязан оказывать ей содействие в получении необходимых материалов в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
Статья 19. Принцип обеспечения подозреваемому, обвиняемому права на защиту
1. Подозреваемый, обвиняемый имеют право на защиту. Суд, прокурор, следователь, орган дознания обязаны обеспечить подозреваемому, обвиняемому возможность защищаться установленными настоящим Кодексом средствами и способами.
2. Право на защиту обеспечивается также лицу, в отношении которого ведется производство по применению принудительных мер медицинского характера.
3. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, обязательное участие защитника и (или) законного представителя подозреваемого, обвиняемого обеспечивается должностными лицами, осуществляющими уголовное судопроизводство.
4. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, подозреваемый, обвиняемый имеют право пользоваться гарантированной государством юридической помощью.
Статья 20. Принцип языка уголовного судопроизводства
1. Уголовное судопроизводство ведется на государственном и (или) официальном языке.
2. Участвующим в деле лицам, не владеющим языком, на котором ведется судопроизводство, обеспечивается право делать заявления, давать показания, заявлять ходатайства, знакомиться с материалами дела, выступать в суде на родном языке и пользоваться услугами переводчика.
Статья 21. Принцип обжалования процессуальных действий (бездействия) и решений
Действия (бездействие) и решения суда, прокурора, следователя, органа дознания могут быть обжалованы в установленном настоящим Кодексом порядке.
Статья 22. Принцип беспристрастности и свободной оценки доказательств
1. При исполнении своих обязанностей судья, присяжный, прокурор и следователь не должны находиться под воздействием предубеждения или личной заинтересованности в исходе дела, испытывать предвзятость в отношении рассматриваемого им конкретного уголовного дела или неоправданно действовать в угоду интересов одной стороны в ущерб другой.
2. Судья оценивает доказательства по своему внутреннему убеждению, основанному на совокупности исследованных в судебном заседании доказательств, руководствуясь при этом законом.
3. Оценка доказательств уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, прокурором в ходе досудебного производства не имеет обязательного значения для судьи.
4. Никакие доказательства не имеют заранее установленной силы и оцениваются судьей в совокупности.
Глава 3. Уголовное преследование Статья 23. Виды уголовного преследования
1. В зависимости от характера и степени тяжести совершенного преступления уголовное преследование, включая обвинение в суде, осуществляется в частном, частно-публичном и публичном порядке.
2. Производство по делам о проступках, предусмотренных статьями 65 "Побои", 66 "Причинение легкого вреда здоровью", 67 "Причинение менее тяжкого вреда здоровью по неосторожности", 68 "Заражение венерической болезнью", 84 "Воспрепятствование осуществлению права на свободу совести и вероисповеданий" Кодекса Кыргызской Республики о проступках (далее - Кодекс о проступках), относятся к делам частного обвинения, производство которых начинается не иначе как по заявлению потерпевшего, его законного представителя, и подлежат прекращению в связи с примирением сторон. Примирение сторон допускается до удаления суда в отдельное помещение для постановления приговора.
3. К делам частно-публичного обвинения относятся проступки, предусмотренные Кодексом о проступках, за исключением проступков, предусмотренных частью 2 настоящей статьи, и преступления, предусмотренные статьей 132, частью 1 статьи 135, частью 1 статьи 139, статьями 140-142, частью 1 статьи 161, статьей 163, частью 1 статьи 172, частью 1 статьи 200, частью 1 статьи 201, частью 1 статьи 202, частью 1 статьи 203, частью 1 статьи 204, частью 1 статьи 205, частью 1 статьи 206, частью 1 статьи 209, частью 1 статьи 210, частью 1 статьи 266, статьями 296, 297 Уголовного кодекса Кыргызской Республики (далее - Уголовный кодекс).
Досудебное производство по делам частно-публичного обвинения начинается не иначе как по заявлению потерпевшего или его законного представителя и может быть прекращено за примирением сторон, в соответствии со статьей 61 Уголовного кодекса.
При совершении преступления, предусмотренного статьями 296, 297 Уголовного кодекса, лицом в состоянии опьянения примирение сторон не допускается.
4. Следователь, прокурор начинает досудебное производство о любом преступлении, указанном в части 3 настоящей статьи, и при отсутствии заявления потерпевшего или его законного представителя, если данное преступление совершено в отношении лица, которое в силу зависимого или беспомощного состояния либо по иным причинам не может защищать свои права и законные интересы.
5. Уголовные дела о преступлениях, за исключением указанных в частях 2 и 3 настоящей статьи, относятся к делам публичного обвинения. Уголовное преследование по этим делам осуществляется независимо от подачи заявления потерпевшим.
Статья 24. Обязанность осуществления уголовного преследования
1. Уголовное преследование от публичного обвинения осуществляют следователь, прокурор.
имени государства по делам публ уполномоченное должностное лицо
ичного органа
и частно- дознания,
2. В каждом случае обнаружения признаков преступления либо проступка уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор принимают предусмотренные настоящим Кодексом меры по установлению события преступления и (или) проступка, лица, подозреваемого в совершении преступления и (или) проступка.
3. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор в случаях, предусмотренных частью 5 статьи 23 настоящего Кодекса, уполномочены осуществлять уголовное преследование по делам независимо от волеизъявления потерпевшего.
4. Требования, поручения и запросы уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, предъявленные в пределах их полномочий, установленных настоящим Кодексом, обязательны для исполнения всеми учреждениями, предприятиями, организациями независимо от формы собственности, должностными лицами и гражданами.
Статья 25. Право граждан на осуществление или участие в уголовном преследовании и обвинении
1. Потерпевший, а в случае его смерти или неспособности по возрасту или состоянию здоровья выражать свою волю в уголовном судопроизводстве - любой из его совершеннолетних близких родственников, супруг (супруга) имеют право в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, участвовать в уголовном преследовании обвиняемого, а по делам частного обвинения - выдвигать и поддерживать обвинение.
2. Отказ прокурора во время судебного разбирательства от обвинения не лишает потерпевшего права поддерживать обвинение.
3. Если потерпевший или его правопреемник в любой момент производства придет к убеждению о невиновности (непричастности) подозреваемого, обвиняемого, то он вправе отказаться от уголовного преследования или поддержания обвинения и изложить следователю, прокурору, суду мотивы отказа.
Статья 26. Обстоятельства, исключающие производство по делу
1. Производство по делу подлежит прекращению:
1) за отсутствием события преступления и (или) события проступка;
2) за отсутствием в деянии состава преступления и (или) состава проступка;
3) за правомерностью деяния, причинившего вред, в силу уголовного закона либо Кодекса о проступках: необходимая оборона; мнимая оборона; крайняя необходимость; физическое или психическое принуждение; задержание лица, совершившего преступление либо проступок; исполнение закона, приказа (распоряжения), обязанностей по должности; обоснованный риск; выполнение специального задания;
4) за отсутствием заявления потерпевшего в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом;
5) в отношении лица, о котором имеются вступивший в законную силу приговор суда по тому же обвинению либо иное неотмененное судебное решение, установившее невозможность уголовного преследования;
6) в отношении лица, о котором имеется неотмененное постановление уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора о прекращении дела по тому же деянию;
7) в отношении умершего к моменту осуществления уголовного судопроизводства, за исключением случаев, когда производство по делу необходимо для реабилитации умершего или расследования дела в отношении других лиц;
8) в отношении лица, добровольно отказавшегося от доведения преступления до конца;
9) в отношении лица, подлежащего освобождению от уголовной ответственности в силу положений Особенных частей Кодекса о проступках и Уголовного кодекса;
10) в связи с декриминализацией деяния;
11) вследствие акта амнистии, если он устраняет применение наказания за совершенное деяние;
12) за истечением срока давности;
13) в связи с примирением сторон в соответствии с частью 3 статьи 23 настоящего Кодекса и статьей 39 Кодекса о проступках.
2. Если обстоятельства, указанные в пунктах 1 и 2 части 1 настоящей статьи, обнаруживаются в стадии судебного разбирательства, суд доводит разбирательство дела до конца и постановляет оправдательный приговор.
3. Прекращение дела по основаниям, указанным в пунктах 10, 11 и 12 части 1 настоящей статьи, не допускается, если обвиняемый возражает против этого. В этом случае производство по делу продолжается и завершается, при наличии к тому оснований, постановлением оправдательного приговора или обвинительного приговора с освобождением осужденного от отбывания наказания.
4. Обстоятельства, указанные в пунктах 1, 2, 3 части 1 настоящей статьи, относятся к реабилитирующим.
РАЗДЕЛ II. СУБЪЕКТЫ УГОЛОВНОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА
Глава 4. Суд Статья 27. Суд
1. Суд осуществляет правосудие по уголовным делам и (или) делам о проступках.
2. Уголовные дела и (или) дела о проступках должны быть рассмотрены независимым, компетентным и беспристрастным судом.
Статья 28. Состав суда
1. Рассмотрение уголовных дел и дел о проступках осуществляется судьей единолично или судом коллегиально. Состав суда для рассмотрения конкретного дела формируется с учетом специализации судей в порядке, исключающем влияние на его формирование лиц, заинтересованных в исходе судебного разбирательства, в том числе с использованием автоматизированной системы.
2. Рассмотрение уголовных дел и дел о проступках в суде первой инстанции осуществляется судьей единолично, кроме уголовных дел, предусмотренных в части 3 настоящей статьи.
3. Рассмотрение уголовных дел с участием присяжных заседателей осуществляется судом по правилам, установленным главой 45 настоящего Кодекса.
4. Рассмотрение уголовных дел и дел о проступках в апелляционном порядке осуществляется судебной коллегией в составе трех судей.
5. Рассмотрение уголовных дел и дел о проступках в порядке кассации осуществляется судебной коллегией Верховного суда в составе трех судей.
6. При рассмотрении уголовного дела и дела о проступке судом в составе коллегии председательствует один из членов коллеги по поручению председателя данного суда или его заместителя.
7. В случаях когда имеются обстоятельства, препятствующие судьям одной коллегии участвовать в рассмотрении дела в апелляционной инстанции, председатель областного и приравненного к нему суда, а в кассационной инстанции - председатель Верховного суда, его заместители вправе привлекать к участию в рассмотрении дела судей другой коллегии.
8. Судебный контроль в досудебном производстве осуществляется следственным судьей единолично.
Статья 29. Судья
1. Судье, в пределах своей компетенции рассматривающему дело единолично, осуществляющему распорядительные действия по подготовке заседания суда или обеспечению исполнения приговора или другого решения, разрешающему ходатайства и жалобы, принадлежат полномочия суда.
2. Судья, рассматривающий дело в составе коллегии судей, пользуется равными правами с председательствующим и другими судьями при решении всех вопросов, возникших в связи с рассматриваемым делом. При несогласии с мнением других судей по рассматриваемым вопросам судья вправе письменно изложить особое мнение. Вскрытие конверта и ознакомление с особым мнением судьи допускается только вышестоящим судом при рассмотрении дела.
Статья 30. Полномочия суда
1. Суд правомочен:
1) признать лицо невиновным;
2) признать лицо виновным в совершении преступления и (или) проступка и назначить ему наказание или применить пробационный надзор;
3) применить иные принудительные меры уголовно-правового воздействия (меры безопасности);
4) квалифицировать деяния по нормам Уголовного кодекса и назначить обвиняемому наказание в случаях, когда уголовное судопроизводство осуществляется с участием присяжных заседателей, вынесших вердикт о виновности обвиняемого;
5) применить к лицу принудительные меры медицинского характера и (или) принудительное лечение;
6) применить к лицу принудительные меры воспитательного характера, применяемые к несовершеннолетним;
7) применить принудительные меры уголовно-правового воздействия в отношении юридических лиц;
8) применить к лицу принудительные меры уголовно-правового воздействия, не являющиеся наказанием по делам о проступках;
9) отменить или изменить решение, принятое нижестоящим судом;
10) по делам о проступках и уголовным делам направлять подозреваемого, обвиняемого и потерпевшего на информационную встречу с медиатором.
2. Судебный контроль за соблюдением прав и свобод человека в ходе досудебного производства осуществляет следственный судья.
3. Суд вправе пересматривать дело по новым или вновь открывшимся обстоятельствам.
Статья 31. Полномочия следственного судьи
1. Следственный судья в ходе досудебного производства правомочен принимать решения:
1) о законности и обоснованности задержания лица, подозреваемого в совершении преступления и (или) проступка;
2) о применении меры пресечения;
3) о продлении сроков мер пресечения;
4) о помещении подозреваемого, обвиняемого, не находящегося под стражей, в медицинский или психиатрический стационар для производства соответствующих экспертиз;
5) о наложении ареста или снятии ареста на имущество, включая денежные средства физических и юридических лиц, находящиеся на счетах и во вкладах или на хранении в банках и иных кредитных организациях, на ценные бумаги и их сертификаты;
6) о временном отстранении обвиняемого от должности;
7) о производстве эксгумации при отсутствии согласия близких родственников, супруга (супруги) покойного;
8) о производстве осмотра жилища, а также иных объектов, находящихся в собственности или ином праве проживающих в нем лиц, при отсутствии их согласия;
9) о производстве выемки и (или) обыска;
10) о производстве личного обыска, за исключением случаев, предусмотренных статьей 100 настоящего Кодекса;
11) о проведении специальных следственных действий, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. В рамках осуществления судебного контроля следственный судья рассматривает жалобы участников уголовного судопроизводства на действия (бездействие) и решения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора.
3. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, следственный судья:
1) депонирует в ходе досудебного производства показания лиц, явка которых в судебное разбирательство по уважительным причинам невозможна, либо в целях исключения психотравмирующего воздействия на них при допросе в судебном заседании при рассмотрении дела по существу;
2) решает вопрос об обращении в доход государства залога в случаях, если обвиняемый допустил одно из нарушений, предусмотренных частью 5 статьи 114 настоящего Кодекса;
3) принимает решение о применении мер по обеспечению безопасности в отношении свидетелей, потерпевших и иных участников уголовного судопроизводства;
4) утверждает процессуальные соглашения о сотрудничестве.
4. Следственный судья не должен предрешать вопросы, которые в соответствии с настоящим Кодексом могут быть предметом судебного рассмотрения при разрешении дела по существу, давать указания о направлении расследования и проведении следственных действий, совершать действия и принимать решения вместо лиц, осуществляющих досудебное производство, и надзирающего прокурора.
Статья 32. Полномочия присяжных заседателей
1. При осуществлении уголовного судопроизводства с участием присяжных заседателей присяжные заседатели разрешают вопросы, предусмотренные пунктами 1, 2 и 4 части 1 статьи 336 настоящего Кодекса, поставленные перед ними в установленном настоящим Кодексом порядке.
2. Присяжные заседатели вправе:
1) участвовать в исследовании рассматриваемых в суде доказательств с тем, чтобы получить возможность самостоятельно по своему внутреннему убеждению оценить обстоятельства дела и дать ответы на вопросы, которые будут поставлены перед коллегией присяжных заседателей;
2) задавать участникам уголовного судопроизводства вопросы, которые передаются в письменном виде председательствующему старшиной;
3) участвовать в осмотре вещественных доказательств, документов, в производстве осмотров местности и помещения, во всех других действиях по исследованию доказательств;
4) просить председательствующего разъяснить нормы закона, относящиеся к делу, и иные неясные для них вопросы;
5) делать письменные заметки во время судебного заседания.
3. Присяжные заседатели обязаны:
1) соблюдать порядок во время судебного заседания и подчиняться законным распоряжениям председательствующего;
2) являться в указанное судом время для продолжения судебного заседания в случае, если объявляется перерыв или слушание дела откладывается;
3) не отлучаться из зала судебного заседания во время слушания дела;
4) не общаться с лицами, не входящими в состав суда, по поводу обстоятельств рассматриваемого уголовного дела;
5) не собирать сведения по делу в ходе разбирательства дела и вне судебного заседания;
6) не нарушать тайну совещания и голосования присяжных заседателей по поставленным перед ними вопросам;
7) не разглашать сведения, ставшие известными им во время закрытого судебного заседания, а также факты, которые стали им известны о присяжных заседателях при их отборе;
8) не разглашать сведения, составляющие государственные секреты или иную охраняемую законом тайну, если такие сведения имеются в рассматриваемом уголовном деле. В таких случаях у присяжных заседателей берется подписка о неразглашении.
4. Невыполнение присяжным заседателем обязанностей, предусмотренных настоящей статьей, влечет отстранение присяжного заседателя председательствующим от дальнейшего участия в рассмотрении дела и установленную законом ответственность.
Глава 5. Участники процесса со стороны обвинения Статья 33. Полномочия прокурора
1. Прокурор - должностное лицо, уполномоченное в пределах компетенции, предусмотренной настоящим Кодексом, осуществлять:
1) надзор за соблюдением законов органами, осуществляющими досудебное производство по уголовным делам и делам о проступках;
2) поддержание государственного обвинения в суде;
3) уголовное преследование должностных лиц государственных органов;
4) представительство интересов гражданина или государства в суде.
2. В ходе досудебного производства прокурор правомочен:
1) иметь полный доступ к материалам, документам и иным сведениям, касающимся досудебного производства;
2) проверять законность исполнения приема, регистрации и разрешения сообщений о совершенных или готовящихся преступлениях и (или) проступках;
3) поручать, передавать для расследования следователю или группе следователей уголовные дела и (или) дела о проступках в соответствии с подследственностью, в исключительных случаях - независимо от подследственности. Исключительными случаями являются: необъективное ведение следователем расследования дела; оказание давления на следователя со стороны должностных лиц, в подчинении которых он находится, с целью принятия того или иного решения; общественная значимость дела; целесообразность проведения следствия по делу органом, выявившим преступление по данному делу;
4) начинать и (или) вести досудебное производство по уголовному делу;
5) осуществлять надзор за законностью расследования уголовных дел и (или) дел о проступках, а также за исполнением законов органами, осуществляющими оперативно-розыскную деятельность;
6) проверять законность задержания и выносить постановление об освобождении лиц, задержанных с нарушением требований настоящего Кодекса;
7) разрешать отвод, заявленный следователю, уполномоченному должностному лицу органа дознания, а также их самоотвод;
8) давать уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю письменные указания о производстве процессуальных действий;
9) требовать от уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя устранения нарушений законодательства, допущенных в ходе досудебного производства;
10) рассматривать возражения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, не согласных с указаниями прокурора, осуществляющего надзор;
11) отменять незаконные и необоснованные решения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, руководителя следственного подразделения, нижестоящего прокурора;
12) вносить ходатайство следственному судье о применении меры пресечения и его продлении;
13) продлевать сроки досудебного производства либо отказывать в их продлении;
14) разрешать жалобы на решения и действия (бездействие) уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, нижестоящего прокурора;
15) выносить постановления об отстранении уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя и нижестоящего прокурора от дальнейшего участия в осуществлении досудебного производства по данному делу, если ими допущено нарушение закона;
16) обращаться в соответствующие органы с представлениями о лишении иммунитета от уголовного преследования лиц, пользующихся им, если эти лица подозреваются в совершении преступления;
17) отказываться от уголовного преследования обвиняемого либо подозреваемого и изменять предъявленное обвиняемому обвинение;
18) утверждать обвинительный акт по уголовному делу и (или) делу о проступках либо возвращать уголовное дело и (или) дело о проступках уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю со своими письменными указаниями;
19) удовлетворить или отказать в удовлетворении ходатайства о заключении соглашения о сотрудничестве;
20) давать поручения о применении мер защиты потерпевшего, свидетеля и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве;
21) поддерживать обвинение в суде;
22) обжаловать судебные решения в порядке, установленном настоящим Кодексом;
23) осуществлять иные полномочия, предусмотренные настоящим Кодексом.
3. Письменные указания прокурора органам следствия и дознания в связи с проведением досудебного производства, данные в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, являются для этих органов обязательными.
Обжалование полученных указаний вышестоящему прокурору не приостанавливает их исполнение.
Статья 34. Следователь
1. Следователь является должностным лицом, уполномоченным в пределах компетенции, предусмотренной настоящим Кодексом, осуществлять следствие по уголовному делу.
2. Все решения о направлении следствия и производстве следственных действий следователь принимает самостоятельно, за исключением случаев, когда законом предусмотрено получение согласия прокурора или решения следственного судьи, установленных настоящим Кодексом, и несет ответственность за их законное и своевременное производство.
Статья 35. Полномочия следователя
1. Следователь уполномочен:
1) производить следственные действия в соответствии с требованиями настоящего Кодекса;
2) принимать меры к возмещению материального ущерба и морального вреда потерпевшему;
3) истребовать документы, материалы, содержащие сведения о происшествии и причастных к нему лицах;
4) требовать проведения ревизии, инвентаризации, экспертизы, иных проверочных действий;
5) получать от органа дознания в связи с досудебным производством сведения о проведении оперативно-розыскных действий и принимаемых мерах по раскрытию преступления, обнаружению исчезнувших лиц и пропавшего имущества;
6) давать органу дознания обязательные для него письменные поручения о проведении специальных следственных действий в связи с производством по уголовному делу;
7) поручать органу дознания исполнение решений о задержании, приводе, а также получать по своему требованию от органа дознания содействие при осуществлении следственных, специальных следственных и других процессуальных действий;
8) поручать органу дознания осуществлять меры по обеспечению безопасности в отношении свидетелей, потерпевших и иных участников уголовного судопроизводства;
9) требовать от соответствующих государственных и иных органов предоставления помощи специалистов и экспертов;
10) в случае необходимости привлечь переводчика для участия в производстве по делу;
11) задерживать лицо, в отношении которого имеется обоснованное подозрение в совершении преступления и (или) проступка;
12) обеспечить участие защитника в производстве по уголовному делу, а в отношении лиц, имеющих право на гарантированную государством юридическую помощь, требовать назначения защитника;
13) уведомлять о подозрении в совершении преступления и (или) проступка;
14) признавать потерпевшим;
15) привлекать юридическое лицо для применения мер уголовно-правового воздействия, предусмотренных Уголовным кодексом, и допускать его представителя к участию в производстве по уголовному делу;
16) разрешать отводы, заявленные переводчику, специалисту, эксперту;
17) разрешать ходатайства в связи с производством по уголовному делу;
18) разрешать жалобы в пределах компетенции;
19) представлять ходатайства об избрании, изменении, отмене мер пресечения и о применении других мер обеспечения уголовного судопроизводства;
20) выносить постановления о приостановлении, возобновлении, прекращении досудебного производства по уголовному делу;
21) выполнять письменные указания и поручения прокурора;
22) направлять подозреваемого, обвиняемого и потерпевшего на информационную встречу с медиатором;
23) осуществлять другие полномочия, предусмотренные настоящим Кодексом.
2. При несогласии следователя с решением прокурора по уголовному делу следователь вправе обратиться к вышестоящему прокурору с письменным изложением своих возражений. В этом случае вышестоящий прокурор вправе своим постановлением отменить решение нижестоящего прокурора или производство следствия поручить другому следователю.
3. Постановление следователя по уголовному делу обязательно для исполнения руководителями организаций. Неисполнение постановления следователя влечет ответственность в соответствии с законом.
Статья 36. Руководитель следственного подразделения
1. Руководитель следственного подразделения организует производство следствия.
2. Руководитель следственного подразделения уполномочен:
1) поручать производство следствия следователю или группе следователей, а также изымать уголовное дело у следователя и передавать его другому с обязательным указанием оснований такой передачи;
2) отстранять следователя от дальнейшего производства расследования, если им допущено нарушение требований настоящего Кодекса;
3) осуществлять контроль за своевременностью действий следователей по находящимся в их производстве уголовным делам, соблюдением следователями сроков следствия и содержания под стражей, исполнением письменных указаний прокурора, поручений других следователей в случаях, установленных настоящим Кодексом;
4) руководитель следственного подразделения вправе участвовать в расследовании по делу, находящемуся в производстве следователя, лично производить следствие, пользуясь при этом полномочиями следователя.
3. Указания руководителя следственного подразделения по уголовному делу не могут ограничивать самостоятельность следователя, его права, установленные статьей 35 настоящего Кодекса. Указания даются следователю в письменной форме и обязательны для исполнения, но в случае его несогласия могут быть обжалованы прокурору.
Статья 37. Орган дознания
1. К органам дознания относятся:
1) органы внутренних дел;
2) начальники исправительных учреждений и следственных изоляторов;
3) командиры воинских частей, соединений и начальники военных учреждений;
4) командиры пограничных частей;
5) командиры воздушных судов;
6) органы национальной безопасности;
7) орган по контролю наркотиков;
8) таможенные органы;
9) органы по борьбе с экономическими преступлениями;
10) органы службы чрезвычайных ситуаций;
11) руководители геологоразведочных партий, экспедиций в отдаленных местностях;
12) главы дипломатических представительств и консульских учреждений Кыргызской Республики.
2. Орган дознания в пределах своей компетенции:
1) ведет производство по делам о проступках в порядке, установленном разделом 16 настоящего Кодекса;
2) обеспечивает регистрацию заявлений, сообщений о совершенном преступлении и (или) проступке;
3) принимает меры к сохранению следов происшествия;
4) осуществляет оперативно-розыскные мероприятия по специальным следственным действиям для собирания доказательств, а также для обнаружения лиц, совершивших преступления;
5) предоставляет прокурору и следователю, действующим в пределах своей компетенции, истребуемые ими сведения и материалы;
6) выполняет письменные поручения прокурора и следователя, в том числе поручения о производстве отдельных следственных действий и применении мер защиты потерпевших, свидетелей, других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве;
7) осуществляет привод;
8) выполняет письменные поручения суда в соответствии с настоящим Кодексом;
9) осуществляет контроль за соблюдением условий и порядка избранной меры пресечения.
3. Органы дознания, указанные в пунктах 2, 3, 4, 5, 10, 11, 12 части 1 настоящей статьи, принимают неотложные меры только по сохранению следов происшествия с передачей собранных материалов следователю, уполномоченному должностному лицу органа дознания.
Статья 38. Уполномоченное должностное лицо органа дознания
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания осуществляет производство по делам о проступках в пределах компетенции, предусмотренной настоящим Кодексом.
2. Все решения по делам о проступках уполномоченное должностное лицо органа дознания принимает самостоятельно, за исключением случаев, когда законом предусмотрено получение согласия прокурора, решения следственного судьи, установленных настоящим Кодексом, и несет ответственность за их законное и своевременное производство.
Статья 39. Полномочия уполномоченного должностного лица органа дознания
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания уполномочено:
1) вести досудебное производство по делам о проступках в соответствии с требованиями настоящего Кодекса;
2) принимать меры к возмещению материального ущерба и морального вреда потерпевшему;
3) истребовать документы, материалы, содержащие сведения о происшествии и причастных к нему лицах;
4) требовать от соответствующих государственных и иных органов предоставления специалистов и экспертов;
5) в случае необходимости привлечь переводчика для участия в производстве по делу;
6) задерживать лицо, в отношении которого имеется обоснованное подозрение в совершении проступка;
7) признавать потерпевшим;
8) разрешать отводы, заявленные переводчику, специалисту, эксперту;
9) разрешать ходатайства в связи с производством по делам о проступках;
10) разрешать жалобы в пределах компетенции;
11) выносить постановления о приостановлении, возобновлении, прекращении производства по делам о проступках;
12) направлять подозреваемого, обвиняемого и потерпевшего на информационную встречу с медиатором;
13) выполнять письменные указания и поручения прокурора и начальника органа дознания;
14) осуществлять другие полномочия, предусмотренные настоящим Кодексом.
2. По делам о проступках уполномоченное должностное лицо органа дознания может привлекать медиатора.
3. При несогласии уполномоченного должностного лица органа дознания с решением прокурора по делам о проступках он вправе обратиться к вышестоящему прокурору с письменным изложением своих возражений. В этом случае вышестоящий прокурор вправе своим постановлением отменить решение нижестоящего прокурора или производство по делам о проступках поручить другому уполномоченному должностному лицу органа дознания.
4. Постановление уполномоченного должностного лица органа дознания по делам о проступках обязательно для исполнения руководителями организаций. Неисполнение постановления уполномоченного должностного лица органа дознания влечет ответственность в соответствии с законом.
Статья 40. Начальник органа дознания
1. Начальник органа дознания поручает уполномоченному должностному лицу органа дознания осуществление досудебного производства по делам о проступках.
2. Указания начальника подразделения дознания по делу даются в письменном виде и обязательны для исполнения, но могут быть обжалованы прокурору. Обжалование указаний не приостанавливает их исполнение.
Статья 41. Потерпевший
1. Потерпевшим является физическое или юридическое лицо, которому преступлением либо проступком причинен физический, моральный вред и (или) материальный ущерб.
2. Права и обязанности потерпевшего возникают у физического или юридического лица с момента подачи заявления о совершении в отношении него преступления или проступка или заявления о привлечении его в качестве потерпевшего.
Если в результате преступления или проступка наступила смерть физического лица или лицо находится в состоянии, которое исключает подачу заявления, потерпевшим признается одно лицо из числа близких родственников, супруг (супруга), которое подало заявление о привлечении его в качестве потерпевшего, а при наличии нескольких заявлений - потерпевшими могут быть признаны несколько лиц.
После того как лицо, которое находилось в состоянии, которое исключало подачу заявления, сможет использовать свои права, оно может подать заявление о привлечении его в качестве потерпевшего.
Если лицо не подало заявление о совершении в отношении него преступления или проступка или заявление о привлечении его в качестве потерпевшего, то уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, суд могут признать лицо потерпевшим только с его письменного согласия. При отсутствии такого согласия лицо, в случае необходимости, привлекается в качестве свидетеля.
3. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, суд обязаны признать лицо потерпевшим с момента получения заявления о совершении преступления или проступка или заявления о привлечении лица в качестве потерпевшего.
При наличии достаточных оснований считать, что заявление о совершении преступления или проступка или заявление о привлечении в качестве потерпевшего подано лицом, которому не причинен материальный ущерб и (или) моральный вред, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, суд выносят постановление об отказе в признании потерпевшим, которое может быть обжаловано прокурору или в суд.
4. Потерпевший имеет право:
1) быть информированным о сущности подозрения, обвинения;
2) давать показания на своем родном языке или языке, которым владеет;
3) представлять доказательства;
4) заявлять ходатайства и отводы;
5) пользоваться услугами переводчика;
6) иметь представителя;
7) на гарантированную государством юридическую помощь в случаях, предусмотренных законом;
8) пройти освидетельствование в медицинском учреждении;
9) участвовать в следственных действиях, проводимых по его ходатайству либо ходатайству его представителя;
10) знакомиться с протоколами следственных действий, проводимых с его участием, получать их копии и подавать на них замечания;
11) знакомиться по окончании досудебного производства со всеми материалами дела и получать их копии;
12) получать копии постановлений о признании потерпевшим, о прекращении уголовного преследования, обвинительного акта, а также копии судебных решений;
13) участвовать в суде;
14) выступать в судебных прениях, поддерживать обвинение;
15) знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания;
16) приносить жалобы на действия и решения органа дознания, уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, руководителя следственного подразделения, прокурора и суда;
17) обжаловать судебные решения;
18) быть информированным о принесенных по делу жалобах, представлениях и подавать на них возражения;
19) участвовать в судебном рассмотрении жалоб и представлений;
20) получать за счет государства компенсацию ущерба, причиненного преступлением, в установленных законом случаях;
21) получить обратно имущество, изъятое у него в ходе уголовного судопроизводства в качестве вещественных доказательств или по другим основаниям, изъятое у лица, совершившего преступление, подлинники официальных документов, принадлежащих ему;
22) получить от подозреваемого, обвиняемого, осужденного возмещение имущественного ущерба и (или) морального вреда, причиненного преступлением и (или) проступком;
23) требовать применения мер уголовно-правового воздействия к юридическим лицам в случаях, предусмотренных Уголовным кодексом;
24) примириться, в том числе в порядке медиации, с подозреваемым, обвиняемым в случаях, предусмотренных законом.
5. Потерпевший обязан:
1) являться по вызову органа дознания, следователя, прокурора, суда;
2) давать показания, правдиво сообщать все известное по делу;
3) предоставлять имеющиеся у него предметы, документы, а также образцы для сравнительного исследования;
4) подвергаться освидетельствованию по требованию органа дознания, следователя, прокурора, суда;
5) не разглашать сведения об обстоятельствах, известных ему по делу, если он был об этом заранее предупрежден в порядке, установленном статьей 160 настоящего Кодекса;
6) соблюдать установленный настоящим Кодексом порядок при производстве процессуальных действий и во время судебного заседания;
7) при направлении уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем или судом являться на информационную встречу с медиатором.
6. При неявке потерпевшего по вызову без уважительных причин он подвергается принудительному приводу.
7. За отказ или уклонение от дачи показаний и дачу заведомо ложных показаний потерпевший несет ответственность по статьям 345, 346 Уголовного кодекса.
8. Потерпевший не обязан давать показания против себя или против своих близких родственников, супруга (супруги).
9. Участие в деле законного представителя и представителя потерпевшего не лишает его прав, предусмотренных настоящей статьей.
10. В случае невозможности возместить материальный ущерб и (или) моральный вред за счет подозреваемого, обвиняемого, осужденного возмещение материального ущерба и (или) морального вреда потерпевшему производится за счет специализированного фонда в порядке, определенном законом.
Статья 42. Частный обвинитель
1. Частным обвинителем является потерпевший по делам публичного и частно-публичного обвинения, самостоятельно поддерживающий обвинение в суде в случае отказа государственного обвинителя от обвинения.
2. По делам частного обвинения, предусмотренного частью 2 статьи 23 настоящего Кодекса, в качестве обвинителя выступает частный обвинитель.
3. Частный обвинитель наделяется правами, предусмотренными статьей 285 настоящего Кодекса.
Статья 43. Представитель потерпевшего и частного обвинителя
1. Представителем потерпевшего и частного обвинителя могут быть адвокаты и иные лица, правомочные в силу закона представлять при производстве по уголовному делу и (или) делу о проступке законные интересы потерпевшего и частного обвинителя.
2. Для защиты прав и законных интересов потерпевшего, частного обвинителя, являющихся несовершеннолетними или по своему физическому или психическому состоянию лишенных возможности самостоятельно защищать свои права и законные интересы, к обязательному участию в деле привлекаются их законные представители, представители.
3. Представитель потерпевшего и частного обвинителя имеют те же процессуальные права и обязанности, что потерпевший и частный обвинитель.
4. Личное участие в деле потерпевшего и частного обвинителя не лишает их права иметь по этому делу представителя.
5. Представителем юридического лица, которое является потерпевшим, может быть его руководитель, лицо, уполномоченное законом или уставными документами, или лицо, действующее на основании доверенности.
Глава 6. Участники процесса со стороны защиты Статья 44. Подозреваемый
1. Подозреваемым является лицо:
1) задержанное по подозрению в совершении преступления и (или) проступка в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом;
2) в отношении которого вынесено уведомление о подозрении в совершении преступления либо проступка.
2. Лицо перестает пребывать в статусе подозреваемого по уголовному делу с момента вынесения следователем постановления о прекращении досудебного производства или утверждения прокурором обвинительного акта.
По делам о проступках лицо перестает пребывать в статусе подозреваемого с момента вынесения уполномоченным должностным лицом органа дознания постановления о прекращении досудебного производства или утверждения прокурором обвинительного акта.
Статья 45. Права и обязанности подозреваемого
1. Подозреваемый имеет право:
1) знать, в совершении какого преступления и (или) проступка его подозревают;
2) при задержании на один результативный бесплатный и контролируемый телефонный разговор;
3) получить копии уведомления о подозрении в совершении преступления, проступка, уведомления о новом подозрении или об изменении квалификации подозрения, протокола о задержании;
4) получить письменное разъяснение своих прав;
5) защищать себя лично или при помощи выбранного им адвоката;
6) иметь защитника с момента уведомления о подозрении в совершении преступления и (или) проступка, а при задержании - с момента фактического задержания на гарантированную государством юридическую помощь, в случае отсутствия выбранного защитника;
7) иметь защитника, в том числе при рассмотрении следственным судьей ходатайства следователя о применении меры пресечения;
8) на гарантированную государством юридическую помощь в случаях, предусмотренных законом;
9) на свидание со своим защитником наедине без ограничений их количества, продолжительности и в условиях, исключающих возможность прослушивания;
10) участвовать в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или ходатайству его защитника либо законного представителя;
11) требовать проверки законности и обоснованности задержания;
12) давать показания или отказаться от дачи показания;
13) давать показания на родном языке или языке, которым владеет;
14) пользоваться услугами квалифицированного переводчика;
15) представлять доказательства;
16) заявлять ходатайства и отводы;
17) знакомиться с протоколами следственных действий, проведенных с его участием, получать их копии и подавать по ним замечания, которые вносятся в протокол;
18) приносить жалобы на действия (бездействие) и решения органов дознания, следователя, прокурора и суда;
19) на медицинский осмотр и помощь врача после фактического задержания;
20) знакомиться со всеми материалами дела по окончании досудебного производства и получать копии;
21) заключать процессуальные соглашения в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом;
22) получить копию обвинительного акта;
23) примириться, в том числе в порядке медиации, с потерпевшим в случаях, предусмотренных законом.
2. Подозреваемый обязан:
1) являться по вызову уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, суда;
2) подчиняться требованиям уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, суда;
3) при направлении уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем являться на информационную встречу с медиатором.
3. Подозреваемый может подвергаться по требованию уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя:
1) досмотру, а также личному обыску при задержании;
2) врачебному осмотру, дактилоскопированию, фото-, видеосъемке;
3) освидетельствованию;
4) экспертизе.
4. Принудительное изъятие образцов биологического происхождения (крови, волос, выделений человеческого организма) производится на основании постановления следственного судьи, за исключением случаев, когда получение таких образцов сопряжено с нарушением права на уважение чести и достоинства личности.
5. Подозреваемый имеет также другие права, предусмотренные настоящим Кодексом.
6. При каждом доставлении подозреваемого в изолятор временного содержания, а также при поступлении жалобы от него самого, его защитника, близких родственников, супруга (супруги) о применении к нему насилия, пыток или жестокого обращения со стороны сотрудников органов дознания и следствия он подлежит обязательному медицинскому освидетельствованию с составлением соответствующего документа. Обязанность проведения медицинского освидетельствования возлагается на администрацию изолятора временного содержания.
Статья 46. Обвиняемый, оправданный, осужденный
1. Обвиняемым по уголовным делам и (или) делам о проступках признается лицо, в отношении которого утвержден в установленном настоящим Кодексом порядке обвинительный акт.
2. Обвиняемый, в отношении которого постановлен оправдательный приговор, считается оправданным, а при постановлении обвинительного приговора, вступившего в законную силу, - осужденным.
Статья 47. Права и обязанности обвиняемого, оправданного, осужденного
1. Обвиняемый имеет право:
1) знать, в совершении какого преступления и (или) проступка он обвиняется;
2) защищать свои права, свободы и законные интересы и иметь достаточное время для подготовки к защите;
3) получить копию обвинительного акта со справками, прилагаемыми к нему, копию постановления о назначении судом экспертиз;
4) давать показания или отказаться от дачи показаний;
5) представлять доказательства;
6) заявлять ходатайства и отводы;
7) давать показания на своем родном языке или языке, которым владеет;
8) пользоваться услугами квалифицированного переводчика;
9) защищать себя лично или при помощи выбранного им адвоката;
10) на гарантированную государством юридическую помощь в случаях, предусмотренных законом;
11) беспрепятственно общаться со своим защитником наедине и без ограничения количества и продолжительности времени;
12) знакомиться со всеми материалами дела и получать копии;
13) ходатайствовать о рассмотрении его уголовного дела судом с участием присяжных заседателей, если он обвиняется в совершении преступления, за которое предусмотрено наказание в виде пожизненного лишения свободы;
14) примириться, в том числе в порядке медиации, с потерпевшим в случаях, предусмотренных законом.
2. Обвиняемый обязан:
1) являться в суд по вызову;
2) подчиняться распоряжениям председательствующего в суде;
3) не покидать зал судебного заседания без разрешения председательствующего;
4) соблюдать порядок в заседании суда;
5) при направлении судом являться на информационную встречу с медиатором.
3. Обвиняемый имеет также другие права, предусмотренные настоящим Кодексом.
4. В порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, права несовершеннолетнего или недееспособного обвиняемого осуществляет его законный представитель.
5. При каждом доставлении обвиняемого в места содержания под стражей, а также при поступлении жалобы от него самого, его защитника, родственников о применении к нему физического насилия, пыток или жестокого обращения он подлежит обязательному медицинскому освидетельствованию с составлением соответствующего документа. Обязанность проведения медицинского освидетельствования возлагается на администрацию места содержания под стражей.
6. Оправданный или осужденный имеет право:
1) знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания;
2) получить копии решений суда и обжаловать их;
3) знать о принесенных по делу жалобах и представлениях и подавать на них возражения;
4) участвовать в судебном рассмотрении жалоб и представлений;
5) иметь защитника, на гарантированную государством юридическую помощь в соответствии с законом.
Статья 48. Лицо, ответственное за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда
1. Физическое или юридическое лицо, которое в силу закона несет имущественную ответственность за материальный ущерб и моральный вред, причиненный преступлением или проступком или запрещенным Уголовным кодексом или Кодексом о проступках деянием невменяемого, а также несовершеннолетнего, привлекается в производство уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, судом.
2. Лицо, ответственное за возмещение ущерба, имеет права и обязанности, предусмотренные настоящим Кодексом для подозреваемого, обвиняемого, осужденного в части возмещения материального ущерба и морального вреда. Лицу, ответственному за возмещение ущерба, сообщается о принятых процессуальных решениях в уголовном производстве, которые касаются возмещения материального ущерба и морального вреда, и он получает их копии в случаях и в порядке, установленных настоящим Кодексом для уведомления подозреваемого, обвиняемого, оправданного, осужденного.
Статья 49. Законные представители несовершеннолетнего потерпевшего, подозреваемого, обвиняемого и сотрудники уполномоченного государственного органа по защите детей
1. По делам о преступлениях и (или) проступках, совершенных несовершеннолетними, к обязательному участию в деле привлекаются их законные представители, а также сотрудники уполномоченного государственного органа по защите детей.
2. Участие в деле сотрудников уполномоченного государственного органа по защите детей, а также законных представителей несовершеннолетнего потерпевшего, подозреваемого, обвиняемого осуществляется в порядке, установленном главой 54 настоящего Кодекса.
Статья 50. Защитник
1. Защитник - лицо, осуществляющее защиту прав и интересов подозреваемого, обвиняемого, свидетеля по уголовному делу и (или) делу о проступке и оказывающее им квалифицированную юридическую помощь. В качестве защитника в досудебном производстве и в суде участвует адвокат.
2. Защитник участвует в деле с момента фактического задержания подозреваемого или уведомления о подозрении в совершении преступления и (или) проступка подозреваемого, обвиняемого, а свидетеля - с момента первого допроса. Адвокат вправе участвовать в производстве по уголовным делам и делам о проступках при предъявлении документа, удостоверяющего личность, и ордера.
3. Одно и то же лицо не может быть защитником двух подозреваемых, обвиняемых, свидетелей, если интересы одного из них противоречат интересам другого.
4. Адвокат имеет право осуществлять защиту прав и интересов любого лица, вызванного в органы дознания или следствия, в прокуратуру или суд, при этом адвокат имеет полномочия, предусмотренные в статье 54 настоящего Кодекса.
Статья 51. Приглашение, назначение, замена защитника, оплата его труда
1. Защитник приглашается подозреваемым, обвиняемым, свидетелем, их законными представителями, а также другими лицами по поручению и с согласия подозреваемого, обвиняемого, свидетеля.
2. Право подозреваемого, обвиняемого на участие защитника в уголовном судопроизводстве обеспечивается уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, судом.
3. Лица, имеющие право на получение гарантированной государством юридической помощи за счет государства, обеспечиваются адвокатом в соответствии с законом Кыргызской Республики. Оплата труда адвоката, оказывающего гарантированную государством юридическую помощь за счет государства, производится в соответствии с законом.
4. В тех случаях, когда участие избранного подозреваемым, обвиняемым защитника невозможно, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, суд обязаны предоставить адвоката через государственный реестр адвокатов по гарантированной государством юридической помощи.
5. В случае невозможности участия защитника более 5 суток в уголовном судопроизводстве, а при избрании меры пресечения - более 2 часов уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, суд обязаны предоставить адвоката через государственный реестр адвокатов по гарантированной государством юридической помощи.
Статья 52. Обязательное участие защитника
1. Участие защитника в уголовном судопроизводстве обязательно если:
1) подозреваемому, обвиняемому трудно самостоятельно осуществлять принадлежащее ему право на защиту вследствие существенного нарушения функций речи, слуха, зрения, продолжительной тяжелой болезни, а также слабоумия, явной умственной неразвитости, других физических или психических недостатков;
2) имеется ходатайство подозреваемого, обвиняемого;
3) подозреваемый, обвиняемый не владеет или недостаточно владеет языком уголовного судопроизводства;
4) подозреваемый, обвиняемый не достиг совершеннолетия;
5) лицо подозревается или обвиняется в совершении особо тяжкого преступления;
6) подозреваемый, обвиняемый является военнослужащим срочной службы;
7) между интересами подозреваемых, обвиняемых имеются противоречия и если хотя бы один из них имеет защитника;
8) в производстве по уголовному делу участвует представитель потерпевшего, частного обвинителя;
9) уголовное дело подлежит рассмотрению судом с участием присяжных заседателей;
10) в отношении лиц, к которым предусматривается применение принудительных мер медицинского характера или решается вопрос об их применении, - с момента установления факта наличия у лица психического заболевания или других сведений, которые вызывают сомнение относительно его вменяемости;
11) заявлено ходатайство о процессуальном соглашении и его заключении.
2. Участие защитника обязательно при рассмотрении судом ходатайства прокурора о применении в отношении подозреваемого, обвиняемого меры пресечения. Это требование распространяется и на процедуру продления сроков применения мер пресечения.
Статья 53. Отказ от защитника
1. Подозреваемый, обвиняемый вправе отказаться от защитника. Такой отказ допускается только по инициативе самого подозреваемого, обвиняемого и не является препятствием для участия в деле прокурора, а равно защитников других подозреваемых, обвиняемых.
2. Отказ от защитника осуществляется в присутствии защитника.
3. При отказе от защитника защита осуществляется самим подозреваемым, обвиняемым.
4. Отказ от защитника, заявленный подозреваемым, обвиняемым, в случаях, предусмотренных статьей 52 настоящего Кодекса, не допускается.
5. Освобождение защитника подозреваемого, обвиняемого от участия в деле оформляется определением суда, постановлением судьи, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания.
Статья 54. Полномочия защитника
1. Оказывая юридическую помощь, адвокат участвует в судопроизводстве в качестве защитника на началах равноправия и состязательности сторон.
2. С момента участия в деле защитник имеет право:
1) собирать и представлять материалы по делу, свидетельствующие в пользу подозреваемого, обвиняемого, свидетеля, лично или с использованием частного детектива в соответствии с законом в досудебном производстве и в суде;
2) получать письменные заявления и объяснения свидетелей, составлять частные протоколы осмотра;
3) ходатайствовать перед следственным судьей о депонировании доказательств;
4) обращаться к следственному судье с ходатайством о назначении экспертизы с приглашением эксперта в порядке статьи 175 настоящего Кодекса, а также о проведении экспертизы на договорной основе за счет стороны, по инициативе которой привлекается эксперт;
5) присутствовать при задержании лица и при уведомлении о подозрении;
6) участвовать в допросе подзащитного (подозреваемого, обвиняемого, свидетеля), а также в других следственных действиях, проводимых с его участием или по его ходатайству;
7) иметь с подозреваемым, обвиняемым свидания наедине без ограничений их количества, продолжительности и в условиях, исключающих возможность прослушивания;
8) знакомиться с протоколом задержания, постановлением о применении меры пресечения, с протоколами следственных действий, проведенных с участием подозреваемого, обвиняемого или самого защитника, с документами, которые предъявлялись либо должны были предъявляться подозреваемому, обвиняемому, а также снимать с них копии;
9) знакомиться со всеми материалами дела по окончании досудебного производства и снимать с них копии;
10) заявлять ходатайства;
11) участвовать в суде;
12) заявлять отводы;
13) приносить жалобы на действия (бездействие) и решения суда, прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания и участвовать в их рассмотрении;
14) ходатайствовать перед судом о принудительном приводе;
15) истребовать доказательства;
16) использовать любые другие средства и способы защиты, не запрещенные законом.
3. Защитник, участвующий при проведении следственного действия, вправе с разрешения следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания задавать вопросы допрашиваемым лицам. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания могут отвести вопросы защитника, но обязаны занести отведенные вопросы в протокол. В протоколе следственного действия защитник вправе делать письменные замечания по поводу правильности и полноты его записи.
4. Защитник вправе с соблюдением установленного законодательными актами порядка о неразглашении сведений, составляющих коммерческую и иную охраняемую законом тайну, получать сведения, необходимые для осуществления защиты, представления интересов потерпевшего, путем:
1) истребования справок, характеристик, иных документов от юридических лиц.
Справки, характеристики и иные документы могут быть истребованы защитником, представителем потерпевшего от государственных органов, общественных объединений, а также иных юридических лиц. Указанные юридические лица обязаны представить защитнику, представителю потерпевшего запрошенные ими документы или их заверенные копии в течение 10 суток.
При рассмотрении вопроса о санкционировании меры пресечения в виде содержания под стражей истребуемые справки, характеристики и иные документы предоставляются защитнику в течение 2 суток;
2) инициирования на договорной основе производства судебной экспертизы;
3) направления запроса в экспертное учреждение о проведении на договорной основе соответствующей экспертизы;
4) привлечения на договорной основе специалиста;
5) опроса с их согласия лиц, предположительно владеющих информацией, относящейся к уголовному делу или делу о проступке, в том числе с использованием научно-технических средств.
5. Защитник обязан:
1) оказывать квалифицированную юридическую помощь;
2) без согласия подзащитного (подозреваемого, обвиняемого, свидетеля) не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с участием в уголовном судопроизводстве и составляют адвокатскую или иную охраняемую законом тайну;
3) соблюдать правила профессиональной этики адвоката.
6. Защитник не вправе совершать каких-либо действий против интересов подзащитного.
7. Собранные защитником доказательства по его ходатайству обязательны для приобщения к делу. Эти материалы подлежат исследованию, оценке в соответствии с требованием настоящего Кодекса судом, следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания.
Статья 55. Сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей
1. Сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей участвует в деле с момента фактического задержания несовершеннолетнего подозреваемого или с момента первого допроса несовершеннолетнего.
2. Сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей вправе:
1) знакомиться с материалами дела;
2) приносить жалобы на решения, действия (бездействие) суда, прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, сотрудников учреждений исполнения наказаний и участвовать в их рассмотрении.
3. С момента участия в деле сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей обязан:
1) провести оценку и анализ жизненной ситуации несовершеннолетнего, по итогам которых составить заключение;
2) составить социально-психологическую характеристику несовершеннолетнего;
3) разработать меры по социальной, психологической, педагогической реабилитации несовершеннолетнего, основанные на его заключении;
4) обеспечить информирование несовершеннолетнего в доступной пониманию для несовершеннолетнего форме о процессуальных действиях, участником которых является или будет являться несовершеннолетний.
4. Сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей также представляет права и интересы несовершеннолетних потерпевших как в досудебном производстве, так и в суде и пользуется правами и обязанностями, предусмотренными частями 2 и 3 настоящей статьи.
5. Собранные сотрудником уполномоченного государственного органа по защите детей материалы по его ходатайству приобщаются к делу.
Статья 56. Представитель юридического лица, в отношении которого применяются меры уголовно-правового воздействия
1. Для обеспечения прав и интересов юридического лица, в отношении которого применяются меры уголовно-правового воздействия в связи с преступным деянием, совершенным в его интересах физическим лицом или посредством юридического лица, должен участвовать представитель юридического лица.
2. Представителем юридического лица может быть:
1) физическое лицо согласно полномочиям, установленным регулирующими деятельность юридического лица документами;
2) физическое лицо на основании специально выданной для этой цели доверенности;
3) адвокат в установленном законном порядке.
3. Представителем юридического лица не может быть лицо, которое в конкретном уголовном деле является потерпевшим или собственные личные интересы которого либо личные интересы его близких родственников, супруга (супруги) находятся в противоречии с интересами представляемого юридического лица, подозреваемый или обвиняемый по данному делу.
Статья 57. Права представителя юридического лица, в отношении которого применяются меры уголовно-правового воздействия
1. Представитель юридического лица обладает процессуальными правами и обязанностями защитника.
2. Представитель юридического лица вправе пригласить адвоката.
Глава 7. Иные лица, участвующие в уголовном судопроизводстве
Статья 58. Свидетель
1. Свидетелем признается лицо, вызванное для дачи показаний об известных ему обстоятельствах по уголовному делу или делу о проступке.
2. Свидетель не может участвовать в деле в качестве обвинителя, защитника, представителя интересов потерпевшего, лица, ответственного за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда.
3. Участие в деле законных представителей потерпевшего, обвиняемого не исключает возможности допроса этих лиц в качестве свидетелей.
4. Не подлежат допросу в качестве свидетелей:
1) судья - об обстоятельствах дела, которые ему стали известны в связи с участием в производстве по делу;
2) присяжный заседатель - об обстоятельствах уголовного дела, которые ему стали известны в связи с участием в производстве по данному уголовному делу;
3) защитник, а равно представитель потерпевшего - об обстоятельствах, которые стали им известны в связи с выполнением своих обязанностей по делу;
4) адвокат, помощник адвоката - об обстоятельствах, которые стали им известны в связи с обращением за юридической помощью или ее оказанием;
5) лицо, которое из-за психических или физических недостатков неспособно правильно воспринимать обстоятельства, имеющие значение для дела, и давать о них показания;
6) близкие родственники, супруг (супруга) подозреваемого, обвиняемого;
7) медиатор - об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с проведением медиации.
5. Если лица, названные в пункте 6 части 4 настоящей статьи, желают давать показания, то они допрашиваются по правилам настоящего Кодекса.
6. Свидетель имеет право:
1) давать показания на родном языке или ином языке, которым владеет, пользоваться услугами квалифицированного переводчика;
2) заявлять отвод переводчику, участвующему в его допросе;
3) собственноручно излагать свои показания;
4) знакомиться с протоколом допроса, вносить в него дополнения и изменения;
5) при даче показаний пользоваться письменными заметками и документами;
6) приносить жалобы на действия суда, прокурора, следователя, сотрудника органа дознания;
7) на возмещение расходов, понесенных при производстве по делу;
8) на получение имущества, изъятого у него ведущим уголовный процесс органом в качестве вещественных доказательств или по другим основаниям, принадлежащих ему подлинников официальных документов;
9) иметь защитника при допросе.
7. Свидетель обязан:
1) явиться по вызову суда, прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания;
2) правдиво сообщить все известное по делу и ответить на поставленные вопросы;
3) не разглашать без разрешения допрашивающего сведения об обстоятельствах, известных ему по делу.
8. При неявке свидетеля без уважительных причин он может быть подвергнут приводу.
9. За дачу заведомо ложного показания, отказ или уклонение от дачи показаний свидетель несет ответственность по статьям 345, 346 Уголовного кодекса.
10. Свидетель не обязан свидетельствовать против себя или против своих близких родственников, супруга (супруги).
Статья 59. Эксперт
1. Экспертом является не заинтересованное в уголовном судопроизводстве лицо, назначенное судом, следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания или, по их требованию, руководителем экспертной организации для разрешения вопросов, возникших в ходе досудебного производства или судебного разбирательства дела с использованием специальных научных знаний и дачи на этой основе заключения. Эксперт может быть назначен из числа лиц, предложенных участниками процесса.
2. Эксперт должен обладать специальными знаниями в области науки, техники, искусства, ремесел, достаточными для дачи заключения по поставленным вопросам.
3. Лицо не может назначаться или иным образом привлекаться к производству по делу в качестве эксперта по правовым вопросам.
4. При необходимости по делу могут быть назначены несколько экспертов.
5. Вызов эксперта, назначение и производство экспертизы осуществляются в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
6. Эксперт имеет право:
1) знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету экспертизы;
2) получать необходимые объекты и образцы для сравнительного исследования и дачи заключения;
3) требовать предоставления ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения или проведения экспертизы с участием других экспертов;
4) отказаться от дачи заключения, если поставленные вопросы выходят за пределы его специальных знаний;
5) присутствовать при производстве следственных действий и задавать вопросы, относящиеся к предмету проводимой им экспертизы;
6) участвовать в судебном разбирательстве по вопросам, относящимся к предмету экспертизы.
7. Эксперт обязан:
1) являться по вызову суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания;
2) дать объективное заключение по поставленным перед ним вопросам;
3) не разглашать материалы досудебного производства;
4) соблюдать порядок при производстве следственных действий и во время судебного заседания.
8. При неявке эксперта без уважительных причин на него может быть наложено дисциплинарное взыскание.
9. В случае дачи заведомо ложного заключения эксперт несет ответственность по статье 345 Уголовного кодекса.
10. Эксперт не вправе:
1) вести переговоры с участниками процесса по вопросам, связанным с проведением экспертизы;
2) проводить исследования, которые могут повлечь полное или частичное уничтожение предоставленных объектов либо изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания.
Статья 60. Специалист
1. В качестве специалиста для участия в производстве по уголовному делу может быть привлечено не заинтересованное в деле лицо, обладающее специальными знаниями и навыками, необходимыми для оказания содействия в обнаружении, закреплении, изъятии предметов и документов, применении технических средств, для постановки вопросов экспертиз, а также для разъяснения сторонам и суду вопросов, входящих в его профессиональную компетенцию.
2. Специалист имеет право:
1) знать цель своего вызова;
2) отказаться от участия в производстве по делу, если не обладает соответствующими специальными знаниями и навыками;
3) с разрешения суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания задавать вопросы участникам следственного действия;
4) знакомиться с протоколом следственного действия, в котором он принимает участие, и вносить подлежащие занесению в протокол заявления и замечания;
5) приносить жалобы на действия суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания;
6) имеет право на вознаграждение за выполненную им работу, возмещение расходов, понесенных при производстве по уголовному делу и делу о проступке.
3. Специалист обязан:
1) являться по вызову суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания;
2) участвовать в производстве следственных действий и в судебном разбирательстве, используя специальные знания, навыки и научно-технические средства;
3) давать пояснения по поводу выполняемых им действий;
4) соблюдать порядок при производстве следственных действий и во время судебного заседания;
5) не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с участием в деле.
4. За отказ или уклонение специалиста от выполнения своих обязанностей без уважительных причин на него может быть наложено дисциплинарное взыскание.
Статья 61. Переводчик
1. Переводчиком является лицо, не заинтересованное в уголовном процессе, владеющее соответствующим языком либо обладающее навыками сурдоперевода, знание и навыки которых необходимы для перевода, и привлеченное для участия в следственных и судебных действиях в случаях, когда подозреваемый, обвиняемый, их защитники либо потерпевший или их представители, а также свидетели и иные участники процесса не владеют языком судопроизводства, на котором ведется производство по делу, а равно для перевода письменных документов.
2. О назначении лица переводчиком судья, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания выносят постановление, а суд - определение.
3. Переводчик имеет право:
1) знакомиться с протоколом следственного действия, в производстве которого он участвовал, а также с протоколом судебного заседания и делать замечания, подлежащие занесению в протокол;
2) отказаться от участия в производстве по делу, если он не обладает знаниями, необходимыми для перевода;
3) приносить жалобы на действия суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания;
4) на вознаграждение за выполненную им работу и возмещение понесенных расходов.
4. Переводчик обязан:
1) являться по вызову суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания;
2) выполнить точно и полно порученный ему перевод;
3) удостоверить правильность перевода своей подписью в протоколе следственного действия, произведенного с его участием, а также в процессуальных документах, вручаемых участникам процесса в переводе на их родной язык или язык, которым они владеют;
4) не разглашать сведения об обстоятельствах дела или иные данные, ставшие ему известными в связи с осуществлением полномочий в качестве переводчика;
5) соблюдать порядок при производстве следственных действий и во время судебного заседания.
5. В случае заведомо неправильного перевода переводчик несет ответственность по статье 345 Уголовного кодекса.
Статья 62. Права и обязанности медиатора
1. Медиатором является независимое физическое лицо, привлекаемое сторонами для проведения медиации в соответствии с требованиями закона.
2. Медиатор имеет право:
1) содействовать сторонам в заключении соглашения о примирении (медиативного соглашения) в порядке медиации;
2) встречаться со сторонами медиации наедине и конфиденциально без ограничения количества и продолжительности встреч;
3) взаимодействовать с другими участниками, заинтересованными в споре, если это может помочь примирению и об ином не договорились стороны медиации;
4) отказаться от проведения процедуры медиации, если он считает, что проводимая процедура медиации не приведет к примирению сторон.
3. Медиатор обязан:
1) принять стороны на информационную встречу по направлению уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя либо суда;
2) разъяснить сторонам право на примирение, сущность и принципы медиации;
3) подготовить проект договора о проведении процедуры медиации;
4) информировать стороны медиации о ходе и этапах проведения процедуры медиации;
5) соблюдать конфиденциальность процедуры медиации, если стороны не договорились об ином;
6) подготовить проект соглашения о примирении (медиативное соглашение);
7) в случае отказа сторон от медиации сообщить об этом в письменной или электронной форме органу, направившему стороны на медиацию;
8) отказаться от проведения процедуры медиации, если до начала или в ходе медиации возникли обстоятельства, влияющие на его беспристрастность.
4. Медиатор вправе участвовать в досудебном производстве с момента регистрации заявления и сообщения о проступке или преступлении, а также на любой стадии досудебного или судебного разбирательства.
Статья 63. Секретарь судебного заседания
1. Секретарем судебного заседания является государственный служащий, не заинтересованный в уголовном судопроизводстве, который ведет протокол заседания суда.
2. Секретарь судебного заседания обязан:
1) находиться в зале судебного заседания все время, пока ему необходимо обеспечивать протоколирование, и не покидать заседание суда без разрешения председательствующего;
2) полно и правильно излагать в протоколе действия и решения суда, ходатайства, возражения, показания, объяснения всех лиц, участвующих в заседании суда, а также другие обстоятельства, подлежащие отражению в протоколе заседания суда с использованием научно- технических средств;
3) составлять протокол заседания суда в срок, установленный настоящим Кодексом;
4) подчиняться законным распоряжениям председательствующего;
5) не разглашать сведения об обстоятельствах, ставших известными в связи с его участием в закрытом судебном заседании.
3. В случае внесения заведомо недостоверных либо не соответствующих действительности сведений в протокол судебного заседания, а также за полноту и правильность составления протокола судебного заседания секретарь судебного заседания несет дисциплинарную ответственность, предусмотренную законом.
Статья 64. Судебный пристав
1. Судебным приставом является должностное лицо, выполняющее возложенные на него законом задачи по обеспечению установленного порядка деятельности судов.
2. Судебный пристав:
1) обеспечивает надлежащий порядок в зале судебного заседания и накладывает взыскание в соответствии с Кодексом о нарушениях;
2) следит за соблюдением порядка лицами, присутствующими в зале судебного заседания;
3) выполняет распоряжения председательствующего об удалении из зала суда лиц, нарушающих порядок в судебном заседании;
4) выполняет распоряжения председательствующего, связанные с обеспечением явки участников судебного процесса.
3. Требования судебного пристава, связанные с выполнением обязанностей, предусмотренных настоящей статьей, являются обязательными для всех лиц, присутствующих в зале судебного заседания.
Глава 8. Обстоятельства, исключающие участие в уголовном судопроизводстве. Отводы
Статья 65. Обстоятельства, исключающие участие в производстве по делу
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, судья не могут участвовать в производстве по делу, если они:
1) являются потерпевшими, лицами, ответственными за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда, или свидетелями по данному делу;
2) участвовали в качестве присяжного заседателя, следственного судьи, эксперта, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания, защитника, законного представителя подозреваемого, обвиняемого, представителя потерпевшего, лица, ответственного за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда;
3) являются близкими родственниками или супругом (супругой) любого из участников производства по данному делу.
2. Лица, указанные в части 1 настоящей статьи, не могут участвовать в производстве по делу также в случаях, если имеются иные обстоятельства, дающие основание полагать, что они лично, прямо или косвенно заинтересованы в исходе данного дела.
Статья 66. Недопустимость участия в производстве по делу лиц, подлежащих отводу
1. При наличии оснований для отвода, предусмотренных настоящей главой, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, судья, секретарь судебного заседания, переводчик, эксперт, специалист, защитник, а также представители потерпевшего должны устраниться от участия в производстве по делу.
2. В случае если лица, указанные в части 1 настоящей статьи, не устранились от участия в производстве по делу, отвод им может быть заявлен подозреваемым, обвиняемым, законным представителем, защитником, а также прокурором, потерпевшим или их представителями.
Статья 67. Недопустимость повторного участия судьи в рассмотрении дела
1. Следственный судья, участвующий в досудебном производстве, не может участвовать в рассмотрении того же дела по существу в суде первой, апелляционной и кассационной инстанциях.
2. Судья, участвовавший в рассмотрении дела в суде первой инстанции, не может участвовать в рассмотрении того же дела в апелляционном и кассационном порядках, а также при новом рассмотрении этого дела в суде первой инстанции после отмены приговора или постановления (определения) о прекращении дела, вынесенного им.
3. Судья не может повторно участвовать в рассмотрении дела в апелляционном и кассационном порядках в случае отмены судебного решения, вынесенного с его участием.
4. Судья, участвовавший в рассмотрении дела в апелляционном, кассационном порядках не может участвовать в рассмотрении этого дела в суде первой инстанции.
5. Судья, участвовавший в рассмотрении дела с участием присяжных заседателей, не может участвовать в его рассмотрении в кассационном порядке, а также в случае отмены приговора суда с участием присяжных заседателей по результатам рассмотрения кассационных жалоб и представлений и направления дела на новое рассмотрение.
Статья 68. Отвод судьи
1. При наличии обстоятельств, указанных в статьях 65-67 настоящего Кодекса, судья обязан устраниться от участия в деле. По тем же основаниям судье может быть заявлен отвод сторонами.
2. Отвод должен быть заявлен до начала судебного рассмотрения, а в случае разбирательства дела с участием присяжных заседателей - до формирования коллегии присяжных заседателей. В ходе дальнейшего судебного заседания заявление об отводе допускается лишь в случае, когда основание для него ранее не было известно стороне.
3. Повторно заявленный отвод судье, по тем же основаниям, по которым ранее в удовлетворении было отказано, рассмотрению не подлежат.
4. Необоснованный отказ от осуществления правосудия не допускается.
5. Необоснованное заявление об отводе судьи удовлетворению не подлежит.
Статья 69. Последствия удовлетворения заявления об отводе
1. В случае отвода следственного судьи, судьи, рассматривающего дело в суде первой инстанции, это дело рассматривается в том же суде другим судьей. Дело передается в другой суд первой инстанции через вышестоящий суд, если в суде, где рассматривается дело, замена судьи становится невозможной.
2. В случае отвода судей при рассмотрении дела в суде апелляционной, кассационной инстанций дело рассматривается в том же суде, но в другом составе.
3. Если в результате удовлетворения отводов или по причинам, указанным в статье 68 настоящего Кодекса, в апелляционной инстанции невозможно образовать новый состав суда для рассмотрения данного дела в том же суде, дело должно быть передано в другой суд того же уровня через вышестоящий суд.
Статья 70. Порядок разрешения отвода, заявленного участникам процесса
1. Вопрос об отводе судьи, а также участников процесса разрешается судом в специальном помещении.
2. Отвод, заявленный судье в составе коллегии, разрешается остальными судьями в отсутствие отводимого, который вправе предварительно публично изложить остальным судьям свое объяснение по поводу заявленного ему отвода. При равенстве голосов судья считается отведенным.
3. Отвод, заявленный нескольким судьям или всему составу коллегии суда, разрешается судом в полном составе коллегии большинством голосов.
4. Отвод, заявленный следственному судье, судье, рассматривающему дело единолично, разрешается судьей, которому был заявлен отвод с вынесением постановления.
5. Если одновременно заявлен отвод судье, прокурору, защитнику, представителю, секретарю судебного заседания, переводчику, эксперту, специалисту, в первую очередь разрешается вопрос об отводе судьи.
6. Жалоба, представление на постановление, определение суда об отводе либо отказе в отводе судьи, прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, защитника, представителя, секретаря судебного заседания подается одновременно с апелляционной жалобой или представлением на решение суда по рассмотренному делу.
Статья 71. Отвод прокурора
1. Решение об отводе прокурора в ходе досудебного производства по делу принимает вышестоящий прокурор, а в ходе судебного производства - суд, рассматривающий дело.
2. В случае отказа в удовлетворении ходатайства об отводе прокурора, лицо, заявившее отвод, может обжаловать данное решение следственному судье.
3. Участие прокурора в досудебном производстве, а равно его участие в судебном разбирательстве не является препятствием для дальнейшего участия прокурора в производстве по данному делу.
Статья 72. Отвод следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания
1. Вопрос о самоотводе и отводе следователя разрешается руководителем следственного подразделения, о самоотводе и отводе уполномоченного должностного лица органа дознания - начальником органа дознания.
2. Заявление об отводе следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания направляется не позднее 24 часов руководителю следственного подразделения либо начальнику органа дознания, который обязан немедленно разрешить заявленный отвод.
3. До разрешения вопроса о самоотводе или отводе следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания досудебное производство не приостанавливается.
4. В случае отказа в удовлетворении ходатайства об отводе уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, лицо, заявившее отвод, может обжаловать данное решение прокурору.
5. Предыдущее участие руководителя следственного органа, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания в досудебном производстве расследования по уголовному делу и делу о проступке не является основанием для его отвода.
Статья 73. Отвод секретаря судебного заседания
1. Обстоятельства, изложенные в статье 65 настоящего Кодекса, относятся и к секретарю судебного заседания.
2. Вопрос об отводе секретаря разрешается судьей или судом, рассматривающим дело, либо судьей, председательствующим в суде с участием присяжных заседателей.
Статья 74. Отвод переводчика
1. Переводчик не может принимать участие в производстве по делу при наличии обстоятельств, указанных в статье 65 настоящего Кодекса, а равно в случае, если будет установлена его некомпетентность.
2. При наличии оснований, указанных в части 1 настоящей статьи, переводчику может быть заявлен отвод подозреваемым, обвиняемым, их законными представителями, защитником, обвинителем, а также потерпевшим и его представителем.
3. Отвод переводчику может быть заявлен свидетелем, показания которого он переводит, если будет установлена некомпетентность переводчика.
4. Решение об отводе переводчика в ходе досудебного производства по уголовному делу либо проступку принимает следователь или уполномоченное должностное лицо органа дознания. В ходе судебного производства указанное решение принимает суд, рассматривающий данное уголовное дело и (или) дело о проступке, либо судья, председательствующий в суде с участием присяжных заседателей.
Статья 75. Отвод эксперта
1. Эксперт не может принимать участие в производстве по делу:
1) при наличии обстоятельств, указанных в статье 65 настоящего Кодекса;
2) в случае его участия в проведении повторной экспертизы в качестве эксперта по данному делу;
3) если он находился или находится в служебной или иной зависимости от следователя, прокурора, судьи, подозреваемого, обвиняемого, их защитников, законных представителей, потерпевшего, лица, ответственного за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда;
4) если он проводил по данному делу ревизию;
5) если вопросы экспертизы не входят в его компетенцию;
6) если в этом производстве принимал участие в качестве специалиста.
2. Участие эксперта в данном деле в качестве специалиста в области судебной медицины при наружном осмотре трупа не является основанием для отвода эксперта.
3. Участие эксперта в осмотре места происшествия не является основанием для отвода.
4. Решение об отводе эксперта в ходе досудебного производства по уголовному делу либо делу о проступке принимает следственный судья, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания. В ходе судебного производства указанное решение принимает суд, рассматривающий данное уголовное дело или дело о проступке, либо судья, председательствующий в суде с участием присяжных заседателей.
Статья 76. Отвод специалиста
1. Специалист не может принимать участие в производстве по делу:
1) при наличии обстоятельств, указанных в статье 65 настоящего Кодекса;
2) если он находился или находится в служебной или иной зависимости от следователя, прокурора, судьи, подозреваемого, обвиняемого, их защитников, законных представителей, потерпевшего, лица, ответственного за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда.
2. Решение об отводе специалиста в ходе досудебного производства по уголовному делу либо проступку принимает следственный судья, следователь или уполномоченное должностное лицо органа дознания. В ходе судебного производства указанное решение принимает суд, рассматривающий данное уголовное дело или дело о проступке, либо судья, председательствующий в суде с участием присяжных заседателей.
Статья 77. Обстоятельства, исключающие участие в деле защитника, представителей потерпевшего
1. Защитник, а также представитель потерпевшего не вправе участвовать в производстве по делу:
1) если ранее они участвовали в деле в качестве судьи, прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, секретаря судебного заседания, свидетеля, эксперта, специалиста или переводчика;
2) если они являются близкими родственниками, супругом (супругой) судьи, прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, секретаря судебного заседания, принимавшим либо принимающим участие в досудебном производстве или судебном рассмотрении данного дела, либо являются близкими родственниками, супругом (супругой) лица, интересы которого противоречат интересам участника процесса, заключившего с ними соглашение об оказании юридической помощи;
3) если они занимают должность уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, судьи, кроме случаев, когда они являются законными представителями несовершеннолетних подозреваемых, обвиняемых или недееспособных лиц;
4) если они оказывают или ранее оказывали юридическую помощь лицу, интересы которого противоречат интересам защищаемого ими подозреваемого, обвиняемого или представляемого ими потерпевшего.
2. Вопрос об отводе защитника, представителя потерпевшего решается судом.
Глава 9. Обеспечение безопасности участников уголовного судопроизводства
Статья 78. Обеспечение безопасности уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, судьи, присяжного заседателя, защитника, эксперта, специалиста, секретаря судебного заседания, судебного пристава
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, судья, присяжный заседатель, защитник, эксперт, специалист, секретарь судебного заседания, судебный пристав, а равно их близкие родственники, супруг (супруга) находятся под защитой государства.
2. Лицам, перечисленным в части 1 настоящей статьи, государство обеспечивает в порядке, предусмотренном законом, принятие мер безопасности от посягательства на их жизнь или иного насилия в связи с рассмотрением дел в суде или досудебном производстве.
Статья 79. Обязанность принятия мер безопасности потерпевшего, свидетеля, подозреваемого, обвиняемого и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве
1. Орган, в производстве которого находится дело, обязан принять меры безопасности подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, а также их близких родственников, супруга (супруги), если в связи с производством по делу имеются сведения об угрозе совершения в отношении них насилия или иного запрещенного уголовным законом деяния.
2. При необходимости обеспечить безопасность подозреваемого, обвиняемого либо осужденного, с которым заключено процессуальное соглашение о сотрудничестве, его близких родственников, супруга (супруги) с согласия указанных лиц применяются меры государственной защиты и безопасности, предусмотренные настоящим Кодексом и законами.
3. Орган, в производстве которого находится дело, принимает меры безопасности лиц, указанных в части 1 настоящей статьи, на основании их устного (письменного) заявления или по собственной инициативе, о чем выносит постановление о принятии мер безопасности.
4. Заявления лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, их близких родственников, супруга (супруги) о принятии мер их безопасности должны рассматриваться органом, в производстве которого находится дело, не позднее 24 часов с момента их получения. О принятом решении немедленно уведомляется заявитель с направлением ему копии соответствующего постановления.
5. Заявитель вправе обжаловать прокурору или в суд отказ в удовлетворении ходатайства о принятии мер его безопасности.
6. Отказ в принятии мер безопасности не препятствует повторному обращению с ходатайством о принятии указанных мер, если возникли обстоятельства, не нашедшие отражения в ранее поданном заявлении.
Статья 80. Меры безопасности потерпевшего, свидетеля, подозреваемого, обвиняемого и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве
1. В целях обеспечения мер безопасности потерпевшего, свидетеля, подозреваемого, обвиняемого и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, их близких родственников, супруга (супруги) орган, в производстве которого находится дело:
1) выносит официальное предостережение лицу, от которого исходит угроза насилия или других запрещенных уголовным законом деяний, о возможном привлечении его к уголовной ответственности;
2) ограничивает доступ к сведениям о защищаемом лице;
3) выносит поручение об обеспечении его личной безопасности;
4) применяет в отношении подозреваемого, обвиняемого меры пресечения, исключающие возможность применения в отношении участников уголовного судопроизводства насилия или совершения иных преступных деяний;
5) применяет меру обеспечения уголовного судопроизводства в виде запрета на приближение.
2. Предостережение, вынесенное органом, в производстве которого находится уголовное дело, объявляется лицу под расписку.
3. Ограничение доступа к сведениям о защищаемом лице может иметь место с начала уголовного судопроизводства по заявлению лица и состоит в изъятии из материалов уголовного дела сведений об анкетных данных лица и хранении их отдельно от основного производства, использовании этим лицом псевдонима. О применении данной меры следователь выносит постановление, в котором излагаются причины принятого решения о сохранении в тайне данных о личности, указывается псевдоним и образец подписи защищаемого лица, которые оно будет использовать в протоколах следственных действий с его участием. Процессуальные действия с участием защищаемого лица в необходимых случаях могут производиться в условиях, исключающих его узнавание. Постановление и отделенные от основного производства материалы помещаются в опечатанный конверт, который в дальнейшем хранится в органе, расследовавшем уголовное дело или дело о проступке, и с содержимым которого, кроме следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, могут ознакомиться прокурор и суд.
4. Порядок обеспечения личной безопасности потерпевших, свидетелей, подозреваемых, обвиняемых и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, и их близких родственников, супруга (супруги) определяется законом.
5. Независимо от принятия мер безопасности уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь обязаны при наличии к тому оснований начать досудебное производство в связи с обнаружившейся угрозой совершения запрещенного Уголовным кодексом деяния в отношении потерпевшего, свидетеля, другого лица, участвующего в уголовном судопроизводстве.
6. В случаях поступления заявлений о необходимости обеспечить безопасность подозреваемого, обвиняемого, свидетеля и их близких родственников, супруга (супруги), в отношении которых в ходе досудебного производства применялись пытки или иные виды жестокого и бесчеловечного обращения, независимо от принятия мер безопасности, прокурором проводится досудебное производство.
7. Меры безопасности отменяются мотивированным постановлением органа, ведущего уголовное судопроизводство, когда отпадает необходимость в их применении. Защищаемое лицо должно быть незамедлительно уведомлено об отмене мер его безопасности или раскрытии данных о нем лицам, участвующим в уголовном процессе. Подача жалобы в суд или прокурору защищаемым лицом на решение органа, ведущего уголовный процесс, об отмене мер безопасности приостанавливает исполнение обжалуемого решения.
Статья 81. Обеспечение безопасности лиц, участвующих в судебном разбирательстве
1. Для обеспечения безопасности участников судебного разбирательства председательствующий проводит закрытое заседание суда, а также принимает меры, предусмотренные частями 1, 2, 3 и 4 статьи 80 настоящего Кодекса.
2. По ходатайству защищаемого лица, стороны обвинения, а также по собственной инициативе в целях обеспечения безопасности лица и его близких родственников, супруга (супруги) суд вправе вынести постановление о допросе свидетеля:
1) без оглашения данных о личности защищаемого лица с использованием псевдонима;
2) в условиях, исключающих узнавание защищаемого лица для остальных присутствующих по голосу и внешним данным: акценту, полу, национальности, возрасту, росту, телосложению, осанке, походке;
3) без визуального наблюдения его другими участниками судебного разбирательства, в том числе с помощью видеосвязи.
Судья лично удостоверяется в личности допрашиваемого путем ознакомления с анкетными данными защищаемого лица, отделенными от основного производства, и документами, удостоверяющими личность без их оглашения, предъявления иным участникам судебного заседания, в том числе секретарю судебного заседания, и отражения в протоколе судебного заседания и (или) судебных актах.
3. Председательствующий вправе запретить производство видео-, звукозаписи и иных способов запечатления допроса.
4. Показания защищаемого лица, допрошенного судом в отсутствие кого-либо из участников процесса или вне их визуального наблюдения, оглашаются председательствующим в суде в присутствии всех его участников без указаний сведений об этом защищаемом лице.
5. В необходимых случаях суд принимает и другие меры по обеспечению безопасности участников процесса и иных лиц, предусмотренные законом.
6. Исполнение постановления суда об обеспечении безопасности участников судебного разбирательства возлагается на органы уголовного преследования, учреждения и органы, исполняющие наказание.
РАЗДЕЛ III. ДОКАЗАТЕЛЬСТВА И ДОКАЗЫВАНИЕ
Глава 10. Доказательства Статья 82. Доказательства
1. Доказательствами по делу являются полученные в установленном законом порядке сведения, на основе которых орган дознания, следователь, прокурор, суд определяют наличие или отсутствие обстоятельств, имеющих значение для дела.
2. Источниками доказательств являются:
1) показания подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля;
2) заключения и показания эксперта;
3) показания специалиста;
4) вещественные доказательства;
5) протоколы специальных следственных, следственных и судебных действий;
6) иные документы.
3. Сведения, полученные с нарушением требований настоящего Кодекса, являются недопустимыми доказательствами, не имеют юридической силы и не могут быть положены в основу решения по делу, а также использоваться для доказывания любых обстоятельств, указанных в статье 83 настоящего Кодекса.
4. К недопустимым доказательствам относятся:
1) показания подозреваемого, обвиняемого о совершении уголовно-наказуемого деяния, данные в ходе досудебного производства, в отсутствие защитника, за исключением случаев отказа от защитника (в его присутствии в письменном виде), но при этом его показания должны быть подтверждены в суде;
2) показания свидетеля, подозреваемого, обвиняемого, полученные в ходе досудебного производства с применением пыток, насилия, угроз, обмана, а равно иных незаконных действий и жестокого обращения, а также показания, полученные в результате применения к нему пыток;
3) показания потерпевшего, свидетеля, основанные на догадке, предположении, слухе, а также показания свидетеля, который не может указать источник своей осведомленности;
4) показания лица, которое в установленном в настоящем Кодексе порядке было признано неспособным на момент допроса правильно воспринимать или воспроизводить обстоятельства, имеющие значение для уголовного дела;
5) сведения, полученные при проведении любого процессуального действия лицом, не имеющим права осуществлять производство по данному уголовному делу, а также при участии в нем лица, подлежащего отводу;
6) сведения, полученные с применением методов, противоречащих научным знаниям;
7) иные доказательства, полученные стороной обвинения с нарушением требований настоящего Кодекса.
5. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, суд, решая вопрос о недопустимости доказательств, обязаны в каждом случае выяснить, в чем конкретно выразилось допущенное нарушение, и принять мотивированное решение.
Статья 83. Обстоятельства, подлежащие доказыванию по делу
В ходе производства по делу подлежат доказыванию:
1) событие преступления или проступка (время, место, способ и другие обстоятельства совершения преступления или проступка и наступившие его вредные последствия);
2) совершение или несовершение деяния лицом;
3) виновность или невиновность лица в совершении преступления и (или) проступка, форма его вины и мотивы;
4) обстоятельства, влияющие на степень и характер ответственности подозреваемого, обвиняемого;
5) обстоятельства, характеризующие личность подозреваемого, обвиняемого;
6) характер и размер материального ущерба и (или) морального вреда, причиненного преступлением и (или) проступком;
7) обстоятельства, исключающие уголовную противоправность деяния либо ответственность лица за совершенный проступок;
8) обстоятельства, влекущие освобождение от уголовной ответственности, наказания и его отбывания за преступление либо за проступок.
Статья 84. Показания свидетеля, потерпевшего
1. Свидетель может быть допрошен о любых относящихся к делу обстоятельствах, в том числе о личности подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего и своих взаимоотношениях с ними и другими свидетелями.
2. Потерпевший может быть допрошен о любых обстоятельствах, подлежащих доказыванию при производстве по делу, в том числе о своих взаимоотношениях с подозреваемым, обвиняемым.
3. Сведения об обстоятельствах, непосредственно воспринятые лицом, оказывающим на конфиденциальной основе содействие компетентным государственным органам, могут быть использованы в качестве доказательств после допроса указанного лица с его согласия в качестве свидетеля.
4. Сведения об обстоятельствах, ставших известными лицу, внедренному в преступную группу либо организованную группу, либо преступную организацию, в целях обеспечения его безопасности могут быть использованы в качестве доказательств после допроса должностного лица органа, осуществляющего оперативно-розыскную деятельность, в качестве свидетеля.
Статья 85. Показания подозреваемого, обвиняемого
1. Показания подозреваемого, обвиняемого - сведения, сообщенные ими на допросе, проведенном в ходе досудебного производства по уголовному делу или делу о проступке, либо в суде.
2. Признание подозреваемым, обвиняемым своей вины в совершении преступления или проступка может быть положено в основу обвинения лишь при подтверждении его виновности совокупностью имеющихся по делу доказательств.
3. Показания, данные лицом в ходе его допроса в качестве свидетеля, не могут быть признаны в качестве доказательств против него самого и положены в основу его обвинения.
4. Подозреваемый вправе давать показания по поводу имеющегося против него подозрения, а равно об иных известных ему обстоятельствах, имеющих значение по делу.
5. Сведения об обстоятельствах, непосредственно воспринятые лицом, оказывающим на конфиденциальной основе содействие компетентным государственным органам, могут быть использованы в качестве доказательства после допроса указанного лица с его согласия в качестве подозреваемого, обвиняемого с участием защитника.
Статья 86. Заключение и показания эксперта
1. Заключение эксперта - оформленный в соответствии с частью 2 статьи 186 настоящего Кодекса в письменном виде официальный документ, содержащий ход судебно-экспертного исследования и выводы по вопросам, поставленным перед экспертом уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, судом.
2. Показания эксперта - сведения, сообщенные им на допросе, проведенном после получения его заключения в целях разъяснения или уточнения данного заключения в соответствии с требованиями статьи 187 настоящего Кодекса.
3. Заключение эксперта не является обязательным для уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, суда, однако их несогласие с заключением должно быть мотивировано соответственно в постановлении, приговоре или определении.
Статья 87. Показания специалиста
Показания специалиста - сведения, сообщенные им на допросе в целях разъяснения или уточнения обстоятельств, требующих специальных познаний в соответствии с требованиями статьи 60 настоящего Кодекса.
Статья 88. Вещественные доказательства
1. Вещественными доказательствами признаются предметы, если есть основания полагать, что они служили орудиями преступления и (или) проступка или сохранили на себе следы преступления, или были объектами противоправных действий, а также деньги, предметы, документы и другие ценности, которые могут служить средством для обнаружения преступления и
(или) проступка, установления фактических обстоятельств дела, выявления виновных либо опровержения обвинения или смягчения ответственности.
2. Вещественные доказательства должны быть подробно описаны в протоколах осмотра, засняты на видео и (или) сфотографированы. Вещественные доказательства приобщаются к делу постановлением уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, судьи, определением суда и должны храниться при деле.
3. При передаче дела от одного следователя другому, а равно при направлении дела прокурору и в суд либо передаче дела из одного суда в другой вещественные доказательства препровождаются вместе с делом, за исключением случаев, предусмотренных статьей 89 настоящего Кодекса.
4. В приговоре, определении или постановлении о прекращении дела должно содержаться решение о вещественных доказательствах, при этом:
1) орудия преступления и (или) проступка, принадлежащие подозреваемому, обвиняемому, подлежат конфискации;
2) вещи, запрещенные к обращению, не выдаются и подлежат передаче в соответствующие организации или уничтожению;
3) вещи, не представляющие никакой ценности и не пригодные для использования, подлежат уничтожению, а в случае ходатайства заинтересованных лиц или организаций - выдаются им;
4) деньги и иные ценности, нажитые преступным путем, по приговору, определению суда, постановлению судьи, а при прекращении дела в связи со смертью обвиняемого или признанием его невменяемым - постановлением уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя подлежат обращению в доход государства, остальные вещи выдаются законным владельцам, а при неустановлении последних - переходят в собственность государства. Спор о принадлежности этих вещей подлежит разрешению в порядке гражданского судопроизводства;
5) деньги и иные ценности, являющиеся предметом взятки или контрабанды, по приговору суда подлежат обращению в доход государства в соответствии с уголовным законодательством. В случае если лицо добровольно заявило о вымогательстве у него взятки и способствовало задержанию взяткополучателя с поличным, то предмет взятки возвращается владельцу по решению суда.
Статья 89. Хранение вещественных доказательств
1. Вещественные доказательства должны храниться при деле до вступления приговора в законную силу либо до истечения срока обжалования постановления или определения о прекращении дела и передаваться вместе с делом, за исключением случаев, предусмотренных настоящей статьей. В случае когда спор о праве на имущество, являющееся вещественным доказательством, подлежит разрешению в порядке гражданского судопроизводства, вещественное доказательство хранится до вступления в силу решения суда.
2. Вещественные доказательства в виде:
1) предметов, которые в силу громоздкости или иных причин не могут храниться при деле, в том числе большие партии товаров, хранение которых затруднено или издержки по обеспечению специальных условий хранения которых соизмеримы с их стоимостью:
а) фотографируются или снимаются на видео, по возможности опечатываются и по решению уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя передаются на хранение в порядке, установленном Правительством Кыргызской Республики (далее - Правительство). К материалам дела приобщается документ о месте нахождения такого вещественного доказательства, а также может быть приобщен образец вещественного доказательства, достаточный для сравнительного исследования;
б) возвращаются их законному владельцу, если это возможно без ущерба для доказывания;
в) в случае невозможности обеспечения их хранения способами, предусмотренными подпунктами "а" и "б" настоящего пункта, оцениваются и с согласия владельца либо по решению суда передаются для реализации в порядке, установленном Правительством. Средства, вырученные от реализации вещественных доказательств, зачисляются в соответствии с настоящей частью на депозитный счет органа, принявшего решение об изъятии указанных вещественных доказательств, на срок, предусмотренный частью 1 настоящей статьи. К
материалам дела может быть приобщен образец вещественного доказательства, достаточный для сравнительного исследования;
2) больших партий товаров, хранение которых затруднено или издержки по обеспечению специальных условий хранения которых соизмеримы с их стоимостью, могут быть переданы на ответственное хранение владельцу;
3) скоропортящихся товаров и продукции, а также подвергающегося быстрому моральному старению имущества, хранение которых затруднено или издержки по обеспечению специальных условий хранения которых соизмеримы с их стоимостью:
а) возвращаются их владельцам;
б) в случае невозможности возврата оцениваются и с согласия владельца либо по решению суда передаются для реализации в порядке, установленном Правительством. Средства, вырученные от реализации вещественных доказательств, зачисляются в соответствии с настоящей частью на депозитный счет органа, принявшего решение об изъятии указанных вещественных доказательств, на срок, предусмотренный частью 1 настоящей статьи. К материалам дела может быть приобщен образец вещественного доказательства, достаточный для сравнительного исследования;
в) с согласия владельца либо по решению суда уничтожаются в порядке, установленном Правительством, если такие скоропортящиеся товары и продукция пришли в негодность. В этом случае составляется протокол в соответствии с требованиями статьи 163 настоящего Кодекса;
4) изъятых из незаконного оборота наркотических средств, психотропных веществ, растений, содержащих наркотические средства или психотропные вещества либо их прекурсоры, или их частей, содержащих наркотические средства или психотропные вещества либо их прекурсоры, а также предметов, длительное хранение которых опасно для жизни и здоровья людей или для окружающей среды, после проведения необходимых исследований передаются для их технологической переработки или уничтожаются по решению суда в порядке, установленном Правительством, о чем составляется протокол в соответствии с требованиями статьи 163 настоящего Кодекса. К материалам дела приобщается достаточный для сравнительного исследования образец изъятого из незаконного оборота наркотического средства, психотропного вещества, растения, содержащего наркотические средства или психотропные вещества либо их прекурсоры, или его частей, содержащих наркотические средства или психотропные вещества либо их прекурсоры;
5) денег, ценностей и иного имущества, полученных в результате совершения преступления и (или) проступка, и доходов от этого имущества, обнаруженных при производстве следственных действий, подлежат аресту в порядке, установленном статьей 123 настоящего Кодекса;
6) ценностей после производства необходимых следственных действий:
а) сдаются на хранение в банк или иную кредитную организацию на срок, предусмотренный частью 1 настоящей статьи, за исключением случая, предусмотренного подпунктом "б" настоящего пункта;
б) возвращаются их законному владельцу, если это возможно без ущерба для доказывания;
7) денег после производства необходимых следственных действий фотографируются или снимаются на видео, а затем:
а) возвращаются их законному владельцу в порядке, установленном Правительством;
б) при отсутствии или неустановлении законного владельца либо при невозможности возврата вещественных доказательств законному владельцу по иным причинам они сдаются на хранение в финансовое подразделение органа, принявшего решение об изъятии указанных вещественных доказательств, либо в банк или иную кредитную организацию на срок, предусмотренный частью 1 настоящей статьи, либо хранятся при деле, если индивидуальные признаки денежных купюр имеют значение для доказывания;
8) электронных носителей информации:
а) хранятся в опечатанном виде в условиях, исключающих возможность ознакомления посторонних лиц с содержащейся на них информацией и обеспечивающих их сохранность и сохранность указанной информации;
б) возвращаются их законному владельцу после осмотра и производства других необходимых следственных действий, если это возможно без ущерба для доказывания.
3. После производства следственных действий в случае невозможности возврата изъятых в ходе производства следственных действий электронных носителей информации их законному владельцу содержащаяся на этих носителях информация копируется по ходатайству законного владельца изъятых электронных носителей информации или обладателя содержащейся на них информации. Копирование указанной информации на другие электронные носители информации, предоставленные законным владельцем изъятых электронных носителей информации или обладателем содержащейся на них информации, осуществляется с участием законного владельца изъятых электронных носителей информации или обладателя содержащейся на них информации и (или) их представителей и специалиста в органе дознания, следствия или в суде. При копировании информации должны обеспечиваться условия, исключающие возможность ее утраты или изменения. Не допускается копирование информации, если это может воспрепятствовать расследованию преступления и (или) проступка. Электронные носители информации, содержащие скопированную информацию, передаются законному владельцу изъятых электронных носителей информации или обладателю содержащейся на них информации. Об осуществлении копирования информации и о передаче электронных носителей информации, содержащих скопированную информацию, законному владельцу изъятых электронных носителей информации или обладателю содержащейся на них информации составляется протокол в соответствии с требованиями статьи 163 настоящего Кодекса.
4. Иные условия хранения, учета и передачи вещественных доказательств, в том числе их отдельных категорий, устанавливаются Правительством.
5. В случаях, предусмотренных подпунктами "а" и "б" пункта 1, пунктом 2, подпунктом "а" пункта 3, пунктами 5, 6 и 7, подпунктом "б" пункта 8 части 2 и частью 3 настоящей статьи, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь или судья выносят постановление.
6. В случаях, предусмотренных подпунктом "в" пункта 1, подпунктами "б" и "в" пункта 3 и пунктом 4 части 2 настоящей статьи, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь с согласия прокурора возбуждают перед следственным судьей по месту досудебного производства соответствующее ходатайство, если владелец не дал согласие на реализацию, утилизацию или уничтожение имущества.
7. При передаче дела органом дознания следователю или от одного органа дознания другому либо от одного следователя другому, а равно при направлении уголовного дела прокурору или в суд либо при передаче уголовного дела из одного суда в другой вещественные доказательства передаются вместе с уголовным делом, за исключением случаев, предусмотренных настоящей статьей.
Статья 90. Протоколы специальных следственных, следственных и судебных действий
Протоколы специальных следственных, следственных и судебных действий допускаются в качестве доказательств, если они составлены в соответствии с требованиями настоящего Кодекса.
Статья 91. Иные документы
1. Иные документы признаются доказательствами, если изложенные в них сведения имеют значение для установления обстоятельств, указанных в статье 83 настоящего Кодекса.
2. Документы могут содержать сведения, зафиксированные в письменной и иной форме. К документам могут относиться материалы фото-, звуко- и видеозаписи, электронные документы, полученные, истребованные или представленные в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, и признанные доказательством по делу.
3. Электронный документ признается доказательством, равным по своей значимости письменным доказательствам и имеет одинаковую юридическую силу с документом, воспроизведенным на бумажном носителе, в соответствии с Законом Кыргызской Республики "Об электронном документе и электронной цифровой подписи".
Оригинал электронного документа существует только на машинном носителе. Все экземпляры электронного документа, подписанные электронной цифровой подписью, зафиксированные на машинном носителе и идентичные один другому, являются оригиналами и имеют одинаковую юридическую силу.
Копии электронного документа создаются путем воспроизведения формы внешнего представления электронного документа на бумажном носителе.
Электронные документы, воспроизведенные на бумажном носителе, должны содержать указание на то, что они являются копиями соответствующего электронного документа, и заверяться в порядке, установленном законодательством для заверения копий документов на бумажном носителе.
4. Документы приобщаются к делу и хранятся в течение установленных законом сроков. Если изъятые и приобщенные к делу документы требуются для текущего учета, отчетности и иных правомерных целей, они могут быть возвращены законному владельцу или предоставлены во временное пользование не в ущерб производству по делу либо переданы их копии.
5. Документы, обладающие признаками, указанными в статье 88 настоящего Кодекса, являются вещественными доказательствами.
Глава 11. Доказывание в уголовном судопроизводстве Статья 92. Доказывание
Доказывание состоит в собирании, исследовании, оценке доказательств с целью установления обстоятельств, имеющих значение для законного, обоснованного и справедливого разрешения дела.
Статья 93. Собирание доказательств
1. Собирание доказательств осуществляется в уголовном судопроизводстве путем производства процессуальных действий, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Орган, в производстве которого находится дело, по ходатайствам участников уголовного судопроизводства или по собственной инициативе вправе производить процессуальные действия, предусмотренные настоящим Кодексом.
3. Сторона защиты, потерпевший, представители потерпевшего вправе получать необходимые сведения путем:
1) истребования справок, характеристик, иных документов от организаций. Указанные юридические лица обязаны представить запрошенные им документы или их заверенные копии в течение 10 суток;
2) инициирования на договорной основе производства судебной экспертизы;
3) привлечения на договорной основе специалиста;
4) опроса с их согласия лиц, предположительно владеющих информацией, относящейся к делу. Если защитник не обеспечил явку опрошенного им лица в орган, ведущий уголовное судопроизводство, для производства процессуального или следственного действия, опрос признается недостаточным и к делу не приобщается;
5) совершения иных действий, направленных на собирание и подачу суду надлежащих и допустимых доказательств.
4. Сведения, как в устной, так и письменной форме, а также предметы и документы для приобщения их в качестве доказательств к делу вправе представить подозреваемый, обвиняемый, лицо, ответственное за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда, защитник, частный обвинитель, потерпевший, а также любые граждане и организации.
5. Принятие предметов и документов от участников уголовного судопроизводства и иных лиц осуществляется на основании ходатайства и подлежат приобщению к делу, о чем составляется протокол.
Статья 94. Исследование доказательств
Собранные по делу доказательства подлежат объективному и всестороннему исследованию. Исследование включает анализ полученного доказательства, его сопоставление с другими доказательствами, собирание для их проверки дополнительных доказательств, а также проверку источников их получения.
Статья 95. Оценка доказательств
1. Каждое доказательство подлежит оценке с точки зрения относимости, допустимости, достоверности, а все собранные доказательства в совокупности - достаточности для разрешения дела.
2. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, присяжные заседатели, суд оценивают доказательства по своему внутреннему убеждению, основанному на объективном и достаточном рассмотрении доказательств в их совокупности, при этом руководствуясь законом и совестью.
3. Доказательство признается относящимся к делу, если оно представляет собой сведения о фактах, которые подтверждают, опровергают или ставят под сомнение выводы о существовании обстоятельств, имеющих значение для дела.
4. Доказательство признается допустимым, если оно получено в соответствии с требованиями части 2 статьи 82 настоящего Кодекса.
5. Доказательство признается достоверным, если в результате исследования выясняется, что оно соответствует действительности.
6. Совокупность доказательств признается достаточной для разрешения дела, если собраны все относящиеся к делу допустимые и достоверные доказательства.
Статья 96. Научно-технические средства в процессе доказывания
1. Научно-технические средства в процессе доказывания по делу могут быть использованы органом, в производстве которого находится дело, в том числе по ходатайству защитника, а также экспертом и специалистом при исполнении ими процессуальных обязанностей, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Для оказания содействия при использовании научно-технических средств органом, в производстве которого находится дело, может быть привлечен специалист.
3. Применение научно-технических средств признается допустимым, если они:
1) не противоречат нормам и принципам настоящего Кодекса;
2) научно обоснованы;
3) обеспечивают эффективность производства по делу;
4) безопасны для жизни, здоровья граждан, имущества и окружающей среды.
4. Использование научно-технических средств органом, в производстве которого находится дело, фиксируется в протоколах соответствующих процессуальных действий и протоколе судебного заседания с указанием данных научно-технических средств, условий и порядка их применения, объектов, к которым эти средства были применены, и результатов их использования.
Статья 97. Преюдиция
1. Вступивший в законную силу приговор, а также вступившее в законную силу другое решение суда по делу, разрешающее его по существу, обязательны для всех государственных органов, организаций и граждан в отношении как установленных обстоятельств, так и их правовой оценки по отношению к лицу, о котором они вынесены. Данное положение не препятствует отмене и изменению приговора и других решений суда в апелляционном и кассационном порядке по новым или вновь открывшимся обстоятельствам.
2. Вступившее в законную силу решение суда, принятое в рамках гражданского или административного судопроизводства обязательно для органа, в производстве которого находится уголовное дело и (или) дело о проступке, только по вопросу о том, имело ли место само событие или действие, и не должно предрешать выводы о виновности или невиновности обвиняемого.
3. Вступивший в законную силу приговор суда, в котором решен вопрос о возмещении материального ущерба и (или) морального вреда, обязателен в этой части для суда при рассмотрении дела в ходе гражданского судопроизводства в части вопросов, нерешенных в порядке уголовного производства.
РАЗДЕЛ IV. МЕРЫ ОБЕСПЕЧЕНИЯ УГОЛОВНОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА И ОСНОВАНИЯ ИХ ПРИМЕНЕНИЯ
Глава 12. Задержание подозреваемого Статья 98. Основания задержания
1. Задержание подозреваемого в совершении преступления и (или) проступка - это кратковременное фактическое лишение свободы передвижения лица, которое применяется
уполномоченным должностным лицом органа дознания или следователем в случаях, не терпящих отлагательств, в целях пресечения преступления и (или) проступка, выяснения причастности задержанного к преступлению и разрешения вопроса о заключении его под стражу, а также обеспечение производства по делу о проступке в случаях, предусмотренных главой 61 настоящего Кодекса.
2. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь вправе задержать лицо по подозрению в совершении преступления, за которое может быть назначено наказание в виде лишения свободы, а также проступка в случаях, предусмотренных главой 61 настоящего Кодекса, при наличии одного из следующих оснований:
1) если лицо застигнуто при совершении преступления и (или) проступка или непосредственно после его совершения;
2) если очевидцы, в том числе и потерпевшие, прямо укажут на данное лицо как на лицо, совершившее преступление и (или) проступок;
3) если на подозреваемом или на его одежде, при нем или в его жилище будут обнаружены явные следы преступления и (или) проступка.
3. Задержание лиц по подозрению в совершении преступлений и (или) проступков производится после проведения специальных следственных либо следственных действий, достаточных для объявления подозреваемому в совершении какого преступления и (или) проступка он подозревается, за исключением случаев, предусмотренных частью 2 настоящей статьи.
Статья 99. Порядок задержания подозреваемого
1. Постановление о задержании подозреваемого составляется в момент доставления его в орган дознания или следствия. Подозреваемому в момент фактического задержания должно быть объявлено в чем он подозревается, а также разъяснено право не давать показания против себя, право иметь адвоката, а также право пользоваться гарантированной государством юридической помощью.
2. В постановлении о задержании указываются дата и место его составления, должность, фамилия, имя лица, составившего постановление, сведения о личности подозреваемого, его физическом состоянии на момент задержания, основания и мотивы, место и время фактического задержания (с указанием часа и минут), сведения о разъяснении подозреваемому прав, предусмотренных статьей 45 настоящего Кодекса, результаты личного обыска и телефонного разговора.
3. Постановление о задержании объявляется подозреваемому и подписывается следователем или уполномоченным должностным лицом органа дознания и задержанным с указанием точного времени фактического задержания подозреваемого, а также защитником.
4. Копия постановления незамедлительно вручается задержанному и в течение 12 часов направляется прокурору.
5. До истечения 45 часов, а в отношении несовершеннолетнего подозреваемого - до истечения 21 часа с момента фактического задержания подозреваемый должен быть доставлен в суд для решения вопроса о законности и обоснованности его задержания в порядке, предусмотренном статьей 256 настоящего Кодекса.
6. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь в случае необходимости обязаны по ходатайству стороны защиты обеспечить своевременный (не позднее 12 часов) доступ к подозреваемому, находящемуся в местах содержания задержанных, для проведения медицинского осмотра, а в случае необходимости - и к помощи врача.
7. Жалоба задержанного подозреваемого на действия (бездействие) и решения органа дознания или следствия незамедлительно направляется начальником места содержания задержанного прокурору или в суд.
8. Жалоба рассматривается судом одновременно с ходатайством следователя о применении меры пресечения или проверкой законности задержания по правилам, предусмотренным статьей 256 настоящего Кодекса.
Статья 100. Личный обыск задержанного
Личный обыск задержанного производится немедленно после фактического задержания, о чем составляется протокол с указанием даты и точного времени (с указанием часа и минут) его составления.
Статья 101. Право на задержание лиц, совершивших преступление и (или) проступок
1. Любое физическое лицо, включая потерпевшего, имеет право на задержание лица, совершившего преступление и (или) проступок, ограничение его свободы передвижения с целью передачи либо доставления в уполномоченный государственный орган, а также пресечение возможности совершения им иных посягательств.
2. К задержанному лицу в случаях, предусмотренных частью 1 настоящей статьи, при оказании им сопротивления могут быть в пределах, предусмотренных статьей 52 Уголовного кодекса, применены физическая сила и другие средства. В случаях если есть основания полагать, что при задержанном лице находятся оружие и (или) иные опасные предметы, имеющие значение для уголовного дела и (или) проступка, задержавший его гражданин вправе изъять находящиеся при нем предметы для передачи в последующем их в уполномоченный государственный орган, куда непосредственно было доставлено или передано задержанное лицо.
Статья 102. Основания освобождения задержанного подозреваемого
1. Задержанный подозреваемый подлежит освобождению по решению суда, по постановлению уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя или прокурора, если:
1) не подтвердилось подозрение в совершении преступления либо проступка;
2) истек установленный законом срок задержания;
3) отсутствуют основания или необходимость применения к нему меры пресечения в виде заключения под стражу;
4) задержание было произведено с нарушением требований статей 98, 99 настоящего Кодекса.
2. Если в течение 48 часов, а в отношении несовершеннолетнего - 24 часов с момента задержания к начальнику места содержания задержанного не поступило постановление о применении к задержанному меры пресечения в виде заключения под стражу, то начальник места содержания задержанного немедленно освобождает задержанного, о чем уведомляет следователя, уполномоченное должностное лицо органа дознания, в производстве которого находится дело, и прокурора, о чем составляет протокол.
3. При невыполнении требований части 2 настоящей статьи начальник места содержания задержанного несет ответственность, установленную законом.
4. При освобождении подозреваемого начальником места содержания задержанного ему выдается справка, в которой указывается, кем был задержан, основание, место и время задержания, основание и время освобождения.
Статья 103. Порядок содержания задержанных подозреваемых
1. Задержанные подозреваемые содержатся в изоляторах временного содержания. Порядок и условия содержания задержанных подозреваемых определяются законом.
2. Общение задержанного подозреваемого с сотрудниками, осуществляющими оперативно- розыскную деятельность, допускается с письменного разрешения следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, в производстве которого находится дело, и только в присутствии защитника.
Статья 104. Уведомление родственников и защитника подозреваемого о задержании
1. После фактического задержания следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обязаны немедленно уведомить о задержании подозреваемого кого-либо из близких родственников, супруга (супругу), а также защитника и предоставить возможность бесплатного уведомления самому подозреваемому. О произведенном уведомлении делается отметка в протоколе задержания.
2. Если задержанный подозреваемый является гражданином другого государства, в порядке, указанном в части 1 настоящей статьи, должно быть уведомлено посольство либо консульство этого государства, о чем делается отметка в протоколе задержания. В случае отсутствия на территории Кыргызской Республики посольства или консульства государства, гражданином
которого является задержанный подозреваемый, уведомление направляется в уполномоченный государственный орган.
3. При задержании несовершеннолетнего лица, подозреваемого в совершении преступления и (или) проступка, немедленно извещаются его законные представители и уполномоченный государственный орган по защите детей.
Статья 105. Допрос задержанного подозреваемого
1. Задержанный подозреваемый подлежит допросу в качестве подозреваемого. При допросе задержанного подозреваемого присутствие защитника обязательно, за исключением случаев, когда он отказывается от защитника и его отказ принят в соответствии с настоящим Кодексом.
2. Допрос задержанного подозреваемого проводится по правилам, предусмотренным статьями 189-193 настоящего Кодекса. Перед допросом задержанному подозреваемому разъясняются его права, предусмотренные статьей 45 настоящего Кодекса, и объявляется, в совершении какого преступления и (или) проступка он подозревается.
Глава 13. Меры пресечения Статья 106. Меры пресечения и их виды
1. Мерами пресечения являются меры, применяемые к подозреваемому, обвиняемому для предотвращения его ненадлежащего поведения в ходе досудебного производства и судебного разбирательства по уголовному делу и (или) делу о проступке.
2. Виды мер пресечения:
1) подписка о невыезде;
2) передача под наблюдение командования воинской части;
3) передача несовершеннолетнего под присмотр родителей или лиц и организаций, их заменяющих;
4) залог;
5) домашний арест;
6) заключение под стражу.
3. По делам о проступках домашний арест и заключение под стражу не применяются.
Статья 107. Основания для применения меры пресечения
1. Меры пресечения применяются при наличии обоснованного подозрения в совершении преступления и (или) проступка и достаточных оснований полагать, что подозреваемый, обвиняемый:
1) скроется от органа, осуществляющего досудебное производство, или суда;
2) может воспрепятствовать ведению досудебного производства и разбирательству дела в суде;
3) может продолжить заниматься преступной деятельностью.
2. Мера пресечения может применяться также для выдачи лица в порядке, предусмотренном статьей 525 настоящего Кодекса.
Статья 108. Порядок применения меры пресечения
1. При применении меры пресечения прокурор возбуждает перед судом соответствующее ходатайство. В постановлении о возбуждении ходатайства излагаются мотивы и основания, в силу которых возникла необходимость применения соответствующей меры пресечения в отношении подозреваемого, обвиняемого. К постановлению прилагаются материалы, подтверждающие обоснованность ходатайства. Если ходатайство возбуждается в отношении подозреваемого, задержанного в порядке, установленном статьями 98 и 99 настоящего Кодекса, то указанные материалы должны быть прокурором представлены следственному судье в течение 48 часов с момента задержания, но не позднее 2 часов до истечения срока задержания.
2. Копия постановления о возбуждении ходатайства о применении меры пресечения с приложенными документами, подтверждающими обоснованность ходатайства, вручается
прокурором подозреваемому, обвиняемому, его защитнику не позднее чем за 3 часа до подачи его следственному судье.
3. Постановление о возбуждении ходатайства о применении меры пресечения подлежит рассмотрению следственным судьей с участием подозреваемого, обвиняемого, прокурора, защитника по месту досудебного производства либо месту задержания подозреваемого, обвиняемого в течение 2 часов с момента представления материалов в суд. Подозреваемый, задержанный в порядке, предусмотренном статьями 98, 99 настоящего Кодекса, доставляется в судебное заседание. В судебном заседании при применении меры пресечения в отношении несовершеннолетнего подозреваемого участие его законного представителя обязательно. Защитник в судебном заседании вправе заявлять ходатайства о необходимости применения иной меры пресечения либо неприменении меры пресечения в письменной или устной форме. Письменное ходатайство приобщается к делу. При обстоятельствах, исключающих участие защитника, он заменяется другим защитником, в соответствии с частью 5 статьи 51 настоящего Кодекса.
4. Принятие судебного решения о применении меры пресечения в отсутствие подозреваемого, обвиняемого допускается с обязательным участием защитника.
5. Постановление следственного судьи о применении меры пресечения или об отказе в этом может быть обжаловано прокурором, подозреваемым и его защитником в вышестоящий суд в апелляционном порядке в течение 5 суток. Внесение представления или жалобы на постановление следственного судьи вплоть до их разрешения не приостанавливает действия постановления о применении меры пресечения и не влечет его отмены.
Статья 109. Обстоятельства, учитываемые при применении меры пресечения
1. При разрешении вопроса о необходимости применения меры пресечения, об определении ее вида при наличии оснований, предусмотренных статьей 107 настоящего Кодекса, следственный судья, суд учитывает обоснованность подозрения, сведения о личности подозреваемого, обвиняемого, его возраст, состояние здоровья, семейное положение, род занятий и другие обстоятельства.
2. Следователь, суд обязаны:
1) при наличии у лица, заключенного под стражу, несовершеннолетних детей, остающихся без надзора, передать их на попечение соответствующих лиц или организаций;
2) при наличии у лица, заключенного под стражу, имущества или жилища, остающегося без присмотра, принять меры к его охране.
3. О принятых мерах следователь, суд уведомляет подозреваемого, обвиняемого, находящегося под стражей.
Статья 110. Постановление и определение о применении меры пресечения
1. О применении меры пресечения судья выносит постановление, а суд - определение, содержащее указание на преступление, в котором подозревается лицо, и основания для применения этой меры пресечения.
2. Копия постановления или определения немедленно вручается лицу, в отношении которого оно вынесено, а также его защитнику, законному представителю и прокурору.
3. Одновременно лицу, в отношении которого применена мера пресечения, разъясняется порядок обжалования решения о применении меры пресечения, определенной главой 16 настоящего Кодекса.
Статья 111. Подписка о невыезде
Подписка о невыезде состоит в письменном обязательстве подозреваемого, обвиняемого не покидать постоянное или временное место жительства без разрешения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, суда, не препятствовать ведению досудебного производства и разбирательству дела в суде, в назначенный срок являться по вызову.
Статья 112. Наблюдение командования воинской части за военнослужащими
1. Наблюдение командования воинской части за подозреваемым, обвиняемым, являющимся военнослужащим или военнообязанным, призванным на учебные сборы, состоит в принятии мер, предусмотренных уставом Вооруженных Сил Кыргызской Республики и способных обеспечить
надлежащее поведение этого лица и его явку по вызову уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора или суда.
2. Командованию воинской части сообщается о существе дела, по которому применена данная мера пресечения. Об установлении наблюдения за подозреваемым, обвиняемым командование воинской части письменно уведомляет уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователя или суд.
3. В случае совершения подозреваемым, обвиняемым действий, для предупреждения которых была применена данная мера пресечения, командование обязано немедленно сообщить уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю или суду.
Статья 113. Передача несовершеннолетнего под присмотр
1. Передача несовершеннолетнего под присмотр родителей, опекунов, попечителей, сотрудников уполномоченного государственного органа по защите детей, а также представителей специальных детских учреждений состоит в принятии на себя кем-либо из указанных лиц письменного обязательства обеспечить надлежащее поведение несовершеннолетнего и его явку к следователю, прокурору и в суд.
2. Передача несовершеннолетнего под присмотр родителей и других лиц возможна лишь по их письменному ходатайству, при этом они ставятся в известность о характере преступления, в котором обвиняется несовершеннолетний, и об их ответственности в случае нарушения принятых на себя обязанностей по присмотру.
Статья 114. Залог
1. Залог - денежная сумма, вносимая подозреваемым, обвиняемым либо другим лицом на специальный счет уполномоченного государственного органа в качестве гарантии несовершения подозреваемым, обвиняемым действий, перечисленных в статье 107 настоящего Кодекса.
2. Сумма залога определяется судом в пределах от пятидесяти до двадцати тысяч расчетных показателей.
3. Размер залога определяется из суммы, слагаемой из размера причиненного ущерба и степени тяжести преступления, и составляет:
1) по делам о проступках - от пятидесяти до ста расчетных показателей;
2) по делам о менее тяжких преступлениях - от ста до двух тысяч расчетных показателей;
3) по делам о тяжких преступлениях - от двух тысяч до десяти тысяч расчетных показателей;
4) по делам об особо тяжких преступлениях - от десяти тысяч до двадцати тысяч расчетных показателей.
4. О применении меры пресечения в виде залога выносится постановление следственного судьи, копия которого вручается лицу, в отношении которого применена мера пресечения. При этом подозреваемый, обвиняемый либо другое лицо, внесшие залог, должны быть поставлены в известность о сущности дела, по которому избрана данная мера пресечения, и об основаниях обращения залога в доход государства, о чем указывается в протоколе.
5. Внесенный залог обращается в доход государства, если подозреваемый, обвиняемый допустил одно из следующих нарушений:
1) без уважительной причины не явился по вызову уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, суда;
2) скрылся от органа, осуществляющего досудебное производство, суда;
3) совершил действия, направленные на воспрепятствование объективному ведению следствия и разбирательства дела в суде.
6. О нарушениях, перечисленных в части 5 настоящей статьи, составляется протокол с изложением обстоятельств нарушений и фактических данных, подтверждающих их совершение. Протокол должен быть подписан подозреваемым, обвиняемым, либо другим лицом, внесшим залог. В случае совершения подозреваемым, обвиняемым указанных нарушений при рассмотрении дела судом, обстоятельства нарушения излагаются в протоколе судебного заседания.
7. Если подозреваемый, обвиняемый скрылся от органа, осуществляющего досудебное производство, и суда, протокол подписывается уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, судом.
8. Вопрос о возврате залога или обращении в доход государства решается судом при вынесении постановления, определения, приговора по уголовному делу. В случае прекращения уголовного дела в досудебном производстве залог возвращается уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, прокурором лицу, внесшему залог.
9. В случае изменения меры пресечения в виде залога на заключение под стражу, если это не связано с ненадлежащим поведением обвиняемого, залог возвращается лицу, внесшему залог.
10. Залог возвращается лицу, внесшему залог, в течение 5 суток по истечении срока на обжалование.
Статья 115. Домашний арест
1. Домашний арест заключается в ограничениях, связанных со свободой передвижения подозреваемого, обвиняемого, которому запрещается общаться с определенными лицами, получать и отправлять корреспонденцию, покидать жилище круглосуточно или в определенное время суток, выезжать за пределы административной территории без разрешения суда, использовать информационно-телекоммуникационную связь.
2. Домашний арест в качестве меры пресечения применяется в отношении подозреваемого, обвиняемого по постановлению следственного судьи, определению суда при наличии оснований и в порядке, которые установлены статьями 107, 108 настоящего Кодекса.
3. В постановлении следственного судьи о применении меры пресечения в виде домашнего ареста указываются условия исполнения этой меры пресечения (место, в котором будет находиться подозреваемый, обвиняемый, срок домашнего ареста, запреты и (или) ограничения, установленные в отношении подозреваемого, обвиняемого, и время их соблюдения), а также указываются орган или должностное лицо, на которые возлагается осуществление контроля за соблюдением установленных ограничений.
В целях осуществления контроля могут использоваться аудиовизуальные, электронные и иные технические средства контроля в установленном законом порядке.
4. В случае нарушения подозреваемым, обвиняемым условий домашнего ареста к нему применяется мера пресечения в виде заключения под стражу, о чем указывается в постановлении следственного судьи или определении суда об изменении меры пресечения.
Статья 116. Заключение под стражу
1. Заключение под стражу в качестве меры пресечения применяется по судебному решению при невозможности применения иной, более мягкой, меры пресечения в отношении лиц, подозреваемых, обвиняемых в совершении преступлений, за которые уголовным законом предусмотрено наказание в виде лишения свободы на срок свыше 5 лет. При применении меры пресечения в виде заключения под стражу в постановлении следственного судьи, судьи, определении суда должны быть указаны конкретные, фактические обстоятельства, на основании которых судья принял такое решение. Такими обстоятельствами не могут являться данные, не проверенные в ходе судебного заседания либо представленные в нарушение требований настоящего Кодекса.
2. В исключительных случаях эта мера пресечения может быть применена в отношении лиц, подозреваемых, обвиняемых в совершении преступления, за которое предусмотрено наказание в виде лишения свободы на срок до 5 лет, при наличии одного из следующих обстоятельств:
1) подозреваемый, обвиняемый не имеет постоянного или временного места жительства на территории Кыргызской Республики;
2) его личность не установлена;
3) им нарушена ранее примененная мера пресечения;
4) он скрылся от органа, осуществляющего досудебное производство, или суда.
3. Если мера пресечения в виде заключения под стражу была применена в отсутствие подозреваемого, обвиняемого или в соответствии с пунктом 4 части 2 настоящей статьи, данное лицо в течение 48 часов с момента его фактического доставления в орган следствия должно быть доставлено в суд для проверки законности и обоснованности его задержания.
4. Следователь, суд, в производстве которого находится уголовное дело, в течение 12 часов уведомляет близких родственников, супруга (супругу) обвиняемого, а в отношении военнослужащего - также командование воинской части о месте содержания его под стражей или об изменении места содержания под стражей.
5. Свидание с близкими родственниками, супругом (супругой) может предоставляться лицу, в отношении которого применена мера пресечения в виде заключения под стражу, только с разрешения следователя или суда, в производстве которого находится дело.
6. Следователь, суд обязан по ходатайству стороны защиты обеспечить своевременный (не позднее 12 часов) доступ к лицу, заключенному под стражу, для проведения медицинского осмотра, а в случае необходимости - назначить проведение судебно-медицинской экспертизы.
7. Администрация места содержания лица под стражей в случае получения жалобы лица на постановление суда о применении меры пресечения в виде заключения под стражу обязана не позднее 12 часов с момента ее получения направить жалобу в соответствующий суд с уведомлением прокурора.
8. Повторное обращение в суд с ходатайством о заключении под стражу одного и того же лица по тому же уголовному делу после вынесения судьей постановления об отказе в применении этой меры пресечения возможно лишь при возникновении новых обстоятельств, обосновывающих необходимость заключения лица под стражу.
9. Если вопрос о применении в отношении обвиняемого в качестве меры пресечения заключения под стражу возникает в суде, то решение об этом принимает суд по ходатайству стороны или по собственной инициативе, о чем выносится определение или постановление.
Статья 117. Сроки применения мер пресечения и порядок их продления в досудебном производстве
1. Мера пресечения применяется по решению следственного судьи каждый раз на срок до 2 месяцев.
2. В случае невозможности закончить досудебное производство в срок до 2 месяцев и при отсутствии оснований для изменения или отмены меры пресечения этот срок может быть продлен следственным судьей по ходатайству прокурора.
3. Постановление о возбуждении ходатайства о продлении срока применения меры пресечения должно быть представлено в суд по месту досудебного производства не позднее 5 суток до истечения срока примененной меры пресечения. В постановлении должны быть отражены причины, в связи с которыми необходимо продлить сроки, обстоятельства, которые необходимо исследовать, и обоснование необходимости сохранения этой меры пресечения. Ходатайство рассматривается следственным судьей в порядке, установленном статьей 257 настоящего Кодекса.
4. Следственный судья не позднее 3 суток со дня получения ходатайства проводит судебное заседание с участием сторон и принимает одно из следующих решений:
1) об отказе в удовлетворении ходатайства прокурора и освобождении обвиняемого из-под стражи, отмене или изменении меры пресечения;
2) о продлении срока применения меры пресечения.
5. Срок заключения под стражей исчисляется с момента задержания подозреваемого до направления дела в суд. Срок ознакомления подозреваемого, обвиняемого с материалами дела засчитывается в срок заключения его под стражей, а в случае истечения срока, он подлежит продлению в соответствии с частью 2 настоящей статьи.
6. В срок заключения под стражей засчитывается время:
1) задержания в качестве подозреваемого;
2) принудительного нахождения в медицинском или психиатрическом учреждении по решению суда;
3) в течение которого лицо содержалось под стражей на территории иностранного государства по запросу об оказании правовой помощи или о выдаче его Кыргызской Республике.
7. В случае повторного заключения под стражу подозреваемого, обвиняемого по одному и тому же делу, а также по соединенному с этим или выделенному из него уголовному делу срок заключения под стражей исчисляется с учетом времени, проведенного под стражей ранее.
8. Постановление следственного судьи о продлении срока применения меры пресечения или об отказе в этом может быть обжаловано прокурором, подозреваемым, обвиняемым и его защитником в апелляционном порядке в течение 5 суток.
9. Администрация места заключения лица под стражей по получении адресованной вышестоящему суду жалобы этого лица на постановление суда о продлении срока заключения под стражей обязана не позднее 12 часов с момента ее получения направить жалобу в соответствующий суд с уведомлением прокурора.
10. Продление срока применения меры пресечения свыше одного года не допускается, а мера пресечения подлежит отмене.
По истечении одного года содержащийся под стражей подозреваемый, обвиняемый подлежит немедленному освобождению администрацией места заключения с уведомлением прокурора.
Статья 118. Отмена или изменение меры пресечения
1. Мера пресечения отменяется, если в ней отпадает дальнейшая необходимость либо изменяется на менее или более строгую, в случае новых обстоятельств дела. Изменение меры пресечения производится по мотивированному постановлению следственного судьи, судьи или определению суда.
2. Мера пресечения в виде заключения под стражу может быть изменена на менее строгую при установлении у подозреваемого, обвиняемого тяжелого заболевания, препятствующего его содержанию под стражей и удостоверенного медицинским заключением. Перечень тяжелых заболеваний, препятствующих содержанию под стражей подозреваемых, обвиняемых, утверждается Правительством.
См.:
постановление Правительства КР от 20 июня 2018 года N 296 "Об утверждении Перечня тяжелых заболеваний, препятствующих содержанию под стражей подозреваемых, обвиняемых"
3. Прекращение уголовного преследования, непродление сроков следствия влечет незамедлительную отмену меры пресечения. Отмена меры пресечения производится по постановлению органа, в производстве которого находится уголовное дело.
Глава 14. Иные меры обеспечения уголовного судопроизводства
Статья 119. Основания для применения иных мер обеспечения уголовного судопроизводства
1. В целях обеспечения предусмотренного настоящим Кодексом порядка ведения досудебного и судебного производства, надлежащего исполнения приговора орган, ведущий уголовное судопроизводство, вправе применить к подозреваемому, обвиняемому меры обеспечения уголовного судопроизводства в виде:
1) обязательства о явке;
2) привода;
3) временного отстранения от должности;
4) наложения ареста на имущество;
5) запрета на приближение.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, орган, в производстве которого находится дело, также вправе применить к потерпевшему, свидетелю и другим участникам процесса меры обеспечения уголовного судопроизводства в виде обязательства о явке, привода.
Статья 120. Обязательство о явке
1. При наличии достаточных оснований полагать, что подозреваемый, обвиняемый, а также потерпевший или свидетель могут уклониться от участия в следственных действиях или в судебном разбирательстве либо при фактической их неявке по вызову без уважительных причин у названных лиц может быть отобрано обязательство о явке.
2. Орган, ведущий уголовное судопроизводство, в целях обеспечения нормального хода процесса вправе отобрать письменное обязательство о своевременной явке указанных в части 1 настоящей статьи лиц по вызову в соответствующий орган либо в суд, а в случае перемены места жительства - о незамедлительном сообщении об этом. При отобрании обязательства о явке указанные лица предупреждаются о последствиях его неисполнения.
3. При неисполнении обязательства о явке подозреваемым, обвиняемым, потерпевшим, свидетелем может быть применен привод.
Статья 121. Привод
1. В случае неявки по вызову без уважительных причин подозреваемый, обвиняемый, потерпевший, свидетель могут быть по мотивированному постановлению следователя или судьи (суда) подвергнуты приводу (принудительному доставлению).
2. Уважительными причинами неявки признаются:
1) болезнь, лишающая лицо возможности явиться;
2) смерть близких родственников, супруга (супруги);
3) стихийное бедствие;
4) неполучение повестки;
5) иные обстоятельства, лишающие лица возможности явиться в назначенный срок.
О наличии уважительных причин, препятствующих явке по вызову в назначенный срок, подозреваемый, обвиняемый, потерпевший, свидетель обязаны уведомить орган, которым они вызывались.
3. Постановление о приводе объявляется подозреваемому, обвиняемому, потерпевшему, свидетелю, что удостоверяется их подписью на постановлении.
4. Привод не может производиться в ночное время.
5. Не подлежат приводу несовершеннолетние в возрасте до 14 лет, беременные женщины, а также больные, которые по состоянию здоровья не могут или не должны оставлять место своего пребывания, что подлежит подтверждению медицинским учреждением.
6. Привод в досудебном производстве осуществляется органом дознания, а в судебном производстве - судебным приставом.
Статья 122. Временное отстранение от должности
1. В досудебном производстве следственный судья, а в судебном производстве - суд, по ходатайству уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора или потерпевшего после проведения судебного заседания вправе временно отстранить от должности подозреваемого, обвиняемого при наличии достаточных оснований полагать, что, оставаясь на должности, он будет препятствовать объективному расследованию и разбирательству дела в суде или продолжать заниматься преступной деятельностью.
2. Копия постановления о возбуждении ходатайства о временном отстранении от должности с приложенными документами, подтверждающими обоснованность ходатайства, вручается уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, прокурором подозреваемому, обвиняемому, его защитнику не позднее чем за 3 часа до подачи его следственному судье.
3. Постановление следственного судьи, определение суда о временном отстранении подозреваемого, обвиняемого от должности направляется по месту их работы руководителю организации, который в 3-дневный срок после их получения обязан исполнить и уведомить об этом уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователя, прокурора.
4. Временное отстранение подозреваемого, обвиняемого от должности отменяется постановлением уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, следственного судьи, суда, когда отпадает необходимость в применении этой меры.
Статья 123. Наложение ареста на имущество
1. В целях обеспечения исполнения приговора в части возмещения материального ущерба и (или) морального вреда, других имущественных взысканий или возможной конфискации
имущества лицо, осуществляющее досудебное производство, обязано принять меры по наложению ареста на имущество.
2. Потерпевший имеет право подать ходатайство следственному судье об аресте имущества с целью обеспечения возмещения материального ущерба и (или) морального вреда в порядке и на условиях, предусмотренных настоящей статьей.
3. При наложении ареста на имущество лицо, осуществляющее досудебное производство, выносит постановление о возбуждении перед следственным судьей ходатайства о наложении ареста на имущество подозреваемого, обвиняемого, лица, ответственного за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда, или других лиц, если есть достаточные основания полагать, что оно получено в результате преступных действий подозреваемого, обвиняемого. К постановлению прилагаются заверенные копии материалов дела, подтверждающие обоснованность ходатайства.
4. Ходатайство должно содержать краткую фабулу преступления, квалификацию, данные о подозреваемом, обвиняемом, сведения об имуществе, на которое предлагается наложить арест, и выводы о необходимости наложения ареста на имущество с учетом соразмерности причиненного ущерба.
5. Постановление лица, осуществляющего досудебное производство, о возбуждении ходатайства о наложении ареста на имущество и материалы к нему должны быть предоставлены следственному судье не позднее 48 часов с момента установления имущества, подлежащего аресту.
Копия постановления о возбуждении ходатайства о наложении ареста на имущество с приложенными документами, подтверждающими обоснованность ходатайства, вручается уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем подозреваемому, обвиняемому, его защитнику не позднее чем за 3 часа до подачи его следственному судье.
6. Наложение ареста на имущество состоит в запрете, адресованном собственнику или владельцу имущества, распоряжаться и в необходимых случаях пользоваться им, а также в изъятии имущества и передаче его на хранение.
7. При наложении ареста на имущество может участвовать специалист.
8. Имущество, на которое наложен арест следственным судьей, может быть изъято либо передано на хранение собственнику или владельцу этого имущества либо иному лицу, которые должны быть предупреждены об ответственности за сохранность имущества, о чем делается соответствующая запись в протоколе.
9. При наложении ареста на принадлежащие подозреваемому, обвиняемому денежные средства и иные ценности, находящиеся на счете, во вкладе или на хранении в банках и иных кредитных организациях, операции по данному счету прекращаются полностью или частично в пределах денежных средств и иных ценностей, на которые наложен арест. Руководители банков и иных кредитных организаций обязаны предоставить информацию об этих денежных средствах и иных ценностях по запросу следственного судьи, суда.
10. В случаях, когда имеются основания полагать, что имущество, подлежащее аресту, может быть сокрыто или утрачено, лицо, осуществляющее досудебное производство, вправе вынести постановление о приостановлении совершения сделок и иных операций с имуществом либо оно может быть изъято до получения решения следственного судьи с обязательным получением такого решения у следственного судьи в течение 24 часов.
11. При наложении ареста на имущество составляется протокол в соответствии с требованиями статьи 163 настоящего Кодекса. Копия протокола вручается лицу, на имущество которого наложен арест.
При отсутствии имущества, подлежащего аресту, об этом указывается в протоколе.
12. Наложение ареста на имущество отменяется на основании постановления лица или органа, в производстве которых находится дело, когда в применении этой меры отпадает необходимость.
13. В целях обеспечения возможной конфискации имущества или возмещения вреда, причиненного преступлением, арест на ценные бумаги либо их сертификаты налагается по месту нахождения имущества и по месту учета прав владельца ценных бумаг с соблюдением требований настоящей статьи.
14. В протоколе о наложении ареста на ценные бумаги указываются:
1) общее количество ценных бумаг, на которые наложен арест, их вид, категория (тип) или серия;
2) номинальная стоимость;
3) государственный регистрационный номер;
4) сведения об эмитенте или о лицах, выдавших ценные бумаги либо осуществивших учет прав владельца ценных бумаг, а также о месте производства учета;
5) сведения о документе, удостоверяющем право собственности на ценные бумаги, на которые наложен арест.
15. Порядок совершения действий по погашению ценных бумаг, на которые наложен арест, выплате по ним доходов, их конвертации, обмену или иных действий с ними устанавливается законом.
16. Наложение ареста на имущество по решению судьи, принявшего дело к своему производству, осуществляется судебным исполнителем.
17. О произведенном аресте имущества судебный исполнитель составляет опись, копия которой вручается лицу, на имущество которого наложен арест, о чем делается соответствующая отметка, а опись направляется судье, принявшему решение о наложении ареста на имущество.
Статья 124. Запрет на приближение
1. Запрет на приближение состоит в ограничении подозреваемого, обвиняемого на встречи с потерпевшим и иными лицами в целях их защиты.
2. Судья, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе запретить подозреваемому, обвиняемому разыскивать, преследовать, посещать защищаемых лиц, вести с ними устные, телефонные переговоры и общаться иными способами, приближаться на расстояние менее 10 метров, посещать определенные места.
3. Запрет на приближение применяется на основании постановления судьи, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания по заявлению лица, подлежащего защите. В постановлении должны быть указаны основания применения данной меры обеспечения уголовного судопроизводства и виды запрета на приближение, а также орган дознания, на который возлагается контроль за ее соблюдением. Копия постановления о запрете на приближение вручается подозреваемому, обвиняемому, защищаемому лицу и органу дознания, осуществляющему контроль.
4. При нарушении запрета на приближение в отношении подозреваемого, обвиняемого может быть применена одна из видов мер пресечения, предусмотренных статьей 106 настоящего Кодекса.
РАЗДЕЛ V. ХОДАТАЙСТВА. ОБЖАЛОВАНИЕ ДЕЙСТВИЙ И РЕШЕНИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ И
ДОЛЖНОСТНЫХ ЛИЦ, ОСУЩЕСТВЛЯЮЩИХ УГОЛОВНОЕ СУДОПРОИЗВОДСТВО
Глава 15. Ходатайства Статья 125. Лица, имеющие право заявлять ходатайства
1. Подозреваемый, обвиняемый и их защитники, потерпевший, его законный представитель и представитель, частный обвинитель, эксперт, представитель администрации организации и иное лицо, права и законные интересы которых затронуты в ходе досудебного или судебного производства, вправе обращаться к органу дознания, следователю, прокурору, суду с ходатайствами о производстве процессуальных действий или принятии процессуальных решений для установления обстоятельств, имеющих значение для уголовного дела, а также дела о проступке, обеспечения прав и законных интересов лица, обратившегося с ходатайством, либо представляемых им лица или организации.
2. Правом заявлять ходатайство в интересах государства в ходе досудебного производства и судебного разбирательства обладают прокурор, государственный обвинитель.
Статья 126. Заявление и разрешение ходатайств
1. Ходатайство может быть заявлено на любой стадии уголовного судопроизводства по уголовному делу и делу о проступках. Письменное ходатайство приобщается к делу, устное - заносится в протокол следственного действия или судебного заседания.
2. Ходатайство подлежит рассмотрению и разрешению непосредственно после его заявления. В случаях когда немедленное принятие решения по ходатайству невозможно, оно должно быть разрешено не позднее 3 суток со дня заявления.
3. О полном или частичном отказе в удовлетворении ходатайства уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, судья выносят постановление, а суд - определение, которое доводится до лица, заявившего ходатайство.
4. Отклонение ходатайства не препятствует повторному его заявлению на последующих этапах уголовного судопроизводства.
5. Решение по ходатайству может быть обжаловано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
Глава 16. Обжалование действий и решений государственных органов и должностных лиц, осуществляющих уголовное судопроизводство
Статья 127. Право обжалования
Действия (бездействие) и решения органа дознания, следователя, руководителя следственного подразделения, прокурора и суда могут быть обжалованы в установленном настоящим Кодексом порядке участниками уголовного судопроизводства, а также иными лицами, если проводимые процессуальные действия (бездействие) или решения затрагивают их интересы.
Статья 128. Подача жалобы
1. Жалобы подаются в тот государственный орган или должностному лицу, осуществляющим уголовное судопроизводство по уголовному делу или делу о проступке, которые уполномочены законом рассматривать жалобы и принимать по ним решения.
2. Жалобы могут быть устные и письменные. Устные жалобы заносятся в протокол, который подписывается заявителем и должностным лицом, принявшим жалобу. К жалобе могут быть приложены дополнительные материалы.
3. Лицо, подавшее жалобу, вправе ее отозвать. Подозреваемый, обвиняемый вправе отозвать жалобу защитника; потерпевший, частный обвинитель вправе отозвать жалобу своего представителя, кроме законного представителя. Отзыв жалобы не препятствует ее повторной подаче.
4. Принесение жалобы не приостанавливает производство обжалуемого действия и исполнение обжалуемого решения, если это не найдет нужным сделать следователь, прокурор или судья.
Статья 129. Сроки подачи жалобы
1. Жалобы на действия (бездействие) органа дознания, следователя, руководителя следственного подразделения, прокурора и суда могут быть поданы в течение 15 суток с момента ознакомления с результатами этих действий.
2. Жалобы на решения следственного судьи, прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, а также приговоры, постановления судов подаются в сроки, установленные настоящим Кодексом.
Статья 130. Направление жалоб лиц, задержанных или содержащихся под стражей
1. Администрация места заключения обязана немедленно передавать руководителю следственного подразделения, прокурору, суду адресованные им жалобы лиц, задержанных по подозрению в совершении преступления или содержащихся под стражей.
2. Жалобы лиц, задержанных или содержащихся под стражей, о пытках, на действия сотрудника органа дознания, следователя администрация места заключения обязана не позднее 12 часов передать прокурору или в суд, а жалобы на действия и решения прокурора - вышестоящему прокурору.
Статья 131. Порядок рассмотрения жалобы прокурором, руководителем следственного подразделения
1. Прокурор, руководитель следственного подразделения рассматривает жалобу не позднее 3 суток со дня ее получения. В исключительных случаях, когда для проверки жалобы необходимо истребовать дополнительные материалы либо принять иные меры, допускается рассмотрение жалобы в срок до 10 суток, о чем извещается заявитель.
2. По результатам рассмотрения жалобы прокурор, руководитель следственного подразделения принимает решение о полном или частичном удовлетворении жалобы с отменой или изменением обжалуемого решения либо об отказе в удовлетворении жалобы, о чем заявитель должен быть уведомлен в течение 12 часов.
3. Орган дознания, следователь вправе обжаловать принятое решение прокурора, руководителя следственного подразделения соответственно вышестоящему прокурору или руководителю органа, следственного подразделения.
Статья 132. Судебный порядок рассмотрения жалоб
1. Постановления, а равно иные решения и действия (бездействие) прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания по уголовному делу либо делу о проступке могут быть обжалованы в суд по месту досудебного производства.
2. Следственный судья проверяет законность и обоснованность постановлений, а равно иных решений и действий (бездействия) прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, о чем выносит решение не позднее 3 суток со дня поступления жалобы в судебном заседании с участием заявителя и его защитника, законного представителя или представителя, если они участвуют в уголовном деле и (или) в деле о проступке, иных лиц, чьи интересы непосредственно затрагиваются обжалуемыми действиями (бездействием) или решениями. Неявка лиц, своевременно извещенных о времени рассмотрения жалобы и не настаивающих на ее рассмотрении с их участием, не является препятствием для рассмотрения жалобы судом.
Статья 133. Жалоба (представление) на приговор, определение, постановление суда
1. Жалоба (представление) на приговор, определение и постановление судов первой и апелляционной инстанций подается в соответствии с правилами главы 46 настоящего Кодекса.
2. Жалоба (представление) о пересмотре судебных решений, вступивших в законную силу, подается в соответствии с правилами главы 51 настоящего Кодекса, за исключением решений следственного судьи.
РАЗДЕЛ VI. ИНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 17. Производство по возмещению ущерба, причиненного незаконными действиями суда и органов,
осуществляющих уголовное судопроизводство Статья 134. Основания возникновения права на реабилитацию
1. Право на реабилитацию включает в себя право на возмещение имущественного ущерба, устранение последствий морального вреда и восстановление в трудовых, пенсионных, жилищных и иных правах. Ущерб, причиненный гражданину в результате уголовного преследования, возмещается государством в полном объеме независимо от вины органа дознания, следователя, прокурора и суда.
2. Право на реабилитацию, в том числе право на возмещение ущерба, связанного с уголовным преследованием, имеют:
1) осужденный, в отношении которого имеется вступивший в законную силу оправдательный приговор;
2) обвиняемый, уголовное преследование в отношении которого прекращено по основаниям, предусмотренным пунктами 1, 2 части 1 статьи 26 настоящего Кодекса;
3) лицо, к которому были применены принудительные меры медицинского характера, - в случае отмены незаконного или необоснованного постановления суда о применении данной меры.
3. В случае смерти лица право на реабилитацию в установленном законом порядке переходит к его наследникам, а в части получения пенсий и пособий, выплата которых была
приостановлена, - к тем членам его семьи, которые относятся к кругу лиц, обеспечиваемых пенсией по случаю потери кормильца.
4. Правила настоящей статьи не распространяются на случаи, когда примененные в отношении лица меры обеспечения уголовного судопроизводства или постановленный обвинительный приговор отменены или изменены, дело прекращено ввиду издания акта об амнистии, истечения сроков давности, примирения с потерпевшим, недостижения возраста, с которого наступает ответственность, или в отношении несовершеннолетнего, который хотя и достиг возраста, с которого наступает ответственность, но вследствие отставания в психическом развитии, не связанного с психическим расстройством, не мог в полной мере осознавать фактический характер и общественную опасность своих действий (бездействия) и руководить ими в момент совершения деяния, предусмотренного Уголовным кодексом и (или) Кодексом о проступках, или принятия закона, устраняющего преступность или наказуемость деяния.
5. Ущерб не подлежит возмещению в том случае, если лицо в ходе досудебного производства и судебного разбирательства путем самооговора способствовало наступлению указанных в части 1 настоящей статьи последствий. Однако самооговор, явившийся следствием применения насилия, угроз и иных незаконных мер, не препятствует возмещению ущерба. При этом факт применения незаконных мер должен быть установлен обвинительным приговором суда.
Статья 135. Признание права на реабилитацию
1. Суд в приговоре, определении, постановлении, а уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь - в постановлении признают за оправданным либо лицом, в отношении которого прекращено уголовное преследование, право на реабилитацию. Одновременно реабилитированному направляется извещение с разъяснением порядка возмещения ущерба, связанного с уголовным преследованием.
2. При отсутствии сведений о месте жительства наследников, близких родственников, супруга (супруги) или иждивенцев умершего реабилитированного извещение направляется им не позднее 5 суток со дня их обращения в органы, осуществляющие досудебное производство, или в суд.
Статья 136. Возмещение имущественного ущерба
1. Возмещение реабилитированному имущественного ущерба включает в себя возмещение:
1) заработной платы, пенсии, пособия, других средств, которых он лишился в результате уголовного преследования;
2) конфискованного или обращенного в доход государства на основании приговора, определения, постановления суда имущества;
3) штрафов и процессуальных издержек, взысканных с него во исполнение приговора суда;
4) сумм, выплаченных им за оказание юридической помощи.
2. В течение 6 месяцев с момента получения извещения о порядке возмещения ущерба лицо вправе обратиться с требованием о возмещении имущественного ущерба в орган, постановивший приговор, определение, постановление о прекращении дела, об отмене или изменении иных незаконных решений. Если дело прекращено или приговор изменен вышестоящим судом, требование о возмещении ущерба направляется в суд, постановивший приговор.
3. Требование о возмещении имущественного ущерба может быть заявлено законным представителем реабилитированного.
4. Не позднее одного месяца со дня поступления требования о возмещении имущественного ущерба судья определяет его размер и выносит постановление о производстве выплат в возмещение этого вреда. Указанные выплаты производятся с учетом уровня инфляции.
5. Требование о возмещении имущественного ущерба разрешается судьей в порядке, установленном статьей 429 настоящего Кодекса для разрешения вопросов, связанных с исполнением приговора.
6. Копия постановления вручается или направляется реабилитированному, а в случае его смерти - лицам, указанным в части 3 статьи 134 настоящего Кодекса.
Статья 137. Возмещение морального вреда
1. Иски о компенсации за причиненный моральный вред в денежном выражении производятся в порядке, установленном статьей 99 Уголовного кодекса.
2. Если сведения о задержании реабилитированного, заключении его под стражу, временном отстранении его от должности, применении к нему принудительных мер медицинского характера, об осуждении реабилитированного и иных примененных к нему незаконных действиях были опубликованы в печати, распространены по радио, телевидению или в иных средствах массовой информации, то по требованию реабилитированного, а в случае его смерти - его близких родственников, супруга (супруги) либо по письменному указанию суда, прокурора, руководителя следственного органа, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания соответствующие средства массовой информации обязаны в течение 30 суток сделать сообщение о реабилитации.
3. По требованию реабилитированного, а в случае его смерти - его близких родственников, супруга (супруги) суд, прокурор, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обязаны в срок не позднее 14 суток направить письменные сообщения о принятых решениях, оправдывающих лицо, по месту его работы, учебы или месту жительства.
Статья 138. Обжалование решения о производстве выплат
Постановление судьи о производстве выплат, возврате имущества может быть обжаловано в апелляционном порядке, установленном настоящим Кодексом.
Статья 139. Восстановление иных прав реабилитированного
1. Восстановление трудовых, пенсионных, жилищных и иных прав реабилитированного производится в порядке, установленном статьей 429 настоящего Кодекса для разрешения вопросов, связанных с исполнением приговора.
2. Реабилитированным, которые на основании судебного решения были лишены специальных, воинских и почетных званий, классных чинов, а также государственных наград, восстанавливаются соответствующие звания, классные чины и возвращаются государственные награды.
Статья 140. Сроки предъявления требований
1. Требования о производстве денежных выплат в возмещение имущественного ущерба могут быть предъявлены в течение 3 лет с момента получения гражданином или лицами, указанными в части 3 статьи 134 настоящего Кодекса, постановления о производстве таких выплат.
2. Срок предъявления требований о производстве денежных выплат за причиненный моральный вред не ограничен.
3. Требование о восстановлении иных прав может быть предъявлено лицом в течение 6 месяцев с момента получения извещения, разъясняющего порядок восстановления прав.
4. В случае пропуска этих сроков по уважительной причине они по заявлению заинтересованных лиц могут быть восстановлены уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, прокурором или судом.
Глава 18. Процессуальные сроки и издержки Статья 141. Исчисление сроков
1. Процессуальные сроки, предусмотренные настоящим Кодексом, исчисляются часами, сутками, днями, месяцами и годами.
2. Исчисление срока производится с соблюдением следующих правил:
1) день в исчислении срока считается 24-часовым. При исчислении срока сутками он истекает в 24.00 часа последних суток;
2) при исчислении срока сутками не принимается в расчет тот день, которым начинается течение срока;
3) при исчислении сроков месяцами не принимаются во внимание тот час и те сутки, которыми начинается течение срока, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом. Месяц и год исчисляются по календарю. При исчислении срока месяцами и годами он истекает в соответствующее число последнего месяца, года. Если конец срока, исчисленного по
месяцам, приходится на такой месяц, который не имеет соответствующего числа, то срок оканчивается в последний день этого месяца;
4) если окончание срока приходится на нерабочий день, то последним днем срока считается первый рабочий день, следующий за выходным или праздничным днем, кроме случаев исчисления срока при задержании, содержании под стражей, домашнем аресте и нахождении в медицинском учреждении;
5) при задержании срок исчисляется с момента (часа и минут) фактического применения этой меры.
3. Срок не считается пропущенным, если жалоба, ходатайство или иной документ до истечения срока сданы на почту, переданы или заявлены лицу, уполномоченному их принять, а для лиц, содержащихся под стражей либо находящихся в медицинском учреждении, - если жалоба или иной документ сданы администрации места заключения или медицинского учреждения до истечения срока.
Статья 142. Продление и восстановление пропущенного срока
1. Процессуальные сроки могут быть продлены лишь в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Пропущенный по уважительной причине процессуальный срок на обжалование подлежит восстановлению постановлением уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя или судьи, в производстве которых находится дело. При этом срок восстанавливается для лица, его пропустившего, но не для других лиц, если иное не предусмотрено соответствующим решением органа, ведущего уголовное судопроизводство. Отказ в восстановлении срока может быть обжалован в установленном настоящим Кодексом порядке.
3. По ходатайству заинтересованного лица исполнение решения, обжалованного с пропуском установленного срока, может быть приостановлено до разрешения вопроса о восстановлении пропущенного срока.
Статья 143. Процессуальные издержки
1. Процессуальными издержками являются связанные с производством по уголовному делу и делу о проступке расходы, которые возмещаются за счет средств государственного бюджета либо средств участников уголовного судопроизводства.
2. К процессуальным издержкам относятся:
1) суммы, выплачиваемые потерпевшему, свидетелю, их законным представителям, эксперту, специалисту, переводчику, а также защитнику, участвующим в уголовном деле либо деле о проступках, на покрытие расходов, связанных с явкой к месту производства процессуальных действий и обратно, проживанием, т.е. расходы на проезд, наем жилого помещения и дополнительные расходы, связанные с проживанием вне места постоянного жительства (суточные);
2) суммы, выплачиваемые свидетелям, потерпевшим и их представителям, не имеющим постоянного заработка, за отвлечение их от обычных занятий;
3) суммы, выплачиваемые свидетелям, потерпевшим и их законным представителям, работающим и имеющим постоянный заработок, в возмещение недополученной ими заработной платы за время, затраченное ими в связи с вызовом к уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю или в суд;
4) вознаграждения, выплачиваемые экспертам, переводчикам, специалистам за выполнение ими своих обязанностей на следствии или в суде, кроме случаев, когда эти обязанности выполнялись в порядке служебных обязанностей;
5) суммы, выплачиваемые за оказание защитником гарантированной государством юридической помощи в случае освобождения подозреваемого, обвиняемого от ее оплаты либо за участие адвоката на следствии или в суде по назначению без заключения соглашения;
6) суммы, израсходованные на хранение и пересылку вещественных доказательств;
7) суммы, израсходованные в связи с розыском подозреваемого, обвиняемого, скрывшихся от следствия или суда;
8) суммы, израсходованные на проведение экспертизы в экспертных учреждениях;
9) иные расходы, понесенные при производстве по уголовному делу либо делу о проступке.
3. Суммы, указанные в пунктах 1-5, 8 части 2 настоящей статьи, выплачиваются по постановлению уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, судьи либо по определению суда.
Статья 144. Взыскание процессуальных издержек
1. Процессуальные издержки оплачиваются за счет средств государственного бюджета в порядке, установленном Правительством, или взыскиваются с осужденных.
2. Суд вправе взыскать с осужденного процессуальные издержки за исключением сумм, выплаченных переводчику, а также защитнику в случае, предусмотренном частями 4 и 5 настоящей статьи. Процессуальные издержки могут быть возложены и на осужденного, освобожденного от наказания, а также на осужденного без назначения наказания.
3. Процессуальные издержки, связанные с участием в деле переводчика, оплачиваются за счет средств государственного бюджета.
4. Если подозреваемый, обвиняемый заявил отказ от защитника, но он не был удовлетворен, и защитник был представлен в рамках гарантированной государством юридической помощи, расходы по оплате труда адвоката оплачиваются за счет средств государственного бюджета.
5. В случае оправдания обвиняемого или прекращения дела в соответствии с пунктами 1 и 2 части 1 статьи 26 и статьей 340 настоящего Кодекса процессуальные издержки оплачиваются за счет средств государственного бюджета, в том числе и расходы, понесенные самим подозреваемым, обвиняемым. Если обвиняемый оправдан лишь частично, суд обязывает его оплатить процессуальные издержки, связанные с обвинением, по которому он признан виновным.
6. Процессуальные издержки оплачиваются за счет средств государственного бюджета в случае имущественной несостоятельности лица, с которого они должны быть взысканы. Суд вправе освободить осужденного полностью или частично от уплаты процессуальных издержек, если это может существенно отразиться на материальном положении лиц, которые находятся на иждивении осужденного.
7. При признании виновными по делу нескольких обвиняемых суд определяет, в каком размере процессуальные издержки должны быть взысканы с каждого из них. Суд учитывает при этом степень вины и ответственности за преступление, а также имущественное положение осужденных.
8. По делам в отношении несовершеннолетних суд может возложить процессуальные издержки на родителей несовершеннолетнего или лиц, их заменяющих.
9. При оправдании обвиняемого по делу частного обвинения суд вправе взыскать процессуальные издержки полностью или частично с лица, по жалобе которого было начато производство. При прекращении дела за примирением сторон процессуальные издержки взыскиваются с одной или обеих сторон.
Глава 19. Соединение, выделение и восстановление материалов уголовных дел и дел о проступках
Статья 145. Соединение материалов уголовных дел и дел о проступках
1. В одном производстве могут быть соединены дела по обвинению нескольких лиц в соучастии в совершении одного или нескольких преступлений и (или) проступков, дела по обвинению одного лица в совершении нескольких преступлений и (или) проступков, а также дела по обвинению в заранее необещанном укрывательстве этих же преступлений на стадии досудебного производства с соблюдением требований, предусмотренных статьей 505 настоящего Кодекса.
2. Соединение дел производится постановлением уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, судьи, определением суда, в производстве которых находится одно из дел.
3. Соединение двух или более дел о проступках производится постановлением уполномоченного должностного лица органа дознания, судьи либо определением суда, в производстве которых находится одно из дел.
Соединение дела о проступке и уголовного дела производится постановлением следователя, прокурора, судьи либо определением суда, в производстве которых находится уголовное дело.
Соединение двух или более уголовных дел производится постановлением следователя, прокурора, судьи, определением суда, в производстве которых находится одно из дел.
4. Соединение дел производится по инициативе уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, судьи, суда либо по ходатайству сторон.
5. Срок производства по делу, в котором соединены несколько дел, исчисляется со дня уведомления лица о подозрении, дело которого начато по времени первым.
Статья 146. Выделение материалов уголовных дел и дел о проступках
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, судья, суд вправе выделить в отдельное производство материалы уголовного дела и дела о проступках в отношении подозреваемого, обвиняемого, местопребывание которых неизвестно или же в связи с их тяжелой болезнью.
2. Подлежат выделению в отдельное производство материалы уголовного дела и дела о проступках о ставшем известным в ходе досудебного производства новом преступлении и (или) проступке, совершенном другим лицом, не связанным с преступлением или проступком, вменяемым в вину подозреваемому, обвиняемому по расследуемому делу. В этих случаях из дела могут быть выделены материалы, необходимые для досудебного производства.
3. Подлежат выделению в отдельное производство материалы уголовного дела в отношении одного или нескольких обвиняемых, если один или несколько обвиняемых отказываются от суда с участием присяжных заседателей. При невозможности выделения уголовного дела в отдельное производство уголовное дело в целом рассматривается судом с участием присяжных заседателей.
4. Если несовершеннолетний участвовал в совершении преступления и (или) проступка вместе со взрослыми, дело о нем может быть выделено в отдельное производство.
5. Выделение материалов уголовного дела и дел о проступках производится по постановлению уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора, судьи, определению суда. К постановлению должен быть приложен перечень выделяемых в подлинниках или копиях материалов.
6. Выделение дела допускается, если это не отразится на всесторонности и объективности уголовного судопроизводства.
7. По выделенному в отдельное производство материалу уголовного дела и делу о проступках в связи с неустановлением соучастника преступления и (или) проступка уполномоченным должностным лицом органа дознания, следователем, прокурором, судьей, судом в орган дознания направляется поручение о его розыске.
8. В случае установления незаконности прекращения в ходе досудебного производства уголовного дела и (или) дела о проступке в части или в отношении отдельных лиц, по уголовному делу и (или) делу о проступке, рассмотренному в суде по предъявленному обвинению, материалы уголовного дела и (или) дела о проступке в этой части выделяются судом и направляются прокурору по его ходатайству. Выделение таких материалов уголовного дела и (или) дела о проступке производится по постановлению судьи, определению суда. К постановлению должен быть приложен перечень выделяемых в подлинниках или копиях материалов.
Статья 147. Восстановление материалов уголовных дел и дел о проступках
1. Восстановление материалов уголовных дел и дел о проступках производится по постановлению прокурора, а в случаях их утраты в ходе судебного производства - по постановлению судьи, определению суда, направляемому прокурору для исполнения.
2. Восстановление материалов уголовных дел и дел о проступках производится по сохранившимся материалам уголовных дел и дел о проступках, которые могут быть признаны доказательствами в порядке, установленном настоящим Кодексом, и путем проведения процессуальных действий.
3. Сроки следствия и содержания под стражей при восстановлении уголовных дел исчисляются в порядке, установленном статьями 117, 155 настоящего Кодекса, а по делам о проступках - согласно части 4 статьи 504 настоящего Кодекса.
4. Если по восстанавливаемому уголовному делу истек предельный срок содержания под стражей, то обвиняемый подлежит немедленному освобождению.
ОСОБЕННАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ VII. ДОСУДЕБНОЕ ПРОИЗВОДСТВО
Глава 20. Начало и порядок досудебного производства Статья 148. Досудебное производство по уголовным делам и делам о проступках
Досудебное производство по уголовным делам осуществляется в форме следствия, а проступков - в форме производства по делам о проступках в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом. Досудебное производство начинается с момента внесения сведений в Единый реестр преступлений и проступков.
Статья 149. Начало досудебного производства
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор безотлагательно, не позднее 24 часов с момента получения заявления, сообщения о совершенном преступлении либо проступке или при непосредственном обнаружении обстоятельств, которые свидетельствуют о совершенном преступлении, проступке, при поступлении выделенных материалов уголовных дел и дел о проступках, а также при поступлении материалов досудебного производства из иностранного государства обязаны внести соответствующие сведения в Единый реестр преступлений и проступков.
2. О начале досудебного производства по уголовному делу или делу о проступке сообщается физическому или юридическому лицу, от которых поступило заявление или сообщение о преступлении или проступке.
3. О начале досудебного производства следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания не позднее 24 часов, уведомляют прокурора.
4. Заявитель предупреждается об ответственности за заведомо ложный донос, о чем в поданном заявлении или протоколе делается отметка, которая удостоверяется подписью заявителя.
Статья 150. Единый реестр
1. Положение о Едином реестре преступлений и проступков утверждается Правительством.
2. В Едином реестре преступлений и проступков автоматически фиксируется дата внесения информации и присваивается номер уголовного дела или дела о проступке.
См.:
Временное положение о Едином реестре преступлений и проступков (к постановлению Правительства КР от 21 декабря 2018 года N 602)
Статья 151. Обязательность принятия и рассмотрения заявлений и сообщений о преступлении и (или) проступке
1. Органы, осуществляющие досудебное производство, обязаны принять, зарегистрировать и рассмотреть заявление или сообщение о любом совершенном или готовящемся преступлении и (или) совершенном проступке. Заявителю выдается документ о регистрации принятого заявления или сообщения о преступлении и (или) проступке с указанием лица, принявшего заявление или сообщение, времени его регистрации и регистрационного номера в Едином реестре преступлений и проступков.
2. Отказ в приеме и регистрации заявления о преступлении не допускается и влечет установленную законом ответственность.
Глава 21. Общие условия досудебного производства Статья 152. Органы, осуществляющие досудебное производство
1. Досудебное производство по уголовным делам производится в соответствии с определенной настоящим Кодексом подследственностью следователями органов прокуратуры, внутренних дел, национальной безопасности, по контролю наркотиков, по борьбе с экономическими преступлениями.
2. Досудебное производство по делам о проступках осуществляют уполномоченные органы дознания, определенные статьей 503 настоящего Кодекса.
Статья 153. Подследственность
1. Следователями органов внутренних дел проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях против жизни (статьи 130-137 Уголовного кодекса), о преступлениях против здоровья (статьи 138-142, 144, 145 Уголовного кодекса), о преступлениях, ставящих в опасность жизнь и здоровье человека (статьи 146-151 Уголовного кодекса), о преступлениях в сфере медицинского и фармацевтического обслуживания личности (статьи 152- 160 Уголовного кодекса), о преступлениях против половой неприкосновенности и половой свободы (статьи 161-163 Уголовного кодекса), о преступлениях духовно-нравственного здоровья личности (статьи 164-169 Уголовного кодекса), о преступлениях против личной свободы человека (статьи 170-174 Уголовного кодекса), о преступлениях против интересов несовершеннолетних и уклада семейных отношений (статьи 175-181, 183, 184 Уголовного кодекса), о преступлениях против гражданских и иных прав человека (статьи 185, 186, 189-199 Уголовного кодекса), о преступлениях против собственности (статьи 200-208, 210 Уголовного кодекса), о преступлениях против порядка осуществления экономической деятельности (статья 212 Уголовного кодекса), о преступлениях против интересов службы в коммерческих и иных организациях (статьи 235, 236 Уголовного кодекса), о преступлениях против общественной безопасности (статьи 247-249, 253-257 Уголовного кодекса), о преступлениях против безопасности в промышленности, строительстве и сфере обращения с источниками повышенной опасности (статьи 258-263 Уголовного кодекса), о преступлениях против общественного порядка (статьи 264-266 Уголовного кодекса), о преступлениях против здоровья населения (статьи 277-280, 282 Уголовного кодекса), о преступлениях против экологической безопасности и природной среды (статьи 283-295 Уголовного кодекса), о преступлениях против безопасности движения и эксплуатации транспорта и магистральных трубопроводов (статьи 296-303 Уголовного кодекса), о преступлениях против судебной власти (статья 334 Уголовного кодекса), о преступлениях против процессуального порядка добывания доказательств (статьи 344-346, 348 Уголовного кодекса), о преступлениях против исполнения судебных актов и иных исполнительных документов (статьи 349-354 Уголовного кодекса), о преступлениях против порядка управления (статьи 355, 356, 359-362 Уголовного кодекса), о преступлениях призывников, резервистов и военнообязанных (статья 363 Уголовного кодекса).
2. Следователями органов национальной безопасности проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях против уклада семейных отношений и интересов несовершеннолетних (статья 182 Уголовного кодекса), о преступлениях против общественной безопасности (статьи 239-246, 250-252 Уголовного кодекса), о преступлениях против конституционного строя и безопасности государства (статьи 307-312, 314, 316-318 Уголовного кодекса), о преступлениях против порядка управления (статья 358 Уголовного кодекса), о военных преступлениях и других нарушениях законов и обычаев ведения войны (статья 395 Уголовного кодекса).
3. Следователями органов прокуратуры проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях против здоровья (статья 143 Уголовного кодекса), о преступлениях против гражданских и иных прав человека (статьи 187, 188 Уголовного кодекса), о преступлениях против здоровья населения (статья 281 Уголовного кодекса), о коррупционных и иных преступлениях против интересов государственной и муниципальной службы (статьи 319-331 Уголовного кодекса), о преступлениях против судебной власти (статьи 332, 333, 335, 336 Уголовного кодекса), о преступлениях против процессуального порядка добывания доказательств (статьи 337-343, 347 Уголовного кодекса), о преступлениях против порядка управления (статья 357 Уголовного кодекса), о преступлениях против порядка подчинения и соблюдения воинской чести (статьи 364-374 Уголовного кодекса), о преступлениях против порядка хранения или эксплуатации военного имущества (статьи 375-379 Уголовного кодекса).
4. Следователями органов по борьбе с экономическими преступлениями проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях против собственности (статья 209 Уголовного кодекса), о преступлениях против порядка осуществления экономической деятельности (статьи 211, 213, 214, 216, 220-223 Уголовного кодекса), о преступлениях в денежно- кредитной и валютной сфере (статья 224 Уголовного кодекса), о преступлениях в сфере налогообложения (статьи 227-232 Уголовного кодекса).
5. Следователями органов уголовно-исполнительной системы проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях, совершенных подозреваемыми, обвиняемыми и осужденными на территории исправительных учреждений и следственных изоляторов уголовно-исполнительной системы.
6. Следователями органов прокуратуры и национальной безопасности проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях против мира и безопасности человечества (статьи 380-388 Уголовного кодекса), о военных преступлениях и других нарушениях законов и обычаев ведения войны (статьи 389, 390, 392-394 Уголовного кодекса).
7. Следователями органов по борьбе с экономическими преступлениями и органов внутренних дел проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях против порядка осуществления экономической деятельности (статьи 217-219 Уголовного кодекса), о преступлениях в денежно-кредитной и валютной сфере (статья 226 Уголовного кодекса), о преступлениях против интересов службы в коммерческих и иных организациях (статьи 233, 234, 237, 238 Уголовного кодекса).
8. Следователями органа по контролю наркотиков и органов внутренних дел проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях в сфере оборота наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов или прекурсоров (статьи 268, 269, 271-276 Уголовного кодекса).
9. Следователями органов национальной безопасности и органов внутренних дел проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях в денежно-кредитной и валютной сфере (статья 225 Уголовного кодекса), о преступлениях против информационной безопасности (статьи 304-306 Уголовного кодекса), о преступлениях против конституционного строя и безопасности государства (статьи 313, 315 Уголовного кодекса), о военных преступлениях и других нарушениях законов и обычаев ведения войны (статья 391 Уголовного кодекса).
10. Следователями органов по борьбе с экономическими преступлениями, органов национальной безопасности и органов внутренних дел проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях против порядка осуществления экономической деятельности (статья 215 Уголовного кодекса).
11. Следователями органа по контролю наркотиков, органов национальной безопасности и органов внутренних дел проводится досудебное производство по уголовным делам о преступлениях в сфере оборота наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов или прекурсоров (статьи 267, 270 Уголовного кодекса).
12. При совокупности преступлений, предусмотренных настоящей статьей, относящихся к подследственности разных органов, подследственность определяется по более тяжкому преступлению.
13. Уголовное дело, подследственное разным органам, расследуется следователем органа, начавшего досудебное производство.
14. Досудебное производство по уголовным делам, не относящимся к их подследственности, не допускается, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 3 части 2 статьи 33 настоящего Кодекса.
Статья 154. Место досудебного производства
1. Досудебное производство производится в том районе, где совершено преступление. В целях обеспечения наибольшей быстроты, объективности и полноты досудебное производство может производиться по месту обнаружения преступления, а также по месту нахождения подозреваемого, обвиняемого или большинства свидетелей.
2. Следователь, установив, что данное дело ему неподследственно, обязан произвести процессуальные действия, не терпящие отлагательств, после чего передать дело прокурору для направления по подследственности.
3. В случае необходимости производства следственных действий в другом районе следователь вправе произвести их лично либо письменно поручить производство этих действий следователю или органу дознания этого района. Следователь вправе письменно поручить производство отдельных следственных и розыскных действий органу дознания по месту следствия или по месту их производства. Поручение следователя подлежит выполнению в срок не позднее 10 суток.
Статья 155. Срок досудебного производства по уголовным делам
1. Досудебное производство по уголовным делам должно быть закончено в срок не позднее 2 месяцев.
2. Срок ознакомления подозреваемого, обвиняемого и защитника с материалами уголовного дела засчитывается в срок досудебного производства.
3. В срок досудебного производства не включается время, в течение которого досудебное производство было приостановлено по основаниям, предусмотренным частью 1 статьи 237 настоящего Кодекса.
4. Срок досудебного производства, установленный частью 1 настоящей статьи, может быть продлен мотивированным постановлением прокурора по ходатайству уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, поданному не позднее 7 суток до истечения срока досудебного производства, каждый раз на срок до 2 месяцев.
5. Не допускается продление срока:
1) по делам о проступках - свыше 3 месяцев;
2) по делам о менее тяжких преступлениях - свыше 6 месяцев;
3) по делам о тяжких и особо тяжких преступлениях - свыше одного года.
6. При возобновлении приостановленного или прекращенного дела срок досудебного производства устанавливается прокурором до одного месяца с момента поступления к нему дела. Дальнейшее продление срока производится на основании частей 4 и 5 настоящей статьи.
Статья 156. Проведение досудебного производства следственной группой
1. Досудебное производство по уголовному делу в случае его сложности или большого объема может быть поручено группе следователей (следственной группе), о чем прокурором или руководителем следственного подразделения выносится отдельное постановление. В постановлении должны быть указаны все следователи, которым поручено проведение досудебного производства, в их числе следователь-руководитель группы, который принимает дело к своему производству и руководит действиями других следователей.
2. Потерпевший, подозреваемый, обвиняемый и их защитники должны быть ознакомлены с постановлением о проведении досудебного производства группой следователей и им разъясняется право на отвод любого следователя из состава группы.
Статья 157. Полномочия руководителя следственной группы
1. Следователь-руководитель следственной группы принимает уголовное дело к своему производству, лично проводит досудебное производство, пользуясь при этом полномочиями следователя, организует работу следственной группы, принимает решения по уголовному делу и составляет обвинительный акт.
2. Решение о соединении и выделении дел, приостановлении или возобновлении производства по делу принимается руководителем следственной группы.
3. Руководитель следственной группы обращается к прокурору о продлении срока следствия, а также возбуждении ходатайств о применении мер пресечения, продлении срока мер пресечения перед следственным судьей.
Статья 158. Общие правила производства следственных действий
1. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания, приступая к проведению следственных действий, удостоверяются в личности участников следственных действий, разъясняют им их права и обязанности в соответствии со статьей 159 настоящего Кодекса, а также порядок производства следственных действий.
2. Производство следственных и иных процессуальных действий в ночное время не допускается, за исключением случаев, не терпящих отлагательств.
3. При производстве следственных действий применение технических средств и использование научно обоснованных способов обнаружения, фиксации и изъятия следов преступления и вещественных доказательств обязательно.
4. При производстве следственных действий недопустимо применение насилия, угроз и иных незаконных действий, а равно создание опасности для жизни и здоровья участвующих в них лиц.
5. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, следователь возбуждает перед следственным судьей ходатайство о производстве следственного действия, о чем выносится постановление.
Статья 159. Обязательность разъяснения и обеспечения прав участникам уголовного судопроизводства
Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь обязаны разъяснить подозреваемому, обвиняемому, потерпевшему и их представителям, а также другим лицам, участвующим в проведении следственных действий, их права и обеспечить возможность осуществления этих прав в досудебном производстве. Одновременно им должны быть разъяснены возложенные на них обязанности и последствия их невыполнения. Разъяснение прав и обязанностей лицам, перечисленным в настоящей статье, удостоверяется их подписями.
Статья 160. Недопустимость разглашения данных досудебного производства
1. Данные, полученные в ходе досудебного производства по уголовному делу, не подлежат разглашению.
2. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь предупреждают свидетеля, потерпевшего, защитника, эксперта, специалиста, переводчика и других лиц, присутствующих при производстве следственных действий, о недопустимости разглашения данных досудебного производства и вправе отобрать у них подписку с предупреждением об ответственности в соответствии с Кодексом о проступках.
3. При производстве по делам, связанным с государственной, военной тайной, адвокат, участвующий в качестве защитника или представителя, предупреждается о недопустимости разглашения сведений, составляющих государственную, военную тайну, о чем дает соответствующую подписку. Сведения, содержащие государственную, военную тайну, должны быть четко определены и обособлены от несекретных материалов.
Статья 161. Участие специалиста
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь вправе вызвать для участия в производстве следственного действия специалиста, не заинтересованного в исходе дела. Требование указанных лиц о вызове специалиста обязательно для руководителя организации, где работает специалист.
2. Перед началом следственного действия следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания удостоверяются в личности и компетентности специалиста, выясняют его отношение к подозреваемому, обвиняемому и потерпевшему. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь разъясняют специалисту его права и обязанности, предусмотренные статьей 60 настоящего Кодекса, что удостоверяется подписью специалиста в протоколе следственного действия.
Статья 162. Участие переводчика
1. В случаях, предусмотренных частью 2 статьи 20 настоящего Кодекса, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания при допросах и иных следственных действиях обязаны пригласить переводчика.
2. Перед началом следственного действия следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания разъясняют переводчику его права и обязанности, предусмотренные статьей 61 настоящего Кодекса, и предупреждает об уголовной ответственности за заведомо неправильный перевод, о чем делается отметка в протоколе следственного действия и удостоверяется подписью переводчика.
Статья 163. Протокол следственного действия
1. Протокол следственного действия составляется в ходе производства следственного действия или непосредственно после его окончания.
2. Протокол может быть написан от руки либо изготовлен компьютерным способом. Для обеспечения полноты протокола применяются стенографирование, фотосъемка, звуко- и видеозапись. Стенографическая запись, материалы фотосъемки, звуко- и видеозаписи хранятся при деле.
3. В протоколе указываются место и дата производства следственного действия, время его начала и окончания, должность и фамилия лица, составившего протокол, фамилия, имя и отчество каждого лица, участвовавшего в следственном действии, а в необходимых случаях - и их адрес. В протоколе излагаются процессуальные действия в том порядке, в каком они имели место, выявленные при их производстве существенные для дела обстоятельства, а также заявления лиц, участвовавших в производстве следственного действия.
4. Если при производстве следственного действия применялись фотографирование, звуко- и видеозапись либо были изготовлены слепки и оттиски следов, составлялись чертежи, схемы, планы, в протоколе, кроме этого, должны быть указаны также технические средства, примененные
при производстве соответствующего следственного действия, условия и порядок их использования, объекты, к которым эти средства были применены, и полученные результаты. В протоколе должно быть, кроме того, отмечено, что перед применением технических средств об этом были уведомлены лица, участвующие в производстве следственного действия.
5. Протокол предъявляется для ознакомления всем лицам, участвовавшим в производстве следственного действия. Им разъясняется право делать замечания, подлежащие внесению в протокол. Все внесенные в протокол замечания, дополнения и исправления должны быть оговорены и удостоверены подписями этих лиц.
6. Если отказ от защитника заявляется во время производства следственного действия, то об этом делается отметка в протоколе данного следственного действия.
7. Протокол подписывается следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания, допрошенным лицом, переводчиком, специалистом, защитником и другими лицами, участвовавшими в производстве следственного действия. В случае отказа от подписания или невозможности подписания протокола следственного действия удостоверение данного факта производится в соответствии со статьей 164 настоящего Кодекса.
8. К протоколу прилагаются фотографические негативы и снимки, диапозитивы, фонограммы допроса, кассеты видеозаписи, электронные информационные носители, чертежи, планы, схемы, слепки и оттиски следов, выполненные при производстве следственного действия.
9. Если в ходе производства следственного действия специалистом по результатам проведенного исследования был составлен официальный документ, то он прилагается к протоколу, о чем в нем делается соответствующая запись.
10. При наличии оснований полагать, что необходимо обеспечить безопасность потерпевшего, свидетеля, подозреваемого, обвиняемого и других лиц, участвующих в следственных действиях, и их близких родственников, супруга (супруги), следователь в протоколе следственного действия, в котором участвуют указанные лица, не приводит данные о их личности. В этом случае следователь обязан вынести постановление, в котором излагаются причины принятого решения о сохранении в тайне данных о личности участника следственного действия, указывается псевдоним и образец подписи, которые он будет использовать в протоколах следственных действий с его участием. Постановление помещается в опечатанный конверт с содержанием которого кроме следователя могут знакомиться только прокурор и судья.
Статья 164. Удостоверение факта отказа от подписания или невозможности подписания протокола следственного действия
1. Если подозреваемый, обвиняемый, свидетель или другое лицо, участвующие в следственном действии, откажутся подписать протокол следственного действия, об этом делается отметка в протоколе, заверяемая подписью лица, производившего следственное действие, и это фиксируется с помощью использования видеозаписи.
2. Лицу, отказавшемуся подписать протокол, должна быть предоставлена возможность дать объяснение о причинах отказа, которые заносятся в протокол.
3. Если подозреваемый, обвиняемый, потерпевший или свидетель в силу физических недостатков или состояния здоровья лишен возможности подписать протокол его допроса, то по его просьбе протокол подписывает защитник, его представитель либо следователь приглашает постороннее лицо, которое с согласия допрашиваемого лица удостоверяет своей подписью правильность записи его показаний. Этот протокол подписывают также следователь либо уполномоченное должностное лицо органа дознания, производившие допрос. Если по этим же причинам одно из лиц, указанных в части 1 настоящей статьи, лишено возможности подписать протокол иного следственного действия, об этом делается отметка в протоколе, заверяемая подписью следователя.
Глава 22. Осмотр Статья 165. Осмотр места происшествия
1. В целях непосредственного обнаружения, выявления и фиксации различных материальных объектов и следов на них, а также выяснения обстановки происшествия и установления иных обстоятельств, имеющих значение для уголовного дела, следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания производится осмотр места происшествия.
2. При необходимости для участия в осмотре места происшествия могут быть приглашены потерпевший, подозреваемый, обвиняемый, свидетель и защитник. С целью получения помощи по
вопросам, которые нуждаются в специальных познаниях, следователь для участия в осмотре места происшествия может пригласить специалистов различных отраслей знаний.
3. Сотрудники органов дознания обязаны оказывать содействие при производстве осмотра места происшествия и по поручению следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания проводить необходимые мероприятия по охране места происшествия, выявлению очевидцев, обнаружению и задержанию лиц, совершивших уголовное преступление либо проступок, либо по организации преследования подозреваемых по горячим следам, эвакуации пострадавших, транспортировке погибших, пресечению продолжающихся и предупреждению повторных уголовных преступлений и (или) проступков, ликвидации иных последствий происшествия.
4. В случае невозможности своевременного прибытия следователя осмотр места происшествия по его поручению может быть произведен сотрудником органа дознания.
5. Осмотр места происшествия, являющегося жилищем или иным объектом, находящимся в собственности или ином праве, производится с согласия проживающих в нем лиц.
В случае если проживающие в жилище или ином объекте лица возражают против осмотра либо являются несовершеннолетними или заведомо страдающими психическими заболеваниями, принудительный осмотр места происшествия должен быть проведен на основании решения следственного судьи. В случае отказа в даче разрешения осмотр места происшествия не производится.
6. При наличии обстоятельств, не терпящих отлагательств, связанных с необходимостью спасения жизни людей или имущества либо непосредственным преследованием лица, в отношении которого имеется обоснованное подозрение в совершении преступления и (или) проступка, осмотр места происшествия в жилище или ином объекте, находящихся в собственности или ином праве, может быть произведен на основании постановления следователя либо уполномоченного должностного лица органа дознания без получения решения следственного судьи. В этом случае следователь либо уполномоченное должностное лицо органа дознания в установленном порядке в течение 24 часов с момента начала осмотра уведомляют следственного судью о производстве следственного действия. К уведомлению прилагается копия протокола осмотра места происшествия для проверки законности решения о его производстве. Получив указанное уведомление, следственный судья в течение 24 часов в порядке, предусмотренном статьей 261 настоящего Кодекса, проверяет законность произведенного осмотра места происшествия и выносит постановление о его законности или незаконности. В случае если следственный судья признает произведенное следственное действие незаконным, все доказательства, полученные в ходе осмотра места происшествия, признаются недопустимыми в соответствии с частью 4 статьи 82 настоящего Кодекса.
7. При осмотре места происшествия, являющегося жилым помещением или иным объектом, должно быть обеспечено присутствие проживающего в нем совершеннолетнего лица. В случае невозможности его присутствия приглашаются представители органа местного самоуправления.
8. Осмотр места происшествия, являющегося помещением организации, производится в присутствии представителя администрации соответствующей организации. В случае невозможности обеспечить его участие в осмотре места происшествия об этом делается запись в протоколе.
9. Осмотр места происшествия в помещениях, занимаемых дипломатическими представительствами, а равно в помещениях, в которых проживают члены дипломатических представительств и их семьи, может производиться с согласия главы дипломатического представительства или лица, его заменяющего, и в его присутствии. Согласие дипломатического представителя испрашивается через уполномоченный государственный орган. При производстве осмотра места происшествия обязательно присутствие прокурора и представителя уполномоченного государственного органа.
10. Осмотр следов преступления и (или) проступка и иных обнаруженных предметов проводится на месте происшествия. В случаях если для его производства требуется продолжительное время или осмотр на месте затруднен, то предметы должны быть изъяты, упакованы, опечатаны, заверены подписями следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, зафиксированы с помощью фото-, видеосъемки на месте осмотра и доставлены в другое удобное для осмотра место. Изъятию подлежат только те предметы, которые могут иметь отношение к уголовному делу и (или) делу о проступке. При этом в протоколе осмотра места происшествия указываются индивидуальные признаки и особенности изымаемых предметов.
11. Все обнаруженное и изъятое при осмотре места происшествия должно быть зафиксировано с помощью фото-, видеосъемки и предъявлено участникам осмотра, о чем делается отметка в протоколе.
12. Лица, участвующие в осмотре места происшествия, вправе обращать внимание следователя либо уполномоченного должностного лица органа дознания на все то, что, по их мнению, может способствовать выяснению обстоятельств дела, а также имеют право делать заявления, которые подлежат занесению в протокол осмотра.
13. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания имеют право запретить любому лицу покидать место осмотра происшествия до его окончания и совершать любые действия, которые мешают проведению осмотра.
14. Повторный осмотр того же места происшествия может быть проведен в следующих случаях:
1) когда прокурором либо руководителем следственного подразделения дано в письменном виде обязательное для следователя указание о проведении повторного осмотра места происшествия;
2) когда условия первоначального осмотра места происшествия были неблагоприятны для эффективного восприятия объекта;
3) когда после первоначального осмотра места происшествия могут быть получены новые сведения;
4) в случае если первоначальный осмотр места происшествия проведен некачественно;
5) в случае передачи уголовного дела и (или) дела о проступке от одного следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания другому.
Статья 166. Осмотр вещественных доказательств
1. Предметы, обнаруженные при осмотре места происшествия, изъятые при производстве обыска, выемки, следственного эксперимента или других следственных действий, либо представленные по требованию следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания физическими, юридическими лицами, подлежат осмотру по правилам статьи 165 настоящего Кодекса.
2. После осмотра указанные предметы могут быть признаны в соответствии со статьей 88 настоящего Кодекса вещественными доказательствами.
О признании предмета вещественным доказательством и приобщении его к делу следователь либо уполномоченное должностное лицо органа дознания выносят постановление, в котором также должен быть решен вопрос об оставлении вещественного доказательства в деле или сдаче его на хранение владельцу или иным лицам, организациям.
3. Порядок изъятия, учета, хранения и передачи вещественных доказательств по уголовным делам и (или) делам о проступках следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания определяется в соответствии со статьями 88, 89 настоящего Кодекса.
Статья 167. Осмотр трупа
1. Следователь производит осмотр трупа на месте его обнаружения с соблюдением требований статьи 165 настоящего Кодекса и с участием судебно-медицинского эксперта. Если участие эксперта окажется невозможным, то привлекается иной специалист в сфере медицины. При необходимости для осмотра трупа могут привлекаться также и другие специалисты.
2. Наружный осмотр трупа не заменяет и не исключает последующего назначения и проведения судебно-медицинской экспертизы.
3. Неопознанные трупы подлежат обязательному фотографированию, дактилоскопированию и изъятию образцов ткани для последующего установления личности трупа.
4. В случае необходимости проведения дополнительного либо повторного осмотра трупа участие судебно-медицинского эксперта обязательно.
5. Заявления граждан об опознании умершего, сделанные в процессе осмотра трупа, заносятся в протокол данного следственного действия с последующим допросом заявителя в качестве свидетеля, что не исключает дальнейшее предъявление трупа для опознания другим лицам.
Статья 168. Освидетельствование
1. Для обнаружения на теле человека особых примет, следов преступления и (или) проступка, телесных повреждений, выявления состояния опьянения или иных свойств и признаков, имеющих значение для уголовного дела и (или) дела о проступке, если для этого не требуется производство судебной экспертизы, может быть произведено освидетельствование подозреваемого, обвиняемого и потерпевшего. При освидетельствовании не допускается проведение действий, опасных для лица или унижающих его достоинство.
2. О производстве освидетельствования уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь выносят постановление, в котором указываются основания проведения этого следственного действия, его цель, а также лицо, которое будет подвергнуто освидетельствованию.
3. В случае отказа лица от освидетельствования он подвергается приводу и последующему принудительному освидетельствованию на основании постановления следственного судьи в порядке статьи 260 настоящего Кодекса.
4. Освидетельствование производится следователем либо уполномоченным должностным лицом органа дознания. При необходимости следователь либо уполномоченное должностное лицо органа дознания привлекают к участию в производстве освидетельствования специалиста.
5. При освидетельствовании лица другого пола следователь либо уполномоченное должностное лицо органа дознания не присутствуют. В этом случае освидетельствование производится врачом.
6. Фотографирование, видеозапись в случаях, предусмотренных частью 5 настоящей статьи, проводятся с согласия освидетельствуемого лица. Изображения, демонстрация которых может рассматриваться как оскорбительная для освидетельствованного лица, хранятся в опечатанном виде и могут предоставляться только суду во время судебного разбирательства.
7. О производстве освидетельствования следователь либо уполномоченное должностное лицо органа дознания составляют протокол с соблюдением требований настоящей статьи и статьи 163 настоящего Кодекса.
8. В протоколе описываются все действия следователя либо уполномоченного должностного лица органа дознания, а равно все обнаруженные свойства и признаки при освидетельствовании лица в той последовательности, в какой производилось освидетельствование, и в том виде, в каком обнаруженное наблюдалось в момент освидетельствования.
Глава 23. Эксгумация Статья 169. Основания для производства эксгумации
1. Извлечение трупа из места захоронения (эксгумация) производится в случаях, если требуется:
1) произвести осмотр захороненного трупа;
2) предъявить труп для опознания;
3) получить образцы тканей и органов или части трупа, необходимые для проведения экспертизы;
4) установление иных обстоятельств, имеющих существенное значение для уголовного дела.
2. Эксгумация производится на основании мотивированного решения следственного судьи, суда.
Статья 170. Порядок производства эксгумации
1. При необходимости извлечения трупа из места захоронения следователь выносит постановление о возбуждении ходатайства об эксгумации и уведомляет об этом близких родственников, супруга (супругу) покойного.
2. Ходатайство об эксгумации рассматривается следственным судьей без участия сторон в течение 24 часов с момента поступления материалов в суд. При необходимости исследовать обстоятельства, имеющие значение для принятия законного и обоснованного решения, следственный судья постановляет о проведении судебного заседания с участием соответствующих лиц и прокурора.
3. Рассмотрев ходатайство и представленные материалы дела, следственный судья выносит постановление о производстве эксгумации либо об отказе в ней, которое направляется следователю, ходатайствовавшему об эксгумации.
4. Постановление следственного судьи обязательно для исполнения администрацией соответствующего места захоронения.
5. Эксгумация производится администрацией места захоронения в присутствии специалиста в области судебной медицины, а в случае необходимости - и иного специалиста.
6. Опознание и осмотр трупа, получение образцов могут быть произведены на месте эксгумации, а также труп может быть доставлен в учреждение для проведения иных исследований.
7. Ход и результаты эксгумации отражаются в протоколе, который составляется с соблюдением требований статьи 163 настоящего Кодекса и в котором указываются:
1) дата, время и место производства следственного действия;
2) должность и фамилия лица, составившего протокол;
3) фамилия, имя, отчество захороненного, дата смерти и все обнаруженное при эксгумации в той последовательности, в которой имело место обнаружение;
4) должность, фамилия, имя, отчество специалиста в области судебной медицины, участвовавшего в эксгумации;
5) фамилия, имя, отчество каждого лица, участвовавшего в следственном действии;
6) отметка о произведенном фотографировании, использовании аудио-, видеосъемки или иных записывающих технических средств;
7) замечания лиц, участвовавших в следственном действии;
8) учреждение, куда направлены после эксгумации труп либо иные предметы, имеющие значение для дела, обнаруженные при производстве данного следственного действия.
8. Протокол об эксгумации подписывается всеми участниками следственного действия. Если протокол составлен на нескольких страницах, участники следственного действия подписывают каждый его лист.
Полученные при эксгумации фотоснимки, пленки или иные носители информации прилагаются к протоколу.
9. Если опознание, осмотр трупа, получение образцов производились в другом месте, об этом составляется отдельный протокол.
10. Захоронение трупа после эксгумации и последующих процессуальных действий производится администрацией места захоронения в присутствии следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, о чем составляется протокол.
11. Расходы, связанные с эксгумацией и последующим захоронением трупа, возмещаются за счет средств государственного бюджета.
Глава 24. Экспертиза Статья 171. Основания назначения экспертизы
1. Экспертиза назначается в случаях, когда обстоятельства, имеющие значение для дела, могут быть установлены в результате исследования материалов, проводимого экспертом на основе специальных научных знаний. Наличие таких знаний у иных лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, не освобождает следственного судью, суд, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания от необходимости в соответствующих случаях назначить экспертизу.
Не допускается проведение экспертизы для выяснения правовых вопросов дела.
2. Назначение и производство судебной экспертизы обязательно, если по уголовному делу и (или) делу о проступке необходимо установить:
1) причины смерти;
2) характер и степень вреда, причиненного здоровью;
3) психическое или физическое состояние подозреваемого, обвиняемого, если возникает сомнение в его вменяемости или способности самостоятельно защищать свои права и законные интересы в уголовном судопроизводстве;
4) психическое или физическое состояние потерпевшего, свидетеля, если возникает сомнение в его способности правильно воспринимать обстоятельства, имеющие значение для уголовного дела и (или) дела о проступке, и давать показания;
5) возраст подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, если это имеет значение для уголовного дела и (или) дела о проступке, а документы, подтверждающие его возраст, отсутствуют или вызывают сомнение;
6) иные обстоятельства, которые не могут быть достоверно установлены иными доказательствами.
3. Принудительное привлечение для проведения медицинской или психиатрической экспертизы производится по постановлению следственного судьи.
4. В случае необходимости в соответствии с частью 6 статьи 99 и частью 6 статьи 116 настоящего Кодекса судебно-медицинская экспертиза подозреваемого либо обвиняемого может проводиться как экспертами государственных, так и негосударственных экспертных организаций.
Статья 172. Порядок назначения экспертизы
1. Признав необходимым назначение экспертизы, следственный судья, суд, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания выносят об этом постановление, в котором указываются:
1) фамилия, имя, должность лица, назначившего экспертизу;
2) вид экспертизы;
3) основания назначения экспертизы;
4) сведения о лице, направляемом на экспертизу;
5) объекты, направляемые на экспертизу, и информация об их происхождении, а также разрешение на возможное полное или частичное уничтожение указанных объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств в ходе исследования;
6) фамилия, имя и отчество эксперта или наименование экспертной организации, в которой должна быть произведена экспертиза;
7) вопросы, поставленные перед экспертом.
2. Постановление следственного судьи, суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания о назначении экспертизы обязательно для исполнения органами или лицами, которым оно адресовано, и входит в их компетенцию.
3. Экспертиза может быть поручена и производится:
1) государственными и (или) негосударственными экспертами;
2) в разовом порядке на основании постановления следственного судьи, суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, иными лицами, обладающими специальными познаниями, в порядке и на условиях, предусмотренных законом;
3) лицами, из числа предложенных участниками процесса, обладающими специальными познаниями, в том числе не являющимися гражданами Кыргызской Республики.
4. Требование следственного судьи, суда, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания о вызове лица, которому поручено производство экспертизы, обязательно для руководителя организации, где работает указанное лицо.
5. Следственный судья, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания знакомят с постановлением о назначении экспертизы подозреваемого, обвиняемого, его защитника и разъясняют им права, предусмотренные статьей 174 настоящего Кодекса. Об этом составляется протокол, подписываемый следственным судьей, следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания и лицами, которые ознакомлены с постановлением.
6. Экспертиза в отношении потерпевшего, за исключением случаев, предусмотренных частью 2 статьи 171 настоящего Кодекса, а также в отношении свидетеля производится с их согласия или согласия их законных представителей, которое дается указанными лицами в письменном виде.
7. Экспертиза может быть назначена по инициативе участников процесса, защищающих свои или представляемые права и интересы. Участники процесса, защищающие свои или представляемые права и интересы, в письменном виде представляют уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю вопросы, по которым, по их мнению, должно быть дано заключение эксперта, указывают объекты исследования, а также называют лицо (лица), которое может быть приглашено в качестве эксперта. При этом уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь не вправе отказать в назначении экспертизы, за исключением случаев, когда вопросы, представленные на их разрешение, явно не относятся к уголовному делу и (или) делу о проступке или предмету экспертизы. В случае отказа следователя в назначении экспертизы участник процесса, защищающий свои или представляемые права и интересы, вправе обратиться к следственному судье с ходатайством в порядке, предусмотренном статьей 175 настоящего Кодекса.
8. Участник процесса, по инициативе которого назначается экспертиза, может представить в качестве объектов экспертного исследования предметы, документы.
9. Рассмотрев представленные вопросы, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания отклоняют те из них, которые не относятся к уголовному делу либо делу о проступке, или предмету экспертизы, выясняют, нет ли оснований для отвода эксперта, после чего выносят постановление о назначении экспертизы с соблюдением требований, указанных в части 1 настоящей статьи.
10. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обеспечивают доставление к эксперту подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля, если признано необходимым их присутствие при проведении экспертизы.
11. При наличии заявления о применении пыток или жестокого обращения судебно- медицинская экспертиза должна быть назначена в течение 12 часов. Осмотр экспертом должен проводиться с применением фотосъемки либо видеозаписи.
12. В случае отсутствия необходимости в истребовании объектов исследования из органа досудебного производства, в введении которого находится уголовное дело и (или) дело о проступках, участники процесса, защищающие свои или представляемые права и интересы, вправе самостоятельно обратиться в экспертную организацию о проведении экспертизы на договорной основе.
13. О направлении защитником ходатайства о даче экспертного заключения в порядке части 12 настоящей статьи одновременно уведомляется уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, осуществляющие досудебное производство, которые при необходимости могут направить эксперту дополнительные вопросы. Заключение эксперта, данное на основании постановления следственного судьи по ходатайству стороны защиты, составляется в двух экземплярах, одно из которых направляется уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю.
Статья 173. Присутствие следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания при производстве экспертизы
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь вправе присутствовать при производстве экспертизы, за исключением экспертизы живых лиц, и вправе получать разъяснения эксперта по поводу проводимых им действий.
2. При составлении экспертом заключения на стадии совещания экспертов и формирования выводов, а также если экспертиза проводится комиссией экспертов присутствие следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания не допускается.
3. Факт присутствия следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания при производстве экспертизы отражается в вводной части заключения эксперта.
Статья 174. Права подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля, защитника и представителя потерпевшего при назначении и производстве экспертизы
1. При назначении и производстве экспертизы подозреваемый, обвиняемый и его защитник, потерпевший и его представитель имеют право:
1) знакомиться с постановлением о назначении экспертизы;
2) заявлять отвод эксперту;
3) ходатайствовать о привлечении в качестве экспертов указанных ими лиц, а также о проведении экспертизы комиссией экспертов;
4) ходатайствовать о внесении в постановление о назначении экспертизы дополнительных вопросов эксперту или об уточнении поставленных;
5) присутствовать с разрешения следователя при производстве экспертизы, давать объяснения эксперту;
6) знакомиться с заключением эксперта или сообщением о невозможности дать заключение, а также с протоколом допроса эксперта.
2. Свидетель, в отношении которого производилась экспертиза, вправе знакомиться с заключением эксперта.
3. Экспертиза потерпевших и свидетелей производится только с их письменного согласия. Если эти лица не достигли совершеннолетия или признаны судом недееспособными, письменное согласие на проведение экспертизы дается их законными представителями. Указанное правило не распространяется на проведение экспертизы в случаях, предусмотренных статьей 171 настоящего Кодекса.
4. Участники процесса, присутствующие при производстве экспертизы, не вправе вмешиваться в ход исследований, но могут давать объяснения, относящиеся к предмету экспертизы. В случае же если участник процесса, присутствующий при производстве экспертизы, будет препятствовать деятельности эксперта, последний вправе приостановить исследование и ходатайствовать перед следственным судьей, следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания об отмене разрешения указанному участнику процесса присутствовать при производстве экспертизы.
5. Производство судебной психиатрической и судебной психолого-психиатрической экспертизы осуществляется в условиях конфиденциальности.
6. При проведении экспертных исследований в отношении лица, сопровождающихся его обнажением, могут присутствовать только лица того же пола. Данное ограничение не распространяется на врачей и других медицинских работников, участвующих в проведении указанных исследований.
7. При составлении экспертом заключения, а также на стадии совещания экспертов и формулирования выводов, если экспертиза производится комиссией экспертов, присутствие участников процесса не допускается.
8. В случае удовлетворения ходатайства, заявленного лицами, указанными в части 1 настоящей статьи, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания, соответственно, изменяют или дополняют свое постановление о назначении экспертизы. В случае отказа от удовлетворения ходатайств они выносят мотивированное постановление, которое объявляется под расписку лицу, заявившему ходатайство.
Статья 175. Рассмотрение следственным судьей ходатайства о назначении экспертизы
1. В случае отказа следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания в удовлетворении ходатайства участников со стороны защиты о назначении экспертизы, лицо, заявившее его, имеет право обратиться с соответствующим ходатайством о назначении экспертизы к следственному судье.
2. В ходатайстве указываются:
1) обстоятельства уголовного дела и (или) дела о проступке, в связи с которым подается ходатайство;
2) квалификация преступлений и (или) проступков (с указанием статьи, части статьи Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках);
3) обстоятельства, которыми обосновываются доводы ходатайства;
4) эксперт, которого необходимо привлечь, или экспертная организация, которой необходимо поручить проведение экспертизы;
5) вид экспертизы, которую необходимо провести, и перечень вопросов, которые необходимо поставить перед экспертом.
К ходатайству также прилагаются копии материалов, которыми обосновываются доводы ходатайства.
3. Ходатайство рассматривается следственным судьей, в пределах территориальной юрисдикции которого производится досудебное производство, не позднее 3 дней со дня его поступления в суд. Лицу, подавшему ходатайство, сообщается о месте и времени его рассмотрения, однако его неявка не препятствует рассмотрению данного ходатайства, кроме случаев, когда участие этого лица признано следственным судьей обязательным.
4. В случае если следственным судьей будет установлено, что ходатайство было подано без соблюдения требований части 2 настоящей статьи, он выносит постановление об отказе в удовлетворении ходатайства.
5. Во время рассмотрения ходатайства следственный судья вправе по просьбе участников процесса или по собственной инициативе заслушать любого свидетеля или исследовать любые материалы, которые имеют значение для разрешения ходатайства.
6. При рассмотрении ходатайства следственный судья вправе своим постановлением назначить экспертизу в экспертной организации или эксперту, если лицо, которое обратилось с ходатайством, докажет, что:
1) для решения вопросов, которые имеют существенное значение для уголовного дела и (или) дела о проступке, необходимо назначение экспертизы;
2) на решение привлеченного стороной обвинения эксперта были поставлены вопросы, которые не позволяют дать полный и надлежащий вывод по вопросам, для выяснения которых необходимо проведение экспертизы;
3) существуют достаточные основания полагать, что привлеченный стороной обвинения эксперт предоставил неполное или неправильное заключение.
7. В постановлении следственного судьи о назначении экспертизы указываются вопросы, поставленные перед экспертом лицом, которое обратилось с соответствующим ходатайством. Судья имеет право не включать вопросы, которые не касаются уголовного дела и (или) дела о проступке, или ответы на них не имеют значения для судебного разбирательства, обосновав такое решение в постановлении.
8. В случае необходимости, при удовлетворении ходатайства лица о назначении экспертизы, судья имеет право решить вопрос о получении образцов для экспертизы на основании положений статьи 184 настоящего Кодекса.
9. Заключение эксперта предоставляется следственным судьей для ознакомления лицу, по ходатайству которого была назначена экспертиза.
10. Следственный судья, рассматривающий ходатайство защитника о назначении экспертизы, проводимой по его инициативе на договорной основе за счет заинтересованных лиц, выносит постановление, которым поручает ее проведение экспертам из числа лиц, указанных в ходатайстве.
Статья 176. Гарантии прав лиц, в отношении которых производится экспертиза
1. При производстве экспертизы живых лиц запрещаются:
1) лишение или стеснение их прав, гарантированных законом (в том числе путем обмана, применения насилия, угроз и иных незаконных мер), в целях получения от них сведений;
2) использование указанных лиц в качестве субъектов клинических исследований, медицинских технологий, фармакологических и лекарственных средств;
3) применение методов исследования, предусматривающих хирургическое вмешательство.
2. Экспертиза, производимая в отношении лица с его согласия, может быть прекращена на любой ее стадии по инициативе указанного лица.
Статья 177. Производство экспертизы в экспертной организации
1. При производстве экспертизы в экспертной организации следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания направляют руководителю соответствующей экспертной
организации постановление о назначении экспертизы и материалы, необходимые для ее производства.
2. В случае если производство экспертизы назначается постановлением следственного судьи, то необходимые для этого материалы и предметы направляются следователем, ведущим досудебное производство по уголовному делу, либо уполномоченным должностным лицом органа дознания по делу о проступках руководителю соответствующей экспертной организации.
3. В случае производства экспертизы на договорной основе на основании постановления следственного судьи, вынесенного по ходатайству защитника, материалы предоставляются стороной защиты.
4. Руководитель экспертной организации поручает производство экспертизы конкретному эксперту или нескольким экспертам из числа работников данной организации, указанных в постановлении. Если конкретный эксперт не указан в постановлении, то выбор эксперта осуществляется руководителем экспертной организации. При этом руководитель экспертной организации разъясняет эксперту его права и ответственность, предусмотренные статьей 59 настоящего Кодекса.
5. Руководитель экспертной организации вправе:
1) указав мотивы, возвратить органу, назначившему экспертизу, без исполнения постановление о назначении экспертизы и представленные на исследование объекты в случаях, если:
а) в данной экспертной организации отсутствует эксперт, обладающий необходимыми специальными научными познаниями;
б) материально-техническая база и условия данной экспертной организации не позволяют решить конкретные экспертные задачи;
в) вопросы, поставленные перед экспертом, выходят за пределы его компетенции;
г) материалы для производства экспертизы представлены с нарушением требований настоящего Кодекса;
2) ходатайствовать перед органом, назначившим экспертизу, о включении в состав комиссии экспертов лиц, не работающих в данной экспертной организации, если их специальные научные познания необходимы для дачи заключения.
6. Руководитель экспертной организации не вправе давать эксперту указания, предрешающие содержание выводов по конкретной экспертизе.
Статья 178. Производство экспертизы вне экспертной организации
1. Следственный судья, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания до вынесения постановления о назначении экспертизы, проводимой вне экспертной организации, обязаны удостовериться в личности эксперта, которому они намерены поручить проведение экспертизы, а также в его опыте и компетентности в данной области, выяснить его отношения с обвиняемым, подозреваемым, потерпевшим и с лицом, подвергнутым экспертизе, а также проверить, нет ли оснований к отводу эксперта.
2. Выяснив необходимые сведения, следственный судья, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания выносят постановление о назначении экспертизы, вручают его эксперту, разъясняют ему права и обязанности, предусмотренные статьей 59 настоящего Кодекса, и предупреждают об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения. О выполнении этих действий следственный судья, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания делают отметку в постановлении о назначении экспертизы, которая удостоверяется подписью эксперта.
3. Сделанные экспертом заявления и его ходатайства указываются в постановлении о назначении экспертизы. Об отклонении ходатайств эксперта лицо, назначившее экспертизу, выносит мотивированное постановление.
4. Ходатайства эксперта (экспертов) о предоставлении ему возможности ознакомиться с материалами дела, относящимися к предмету экспертизы; о предоставлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения; о разрешении присутствовать при допросах и производстве других следственных действий и задавать допрашиваемым вопросы по предмету экспертизы, как имеющие значение для разрешения дела, подлежат обязательному удовлетворению.
Статья 179. Помещение лиц в медицинское учреждение для производства экспертизы
1. Если при назначении или производстве судебно-медицинской или судебно- психиатрической экспертизы возникает необходимость в стационарном обследовании подозреваемого или обвиняемого, то он может быть помещен в медицинский или психиатрический стационар.
2. Подозреваемый или обвиняемый, не содержащийся под стражей, помещается в медицинский или психиатрический стационар для производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы на основании судебного решения, принимаемого в порядке, установленном настоящим Кодексом.
3. Пребывание в медицинском или психиатрическом стационаре, который находится в ведении органов здравоохранения, приравнивается к содержанию под стражей. При этом срок производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы не должен превышать 30 суток.
4. Ходатайство эксперта или комиссии экспертов о продлении срока пребывания лица в медицинском стационаре должно быть представлено в суд по месту нахождения стационара не позднее чем за 7 суток до истечения установленного срока. Судья обязан рассмотреть ходатайство в течение 3 дней со дня его получения и вынести постановление об удовлетворении или об отказе в удовлетворении ходатайства, копия которого направляется эксперту или комиссии экспертов. В случае отказа судьи в продлении срока пребывания лица в медицинском стационаре подозреваемый, обвиняемый должен быть выписан из него. Руководитель медицинского стационара обязан извещать о заявленном ходатайстве и вынесенном судьей постановлении лицо, находящееся в стационаре, его защитника, законного представителя, а также следователя, уполномоченное должностное лицо органа дознания, назначивших экспертизу.
5. Помещение в медицинскую организацию потерпевшего, свидетеля допускается только с их письменного согласия, за исключением случаев, предусмотренных статьей 171 настоящего Кодекса. Если указанное лицо не достигло совершеннолетия, письменное согласие дается законным представителем. В случае отсутствия законного представителя письменное согласие дается органами опеки и попечительства.
6. Следователь или следственный судья, назначившие экспертизу и поместившие лицо в медицинский стационар в принудительном порядке, обязаны в течение 24 часов известить об этом кого-либо из близких родственников, супруга (супругу) или иных лиц по его просьбе.
Статья 180. Комиссионная экспертиза
1. Комиссионная экспертиза назначается в случаях необходимости производства сложных экспертных исследований и проводится двумя или более экспертами одной специальности.
2. Для производства судебно-психиатрической экспертизы по вопросу вменяемости лица назначается не менее трех экспертов.
3. Постановление следственного судьи, следователя либо уполномоченного должностного лица органа дознания о производстве комиссионной экспертизы обязательно для руководителя экспертной организации. Руководитель экспертной организации вправе самостоятельно принять решение о проведении комиссионной экспертизы и организовать ее производство.
4. При производстве комиссионной экспертизы каждый из экспертов независимо и самостоятельно проводит экспертное исследование в полном объеме исходя из необходимости решения, поставленных вопросов. Экспертная комиссия совместно анализирует полученные результаты и, придя к общему мнению, подписывает заключение либо сообщение о невозможности дать заключение.
5. В случае разногласия между экспертами каждый из них или часть экспертов дает отдельное заключение либо эксперт, мнение которого расходится с выводами остальных членов комиссии, формулирует его в заключении отдельно.
Статья 181. Комплексная экспертиза
1. Комплексная экспертиза назначается, когда для установления обстоятельства, имеющего значение для дела, необходимы исследования на основе разных отраслей познаний и проводится экспертами различных специальностей в пределах своей компетенции.
2. В заключении комплексной экспертизы должно быть указано какие исследования, в каком объеме провел каждый эксперт и к каким выводам он пришел. Каждый эксперт подписывает ту часть заключения, в которой содержатся его исследования.
3. На основе результатов исследований, проведенных каждым из экспертов, ими формируется общий вывод (выводы) об обстоятельстве, для установления которого экспертиза была назначена. Общий вывод (выводы) формулируют и подписывают все эксперты, проводившие экспертизу. Если основанием окончательного вывода комиссии или части ее являются факты, установленные одним из экспертов (отдельными экспертами), то об этом должно быть указано в заключении.
4. В случае возникновения разногласий между экспертами каждый из них, или эксперт, который не согласен с другими, дает отдельное заключение, в котором указывает, какую часть исследования он провел лично, какие факты им были установлены, на основании чего и к какому выводу эксперт пришел.
5. Организация производства комплексной экспертизы, порученной экспертной организации, возлагается на ее руководителя. Руководитель экспертной организации вправе также самостоятельно принять решение о проведении комплексной экспертизы и организовать ее производство.
Статья 182. Дополнительная и повторная экспертизы
1. Дополнительная экспертиза назначается при недостаточной ясности или полноте выводов заключения проведенной первичной экспертизы, а также возникновении необходимости решения новых дополнительных вопросов.
2. Производство дополнительной экспертизы может быть поручено тому же или иному эксперту.
3. Повторная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и решения тех же вопросов в случаях, когда предыдущее заключение эксперта недостаточно обосновано либо его выводы противоречат фактическим обстоятельствам дела и вызывают сомнение в их правильности, либо были существенно нарушены процессуальные нормы о назначении и производстве экспертизы.
4. В постановлении о назначении повторной экспертизы должны быть обязательно приведены мотивы несогласия с результатами предыдущей экспертизы.
5. Производство повторной экспертизы поручается другому эксперту либо комиссии экспертов.
6. При поручении производства дополнительной и повторной экспертиз эксперту (экспертам) должны быть представлены заключения предыдущих экспертиз.
7. В случае, если вторая и последующая по счету экспертизы назначаются по нескольким основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а другие - к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной экспертизы.
Статья 183. Объекты экспертизы
1. Объектами экспертизы могут являться вещественные доказательства, документы, тело и состояние психики человека, трупы, животные, образцы и иные объекты, имеющие значение для дела, а также относящиеся к предмету экспертизы сведения, содержащиеся в материалах уголовного дела и (или) дела о проступке.
2. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует орган, назначивший экспертизу.
3. Объекты экспертного исследования, если их габариты и свойства это позволяют, передаются эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных случаях лицо, назначившее экспертизу, должно обеспечить доставку эксперта к месту нахождения объектов исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия, необходимые для проведения исследования.
4. Порядок обращения с объектами экспертизы устанавливается законодательством Кыргызской Республики.
Статья 184. Основания и порядок получения образцов для сравнительного исследования
1. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь вправе получить образцы, отображающие свойства живого лица, трупа, животного, растения, предмета, материала или вещества, если их экспертное исследование необходимо для разрешения поставленных перед экспертом вопросов.
2. О получении образцов выносится мотивированное постановление, в котором должны быть указаны лицо, которое будет получать образцы; лицо (организация), у которого следует получить образцы; какие именно образцы и в каком количестве должны быть получены; когда и к кому должно явиться лицо для получения у него образцов; когда и кому должны быть представлены образцы после их получения.
3. Образцы могут быть получены у подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, а также у лица, в отношении которого ведется производство по применению принудительных мер медицинского характера. У подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего образцы могут быть получены с их согласия, в случае их отказа - на основании решения следственного судьи, за исключением случаев, когда получение таких образцов сопряжено с нарушением права на уважение чести и достоинства личности.
4. Образцы у свидетеля могут быть получены только с его согласия.
5. У человека могут быть получены образцы, отображающие его особенности:
1) биологические - кровь, волосы, слюна, выделения;
2) психофизические - почерк;
3) анатомические - отпечатки кожного узора, слепки зубов, особенности голоса.
6. Материальные образцы могут быть получены для исследования при осмотре трупа.
7. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вызывают к себе лицо или прибывают к месту, где оно находится, знакомят его под роспись с постановлением или поступившим к нему постановлением следственного судьи о получении образцов, разъясняют этому лицу его права и обязанности, решают вопрос об отводах, если они были заявлены. Затем следователь производит необходимые действия и получает образцы для экспертного исследования.
8. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания лично, а при необходимости - с участием врача, иного специалиста вправе получить образцы, если это не сопряжено с обнажением лица противоположного пола, у которого берутся образцы, и не требует особых профессиональных навыков.
9. В случаях когда получение образцов является частью экспертного исследования оно может быть произведено экспертом.
10. Образцы могут быть получены врачом или специалистом, для чего следователь направляет к ним соответствующее лицо, а также постановление о получении у этого лица образцов.
11. Врач или другой специалист производит необходимые действия и получает образцы для экспертного исследования. Образцы упаковываются, удостоверяются подписью лица, получившего образцы, и направляются следователю, уполномоченному должностному лицу органа дознания, в производстве которых находится дело.
12. Получение образцов у трупа осуществляется при осмотре или эксгумации.
13. В качестве образцов могут быть изъяты пробы сырья, продукции и других материалов, передающие родовые или индивидуальные физические либо химические свойства вещества.
14. В процессе исследования экспертом могут быть изготовлены экспериментальные образцы, о чем им сообщается в заключении. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе присутствовать при изготовлении таких образцов, что отражается в протоколе. После проведения исследования эксперт прилагает образцы к своему заключению в упакованном и опечатанном виде.
15. Если возникает необходимость получить образцы для исследования у животных, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания направляют соответствующее постановление ветеринару или другому специалисту.
16. Методы и научно-технические средства получения образцов должны быть безопасны для жизни и здоровья человека. Применение сложных медицинских процедур или методов, вызывающих сильные болевые ощущения, допускаются лишь с письменного согласия на это лица, у которого должны быть получены образцы, а если оно не достигло совершеннолетия или страдает психическим заболеванием, - то с согласия его законных представителей.
17. Полученные образцы упаковываются и опечатываются. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания направляют их вместе с протоколом получения образцов соответствующему эксперту.
Статья 185. Протокол получения образцов
Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания, получив образцы, составляют протокол, в котором указываются в связи с какими обстоятельствами возникла необходимость изъятия образцов и для установления каких обстоятельств необходимо исследование, описываются все действия, предпринятые для получения образцов в той последовательности, в которой они производились, примененные при этом научно- исследовательские и другие методы и процедуры. При этом к протоколу прилагаются сами образцы в упакованном и опечатанном виде.
Статья 186. Содержание заключения эксперта, сообщение о невозможности дачи заключения
1. После производства необходимых исследований, с учетом их результатов эксперт (эксперты) от своего имени составляет письменное заключение, удостоверяет его своей подписью и печатью, направляет его в орган, назначивший экспертизу.
2. В заключении указываются:
1) дата, время и место производства экспертизы;
2) основания производства экспертизы;
3) должностное лицо, назначившее экспертизу;
4) сведения об экспертной организации, а также об эксперте или экспертах, которым поручено производство судебной экспертизы;
5) подписка о предупреждении об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения;
6) вопросы, поставленные на решение эксперта или комиссии экспертов;
7) объекты исследований (их состояние, упаковка, скрепление печатью), материалы, а также экспериментальные образцы, представленные для производства экспертизы;
8) данные о лицах, присутствовавших при производстве экспертизы;
9) содержание и результаты исследований с указанием использованных методик;
10) какие из поставленных вопросов, по мнению эксперта, выходят за пределы его специальных познаний;
11) установленные экспертом обстоятельства, по поводу которых ему не были поставлены вопросы;
12) выводы по поставленным перед экспертом вопросам и их обоснование.
3. Если при производстве экспертизы эксперт установит обстоятельства, имеющие значение для дела, по поводу которых ему не были поставлены вопросы, он вправе исследовать их и дать оценку в своем заключении.
4. В случаях производства дополнительной экспертизы в заключении отражается кто, когда и по каким вопросам производил первичную экспертизу.
5. При производстве повторной экспертизы в вводной части заключения указываются основания ее назначения, кем она произведена, а также выводы по тем вопросам, которые поставлены на разрешение экспертов. В случае если выводы произведенной повторной экспертизы не подтверждают предыдущие выводы экспертов, в заключении должны быть приведены результаты исследования, объясняющие причины расхождения в выводах экспертов.
6. Если эксперт убеждается, что поставленные вопросы выходят за пределы его специальных познаний или представленные ему материалы непригодны или недостаточны для дачи заключения и не могут быть выполнены либо если состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на поставленные вопросы, он составляет мотивированное сообщение о невозможности дачи заключения и направляет его органу или лицу, назначившим экспертизу.
7. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта, удостоверенные в порядке, предусмотренном частью 1 настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению также должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.
Статья 187. Допрос эксперта
1. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания, суд вправе по собственной инициативе либо по ходатайству лиц, указанных в настоящем Кодексе, допросить эксперта в случаях, когда необходимо:
1) получить разъяснение по поводу специальных терминов или формулировок, включенных в содержание заключения;
2) устранить имеющиеся расхождения между выводами и исследовательской частью;
3) дать пояснения по использованным методикам исследования;
4) дать мотивировку причин возникновения разногласий между экспертами;
5) выяснить связанные с заключением эксперта вопросы, не требующие дополнительных исследований.
2. Допрос эксперта до представления им заключения не допускается.
3. Эксперт не может быть допрошен по поводу сведений, не относящихся к предмету данной экспертизы.
4. Протокол допроса эксперта составляется с соблюдением требований статьи 192 настоящего Кодекса.
Статья 188. Предъявление подозреваемому, обвиняемому, потерпевшему и свидетелю заключения эксперта
1. Заключение эксперта или его сообщение о невозможности дать заключение до окончания досудебного производства предъявляется подозреваемому, обвиняемому, потерпевшему, а также свидетелю, подвергнутому экспертизе, которые вправе давать свои объяснения и заявлять возражения по выводам экспертизы. В случае удовлетворения или отклонения такого ходатайства следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания выносят соответствующее постановление, которое под расписку объявляется лицу, заявившему ходатайство.
2. Об ознакомлении с заключением эксперта составляется протокол, в котором отражаются сделанные заявления или возражения.
3. Правила настоящей статьи применяются и в случаях, когда экспертиза была произведена до признания лица подозреваемым или потерпевшим.
Глава 25. Допрос. Очная ставка Статья 189. Порядок вызова на допрос
1. Свидетель, потерпевший, а также находящийся на свободе подозреваемый либо обвиняемый вызываются на допрос повесткой. В ней должно быть указано кто и в каком качестве, к кому и по какому адресу вызывается; время явки на допрос (день, час), право на приглашение адвоката, а также последствия неявки без уважительных причин.
2. Повестка вручается вызываемому лицу под расписку. При отсутствии вызываемого повестка для передачи ему вручается под расписку кому-либо из совершеннолетних членов семьи.
3. Лицо, вызываемое на допрос, обязано явиться в назначенный срок либо заранее уведомить следователя, уполномоченное должностное лицо органа дознания о причинах неявки. В случае неявки без уважительных причин лицо, вызываемое на допрос, может быть подвергнуто приводу.
4. Лица, содержащиеся под стражей, вызываются на допрос через администрацию места заключения.
5. Вызов несовершеннолетнего лица в качестве свидетеля или потерпевшего производится через его родителей или иных законных представителей.
6. Военнослужащие срочной службы вызываются для дачи показаний через командование воинской части. В отношении остальных военнослужащих применим обычный порядок вызова на допрос.
Статья 190. Место и время допроса
1. Допрос производится по месту проведения досудебного производства. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе, если признает это необходимым, произвести допрос в месте нахождения допрашиваемого.
2. Допрос не может длиться непрерывно более 4 часов. Продолжение допроса допускается после перерыва не менее чем на один час для отдыха и принятия пищи, причем общая длительность допроса в течение дня не должна превышать 8 часов.
3. При наличии медицинских показаний продолжительность допроса устанавливается на основании заключения врача.
Статья 191. Общие правила проведения допроса
1. Перед допросом следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания должны выяснить данные о личности допрашиваемого. Если возникают сомнения по поводу владения допрашиваемым языком, на котором ведется производство по делу, следует уточнить, на каком языке он желает давать показания.
2. Лицу, вызванному на допрос, разъясняются права и обязанности, предусмотренные настоящим Кодексом, о чем делается отметка в протоколе. Лица, вызванные для допроса в качестве свидетеля или потерпевшего, предупреждаются об уголовной ответственности за отказ или уклонение от дачи показаний, а также за дачу заведомо ложных показаний.
3. Допрос немого или глухого свидетеля, потерпевшего, подозреваемого, обвиняемого осуществляется с участием лица, владеющего навыками сурдоперевода. Участие этого лица в допросе отражается в протоколе. При наличии у допрашиваемого психического или иного тяжкого заболевания его допрос осуществляется с разрешения врача и в его присутствии.
4. Допрос начинается с предложения рассказать об известных допрашиваемому лицу обстоятельствах дела. Если допрашиваемый говорит об обстоятельствах, явно не относящихся к делу, ему должно быть указано на это.
5. По окончании свободного рассказа допрашиваемому могут быть заданы вопросы, направленные на уточнение и дополнение показаний. Также после свободного рассказа допрашиваемый вправе изложить свои показания собственноручно. После собственноручного изложения показаний и их подписания допрашиваемым следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания могут задавать дополняющие и уточняющие вопросы. Задавать наводящие вопросы не допускается.
6. Любые задаваемые вопросы должны соответствовать требованиям следственной этики. Вопросы должны быть точными, понятными, краткими, не должны содержать утверждения и оценки следователя. Применение насилия, пыток, угроз и иных незаконных мер воздействия при проведении допроса влечет установленную законом уголовную ответственность.
7. Если показания связаны с цифровыми данными или иными сведениями, которые трудно удержать в памяти, допрашиваемый вправе пользоваться документами и записями, которые по ходатайству или с согласия допрашиваемого лица могут быть приобщены к протоколу.
8. Если в ходе допроса допрашиваемому лицу предъявлялись вещественные доказательства и документы, оглашались протоколы других следственных действий и воспроизводились материалы аудио- и (или) видеозаписи других следственных действий, то об этом делается соответствующая запись в протоколе допроса. При этом в протоколе отражаются показания допрашиваемого лица, данные им по предъявленным доказательствам, оглашенным протоколам, воспроизведенным аудио- и (или) видеозаписям следственных действий.
9. На допросе не допускается предъявление доказательств, полученных с нарушением закона.
10. Лицо имеет право не отвечать на вопрос по поводу тех обстоятельств, относительно предоставления которых есть прямое запрещение в законе (тайна исповеди, врачебная тайна, профессиональная тайна защитника, тайна совещательной комнаты) или которые могут стать основанием для подозрения, обвинения в совершении им, близкими родственниками, супругом (супругой) уголовного преступления, а также относительно лиц, которые производят специальные
следственные действия, и лиц, которые конфиденциально сотрудничают с органами досудебного производства.
11. Лица, вызываемые по одному и тому же уголовному делу и (или) делу о проступке, допрашиваются порознь, при этом следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания принимают меры, чтобы они не могли общаться между собой до проведения допроса с каждым из них.
12. Лица, обладающие правом дипломатической неприкосновенности, допрашиваются только по их просьбе или с их согласия.
13. При необходимости следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе отобрать у допрашиваемого подписку о неразглашении им своих показаний, являющихся данными досудебного производства.
14. В случаях необходимости может быть произведен дополнительный либо повторный допрос.
Дополнительный допрос проводится в случаях, когда:
продолжительность допроса оказалась недостаточной, чтобы допрашиваемый мог дать показания обо всех известных ему обстоятельствах дела;
допрошенное лицо изъявляет желание дополнить ранее данные показания;
возникла необходимость в уточнении или дополнении ранее данных им показаний по обстоятельствам дела.
Повторный допрос проводится в случаях, когда:
возникли существенные для дела новые вопросы к ранее допрошенному лицу;
допрошенное лицо изъявляет желание изменить ранее данные показания;
по просьбе самого подозреваемого, обвиняемого, в случае его отказа от дачи показаний на первом допросе.
15. При прерывании допроса в протоколе отражается причина перерыва, что удостоверяется подписями допрашиваемого, присутствовавших при этом лиц и следователя.
Статья 192. Протокол допроса
1. Ход и результаты допроса отражаются в протоколе, составляемом с соблюдением требований статей 163 и 164 настоящего Кодекса. Показания записываются от первого лица и по возможности дословно. Вопросы и ответы на них записываются в той последовательности, которая имела место при допросе. В протоколе отражаются и те вопросы участвующих в допросе лиц, которые были отведены следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания или на которые допрашиваемый отказался отвечать с указанием мотивов отвода или отказа.
2. В протоколе первого допроса указываются данные о личности допрашиваемого, в том числе фамилия, имя, отчество, дата и место рождения, гражданство, национальность, образование; семейное положение и состав его семьи, место работы, род занятий или должность, местожительство, а также и другие сведения, которые окажутся необходимыми по обстоятельствам дела в соответствии с правилами статьи 163 настоящего Кодекса. При последующих допросах данные о личности допрашиваемого, если они не изменились, можно ограничить указанием его фамилии, имени, отчества.
3. Допрашиваемым лицом могут быть изготовлены схемы, чертежи, рисунки, диаграммы, которые приобщаются к протоколу, о чем в нем делается отметка.
4. По окончании допроса протокол предъявляется для прочтения допрашиваемому либо оглашается по его просьбе. Требования допрашиваемого внести в протокол дополнения и уточнения подлежат обязательному исполнению.
5. Факт ознакомления с показаниями и правильность их записи удостоверяются допрашиваемым своей подписью в конце протокола. Допрашиваемым подписывается также каждая страница протокола. В случае отказа допрашиваемого подписать протокол следователь выясняет причины отказа, заносит их в протокол и заверяет протокол своей подписью.
6. Если протокол составлен на языке, которым обвиняемый, подозреваемый, свидетель и потерпевший свободно не владеют, то он переводится устно переводчиком, о чем указывается в конце протокола и производится запись на языке судопроизводства и языке, которым владеет допрашиваемый, о том, что он подтверждает соответствие устного перевода его показаниям. При внесении в этих случаях в протокол допроса поправок и дополнений о правильности их перевода с языка, которым владеет допрашиваемый, на язык судопроизводства удостоверяется подписью переводчика.
7. Если в допросе участвует в качестве переводчика лицо, владеющее навыками сурдоперевода, то он подписывает каждую страницу и протокол в целом.
Статья 193. Применение звуко- и видеозаписи при допросе
1. По решению следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания при допросе подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего или свидетеля могут быть применены звуко- и видеозапись. Звуко- и видеозапись могут быть применены также по просьбе подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего и свидетеля.
2. Применение звуко- и видеозаписи (технических средств фиксации) является обязательным в случаях допроса:
1) несовершеннолетних;
2) слепых, неграмотных, малограмотных, которые не в состоянии прочесть записи своих показаний в протоколе допроса;
3) лиц, допрашиваемых через переводчика;
4) обвиняемых по делам об особо тяжких преступлениях;
5) лиц, нуждающихся в исследовании экспертами-психиатрами;
6) при даче признательных показаний подозреваемыми, обвиняемыми о совершении ими преступлений.
3. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания, приняв решение о производстве звуко- и видеозаписи, ставят в известность об этом допрашиваемого до начала допроса.
4. Звуко- и видеозапись должны отражать сведения всего хода допроса. Звуко- и видеозапись части допроса, а также повторение показаний специально для записи данных в ходе того же допроса не допускается.
5. По окончании допроса звуко- и видеозапись полностью воспроизводятся допрашиваемому. По окончании просмотра или прослушивания у допрашиваемого выясняется, имеет ли он дополнения к сказанному, удостоверяет ли он правильность записи. Дополнения к звуко- и видеозаписи показаний, сделанные допрашиваемым, также заносятся на фонограмму и видеограмму. Звуко- и видеозапись заканчиваются заявлением допрашиваемого, удостоверяющим их правильность.
6. Показания, полученные в ходе допроса с применением звуко- и видеозаписи, заносятся в протокол допроса в соответствии с правилами настоящего Кодекса. Протокол допроса должен также содержать отметку о применении звуко- и видеозаписи и сообщении об этом допрашиваемому; сведения о технических средствах и условиях звуко- и видеозаписи; заявления допрашиваемого по поводу применения звуко- и видеозаписи; удостоверение правильности протокола и звуко- и видеозаписи допрашиваемым и следователем. Фонограммы и видеограммы опечатываются и хранятся при деле.
Статья 194. Особенности допроса с использованием технических средств в режиме видеосвязи (дистанционный допрос)
1. Допрос потерпевшего, свидетеля может быть произведен с использованием технических средств в режиме видеосвязи (дистанционный допрос) с вызовом его в орган досудебного производства того района, на территории которого он находится либо проживает. В ходе дистанционного допроса участники процессуального действия в прямой трансляции непосредственно воспринимают показания допрашиваемого лица.
2. Дистанционный допрос производится в случаях:
1) невозможности непосредственного прибытия лица в орган досудебного производства по месту расследования уголовного дела и (или) дела о проступке по состоянию здоровья или по другим уважительным причинам;
2) необходимости обеспечения безопасности лица при судебном рассмотрении дела.
3. Решение о производстве дистанционного допроса принимается следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания, в производстве которых находится дело, по собственной инициативе или по ходатайству участников процесса.
Решение о производстве дистанционного допроса в ходе судебного разбирательства принимается судом по ходатайству сторон, о чем выносится мотивированное постановление (определение).
4. Использование при дистанционном допросе технических средств и технологий должно обеспечивать надлежащее качество изображения и звука, а также информационную безопасность. Участникам допроса должна быть обеспечена возможность задавать вопросы и получать ответы от лиц, участвующих в дистанционном допросе.
5. Ход и результаты допроса, проведенного в режиме видеосвязи, отражаются в протоколе, составляемом следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания того района, на территории которого находится допрашиваемый, в соответствии с требованиями статьи 163 настоящего Кодекса. В протоколе дистанционного допроса делается отметка о технических средствах видеозаписи, с помощью которых производится дистанционный допрос. Технические неисправности, возникшие в ходе допроса, также заносятся в протокол. Требования допрашиваемого внести в протокол дополнения и уточнения подлежат обязательному исполнению. Протокол после его подписания в течение 24 часов направляется следователю, уполномоченному должностному лицу органа дознания, в производстве которых находится данное дело.
6. В целях обеспечения безопасности лицо по его ходатайству может быть допрошено в режиме видеосвязи с изменением внешности и голоса, исключающим его узнавание.
Статья 195. Порядок допроса свидетеля и потерпевшего
1. Свидетели и потерпевшие, вызванные по одному и тому же делу, допрашиваются порознь и в отсутствие других свидетелей и потерпевших. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания принимают меры к тому, чтобы свидетели и потерпевшие по одному делу не могли общаться между собой.
2. Перед допросом следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания удостоверяются в личности свидетеля и потерпевшего, выясняют их отношение к подозреваемому или обвиняемому, разъясняют им их процессуальные права и обязанности, предупреждают об уголовной ответственности за отказ или уклонение от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний.
При этом следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обязаны разъяснить, что свидетель или потерпевший вправе отказаться от дачи показаний, уличающих в совершении преступлений их самих или близких родственников, супруга (супругу). О разъяснении свидетелю или потерпевшему прав и обязанностей, предупреждении об ответственности за отказ или уклонение от дачи показаний, а также за дачу заведомо ложных показаний делается отметка в протоколе, которая удостоверяется подписью допрашиваемого лица.
3. Защитник свидетеля, участвующий в допросе, пользуется правами, предусмотренными статьей 54 настоящего Кодекса.
4. Допрос свидетеля и потерпевшего производится по правилам, предусмотренным статьей 191 настоящего Кодекса.
Статья 196. Особенности допроса несовершеннолетнего свидетеля или потерпевшего
1. При допросе несовершеннолетнего свидетеля или потерпевшего вызываются родители или законные представители, в случае их отсутствия вызывается сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей. При допросе несовершеннолетнего свидетеля или потерпевшего в возрасте до 14 лет также вызывается психолог или педагог.
2. Несовершеннолетние свидетели и потерпевшие в возрасте до 16 лет не предупреждаются об ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний. При разъяснении таким свидетелям и потерпевшим процессуальных прав и обязанностей им указывается на необходимость говорить только правду. Несовершеннолетним свидетелю и
потерпевшему разъясняется право отказаться от дачи показаний, уличающих в совершении преступления их самих или близких родственников. О разъяснении прав и обязанностей делается отметка в протоколе, которая удостоверяется подписью свидетеля или потерпевшего, а также лицами, представляющими их интересы.
3. Присутствующим при допросе лицам, указанным в части 1 и 2 настоящей статьи, разъясняется право делать подлежащие занесению в протокол замечания о нарушении прав и законных интересов допрашиваемых, а также с разрешения следователя задавать вопросы допрашиваемому. Следователь вправе отвести вопрос, однако должен занести его в протокол и указать причину отвода
Статья 197. Очная ставка
1. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе произвести очную ставку между двумя ранее допрошенными лицами, в показаниях которых имеются существенные противоречия.
2. На очной ставке в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, могут присутствовать эксперт, защитник, педагог, психолог, врач, переводчик и законный представитель допрашиваемого.
3. При проведении очной ставки, если хотя бы один из допрашиваемых несовершеннолетний, участвуют его родители или законные представители, а в случае их отсутствия вызывается сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей. При проведении очной ставки с участием несовершеннолетнего свидетеля или потерпевшего в возрасте до 14 лет также вызывается психолог или педагог.
4. Перед началом очной ставки следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания разъясняют ее участникам их права и обязанности, а также порядок производства этого следственного действия. Если очная ставка проводится с участием свидетеля и потерпевшего, то они предупреждаются об ответственности за отказ или уклонение от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний, о чем делается отметка в протоколе.
5. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания выясняют у лиц, между которыми производится очная ставка, знают ли они друг друга и в каких отношениях находятся между собой. Участникам, вызванным на очную ставку, поочередно предлагается дать показания по тем обстоятельствам дела, для выяснения которых проводится очная ставка. Последовательность их допроса определяется следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания. После дачи показаний каждому из допрашиваемых следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания могут задать вопросы. Лица, между которыми проводится очная ставка, могут с разрешения следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания задавать вопросы друг другу, о чем отмечается в протоколе.
6. При проведении очной ставки следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе предъявить приобщенные к делу вещественные доказательства и документы.
7. Оглашение показаний участников очной ставки, содержащихся в протоколах предыдущих допросов, а также воспроизведение звуко- и видеозаписи этих показаний допускаются лишь после дачи ими показаний на очной ставке и записи их в протокол.
8. При проявлении со стороны обвиняемого или подозреваемого попыток срыва очной ставки путем угроз, запугивания в адрес другого участника либо иных неправомерных действий следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обязаны прервать проведение данного следственного действия, отразив это в протоколе.
9. В протоколе очной ставки показания допрашиваемых лиц записываются в той очередности, в какой они давались. Каждый участник очной ставки подписывает свои показания, а также каждую страницу протокола в отдельности.
Глава 26. Депонирование показаний Статья 198. Основание депонирования показаний потерпевшего, свидетеля
1. По ходатайству защитника и участников процесса со стороны защиты следственный судья в ходе досудебного производства допрашивает потерпевшего, свидетеля об известных им обстоятельствах по уголовному делу и (или) делу о проступке. Защитник и участники процесса со стороны защиты обращаются с ходатайством о депонировании непосредственно в суд.
2. В исключительных случаях, если имеются основания полагать, что более поздний допрос потерпевшего, свидетеля в досудебном производстве либо в судебном заседании при
рассмотрении дела по существу может стать невозможным в силу объективных причин, связанных с опасностью для жизни и здоровья, тяжелой болезнью потерпевшего, свидетеля, предстоящим их выездом за пределы или постоянным проживанием за пределами Кыргызской Республики, такой потерпевший, свидетель может быть допрошен следственным судьей по ходатайству следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания.
Статья 199. Порядок рассмотрения ходатайства следователя о депонировании показаний потерпевшего, свидетеля
1. При необходимости депонирования доказательств следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания, защитник и участники процесса со стороны защиты ходатайствуют перед следственным судьей о депонировании показаний. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания к обращению прилагают материалы уголовного дела, подтверждающие необходимость депонирования показаний потерпевшего, свидетеля.
2. Следственный судья рассматривает ходатайство в течение 3 суток с момента его получения и по результатам выносит мотивированное постановление об удовлетворении ходатайства либо об отказе в его удовлетворении. В случае удовлетворения ходатайства не позднее 3 суток судья проводит допрос, о чем извещается прокурор, защитник и участник процесса со стороны защиты.
3. Постановление следственного судьи об отказе в удовлетворении ходатайства о депонировании показаний может быть обжаловано в апелляционном порядке.
4. Отказ следственного судьи в удовлетворении ходатайства не препятствует повторному обращению следователя в случае возникновения обстоятельств, указывающих на наличие оснований для направления в суд ходатайства о депонировании показаний.
Статья 200. Порядок допроса потерпевшего, свидетеля следственным судьей
1. Допрос потерпевшего, свидетеля проводится следственным судьей в судебном заседании по месту досудебного производства или по месту пребывания тяжелобольного потерпевшего, свидетеля в присутствии лиц, ходатайствовавших о депонировании показаний, с соблюдением правил допроса потерпевшего, свидетеля во время судебного разбирательства, предусмотренных статьями 317, 318 настоящего Кодекса.
2. Подозреваемый не вызывается на допрос, если присутствие подозреваемого на допросе угрожает безопасности потерпевшего, свидетеля. Вызов лиц на депонирование показаний организуется следственным судьей. Защитник подозреваемого может для вызова лица ходатайствовать перед следственным судьей о предоставлении помощи в обеспечении явки лица на допрос.
3. Допрос потерпевшего, свидетеля может быть произведен по правилам настоящей статьи в отсутствие стороны защиты, если на момент проведения допроса ни одно лицо не было задержано в качестве подозреваемого и не было уведомлено о подозрении в совершении преступления по этому уголовному делу и (или) делу о проступке.
4. Неявка подозреваемого, обвиняемого, получившего повестку, не препятствует проведению допроса. Не допускается проведение допроса, если получивший вызов прокурор или защитник не явился по уважительной причине и предварительно сообщил об этом суду. Если участник процесса, ходатайствовавший о проведении допроса, не является на допрос или не доставляет к следственному судье лицо, о допросе которого он ходатайствует, то допрос не проводится.
5. Для допроса тяжелобольного потерпевшего, свидетеля может быть проведено выездное судебное заседание.
6. В целях недопущения психотравмирующего воздействия на несовершеннолетних потерпевших и свидетелей в ходе их допроса они могут быть допрошены следственным судьей по ходатайству их законного представителя, защитника, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания.
7. После окончания допроса следственный судья направляет протокол судебного заседания о депонировании показаний потерпевшего, свидетеля следователю, уполномоченному должностному лицу органа дознания для приобщения к материалам уголовного дела.
Статья 201. Последствия депонирования показаний
1. Потерпевший, свидетель, допрошенные в порядке, предусмотренном статьей 200 настоящего Кодекса, не подлежат повторному допросу в суде при рассмотрении дела по существу.
2. Повторный допрос потерпевшего, свидетеля при рассмотрении дела по существу допускается в случае возникновения необходимости в уточнении их показаний или по обстоятельствам, которые не были выяснены в ходе допроса следственным судьей в досудебном производстве.
Глава 27. Опознание Статья 202. Предъявление для опознания
1. Предъявление для опознания состоит в установлении различия или тождества предъявляемого объекта по его мысленному образу, ранее запечатленному в памяти опознающего. Опознающими могут быть свидетели, потерпевшие, подозреваемые, обвиняемые. Объектами опознания являются люди, труп и его части, предметы, животные, помещения и участки местности.
2. Опознание не производится, если:
1) у опознающего имеются физические недостатки, препятствующие опознанию;
2) у опознаваемого объекта отсутствуют свойства, позволяющие его опознать;
3) опознающий принимал участие в других процессуальных действиях, в ходе которых он уже воспринимал соответствующий объект;
4) опознающий в ходе досудебного производства уже узнал объект опознания;
5) опознающий ранее хорошо знал объект опознания и четко перечисляет признаки, не вызывающие сомнений в индивидуальности этого объекта;
6) имеются сведения об объекте, с очевидностью устанавливающие его тождество.
3. Повторное опознание лица или предмета тем же опознающим и по тем же признакам не производится.
4. Объект предъявляется для опознания по его фотоизображению в случаях, если:
1) объект в натуре более не существует;
2) внешний вид объекта изменился и реконструкция его невозможна или нецелесообразна;
3) объект и опознающее лицо находятся далеко друг от друга и транспортировка их в одно место нецелесообразна либо невозможна.
5. Опознающий предварительно допрашивается:
1) об обстоятельствах, при которых он наблюдал соответствующее лицо или предмет;
2) воспринимал ли он этот объект ранее;
3) не имеет ли опознающий каких-либо дефектов органов чувств или психики, которые могут отразиться на характере и полноте восприятия опознаваемого объекта;
4) о приметах и особенностях, по которым он может опознать.
6. Запрещается предъявлять для опознания одновременно нескольких опознаваемых лиц одному опознающему, а также предъявлять лицо для опознания одновременно нескольким опознающим.
7. Опознание лиц или предметов может быть проведено в режиме видеоконференции при трансляции из другого помещения.
Статья 203. Порядок предъявления для опознания
1. Перед началом предъявления для опознания лица следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания выясняют у опознающего о внешнем виде и приметах этого лица, о чем составляют протокол. Если лицо заявляет, что оно не может назвать приметы, по которым сможет узнать лицо, однако сможет опознать его по совокупности иных признаков, то в протоколе отмечается, по совокупности каких именно признаков оно может узнать опознаваемого. Запрещается предварительно показывать опознающему лицо, которое должно быть предъявлено для опознания, и представлять другие сведения о приметах этого лица.
2. Предъявление для опознания должно проводиться в условиях, обеспечивающих опознающему возможность внимательного осмотра предъявленных для опознания лиц, а именно: предоставления опознающему достаточного времени для тщательного осмотра опознаваемых; расположение опознаваемых в определенных положениях по требованию опознающего; сходство условий и обстановки с теми условиями и обстановкой, которые были в момент восприятия опознаваемого лица.
3. Участие в следственном действии иных лиц, среди которых располагается опознаваемый, возможно только при их добровольном согласии и условии, что опознающий с ними заведомо не знаком. Приглашенным лицам, среди которых предъявляется опознаваемый, разъясняются цели и порядок следственного действия, их права и обязанности.
4. Опознаваемое лицо предъявляется опознающему лицу вместе с другими лицами того же пола, которых должно быть не менее трех и которые не имеют резких отличий в возрасте, внешности и одежде. Перед тем как предъявить лицо для опознания ему предлагается при отсутствии опознающего лица занять любое место среди других предъявляемых лиц.
5. Если опознающим является свидетель или потерпевший, он перед опознанием предупреждается об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний, за дачу заведомо ложных показаний, ему разъясняется право не свидетельствовать против самого себя, супруга (супруги) и своих близких родственников.
6. Опознающему предлагается осмотреть предъявляемых лиц и сообщить, опознает ли он кого-либо и если да, то объяснить по каким признакам опознал.
7. С целью обеспечения безопасности опознающего лица опознание может проводиться в условиях, когда опознаваемое лицо не видит и не слышит опознающее лицо, то есть вне визуального и аудионаблюдения.
8. При необходимости опознание может производиться по фотоснимкам, материалам видеозаписи с соблюдением требований настоящей статьи. Проведение опознания по фотоснимкам, материалам видеозаписи не исключает дальнейшую возможность предъявления лица для опознания.
9. Фотоснимок с опознаваемым лицом предъявляется опознающему вместе с другими фотоснимками, которых должно быть не менее трех; которые не должны иметь резких отличий между собой по качественным характеристикам и другим особенностям, существенно влияющих на восприятие изображения. Лица на других фотоснимках должны быть того же пола и не должны иметь резких отличий в возрасте, внешности и одежде с опознаваемым лицом. Те же требования относятся к материалам видеозаписи с изображением опознаваемого лица, которые могут быть предъявлены только при условии изображения на них не менее трех лиц, которые должны быть того же пола и не должны иметь резких отличий в возрасте, внешности и одежде с опознаваемым лицом.
10. При предъявлении лица для опознания могут быть привлечены специалисты для фиксирования опознания техническими средствами, психологи, педагоги и другие специалисты.
11. При опознании по особенностям голоса, речи предъявление лица для опознания может быть произведено в условиях, исключающих визуальное наблюдение опознаваемым опознающего.
12. Как правило, труп предъявляется в единственном числе. По делам о катастрофах и другим делам со значительным числом жертв предъявление для опознания трупа может производиться в общем числе погибших. В необходимых случаях, по указанию следователя, перед показом трупа опознающему специалист производит гримирование трупа. Указание следователя об обеспечении сохранности трупа в месте его нахождения обязательно для исполнения в период времени, необходимого для проведения предъявления для опознания.
13. Предмет предъявляется в группе однородных предметов в количестве не менее трех, которые должны соответствовать не только по наименованию и назначению, но и в целом по размеру, форме, модели и цвету. При опознании предмета, для которого невозможно или затруднительно подобрать аналогичные объекты, опознание производится по единственному предъявляемому экземпляру. Если опознающий указал на один из предъявленных ему предметов, ему предлагается объяснить, по каким признакам или особенностям он узнал данный предмет.
14. Перед предъявлением для опознания документов, имеющих значение для дела, на допросе у опознающего выясняются цвет чернил, расположение реквизитов, наличие помарок, исправлений, особенности графических начертаний тех или иных букв или цифр. Документ опознается по его внешнему виду, графике и общему зрительному образу текста. Признаки письма
и почерка (общие и частные) не могут служить основанием для опознания документа. Документ может предъявляться опознающему в единственном экземпляре.
15. Опознание животных аналогично тактике предъявления для опознания предметов. Их опознание производится по таким признакам как порода, масть, возраст, вещи, находящиеся на животных, особенности ковки, клейма, физические особенности и дефекты, особенности дрессировки.
Статья 204. Протокол предъявления для опознания
1. О проведении предъявления для опознания составляется протокол согласно требованиям статьи 163 настоящего Кодекса, в котором отмечаются признаки, по которым опознающий узнал лицо, вещь или труп, или отмечается, по совокупности каких именно признаков лицо узнало опознаваемого, вещь или труп.
2. В случаях, указанных в части 7 статьи 203 настоящего Кодекса, в протоколе предъявления для опознания, кроме сведений, приведенных настоящей статьей, обязательно отмечается, что предъявление для опознания проводилось в условиях, когда предъявляемое для опознания лицо не видело и не слышало опознающего лица, указываются все обстоятельства и условия проведения такого предъявления для опознания, а также о самих результатах опознания сообщается лицу, которое предъявлялось для опознания. В таком случае анкетные данные опознающего лица в протокол не вносятся и хранятся отдельно.
3. Фиксация хода следственного действия проводится с использованием технических средств, при этом к протоколу приобщаются фотографии лиц, вещей или трупа, которые предъявлялись для опознания и материалы видеозаписи.
В случаях, указанных в части 7 статьи 203 настоящего Кодекса, все фотографии, материалы видеозаписей, по которым может быть установлено опознающее лицо, хранятся отдельно от материалов данного уголовного дела или дела о проступке.
Глава 28. Обыск. Выемка Статья 205. Основание и порядок производства обыска и выемки
1. Основанием для производства обыска является наличие достаточных данных полагать, что в помещении или ином месте либо у лица могут находиться орудия преступления, предметы, документы и ценности, которые могут иметь значение для уголовного дела и (или) дела о проступке, в том числе обнаружение имущества, подлежащего аресту. Обыск может производиться в целях обнаружения разыскиваемых лиц и трупов.
2. При необходимости изъятия определенных предметов и документов, имеющих значение для дела, и если точно известно, где и у кого они находятся, а также с целью конфискации имущества, производится их выемка.
3. Обыск и выемка проводятся на основании решения следственного судьи.
4. Следственный судья отказывает в удовлетворении ходатайства об обыске, если следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания не докажут наличие достаточных оснований считать, что:
1) совершено преступление и (или) проступок;
2) отыскиваемые вещи, документы имеют значение для дела;
3) сведения, которые содержатся в отыскиваемых вещах, документах, могут быть доказательствами по делу;
4) отыскиваемые вещи, документы или лица находятся в указанном месте.
5. Обыск может быть проведен в любой момент досудебного производства.
6. Обыск и выемка производятся с использованием фото-, видеосъемки, а в необходимых случаях также с участием специалиста, переводчика.
7. Потерпевшие, обвиняемые, подозреваемые могут быть привлечены к участию в обыске, выемке, когда необходимо опознание искомых объектов.
8. В исключительных случаях, когда имеется реальное опасение, что разыскиваемый и подлежащий изъятию объект может быть из-за промедления с его обнаружением утрачен, поврежден или использован в преступных целях либо разыскиваемое лицо может скрыться, обыск
и выемка могут быть произведены без решения следственного судьи, но с последующим направлением ему в течение 24 часов письменного уведомления о произведенном обыске. Получив указанное уведомление, протокол и иные материалы, полученные в результате обыска, выемки, следственный судья проверяет законность произведенных обыска, выемки и выносит решение об их законности или незаконности. В случае если принято решение о незаконности произведенных обыска, выемки, данное действие не может быть допущено в качестве доказательства по делу.
9. До начала производства обыска следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обязаны предъявить лицам, у которых проводится обыск, постановление о его производстве, и им предлагается выдать добровольно подлежащие изъятию предметы и документы, могущие иметь значение для дела. Если они выданы добровольно и нет оснований опасаться сокрытия подлежащих изъятию предметов и документов, следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе не производить дальнейших поисков. При производстве обыска могут вскрываться запертые помещения и хранилища, которые владелец отказывается открыть добровольно. При этом не должны допускаться не вызываемые необходимостью повреждения запоров дверей и других предметов.
10. До начала производства выемки следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обязаны предъявить постановление об ее производстве и предлагают выдать предметы и (или) документы, подлежащие изъятию. При добровольной выдаче объекты изымаются и на этом выемка завершается. В случае отказа выемка производится принудительно.
11. Обыск жилища против воли проживающих в нем лиц и иных объектов, находящихся у них в собственности или ином праве, в помещениях организаций производится в присутствии лиц, указанных в частях 7 и 8 статьи 165 настоящего Кодекса. При производстве обыска вправе присутствовать защитник, а также адвокат того лица, в помещении которого производится обыск.
12. Обыск в помещениях, занимаемых дипломатическими представительствами, а также в помещениях, в которых проживают члены дипломатических представительств и их семьи, производится с соблюдением требований, установленных частью 9 статьи 165 настоящего Кодекса.
13. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания обязаны принимать меры к тому, чтобы не были разглашены выявленные при обыске и выемке обстоятельства частной жизни лица, занимающего данное помещение, или других лиц.
14. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе запретить лицам, находящимся в помещении или месте, где производятся обыск и выемка, и лицам, приходящим в это помещение или место, покидать его, а также общаться друг с другом или иными лицами до окончания обыска и выемки.
15. При производстве обыска и выемки следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания должны ограничиваться изъятием предметов и документов, которые могут иметь отношение к делу. Предметы и документы, запрещенные к обращению, подлежат изъятию независимо от их отношения к делу.
16. При производстве обыска и выемки электронных носителей информации они изымаются с участием специалиста. По ходатайству законного владельца или обладателя изымаемых электронных носителей информации, специалистом, участвующим в обыске и выемке, с изымаемых электронных носителей информации осуществляется копирование информации. Копирование информации осуществляется на другие электронные носители информации, предоставленные законным владельцем или обладателем изымаемых электронных носителей информации. При производстве обыска не допускается копирование информации, если это может воспрепятствовать расследованию преступления либо может повлечь утрату или изменение информации.
Электронные носители информации, содержащие скопированную информацию, передаются законному владельцу или обладателю изымаемых электронных носителей информации, о чем делается запись в протоколе.
17. Не имеющие отношение к делу вещи подлежат возвращению по принадлежности, но на них может быть наложен арест в обеспечение возмещения ущерба.
18. Все изымаемые предметы и документы предъявляются участвующим при обыске и выемке лицам, упаковываются и опечатываются на месте обыска и выемки и удостоверяются подписями указанных лиц.
Статья 206. Личный обыск
1. При наличии оснований и в порядке, предусмотренном статьей 205 настоящего Кодекса, производится личный обыск подозреваемого, обвиняемого в целях обнаружения и изъятия предметов и документов, могущих иметь значение для дела.
2. Личный обыск может быть произведен без соответствующего постановления следственного судьи при задержании лица или заключении его под стражу, а также при наличии достаточных оснований полагать, что лицо, находящееся в помещении или ином месте, в котором производится обыск, скрывает при себе предметы или документы, которые могут иметь значение для дела.
3. Личный обыск лица производится только лицом одного с ним пола и в присутствии специалистов того же пола, если они участвуют в данном следственном действии. При производстве личного обыска должны быть обеспечены безопасность и здоровье обыскиваемого, а также не должны осуществляться действия, унижающие его личное достоинство.
Статья 207. Протокол обыска или выемки
1. О произведенных обыске или выемке составляется протокол с соблюдением требований статьи 163 настоящего Кодекса.
2. В протоколе должно быть указано в каком месте и при каких обстоятельствах были обнаружены предметы или документы, в каком они находились состоянии, как хранились, выданы ли они добровольно или изъяты принудительно. Все изымаемые предметы должны быть перечислены в протоколе с точным указанием количества, меры, веса, индивидуальных признаков и, по возможности, стоимости. При изъятии в процессе обыска, выемки большого числа предметов составляется специальная опись этих предметов, что отражается в протоколе и которая является составной частью протокола.
3. Если при производстве обыска или выемки были предприняты попытки уничтожить или спрятать предметы либо документы, подлежащие изъятию, это должно быть отражено в протоколе с указанием принятых мер.
4. Копия протокола обыска и выемки вручается под расписку лицу, у которого они были произведены, либо совершеннолетнему члену его семьи, а при их отсутствии - представителю жилищно-эксплуатационной организации либо органа местного самоуправления. Если обыск и выемка производились в организации, копия протокола вручается под расписку ее представителю.
Глава 29. Проверка показаний на месте и порядок ее проведения
Статья 208. Проверка показаний на месте
1. Проверка показаний потерпевшего, свидетеля, подозреваемого и обвиняемого на месте, связанном с расследуемым событием, производится с целью:
1) восполнения пробелов и устранения противоречий в показаниях ранее допрошенных лиц путем их сопоставления с обстановкой происшедшего события;
2) проверки ранее установленных фактов;
3) выявления новых доказательств;
4) конкретизации механизма совершения преступления и (или) проступка, в том числе путем демонстрации своих действий или действий других лиц.
2. Проверка показаний на месте заключается в том, что ранее допрошенное лицо воспроизводит на месте обстановку и обстоятельства исследуемого события. Какое-либо постороннее вмешательство в это действие и наводящие вопросы недопустимы.
3. Не допускается одновременная проверка показаний нескольких лиц на месте.
4. Проверка показаний на месте подозреваемого, обвиняемого проводится с его согласия. Свидетель, потерпевший не вправе отказаться от участия в проверке показаний.
5. При необходимости следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания привлекают к участию в проверке показаний на месте переводчика, специалиста, эксперта, а также могут принимать участие защитник обвиняемого или подозреваемого, представитель потерпевшего, адвокат, приглашенный для оказания им юридической помощи.
Статья 209. Порядок проведения проверки показаний на месте
1. Проверка показаний на месте производится после допроса подозреваемого, обвиняемого, свидетеля, потерпевшего, чьи показания подлежат проверке при условии обязательного составления протокола допроса.
2. Перед началом проведения проверки показаний на месте следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания разъясняют ее участникам их права и обязанности, а также цель и порядок следственного действия. Свидетель и потерпевший при этом предупреждаются об уголовной ответственности за дачу заведомо ложных показаний, за отказ или уклонение от дачи показаний.
3. Лицу, чьи показания проверяются, предоставляется возможность свободно выбирать направление движения к месту, о котором им ранее было сообщено на допросе, где будет осуществляться проверка его показаний, а также определять участки и предметы, относительно которых оно будет давать показания.
4. Обнаруженные в ходе проверки показания на месте предметы и документы, которые могут иметь доказательственное значение по делу, изымаются, упаковываются и опечатываются, о чем отражается в протоколе.
5. Проводимые действия не должны унижать достоинство и честь участвующих в них лиц и присутствующих.
6. При проверке показаний на месте производятся измерения, фотографирование, звуко- и видеозапись, составляются планы и схемы. Использование при проверке показаний на месте средств звуко- и видеозаписи производится по правилам, изложенным в статье 193 настоящего Кодекса.
7. О производстве проверки показаний на месте составляется протокол с соблюдением требований статьи 163 настоящего Кодекса. В протоколе также должны быть указаны конкретная цель проверки показаний на месте, добровольный характер участия в ней лиц, чьи показания проверяются; исходная точка движения участников проверки; описание способа передвижения и маршрута следования и показания участников проверки относительно этого маршрута; описание конечного пункта движения; показания, относящиеся к этому пункту; описание действий, совершаемых на указанном месте; описание всего обнаруженного на этом месте в результате его осмотра.
Глава 30. Следственный эксперимент и порядок его производства
Статья 210. Следственный эксперимент
1. Следственный эксперимент состоит в проведении специальных действий с целью проверки собранных по делу доказательств, получения новых доказательств, проверки и оценки следственных версий о возможности или невозможности существования тех или иных явлений и фактов, имеющих значение для дела. При производстве эксперимента может быть проверена, в частности, возможность восприятия каких-либо фактов, совершения определенных действий в конкретных условиях, наступления какого-либо события, а также установлена последовательность происшедшего события и механизм образования следов.
2. Следственный эксперимент может производиться многократно. При этом каждый раз должен составляться протокол с отражением условий проведения эксперимента.
3. При необходимости по усмотрению следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания к участию в следственном эксперименте могут привлекаться потерпевший, свидетель, специалист, эксперт, а подозреваемый и обвиняемый - с их согласия.
4. Подозреваемый, обвиняемый и его защитник вправе участвовать в следственном эксперименте, проводимом по их ходатайству. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, в следственном эксперименте вправе участвовать переводчик, специалист, педагог или психолог.
5. Проведение следственного эксперимента не допускается, если при этом имеется опасность для жизни и здоровья участвующих в нем лиц, унижается их честь и достоинство, причиняется материальный ущерб.
6. Следственный эксперимент производится в условиях, наиболее приближенных к тем, в которых происходили воспроизводимые события и действия, возможность существования которых проверяется.
7. Следственный эксперимент производится с обязательным применением технических средств фиксации его хода и результатов. При производстве следственного эксперимента производятся фотографирование, звуко- и видеозапись, применяются другие научно-технические средства, составляются планы, чертежи.
Статья 211. Порядок проведения следственного эксперимента
1. Перед началом проведения следственного эксперимента следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания:
1) устанавливают место и время, очередность действий и предварительно ознакамливаются с обстановкой на месте проведения эксперимента;
2) выясняют наличие или отсутствие каких-либо изменений в обстановке за время, прошедшее после совершенного преступления и (или) проступка или проведенной предварительной реконструкции;
3) при необходимости проводят новую реконструкцию обстановки с учетом того вида, который она имела в момент преступления и (или) проступка, или отдельных его предметов; осуществляет подбор объектов и предметов;
4) проверяют соответствие условий эксперимента условиям события, которое проверяется; в случае необходимости должны быть смоделированы те условия обстановки, которые способны существенно повлиять на ход эксперимента, от которого зависит объективность получаемых результатов.
2. Следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания разъясняют права и обязанности участников эксперимента.
3. О проведенном следственном эксперименте составляется протокол с соблюдением требований статьи 163 настоящего Кодекса.
В протоколе также должны быть указаны цель проведения следственного эксперимента; подвергалась ли обстановка реконструкции; условия проведения эксперимента; какие предметы были использованы в эксперименте; последовательность проведения действий и содержание и результаты каждого эксперимента.
4. В случаях необходимости организуется охрана места проведения следственного эксперимента и принимаются меры к обеспечению безопасности его участников.
Глава 31. Специальные следственные действия Статья 212. Основания и условия проведения специальных следственных действий
1. Специальные следственные действия, предусмотренные настоящей главой, производятся в случаях, если для выяснения обстоятельств, подлежащих доказыванию в уголовном судопроизводстве, необходимо получить сведения о фактах, не информируя вовлеченных в уголовное судопроизводство лиц, интересы которых они затрагивают, когда следственными действиями установить это не представляется возможным.
2. При необходимости проведения специальных следственных действий следователь возбуждает перед следственным судьей соответствующее ходатайство, уведомив об этом прокурора.
3. Специальные следственные действия проводятся по уголовным делам, относящимся к категории тяжких и особо тяжких преступлений.
4. При наличии заявления отдельных лиц, а также в случаях если есть основания предполагать, что к потерпевшему, свидетелю или другим участникам процесса, или к их близким родственникам, супругу (супруге) будет применено насилие или другие принудительные или незаконные действия, то с их письменного согласия разрешается проведение специальных следственных действий, предусмотренных пунктами 2, 3, 5 и 6 статьи 213 настоящего Кодекса.
При наличии заявления отдельных лиц о розыске без вести пропавших лиц разрешается проведение специальных следственных действий, предусмотренных пунктами 2, 3, 5 и 6 статьи 213 настоящего Кодекса.
5. Для выявления, пресечения и раскрытия менее тяжких преступлений могут проводиться специальные следственные действия, предусмотренные пунктами 3, 10, 11 статьи 213 настоящего Кодекса.
6. Если есть основания (сведения) полагать, что третье лицо получает и передает информацию, имеющую значение для дела, то специальное следственное действие может производиться и в отношении третьего лица, но с соблюдением требований частей 2 и 7 настоящей статьи.
7. Специальные следственные действия проводятся следователем, который ведет досудебное производство по уголовному делу, или по его поручению - специально уполномоченным государственным органом. По решению должностного лица, уполномоченного проводить специальные следственные действия, могут быть привлечены специалисты, обладающие специальными познаниями, а также лица, изъявившие желание оказывать содействие на конфиденциальной основе.
8. Запрещается привлекать к конфиденциальному сотрудничеству при проведении специальных следственных действий адвокатов, нотариусов, медицинских работников, священнослужителей, журналистов, если такое сотрудничество будет связано с раскрытием конфиденциальной информации профессионального характера.
9. При проведении специальных следственных действий используются информационные системы, видео- и аудиозаписывающие устройства, фотосъемка, а также другие технические средства. Перечень видов специальных технических средств устанавливается Правительством.
10. Запрещается проводить специальные следственные действия в отношении адвокатов, осуществляющих профессиональную помощь.
11. Не допускается осуществление специальных следственных действий, а также использование полученной в ходе их проведения информации для достижения целей и задач, не предусмотренных настоящим Кодексом.
Статья 213. Виды специальных следственных действий
С целью раскрытия и расследования преступлений производятся следующие специальные следственные действия:
1) наложение ареста на почтово-телеграфные отправления и их осмотр и (или) выемка;
2) прослушивание переговоров;
3) получение информации о соединениях между абонентами и абонентскими устройствами;
4) снятие информации с компьютеров, серверов и других устройств;
5) аудио-, видеоконтроль лица или места;
6) наблюдение за лицом или местом;
7) проникновение и обследование нежилого помещения или иного владения лица;
8) получение образцов для сравнительного исследования в целях производства экспертизы;
9) внедрение в преступную среду и (или) имитация преступной деятельности;
10) контролируемая поставка;
11) контрольный закуп.
Статья 214. Возбуждение ходатайства о проведении специального следственного действия
1. Решение на проведение специальных следственных действий принимается следственным судьей в соответствии с требованиями главы 36 настоящего Кодекса.
2. Ходатайство подлежит рассмотрению следственным судьей с участием следователя в течение 24 часов с момента его получения.
3. Ходатайство должно содержать:
1) место и время составления ходатайства;
2) должность, фамилия и инициалы следователя, внесшего на рассмотрение следственного судьи ходатайство;
3) краткое описание фабулы преступления, в связи с расследованием которого подается ходатайство;
4) уголовно-правовая квалификация преступления с указанием статьи (части статьи) Уголовного кодекса;
5) обоснование необходимости проведения специального следственного действия и невозможности получить сведения о преступлении и лице, его совершившем, другим способом;
6) сведения о лице, месте или предмете, в отношении которого планируется проведение специального следственного действия;
7) указание вида (видов) специальных следственных действий, которые необходимо провести, цель, а также обоснование срока его (их) проведения;
8) сведения об органе, которому планируется поручить производство специального следственного действия.
К ходатайству прилагаются материалы, подтверждающие обоснованность ходатайства.
4. В случаях когда возникает необходимость исключить расшифровку объекта, в отношении которого проводится специальное следственное действие, в ходатайстве допускается с соблюдением требований конфиденциальности указание псевдонима вместо настоящих анкетных данных этого лица.
5. Порядок рассмотрения ходатайства следственным судьей определяется в соответствии со статьей 260 настоящего Кодекса.
Статья 215. Сроки проведения специальных следственных действий
1. В постановлении следственного судьи о проведении специального следственного действия указывается срок его проведения. Специальные следственные действия, предусмотренные пунктами 1, 2, 3, 5, 6 и 9 статьи 213 настоящего Кодекса, проводятся в сроки досудебного производства, но не более 2 месяцев.
2. В исключительных случаях по ходатайству следователя срок может быть продлен каждый раз на срок до 2 месяцев. Продление срока свыше одного года не допускается.
3. Специальные следственные действия могут осуществляться в любое время суток и непрерывно в течение всего срока их проведения.
4. Следователь обязан принять решение о прекращении дальнейшего проведения специального следственного действия, если в этом отпала необходимость.
Статья 216. Проведение специальных следственных действий в случаях, не терпящих отлагательства
1. В случаях, не терпящих отлагательства, связанных со спасением жизни людей, специальное следственное действие может быть начато без решения следственного судьи с последующим представлением соответствующих материалов уголовного дела следственному судье для определения законности или незаконности указанного действия в порядке, установленном статьями 214, 261 настоящего Кодекса.
2. Выполнение любых действий по проведению специального следственного действия должно быть немедленно прекращено, если следственный судья примет решение об отказе в предоставлении разрешения на проведение такого действия. Полученная в результате такого действия информация должна быть уничтожена под контролем следственного судьи.
Статья 217. Меры по защите информации, полученной в результате проведения специальных следственных действий
1. Сведения о факте производства специального следственного действия и информация, полученная в результате его проведения, до окончания досудебного производства являются конфиденциальными, за разглашение которых должностные лица и лица, вовлеченные в его производство, несут ответственность в соответствии с Кодексом о проступках.
2. Сведения о методах и тактике проведения специальных следственных действий, о лицах, которые их проводят, в том числе о лицах, осуществляющих деятельность на конфиденциальной основе и в конспиративной форме, составляют государственную тайну и не подлежат разглашению.
3. Суд, прокурор, следователь и орган дознания должны использовать все предусмотренные законом средства для недопущения распространения полученной информации в результате
специального следственного действия, если она касается тайны частной жизни или затрагивает иную охраняемую законом тайну.
4. Сведения, вещи и документы, полученные в результате проведения специальных следственных действий, не имеющие доказательственного значения в уголовном деле, подлежат уничтожению с составлением соответствующего акта после окончательного судебного решения по делу.
5. Изготовление копий протоколов о проведении специальных следственных действий и приложений к ним не допускается.
Статья 218. Использование результатов специальных следственных действий в других целях или передача информации
1. Результаты, полученные в ходе проведения специальных следственных действий, используются исключительно по расследуемому делу, по которому было вынесено решение следственного судьи об их проведении. В случае если получены сведения о фактах, указывающих на совершение другого преступления или на обстоятельства, подлежащие доказыванию по другому уголовному делу, они могут быть использованы в соответствующем деле в качестве доказательств только лишь с согласия следователя, в ведении которого оно находилось или находится, и руководителя следственного подразделения, который осуществлял контроль за ходом досудебного производства данного дела.
2. На результаты, полученные в ходе проведения специальных следственных действий, оправдывающих лицо, проходящее по другому уголовному делу, ограничения, указанные в части 1 настоящей статьи, не распространяются.
Статья 219. Уведомление лиц, в отношении которых проводились специальные следственные действия
1. Лица, права которых были ограничены в результате проведения специальных следственных действий, должны быть поставлены в известность следователем об имевшем место ограничении в письменном виде.
2. При ознакомлении лица с фактическими данными, полученными без его ведома, данное лицо не позднее направления уголовного дела в суд информируется о произведенном специальном следственном действии в той мере, насколько оно затрагивает непосредственно соответствующее лицо и исключает разглашение государственной и иной охраняемой законом тайны.
Статья 220. Ознакомление с материалами, не приобщенными к протоколам следственных действий
1. Результаты специальных следственных действий, которые орган досудебного производства признал не имеющими доказательственного значения в уголовном судопроизводстве, не приобщаются к материалам расследования и хранятся в уполномоченном подразделении правоохранительного или специального государственного органа в условиях, исключающих возможность ознакомления с ними посторонних лиц, до вынесения окончательного судебного решения по делу, после чего уничтожаются с составлением соответствующего акта.
2. Лицо, в отношении которого проводились специальные следственные действия, вправе ходатайствовать перед следственным судьей об ознакомлении с неприобщенными к расследованию сведениями в пределах, исключающих разглашение государственной и иной охраняемой законом тайны.
3. Следственный судья оценивает заявление с учетом значения для материалов дела и допущенных ограничений прав человека. При этом судья вправе отказать в удовлетворении ходатайства, если это может представлять существенную угрозу жизни, здоровью или охраняемым законом интересам какого-либо вовлеченного в уголовное судопроизводство лица или если это затрагивает тайну частной жизни третьего лица.
4. После ознакомления с неприобщенными материалами лицо может ходатайствовать об их приобщении к материалам уголовного дела. Ходатайство рассматривается следственным судьей.
5. Решение по заявленному во время судебного разбирательства ходатайству об ознакомлении с неприобщенными к делу материалами специального следственного действия принимает судья, рассматривающий дело по существу.
Статья 221. Использование результатов специальных следственных действий в доказывании
1. Протоколы специальных следственных действий, видео- и аудиозаписи, фотосъемка, другие зафиксированные с помощью технических средств результаты, изъятые предметы и документы или их копии используются в доказывании на тех же основаниях, как и результаты других следственных действий.
2. Лица, которые проводили специальные следственные действия или были привлечены к их проведению, могут быть допрошены в качестве свидетелей. Допрос этих лиц проводится с сохранением тайны сведений об этих лицах.
3. При необходимости могут быть допрошены лица, в отношении которых проводились специальные следственные действия. Этим лицам сообщается о проведении таких следственных действий только относительно их и в том объеме, который затрагивает их права и законные интересы.
Статья 222. Наложение ареста на почтово-телеграфные отправления и их осмотр и (или) выемка
1. Наложение ареста на почтово-телеграфные отправления, их осмотр и (или) выемка в учреждениях связи производятся на основании постановления следственного судьи, при наличии достаточных оснований полагать, что в бандеролях, посылках или других почтово-телеграфных отправлениях либо телеграммах или радиограммах имеются сведения, имеющие значение для уголовного дела.
При этом арест может быть наложен как на входящую, так и на исходящую корреспонденцию.
2. В ходатайстве следователя о наложении ареста на почтово-телеграфные отправления и производстве их осмотра и (или) выемки указываются:
1) фамилия, имя, отчество и адрес лица, почтово-телеграфные отправления которого должны задерживаться;
2) основания наложения ареста с целью последующего их осмотра и (или) выемки;
3) виды почтово-телеграфных отправлений, подлежащих аресту;
4) срок осуществления ареста с целью последующих их осмотра и (или) выемки;
5) наименование учреждения связи, на которое возлагается обязанность задерживать соответствующие почтово-телеграфные отправления.
3. Постановление о наложении ареста на почтово-телеграфные отправления для производства их осмотра и (или) выемки направляется следователем для исполнения в соответствующий орган.
4. Осмотр и (или) выемка, снятие копий с задержанных почтово-телеграфных отправлений производятся следователем в соответствующем учреждении связи с участием работников данного учреждения, которые предупреждаются о неразглашении полученной ими информации в ходе проведения этого специального следственного действия. В необходимых случаях для участия в осмотре и (или) выемке почтово-телеграфных отправлений следователь вправе привлечь специалиста, а также переводчика.
5. В каждом случае осмотра и (или) выемки почтово-телеграфных отправлений составляется протокол, в котором указывается кем и какие почтово-телеграфные отправления были подвергнуты осмотру и (или) выемке, скопированы, отправлены адресату или задержаны.
6. В случае если следователь после проведенного осмотра отказывается от выемки данной корреспонденции, то он либо ограничивается указанием в протоколе на то, какая корреспонденция была осмотрена, либо исходя из целесообразности полностью или частично фиксирует в протоколе текст осмотренной корреспонденции. При этом может быть снята копия.
7. Арест на почтово-телеграфные отправления отменяется следователем с обязательным уведомлением об этом соответствующего прокурора, когда в этой мере отпадает необходимость, но не позднее окончания досудебного производства по данному уголовному делу.
Статья 223. Прослушивание переговоров
1. При наличии достаточных оснований полагать, что телефонные и иные переговоры подозреваемого, обвиняемого с другими лицами могут содержать сведения, имеющие значение для уголовного дела, следователь на основании постановления следственного судьи вправе произвести их контроль и запись.
Запрещается проводить прослушивание переговоров между подозреваемым, обвиняемым и его защитником.
2. В постановлении следственного судьи о производстве контроля и записи телефонных и иных переговоров указываются:
1) фамилия, имя и отчество лица, чьи телефонные и иные переговоры подлежат контролю и записи;
2) основания, по которым производится данное специальное следственное действие;
3) срок осуществления контроля и записи;
4) наименование органа, которому поручается техническое осуществление контроля и записи.
3. Постановление о производстве контроля и записи телефонных и иных переговоров направляется следователем для исполнения в соответствующий орган.
4. Производство контроля и записи телефонных и иных переговоров прекращается по постановлению следователя, если необходимость в данной мере отпадает.
5. Следователь в течение всего срока производства контроля и записи телефонных и иных переговоров вправе в любое время истребовать от органа, их осуществляющего, фонограмму для осмотра и прослушивания. Фонограмма передается следователю в опечатанном виде с сопроводительным письмом, в котором должны быть указаны дата и время начала и окончания записи указанных переговоров и краткие характеристики использованных при этом технических средств.
6. О результатах осмотра и прослушивания фонограммы следователь с участием специалиста, а также лиц, чьи телефонные и иные переговоры записаны, составляет протокол, в котором должна быть дословно изложена та часть фонограммы, которая, по мнению следователя, имеет отношение к данному уголовному делу. Лица, участвующие в осмотре и прослушивании фонограммы, вправе в том же протоколе или отдельно изложить свои замечания к протоколу.
7. Фонограмма в полном объеме приобщается к материалам уголовного дела как вещественное доказательство и хранится в опечатанном виде в условиях, исключающих возможность прослушивания и тиражирования фонограммы посторонними лицами и обеспечивающих ее сохранность и техническую пригодность для повторного прослушивания, в том числе в судебном заседании.
Статья 224. Получение информации о соединениях между абонентами
1. При наличии достаточных оснований полагать, что информация о соединениях между абонентами (абонентскими устройствами), которыми являются подозреваемый, обвиняемый и другие лица, может содержать сведения, имеющие значение для уголовного дела, следователь на основании постановления следственного судьи вправе истребовать указанные сведения.
2. Постановление следственного судьи о получении информации о соединениях между абонентами следователь направляет в соответствующий орган для исполнения. Соответствующий орган обязан предоставить следователю требуемую информацию, зафиксированную на любом материальном носителе информации.
Информация о соединениях между абонентами должна содержать сведения о дате, времени, продолжительности соединений между абонентами, номерах абонентов; другие данные, позволяющие идентифицировать абонентов; а также сведения о номерах и месте расположения приемопередающих базовых станций. Указанная информация предоставляется в опечатанном виде с сопроводительным письмом.
3. Следователь исследует полученную информацию при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 225. Снятие информации с компьютеров, серверов и других устройств
1. При наличии достаточных оснований полагать, что информация с компьютеров, серверов и других устройств, предназначенных для сбора, обработки, накопления и хранения информации, может содержать сведения, имеющие значение для уголовного дела, следователь на основании постановления следственного судьи вправе дать поручение уполномоченному подразделению органа дознания о конспиративном снятии необходимой информации.
2. Результаты конспиративного снятия информации с компьютеров, серверов и других устройств фиксируются на соответствующем материальном носителе, который упаковывается, опечатывается и заверяется подписью проводившего специальное следственное действие должностного лица уполномоченного подразделения органа дознания.
3. Следователь исследует полученный отчет должностного лица уполномоченного подразделения органа дознания и материалы при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 226. Аудио-, видеоконтроль лица или места
1. Аудио-, видеоконтроль лица или места заключается в осуществлении скрытой фиксации речевой информации, поведения лица или разговоров и других звуков, событий, происходящих в строго определенном месте, с помощью аудио-, видеотехники либо иных специальных технических средств. Конспиративный аудио-, видеоконтроль лица или места производится на основании постановления следственного судьи.
2. Следователь поручает проведение конспиративного аудио-, видеоконтроля лица или места уполномоченному подразделению органа дознания. По завершении конспиративного аудио-, видеоконтроля лица или места должностное лицо подразделения органа дознания предоставляет следователю аудио-, видеозапись, имеющие значение для дела, в опечатанном виде с сопроводительным письмом, в котором должны быть указаны основание, время начала и окончания, продолжительность записи.
3. Следователь исследует полученный отчет должностного лица уполномоченного подразделения органа дознания и аудио-, видеозапись при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 227. Наблюдение за лицом или местом
1. При наличии достаточных оснований полагать, что лицо имеет отношение либо обладает сведениями, имеющими значение по уголовному делу, следователь на основании постановления следственного судьи поручает уполномоченному подразделению органа дознания осуществление конспиративного визуального наблюдения за данным лицом или местом.
2. По завершении наблюдения должностное лицо подразделения органа дознания предоставляет следователю полученные фотографии, видеозапись в опечатанном виде с сопроводительным письмом, в котором должны быть указаны основание, время начала и окончания, продолжительность записи.
3. Следователь исследует отчет должностного лица уполномоченного подразделения органа дознания, полученную информацию с приложенными материалами при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 228. Проникновение и обследование нежилого помещения или иного владения лица
1. При наличии достаточных оснований полагать, что в нежилом помещении или ином владении лица находятся орудия преступления, предметы, документы и ценности, которые могут иметь значение для дела, следователь на основании постановления следственного судьи вправе поручить проведение конспиративного осмотра уполномоченному подразделению органа дознания.
2. Обследование нежилого помещения или иного владения лица осуществляется должностным лицом уполномоченного подразделения органа дознания путем проникновения в служебное, производственное помещение, здание, сооружение, хранилище, транспортное средство или участок местности для их обследования, а также подготовки и проведения следственных действий.
3. Во время обследования допускается перемещение, фотографирование, копирование, пометка обнаруженных объектов, установление химических ловушек и создание других условий для следообразования. Изъятие или замена обнаруженных во время конспиративного обследования предметов не допускается.
4. Результаты конспиративного обследования нежилого помещения или иного владения лица заносятся в отчет должностного лица уполномоченного подразделения органа дознания.
5. Следователь исследует отчет должностного лица уполномоченного подразделения органа дознания при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 229. Получение образцов для сравнительного исследования в целях производства экспертизы
1. Если получение образцов для сравнительного исследования в целях производства экспертизы необходимо сохранить в тайне, то следователь на основании постановления следственного судьи вправе использовать конспиративные приемы для их получения.
Перечень собираемых образцов для сравнительного исследования может включать любые необходимые объекты, связанные с жизнедеятельностью человека (отпечатки пальцев, следы ног, волосы, голос, кровь, почерк), микрочастицы, следы транспортных средств и другие.
2. Результаты образцов для сравнительного исследования, полученные конспиративным путем, оформляются отчетом должностного лица уполномоченного подразделения органа дознания. К нему прилагаются в упакованном виде полученные образцы, которые опечатываются и заверяются подписями лиц, проводивших специальное следственное действие.
3. Следователь исследует полученную информацию при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 230. Внедрение в преступную среду и (или) имитация преступной деятельности
1. Внедрение в преступную среду и (или) имитация преступной деятельности осуществляется с письменного согласия лица, внедренного в преступную среду и (или) имитирующего преступную деятельность, с целью получения фактических данных о подготавливаемых, совершаемых или совершенных преступлениях.
2. Лицу, внедренному в преступную среду и (или) имитирующему преступную деятельность, запрещается совершать действия (бездействие), сопряженные с угрозой жизни, здоровью людей, собственности, за исключением случаев необходимой обороны, крайней необходимости, физического или психического принуждения, задержания лица, совершившего преступление, исполнения закона, приказа (распоряжения), обязанностей по должности, обоснованного риска, выполнения специального задания в соответствии с Уголовным кодексом.
3. В ходе проведения и по окончании внедрения в преступную среду и (или) имитации преступной деятельности уполномоченный орган представляет следователю отчет и все материалы в опечатанном виде с сопроводительным письмом.
4. Следователь исследует полученный отчет при необходимости с привлечением сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 231. Контролируемая поставка
1. Контролируемая поставка осуществляется с целью установления контроля за поставкой, покупкой, продажей, перемещением предметов, веществ и продукции, свободная реализация которых запрещена либо оборот которых ограничен законом, а также являющихся объектами или орудиями преступных посягательств.
2. Контролируемая поставка на территории Кыргызской Республики осуществляется уполномоченным подразделением органа дознания самостоятельно либо во взаимодействии с другими государственными органами.
3. Контролируемая поставка на территории нескольких государств осуществляется уполномоченным подразделением органа дознания совместно с уполномоченными правоохранительными органами иностранных государств.
4. По окончании данного мероприятия должностное лицо уполномоченного подразделения органа дознания представляет следователю отчет и все полученные материалы в полном объеме в опечатанном виде с сопроводительным письмом.
5. Следователь исследует полученный отчет при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Статья 232. Контрольный закуп
1. Контрольный закуп проводится с целью получения фактических данных о совершаемом или совершенном преступлении путем создания ситуации мнимой сделки.
При этом у лица, в отношении которого имеются достаточные основания полагать о его причастности к преступлению, возмездно приобретаются предметы или вещества, свободная реализация которых запрещена либо оборот которых ограничен законом, а также являющиеся объектами или орудиями преступных посягательств.
2. О выдаче сотруднику уполномоченного подразделения органа дознания или лицу, добровольно изъявившему намерение участвовать в специальном следственном действии, технических и иных средств фиксации его хода и результатов, а также денежных средств для возмездного приобретения предметов или веществ составляются отдельные протоколы в соответствии со статьей 163 настоящего Кодекса.
3. При подготовке и проведении мероприятий по контролю за совершением преступления запрещается провоцировать (подстрекать) лицо на совершение этого преступления с целью его дальнейшего разоблачения, помогая лицу совершить преступление, или для этой цели влиять на его поведение насилием, угрозами, шантажом. Полученные таким образом вещи и документы не могут быть использованы в уголовном судопроизводстве.
4. По окончании данного мероприятия должностное лицо уполномоченного подразделения органа дознания представляет следователю отчет и все полученные материалы в полном объеме в опечатанном виде с сопроводительным письмом.
5. Следователь исследует полученный отчет при необходимости с привлечением специалиста и сотрудника уполномоченного подразделения органа дознания. О результатах исследования составляется протокол.
Глава 32. Уведомление о подозрении Статья 233. Уведомление о подозрении
1. При наличии достаточных доказательств, дающих основания для подозрения лица в совершении преступления и (или) проступка, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь письменно уведомляют лицо о подозрении.
2. В случае возникновения оснований следователь, уполномоченное должностное лицо органа дознания уведомляют лицо о новом подозрении или вносят изменения в ранее сообщенное подозрение.
3. Дата и время уведомления о подозрении, правовая квалификация преступления и (или) проступка, в совершении которых подозревается лицо, с указанием статьи (части статьи) Уголовного кодекса либо Кодекса о проступках безотлагательно вносятся следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания в Единый реестр преступлений и проступков.
4. Лицу, задержанному в качестве подозреваемого в соответствии со статьей 98 настоящего Кодекса, уведомление о подозрении не вручается.
5. Факт внесения сведений в отношении лица в Единый реестр преступлений и проступков до уведомлении его о подозрении в соответствии с положениями настоящей статьи не влечет каких-либо правовых последствий для этого лица.
Статья 234. Содержание уведомления о подозрении
Уведомление о подозрении должно содержать следующие сведения:
1) должность, имя, фамилия лица, осуществляющего уведомление;
2) сведения о личности лица, которое уведомляется о подозрении;
3) наименование (номер) досудебного производства, в рамках которого осуществляется уведомление;
4) содержание подозрения;
5) предварительная правовая квалификация преступления и (или) проступка, в совершении которых подозревается лицо, с указанием статьи (части статьи) Уголовного кодекса либо Кодекса о проступках;
6) права подозреваемого;
7) подписи следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, осуществивших уведомление;
8) подпись лица, которое уведомлено о подозрении.
Статья 235. Порядок вручения уведомления о подозрении
1. Уведомление о подозрении вручается следователем, уполномоченным должностным лицом органа дознания в день его составления.
2. Уведомление о подозрении должно быть вручено лицу не позднее 24 часов со дня вынесения уведомления о подозрении в присутствии защитника. В случае неявки подозреваемого или его защитника уведомление о подозрении может быть вручено и по истечении 24 часов.
3. Подозреваемый вызывается для вручения уведомления о подозрении повесткой. В повестке должны быть указаны кто и в каком качестве, к кому и по какому адресу вызывается, время явки (день, час), право на приглашение адвоката, а также последствия неявки без уважительных причин.
4. Повестка вручается вызываемому лицу под расписку. При отсутствии вызываемого повестка для передачи ему вручается под расписку кому-либо из совершеннолетних членов семьи, а при их отсутствии передается в жилищно-эксплуатационную организацию или в орган местного самоуправления по месту жительства либо администрации по месту работы, которые обязаны передать повестку вызываемому для вручения уведомления о подозрении.
5. Лицо, вызываемое для вручения уведомления о подозрении, обязано явиться в назначенный срок либо заранее уведомить следователя, уполномоченное должностное лицо органа дознания о причинах неявки. В случае неявки без уважительных причин лицо, вызываемое для вручения уведомления о подозрении, может быть подвергнуто приводу.
6. Следователь одновременно с вручением уведомления о подозрении разъясняет подозреваемому его права, предусмотренные статьей 45 настоящего Кодекса, а также его право на гарантированную государством юридическую помощь.
7. Лицо, получившее уведомление о подозрении, подлежит допросу в качестве подозреваемого.
Статья 236. Уведомление о новом подозрении или об изменении квалификации подозрения
В случае возникновения оснований для уведомления о новом подозрении или об изменении квалификации подозрения уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь обязаны вручить подозреваемому новое письменное уведомление о подозрении в соответствии со статьей 233-235 настоящего Кодекса.
Глава 33. Приостановление и возобновление досудебного производства
Статья 237. Основания, порядок и сроки приостановления досудебного производства
1. Досудебное производство приостанавливается при наличии одного из следующих оснований:
1) подозреваемый, обвиняемый скрылся от следствия и его место нахождения не установлено;
2) временное психическое или иное тяжелое заболевание подозреваемого, обвиняемого, препятствующее его участию в следственных и иных процессуальных действиях, удостоверенное врачом, работающим в государственном медицинском учреждении;
3) место нахождения подозреваемого, обвиняемого известно, однако реальная возможность его участия в уголовном деле отсутствует в связи с решением вопроса о лишении подозреваемого, обвиняемого иммунитета и (или) выдаче иностранным государством либо при направлении материалов дела иностранному государству для продолжения уголовного преследования;
4) неустановление лица, подозреваемого в совершении преступления или проступка.
2. О приостановлении досудебного производства следователь выносит постановление, копию которого направляет прокурору.
3. Если по делу привлечены двое или несколько обвиняемых, а основания для приостановления относятся не ко всем обвиняемым, следователь вправе выделить в отдельное производство и приостановить дело в отношении отдельных обвиняемых или приостановить производство по всему делу, когда по нему не может быть продолжено досудебное производство без участия всех подозреваемых, обвиняемых.
4. В случаях, предусмотренных пунктом 1 части 1 настоящей статьи, досудебное производство приостанавливается лишь по истечении срока на его производство; в случаях, предусмотренных пунктами 2, 3 части 1 настоящей статьи, оно может быть приостановлено и до окончания срока досудебного производства.
5. До приостановления досудебного производства следователь обязан выполнить все следственные действия, производство которых возможно в отсутствие подозреваемого, обвиняемого.
Статья 238. Действия следователя после приостановления досудебного производства
1. После приостановления досудебного производства в случаях, предусмотренных пунктом 1 части 1 статьи 237 настоящего Кодекса, следователь устанавливает место нахождения подозреваемого, обвиняемого, а если он скрылся, принимает меры по его розыску.
2. Приостановив досудебное производство, следователь уведомляет об этом потерпевшего, его представителя и одновременно разъясняет им, что постановление может быть обжаловано прокурору в течение 5 суток.
Статья 239. Розыск подозреваемого, обвиняемого
1. При неизвестности места нахождения подозреваемого, обвиняемого следователь поручает производство розыска органам дознания. Об этом поручении указывается в постановлении о приостановлении досудебного производства или выносится отдельное постановление.
2. Розыск подозреваемого, обвиняемого может быть также объявлен в ходе досудебного производства.
3. При наличии оснований, указанных в пункте 1 части 1 статьи 237 настоящего Кодекса, в отношении разыскиваемого подозреваемого, обвиняемого может быть применена мера пресечения в виде заключения под стражу.
Статья 240. Возобновление приостановленного досудебного производства
1. Приостановленное досудебное производство возобновляется постановлением следователя после того, как отпали основания для его приостановления.
2. Приостановленное досудебное производство может быть возобновлено постановлением прокурора в связи с отменой постановления следователя о приостановлении досудебного производства.
3. О возобновлении досудебного производства сообщается подозреваемому, обвиняемому и защитнику, потерпевшему, его представителю, а также прокурору.
Глава 34. Окончание досудебного производства Статья 241. Окончание досудебного производства
Досудебное производство завершается составлением обвинительного акта с направлением дела прокурору, составлением постановления о применении принудительных мер медицинского характера либо прекращением.
Статья 242. Объявление об окончании досудебного производства по уголовному делу, направляемое прокурору
1. Признав, что все следственные действия по уголовному делу произведены, а собранные доказательства достаточны для окончания досудебного производства, следователь уведомляет об этом подозреваемого и разъясняет ему предусмотренное статьей 244 настоящего Кодекса право на ознакомление со всеми материалами уголовного дела как лично, так и с помощью защитника, законного представителя. Об объявлении подозреваемому об окончании досудебного производства и разъяснении ему прав составляется протокол с соблюдением требований статьи 245 настоящего Кодекса.
2. Если защитник подозреваемого или представитель потерпевшего, по уважительным причинам не может явиться для ознакомления с материалами дела в назначенное время, следователь откладывает ознакомление на срок не более 5 суток. В случае неявки защитника или представителя в течение этого срока следователь предлагает подозреваемому пригласить другого защитника, а потерпевшему - другого представителя.
3. После ознакомления подозреваемого, его защитника, потерпевшего с материалами дела следователь составляет обвинительный акт, в котором указывает о том, что все следственные действия выполнены, собранные доказательства достаточны для направления дела в суд.
Статья 243. Ознакомление потерпевшего с материалами дела
Следователь ознакамливает потерпевшего или его представителя со всеми материалами дела в порядке, предусмотренном статьей 244 настоящего Кодекса.
Статья 244. Ознакомление подозреваемого и его защитника с материалами уголовного дела
1. После выполнения требований статей 242, 243 настоящего Кодекса следователь предъявляет подозреваемому и его защитнику в подшитом, пронумерованном виде и с описью материалы уголовного дела. Для ознакомления предъявляются также вещественные доказательства и по просьбе подозреваемого или его защитника фотографии, материалы аудио- и (или) видеозаписи и иные приложения к протоколам следственных действий. По ходатайству подозреваемого и его защитника следователь предоставляет им возможность знакомиться с материалами уголовного дела вместе или раздельно. Если в производстве по уголовному делу участвуют несколько подозреваемых, то последовательность предоставления им и их защитникам материалов уголовного дела устанавливается следователем.
2. Подозреваемый и его защитник в процессе ознакомления с материалами дела вправе выписывать сведения, снимать копии с документов.
3. По окончании ознакомления подозреваемого и его защитника с материалами дела следователь обязан выяснить у них, будут ли заявлены ходатайства о рассмотрении уголовного дела судом с участием присяжных заседателей, иные ходатайства и о чем именно или какие иные заявления они желают сделать.
При этом следователь разъясняет особенности рассмотрения уголовного дела судом с участием присяжных заседателей, о возможности заявить такое ходатайство перед судом до назначения судебного заседания, а также выясняет у подозреваемого и его защитника, кого конкретно из числа допрошенных свидетелей и участвующих в деле экспертов, специалистов они желают вызвать в судебное заседание для допроса и подтверждения позиции защиты.
4. Подозреваемый и его защитник не могут ограничиваться во времени, необходимом им для ознакомления со всеми материалами дела. Если подозреваемый и его защитник явно затягивают ознакомление с материалами дела, следователь вправе своим постановлением установить определенный срок, достаточный для ознакомления с материалами дела. Время ознакомления подозреваемого и его защитника с материалами уголовного дела в случаях, предусмотренных статьями 117, 155 настоящего Кодекса, засчитывается в сроки досудебного производства, содержания подозреваемого под стражей.
Статья 245. Протокол ознакомления с материалами уголовного дела
1. По окончании ознакомления подозреваемого и его защитника, а также потерпевшего и его представителя с материалами уголовного дела составляется протокол. В протоколе указываются дата начала и окончания ознакомления с материалами уголовного дела, какие материалы были предъявлены для ознакомления, заявленные ходатайства и иные заявления.
2. Если подозреваемый отказался от ознакомления с материалами дела, об этом указывается в протоколе и излагаются мотивы отказа подозреваемого. Отказ подозреваемого не ограничивает право защитника на ознакомление с материалами дела.
Статья 246. Разрешение ходатайства
1. В случае удовлетворения ходатайства, заявленного подозреваемым, его защитником, а также потерпевшим и его представителем, следователь дополняет материалы уголовного дела, что не препятствует продолжению ознакомления с материалами уголовного дела другими участниками.
2. По окончании производства дополнительных следственных действий следователь уведомляет об этом участников досудебного производства и предоставляет им возможность ознакомления с дополнительными материалами уголовного дела.
3. В случае полного или частичного отказа в удовлетворении заявленного ходатайства следователь выносит об этом постановление, которое доводится до сведения заявителя.
4. Отказ в удовлетворении ходатайства может быть обжалован прокурору в течение 3 суток с момента получения заявителем копии постановления об отказе. Подача жалобы приостанавливает направление дела прокурору до ее разрешения.
Статья 247. Обвинительный акт
1. Следователь после ознакомления с материалами уголовного дела участников процесса и разрешения их ходатайств составляет обвинительный акт, в котором указываются:
1) время и место составления обвинительного акта;
2) должность, фамилия и инициалы лица, составившего обвинительный акт;
3) фамилия, имя и отчество (при его наличии), число, месяц, год и место рождения подозреваемого;
4) место и время совершения преступления, его способы, мотивы, цели, последствия и другие обстоятельства, имеющие значение для данного уголовного дела;
5) данные о потерпевшем, характере и размере ущерба, причиненного ему преступлением;
6) обстоятельства, смягчающие и отягчающие ответственность подозреваемого;
7) перечень доказательств, подтверждающих обстоятельства, служащие основанием для обвинения лица, и краткое изложение их содержания;
8) конкретные пункт, часть и статья уголовного закона, по которым квалифицируется инкриминируемое деяние.
2. Обвинительный акт должен содержать ссылки на тома и листы уголовного дела.
3. К обвинительному акту прилагается список лиц, подлежащих вызову в судебное заседание как со стороны обвинения, так и со стороны защиты, с указанием их места жительства или места нахождения и листов дела, на которых изложены их показания или заключения. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, в этом списке должны содержаться только псевдонимы лиц, подлежащих вызову в судебное заседание.
4. К обвинительному акту также прилагается справка о сроках досудебного производства, мерах пресечения с указанием времени содержания под стражей и домашнего ареста, вещественных доказательствах, принятых мерах по обеспечению исполнения наказания в виде штрафа и возможной конфискации имущества, процессуальных издержках, а при наличии у подозреваемого, потерпевшего иждивенцев - о принятых мерах по обеспечению их прав.
5. После подписания следователем обвинительного акта уголовное дело немедленно направляется прокурору. В случаях, предусмотренных статьей 20 настоящего Кодекса, следователь обеспечивает перевод обвинительного акта.
Статья 248. Основания прекращения досудебного производства
1. Досудебное производство прекращается следователем при наличии оснований, указанных в статье 26 настоящего Кодекса.
2. В случае прекращения дела по реабилитирующим основаниям следователь принимает предусмотренные законом меры по реабилитации лица и возмещению имущественного ущерба, причиненного ему в результате незаконного задержания или заключения под стражу.
Статья 249. Постановление о прекращении уголовного дела в досудебном производстве
1. Уголовное дело в досудебном производстве прекращается по постановлению следователя, в котором приводятся сведения о личности подозреваемого, излагаются обстоятельства дела и основания его прекращения.
2. В постановлении указывается решение о вещественных доказательствах в соответствии с правилами статьи 88 настоящего Кодекса, об отмене меры пресечения, а равно мер обеспечения возмещения материального ущерба и (или) морального вреда и конфискации имущества.
3. Копию постановления о прекращении уголовного дела в досудебном производстве следователь направляет прокурору, одновременно извещает лицо, в отношении которого дело прекращается, потерпевшего, лицо и (или) организацию, по заявлению которых было начато досудебное производство, с указанием оснований прекращения и разъясняет им право обжалования.
4. По просьбе потерпевшего, лица и (или) организации или их представителей, по заявлению которых было начато досудебное производство, следователь, прокурор знакомят их с материалами прекращенного дела.
Статья 250. Обжалование постановления о прекращении уголовного дела
1. Постановление следователя о прекращении уголовного дела в досудебном производстве может быть обжаловано подозреваемым, его защитником, потерпевшим и его представителем, а также лицом или представителем организации, по заявлению которых было начато досудебное производство, прокурору или в суд.
2. Срок обжалования составляет 10 дней со дня получения постановления о прекращении уголовного дела.
Статья 251. Возобновление прекращенного уголовного дела в досудебном производстве
1. При отмене постановления следователя о прекращении уголовного дела в досудебном производстве производство по прекращенному делу возобновляется постановлением прокурора.
2. Возобновление производства по прекращенному делу производится до истечения сроков давности привлечения лица к уголовной ответственности.
3. О возобновлении производства по уголовному делу уведомляются подозреваемый, обвиняемый, его защитник, потерпевший и его представитель, а также лицо или организация, по заявлению которых дело было возбуждено.
Глава 35. Действия и решения прокурора по поступившему делу с обвинительным актом
Статья 252. Вопросы, разрешаемые прокурором по поступившему делу с обвинительным актом
Прокурор обязан в срок не более 5 суток с момента поступления изучить поступившее уголовное дело и проверить:
1) имело ли место деяние, в чем подозревается лицо и содержит ли это деяние состав преступления;
2) наличие в деле обстоятельств, влекущих его прекращение;
3) обоснованность подозрения в совершении преступления, подтверждается ли оно имеющимися в деле доказательствами;
4) уведомлено ли в подозрении лицо по всем установленным и доказанным по делу преступным деяниям;
5) привлечены ли все лица в качестве подозреваемых, в отношении которых по делу были добыты доказательства о совершении ими преступлений;
6) правильность квалификации деяния;
7) принята ли меры по обеспечению возмещения материального ущерба и (или) морального вреда и возможной конфискации имущества;
8) не допущены ли в ходе досудебного производства существенные нарушения настоящего Кодекса.
Статья 253. Решение прокурора по уголовному делу, поступившему с обвинительным актом
Прокурор, рассмотрев поступившее от следователя уголовное дело с обвинительным актом, вправе принять одно из следующих решений:
1) утвердить обвинительный акт;
2) исключить своим постановлением отдельные пункты обвинительного акта или переквалифицировать действия подозреваемого в сторону смягчения;
3) возвратить дело следователю со своими письменными указаниями для производства дополнительных следственных действий с указанием срока на их проведение, который не должен превышать 15 дней;
4) прекратить дело в соответствии со статьей 26 настоящего Кодекса.
Статья 254. Направление уголовного дела с утвержденным обвинительным актом в суд
1. После утверждения обвинительного акта прокурор обеспечивает вручение обвиняемому копии обвинительного акта. Копия обвинительного акта также вручается потерпевшему, если он об этом ходатайствовал. Расписки обвиняемого и потерпевшего о получении копии обвинительного акта приобщаются к делу.
2. Прокурор направляет дело в суд с утвержденным обвинительным актом, одновременно уведомляет об этом обвиняемого, защитника, потерпевшего и его представителя.
РАЗДЕЛ VIII. СУДЕБНЫЙ КОНТРОЛЬ В ДОСУДЕБНОМ ПРОИЗВОДСТВЕ
Глава 36. Процессуальный порядок судебного контроля в досудебном производстве
Статья 255. Общие условия осуществления полномочий следственным судьей
1. Следственный судья единолично рассматривает вопросы, отнесенные к его полномочиям, в судебном заседании.
2. Сроки рассмотрения вопросов, отнесенных к полномочиям следственного судьи, определяются настоящим Кодексом.
3. Следственный судья вправе знакомиться со всеми материалами досудебного производства, истребовать при необходимости дополнительные материалы.
4. По результатам рассмотрения вопросов, отнесенных к его полномочиям, следственный судья выносит постановление в соответствии со статьей 294 настоящего Кодекса.
5. Постановление следственного судьи вступает в законную силу немедленно и подлежит обязательному исполнению. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, постановление следственного судьи может быть обжаловано в апелляционном порядке и не приостанавливает его исполнение.
Статья 256. Порядок проверки законности и обоснованности задержания подозреваемого
1. Проверка законности и обоснованности задержания подозреваемого осуществляется следственным судьей с участием прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания, подозреваемого, защитника, законного представителя по месту задержания подозреваемого в открытом судебном заседании в течение 2 часов с момента поступления материалов в суд. Неявка сторон, за исключением подозреваемого, его защитника, прокурора, своевременно извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения материалов дела. В случае неявки защитника подозреваемый вправе заменить его другим.
2. В начале судебного заседания следственный судья объявляет в отношении какого лица проверяется законность и обоснованность задержания по подозрению в совершении преступления и (или) проступка, разъясняет явившимся в судебное заседание лицам их права и обязанности. Затем прокурор обосновывает решение о задержании лица по подозрению в совершении преступления и (или) проступка, после чего заслушиваются другие лица, явившиеся в судебное заседание.
3. В судебном заседании следственный судья выносит постановление о законности или незаконности, обоснованности или необоснованности задержания лица по подозрению в совершении преступления и (или) проступка.
4. Постановление следственного судьи о законности или незаконности, обоснованности или необоснованности задержания лица по подозрению в совершении преступления может быть обжаловано в апелляционном порядке.
5. В случае признания задержания подозреваемого незаконным и необоснованным следственный судья выносит частное определение, которым обращает внимание прокурора на установленные по делу факты нарушения закона, требующие принятия мер. Не позднее чем в месячный срок по частному определению следственного судьи должны быть приняты меры и о результатах сообщено ему.
6. Постановление следственного судьи о незаконности и необоснованности задержания является основанием для возмещения ущерба в порядке, предусмотренном главой 17 настоящего Кодекса.
Статья 257. Порядок рассмотрения ходатайства о применении меры пресечения, а также продлении срока мер пресечения
1. Меры пресечения применяются следственным судьей по ходатайству прокурора в судебном заседании с участием подозреваемого, обвиняемого, прокурора, защитника по месту досудебного производства либо по месту задержания подозреваемого в течение 2 часов с момента поступления ходатайства в суд. В судебном заседании обязан участвовать законный представитель несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого.
2. Неявка без уважительных причин сторон, своевременно извещенных о времени судебного заседания, за исключением случаев неявки подозреваемого, обвиняемого, не является препятствием для рассмотрения ходатайства. В случае неявки защитника обвиняемый вправе заменить его другим.
3. Вынесение постановления о применении меры пресечения в виде заключения под стражу в отсутствие подозреваемого, обвиняемого допускается только после принятия исчерпывающих мер по обеспечению его явки.
4. В начале судебного заседания следственный судья объявляет, какое ходатайство подлежит рассмотрению, разъясняет явившимся в судебное заседание лицам их права и обязанности. Затем прокурор обосновывает его, после чего заслушиваются другие явившиеся в судебное заседание лица.
5. Рассмотрев ходатайство, следственный судья выносит одно из следующих постановлений:
1) о применении в отношении подозреваемого меры пресечения;
2) об отказе в удовлетворении ходатайства о применении заявленной меры пресечения и применении другой меры пресечения.
6. В случае одновременного решения вопроса о законности и обоснованности задержания и принятия решения о применении меры пресечения указанные вопросы рассматриваются в одном судебном заседании.
7. Копия постановления следственного судьи вручается прокурору, подозреваемому, обвиняемому, защитнику и подлежит немедленному исполнению.
8. Повторное обращение в суд с ходатайством о заключении под стражу одного и того же лица по тому же уголовному делу после вынесения следственным судьей постановления об отказе в применении этой меры пресечения возможно лишь при возникновении новых обстоятельств, обосновывающих необходимость заключения лица под стражу.
9. Постановление о возбуждении ходатайства о продлении срока применения меры пресечения должно быть представлено в суд по месту досудебного производства не позднее 5 суток до истечения срока содержания под стражей, домашнего ареста. Следственный судья, не позднее 3 суток со дня получения ходатайства, принимает в порядке, установленном настоящей статьей для применения меры пресечения, одно из следующих решений:
1) о продлении срока применения меры пресечения;
2) об отказе в удовлетворении ходатайства о продлении срока применения меры пресечения и применении другой меры пресечения.
10. Рассмотрение следственным судьей ходатайства о продлении срока содержания подозреваемого, обвиняемого под стражей в его отсутствие не допускается, за исключением случаев нахождения подозреваемого, обвиняемого на стационарной судебно-психиатрической экспертизе и иных обстоятельств, исключающих возможность его доставления в суд, что должно быть подтверждено соответствующими документами. При этом участие защитника в судебном заседании является обязательным.
11. Постановление следственного судьи о применении меры пресечения, продлении срока применения меры пресечения или об отказе в удовлетворении ходатайства может быть обжаловано в апелляционном порядке в течение 5 суток со дня его вынесения. Обжалование в апелляционном порядке постановления следственного судьи не приостанавливает его исполнение.
12. Решение суда апелляционной инстанции, принятое по результатам рассмотрения жалобы, представления обжалованию не подлежит.
Статья 258. Порядок рассмотрения ходатайства о временном отстранении от должности
1. Временное отстранение от должности применяется следственным судьей по ходатайству следователя в судебном заседании с участием подозреваемого, прокурора, следователя, защитника.
2. Неявка сторон, своевременно извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения ходатайства.
3. По результатам рассмотрения ходатайства о временном отстранении от должности подозреваемого следственный судья выносит постановление об удовлетворении ходатайства либо об отказе.
4. Постановление следственного судьи о временном отстранении подозреваемого от должности направляется по месту его работы руководителю организации, который в 3-дневный срок после получения постановления обязан исполнить и уведомить об этом следственного судью и следователя.
5. Временное отстранение обвиняемого от должности отменяется постановлением следователя, следственного судьи, когда отпадает необходимость в применении этой меры.
6. Постановление следственного судьи о временном отстранении подозреваемого от должности не подлежит обжалованию.
Статья 259. Порядок рассмотрения ходатайства о наложении ареста на имущество
1. При решении вопроса о поддержании ходатайства о наложении ареста на имущество следственный судья обязан ознакомиться со всеми материалами, содержащими основания для наложения ареста на имущество.
2. Постановление лица, осуществляющего досудебное производство, о возбуждении ходатайства о наложении ареста на имущество подлежит рассмотрению следственным судьей в судебном заседании с участием прокурора по месту проведения досудебного производства в течение 24 часов с момента поступления материалов в суд. В судебном заседании вправе участвовать подозреваемый, защитник и специалист, определяющий стоимость имущества. Неявка участников процесса в случае своевременного их извещения судом о месте и времени судебного заседания не препятствует проведению судебного заседания. В ходе судебного заседания ведется протокол.
3. Рассмотрев ходатайство о наложении ареста на имущество, следственный судья выносит постановление об удовлетворении либо отказе в наложении ареста на имущество. При решении вопроса о наложении ареста на имущество для обеспечения возможной конфискации имущества следственный судья должен указать на фактические обстоятельства, свидетельствующие о том, что имущество принадлежит подозреваемому и использовалось им при совершении преступления либо получено в результате его совершения.
4. В постановлении о наложении ареста на имущество должны быть указаны имущество, подлежащее аресту, а также стоимость имущества, на которое достаточно наложить арест в обеспечение возмещения материального ущерба и (или) морального вреда, сведения о месте хранения имущества до принятия окончательного решения по делу.
5. Постановление следственного судьи об отказе в удовлетворении ходатайства о наложении ареста на имущество может быть обжаловано прокурором либо подозреваемым, защитником, потерпевшим, его представителем в апелляционном порядке в течение 5 суток.
6. Постановление следственного судьи о наложении ареста на имущество направляется лицу, осуществляющему досудебное производство, подозреваемому, а также прокурору, потерпевшему, лицу, ответственному за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда.
7. Имущество, на которое наложен арест, может быть изъято либо передано по усмотрению следственного судьи на хранение представителю местной администрации, жилищно- эксплуатационной организации, владельцу этого имущества либо иному лицу, которые должны быть предупреждены об ответственности за сохранность имущества, о чем отбирается подписка.
Статья 260. Порядок рассмотрения ходатайства о проведении следственных либо специальных следственных действий
1. Ходатайство о проведении следственных либо специальных следственных действий подлежит рассмотрению следственным судьей с участием прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания в судебном заседании по месту проведения следственных или специальных следственных действий или месту нахождения органа, ходатайствующего об их проведении не позднее 24 часов с момента поступления ходатайства.
2. По результатам рассмотрения ходатайства следственный судья выносит постановление о разрешении проведения следственных или специальных следственных действий или об отказе в их проведении с указанием мотивов отказа.
3. Следственный судья принимает решение о проведении специального следственного действия при наличии достаточных данных полагать, что:
1) совершены преступления, указанные в части 3 статьи 212 настоящего Кодекса, а также наличие оснований, указанных в частях 4-6 статьи 212 настоящего Кодекса;
2) в результате проведения специальных следственных действий могут быть получены доказательства, которые самостоятельно либо в совокупности с другими имеющимися доказательствами (сведениями) могут иметь существенное значение для выяснения обстоятельств уголовного дела или установления лиц, совершивших расследуемое преступление.
4. Постановление следственного судьи о проведении специального следственного действия должно отвечать общим требованиям по его составлению, предусмотренным настоящим Кодексом, а также содержать сведения:
1) о следователе, ходатайствовавшем о проведении специальных следственных действий;
2) краткое изложение обстоятельств преступления, в связи с досудебным производством которого принимается решение;
3) о лице (лицах), месте или предмете, относительно которых необходимо провести специальное следственное действие;
4) вид (виды) специальных следственных действий, которые необходимо провести;
5) срок действия постановления.
5. В случае необходимости истребования дополнительных материалов допускается рассмотрение ходатайства свыше установленного срока, но не более 72 часов.
6. Принятие следственным судьей постановления об отказе в проведении специальных следственных действий не препятствует повторному обращению с новым ходатайством о предоставлении такого разрешения.
7. Срок действия вынесенного следственным судьей постановления о проведении специальных следственных действий исчисляется в сутках со дня его вынесения и не может превышать 2 месяцев. При необходимости продления срока действия постановления следственный судья выносит постановление на основании вновь представленных материалов.
8. Постановление следственного судьи об отказе в проведении специальных следственных действий не подлежит обжалованию.
Статья 261. Порядок проверки законности и обоснованности проведенных следственных либо специальных следственных действий
1. В случае производства следственных или специальных следственных действий без получения постановления следственного судьи следователь в течение 24 часов с момента проведенного следственного действия либо начала проведения специальных следственных действий уведомляет следственного судью об их проведении. К уведомлению прилагаются ходатайства о признании законным и обоснованным проведенного следственного действия либо начатого специального следственного действия.
2. В случае если следственный судья признает проведенное следственное действие или начатое специальное следственное действие незаконным, все доказательства, полученные в ходе таких действий, признаются недопустимыми в соответствии со статьей 82 настоящего Кодекса. В этом случае следственный судья выносит частное определение, которым обращает внимание прокурора на установленные по делу факты нарушения закона, требующие принятия мер. Не позднее чем в месячный срок по частному определению следственного судьи должны быть приняты меры и о результатах сообщено ему.
3. Постановление следственного судьи о законности или незаконности проведения следственных или специальных следственных действий не подлежит обжалованию.
Статья 262. Порядок рассмотрения жалоб на действия, решения должностных лиц досудебного производства
1. Жалобы на действия, решения должностных лиц досудебного производства, за исключением уведомления следователя о подозрении, утверждения прокурором обвинительного акта, подлежат рассмотрению следственным судьей с участием прокурора, должностного лица, чьи действия обжалуются, заявителя. В начале судебного заседания следственный судья объявляет, какая жалоба подлежит рассмотрению, разъясняет права и обязанности заявителю. Заявитель, если он участвует в судебном заседании, обосновывает жалобу, после чего заслушиваются другие явившиеся в судебное заседание лица. Неявка надлежаще уведомленного заявителя и должностного лица не является препятствием для рассмотрения жалобы.
2. По результатам рассмотрения жалобы следственный судья выносит одно из следующих постановлений:
1) о признании действий (бездействия) или решения соответствующего должностного лица незаконным или необоснованным и о его обязанности устранить допущенное нарушение;
2) об оставлении жалобы без удовлетворения.
3. Жалоба не может быть рассмотрена, производство по ней прекращается в случаях, если жалоба подана лицом, который не имеет права подавать жалобу; жалоба не подлежит рассмотрению в этом суде; жалоба представлена по истечении срока на обжалование, предусмотренного настоящим Кодексом, и лицо, которое ее подало, не ставит вопрос о возобновлении этого срока или следственный судья по заявлению лица не найдет оснований для его восстановления; жалоба ранее была рассмотрена по аналогичным основаниям или доводам.
4. Копия постановления следственного судьи вручается заявителю, прокурору, а также должностному лицу, чьи действия были обжалованы.
5. Подача жалобы не приостанавливает производство обжалуемого действия и исполнение обжалуемого решения, если это не найдет нужным сделать следователь, прокурор или следственный судья.
6. Постановление следственного судьи по жалобе может быть обжаловано в апелляционном порядке.
РАЗДЕЛ IX. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ
Глава 37. Подсудность уголовных дел и дел о проступках Статья 263. Подсудность уголовных дел и дел о проступках
1. Районному (городскому) суду подсудны уголовные дела обо всех преступлениях и все дела о проступках, кроме дел, указанных в части 2 настоящей статьи.
2. Межрайонные суды рассматривают в качестве суда первой инстанции дела с участием присяжных заседателей о преступлениях, предусмотренных частью 2 статьи 130, статьями 380, 381, 383, 384, 386, частью 3 статьи 389 Уголовного кодекса.
3. При обвинении одного лица или группы лиц в совершении нескольких преступлений, если дело хотя бы об одном из преступлений подсудно межрайонному суду, а о других - иному суду, дело обо всех преступлениях рассматривается межрайонным судом.
4. При отказе обвиняемого от рассмотрения дела с участием присяжных заседателей уголовное дело передается на рассмотрение районного (городского) суда.
Статья 264. Территориальная подсудность уголовных дел и дел о проступках
1. Уголовное дело и дело о проступке подлежат рассмотрению в суде по месту совершения преступления или проступка, за исключением случаев, предусмотренных статьей 266 настоящего Кодекса.
2. Если преступление или проступок были начаты в месте деятельности одного суда, а окончены в месте деятельности другого суда, дело подсудно суду по месту окончания досудебного производства.
3. Если место совершения преступления или проступка определить невозможно или если преступления, проступки совершены в разных местах, дело рассматривается судом по месту окончания досудебного производства.
Статья 265. Передача уголовного дела и дела о проступке по подсудности
1. Судья, разрешая вопрос о назначении судебного заседания и установив, что поступившее дело неподсудно данному суду, направляет его своим постановлением по подсудности.
2. Суд, установив, что находящееся в его производстве дело подсудно другому суду, вправе с согласия обвиняемого оставить данное дело в своем производстве в случае, если он уже приступил к его рассмотрению в судебном заседании.
3. В случае поступления ходатайства обвиняемого о рассмотрении уголовного дела с участием присяжных заседателей до назначения судебного заседания судья направляет уголовное дело в соответствующий суд по подсудности.
Статья 266. Изменение территориальной подсудности уголовного дела или дела о проступке
1. Территориальная подсудность дела может быть изменена:
1) по ходатайству стороны - в случае удовлетворения в соответствии со статьей 69 настоящего Кодекса заявленного ею отвода всему составу соответствующего суда;
2) по ходатайству стороны либо по инициативе председателя суда, в который поступило уголовное дело и (или) дело о проступке, в случаях:
а) если все судьи данного суда ранее принимали участие в производстве по рассматриваемому уголовному делу и (или) делу о проступке, что является основанием для их отвода в соответствии со статьей 67 настоящего Кодекса;
б) если не все участники судопроизводства по данному делу проживают на территории, на которую распространяется юрисдикция данного суда, и все обвиняемые согласны на изменение территориальной подсудности данного дела.
2. Изменение территориальной подсудности дела допускается лишь до начала судебного разбирательства.
3. Вопрос об изменении территориальной подсудности дела по основаниям, указанным в части 1 настоящей статьи, разрешается председателем вышестоящего суда, а в его отсутствие - его заместителем, о чем выносится постановление.
4. Вышестоящий суд, отменяя решение нижестоящего суда, направляет дело на новое рассмотрение в другой суд при наличии обстоятельств, указанных в статьях 65-67 настоящего Кодекса.
Статья 267. Недопустимость споров о подсудности
Споры о подсудности между судами не допускаются. Дело, направленное из одного суда в другой в порядке, установленном статьями 265, 266 настоящего Кодекса, подлежит принятию к производству тем судом, куда оно направлено.
Глава 38. Предание суду
Статья 268. Полномочия судьи по поступившему в суд делу
1. До начала судебного разбирательства судья по поступившему делу принимает одно из следующих решений:
1) о возвращении дела прокурору;
2) о направлении дела по подсудности;
3) о назначении предварительного слушания;
4) о назначении судебного заседания.
2. Решение по делу судья принимает в форме постановления, в котором должны быть указаны:
1) дата и место вынесения постановления;
2) наименование суда, фамилия, имя и отчество судьи, вынесшего постановление;
3) основания и сущность принятых решений.
3. Решение должно быть принято не позднее 5 суток с момента поступления уголовного дела в суд, а по делам о проступках - не позднее 3 суток.
Статья 269. Возвращение дела прокурору
1. Судья возвращает дело прокурору в целях устранения препятствий для назначения судебного заседания в случаях, если:
1) обвинительный акт составлен с нарушением требований настоящего Кодекса;
2) личность обвиняемого не установлена;
3) копия обвинительного акта не была вручена обвиняемому.
2. При возвращении дела прокурору судья выносит постановление, копия которого направляется сторонам.
Статья 270. Основания проведения предварительного слушания
1. Предварительное слушание проводится:
1) по особо тяжким преступлениям;
2) при наличии ходатайства стороны об исключении недопустимых доказательств;
3) при наличии оснований для приостановления или прекращения дела;
4) при наличии ходатайства стороны о проведении судебного разбирательства в порядке, предусмотренном частью 2 статьи 286 настоящего Кодекса;
5) для решения вопроса о рассмотрении уголовного дела судом с участием присяжных заседателей;
6) для решения вопроса о заявленных ходатайствах об изменении меры пресечения, отводах судьи, о приостановлении или прекращении дела.
2. Ходатайство о проведении предварительного слушания может быть заявлено стороной в течение 3 суток со дня поступления дела в суд.
3. Уведомление о вызове сторон в судебное заседание должно быть направлено не менее чем за 3 суток до дня проведения предварительного слушания.
4. Предварительное слушание должно быть проведено не позднее 10 суток с момента поступления дела в суд.
Статья 271. Назначение судебного заседания
1. При решении вопроса о возможности назначения судебного заседания судья должен выяснить в отношении каждого из обвиняемых следующее:
1) подсудно ли дело данному суду;
2) вручена ли своевременно копия обвинительного акта;
3) подлежит ли изменению или отмене примененная обвиняемому мера пресечения;
4) приняты ли меры, обеспечивающие возмещение ущерба, причиненного преступлением или проступком, и возможную конфискацию имущества;
5) имеются ли основания для проведения предварительного слушания.
2. При отсутствии оснований, предусмотренных пунктами 1, 2, 3 части 1 статьи 268 настоящего Кодекса, суд выносит постановление о назначении судебного заседания.
3. В постановлении помимо вопросов, предусмотренных частью 1 настоящей статьи, разрешаются следующие вопросы:
1) о месте, дате и времени судебного разбирательства;
2) о назначении защитника в случаях обязательного участия адвоката по делу;
3) о вызове в судебное заседание лиц по спискам, представленным сторонами;
4) о рассмотрении дела в закрытом судебном заседании в случаях, предусмотренных статьей 281 настоящего Кодекса.
4. В случаях, предусмотренных статьей 83 Уголовного кодекса, судья поручает органу пробации подготовку пробационного доклада.
5. В постановлении также должны содержаться решения о назначении судебного заседания с указанием фамилии, имени и отчества каждого обвиняемого и квалификации вменяемого ему в вину преступления или проступка.
6. Стороны должны быть извещены о месте, дате и времени судебного заседания не менее чем за 5 суток до его начала.
Статья 272. Обеспечение сторонам возможности ознакомления с материалами дела
После назначения судебного заседания судья предоставляет сторонам возможность ознакомиться со всеми материалами дела, снять с них копии или выписать необходимые сведения.
Статья 273. Вызовы в судебное заседание
1. Судья дает распоряжение о вызове в судебное заседание лиц, являющихся участниками судебного процесса, по спискам, представленным сторонами, а также принимает иные меры по подготовке судебного заседания.
2. Явка лиц обеспечивается сторонами обвинения и защиты. В случае неявки данных лиц без уважительной причины привод осуществляется судебными приставами.
Статья 274. Срок судебного разбирательства
1. Судья должен начать рассмотрение дела не позднее 14 суток со дня вынесения постановления о назначении дела к судебному разбирательству, а по уголовным делам, рассматриваемым судом с участием присяжных заседателей, - не позднее 30 суток.
2. Уголовное дело о менее тяжких преступлениях подлежит разрешению по существу судьей в срок не позднее одного месяца, дело о тяжком или особо тяжком преступлении - в 2-месячный срок, а по уголовным делам, рассматриваемым судом с участием присяжных заседателей, - в 3- месячный срок со дня начала рассмотрения дела в суде.
Дело о проступке подлежит рассмотрению по существу судьей в срок не позднее 15 дней со дня начала рассмотрения дела в суде.
3. В случае невозможности закончить судебное разбирательство в установленный срок он должен быть продлен в порядке, предусмотренном частями 3, 4, 5 статьи 293 настоящего Кодекса.
4. В срок судебного разбирательства не включается время, предоставленное сторонам на ознакомление с материалами дела по ходатайствам, заявленным в ходе судебного разбирательства в случае замены и (или) вступления в дело нового государственного обвинителя или защитника, а также время, на которое судебное разбирательство было приостановлено на основании частей 3, 5, 6 статьи 291 настоящего Кодекса.
Глава 39. Предварительное слушание
Статья 275. Порядок проведения предварительного слушания
1. Предварительное слушание проводится судьей в закрытом судебном заседании с участием сторон.
2. Судья объявляет состав суда и разъясняет права участников слушания, в том числе право на отвод.
3. Судья разъясняет обвиняемому его право на рассмотрение дела с участием присяжных заседателей. Если обвиняемый изъявляет желание о рассмотрении дела с участием присяжных заседателей, то предварительное слушание проводится в порядке, предусмотренном статьей 358 настоящего Кодекса.
4. Предварительное слушание может быть проведено в отсутствие обвиняемого по его ходатайству либо при наличии оснований для проведения судебного разбирательства в порядке, предусмотренном частью 2 статьи 286 настоящего Кодекса, по ходатайству одной из сторон.
5. Неявка других своевременно извещенных участников производства по делу не препятствует проведению предварительного слушания.
6. Ходатайство стороны защиты об истребовании дополнительных доказательств или предметов подлежит удовлетворению, если данные доказательства и предметы имеют значение для дела.
7. Вопрос о доказанности виновности обвиняемого на предварительном слушании не обсуждается, доказательства не исследуются.
8. Судья информирует явившихся участников процесса о цели проведения предварительного слушания, выслушивает выступление каждого участника заседания и удаляется в отдельное помещение для принятия решения.
9. В ходе предварительного слушания ведется протокол.
Статья 276. Рассмотрение ходатайств об исключении доказательств на предварительном слушании
1. Стороны вправе заявить ходатайство об исключении из перечня доказательств, предъявляемых в судебном разбирательстве, любого доказательства. В случае заявления ходатайства его копия передается другой стороне в день представления ходатайства в суд.
2. Ходатайство об исключении доказательства должно содержать:
1) доказательство, об исключении которого ходатайствует сторона;
2) основания для исключения доказательства, предусмотренные настоящим Кодексом;
3) обстоятельства, обосновывающие ходатайство.
3. В предварительном слушании судья вправе допросить свидетеля и приобщить к делу документ, указанный в ходатайстве.
4. При рассмотрении ходатайства об исключении доказательства, заявленного стороной защиты на том основании, что доказательство было получено с нарушением требований настоящего Кодекса, бремя доказывания опровержения доводов, представленных стороной защиты, лежит на прокуроре. В остальных случаях бремя доказывания лежит на стороне, заявившей ходатайство.
5. Судья, оценив доводы сторон, выносит мотивированное решение об удовлетворении либо об отказе в удовлетворении ходатайства об исключении доказательства.
6. Если суд принял решение об исключении доказательства, то данное доказательство теряет юридическую силу и не может быть положено в основу приговора или иного судебного решения, а также исследоваться и использоваться в ходе судебного разбирательства. В постановлении указывается, какое доказательство исключается и какие материалы уголовного дела, обосновывающие исключение данного доказательства, не могут исследоваться и оглашаться в судебном заседании и использоваться в процессе доказывания.
7. Если уголовное дело рассматривается судом с участием присяжных заседателей, то стороны либо иные участники судебного заседания не вправе сообщать присяжным заседателям о существовании доказательства, исключенного по решению суда.
Статья 277. Приостановление производства по делу на предварительном слушании
1. Судья приостанавливает производство по делу на предварительном слушании в случаях:
1) заболевания обвиняемого, удостоверенного медицинским заключением, препятствующего его участию в суде по ходатайству стороны защиты;
2) запроса суда в Конституционную палату Верховного суда о проверке конституционности закона, примененного или подлежащего применению по данному уголовному делу.
2. О приостановлении производства по делу судья выносит постановление.
Статья 278. Прекращение производства по делу на предварительном слушании
1. Судья выносит постановление о прекращении производства по делу на предварительном слушании на основании пунктов 7, 10-13 части 1 статьи 26 настоящего Кодекса.
Приняв решение о прекращении производства по делу, судья отменяет меру пресечения и меры по обеспечению возмещения материального ущерба и (или) морального вреда и конфискации имущества и разрешает вопрос о вещественных доказательствах. Копия постановления судьи о прекращении производства по делу направляется прокурору, а также вручается лицу, привлекавшемуся к уголовной ответственности, и потерпевшему.
2. Вопрос о прекращении производства по делу на предварительном слушании разрешается судьей в судебном заседании с участием прокурора, потерпевшего, обвиняемого, его законного представителя, защитника. Неявка кого-либо из участвующих в деле лиц не препятствует проведению судебного заседания.
Статья 279. Виды решений, принимаемых судьей на предварительном слушании
1. По результатам предварительного слушания судья принимает одно из следующих решений:
1) о приостановлении производства по делу;
2) о прекращении производства по делу;
3) о назначении судебного заседания.
Решение судьи выносится в виде мотивированного постановления.
2. По заявленным ходатайствам об исключении доказательств, об изменении меры пресечения, отводах судья выносит мотивированное постановление.
3. Постановление судьи о направлении дела по подсудности, приостановлении производства по делу или его прекращении (полностью или в части), об удовлетворении либо отказе в удовлетворении ходатайства об исключении доказательств может быть обжаловано в апелляционном порядке в течение 3 суток.
4. Иные решения, принятые по результатам предварительного слушания, обжалованию не подлежат.
Глава 40. Общие условия судебного разбирательства Статья 280. Непосредственность и устность судебного разбирательства
1. В судебном разбирательстве дела все доказательства подлежат непосредственному исследованию. Суд заслушивает показания обвиняемого, потерпевшего, свидетелей, заключение эксперта, осматривает вещественные доказательства, оглашает протоколы и иные документы, проводит другие судебные действия по исследованию доказательств.
2. Приговор суда может быть основан лишь на тех доказательствах, которые были исследованы в судебном заседании либо получены в результате депонирования доказательств.
3. Обвиняемый, свидетель и потерпевший могут быть допрошены судом путем использования систем видеоконференц-связи.
Статья 281. Гласность судебного разбирательства и порядок доступа в зал судебных заседаний при закрытом судебном разбирательстве
1. Суд должен обеспечить открытое судебное разбирательство дела, за исключением случаев, когда это может привести к разглашению сведений, составляющих государственную и иную, охраняемую законом тайну, а также в иных случаях, когда это предусмотрено частью 2 настоящей статьи.
2. Закрытое судебное разбирательство допускается по мотивированному постановлению судьи, определению суда:
1) по делам о преступлениях против половой неприкосновенности и половой свободы личности и других преступлениях в целях неразглашения сведений об интимных сторонах жизни участвующих в деле лиц либо сведений, унижающих их честь и достоинство;
2) в случае рассмотрения уголовных дел о преступлениях, совершенных лицами, не достигшими возраста 16 лет;
3) в случаях, когда этого требуют интересы обеспечения безопасности участников процесса, их близких родственников, супруга (супруги).
3. Разбирательство дела в закрытом судебном заседании осуществляется с соблюдением всех правил судопроизводства. Постановление судьи, определение суда о разбирательстве дела в закрытом заседании могут быть вынесены в отношении всего разбирательства либо соответствующей его части.
4. В целях охраны тайны переписки и сообщений личная переписка, телефонные переговоры, почтовые, телеграфные, электронные и иные сообщения граждан, содержащие сведения личного характера, могут быть оглашены в открытом судебном заседании только с согласия лиц, между которыми эта переписка и сообщения происходили. В противном случае такая переписка и сообщения оглашаются и исследуются в закрытом судебном заседании. Указанные правила применяются и при исследовании фотографий, аудио- и (или) видеозаписей, носящих личный характер.
5. Присутствующие в открытом судебном заседании вправе вести аудиозапись и письменную запись. Проведение фотографирования, видеозаписи допускается с разрешения председательствующего в судебном заседании.
6. Лицо в возрасте до 16 лет, если оно не является участником уголовного судопроизводства, допускается в зал судебного заседания с разрешения председательствующего.
7. При разбирательстве дела в закрытом судебном заседании в зал судебного заседания допускаются только стороны, а в необходимых случаях - переводчик.
8. После вынесения и оглашения постановления судьи, определения суда о проведении разбирательства дела в закрытом судебном заседании лица, присутствующие в зале судебного заседания и не являющиеся участниками процесса, удаляются из зала, о чем указывается в протоколе судебного заседания.
9. Если судом принято решение о проведении части разбирательства дела в закрытом судебном заседании, то лица, не являющиеся участниками процесса, не допускаются только на эту часть судебного разбирательства.
10. Приговор суда во всех случаях провозглашается публично.
11. В случае рассмотрения уголовного дела в закрытом судебном заседании на основании постановления судьи, определения суда могут оглашаться только вводная и резолютивная части приговора.
Статья 282. Председательствующий в судебном заседании
1. Председательствующий судья руководит судебным заседанием, принимает все предусмотренные настоящим Кодексом меры для обеспечения равноправия и состязательности сторон.
2. Председательствующий судья обеспечивает соблюдение распорядка судебного заседания, разъясняет всем участникам судебного разбирательства их права и обязанности, порядок их осуществления.
3. Распоряжения председательствующего судьи по организации процесса, поддержанию должного порядка в судебном заседании подлежат обязательному исполнению всеми участниками процесса и присутствующими в зале судебного заседания.
4. В случае возражения кем-либо из лиц, участвующих в судебном разбирательстве, против действий председательствующего судьи эти возражения заносятся в протокол судебного заседания.
Статья 283. Равенство прав сторон в судебном разбирательстве
Обвинитель, защитник, а также потерпевший, лицо, ответственное за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда, пользуются равными правами на заявление отводов и ходатайств, представление доказательств, участие в их исследовании, выступление в судебных прениях, а также на участие в рассмотрении всех вопросов, возникающих при судебном разбирательстве дела.
Статья 284. Секретарь судебного заседания
1. Секретарь судебного заседания ведет протокол судебного заседания. Он обязан полно и правильно отражать в протоколе действия и решения суда, а равно действия участников процесса, имевшие место в ходе судебного заседания.
2. Секретарь судебного заседания проверяет явку лиц, которые должны участвовать в судебном заседании, по поручению председательствующего судьи осуществляет другие действия, предусмотренные настоящим Кодексом.
Статья 285. Участие обвинителя в судебном разбирательстве
1. Прокурор поддерживает перед судом государственное обвинение по всем уголовным делам и (или) делам о проступках, представляет доказательства о виновности обвиняемого, участвует в их исследовании, излагает свои выводы по поводу применения уголовного закона и назначения наказания.
2. Участие в судебном разбирательстве прокурора обязательно.
3. Государственное обвинение могут поддерживать несколько прокуроров. Если в ходе судебного разбирательства обнаружится невозможность дальнейшего участия прокурора, то он может быть заменен. Замена прокурора не влечет повторения действий, которые к тому времени были совершены в ходе судебного разбирательства.
4. Прокурор может изменить обвинение на более мягкое либо полностью или частично отказаться от обвинения. Полный или частичный отказ государственного обвинителя от обвинения в ходе судебного разбирательства влечет прекращение уголовного дела полностью или в соответствующей его части, за исключением случаев, когда частный обвинитель самостоятельно поддерживает обвинение.
5. Если в ходе судебного разбирательства будут установлены обстоятельства, указывающие на совершение преступления лицами, не привлеченными к уголовной ответственности, прокурор принимает меры к началу досудебного производства в отношении этих лиц в соответствии с настоящим Кодексом.
Статья 286. Участие обвиняемого в судебном разбирательстве
1. Разбирательство дела в суде первой инстанции проводится с участием обвиняемого, явка которого обязательна.
2. Разбирательство дела в отсутствие обвиняемого допускается в случаях, если:
1) обвиняемый находится вне пределов Кыргызской Республики и уклоняется от явки в суд;
2) обвиняемый после окончания судебного исследования доказательств не явится в судебное заседание и не уведомит о причине неявки.
3. При неявке обвиняемого производство по делу должно быть отложено. В этом случае судья или суд обязывает судебного пристава обеспечить явку обвиняемого. Судья или суд также вправе подвергнуть обвиняемого, не явившегося без уважительных причин, приводу.
4. Участие защитника в судебном разбирательстве, проводимом в соответствии с частью 2 настоящей статьи, обязательно.
5. Оглашение в суде показаний обвиняемого, данных при досудебном производстве, а также воспроизведение приложенных к протоколу допроса звукозаписи его показаний, видеозаписи могут иметь место по ходатайству сторон в случае рассмотрения дела в отсутствие обвиняемого.
6. В случае устранения обстоятельств, указанных в части 2 настоящей статьи, приговор или определение суда, вынесенные заочно, по ходатайству осужденного или его защитника отменяются в апелляционном порядке. Судебное разбирательство в таком случае проводится в обычном порядке.
Статья 287. Участие защитника в судебном разбирательстве
1. Защитник представляет доказательства и участвует в исследовании доказательств, излагает суду свое мнение по существу обвинения и его доказанности, об обстоятельствах, смягчающих ответственность обвиняемого или оправдывающих его, о мере наказания, а также по другим вопросам, возникающим в судебном разбирательстве.
2. При неявке защитника и невозможности его замены разбирательство дела откладывается. Замена защитника производится по правилам, предусмотренным статьей 51 настоящего Кодекса.
3. Вновь вступившему в дело защитнику предоставляется время, необходимое для подготовки к участию в судебном разбирательстве. Замена защитника не влечет повторения всех действий, которые к тому времени были совершены в ходе судебного разбирательства. По ходатайству защитника суд может повторить допросы свидетелей, потерпевших, экспертов либо иные судебные действия.
Статья 288. Участие потерпевшего в судебном разбирательстве
1. Судебное разбирательство дела происходит при участии потерпевшего, его представителя.
2. При неявке потерпевшего суд решает вопрос о разбирательстве дела или отложении его в зависимости от того, возможны ли в отсутствие потерпевшего полное выяснение всех обстоятельств дела и защита его прав и законных интересов. Если в судебное заседание явился представитель потерпевшего, суд решает этот вопрос с учетом мнения представителя.
3. По ходатайству потерпевшего суд может освободить его от присутствия в судебном заседании, обязав явиться в определенное время для дачи показаний.
Статья 289. Участие эксперта, специалиста в судебном разбирательстве
Эксперт, специалист участвуют в судебном разбирательстве дела в порядке, предусмотренном соответственно статьями 59, 60 настоящего Кодекса.
Статья 290. Пределы судебного разбирательства
1. Разбирательство дела в суде производится только в отношении обвиняемого и лишь по тому обвинению, которое ему вменено.
2. Изменение обвинения в суде допускается, если при этом не ухудшается положение обвиняемого и не нарушается его право на защиту.
3. В случае установления в ходе судебного разбирательства подозрения в совершении обвиняемым более тяжкого преступления судья по ходатайству прокурора передает дело для составления нового обвинительного акта по новому обвинению или изменении квалификации обвинения. После выполнения прокурором указанных действий судебное разбирательство продолжается.
Статья 291. Отложение судебного разбирательства и приостановление уголовного дела
1. При невозможности разбирательства дела вследствие неявки в судебное заседание кого- либо из вызванных лиц или в связи с необходимостью истребования по ходатайству сторон новых доказательств судья своим постановлением, суд своим определением откладывают разбирательство дела. Одновременно обязывают стороны представить требуемые доказательства, а судебных приставов - принять меры к обеспечению явки неявившихся лиц.
2. В случае неявки обвиняемого после применения принудительного привода суд приостанавливает производство по уголовному делу, применяет, изменяет меру пресечения на заключение под стражу и направляет постановление прокурору для обеспечения явки обвиняемого.
3. В случае заболевания обвиняемого, исключающего возможность его явки в судебное заседание, суд приостанавливает производство в отношении этого обвиняемого до его выздоровления и продолжает разбирательство дела в отношении остальных обвиняемых. Если раздельное разбирательство невозможно, дело подлежит приостановлению в целом.
4. В случае когда по делу привлечено несколько обвиняемых и один из них скрылся, суд выделяет материалы в отношении этого обвиняемого в отдельное производство и продолжает разбирательство в отношении остальных обвиняемых.
5. При обращении с запросом в Конституционную палату Верховного суда по вопросу о конституционности закона, подлежащего применению, суд приостанавливает производство по делу до принятия решения Конституционной палатой Верховного суда.
6. При назначении экспертизы суд приостанавливает производство по делу до поступления заключения экспертизы в суд.
7. После возобновления судебного разбирательства суд продолжает слушание с того момента, с которого оно было отложено.
8. При наличии оснований, указанных в части 2 статьи 286 настоящего Кодекса, по ходатайству сторон судебное разбирательство проводится в отсутствие обвиняемого. О проведении судебного разбирательства в отсутствие обвиняемого суд выносит постановление или определение.
Статья 292. Прекращение дела в судебном заседании
Дело подлежит прекращению в судебном заседании, если во время судебного разбирательства будут установлены обстоятельства, указанные в пунктах 3-13 части первой статьи 26 настоящего Кодекса.
Статья 293. Сроки применения мер пресечения и порядок их продления
1. С момента принятия дела к производству до обращения приговора, определения, постановления к исполнению судья, суд вправе в отношении обвиняемого применить, изменить или отменить меру пресечения.
2. Мера пресечения применяется на срок судебного разбирательства, предусмотренный статьей 274 настоящего Кодекса.
3. В случае невозможности закончить судебное разбирательство в срок и при отсутствии оснований для изменения или отмены меры пресечения срок применения меры пресечения может быть продлен каждый раз на срок до 2 месяцев.
4. Продление срока применения меры пресечения рассматривается в судебном заседании с участием сторон до его истечения. Неявка кого-либо из сторон не препятствует рассмотрению вопроса о продлении срока применения меры пресечения.
5. В исключительных случаях продление срока применения меры пресечения свыше одного года производится по мотивированному постановлению судьи, в производстве которого находится дело. Указанное постановление в 5-дневный срок направляется в Верховный суд для сведения.
6. В случае повторного заключения под стражу, домашнего ареста обвиняемого по одному и тому же делу, а также по соединенному с этим или выделенному из него уголовному делу срок содержания под стражей, домашнего ареста исчисляется с учетом времени, проведенного под стражей, домашним арестом ранее.
7. Срок применения меры пресечения не продлевается, если судебное разбирательство было приостановлено на основании частей 5, 6 статьи 291 настоящего Кодекса.
Статья 294. Порядок вынесения постановлений и определений в судебном заседании
1. По вопросам, разрешаемым судом во время судебного разбирательства, судья выносит постановления, суд выносит определения, которые подлежат оглашению в судебном заседании.
2. Определение или постановление о прекращении уголовного дела, применении, изменении или отмене меры пресечения в отношении обвиняемого, судебном разбирательстве в случае, предусмотренном частью 2 статьи 286 настоящего Кодекса, отводах, назначении судебной экспертизы выносится в отдельном помещении и излагается в виде отдельных процессуальных документов, подписываемых судьей или судьями, если дело рассматривается судом коллегиально.
3. Все иные постановления судьи, определения суда выносятся по усмотрению суда в зале судебного заседания с занесением в протокол судебного заседания.
Статья 295. Распорядок судебного заседания
1. Обеспечение нормальной работы суда и безопасности участников процесса в судебном заседании возлагается на судебных приставов. Требования судебного пристава обязательны для лиц, присутствующих в зале судебного заседания.
2. При входе и удалении судей все присутствующие в зале судебного заседания встают.
3. Все участники судебного разбирательства обращаются к суду, дают показания и делают заявления стоя. Отступление от этого правила может быть допущено с разрешения председательствующего судьи.
4. Участники судебного разбирательства, а также иные лица, присутствующие в зале судебного заседания, обращаются к суду со словами "Уважаемый суд".
5. Все участники судебного разбирательства, а равно все присутствующие в зале судебного заседания должны подчиняться распоряжениям председательствующего судьи о соблюдении порядка в судебном заседании. Лица, находящиеся в состоянии алкогольного опьянения либо в состоянии, вызванном употреблением наркотических или токсических средств, в зал судебного заседания не допускаются.
Статья 296. Судебный пристав
Судебный пристав обеспечивает порядок в судебном заседании, выполняет распоряжения председательствующего и осуществляет другие полномочия, возложенные на него законом. Требования судебного пристава обязательны для лиц, присутствующих в зале судебного заседания.
Статья 297. Меры воздействия за нарушение порядка в судебном заседании
1. При нарушении порядка в судебном заседании участником процесса, его неподчинении распоряжениям председательствующего он предупреждается, что повторное нарушение им порядка повлечет удаление его из зала судебного заседания или наложение денежного взыскания, предусмотренного Кодексом о нарушениях. Удаление может быть произведено в отношении любого участника процесса, кроме обвинителя и защитника. Денежное взыскание не может быть наложено на обвинителя, защитника и обвиняемого.
2. При неподчинении обвинителя или защитника распоряжениям председательствующего слушание дела по постановлению судьи, определению суда может быть отложено, если не представляется возможным без ущерба для дела заменить данное лицо другим. Одновременно суд сообщает об этом вышестоящему прокурору или в адвокатуру соответственно.
3. Если из зала судебного заседания был удален обвиняемый, приговор провозглашается в его присутствии или объявляется ему немедленно после провозглашения.
4. Об удалении из зала судебного заседания участника процесса заносится в протокол. О нарушении, влекущем наложение денежного взыскания, судебный пристав составляет протокол.
5. Лица, присутствующие в зале судебного заседания, но не являющиеся участниками процесса, в случае нарушения ими порядка по распоряжению председательствующего судьи удаляются из зала судебного заседания. Кроме того на них может быть наложено денежное взыскание в соответствии с Кодексом о нарушениях.
Статья 298. Протокол судебного заседания
1. Во время судебного заседания секретарем судебного заседания ведется протокол.
2. Протокол изготавливается компьютерным, электронным (включая аудио-, видеофиксацию), машинописным либо рукописным способом.
3. В протоколе судебного заседания обязательно указываются:
1) место и дата заседания, время его начала и окончания;
2) наименование суда; фамилия, имя, отчество председательствующего судьи, секретаря, переводчика, обвинителя, защитника, обвиняемого, а также потерпевшего и его представителя, других вызванных судом лиц;
3) рассматриваемое дело;
4) данные о личности обвиняемого и мера пресечения;
5) действия суда в том порядке, в каком они имели место;
6) заявления, возражения и ходатайства участвующих в деле лиц;
7) постановления судьи, вынесенные без удаления в отдельное помещение;
8) указания на вынесение постановлений в отдельном помещении;
9) разъяснение участвующим в деле лицам их прав и обязанностей, подробное содержание их показаний, вопросы, заданные им, и ответы на них;
10) результаты проведенных в судебном заседании осмотров и других действий по исследованию доказательств;
11) указания на факты, которые участвующие в деле лица просили удостоверить в протоколе;
12) основное содержание выступлений сторон в судебных прениях и последнего слова обвиняемого;
13) указание об оглашении приговора и о разъяснении порядка и срока его обжалования.
Кроме того в протоколе также указывается на факты, свидетельствующие о неуважении к суду, если они имели место, на личность нарушителя и меры воздействия, принятые судом в отношении нарушителя.
4. Если в ходе судебного разбирательства проводились фотографирование, аудио и (или) видеозапись допросов, то об этом делается отметка в протоколе судебного заседания. В этом случае материалы фотографирования, аудио- и (или) видеозаписи прилагаются к материалам дела.
5. Протокол должен быть изготовлен и подписан председательствующим судьей, всем составом суда и секретарем не позднее 5 суток со дня окончания судебного заседания.
6. Ходатайство об ознакомлении с протоколом судебного заседания подается сторонами в письменном виде в течение 3 суток со дня окончания судебного заседания. Указанный срок может быть восстановлен, если ходатайство не было подано по уважительным причинам. Ходатайство не подлежит удовлетворению, если дело уже направлено в суд апелляционной или кассационной инстанции.
7. Председательствующий судья обеспечивает сторонам возможность ознакомления, а по требованию - копии протоколов судебного заседания в течение 3 суток со дня получения ходатайства.
Статья 299. Замечания на протокол судебного заседания и их рассмотрение
1. В течение 3 суток со дня ознакомления с протоколом судебного заседания стороны могут подать на него замечания.
2. Замечания на протокол судебного заседания рассматриваются председательствующим судьей незамедлительно. В необходимых случаях председательствующий судья вправе вызвать лиц, подавших замечания, для уточнения их содержания.
3. В результате рассмотрения замечаний председательствующий судья выносит постановление об удостоверении их правильности либо их отклонении. Замечания на протокол и постановление председательствующего судьи приобщаются к протоколу судебного заседания.
Статья 300. Фиксирование судебного разбирательства средствами аудио- и (или) видеофиксации (аудио-, видеопротокол)
1. Фиксирование хода судебного заседания осуществляется с помощью средств аудио- и (или) видеозаписи. Фиксирование судебного заседания средствами аудио- или видеозаписи осуществляет секретарь судебного заседания.
Фиксация судебного заседания с помощью средств аудио- и (или) видеозаписи не осуществляется в случаях технически неисправного оборудования, его отсутствия или невозможности применения по техническим причинам.
Невозможность использования средств аудио- и (или) видеозаписи не исключает продолжения судебного заседания.
Секретарь судебного заседания в случае невозможности использования средств аудио- и (или) видеозаписи докладывает об этом суду с обязательным отражением причин неиспользования аудио- и (или) видеозаписи в протоколе судебного заседания.
2. В случае фиксирования разбирательства дела с использованием средств аудио-, видеозаписи секретарем судебного заседания составляется краткий протокол в письменной форме.
3. В кратком протоколе судебного заседания указываются:
1) год, месяц, число и место судебного заседания;
2) время начала и окончания судебного заседания;
3) наименование и состав суда, рассматривающего дело, фамилии и инициалы судей, секретаря судебного заседания;
4) наименование дела;
5) данные о личности обвиняемого;
6) сведения о применении судом средств аудио-, видеозаписи;
7) наименование файла, содержащего аудио-, видеозапись;
8) сведения о явке переводчика, обвинителя, защитника, обвиняемого, а также потерпевшего, других вызванных судом лиц;
9) сведения о приобщении к делу дополнительных материалов, представленных в качестве доказательств лицами, участвующими в деле;
10) дата составления протокола в окончательной форме.
4. Краткий протокол судебного заседания подписывается председательствующим и секретарем. Материальный носитель, содержащий аудио-, видеозапись, и краткий протокол судебного заседания приобщаются к материалам дела.
5. По ходатайству лиц, участвующих в деле, и их представителей судом предоставляется копия аудио-, видеозаписи или протокола судебного заседания. В случаях когда дело рассмотрено в закрытом судебном заседании лицам, участвующим в деле, аудио-, видеозапись и протокол судебного заседания не предоставляются. Им обеспечивается возможность ознакомления с аудио-, видеозаписью и протоколом судебного заседания в суде.
6. Аудио-, видеозаписи судебных заседаний используются только в целях судопроизводства для точного фиксирования хода судебного разбирательства, а также в целях установления фактических данных в уголовном судопроизводстве, производстве по делам о проступке.
7. Порядок технического применения средств аудио-, видеозаписи, обеспечивающих фиксирование хода судебного заседания, хранения и уничтожения аудио-, видеозаписи, а также порядок доступа к аудио-, видеозаписи определяются органом, осуществляющим организационное и материально-техническое обеспечение деятельности судов, с учетом требований настоящего Кодекса.
Статья 301. Замечания на аудио-, видеозапись и краткий протокол судебного разбирательства
В течение 5 суток после подписания краткого протокола судебного разбирательства на бумажном носителе стороны вправе ознакомиться с аудио-, видеозаписью и кратким протоколом судебного заседания, подать замечания в письменной форме или в форме электронного документа.
Глава 41. Подготовительные действия к судебному разбирательству
Статья 302. Открытие судебного заседания
1. В назначенное время председательствующий судья открывает судебное заседание и объявляет, какое дело подлежит разбирательству.
2. Председательствующий объявляет об использовании судом средств аудио- и (или) видеозаписи судебного заседания.
Невозможность использования средств аудио- и (или) видеозаписи не исключает продолжения судебного заседания.
Причины отсутствия аудио- и (или) видеозаписи обязательно должны быть отражены в протоколе судебного заседания.
Статья 303. Проверка явки в суд
1. Секретарь судебного заседания докладывает о явке лиц, которые должны участвовать в судебном заседании, и сообщает о причинах неявки отсутствующих.
2. Проверка явки в суд и причин неявки отсутствующих проводится секретарем судебного заседания до его открытия.
Статья 304. Разъяснение переводчику его прав и обязанностей
1. Председательствующий судья разъясняет переводчику его права и обязанности, предусмотренные статьей 61 настоящего Кодекса.
2. Переводчик предупреждается председательствующим судьей об уголовной ответственности за заведомо неправильный перевод, о чем у него отбирается подписка, которая приобщается к протоколу судебного заседания.
Статья 305. Удаление свидетелей из зала судебного заседания
1. Явившиеся свидетели до начала их допроса удаляются из зала судебного заседания.
2. Судебный пристав принимает меры к тому, чтобы недопрошенные свидетели не общались с допрошенными свидетелями, а также с иными лицами, находящимися в зале судебного заседания.
Статья 306. Установление личности обвиняемого и своевременность вручения ему копии обвинительного акта
1. Председательствующий судья устанавливает личность обвиняемого, выясняет его фамилию, имя, отчество, возраст, год, месяц, день и место рождения, выясняет владеет ли он языком, на котором ведется судопроизводство, место жительства обвиняемого, место работы, род занятий, образование, семейное положение и другие данные, касающиеся его личности.
2. Председательствующий судья выясняет, вручена ли обвиняемому и когда именно копия обвинительного акта.
3. При рассмотрении уголовного дела в порядке, предусмотренном частью 2 статьи 286 настоящего Кодекса, председательствующий судья выясняет, вручена ли и когда именно защитнику обвиняемого копия обвинительного акта. При этом судебное разбирательство уголовного дела не может быть начато ранее 3 суток со дня вручения защитнику копии обвинительного акта.
Статья 307. Объявление председательствующего судьи, других участников процесса и разъяснение права отвода
1. Председательствующий судья объявляет состав суда, сообщает, кто является обвинителем, защитником, потерпевшим и его представителем, а также секретарем судебного заседания, экспертом, специалистом и переводчиком. Председательствующий судья разъясняет сторонам их право заявления отвода по правилам главы 8 настоящего Кодекса председательствующему, равно как и любому другому из перечисленных в настоящей статье участников процесса.
2. Заявленные отводы суд разрешает в порядке, установленном статьей 70 настоящего Кодекса.
Статья 308. Разъяснение обвиняемому его прав и обязанностей
Председательствующий судья разъясняет обвиняемому, его законному представителю их права и обязанности в судебном разбирательстве, предусмотренные статьей 47 настоящего Кодекса.
Статья 309. Разъяснение потерпевшему и его представителю их прав и обязанностей
Председательствующий судья разъясняет потерпевшему и его представителю их права и обязанности в судебном разбирательстве, предусмотренные соответственно статьями 41 и 43 настоящего Кодекса. Потерпевшему разъясняется, кроме того, его право на примирение с обвиняемым в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.
Статья 310. Разъяснение эксперту его прав и обязанностей
Председательствующий судья разъясняет эксперту его права и обязанности, предусмотренные статьей 59 настоящего Кодекса, и предупреждает его об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения, о чем у эксперта отбирается подписка, которая приобщается к протоколу судебного заседания.
Статья 311. Разъяснение специалисту его прав и обязанностей
Председательствующий судья разъясняет специалисту его права и обязанности, предусмотренные статьей 60 настоящего Кодекса.
Статья 312. Заявление и разрешение ходатайств
1. Председательствующий судья опрашивает стороны, имеются ли у них ходатайства о вызове новых свидетелей, экспертов и специалистов и о приобщении вещественных доказательств и документов. Лицо, заявившее ходатайство, обязано указать, для установления каких именно обстоятельств необходимы дополнительные доказательства.
2. Суд, выслушав мнение остальных участников судебного процесса, должен рассмотреть каждое заявленное ходатайство и удовлетворяет его либо выносит постановление, определение об отказе в удовлетворении ходатайства.
3. Лицо, которому судом отказано в удовлетворении ходатайства, вправе заявить его вновь в ходе дальнейшего судебного разбирательства.
Статья 313. Разрешение вопроса о возможности разбирательства дела в отсутствие кого-либо из участвующих в деле лиц
1. При неявке кого-либо из участников судебного процесса, а равно свидетеля, эксперта или специалиста суд выслушивает мнение сторон о возможности разбирательства дела в его отсутствие и выносит постановление или определение о продолжении судебного разбирательства или об его отложении, а также о вызове или приводе неявившегося участника.
2. До решения вопроса об отложении разбирательства дела суд может допросить явившихся свидетелей, эксперта или специалиста, потерпевшего и его представителя, затем вынести постановление об отложении разбирательства дела. Если после этого дело будет рассматриваться тем же судьей, вторичный вызов допрошенных лиц в судебное заседание производится лишь в необходимых случаях.
Глава 42. Судебное разбирательство Статья 314. Начало судебного разбирательства
1. Судебное разбирательство начинается с изложения государственным обвинителем обвинительного акта.
2. Председательствующий судья опрашивает обвиняемого, понятно ли ему обвинение, признает ли он себя виновным и его отношение к вмененному обвинению.
Статья 315. Порядок исследования доказательств
1. После выполнения требований статьи 314 настоящего Кодекса председательствующий судья, выслушав мнение сторон, определяет порядок исследования доказательств.
2. Обвиняемый вправе давать показания в любой момент судебного разбирательства с разрешения председательствующего судьи.
Статья 316. Допрос обвиняемого
1. Перед допросом обвиняемого председательствующий судья разъясняет его право давать или не давать показания по поводу предъявленного обвинения и других обстоятельств дела и что все им сказанное может быть использовано против него. При согласии обвиняемого дать показания первым его допрашивают защитник и участники процесса со стороны защиты, затем государственный обвинитель и участники процесса со стороны обвинения. Председательствующий судья устраняет наводящие вопросы и вопросы, не имеющие отношения к делу.
2. Обвиняемый вправе пользоваться письменными заметками, которые предъявляются суду по его требованию.
3. Суд задает вопросы обвиняемому после допроса его сторонами, однако уточняющие вопросы могут быть заданы в любой момент его допроса.
4. Если обвиняемый полностью признает себя виновным и желает дать показания по поводу предъявленного обвинения в форме свободного рассказа, суд выслушивает его, не прерывая, за исключением случаев, когда его показания не относятся к делу.
5. Допрос обвиняемого в отсутствие другого обвиняемого допускается по инициативе суда или ходатайству сторон, о чем судья выносит постановление. В этом случае после возвращения обвиняемого в зал судебного заседания председательствующий судья сообщает ему содержание показаний, данных в его отсутствие, и предоставляет ему возможность задавать вопросы обвиняемому, допрошенному в его отсутствие.
Статья 317. Допрос потерпевшего
1. Потерпевший допрашивается по правилам допроса свидетелей, предусмотренным в частях 2-8 статьи 318 настоящего Кодекса.
2. Потерпевший с разрешения председательствующего судьи может давать показания в любой момент судебного разбирательства.
3. Допрос потерпевшего может быть произведен с использованием технических средств в режиме видеосвязи (дистанционный допрос) в порядке, установленном статьей 194 настоящего Кодекса.
Статья 318. Допрос свидетелей
1. Свидетели допрашиваются порознь и в отсутствие еще недопрошенных свидетелей.
2. Перед допросом председательствующий судья устанавливает личность свидетеля, выясняет его отношение к обвиняемому и потерпевшему, разъясняет обязанность дать правдивые показания по делу, а также ответственность за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний. Лицам, освобожденным по закону от обязанности давать показания, разъясняется ответственность лишь за дачу заведомо ложных показаний. У свидетеля отбирается подписка о том, что ему разъяснены его обязанности и ответственность. Подписка приобщается к протоколу судебного заседания.
3. Свидетеля допрашивают государственный обвинитель, потерпевший и его представитель, обвиняемый и его защитник. Первой задает вопросы та сторона, по ходатайству которой этот свидетель был вызван в судебное заседание.
4. Председательствующий судья устраняет вопросы, не имеющие отношения к делу, уточняет показания свидетеля после допроса его сторонами. Затем председательствующий судья может задать вопросы свидетелю.
5. Допрошенные свидетели могут покинуть зал судебного заседания до окончания судебного разбирательства с разрешения председательствующего судьи, который при этом учитывает мнение сторон.
6. При необходимости обеспечения безопасности свидетеля, его близких родственников, супруга (супруги) суд без оглашения подлинных данных о личности свидетеля вправе провести его допрос в условиях, исключающих визуальное наблюдение свидетеля другими участниками судебного разбирательства, о чем суд выносит постановление или определение.
7. В случае заявления сторонами обоснованного ходатайства о раскрытии подлинных сведений о лице, дающем показания, в связи с необходимостью осуществления защиты обвиняемого либо установления каких-либо существенных для рассмотрения дела обстоятельств суд вправе предоставить сторонам возможность ознакомления с указанными сведениями.
8. Свидетели могут пользоваться письменными заметками. Эти заметки должны быть предъявлены суду по его требованию.
9. Допрос свидетеля может быть произведен с использованием технических средств в режиме видеосвязи (дистанционный допрос) в порядке, установленном статьей 194 настоящего Кодекса.
Статья 319. Особенности допроса несовершеннолетних потерпевшего и свидетеля
1. При допросе потерпевшего и свидетеля в возрасте до 18 лет вызываются родители или законные представители, в случае их отсутствия вызывается сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей. При допросе несовершеннолетнего свидетеля или потерпевшего в возрасте до 14 лет также вызывается психолог или педагог.
Указанные лица могут с разрешения председательствующего судьи задавать потерпевшему и свидетелю вопросы.
2. Перед допросом потерпевшего и свидетеля, не достигших 16-летнего возраста, председательствующий разъясняет им значение для дела полных и правдивых показаний. Об ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний эти лица не предупреждаются и подписка у них не отбирается.
3. Допрос несовершеннолетних потерпевшего и свидетеля по ходатайству сторон или по инициативе суда может быть проведен в отсутствие обвиняемого, о чем суд выносит постановление. После возвращения обвиняемого в зал судебного заседания ему должны быть оглашены показания этих лиц и предоставлена возможность задавать им вопросы.
4. Потерпевший и свидетель, не достигшие 16 лет, удаляются из зала судебного заседания по окончании их допроса, кроме случаев, когда суд признает необходимым их дальнейшее присутствие.
Статья 320. Оглашение показаний потерпевшего и свидетеля
1. Оглашение на суде показаний потерпевшего и свидетеля, данных в ходе досудебного производства, а также воспроизведение звукозаписи их показаний, видеозаписи допроса допускаются по ходатайству сторон при отсутствии в судебном заседании потерпевшего или свидетеля по причинам, исключающим возможность их явки в суд, если их показания были депонированы в соответствии с главой 26 настоящего Кодекса.
2. Правила, указанные в части 1 настоящей статьи, распространяются также на случаи оглашения показаний потерпевшего и свидетеля, данных ранее в суде.
3. В судебном заседании могут быть также оглашены показания потерпевшего и свидетеля, допрошенных судом в соответствии с частью 2 статьи 313 настоящего Кодекса.
4. Воспроизведение звукозаписи показаний потерпевшего и свидетеля, видеозаписи их допроса может иметь место по ходатайству сторон.
Статья 321. Производство экспертизы в суде
1. По ходатайству сторон или по собственной инициативе суд может назначить экспертизу.
2. Экспертиза в суде производится по правилам, изложенным в главе 24 настоящего Кодекса.
3. Огласив вынесенное постановление о назначении экспертизы, председательствующий судья разъясняет сторонам их право заявить отвод эксперту, ходатайствовать о включении в число экспертов дополнительно указанного стороной лица, проведении экспертизы представителями другой экспертной организации, производстве экспертизы в присутствии сторон.
4. В судебном заседании эксперт вправе задавать вопросы допрашиваемым лицам, знакомиться с письменными доказательствами, протоколами следственных действий, заключениями других экспертов, участвовать в осмотрах, экспериментах и других судебных действиях, касающихся предмета экспертизы.
5. При необходимости представления эксперту образцов для сравнительного исследования применяются правила статей 184, 185 настоящего Кодекса.
6. По выяснении всех обстоятельств, имеющих значение для дачи заключения, председательствующий судья предлагает сторонам представить в письменном виде вопросы эксперту. Поставленные вопросы должны быть оглашены и по ним заслушано мнение участников судебного разбирательства. Суд рассматривает эти вопросы и своим постановлением устраняет те из них, которые не относятся к делу или компетенции эксперта, а также формулирует новые вопросы, после чего эксперт приступает к проведению экспертизы и составлению заключения.
7. Заключение дается экспертом в письменном виде, оглашается им в судебном заседании и вместе с вопросами приобщается к делу. Эксперт вправе включить в свое заключение выводы по обстоятельствам дела, относящимся к его компетенции, о которых ему не были поставлены вопросы.
8. Если в суд вызван эксперт, давший заключение в досудебном производстве, суд может после оглашения заключения, если оно не вызывает возражений у сторон, не назначать экспертизу и ограничиться допросом эксперта.
9. Суд по ходатайству сторон или по собственной инициативе назначает повторную либо дополнительную экспертизу в соответствии со статьей 182 настоящего Кодекса.
Статья 322. Допрос эксперта
1. По ходатайству сторон или по собственной инициативе суд вправе вызвать для допроса эксперта, давшего заключение в ходе досудебного производства либо в судебном разбирательстве, для разъяснения или дополнения данного им заключения.
2. Вопросы эксперту задают стороны, при этом первой вопросы задает сторона, по ходатайству которой назначена экспертиза. Председательствующий судья вправе задать эксперту вопросы в любой момент допроса.
Статья 323. Осмотр вещественных доказательств
1. Приобщенные к делу в досудебном производстве, а также вновь представленные вещественные доказательства должны быть осмотрены судом и предъявлены сторонам.
2. Осмотр вещественных доказательств может быть произведен в любой момент судебного разбирательства как по ходатайству сторон, так и по инициативе председательствующего судьи. Вещественные доказательства могут быть предъявлены для осмотра свидетелям, эксперту и специалисту. Лица, которым предъявлены вещественные доказательства, могут обращать внимание суда на обстоятельства, связанные с осмотром. Результаты осмотра отражаются в протоколе судебного заседания.
3. Осмотр вещественных доказательств может производиться судом по месту их нахождения с соблюдением правил, установленных частью 1 настоящей статьи.
Статья 324. Оглашение протоколов следственных действий и документов
1. Протокол следственных действий, удостоверяющих обстоятельства и факты, установленные при осмотре, освидетельствовании, выемке, обыске, наложении ареста на имущество, задержании, предъявлении для опознания, следственном эксперименте, протоколы специальных следственных действий, а также документы, приобщенные к делу или представленные в судебном заседании, если в них изложены или удостоверены обстоятельства, имеющие значение для дела, подлежат оглашению полностью или частично.
2. Документы, представленные в судебное заседание сторонами или истребованные судом, могут быть на основании постановления судьи или определения суда исследованы и приобщены к материалам дела.
Статья 325. Осмотр местности и помещения
1. Суд, признав необходимым осмотреть какое-либо помещение или местность, производит осмотр с участием сторон. В случае необходимости осмотр может производиться с участием свидетелей, эксперта и специалиста, о чем суд выносит постановление.
2. По прибытии на место осмотра председательствующий судья объявляет о продолжении судебного заседания и суд приступает к осмотру. При этом обвиняемому, потерпевшему, свидетелям, эксперту и специалисту могут быть заданы вопросы в связи с осмотром.
3. Результаты осмотра отражаются в протоколе судебного заседания.
Статья 326. Производство эксперимента
1. Если для проверки либо уточнения данных, имеющихся в деле, необходимо воспроизведение действий, обстановки или иных обстоятельств определенного события и совершение опытных действий, суд вправе провести эксперимент.
2. Эксперимент проводится судом с участием сторон. В случае необходимости к участию в эксперименте привлекаются свидетель и специалист.
3. Суд проводит эксперимент с соблюдением правил, предусмотренных главой 30 настоящего Кодекса.
Статья 327. Предъявление для опознания
В случае необходимости предъявления в суде для опознания лица или предмета оно проводится по правилам, установленным главой 27 настоящего Кодекса.
Статья 328. Освидетельствование
1. Освидетельствование в судебном заседании проводится по постановлению судьи или определению суда в случаях, предусмотренных частью 1 статьи 168 настоящего Кодекса.
2. Освидетельствование, сопровождающееся обнажением тела, производится в отдельном помещении врачом или иным специалистом, который после окончания освидетельствования составляет и подписывает акт освидетельствования. После этого указанные лица возвращаются в зал судебного заседания, где они в присутствии сторон и освидетельствованного лица сообщают суду о следах и приметах на теле освидетельствованного, если они обнаружены, отвечают на вопросы сторон и председательствующего судьи. Акт освидетельствования приобщается к протоколу судебного заседания.
Статья 329. Окончание судебного исследования доказательств
1. По завершении исследования всех доказательств председательствующий судья опрашивает стороны, желают ли они дополнить судебное разбирательство и чем именно. В случае заявления ходатайств о дополнении судебного разбирательства суд обсуждает эти ходатайства и разрешает их.
2. Председательствующий судья оглашает в судебном заседании пробационный доклад.
3. После разрешения ходатайств и выполнения необходимых судебных действий председательствующий судья объявляет судебное исследование законченным.
Статья 330. Содержание и порядок прений сторон
1. После окончания судебного исследования суд переходит к прениям сторон, которые состоят из речей государственного обвинителя, потерпевшего или его представителя, обвиняемого и защитника. Последовательность выступлений участников судебных прений устанавливается судом по их предложениям, но во всех случаях первым выступает государственный или частный обвинитель, который исходя из результатов судебного разбирательства должен обосновать вывод о виновности обвиняемого, квалификации содеянного им и изложить свое мнение о наказании, которое следует назначить, или вправе отказаться от обвинения.
2. Стороны в прениях сторон не вправе ссылаться на доказательства, которые не исследовались в судебном заседании. При необходимости предъявить суду новые доказательства они могут ходатайствовать о возобновлении судебного разбирательства.
3. Суд не может ограничивать продолжительность прений сторон определенным временем, но председательствующий судья вправе останавливать участвующих в прениях лиц, если они не касаются обстоятельств, имеющих отношение к рассматриваемому делу.
4. После произнесения речей всеми участниками прений сторон каждый из них может выступить еще по одному разу с замечаниями (репликами) относительно сказанного представителями сторон. Право последней реплики принадлежит обвиняемому или его защитнику.
5. Каждый участник прений сторон может представить суду в письменном виде предлагаемую им формулировку решения по вопросам, указанным в пунктах 1-6 части 1 статьи 336 настоящего Кодекса. Предлагаемая формулировка не имеет для суда обязательной силы.
Статья 331. Последнее слово обвиняемого
1. После окончания прений сторон председательствующий судья предоставляет обвиняемому последнее слово. Вопросы к обвиняемому во время его последнего слова не допускаются.
2. Суд не может ограничивать продолжительность последнего слова обвиняемого определенным временем, но председательствующий судья вправе останавливать обвиняемого в случаях, когда оно не касается обстоятельств, имеющих отношения к рассматриваемому делу.
Статья 332. Возобновление судебного исследования
Если выступающие в прениях сторон лица или обвиняемый в последнем слове сообщают о новых обстоятельствах, имеющих значение для дела, или ссылаются на не исследованные ранее, но относящиеся к делу доказательства, суд по ходатайству сторон или по своей инициативе возобновляет судебное исследование. По окончании возобновленного судебного исследования суд вновь открывает прения сторон и предоставляет обвиняемому последнее слово.
Статья 333. Удаление суда для постановления приговора
После заслушивания последнего слова обвиняемого председательствующий судья, состав суда немедленно удаляются в отдельное помещение для постановления приговора, о чем объявляют присутствующим в зале судебного заседания.
Глава 43. Постановление и провозглашение приговора Статья 334. Постановление приговора
1. Суд постановляет приговор именем Кыргызской Республики.
2. Приговор постановляется судом в отдельном помещении. Во время постановления приговора в помещении могут находиться лишь председательствующий судья, состав суда по данному делу. Присутствие иных лиц не допускается.
3. С наступлением ночного времени, а при необходимости и в течение дня суд вправе сделать перерыв для отдыха с выходом из отдельного помещения. Постановление приговора прерывается также на выходные и праздничные дни.
4. Время вынесения приговора должно быть объявлено участникам судебного процесса.
Статья 335. Законность, обоснованность и справедливость приговора
1. Приговор суда должен быть законным и обоснованным.
2. Приговор признается законным, обоснованным и справедливым, если он постановлен в соответствии с требованиями настоящего Кодекса и основан на правильном применении уголовного закона.
Статья 336. Вопросы, разрешаемые судьей при постановлении приговора
1. При постановлении приговора суд разрешает следующие вопросы:
1) имело ли место деяние, в совершении которого обвиняется обвиняемый;
2) доказано ли, что деяние совершил обвиняемый;
3) является ли это деяние преступлением либо проступком и какой именно статьей Уголовного кодекса или Кодекса о проступках оно предусмотрено;
4) виновен ли обвиняемый в совершении этого преступления либо проступка и имеются ли обстоятельства, смягчающие и отягчающие его ответственность;
5) подлежит ли обвиняемый наказанию за совершенные им преступление либо проступок;
6) какое наказание должно быть назначено обвиняемому;
7) имеются ли основания для постановления приговора без назначения наказания или освобождения от него либо освобождения от наказания с применением пробационного надзора;
8) подлежит ли ответственности юридическое лицо, в отношении которого вынесено постановление о привлечении к ответственности, для применения мер уголовно-правового воздействия, предусмотренных Уголовным кодексом;
9) доказано ли, что имущество, подлежащее конфискации, получено в результате совершения преступления или является доходом от этого имущества либо использовалось или предназначалось для использования в качестве орудия преступления;
10) как поступить с имуществом, на которое наложен арест для возмещения материального ущерба и морального вреда или возможной конфискации;
11) подлежит ли возмещению причиненный при конфискации ущерб;
12) подлежат ли возмещению материальный ущерб и моральный вред;
13) подлежит ли обвиняемый выдворению;
14) как поступить с вещественными доказательствами;
15) на кого и в каком размере должны быть возложены процессуальные издержки;
16) должен ли суд в случаях, предусмотренных статьей 64 Уголовного кодекса, лишить осужденного специального, воинского, почетного звания, дипломатического ранга или классного чина, а также государственных наград;
17) о применении принудительных мер медицинского характера в случаях, предусмотренных статьями 121, 122 Уголовного кодекса;
18) о мере пресечения в отношении осужденного, оправданного.
2. Если обвиняемый обвиняется в совершении нескольких преступлений и (или) проступков, суд разрешает вопросы, указанные в пунктах 1-6 части 1 настоящей статьи, по каждому преступлению и проступку в отдельности.
3. Если в совершении преступления обвиняются несколько обвиняемых, суд разрешает эти вопросы в отношении каждого обвиняемого в отдельности, определяя роль и степень его участия в совершенном деянии.
4. При постановлении приговора суд принимает во внимание рекомендации пробационного доклада органа пробации.
Статья 337. Решение вопроса о вменяемости обвиняемого
1. Суд обязан при постановлении приговора решить вопрос о вменяемости обвиняемого.
2. Признав, что обвиняемый во время совершения деяния находился в невменяемом состоянии или после совершения преступления заболел неизлечимой душевной болезнью, лишающей его возможности осознавать фактическое значение своих действий, их вредность или руководить ими, суд выносит постановление о прекращении дела и применении к нему принудительных мер медицинского характера в соответствии с главой 55 настоящего Кодекса.
Статья 338. Виды приговоров
1. Приговор суда может быть обвинительным или оправдательным.
2. Обвинительный приговор может быть постановлен:
1) с назначением наказания, подлежащего отбыванию осужденным;
2) с назначением наказания и освобождением от его отбывания;
3) с назначением наказания и с освобождением от наказания с применением пробационного надзора;
4) без назначения наказания.
Статья 339. Основания постановления обвинительного приговора
1. Обвинительный приговор постановляется лишь при условии, что в ходе судебного разбирательства виновность обвиняемого в совершении преступления либо проступка подтверждена совокупностью исследованных доказательств, и не может быть основан на предположениях.
2. Постановляя обвинительный приговор с назначением наказания, подлежащего отбыванию осужденным, суд должен точно определить его вид, размер и начало исчисления срока отбывания.
3. Суд постановляет обвинительный приговор с назначением наказания и освобождением от его отбывания в случаях, если к моменту вынесения приговора:
1) издан акт амнистии, освобождающий от применения наказания, назначенного осужденному данным приговором;
2) время нахождения обвиняемого под стражей по данному делу с учетом правил зачета времени содержания под стражей, нахождения под домашним арестом, установленных статьей 81 Уголовного кодекса, засчитывается в срок наказания, назначенного судом;
3) установлены основания, предусмотренные статьей 83 Уголовного кодекса, для применения пробации.
4. Суд постановляет обвинительный приговор без назначения наказания в случаях, если к моменту его вынесения:
1) лицо заболело тяжелой болезнью, препятствующей отбыванию наказания;
2) истек срок давности привлечения лица к уголовной ответственности за данное преступление либо к ответственности за проступок.
Статья 340. Основания постановления оправдательного приговора
1. Оправдательный приговор постановляется в случаях, если:
1) отсутствует событие преступления либо проступка;
2) в деянии обвиняемого нет состава преступления либо проступка;
3) правомерно деяние, причинившее вред в силу уголовного закона (необходимая оборона, мнимая оборона, крайняя необходимость, физическое или психическое принуждение, причинение вреда при задержании лица, совершившего преступление либо проступок, исполнение приказа или иного распоряжения, а также обязанности по должности, обоснованный риск, выполнение специального задания в составе организованной преступной группы или преступной организации);
4) коллегией присяжных заседателей вынесен оправдательный вердикт в отношении обвиняемого.
2. Оправдание по любому из перечисленных оснований означает признание невиновности обвиняемого и влечет его полную реабилитацию.
3. При постановлении оправдательного приговора по основаниям, предусмотренным пунктами 2 и 4 части 1 настоящей статьи, если лицо, совершившее преступление, остается невыясненным, суд по вступлении приговора в законную силу направляет дело прокурору для принятия мер к установлению лица, совершившего преступление или проступок.
Статья 341. Составление приговора
1. После решения вопросов, указанных в статье 336 настоящего Кодекса, судья переходит к составлению приговора. Приговор излагается на том языке, на котором проводилось судебное разбирательство, и состоит из вводной, описательно-мотивировочной и резолютивной частей.
2. Приговор должен быть написан судьей от руки или изготовлен им с помощью технических средств и подписан. Приговор подписывается председательствующим судьей, всем составом суда, в том числе и судьей, оставшимся при особом мнении.
3. При внесении в приговор исправлений они должны быть оговорены и удостоверены подписью судьи до провозглашения приговора.
Статья 342. Вводная часть приговора
В вводной части приговора указывается:
1) о постановлении приговора именем Кыргызской Республики;
2) время и место постановления приговора;
3) наименование суда, постановившего приговор, фамилия, имя, отчество председательствовавшего судьи, секретаря судебного заседания, обвинителя, защитника, потерпевшего, законного представителя;
4) фамилия, имя, отчество обвиняемого, год, месяц, день и место его рождения, место жительства, место работы, занятие, образование, семейное положение и иные сведения о личности обвиняемого, имеющие значение для дела;
5) пункт, часть, статья Уголовного кодекса либо Кодекса о проступках, предусматривающие ответственность за преступление или ответственность за проступок, в совершении которого обвиняется обвиняемый.
Статья 343. Описательно-мотивировочная часть обвинительного приговора
1. Описательно-мотивировочная часть обвинительного приговора должна содержать:
1) описание деяния, признанного судом доказанным, с указанием места, времени, способа его совершения, формы вины, мотивов, целей и последствий от преступления либо проступка;
2) доказательства, на которых основаны выводы суда в отношении обвиняемого и мотивы, по которым суд отверг другие доказательства;
3) обстоятельства, смягчающие и отягчающие ответственность, а в случае признания части обвинения необоснованной или установления неправильной квалификации преступления либо проступка - основания и мотивы изменения обвинения;
4) доказательства, на которых основаны выводы суда о том, что имущество, подлежащее конфискации, получено в результате совершения преступления либо проступка или является
доходом от этого имущества либо использовалось или предназначалось для использования в качестве орудия преступления.
2. Суд обязан также приводить мотивы решения всех вопросов, относящихся к назначению наказания, освобождению от него или от его реального отбытия, применению иных мер воздействия.
3. В описательно-мотивировочной части должно содержаться обоснование принятых решений по вопросам, указанным в статье 336 настоящего Кодекса.
Статья 344. Резолютивная часть обвинительного приговора
1. В резолютивной части обвинительного приговора должны быть указаны:
1) фамилия, имя и отчество обвиняемого;
2) решение о признании обвиняемого виновным в совершении преступления и (или) проступка;
3) пункт, часть, статья Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках, по которой обвиняемый признан виновным;
4) вид и размер наказания, назначенного обвиняемому за каждое преступление либо проступок, в совершении которых он признан виновным;
5) окончательная мера наказания, подлежащая отбытию на основании статей Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках;
6) длительность срока пробационного надзора при освобождении от наказания с применением пробационного надзора, а также контрольные требования и пробационные обязанности, которые возлагаются на осужденного, в том числе обязанность явиться в орган пробации;
7) решение о лишении специального, воинского, почетного звания или классного чина, а также о лишении государственных наград;
8) решение о зачете времени содержания под стражей, если обвиняемый до постановления приговора был задержан или к нему применялись меры пресечения в виде заключения под стражей, домашнего ареста или он помещался в психиатрическое учреждение;
9) решение о мере пресечения в отношении обвиняемого до вступления приговора в законную силу;
10) решение о возмещении причиненного ущерба при конфискации;
11) решение о возмещении материального ущерба и морального вреда;
12) решение о выдворении.
2. Если обвиняемый обвиняется по нескольким статьям Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках, в резолютивной части приговора должно быть точно указано, по каким из них обвиняемый оправдан и по каким осужден.
3. В случае освобождения обвиняемого от отбывания наказания или вынесения приговора без назначения наказания об этом указывается в резолютивной части приговора.
Статья 345. Описательно-мотивировочная часть оправдательного приговора
1. В описательно-мотивировочной части оправдательного приговора излагаются:
1) сущность предъявленного обвинения;
2) обстоятельства дела, установленные судом;
3) доказательства, послужившие основанием для оправдания обвиняемого;
4) мотивы, по которым суд признал недостоверными или недостаточными доказательства обвинения.
2. Не допускается включение в оправдательный приговор формулировок, ставящих под сомнение невиновность оправданного.
Статья 346. Резолютивная часть оправдательного приговора
В резолютивной части оправдательного приговора должны содержаться:
1) фамилия, имя и отчество обвиняемого;
2) решение о признании обвиняемого невиновным и основания его оправдания;
3) решение об отмене меры пресечения, если она была применена;
4) решение об отмене мер обеспечения конфискации имущества, а также мер обеспечения возмещения причиненного ущерба, если такие меры были приняты;
5) разъяснение порядка возмещения вреда, связанного с уголовным преследованием.
Статья 347. Иные вопросы, подлежащие решению в резолютивной части приговора
В резолютивной части как обвинительного, так и оправдательного приговора кроме вопросов, перечисленных соответственно в статьях 344 и 346 настоящего Кодекса, должны содержаться:
1) решение по возмещению материального ущерба и (или) морального вреда;
2) решение вопроса о вещественных доказательствах;
3) решение о распределении процессуальных издержек;
4) разъяснение порядка и срока обжалования приговора.
Статья 348. Провозглашение приговора
1. После подписания приговора суд возвращается в зал судебного заседания и председательствующий судья провозглашает приговор. Все присутствующие в зале судебного заседания, включая состав суда, выслушивают приговор стоя.
2. Если приговор изложен на языке, которым обвиняемый не владеет, вслед за провозглашением приговора или синхронно он должен быть переведен вслух переводчиком на родной язык обвиняемого или на язык, которым он владеет.
3. Председательствующий судья разъясняет обвиняемому и другим участникам процесса содержание приговора, порядок и сроки его обжалования.
4. Если обвиняемый осужден к пожизненному лишению свободы, ему разъясняется также право ходатайствовать о помиловании.
5. В исключительных случаях по особо сложному делу могут быть провозглашены вводная и резолютивная части приговора. При этом полный текст приговора должен быть подготовлен не позднее 3 дней с момента оглашения.
6. Отсутствие в зале судебного заседания ко времени оглашения приговора кого-либо из участников судебного разбирательства не является препятствием к оглашению приговора.
Статья 349. Освобождение обвиняемого из-под стражи
При оправдании обвиняемого, а также при постановлении обвинительного приговора без назначения наказания или с освобождением от отбывания наказания, или освобождением от наказания с применением пробационного надзора, или осуждением к наказанию, не связанному с лишением свободы, или прекращением уголовного дела производством обвиняемый, находящийся под стражей, подлежит немедленному освобождению в зале суда до вступления приговора или постановления суда в законную силу. В отношении обвиняемого избирается мера пресечения, не связанная с заключением под стражу.
Статья 350. Вручение копии приговора
Не позднее 5 суток после провозглашения приговора его копия должна быть вручена осужденному или оправданному, защитнику и обвинителю. В тот же срок копия приговора вручается потерпевшему и его представителю, если в суд поступила просьба от указанных лиц.
Статья 351. Вопросы, разрешаемые судом одновременно с постановлением приговора
1. При наличии у осужденного к лишению свободы несовершеннолетних детей, престарелых родителей, других иждивенцев, остающихся без присмотра, суд решает вопрос и выносит постановление о передаче указанных лиц на попечение или под опеку родственникам либо другим
лицам или организациям, а при наличии у осужденного имущества и жилища, остающихся без присмотра, - о принятии мер к их охране.
2. Процессуальные решения, предусмотренные частью 1 настоящей статьи, могут быть приняты по ходатайству заинтересованных лиц и после провозглашения приговора.
Статья 352. Предоставление свидания с осужденным
До обращения приговора к исполнению председательствующий судья разрешает по просьбе близких родственников, супруга (супруги) осужденного, содержащегося под стражей, свидание с ним.
Глава 44. Производство по делам частного обвинения Статья 353. Начало производства по делам частного обвинения
1. Производство по делам частного обвинения, предусмотренным частью 2 статьи 23 настоящего Кодекса, начинается путем подачи лицом в суд заявления о привлечении другого лица к ответственности, предусмотренной Кодексом о проступках.
2. Заявление должно содержать наименование суда, в который оно подано; описание события проступка с указанием места и времени его совершения, доказательств; просьбу к суду о принятии дела к производству; сведения о лице, привлекаемом к ответственности; список свидетелей, вызов которых в суд необходим. Заявление подписывается лицом, его подавшим.
3. Заявление подается в суд с копиями по числу лиц, в отношении которых начинается производство по делам частного обвинения.
4. С момента принятия судом заявления к своему производству лицо, его подавшее, является частным обвинителем и ему должны быть разъяснены права, предусмотренные статьей 42 настоящего Кодекса.
Статья 354. Полномочия судьи по делу частного обвинения до начала судебного разбирательства
1. В случаях если поданное заявление не отвечает требованиям частей 2 и 3 статьи 353 настоящего Кодекса, судья предлагает лицу, его подавшему, представить доказательства, устранить недостатки и устанавливает для этого срок. В случае неисполнения указания судья своим постановлением отказывает в принятии к производству заявления и уведомляет об этом лицо, его подавшее. Постановление об отказе в принятии к производству заявления может быть обжаловано в апелляционном порядке в течение 5 суток.
2. По ходатайству частного обвинителя судья должен оказать содействие в собирании доказательств.
3. При наличии оснований для назначения судебного заседания судья в срок до 7 суток с момента поступления заявления в суд обязан вызвать лицо, в отношении которого подано заявление, ознакомить его с материалами дела, вручить копию поданного заявления и разъяснить права обвиняемого в судебном заседании, предусмотренные статьей 47 настоящего Кодекса, и выяснить, кого, по мнению данного лица, необходимо вызвать в суд в качестве свидетелей защиты.
4. Судья обязан разъяснить сторонам возможность примирения, в том числе с помощью медиатора. В случае поступления от них заявлений о примирении производство по делу постановлением судьи прекращается на основании статьи 39 Кодекса о проступках.
5. Если примирение между сторонами не достигнуто, судья после выполнения требований частей 3 и 4 настоящей статьи, назначает дело по правилам статьи 271 настоящего Кодекса к рассмотрению.
Статья 355. Разбирательство дела в судебном заседании
1. Рассмотрение заявления по делу частного обвинения может быть соединено в одно производство с рассмотрением встречного заявления. Соединение допускается по постановлению судьи до начала судебного разбирательства. При соединении заявлений в одно производство лица, подавшие их, участвуют в процессе одновременно в качестве частного обвинителя и обвиняемого. Для подготовки к защите в связи с поступлением встречной жалобы и соединением производств по ходатайству лица, в отношении которого подана встречная жалоба, дело может быть отложено на срок не более 3 суток. Допрос этих лиц об обстоятельствах, изложенных ими в
своих жалобах, производится по правилам допроса потерпевшего, а об обстоятельствах, изложенных во встречных жалобах, - по правилам допроса обвиняемого.
2. Обвинение в судебном заседании по делам частного обвинения поддерживает частный обвинитель или его представитель.
3. Судебное разбирательство по делам частного обвинения начинается с оглашения заявления лицом, его подавшим, или его представителем.
4. Неявка в судебное заседание частного обвинителя или его представителя без уважительных причин означает отказ от поданного заявления и влечет прекращение производства по делу.
Глава 45. Особенности рассмотрения дел в суде с участием присяжных заседателей
Внимание! Действие настоящей главы о судах с участием присяжных заседателей в соответствии со статьей 12 Закона КР от 24 января 2017 года N 10 вступает в силу:
1) с 1 января 2020 года - для города Бишкек и Ошской области Кыргызской Республики;
2) с 1 января 2021 года - для Джалал-Абадской, Чуйской и Иссык-Кульской областей Кыргызской Республики;
3) с 1 января 2022 года - для Баткенской, Нарынской, Таласской областей Кыргызской Республики.
Статья 356. Порядок рассмотрения дел с участием присяжных заседателей
Порядок рассмотрения дел с участием присяжных заседателей определяется общими правилами, установленными настоящим Кодексом с учетом предусмотренных настоящей главой особенностей.
Статья 357. Ограничение контактов с присяжными заседателями
Государственному обвинителю, потерпевшему, обвиняемому и его защитнику, а также другим участникам процесса на протяжении всего судебного разбирательства с участием присяжных заседателей запрещается вступать в контакт, помимо установленного настоящим Кодексом порядка, с присяжными заседателями, участвующими в рассмотрении этого дела.
Статья 358. Особенности проведения предварительного слушания
1. Предварительное слушание проводится судьей единолично в судебном заседании с участием сторон.
Стороны уведомляются о дне проведения предварительного слушания не позднее чем за 3 суток.
Неявка в предварительное слушание потерпевшего, его защитника, извещенных надлежащим образом, не является препятствием для проведения предварительного слушания.
2. Открывая предварительные слушания, судья объявляет, какое дело подлежит рассмотрению, представляется присутствующим, сообщает, кто является государственным обвинителем, защитником, секретарем, выясняет личность обвиняемого, разрешает заявленные отводы. Государственный обвинитель оглашает резолютивную часть обвинительного акта. Судья выясняет, понятно ли обвиняемому обвинение, в необходимых случаях разъясняет ему сущность обвинения и спрашивает, подтверждает ли он свое ходатайство о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей.
3. Если обвиняемый подтвердил свое ходатайство о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей, то судья объявляет об удовлетворении данного ходатайства и переходит к рассмотрению ходатайств государственного обвинителя, потерпевшего, обвиняемого, их защитников, а также иных ходатайств, заявленных ранее. Судья разрешает ходатайства, выслушав мнения сторон. Ходатайства сторон обвинения и защиты являются обязательными для их рассмотрения судьей.
4. В случае необходимости на предварительном слушании могут быть оглашены документы, приобщенные к делу, а также другие доказательства для проверки их допустимости в качестве доказательств.
5. Если обвиняемый не подтвердил свое ходатайство о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей, судья объявляет предварительное слушание оконченным и направляет дело в соответствующий суд первой инстанции для дальнейшего рассмотрения по правилам, предусмотренным главой 41 настоящего Кодекса.
Статья 359. Виды решений, выносимых по результатам предварительного слушания
1. По результатам предварительного слушания судья принимает одно из следующих решений, выносимых в форме постановлений:
1) о назначении уголовного дела к слушанию судом с участием присяжных заседателей;
2) о направления уголовного дела в соответствующий суд первой инстанции для дальнейшего рассмотрения по правилам, предусмотренным главой 41 настоящего Кодекса.
2. В постановлении о назначении уголовного дела к слушанию судом с участием присяжных заседателей судья:
1) определяет число кандидатов в присяжные заседатели, подлежащих вызову в суд для формирования коллегии присяжных заседателей, которое должно быть не менее пятидесяти;
2) определяет дату проведения судебного заседания для формирования коллегии присяжных заседателей.
3. Одновременно с назначением уголовного дела к слушанию судом с участием присяжных заседателей судья с учетом мнений сторон по результатам предварительного слушания рассматривает вопрос об исключении из разбирательства дела фактических данных, недопустимых в соответствии со статьей 82 настоящего Кодекса в качестве доказательств.
4. Постановление судьи о назначении уголовного дела к слушанию судом с участием присяжных заседателей является окончательным. В дальнейшем постановление не может быть пересмотрено по мотиву отказа обвиняемого от рассмотрения дела судом с участием присяжных заседателей.
Статья 360. Порядок формирования предварительного состава кандидатов в присяжные заседатели
1. В день вынесения постановления о назначении уголовного дела к слушанию с участием присяжных заседателей администратор суда, по распоряжению председательствующего, путем случайной выборки, в присутствии государственного обвинителя и защитника обвиняемого формирует предварительный состав кандидатов в присяжные заседатели в количестве не менее пятидесяти.
2. По завершении выборки кандидатов в присяжные заседатели для участия в рассмотрении уголовного дела составляется список о предварительном составе кандидатов в присяжные заседатели с указанием фамилий, имен, отчеств, который подписывается администратором суда и сторонами. Фамилии кандидатов в присяжные заседатели вносятся в список в том порядке, в каком происходила случайная выборка.
Предварительный состав коллегии присяжных заседателей формируется при помощи информационной автоматизированной системы из ежегодного окончательного списка кандидатов в присяжные заседатели.
3. Для начала формирования коллегии присяжных заседателей достаточно тридцать пять кандидатов в присяжные заседатели, явившихся в судебное заседание.
4. Кандидатам в присяжные заседатели, включенным в предварительный состав кандидатов в присяжные заседатели, не позднее чем за 7 суток до начала судебного заседания для формирования коллегии присяжных заседателей вручаются памятки, а также извещения с указанием даты и времени прибытия в судебное заседание.
Статья 361. Порядок проведения судебного заседания по формированию коллегии присяжных заседателей для участия в судебном разбирательстве
1. Председательствующий открывает судебное заседание, представляется и представляет других участников процесса, проверяет явку сторон, разъясняет участникам процесса их права, установленные настоящим Кодексом, в том числе их право заявить отвод судье, прокурору, секретарю судебного заседания, кандидатам в присяжные заседатели, а также последствия неиспользования данного права и предоставляет слово администратору суда, который
докладывает о явке граждан, включенных в предварительный состав кандидатов в присяжные заседатели.
Председательствующий произносит перед кандидатами в присяжные заседатели краткое вступительное слово, в котором сообщает какое дело подлежит рассмотрению, о задачах присяжных заседателей и об условиях их участия в рассмотрении этого дела; разъясняет основания освобождения от обязанностей присяжного заседателя, предусмотренные Законом Кыргызской Республики "О присяжных заседателях в судах Кыргызской Республики".
2. Формирование коллегии присяжных заседателей из числа лиц, включенных в предварительный состав кандидатов в присяжные заседатели, осуществляется путем:
1) освобождения председательствующим судьей кандидатов в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела по основаниям, предусмотренным Законом Кыргызской Республики "О присяжных заседателях в судах Кыргызской Республики", и иным основаниям;
2) разрешения вопросов об отводе;
3) удовлетворения немотивированного отвода сторон кандидатов в присяжные заседатели.
3. Формирование коллегии присяжных заседателей производится в закрытом судебном заседании.
4. Списки кандидатов в присяжные заседатели, явившихся в судебное заседание, вручаются сторонам. Вместе с указанием в списках фамилий и имен кандидатов в присяжные заседатели указываются их возраст, род занятий, образование.
5. Коллегия присяжных заседателей состоит из девяти присяжных заседателей основного состава и присяжных заседателей запасного состава.
6. Одно и то же лицо не может участвовать в течение одного года в судебных заседаниях в качестве присяжного заседателя более одного раза.
7. В целях объективного решения вопроса об освобождении кандидата в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела стороны в очередности, определенной председательствующим, при отборе присяжных заседателей вправе задавать кандидатам вопросы.
С разрешения председательствующего судьи все или часть адресованных кандидатам в присяжные заседатели вопросов могут быть сформулированы сторонами письменно. Анкета с вопросами стороны предлагается для заполнения кандидатами в присяжные заседатели после одобрения ее председательствующим.
8. Кандидат в присяжные заседатели должен правдиво отвечать на вопросы председательствующего, сторон обвинения и защиты, задаваемые при отборе для участия в рассмотрении дела, а также представлять по требованию председательствующего иную необходимую информацию о себе и об отношениях с другими лицами, участвующими в деле. Вопросы, затрагивающие охраняемые законом их права и интересы, председательствующим отклоняются.
9. Все вопросы, связанные с освобождением кандидата в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела, а также отводы, заявленные кандидатам в присяжные заседатели, разрешаются председательствующим судьей единолично без удаления в отдельное помещение.
10. В том случае, когда при решении вопроса об отводах или при образовании коллегии присяжных заседателей были допущены какие-либо нарушения, повлиявшие на правильность ее образования, председательствующий объявляет недействительным образование коллегии присяжных заседателей и проводит отбор кандидатов в присяжные заседатели заново в полном объеме либо частично.
11. До приведения присяжных заседателей к присяге стороны вправе заявить, что вследствие особенностей рассматриваемого уголовного дела образованная коллегия присяжных заседателей в целом может оказаться неспособной вынести объективный вердикт. В этом случае председательствующий по ходатайству сторон вправе распустить коллегию присяжных заседателей в связи с тенденциозностью состава.
12. В случае если количество явившихся в суд кандидатов в присяжные заседатели менее тридцати пяти, то председательствующий дает распоряжение о дополнительном наборе недостающего количества кандидатов в присяжные заседатели.
Количество кандидатов в присяжные заседатели, приглашаемое для дополнительного набора, и срок для его проведения определяются председательствующим. При этом председательствующий объявляет перерыв в судебном заседании.
Статья 362. Разрешение вопросов об освобождении кандидатов в присяжные заседатели от обязанностей присяжного заседателя
1. Председательствующий выясняет наличие предусмотренных законом причин для освобождения кого-либо из кандидатов в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела и принимает решение по существу. Каждый из явившихся кандидатов в присяжные заседатели вправе указать на основания, предусмотренные Законом Кыргызской Республики "О присяжных заседателях в судах Кыргызской Республики", а также иные уважительные причины, исключающие возможность кандидата в присяжные заседатели участвовать в рассмотрении дела. Решение об освобождении кандидатов в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела принимается судьей без удаления в отдельное помещение.
2. Освобожденные кандидаты в присяжные заседатели исключаются из предварительного состава и удаляются из зала судебного заседания.
Статья 363. Разрешение вопросов об отводе кандидатов в присяжные заседатели
1. Каждому кандидату в присяжные заседатели из предварительного состава коллегии присяжных заседателей сторонами должен быть заявлен отвод в порядке, предусмотренном статьей 65 настоящего Кодекса, и в случаях:
1) если кандидат в присяжные заседатели является по данному делу потерпевшим, гражданским истцом, гражданским ответчиком, вызывался либо может быть вызван в качестве свидетеля;
2) если кандидат в присяжные заседатели участвовал в производстве по данному уголовному делу в качестве эксперта, специалиста, переводчика, понятого, секретаря судебного заседания, дознавателя, следователя, прокурора, защитника, законного представителя обвиняемого, представителя потерпевшего, гражданского истца или гражданского ответчика;
3) если кандидат в присяжные заседатели является родственником потерпевшего, его представителя, обвиняемого или его законного представителя, прокурора, защитника, следователя или дознавателя;
4) если имеются иные обстоятельства, дающие основание считать, что кандидат в присяжные заседатели лично, прямо или косвенно заинтересован в исходе данного дела, а также может быть необъективным по другим причинам.
2. Стороны передают председательствующему мотивированные ходатайства об отводах, не оглашая их. Удовлетворение ходатайств сторон влечет исключение кандидатов в присяжные заседатели из предварительного состава. При этом председательствующий доводит свое решение до сведения сторон.
Статья 364. Немотивированный отвод кандидатов в присяжные заседатели
1. Когда количество кандидатов в присяжные заседатели составляет восемнадцать и более, после удовлетворения заявленных отводов в соответствии со статьей 363 настоящего Кодекса председательствующий предлагает сторонам заявить немотивированные отводы.
2. Немотивированный отвод осуществляется посредством подачи сторонами списков кандидатов в присяжные заседатели, подлежащих немотивированному отводу. Списки должны быть подписаны соответственно прокурором и (или) потерпевшим, обвиняемым и (или) защитником.
Прокурор первым осуществляет немотивированный отвод кандидатов в присяжные заседатели, после чего поданный им список предъявляется председательствующему и стороне защиты.
Каждой стороне предоставляется возможность отвести равное количество кандидатов в присяжные заседатели, но не менее чем по два кандидата. Вопрос о немотивированных отводах согласуется соответственно между прокурором и потерпевшим и между обвиняемым и защитником. Обвиняемый вправе поручить своему защитнику осуществление права на отвод кандидатов в присяжные заседатели.
3. В случае если обвиняемых несколько и между ними отсутствует согласие о распределении немотивированных отводов, то их количество делится между обвиняемыми путем
проведения жеребьевки с помещением в урну по одному билету на каждого обвиняемого. Когда все билеты будут извлечены, процедура повторяется. Обвиняемый вправе отвести столько кандидатов в присяжные заседатели, сколько раз билет с его фамилией был извлечен из урны председательствующим.
4. Прокурор, обвиняемый и его защитник вправе просить через председательствующего, чтобы кто-либо из кандидатов в присяжные заседатели представился.
5. Отказ кого-либо из обвиняемых от права на немотивированный отвод кандидатов в присяжные заседатели не влечет ограничений прав других обвиняемых отвести количество кандидатов в присяжные заседатели.
6. Если количество неотведенных кандидатов в присяжные заседатели превышает число присяжных заседателей, определенных председательствующим, то в протокол судебного заседания по указанию председательствующего включается число присяжных заседателей, определенных председательствующим, идущих первыми по списку кандидатов.
7. Списки немотивированно отведенных сторонами кандидатов в присяжные заседатели приобщаются к материалам уголовного дела.
Статья 365. Порядок дополнительного набора в предварительный состав коллегии присяжных заседателей
1. В случае когда количество кандидатов в присяжные заседатели после удовлетворения отводов в соответствии со статьей 366 настоящего Кодекса составило менее восемнадцати, председательствующий объявляет о проведении дополнительного набора недостающего количества кандидатов в присяжные заседатели в предварительный состав коллегии присяжных заседателей в порядке, установленном частью 1 статьи 360 настоящего Кодекса.
2. Кандидаты в присяжные заседатели, отобранные в результате дополнительного набора, проходят процедуры, предусмотренные статьями 362 и 363 настоящего Кодекса.
3. Количество кандидатов в присяжные заседатели, приглашаемое для дополнительного набора, определяется председательствующим.
4. В случае объявления дополнительного набора в предварительный состав коллегии присяжных заседателей в судебном заседании объявляется перерыв до завершения процедур, предусмотренных статьей 360 настоящего Кодекса.
Статья 366. Действия председательствующего по завершении формирования коллегии присяжных заседателей
1. По завершении формирования коллегии присяжных заседателей председательствующий объявляет результаты отбора, не указывая оснований исключения из предварительного состава тех или иных кандидатов в присяжные заседатели, благодарит остальных кандидатов в присяжные заседатели.
2. Председательствующий оглашает фамилии, имена, отчества присяжных заседателей, включенных в протокол судебного заседания. При этом первые девять присяжных заседателей образуют коллегию присяжных заседателей, а последние участвуют в рассмотрении дела в качестве запасных.
Статья 367. Старшина присяжных заседателей
1. По завершении образования коллегии присяжных заседателей председательствующий предлагает присяжным заседателям основного состава удалиться в совещательную комнату для избрания старшины. Старшина избирается путем открытого голосования большинством голосов от числа присяжных заседателей основного состава.
2. После возвращения присяжных заседателей в зал судебного заседания старшина сообщает председательствующему и сторонам о его избрании решением присяжных заседателей.
3. Старшина присяжных заседателей руководит ходом совещания присяжных заседателей, по их поручению обращается к председательствующему с вопросами и просьбами, оглашает поставленные судом вопросы, записывает ответы на них, подводит итоги голосования, оформляет вердикт и по указанию председательствующего провозглашает его в судебном заседании.
4. После избрания старшины присяжных заседателей председательствующий предлагает коллегии присяжных заседателей занять отведенное им место на скамье присяжных заседателей.
Статья 368. Принятие присяжными заседателями присяги
1. Председательствующий обращается к присяжным заседателям с предложением принять присягу и зачитывает текст следующего содержания: "Приступая к исполнению обязанностей присяжного заседателя, клянусь исполнять свои обязанности честно, справедливо и беспристрастно, принимать во внимание все рассмотренные в суде доказательства, доводы, обстоятельства дела, как уличающие обвиняемого, так и оправдывающие его, разрешать дело по своему внутреннему убеждению и совести, не оправдывая виновного и не осуждая невиновного".
2. После оглашения присяги председательствующий называет фамилии присяжных заседателей, в том числе и запасных, каждый из которых отвечает: "Я клянусь".
3. О принятии присяжными заседателями присяги делается запись в протоколе судебного заседания.
4. После принятия присяги председательствующий разъясняет присяжным заседателям их права и обязанности, предусмотренные статьей 32 настоящего Кодекса, и приступает к судебному разбирательству.
Статья 369. Общие условия участия присяжных заседателей в судебном разбирательстве
1. Скамья присяжных заседателей должна быть отделена от присутствующих в зале судебного заседания и расположена, как правило, напротив скамьи обвиняемых. Запасные присяжные заседатели занимают на скамье присяжных заседателей специально отведенные для них председательствующим места.
2. Запасные присяжные заседатели могут быть до вынесения вердикта включены в основной состав присяжных заседателей в случае невозможности кого-либо из присяжных заседателей участвовать в судебном заседании. Замещение выбывших присяжных заседателей запасными производится в последовательности, указанной в списке при формировании коллегии присяжных заседателей по уголовному делу. В случае если возможность замены выбывших присяжных заседателей запасными исчерпана, председательствующий объявляет состоявшееся судебное разбирательство недействительным и возвращает судебное разбирательство к этапу предварительной выборки кандидатов в присяжные заседатели в соответствии со статьей 360 настоящего Кодекса.
3. Если в ходе судебного разбирательства старшина присяжных заседателей выбывает, то его замена производится путем повторных выборов в порядке, установленном частью 1 статьи 367 настоящего Кодекса.
Статья 370. Полномочия председательствующего и присяжных заседателей
1. В ходе судебного разбирательства уголовного дела все вопросы, за исключением указанных в части 2 настоящей статьи, разрешаются председательствующим единолично в соответствии с требованиями, установленными настоящим Кодексом.
2. В ходе судебного разбирательства уголовного дела присяжные заседатели разрешают вопросы, предусмотренные пунктами 1, 2, 4 части 1 статьи 336 настоящего Кодекса и сформулированные в вопросном листе. В случае признания обвиняемого виновным присяжные заседатели вправе указать, заслуживает ли обвиняемый снисхождения.
3. Председательствующий обязан в отсутствие присяжных заседателей решить по ходатайству сторон вопрос об исключении из разбирательства дела фактических данных, недопустимых в соответствии со статьей 82 настоящего Кодекса в качестве доказательств.
4. Стороны не вправе упоминать в суде с участием присяжных заседателей о существовании исключенных из разбирательства дела доказательств, ссылаться на них для обоснования своей позиции.
5. Председательствующий не вправе знакомить присяжных заседателей с доказательствами, признанными недопустимыми.
Ознакомление присяжных заседателей с доказательствами, признанными недопустимыми до их исследования в присутствии присяжных заседателей или впоследствии, не образует существенного нарушения уголовно-процессуального закона, если председательствующий разъяснил присяжным заседателям, что они обязаны не принимать в расчет полученные ими таким образом сведения.
Статья 371. Особенности судебного разбирательства в суде с участием присяжных заседателей
1. Судебное разбирательство в суде с участием присяжных заседателей проводится в порядке, установленном статьями 314-329, 332 настоящего Кодекса с учетом требований настоящей статьи.
2. Председательствующий не вправе задавать вопросы обвиняемым, потерпевшим и другим участникам судебного разбирательства, а также выражать свое мнение в отношении исследованных доказательств. Все доказательства по делу исследуются в ходе судебного разбирательства непосредственно и устно. Оглашение показаний участников процесса, данных на стадии производства следствия, допускается только в случае смерти, тяжелого заболевания этого лица или выезда его за пределы Кыргызской Республики либо иных обстоятельств, исключающих возможность дачи показаний в суде. Допрос эксперта в ходе судебного разбирательства осуществляется в обязательном порядке в случае оспаривания заключения эксперта.
3. Допрос обвиняемого, потерпевшего и других участников судебного разбирательства производят стороны обвинения и защиты.
В ходе судебного разбирательства в присутствии присяжных заседателей подлежат исследованию только те фактические обстоятельства уголовного дела, доказанность которых устанавливается присяжными заседателями в соответствии с их полномочиями, предусмотренными статьей 370 настоящего Кодекса.
4. Государственный обвинитель при оглашении резолютивной части обвинительного заключения не вправе упоминать о фактах судимости обвиняемого.
5. Присяжные заседатели через председательствующего могут задавать вопросы обвиняемому, потерпевшему, свидетелям, экспертам и специалистам после того, как эти лица будут допрошены сторонами. Вопросы излагаются присяжными заседателями в письменном виде и передаются председательствующему через старшину. Председательствующий вправе отклонить вопросы, которые он сочтет не имеющими отношения к делу, а также носящими наводящий или оскорбительный характер.
6. Не подлежат исследованию с участием присяжных заседателей обстоятельства, связанные с прежней судимостью обвиняемого, о признании его хроническим алкоголиком или наркоманом, а также иные обстоятельства, способные вызвать в отношении обвиняемого предубеждение присяжных заседателей.
Статья 372. Судебные прения
1. После окончания судебного разбирательства суд с участием присяжных заседателей переходит к судебным прениям.
2. Судебные прения в суде с участием присяжных заседателей состоят из двух частей.
3. Первая часть прений состоит из речей прокурора, потерпевшего, защитника и обвиняемого, которые излагают свои позиции по поводу доказанности или недоказанности вины обвиняемого без упоминания его прежней судимости. Стороны не могут упоминать обстоятельства, не подлежащие рассмотрению с участием присяжных заседателей, и ссылаться на доказательства, не исследованные в судебном заседании. Председательствующий прерывает такие выступления и разъясняет присяжным заседателям, что они не должны учитывать данные обстоятельства при вынесении вердикта.
4. Вторая часть прений состоит из речей прокурора, а также потерпевшего и его представителя, защитника и обвиняемого, в которой излагаются позиции по вопросам квалификации действий обвиняемого, назначения наказания. Вторая часть прений проводится после оглашения вердикта без участия присяжных заседателей.
Статья 373. Реплики и последнее слово обвиняемого в суде с участием присяжных заседателей
1. После произнесения речей все участники прений имеют право на реплику. Защитник и обвиняемый имеют право последней реплики.
2. В соответствии со статьей 331 настоящего Кодекса обвиняемый имеет право на последнее слово.
Статья 374. Постановка вопросов, подлежащих разрешению присяжными заседателями
1. После произнесения обвиняемым последнего слова присяжные заседатели удаляются из зала судебного заседания на время, необходимое для формулирования вопросов, подлежащих передаче для разрешения присяжными заседателями.
2. Председательствующий с учетом результатов судебного разбирательства, прений сторон формулирует в письменном виде вопросы, подлежащие разрешению присяжными заседателями, оглашает их и передает сторонам.
3. Стороны вправе высказать свои замечания по содержанию и формулировке вопросов и внести предложения.
4. С учетом замечаний и предложений сторон председательствующий окончательно формулирует вопросы, подлежащие разрешению присяжными заседателями, вносит их в вопросный лист и подписывает его.
5. Содержание вопросного листа оглашается в присутствии присяжных заседателей и вопросный лист передается старшине присяжных.
6. Перед удалением в совещательную комнату присяжные заседатели вправе получить от председательствующего разъяснения по возникшим у них неясностям в связи с поставленными вопросами, не касаясь при этом существа возможных ответов на эти вопросы и их правовой стороны.
Статья 375. Содержание вопросов, подлежащих разрешению присяжными заседателями
1. По каждому из деяний, в совершении которых обвиняется обвиняемый, ставится три основных вопроса:
1) доказано ли, что деяние имело место;
2) доказано ли, что это деяние совершил обвиняемый;
3) виновен ли обвиняемый в совершении этого деяния.
2. В вопросном листе возможно соединение в одном вопросе трех основных вопросов, указанных в части 1 настоящей статьи.
3. В вопросном листе также допустимы частные вопросы, направленные на признание присяжными заседателями виновности обвиняемого в совершении менее тяжкого преступления, если этим не ухудшается положение обвиняемого и не нарушается его право на защиту. Частные вопросы допустимы и в интересах обвинения.
4. На случай признания обвиняемого виновным в совершении преступления перед присяжными заседателями ставится вопрос о том, заслуживает ли он снисхождения.
5. Формулировки вопросов не должны допускать при каком-либо ответе на них признание обвиняемого виновным в совершении деяния, по которому государственный обвинитель не предъявлял ему обвинение либо не поддерживает обвинение с согласия потерпевшего к моменту постановки вопросов.
6. По уголовным делам, по которым обвиняется несколько обвиняемых, вопросы, подлежащие разрешению присяжными заседателями, ставятся в отношении каждого обвиняемого отдельно.
7. Вопросы ставятся в понятных присяжным заседателям формулировках.
Статья 376. Напутственное слово председательствующего
1. Перед удалением коллегии присяжных заседателей в совещательную комнату для принятия вердикта председательствующий обращается к присяжным заседателям с напутственным словом.
2. При произнесении напутственного слова председательствующему запрещается в какой- либо форме выражать свое мнение по вопросам, поставленным перед коллегией присяжных заседателей.
3. В напутственном слове председательствующий:
1) приводит содержание обвинения;
2) сообщает содержание уголовного закона, предусматривающего ответственность за совершение деяния, в котором обвиняется обвиняемый, и о наказании, причитающемся осужденному;
3) напоминает об исследованных в суде доказательствах, как уличающих обвиняемого, так и оправдывающих его, не выражая при этом своего отношения к этим доказательствам и не делая выводов из них;
4) излагает позиции государственного обвинителя и защиты;
5) разъясняет присяжным основные правила оценки доказательств в их совокупности; сущность принципа презумпции невиновности; положение о толковании неустраненных сомнений в пользу обвиняемого; положение о том, что их вердикт может быть основан лишь на тех доказательствах, которые непосредственно исследованы в судебном заседании, никакие доказательства для них не имеют заранее установленной силы, их выводы не могут основываться на предположениях, а также на доказательствах, признанных судом недопустимыми;
6) обращает внимание коллегии присяжных заседателей на то, что отказ обвиняемого от дачи показаний или его молчание в суде не имеют юридического значения и не могут быть истолкованы как свидетельство виновности обвиняемого;
7) разъясняет порядок совещания присяжных заседателей, подготовки ответов на поставленные вопросы, голосования по ответам и принятия вердикта;
8) напоминает присяжным заседателям о содержании данной ими присяги.
4. Присяжные заседатели, выслушав напутственное слово председательствующего и ознакомившись с поставленными перед ними вопросами, вправе получить от него дополнительные разъяснения. Копия напутственного слова вручается сторонам и присяжным заседателям сразу после оглашения.
5. Стороны вправе заявить в судебном заседании возражения в связи с содержанием напутственного слова председательствующего по мотивам нарушения им принципа объективности, которые подлежат внесению в протокол судебного заседания.
6. Для составления напутственного слова председательствующий вправе объявить перерыв в судебном заседании.
Статья 377. Тайна совещания присяжных заседателей
1. После напутственного слова председательствующего присяжные заседатели удаляются в совещательную комнату для принятия вердикта.
2. Кроме присяжных заседателей присутствие иных лиц в совещательной комнате не допускается.
3. Запрещается нахождение и использование в совещательной комнате средств связи.
4. Присяжные заседатели не вправе разглашать мнения, имевшие место при обсуждении и принятии вердикта.
5. Записи присяжных заседателей, которые они вели в судебном заседании, могут быть ими использованы в совещательной комнате для подготовки ответов на поставленные перед присяжными заседателями вопросы.
6. С наступлением ночного времени, а с разрешения председательствующего также по окончании рабочего времени, присяжные заседатели вправе прервать совещание для отдыха. На период отдыха присяжным заседателям запрещается выносить указанные в части 5 настоящей статьи записи из совещательной комнаты.
7. Совещательная комната подлежит охране судебным приставом на все время нахождения в ней присяжных заседателей.
Статья 378. Порядок проведения совещания и голосования в совещательной комнате
1. Совещанием присяжных заседателей руководит старшина, который последовательно ставит на обсуждение подлежащие разрешению вопросы, проводит голосование по ответам на них и ведет подсчет голосов.
2. Голосование проводится открыто. Присяжные заседатели не вправе воздержаться при голосовании. Присяжные заседатели голосуют в той очередности, в которой они указаны в списке присяжных заседателей.
3. Старшина голосует последним.
Статья 379. Принятие вердикта
1. Присяжные заседатели при обсуждении поставленных перед ними вопросов должны стремиться к принятию единогласного решения. Если присяжным заседателям при обсуждении в течение 3 часов не удалось достигнуть единодушия, то решение принимается голосованием.
2. Вердикт присяжных заседателей может быть обвинительным или оправдательным.
3. Оправдательный вердикт принимается в случаях, когда за отрицательный ответ хотя бы на один из трех вопросов, указанных в части 1 статьи 378 настоящего Кодекса, проголосовало не менее шести присяжных заседателей.
4. Обвинительный вердикт принимается в тех случаях, когда за утвердительные ответы на каждый из трех вопросов, указанных в части 1 статьи 378 настоящего Кодекса, проголосовало не менее шести присяжных заседателей.
5. Если ни оправдательный, ни обвинительный вердикты не приняты, то вердикт считается невынесенным, а коллегия подлежит роспуску.
Прокурор в течение месяца должен внести в суд ходатайство о возобновлении процесса перед новым составом присяжных заседателей либо о прекращении уголовного дела.
В случае поступления ходатайства прокурора о возобновлении процесса суд приступает к формированию новой коллегии в соответствии с требованием настоящей главы.
6. Ответы на поставленные перед присяжными заседателями вопросы должны представлять собой утверждение или отрицание с обязательным пояснительным словом или словосочетанием, раскрывающим или уточняющим смысл ответа ("Да, виновен", "Нет, не виновен" и иные аналогичные ответы). В случае если ответ на предыдущий вопрос исключает необходимость отвечать на последующий вопрос, старшина вписывает после него слова "Без ответа".
При даче утвердительного ответа о виновности обвиняемого или доказанности его деяния присяжные заседатели вправе сделать оговорку, исключающую из ответа какую-либо фразу.
7. Ответа на вопросы вносятся старшиной присяжных заседателей в вопросный лист непосредственно после каждого из соответствующих вопросов.
8. В вопросном листе после ответа старшина указывает результат подсчета голосов. Вопросный лист с внесенными в него ответами на поставленные в нем вопросы подписывается старшиной.
Статья 380. Возобновление судебного разбирательства
1. Председательствующий по переданной через старшину просьбе коллегии присяжных заседателей, выслушав мнения сторон, решает вопрос о возобновлении судебного разбирательства в случае:
1) если в совещательной комнате присяжные заседатели придут к выводу о необходимости получить дополнительные разъяснения по поставленным вопросам в вопросном листе;
2) если у присяжных заседателей во время совещания возникнут сомнения по поводу каких- либо фактических обстоятельств уголовного дела, имеющих существенное значение для ответов на поставленные вопросы и требующих дополнительного исследования.
2. Председательствующий после возобновления судебного разбирательства в присутствии сторон дает разъяснения по поставленным вопросам, а в необходимых случаях проводится дополнительное исследование обстоятельств.
3. После окончания возобновленного судебного разбирательства председательствующим могут быть внесены в вопросный лист уточнения в поставленные перед присяжными заседателями вопросы. Стороны вправе ходатайствовать о включении в вопросный лист дополнительных вопросов или уточнении ранее поставленных вопросов.
4. Выслушав речи и реплики сторон по дополнительным разъяснениям и (или) вновь исследованным обстоятельствам, последнее слово обвиняемого и краткое напутственное слово
председательствующего, присяжные заседатели вновь возвращаются в совещательную комнату для принятия вердикта.
Статья 381. Провозглашение вердикта
1. После подписания старшиной вопросного листа с внесенными в него ответами на поставленные вопросы присяжные заседатели возвращаются в зал судебного заседания.
2. Старшина присяжных заседателей передает председательствующему вопросный лист с внесенными в него ответами. При отсутствии замечаний председательствующий возвращает вопросный лист старшине присяжных заседателей для провозглашения.
3. Найдя вердикт неясным или противоречивым, председательствующий указывает на его неясность или противоречивость коллегии присяжных заседателей и предлагает им возвратиться в совещательную комнату для внесения уточнений или устранения противоречий в вопросном листе.
4. Выслушав краткое напутственное слово председательствующего по поводу необходимости внесения изменений в вопросный лист, коллегия присяжных заседателей возвращается в совещательную комнату для принятия решения большинством голосов о необходимости пересмотра или оставлении в силе первоначально принятого вердикта.
5. Старшина присяжных заседателей провозглашает вердикт, зачитывая по вопросному листу поставленные вопросы и ответы присяжных заседателей на них.
6. Все находящиеся в зале суда выслушивают вердикт стоя.
7. Провозглашенный вердикт передается председательствующему для приобщения к материалам уголовного дела.
Статья 382. Действия председательствующего после провозглашения вердикта
1. В случае принятия коллегией присяжных заседателей вердикта о невиновности обвиняемого председательствующий объявляет его оправданным. При этом обвиняемый, содержащийся под стражей, немедленно освобождается в зале судебного заседания.
2. После провозглашения вердикта председательствующий выражает благодарность присяжным заседателям и объявляет об окончании их участия в судебном разбирательстве.
3. Последствия вердикта обсуждаются без участия присяжных заседателей. Присяжные заседатели вправе остаться до окончания рассмотрения уголовного дела в зале судебного заседания на отведенных для публики местах.
Статья 383. Обсуждение последствий вердикта
1. Обсуждение последствий вердикта продолжается с участием сторон.
2. В случае принятия присяжными заседателями оправдательного вердикта исследуются и обсуждаются только те вопросы, которые связаны с разрешением гражданского иска, распределением процессуальных издержек, вещественными доказательствами.
Оправдательный вердикт присяжных заседателей, по каким бы основаниям он ни был вынесен, не препятствует потерпевшему защищать свои права в порядке гражданского судопроизводства.
3. В случае принятия обвинительного вердикта производится исследование обстоятельств, связанных с квалификацией содеянного обвиняемым, назначением ему наказания и другими вопросами.
4. По окончании исследования указанных обстоятельств проводятся прения сторон, во время которых защитник и обвиняемый выступают последними.
5. Стороны могут касаться в своих выступлениях любых вопросов права, подлежащих разрешению при постановлении судом обвинительного приговора. При этом сторонам запрещается ставить под сомнение правильность вердикта, вынесенного присяжными заседателями.
6. По окончании прений сторон обвиняемому предоставляется последнее слово, после чего председательствующий удаляется для вынесения решения по уголовному делу.
Статья 384. Обязательность вердикта
1. Вердикт коллегии присяжных заседателей обязателен для председательствующего и влечет постановление им оправдательного или обвинительного приговора.
2. В случае принятия присяжными заседателями обвинительного вердикта председательствующий квалифицирует содеянное обвиняемым в соответствии с этим вердиктом, а также установленными в ходе судебного следствия обстоятельствами, не подлежащими рассмотрению присяжными заседателями при принятии вердикта и требующими юридической оценки.
3. Если коллегия присяжных заседателей признала, что обвиняемый заслуживает снисхождения, то председательствующий не вправе назначить наказание свыше двух третей максимального размера наказания, установленного соответствующей статьей Уголовного кодекса.
4. Если председательствующий признает, что обвинительный вердикт вынесен в отношении невиновного и имеются достаточные основания для постановления оправдательного приговора ввиду того, что деяние, в совершении которого вердиктом обвиняемый признан виновным, не содержит состава преступления, то он выносит постановление о роспуске коллегии присяжных заседателей и направлении уголовного дела на новое рассмотрение иным составом суда со стадии предварительного слушания. Это постановление не подлежит обжалованию.
Статья 385. Виды решений, принимаемых председательствующим
Разбирательство уголовного дела в суде с участием присяжных заседателей заканчивается принятием председательствующим одного из следующих решений:
1) постановления о прекращении уголовного дела - в случаях, предусмотренных статьей 292 настоящего Кодекса;
2) оправдательного приговора - в случаях, когда присяжные заседатели дали отрицательный ответ хотя бы на один из трех основных вопросов, указанных в части 1 статьи 375 настоящего Кодекса, в соответствии со статьей 340 настоящего Кодекса;
3) обвинительного приговора - в случаях, предусмотренных статьей 339 настоящего Кодекса.
Статья 386. Постановление приговора
Приговор постановляется в соответствии с требованиями статей 341-348 настоящего Кодекса со следующими особенностями:
1) во вводной части приговора не указываются фамилии присяжных заседателей;
2) в описательно-мотивировочной части оправдательного приговора содержатся сущность обвинения и ссылка на принятый по его поводу оправдательный вердикт либо на отказ государственного обвинителя от обвинения в случае, если он заявлен. Приведение доказательств требуется лишь в части, не вытекающей из вердикта, принятого коллегией присяжных заседателей;
3) в описательно-мотивировочной части обвинительного приговора должны содержаться описание преступного деяния, которое суд с участием коллегии присяжных заседателей признал совершенным, квалификация содеянного, мотивы назначения наказания и обоснование решения суда в отношении гражданского иска или возмещения материального вреда, причиненного преступлением;
4) в резолютивной части приговора должны содержаться разъяснения о порядке и сроках обжалования приговора в кассационной инстанции в порядке, установленном настоящим Кодексом.
Статья 387. Прекращение рассмотрения уголовного дела в связи с установленной невменяемостью обвиняемого
1. В случае когда в процессе разбирательства дела судом с участием присяжных заседателей выявлены обстоятельства, дающие основания считать, что обвиняемый по своему психическому состоянию не мог быть привлечен к уголовной ответственности либо заболел душевной болезнью, делающей невозможным назначение или исполнение наказания, что подтверждается соответствующим заключением судебно-психиатрической экспертизы, судья выносит постановление о прекращении рассмотрения уголовного дела с участием присяжных заседателей и принимает решение в порядке, предусмотренном главой 55 настоящего Кодекса.
2. Постановление председательствующего о прекращении рассмотрения дела с участием присяжных заседателей является окончательным и обжалованию не подлежит.
Статья 388. Особенности ведения протокола судебного заседания
1. Протокол судебного заседания ведется в соответствии с требованиями статьи 298 настоящего Кодекса с изъятиями, предусмотренными настоящей статьей.
2. В протоколе обязательно указываются состав кандидатов в присяжные заседатели, вызванных в судебное заседание, и ход формирования коллегии присяжных заседателей.
3. Напутственное слово председательствующего записывается в протокол судебного заседания или его текст приобщается к материалам уголовного дела, о чем указывается в протоколе.
4. Протокол судебного заседания должен фиксировать весь ход судебного процесса так, чтобы можно было удостовериться в правильности его проведения.
В ходе судебного разбирательства с участием присяжных заседателей участникам процесса и иным лицам запрещается производить видеозапись и фотографирование в зале судебного заседания.
Статья 389. Основания отмены или изменения приговора суда, основанного на вердикте коллегии присяжных заседателей
1. Основанием для отмены или изменения оправдательных приговоров, основанных на вердикте коллегии присяжных заседателей, является существенное нарушение норм, предусмотренных частью 2 статьи 413 настоящего Кодекса.
2. Обвинительный приговор может быть отменен или изменен по основаниям и в порядке, установленным разделом X настоящего Кодекса.
3. Приговор суда, постановленный на основании вердикта коллегии присяжных заседателей и противоречащий ему, подлежит отмене с передачей уголовного дела на новое рассмотрение в тот же суд. В этом случае новое рассмотрение уголовного дела начинается с момента, следующего за принятием вердикта присяжными заседателями.
4. Приговор, вынесенный на основании вердикта коллегии присяжных заседателей, не может быть отменен по мотивам существенного нарушения прав осужденного или оправданного, если они против отмены возражают.
РАЗДЕЛ X. ПРОИЗВОДСТВО ДЕЛ В СУДЕ АПЕЛЛЯЦИОННОЙ ИНСТАНЦИИ
Глава 46. Обжалование судебных решений в апелляционном порядке
Статья 390. Право апелляционного обжалования
1. В соответствии с требованиями настоящей главы приговор, не вступивший в законную силу, а также иные судебные акты суда первой инстанции могут быть обжалованы сторонами в апелляционном порядке.
2. Право обжалования судебного решения принадлежит осужденному, оправданному, лицу, в отношении которого велось или ведется производство о применении принудительной меры медицинского характера, их защитникам и законным представителям, государственному обвинителю или вышестоящему прокурору, потерпевшему и его представителю.
3. В апелляционном порядке могут быть обжалованы постановления следственного судьи. Право обжалования постановления следственного судьи принадлежит подозреваемому, обвиняемому, их защитникам, потерпевшему, его представителю, а также прокурору.
Статья 391. Судебные акты, подлежащие рассмотрению в апелляционном порядке
1. В апелляционном порядке рассматриваются жалобы и представления на не вступившие в законную силу приговоры и постановления, вынесенные судом первой инстанции.
2. В апелляционном порядке рассматриваются жалобы и представления на постановления, вынесенные следственным судьей в порядке судебного контроля.
Статья 392. Порядок принесения жалоб и представлений
1. Жалоба и представление с приложением их копий для вручения сторонам приносятся через суд, постановивший приговор, вынесший иное обжалуемое судебное решение.
2. Жалобы или представления, поступившие непосредственно в вышестоящий суд, подлежат направлению соответственно в суд первой инстанции для выполнения требований статьи 397 и части 2 статьи 398 настоящего Кодекса.
Статья 393. Сроки обжалования приговоров
1. Апелляционные жалобы и представления на приговор суда первой инстанции могут быть поданы в течение 30 суток со дня постановления приговора, а осужденным, содержащимся под стражей, - в тот же срок со дня вручения им копии приговора, определения, постановления.
2. В течение срока, установленного для обжалования приговора, дело не может быть истребовано из суда.
3. Апелляционные жалоба, представление, поданные с пропуском срока, рассмотрению не подлежат.
Статья 394. Обжалование постановлений суда первой инстанции
1. На постановление суда первой инстанции, за исключением оснований, указанных в части 2 настоящей статьи могут быть принесены жалоба или представление лицами, указанными в части 2 статьи 390 настоящего Кодекса.
2. Постановления о порядке исследования доказательств, об удовлетворении или отклонении ходатайств участников судебного разбирательства, о мерах обеспечения порядка в зале судебного заседания и другие судебные решения, вынесенные в ходе судебного разбирательства, обжалуются в апелляционном порядке одновременно с обжалованием итогового судебного решения по делу, за исключением судебных решений, указанных в части 3 настоящей статьи.
3. До вынесения итогового судебного решения апелляционному обжалованию подлежат постановления судьи о возвращении заявления лицу, его подавшему по делам частного обвинения; о применении меры пресечения; о продлении сроков меры пресечения; о помещении лица в медицинский или психиатрический стационар для производства экспертизы; о приостановлении дела; о передаче дела по подсудности или о ее изменении; о возвращении дела прокурору.
4. Жалоба и представление подаются в апелляционный суд в течение 10 суток со дня вынесения обжалуемого решения и рассматриваются по правилам, предусмотренным статьей 405 настоящего Кодекса. По результатам рассмотрения выносится определение об оставлении жалобы или представления без удовлетворения либо об отмене или изменении обжалуемого решения.
5. В случае подачи жалобы, представления на постановление, вынесенное во время судебного разбирательства, закончившегося постановлением приговора, дело направляется в суд апелляционной инстанции только по истечении срока, установленного для обжалования приговора.
Статья 395. Обжалование постановлений следственного судьи
1. Постановление следственного судьи может быть обжаловано в апелляционном порядке в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Жалоба или представление на постановление следственного судьи могут быть поданы в сроки, установленные главой 36 настоящего Кодекса. По результатам рассмотрения выносится определение об оставлении жалобы или представления без удовлетворения либо об отмене или изменении постановления следственного судьи.
Статья 396. Порядок восстановления срока на подачу жалобы или представления
1. В случае пропуска срока на подачу жалобы или представления по уважительной причине лица, имеющие право подать жалобу или представление, могут ходатайствовать перед судом, постановившим приговор, а также иное судебное решение, постановление следственного судьи о восстановлении пропущенного срока. Ходатайство о восстановлении срока рассматривается в судебном заседании судьей, постановившим приговор, иное судебное решение, следственным судьей, вынесшим постановление, который вправе вызвать лицо, возбудившее ходатайство, для дачи объяснений.
2. Ходатайство о восстановлении срока на подачу апелляционной жалобы или представления на приговор может быть подано не позднее 3 месяцев со дня вынесения судом
решения, на иное судебное решение, постановление следственного судьи - не позднее одного месяца со дня вынесения решения.
3. Суд обязан восстановить пропущенный срок на подачу апелляционной жалобы, представления при:
1) несвоевременном изготовлении протокола судебного заседания;
2) вручении копии судебного акта участвующему в деле лицу, не владеющему языком судопроизводства, без перевода;
3) неточности указания на срок обжалования в резолютивной части судебного акта.
4. Постановление судьи об отказе в восстановлении пропущенного срока может быть обжаловано в апелляционном порядке.
Статья 397. Извещение о поданных жалобах и представлениях
1. Суд, постановивший приговор или вынесший иное обжалуемое решение, извещает о принесенных жалобе или представлении и направляет их копии осужденному или оправданному, лицу, в отношении которого велось или ведется производство о применении принудительной меры медицинского характера, их защитникам, обвинителю, потерпевшему и его представителю, если жалоба или представление затрагивают их интересы.
2. Следственный судья извещает о принесенных жалобе или представлении и направляет их копии подозреваемому, обвиняемому, их защитникам, потерпевшему, его представителю и прокурору, если жалоба или представление затрагивают их интересы.
3. Стороны вправе в подтверждение обоснований жалобы или представления либо возражений против жалобы или представления другой стороны представлять в суд апелляционной инстанции новые материалы или ходатайствовать об их истребовании и исследовании, а также ходатайствовать о вызове в суд и допросе указанных ими потерпевших, свидетелей, экспертов, специалистов.
Статья 398. Последствия подачи жалобы или представления
1. Подача жалобы или представления приостанавливает вступление приговора в силу и приведение его в исполнение.
2. По истечении срока обжалования суд, постановивший приговор или вынесший иное обжалуемое решение, направляет дело с принесенными жалобой, представлением в суд апелляционной инстанции, о чем сообщается сторонам.
3. Лицо, подавшее жалобу или представление, вправе отозвать их до начала судебного заседания суда апелляционной инстанции. В этом случае апелляционное производство по жалобе или представлению прекращается.
4. Представление прокурора может быть отозвано вышестоящим прокурором. Защитник вправе отозвать жалобу с согласия осужденного, при обжаловании постановления следственного судьи - с согласия подозреваемого, обвиняемого. Осужденный, подозреваемый, обвиняемый вправе отозвать жалобу, поданную его защитником, законным представителем.
5. Лицо, обжаловавшее приговор, вправе изменить либо дополнить новыми доводами свои жалобу или представление.
Глава 47. Рассмотрение дел по жалобам и представлениям на судебные решения в апелляционном
порядке Статья 399. Апелляционные жалоба и представление на приговор, постановление
1. Апелляционные жалоба или представление должны содержать:
1) наименование суда апелляционной инстанции, которому адресуются жалоба или представление;
2) данные о лице, подавшем жалобу или представление, с указанием его процессуального положения, места жительства или места нахождения;
3) указание на приговор или иное судебное решение и наименование суда, их постановивших или вынесших;
4) доводы лица, подавшего жалобу или представление, и доказательства, обосновывающие его требования;
5) перечень прилагаемых к жалобе или представлению материалов при их наличии;
6) подпись лица, подавшего жалобу или представление.
2. В случае если принесенные жалоба, представление не соответствуют требованиям, предусмотренным в части 1 настоящей статьи, жалоба или представление возвращаются судьей, который назначает срок для их пересоставления, не превышающий срок для обжалования. Если в течение указанного срока апелляционная жалоба, представление суду не представлены, они считаются неподанными. В этом случае апелляционное производство по делу прекращается. Приговор считается вступившим в законную силу в соответствии с частью 1 статьи 418 настоящего Кодекса.
Статья 400. Предмет апелляционного рассмотрения
Суд апелляционной инстанции проверяет по жалобам, представлениям законность, обоснованность приговора, иного решения суда первой инстанции, постановления следственного судьи.
Статья 401. Пределы рассмотрения дела в апелляционной инстанции
1. Суд, рассматривающий дело в апелляционном порядке, проверяет законность, обоснованность приговора лишь в той части, в которой оно обжаловано и только в отношении тех осужденных, которых касаются жалоба или представление.
2. Если при рассмотрении дела будут установлены нарушения прав и законных интересов других осужденных, которые повлекли постановление незаконного приговора, суд вправе отменить или изменить его также в необжалованной части и в отношении лиц, в отношении которых жалоба, представление не поданы. При этом не может быть допущено ухудшение их положения.
Статья 402. Состав суда и сроки рассмотрения дела по апелляционным жалобам и представлениям
1. Дело по апелляционным жалобам и представлениям рассматривается судебным составом из трех судей.
2. Суд апелляционной инстанции должен рассмотреть дело по жалобе или представлению не позднее 2 месяцев со дня его поступления, а на постановление следственного судьи - не позднее 10 суток.
3. В случаях если суд усматривает основания необходимости исследования новых материалов и доказательств и постановления нового приговора, дело в апелляционном порядке должно быть рассмотрено не позднее 3 месяцев со дня его поступления.
4. Указанные сроки при наличии уважительных причин могут быть продлены на один месяц по определению суда апелляционной инстанции, в производстве которого находится дело.
Статья 403. Назначение заседания суда апелляционной инстанции
1. При поступлении дела с апелляционными жалобой или представлением судья-докладчик не позднее 14 дней со дня поступления дела в апелляционную инстанцию выносит определение о назначении судебного заседания, о времени и месте которого извещаются стороны.
2. Если при изучении дела будет установлено, что судом первой инстанции не выполнены требования статей 397 и 399 настоящего Кодекса, судья-докладчик возвращает дело в этот суд для устранения обстоятельств, препятствующих рассмотрению данного дела в суде апелляционной инстанции.
Статья 404. Порядок производства в апелляционной инстанции
1. Производство по делу в суде апелляционной инстанции осуществляется по правилам производства в суде первой инстанции, за исключением положений, предусмотренных настоящей главой.
2. В судебном заседании обязательно участие:
1) прокурора;
2) оправданного, осужденного или лица, в отношении которого прекращено дело, - в случаях, если данное лицо ходатайствует о своем участии в судебном заседании или суд признает участие данного лица в судебном заседании необходимым;
3) частного обвинителя либо его законного представителя или представителя - в случае, если ими подана апелляционная жалоба;
4) защитника - в случаях, указанных в статье 52 настоящего Кодекса.
3. Рассмотрение дела в апелляционном порядке в отсутствие обвиняемого допускается в случаях, предусмотренных частью 2 статьи 286 настоящего Кодекса.
4. Неявка лиц, надлежащим образом извещенных о месте, дате и времени заседания суда апелляционной инстанции, за исключением лиц, участие которых в судебном заседании обязательно, не препятствует рассмотрению дела.
5. В случае неявки в суд без уважительной причины частного обвинителя, его законного представителя или представителя, подавших апелляционную жалобу, суд апелляционной инстанции прекращает апелляционное производство по их жалобе.
Статья 405. Судебное разбирательство в апелляционной инстанции
1. Председательствующий открывает судебное заседание и объявляет какое дело рассматривается и по чьей апелляционной жалобе и (или) представлению, разъясняет участникам процесса их права и обязанности.
2. Судебное разбирательство начинается с краткого изложения судьей-докладчиком содержания приговора или иного судебного решения, а также существа поданных апелляционных жалоб, представлений.
3. После доклада судьи-докладчика суд заслушивает выступления стороны в обоснование своих доводов, приведенных в жалобе, представлении, а также заслушивает возражения другой стороны на них. В случае неявки стороны на заседание апелляционного суда оглашаются поданные ею жалоба, представление, а также письменные возражения, поданные в суд апелляционной инстанции.
4. После выступления сторон суд переходит к проверке доказательств. Свидетели, допрошенные в суде первой инстанции, допрашиваются в суде апелляционной инстанции, если их вызов суд признал необходимым.
5. Стороны вправе заявить ходатайство о допросе новых свидетелей, приобщении вещественных доказательств и документов, проведении судебных экспертиз. Разрешение заявленных ходатайств производится по правилам статьи 312 настоящего Кодекса, при этом суд апелляционной инстанции не вправе отказать в удовлетворении ходатайства на том основании, что оно не было удовлетворено судом первой инстанции.
6. При принятии решения апелляционная инстанция вправе ссылаться в обоснование своего решения на оглашенные в суде показания лиц, не вызывавшихся в апелляционное заседание суда, но допрошенных в суде первой инстанции.
7. С согласия сторон суд апелляционной инстанции вправе рассмотреть апелляционные жалобу, представление без проверки доказательств, которые были исследованы судом первой инстанции.
Статья 406. Прения сторон. Последнее слово обвиняемого
1. После завершения исследования доказательств председательствующий опрашивает стороны об имеющихся у них ходатайствах в дополнение судебного разбирательства. Суд разрешает эти ходатайства, после чего переходит к прениям сторон.
2. Прения сторон проводятся по правилам статьи 330 настоящего Кодекса, при этом первым выступает лицо, подавшее жалобу или представление.
3. По окончании прений сторон председательствующий предоставляет обвиняемому последнее слово, после чего суд удаляется в отдельное помещение для принятия решения.
4. Если во время совещания суд признает необходимым выяснить новые обстоятельства, имеющие значение для дела, или дополнительно проверить имеющиеся или новые доказательства, он возобновляет рассмотрение дела по существу, о чем выносит мотивированное определение, подлежащее занесению в протокол судебного заседания.
Статья 407. Полномочия апелляционной инстанции
1. При рассмотрении дела, поступившего с апелляционными жалобой или представлением, суд по ходатайству сторон или по собственной инициативе в целях проверки законности и обоснованности приговора или иного судебного решения вправе:
1) истребовать документы, связанные с состоянием здоровья, семейным положением осужденного, потерпевшего и других участвующих в деле лиц, по ходатайству сторон истребовать и другие документы;
2) назначить экспертизу;
3) вызвать в судебное заседание и допросить дополнительных свидетелей, экспертов, специалистов, исследовать письменные, вещественные и иные доказательства, представленные сторонами или истребованные по их просьбе судом;
4) признать исследованные судом первой инстанции материалы недопустимыми доказательствами и исключить их из числа доказательств;
5) признать исключенные судом первой инстанции из числа доказательств материалы допустимыми и исследовать их;
6) исследовать обстоятельства, относящиеся к возмещению материального ущерба и (или) морального вреда;
7) выполнить другие действия, необходимые по делу.
2. При заключении процессуального соглашения суд апелляционной инстанции проверяет обстоятельства их заключения.
Глава 48. Решения, принимаемые судами апелляционной инстанции
Статья 408. Решение суда апелляционной инстанции
1. Решениями суда апелляционной инстанции являются апелляционные приговор и определение. Апелляционное решение вступает в законную силу немедленно.
2. Апелляционный приговор выносится от имени Кыргызской Республики в порядке, установленном главой 43 настоящего Кодекса, с учетом требований настоящей статьи.
3. В апелляционных приговоре, определении указываются основания, по которым приговор признается законным, обоснованным, иное судебное решение суда первой инстанции и постановление следственного судьи - законным и обоснованным, а жалоба или представление - не подлежащими удовлетворению, либо основания полной или частичной отмены или изменения обжалованного судебного решения.
4. Апелляционный приговор постановляется, апелляционные определения выносятся в совещательной комнате и подписываются всем составом суда.
5. Вопросы, возникшие при рассмотрении дела разрешаются судьями большинством голосов. Судьи не вправе воздерживаться от голосования. Председательствующий голосует последним.
6. Судья апелляционной инстанции, не согласный с решением большинства судей, обязан подписать решение суда без какой-либо оговорки и вправе письменно изложить особое мнение в совещательной комнате, которое вручается председательствующему и приобщается им к делу в запечатанном конверте с пометкой "Особое мнение" и оглашению в зале судебного заседания не подлежит. С особым мнением вправе ознакомиться Верховный суд при рассмотрении данного дела в кассационном порядке.
7. Вводная и резолютивная части решения суда апелляционной инстанции оглашаются по возвращении суда из совещательной комнаты. Вынесение мотивированного решения может быть отложено не более чем на 3 суток со дня окончания разбирательства дела, о чем председательствующий объявляет сторонам. Резолютивная часть решения суда должна быть подписана всеми судьями и приобщена к делу.
Статья 409. Виды решений, принимаемых судом апелляционной инстанции
1. Суд апелляционной инстанции по результатам рассмотрения дела постановляет одно из следующих решений:
1) приговор об оставлении приговора суда первой инстанции без изменения, а апелляционных жалобы или представления - без удовлетворения;
2) определение об отмене обвинительного приговора суда первой инстанции и о постановлении оправдательного приговора либо определение о прекращении дела;
3) приговор об изменении приговора суда первой инстанции;
4) определение об отмене оправдательного приговора суда первой инстанции и о постановлении обвинительного приговора;
5) определение об отмене постановления о прекращении уголовного дела и рассмотрении дела в апелляционной инстанции, руководствуясь статьями 405-407 настоящего Кодекса;
6) определение об оставлении постановления суда первой инстанции или постановления следственного судьи без изменения, а апелляционных жалобы или представления - без удовлетворения;
7) определение об отмене постановления суда первой инстанции или постановления следственного судьи и вынесение нового определения.
2. Апелляционная инстанция по результатам рассмотрения дела по частным жалобам и частным представлениям выносит определение.
Статья 410. Основания к отмене или изменению приговора суда первой инстанции
Основаниями к отмене или изменению приговора суда первой инстанции и постановления нового приговора являются:
1) несоответствие выводов суда, изложенных в приговоре, фактическим обстоятельствам дела, установленным судом апелляционной инстанции;
2) неправильное применение норм Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках;
3) существенное нарушение уголовно-процессуального закона;
4) несоответствие назначенного наказания тяжести совершенного преступления либо проступка.
Статья 411. Несоответствие выводов суда, изложенных в приговоре, фактическим обстоятельствам дела
1. Приговор признается несоответствующим фактическим обстоятельствам дела, установленным судом первой инстанции, если:
1) выводы суда не подтверждаются доказательствами, исследованными в судебном заседании;
2) суд не учел обстоятельств, которые могли существенно повлиять на выводы суда;
3) при наличии противоречивых доказательств, имеющих существенное значение для выводов суда, в приговоре не указано, по каким основаниям суд принял одни из этих доказательств и отверг другие;
4) выводы суда, изложенные в приговоре, содержат существенные противоречия, которые повлияли или могли повлиять на разрешение дела, в том числе на решение судом вопроса о виновности или невиновности осужденного или оправданного, на правильность применения норм Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках или определение меры наказания.
2. Установив, что изложенные в приговоре суда первой инстанции выводы о фактических обстоятельствах дела не соответствуют исследованным доказательствам, суд апелляционной инстанции отменяет приговор полностью или частично и постановляет новый приговор в соответствии с результатами проведенного разбирательства.
3. Суд апелляционной инстанции, оценивая исследованные им доказательства, вправе признать доказанными факты, которые не были установлены по приговору суда первой инстанции или не были приняты судом во внимание.
Статья 412. Неправильное применение норм Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках
1. Неправильным применением норм Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках признаются неприменение судом закона, подлежащего применению; применение закона, не подлежащего применению; неправильное истолкование закона, противоречащее его точному смыслу.
2. Признав неправильной юридическую оценку содеянного, суд апелляционной инстанции вправе переквалифицировать действия осужденного в сторону смягчения.
3. Суд апелляционной инстанции вправе переквалифицировать действия осужденного в сторону отягчения или назначить более строгое наказание только в случае, если по этим основаниям были принесены представление обвинителем, жалоба - потерпевшим, частным обвинителем или их представителями, но в пределах предъявленного обвинения.
Статья 413. Существенное нарушение уголовно-процессуального закона
1. Существенными нарушениями уголовно-процессуального закона признаются нарушения, которые путем лишения или стеснения гарантированных законом прав участвующих в деле лиц, несоблюдения процедуры судопроизводства или иным путем помешали всесторонне и объективно исследовать обстоятельства дела, повлияли или могли повлиять на постановление законного и обоснованного приговора.
2. Основаниями отмены приговора являются:
1) непрекращение дела судом при наличии оснований, предусмотренных статьей 26 настоящего Кодекса;
2) постановление приговора незаконным составом суда или вынесение вердикта незаконным составом коллегии присяжных заседателей;
3) рассмотрение дела в отсутствие обвиняемого, кроме случаев, предусмотренных частью 2 статьи 286 настоящего Кодекса;
4) рассмотрение дела без участия защитника, когда его участие является обязательным в соответствии с настоящим Кодексом, или с иным нарушением права обвиняемого пользоваться помощью защитника;
5) нарушение права обвиняемого пользоваться языком, которым он владеет, и помощью переводчика;
6) непредоставление обвиняемому права участия в прениях сторон;
7) непредоставление обвиняемому последнего слова;
8) нарушение тайны при постановлении приговора;
9) обоснование приговора доказательствами, признанными судом недопустимыми;
10) отсутствие подписи судьи на приговоре;
11) отсутствие протокола судебного заседания.
Статья 414. Несоответствие назначенного по приговору наказания тяжести совершенного преступления и (или) проступка
1. Признав назначенное по приговору наказание несоответствующим тяжести совершенного преступления и (или) проступка и личности осужденного, суд апелляционной инстанции вправе смягчить наказание в пределах санкции статьи Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках.
2. Суд апелляционной инстанции вправе назначить осужденному более строгое наказание, если по этому основанию было принесено представление обвинителем или подана жалоба потерпевшим, частным обвинителем или их представителями.
3. Принятие решения, ухудшающего положение осужденного, допускается лишь при наличии соответствующих доводов в жалобах стороны обвинения или в представлении прокурора и лишь в их пределах. Решение, ухудшающее положение осужденного, не может выходить за пределы обвинения, предъявленного обвиняемому и поддержанного в суде первой инстанции стороной обвинения.
Статья 415. Протокол судебного заседания апелляционной инстанции
Протокол заседания апелляционной инстанции ведется секретарем судебного заседания в соответствии со статьей 298 настоящего Кодекса. На протокол судебного заседания сторонами
могут быть принесены замечания, которые рассматриваются судом в порядке, предусмотренном статьей 299 настоящего Кодекса.
Статья 416. Обращение к исполнению приговора и определения суда апелляционной инстанции
1. Апелляционные приговор, определение в течение 7 суток со дня их вынесения направляются вместе с делом для исполнения в суд первой инстанции.
2. Копия апелляционных приговора, определения либо выписка из их резолютивной части, в соответствии с которыми осужденный подлежит освобождению из-под стражи или от отбывания наказания, в день постановления приговора, вынесения определения направляется соответственно администрации места содержания под стражей, администрации места отбывания наказания. Если осужденный участвует в заседании суда апелляционной инстанции, апелляционные приговор или определение в части освобождения осужденного из-под стражи или от отбывания наказания исполняются немедленно.
Статья 417. Повторное рассмотрение дела судом апелляционной инстанции
Суд апелляционной инстанции повторно рассматривает дело в апелляционном порядке по апелляционным жалобе, представлению в случае восстановления пропущенного срока для апелляционного обжалования тогда, когда это дело уже рассмотрено по апелляционным жалобе или представлению другого участника уголовного судопроизводства.
РАЗДЕЛ XI. ИСПОЛНЕНИЕ ПРИГОВОРА
Глава 49. Обращение к исполнению приговора, определения и постановления
Статья 418. Вступление приговора суда первой инстанции в законную силу и обращение его к исполнению
1. Приговор суда первой инстанции вступает в законную силу и подлежит обращению к исполнению по истечении срока на апелляционное обжалование, если он не был обжалован.
2. В случае принесения апелляционных жалобы или представления приговор вступает в законную силу в день постановления приговора апелляционной инстанции.
3. Если приговор, при наличии нескольких осужденных, обжалован в отношении одного или нескольких осужденных, в отношении осужденных, не обжаловавших приговор, он вступает в законную силу по истечении срока на апелляционное обжалование.
4. Приговор обращается к исполнению судом первой инстанции не позднее 3 суток со дня вступления приговора в законную силу.
5. Контроль за исполнением приговора осуществляется судом, постановившим приговор.
Статья 419. Обращение к исполнению постановления суда первой инстанции, постановления следственного судьи
1. Постановление суда первой инстанции, постановление следственного судьи обращаются к исполнению после их вынесения и могут быть обжалованы в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Постановление суда о прекращении дела, принятое в ходе судебного производства по делу, подлежит немедленному исполнению в той его части, которая касается освобождения обвиняемого из-под стражи.
Статья 420. Порядок обращения к исполнению приговора, определения суда апелляционной инстанции
1. Определение, приговор суда апелляционной инстанции вступают в законную силу с момента их провозглашения, являются окончательными и могут быть пересмотрены в порядке, предусмотренном разделом XII настоящего Кодекса, а при наличии оснований, предусмотренных статьей 442 настоящего Кодекса, - в порядке, предусмотренном разделом XIII настоящего Кодекса.
2. Суд апелляционной инстанции обязан сообщить в орган, на который возложена обязанность исполнения наказания, о решении, принятом им в отношении лица, содержащегося под стражей.
Статья 421. Порядок обращения к исполнению приговора, постановления, определения суда
1. Вступившие в законную силу приговор, постановление, определение суда обязательны для всех органов государственной власти, органов местного самоуправления, должностных лиц, физических и юридических лиц и подлежат неукоснительному исполнению на всей территории Кыргызской Республики.
2. Обращение к исполнению приговора, постановления, определения возлагается на суд, рассмотревший дело в первой инстанции. Распоряжение об исполнении приговора направляется судом вместе с копией приговора тому органу, на который в соответствии с уголовно- исполнительным законодательством возложена обязанность приведения приговора в исполнение. Для исполнения приговора в части имущественных взысканий вместе с копией приговора судебному исполнителю направляется исполнительный лист.
3. Органы, исполняющие приговор, немедленно извещают суд первой инстанции, постановивший приговор, о приведении его в исполнение. Администрация учреждения, исполняющего приговор, должна известить суд, постановивший приговор, о месте отбывания наказания осужденным.
Статья 422. Извещение родственников осужденного об обращении приговора к исполнению
1. После вступления приговора в законную силу, которым осужденный, содержащийся под стражей, приговорен к аресту или лишению свободы, администрация места заключения обязана поставить в известность семью осужденного о том, куда он направлен для отбывания наказания.
2. До обращения приговора к исполнению председательствующий по делу или председатель суда предоставляет по просьбе близких родственников, супруга (супруги) осужденного, содержащегося под стражей, возможность свидания с ним.
Глава 50. Производство по рассмотрению и разрешению вопросов, связанных с исполнением приговора
Статья 423. Отсрочка исполнения приговора
1. Исполнение приговора об осуждении лица к общественным работам, исправительным работам или лишению свободы может быть отсрочено при наличии одного из следующих оснований:
1) тяжелой болезни осужденного, препятствующей отбыванию наказания, - до его выздоровления;
2) беременности осужденной или наличии у осужденной женщины малолетних детей, наличии у осужденного, являющегося единственным родителем, малолетних детей - до достижения младшим ребенком 14-летнего возраста, кроме осужденных к лишению свободы за особо тяжкие преступления.
2. Вопрос об отсрочке исполнения приговора решается судом, постановившим приговор, по ходатайству осужденного, его законного представителя, близких родственников, супруга (супруги), защитника.
Статья 424. Освобождение от отбывания наказания в связи с тяжелой неизлечимой болезнью
1. В случае когда осужденный во время отбывания наказания заболел психическими расстройствами или иной тяжелой неизлечимой болезнью, препятствующей отбыванию наказания, суд по представлению органа и (или) учреждения, исполняющих наказание и иные меры уголовно- правового воздействия, на основании заключения государственной медицинской комиссии вправе освободить осужденного от дальнейшего отбывания наказания.
2. Одновременно с освобождением от дальнейшего отбывания наказания осужденного, заболевшего психическими расстройствами, суд применяет к нему принудительные меры медицинского характера.
3. При решении вопроса об освобождении от дальнейшего отбывания наказания лиц, заболевших тяжелой неизлечимой болезнью, препятствующей отбыванию наказания, кроме лиц, заболевших психическими расстройствами, судья учитывает тяжесть совершенного преступления, личность осужденного и другие обстоятельства.
4. Освобождая осужденного от дальнейшего отбывания наказания по болезни, суд вправе освободить его только от основного вида наказания.
Статья 425. Суды, разрешающие вопросы, связанные с приведением приговора в исполнение
1. Вопросы об отсрочке исполнения приговора в соответствии со статьей 423 настоящего Кодекса, об освобождении от отбывания наказания в связи с истечением срока давности обвинительного приговора, а также все сомнения и неясности, возникающие при приведении приговора в исполнение, разрешаются судом, постановившим приговор.
2. Если приговор приводится в исполнение вне района деятельности суда, постановившего приговор, эти вопросы разрешаются судом в районе исполнения приговора. В этом случае копия постановления суда по месту исполнения приговора направляется суду, постановившему приговор.
3. Вопросы об освобождении от отбывания наказания в связи с тяжелой неизлечимой болезнью, применением акта амнистии, прекращении применения принудительных мер медицинского характера, соединенных с исполнением наказания, разрешаются судом по месту отбывания наказания осужденным независимо от того, каким судом был вынесен приговор.
4. Вопросы об отмене пробационного надзора, отмене условно-досрочного освобождения от наказания разрешаются судом по месту жительства осужденного.
5. Разрешение вопросов, связанных с приведением приговора в исполнение, производится в судебном заседании с участием прокурора.
Статья 426. Условно-досрочное освобождение от отбывания наказания
1. Условно-досрочное освобождение от наказания в случаях, предусмотренных статьей 88 Уголовного кодекса, применяется судом по месту отбывания наказания осужденным по личному заявлению осужденного либо по представлению администрации учреждения исполнения наказания. К отбывающим наказание в дисциплинарной воинской части эти же меры применяются судом по личному заявлению осужденного либо по представлению командования дисциплинарной воинской части.
2. Условно-досрочное освобождение от отбывания наказания лиц, отбывающих наказание в возрасте до 18 лет, в случаях, предусмотренных статьей 114 Уголовного кодекса, применяется судом по совместному заявлению законного представителя осужденного и уполномоченного государственного органа по защите детей либо по совместному представлению администрации учреждения исполнения наказания и уполномоченного государственного органа по защите детей.
3. В случае отказа суда в условно-досрочном освобождении от отбывания наказания повторное рассмотрение представления по этому вопросу может иметь место не ранее чем по истечении 3 месяцев со дня вынесения постановления об отказе.
4. В случае применения условно-досрочного освобождения от отбывания наказания суд назначает лицу, условно-досрочно освобожденному от отбывания наказания, испытательный срок в пределах неотбытой части срока наказания, но не более 3 лет, и постановляет об установлении надзора за условно-досрочно освобожденным на время испытательного срока, осуществляемого органом пробации.
5. Применяя условно-досрочное освобождение от отбывания наказания, суд может возложить на осужденного обязанности, предусмотренные статьей 84 Уголовного кодекса, способствующие его исправлению.
6. Надзор за поведением лица, освобожденного от отбывания наказания условно-досрочно, осуществляется органом пробации, а в отношении военнослужащих - командованием воинских частей.
7. Если осужденный в течение испытательного срока не соблюдает установленные обязанности, возложенные на него в течение испытательного срока, то суд может на основании представления органа пробации или командования воинских частей вынести постановление о направлении осужденного для отбывания назначенного ему наказания.
8. В случае совершения осужденным в течение оставшегося испытательного срока нового преступления суд назначает ему наказание по правилам, предусмотренным в статье 81 Уголовного кодекса по совокупности приговоров.
Статья 427. Отмена освобождения от наказания с применением пробационного надзора
1. Если в течение пробационного срока осужденный выполнит возложенные на него пробационные обязанности и не совершит новое преступление и (или) проступок, суд освобождает его от назначенного ему наказания.
2. В течение пробационного срока суд по представлению органа пробации может полностью или частично отменить либо дополнить ранее установленные для осужденного пробационные обязанности.
3. Если осужденный два и более раза в течение года без уважительных причин нарушил выполнение возложенных на него пробационных обязанностей, то суд по представлению органа пробации или командования воинских частей назначает судебное заседание об отмене пробационного надзора и направлении его для отбывания назначенного наказания. При этом суд должен принять исчерпывающие меры по обеспечению явки осужденного.
Статья 428. Исполнение приговора при наличии других неисполненных приговоров
В случае когда в отношении осужденного имеется несколько не приведенных в исполнение приговоров, суд, постановивший последний по времени приговор, или суд по месту исполнения приговора обязан вынести постановление о применении к осужденному наказания по всем указанным приговорам.
Статья 429. Порядок разрешения вопросов, связанных с исполнением приговора
1. Разрешение вопросов, связанных с исполнением приговора, применением принудительных мер медицинского характера, освобождением от отбывания наказания производится судом с участием прокурора.
2. О времени рассмотрения вопроса, связанного с исполнением приговора, извещаются прокурор и осужденный. Вопрос о вызове осужденного, содержащегося под стражей, решается судом. Если вопрос касается исполнения приговора в части возмещения материального ущерба и (или) морального вреда, вызывается также потерпевший, неявка которого не препятствует рассмотрению дела.
3. При рассмотрении судом вопросов об условно-досрочном освобождении от наказания вызывается осужденный, представитель администрации учреждения исполнения наказания, а также представитель органа пробации.
4. В тех случаях, когда дело рассматривается судом по совместному представлению администрации учреждения исполнения наказания и уполномоченного государственного органа по защите детей, суд извещает эти органы о времени и месте рассмотрения представления.
5. При рассмотрении судом вопроса об отмене освобождения от наказания с применением пробационного надзора, а также вопроса о дополнении ранее установленных для осужденного пробационных обязанностей, суд рассматривает представление с участием осужденного, его представителя, представителя органа пробации или командования воинских частей, прокурора.
6. По результатам рассмотрения вопроса, связанного с исполнением приговора, суд выносит постановление, которое подлежит оглашению в зале судебного заседания. Копия постановления направляется в 3-дневный срок осужденному, органу, по представлению которого рассматривался вопрос, связанный с исполнением приговора, а также потерпевшему, если вопрос касался исполнения приговора в части возмещения материального ущерба и (или) морального вреда.
7. Постановление судьи может быть обжаловано в апелляционном порядке.
РАЗДЕЛ XII. ПРОИЗВОДСТВО ДЕЛ В СУДЕ КАССАЦИОННОЙ ИНСТАНЦИИ
Глава 51. Обжалование судебных решений в кассационном порядке
Статья 430. Пересмотр судебных решений в кассационном порядке
1. Верховный суд является судом кассационной инстанции и пересматривает судебные решения на основании и в порядке, установленных настоящим Кодексом.
2. Суд кассационной инстанции проверяет по кассационным жалобе, представлению законность приговора, определения суда апелляционной инстанции.
3. Не подлежат пересмотру в кассационном порядке вступившие в законную силу судебные решения первой инстанции, не обжалованные в апелляционном порядке, а также решения суда апелляционной инстанции, вынесенные по жалобам на постановления следственного судьи.
4. Предметом рассмотрения суда кассационной инстанции могут быть определения, предшествующие окончательному судебному решению, если обжалование таких определений предусмотрено настоящим Кодексом. Такие определения подлежат пересмотру в кассационном порядке одновременно с рассмотрением кассационных жалобы или представления на окончательное судебное решение, принятое по данному делу.
Статья 431. Право на обращение в суд кассационной инстанции
1. Вступившее в законную силу судебное решение апелляционной инстанции может быть обжаловано в порядке, предусмотренном настоящей главой, в суд кассационной инстанции осужденным, оправданным, их защитниками и законными представителями, потерпевшим, частным обвинителем, их законными представителями и представителями, а также иными лицами в той части, в которой обжалуемое судебное решение затрагивает их права и законные интересы.
2. С представлением о пересмотре вступившего в законную силу судебного решения апелляционной инстанции вправе обратиться государственный обвинитель или вышестоящий прокурор.
Статья 432. Пределы прав суда кассационной инстанции
1. Суд кассационной инстанции не связан доводами кассационных жалобы или представления и вправе проверить производство по делу в части существенных нарушений норм материального и процессуального права. Существенными нарушениями норм материального права являются:
1) неправильное применение статей Общей части Уголовного кодекса и Кодекса о проступках;
2) неправильное применение при квалификации преступного деяния статьи Уголовного кодекса, Кодекса о проступках, его части или пункта;
3) назначение обвиняемому вида и меры наказания, не предусмотренных санкцией соответствующей статьи Уголовного кодекса, Кодекса о проступках, его части или пункта.
Существенными нарушениями норм процессуального права являются основания, предусмотренные статьей 413 настоящего Кодекса.
2. Если по делу осуждено несколько лиц, а кассационные жалоба или представление принесены только одним из них либо в отношении некоторых из них, то суд кассационной инстанции вправе проверить дело в отношении всех осужденных.
3. Суд кассационной инстанции не может ухудшить положение осужденного, оправданного, в отношении которого не принесено представление прокурора или жалоба потерпевшего.
4. В случае когда по делу осуждено или оправдано несколько лиц, суд не вправе отменить приговор, определение в отношении тех оправданных или осужденных, в отношении которых кассационные жалоба или представление не принесены, если отмена приговора, определения ухудшает их положение.
5. Указания суда кассационной инстанции обязательны при повторном рассмотрении данного дела судом нижестоящей инстанции.
6. В случае отмены судебного решения суд кассационной инстанции не вправе:
1) устанавливать или считать доказанными факты, которые не были установлены в приговоре или были отвергнуты им;
2) предрешать вопросы о доказанности или недоказанности обвинения, достоверности или недостоверности того или иного доказательства и преимуществах одних доказательств перед другими;
3) принимать решение о применении судом первой инстанции или апелляционной инстанции той или иной нормы Уголовного кодекса, Кодекса о проступках и о мере наказания;
4) предрешать выводы, которые могут быть сделаны судом первой инстанции или апелляционной инстанции при повторном рассмотрении данного дела.
Статья 433. Недопустимость поворота к худшему при пересмотре судебного решения в кассационном порядке
Пересмотр в кассационном порядке приговора, определения суда апелляционной инстанции по основаниям, влекущим ухудшение положения осужденного, оправданного, лица, в отношении которых дело прекращено, допускается в срок, не превышающий одного года со дня вступления их в законную силу.
Статья 434. Порядок внесения представлений и жалоб на рассмотрение суда кассационной инстанции
1. Представление, жалоба подаются в суд первой инстанции, вынесший судебное решение.
2. О подаче жалобы и (или) представления суд первой инстанции извещает лиц, участвующих в деле, и в течение 5 дней направляет дело в Верховный суд.
Статья 435. Содержание кассационной жалобы, представления
1. Кассационная жалоба, представление должны содержать:
1) наименование суда, в который они подаются;
2) данные о лице, подавшем жалобу, представление с указанием места его жительства или места нахождения, процессуальном положении;
3) указание на суды, рассматривавшие дело в первой инстанции, апелляционной инстанции, и содержание принятых ими решений;
4) указание на судебные решения, которые обжалуются;
5) указание на допущенные судами существенные нарушения норм материального и процессуального права, повлиявшие на исход дела, с приведением доводов, свидетельствующих о таких нарушениях;
6) просьбу лица, подающего жалобу, представление;
7) перечень прилагаемых к жалобе, представлению документов, если таковые имеются.
2. Кассационная жалоба должна быть подписана лицом, его подавшим. К жалобе, поданной защитником, прилагается ордер. Представление должно быть подписано прокурором.
Статья 436. Возвращение кассационных жалобы, представления без рассмотрения
1. Кассационные жалоба, представление возвращаются без рассмотрения, если:
1) они не отвечают требованиям, предусмотренным статьей 435 настоящего Кодекса;
2) они поданы лицом, не имеющим право на обращение в суд кассационной инстанции;
3) они поданы после истечения установленного срока на кассационное обжалование, предусмотренного статьей 433 настоящего Кодекса;
4) дело не было рассмотрено судом апелляционной инстанции;
5) дело было рассмотрено судом кассационной инстанции.
2. Кассационные жалоба, представление должны быть возвращены в течение 10 дней со дня их поступления в суд кассационной инстанции лицу, подавшему кассационную жалобу, представление, со всеми приложенными к ним документами с письменным разъяснением причин возврата.
3. Кассационное представление прокурора до начала судебного заседания может быть отозвано прокурором, подавшим представление, или вышестоящим прокурором.
4. Участник процесса вправе отозвать свою жалобу и жалобу своего защитника и представителя. Несовершеннолетний участник процесса может отозвать жалобу своего законного представителя и защитника только со дня достижения им совершеннолетия.
5. Отзыв жалобы и представления допускается до удаления судей в совещательную комнату.
6. Отзыв кассационных жалобы, представления влечет прекращение кассационного производства, о чем суд кассационной инстанции выносит определение.
7. Отзыв кассационных жалобы, представления исключает повторное обращение с кассационной жалобой, представлением.
Глава 52. Порядок рассмотрения дел и решения, принимаемые судом кассационной инстанции
Статья 437. Порядок рассмотрения дел судом кассационной инстанции
1. В Верховном суде дела рассматриваются судебным составом, состоящим из трех судей.
2. В судебном заседании при рассмотрении дела по кассационным жалобе, представлению участие прокурора обязательно. В судебном заседании также принимают участие лица, указанные в части 1 статьи 431 настоящего Кодекса, при условии заявления ими ходатайства об этом.
3. Неявка лиц, надлежащим образом извещенных о месте, дате и времени заседания суда кассационной инстанции, за исключением лиц, участие которых в судебном заседании обязательно, не препятствует рассмотрению дела.
4. Председательствующий в назначенное для рассмотрения дела время открывает судебное заседание и объявляет какое дело подлежит рассмотрению и выясняет, имеются ли у участников судебного разбирательства отводы и ходатайства.
5. После разрешения отводов и ходатайств дело докладывается судьей-докладчиком, который излагает обстоятельства дела, содержание судебных решений, принятых по делу, доводы кассационных жалобы, представления. Докладчику могут быть заданы вопросы судьями.
6. Если лица, указанные в части 2 настоящей статьи, явились в судебное заседание, они имеют право выступить по делу. Первым выступает лицо, подавшее кассационные жалобу или представление.
7. После окончания выступления сторон судьи удаляются в совещательную комнату.
8. Решение суда кассационной инстанции принимается в совещательной комнате открытым голосованием. Судья не вправе воздержаться или не участвовать в голосовании. Председательствующий голосует последним. Решение суда кассационной инстанции считается принятым, если за него проголосовало большинство судей.
Статья 438. Срок рассмотрения кассационных жалобы, представления
Кассационные жалоба, представление подлежат рассмотрению в 2-месячный срок со дня поступления дела в Верховный суд.
Статья 439. Решения суда кассационной инстанции
1. В результате рассмотрения дела суд кассационной инстанции вправе:
1) оставить в силе акт суда первой и апелляционной инстанций;
2) оставить в силе один из вынесенных по делу судебных актов;
3) отменить либо изменить акт суда первой или апелляционной инстанции полностью или в части и принять новое решение, не передавая дело на новое рассмотрение, если допущена ошибка только в применении норм материального права;
4) отменить акт суда первой и апелляционной инстанций и прекратить производство по данному делу при наличии оснований, предусмотренных пунктами 7, 9-13 части 1 статьи 26 настоящего Кодекса;
5) отменить акт суда первой и (или) апелляционной инстанций полностью либо в части и направить дело на новое рассмотрение, если допущено существенное нарушение норм процессуального права, которое привело к неправильному разрешению дела.
2. Суд кассационной инстанции вправе приостановить кассационное производство и направить в Конституционную палату Верховного суда запрос о проверке конституционности закона или иного нормативного правового акта либо их части, примененных в данном деле, о чем выносит определение.
3. При направлении дела на новое рассмотрение суд кассационной инстанции указывает на необходимость рассмотрения дела в ином составе.
4. По результатам рассмотрения дела суд кассационной инстанции выносит решение в виде постановления.
5. Постановление подписывается всеми судьями, участвовавшими в рассмотрении дела. В исключительных случаях по особо сложному делу составление мотивированного постановления может быть отложено на срок до 10 дней, но резолютивная часть постановления составляется в совещательной комнате и подписывается всеми судьями, участвовавшими в рассмотрении дела.
6. Постановление оглашается председательствующим или судьей-докладчиком. Все присутствующие в зале судебного заседания выслушивают постановление стоя.
Статья 440. Особое мнение судьи суда кассационной инстанции
Судья кассационной инстанции, не согласный с решением большинства судей, обязан подписать решение суда без какой-либо оговорки и вправе письменно изложить особое мнение в совещательной комнате, которое вручается председательствующему и приобщается им к делу в запечатанном конверте с пометкой "Особое мнение". О наличии особого мнения судьи участники процесса не извещаются. Особое мнение в зале судебного заседания не оглашается.
Статья 441. Исполнение решений суда кассационной инстанции
1. Судебные решения суда кассационной инстанции вступают в законную силу немедленно с момента их оглашения, являются окончательными, обжалованию не подлежат и исполняются в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
2. Судебные решения суда кассационной инстанции в течение 5 дней со дня их вынесения направляются вместе с делом для исполнения в суд первой или апелляционной инстанции.
РАЗДЕЛ XIII. ВОЗОБНОВЛЕНИЕ ДЕЛ ПО НОВЫМ ИЛИ ВНОВЬ ОТКРЫВШИМСЯ ОБСТОЯТЕЛЬСТВАМ
Глава 53. Порядок возобновления дел по новым или вновь открывшимся обстоятельствам
Статья 442. Основания возобновления производства по делу
1. Вступившие в законную силу приговор, определение, постановление суда могут быть отменены и производство по делу возобновлено по новым или вновь открывшимся обстоятельствам.
2. Основаниями возобновления производства по уголовному делу или по делу о проступке являются:
1) вновь открывшиеся обстоятельства - указанные в части 3 настоящей статьи обстоятельства, которые существовали на момент вступления приговора или иного решения суда в законную силу, но не были известны суду;
2) новые обстоятельства - указанные в части 4 настоящей статьи обстоятельства, которые не существовали и не были известны суду на момент вынесения судебного акта.
3. Вновь открывшимися обстоятельствами являются:
1) установленная вступившим в законную силу приговором суда заведомая ложность показаний потерпевшего или свидетеля, заключения эксперта, а равно подложность вещественных доказательств, протокола следственных и судебных действий и иных документов или заведомая неправильность перевода, повлекшие постановление незаконных или необоснованных приговора, определения, постановления;
2) установленные вступившим в законную силу приговором суда преступные действия сотрудника органа дознания, следователя или прокурора, повлекшие постановление незаконного и необоснованного приговора, определения, постановления;
3) установленные вступившим в законную силу приговором суда преступные действия судьи, совершенные им при рассмотрении данного дела;
4) обстоятельства, не известные суду при вынесении приговора, определения, постановления, которые сами по себе или вместе с ранее установленными обстоятельствами свидетельствуют о невиновности осужденного или о совершении им иного по степени тяжести преступления либо проступка, чем те, за которые он был осужден, либо о виновности оправданного лица или лица, в отношении которого дело было прекращено;
5) обстоятельства по пересмотру приговора, вынесенного в отношении обвиняемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве, предусмотренные статьей 497 настоящего Кодекса.
4. Новыми обстоятельствами являются:
1) вступление в силу закона, устраняющего наказуемость деяния или смягчающего наказание;
2) признание Конституционной палатой Верховного суда закона или иного нормативного правового акта либо их части, примененных судом в данном уголовном деле либо деле о проступке, неконституционными и противоречащими Конституции;
3) установление международными органами, в соответствии с международными договорами Кыргызской Республики, нарушения прав и свобод человека при рассмотрении судом Кыргызской Республики данного уголовного дела.
5. Обстоятельства, перечисленные в настоящей статье, могут быть установлены, помимо приговора, определением, постановлением суда, постановлениями прокурора, следователя, уполномоченного должностного лица органа дознания о прекращении дела за истечением срока давности, вследствие акта амнистии или помилования, в связи со смертью обвиняемого или недостижением лицом возраста, с которого наступает уголовная ответственность или ответственность за совершение проступка.
Статья 443. Суды, рассматривающие ходатайства о пересмотре дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам
1. Ходатайства о пересмотре дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам по вступившему в законную силу судебному решению рассматриваются по новым или вновь открывшимся обстоятельствам судом, принявшим это решение.
2. Суд первой инстанции рассматривает ходатайство о пересмотре дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам по вступившему в законную силу своему судебному решению, не рассмотренному в апелляционном порядке.
3. Суд апелляционной инстанции рассматривает ходатайство о пересмотре дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам по своему судебному решению, не рассмотренному в кассационном порядке.
4. Суд кассационной инстанции рассматривает ходатайство о пересмотре дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам по своему судебному решению.
Статья 444. Сроки возобновления производства
1. Пересмотр обвинительного приговора по новым или вновь открывшимся обстоятельствам в пользу осужденного никакими сроками не ограничен.
2. Смерть осужденного не является препятствием к возобновлению производства по делу ввиду новых или вновь открывшихся обстоятельств в целях его реабилитации.
3. Пересмотр оправдательного приговора, определения, постановления о прекращении дела, а также пересмотр обвинительного приговора в связи с мягкостью наказания либо необходимостью переквалификации деяния в сторону отягчения допускаются лишь в течение сроков давности привлечения к ответственности за совершенные преступление или проступок, но не позднее одного года со дня открытия новых или вновь открывшихся обстоятельств.
4. Днем открытия новых или вновь открывшихся обстоятельств считается:
1) день вступления в законную силу приговора, определения, постановления в отношении лиц, указанных в пунктах 1-3 части 3 статьи 442 настоящего Кодекса;
2) день вступления в силу решения Конституционной палаты Верховного суда о признании закона или иного нормативного правового акта либо их части, примененных в данном деле, неконституционными и противоречащими Конституции;
3) день вступления в силу решения международного органа, компетенция которого признана Кыргызской Республикой, о нарушении норм международных договоров по правам человека;
4) день подписания прокурором заключения о необходимости возобновления производства ввиду новых обстоятельств в случае, предусмотренном пунктом 4 части 3 статьи 442 настоящего Кодекса;
5) день возбуждения судом производства по вновь открывшимся обстоятельствам в соответствии с пунктом 1 части 4 статьи 442 настоящего Кодекса.
Статья 445. Лица, имеющие право ходатайствовать о возобновлении дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам
Право ходатайства о возобновлении производства ввиду новых или вновь открывшихся обстоятельств принадлежит осужденному, оправданному, потерпевшему или их законным представителям, защитникам, а также прокурору. Ходатайство приносится в суд, постановивший приговор или иное судебное решение.
Статья 446. Решение суда, рассматривающего ходатайства о возобновлении дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам
Суд, рассмотрев ходатайство о возобновлении дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам, выносит одно из следующих решений:
1) об удовлетворении ходатайства о возобновлении дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам и отмене приговора, определения, постановления суда и передаче дела прокурору для досудебного производства или суду для нового судебного разбирательства;
2) об удовлетворении ходатайства о возобновлении дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам и отмене приговора, определения, постановления суда и прекращении дела, когда не требуется новое досудебное производство или новое судебное разбирательство для принятия окончательного решения по делу;
3) об отказе в удовлетворении ходатайства о возобновлении дела по новым или вновь открывшимся обстоятельствам.
Статья 447. Производство после отмены судебных решений
Досудебное или судебное производство по делу после отмены судебных решений по нему ввиду новых или вновь открывшихся обстоятельств, а также обжалование вынесенных новых судебных решений производятся в общем порядке.
РАЗДЕЛ XIV. ОСОБЫЙ ПОРЯДОК УГОЛОВНОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА
Глава 54. Порядок производства по делам о преступлениях и проступках, совершенных
несовершеннолетними Статья 448. Порядок производства по делам о преступлениях и проступках,
совершенных несовершеннолетними
1. Положения настоящей главы применяются по делам в отношении лиц, не достигших к моменту совершения преступления и (или) проступка возраста 18 лет.
2. Порядок производства по делам о преступлениях и (или) проступках несовершеннолетних определяется общими правилами настоящего Кодекса, а также статьями настоящей главы.
Статья 449. Обстоятельства, подлежащие установлению по делам о преступлениях и (или) проступках, совершенных несовершеннолетними
1. При досудебном производстве и судебном разбирательстве по делам о преступлениях и (или) проступках, совершенных несовершеннолетними, наряду с доказыванием обстоятельств, перечисленных в статье 83 настоящего Кодекса, необходимо выяснить:
1) возраст несовершеннолетнего (число, месяц, год рождения);
2) условия жизни и воспитания несовершеннолетнего;
3) степень интеллектуального, волевого и психического развития, особенности характера и темперамента, потребности и интересы;
4) наличие или отсутствие влияния на несовершеннолетнего взрослых лиц и соучастников.
2. При наличии данных, свидетельствующих об отставании несовершеннолетнего в умственном развитии, не связанных с душевным заболеванием, выясняется также, мог ли несовершеннолетний в полной мере осознавать значение своего общественно опасного деяния или руководить им.
3. Для установления этих обстоятельств могут быть допрошены родители несовершеннолетнего, педагоги, воспитатели и другие лица, которые могут дать нужные сведения, а равно истребованы необходимые документы и проведены иные следственные и судебные действия.
4. Сотрудник уполномоченного государственного органа по защите детей проводит оценку и анализ жизненной ситуации несовершеннолетнего, по итогам которых составляет заключение и представляет его на рассмотрение уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю и суду.
Статья 450. Выделение в отдельное производство дела в отношении несовершеннолетнего
Дело в отношении несовершеннолетнего, участвовавшего в совершении преступления и (или) проступка вместе с взрослым, выделяется в отдельное производство в порядке, установленном статьей 146 настоящего Кодекса. Если выделение дела в отдельное производство невозможно, то к несовершеннолетнему, привлеченному по одному делу со взрослым, применяются правила настоящей главы.
Статья 451. Задержание и применение в отношении несовершеннолетнего меры пресечения
1. Задержание несовершеннолетнего, а также применение к нему меры пресечения в виде заключения под стражу производятся в исключительных случаях в порядке, установленном статьями 98, 99, 116 настоящего Кодекса.
2. Перед доставлением несовершеннолетнего в суд для проверки законности задержания прокурор обязан лично его допросить в соответствии со статьей 453 настоящего Кодекса без принятия дела к своему производству с приобщением протокола допроса к материалам дела.
3. При решении вопроса о применении меры пресечения в отношении несовершеннолетнего в каждом случае должна обсуждаться возможность применения в качестве такой меры, как передача несовершеннолетнего под присмотр в порядке, предусмотренном статьей 113 настоящего Кодекса.
4. О задержании, заключении под стражу в течение 3 часов с момента задержания или заключения под стражу должны быть извещены родители несовершеннолетнего или его законные представители.
Статья 452. Порядок вызова несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого
Вызов несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого, не находящегося под стражей, к уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю, в суд производится через его родителей или других законных представителей, а если несовершеннолетний содержится в специальном воспитательном учреждении - через администрацию этого учреждения.
Статья 453. Допрос несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого
1. Допрос несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого производится в период с 8.00 до 22.00 часов и не может продолжаться без перерыва более 2 часов, а в общей сложности - более 4 часов в день.
2. Допрос несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого проводится в присутствии защитника, законного представителя, а при необходимости - сотрудника уполномоченного государственного органа по защите детей, психолога, педагога, которые вправе задавать вопросы допрашиваемому, а по окончании допроса - знакомиться с протоколом и делать замечания о правильности и полноте записи показаний.
Статья 454. Участие защитника
1. Участие защитника по делам о преступлениях и проступках, совершенных несовершеннолетними, в соответствии со статьей 52 настоящего Кодекса обязательно.
2. По делам о преступлениях и проступках, совершенных несовершеннолетними, защитник допускается с момента первого допроса, а в случае задержания - с момента задержания. Если несовершеннолетний либо его законные представители не заключили соглашение с адвокатом, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, суд должны предоставить гарантированную государством юридическую помощь.
Статья 455. Участие педагога и психолога
1. При допросе несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого, не достигшего 16- летнего возраста, а также достигшего этого возраста, но признанного умственно отсталым, участие педагога или психолога обязательно.
2. По делам о преступлениях и проступках, совершенных несовершеннолетними, достигшими 16-летнего возраста, педагог или психолог при допросе допускаются по усмотрению уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора либо по ходатайству защитника, законного представителя.
3. Педагог или психолог вправе с разрешения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора задавать вопросы несовершеннолетнему подозреваемому, обвиняемому, а по окончании допроса - знакомиться с протоколом допроса и делать письменные замечания о правильности и полноте сделанных в нем записей. Эти права уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор разъясняет педагогу или психологу перед допросом несовершеннолетнего, о чем делается отметка в протоколе допроса.
4. Участие педагога или психолога при допросе несовершеннолетнего обвиняемого в суде определяется правилами настоящей статьи.
Статья 456. Участие законного представителя несовершеннолетнего подозреваемого в досудебном производстве
1. В досудебном производстве по делам о преступлениях и проступках, совершенных несовершеннолетними, участвует законный представитель несовершеннолетнего подозреваемого.
2. Законный представитель несовершеннолетнего допускается к участию в деле постановлением уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя с момента первого допроса несовершеннолетнего в качестве подозреваемого. Законному представителю разъясняются права, указанные в части 3 настоящей статьи.
3. Законный представитель несовершеннолетнего имеет право:
1) знать, в чем подозревается несовершеннолетний;
2) присутствовать при уведомлении о подозрении;
3) участвовать в допросе несовершеннолетнего, а также в иных следственных действиях, проводимых с участием несовершеннолетнего подозреваемого и его защитника;
4) знакомиться с протоколами следственных действий, в которых они принимали участие, и делать письменные замечания о правильности и полноте записей в них;
5) заявлять ходатайства и отводы;
6) приносить жалобы на действия и решения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя и прокурора;
7) представлять доказательства;
8) знакомиться по окончании досудебного производства со всеми материалами дела, выписывать любые сведения, получать копии документов.
4. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь вправе по окончании досудебного производства вынести постановление об ограничении несовершеннолетнего в ознакомлении с частью материалов, которые могут оказать на него отрицательное влияние, а ознакомить с этими материалами законного представителя.
5. Законный представитель может быть отстранен от участия в деле, если имеются основания считать, что его действия наносят ущерб интересам несовершеннолетнего или направлены на воспрепятствование досудебному производству. Об этом уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь выносят мотивированное постановление. В этом случае к участию в деле допускается другой законный представитель.
Статья 457. Комплексная психолого-психиатрическая экспертиза несовершеннолетнего
1. Для решения вопроса о наличии у несовершеннолетнего подозреваемого психического заболевания или аномалии развития и его способности полностью или частично отдавать отчет в своих действиях и руководить ими в конкретной ситуации назначение комплексной психолого- психиатрической экспертизы обязательно.
2. Для определения уровня интеллектуального, волевого, психического развития, иных социально-психологических черт личности несовершеннолетнего подозреваемого может быть назначена психологическая экспертиза.
Статья 458. Выведение несовершеннолетнего из системы уголовного правосудия
1. Если есть основания полагать, что несовершеннолетний впервые совершил менее тяжкое преступление, следователь в соответствии с пунктом 23 части 1 статьи 35 настоящего Кодекса может принять мотивированное решение о прекращении досудебного производства в отношении несовершеннолетнего в целях выведения его из системы уголовного правосудия в порядке, предусмотренном законом.
2. При принятии решения о выведении несовершеннолетнего из системы уголовного правосудия должны приниматься во внимание наилучшие его интересы, характер и тяжесть совершенного преступления, его возраст, степень вины, причиненный ущерб, поведение после совершения преступления.
3. Выведение несовершеннолетнего из системы уголовного правосудия может быть применено при наличии совокупности следующих обстоятельств:
1) совершение им впервые менее тяжкого преступления;
2) несовершеннолетний подозреваемый ранее не имел судимости;
3) несовершеннолетний не участвовал в программе по выведению его из системы уголовного правосудия и медиации;
4) несовершеннолетний сознался в совершении преступления.
4. Договором о выведении несовершеннолетнего из системы уголовного правосудия могут предусматриваться такие меры как:
1) письменное предупреждение;
2) полное или частичное возмещение причиненного ущерба;
3) наложение обязательств;
4) помещение на попечение.
Возможно применение нескольких мер по выведению несовершеннолетнего из системы уголовного правосудия одновременно.
Статья 459. Участие законного представителя несовершеннолетнего обвиняемого в судебном разбирательстве
1. В судебное заседание должны быть вызваны законные представители несовершеннолетнего обвиняемого. Они имеют право участвовать в исследовании доказательств, давать пояснения, представлять доказательства, заявлять ходатайства и отводы, приносить жалобы на действия и решения суда, участвовать в заседании суда. Указанные права должны быть им разъяснены в начале судебного разбирательства. Законные представители несовершеннолетнего присутствуют в зале судебного заседания в течение всего судебного разбирательства дела. С их согласия они могут быть допрошены судом в качестве свидетелей.
2. Законный представитель несовершеннолетнего может быть отстранен от участия в судебном разбирательстве мотивированным постановлением суда, если есть основания считать, что его действия наносят ущерб интересам несовершеннолетнего обвиняемого или направлены на воспрепятствование разбирательству дела. В этом случае допускается другой законный представитель несовершеннолетнего обвиняемого.
3. Если законный представитель несовершеннолетнего обвиняемого привлечен к участию в деле в качестве защитника или лица, ответственного за возмещение материального ущерба и (или) морального вреда, он обладает правами и несет обязанности указанных участников процесса.
4. Если до начала рассмотрения дела в суде первой инстанции, в апелляционном, кассационном порядках обвиняемый (осужденный, оправданный) достиг 18-летнего возраста, суд постановляет (определяет) о прекращении функций законного представителя.
Статья 460. Удаление несовершеннолетнего обвиняемого из зала судебного заседания
1. По ходатайству стороны, а также по собственной инициативе суд вправе принять решение об удалении несовершеннолетнего обвиняемого из зала судебного заседания на время исследования обстоятельств, которые могут оказать на него отрицательное влияние.
2. После возвращения несовершеннолетнего обвиняемого в зал судебного заседания председательствующий сообщает ему необходимые сведения судебного разбирательства, происшедшего в его отсутствие, и предоставляет несовершеннолетнему обвиняемому возможность задать вопросы лицам, допрошенным в его отсутствие.
Статья 461. Вопросы, разрешаемые судом при постановлении приговора несовершеннолетнему обвиняемому
1. При постановлении приговора несовершеннолетнему обвиняемому суд наряду с вопросами, перечисленными в статье 336 настоящего Кодекса, должен обсудить вопросы о возможности освобождения от наказания с применением пробационного надзора, назначения наказания, не связанного с лишением свободы, а также об освобождении от наказания с применением принудительных мер воспитательного характера.
2. В случаях освобождения от наказания с применением пробационного надзора, назначения меры наказания, не связанной с лишением свободы, либо применения принудительных мер воспитательного характера суд уведомляет об этом орган пробации и (или) уполномоченный государственный орган по защите детей и возлагает на них осуществление контроля за поведением осужденного.
Статья 462. Освобождение судом несовершеннолетнего от уголовной ответственности с применением принудительных мер воспитательного характера
1. Если по делу о менее тяжких преступлениях будет признано, что несовершеннолетний, совершивший это преступление, может быть исправлен без применения мер уголовного наказания, суд вправе освободить несовершеннолетнего от уголовной ответственности и применить к нему принудительные меры воспитательного характера, предусмотренные главой 17 Уголовного кодекса. Копия постановления направляется в уполномоченный государственный орган по защите детей.
2. В случае систематического нарушения условий, предусмотренных принудительной мерой воспитательного характера, назначенной ему, суд по представлению уполномоченного государственного органа по защите детей заменяет такую меру более строгой принудительной мерой воспитательного характера или решает вопрос о применении наказания и дело рассматривается в соответствии с нормами настоящего Кодекса.
Глава 55. Производство по делам о применении принудительных мер медицинского характера
Статья 463. Основания для производства по делам о применении принудительных мер медицинского характера
1. Производство по делам о применении принудительных мер медицинского характера осуществляется в отношении лица, совершившего:
1) противоправное деяние, предусмотренное Уголовным кодексом и (или) Кодексом о проступках, в состоянии невменяемости;
2) преступление и (или) проступок в состоянии вменяемости, но заболевшему душевной болезнью или временным психическим расстройством до постановления приговора или при отбывании наказания.
2. Принудительные меры медицинского характера назначаются лишь в случае, когда болезненные психические расстройства связаны с опасностью для самого больного или других лиц либо возможным причинением им иного серьезного вреда.
3. Производство по делам о применении мер медицинского характера определяется общими правилами настоящего Кодекса, а также настоящей главой.
Статья 464. Обстоятельства, подлежащие доказыванию
При досудебном производстве по делам о применении принудительных мер медицинского характера должны быть установлены следующие обстоятельства:
1) время, место, способ и другие обстоятельства совершенного деяния;
2) совершение противоправного деяния, предусмотренного Уголовным кодексом и (или) Кодексом о проступках, данным лицом;
3) характер и размер ущерба, причиненного деянием;
4) наличие у этого лица расстройства психической деятельности в прошлом, степень и характер расстройства психической деятельности или психической болезни во время совершения общественно опасного деяния, на время досудебного производства;
5) поведение лица, совершившего противоправное деяние, предусмотренное Уголовным кодексом и (или) Кодексом о проступках, как до его совершения, так и после;
6) степень опасности лица вследствие его психического состояния для него самого и других лиц, а также возможность причинения иного существенного вреда таким лицом.
Статья 465. Выделение дела в отношении лица, совершившего противоправное деяние, предусмотренное Уголовным кодексом и (или) Кодексом о проступках, в состоянии невменяемости или заболевшего после совершения преступления и (или) проступка психическими расстройствами
Если при досудебном производстве по обвинению нескольких лиц будет установлено, что кто-то из участников совершил деяние в состоянии невменяемости или заболел после совершения преступления и (или) проступка психическими расстройствами, дело в отношении него выделяется в отдельное производство.
Статья 466. Права лица, в отношении которого ведется дело о применении принудительных мер медицинского характера
1. Лицо, в отношении которого ведется дело о применении принудительных мер медицинского характера, если этому по заключению судебно-психиатрической экспертизы не препятствуют характер и степень тяжести его заболевания, имеет право:
1) знать в совершении какого деяния его подозревают;
2) давать показания;
3) представлять доказательства;
4) заявлять ходатайства и отводы;
5) объясняться на родном языке или языке, которым владеет;
6) пользоваться услугами переводчика;
7) иметь защитника с момента фактического задержания и встречаться с ним наедине;
8) участвовать в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или ходатайству его защитника;
9) знакомиться с протоколами этих действий и подавать на них замечания;
10) знакомиться с постановлением о назначении экспертизы и заключением эксперта;
11) знакомиться со всеми материалами дела и выписывать необходимые сведения;
12) ходатайствовать перед следственным судьей о депонировании доказательств;
13) приносить жалобы на действия и решения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора и суда;
14) получать копию постановления о направлении дела в суд для применения принудительных мер медицинского характера.
2. В судебном разбирательстве дела он также имеет право:
1) участвовать в исследовании доказательств и в прениях сторон;
2) знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания;
3) обжаловать постановления, определения суда и получать копии обжалуемых решений;
4) знать о принесенных по делу жалобах и представлениях и подавать на них возражения;
5) участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб и представлений.
Статья 467. Участие законного представителя в досудебном производстве и в суде
1. Законным представителем лица, в отношении которого ведется производство по делу о применении принудительных мер медицинского характера, признается его родственник, сотрудник соответствующего медицинского учреждения, которые привлекаются к участию в деле по постановлению уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя либо постановлению (определению) суда.
2. Законный представитель имеет право:
1) знать в совершении какого противоправного деяния, предусмотренного Уголовным кодексом и (или) Кодексом о проступках, подозревается представляемое им лицо;
2) заявлять ходатайства и отводы;
3) представлять доказательства;
4) участвовать в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или ходатайству защитника;
5) знакомиться с протоколами следственных действий, в которых он принимал участие, и делать письменные замечания о правильности и полноте сделанных в них записей;
6) знакомиться по окончании досудебного производства со всеми материалами дела;
7) получать копию постановления о прекращении дела или о направлении дела в суд для применения принудительных мер медицинского характера;
8) участвовать в судебном разбирательстве;
9) приносить жалобы на действия и решения уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя, прокурора и суда;
10) обжаловать постановления, определения суда и получать копию обжалуемых решений;
11) знать о принесенных по делу жалобах, представлениях и подавать на них возражения;
12) участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб, представлений.
Статья 468. Участие защитника
1. В производстве по делу о применении принудительных мер медицинского характера участие защитника является обязательным с момента установления факта невменяемости или болезненного психического расстройства лица, в отношении которого ведется производство, если защитник ранее не вступил в дело по иным основаниям.
2. С момента вступления в дело защитник имеет право на свидание с подзащитным наедине, если этому не препятствует состояние здоровья лица, в отношении которого ведется дело о применении принудительных мер медицинского характера, а также пользуется всеми другими правами, предусмотренными статьей 54 настоящего Кодекса.
3. В тех случаях, когда участие избранного защитника невозможно, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, прокурор, суд обеспечивают лицо, в отношении которого ведется дело о применении принудительных мер медицинского характера, гарантированной государством юридической помощью.
Статья 469. Решения прокурора по поступившему делу о применении принудительных мер медицинского характера
1. По окончании досудебного производства уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь выносят постановление о направлении дела в суд.
2. Приложение к постановлению о направлении дела в суд составляется по правилам статьи 247 настоящего Кодекса.
3. Дело с постановлением о направлении в суд уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь передают прокурору, который принимает одно из следующих решений:
1) утверждает постановление уполномоченного должностного лица органа дознания, следователя и направляет дело в суд;
2) возвращает дело уполномоченному должностному лицу органа дознания, следователю для восполнения пробелов досудебного производства с письменными указаниями;
3) прекращает дело.
4. Копия постановления о направлении дела в суд для применения к лицу принудительных мер медицинского характера вручается его законному представителю и защитнику.
Статья 470. Назначение судебного заседания
По поступлении в суд дела о применении к лицу принудительных мер медицинского характера судья назначает его к рассмотрению в судебном заседании по правилам, предусмотренным главами 39-41 настоящего Кодекса.
Статья 471. Судебное разбирательство
1. Разбирательство дела о применении принудительных мер медицинского характера проводится судом по общим правилам судебного разбирательства.
2. Судебное разбирательство начинается с изложения прокурором доводов о необходимости применения к лицу, признанному невменяемым или заболевшему психическими расстройствами, принудительных мер медицинского характера. Исследование доказательств и выступления сторон проводятся в порядке, предусмотренном главой 41 настоящего Кодекса.
Статья 472. Вопросы, разрешаемые судом при принятии решения по делу
1. В процессе судебного разбирательства дела о применении принудительных мер медицинского характера должны быть исследованы и разрешены следующие вопросы:
1) имело ли место деяние, предусмотренное Уголовным кодексом или Кодексом о проступках;
2) совершено ли деяние лицом, дело в отношении которого рассматривается;
3) совершено ли деяние лицом, находящимся в состоянии невменяемости;
4) заболело ли данное лицо психическими расстройствами, делающими невозможным назначение или исполнение наказания, после совершения деяния;
5) представляют ли болезненные психические расстройства лица опасность для него самого или других лиц либо возможность причинения им иного серьезного вреда;
6) подлежат ли применению принудительные меры медицинского характера и какие именно.
2. Суд разрешает также вопросы, указанные в пунктах 9, 12, 13 части 1 статьи 336 настоящего Кодекса.
Статья 473. Постановление суда о применении принудительных мер медицинского характера
1. Признав, что лицо совершило общественно опасное деяние в состоянии невменяемости или после его совершения заболело психическими расстройствами, суд выносит постановление о прекращении дела, а в случае необходимости - о применении принудительных мер медицинского характера.
2. Установив, что лицо совершило общественно опасное деяние будучи вменяемым, но после этого заболело психическими расстройствами, суд приостанавливает дело до его выздоровления и разрешает вопрос о применении принудительных мер медицинского характера. По выздоровлении лица суд своим постановлением отменяет приостановление дела, прекращает принудительное лечение и направляет дело для проведения досудебного производства.
3. Если суд признает, что участие данного лица в совершении деяния не доказано, равно как и при установлении обстоятельств, предусмотренных статьей 26 настоящего Кодекса, он выносит постановление о прекращении дела по установленному им основанию вне зависимости от наличия и характера заболевания лица.
4. При прекращении дела по основаниям, указанным в части 3 настоящей статьи, копия постановления суда в 3-дневный срок направляется в органы здравоохранения для решения вопроса о лечении или направлении лица в психоневрологическое учреждение.
5. В постановлении суда разрешаются вопросы, указанные в статье 347 настоящего Кодекса.
6. Постановление суда может быть обжаловано в апелляционном порядке.
Статья 474. Прекращение, изменение и продление применения принудительных мер медицинского характера
1. Суд прекращает, изменяет или продлевает применение принудительных мер медицинского характера на следующие 6 месяцев по представлению администрации учреждения, оказывающего психиатрическую помощь согласно заключению комиссии врачей-психиатров.
2. Вопросы о прекращении, изменении или продлении применения принудительных мер медицинского характера рассматриваются судом, вынесшим постановление о применении принудительной меры медицинского характера.
3. О назначении дела к слушанию суд извещает законного представителя лица, к которому применены принудительные меры медицинского характера, администрацию медицинского учреждения, защитника и прокурора. Участие в судебном заседании защитника и прокурора обязательно, неявка других лиц не препятствует рассмотрению дела.
4. В судебном заседании исследуются представление медицинского учреждения, заключение комиссии врачей-психиатров, выслушивается мнение участвующих в заседании лиц. Если заключение комиссии врачей-психиатров вызывает сомнение, суд может назначить судебно- психиатрическую экспертизу, истребовать дополнительные документы, а также допросить лицо, в отношении которого решается вопрос о прекращении, изменении или продлении применения принудительных мер медицинского характера, если это возможно по его психическому состоянию.
5. Суд прекращает или изменяет принудительные меры медицинского характера в случае такого психического состояния лица, при котором отпадает необходимость в применении ранее назначенной меры либо возникает необходимость в назначении иных мер медицинского характера. Суд продлевает принудительное лечение при отсутствии оснований для прекращения или изменения принудительных мер медицинского характера.
6. О прекращении, изменении или продлении, а равно об отказе в прекращении, изменении или продлении применения принудительных мер медицинского характера суд выносит постановление.
Статья 475. Возобновление дела в отношении лица, к которому применены принудительные меры медицинского характера
1. Если лицо, к которому были применены принудительные меры медицинского характера, будет признано комиссией врачей-психиатров выздоровевшим, суд на основании заключения медицинского учреждения выносит по правилам части 3 статьи 425 настоящего Кодекса постановление о прекращении применения принудительных мер медицинского характера и решает вопрос о направлении дела для проведения досудебного производства.
2. Если к лицу применяется наказание, то время, проведенное в медицинском учреждении, засчитывается в срок отбывания наказания по правилам статьи 120 Уголовного кодекса.
Глава 56. Особенности уголовного судопроизводства в отношении отдельных категорий лиц
Статья 476. Категории лиц, в отношении которых применяется особый порядок производства по уголовным делам и делам о проступках
1. Требования настоящей главы применяются в досудебном производстве в отношении:
1) депутата Жогорку Кенеша Кыргызской Республики (далее - Жогорку Кенеш);
2) судьи Верховного суда, судьи Конституционной палаты Верховного суда, судьи местного суда, судьи специализированного суда, учрежденного законом;
3) Президента Кыргызской Республики (далее - Президент), прекратившего исполнение своих полномочий;
4) зарегистрированных кандидатов в Президенты, депутаты Жогорку Кенеша.
2. Порядок досудебного производства в отношении лиц, указанных в части 1 настоящей статьи, устанавливается настоящим Кодексом с изъятиями, предусмотренными настоящей главой.
Статья 477. Уведомление о подозрении в совершении преступления или проступка
1. Уведомление о подозрении Президента, прекратившего исполнение своих полномочий, депутата Жогорку Кенеша, судьи осуществляется Генеральным прокурором.
2. Уведомление о подозрении зарегистрированных кандидатов в Президенты, депутаты Жогорку Кенеша осуществляется прокурором.
Статья 478. Порядок привлечения к уголовной ответственности за преступления и проступки
1. Решение о привлечении к уголовной ответственности за преступления и проступки депутата Жогорку Кенеша принимается Генеральным прокурором с согласия Жогорку Кенеша, за исключением случаев совершения особо тяжких преступлений. В случае изменения в ходе досудебного или судебного производства квалификации состава преступления с особо тяжкого преступления на тяжкое или менее тяжкое преступление, привлечение депутата Жогорку Кенеша к ответственности допускается в порядке, установленном частью 2 настоящей статьи.
2. Для получения согласия на привлечение депутата Жогорку Кенеша к ответственности Генеральный прокурор вносит в Жогорку Кенеш соответствующее представление. Генеральный прокурор извещается в 3-дневный срок о принятии постановления Жогорку Кенеша. Генеральный прокурор в 3-дневный срок со дня окончания производства по делу обязан сообщить Жогорку Кенешу о результатах досудебного производства. Отказ Жогорку Кенеша дать согласие на привлечение депутата Жогорку Кенеша к ответственности является обстоятельством для приостановления дела в отношении данного депутата до истечения срока депутатских полномочий.
3. Решение о привлечении к ответственности судьи принимается Генеральным прокурором с согласия Совета судей. Для получения согласия на привлечение судьи к ответственности Генеральный прокурор вносит в Совет судей соответствующее представление, в котором указываются обстоятельства дела, статья Уголовного кодекса и (или) Кодекса о проступках, по которой судья подозревается, просьба о даче согласия на привлечение к ответственности. Не допускается повторное внесение представления о даче согласия на привлечение судьи к ответственности по тем же основаниям в случае принятия Советом судей решения об отказе в даче такого согласия.
4. Решение о привлечении к ответственности Президента, прекратившего исполнение своих полномочий, принимается Генеральным прокурором.
5. Зарегистрированные кандидат в Президенты, кандидат в депутаты Жогорку Кенеша не могут быть привлечены к уголовной ответственности за преступления и проступки до дня официального объявления результатов выборов без согласия Центральной комиссии по выборам и проведению референдумов Кыргызской Республики. Решение о их привлечении к ответственности за преступления и проступки принимается органами прокуратуры.
Статья 479. Задержание, личный обыск
1. Президент, прекративший исполнение своих полномочий, депутат Жогорку Кенеша, судья, зарегистрированные кандидат в Президенты, кандидат в депутаты Жогорку Кенеша не могут быть задержаны по подозрению в совершении преступления или проступка и подвергнуты личному обыску кроме случаев, когда они были застигнуты на месте совершения преступления или проступка.
2. Президент, прекративший исполнение своих полномочий, депутат Жогорку Кенеша, судья, зарегистрированные кандидат в Президенты, кандидат в депутаты Жогорку Кенеша, задержанные по подозрению в совершении преступления или проступка и принудительно доставленные в любой правоохранительный орган, если их личность не могла быть известна в момент задержания, после установления личности подлежат освобождению.
Статья 480. Досудебное и судебное производство в отношении отдельных категорий лиц
Производство по уголовным делам и делам о проступках в отношении Президента, прекратившего исполнение своих полномочий, депутата Жогорку Кенеша, судьи, зарегистрированных кандидата в Президенты, кандидата в депутаты Жогорку Кенеша определяется общими правилами настоящего Кодекса.
Глава 57. Особенности производства по применению мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу
Статья 481. Порядок производства по делам о применении мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу
1. Положения настоящей главы применяются по делам о применении мер уголовно- правового воздействия к юридическому лицу.
2. Порядок производства по делам о применении мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу определяется общими правилами, установленными настоящим Кодексом, а также особенностями, предусмотренными статьями настоящей главы.
3. Применение мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу осуществляется только при участии его представителя.
Статья 482. Досудебное производство по применению мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу
1. Если в ходе досудебного производства выясняется, что подозреваемый, действуя индивидуально или как член коллегиальной структуры соответствующего юридического лица, основываясь на праве представлять юридическое лицо, действовать по его поручению либо принимать решения от имени юридического лица или же осуществлять контроль в рамках юридического лица либо будучи на службе юридического лица совершил преступное деяние в интересах этого юридического лица, следователь выносит мотивированное постановление о начале досудебного производства по применению мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу.
2. Процесс по применению мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу проводится в рамках досудебного производства, осуществляемого в отношении подозреваемого, указанного в части 1 настоящей статьи.
3. О начале досудебного производства по применению мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу следователь сообщает соответствующему юридическому лицу путем направления ему копии постановления, а также разъясняет представителю этого юридического лица его права и обязанности.
Копия постановления о начале досудебного производства в отношении юридического лица направляется этому лицу в течение суток с момента его вынесения.
4. В случае прекращения дела в отношении подозреваемого или приостановления дела в связи с розыском подозреваемого производство по применению мер уголовно-правового воздействия в отношении юридического лица должно быть завершено и направлено в суд для рассмотрения по существу.
Статья 483. Обстоятельства, подлежащие доказыванию в досудебном производстве по применению мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу
В досудебном производстве по применению мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу выясняются:
1) обстоятельства совершения преступного деяния посредством юридического лица;
2) статус физического лица в структуре юридического лица;
3) характер противоправного деяния подозреваемого в интересах юридического лица и его последствия;
4) размер и характер ущерба, причиненного посредством юридического лица;
5) размер незаконного дохода юридического лица, полученного в результате противоправных деяний подозреваемого в интересах этого юридического лица.
Статья 484. Окончание досудебного производства по применению мер уголовно- правового воздействия к юридическому лицу
После окончания досудебного производства и с составлением обвинительного акта в отношении подозреваемого прокурор в дополнение к общим требованиям указывает выясненные в досудебном производстве, упомянутые в статье 483 настоящего Кодекса, обстоятельства для применения мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу, копия которого вручается представителю юридического лица.
Представитель юридического лица имеет право на ознакомление со всеми материалами уголовного дела в порядке, установленном статьями 45, 47 настоящего Кодекса.
Статья 485. Рассмотрение уголовного дела в суде
При рассмотрении уголовного дела о применении мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу суд должен решить следующие вопросы:
1) было ли совершено преступное деяние посредством юридического лица;
2) совершено ли это деяние обвиняемым в интересах юридического лица;
3) выяснены ли обстоятельства, указанные в статье 483 настоящего Кодекса;
4) какая мера уголовно-правового воздействия должна быть применена.
Статья 486. Решение суда
1. Признав, что обвиняемый совершил преступное деяние в интересах или посредством юридического лица, суд в приговоре принимает также решение о применении мер уголовно- правового воздействия к юридическому лицу.
2. Признав, что указанные статье 485 настоящего Кодекса факты не доказаны, суд отказывает в применении мер уголовно-правового воздействия к юридическому лицу.
3. В случае прекращения дела в отношении обвиняемого или приостановления дела в связи с розыском обвиняемого производство по применению мер уголовно-правового воздействия в отношении юридического лица должно быть рассмотрено судом по существу.
РАЗДЕЛ XV. ПРОЦЕССУАЛЬНЫЕ СОГЛАШЕНИЯ
Глава 58. Процессуальное соглашение о признании вины Статья 487. Порядок заявления ходатайства о заключении соглашения о признании
вины
1. Подозреваемый, обвиняемый вправе заявить ходатайство о заключении соглашения о признании вины по уголовным делам о менее тяжких и тяжких преступлениях.
2. Ходатайство о заключении соглашения о признании вины подозреваемый, обвиняемый заявляет в присутствии защитника с момента уведомления о подозрении и до окончания судебного разбирательства.
3. Соглашение о признании вины может быть заключено при наличии следующих условий:
1) подозреваемый, обвиняемый является совершеннолетним и он осознает характер и последствия заявленного им ходатайства;
2) ходатайство было заявлено добровольно и после проведения консультаций с защитником;
3) подозреваемый, обвиняемый не оспаривает подозрение, обвинение и имеющиеся по делу доказательства в совершении преступления, характер и размер причиненного им вреда.
4. Соглашение о признании вины не может быть заключено:
1) с лицами, совершившими запрещенное уголовным законом деяние в состоянии невменяемости или заболевшими после совершения преступления психическим расстройством;
2) в отношении совокупности преступлений, если хотя бы одно из них не соответствует требованиям, предусмотренным настоящей статьей.
5. Заключение соглашения о признании вины не является основанием для освобождения подозреваемого, обвиняемого от возмещения ущерба потерпевшему.
Статья 488. Порядок рассмотрения ходатайства о заключении соглашения о признании вины
1. Прокурор рассматривает ходатайство о заключении соглашения о признании вины с участием следователя, подозреваемого и его защитника. По результатам рассмотрения прокурор вправе:
1) удовлетворить ходатайство о заключении соглашения о признании вины;
2) отказать в удовлетворении ходатайства о заключении соглашения о признании вины, о чем выносит мотивированное постановление.
Отказ прокурора от заключения соглашения о признании вины обжалованию не подлежит, однако это не препятствует повторному заявлению ходатайства о заключении соглашения в дальнейшем.
2. Прокурор составляет соглашение о признании вины, в котором должны быть указаны:
1) дата и место его составления;
2) должностное лицо органа прокуратуры и следствия, заключающее соглашение со стороны обвинения;
3) фамилия, имя и отчество, другие данные подозреваемого, заключающего соглашение, данные о защитнике;
4) описание преступления с указанием времени, места его совершения, а также других обстоятельств, подлежащих доказыванию;
5) пункт, часть, статья Уголовного кодекса, предусматривающие ответственность за данное преступление;
6) смягчающие обстоятельства и нормы Уголовного кодекса, которые могут быть применены в отношении обвиняемого, вид и размер наказания, предусмотренные статьей 80 Уголовного кодекса.
3. Соглашение о признании вины подписывается прокурором, следователем, подозреваемым, обвиняемым и его защитником.
Статья 489. Рассмотрение следственным судьей соглашения о признании вины, составленного в ходе досудебного производства
1. Следственный судья рассматривает поступившее от прокурора соглашение о признании вины с участием прокурора, подозреваемого и его защитника.
2. Если следственный судья удостоверится, что требования к соглашению о признании вины, предусмотренные статьей 487 настоящего Кодекса, соблюдены, он выносит постановление об утверждении соглашения о признании вины, которое направляется следователю для приобщения к уголовному делу.
3. В случае нарушения требований, предъявляемых к соглашению о признании вины, предусмотренных статьей 487 настоящего Кодекса, следственный судья выносит постановление об отказе в утверждении соглашения о признании вины, которое не подлежит обжалованию.
Статья 490. Порядок заявления и рассмотрение ходатайства о заключении соглашения о признании вины в ходе судебного разбирательства
1. Обвиняемый и его защитник в ходе судебного разбирательства по уголовному делу вправе заявить ходатайство о заключении соглашения о признании вины.
При поступлении ходатайства о заключении соглашения о признании вины судья прерывает судебное разбирательство и предоставляет сторонам 3-дневный срок для его заключения.
2. После заключения соглашение о признании вины предоставляется судье, который постановляет о продолжении рассмотрения дела в порядке статьи 488 настоящего Кодекса. При недостижении согласия сторонами по условиям соглашения о признании вины либо несоблюдении требований, установленных в статье 488 настоящего Кодекса, рассмотрение уголовного дела судом продолжается в общем порядке.
Статья 491. Порядок проведения судебного заседания и постановления приговора
1. В судебном заседании после разрешения отводов и ходатайств судья объявляет о начале рассмотрения соглашения о признании вины и предлагает государственному обвинителю изложить сущность предъявленного обвинения и заключенного соглашения.
2. Судья разъясняет обвиняемому сущность соглашения о признании вины, после чего предлагает ему сообщить суду обстоятельства заключения соглашения и выясняет соответствует ли соглашение его волеизъявлению, поддерживает ли он его и желает ли что-либо сообщить суду по данному делу.
3. Выяснив позицию обвиняемого, судья предлагает защитнику и государственному обвинителю сообщить их мнение относительно соглашения о признании вины, а также уточняет, поддерживают ли они соглашение.
4. В случае возражения обвиняемым, государственным обвинителем соглашения о признании вины судья выносит постановление о прекращении судебного заседания и назначении рассмотрения уголовного дела в общем порядке. При этом признание вины обвиняемым не может быть положено в основу приговора и должно оцениваться в совокупности с другими доказательствами.
5. Если судья придет к выводу, что требования к соглашению о признании вины, предусмотренные статьей 487 настоящего Кодекса, соблюдены, то он постановляет обвинительный приговор и назначает обвиняемому наказание, предусмотренное соглашением о признании вины.
6. Приговор постановляется в соответствии с требованиями главы 43 настоящего Кодекса. При этом описательно-мотивировочная часть обвинительного приговора должна содержать описание преступного деяния, с обвинением в совершении которого обвиняемым заключено соглашение о признании вины, а также выводы суда о соблюдении условий соглашения о признании вины. Анализ доказательств и их оценка судьей в приговоре не отражаются.
7. После провозглашения приговора судья разъясняет сторонам право и порядок его обжалования.
Приговор, постановленный без проведения судебного разбирательства, не может быть обжалован в апелляционном порядке по основанию неисследованности материалов дела в суде.
8. Процессуальные издержки взысканию с обвиняемого не подлежат.
Глава 59. Процессуальное соглашение о сотрудничестве Статья 492. Порядок заявления ходатайства о заключении соглашения о
сотрудничестве
1. Соглашение о сотрудничестве может быть заключено по преступлениям, предусмотренным статьями 171, 202, 203, 239, 240, 241, 243, 244, 248, 249, 250, 267, 270, 307, 308, 314, 319, 326 Уголовного кодекса.
2. Подозреваемый вправе обратиться к прокурору с ходатайством о заключении соглашения о сотрудничестве с момента уведомления о подозрении до утверждения прокурором обвинительного акта.
3. Ходатайство о заключении соглашения о сотрудничестве должно быть подписано подозреваемым и его защитником. В ходатайстве подозреваемый указывает, какие действия он обязуется совершить в целях содействия досудебному производству в раскрытии и расследовании преступления, изобличении и уголовном преследовании других соучастников преступления, розыске имущества, добытого в результате преступления.
4. Ходатайство подается прокурору через следователя.
5. Процессуальное соглашение о сотрудничестве не может быть заключено с несовершеннолетними и лицами, совершившими запрещенное уголовным законом деяние в состоянии невменяемости или заболевшими после совершения преступления психическим расстройством.
6. Заключение процессуального соглашения о сотрудничестве не является основанием для освобождения подозреваемого, обвиняемого от возмещения ущерба потерпевшему.
Статья 493. Порядок рассмотрения ходатайства о заключении соглашения о сотрудничестве
1. Прокурор рассматривает ходатайство о заключении соглашения о сотрудничестве с участием следователя, подозреваемого и его защитника. По результатам рассмотрения прокурор вправе:
1) удовлетворить ходатайство о заключении соглашения о сотрудничестве;
2) отказать в удовлетворении ходатайства о заключении соглашения о сотрудничестве, о чем выносит мотивированное постановление.
2. Решение прокурора об отказе в удовлетворении ходатайства о заключении соглашения о сотрудничестве может быть обжаловано подозреваемым, его защитником вышестоящему прокурору.
3. Положения настоящей главы не применяются, если содействие подозреваемого досудебному производству заключалось лишь в сообщении сведений о его собственном участии в преступной деятельности.
4. Прокурор составляет соглашение о сотрудничестве, в котором должны быть указаны:
1) дата и место его составления;
2) фамилия, имя и отчество прокурора и следователя;
3) фамилия, имя и отчество, другие данные подозреваемого и его защитника;
4) описание преступления с указанием времени, места его совершения, а также других обстоятельств, подлежащих доказыванию;
5) пункт, часть, статья Уголовного кодекса, предусматривающие ответственность за данное преступление;
6) действия, которые подозреваемый обязуется совершить при выполнении им обязательств, указанных в соглашении о сотрудничестве;
7) вид и размер наказания, которые будут применены судом в отношении подозреваемого при условии соблюдения обязательств, указанных в соглашении о сотрудничестве.
5. Соглашение о сотрудничестве подписывается прокурором, следователем, подозреваемым и его защитником.
Статья 494. Рассмотрение следственным судьей соглашения о сотрудничестве
1. Следственный судья рассматривает поступившее от прокурора соглашение о сотрудничестве с участием прокурора, подозреваемого и его защитника.
2. Если следственный судья удостоверится, что требования к соглашению о сотрудничестве, предусмотренные статьей 492 настоящего Кодекса, соблюдены и соглашение заключено добровольно при участии защитника, следственный судья выносит постановление об утверждении соглашения о сотрудничестве, которое направляется следователю для приобщения к уголовному делу.
3. В случае нарушения требований, предъявляемых к соглашению о сотрудничестве, предусмотренных статьей 492 настоящего Кодекса, следственный судья выносит постановление об отказе в утверждении соглашения о сотрудничестве, которое не подлежит обжалованию.
Статья 495. Порядок проведения досудебного производства в отношении подозреваемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве
1. Досудебное производство по уголовному делу в отношении подозреваемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве, подлежит выделению в отдельное производство, которое проводится в общем порядке.
2. В случае возникновения угрозы безопасности подозреваемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве, его близких родственников, супруга (супруги) следователь выносит постановление о хранении документов в опечатанном конверте.
Статья 496. Порядок проведения судебного заседания и постановление приговора
1. Судья постановляет приговор по заключенному соглашению о сотрудничестве, если удостоверится, что государственный обвинитель подтвердил активное содействие обвиняемого досудебному производству в раскрытии и расследовании преступления, изобличении и преследовании других соучастников преступления, розыске имущества, добытого в результате преступления.
2. Если судья установит, что предусмотренные в утвержденном соглашении о сотрудничестве условия не соблюдены, то он принимает решение о назначении судебного разбирательства в общем порядке. При этом признание вины обвиняемым не может быть положено в основу приговора и должно оцениваться в совокупности с другими доказательствами.
3. Положения настоящей главы не применяются, если содействие подозреваемого досудебному производству заключалось лишь в сообщении сведений о его собственном участии в преступной деятельности.
4. Судебное заседание и постановление приговора в отношении обвиняемого, с которым было заключено соглашение о сотрудничестве, проводятся в порядке, установленном статьей 491 настоящего Кодекса, с учетом требований настоящей статьи.
5. Судебное заседание начинается с изложения государственным обвинителем обвинительного акта, после чего государственный обвинитель подтверждает содействие обвиняемого досудебному производству, а также разъясняет суду, в чем именно оно выразилось.
6. При этом должны быть исследованы:
1) характер и пределы содействия обвиняемого в раскрытии и расследовании преступления, изобличении и преследовании других соучастников преступления, розыске имущества, добытого в результате преступления;
2) значение сотрудничества с обвиняемым для раскрытия и расследования преступления, изобличения и преследования других соучастников преступления, розыска имущества, добытого в результате преступления;
3) обнаруженные другие преступления или начатое досудебное производство в результате сотрудничества с обвиняемым;
4) степень угрозы личной безопасности, которой подвергались обвиняемый в результате сотрудничества со стороной обвинения, его близкие родственники, супруг (супруга);
5) обстоятельства, характеризующие личность обвиняемого, и обстоятельства, смягчающие и отягчающие наказание.
7. Судья, удостоверившись, что обвиняемым соблюдены все условия и выполнены все обязательства, предусмотренные заключенным с ним соглашением о сотрудничестве, постановляет обвинительный приговор и назначает обвиняемому наказание, предусмотренное соглашением о сотрудничестве.
8. Приговор постановляется в соответствии с требованиями главы 43 настоящего Кодекса. При этом описательно-мотивировочная часть обвинительного приговора должна содержать описание преступного деяния, в совершении которого обвиняется обвиняемый, а также выводы суда о соблюдении обвиняемым условий и выполнении обязательств, предусмотренных заключенным с ним соглашением о сотрудничестве.
9. После провозглашения приговора судья разъясняет сторонам право и порядок его обжалования.
Приговор, постановленный без проведения судебного разбирательства, не может быть обжалован в апелляционном порядке по основанию неисследованности материалов дела в суде.
10. Процессуальные издержки взысканию с обвиняемого не подлежат.
Статья 497. Пересмотр приговора, вынесенного в отношении обвиняемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве
Если после постановления обвинительного приговора в соответствии с положениями настоящей главы будет обнаружено, что обвиняемый умышленно сообщил ложные сведения, то приговор подлежит пересмотру в порядке, установленном главой 53 настоящего Кодекса.
Статья 498. Меры безопасности, применяемые в отношении подозреваемого или обвиняемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве
1. При необходимости обеспечить безопасность подозреваемого или обвиняемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве, его близких родственников, супруга (супруги) применяются меры безопасности, предусмотренные статьей 80 настоящего Кодекса.
2. На подозреваемого или обвиняемого, с которым заключено соглашение о сотрудничестве, распространяются все меры государственной защиты потерпевших, свидетелей и иных участников уголовного судопроизводства, предусмотренные законодательством.
Глава 60. Процессуальное соглашение о примирении сторон
Статья 499. Порядок примирения
1. Ходатайство о примирении может быть заявлено потерпевшим, подозреваемым или обвиняемым. Примирение может проводиться самими потерпевшим, подозреваемым или обвиняемым либо с помощью медиатора.
2. Примирение между потерпевшим и подозреваемым, обвиняемым может быть достигнуто в производстве по делам, предусмотренным частью 3 статьи 23 настоящего Кодекса, и по делам о проступках.
3. Примирение может быть достигнуто с момента начала досудебного производства до вступления судебного акта в законную силу.
4. В случае недостижения согласия по ходатайству о примирении факт его заявления не может рассматриваться как отказ от обвинения или как признание своей вины.
5. Уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, суд обязаны разъяснить потерпевшему и подозреваемому, обвиняемому об их праве на примирение, разъяснить механизм его реализации и не препятствовать в заключении соглашения о примирении.
6. В случае если дело осуществляется в отношении нескольких лиц, подозреваемых или обвиняемых в совершении одного или нескольких преступлений и (или) проступков, и согласие относительно заключения соглашения о примирении достигнуто не со всеми подозреваемыми или обвиняемыми, такое соглашение может быть заключено с одним (несколькими) из подозреваемых или обвиняемых. Дело в отношении лица (лиц), с которыми достигнуто соглашение о примирении, подлежит прекращению.
7. В случае если по делу участвуют несколько потерпевших от одного преступления и (или) проступка, соглашение о примирении может быть заключено и утверждено только со всеми потерпевшими.
8. В случае если по делу участвуют несколько потерпевших от различных преступлений и (или) проступков и согласие относительно заключения соглашения о примирении достигнуто не со всеми потерпевшими, такое соглашение может быть заключено с одним (несколькими) из потерпевших. Дело в отношении лица (лиц), которое достигло соглашения о примирении, подлежит прекращению.
Статья 500. Содержание соглашения о примирении
1. На основании ходатайства о примирении, заявленного потерпевшим, его представителем, подозреваемым, обвиняемым, его защитником, составляется соглашение о примирении, в котором должны быть указаны:
1) дата и место его составления;
2) фамилия, имя и отчество сторон, заключающих соглашение, медиатора, если он принимает участие в примирении;
3) размер ущерба, причиненного преступлением и (или) проступком, или перечень действий, которые подозреваемый или обвиняемый обязан совершить в пользу потерпевшего, сроки возмещения ущерба или совершения действий.
2. Соглашение о примирении подписывается потерпевшим или его представителем, подозреваемым, обвиняемым, его защитником и медиатором, если он участвовал в процедуре примирения.
3. Копия соглашения вручается сторонам, подписавшим соглашение.
Статья 501. Решение по делу на основании соглашения о примирении
1. По делам в соответствии с правилами, установленными частью 3 статьи 23 настоящего Кодекса и статьей 39 Кодекса о проступках, уполномоченное должностное лицо органа дознания, следователь, суд, на основании примирения подозреваемого, обвиняемого с потерпевшим прекращают дела, о чем выносят мотивированное постановление.
2. Решение по делу на основании соглашения о примирении может быть обжаловано в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
РАЗДЕЛ XVI. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О ПРОСТУПКАХ
Глава 61. Досудебное производство по делам о проступках
Статья 502. Порядок производства по делам о проступках
Порядок производства по делам о проступках, предусмотренных Кодексом о проступках, определяется общими правилами настоящего Кодекса с изъятиями, установленными настоящим разделом.
Статья 503. Органы дознания, уполномоченные осуществлять досудебное производство по делам о проступках
1. По делам о проступках против здоровья (статьи 65-74 Кодекса о проступках), против интересов несовершеннолетних и уклада семейных отношений (статьи 75-81 Кодекса о проступках), против политических, социально-экономических и трудовых прав личности (статьи 82- 84, 86-89 Кодекса о проступках), против собственности (статьи 90-96 Кодекса о проступках), против интересов службы в коммерческих и иных организациях (статья 114 Кодекса о проступках), против безопасности производства (статьи 115, 116, 118 Кодекса о проступках), против общественного порядка (статьи 119-122 Кодекса о проступках), против здоровья населения и общественной нравственности (статьи 125-129, 131, 132 Кодекса о проступках), против экологической безопасности и природной среды (статьи 133-144, 146, 147 Кодекса о проступках), в сельском хозяйстве (статьи 148, 149 Кодекса о проступках), против безопасности движения и эксплуатации транспорта (статьи 150-158 Кодекса о проступках), против судебной власти и процессуального порядка добывания доказательств (статьи 162-167 Кодекса о проступках), против порядка управления (статьи 168-175 Кодекса о проступках) досудебное производство осуществляется уполномоченным должностным лицом органа внутренних дел.
2. По делам о проступках против политических, социально-экономических и трудовых прав личности (статья 85 Кодекса о проступках), против порядка осуществления экономической деятельности (статьи 97-101, 103-109 Кодекса о проступках), в денежно-кредитной и валютной сфере (статьи 110, 112 Кодекса о проступках), против интересов службы в коммерческих и иных организациях (статья 113 Кодекса о проступках), против информационной безопасности (статьи 159, 160 Кодекса о проступках), против градостроительной и архитектурной деятельности (статья 161 Кодекса о проступках) досудебное производство осуществляется уполномоченным должностным лицом органа по борьбе с экономическими преступлениями.
3. По делам о проступках в сфере оборота наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов или прекурсоров (статьи 123, 124 Кодекса о проступках) досудебное производство осуществляется уполномоченным должностным лицом органа внутренних дел, службы по контролю наркотиков.
4. По делам о проступках против порядка осуществления экономической деятельности (статья 102 Кодекса о проступках), в денежно-кредитной и валютной сфере (статья 111 Кодекса о проступках), против безопасности производства (статья 117 Кодекса о проступках), против здоровья населения и общественной нравственности (статья 130 Кодекса о проступках), против экологической безопасности и природной среды (статья 145 Кодекса о проступках) досудебное производство осуществляется уполномоченным должностным лицом органа по борьбе с экономическими преступлениями, таможенного органа.
5. По делам о проступках призывников, резервистов и военнообязанных (статьи 176-178 Кодекса о проступках), проступках военнослужащих (статьи 179-186 Кодекса о проступках) досудебное производство осуществляется уполномоченным должностным лицом воинских частей, соединений и военных учреждений, пограничных частей.
6. По делам о проступках, совершенных на территории учреждений уголовно- исполнительной системы, досудебное производство осуществляется уполномоченным должностным лицом учреждений исполнения наказаний и следственных изоляторов.
7. При совокупности совершенных проступков, предусмотренных настоящей статьей, относящихся к разным органам дознания, полномочия по осуществлению досудебного производства определяются по более тяжкому проступку.
Статья 504. Общие положения досудебного производства по делам о проступках
1. В досудебном производстве по делам о проступках уполномоченное должностное лицо органа дознания вправе произвести все следственные действия, предусмотренные настоящим Кодексом, за исключением специальных следственных действий.
2. В производстве по делам о проступках не допускается применение мер пресечения в виде заключения под стражу, домашнего ареста в отношении лица, подозреваемого в совершении проступка.
У лица, подозреваемого в совершении проступка, отбирается подписка о явке по вызовам уполномоченного должностного лица органа дознания и суда и сообщение им о перемене места жительства. В случае неявки к уполномоченному должностному лицу органа дознания или в судебное заседание лицо может быть подвергнуто приводу.
3. В исключительных случаях, при наличии оснований, указанных в статье 98 настоящего Кодекса, в отношении лица, подозреваемого в совершении проступка, может применяться задержание.
4. Досудебное производство по делам о проступках должно быть окончено не позднее 20 дней с момента сообщения лицу о подозрении в совершении проступка.
Статья 505. Досудебное производство в форме следствия
Если одним и тем же лицом совершен проступок и преступление, то досудебное производство осуществляется в форме следствия.
Статья 506. Прекращение производства по делам о проступках
1. При наличии оснований, предусмотренных в статье 26 настоящего Кодекса уполномоченное должностное лицо органа дознания прекращает производство.
2. При наличии оснований освобождения лица, подозреваемого в совершении проступка от ответственности, предусмотренных в статьях Кодекса о проступках, уполномоченное должностное лицо органа дознания прекращает производство.
3. О прекращении производства, уполномоченное должностное лицо органа дознания, выносит постановление, копия которого направляется прокурору и лицу, в отношении которого прекращено производство.
Статья 507. Окончание досудебного производства по делам о проступках
1. Досудебное производство по делам о проступках завершается ознакомлением подозреваемого, его защитника и потерпевшего с материалами дела и составлением обвинительного акта. В обвинительном акте должны быть указаны:
1) время и место его составления, кем составлен;
2) фамилия, имя и отчество подозреваемого, число, месяц, год и место рождения;
3) описание проступка с указанием времени, места его совершения, а также иных обстоятельств, подлежащих доказыванию в соответствии со статьей 83 настоящего Кодекса;
4) пункт, часть, статья Кодекса о проступках, предусматривающие ответственность;
5) данные о потерпевшем, характере и размере причиненного ущерба;
6) заявления и ходатайства при ознакомлении с материалами дела.
К обвинительному акту приобщаются материалы дела, а также список лиц, подлежащих вызову в суд.
2. После утверждения обвинительного акта прокурор обеспечивает вручение обвиняемому копии обвинительного акта. Копия указанного документа вручается потерпевшему, если он об этом ходатайствовал. Расписки обвиняемого и потерпевшего о получении копии указанного документа приобщаются к делу.
3. С момента утверждения обвинительного акта прокурором лицо, совершившее проступок, именуется обвиняемым.
Статья 508. Решения прокурора по делам о проступках
При поступлении дела, оконченного в порядке настоящей главы, прокурор в течение 3 суток обязан проверить поступившие материалы и принять одно из следующих решений:
1) утвердить обвинительный акт и направить дело в суд;
2) отказать в утверждении обвинительного акта и направить материалы дела с письменными указаниями уполномоченному должностному лицу органа дознания для проведения дополнительных следственных действий в срок, не превышающий 10 дней;
3) прекратить дело при наличии оснований, указанных в статье 26 настоящего Кодекса.
Статья 509. Заявление ходатайства о постановлении приговора без проведения судебного разбирательства
1. Когда факт проступка очевиден, известно лицо, его совершившее, которое признает свою вину, не оспаривает доказательства, характер и размер ущерба, причиненного проступком, уполномоченное должностное лицо органа дознания в обвинительном акте указывает ходатайство о постановлении приговора без проведения судебного разбирательства.
2. К обвинительному акту с ходатайством о постановлении приговора без проведения судебного разбирательства должно быть приложено письменное заявление подозреваемого, составленное в присутствии защитника, о признании своей вины и его согласии на постановление приговора без проведения судебного разбирательства.
Глава 62. Судебное производство по делам о проступках Статья 510. Порядок судебного производства по делам о проступках
Порядок судебного производства по делам о проступках определяется общими правилами судебного разбирательства, предусмотренными настоящим Кодексом.
Статья 511. Упрощенное судебное производство по делам о проступках
1. Судья в 5-дневный срок изучает поступившее дело с ходатайством о постановлении приговора без проведения судебного разбирательства и постановляет приговор.
2. Судебное заседание без проведения судебного разбирательства проводится с обязательным участием обвиняемого и его защитника.
3. Судья опрашивает обвиняемого, понятно ли ему обвинение, согласен ли на постановление приговора без проведения судебного разбирательства, осознает ли он последствия постановления приговора без проведения судебного разбирательства. При участии в судебном заседании потерпевшего судья выясняет у него отношение к ходатайству о постановлении приговора без проведения судебного разбирательства.
4. Если судья придет к выводу, что обвинение, с которым согласился обвиняемый, обосновано, подтверждается доказательствами, собранными по делу, то он постановляет обвинительный приговор и назначает обвиняемому наказание, которое не может превышать две трети максимального срока или максимального размера штрафа, предусмотренного за совершение проступка.
5. После провозглашения приговора судья разъясняет сторонам право и порядок его обжалования, в том числе и то, что приговор не может быть обжалован в апелляционном порядке по основанию неисследованности материалов дела и несоответствия выводов суда фактическим обстоятельствам дела.
6. Процессуальные издержки взысканию с обвиняемого не подлежат.
РАЗДЕЛ XVII. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ О ПОРЯДКЕ ВЗАИМОДЕЙСТВИЯ СУДОВ, ПРОКУРОРОВ, СЛЕДОВАТЕЛЕЙ С СООТВЕТСТВУЮЩИМИ
ОРГАНИЗАЦИЯМИ И ДОЛЖНОСТНЫМИ ЛИЦАМИ ИНОСТРАННЫХ ГОСУДАРСТВ
Глава 63. Взаимодействие судов, прокуроров, следователей с соответствующими организациями и
должностными лицами иностранных государств в порядке оказания правовой помощи
Статья 512. Направление запроса о производстве процессуальных и судебных действий
1. При необходимости проведения на территории иностранного государства допроса, осмотра, выемки, обыска, экспертизы и иных отдельных следственных и судебных действий,
предусмотренных настоящим Кодексом, суд, прокурор, следователь запрашивают их производство у соответствующих органов иностранного государства, с которым имеется международный договор об оказании правовой помощи или на основе принципа взаимности.
2. Запрос о производстве процессуальных и судебных действий направляется через:
1) Верховный суд - по вопросам судебной деятельности Верховного суда;
2) Судебный департамент при Верховном суде - по вопросам, связанным с судебной деятельностью всех судов, за исключением Верховного суда;
3) Генеральную прокуратуру Кыргызской Республики (далее - Генеральная прокуратура) - по уголовным делам, находящимся в производстве правоохранительных органов.
3. Запрос оформляется на государственном или официальном языке и переводится на язык того иностранного государства, в которое оно направляется, если иное не предусмотрено международным договором.
4. При исполнении запроса на территории иностранного государства могут присутствовать должностные лица компетентных государственных органов Кыргызской Республики.
Статья 513. Форма и содержание запроса о производстве процессуальных и судебных действий
Запрос о производстве процессуальных действий составляется в письменном виде, подписывается должностным лицом, его направляющим, удостоверяется гербовой печатью соответствующего органа и должен содержать:
1) наименование органа, от которого исходит запрос;
2) наименование и место нахождения органа, в который направляется запрос;
3) наименование уголовного дела и характер запроса;
4) данные о лицах, в отношении которых направляется запрос, включая данные о дате и месте их рождения, гражданстве, роде занятий, месте жительства или месте пребывания, а для юридических лиц - их наименование и место нахождения;
5) изложение подлежащих выяснению обстоятельств, а также перечень запрашиваемых документов, вещественных и других доказательств;
6) сведения о фактических обстоятельствах совершенного преступления, его квалификация, текст соответствующей статьи Уголовного кодекса, а при необходимости - также сведения о размере вреда, причиненного данным преступлением.
Статья 514. Юридическая сила доказательств, полученных на территории иностранного государства
Доказательства, полученные на территории иностранного государства его должностными лицами в ходе исполнения ими запроса об оказании правовой помощи по уголовным делам или направленные в Кыргызскую Республику в приложении к запросу об осуществлении уголовного преследования в соответствии с международными договорами Кыргызской Республики или на основе принципа взаимности, заверенные и переданные в установленном порядке, пользуются такой же юридической силой, как если бы они были получены на территории Кыргызской Республики в полном соответствии с требованиями настоящего Кодекса.
Статья 515. Вызов и допрос свидетеля, потерпевшего и его представителя, эксперта, находящихся за пределами территории Кыргызской Республики
1. Свидетель, потерпевший, его представитель, эксперт, если они являются гражданами иностранного государства, могут быть вызваны с их согласия для производства процессуальных или судебных действий на территории Кыргызской Республики соответствующим должностным лицом, в производстве которого находится уголовное дело.
2. Запрос о прибытии вызываемого лица направляется в порядке, предусмотренном статьей 512 настоящего Кодекса.
3. Проведение процессуальных и судебных действий с участием свидетеля, потерпевшего, других участников процесса, указанных в части 1 настоящей статьи, осуществляется по правилам настоящего Кодекса.
4. Явившиеся по вызову лица, указанные в части 1 настоящей статьи, не могут быть на территории Кыргызской Республики привлечены в качестве обвиняемых, взяты под стражу или подвергнуты другим ограничениям личной свободы за деяния или на основании приговоров, которые имели место до пересечения указанными лицами Государственной границы Кыргызской Республики. Действие иммунитета прекращается, если явившееся по вызову лицо, имея возможность покинуть территорию Кыргызской Республики до истечения непрерывного срока в 15 суток с момента, когда его присутствие более не требуется должностному лицу, вызвавшему его, продолжает оставаться на этой территории или после отъезда возвращается в Кыргызскую Республику.
5. Лицо, находящееся под стражей на территории иностранного государства, вызывается в порядке, установленном настоящей статьей, при условии, что это лицо временно передается на территорию Кыргызской Республики компетентным органом или должностным лицом иностранного государства для совершения действий, указанных в запросе о вызове. Такое лицо продолжает оставаться под стражей на все время пребывания его на территории Кыргызской Республики, причем основанием содержания его под стражей служит соответствующее решение компетентного органа иностранного государства. Это лицо должно быть возвращено на территорию соответствующего иностранного государства в сроки, указанные в ответе на запрос.
Условия передачи или отказа в ней определяются международными договорами Кыргызской Республики или письменными обязательствами на основе принципа взаимности.
Статья 516. Исполнение запроса о производстве процессуальных и судебных действий
1. Суд, прокурор, следователь исполняют в установленном порядке запрос компетентных органов иностранных государств о производстве процессуальных или судебных действий по общим правилам настоящего Кодекса.
2. При исполнении запроса могут быть применены процессуальные нормы иностранного государства, если это предусмотрено международным договором с этим государством, или на основе принципа взаимности, если это не противоречит законодательству и международным обязательствам Кыргызской Республики.
3. В случаях, предусмотренных международным договором или письменным обязательством о взаимодействии на основе принципа взаимности, при исполнении запроса может присутствовать представитель соответствующей организации иностранного государства.
4. Если исполнение запроса отнесено к компетенции другого ведомства, то он передается данному ведомству с обязательным уведомлением об этом компетентного органа или должностного лица иностранного государства, от которого исходит запрос.
5. Если запрос не может быть исполнен, то полученные документы возвращаются с указанием причин, воспрепятствовавших его исполнению, через орган, его получивший, либо в тот компетентный орган иностранного государства, от которого исходил запрос. Запрос возвращается без исполнения, если он противоречит законодательству Кыргызской Республики либо его исполнение может нанести ущерб ее суверенитету или безопасности.
Статья 517. Направление материалов дела для продолжения уголовного преследования
В случае совершения преступления на территории Кыргызской Республики гражданином иностранного государства, выехавшим за пределы Кыргызской Республики, все материалы досудебного производства передаются в Генеральную прокуратуру, которая решает вопрос об их направлении соответствующим органам иностранного государства для продолжения уголовного преследования.
Статья 518. Исполнение запроса о продолжении уголовного преследования или начале досудебного производства
1. Передача иностранным государством уголовного дела для дальнейшего проведения досудебного производства в отношении гражданина Кыргызской Республики, совершившего преступление на территории иностранного государства и вернувшегося в Кыргызскую Республику, рассматривается Генеральной прокуратурой. Судебное разбирательство в таких случаях проводится в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
2. В случае совершения на территории иностранного государства преступления лицом, имеющим кыргызское гражданство и возвратившимся затем в Кыргызскую Республику до начала в отношении него уголовного преследования по месту совершения преступления, досудебное
производство может быть начато компетентными органами Кыргызской Республики по материалам об этом преступлении, представленным компетентным органом иностранного государства в Генеральную прокуратуру.
Глава 64. Выдача лица для привлечения к уголовной ответственности или для исполнения приговора
Статья 519. Направление запроса о выдаче гражданина Кыргызской Республики
1. В случае и порядке, предусмотренных законодательством Кыргызской Республики, на основании международного договора или на условиях принципа взаимности Генеральная прокуратура обращается к компетентному органу иностранного государства с запросом о выдаче лица, являющегося гражданином Кыргызской Республики, совершившего преступление на территории Кыргызской Республики, если в отношении этого лица вынесены обвинительный приговор или уведомление о подозрении (постановление о привлечении его в качестве обвиняемого).
2. Направление запроса о выдаче лица на основе принципа взаимности осуществляется, если в соответствии с законодательством обоих государств деяние, в связи с которым направлен запрос о выдаче, является уголовно наказуемым и за его совершение либо предусматривается наказание в виде лишения свободы на срок не менее одного года или более тяжкое наказание - в случае выдачи для уголовного преследования, либо лицо осуждено к лишению свободы на срок не менее 6 месяцев - в случае выдачи для исполнения приговора.
3. Запрос о выдаче должен содержать:
1) фамилию, имя, отчество лица, в отношении которого направлен запрос, дата и место его рождения, гражданство, место жительства или пребывания, по возможности описание внешности, фотографию, отпечатки пальцев и другие сведения о его личности;
2) изложение фактических обстоятельств совершенного преступления с приведением текста закона, предусматривающего ответственность, с обязательным указанием санкции;
3) размер имущественного ущерба, причиненного преступлением;
4) сведения о месте и времени вынесения приговора, вступившего в законную силу, либо уведомления о подозрении (постановления о привлечении в качестве обвиняемого) с приложением заверенных копий соответствующих документов;
5) иные сведения, предусмотренные международными договорами.
4. К запросу о выдаче для уголовного преследования должна быть приложена заверенная копия постановления судьи об избрании в качестве меры пресечения заключения под стражу. К запросу о выдаче для исполнения приговора должны быть приложены заверенная копия вступившего в законную силу приговора и справка о неотбытом сроке наказания.
Статья 520. Пределы уголовной ответственности выданного лица
1. Лицо, выданное иностранным государством, не может быть привлечено к уголовной ответственности, подвергнуто наказанию, а также передано третьему государству за иное преступление, не связанное с выдачей, без согласия государства, его выдавшего.
2. Правила части 1 настоящей статьи не распространяются на случаи совершения преступления лицом после его выдачи.
Статья 521. Исполнение запроса о выдаче гражданина иностранного государства
1. Запрос о выдаче гражданина иностранного государства, обвиняемого в совершении преступления или осужденного на территории иностранного государства, рассматривается Генеральным прокурором или его заместителями в соответствии с международным договором или на основе принципа взаимности. При наличии требований нескольких государств о выдаче лица решение какому государству лицо подлежит выдаче принимают Генеральный прокурор или его заместители.
2. Выдача лица может быть произведена в случаях:
1) если уголовный закон предусматривает за совершение этих деяний наказание в виде лишения свободы на срок свыше одного года или более тяжкое наказание, когда выдача лица производится для уголовного преследования;
2) если лицо, в отношении которого направлен запрос о выдаче, осуждено к лишению свободы на срок не менее 6 месяцев или к более тяжкому наказанию;
3) когда иностранное государство, направившее запрос, может гарантировать, что лицо, в отношении которого направлен запрос о выдаче, будет преследоваться только за преступление, которое указано в запросе, и после окончания судебного разбирательства и отбытия наказания сможет свободно покинуть территорию данного государства, а также не будет выслано, передано либо выдано третьему государству без согласия Кыргызской Республики.
3. Решение о выдаче иностранного гражданина или лица без гражданства, находящихся на территории Кыргызской Республики, обвиняемых в совершении преступления или осужденных судом иностранного государства, принимается Генеральным прокурором или его заместителями в виде постановления.
4. Лицу, в отношении которого принято решение о выдаче, вручается копия постановления.
5. В случае когда гражданин иностранного государства, в отношении которого поступил запрос о выдаче, отбывает наказание за другое преступление на территории Кыргызской Республики, выдача может быть отсрочена до отбытия наказания или освобождения от наказания по любому законному основанию. В случае если гражданин привлечен к уголовной ответственности, его выдача может быть отсрочена до постановления приговора, отбытия наказания либо освобождения от уголовной ответственности или наказания по любому основанию. Если отсрочка выдачи может повлечь истечение срока давности уголовного преследования или причинить ущерб расследованию преступления, лицо, выдача которого требуется по ходатайству, может быть выдано на время.
Статья 522. Транзитная перевозка выданных лиц
1. Кыргызская Республика в соответствии с международным договором или на основе принципа взаимности может по соответствующему запросу разрешить иностранному государству осуществить транзитную перевозку по территории Кыргызской Республики лица, выданного третьим государством для уголовного преследования или исполнения приговора.
2. Решение по запросу о транзитной перевозке лица по территории Кыргызской Республики принимают Генеральный прокурор или его заместители.
3. Основанием для содержания под стражей лица при транзитной перевозке по территории Кыргызской Республики являются разрешение Генерального прокурора или его заместителей на транзитную перевозку и решение судебного либо иного компетентного органа иностранного государства о заключении выданного лица под стражу.
4. В разрешении на транзитную перевозку по территории Кыргызской Республики может быть отказано при наличии оснований, предусмотренных статьей 524 настоящего Кодекса.
5. При транзитной перевозке воздушным путем разрешение на ее осуществление требуется только в случае промежуточной посадки воздушного судна на территории Кыргызской Республики. В этом случае запрос о транзитной перевозке лица по территории Кыргызской Республики рассматривается в общем порядке.
Статья 523. Обжалование решения о выдаче лица в судебном порядке
1. Постановление Генерального прокурора или его заместителей о выдаче может быть обжаловано в суде по месту нахождения лица, в отношении которого принято это решение, или его защитником в течение 10 суток с момента получения постановления.
2. Если лицо, в отношении которого принято решение о выдаче, находится под стражей, то администрация места содержания под стражей по получении адресованной суду жалобы немедленно направляет ее в соответствующий суд и уведомляет об этом прокурора.
3. Прокурор в течение 10 суток направляет в суд материалы, подтверждающие законность и обоснованность решения о выдаче лица.
4. Проверка законности и обоснованности решения о выдаче лица производится в течение одного месяца со дня поступления жалобы в суд судьей единолично, в открытом судебном заседании с участием прокурора, лица, в отношении которого принято решение о выдаче, и его защитника, если он участвует в уголовном деле.
5. В начале заседания председательствующий объявляет, какая жалоба подлежит рассмотрению, разъясняет присутствующим их права, обязанности и ответственность. Затем
заявитель и (или) его защитник обосновывают жалобу, после чего слово предоставляется прокурору.
6. В ходе судебного рассмотрения суд не обсуждает вопросы виновности лица, принесшего жалобу, ограничиваясь проверкой соответствия решения о выдаче данного лица законодательству и международным договорам Кыргызской Республики.
7. В результате проверки судья выносит одно из следующих постановлений:
1) о признании решения о выдаче лица незаконным или необоснованным и его отмене;
2) об оставлении жалобы без удовлетворения.
8. В случае отмены решения о выдаче лица судья отменяет и меру пресечения, избранную в отношении лица, подавшего жалобу.
9. Постановление судьи об удовлетворении жалобы или отказе в этом может быть обжаловано в апелляционном порядке в течение 10 суток со дня его вынесения.
Статья 524. Отказ в выдаче
1. Выдача не допускается:
1) если лицо, в отношении которого поступил запрос иностранного государства о выдаче, является гражданином Кыргызской Республики;
2) если лицу в Кыргызской Республике предоставлено убежище в связи с возможностью преследования в данном государстве по признаку расы, вероисповедания, гражданства, национальности, принадлежности к определенной социальной группе или по политическим убеждениям;
3) если деяние, послужившее основанием требования о выдаче, не признается в Кыргызской Республике преступлением;
4) если в отношении лица имеется вступивший в законную силу приговор за то же преступление или прекращено производство по делу;
5) если по законодательству Кыргызской Республики уголовное дело не может быть начато или приговор не может быть приведен в исполнение вследствие истечения сроков давности или по иному законному основанию;
6) если имеется вступившее в законную силу решение суда Кыргызской Республики о наличии препятствий для выдачи данного лица в соответствии с законодательством и международными договорами Кыргызской Республики;
7) если имеются основания полагать, что лицо может быть подвергнуто угрозе применения пыток в запрашивающем государстве.
2. В выдаче лица может быть отказано:
1) если деяние, в связи с которым направлен запрос о выдаче, совершено на территории Кыргызской Республики или против интересов Кыргызской Республики за пределами ее территории;
2) если за то же самое деяние в Кыргызской Республике осуществляется уголовное преследование лица, в отношении которого направлен запрос о выдаче;
3) если выдаваемое лицо привлекается к уголовной ответственности за совершение преступления, санкция которого предусматривает наказание в виде смертной казни;
4) если ходатайство лица о предоставлении статуса беженца находится на рассмотрении до принятия окончательного решения о статусе беженца;
5) если компетентный орган иностранного государства по требованию Генеральной прокуратуры не представил дополнительных материалов или данных, без которых невозможно принятие решения по запросу о выдаче;
6) если имеются иные основания, предусмотренные международным договором Кыргызской Республики.
3. Если выдача лица не производится, то Генеральная прокуратура уведомляет об этом компетентные органы соответствующего иностранного государства с указанием оснований отказа.
Статья 525. Заключение под стражу для выдачи
1. При получении от компетентной организации иностранного государства надлежаще оформленного запроса и при наличии законных оснований для выдачи лица оно может быть задержано и к нему применяется мера пресечения в виде заключения под стражу в порядке, установленном статьей 116 настоящего Кодекса.
2. О заключении лица под стражу немедленно уведомляется компетентный орган иностранного государства, направивший просьбу о выдаче, с предложением о времени и месте выдачи.
3. Если в течение 30 суток выдача не состоялась, лицо, содержащееся под стражей, подлежит освобождению по постановлению прокурора. Повторное заключение под стражу допускается только после рассмотрения нового требования о выдаче в соответствии с частью 1 настоящей статьи.
Статья 526. Передача выдаваемого лица
1. Кыргызская Республика уведомляет иностранное государство о месте, дате и времени передачи выдаваемого лица. Если данное лицо не будет принято в течение 15 суток со дня, установленного для передачи, то оно может быть освобождено из-под стражи.
2. В случае если иностранное государство по не зависящим от него обстоятельствам не может принять лицо, подлежащее выдаче, и уведомляет об этом Кыргызскую Республику, дата передачи может быть перенесена. В том же порядке может быть перенесена дата передачи, если Кыргызская Республика по не зависящим от нее обстоятельствам не может передать лицо, подлежащее выдаче.
3. В любом случае лицо подлежит освобождению по истечении 30 суток со дня, установленного для его передачи.
Статья 527. Передача предметов
1. При выдаче гражданина компетентному органу иностранного государства передаются предметы, являющиеся орудиями преступления, а также предметы, имеющие следы преступления. Эти предметы передаются по просьбе и в том случае, когда выдача лица вследствие его смерти или по другим причинам не может состояться.
2. Указанные в части 1 настоящей статьи предметы могут быть задержаны на время, если они необходимы для производства по другому уголовному делу.
3. Для обеспечения законных прав третьих лиц передача указанных в части 1 настоящей статьи предметов производится лишь при наличии обязательства организации иностранного государства о возврате предметов по окончании производства по делу.
Глава 65. Передача лица, осужденного к лишению свободы, для отбывания наказания в государстве,
гражданином которого оно является Статья 528. Основания для передачи лица, осужденного к лишению свободы, для
отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является
Основанием передачи лица, осужденного судом Кыргызской Республики к лишению свободы, для отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является, а равно для передачи гражданина Кыргызской Республики либо лица без гражданства, постоянно проживающего на территории Кыргызской Республики, осужденного судом иностранного государства к лишению свободы, для отбывания наказания в Кыргызской Республике является решение суда по результатам рассмотрения представления Генеральной прокуратуры, а равно компетентных органов иностранного государства в соответствии с международным договором Кыргызской Республики либо письменным соглашением компетентных органов Кыргызской Республики с компетентными органами иностранного государства на основе принципа взаимности.
Статья 529. Порядок рассмотрения судом вопросов, связанных с передачей лица, осужденного к лишению свободы
1. Представление Генеральной прокуратуры, а равно обращение осужденного, его представителя, компетентных органов иностранного государства о передаче лица, осужденного к лишению свободы, для отбывания наказания в государстве, гражданином которого это лицо является, рассматриваются судом в порядке и сроки, которые установлены настоящим Кодексом.
2. При невозможности рассмотрения судом вопроса о передаче осужденного ввиду неполноты либо отсутствия необходимых сведений судья вправе отложить его рассмотрение и запросить недостающие сведения либо без рассмотрения направить обращение осужденного в компетентный орган Кыргызской Республики для сбора необходимой информации в соответствии с положениями международного договора Кыргызской Республики, а также для предварительного согласования вопроса о передаче осужденного с компетентным органом иностранного государства.
Статья 530. Условия и порядок передачи осужденного для отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является
1. Передача лица, осужденного в Кыргызской Республике, для отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является, допускается до отбытия им наказания в виде лишения свободы по ходатайству осужденного, его законного представителя или близких родственников, супруга (супруги), а также по просьбе компетентного органа соответствующего государства с согласия осужденного.
В случае если осужденный в силу возраста, физического или психического состояния не может свободно выражать свою волю, передача осуществляется с письменного согласия его представителя.
2. Передача может быть осуществлена только после вступления приговора в законную силу по решению Генерального прокурора или его заместителей, которые сообщают о состоявшейся передаче суду, вынесшему приговор.
Статья 531. Отказ иностранному государству в передаче осужденного к лишению свободы для отбывания наказания
В передаче осужденного к лишению свободы для отбывания наказания в государстве, гражданином которого он является, может быть отказано в случаях:
1) если деяние, за которое лицо осуждено, не признается преступлением по законодательству государства, гражданином которого оно является;
2) если наказание не может быть исполнено в иностранном государстве вследствие истечения сроков давности или по иному основанию, предусмотренному законодательством этого государства;
3) если от осужденного или от иностранного государства не получены гарантии исполнения приговора в части гражданского иска;
4) если не достигнуто согласие о передаче осужденного на условиях, предусмотренных международным договором;
5) если осужденный имеет постоянное место жительства в Кыргызской Республике;
6) если это может нанести ущерб национальным интересам Кыргызской Республики;
7) если осужденный страдает неизлечимой или особо тяжелой болезнью;
8) если на момент получения просьбы о передаче осужденного срок лишения свободы, который не отбыт, составляет менее 6 месяцев;
9) если суд или компетентный орган иностранного государства не признал приговор суда Кыргызской Республики либо признал приговор суда Кыргызской Республики без установления порядка и условий отбывания осужденным наказания на территории иностранного государства.
Статья 532. Рассмотрение ходатайства об отбывании наказания гражданина Кыргызской Республики
1. Гражданин Кыргызской Республики либо лицо без гражданства, постоянно проживающие на территории Кыргызской Республики, осужденные к лишению свободы судом иностранного государства, их законные представители или близкие родственники, супруг (супруга), а также компетентные органы иностранного государства с согласия осужденного могут обратиться в Генеральную прокуратуру с ходатайством об отбывании осужденным наказания в Кыргызской Республике.
2. Генеральная прокуратура вправе запросить из компетентных органов иностранного государства документы, необходимые для рассмотрения вопроса о передаче осужденного в Кыргызскую Республику для дальнейшего отбывания наказания.
3. Генеральная прокуратура вносит ходатайство в суд для принятия решения.
4. В случае удовлетворения ходатайства Генеральный прокурор либо его заместители вносят представление об исполнении приговора суда иностранного государства в Верховный суд.
Статья 533. Отказ в передаче осужденного к лишению свободы гражданина Кыргызской Республики для отбывания наказания
В передаче осужденного к лишению свободы гражданина Кыргызской Республики может быть отказано в случаях:
1) если это может нанести ущерб национальным интересам Кыргызской Республики;
2) если осужденный страдает неизлечимой либо особо тяжелой болезнью;
3) если за осужденным имеется непогашенный гражданский иск;
4) если наказание не может быть исполнено на территории Кыргызской Республики вследствие истечения срока давности или по иному основанию, предусмотренному законодательством Кыргызской Республики;
5) если на территории Кыргызской Республики за совершенное деяние он понес наказание или был оправдан либо дело прекращено, а равно если лицо освобождено от наказания компетентным органом Кыргызской Республики.
Статья 534. Порядок разрешения судом вопросов, связанных с исполнением приговора суда иностранного государства
1. Представление Генерального прокурора рассматривается Верховным судом в судебном заседании в отсутствие осужденного в порядке и сроки, установленные настоящим Кодексом, для разрешения вопросов, связанных с исполнением приговора.
2. В постановлении Верховного суда об исполнении приговора суда иностранного государства должны быть указаны:
1) наименование суда иностранного государства, время и место постановления приговора;
2) сведения о последнем месте жительства осужденного в Кыргызской Республике, месте его работы и роде занятий до осуждения;
3) квалификация преступления, в совершении которого гражданин признан виновным, и на основании какого уголовного закона он осужден;
4) уголовный закон Кыргызской Республики, предусматривающий ответственность за преступление, совершенное осужденным;
5) вид и срок наказания (основного и дополнительного), срок начала и окончания наказания, которое осужденный должен отбыть в Кыргызской Республике, вид колонии, порядок возмещения ущерба по иску.
3. Если по закону Кыргызской Республики за данное преступление предельный срок лишения свободы меньше чем назначенный по приговору, Верховный суд определяет максимальный срок лишения свободы за совершение данного деяния, предусмотренный законом Кыргызской Республики. Если по закону Кыргызской Республики лишение свободы не предусмотрено в качестве наказания, Верховный суд определяет наказание в пределах установленного уголовным законодательством Кыргызской Республики за данное преступление и наиболее соответствующее назначенному по приговору суда иностранного государства.
Если приговор суда иностранного государства относится к двум или нескольким деяниям, не все из которых являются преступлениями в Кыргызской Республике, то суд определяет, какая часть наказания, назначенного по приговору иностранного государства, применяется к деянию, являющемуся преступлением.
4. Постановление Верховного суда вступает в силу с момента его вынесения и направляется в Генеральную прокуратуру для обеспечения исполнения.
5. В случае отмены или изменения приговора суда иностранного государства либо применения акта амнистии или помилования, изданного в иностранном государстве, к лицу, отбывающему наказание в Кыргызской Республике, вопросы исполнения пересмотренного приговора, а также применения амнистии или помилования решаются по правилам настоящей статьи.
Статья 535. Организация исполнения наказания в отношении принятых осужденных лиц
1. После удовлетворения запроса о приеме осужденного лица для отбывания наказания в Кыргызской Республике и получения согласия уполномоченного органа иностранного государства на такую передачу Генеральная прокуратура дает поручение уполномоченному государственному органу о согласовании места, времени и порядка передачи и организации передачи данного лица в учреждение уголовно-исполнительной системы Кыргызской Республики.
2. Исполнение наказания в Кыргызской Республике в отношении принятых осужденных лиц осуществляется в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
3. В отношении принятых осужденных лиц могут быть применены условно-досрочное освобождение, амнистия или осуществлены помилование, прекращение или изменение применения принудительной меры медицинского характера в порядке, предусмотренном законодательством Кыргызской Республики и международным договором Кыргызской Республики.
Президент Кыргызской Республики А.Атамбаев
Принят Жогорку Кенешем Кыргызской Республики 22 декабря 2016 года