КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ГРАЖДАНДЫК КОДЕКСИ
Бишкек шаары, 1998-жылдын 5-январы N 1
(КР 1999-жылдын 21-июлундагы N 83, 1999-жылдын 27-ноябрындагы N 131, 2000-жылдын 18-январындагы N 24, 2003-жылдын 17-февралындагы N 39, 2003-жылдын 19-декабрындагы N 237, 2004-жылдын 11-мартындагы N 20, 2005-жылдын 4-июлундагы N 94, 2007-жылдын 31-июлундагы N 121, 2008-жылдын 19-мартындагы N 24, 2008-жылдын 8-майындагы N 80, 2008-жылдын 17-октябрындагы N 215, 2009-жылдын 30-мартындагы N 104, 2009-жылдын 17-июлундагы N 233, 2011-жылдын 10-июнундагы N 35, 2013-жылдын 25-февралындагы N 32, 2013-жылдын 30-майындагы N 85, 2013-жылдын 24-июлундагы N 162, 2013-жылдын 3-августундагы N 186, 2014-жылдын 14-мартындагы № 49, 2014-жылдын 3-июлундагы N 111, 2015-жылдын 8-апрелиндеги N 74, 2015-жылдын 24-июлундагы N 191, 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)
(КР 1998-жылдын 5-январындагы N 2 мыйзамы менен күчүнө киргизилген)
КР Граждандык Кодексинин I БӨЛҮГҮН караңыз
I БӨЛҮК
IV БӨЛҮМ
МИЛДЕТТЕНМЕНИН АЙРЫМ ТҮРЛӨРҮ
23-Глава
Соода-сатык
§1. Соода-сатык жөнүндө жалпы жоболор
415-статья. Соода-сатык келишими
1. Соода-сатык келишими боюнча тараптардын бири (сатуучу) товарды башка тараптын (сатып алуучунун) менчигине берүүгө милдеттенет, ал эми сатып алуучу ушул товарды кабыл алууга жана ал үчүн белгилүү акча суммасын (баасын) төлөөгө милдеттенет.
2. Эгерде мыйзамда баалуу кагаздарга жана валюта байлыктарына карата соода-сатыктын атайын эрежелери белгиленбесе, аларды сатууга ушул параграфта каралган жоболор колдонулат.
3. Ушул Кодексте же башка мыйзамдарда каралган учурларда, товарлардын айрым түрлөрүн сатып алуунун жана сатуунун өзгөчөлүктөрү мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар менен жөнгө салынат.
4. Эгерде мүлк укуктарынын мазмунунан же ушул укуктардын мүнөзүнөн башка эч нерсе келип чыкпаса, ал укуктарды сатууга карата ушул параграфта каралган жоболор колдонулат.
5. Эгерде ушул Кодекстин эрежелеринде соода-сатык келишиминин айрым түрлөрү (чекене соода-сатык, товар тапшыруу, энергия менен жабдуу, ишкананы сатуу) жөнүндө башка эч нерсе каралбаса, келишимдин ушул түрлөрүнө карата ушул параграфта каралган жоболор колдонулат.
416-статья. Соода-сатык келишиминин формасы
1. Кыймылсыз мүлк объекттеринин сатуу-сатып алуу келишими жазуу жүзүндө түзүлөт, мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш жана милдеттүү нотариалдык күбөлөндүрүүнү талап кылбайт.
2. Кыймылсыз мүлк объектилеринин соода-сатык келишими ушул Кодекстин 25-статьясына ылайык мамлекеттик каттоодон өткөрүлүүгө.
(КР 2009-жылдын 30-мартындагы N 104 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
417-статья. Товар жөнүндө келишимдин шарты
1. Соода-сатык келишими боюнча ушул Кодекстин 23-статьясынын эрежелери алганда, сак ар кандай буюмдар товар болушу мүмкүн.
2. Эгерде мыйзамда башкача белгиленбесе же товардын мүнөзүнөн башкача келип чыкпаса, келишим түзүү учурунда сатуучуда болгон товарды, ошондой эле келечекте сатуучу тарабынан түзүлүшү же сатып алынышы мүмкүн болгон товарга соода-сатык келишими түзүлүшү мүмкүн.
3. Эгерде товар жөнүндө соода-сатык келишими товардын аталышын жана санын аныктоого мүмкүндүк берсе, ал келишимдин шарттары макулдашылды деп эсептелет.
418-статья. Сатуучунун товарды өткөрүп берүү боюнча милдеттери
1. Сатуучу соода-сатык келишиминде каралган товарды сатып алуучуга өткөрүп берүүгө тийиш.
2. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, сатуучу сатып алуучуга буюмдарды берүү менен бир эле учурда, ага тиешелүү нерселерди, ошондой эле мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же келишимде каралган анын документтерин (техникалык паспортту, сапат сертификатын, пайдалануу боюнча нускоону жана башкаларды) өткөрүп берүүгө милдеттүү.
419-статья. Товарды өткөрүп берүү милдеттерин аткаруу мөөнөтү
1. Сатуучунун сатып алуучуга товарды өткөрүп берүү милдетинин аткарылышынын мөөнөтү соода-сатык келишими менен аныкталат, эгерде келишим ушул мөөнөттү аныктоого мүмкүндүк бербесе, анда мөөнөт ушул Кодекстин 305-статьясында каралган эрежелерге ылайык аныкталат.
2. Эгерде келишимде анын аткарылышынын мөөнөтү бузулганда сатып алуучунун келишимге карата кызыкчылыгын жогото тургандыгы ачык көрүнүп турса, соода-сатык келишими аны так белгиленген мөөнөткө чейин аткаруу шарты менен түзүлдү деп табылат.
Мындай келишимде аныкталган мөөнөт жеткенге чейин же андан кийин жана сатып алуучу келишимди аткаруудан баш тартпаган учурда сатуучу ал келишимди аткарууга укуксуз.
420-статья. Сатуучунун товарды өткөрүп берүүгө милдеттерди аткаруу учуру
1. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, сатып алуучуга товарды берүү боюнча сатуучунун милдеттери төмөнкүдөй учурда:
эгерде келишимде товарды жеткирүү боюнча сатуучунун милдети каралса, сатып алуучуга же ал көрсөткөн жакка товар тапшырылганда;
эгерде сатып алуучуга же ал көрсөткөн жакка товар өзү турган жеринде берилүүгө тийиш болсо, товар сатып алуучунун карамагына өткөрүлгөндө аткарылды деп эсептелет.
Келишимде каралган мөөнөткө чейин товар тиешелүү жерде өткөрүп берүүгө даяр болгондо жана сатып алуучу келишимдин шарттарына ылайык товар өткөрүп берүүгө даяр экендиги жөнүндө билсе, ал сатып алуучунун карамагына берилди деп эсептелет. Эгерде товар марка коюу жолу менен же башкача түрдө келишимдин максатына шайкеш келтирилбесе, ал берүүгө даяр эмес деп табылат.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, соода-сатык келишиминен сатып алуучуга товарды жеткирүү же товарды ал турган жеринде өткөрүп берүү боюнча сатуучунун милдети келип чыкпаган учурда, сатып алуучуга товарды берүү боюнча сатуучунун милдети сатып алуучуга жеткирүү үчүн товарды ташуучуга же байланыш уюмуна тапшырылган учурда аткарылды деп эсептелет.
421-статья. Сатылган мүлктү сактоо боюнча сатуучунун милдети
1. Менчиктөө укугу (чарба жүргүзүү же оперативдүү башкаруу укугу) мүлктү берүүдөн мурда сатып алуучуга өткөн учурда, сатуучу мүлктү бергенге чейин анын начарлашына жол бербестен мүлктү сактоого тийиш.
2. Эгерде тараптардын макулдашуусунда башкача каралбаса, сатып алуучу сатуучунун ушулар үчүн зарыл болгон сарптоолорунун ордун толтурууга милдеттүү.
422-статья. Товардын капыстан жок болуу тобокелинин башкача өтүшү
1. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, товардын капысынан жок болушунун же капысынан бузулушунун тобокели мыйзамга же келишимге ылайык сатуучу сатып алуучуга товарды берүү боюнча өз милдетин аткарды деп эсептелген учурдан тартып, сатып алуучуга өтөт.
2. Эгерде соода-сатык келишиминде же иштиктүү карым-катнаштын каада-салтында башкача каралбаса, берилген товардын жолдо келатканда капысынан жок болушунун же капысынан бузулушунун тобокели мындай келишим түзүлгөн учурдан тартып сатып алуучуга өтөт.
3. Эгерде келишим түзүлгөн учурда сатуучу товар жок болгондугун же бузулгандыгын билсе же билүүгө тийиш болсо жана ушул жөнүндө сатып алуучуга кабарлабаса, товар алгачкы ташуучуга берилген учурдан тартып товардын капысынан жок болушунун же капысынан бузулушунун тобокели сатып алуучуга өтө тургандыгы жөнүндө келишим шарты сатып алуучунун талабы боюнча сот тарабынан жараксыз деп табылышы мүмкүн.
423-статья. Сатуучунун товарды укуктан эркин болгон үчүнчү жактарга берүүгө милдети
1. Сатып алуучу үчүнчү жактардын укугу бар товарды сатып алууга макул болгондон башка учурларда, сатуучу товарды укуктан эркин болгон ар кандай үчүнчү жактарга берүүгө милдеттүү.
Эгерде сатып алуучу ушул товарга үчүнчү жактардын укуктары жөнүндө билгендиги же билүүгө тийиш экендиги далилденбесе, жогорку эрежени аткарбай коюу сатып алуучуга сатып алуу баасын төмөндөтүүнү же соода-сатык келишимин бузууну талап кылуу укугун берет.
2. Эгерде төмөндөгүдөй дооматтар белгиленген тартипте кийинчерээк укукка ылайык деп табылса, ушул статьяда каралган эрежелер товар сатып алуучуга берилген учурга карата сатуучуга белгилүү болбогон үчүнчү жактардын дооматы бар болгон товарга карата да колдонулат.
424-статья. Товарды алып коюу жөнүндө доо коюлган учурда сатып алуучу менен сатуучунун милдеттери
1. Эгерде келишим аткарылганга чейин келип чыккан негиз боюнча үчүнчү жак сатып алуучуга товарды алып коюу жөнүндө доо койсо, сатып алуучу сатуучуну ишке катышууга тартууга, ал эми сатуучу ушул иште сатып алуучу тарапта болууга милдеттүү.
2. Эгерде сатуучу ишке катышса ал сатылган товар сатып алуучудан алып коюлушун четтете алмактыгын далилдесе, сатып алуучу сатуучуну ишке катышууга тартпашы сатуучуну сатып алуучунун алдындагы жоопкерчиликтен бошотот.
3. Сатып алуучу тарабынан ишке катышууга тартылган, бирок ага катышпаган сатуучу сатып алуучу ишти туура эмес жүргүзгөндүгүн далилдөө укугунан ажыратылат.
425-статья. Товар сатып алуучудан алып коюлган учурда сатуучунун жоопкерчилиги
Келишим аткарылганга чейин келип чыккан негиздер боюнча үчүнчү жактар сатып алуучудан товарды алып койгон учурда сатуучу сатып алуучуга ал тарткан чыгымдардын ордун толтурууга милдеттүү, буга сатып алуучу андай негиздер бар экендиги жөнүндө билген же билүүгө тийиш болгон учурлар кирбейт.
426-статья. Сатуучу товарды берүүдөн баш тартышынын кесепеттери
Эгерде сатуучу сатылган товарды сатып алуучуга берүүдөн баш тартса, сатып алуучу сатылган товар ага берилишин жана соода-сатык келишиминин аткарылышын создуктуруудан улам келтирилген зыяндын ордун толтурууну талап кылууга, же соода-сатык келишимин аткаруудан баш тартууга жана чыгымдын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
427-статья. Товарга тиешелүү нерселерди жана документтерди берүү милдетин аткарбай коюунун кесепеттери
Эгерде сатуучу мыйзамга, башка ченемдик укуктук актыларга же соода-сатык келишимине (418-статьянын 2-пункту) ылайык берүүгө тийиш болгон товарга тиешелүү нерселерди же документтерди сатып алуучуга бербесе же берүүдөн баш тартса, сатып алуучу алардын берилишинин ыңгайлуу мөөнөтүн дайындоого укуктуу.
Эгерде келишимде башкача каралбаса, сатуучу товарга тиешелүү нерселерди же документтерди көрсөтүлгөн мөөнөттө бербеген учурда сатып алуучу товардан жана акы төлөөдөн баш тартууга, ал эми аларга акы төлөнүп калган учурда төлөнгөн акча суммасы кайра кайтарылышын талап кылууга укуктуу.
428-статья. Товардын саны
1. Сатып алуучуга тиешелүү товардын саны соода-сатык келишиминин чен өлчөмүндө же акча түрүндө белгиленет. Товардын саны жөнүндөгү шарт аны аныктоонун тартибин келишимде белгилөө жолу менен макулдашылышы мүмкүн.
2. Эгерде соода-сатык келишими берилүүчү товардын санын аныктоого мүмкүндүк бербесе, келишим түзүлгөн жок деп эсептелет.
429-статья. Товардын саны жөнүндө келишимдин шарттарын бузуунун кесепети
1. Эгерде сатуучу соода-сатык келишиминин шарттарын бузуу менен сатып алуучуга келишимде аныкталгандагыдан аз сандагы товарды берсе, эгерде келишимде башкача каралбаса, сатып алуучу жетпеген сандагы товарды талап кылууга, же берилген товардан жана ага акы төлөөдөн баш тартууга, ал эми товарга акы төлөнгөн болсо, төлөнгөн акча суммасын кайра кайтарууну талап кылууга укуктуу.
2. Эгерде сатуучу сатып алуучуга соода-сатык келишиминде көрсөтүлгөндөн ашык сандагы товарды берсе, сатып алуучу ушул Кодекстин 446-статьясынын 1-пунктунда каралган тартипте ушул жөнүндө сатуучуга кабарлоого милдеттүү. Эгерде келишимде башкача каралбаса, сатуучу сатып алуучунун билдирүүсүн алгандан кийин шарты келген мөөнөттө товардын тиешелүү бөлүгүн тескебесе, сатып алуучу бүт товарды кабыл алууга укуктуу.
3. Сатып алуучу соода-сатык келишиминде көрсөтүлгөндөн ашык сандагы товарды кабыл алган учурда (ушул статьянын 2-пункту), эгерде тараптардын макулдашуусунда башка баа белгиленбесе, кошумча кабыл алынган товар келишимге ылайык кабыл алынган товар үчүн аныкталган баа боюнча төлөнөт.
430-статья. Товардын ассортименти
1. Эгерде соода-сатык келишими боюнча түрү, модели, өлчөмү, түсү же башка белгилери (ассортименти) боюнча белгилүү катыштыктагы товарлар берилүүгө тийиш болсо, сатуучу сатып алуучуга тараптар макулдашкан ассортименттеги товарларды берүүгө тийиш.
2. Эгерде соода-сатык келишиминде ассортимент аныкталбаса жана келишимде аны аныктоо тартиби белгиленбесе, бирок милдеттенменин маңызынан сатып алуучуга товарлар ассортиментте берилүүгө тийиш экендиги келип чыкса, сатуучу келишим түзүлгөн учурда сатуучуга белгилүү болгон сатып алуучунун керектөөлөрүнө таянуу менен ассортименттеги товарларды сатып алуучуга берүүгө же келишимди аткаруудан баш тартууга укуктуу.
431-статья. Товардын ассортименти жөнүндөгү келишимдин шарттарын бузуунун кесепеттери
1. Сатуучу соода-сатык келишиминде каралган товарларды келишимге ылайык келбеген ассортиментте берсе, сатып алуучу аларды кабыл алуудан жана акы төлөөдөн баш тартууга, ал эми аларга акы төлөнгөн учурда төлөнгөн акча суммасын кайра кайтарууну талап кылууга укуктуу.
2. Эгерде сатуучу сатып алуучуга соода-сатык келишимине ылайык келген ассортименттеги товарлар менен катар, ассортимент жөнүндөгү шарттарды бузган товарларды берсе, сатып алуучу төмөнкүлөрдү тандап алууга укуктуу:
ассортимент жөнүндө шартка ылайык келген товарларды кабыл алууга жана калган товарлардан баш тартууга;
берилген бардык товарлардан баш тартууга;
ассортимент жөнүндө шартка ылайык келбеген товарлар келишимде каралган ассортименттеги товарлар менен алмаштырылышын талап кылууга;
берилген бардык товарларды кабыл алууга.
3. Ассортименти соода-сатык келишиминин шарттарына ылайык келбеген товарлардан баш тартылганда же ассортимент жөнүндө шартка ылайык келбеген товарларды алмаштыруу жөнүндө талап коюлганда, сатып алуучу ошондой эле ушул товарларга акы төлөөдөн баш тартууга, ал эми аларга акы төлөнгөн учурда төлөнгөн акча суммасын кайра кайтарууну талап кылууга укуктуу.
4. Эгерде сатып алуучу соода-сатык келишиминин ассортимент жөнүндө шартына ылайык келбеген товарларды алгандан кийин өзү товардан баш тарткандыгы жөнүндө сатуучуга ылайыктуу мөөнөттө билдирбесе, алар кабыл алынды деп эсептелет.
5. Эгерде сатып алуучу ассортименти соода-сатык келишимине ылайык келбеген товарлардан баш тартпаса, ал ушуларга сатуучу менен макулдашылган баа боюнча акы төлөйт. Сатуучу ыңгайы келген мөөнөттө бааны макулдашуу боюнча зарыл чара көрбөсө, сатып алуучу келишим түзүлгөн учурда салыштырмалуу кырдаалдарда ушундай товарлар үчүн демейде алынган баа боюнча товарларга акы төлөйт.
6. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, ушул статьянын эрежелери колдонулат.
432-статья. Товардын сапаты
1. Сатуучу сатып алуучуга сапаты соода-сатык келишимине ылайык келген товарды берүүгө милдеттүү.
2. Келишимде товардын сапаты жөнүндө шарт болбогон учурда сатуучу сатып алуучуга мындай товар демейде колдонулган максатка жарактуу товарды берет.
Эгерде сатуучу соода-сатык келишимин түзүү учурунда сатып алуучу тарабынан товарды сатып алуунун конкреттүү максаттары жөнүндө маалымдар болсо, сатуучу сатып алуучуга ошол максатка ылайык пайдаланууга жарактуу товарды берүүгө милдеттүү.
3. Товарды үлгүсү жана (же) сыпаттамасы боюнча сатууда сатуучу сатып алуучуга үлгүгө жана (же) сыпаттамага ылайык келген товарды берүүгө милдеттүү.
4. Эгерде мыйзамда белгиленген тартипте сатылып жаткан товардын сапатына милдеттүү талаптар каралса, анда ишкердик кылган сатуучу сатып алуучуга ушул милдеттүү талаптарга ылайык товарларды берүүгө милдеттүү.
Сатуучу менен сатып алуучунун ортосундагы макулдашуу боюнча мыйзамда каралган тартипте белгиленген милдетүү талаптарга салыштырганда жогорку талаптарга ылайыктуу товар берилиши мүмкүн.
433-статья. Товардын сапатынын гарантиясы
1. Эгерде сатуучу сатып алуучуга берүүгө милдеттүү болгон товар аны берип жаткан учурда ушул Кодекстин 432-статьясында каралган талаптарга ылайык келишин аныктоонун башкача учуру соода-сатык келишиминде каралбаса, товар мындай талаптарга ылайык келүүгө тийиш жана ылайыгы келген мөөнөттө мындай түрдөгү товар демейде пайдаланылган максатка жарактуу болууга тийиш.
2. Соода-сатык келишиминде сатуучу товардын сапатынын гарантиясын бере тургандыгы каралган учурда, сатуучу сатып алуучуга келишимде белгиленген убакыттын (гарантия мөөнөтүнүн) ичинде ушул Кодекстин 432-статьясында каралган талапка ылайык келүүгө тийиш болгон товарды берүүгө милдеттүү.
3. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, товардын сапатынын гарантиясы анын бөлүгүн түзгөн бардык нерселерге (комплект буюмдарга) да жайылтылат.
434-статья. Гарантия мөөнөтүн эсептөө
1. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, гарантия мөөнөтү товар сатып алуучуга берилген учурдан тартып (420-статья) эсептелет.
2. Эгерде сатып алуучу сатуучуга байланыштуу болгон кырдаалдардан улам келишимде гарантия мөөнөтү белгиленген товарды пайдалануу мүмкүнчүлүгүнөн ажыраса, анда сатуучу тиешелүү кырдаалдарды жойгонго чейин гарантия мөөнөтү башталбайт.
Эгерде келишимде башкача каралбаса, гарантия мөөнөтү ушул Кодекстин 446-статьясында белгиленген тартипте сатуучуга товардын кемчиликтери жөнүндө кабарландырылган шартта товардан табылган кемчиликтердин айынан ал пайдаланылышы мүмкүн болбогон убакытка узартылат.
3. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, комплект буюмдарына гарантия мөөнөтү негизги буюмдун гарантия мөөнөтүнө барабар болот жана негизги буюмдун гарантия мөөнөтү менен бирдей учурда өтө баштайт.
4. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, гарантия мөөнөтүнүн ичинде кемчилиги табылган (439-статья) товардын (комплект буюмунун) ордуна сатуучу берген товарга (комплект буюмуна) алмаштырылган товарга белгиленгендей гарантия мөөнөтү белгиленет.
435-статья. Товардын жарактуулук мөөнөтү
1. Мыйзам, ченемдик укуктук актылар, мамлекеттик стандарттардын милдеттүү талаптары же башка милдеттүү эрежелер тарабынан мөөнөт аныкталышы мүмкүн, ал мөөнөт (жарактуулук мөөнөтү) өткөндөн кийин товар арналган багыты боюнча пайдаланууга жараксыз деп эсептелет.
2. Сатуучу жарактуулук мөөнөтү белгиленген товарды сатып алуучуга ал жарактуу мөөнөт аяктаганга чейин пайдалана алгыдай кылып берүүгө милдеттүү.
436-статья. Товардын жарактуулук мөөнөтүн эсептөө
Товардын жарактуулук мөөнөтү ал чыгарылган күндөн тартып товар пайдаланууга жарактуу болгон мезгил же убактысы жеткенге чейин товар жарактуу болгон дата менен аныкталат.
437-статья. Товардын сапатын текшерүү
1. Товардын сапатын текшерүү мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же соода-сатык келишиминде каралышы мүмкүн.
Товардын сапатын текшерүү тартиби мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, мамлекеттик стандарттардын милдеттүү талаптарында же келишимде белгиленет. Текшерүү тартиби мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, мамлекеттик стандарттардын милдеттүү талаптарында белгиленген учурда келишимде аныкталган товардын сапатын текшерүү тартиби ушул талаптарга ылайык келүүгө тийиш.
2. Эгерде товардын сапатын текшерүү тартиби ушул статьянын 1-пунктуна ылайык белгиленбесе, товардын сапатын текшерүү ишкер карым-катнаштын каада-салтына же соода-сатык келишими боюнча берилүүчү товарды текшерүүнүн демейде колдонулуучу башка шарттарына ылайык жүргүзүлөт.
3. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, мамлекеттик стандарттардын милдеттүү талаптарында же соода-сатык келишиминде сатып алуучуга берилип жаткан товардын сапатын текшерүүгө сатуучунун милдети (сыноо, талдоо, карап чыгуу жана башкалар) каралса, сатуучу сатып алуучуга товардын сапаты текшерилгендигинин далилдерин көрсөтүүгө тийиш.
4. Товардын сапатын сатуучу, ошондой эле сатып алуучу тарабынан текшерүү тартиби, ошондой эле башка шарттары бирдей болууга тийиш.
(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
438-статья. Сапаты начар товарды берүүнүн кесепеттери
1. Эгерде товардын кемчиликтерин сатуучу айтпаган болсо, сапаты начар товар берилген сатып алуучу өз каалоосу боюнча сатуучудан төмөнкүлөрдү талап кылууга акылуу:
сатып алуу баасын тиешелүү түрдө азайтууну;
товардын кемчиликтерин шарты келген мөөнөттө акысыз жоюуну;
товардын кемчиликтерин жоюуга өзүнүн кеткен чыгымдарынын ордун толтурууга.
2. Товардын сапатына талаптар олуттуу бузулган (жоюлбай турган кемчиликтер, ченемсиз чыгымга учурамайынча же убакыт коротмоюнча оңолбой турган кемчиликтер табылган же бир нече жолу табылган, же аларды жойгондон кийин кайра пайда болгон жана башка ушундай кемчиликтер чыккан) учурда сатып алуучу өз каалоосу боюнча төмөнкүлөргө укуктуу:
соода-сатык келишиминен баш тартууга жана товар үчүн төлөнгөн акча суммасын кайра кайтарууну талап кылууга;
сапаты начар товарды келишимге ылайык товарга алмаштырууну талап кылууга.
3. Товардын комплектине кирген бөлүгүнүн сапаты ойдогудай болбогон учурда (441-статья) сатып алуучу товардын ушул бөлүгүнө карата ушул статьянын 1- жана 2-статьяларында каралган укуктарды ишке ашырууга укуктуу.
4. Эгерде ушул Кодексте же башка мыйзамда башкача каралбаса, ушул статьяда каралган эрежелер колдонулат.
439-статья. Товардын сатуучу жооп бере турган кемчиликтери
1. Эгерде сатып алуучу товардын кемчиликтери ал сатып алуучуга берилгенге чейин келип чыккандыгын же ушул учурга чейин пайда болгон себептерден улам келип чыккандыгын далилдесе, товардын кемчиликтери үчүн сатуучу жооп берет.
2. Эгерде сатуучу товардын кемчиликтери ал сатып алуучуга берилгенден кийин сатып алуучу товарды пайдалануу же аны сактоо эрежелерин бузушунун же үчүнчү жактардын иш-аракетинин же колдон келбеген күч-аракеттин айынан келип чыккандыгын далилдебесе, сатуучу гарантия берген товар жагынан товардын кемчилиги үчүн сатуучу жооп берет.
440-статья. Берилген товардын кемчиликтерин табуу мөөнөтү
1. Эгерде мыйзамда же соода-сатык келишиминде башкача белгиленбесе, ушул статьяда белгиленген мөөнөттө товардын кемчиликтерин тапкан шартта, сатып алуучу алар менен байланышкан талаптарды коюуга укуктуу.
2. Эгерде товарга гарантия мөөнөтү же жарактуулук мөөнөтү коюлбаса, товардын кемчиликтери менен байланышкан талаптарды сатып алуучу сатылган товардын кемчиликтери ылайыктуу мөөнөттө, бирок товар сатып алуучуга берилген күндөн тартып эки жылдын ичинде же мыйзамда же соода-сатык келишиминде белгиленген кыйла узак мөөнөттүн ичинде табылган шартта коюшу мүмкүн. Почта аркылуу ташылуучу же жөнөтүлүүчү товардын кемчилигин табуу үчүн мөөнөт товар дайындалган жерине жеткирилген күндөн тартып эсептелет.
3. Эгерде товарга гарантия мөөнөтү коюлбаса, сатып алуучу гарантия мөөнөтүнүн ичинде товардын кемчилигин тапса, ал кемчилик менен байланышкан талаптарды коюуга укуктуу.
Соода-сатык келишиминде комплект буюмдарына негизги буюмдагыдан азыраак гарантия мөөнөтү коюлса, сатып алуучу негизги буюмга гарантия мөөнөтүнүн ичинде комплект буюмунун кемчиликтерин тапкан учурда алар менен байланышкан талаптарды коюуга укуктуу.
Эгерде келишимде комплект буюмуна негизги буюмдун гарантия мөөнөтүнөн узак гарантия мөөнөтү коюлуп, негизги буюмдун гарантия мөөнөтү бүткөн-бүтпөгөнүнө карабастан, комплект буюмунун гарантия мөөнөтүнүн ичинде анын кемчилиги табылса, сатып алуучу товардын кемчилиги менен байланышкан талаптарды коюуга укуктуу.
4. Эгерде товардын кемчилиги товардын жарактуулук мөөнөтүнүн ичинде табылса, сатып алуучу жарактуулук мөөнөтү коюлган товарга карата анын кемчилиги менен байланышкан талаптарды коюуга укуктуу.
5. Келишимде каралган гарантия мөөнөтү эки жылдан аз болгондо жана гарантия мөөнөтү аяктагандан кийин, бирок товар сатып алуучуга берилген күндөн тартып эки жылдын ичинде сатып алуучу товардын кемчилигин таап, товардын кемчилиги сатып алуучуга берилгенге чейин келип чыккандыгын же ушул учурга чейин пайда болгон себептерден улам келип чыкандыгын сатып алуучу далилдесе, сатуучу жооп берет.
441-статья. Товардын комплектүүлүгү
1. Сатуучу сатып алуучуга соода-сатык келишиминин комплектүүлүк жөнүндө шарттарына ылайык келген товарды берүүгө милдеттүү.
2. Соода-сатык келишиминде товардын комплектүүлүгү аныкталбаса, сатуучу сатып алуучуга комплектүүлүгү ишкер карым-катнаш каада-салты же демейде коюлуучу башка талаптар менен аныкталуучу товарды берүүгө милдеттүү.
442-статья. Товардын комплектиси
1. Эгерде соода-сатык келишиминде товарлардын белгилүү топтомун комплектиси (товардын комплектиси) менен берүүгө милдетүү экендиги каралса, комплектиге кирген бардык товарлар берилген учурдан тартып милдеттенме аткарылды деп эсептелет.
2. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса жана милдеттенменин маңызынан келип чыкпаса, сатуучу сатып алуучуга комплектиге кирген бардык товарларды бир учурда берүүгө милдеттүү.
443-статья. Комплектелбеген товарды берүүнүн кесепеттери
1. Комплектелбеген товар берилген учурда сатып алуучу өз каалоосу боюнча сатуучудан төмөнкүлөрдү талап кылууга укуктуу:
сатып алуу баасын тиешелүү түрдө азайтууну;
товарды шарты келген мөөнөттө жеткире комплектөөнү.
2. Эгерде сатуучу сатып алуучунун товарды жеткире комплектөө жөнүндө талабын учуру келген мөөнөттө аткарбаса, сатып алуучу өз каалоосу боюнча төмөнкүлөргө укуктуу:
комплектелбеген товарды комплектелген товарга алмаштырууну талап кылууга;
соода-сатык келишимин аткаруудан баш тартууга жана төлөнгөн акча суммасын кайра кайтарууну талап кылууга.
3. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса жана милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, ушул статьянын 1- жана 2-пункттарында каралган кесепеттер сатуучу сатып алуучуга товардын комплектисин берүү милдетин бузган (442-статья) учурда да колдонулат.
444-статья. Идиш жана таңгак
1. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса жана милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, өзүнүн мүнөзү боюнча идишке салууну жана (же) таңгактоону талап кылбаган товарларды кошпогондо, сатуучу сатып алуучуга товарды идишке салып жана (же) таңгактап берүүгө милдеттүү.
2. Эгерде соода-сатык келишиминде идишке жана таңгакка талаптар аныкталбаса, анда товар ушундай товар үчүн демейки ыкма менен, ал эми мындай болбогондо - ушундай товарды сактоонун жана ташуунун демейки шарттарында сакталышын камсыз кылган ыкма менен идишке салынууга жана (же) таңгакталууга тийиш.
3. Эгерде мыйзамда белгиленген тартипте идишке жана (же) таңгакка милдеттүү талап коюлса, анда ишкердик кылган сатуучу сатып алуучуга ушул талаптарга ылайыктуу идиштеги жана (же) таңгактагы товарды берүүгө милдеттүү.
445-статья. Товарды идишсиз жана (же) таңгаксыз же ойдогудай эмес идиште жана (же) таңгакта берүүнүн кесепеттери
1. Эгерде келишимден, милдеттенменин маңызынан же товардын мүнөзүнөн башкасы келип чыкпаса, идишке салынуучу жана (же) таңгакталуучу товар сатып алуучуга идишсиз жана (же) таңгаксыз же ойдогудай эмес идиште жана (же) таңгакта берилген учурда сатып алуучу сатуучудан товарды идишке салууну жана (же) таңгактоону талап кылууга же ойдогудай эмес идишти жана (же) таңгакты алмаштырууну талап кылууга укуктуу.
2. Ушул статьянын 1-пунктунда каралган учурларда сатып алуучу сатуучуга ушул пунктта көрсөтүлгөн талаптарды коюунун ордуна сапаты начар товарды берүүдөн (438-статья) келип чыккан талаптарды коюуга акылуу.
446-статья. Соода-сатык келишими ойдогудай эмес аткарылгандыгы жөнүндө сатуучуга кабарлоо
1. Соода-сатык келишиминин товардын саны, ассортименти, сапаты, комплектелиши, идиши жана (же) таңгагы жөнүндө шарттары бузулгандыгы тууралу сатып алуучу сатуучуга мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же келишимде каралган мөөнөттө, ал эми мындай мөөнөт белгиленбесе, келишимдин тиешелүү шартынын бузулгандыгы товардын санына, мүнөзүнө жана арналышына негизденүү менен табылууга тийиш болгондон кийин шарты келген мөөнөттө кабарлоого милдеттүү.
2. Эгерде ушул статьянын 1-пунктунда каралган эреже аткарылбаса, сатып алуучунун эрежелерди аткарбай коюшу анын талаптарын канааттандыра албай калышына алып келе тургандыгын же сатуучу келишимдин шарттары бузулгандыгы жөнүндө өз учурунда кабардар болгондо тартышы мүмкүн болгонго салыштырганда ал өлчөмсүз чыгымга учурай тургандыгын далилдесе, сатуучу сатып алуучунун жетишпеген сандагы товарды ага берүү, соода-сатык келишиминин сапат же ассортимент тууралу шарттарына ылайык келбеген товарды алмаштыруу жөнүндө, товардын кемчиликтерин жоюу жөнүндө, товарды жеткире комплектөө жөнүндө же комплектелбеген товарды комплектүү товарга алмаштыруу жөнүндө, товарды идишке салуу жана (же) таңгактоо жөнүндө же товардын ойдогудай эмес идишин жана (же) таңгагын алмаштыруу жөнүндө талаптарын канааттандыруудан толугу менен же жарым-жартылай баш тартууга укуктуу.
3. Эгерде сатуучу сатып алуучуга берилген товарлар соода-сатык келишиминин шарттарына ылайык келбей тургандыгы жөнүндө билсе же билүүгө тийиш болсо, ал ушул статьянын 1-пунктунда каралган жоболорго таянууга укуксуз.
447-статья. Сатып алуучунун товарды кабыл алуу милдети
1. Сатып алуучу товарды алмаштырууну талап кылууга же соода-сатык келишимин аткаруудан баш тартууга укуктуу болгон учурларды кошпогондо, ал өзүнө берилген товарды кабыл алууга милдеттүү.
2. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, сатып алуучу тиешелүү товардын берилишин жана алынышын камсыз кылуу үчүн өзү тараптан демейде коюлуучу талаптарга ылайык иш-аракетти жасоого милдеттүү.
3. Сатып алуучу мыйзамды, башка ченемдик укуктук актыларды же соода-сатык келишимин бузуу менен товарды кабыл албаса же кабыл алуудан баш тартса, сатуучу товарды алууну сатып алуучудан талап кылууга же келишимди аткаруудан баш тартууга укуктуу.
448-статья. Товардын баасын төлөөгө сатып алуучунун милдети
1. Сатып алуучу товарга соода-сатык келишиминде каралган баа боюнча, же эгерде келишимде баасы каралбаса же анын шарттарына таянуу менен аныкталышы мүмкүн болбосо, ушул Кодекстин 390-статьясындагы 3-пунктка ылайык аныкталган баа боюнча акы төлөөгө милдеттүү, ошондой эле мыйзамга, башка ченемдик укуктук актыларга, келишимге же акы төлөөнү жүзөгө ашыруу үчүн зарыл болгон демейде коюлучу талаптарга ылайык иш аракеттерди өз эсебинен жасоого милдеттүү.
2. Баа товардын салмагына жараша белгиленсе, эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, ал таза салмак боюнча аныкталат.
3. Эгерде соода-сатык келишими товардын баасы анын баасын шарттаган көрсөткүчтөргө (өзүнө турган наркы, чыгымдар жана башкалар) жараша өзгөрө тургандыгын, бирок мында бааны кайра карап чыгуу ыкмасы аныкталбагандыгын караса, анда баа ушул көрсөткүчтөрдүн келишим түзүү учурундагы жана товарды берүү учурундагы катышына таянуу менен аныкталат. Сатуучу товарды берүү боюнча милдеттердин аткаруу мөөнөтүн өткөрүп жиберсе, ушул көрсөткүчтөрдүн келишим түзүлгөн учурдагы жана келишимде каралган товарды берүү учурундагы, ал эми ал келишимде каралбаса, ушул Кодекстин 304-статьясына ылайык аныкталган учурдагы катышына таянуу менен аныкталат.
Эгерде ушул Кодексте, башка ченемдик укуктук актыларда же келишимде башкача белгиленбесе жана милдеттеменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, ушул пунктта каралган эрежелер колдонулат.
449-статья. Товарга акы төлөө
1. Эгерде ушул Кодексте, башка ченемдик укуктук актыларда же соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, сатып алуучу товардын акысын сатуучу ага товарды түздөн-түз бергенге чейин же андан кийин төлөөгө милдеттүү.
2. Эгерде соода-сатык келишиминде товардын акысын төлөө мөөнөтүн узартуу каралбаса, сатуучуга сатып алуучу берилген товардын баасын толугу менен төлөөгө милдеттүү.
3. Эгерде сатып алуучу соода-сатык келишимине ылайык берилген товардын акысын өз учурунда төлөбөсө, сатуучу ушул Кодекстин 360-статьясына ылайык товардын акысын жана процентти төлөөнү талап кылууга укуктуу.
4. Эгерде сатып алуучу соода-сатык келишимин бузуу менен товарды кабыл алуудан же акысын төлөөдөн баш тартса, сатуучу өз каалоосу боюнча товардын акысынын төлөнүшүн талап кылууга же келишимди аткаруудан баш тартууга укуктуу.
5. Эгерде ченемдик укуктук актыларда же келигимде башкача каралбаса, сатуучу соода-сатык келишимине ылайык сатып алуучуга ал акысын төлөбөгөн товарларды гана эмес, башка товарларды да берүүгө милдеттүү болгон учурларда сатуучу мурда берилген бардык товарлардын акысы толук төлөнгөнгө чейин ушул товарларды берүүнү токтото турууга акылуу.
450-статья. Товарга алдын ала акы төлөө
1. Соода-сатык келишиминде сатуучу товарды толугу менен же жарым-жартылай бергенге чейин сатып алуучу товарга акы төлөй тургандыгы (алдын ала акы төлөө) каралса, сатып алуучу келишимде каралган мөөнөттө, ал эми ал келишимде каралбаса, ушул Кодекстин 305-статьясына ылайык аныкталган мөөнөттө акы төлөөгө тийиш.
2. Сатып алуучу товарга алдын ала акы төлөө милдетин аткарбаган учурда, сатуучу соода-сатык келишимин аткарууну токтото турууга же аткаруудан баш тартууга жана чыгымдын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу. Эгерде сатып алуучу жарым-жартылай акы төлөсө, анда сатуучу соода-сатык келишимин аткарууну токтото турууга же анын төлөнбөгөн тиешелүү бөлүгүн аткаруудан баш тартууга укуктуу.
3. Алдын ала акы суммасын алган сатуучу белгиленген мөөнөттө (419-статья) товарды берүү боюнча өз милдетин аткарбаса, сатып алуучу акы төлөнгөн товар берилишин же сатуучу бербеген товар үчүн алдын ала акы суммасы кайра кайтарылышын талап кылууга укуктуу.
4. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, алдын ала акы суммасына ушул Кодекстин 360-статьясына ылайык товар берилүүгө тийиш болгон күндөн тартып товар сатып алуучуга берилген же ал төлөгөн сумма ага кайтарылып берилген күнгө чейин процент төлөнөт.
5. Соода-сатык келишиминде сатып алуучудан алдын ала акы суммасын алган күндөн тартып сатуучунун ушул суммага процент төлөө милдети каралышы мүмкүн.
451-статья. Кредитке сатылган товарга акы төлөө
1. Соода-сатык келишиминде товар сатып алуучуга берилгенден белгилүү убакыттан кийин ага акы төлөө каралса (товарды кредитке сатуу), сатып алуучу келишимде каралган мөөнөттө, ал эми келишимде ал каралбаса, ушул Кодекстин 305-статьясына ылайык аныкталган мөөнөттө акы төлөөгө тийиш.
2. Сатуучу товарды берүү боюнча милдетин аткарбаган учурда ушул Кодекстин 450-статьясынын 2-пунктунда каралган эрежелер колдонулат.
3. Товарды алган сатып алуучу ага акы төлөө боюнча соода-сатык келишиминде белгиленген мөөнөттө өз милдеттерин аткарбаса, сатуучу берилген товарга акы төлөнүшүн же акысы төлөнбөгөн товарлар кайра кайтарылышын талап кылууга укуктуу.
4. Эгерде ушул Кодексте же соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, сатып алуучу берилген товарга акы төлөө боюнча милдетин келишимде белгиленген мөөнөттө аткарбаса, убактысы өткөрүлгөн суммага ушул Кодекстин 360-статьясына ылайык келишим боюнча товарга акы төлөнүүгө тийиш болгон күндөн тартып сатып алуучу товарга акы төлөгөн күнгө чейин процент төлөнүүгө тийиш.
5. Соода-сатык келишиминде сатуучу товарды берген күндөн тартып сатып алуучу товардын баасына ылайыктуу суммага процентти төлөө милдеттенмеси каралышы мүмкүн.
6. Эгерде соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, товар сатып алуучуга берилген учурдан тартып жана ага акы төлөнгөнгө чейин кредитке берилген товар сатып алуучунун товарга акы төлөө боюнча милдеттенмесин аткарышын камсыз кылуу үчүн сатуучунун күрөөсүндө турат деп табылат.
452-статья. Товарга мөөнөтүн узартуу менен акы төлөө
1. Товарды кредитке сатуу жөнүндө келишимде товарга мөөнөтүн узартуу менен акы төлөө каралышы мүмкүн.
Эгерде акы төлөөнү узартуу жөнүндө шарт менен товарды кредитке сатуу тууралу келишимде соода-сатык келишиминин башка олуттуу шарттары менен катар товардын баасы, төлөмдүн тартиби, мөөнөтү жана өлчөмү көрсөтүлсө, ал келишим түзүлдү деп эсептелет.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, сатып алуучу мөөнөтүн узартуу менен сатылган жана өзүнө берилген товар үчүн кезектеги төлөмдү келишимде белгиленген мөөнөттө төлөбөсө, сатуучу келишимди аткаруудан баш тартууга жана сатылган товардын кайра кайтарылышын талап кылууга укуктуу, буга сатып алуучудан алынган төлөмдөрдүн суммасы товардын жарым баасынан ашкан учурлар кирбейт.
3. Акы төлөөнү узартуу жөнүндө шарт менен товарды кредитке сатуу тууралу келишимге ушул Кодекстин 451-статьясындагы 2, 4, 5- жана 6-пункттарында каралган эрежелер колдонулат.
453-статья. Товарды камсыздандыруу
1. Соода-сатык келишиминде сатуучунун же сатып алуучунун товарды камсыздандыруу милдети каралышы мүмкүн.
2. Товарды камсыздандырууга милдеттүү тарап келишимдин шарттарына ылайык камсыздандырбаса, экинчи тарап товарды камсыздандырууга жана камсыздандырууга кеткен чыгымдан ордун толтурууну милдеткер тараптан талап кылууга же келишимди аткаруудан баш тартууга укуктуу.
454-статья. Сатуучунун менчик укугунун сакталышы
1. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, же товардын эмнеге арналышынан же касиетинен башкасы келип чыкпаса, соода-сатык келишиминде сатып алуучуга берилген товарга менчик укугу товарга акы төлөнгөнгө же башка кырдаал келип чыкканга чейин сатуучуда сактала тургандыгы каралган учурда, сатып алуучу менчик укугу өзүнө өткөнгө чейин товарды ээликтен ажыратууга же аны башкача түрдө тескөөгө укуксуз.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, берилген товарга келишимде каралган мөөнөттө акы төлөнбөсө же менчиктөө укугу сатып алуучуга өтө турган башка кырдаалдар келип чыкпаса, сатуучу товарды өзүнө кайтарып берүүнү сатып алуучудан талап кылууга акылуу.
§2. Чекене соода-сатык
455-статья. Чекене соода-сатык келишими
1. Чекене соода-сатык келишими боюнча товарды чекене сатуу боюнча ишкердик кылган сатуучу ишкердик менен байланышпаган, демейде жеке, үй-бүлөдө, үйдө же башкача пайдаланууга арналган товарды сатып алуучуга берүүгө милдеттенет.
2. Чекене соода-сатык келишими ачык келишим болуп саналат (386-статья).
3. Ушул Кодекс менен жөнгө салынбаган, граждан катышкан чекене соода-сатык келишими боюнча мамилелерге карата керектөөчүнүн укугун коргоо жөнүндө мыйзамдар же аларга ылайык кабыл алынган башка ченемдик укуктук актылар колдонулат.
456-статья. Чекене соода-сатык келишиминин формасы
Эгерде мыйзамда же чекене соода-сатык келишиминде, анын ичинде сатып алуучу кошулган формулярлардын же башка стандарттык формалардын шартында башкача каралбаса, сатуучу сатып алуучуга кассалык же товардык чекти же товарга акы төлөнгөндүгүн ырастаган башка документти берген учурдан тартып чекене соода-сатык келишими ойдогудай формада түзүлдү деп эсептелет. Сатып алуучуда көрсөтүлгөн документтердин болбой калышы аны келишим түзүлгөндүгүн жана анын шарттарын ырастаган күбө билдирмелерге таянуу мүмкүнчүлүгүнөн ажыратпайт.
457-статья. Товардын ачык оферти
1. Эгерде товарды айрым чөйрөдөгү адамдарга кайрылуу менен рекламада, каталогдо жана товардын сыпаттамаларында сунуш кылуу чекене соода-сатык келишиминин бардык олуттуу шарттарын камтыса, ал ачык оферта деп табылат (398-статьянын 2-пункту).
2. Сатуучу тиешелүү товарлар сатууга арналбагандыгын ачык аныктаган учурларды кошпогондо, сатылуучу жерге (текчелерге, витринага жана башкаларга) коюу, товар сатылуучу жерге (текчелерге, витринага жана башкаларга) коюу, товар сатылуучу жерде алардын үлгүлөрүн көрсөтүү жана алар жөнүндө маалыматтарды (товарлардын сыпаттамалары, каталогдору, фотосүрөттөрү жана башкалар) сунуш кылуу баасы жана чекене соода-сатык келишиминин башка олуттуу шарттарына карабастан ачык оферта деп табылат.
458-статья. Сатып алуучуга товар жөнүндө маалымат берүү
1. Сатуучу сатып алуучуга мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген жана чекене соодада сатууга коюлган товар жөнүндөгү маалыматтын мазмунуна жана аны берүү ыкмасына коюлуучу талаптарга жооп берүүчү тийиштүү зарыл жана ишенимдүү маалыматты берүүгө милдеттүү.
2. Эгерде төмөнкүлөр товардын мүнөзүнөн улам мүмкүн болбосо жана чекене соодада кабыл алынган эрежелерге карама-каршы келбесе, сатып алуучу чекене соода-сатык келишими түзүлгөнгө чейин аны карап чыгууга, өзүнүн катышуусунда товардын касиеттерин же анын пайдаланылышын текшерүү жүргүзүлүшүн талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде сатып алуучуга товар жөнүндө ушул статьянын 1- жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн товар жөнүндө маалыматты товар сатылган жерде тез арада алууга мүмкүн болбосо, ал чекене соода-сатык келишимин түзүүдөн негизсиз четтешинен улам (406-статьянын 4-пункту) келип чыккан зыяндын ордун толтурууну сатуучудан талап кылууга, ал эми келишим түзүлгөн болсо, келишимди аткаруудан ыңгайы келген мөөнөттө баш тартууга, товарга төлөнгөн сумма кайра кайтарылышын же башка зыяндын орду толтурулушун талап кылууга укуктуу.
4. Товар жөнүндө тиешелүү маалыматты алуу жагынан сатып алуучуга мүмкүндүк бербеген сатуучу сатып алуучуга товарды бергенден кийин кемчилик келип чыкса, сатып алуучу ушулар анда ушундай маалымат жок болгондугуна байланыштуу келип чыккандыгын далилдесе, сатуучу товардын кемчилиги үчүн да жоопкерчилик тартат.
459-статья. Сатып алуучу белгилүү мөөнөттө товарды кабыл ала тургандыгы жөнүндөгү шарт менен товарды сатуу
1. Чекене соода-сатык келишими сатып алуучу товарды келишимде белгиленген мөөнөттө кабыл алына тургандыгы жана ал мезгилде башка сатып алуучуга берилбей тургандыгы жөнүндөгү шарт менен түзүлүшү мүмкүн.
2. Эгерде чекене соода-сатык келишиминде башкача каралбаса, сатып алуучунун келишимде белгиленген мөөнөттө товарды кабыл алуу үчүн келбей коюшу же башка зарыл иш-аракетти аткарбай коюшу сатуучу тарабынан келишимди аткаруудан баш тарткандык катары каралат.
3. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же келишимде башкача каралбаса, келишимде белгиленген мөөнөттө сатып алуучуга товарды берүүнү камсыз кылуу боюнча сатуучунун кошумча чыгымдары товардын баасына кошулат.
460-статья. Товарларды үлгүлөр боюнча сатуу
1. Чекене соода-сатык келишими сатып алуучу сатуучу сунуш кылган товар үлгүлөрү (анын сыпаттамасы, каталогу жана башкалар) боюнча түзүлүшү мүмкүн.
2. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же чекене соода-сатык келишиминде үлгү боюнча башкача каралбаса, мындай келишим товар келишимде көрсөтүлгөн жерге жеткирилген учурдан тартып, эгерде товарды берүүчү жер аныкталбаса, товар граждан жашаган жерге же юридикалык жак турган жерге жеткирилген учурдан тартып аткарылды деп эсептелет.
3. Келишимди аткаруу боюнча иш-аракеттерди жасоого байланыштуу тарткан зарыл чыгымдардын ордун сатуучуга толтуруп берген шартта сатып алуучу товар берилгенге чейин чекене соода-сатык келишимин аткаруудан баш тартууга укуктуу.
461-статья. Автоматтарды пайдалануу менен товарларды сатуу
1. Товарлар автоматтарды пайдалануу менен сатылган учурда автоматтын ээси сатуучу жөнүндө маалыматты сатып алуучуларга жеткирүүгө милдеттүү, ал сатуучунун фирмалык аталышы, ал турган жер, ишинин режими, ошондой эле товарды алуу үчүн сатып алуучу жасашы зарыл болгон иш аракеттер жөнүндө маалыматтарды автоматка жайгаштыруу же сатып алуучуларга башкача ыкма аркылуу берүү жолу менен жүзөгө ашырылат.
2. Автоматтарды пайдалануу менен чекене соода-сатык келишими сатып алуучу товарды алуу үчүн зарыл иш-аракеттерди жасаган учурдан тартып түзүлдү деп эсептелет.
3. Эгерде сатып алуучуга акысы төлөнгөн товар берилбесе, сатуучу сатып алуучунун талабы боюнча тез арада ага товарды берүүгө же ал төлөгөн сумманы кайра кайтарууга милдеттүү.
4. Эгерде милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, автомат акчаны майдалоо, акы төлөө белгилерин алуу же валютаны алмашуу үчүн пайдаланылган учурда чекене соода-сатык жөнүндө эрежелери колдонулат.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
462-статья. Товарларды сатып алуучуга жеткирүү шарты менен сатуу
1. Чекене соода-сатык келишими сатып алуучуга товарды жеткирүү шарты менен түзүлгөн учурда, сатуучу товарды келишимде белгиленген мөөнөттө сатып алуучу көрсөткөн жерге, ал эми сатып алуучу товар жеткирилчү жерди көрсөтпөсө, сатып алуучу болуп саналган граждан жашаган жерине же юридикалык жактын турган жерине жеткирүүгө милдеттүү.
2. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же келишимде башкача каралбаса, же милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, чекене соода-сатык келишими товар сатып алуучуга, ал эми ал жокто келишим түзүлгөндүгү жөнүндө же товар жеткирүүнүн жазылгандыгы жөнүндө күбөлөгөн квитанцияны же башка документти көрсөткөн ар кандай жакка тапшырылган учурдан тартып аткарылды деп эсептелет.
3. Келишимде сатып алуучуга товарды тапшыруу үчүн аны жеткирүү убактысы аныкталбаса, сатып алуучунун талабы алынгандан кийин товар шарты келген мөөнөттө жеткирилүүгө тийиш.
463-статья. Акысын кийин алуу менен сатуу келишими
Келишимде товарга менчик укугу сатып алуучуга өткөнгө чейин (454-статья) ал өзүнө берилген товарды жалдоочу (арендалоочу) болуп санала тургандыгы каралышы мүмкүн (жалдоо-сатуу келишими).
Эгерде келишимде башкача каралбаса, сатып алуучу товардын наркын толук төлөгөн учурдан тартып товардын менчик ээси болуп калат.
464-статья. Товардын баасы жана ага акы төлөө
1. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда башкача каралбаса же милдеттенменин маңызынан башкача келип чыкпаса, сатып алуучу чекене соода-сатык келишими түзүлгөн учурда сатуучу жарыялаган баа боюнча товарга акы төлөөгө милдеттүү.
2. Эгерде тараптардын макулдашуусунда башкача каралбаса, чекене соода-сатык келишиминде товарга алдын ала акы төлөө каралса (450-статья), сатып алуучу келишимде белгиленген мөөнөттө товарга акы төлөбөй коюшу сатып алуучу келишимди аткаруудан баш тартты деп табылат.
3. Товарды кредит боюнча чекене соода-сатык келишимдерине, анын ичинде сатып алуучу товарларга мөөнөтүн узартуу менен акы төлөө шарты бар келишимдерге ушул Кодекстин 451-статьясындагы 4-пунктта каралган эрежелер колдонулбайт.
4. Сатып алуучу товардын акысын төлөө мөөнөтүн узартуу келишиминде белгиленген мезгил ичинде каалаган учурда товардын акысын толук төлөөгө укуктуу.
465-статья. Товар алмашуу
1. Сатып алуучу азык-түлүк эмес товар өзүнө берилген учурдан тартып, эгерде сатуучу кыйла узак мөөнөттү жарыялабаса, он төрт күндүн ичинде сатып алынган товарды сатып алынган жерде жана сатуучу жарыялаган башка жерде башка өлчөмдөгү, формадагы, габариттеги, фасондогу, түстөгү же комплектеги ушундай товарга алмашууга укуктуу, мында баасында айырма келип чыкса, сатуучу менен зарыл болгон кайра эсептөөнү жүргүзөт.
Сатуучуда алмаштыруу үчүн зарыл товар жок болгон учурда сатып алуучу сатып алган товарды сатуучуга кайра кайтарып берүүгө жана ал үчүн төлөнгөн акча суммасын алууга укуктуу.
Эгерде товар колдонулбаган болсо, анын керектөө сапаттары сакталса жана аны ошол сатуучудан сатып алгандыгынын далили бар болсо, сатып алуучунун товарды алмаштыруу жөнүндө же кайра кайтаруу жөнүндө талабы канааттандырылууга тийиш.
2. Ушул статьяда көрсөтүлгөн негиздер боюнча алмаштырылбаган же кайра кайтарылбаган товарлардын тизмеси мыйзамда же башка ченемдик укуктук актыларда белгиленген тартипте аныкталат.
466-статья. Сатып алуучунун ага сапаты начар товар сатылган учурдагы укуктары
1. Эгерде сатуучу кемчиликтерин айтпаган сапаты начар товар сатып алуучуга сатылса, ал өз каалоосу боюнча төмөнкүлөрдү талап кылууга укуктуу:
сапаты начар товарды сапаты ойдогудай товарга алмаштырууну;
сатып алуу баасын тиешелүү өлчөмгө азайтууну;
товардын кемчиликтерин тез арада акысыз жоюуну;
товардын кемчиликтерин жоюуга кеткен чыгымдын ордун толтурууну.
2. Товардын касиети анын кемчиликтерин жоюуга мүмкүндүк бербеген товардын (азык-түлүк товарлары, турмуш-тиричилик химия товарлары ж.б. у.с.) кемчиликтери табылган учурда сатып алуучу өз каалоосу боюнча мындай товарды ойдогудай сапаттагы товар менен алмаштырууну же сатып алуу баасын тиешелүү өлчөмдө азайтууну талап кылууга укуктуу.
3. Ушул статьянын 1- жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн талаптарды коюунун ордуна сатып алуучу сапатты начар товарды сатуучуга кайтарып берип, чекене соода-сатык келишимин аткаруудан баш тартууга жана товар үчүн төлөнгөн акча суммасын кайра кайтарып берүүнү талап кылууга укуктуу.
Товар үчүн төлөнгөн акча суммасын сатып алуучуга кайра кайтарып берүүдө сатуучу андан товарды толугу менен же жарым жартылай пайдалануудан, ал товардык көрүнүшүн жоготуудан же башка ушундай кырдаалдардан улам товардын наркы азайган сумманы кармап калууга укуксуз.
467-статья. Товарды алмаштырууда, сатып алуу баасын азайтууда жана сапаты начар товарды кайра кайтарып берүүдө баадагы айырманын ордун толтуруу
1. Сапаты начар товарды чекене соода-сатык келишимине ылайык келген сапаттагы товарга алмаштырууда сатуучу келишимде белгиленген товардын баасы менен товарды алмаштыруу же сот тарабынан аны алмаштыруу жөнүндө чечим чыгарылган учурда товардын баасынын ортосундагы айырманын ордун толтурууну талап кылууга укуксуз.
2. Сапаты начар товарды ошого окшош, бирок өлчөмү, фасону, сорту же башка белгилери боюнча башкача ойдогудай сапаттагы товарга алмаштырууда алмаштырылып жаткан товардын алмаштыруу учурундагы баасы менен сапаты начар товардын ордуна берилүүчү товардын баасынын ортосундагы айырманын орду толтурулууга тийиш.
Эгерде сатуучу сатып алуучунун талабын канааттандырбаса, алмаштырылып жаткан товардын баасы жана анын ордуна берилип жаткан товардын баасы сот товарды алмаштыруу жөнүндө чечим чыгарган учурга карата аныкталат.
3. Сапаты начар товардын сатып алуу баасын тиешелүү өлчөмгө азайтуу жөнүндө талап коюлган учурда бааны азайтуу жөнүндө талап коюлган учурдагы товардын баасы, ал эми сатып алуучунун талабы канааттандырылбаса - сот бааны тиешелүү өлчөмгө азайтуу жөнүндө чечим чыгарган учурдагы баасы эске алынат.
4. Сатуучуга сапаты начар товарды кайтарып берүүдө сатып алуучу чекене соода-сатык келишиминде белгиленген товардын баасы менен анын талабы ыктыярдуу түрдө канаттандырылган учурдагы тиешелүү товардын баасынын, эгерде талап ыктыярдуу түрдө канааттандырылбаса, сот чечим чыгарган учурдагы баанын ортосундагы айырманын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
468-статья. Сатуучунун жоопкерчилиги жана милдетти иш жүзүндө аткаруу
Сатуучу чекене соода-сатык келишими боюнча милдеттенмени аткарбаган учурда чыгымдын ордун толтуруу жана неустойканы төлөө сатуучуну милдеттенмени иш жүзүндө аткаруудан бошотпойт.
§3. Товарларды берүү
469-статья. Товарды берүү келишими
Товарды берүү келишими боюнча ишкердик кылган сатуучу-товар берүүчү ишкерликке пайдалануу үчүн же жеке, үй-бүлөлүк, үйдө жана башкача ушундай пайдалануу менен байланышпаган башка максат үчүн товарды шартташкан мөөнөттө же өзү чыгарган же сатып алган мөөнөттө сатып алуучуга берүүгө милдеттенет.
470-статья. Товарды берүү келишими күчүндө болгон мөөнөт
1. Товарды берүү келишими бир жылга, бир жылдан ашык мөөнөткө (узак мөөнөттүү келишим) же тараптардын макулдашуусунда каралган башка мөөнөткө түзүлүшү мүмкүн.
Эгерде келишимде анын күчүндө болгон мөөнөтү аныкталбаса, келишим бир жылга түзүлдү деп табылат.
2. Эгерде товар берүүнүн узак мөөнөттүү келишиминде берилүүчү товардын саны же келишимдин башка шарттары бир жылга же андан аз мөөнөткө аныкталса, келишимде тараптар ушул шарттарды кийинки мезгилдерге келишим күчүнө болгон мөөнөтү аяктоочу мөөнөткө чейин макулдашуусунун тартиби белгиленүүгө тийиш. Мындай тартип келишимде жок учурда келишим тиешелүү түрдө бир жылга же келишимдин шарты макулдашылган мөөнөткө түзүлдү деп табылат.
3. Узак мөөнөттүү келишимдин тараптарынын бири берилүүчү товарлардын санын же келишимдин башка шарттарын келишимде белгиленген тартипте кийинки мезгилге макулдашуудан баш тартса же четтесе, экинчи тарап тиешелүү мезгилге товарды берүүнүн шарттарын аныктоо жөнүндө же товарды берүү келшимин бузуу жөнүндөгү талап менен сотко кайрылууга укуктуу.
471-статья. Товар берүү келишимин түзүүдө пикир келишпестиктерди жөнгө салуу
1. Товар берүү келишимин түзүүдө тараптардын ортосунда келишимдин айрым шарттары боюнча пикир келишпестиктер келип чыкса, келишим түзүүнү сунуш кылган жана экинчи тараптан ушул шарттарды макулдашуу жөнүндө сунуш алган тарап, эгерде мыйзамда башка мөөнөт белгиленбесе же тараптар аны макулдашпаса, ушул сунушту алган күндөн тартып 30 күндүн ичинде келишимдин тиешелүү шарттарын макулдашуу боюнча чара көрүүгө же аны түзүүдөн баш тарткандыгы жөнүндө экинчи тарапка кат жүзүндө билдирүүгө тийиш.
2. Келишимдин тиешелүү шарттары боюнча сунуш алган, бирок товар берүү келишиминин шарттарын макулдашуу боюнча чара көрбөгөн жана келишим түзүүдөн баш тарткандыгы жөнүндө экинчи тарапка ушул статьянын 1-пунктунда каралган мөөнөттө билдирбеген тарап келишимдин шарттарын макулдашуудан четтөөдөн улам келип чыккан зыяндын ордун толтурууга милдеттүү.
472-статья. Товарды берүү мезгили
1. Эгерде мыйзамдан, башка ченемдик укуктук актылардан, милдеттенменин маңызынан же ишкер жүгүртүү салттарынан башкача келип чыкпаса жана тараптар товарларды келишим колдонулган мөөнөттүн ичинде айрым партиялар менен берүүнү караса жана айрым партияларды берүүнүн мөөнөтү (берүү мезгилдери) анда аныкталбаса, анда товарлар бирдей өлчөмдөгү партиялар менен ай сайын берилип турууга тийиш.
2. Товарды берүү мезгилин аныктоо менен катар товар берүү келишиминде товарды берүүнүн графиги (декадалык, суткалык, сааттык ж.б.) белгилениши мүмкүн.
3. Товарларды мөөнөтүнөн мурда берүү сатып алуучунун макулдугу менен жүргүзүлүшү мүмкүн. Мөөнөтүнөн мурда берилген жана сатып алуучу тарабынан кабыл алынган товарлар кийинки мезгилде берилүүчү товарлардын санына кошуп эсептелет.
473-статья. Товарды берүү тартиби
1. Товарды берүү сатуучунун товар берүү келишиминин тарабы болуп саналган сатып алуучуга же ал келишимде сатып алуучу катары көрсөтүлгөн жакка товарды жүктөп берүүсү (өткөрүп берүүсү) аркылуу жүзөгө ашырылат.
2. Товарды берүү келишиминде алуучуларга товарды жүктөп берүү (өткөрүп берүү) жөнүндө көрсөтмө (жүктөп берүү разнарядкасы) берүүгө карата сатып алуучунун укугу каралса, сатуучу жүктөп берүү разнарядкасында көрсөтүлгөн алуучулар берилүүчү товарды жүктөп берет (өткөрүп берет).
Жүктөп берүү разнарядкасынын мазмуну жана товар алуучу аны берүүчүгө жиберишинин мөөнөтү келишимде белгиленет. Эгерде жүктөп берүү разнарядкасын жөнөтүү мөөнөтү келишимде каралбаса, ал товарды берүү мөөнөтү жеткенге чейин отуз күндөн кечиктирбестен товар берүүчүгө жиберилүүгө тийиш.
3. Эгерде товар берүү келишиминде башкача каралбаса, алуучунун жүктөп берүү разнарядкасын белгиленген мөөнөттө бербей коюушу товар берүүчүгө товар берүү келишимин аткаруудан баш тартуу укугун берет.
474-статья. Товарды жеткирүү
Товарды жеткирүү берүүчүнүн аларды товар берүү келишиминде каралган шарттарда жана келишимден аныкталган транспортко жүктөп берүүсү аркылуу жүзөгө ашырылат.
Эгерде мыйзамдан, башка ченемдик укуктук актылардан, милдеттенменин маңызынан же ишкер жүгүртүү салттарынан башкача келип чыкпаса жана келишимде товарды жеткирүү кандай түрдөгү транспорт менен же кандай шарттарда жүзөгө ашырыла тургандыгы белгиленбесе, транспорттун түрүн тандоо же товарды жеткирүү шарттарын аныктоо укугу берүүчүгө таандык болот.
475-статья. Товарды кем берүүнүн ордун толтуруу
1. Эгерде келишимде башкача каралбаса, товар берүүнүн айрым мезгилинде товарды кем берүүгө жол берген берүүчү товар берүү келишими күчүндө болгон мөөнөттүн ичинде кийинки мезгилде (мезгилдерде) кем берилген сандагы товардын ордун толтурууга милдеттүү.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, узак мөөнөттүү келишим боюнча товар берүүнүн айрым мезгилинде товар берүүчү кем берген сандагы товардын орду товардын кем берилишине жол берилген ошол эле жылдын ичинде андан кийинки мезгилде (мезгилдерде) толтурулууга тийиш.
3. Эгерде келишимде башкача каралбаса, товар берүүчү товарларды товар берүү келишиминде же сатып алуучунун жүктөө разнарядкасында көрсөтүлгөн бир нече алуучуларга жөнөткөн учурда, бир алуучуга келишимде же жүктөө разнарядкасында каралгандан көп санда берилген товарлар башка алуучуларга кем берүүнүн ордун жабууга эсептелбейт.
4. Эгерде келишимде башкача каралбаса, сатып алуучу товар берүүчүгө билдирүү менен берүү убактысы өтүп кеткен товарларды кабыл алуудан баш тартууга укуктуу. Билдирүүнү товар берүүчү алганга чейин берилген товарларды сатып алуучу кабыл алып, акысын төлөп берүүгө тийиш.
476-статья. Товарды кем берүүнүн ордун толтуруудагы товардын ассортименти
1. Кем берилип калса орду толтурулууга тийиш болгон товарлардын ассортименти тараптардын макулдашуусу менен аныкталат. Мындай макулдашуу жок болсо, товар берүүчү кем берилген товарлардын ордун мындай кем берүү жол берилген мезгил үчүн белгиленген ассортиментте толтурууга тийиш.
2. Бир эле аталыштагы товарларды товар берүү келишиминде каралгандан көп санда берүү ошол эле ассортиментке кирген башка аталыштагы кем берилген товарлардын ордун толтурууга эсептелбейт жана анын орду толтурулууга тийиш, буга ушундайча берүү сатып алуучунун алдын ала кат жүзүндөгү макулдугу менен жүргүзүлгөн учур кирбейт.
477-статья. Сатып алуучунун товарларды кабыл алышы
1. Сатып алуучу (алуучу) товар берүү келишимине ылайык берилген товарлардын кабыл алынышын камсыз кылуучу бардык зарыл иш-аракеттерди жасоого милдеттүү.
2. Сатып алуучу (алуучу) кабыл алган товарларды мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, товар берүү келишиминде же ишкер жүгүртүү салтында белгиленген мөөнөттө карап көрүүгө тийиш.
Сатып алуучу (алуучу) ушул эле мөөнөттө мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, товар берүү келишиминде же ишкер жүгүртүү салтында белгиленген тартипте товарлардын санын жана сапатын текшерүүгө жана байкалган төп келбестиктер же товарлардын кемчиликтери жөнүндө товар берүүчүгө тез арада кат жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
3. Берилген товарларды транспорт уюмунан алган учурда сатып алуучу (алуучу) товарлар транспорттук жана коштогон документтерде көрсөтүлгөн маалыматтарга төп келе тургандыгын же жоктугун текшерүүгө, ошондой эле мыйзамда каралган транспорттун ишин жөнгө салуучу эрежелерди сактоо менен ушул товарларды транспорт уюмунан кабыл алууга милдеттүү.
478-статья. Сатып алуучу кабыл албаган товарды жооптуу сактоо
1. Сатып алуучу (алуучу) мыйзамга, башка ченемдик укуктук актыларга же товар берүү келишимине ылайык товар берүүчү берип жиберген товардан баш тартканда, ал ушул товардын сакталышын (жооптуу сактоо) камсыз кылууга жана тез арада товар берүүчүгө маалымдоого милдеттүү.
2. Товар берүүчү сатып алуучу (алуучу) жооптуу сактоого кабыл алган товарды ташып кетүүгө же аны шарты келген мөөнөттө тескөөгө милдеттүү.
Эгерде товар берүүчү ушул мөөнөттө товарды тескебесе, сатып алуучу товарды сатууга же аны товар берүүчүгө кайра кайтарууга укуктуу.
3. Сатып алуучунун товарды жооптуу сактоого кабыл алууга, товарды сатууга же аны сатуучуга кайра кайтарууга байланыштуу тарткан зарыл чыгымдарынын ордун товар берүүчү толтурат.
Мында товарды сатуудан алынган каражат сатып алуучуга тиешелүү бөлүгүн алып коюу менен товар берүүчүгө берилет.
4. Сатып алуучу мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же келишимде белгиленген негиздер болбостон, товар берүүчүдөн товарды кабыл албаса, же аны кабыл алуудан баш тартса, товар берүүчү сатып алуучудан товардын акысын төлөөнү талап кылууга укуктуу.
479-статья. Товарларды тандоо
1. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда башкача каралбаса же милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса жана товар берүү келишиминде сатып алуучу (алуучу) товарларды товар берүүчү турган жерде ала тургандыгы (товарларды тандоо) каралса, сатып алуучу берилип жаткан товарларды алар берилген жеринде карап чыгууга милдеттүү.
2. Сатып алуучу (алуучу) товарды товар берүү келишиминде каралган мөөнөттө, ал эми андай мөөнөт жок болсо, товар даяр экендиги жөнүндө товар берүүчүнүн билдирүүсүн алгандан кийин шарты келген мөөнөттө тандоого тийиш.
3. Сатып алуучунун (алуучунун) товарларды товар берүү келишиминде белгиленген мөөнөттө, ал эми андай мөөнөт жокто товар даяр экендиги жөнүндө товар берүүчүнүн билдирүүсүн алгандан кийин шарты келген мөөнөттө тандабай коюшу товар берүүчүгө келишимди аткаруудан баш тартууга же сатып алуучудан (алуучудан) товардын акысын төлөөнү талап кылууга укук берет.
480-статья. Берилген товарлар үчүн эсептешүү
1. Сатып алуучу берилген товарлар үчүн товар берүү келишиминде каралган эсептешүү тартибин жана формасын сактоо менен акы төлөйт. Эгерде тараптардын макулдашуусунда эсептешүүнүн тартиби менен формасы аныкталбаса, анда эсептешүүлөр акы төлөө тапшырмалары аркылуу жүзөгө ашырылат.
2. Эгерде товар берүү келишиминде товарларга акыны товар алуучу (акы төлөөчү) төлөй тургандыгы каралса жана сатып алуучу акы төлөөдөн баш тартса же келишимде белгиленген мөөнөттө товарга акы төлөбөсө, товар берүүчү сатып алуучудан берилген товарлардын акысын төлөөнү талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде келишимде башкача белгиленбесе, товар берүү келишиминде товарларды комплектиге кирген айрым бөлүктөр менен берүү каралса, сатып алуучу товардын акысын комплектиге кирген акыркы бөлүк жүктөлүп жөнөтүлгөндөн (тандалып алынгандан) кийин төлөйт.
481-статья. Идиштер жана таңгактар
1. Эгерде товар берүү келишиминде башкача каралбаса, сатып алуучу (алуучу) товар берүүчүгө товар салынып келген көп жолу пайдаланылуучу идишти жана таңгактоо каражаттарын мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, аларга ылайык кабыл алынган милдеттүү эрежелерде же келишимде белгиленген тартипте жана мөөнөттө кайра кайтарууга милдеттүү.
2. Башка идиштер менен таңгактар келишимде каралган учурларда гана товар берүүчүгө кайра кайтарылат.
482-статья. Сапаты начар товарларды берүүнүн кесепети
1. Сапаты начар товар берилген сатып алуучу (алуучу) товар берүүчүгө ушул Кодекстин 438-статьясында каралган талаптарды коюуга укуктуу, буга берилген товарлардын кемчиликтери жөнүндө сатып алуучунун билдирүүсүн алган товар берүүчү берилген товарларды кечиктирбестен сапаты жакшы товар менен алмаштырган учурлар кирбейт.
2. Эгерде товар берүү келишиминде башкача каралбаса, өзүнө берилген товарларды чекене соодада саткан сатып алуучу (алуучу) керектөөчү кайтарып берген сапаты начар товарды ылайыгы келген мөөнөттө алмаштырууну талап кылууга укуктуу.
483-статья. Комплектелбеген товарларды берүүнүн кесепети
1. Товар берүү келишиминин шарттарын, мыйзамдын, башка ченемдик укуктук актылардын талаптарын же комплектиге демейде коюлуучу талаптарды бузуу менен товар берилген сатып алуучу (алуучу) товар берүүчүгө ушул Кодекстин 443-статьясында каралган талаптарды коюуга укуктуу, буга берилген товарлар комплектелбегендиги жөнүндө сатып алуучунун билдирүүсүн алган товар берүүчү товарларды кечиктирбестен жеткире комплектеген же аларды комплектелген товар менен алмаштырган учурлар кирбейт.
2. Эгерде товар берүү келишиминде башкача каралбаса, товарларды чекене соодада саткан сатып алуучу (алуучу) керектөөчү кайра кайтарган комлпекттелбеген товарды ылайыгы келген мөөнөттө алмаштырууну талап кылууга укуктуу.
484-статья. Товарлар кем берилген, товардын кемчиликтерин жоюу жөнүндө же товарларды жеткире комплектөө жөнүндө талап аткарылбаган учурда сатып алуучунун укуктары
1. Эгерде товар берүүчү товар берүү келишиминде каралган сандагы товарларды бербесе же сапатсыз товарларды алмаштыруу жөнүндө же товарларды жеткире комплектөө жөнүндө сатып алуучунун талаптарын белгиленген мөөнөттө аткарбаса, сатып алуучу кем берилген товарларды башка жактан сатып алып, аларды алуу менен байланышкан бардык зарыл жана ылайыгы келген чыгымдарды товар берүүчүгө жүктөөгө укуктуу.
2. Сатып алуучу (алуучу) сапаты начар товарга жана комплектелбеген товарга акы төлөөдөн баш тартууга укуктуу, ал эми мындай товарларга акы төлөнүп калган болсо, төлөнгөн сумманы товарлардын кемчиликтери жоюлганга жана жеткире комплектелгенге же алмаштырылганга чейин кайра кайтарууну талап кылууга укуктуу.
485-статья. Товарларды кем бергендиги же берүү мөөнөтүн өткөрүп жибергендиги үчүн айып төлөм
Эгерде мыйзамда же келишимде айып төлөмдү төлөөнүн башкача тартиби белгиленбесе, товарларды кем бергендиги же берүү мөөнөтүн өткөрүп жибергендиги үчүн мыйзамда же келишимде белгиленген айып төлөм товар берүүнүн кийинки мезгилинде кем берилген сандагы товарлардын ордун толтурууга карата товар берүүчүнүн милдетинин чектеринде милдеттенмени иш жүзүндө аткарганга чейин андан өндүрүлөт.
486-статья. Товар берүү келишимин аткаруудан бир жактуу баш тартуу. Товар берүү келишиминин шарттарын өзгөртүү
1. Товар берүү келишимин аткаруудан (толугу менен же жарым жартылай) бир тараптуу баш тартууга тараптардын бири келишимди олуттуу бузган учурда жол берилет (411-статьянын 2-пунктундагы 4-абзац).
2. Төмөнкүдөй учурларда товар берүүчү товар берүү келишимин олуттуу бузду деп табылат:
сатып алуучу үчүн алгылыктуу мөөнөттө жоюлушу мүмкүн болбогон кемчиликтери бар сапаты начар товарларды берүү;
товар берүү мөөнөтүн бир нече жолу бузуу.
3. Төмөнкүдөй учурларда сатып алуучу товар берүү келишимин олуттуу бузду деп табылат:
товарга акы төлөө мөөнөтүн бир нече жолу бузуу;
товарларды тандоого бир нече жолу келбей коюшу.
4. Тараптардын макулдашуусунда товар берүү келишимин аткаруудан бир тараптуу баш тартуунун башка негиздери каралышы мүмкүн.
5. Эгерде билдирүүдө келишимди бузуунун башка мөөнөтү каралбаса же тараптардын макулдашуусунда башка мөөнөт аныкталбаса, келишимди аткаруудан толугу менен же жарым жартылай бир тараптуу баш тартуу жөнүндө бир тараптын билдирүүсүн экинчи тарап алган учурдан тартып товар берүү келишими бузулду деп эсептелет.
6. Товар берүү келишиминин шарттарын өзгөртүүгө тараптардын макулдашуусу боюнча, ал эми макулдашууга жетише албаган учурда - ушул Кодекстин 413-статьясында белгиленген тартипте жол берилет.
§4. Энергия менен жабдуу
487-статья. Энергия менен жабдуу келишими
1. Энергия менен жабдуу келишими боюнча энергия менен жабдыган уюм кошулган тармак аркылуу абонентке (керектөөчүгө) келишимди бузуунун жана тиешелүү эмес сапаттагы энергия берүүнүн натыйжасында топтолгон анык зыянды компенсациялоо жана белгиленген талаптарга ылайыктуу энергия сатууга милдеттенет, ал эми абонент кабыл алган энергияга акы төлөөгө, ошондой эле анын керектөө келишиминде каралган режимин сактоого, өзүнүн карамагындагы электр тармактарынын коопсуз пайдаланылышын жана өзү пайдаланган буюмдардын жана энергияны керектөө менен байланышкан жабдуулардын оң болушун камсыз кылууга милдеттенет.
2. Энергия менен жабдуу келишими абонентте белгиленген техникалык талаптарга жооп берген, энергия менен жабдуучу уюмдун тармактарына кошулган энергияны кабыл алуучу түзүлүш, башка зарыл жабдуулар жана энергия керектөөнү эсепке алуучу приборлор болгон шартта аны менен түзүлөт.
3. Энергия менен жабдуу келишими боюнча ушул Кодекс менен жөнгө салынбаган мамилелерге карата энергия менен жабдуу жөнүндөгү мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар, ошондой эле аларга ылайык кабыл алынган милдеттүү эрежелер колдонулат.
(КР 2011-жылдын 10-июнундагы N 35 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
488-статья. Энергия менен жабдуу келишимин түзүү жана узартуу
1. Энергия менен жабдуу келишими боюнча абонент катарын энергияны турмуш-тиричиликте керектөө үчүн пайдаланган граждан болгондо, кошулган тармакка абонентти белгиленген тартипте биринчи жолу иш жүзүндө кошкон учурдан тартып келишим түзүлдү деп эсептелет.
2. Эгерде келишим колдонулуп жаткан мөөнөт аяктаганга чейин тараптардын бири да аны токтотуу же өзгөртүү жөнүндө же жаңы келишим түзүү жөнүндө билдирбесе, белгилүү мөөнөткө түзүлгөн энергия менен жабдуу келишими ошол эле мөөнөткө ошол эле шарттарда узартылды деп эсептелет. Келишимди жаңы мөөнөткө узартууда анын шарттары тараптардын макулдашуусу боюнча өзгөртүлүшү мүмкүн.
3. Эгерде келишимдин колдонулушунун мөөнөтү аяктаганга чейин тараптардын бири жаңы келишим түзүү жөнүндө сунуш киргизсе, анда жаңы келишим түзүлгөнгө чейин тараптардын мамилелери мурда түзүлгөн келишим боюнча жөнгө салынат.
489-статья. Энергиянын саны
1. Энергия менен жабдыган уюм абонентке энергияны кошулган тармак аркылуу энергия менен жабдуу келишиминде каралган санда жана энергия берүүнүн тараптар макулдашкан режимин сактоо менен берүүгө милдеттүү. Энергия менен жабдуучу уюм берген жана абонент пайдаланган энергиянын саны анын иш жүзүндө керектелгендигин эсептөө маалыматтарына ылайык аныкталат.
2. Келишим шартында белгиленбеген сандагы энергияны берүүнү камсыз кылууга байланыштуу энергия менен жабдуучу уюмдун тарткан чыгымдарынын ордун абонент толтурган шартта, энергия менен жабдуу келишиминде аныкталбаган, абоненттин кабыл алган энергиянын санын өзгөртүүгө карата укугу каралышы мүмкүн.
3. Энергия менен жабдуу келишими боюнча абонент энергияны турмуш-тиричиликте пайдаланган граждан болгондо, ал энергияны өзүнө зарыл болгон санда пайдаланууга укуктуу.
490-статья. Энергиянын сапаты
1. Энергия менен жабдуучу уюм берген энергиянын сапаты мамлекеттик стандарттарда жана башка милдеттүү эрежелерде белгиленген же энергия менен жабдуу келишиминде каралган талаптарга ылайык келүүгө тийиш.
2. Энергия менен жабдуучу уюм энергиянын сапатына коюлуучу талаптарды бузса, абонент мындай энергияга акы төлөөдөн баш тартууга укуктуу.
491-статья. Тармактарды, приборлорду жана жабдууларды күтүү жана пайдалануу боюнча абоненттин милдеттери
1. Абонент пайдаланып жаткан энергетикалык тармактардын, приборлордун жана жабдуулардын ойдогудай техникалык абалын жана коопсуздугун камсыз кылууга, энергияны керектөөнүн белгиленген режимин сактоого, ошондой эле кырсыктар, өрт, энергияны эсептөө приборлору бузулгандыгы жөнүндө жана энергияны пайдаланууда келип чыккан башка эреже бузуулар жөнүндө энергия менен жабдуучу уюмга тез арада билдирүүгө милдеттүү.
2. Энергия менен жабдуу келишими боюнча энергияны турмуш-тиричилик үчүн пайдаланган граждан абонент болгон учурларда, эгерде колдонуудагы мыйзамда башкача каралбаса, керектөө точкасына чейинки энергетика тармактарынын, эсептөө приборлорунун талаптагыдай техникалык абалда болуусун жана коопсуздугун камсыз кылуу милдети энергия менен жабдуу уюмуна жүктөлөт.
3. Энергетика тармактарынын, приборлорунун жана жабдууларынын техникалык абалына жана аларды пайдаланууга карата талаптар, ошондой эле алардын сакталышын контролдук кылуу тартиби мыйзам, башка ченемдик укуктук актылар жана аларга ылайык кабыл алынган милдеттүү эрежелер менен аныкталат.
(КР 2004-жылдын 11-мартындагы N 20 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
492-статья. Энергияга акы төлөө
1. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же тараптардын макулдашуусунда башкача каралбаса, абонент иш жүзүндө кабыл алган сандагы энергия үчүн акы энергияны эсептөө маалыматтарына ылайык төлөнөт.
2. Энергия үчүн эсептешүү тартиби мыйзам, башка ченемдик укуктук актылар же тараптардын макулдашуусу менен аныкталат.
493-статья. Субабонент
Кошулган тармак аркылуу энергия менен жабдуучу уюмдан өзү кабыл алган энергияны абонент башка жакка (субабонентке) энергия менен жабдуучу уюмдун макулдугу менен гана бере алат.
494-статья. Келишимди өзгөртүү жана бузуу
1. Энергия менен жабдуу келишими боюнча абонент катарында энергияны турмуш-тиричиликте керектөө үчүн пайдаланган граждан болгон учурда, ал келишимди бузуу жөнүндө энергия менен жабдуучу уюмга билдирген жана пайдаланган энергиянын акысын толугу менен төлөгөн шартта келишимди бир тараптуу тартипте бузууга укуктуу.
Энергия менен жабдуу келишими боюнча абонент катарында юридикалык жак болгон учурда, энергия менен жабдуучу уюм ушул Кодекстин 486-статьясында каралган негиздер боюнча бир тараптуу тартипте келишимди аткаруудан баш тартууга укуктуу, буга ченемдик укуктук актыларда белгиленген учурлар кирбейт.
2. Мамлекеттик энергетикалык көзөмөл органы абоненттин энергетикалык түзүлүштөрүнүн канааттандырарлыксыз абалы аварияга алып келсе же граждандардын өмүрү менен коопсуздугуна коркунуч түзө тургандыгын күбөлөндүргөн учурлардан тышкары, энергияны үзгүлтүктүү берүүгө, аны токтотууга же чектөөгө тараптардын макулдашуусу боюнча жол берилет. Энергияны үзгүлтүктүү берүү, аны токтотуу же чектөө жөнүндө энергия менен жабдуучу уюм абонентке эскертүүгө тийиш.
3. Абонент менен макулдашпастан жана аны тиешелүү түрдө эскертпестен энергия берүүдөгү үзгүлтүккө, аны токтотууга же чектөөгө энергия менен жабдуучу уюмдун системасындагы аварияны четтетүү же жоюу боюнча кечиктирилгис чараларды көрүү зарылчылыгы келип чыкканда ушул жөнүндө абонентке тез арада билдирилген шартта жол берилет.
495-статья. Энергия менен жабдуу келишими боюнча жоопкерчилик
1. Энергия менен жабдуу келишими боюнча милдеттенмени аткарбаган же ойдогудай эмес аткарган учурда милдеттенмени бузган тарап мунун айынан келтирилген анык зыяндын ордун толтурууга милдеттүү (14-статьянын 2-пунктундагы 1-абзац).
2. Эгерде ченемдик укуктук актылардын негизинде жүзөгө ашырылган энергия керектөөнүн режимин жөнгө салуунун натыйжасында абонентке энергия берүүдө үзгүлтүккө жол берилсе, энергия менен жабдыган уюм өзүнүн күнөөсү болгон учурда келишимдик милдеттенмелерди аткарбагандыгы же ойдогудай эмес аткаргандыгы үчүн жоопкерчилик тартат.
496-статья. Энергия менен жабдуу жөнүндөгү эрежелердин башка келишимдерге карата колдонулушу
1. Эгерде ченемдик укуктук актыларда башкача белгиленбесе, ушул параграфтын эрежелери кошулган тармак аркылуу жылуулук энергиясы менен жабдууга байланышкан мамилелерге карата колдонулат.
2. Эгерде ченемдик укуктук актыларда башкача белгиленбесе же милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, кошулган тармак аркылуу газ, нефть жана нефть продуктулары, суу жана башка товарлар менен жабдууга байланышкан мамилелерге карата ушул параграфтын эрежелери колдонулат.
§5. Ишкананы сатуу
497-статья. Ишкананы сатуу келишими
1. Ишкананы сатуу келишими боюнча сатуучу сатып алуучунун менчигине мүлктүк комплекс катары бүтүндөй алганда ишкананы берүүгө милдеттенет (33-статья), буга сатуучу башка жактарга берүүгө укуксуз болгон укуктар менен милдеттер кирбейт.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, сатуучунун өзүнчөлүгүнүн жана анын продукциясынын, ал аткарган иштердин же кызмат көрсөтүүлөрдүн фирмалык аталышына, товардык белгисине, тейлөө белгисине жана башка каражаттарына укуктар сатып алуучуга өтөт.
3. Эгерде ченемдик укуктук актыларда башкача белгиленбесе, тиешелүү ишти жасоого уруксаттын, лицензиянын негизинде сатуучу алган укуктар ишкананы сатып алуучуга берилбейт. Сатып алуучунун өзүндө мындай уруксат (лицензия) жоктугунан улам аткарылбай турган милдеттерди ишканын курамында сатып алуучуга өткөрүп берүү сатуучуну кредиторлордун алдындагы тиешелүү милдеттенмелерден бошотпойт. Мындай милдеттенмелерди аткарбагандыгы үчүн сатуучу менен сатып алуучу кредиторлордун алдында биргелешип жоопкерчилик тартат.
498-статья. Ишкананын сатуу келишиминин формасы жана аны мамлекеттик каттоо
1. Ишкананы сатуу келишими тараптар кол койгон соода-сатык келишимин (395-статьянын 2-пункту) түзүү жолу менен жазуу жүзүндө түзүлөт, ага ушул Кодекстин 499-статьясынын 2-пунктунда көрсөтүлгөн документтер милдеттүү түрдө тиркелет.
2. Ишкананы сатуу келишиминин формасын сактабай коюу анын жараксыз болуп калышына алып келет.
3. Ишкананы сатуу келишими мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш жана ушундай катталган учурдан тартып ал түзүлдү деп эсептелет.
499-статья. Сатылып жаткан ишкананын курамын белгилөө жана наркын баалоо
1. Сатылып жаткан ишкананын курамы жана анын наркын баалоо ишкананы сатуу келишиминде ишкананы толугу менен тизмелеп чыгуунун инвентаризациялоонун негизинде аныкталат, ал мындай тизмелөөнүн белгиленген эрежелерине ылайык жүргүзүлөт.
2. Ишкананы сатуу келишимине кол коюлганга чейин тараптар: тизмелөө актысын, ишкананын курамы жана наркы жөнүндөгү бухгалтердик балансты, ошондой эле ишкананын курамына кирген бардык карыздардын (милдеттенмелердин) тизмелерин түзүүгө жана карап чыгууга тийиш, мында кредиторлор, алардын талаптарынын мүнөзү, өлчөмү жана мөөнөтү көрсөтүлөт.
Эгерде ушул Кодекстин 497-статьясынан башкасы келип чыкпаса жана тараптардын макулдашуусунда башкача белгиленбесе, сатуучу сатып алуучуга аталган документтерде көрсөтүлгөн мүлктү, укуктарды жана милдеттерди өткөрүп берүүгө тийиш.
500-статья. Ишкананы сатууда кредиторлордун укуктары
1. Сатылып жаткан ишкананын курамына кирген милдеттенмелер боюнча кредиторлор ишкана сатып алуучуга өткөрүп берилгенге чейин кеминде 21 күн мурда анын сатылгандыгы жөнүндө сатуучу тарабынан милдеттүү түрдө кат жүзүндө билдирилүүгө тийиш.
2. Ишкананы сатуу жөнүндө кат жүзүндөгү билдирүүнү алгандан кийин кредитор карызды которууга өзүнүн макулдугу же макул эместиги жөнүндө сатуучуга 45 күндүн ичинде кат жүзүндө билдирүүгө тийиш. Эгерде ушул мөөнөттүн ичинде кредитордон анын макул эместиги жөнүндө билдирүү келип түшпөсө, анда ушул карызды которууга кредитордун макулдугу катары кабыл алынат. Карызды которууга өзүнүн макул эместиги жөнүндө билдирген кредитор милдеттенмелердин токтотулушун же мөөнөтүнөн мурда аткарылышын жана сатуучу зыяндын ордун толтурушун же ишкананы сатуу келишими толугу менен же анын тиешелүү бөлүгү жараксыз деп табылышын тез арада талап кылууга тийиш.
3. Ишкана сатылгандыгы жөнүндө ушул статьянын 1-пунктунда каралган тартипте маалымдар болбогон кредитор сатуучу сатып алуучуга ишкананы бергендиги жөнүндө билген же билүүгө тийиш болгон күндөн тартып бир жылдын ичинде ушул статьянын 2-пунктунда каралган талаптарды канааттандыруу жөнүндө доо коюуга укуктуу.
4. Ишкана сатып алуучуга өткөрүп берилгенден кийин сатуучу менен сатып алуучу берилген ишкананын курамына киргизилген, кредитордун макулдугу болбостон сатып алуучуга которулган карыздар боюнча биргелешкен жоопкерчиликти тартат.
501-статья. Ишкананы өткөрүп берүү
Сатуучу сатып алуучуга ишкананы бериши өткөрүп берүү актысы боюнча өткөрүп берет, актыда ишкананын курамы жана ишкананын сатылгандыгы тууралу кредиторлорго билдирүү жөнүндө маалыматтар, ошондой эле берилген мүлктүн айкын болгон кемчиликтери жөнүндө маалыматтар, андан ажырагандыгынан улам өткөрүп берүү боюнча милдеттер көрсөтүлөт.
Эгерде келишимде башкача каралбаса, ишкананы өткөрүп берүүгө даярдоо, анын ичинде өткөрүп берүү актысын түзүү жана аны кол коюуга сунуш кылуу сатуучунун милдети болуп саналат жана анын эсебинен жүргүзүлөт.
2. Эки тарап тең өткөрүп берүү актысына кол койгон күндөн тартып ишкана сатып алуучуга өткөрүп берилди деп эсептелет.
Ушул учурдан тартып ишкананын курамында берилген мүлктүн капысынан жараксыз болуп калышынын же капысынан бузулушунун тобокелдиги сатып алуучуга өтөт.
502-статья. Ишканага менчик укугунун өтүшү
1. Ишканага менчик укугу мамлекеттик каттоодон өткөн учурдан тартып ушул укук сатып алуучуга өтөт.
2. Ишканага сатып алуучунун менчик укугун мамлекеттик каттоо ишкана сатып алуучуга түздөн-түз өткөрүп берилгенден кийин жүргүзүлөт (501-статья).
3. Келишимде сатып алуучуга өткөрүп берилген ишканага менчик укугу ишканага акы төлөнгөнгө чейин же башка кырдаалдар келип чыкканга чейин сатуучуда сактала тургандыгы каралган учурларда, сатып алуучу менчик укугу өзүнө өткөнгө чейин берилген ишкананын курамына кирген мүлктү жана укуктарды мүлктүк комплекс катары ишкананын ишин камсыз кылуу үчүн зарыл болгон өлчөмдө тескөөгө укуктуу.
503-статья. Кемчиликтери бар ишкананы өткөрүп берүүнүн жана кабыл алуунун натыйжалары
1. Эгерде келишимден башкасы келип чыкпаса жана ушул статьянын 2-4-пункттарында башкача каралбаса, курамы ишкананы сатуу келишиминде каралгандарга, анын ичинде берилген ишкананын сапатына ылайык келбеген ишкананы өткөрүп берүү актысы боюнча сатуучунун өткөрүп беришинин жана сатып алуучунун кабыл алышынын натыйжалары ушул Кодекстин 423-425, 429-, 432-, 438-, 442-статьяларында каралган эрежелердин негизинде аныкталат.
2. Эгерде төмөнкүдөй учурларда башка талаптарды коюу укугу ишкананы сатуу келишиминде каралбаса, ишкана өткөрүп берүү актысы боюнча өткөрүлүп жана кабыл алынып, анда ишкананын айкын болгон кемчиликтери жөнүндө же жоготулган мүлкү жөнүндө маалыматтар (501-статьянын 1-пункту) көрсөтүлсө сатып алуучу ишкананын сатып алынуучу баасын тиешелүү түрдө азайтууну талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде сатуучу келишимди түзүү жана ишкананы өткөрүп берүү учурунда сатып алуучу төмөнкүдөй карыздар (милдеттенмелер) жөнүндө билгендигин далилдей албаса, сатып алуучу өзүнө ишкананын курамында сатуучунун ишкананы сатуу келишиминде же өткөрүп берүү актысында көрсөтүлбөгөн карыздары (милдеттенмелери) берилген учурда сатып алуу баасын азайтууну талап кылууга укуктуу.
4. Сатуучу ишкананын курамында берилген мүлктүн кемчиликтери же ушул курамда берилүүгө тийиш болгон мүлктүн айрым түрлөрү жоктугу жөнүндө сатып алуучунун билдирүүсүн алса, сапаты начар мүлктү кечиктирбестен алмаштыра алат же сатып алуучуга жетишпеген мүлктү бере алат.
5. Эгерде ишкана сатуучу жооп бере турган кемчиликтердин айынан сатуу келишиминде аталган максаттарга жарабай тургандыгы аныкталса жана ушул кемчиликтерди сатуучу ушул Кодекске, башка ченемдик укуктук актыларга же келишимге ылайык белгиленген шартта, тартипте жана мөөнөттө жойбосо, же мындай кемчиликтерди жоюу мүмкүн болбосо, сатып алуучу ишкананы сатуу келишимин бузууну же өзгөртүүнү жана келишим боюнча тараптар аткаргандарды кайра кайтарууну сот тартибинде талап кылууга укуктуу.
504-статья. Ишкананы сатуу келишимине карата бүтүмдөрдүн жараксыздыгынын кесепеттери жөнүндө жана келишимди өзгөртүү же бузуу жөнүндө эрежелерди колдонуу
Эгерде төмөнкүдөй натыйжа сатуучу менен сатып алуучунун кредиторлорунун, башка жактардын укуктарын жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын олуттуу бузбаса жана коомдук таламдарга карама-каршы келбесе, ушул Кодекстин келишим боюнча бир же эки тараптан алынгандарды кайра кайтарып берүүнү же накталай өндүрүүнү караган соода-сатык келишимине карата бүтүмдөрдүн жараксыздыгынын кесепеттери жана келишимди өзгөртүү же бузуу тууралу эрежелери ишкананы сатуу келишимине карата колдонулат.
24-Глава
Алмашуу
505-статья. Алмашуу келишими
1. Алмашуу келишими боюнча ар бир тарап экинчи тараптын менчигине бир товардын ордуна башкасын берүүгө милдеттенет.
Эгерде соода-сатык жөнүндөгү эреже ушул главанын эрежелерине жана алмашуунун маңызына карама-каршы келбесе, анда ал тиешелүү түрдө алмашуу келишимине карата колдонулат (23-глава). Мында тараптардын ар бири өзү бере турган товардын сатуучусу жана өзү ордуна кабыл алууга милдеттенген товардын сатып алуучусу деп табылат.
2. Чарба жүргүзүү укугуна негизденген юридикалык жактар ушул юридикалык жактын мүлкүнүн менчик ээсинин макулдугу менен гана кыймылсыз мүлктү алмашуу келишиминин тарабы болууга укуктуу (230-ст. 3-пункту).
3. Утурумдук башкаруу укугуна негизденген юридикалык жактар ушул юридикалык жактын мүлкүнүн менчик ээсинин макулдугу менен гана өзүлөрүнө бекитилип берилген мүлктү өткөрүп берүү боюнча алмашуу келишиминин бир тарабы катары чыгууга укуктуу (231-ст. 3-пункту).
506-статья. Алмашуу келишими боюнча баа жана чыгым
1. Эгерде Алмашуу келишиминен башкасы келип чыкпаса, алмашылуучу товарлар бирдей баада деп каралат, ал эми аларды өткөрүп берүү же кабыл алуу боюнча чыгымдарды ар бир учурда тиешелүү милдетти тарткан тарап көтөрөт.
2. Эгерде келишимде акы төлөөнүн башка тартиби каралбаса, келишимге ылайык алмаштырылуучу товарлар бирдей баада эмес деп табылган учурда, баасы ордуна берилип жаткан товардын баасынан төмөн болгон товарды берүүгө милдеттүү тарап товарды же товар тескөө документтерин түздөн-түз бергенге чейин же берген учурда баадагы айырманы төлөөгө тийиш.
507-статья. Алмаштырылуучу товарларга менчик укугунун өтүшү
Эгерде мыйзамда же алмашуу келишиминде башкача каралбаса, алмаштырылуучу товарларга менчик укугу эки тарап тиешелүү товарларды берүү милдеттенмелерин аткаргандан кийин бир эле учурда алмашуу келишими боюнча сатып алуучу болгон тараптарга өтөт.
508-статья. Алмашуу келишими боюнча ээ болгон товарды алып коюу үчүн жоопкерчилик
Алмашуу келишими боюнча ээ болгон товарын үчүнчү жак алып койгон тарап ушул Кодекстин 425-статьясында каралган негиздер бар болгон учурда өзү алмашып алган товарды кайтарып берүүнү жана (же) зыяндын ордун толтурууну ал тараптан талап кылууга укуктуу.
25-Глава Тартуулоо
509-статья. Тартуулоо келишими
1. Тартуулоо келишими боюнча бир тарап (тартуулоочу) көзү тирүү кезинде экинчи тарапка (тартууну алуучуга) буюмду менчикке акысыз берет же берүүгө милдеттенет, же ага өзүнө карата же үчүнчү жакка карата мүлк укугун (талабын) берет же берүүгө милдеттенет, же аны өз алдындагы же үчүнчү жактын алдындагы мүлк милдеттенмесинен бошотот же бошотууга милдеттенет.
2. Буюмду же укукту утурлап берүү же утурлаган милдеттенме бар болгон учурда келишим тартуулоо деп табылбайт. Мындай келишимге карата ушул Кодекстин 188-статьясынын 2-пунктунун эрежеси колдонулат.
3. Эгерде тартуулоо келишими ойдогудай формада (510-статьянын 2-пункту) түзүлсө жана келечекте буюмду же укукту конкреттүү жакка акысыз берүүгө же аны мүлктүк милдеттен бошотууга ачык ниетин билдирип турса, буюмду же мүлктүк укукту акысыз берүү же кимдир бирөөнү мүлктүк милдеттен бошотуу убадасы (тартуулоо убадасы) тартуулоо келишими деп табылат жана убада берген жакты өзүнө байлайт.
Өзүнүн бүткүл мүлкүн же бүткүл мүлкүнүн бир бөлүгүн тартуулоонун конкреттүү буюмуна буюм, укук же милдеттен бошотуу түрүндө көрсөтпөстөн тартуулоо убадасы жараксыз.
510-статья. Тартуулоо келишиминин формасы
1. Ушул статьянын 2- жана 3-пункттарында каралган учурларды кошпогондо, тартууну алуучуга берүү менен коштолгон тартуу оозеки жасалышы мүмкүн.
Тартууну берүү аны тапшыруу, символдуу түрдө берүү (ачкычты тапшыруу жана башкача), же укукту ырастоочу документтерди тапшыруу жолу менен жүзөгө ашырылат.
2. Кыймылсыз мүлктү тартуулоо келишими жөнөкөй жазуу жүзүндө:
1) тартуулоочу юридикалык жак болуп саналган жана тартуунун наркы эсептик көрсөткүчтөрдүн он өлчөмүнөн ашкан;
2) келишим келечекте тартуулоого убаданы камтыган учурларда түзүлүүгө тийиш.
Ушул пунктта каралган учурларда оозеки түзүлгөн тартуулоо келишими тартуулоочунун доосу боюнча сот тарабынан жараксыз деп табылышы мүмкүн.
3. Кыймылсыз мүлктү белекке берүү жөнүндө келишим мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш жана милдеттүү нотариалдык күбөлөндүрүүнү талап кылбайт.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24, 2009-жылдын 30-мартындагы N 104 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)
511-статья. Тартуулоого тыюу салуу
Наркы эсептик көрсөткүчтөрдүн он өлчөмүнөн ашпаган демейки белектерди кошпогондо, төмөнкүчө тартуулоого жол берилбейт:
1) юридикалык жактар чарба жүргүзүү же оперативдүү башкаруу укугундагы өзүнө таандык мүлктү;
2) жаш балдардын жана эмгекке жараксыз деп табылган граждандардын атынан - алардын мыйзамдуу өкүлдөрү;
3) өзүнүн кызматтык милдеттерин аткарууга байланыштуу мамлекеттик кызматчыларга жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын кызматчыларына;
4) дарылоо, тарбиялоо мекемелеринин, социалдык жактан коргоо мекемелеринин жана башка ушундай мекемелердин кызматкерлерине алардын дарылоосундагы, багуусундагы же тарбиясындагы граждандар, ушул граждандардын жубайлары жана тууган-туушкандары беришине;
5) коммерциялык уюмдардын ортосундагы мамилелерде.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
512-статья. Тартуулоону чектөө
1. Биргелешкен жалпы менчиктеги мүлктү тартуулоого ушул Кодекстин 272-статьясында каралган эрежелерди сактоо менен биргелешкен менчиктин бардык катышуучуларынын макулдугу боюнча жол берилет.
2. Тартуулоочуга таандык болгон талап укугун үчүнчү жакка тартуулоо ушул Кодекстин 314-317-статьяларында каралган эрежелерди сактоо менен жүзөгө ашырылат.
3. Тартуу алуучунун үчүнчү жакка карата милдеттерин ал үчүн аткаруу аркылуу тартуулоо ушул Кодекстин 303-статьясындагы 1-пунктта каралган эрежелерди сактоо менен жүзөгө ашырылат.
Тартуу алуучунун үчүнчү жакка карата карызын тартуулоочу өзүнө которуу аркылуу тартуулоо ушул Кодекстин 318-статьясында каралган эрежелерди сактоо менен жүзөгө ашырылат.
4. Тартуулоону жүзөгө ашыруу үчүн өкүл тарабынан берилген ишеним катта тартуу алуучу аталбаса жана тартуу буюму көрсөтүлбөсө, ал жокко эсе.
513-статья. Тартуулоо келишимин аткаруудан баш тартуу
1. Эгерде келишим түзүлгөндөн кийин тартуулоочунун мүлктүк абалы олуттуу начарласа, анда ал келечекте тартуу алуучуга буюмду же укукту берүү же тартуу алуучуну мүлктүк милдеттен бошотуу убадасын камтыган келишимди аткаруудан баш тартууга укуктуу.
2. Тартуулоону алып салууга тартуулоочуга укук берген негиздер боюнча ал келечекте тартуу алуучуга буюмду же укукту берүү же тартуу алуучуну мүлктүк милдеттен бошотуу убадасын камтыган келишимди аткаруудан баш тартууга укуктуу (514-статьянын 1-пункту).
3. Ушул статьянын 1- жана 2-пункттарында каралган негиздер боюнча тартуулоочу тартуулоо келишимин аткаруудан баш тартышы тартуу алуучуга чыгымдардын ордун толтуруу талап укугун бербейт.
514-статья. Тартуулоону алып салуу
1. Тартуу алуучу тартуулоочунун, анын үй-бүлө мүчөлөрүнүн же жакын туугандарынын өмүрүнө же ден соолугуна каршы атайылап кылмыш жасаган учурда тартуулоону сот тартибинде алып салууга жол берилет.
Тартуу алуучу тартуулоочунун өмүрүн атайылап кыйган учурда тартууну сотто алып салуу талабын коюу укугу анын мураскорлоруна таандык.
2. Эгерде тартуулоочу тартуу алуучудан узак жашаса, тартуулоо келишиминде тартуулоочунун тартуулоону алып салуу укугу шартталышы мүмкүн.
3. Эгерде тартууланган буюм тартуулоону алып салган учурга чейин натуралай сакталса, тартуулоону алып салган учурда тартуу алуучу ал буюмду кайра кайтарууга милдеттүү.
515-статья. Тартуулоо келишимин аткаруудан баш тартуу жана тартуулоону алып салуу мүмкүн болбогон учурлар
Тартуу келишимин аткаруудан баш тартуу жөнүндө (513-статья) жана тартуулоону алып салуу жөнүндө (514-статья) эрежелер наркы анча чоң болбогон демейки белектерге колдонулбайт.
516-статья. Кемчиликтери бар мүлктү тартуулоонун натыйжасы
Эгерде тартууланган буюмдун кемчилиги буюм тартуу алуучуга берилгенге чейин келип чыккандыгы, ал көзгө көрүнүктүү болбогондугу жана тартуулоочу аны билсе да ушул жөнүндө тартуу алуучуга эскертпегендиги далилденсе, тартууланган буюмдун кемчиликтеринин кесепетинен тартуу алуучунун өмүрүнө, ден соолугуна же мүлкүнө келтирилген зыяндын ордун тартуулоочу толтурат.
517-статья. Тартуулоо убадасындагы укук өтүүчүлүк
1. Эгерде тартуулоо келишиминде башкача каралбаса, тартуулоо келишими боюнча тартуу убада кылынган тартуу алуучунун укугу анын мураскорлоруна (укугун мурастоочуларга) өтпөйт.
2. Эгерде тартуулоо келишиминде башкача каралбаса, тартуулоо келишими боюнча тартуу убада кылган тартуулоочунун милдеттери анын мураскорлоруна (укугун мурастоочуларга) өтөт.
518-статья. Кайрымдуулук
1. Жалпыга рента келтирүү максатында буюмду же мүлктүк укукту тартуулоо кайрымдуулук деп аталат.
Кайрымдуулук граждандарга, социалдык жактан коргоо мекемелерине, дарылоо, тарбиялоо, илимий, окуу, кайрымдуулук жана башка ушундай мекемелерге, музейлерге жана башка маданият мекемелерине, фонддорго, коомдук жана диний уюмдарга, ошондой эле мамлекетке жана административдик-аймактык бирдиктерге берилиши мүмкүн.
2. Кайрымдуулук кабыл алууга кимдир-бирөөнүн макулдугу же чечими талап кылынбайт.
3. Мүлк гражданга кайрымдуулук катары берилүүгө тийиш, ал эми юридикалык жактарга кайрымдуулук берүүчү бул мүлктү тиешелүү багытта ренталануу шартын коюушу мүмкүн.
Мындай шарт жок болгон учурда гражданга берилген кайрымдуулук мүлкү демейдеги тартуу деп эсептелет, ал эми калган учурларда тартуу алуучу кайрымдуулукка берилген мүлктү анын багытына ылайык ренталанат.
4. Эгерде кайрымдуулукка берилген мүлктү кайрымдуулук берүүчү көрсөткөн багытка ылайык ренталануу кырдаал өзгөргөндүгүнө байланыштуу мүмкүн болбосо, ал кайрымдуулук берүүчүнүн макулдугу менен, ал эми мүлктү кайрымдуулукка берген граждандын көзү өтүп кеткен же мүлктү кайрымдуулукка берген юридикалык жак жоюлган учурда - соттун чечими боюнча башка багытта ренталанылышы мүмкүн.
5. Кайрымдуулукка берилген мүлктү кайрымдуулук берүүчү көрсөткөндөн башка багытта колдонуу же ушул багытты ушул статьянын 4-пунктуна ылайык келбегендей өзгөртүү кайрымдуулук берүүчүгө, анын мураскорлоруна же башка укугун мурастоочуларга кайрымдуулукту алып салуу талабын коюуга укук берет.
6. Ушул Кодекстин 513- жана 514-статьяларынын жоболору кайрымдуулуктарга карата колдонулбайт.
26-Глава
Рента жана өмүр бою багуу
§1. Рента жана өмүр бою багуу жөнүндө жалпы жоболор
519-статья. Рента келишими
1. Рента келишими боюнча бир тарап (рента алуучу) кыймылсыз же кыймылдуу мүлктү экинчи тараптын (рента төлөөчүнүн) менчигине берет, ал эми рента төлөөчү алган мүлктүн ордуна рента алуучуга белгилүү акча суммасы же башка формада анын карамагына каражат берүү түрүндө мезгил-мезгили менен рента төлөөгө милдеттенет.
2. Рента келишими боюнча рентаны мөөнөтсүз (туруктуу рента) же рента алуучу жашаган мөөнөттө (өмүрлүк рента) төлөө милдеттенмесин белгилөөгө жол берилет. Өмүрлүк рента гражданды өмүр боюуу багуу шартында белгилениши мүмкүн.
520-статья. Рента келишиминин формасы
Рента келишими нотариалдык жактан күбөлөндүрүлүүгө, ал эми кыймылсыз мүлктү рента алуу үчүн коюуну караган келишим мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш.
521-статья. Мүлктү рента алуу үчүн коюу
1. Рента алуу үчүн коюлган мүлктү рента алуучу рента төлөөчүнүн менчигине акы үчүн же акысыз бериши мүмкүн.
2. Эгерде ушул главанын эрежелеринде башкача белгиленбесе жана рента келишиминин маңызына каршы келбесе, рента келишиминде мүлктү акы үчүн берүү каралса, тараптардын өткөрүп берүү жана акы төлөө мамилелерине карата - ушул Кодекстин соода-сатык жөнүндө эрежелери (23-глава), ал эми мындай мүлк акысыз берилген учурда тартуулоо келишими жөнүндө эрежелер (25-глава) колдонулат.
522-статья. Кыймылсыз мүлктүн рентага таандык болушу
1. Рента алуу үчүн берилген ишкана, имарат, курулуш же башка кыймылсыз мүлк рентага таандык болот. Акы төлөөчү мындай мүлктү башка тарапка өткөргөн учурда рента келишими боюнча анын милдеттенмелери мүлктү ауучуга өтөт.
2. Эгерде ушул Кодексте, башка мыйзамдарда же келишимде төмөнкү милдеттенме боюнча биргелешкен жоопкерчилик каралбаса (364-статья), рентага таандык болгон мүлктү башка жактын менчигине өткөрүп берген жак, рента алуучунун талабы боюнча анын менен аны менен субсидиардык жоопкерчилик тартат.
523-статья. Рента төлөнүшүн камсыз кылуу
1. Рентаны алуу үчүн кыймылсыз мүлктү өткөрүп берүүдө рента алуучу рента төлөөчүнүн милдеттенмелери камсыз болушу үчүн ушул мүлккө күрөө укугуна ээ болот.
2. Рента алуу үчүн акча суммасын же башка кыймылдуу мүлктү берүүнү караган рента келишиминин олуттуу шарты болуп рента төлөөчүнүн өз милдеттенмелерин камсыз кылууга (319-статья) же ушул милдеттенмелерди аткарбагандыгы же ойдогудай аткарбагандыгы үчүн жоопкерчилик тобокелдигин рента алуучунун пайдасына камсыздандыруу милдетин белгилеген шарт саналат.
3. Рента төлөөчү ушул статьянын 2-пунктунда каралган милдеттерди аткарбаган учурда, ошондой эле рента алуучу жооп бербей турган кырдаалдар боюнча рента төлөөчү камсыз кылышын жоготкон же шарттары начарлаган учурларда рента алуучу рента келишимин бузууга жана келишимди бузуудан келип чыккан зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
524-статья. Рентаны төлөө мөөнөтүн өткөргөндүгү үчүн жоопкерчилик
Эгерде рента келишиминде проценттин башкача өлчөмү белгиленбесе, рентаны төлөө мөөнөтүн өткөргөндүгү үчүн рента төлөөчү рента алуучуга ушул Кодекстин 360-статьясында каралган проценттерди төлөйт.
§2. Туруктуу рента
525-статья. Туруктуу рента алуучу
1. Эгерде мыйзамдарга карама-каршы келбесе жана алардын ишинин максатына ылайык келсе, жалаң граждандар, ошондой эле коммерциялык эмес уюмдар гана туруктуу рента алуучу боло алышат.
2. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, туруктуу рента келишими боюнча рента алуучунун укугу ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн жактарга талапты берүү жолу менен берилиши жана юридикалык жак кайра уюштурулган учурда мурас боюнча же укугун мурастоо тартибинде өтүшү мүмкүн.
526-статья. Туруктуу рентанын түрү жана өлчөмү
1. Туруктуу рента келишимде белгиленген өлчөмдө акчалай төлөнөт.
2. Туруктуу рента келишиминде наркы боюнча рентанын суммасына төп келген буюмдарды берүү, иштерди аткаруу же кызмат көрсөтүү жолу менен рента төлөө каралышы мүмкүн.
3. Эгерде туруктуу рента келишиминде башкача каралбаса, төлөнүүчү рентанын көлөмү мүлктү ренталангандыгы үчүн акынын тиешелүү өлчөмү же банк процентинин өлчөмүнүн өзгөрүшүнө жараша өзгөрүлөт.
527-статья. Туруктуу рентаны төлөө мөөнөтү
Эгерде туруктуу рента келишиминде башкача каралбаса, туруктуу рента ар бир календарлык квартал аяктаганда төлөнөт.
528-статья. Төлөөчүнүн туруктуу рентаны сатып алуу укугу
1. Туруктуу рентаны төлөөчү андан ары төлөөдөн рентаны сатып алуу жолу менен баш тартууга укуктуу.
2. Рента төлөөчү мындай баш тартууну рента төлөө токтогондон үч ай мурда же туруктуу рента келишиминде каралган андан узак мөөнөттөн кечиктирбестен жазуу жүзүндө билдирген шартта мындай баш тартуу жарактуу. Эгерде келишимде сатып алуунун башка тартиби каралбаса, рента төлөө боюнча милдеттенме рента алуучу сатып алуунун бүткүл суммасын алганга чейин токтотулбайт.
3. Туруктуу рента келишиминдеги туруктуу рента төлөөчү аны сатып алуудан баш тартышы жөнүндөгү шарты жокко эсе.
Келишимде туруктуу рентаны сатып алууга укук рента алуучунун көзү тирүүсүндө же келишим түзүлгөндөн баштап отуз жылдан кем эмес мөөнөтүнүн ичинде жүзөгө ашырылышы мүмкүн эмес.
529-статья. Рента алуучунун талабы боюнча туруктуу рентаны сатып алуу
1. Туруктуу рента алуучу рентаны сатып алышын төмөнкүдөй учурларда төлөөчүдөн талап кылууга укуктуу:
эгерде туруктуу рента келишиминде башкача каралбаса, рента төлөөчү аны төлөөнүн мөөнөтүн бир жылдан ашыкка өткөрүп жибергенде;
рента төлөөчү рента төлөөнү камсыздоо боюнча өз милдеттенмесин бузганда (523-статья);
рента төлөөчү акы төлөөгө кудуретсиз деп табылганда же ал рентаны келишимде белгиленген өлчөмдө жана мөөнөттө төлөй албай тургандыгын ачык-айкын күбөлөгөн башка кырдаалдар келип чыкканда;
рента алуу үчүн берилген кыймылсыз мүлк жалпы менчикке же чачыранды болуп бир нече жактардын ортосуна түшкөндө;
келишимде каралган башка учурларда рентаны толук өлчөмдө сатып алышын талап кылууга укуктуу.
530-статья. Туруктуу рентанын сатып алуу баасы
1. Ушул Кодекстин 528- жана 529-статьяларында каралган учурларда туруктуу рентаны сатып алуу туруктуу рента келишиминде аныкталган баада жүзөгө ашырылат.
2. Мүлктү туруктуу рента төлөөгө өткөрүп берүүдөгү туруктуу рента келишиминде сатып алуу баасы жөнүндө шарт жок болгон учурда, сатып алуу төлөнүүгө тийиш болгон рентанын жылдык суммасына ылайык келген баа боюнча жүзөгө ашырылат.
3. Мүлк акысыз берилген туруктуу рента келишиминде сатып алуу баасы жөнүндө шарт жок болгон учурда сатып алуу баасына рента төлөмдөрүнүн жылдык суммасы менен катар берилген мүлктүн баасы кошулат, ал ушул Кодекстин 390-статьясынын 3-пунктунда каралган эрежелер боюнча аныкталат.
531-статья. Туруктуу рентаны төлөөгө берилген мүлктүн капысынан иштен чыгышынын же бузулушунун тобокелдиги
1. Туруктуу рентаны төлөөгө акысыз берилген мүлктүн капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдигин рента төлөөчү тартат.
2. Туруктуу рентаны төлөөгө берилген мүлк капысынан иштен чыккан же капысынан бузулган учурда төлөөчү тиешелүү түрдө төлөө боюнча милдеттенме токтотулушун же аны төлөө шарттары өзгөртүлүшүн талап кылууга укуктуу.
§3. Өмүрлүк рента
532-статья. Өмүрлүк рентаны алуучу
1. Өмүрлүк рента мүлктү рента төлөөгө берип жаткан граждан жашаган мезгилге же ал көрсөткөн башка граждан жашаган мезгилге белгилениши мүмкүн.
2. Эгерде өмүрлүк рента келишиминде башкача каралбаса, рента алуу укугуна үлүшү теңдеш болуп саналган бир нече граждандын рентасына өмүрлүк рента белгилөөгө жол берилет.
Эгерде өмүрлүк рента келишиминде башкача каралбаса, рента алуучулардын биринин көзү өтүп кетсе, рента алуу укугундагы анын үлүшү андан узак жашаган рента алуучуларга өтөт, ал эми акыркы рента алуучунун көзү өткөндө рента төлөө милдеттенмеси токтотулат.
3. Келишим түзгөн учурда дүйнөдөн кайткан граждандын пайдасына өмүрлүк рентаны белгилеген келишим жокко эсе.
533-статья. Өмүрлүк рентанын өлчөмү
1. Өмүрлүк рента келишимде ал рента алуучу ал жашаган мезгилдин ичинде кезеги менен төлөнүп турган акчалай сумма катары аныкталат.
2. Келишимде аныкталган өмүрлүк рента өлчөмү бир айга эсептегенде бир эсептик көрсөткүчтөн кем болбоого тийиш, ал эми ушул Кодекстин 308-статьясында каралган учурларда көбөйтүлүүгө тийиш.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
534-статья. Өмүрлүк рентаны төлөө мөөнөтү
Эгерде өмүрлүк рента келишиминде башкача каралбаса, өмүрлүк рента ар бир календерлык ай аяктагандан кийин төлөнөт.
535-статья. Рента алуучунун талабы боюнча өмүрлүк рента келишимин бузуу
1. Рента төлөөчү өмүрлүк рента келишимин олуттуу бузган учурда рента алуучу рента төлөөчүдөн ушул Кодекстин 530-статьясында каралган шарттарда рентаны сатып алышын же келишимди бузууну жана зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
Эгерде өмүрлүк рентаны төлөөгө квартира, турак үй же башка мүлк акысыз коюлса, рента төлөөчү келишимди олуттуу бузганда рента алуучу наркын рентаны сатып алуу баасынын эсебине кошуу менен мүлктү кайтарып берүүнү талап кылууга укуктуу.
536-статья. Өмүрлүк рентаны төлөөгө берилген мүлктүн капысынан иштен чыгышынын же бузулушунун тобокелдиги
1. Өмүрлүк рентаны төлөөгө берилген капысынан мүлктүн иштен чыгышы же бузулушу рента төлөөчүнү аны өмүрлүк рента келишиминде каралган шарттарда төлөө милдетинен бошотпойт.
§4. Өмүр боюуу күтүү
537-статья. Өмүр боюуу багуу келишими
1. Өмүр боюуу багуу келишими боюнча граждан өзүнө таандык болгон турак үйдү, квартираны же башка кыймылсыз мүлктү рента төлөөчүнүн менчигине берет, ал ушул гражданды жана (же) ал көрсөткөн үчүнчү адамды (адамдарды) өмүр боюуу багууга милдеттенет.
2. Эгерде ушул нуктаманын эрежелеринде башкача каралбаса, өмүр боюуу багуу келишимине өмүрлүк рента жөнүндөгү эрежелер колдонулат.
538-статья. Багуу боюнча милдеттер
1. Багуу жагынан рента төлөөчүнүн милдеттери турак-жайга, тамак-ашка жана кийимге талаптарды канааттандырууну, ал эми граждандын ден соолук абалы талап кылса, аны кароону да камтышы мүмкүн. Өмүр боюу багуу келишиминде ошондой эле рента төлөөчү ырасым кызматтарын төлөшү каралышы мүмкүн.
2. Өмүр боюу багуу келишиминде багуунун бүткүл көлөмүнүн наркы аныкталышы мүмкүн. Мында багуунун жалпы көлөмүнүн наркы кеминде эки эсептик көрсөткүчтөн аз болушу мүмкүн эмес.
3. Гражданга көрсөтүлгөн же көрсөтүлүүгө тийиш болгон багуу көлөмү жөнүндө тараптардын ортосундагы талашты чечүүдө сот ак ниеттүүлүк жана акыл-эстүүлүк талаптарын жетекчиликке алууга тийиш.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
539-статья. Өмүр боюу багууну мезгилдүү төлөмдөр менен алмаштыруу
Өмүр боюу багуу келишиминде накта багууну граждан жашаган мезгилдин ичинде кезектүү төлөмдөрдү акчалай төлөө менен алмаштыруу мүмкүнчүлүгү каралышы мүмкүн.
540-статья. Өмүр боюу багууну камсыз кылуу үчүн берилген мүлктү ээликтен ажыратуу жана ренталануу
Рента төлөөчү өмүр боюу багууну камсыз кылуу үчүн өзүнө берилген кыймылсыз мүлктү рента алуучунун алдын ала макулдугу менен гана ээликтен ажыратууга, күрөөгө коюуга же башкача ренталанууга укуктуу.
Рента төлөөчү өмүр боюу багуу мезгилинде аталган мүлктү ренталануу ушул мүлктүн наркы төмөндөшүнө алып келбеши үчүн зарыл чараларды көрүүгө милдеттүү.
541-статья. Өмүр боюу багууну токтотуу
1. Өмүр боюу багуу милдеттенмеси рента алуучу дүйнөдөн кайтканда токтотулат.
2. Рента төлөөчү өз милдеттенмелерин олуттуу бузган учурда рента алуучу өмүр боюу багууну камсыз кылуу үчүн берилген кыймылсыз мүлктү кайра кайтарууну же ага ушул Кодекстин 530-статьясында белгиленген шарттарда сатып алуу баасын төлөөнү талап кылууга укуктуу. Мында пайда төлөөчү баккандыгына байланыштуу тарткан чыгымдарынын ордун толтурууну рента алуучудан талап кылууга акысы жок.
27-Глава
Мүлктү жалдоо (арендалоо)
§1. Жалпы жоболор
542-статья. Мүлктүк жалдоо келишими
Мүлктүк жалдоо (арендалоо) келишими боюнча жалдоого берүүчү жалдоочуга убактылуу ээлик кылуу жана ренталануу же убактылуу ренталануу үчүн акыга мүлктү берүүгө милдеттенет.
543-статья. Мүлктүк жалдоо объекттери
1. Мүлктүк жалдоого жер участкалары, кен байлык участкалары жана башка обочолонгон жаратылыш объекттери, ишканалар жана башка мүлктүк комплекстер, имараттар, курулуштар, жабдуулар, транспорт каражаттары жана ренталануу процессинде өздөрүнүн натуралык сапатын жоготпогон башка буюмдар берилиши мүмкүн.
Мыйзамда мүлктүк жалдоого тапшырууга жол берилбеген же чектелген мүлктүн түрлөрү белгилениши мүмкүн.
2. Мыйзамда жер участкаларын жана башка обочолонгон жаратылыш объекттерин мүлктүк жалдоого тапшыруунун өзгөчөлүктөрү белгилениши мүмкүн.
544-статья. Жалданган мүлктөн алынган продукцияга, түшүмгө жана кирешеге менчик укугу
Эгерде келишимде башкача каралбаса, жалдоочу жалданган мүлктү ренталануунун натыйжасында алган түшүм, продукция жана киреше анын менчиги болуп саналат.
545-статья. Мүлктүк жалдоо келишиминин формасы
1. Мүлктүк жалдоо келишими жазуу жүзүндө түзүлүүгө тийиш.
2. Мүлккө менчик укугу кийинчерээк жалдоочуга өтүшүн караган мүлктүк жалдоо келишими мындай мүлктүн соода-сатык келишими үчүн каралган формада түзүлөт.
3. Эгерде кыймылсыз мүлктү мүлктүк жалдоо келишиминин колдонулушунун мөөнөтү үч жылды жана андан ашыкты түзсө, келишим милдеттүү түрдө мамлекеттик каттоого алынууга тийиш.
Эгерде келишим үч жылдан азыраак мөөнөткө түзүлгөн болсо, анда ал тараптардын биринин талабы боюнча милдеттүү түрдө катталууга тийиш.
4. Кыймылдуу мүлктүн мүлктүк жалдоо келишими мыйзамда каралган учурларда катталат.
(КР 2003-жылдын 19-декабрындагы N 237 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
546-статья. Жалдоого берүүчү
Мүлктү жалдоого берүү укугу анын ээсине, ошондой эле мыйзам же мүлктүн ээси тараптан башкарууга укуктуу жактарга таандык.
547-статья. Мүлктүк жалдоо келишиминин мөөнөтү
1. Мүлктүк жалдоо келишими келишимде аныкталган мөөнөткө түзүлөт.
2. Эгерде келишимде мүлктүк жалдоо мөөнөтү аныкталбаса, келишим белгисиз мөөнөткө түзүлдү деп эсептелет. Мында тараптардын ар бири келишимден баш тарта тургандыгы жөнүндө экинчи тарапка бир ай мурда, ал эми кыйылсыз мүлктү жалдаган учурда - үч ай мурда эскертип, келишимден каалаган учурда баш тартууга укуктуу. Келишимде белгисиз мөөнөткө түзүлгөн мүлктүк жалдоо келишимин токтотуу жөнүндө эскертүү үчүн башка мөөнөт белгилениши мүмкүн.
3. Мүлктүк жалдоонун айрым түрлөрү үчүн, ошондой эле мүлктүн айрым түрлөрүн жалдоо үчүн мыйзамда келишимдин максималдуу (эң жогорку) мөөнөтү белгилениши мүмкүн. Мындай учурларда, эгерде келишимде жалдоо мөөнөтү аныкталбаса жана тараптардын бири да мыйзамда белгиленген эң жогоку мөөнөт аяктаганга чейин келишимден баш тартпаса, эң жогорку мөөнөт аяктагандан кийин келишим токтотулат.
Мыйзамда белгиленген эң жогорку мөөнөттөн ашык мөөнөткө түзүлгөн мындай мүлктү жалдоо келишими эң жогорку мөөнөткө барабар болгон мөөнөткө түзүлдү деп эсептелет.
548-статья. Жалдоочуга мүлктү берүү
1. Жалдоого берүүчү мүлктүк жалдоо келишиминин шарттарына ылайык абалдагы жана багыттагы мүлктү жалдоочуга берүүгө милдеттүү.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, мүлк жалдоого өзүнө таандык болгон бардык буюмдары жана өзүнө тиешелүү документтери (техникалык паспорту, сапат сертификаты жана башкалары) менен бирдикте тапшырылат.
Эгерде мындай буюдмар жана документтер берилбесе, бирок жалдоочу ансыз мүлктү анын багытына ылайык пайдалана албаса же келишим түзгөндө ниеттенүүгө укуктуу болгонунан кыйла өлчөмдө ажыраса, ал өзүнө жалдоого берүүчү мындай буюмдарды жана документтерди беришин, ошондой эле тиешелүү буюмдарды жана документтерди бербей коюунун натыйжасында келип чыккан зыяндын ордун толтурууну талап кыла алат.
3. Эгерде жалдоого берүүчү жалдоочуга мүлктү жалдоого келишимде көрсөтүлгөн мөөнөттө, ал эми келишимде мындай мөөнөт көрсөтүлбөсө - акылга сыярлык мөөнөттө бербесе, жалдоочу анда ушул мүлктү ушул Кодекстин 363-статьясына ылайык талап кылып алууга же келишимди бузууну жана аны аткарбай коюудан улам келтирилген зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
549-статья. Жалдоого тапшырылган мүлктүн кемчиликтери үчүн жалдоого берүүчүнүн жоопкерчилиги
1. Жалдоого берүүчү мүлктүк жалдоо келишимин түзүп жатканда мүлктүн кемчилиги бар экендиги жөнүндө билбеген күндө да, жалдоого тапшырылган мүлктүн аны пайдаланууга толугу менен же жарым-жартылай тоскоолдук кылган кемчиликтери үчүн жооп берет.
Мындай кемчиликтер табылган учурда жалдоочу өз каалоосу боюнча:
жалдоого берүүчүдөн мүлктүн кемчиликтерин акысыз жоюуну, же жалдоо акысын тиешелүү өлчөмдө азайтууну, же мүлктүн кемчиликтерин жоюуга өз чыгымдарынын ордун толтурууну талап кылууга;
төмөнкү жөнүндө алдын ала жалдоочуга билдирип, мүлктүн кемчиликтерин жоюуга өзү тарткан чыгымдардын суммасын мүлктү пайдалангандыгы үчүн акыдан түздөн-түз кармап калууга;
келишимди мөөнөтүнөн мурда бузууну талап кылууга укуктуу.
2. Жалдоочунун талаптары жөнүндө жана мүлктүн кемчиликтерин жалдоого берүүчүнүн эсебинен жоюуга анын ниети жөнүндө кабарландырылган жалдоого берүүчү жалдоого берилген мүлктү ойдогудай абалдагы, ошондой башка мүлккө кечиктирбестен алмаштыра алат.
3. Эгерде жалдоочунун талаптарын канааттандыруу же ал кемчиликтерди жоюуга мүлктү пайдалануу үчүн акыдан чыгымдарды кармап калышы жалдоочуга келтирилген чыгымдардын ордун толтурбаса, ал зыяндын орду толбой калган бөлүгүнүн ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
4. Жалдоого берүүчү келишимди түзүүдө айткан же жалдоочуга мурунтан белгилүү болгон же ал мүлктү карап чыгуу учурунда же келишим түзүүдө же мүлктү жалдоого берүүдө анын оң экендигин текшерүү учурунда байкалууга тийиш болгон жалдоого тапшырылган мүлктүн кемчиликтери үчүн жалдоого берүүчү жооп бербейт.
550-статья. Жалдоого тапшырылып жаткан мүлккө үчүнчү жактардын укугу
Мүлктү жалдоого өткөрүп берүү ушул мүлккө үчүнчү жактын укуктарын токтотуу же өзгөртүү үчүн негиз болуп саналбайт.
Мүлктүк жалдоо келишимин түзүүдө жалдоого берүүчү жалдоого тапшырылып жаткан мүлккө үчүнчү жактардын бардык укуктары (сервитут, укук, күрөө ж.б.) жөнүндө жалдоочуга эскертүүгө милдеттүү. Жалдоого берүүчү ушул милдеттерди аткарбай коюшу жалдоочуга аренда акысын азайтууну же келишимди бузууну талап кылууга укук берет.
551-статья. Мүлктү пайдалангандыгы үчүн акы
1. Жалдоочу мүлктү пайдалангандыгы үчүн өз учурунда акы төлөөгө милдеттүү.
Аренда акысын төлөө тартиби, шарты жана мөөнөтү мүлктүк жалдоо келишиминде аныкталат.
2. Жалдоо акысы жалданган бүткүл мүлк үчүн бүтүндөй же анын ар бир курамдык бөлүгү үчүн өзүнчө:
1) туруктуу суммада аныкталган мезгил-мезгили менен же бир жолу төлөнүүчү төлөмдөр;
2) жалданган мүлктү пайдалануунун натыйжасында алынган продукциянын, түшүмдүн же кирешелердин белгиленген үлүшү;
3) жалдоочу айрым кызматтарды көрсөтүшү;
4) жалдоочу жалдоого берүүчүгө келишимде шартталган буюмдарды менчикке же жалдоого бериши;
5) жалданган мүлктү жакшыртуу боюнча келишимде шартталган чыгымарды жалдоочуга жүктөө түрүндө белгиленет.
Мүлктүк жалдоо келишиминде тараптар мүлктү пайдалануу үчүн акынын көрсөтүлгөн формаларын же акы төлөөнүн башка формаларын карай алышат.
3. Мүлктү пайдалануу үчүн акынын өлчөмү тараптардын макулдашуусу боюнча келишимде каралган мөөнөттөрдө өзгөртүлүшү, бирок бир жылда бир жолудан ашык эмес өзгөртүлүшү мүмкүн. Мүлктүк жалдоонун айрым түрлөрү үчүн, ошондой эле мүлктүн айрым түрлөрүн жалдоо үчүн мыйзамда башка минималдуу мөөнөттөр каралышы мүмкүн.
4. Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, жалдоочу жооп бербей турган кырдаалдардан улам келишимде каралган пайдалануу шарттары же мүлктүн абалы олуттуу начарласа, жалдоочу акыны тиешелүү түрдө азайтууну талап кылууга укуктуу.
5. Эгерде мүлктүк жалдоо келишиминде башкача каралбаса, жалдоочу мүлктү пайдалангандыгы үчүн акы төлөө мөөнөтүн олуттуу бузган учурда жалдоого берүүчү андан жалдоо акысын мөөнөтүнөн мурда жалдоого берүүчү белгилеген мөөнөттө төлөшүн талап кылууга укуктуу. Мында жалдоого берүүчү акыны экиден ашык мөөнөт үчүн катары менен мөөнөтүнөн мурда төлөөнү талап кылууга укуксуз.
552-статья. Жалданган мүлктү пайдалануу
1. Жалдоочу мүлктү мүлктүк жалдоо келишиминин шарттарына ылайык, ал эми келишимде мындай шарттар аныкталбаса, мүлктүн багытына ылайык пайдаланууга милдеттүү.
2. Эгерде жалдоочу жалдоого берүүчүнүн жазуу жүзүндөгү эскертүүсүнө карабастан мүлктү мүлктүк жалдоо келишиминин шарттарына же мүлктүн багытына ылайыксыз пайдаланса, жалдоого берүүчү келишимди бузууну талап кылууга укуктуу.
553-статья. Жалданган мүлктү тескөө. Жалданган мүлктү кошумча жалдоо жана кайра жалдоо
Эгерде мыйзамдарда башкача каралбаса, жалдоочу жалдоого берүүчүнүн макулдугу менен жалданган мүлктү кошумча жалдоого (субарендага) тапшырууга, мүлктүк жалдоо келишими боюнча өз укуктарын жана милдеттерин башка жакка берүүгө (кайра жалдоо), ошондой эле өзүнүн жалдоочу укуктарын күрөөгө коюуга жана мындай жак катары чарбалык шериктештиктердин жана коомдордун уставдык капиталына каражат же өндүрүштүк кооперативдерге пайлык взнос кошууга укуктуу. Кайра жалдоону кошпогондо, көрсөтүлгөн учурларда келишим боюнча жалдоого берүүчүгө карата жалдоочу жооптуу бойдон калат.
Кошумча жалдоо келишими мүлктүк жалдоо келишиминин мөөнөтүнөн ашык мөөнөткө түзүлүшү мүмкүн эмес.
Эгерде мыйзамдарда башкача каралбаса, кошумча жалдоо келишимине карата мүлктүк жалдоо келишими жөнүндөгү эрежелер колдонулат.
554-статья. Мүлктү күтүү боюнча жалдоого берүүчүнүн милдеттенмелери
1. Эгерде мыйзамда же мүлктүк жалдоо келишиминде башкача каралбаса, жалдоого берүүчү жалдоого берилген мүлктү өз эсебинен баштан-аяк оңдоого милдеттүү.
Баштан-аяк оңдоо келишимде белгиленген мөөнөттө, ал эми ал келишимде аныкталбаса же кечиктирилгис зарылчылыктан келип чыкса - акылга сыярлык мөөнөттө жүргүзүлүүгө тийиш.
2. Жалдоого берүүчү баштан-аяк оңдоо боюнча милдеттерин бузушу жалдоочуга өз каалоосу боюнча:
келишимде каралган же кечиктирилгис зарылчылыктан келип чыккан баштан аяк оңдоону жүргүзүүгө жана оңдоонун наркын жалдоого берүүчүдөн өндүрүп алууга же аны жалдоо акысынын эсебине кошууга;
жалдоо акысын тиешелүү түрдө азайтууну талап кылууга;
келишимди бузууну же зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укук берет.
555-статья. Жалданган мүлктү күтүү боюнча жалдоочунун милдеттери
Эгерде мыйзамда же мүлктүк жалдоо келишиминде башкача каралбаса, жалдоочу мүлктү оң абалда кармоого, өз эсебинен учурдагы оңдоолорду жүргүзүүгө жана мүлктү күтүү боюнча чыгымдарды тартууга милдеттүү.
556-статья. Тараптар өзгөргөндө мүлктүк жалдоо келишиминин күчүндө болушу
1. Жалдоого тапшырылган мүлккө менчик (чарба жүргүзүү, оперативдүү башкаруу) укугу башка жакка өтүшү мүлктүк жалдоо келишимин өзгөртүү же бузуу үчүн негиз болуп саналбайт.
2. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, кыймылсыз мүлктү жалдоочу болуп саналган граждан дүйнөдөн кайткан учурда ушул мүлктү жалдоо келишими боюнча анын укуктары менен милдеттери мураскорго өтөт.
Келишим түзүү жалдоочунун жеке сапаттары менен шартталган учурларды кошпогондо, жалдоого берүүчү мындай мураскорго келишим колдонулушунун калган мөөнөтүнө ага киришинен баш тартууга укуксуз.
557-статья. Мүлктүк жалдоо келишимин жалдоого берүүчүнүн талабы боюнча мөөнөтүнөн мурда токтоткондо кошумча жалдоо келишиминин токтотулушу
1. Эгерде мүлктүк жалдоо келишиминде башкача каралбаса, мүлктүк жалдоо келишимин мөөнөтүнөн мурда токтотуу ага ылайык түзүлгөн кошумча жалдоо келишиминин токтотулушуна алып келет. Мындай учурда кошумча жалдоочу токтотулган мүлктүк жалдоо келишиминин шарттарына ылайык шарттарда кошумча жалдоонун калган мөөнөтүнүн чектеринде кошумча жалдоо келишимине ылайык өзүнүн пайдалануусундагы мүлктү жалдоого келишим түзүшү мүмкүн.
2. Эгерде ушул Кодексте каралган негиздер боюнча мүлктүк жалдоо келишими жараксыз болуп саналса, ага ылайык түзүлгөн кошумча жалдоо келишимдери да жараксыз болуп саналат.
558-статья. Жалдоого берүүчүнүн талабы боюнча мүлктүк жалдоо келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу
Эгерде жалдоочу:
1) мүлктү келишимдин шарттарын же мүлктүн багытын олуттуу бузуу же бир нече жолу бузуу менен пайдаланса;
2) мүлктү олуттуу начарлатса;
3) мүлктү пайдалангандыгы үчүн акыны келишимде белгиленген төлөм мөөнөтү аяктагандан кийин экиден ашык жолу катары менен төлөбөсө;
4) мыйзамга же келишимге ылайык баштан-аяк оңдоо милдети жалдоочуда болгон учурда, мүлктү мүлктүк жалдоо келишиминде белгиленген мөөнөттө, ал эми андай мөөнөт алардын келишиминде жок болсо акылга сыярлык мөөнөттө баштан-аяк оңдобосо, - жалдоого берүүчүнүн талабы боюнча мүлктүк жалдоо келишими сот тарабынан мөөнөтүнөн мурда бузулушу мүмкүн.
Ушул Кодекстин 411-статьясындагы 2-пунктка ылайык мүлктүк жалдоо келишиминде жалдоого берүүчүнүн талабы боюнча келишимди мөөнөтүнөн мурда бузуунун башка негиздери да белгилениши мүмкүн.
2. Жалдоого берүүчү ал милдеттенмелерди акылга сыярлык мөөнөттө аткарышынын зарылчылыгы жөнүндө жазуу жүзүндө эскертүүнү жибергенден кийин гана келишимди мөөнөтүнөн мурда бузууну талап кылууга укуктуу.
559-статья. Жалдоочунун талабы боюнча келишимди мөөнөтүнөн мурда бузуу
Жалдоочунун талабы боюнча мүлктүк жалдоо келишими төмөнкүдөй учурларда сот табынан мөөнөтүнөн мурда бузулушу мүмкүн:
1) жалдоого берүүчү жалдоочунун пайдалануусуна мүлктү бербегенде же мүлктү келишимдин шарттарына же мүлктү багытына ылайык пайдаланууга тоскоолдук кылганда;
2) жалдоочуга берилген мүлктө аны пайдаланууга тоскоолдук кылган, келишим түзүү учурунда жалдоого берүүчү тарабынан айтылбаган, жалдоочуга мурдатан белгисиз болгон жана ал мүлктү карап чыгуу же келишим түзүүдө анын оң экендигин текшерүү учурунда байкалышы мүмкүн болбогон кемчиликтер бар болсо;
3) мыйзамга, башка ченемдик укуктук актыларга же келишимге ылайык мүлктү баштан-аяк оңдоо жалдоого берүүчүнүн милдети болуп саналган учурда жалдоого берүүчү келишимде белгиленген мөөнөттө, ал эми мындай мөөнөт келишимде жок болсо - акылга сыярлык мөөнөттө мүлктү баштан-аяк оңдобосо;
4) жалдоочу жооп бербей турган кырдаалдардан улам мүлк пайдаланууга жараксыз абалда калса.
Ушул Кодекстин 411-статьясынын 2-пунктуна ылайык мүлктүк жалдоо келишиминде жалдоочунун талабы боюнча келишимди мөөнөтүнөн мурда бузуунун башка негиздери да белгилениши мүмкүн.
560-статья. Мүлктүк жалдоо келишиминин мөөнөтү аяктагандан кийин мүлктү пайдаланууну улантуу
1. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, өз милдеттерин ойдогудай аткарган жалдоочу келишимдин мөөнөтү аяктагандан кийин башка теңдеш шарттарда башка жактарга караганда жаңы мөөнөткө жалдоо келишимин түзүүгө артыкчылыктуу укукка ээ.
Жалдоочу жалдоо келишиминде көрсөтүлгөн мөөнөттө, ал эми келишимде мындай мөөнөт көрсөтүлбөсө, келишимдин күчү аяктаганга чейин акылга сыярлык мөөнөттө мындай келишимди түзүүнү каалай тургандыгы жөнүндө жалдоого берүүчүгө жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.
Жаңы мөөнөткө жалдоо келишимин түзүүдө келишимдин шарттары тараптардын макулдугу боюнча өзгөртүлүшү мүмкүн.
Эгерде жалдоого берүүчү жалдоочуга жаңы мөөнөткө келишим түзүүдөн баш тартса, бирок аны менен келишимдин мөөнөтү аяктаган күндөн тартып бир жылдын ичинде башка жак менен жалдоо келишимин түзсө, өз каалоосу боюнча жалдоочу түзүлгөн келишим боюнча укуктар менен милдеттерди өзүнө которууну жана жалдоо келишимин аны менен кайрадан жаңылоодон баш тартуудан келтирилген зыяндын ордун толтурууну же мындай зыяндын ордун гана толтурууну сотто талап кылууга укуктуу.
2. Ушул Кодекстин 547-статьясындагы 3-пунктта каралган учурларды кошпогондо, эгерде жалдоочу мүлктүк жалдоо келишиминин мөөнөтү аяктагадан кийин жалдоого берүүчү тараптан каршы пикир болбостон мүлктү пайдаланууну улантса, келишим мурдагы эле шарттарда белгисиз мөөнөткө жаңыртылды деп эсептелет.
561-статья. Жалдоочуга мүлктү кайра кайтаруу
1. Мүлктүк жалдоо келишими токтогондо жалдоочу жалдоого берүүчүгө мүлктү ойдогудай урунулушун эске алуу менен өзү алгандай абалда же келишимде шартталгандай абалда кайра кайтарууга милдеттүү.
2. Эгерде жалдоочу жалданган мүлктү кайра кайтарбаса же аны өз учурунда кайтарбаса, жалдоого берүүчү мүлктүн пайдаланылышы үчүн мөөнөтү өткөрүлгөн бардык убакыт үчүн акы төлөнүшүн талап кылууга укуктуу. Көрсөтүлгөн акы жалдоого берүүчүгө келтирилген зыяндын ордун толтурбаса, ал анын ордун толтурууну талап кыла алат.
Эгерде келишимде башкача каралбаса, жалданган мүлктү өз учуранда кайра кайтарбагандыгы үчүн келишимде неустойка каралган учурда, зыяндын орду неустойкадан ашкан толук суммада толтурулууга тийиш.
562-статья. Жалданган мүлктүн жакшырышы
1. Эгерде мүлктүк жалдоо келишиминде башкача каралбаса, жалдоочу мүлктү айрым жакшыртышы анын менчиги болуп саналат.
2. Эгерде мүлктүк жалдоо келишиминде башкача каралбаса, жалдоочу өз каражаттарынын эсебинен жана жалдоого берүүчүнүн макулдугу менен жалданган мүлктү ага зыян келтирбестен андан ажырагыс жакшыртууларды жасаганда, жалдоочу келишим токтотулгандан кийин ушул жакшыртуулардын наркынын орду толтурулушуна укуктуу.
3. Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, жалданган мүлктү жалдоочу жалдоого берүүчүнүн макулдугусуз аны ажырагыс жакшыртышынын наркынын орду толтурулбайт.
4. Жалданган мүлктөн алынган амортизациялык чегерүүлөрдүн эсебинен жалданган мүлктөгү ажыроочу жана ажыралгыс жакшыртуулар жалдоого берүүчүнүн менчиги болуп саналат.
563-статья. Жалданган мүлктү сатып алуу
1. Мүлктүк жалдоо келишиминде мүлктүк жалдоонун мөөнөтү аяктагандан кийин же жалдоочу келишимде шартталган бүткүл сатып алуу баасын төлөгөн шартта ушул мөөнөт аяктаганга чейин жалданган мүлк жалдоочунун менчигине өтө тургандыгы каралышы мүмкүн.
2. Эгерде келишимде жалданган мүлктү сатып алуу жөнүндө шарт каралбаса, ал тараптардын кошумча макулдашуусунда белгилениши мүмкүн, мында тараптар мүлк пайдаланылгандыгы үчүн мурда төлөнгөн акыны сатып алуу баасына кошуу жөнүндө макулдашууга укуктуу.
3. Кийинчерээк сатып алуу менен мүлктүк жалдоо келишими Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурда катталууга тийиш.
4. Мыйзамда жалданган мүлктү сатып алууга тыюу салуу учурлары белгилениши мүмкүн.
(КР 2005-жылдын 4-июлундагы N 94 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
564-статья. Мүлктүк жалдоо келишиминин айрым түрлөрүнүн жана мүлктүн айрым түрлөрүн жалдоонун өзгөчөлүктөрү
Ушул Кодекстин төмөнкүдөй келишимдер жөнүндөгү эрежелеринде башкача белгиленбесе, мүлктүк жалдоо келишиминин айрым түрлөрүнө жана мүлктүн айрым түрлөрүн жалдоо (прокатка, транспорт каражаттарын арендалоого, ишканаларды арендалоого, имараттарды жана курулуштарды арендалоого, финансы арендасына) келишимине ушул параграфта каралган жоболор колдонулат.
§2. Прокат
565-статья. Прокат келишими
1. Мүлктү туруктуу ишкерлик кылуу катарында тапшырган жалдоого берүүчү прокат келишими боюнча акысы үчүн кыймылдуу мүлктү убактылуу элик кылууга жана пайдаланууга жалдоочуга берүүгө милдеттенет.
Эгерде келишимде башкача каралбаса же милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, прокат келишими боюнча берилген мүлк керектөө максатында пайдаланылат.
2. Прокат келишими жазуу жүзүндө түзүлөт.
3. Прокат келишими ачык келишим болуп саналат (386-статья).
566-статья. Прокат келишиминин мөөнөөтү
1. Прокат келишими бир жылга чейинки мөөнөткө түзүлөт.
2. Мүлктүк жалдоо келишимин белгисиз мөөнөткө кайрадан жаңыртуу жөнүндө жана мүлктүк жалдоо келишимин кайрадан жаңыртууга жалдоочунун артыкчылыктуу укугу жөнүндө эрежелер (ушул Кодекстин 560-статьясы) прокат келишимине карата колдонулбайт.
3. Эгерде прокат келишиминде башкача каралбаса, жалдоочу прокат келишиминен каалаган учурда баш тартууга укуктуу.
567-статья. Жалдоочуга мүлктү берүү
Прокат келишимин түзгөн жалдоого берүүчү жалдоочунун катышуусунда жалдоого тапшырылып жаткан мүлктүн оң экендигин текшерүүгө, ошондой эле жалдоочуну мүлктү пайдалануунун эрежелери менен тааныштырууга же ага ушул мүлктү пайдалануу жөнүндө жазуу жүзүндөгү нускоону берүүгө милдеттүү.
568-статья. Жалдоого тапшырылган мүлктүн кемчиликтерин жоюу
1. Жалдоочу жалдоого тапшырылган мүлктү пайдаланууга толугу менен же жарым-жартылай тоскоолдук кылган анын кемчиликтерин тапканда, жалдоого берүүчү, эгерде прокат келишиминде кыйла кыска мөөнөт белгиленбесе, жалдоочу кемчиликтер жөнүндө билдирген күндөн тартып он күндүк мөөнөттө мүлктү кемчилигин жеринде акысыз жоюуга же ушул мүлктү ойдогудай абалдагы ушундай башка мүлк менен алмаштырууга милдеттүү.
2. Эгерде жалдоого тапшырылган мүлктүн кемчиликтери жалдоочу мүлктү пайдалануу жана күтүү эрежелерин бузушунун натыйжасы болуп саналса, жалдоочу жалдоого берүүчүгө мүлктү оңдоонун жана ташуунун наркын төлөйт.
569-статья. Мүлктү пайдалангандыгы үчүн акы
1. Прокат келишими боюнча мүлктү пайдалануу үчүн акы туруктуу суммада аныкталган мезгил-мезгили менен же бир учурда төлөнүүчү төлөм түрүндө белгиленет.
2. Жалдоочу мүлктү мөөнөтүнөн мурда кайра кайтарган учурда жалдоого берүүчү ага мүлктү пайдалангандыгы үчүн алган акынын тиешелүү бөлүгүн кайра кайтарат, ушул акы мүлк иш жүзүндө кайра кайтарылган күндүн кийинки күндөн тартып эсептелет.
3. Мүлктү пайдалангандыгы үчүн акы төлөө боюнча карызды жалдоочудан өндүрүп алуу нотариустун жазуусунун негизинде талашсыз тартипте жүргүзүлөт.
570-статья. Жалданган мүлктү пайдалануу
1. Прокат келишими боюнча жалдоого тапшырылган мүлктү баштан-аяк жана учурдагы оңдоо жалдоого берүүчүнүн милдети болуп саналат.
2. Прокат келишими боюнча жалдоочуга берилген мүлктү кошумча жалдоого берүүгө, жалдоочу прокат келишими боюнча өз укуктарын жана милдеттерин башка жакка беришине, жалдоочунун укуктарын күрөөгө коюуга жана аларды мүлктүк салым катары чарбалык шериктештиктерге жана коомдорго, пайлык взнос катары өндүрүштүк кооперативдерге кошууга жол берилбейт.
§3. Транспорт каражаттарын арендалоо
1. Башкаруу жана техникалык жактан пайдалануу боюнча кызматтарды көрсөтүү менен транспорт каражаттарын арендалоо
571-статья. Экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишими
1. Экипажы бар транспорт каражатын арендалоо (убакытка жалдоо) келишими боюнча арендага берүүчү арендаторго транспорт каражатын акы үчүн убактылуу ээлик кылууга жана пайдаланууга берүүгө жана аны башкаруу боюнча жана аны техникалык жактан пайдалануу боюнча кызматтарды өз күчү менен көрсөтүүгө милдеттүү.
2. Аренда келишимин белгисиз мөөнөткө кайрадан жаңыртуу жөнүндө жана аренда келишимин жаңы мөөнөткө кайрадан жаңыртууга арендатордун артыкчылыктуу укугу жөнүндө эрежелер (ушул Кодекстин 560-статьясы) экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишимине карата колдонулбайт.
572-статья. Экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишиминин формасы
Экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишими мөөнөтүнө карабастан жазуу жүзүндө түзүлүүгө тийиш. Мындай келишимге ушул Кодекстин 545-статьясындагы 4-пунктта каралган аренда келишимин каттоо жөнүндө эрежелер колдонулбайт.
573-статья. Транспорт каражатын күтүү боюнча арендага берүүчүнүн милдети
Арендага берүүчү келишим күчүндө болгон бүткүл мөөнөттүн ичинде арендага берилген транспорт каражатын ойдогудай абалда кармоого, анын ичинде учурдагы жана баштан-аяк оңдоону жүргүзүүгө жана зарыл тетиктерди берүүгө милдеттүү.
574-статья. Транспорт каражатын башкаруу жана техникалык жактан пайдалануу боюнча арендага берүүчүнүн милдети
1. Транспорт каражатын башкаруу жана техникалык жактан пайдалануу боюнча арендага берүүчүнүн арендаторго көсөткөн кызматтары келишимде көрсөтүлгөн аренда максаттарына ылайык анын ойдогудай жана коопсуз пайдаланылышын камсыз кылууга тийиш. Экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишиминде арендаторго көрсөтүлүүчү кыйла кеңири чөйрөдөгү кызматтар каралышы мүмкүн.
2. Транспорт каражатынын экипажынын курамы жана анын квалификациясы тараптар үчүн милдеттүү болуп саналган келишим эрежелерине жана шарттарына жооп берүүгө, ал эми тараптар үчүн милдеттүү болуп мындай талаптар белгиленбесе, мындай түрдөгү транспорт каражатын пайдалануунун демейки практикасынын талаптарына жана келишимдин шарттарына жооп берүүгө тийиш.
3. Экипаждын мүчөлөрү арендага берүүчүнүн кызматкери болуп саналат. Алар башкарууга жана техникалык жактан пайдаланууга тиешелүү арендага берүүчүнүн буйруктарына жана транспорт каражатын коммерциялык жактан пайдаланууга тиешелүү арендатордун буйруктарына баш иет.
4. Эгерде аренда келишиминде башкача каралбаса, экипаждын мүчөлөрүнүн кызматына акы төлөө боюнча чыгымдарды, ошондой эле аларды күтүүгө чыгымдарды арендага берүүчү көтөрөт.
575-статья. Транспорт каражатын коммерциялык жактан пайдалануу менен байланышкан чыгымдарга акы төлөө боюнча арендатордун милдети
Эгерде экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишиминде башкача каралбаса, арендатор транспорт каражатын коммерциялык жактан пайдалануу менен байланышкан чыгымдарды, анын ичинде пайдалануу процессинде отунга жана чыгымдалуучу башка материалдарга төлөөгө жана жыйымдарга төлөөгө чыгымдарды көтөрөт.
576-статья. Транспорт каражатын камсыздандыруу
Эгерде экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишиминде башкача каралбаса, транспорт каражатын камсыздандыруу жана ага же аны пайдаланууга байланыштуу келтирилиши мүмкүн болгон зыян үчүн жоопкерчиликти камсыздандыруу милдети мындай камсыздандыруу мыйзамдан же келишимден улам милдеттүү болуп саналган учурларда арендага берүүчүгө жүктөлөт.
577-статья. Транспорт каражатын пайдалануу жөнүндө үчүнчү жактар менен келишимдер
1. Эгерде экипажы бар транспорт каражатын арендалоо келишиминде башкача каралбаса, арендатор арендага берүүчүнүн макулдугусуз эле транспорт каражатын субарендага берүүгө укуктуу.
2. Эгерде арендатор арендаланган транспорт каражатын коммерциялык пайдалануу жагынан арендега берүүчүнүн макулдугусуз өзүнүн атынан үчүнчү жактар менен ташууларга келишим жана башка келишим түзүшү аренда келишиминде көрсөтүлгөн транспорт каражатын пайдалануу максаттарына карама-каршы келбесе, ал эми мындай максаттар транспорт каражатынын эмнеге арналгандыгында белгиленбесе, арендатор жогоркудай клишимдерди түзүүгө укуктуу.
578-статья. Транспорт каражатына келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик
Арендаланган транспорт каражаты иштен чыккан же бузулган учурда, эгерде арендага берүүчү транспорт каражатынын иштен чыгышы же бузулушу мыйзамга же аренда келишимине ылайык арендатор жооп бере турган кырдаалдардан улам келип чыккандыгын далилдесе, арендатор келтирилген зыяндын ордун арендага берүүчүгө толтурууга милдеттүү.
579-статья. Транспорт каражаты тарабынан келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик
Арендаланган транспорт каражаты, анын механизмдери, түзүлүштөрү, жабдуулары тарабынан үчүнчү жактарга келтирилген зыян үчүн жоопкерчиликти ушул Кодекстин 51-главасында каралган эрежелерге ылайык арендага берүүчү тартат. Эгерде ал мындай зыян арендатордун айынан келип чыккандыгын далилдесе, үчүнчү жактарга төлөнгөн суммалардын ордун толтуруу жөнүндө кайра кайтаруу талабын арендаторго коюуга укуктуу.
580-статья. Транспорт каражаттарынын айрым түрлөрүн арендалоонун өзгөчөлүктөрү
Ушул параграфта каралгандардан тышкары, транспорт уставдарында жана кодекстеринде башкаруу жана техникалык пайдалануу боюнча кызмат көрсөтүү жагынан транспорт каражаттарынын айрым түрлөрүн арендалоонун өзгөчөлүктөрү белгилениши мүмкүн.
2. Башкаруу жана техникалык пайдалануу боюнча кызмат көрсөтпөстөн транспорт каражаттарын арендалоо
581-статья. Экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишими
Экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишими боюнча арендага берүүчү арендаторго акы үчүн транспорт каражатын башкаруу жана техникалык жактан пайдалануу боюнча кызмат көрсөтпөстөн убактылуу ээлик кылууга жана пайдаланууга берет.
Экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишимин белгисиз мөөнөткө кайрадан жаңыртуу жөнүндө жана жаңы мөөнөткө аренда келишимин түзүүгө арендатордун артыкчылыктуу укугу жөнүндө эрежелер (ушул Кодекстин 560-статьясы) экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишимине карата колдонулбайт.
582-статья. Экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишиминин формасы
Экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишими жазуу жүзүндө түзүлүүгө тийиш.
583-статья. Транспорт каражатын күтүү боюнча арендатордун милдети
Арендатор транспорт каражатын арендалоо келишиминин бүткүл мөөнөтүнүн ичинде арендаланган транспорт каражатын ойдогудай абалда кармоого, анын ичинде учурдагы жана баштан-аяк оңдоону жүргүзүүгө милдеттүү.
584-статья. Транспорт каражатын башкаруу жана аны техникалык жактан пайдалануу боюнча арендатордун милдеттери
Арендатор арендаланган транспорт каражатын өз күчү менен башкарат, ошондой эле аны коммерциялык жана техникалык жактан пайдаланат.
585-статья. Транспорт каражатын күтүүгө кеткен чыгымдын акысын төлөө боюнча арендатордун милдети
Эгерде келишимде башкача каралбаса, арендатор арендаланган транспорт каражатын күтүүгө, аны камсыздандырууга, анын ичинде өз жоопкерчилигин камсыздандырууга чыгымдарды, ошондой эле аны пайдаланууга байланыштуу келип чыккан чыгымдарды көтөрөт.
586-статья. Транспорт каражатын пайдалануу жөнүндө үчүнчү жактардын келишимдери
1. Эгерде экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишиминде башкача каралбаса, арендатор арендага берүүчүнүн макулдугусуз арендаланган транспорт каражатын экипажы бар же экипажы жок транспорт каражатын арендалоо келишиминин шарттарында субарендага тапшырууга укуктуу.
2. Эгерде арендатор арендага берүүчүнүн макулдугусуз өз атынан үчүнчү жактар менен ташуу келишимдерин жана башка келишимдерди түзүшү аренда келишиминде көрсөтүлгөн транспорт каражаттарын пайдалануу максаттарына карама каршы келбесе, ал эми мындай максаттар транспорт каражатынын эмнеге пайдаланылышында белгиленбесе, арендатор жогоркудай келишимдерди түзүүгө укуктуу.
587-статья. Транспорт каражаты тарабынан келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик
Транспорт каражаты, анын механизмдери, түзүлүштөрү, жабдуулары тарабынан үчүнчү жактарга келтирилген зыян үчүн жоопкерчиликти ушул Кодекстин 51-главасында каралган эрежелерге ылайык арендатор тартат.
588-статья. Транспорт каражаттарынын айрым түрлөрүн арендалоонун өзгөчөлүктөрү
Ушул параграфта каралгандардан тышкары, транспорт уставдарында жана кодекстеринде башкаруу жана техникалык пайдалануу боюнча кызмат көрсөтпөстөн транспорт каражаттарынын айрым түрлөрүн арендалоонун өзгөчөлүктөрү белгилениши мүмкүн.
§4. Имараттарды жана курулуштарды арендалоо
589-статья. Имаратты же курулушту арендалоо келишими
1. Имаратты же курулушту арендалоо келишими боюнча арендага берүүчү акы төлөгөндүгү үчүн арендаторго имаратты же курулушту убактылуу ээлик кылууга жана пайдаланууга берүүгө милдеттенет.
2. Эгерде ушул Кодекстин ишкананы арендалоо жөнүндө эрежелеринде башкача каралбаса, ишканаларды арендалоого ушул параграфтын эрежелери колдонулат.
590-статья. Имаратты же курулушту арендалоо келишиминин формасы жана аны мамлекеттик каттоо
Имаратты же курулушту арендалоо келишими тараптар кол койгон бир документти түзүү жолу менен (395-статьянын 2-пункту) жазуу жүзүндө түзүлөт, ал нотариалдык жактан күбөлөндүрүлүүгө жана мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш.
Имаратты же курулушту арендалоо келишиминин формасын сактабай коюу анын жараксыз болушуна алып келет.
591-статья. Жер участогунда турган имаратты же курулушту арендалоодо жер участкасына укук
1. Имаратты же курулушту арендалоо келишими боюнча мындай кыймылсыз мүлккө ээлик кылуу жана аны пайдалануу укуктарын берүү менен бир эле учурда ушул кыймылсыз мүлк ээлеген жана аны пайдалануу үчүн зарыл болгон жер участогунун бөлүгүнө укук берилет.
2. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, арендага тапшырылып жаткан имарат же курулуш ээлеген же аны максатына ылайык пайдалануу үчүн зарыл болгон жер участогунун бөлүгүн пайдалануу укугу арендаторго берилет.
3. Эгерде менчик укугунда арендага берүүчүгө таандык болбогон жер участкасындагы имаратты же курулушту ушул участоктун менчик ээсинин макулдугусуз арендалоо мындай участокту пайдалануунун мыйзамда белгилеген шарттарына карама-каршы келбесе, ага жол берилет.
592-статья. Аренда акысынын өлчөмү
1. Имаратты же курулушту арендалоо келишиминде аренда акысынын өлчөмү каралууга тийиш. Аренда акысынын өлчөмү жөнүндө тараптар макулдашкан жазуу жүзүндөгү шарттар жок болгон учурда имаратты же курулушту арендалоо келишими түзүлгөн жок деп эсептелет.
Мында ушул Кодекстин 390-статьясындагы 3-пунктта каралган бааны аныктоо эрежелери колдонулбайт.
2. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, имаратты же курулушту арендалоо келишиминде имаратты же курулушту пайдалангандыгы үчүн белгиленген акы ал жайгашкан жер участкасын же аны менен бирге берилүүчү тиешелүү участоктун бөлүгүн пайдалангандыгы үчүн акыны камтыйт.
3. Имаратты же курулушту арендалоо үчүн акы келишимде имараттын (курулуштун) аянт бирдигине же анын өлчөмүнүн башка көрсөткүчүнө белгиленген учурда, аренда акысы арендаторго берилген имаратын же курулуштун иш жүзүндөгү өлчөмүнө таянуу менен аныкталат.
593-статья. Имаратты же курулушту өткөрүп берүү
1. Арендага берүүчү имаратты же курулушту өткөрүп бериши жана аны арендатор кабыл алышы өткөрүп берүү актысы боюнча же тараптар кол кое турган берүү жөнүндөгү башка документ боюнча жүзөгө ашырылат.
Эгерде мыйзамда же имаратты же курулушту арендалоо келишиминде башкача каралбаса, имаратты же курулушту өткөрүп берүүгө арендага берүүчүнүн милдеттенмеси аны арендатордун ээлигине же пайдалануусуна бергенден жана өткөрүп берүү жөнүндө тиешелүү документке тараптар кол койгондон кийин аткарылды деп эсептелет.
Тараптардын бири келишимде каралган шарттарда имаратты же курулушту өткөрүп берүү жөнүндөгү документке кол коюудан баш тартышы тиешелүү түрдө арендага берүүчү мүлктү өткөрүп берүү боюнча милдетти аткаруудан, ал эми арендатор мүлктү кабыл алуудан баш тарткандыгы катары каралат.
2. Эгерде имаратты же курулушту арендалоо келишиминде башкача каралбаса, имаратты же курулушту өткөрүп берүүгө даярдоо, анын ичинде өткөрүп берүү актысын же берүү жөнүндө башка документти түзүү жана аны кол коюуга сунуш кылуу арендага берүүчүнүн милдети болуп саналат жана анын эсебинен жүзөгө ашырылат.
3. Имаратты же курулушту арендалоо келишими токтотулганда арендаланган имарат же курулуш ушул статьянын 1-пунктунда каралган эрежелерди сактоо менен арендага берүүчүгө кайтарылууга тийиш.
§5. Ишканаларды арендалоо
594-статья. Ишкананы арендалоо келишими
1. Ишкерликти жүзөгө ашыруу үчүн пайдаланылуучу мүлктүк комплекс катары бүтүндөй алганда ишкананы арендалоо келишими боюнча, арендага берүүчү арендаторго акы төлөтүү менен жер участокторун, имараттарды, курулуштарды, жабдууларды жана ишкананын курамына кирген башка негизги каражаттарды убактылуу ээлик кылууга жана пайдаланууга берүүгө, чийки зат запастарын, отунду, материалдарды жана башка жүгүртүү каражаттарын: жерди, сууну жана башка жаратылыш ресурстарын, имараттарды, курулуштарды жана жабдууларды пайдалануу укугун, ишкана менен байланышкан башка мүлктүк укуктарды, ишкананын ишин өзгөчөлөп турган белгилерге укукту жана башка өзгөчө укуктарды келишимде аныкталган тартипте, шартта жана өлчөмдө берүүгө, ошондой эле талап коюу укугун ага берүүгө жана ишканага тиешелүү карыздарды ага которууга милдеттенет, буга арендага берүүчү башка жактарга берүүгө укуксуз болгон укуктар менен милдеттер кирбейт.
2. Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, арендага берүүчү тиешелүү ишти аткарууга уруксаттын (лицензиянын) негизинде алган анын укуктары арендаторго берилбейт. Арендатордо мындай уруксат (лицензия) жок туруп арендатор аткара албаган милдеттенмелерди келишим боюнча берилүүчү ишкананын курамына кошуу арендага берүүчүнү кредиторлорго карата тиешелүү милдеттенмелерден бошотпойт.
595-статья. Ишкананы арендалоодо кредиторлордун укуктары
1. Ишкананын курамына кирген милдеттенмелер боюнча кредиторлор ал арендаторго берилгенге чейин ишкана арендага берилгендиги жөнүндө арендага берүүчү тарабынан маалымдар болууга тийиш.
2. Ишкана арендага берилгендиги жөнүндө маалымдар болгон күндөн тартып бир айдын ичинде кредитор арендага берүүчүдөн тиешелүү милдеттенмелерди токтотууну же мөөнөтүнөн мурда аткарууну талап кылууга укуктуу. Эгерде көрсөтүлгөн мөөнөттө ушул талаптардын кайсы-бирлери коюлбаса, тиешелүү карыздарды арендаторго которууга кредитор макулдугун берди деп табылат.
3. Арендага берүүчүдөн анын милдеттенмелерин токтотууну же мөөнөтүнөн мурда аткарууну талап кылган кредиторлор менен эсептешүү аяктагандан кийин гана ишкана арендаторго берилиши мүмкүн.
4. Ишкананы арендага берүү жөнүндө ушул статьянын 1-пунктунда каралган тартипте маалымдалбаган кредитор ушул статьянын 2-пунктунда каралган талаптарды канааттандыруу жөнүндө, ошондой эле арендага берүүчү ушул статьянын 1-пунктунун жоболорун аткарбай коюшунан улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө доону ишкана арендага берилиши жөнүндө ал билген же билүүгө тийиш болгон күндөн тартып бир жылдын ичинде кое алат.
5. Ишкананын кызматкерлери жагынан укуктар менен милдеттер юридикалык жак жоюлган учурда мындай укуктар менен милдеттер өтүшү үчүн эмгек жөнүндөгү мыйзамда каралган тартипте арендага берүүчүдөн арендаторго өтөт.
596-статья. Ишкананы арендалоо келишиминин формасы жана аны мамлекеттик каттоо
1. Ишкананы арендалоо келишими тараптар кол койгон бир документти түзүү жолу менен жазуу жүзүндө түзүлөт.
2. Ишкананы арендалоо келишими нотариалдык жактан күбөлөндүрүлүүгө жана мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш жана мындайча катталган учурдан тартып түзүлдү деп эсептелет.
3. Ишкананы арендалоо келишиминин формасын сактабай коюу анын жараксыз болушуна алып келет.
597-статья. Арендаланган ишкананы өткөрүп берүү
Ишкана арендаторго өткөрүп берүү актысы боюнча өткөрүп берилет.
Эгерде ишкананы арендалоо келишиминде башкача каралбаса, ишкананы өткөрүп берүүгө даярдоо, анын ичинде өткөрүп берүү актысын түзүү жана аны кол коюуга сунуш кылуу арендага берүүчүнүн милдети болуп саналат жана анын эсебинен жүзөгө ашырылат.
598-статья. Ишкананы күтүү жана аны пайдалануу жагынан чыгымдарга акы төлөө боюнча арендатордун милдеттери
1. Ишкананын арендатору ишкананы арендалоо келишими күчүндө болгон бүткүл мөөнөттүн ичинде ишкананы ойдогудай техникалык абалда кармоого, анын ичинде учурдагы жана баштан-аяк оңдоону жүргүзүүгө милдеттүү.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, арендаланган ишкананы пайдалануу менен, ошондой эле арендаланган мүлктү камсыздандыруу боюнча төлөмдөрдү төлөө менен байланышкан чыгымдар арендаторго жүктөлөт.
599-статья. Арендаланган ишкананын мүлкүн пайдалануу
1. Эгерде ишкананы арендалоо келишиминде башкача каралбаса, арендатор арендаланган ишкананын мүлкүнүн курамына кирген материалдык байлыктарды арендага берүүчүнүн макулдугусуз сатууга, алмашууга, убактылуу пайдаланууга же карызга берүүгө, аларды субарендага тапшырууга жана мындай байлыктарды башка жакка берүү жагынан аренда келишими боюнча өзүнүн укуктары менен милдеттерин бериши ишкананын наркынын төмөндөшүнө жана ишкананы арендалоо келишиминин башка жоболору бузулушуна алып келбесе, аларды берүүгө укуктуу. Көрсөтүлгөн тартип жерге жана башка жаратылыш ресурстарына карата, ошондой эле мыйзамда каралган учурларда колдонулбайт.
2. Эгерде ишкананы арендалоо келишиминде башкача каралбаса, арендатор арендаланган ишкананын мүлкүнүн курамына анын наркын жогорулата турган өзгөртүүлөрдү арендага берүүчүнүн макулдугусуз эле киргизүүгө, аны реконструкциялоого, кеңейтүүгө, техникалык жактан кайра жабдууга укуктуу.
600-статья. Арендатор арендаланган ишканага жакшыртууларды киргизиши
Эгерде ишкананы арендалоо келишиминде башкача каралбаса, ишкананын арендатору арендаланган мүлктүн ажыралгыс жакшыртууларына арендага берүүчүнүн уруксатына карабастан мындай жакшыртуунун наркы өзүнө кайра кайтарылышына укуктуу.
Эгерде арендага берүүчү ушул жакшыртууларга арендатордун короткон чыгымдары арендаланган мүлктүн наркынан анын сапатын жана пайдалануу касиеттерин жакшыртуудан өлчөмсүз түрдө ашкандыгын жана мындай жакшыртууларды жүзөгө ашырууда ак ниеттүүлүк жана акыл-эстүүлүк принциптери бузулгандыгын далилдесе, ал мындай жакшыртуулардын наркын арендаторго кайтаруу милдетинен сот тарабынан бошотулушу мүмкүн.
601-статья. Бүтүмдөрдүн жараксыздыгынын натыйжалары жөнүндө, келишимди өзгөртүү жана бузуу жөнүндө эрежелердин ишкананы арендалоо келишимине карата колдонулушу
Эгерде келишим боюнча бир же эки тараптан тең алынгандарды натуралай кайра кайтарууну же өндүрүүнү караган бүтүмдөрдүн жараксыздыгынын натыйжасы, келишимди бузуу жана өзгөртүү кредиторлордун, арендага берүүчүнүн жана арендатордун, башка жактардын укуктарын жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын олуттуу бузбаса жана коомдук таламдарга карама-каршы келбесе, ушул Кодекстин мындай натыйжалар жөнүндөгү эрежелери ишкананы арендалоо келишимине карата колдонулат.
602-статья. Арендаланган ишкананы кайра кайтаруу
Ишкананы арендалоо келишими токтотулган учурда арендаланган мүлк комплекси ушул Кодекстин 594- жана 596-статьяларынын эрежелерин сактоо менен арендага берүүчүгө кайра кайтарылууга тийиш. Эгерде келишимде башкача каралбаса, арендага берүүчүгө ишкананы өткөрүп берүүгө даярдоо, анын ичинде өткөрүп берүү актысын түзүү мында арендатордун милдети болуп саналат жана анын эсебинен жүзөгө ашырылат.
§6. Финансы арендасы (лизинг)
603-статья. Финансы арендасынын келишими
Финансы арендасынын келишими (лизинг келишими) боюнча арендага берүүчү арендатор белгилеген сатуучудан ал көрсөткөн мүлктү менчикке сатып алууга жана ушул мүлктү төлөгөн акысы үчүн арендаторго ишкерлик максатка убактылуу ээлик кылууга жана пайдаланууга берүүгө милдеттенет. Мында арендага берүүчү аренда предметин жана сатуучуну тандоо үчүн жоопкерчилик тартпайт.
Финансы арендасынын келишиминде сатуучуну жана сатып алынган мүлктү арендага берүүчү тандай тургандыгы каралышы мүмкүн.
Финансы арендасынын (лизингисинин) айрым белгилери Кыргыз Республикасынын мыйзамдары тарабынан белгилениши мүмкүн.
(КР 2005-жылдын 4-июлундагы N 94 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
604-статья. Финансылык ижара келишиминин предмети
1. Ишкердик үчүн пайдаланылуучу бардык керектелбеген буюмдар, анын ичинде ишкана жана башка мүлктүк комплекстер, имараттар, курулмалар, жабдуулар, транспорт каражаттары жана башка кыймылдуу жана кыймылсыз мүлк финансылык ижара келишиминин предмети болушу мүмкүн.
2. Жер участокторунан, ошондой эле эркин жүгүртүү үчүн мыйзамдар менен тыюу салынган же ал үчүн жүгүртүүнүн өзгөчө тартиби белгиленген мүлктөн тышкары, жаратылыш объекттери лизингдин предмети болушу мүмкүн эмес.
(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
605-статья. Мүлктү арендага тапшыруу жөнүндө сатуучуга билдирүү
Арендага берүүчү арендатор үчүн мүлктү сатып алуу менен мүлк белгилүү жакка арендага берүүгө арналгандыгы жөнүндө сатуучуга билдирүүгө тийиш.
606-статья. Финансы арендасынын келишиминин предметин арендаторго берүү
1. Эгерде финансы арендасынын келишиминде башкача каралбаса, сатуучу өзү турган жерде ушул келишимдин предмети болуп саналган мүлктү түздөн-түз арендаторго берет.
2. Финансы арендасынын келишиминин предмети болуп саналган мүлк ушул келишимде көрсөтүлгөн мөөнөттө арендаторго берилбесе, ал эми келишимде мындай мөөнөт көрсөтүлбөсө, эгерде арендага берүүчү жооп бере турган кырдаалдардан улам мөөнөтү өтүп кетсе, акылга сыярлык мөөнөттө арендатор келишимди бузууну жана зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
607-статья. Мүлк капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдиги арендаторго өтүшү
Эгерде финансы арендасынын келишиминде башкача каралбаса, мүлк капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдиги арендаланган мүлк арендаторго берилген учурдан тартып ага өтөт.
608-статья. Сатуучунун жоопкерчилиги
1. Арендатор финансы арендасынын келишиминин предмети болуп саналган мүлктү сатуучуга сатуучу менен арендага берүүчүнүн ортосунда түзүлгөн соода-сатык келишиминен, атап айтканда, мүлктүн сапаты жана комплекти, аны берүү мөөнөтү жагынан жана сатуучу келишимди ойдогудай аткарбаган башка учурларда келип чыккан талаптарды түздөн-түз коюуга укуктуу. Мында арендатор ушул Кодексте сатуучу үчүн каралган укуктарга ээ жана милдеттүү, буга ал көрсөтүлгөн мүлктүн соода-сатык келишиминин тарабы болгондо алынган мүлккө акы төлөө милдети кирбейт. Бирок арендатор арендага берүүчүнүн макулдугу болмоюнча сатуучу менен соода-сатык келишимин буза албайт.
Сатуучу менен мамилелерде арендатор жана арендага берүүчү шериктеш кредитор болушат (312-статья).
2. Эгерде финансы арендасынын келишиминде башкача каралбаса, арендага берүүчү соода-сатык келишиминен келип чыккан талаптарды сатуучу аткарышы үчүн арендатордун алдында жооп бербейт, буга сатуучуну тандоо жоопкерчилиги арендага берүүчүгө жүктөлгөн учур кирбейт. Мындай учурда арендатор соода-сатык келишиминен келип чыккан талаптарды өз каалоосу боюнча түздөн-түз мүлк сатуучуга, ошондой эле арендага берүүчүгө коюуга укуктуу, ушулар бирдей жоопкерчилик тартат.
28-Глава
Турак-жайды жалдоо
609-статья. Турак-жайды жалдоо келишими
1. Турак-жайды жалдоо келишими боюнча турак-жайдын менчик ээси же ал дайындаган башкарууга укуктуу жак (жалдоого берүүчү) төлөнгөн акы үчүн турак-жайды граждандын (жалдоочуга) же анын үй-бүлө мүчөлөрүнүн ээлигине жана пайдалануусуна берүүгө милдеттенет.
2. Турак-жайды жалдоо келишими боюнча мамилелер Турак-жай кодекси менен жөнгө салынат.
29-Глава
Акысыз пайдалануу (ссуда)
610-статья. Акысыз пайдалануу келишими
1. Акысыз пайдалануу келишими (ссуда келишими) боюнча ссуда берүүчү ссуда алуучуга буюмду убактылуу акысыз берүүгө милдеттенет же берет, ал эми ссуда алуучу ал буюмдун ойдогудай иштетилишин эске алуу менен аны кандай абалда алса дал ошондой абалда же келишимде шартталган абалда кайра кайтарууга милдеттенет.
2. Ссуда берүүчү буюмду аны акысыз пайдалануу келишиминин шарттарына ылайык абалда жана анын максатына ылайык берүүгө милдеттенет.
3. Акысыз пайдалануу келишимине карата тиешелүү түрдө ушул Кодекстин 543-статьясында, 547-статьясынын 1- жана 2-пункттарында, 548-стать- янын 2-пунктунда, 552-статьяда, 560-статьянын 2-пунктунда, 562-статьясынын 1- жана 3-пункттарында каралган эрежелер колдонулат.
611-статья. Ссуда берүүчү
1. Буюмду акысыз пайдаланууга берүү укугу анын менчик ээсине жана ага мыйзам же менчик ээси тарабынан башкаруу укугу берилген башка жакка таандык.
2. Коммерциялык уюм анын уюштуруучусу, катышуучусу, акционери, жетекчиси, анын башкаруу же контролдоо органдарынын мүчөсү болуп саналган жакка буюмду акысыз пайдаланууга берүүгө укуксуз.
612-статья. Буюмду акысыз пайдаланууга берүүнүн натыйжасы
Эгерде ссуда берүүчү ссуда алуучуга буюмду бербесе, ссуда алуучу акысыз берүү келишимин бузууну жана ал тарткан реалдуу зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
613-статья. Акысыз пайдаланууга берилген буюмдун кемчиликтери үчүн жоопкерчилик
1. Ссуда берүүчү акысыз пайдалануу келишимин түзүүдө атайылап же ашкере байкабастыктан айтпай койгон буюмдун кемчиликтери үчүн жооп берет.
Мындай кемчиликтерди тапканда ссуда алуучу өз каалоосу боюнча ссуда берүүчүдөн буюмдун кемчиликтерин акысыз жоюуну же ссуда берүүчү буюмдун кемчиликтерин жоюуга өз ниети жөнүндө билдирген учурда, буюмдун кемчиликтерин жоюуга өз чыгымдарынын ордун толтурууну талап кылууга, же келишимди мөөнөтүнөн мурда бузууну жана өзү тарткан реалдуу чыгымдын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
2. Ссуда алуучунун талаптары жөнүндө же буюмдун кемчиликтерин ссуда берүүчүнүн эсебинен жоюуга анын ниети жөнүндө маалымдар болгон ссуда берүүчү тез арада бузук буюмду ойдогудай абалдагы ошондой башка буюм менен алмаштыра алат.
3. Келишим түзүүдө ссуда берүүчү айткан же ссуда алуучуга мурдатан белгилүү болгон же келишим түзүүдө же буюмду өткөрүп берүүдө буюмду карап чыгуу же анын оң экендиги текшерүү учурунда ссуда алуучу көрүүгө тийиш болгон буюмдун кемчиликтери үчүн ссуда берүүчү жооп бербейт.
614-статья. Акысыз пайдаланууга берилүүчү буюмга үчүнчү жактардын укуктары
1. Буюмду акысыз пайдаланууга берүү үчүнчү жактардын ушул буюмга укуктарынын өзгөрүшү же токтотулушу үчүн негиз болуп саналбайт.
2. Акысыз пайдалануу келишимин түзүүдө ссуда берүүчү ушул буюмга үчүнчү жактардын бардык укуктары (сервитут, күрөө укугу ж.б.) жөнүндө ссуда алуучуга эскертүүгө милдеттүү. Ушул милдеттин аткарылбай калышы ссуда алуучуга келишимди бузууну жана тарткан зыяндын ордун толтурууну талап кылуу укугун берет.
615-статья. Буюмду күтүү боюнча ссуда алуучунун милдеттери
Ссуда алуучу акысыз пайдаланууга алган буюмду оң абалда кармоого милдеттүү. Эгерде келишимде башкача каралбаса, ссуда алуучу буюмду учурдагы жана баштан-аяк оңдоолорду жүргүзүүгө жана аны күтүү боюнча бардык чыгымдарды көтөрүүгө милдеттүү.
616-статья. Буюмдун капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдиги
Эгерде ссуда алуучу буюмду келишимге же багытына ылайыксыз пайдаланышына же ссуда берүүчүнүн макулдугусуз аны үчүнчү жакка беришине байланыштуу буюм иштен чыкса же бузулса, акысыз пайдаланууга алган буюмдун капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдигин ссуда алуучу тартат.
Эгерде ссуда алуучу иш жүзүндөгү кырдаалды эске алып буюмдун иштен чыгышын же бузулушун өз буюмунан кечүү менен четтете ала турган болсо, бирок өз буюмун сактап калууну артык көрсө, ал буюмдун капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдигин да тартат.
617-статья. Буюмду үчүнчү жак пайдаланышынан келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик
Эгерде ссуда алуучу буюмду пайдалануунун натыйжасында үчүнчү жакка келтирилген зыян ссуда алуучунун же ушул буюм ссуда берүүчүнүн макулдугу менен колунда болгон жактын жаман оюнан же ашкере энөөлүгүнөн улам келип чыккандыгын, же эгерде зыян ссуда алуучунун карамагынан чыккан буюмду ссуда берүүчүнүн макулдугусуз пайдалануудан улам келтирилгендигин далилдебесе, мындай зыян үчүн ссуда берүүчү жооп берет.
618-статья. Акысыз пайдаланууга алынган буюмду үчүнчү жакка берүү
Ссуда алуучу акысыз пайдаланууга алынган буюмду ссуда берүүчүгө карата жооптуу болуп калуу менен, анын макулдугу боюнча гана үчүнчү жактын пайдалануусуна берүүгө укуктуу.
619-статья. Акысыз пайдалануу келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу
1. Эгерде ссуда алуучу:
1) буюмду келишимге же буюмдун арналышына ылайык пайдаланбаса;
2) буюмду оң абалда кармоо же аны күтүү боюнча милдеттерди аткарбаса;
3) буюмдун абалын олуттуу начарлатса;
4) буюмду ссуда берүүчүнүн макулдугусуз үчүнчү жакка берсе,
- ссуда берүүчү акысыз пайдалануу келишимин мөөнөтүнөн мурда бузууну талап кылууга укуктуу.
2. Ссуда алуучу төмөнкүдөй учурларда акысыз пайдалануу келишимин мөөнөтүнөн мурда бузууну талап кылууга укуктуу:
1) буюмду ойдогудай пайдаланууга мүмкүнчүлүк бербеген же зыяндуу болгон кемчиликтери бар экендигин келишим түзүп жаткан учурда билбесе же билиши мүмкүн болбосо, ушул кемчиликтерди тапканда;
2) эгерде ал жооп бербей турган кырдаалдардан улам буюм пайдаланууга жараксыз абалга келсе;
3) эгерде келишим түзүү учурунда ссуда берүүчү берилип жаткан буюмга үчүнчү жактардын укуктары жөнүндө эскертпесе.
620-статья. Акысыз пайдалануу келишиминен баш тартуу
1. Тараптардын ар бири мөөнөтү көрсөтүлбөстөн түзүлгөн акысыз пайдалануу келишиминен ар кандай убакта баш тартууга укуктуу, мында эгерде келишимде экинчи тарапка ушул жөнүндө кабарлоонун башка мөөнөтү көрсөтүлбөсө, бир ай мурда кабарландырат.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, ссуда алуучу мөөнөтүн көрсөтүү менен түзүлгөн акысыз пайдалануу келишиминен ар кандай убакта ушул статьянын 1-пунктунда каралган тартипте баш тартууга укуктуу.
621-статья. Акысыз пайдалануу келишиминде тараптын өзгөрүшү
1. Ссуда берүүчү буюмду оолактатууга жана аны үчүнчү жактын акысыз пайдалануусуна берүүгө укуктуу. Мында жаңы менчиктөөчүгө же пайдалануучуга мурда түзүлгөн акысыз пайдалануу келишими боюнча укукта өтөт, ал эми буюмга карата анын укуктарына ссуда алуучунун укуктары кошулат.
2. Ссуда алуучу граждандын көзү өткөндө же ссуда алуучу юридикалык жак өзгөртүп уюштурулганда же жоюлганда акысыз пайдалануу келишими боюнча алардын укуктары менен милдеттери мураскоруна (укугун мурастоочуга) же менчик укугу же буюмду акысыз пайдаланышына берген башка укук өткөн башка жакка өтөт.
Эгерде келишимде башкача каралбаса, ссуда алуучу юридикалык жак өзгөртүп уюштурулганда же жоюлганда акысыз пайдалануу келишими боюнча анын укуктары менен милдеттери укугун мурастоочуга өтөт.
622-статья. Акысыз пайдалануу келишимин токтотуу
Эгерде келишимде башкача каралбаса, ссуда алуучу граждандын көзү өткөндө же ссуда алуучу юридикалык жак жоюлганда акысыз пайдалануу келишими токтотулат.
30-Глава
Подряд
§1. Подряд жөнүндө жалпы жоболор
623-статья. Подряд келишими
1. Подряд келишими боюнча тараптардын бири (подрядчы) экинчи тараптын (буюртмачынын) тапшырмасы боюнча айрым ишти аткарууга жана анын натыйжасын белгиленген мөөнөттө буюртмачыга тапшырууга, ал эми буюртмачы иштин натыйжасын кабыл алууга жана ага акы төлөөгө милдеттенет. Эгерде мыйзамдарда же тараптардын макулдашуусунда башкача каралбаса, иш подрядчынын тобокелдиги менен аткарылат.
2. Эгерде ушул Кодекстин келишимдин башка түрлөрү жөнүндөгү эрежелеринде башкача белгиленбесе, подряд келишиминин айрым түрлөрүнө (турмуш-тиричилик подряды, курулуш подряды, долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд) карата ушул параграфта каралган жоболор колдонулат.
624-статья. Подряд келишими боюнча аткарылуучу иштер
1. Подряд келишими буюртмачыга иштин натыйжасын өткөрүп берүү же башкача түрдө тапшыруу менен буюмду даярдоого же кайра иштетүүгө (иштетүүгө) же башка ишти аткарууга түзүлөт.
2. Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, буюртмачынын тапшырмасын аткаруу ыкмасын подрядчы өз алдынча аныктайт.
625-статья. Ишти подрядчынын эсебинен аткаруу
1. Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, иштер подрядчынын эсебинен - анын материалдары, анын күчү жана каражаты менен аткарылат.
2. Подрядчы өзү берген сапаты начар материалдар жана жабдуулар үчүн, ошондой эле үчүнчү жактардын укугу бар болгон материалдар менен жабдууларды бергендиги үчүн жоопкерчилик тартат.
626-статья. Тобокелдикти тараптардын ортосунда бөлүштүрүү
1. Эгерде ушул Кодексте, башка мыйзамдарда же подряд келишиминде башкача каралбаса:
буюмду кайра иштетүү (иштетүү) үчүн берилген материалдардын, жабдуулардын же мүлк келишимин аткаруу үчүн пайдаланылган башка мүлктүн капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдигин аларды берген тарап тартат;
аткарылган иштин натыйжасын кабыл алганга чейин ал капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдигин подрядчы тартат.
2. Иштин натыйжасын өткөрүп берүү же кабыл алуу мөөнөтү өтүп кетсе, ушул статьянын 1-пунктунда каралган тобокелдиктерди мөөнөттүн өтүшүнө жол берген тарап тартат.
627-статья. Башкы подрядчы жана субподрядчы
1. Эгерде мыйзамдан же подряд келишиминен подрядчы келишимде каралган ишти жеке аткарууга милдети келип чыкпаса, подрядчы өз милдеттеринин бир бөлүгүн аткарууга башка жактарды (субподрядчыны) тартууга укуктуу. Мындай учурда подрядчы башкы подрядчынын ролунда болот.
2. Башкы подрядчы ушул Кодекстин 303-статьясындагы 1-пункттун жана 367-статьянын эрежелерине ылайык субподрядчы милдеттерди аткарбай коюшунун же ойдогудай аткарбай коюшунун натыйжасы үчүн буюртмачынын алдында жоопкерчилик, ал эми буюртмачы подряд келишими боюнча милдеттенмелерин аткарбай койгондугу же ойдогудай эмес аткаргандыгы үчүн субподрядчынын алдында жоопкерчилик тартат.
Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, буюртмачы менен субподрядчынын ар бири башкы подрядчы менен түзгөн подряд келишиминин бузулушу менен байланышкан талаптарды бири-бирине коюуга укуксуз.
3. Ушул статьянын 1-пунктунун эрежелерин же келишимди бузуу менен подряд келишимин аткарууга субподрядчыны тарткан подрядчы келишимди аткарууга субподрядчынын катышуусу менен келтирилген зыян үчүн буюртмачынын алдында жоопкерчилик тартат.
4. Башкы подрядчынын макулдугу менен буюртмачы айрым иштерди аткарууга башка жактар менен келишим түзүүгө укуктуу. Мындай учурда көрсөтүлгөн жактар иштин аткарылбай калышы же ойдогудай эмес аткарылышы үчүн түздөн-түз буюртмачынын алдында жоопкерчилик тартышат.
628-статья. Ишти аткарууга бир нече жактардын катышуусу
1. Эгерде подрядчы тарапта бир эле учурда эки же андан көп жактар болсо, милдеттенме предмети бөлүнбөгөн учурда алар буюртмачыга карата бирдей карызкор жана тиешелүү түрдө бирдей кредитор деп табылат.
2. Милдеттенме предмети бөлүнө турган, ошондой эле мыйзамда же келишимде каралган башка учурларда ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн жактардын ар бири буюртмачыга карата өз үлүшүнүн чектеринде укуктарга ээ болот жана милдеттерди тартат.
629-статья. Ишти аткаруу мөөнөтү
1. Подряд келишиминде ишти аткаруунун баштапкы жана акыркы мөөнөтү көрсөтүлөт. Тараптардын ортосундагы макулдашуу боюнча келишимде ошондой эле иштин айрым этаптарын аяктоо мөөнөтү (аралык мөөнөт) каралышы мүмкүн.
Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, подрядчы ишти аткаруунун баштапкы жана акыркы мөөнөтү, ошондой эле аралык мөөнөтү бузулгандыгы үчүн жоопкерчилик тартат.
2. Подряд келишиминде көрсөтүлгөн ишти аткаруунун баштапкы, акыркы жана аралык мөөнөттөрү келишимде каралган учурларда жана тартипте өзгөртүлүшү мүмкүн.
3. Ушул Кодекстин 368-статьясындагы 2-пунктта көрсөтүлгөн аткаруу мөөнөтүн өткөрүп жиберүүнүн натыйжасы ишти аткаруунун акыркы мөөнөтү бузулганда келип чыгат.
630-статья. Иштин баасы
1. Подряд келишиминде аткарылуучу иштин баасы жана аны аныктоо ыкмасы аныкталат. Келишимде мындай көрсөтмө жок болгон учурда баа ушул Кодекстин 390-статьясындагы 3-пунктка ылайык аныкталат.
2. Подряд келишиминдеги баа подрядчынын короткон чыгымдарын компенсациялоону жана ага таандык болгон сыйлык акыны камтыйт.
3. Иштин баасы сметаны түзүү жолу менен аныкталышы мүмкүн.
Иш подрядчы түзгөн сметага ылайык аткарылган учурда сметаны буюртмачы бекиткен учурдан тартып ал күчүнө кирет жана подряд келишиминин бир бөлүгү болуп калат.
4. Иштин баасы (смета) болжолдуу же так болушу мүмкүн. Подряд келишиминде башка көрсөткүчтөр жок болсо, иштин баасы так деп эсептелет.
5. Эгерде кошумча иштерди жүргүзүү зарылчылыгы жана ушул себептен улам болжолдуу аныкталган бааны кыйла жогорулатуу зарылчылыгы келип чыкса, подрядчы ушул жөнүндө буюртмачыга өз учурунда эскертүүгө милдеттүү. Подряд келишиминде көрсөтүлгөн иштин баасын жогорулатууга макул болбогон буюртмачы келишимден баш тартууга укуктуу. Мындай учурда подрядчы иштин аткарылган бөлүгү үчүн бааны өзүнө төлөп берүүнү буюртмачыдан талап кыла алат.
Келишимде көрсөтүлгөн иштин баасын жогорулатуу жөнүндө буюртмачыга өз учурунда эскерткен подрядчы келишимде аныкталган баа боюнча ишке акы төлөнүшүнө укукту сактоо менен келишимди аткарууга милдеттүү.
6. Эгерде келишим түзүү учурунда аткарылууга тийиш болгон иштин толук көлөмүн же ушул үчүн зарыл чыгымдарды болжолдоо мүмкүн болбосо, подрядчы так бааны жогорулатууну, ал эми буюртмачы аны азайтууну талап кылууга укуксуз.
Подряд келишими түзүлгөндөн кийин подрядчы бере турган материалдар менен жабдуулардын, ошондой эле ага үчүнчү жактар көрсөтө турган кызматтардын наркы кыйла өсүп кетсе, подрядчы белгиленген бааны (сметаны) жогорулатууну талап кылууга, ал эми буюртмачы ушул талапты аткаруудан баш тартканда - ушул Кодекстин 412-статьясына ылайык келишимди бузууну талап кылууга укуктуу.
631-статья. Подрядчынын үнөмү
1. Эгерде подрядчы алган үнөм аткарылган иштин сапатына таасир эткендигин буюртмачы далилдей албаса, подрядчынын иш жүзүндөгү чыгымдары иштин баасын аныктоодо эске алынгандан аз болуп чыккан учурда подрядчы ишке подряд келишиминде каралган баа боюнча акы төлөтүү укугун сактап калат.
2. Подряд келишиминде подрядчы алган үнөмдү тараптардын ортосунда бөлүштүрүү каралышы мүмкүн.
632-статья. Ишке акы төлөө тартиби
1. Эгерде подряд келишиминде аткарылган ишке же анын айрым этаптарына алдын ала акы төлөө каралбаса, иш ойдогудай түрдө жана макулдашылган мөөнөттө же буюртмачынын макулдугу менен мөөнөтүнөн мурда аткарылган шартта, буюртмачы подрядчыга шартталган бааны иштин натыйжасы биротоло тапшырылгандан кийин төлөөгө милдеттүү.
2. Подрядчы мыйзамда же подряд келишиминде көрсөтүлгөн учурларда жана өлчөмдө гана ага аванс же алдын ала күрөө төлөнүшүн талап кылууга укуктуу.
633-статья. Кармап калууга подрядчынын укугу
Буюртмачы белгиленген бааны же подряд келишимин аткарууга байланыштуу подрядчыга тиешелүү башка сумманы төлөө милдетин аткаруудан баш тарткан учурда, подрядчы ушул Кодекстин 342-статьясына ылайык иштин натыйжасын, ошондой эле буюртмачыга тиешелүү жабдууну, кайра иштетүү (иштетүү) үчүн берилген буюмду, пайдаланылбай калган материалды жана буюртмачынын анда калган башка мүлкүн буюртмачы тиешелүү сумманы төлөгөнгө чейин кармап калууга укуктуу.
634-статья. Ишти буюртмачынын материалын пайдалануу менен аткаруу
1. Подрядчы буюртмачы берген материалды үнөмдүү жана эсеби менен пайдаланууга, иш аяктагандан кийин буюртмачыга материалдын чыгымдалышы жөнүндө отчет берүүгө, ошондой эле анын калганын кайра кайтарууга же порядчыда калган пайдаланылбаган материалдын наркын эске алып, буюртмачынын макулдугу менен иштин баасын төмөндөтүүгө милдеттүү.
2. Эгерде подрядчы буюртмачы берген материалдарды ойдогудай кабыл алууда ал кемчиликтерди табышы мүмкүн болбогондугун далилдебесе, подряды ушул материалдардын кемчиликтеринен улам келип чыккан иштин ойдогудай эмес аткарылышы үчүн жоопкерчилик тартат.
635-статья. Буюртмачы берген мүлктү сактай албагандыгы үчүн подрядчынын жоопкерчилиги
Подряд келишимин аткарууга байланыштуу подрядчынын карамагына түшкөн, буюртмачы берген материалды, жабдууну, кайра иштетүү (иштетүү) үчүн берген буюмду же башка мүлктү сактай албагандыгы үчүн подрядчы жоопкерчилик тартат.
636-статья. Подрядчы ишти аткарып жаткан учурда буюртмачынын укуктары
1. Буюртмачы подрядчынын ишине кийлигишпестен, ал аткарган иштин жүрүшүн жана сапатын каалаган учурда текшерүүгө укуктуу.
2. Эгерде подрядчы подряд келишимин аткарууга өз учурунда киришпесе же ишти өтө жай жүргүзгөндүктөн аны мөөнөтүндө бүтүрүү таптакыр мүмкүн болбосо, буюртмачы келишимди аткаруудан баш тартууга жана зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде иш аткарылышынын жүрүшүндө ал ойдогудай аткарылбай тургандыгы айкын болсо, буюртмачы кемчиликтерди жоюу үчүн подрядчыга акылга сыярлык мөөнөттү дайындоого укуктуу жана подрядчы ушул талапты дайындалган мөөнөттө аткарбаса, подряд келишиминен баш тартууга же ишти подрядчынын эсебинен оңдоону башка жакка тапшырууга, ошондой эле зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
4. Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, келишимди аткарудан баш тарткандыгы жөнүндө буюртмачынын билдирүүсүн алганга чейин аткарылган иштин бөлүгүнө пропорциялуу белгиленген баанын бөлүгүн подрядчыга төлөгөндөн кийин буюртмачы өзүнө иштин натыйжасы тапшырылганга чейин эле келишимди аткаруудан каалаган учурда баш тарта алат. Буюртмачы ошондой эле подряд келишимин токтотуудан улам подрядчыга келтирилген зыяндын ордун бүткүл иш үчүн аныкталган баа менен аткарылган иш үчүн төлөнгөн баанын бир бөлүгүнүн ортосундагы айырманын өлчөмүндө толтурууга милдеттүү.
637-статья. Подрядчы буюртмачыга эскертүүгө милдеттүү болгон кырдаалдар
1. Подрядчы:
буюртмачы берген материалдардын, жабдуулардын, техникалык документациянын же кайра иштетүүгө (иштетүүгө) берилген буюмдун жараксыздыгын же сапаты начар экендигин;
ишти аткаруу ыкмасы жөнүндө буюртмачынын көрсөтмөлөрүн аткаруунун ал үчүн мүмкүн болгон жагымсыз натыйжаларын;
аткарылып жаткан иштин жарактуулугуна же бекемдигине коркунуч келтирген же аны мөөнөтүндө аяктоого мүмкүндүк бербеген, подрядчыга байланыштуу болбогон башка кырдаалдарды; -
байкаганда буюртмачыга тез арада эскертүүгө жана андан көрсөтмө алганга чейин ишти токтотууга милдеттүү.
2. Ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн кырдаалдар жөнүндө буюртмачы эскертпеген же келишимде көрсөтүлгөн мөөнөт аяктаганча, ал эми андай мөөнөт жокто эскертүүгө жооп алуу үчүн акылга сыярлык мөөнөт аяктаганга чейин күтпөстөн же ишти токтотуу жөнүндө буюртмачынын өз учурундагы көрсөтмөсүнө карабастан ишти уланткан подрядчы тиешелүү талаптар ага карата же ал тарабынан буюртмачыга карата коюлганда көрсөтүлгөн кырдаалдарга таянууга укуксуз.
3. Эгерде буюртмачы ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн кырдаалдар жөнүндө подрядчынын өз учурундагы жана негиздүү эскертүүсүнө карабастан, акылга сыярлык мөөнөттө жараксыз же сапаты начар материалды, жабдууну, техникалык документацияны же кайра иштетүүгө (иштетүүгө) берилген буюмду алмаштырбаса, ишти аткаруу ыкмасы жөнүндө көрсөтмөнү өзгөртпөсө же анын жараксыз болушуна алып келүүчү кырдаалдарды жоюу үчүн башка зарыл чараларды көрбөсө, подрядчы подряд келишимин аткаруудан баш тартууга жана аны токтотуудан улам келтирилген зыяндын ордун толтуруунун талап кылууга укуктуу.
638-статья. Буюртмачынын көмөктөшүүсү
1. Буюртмачы подряд келишиминде каралган учурларда, көлөмдө жана тартипте ишти аткарууга подрядчыга көмөктөшүүгө милдеттүү.
Буюртмачы мындай милдетти аткарбаган учурда подрядчы келтирилген чыгымдардын, анын ичинде бош туруп калуудан улам келип чыккан кошумча чыгымдардын ордун толтурууну же ишти аткаруу мөөнөтүн которууну же келишимде көрсөтүлгөн иштин баасын көбөйтүүнү талап кылууга укуктуу.
2. Буюртмачынын иш-аракетинин же каталыктарынын айынан подряд келишими боюнча ишти аткаруу мүмкүн болбогон учурда подрядчы иштин аткарылган бөлүгүн эске алуу менен ага келишимде көрсөтүлгөн баа төлөнүшүнүн укугун сактап калат, мында подрядчы алган же алышы мүмкүн болгон сумма келишимди аткарбагандыгына байланыштуу алып салынат.
639-статья. Подряд келишими боюнча буюртмачы утурлама милдеттерди аткарбай коюшу
1. Буюртмачы подряд келишими боюнча өз милдеттерин бузушу, атап айтканда, материалды, жабдууну, техникалык документацияны же кайра иштетилүүчү (иштетилүүчү) буюмду бербей коюшу подрядчы келишимди аткарышына тоскоолдук кылса, ошондой эле көрсөтүлгөн милдеттер белгиленген мөөнөттө аткарылбай тургандыгын ачык-айкын айгинелеген кырдаалдар болсо, подрядчы ишке киришпөөгө, ал эми башталган ишти токтотуп коюуга укуктуу.
Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн кырдаалдар бар болгон учурда подрядчы келишимди аткаруудан баш тартууга жана зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
640-статья. Подрядчы аткарган ишти буюртмачынын кабыл алышы
1. Буюртмачы аткарылган ишти (анын натыйжасын) подряд келишиминде каралган мөөнөттө жана тартипте подрядчынын катышуусу менен карап чыгууга жана кабыл алууга, ал эми иштин натыйжасын начарлаткан келишимден четтөөлөрдү же иштеги башка кемчиликтерди тапкан учурда тез арада ушул жөнүндө подрядчыга билдирүүгө милдеттүү.
2. Ишти кабыл алууда анын кемчиликтерин тапкан буюртмачы кабыл алууну күбөлөндүргөн актыда же башка документте ушул кемчиликтер айтылган же кийинчерээк аларды жоюу талабын коюу мүмкүнчүлүгү айтылган учурда гана ушул кемчиликтерге таянууга укуктуу.
3. Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, ишти текшерүүсүз кабыл алган буюртмачы ишти демейки ыкма менен кабыл алганда белгилениши мүмкүн болгон (ачык көрүнгөн кемчиликтер) иштин кемчиликтерине таяна албайт.
4. Ишти кабыл алгандан кийин анда келишимден четтөөлөрдү же демейки ыкма менен кабыл алганда белгилениши мүмкүн болбогон кемчиликтерди (көрүнбөгөн кемчиликтерди), анын ичинде подрядчы атайлап жашырган кемчиликтерди тапкан буюртмачы аларды тапкандан кийин акылга сыярлык мөөнөттө ушулар жөнүндө подрядчыга кабарлоого милдеттүү.
5. Аткарылган иштин кемчиликтери же алардын себептери жагынан буюртмачы менен подрядчынын ортосунда талаш-тартыш келип чыкканда тараптардын биринин талабы боюнча экспертиза дайындалууга тийиш. Подряд келишимин подрядчынын иш-аракети менен табылган кемчиликтердин ортосунда себептүү байланыш жоктугун экспертиза аныктаган учурларды кошпогондо, экспертизага чыгымдарды подрядчы көтөрөт. Көрсөтүлгөн учурларда экспертизага чыгымдарды экспертиза дайындоону талап кылган тарап тартат, ал эми ал тараптардын ортосундагы макулдашуу боюнча дайындалса эки тарап бирдей тартат.
6. Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, буюртмачы аткарылган ишти кабыл алуудан баш тарткан учурда подрядчы келишимге ылайык иштин натыйжасы буюртмачыга берилүүгө тийиш болгон күндөн тартып бир ай өткөндөн кийин жана буюртмачы кийинчерээк эки жолу жазуу жүзүндө эскертилген шартта иштин натыйжасын акылга сыярлык баага сатууга андан соң подрядчыга тиешелүү бардык төлөмдөрдү алып салуу менен алынган сумманы ушул Кодекстин 310-статьясында каралган тартипте буюртмачынын атына кошууга тийиш.
7. Эгерде буюртмачы аткарылган ишти кабыл алуудан баш тартышы ишти тапшыруу мөөнөтүнүн өтүп кетишине алып келсе, чыгарылган (кайра иштетилген же иштетилген) буюмга менчик укугу ишти өткөрүү болгон учурда буюртмачыга өттү деп табылат.
641-статья. Иштин сапаты
1. Подрядчы аткарган иштин сапаты подряд келишиминин шарттарына, ал эми келишимдин шарты болбосо же толук болбосо - тиешелүү түрдөгү ишке демейде коюлуучу талаптарга ылайык келүүгө тийиш. Буюртмачыга өткөрүп берүү учурунда аткарылган иштин натыйжасы келишимде көрсөтүлгөн же демейде коюлуучу талаптарда аныкталган касиеттерге ээ болууга тийиш. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же подряд келишиминде башкача каралбаса, аткарылган иштин натыйжасы келишимде белгиленген акылга сыярлык мөөнөттүн ичинде пайдалануу үчүн, ал эми келишимде мындай пайдалануу каралбаса - мындай түрдөгү ишти демейкидей пайдалануу үчүн жарактуу болууга тийиш.
2. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда же алар тарабынан белгиленген тартипте подряд келишими боюнча аткарылуучу ишке карата милдеттүү талаптар каралса, ишкер катарында иштеген подрядчы ушул милдеттүү талаптарды сактоо менен ишти аткарууга милдеттүү.
Подрядчы өзүнө келишим боюнча сапат талаптарына жооп берген ишти тараптар үчүн белгиленген талаптарга салыштырганда алда канча жогорку сапатта аткаруу милдетин кабыл ала алат.
642-статья. Иштин сапатынын гарантиясы
1. Мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, подряд келишиминде же ишкер жүгүртүү салттарында иштин натыйжасы үчүн гарантия мөөнөтү каралса, иштин натыйжасы бүткүл гарантия мөөнөтүнүн ичинде келишимдин сапат жөнүндөгү шарттарына ылайык келүүгө тийиш (ушул Кодекстин 640-статьясындагы 1-пункт).
2. Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, иштин натыйжасынын сапат гарантиясы иштин натыйжасын түзгөндөрдүн бардыгына жайылтылат.
643-статья. Гарантия мөөнөтүн эсептөө тартиби
1. Эгерде подряд келишиминде башкача каралбаса, аткарылган ишти буюртмачы кабыл алган же кабыл алууга тийиш болгон учурдан тартып гарантия мөөнөтү (641-статьянын 1-пункту) өтө баштайт.
2. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда, тараптардын макулдашуусунда башкача каралбаса же подряд келишиминин өзгөчөлүктөрүнөн башкасы келип чыкпаса, подряд келишими боюнча гарантия мөөнөтүн эсептөөгө тиешелүү түрдө ушул Кодекстин 434-статьясындагы 2-4-пункттарда камтылган эрежелер колдонулат.
644-статья. Иштин ойдогудай эмес сапаты үчүн подрядчынын жоопкерчилиги
1. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, подрядчы ишти подряд келишиминен иштин натыйжасын начарлатуучу четтөөлөр менен же аны келишимде каралгандай пайдаланууга жараксыз кылган же келишимде тиешелүү шарттар жок болгондо демейкидей пайдаланууга жараксыз кылган башка кемчиликтер менен аткарылган учурда, буюртмачы өз каалоосу боюнча подрядчыдан төмөнкүнү талап кылууга укуктуу:
кемчиликтерди акылга сыярлык мөөнөттө акысыз жоюуну;
иш үчүн белгиленген бааны тиешелүү өлчөмдө азайтууну;
кемчиликтерди четтетүүгө буюртмачынын укугу подряд келишиминде каралган учурда (362-статья) аларды жоюуга өз чыгымдарынын ордун толтурууну.
2. Подрядчы өзү жооп бере турган кемчиликтерди жоюунун ордуна ишти аткаруу мөөнөтү өтүп кетиши менен буюртмачыга келтирилген зыяндын ордун толтуруу менен ишти кайра баштан акысыз аткарууга укуктуу. Мындай учурда эгерде буюртмачы мурда ага берилген иштин натыйжасын подрядчыга кайра кайтарышы иштин мүнөзү боюнча мүмкүн болсо, буюртмачы аны кайра кайтарууга милдеттүү.
3. Эгерде иште подряд келишиминин шарттарынан четтөөлөр же иштин натыйжасынын башкача кемчиликтери буюртмачы белгилеген акылга сыярлык мөөнөттө жоюлбаса же олуттуу жана жоюлбай турган кемчилик болуп саналса, буюртмачы келишимден баш тартууга жана келтирилген зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
4. Ишти аткаруу үчүн материал берген подрядчы анын сапаты үчүн сатуучунун ойдогудай эмес сапаттагы товарлар үчүн жоопкерчилиги жөнүндө эрежелер боюнча жооп берет.
645-статья. Иштин натыйжасынын ойдогудай эмес сапатын табуу мөөнөтү
1. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, иштин натыйжасынын ойдогудай эмес сапаты ушул статьяда белгиленген мөөнөттө табылган шартта, буюртмачы аны менен байланышкан талаптарды коюуга укуктуу.
2. Эгерде мыйзамда, келишимде же иштиктүү карым-катнаштардын каада-салттарында башка мөөнөт белгиленбесе, иштин натыйжасына гарантия мөөнөтү белгиленбеген учурда буюртмачы иштин натыйжасынын кемчиликтери менен байланышкан талаптарды ушул кемчиликтер акылга сыярлык мөөнөттө, бирок иштин натыйжасы өткөрүп берилген күндөн тартып эки жылдын ичинде коюшу мүмкүн.
3. Буюртмачы гарантия мөөнөтүнүн ичинде табылган иштин натыйжасынын кемчиликтери менен байланышкан талаптарды коюуга укуктуу.
4. Эгерде буюртмачы кемчиликтер иштин натыйжасы буюртмачыга өткөрүп берилгенге чейин келип чыккандыгын же ушул учурга чейин пайда болгон себептерден улам келип чыккандыгын далилдесе, подряд келишиминде каралган гарантия мөөнөтү эки жылдан азды түзгөн жана иштин натыйжасынын кемчиликтерин буюртмачы гарантия мөөнөтү аяктагандан кийин, бирок ушул Кодекстин 642-статьясындагы 1-пунктта каралган учурдан тартып эки жылдын ичинде тапкан учурда, жоопкерчиликти подрядчы тартат.
646-статья. Иштин ойдогудай эмес сапаты жөнүндө доонун эскириши
1. Подряд келишими боюнча аткарылган иштин ойдогудай эмес сапатына байланыштуу коюлуучу талаптар үчүн доонун эскиришинин мөөнөтү бир жылды түзөт, ал эми имараттар менен курулуштар жагынан ушул Кодекстин 212-статьясынын эрежелери боюнча аныкталат.
2. Эгерде подряд келишимине ылайык буюртмачы иштин натыйжасын бөлүк-бөлүктөр боюнча кабыл алса, доонун эскиришинин мөөнөтү иштин натыйжасы бүтүндөй кабыл алынган күндөн тартып өтө баштайт.
3. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук ченемдик актыларда же подряд келишиминде гарантия мөөнөтү белгиленсе жана иштин натыйжасынын кемчилиги жагынан билдирүү гарантия мөөнөтүнүн ичинде жасалса, ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн доонун эскиришинин мөөнөтү кемчиликтер жөнүндө билдирилген күндөн тартып өтө баштайт.
647-статья. Буюртмачыга маалымат берүүгө подрядчынын милдети
Эгерде подрядчы подряд келишиминин предметинин колдонушуна же башкача пайдаланышына тиешелүү маалыматты бериши келишимде каралса же малыматтын мүнөзү ансыз иштин натыйжасын келишимде көрсөтүлгөн максаттар үчүн мүмкүн эместей мүнөздө болсо, подрядчы мындай маалыматты буюртмачыга иштин натыйжасы менен бирдикте берүүгө милдеттүү.
648-статья. Тараптар алган маалыматтын купуялыгы
Эгерде тарап подряд келишими боюнча өз милдетин аткарышынын аркасында экинчи тараптан жаңы, анын ичинде мыйзам тарабынан корголбогон чечимдер жана техникалык тапшырмалар жөнүндө маалыматты, ошондой эле коммерциялык сыр катары каралуучу маалыматтарды (34-статья) алса, мындай маалыматты алган тарап аны экинчи тараптын макулдугу болмоюнча үчүнчү жактарга билдирүүгө укуксуз.
649-статья. Буюртмачы берген мүлктү подрядчы кайра кайтарышы
Буюртмачы ушул Кодекстин 635-статьясындагы 2-пункттун же 643-статьясындагы 3-пункттун негизинде подряд келишимин бузган учурда подрядчы буюртмачы берген материалдарды, жабдууларды, кайра иштетүү (иштетүү) үчүн берилген буюмду же башка мүлктү кайра кайтарууга же аларды буюртмачы көрсөткөн жакка берүүгө, ал эми ушулар мүмкүн болбосо - материалдардын, жабдуулардын жана башка мүлктүн ордун толтурууга милдеттүү.
650-статья. Иштин натыйжасы кабыл алынганга чейин подряд келишимин токтотуунун натыйжасы
Подрядчы аткарган иштин натыйжасын буюртмачы кабыл алганга чейин (639-статьянын 1-пункту) мыйзамда же келишимде каралган негиздер боюнча подряд келишими токтотулган учурда буюртмачы жумшалган чыгымдарды подрядчыга компенсациялоо менен бүтпөгөн иштин натыйжасы өзүнө берилишин талап кылууга укуктуу.
§2. Турмуш-тиричилик подрядынын келишими
651-статья. Турмуш-тиричилик подрядынын келишими
1. Турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча тиешелүү ишкерликти жүзөгө ашырып жаткан подрядчы граждандын (буюртмачынын) тапшырмасы боюнча буюртмачынын турмуш-тиричилик же башка жеке муктаждыктарын канааттандырууга арналган айрым ишти аткарууга, ал эми буюртмачы ишти кабыл алууга жана акы төлөөгө милдеттенет.
2. Турмуш-тиричилик подрядынын келишими ачык келишим (386-статья) болуп саналат.
3. Ушул Кодекс менен жөнгө салынбаган турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча мамилелерге карата керектөөчүлөрдүн укуктарын коргоо жөнүндө мыйзамдар жана аларга ылайык кабыл алынган башка укуктук ченемдик актылар колдонулат.
652-статья. Турмуш-тиричилик подрядынын келишиминин формасы
Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук ченемдик актыларда же келишимде, анын ичинде буюртмачы кошулган (387-статья) формулярлардын же башка стандарттуу формалардын шарттарында башкача каралбаса, турмуш-тиричилик подрядынын келишими подрядчы келишим түзүлгөндүгүн ырастаган квитанцияны же башка документти буюртмачы берген учурдан тартып ойдогудай формада түзүлдү деп эсептелет.
Буюртмачыда көрсөтүлгөн документтердин жок болушу аны келишим түзүлгөндүгүнүн жана анын шарттарынын фактысын ырастоо үчүн күбө көрсөтмөлөрүнө таянуу укугунан ажыратпайт.
653-статья. Буюртмачынын укуктарынын гарантиясы
1. Подрядчы турмуш-тиричилик подрядынын келишимине кошумча иштерди же кызмат көрсөтүүлөрдү кошууну буюртмачыга таңуулоого укуксуз. Буюртмачы келишимде каралбаган иштер менен кызмат көрсөтүүлөргө акы төлөөдөн баш тартууга укуктуу.
2. Буюртмачы келишимди аткаруудан баш тартуу жөнүндө билдирилгенге чейин аткарылган иштин бөлүгүнө пропорциялуу белгиленген баанын бир бөлүгүн подрядчыга төлөп жана, эгерде келишимди аткаруу максатында ушул учурга чейин жумшалган чыгымдар иштин баасынын көрсөтүлгөн бөлүгүнө кирбесе, алардын ордун подрядчыга толтуруп бергенден кийин буюртмачы иш өзүнө тапшырылганга чейин каалаган учурда турмуш-тиричилик подрядынын келишимин аткаруудан баш тартууга укуктуу. Келишимдин буюртмачыны ушул укуктан ажыраткан шарттары жокко эсе.
654-статья. Сунуш кылынуучу иш жөнүндө маалыматты буюртмачыга берүү
1. Подрядчы турмуш-тиричилик подрядынын келишимин түзгөнгө чейин сунуш кылынуучу иш, анын түрлөрү жана өзгөчөлүктөрү жөнүндө, баасы жана акы төлөө формасы жөнүндө зарыл жана ишенимдүү маалыматты буюртмачыга берүүгө, ошондой эле буюртмачынын өтүнүчү боюнча ага келишимге тиешелүү жана ишке ылайыктуу башка маалыматтарды билдирүүгө милдеттүү. Эгерде иштин мүнөзү боюнча мунун мааниси болбосо, подрядчы аны аткара турган конкреттүү жакты буюртмачыга көрсөтүүгө тийиш.
2. Подрядчыдан алган маалымат толук эместигинен жана ишенимсиздигинен улам буюртмачы ойлогондой касиетке ээ болбогон ишти аткарууга келишим түзүлүп калса, буюртмачы түзүлгөн турмуш-тиричилик подрядынын келишимин бузууну, ошондой эле зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
655-статья. Ишти подрядчынын материалы менен жасоо
1. Эгерде турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча иш подрядчынын материалы менен жасалса, буюртмачы келишим түзүүдө материалга акыны толугу менен же келишимде көрсөтүлгөн бөлүгүн төлөйт, андан соң буюртмачы подрядчыдан аткарылган ишти алган учурда биротоло эсептешет.
Турмуш-тиричилик подрядынын келишимине ылайык материал подрядчы тарабынан кредитке, анын ичинде буюртмачы материалга акыны мөөнөтүн узартып төлөшүнүн шарты менен берилиши мүмкүн.
2. Турмуш-тиричилик подрядынын келишими түзүлгөндөн кийин подрядчы берген материалдын баасынын өзгөрүшү кайра эсептөөгө алып келбейт.
656-статья. Ишти буюртмачынын материалы менен жасоо
Эгерде турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча иш буюртмачынын материалы менен жасалса, келишим түзүүдө подрядчы буюртмачыга бере турган квитанцияда же башка документте келишим боюнча тараптар аныктаган материалдын так аталышы, сыпаттамасы жана баасы көрсөтүлүүгө тийиш. Материалдын квитанциядагы же ушундай башка документтеги баасы кийинчерээк буюртмачы тарабынан сотто талашып-тартылышы мүмкүн.
657-статья. Иштин баасы жана ага акы төлөө
Турмуш-тиричилик подрядынын келишиминде иштин баасы тараптардын макулдашуусу менен аныкталат жана подрядчы жарыялаган прейскурантта көрсөтүлгөн баадан ашык болушу мүмкүн эмес. Буюртмачы иштин акысын подрядчы ишти биротоло тапшыргандан кийин төлөйт.
Буюртмачынын макулдугу менен иштин акысын ал келишим түзүүдө толугу менен же аванс берүү жолу менен төлөшү мүмкүн.
658-статья. Аткарылган ишти пайдалануунун шарттары жөнүндө буюртмачыга эскертүү
Буюртмачыга ишти тапшырууда подрядчы ага иштин натыйжасын иштиктүү жана коопсуз пайдалануу үчүн сактоо зарыл болгон талаптар жөнүндө, ошондой эле тиешелүү талаптарды сактабай коюунун буюртмачы жана башка жактар үчүн мүмкүн болгон кесепеттери жөнүндө билдирүүгө милдеттүү.
659-статья. Аткарылган иштен кемчиликтерди табуунун натыйжасы
1. Иштин натыйжасын кабыл алуу учурунда же аны пайдалануу учурунда кемчиликтерин тапканда буюртмачы ушул Кодекстин 645-статьясында каралган жалпы мөөнөттүн ичинде, ал эми гарантия мөөнөтү бар болгон учурда өз каалоосу боюнча ушул мөөнөттөрдүн ичинде ушул Кодекстин 644-стать- ясында каралган укуктардын бирин жүзөгө ашыра алат же ишти акысыз кайталап аткарууну же кемчиликтерди өзү же үчүнчү жактар жумшаган чыгымдардын ордун толтурууну талап кыла алат.
2. Эгерде мыйзамда белгиленген тартипте кыйла узак мөөнөт (кызмат кылуу мөөнөтү) каралбаса, турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча аткарылган иштин натыйжасынын буюртмачынын өзүнүн жана башка жактардын өмүрүнө же ден соолугуна коркунуч келтириши мүмкүн болгон мындай кемчиликтерин акысыз жоюу жөнүндө талапты буюртмачы же анын укугун мурастоочу иштин натыйжасы кабыл алынган учурдан тартып он жылдын ичинде коюшу мүмкүн. Мындай талап ушундай кемчиликтер качан табылгандыгына карабастан, анын ичинде алар гарантия мөөнөтү аяктагандан кийин да коюлушу мүмкүн.
3. Подрядчы ушул статьянын 2-пунктунда көрсөтүлгөн талаптарды аткарбаган учурда буюртмачы кемчиликтерди өз күчү менен же үчүнчү жактардын жардамы менен жоюуга байланыштуу тарткан чыгымдарынын ордун толтурууну буюртмачы ошол эле мөөнөттө талап кылууга укуктуу.
660-статья. Иштин натыйжасын алууга буюртмачынын келбей коюшунун натыйжасы
Аткарылган иштин натыйжасын алууга буюртмачы келбей койгон же заказчы аны кабыл алуудан башкача баш тартканда подрядчы буюртмачыга жазуу жүзүндө эскертип, мындай эскертилген күндөн тартып эки ай өткөндөн кийин иштин натыйжасын акылга сыярлык баада сатууга, ал эми андан алынган сумманы, подрядчыга тиешелүү бардык төлөмдөрдү чыгарып алуу менен, ушул Кодекстин 310-статьясында каралган тартипте депозитке кошууга тийиш.
661-статья. Турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча иш ойдогудай эмес аткарылган же аткарылбаган учурда буюртмачынын укуктары
Турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча иш ойдогудай эмес аткарылган же аткарылбаган учурда буюртмачы ушул Кодекстин 466-468-статьяларына ылайык сатып алуучуга берилген укуктардан пайдалана алат.
§3. Курулуш подряды
662-статья. Курулуш подрядынын келишими
1. Курулуш подрядынын келишими боюнча подрядчы келишимде белгиленген мөөнөттө айрым объектти курууга же башка курулуш иштерин аткарууга милдеттенет, ал эми буюртмачы подрядчыга ишти аткаруу үчүн зарыл шарттарды түзүүгө, алардын натыйжасын кабыл алууга жана шартташкан бааны төлөөгө милдеттенет.
2. Курулуш подрядынын келишими ишкананы, имаратты (анын ичинде турак үйдү), курулуштарды же башка объекттерди курууга же реконструкциялоого, ошондой эле курулуп жаткан объект менен ажыралгыс байланышкан монтаждоо, ишке киргизип-жөнгө салуу жана башка иштерин аткарууга түзүлөт. Эгерде келишимде башкача каралбаса, курулуш подрядынын келишими жөнүндөгү эрежелер имараттарды жана курулуштарды баштан аяк оңдоо боюнча иштерге карата да колдонулат.
Келишимде каралган учурларда подрядчы объектти буюртмачы кабыл алгандан кийин аны келишимде каралган мөөнөттүн ичинде пайдаланууну камсыз кылат.
3. Курулуш подрядынын келишими боюнча граждандын (буюртмачынын) турмуш-тиричилик же башка жекече муктаждыктарын канааттандыруу үчүн иштер аткарылган учурда мындай келишимге карата тиешелүү түрдө ушул главанын 2-параграфындагы турмуш-тиричилик подрядынын келишими боюнча буюртмачынын укуктары жөнүндөгү эрежелер колдонулат.
663-статья. Тобокелдикти тараптардын ортосунда бөлүштүрүү
1. Курулуш подрядынын келишиминин предметин түзгөн курулуш объектисинин капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдигин объектти буюртмачы кабыл алганга чейин подрядчы тартат.
2. Эгерде объект буюртмачы берген материалдын (тетиктин, конструкциянын) же жабдуунун сапатсыздыгынын же буюртмачынын ката көрсөтмөлөрүн аткаруунун айынан аны буюртмачы кабыл алганга чейин иштен чыкса же бузулса, подрядчы ушул Кодекстин 636-статьясындагы 1-пунктта каралган милдеттерди аткарган шартта ал сметада каралган иштин бүткүл наркын төлөөнү талап кыла алат.
664-статья. Курулуш объектисин камсыздандыруу
1. Курулуш подрядынын келишиминде курулуш объекти, материал, жабдуу жана курууда пайдаланылуучу башка мүлк капысынан иштен чыгышынын же капысынан бузулушунун тобокелдиги же курулушту жүзөгө ашырууда башка жактарга келтирген зыяны үчүн жоопкерчилик мойнунда болгон тараптын тиешелүү тобокелдикти камсыздандыруу милдети каралышы мүмкүн.
Камсыздандыруу боюнча милдет жүктөлгөн тарап курулуш подрядынын келишиминде каралган шарттарда ал камсыздандыруу келишимин түзгөндүгүнүн далилин, анын ичинде камсыздандыруучу, камсыздандыруу суммасынын өлчөмү жана камсыздандырылган тобокелдиктер жөнүндө маалыматтарды экинчи тарапка берүүгө тийиш.
2. Камсыздандыруу тиешелүү тарапты камсыздандыруу учуру келишин четтетүү үчүн зарыл чараларды көрүү милдетинен бошотпойт.
665-статья. Долбоорлоо-смета документтери
1. Подрядчы курулушту жана аны менен байланышкан иштерди анын көлөмүн, маңызын аныктаган долбоорлоо документтерине, аларга коюлуучу башка талаптарга жана иштин баасын аныктаган сметага ылайык жүргүзүүгө милдеттүү.
Курулуш подрядынын келишиминде башка көрсөтмөлөрдүн жок болушу подрядчы долбоорлоо документтеринде жана сметада (долбоорлоо-смета документтеринде) көрсөтүлгөн бардык иштерди аткарууга милдеттүү экендигин билдирет.
2. Курулуш подрядынын келишиминде долбоорлоо-смета документтеринин курамы жана мазмуну аныкталууга тийиш, ошондой эле тиешелүү документтерди тараптардын кимиси жана кандай мөөнөттө берүүгө тийиш экендиги каралууга тийиш.
3. Курулуштун жүрүшүндө долбоорлоо-смета документтеринде эске алынбаган иштерди жана буга байланыштуу кошумча иштерди жүргүзүү жана курулуштун сметалык наркын көбөйтүү зарылчылыгын байкаган подрядчы ушул жөнүндө буюртмачыга билдирүүгө милдеттүү.
Эгерде мыйзамда же курулуш подрядынын келишиминде башкача мөөнөт каралбаса, өз билдирүүсүнө он күндүн ичинде буюртмачыдан жооп ала албаса, подрядчы бош туруп калуудан келип чыккан зыянды буюртмачынын эсебине жүктөө менен тиешелүү иштерди токтотууга милдеттүү. Эгерде буюртмачы кошумча иштерди жүргүзүү зарылчылыгы жок экендиги далилдесе, ал мындай зыяндын ордун толтуруудан бошотулат.
4. Эгерде буюртмачынын таламында тез иш-аракеттерди, атап айтканда, ишти токтотуу курулуш объектисинин иштен чыгышына же бузулушуна алып келиши мүмкүн экендигине байланыштуу тез иш-аракеттерди жасоо зарылчылыгын далилдебесе, ушул статьянын 3-пунктунда белгиленген милдеттерди аткарбаган подрядчы өзү аткарган кошумча иштерге акы төлөөнү жана ушундан улам келип чыккан зыяндын ордун толтурууну буюртмачыдан талап кылуу укугунан ажырайт.
5. Кошумча иштерди жүргүзүүгө жана акы төлөөгө буюртмачынын макулдугу болгон учурда подрядчы мындай иштер подрядчынын кесиптик ишинин чөйрөсүнө кирбеген же подрядчыга байланышпаган себептерден улам ал тарабынан аткарылышы мүмкүн болбогон учурларда гана аларды аткаруудан баш тартууга укуктуу.
666-статья. Долбоорлоо-смета документтерине өзгөртүү киргизүү
1. Буюртмачы долбоорлоо-смета документтерине подрядчы үчүн кошумча чыгымдар менен байланышпаган өзгөртүүлөрдү киргизүүнү талап кылууга укуктуу.
2. Долбоорлоо-смета документтериндеги подрядчы үчүн кошумча чыгымдарды талап кылган өзгөртүүлөр тараптар макулдашкан кошумча сметанын негизинде жүргүзүлөт.
3. Эгерде подрядчыга байланышпаган себептерден улам иштердин наркы сметадан кеминде он процентке ашып кетсе, ал ушул Кодекстин 441-стать- ясына ылайык сметаны кайра карап чыгууну талап кылууга укуктуу.
667-статья. Курулушту материалдар жана жабдуу менен камсыз кылуу
1. Эгерде курулуш подрядынын келишиминде курулушту бүтүндөй же айрым бөлүгүн буюртмачы камсыз кыла тургандыгы каралбаса, курулушту материалдар, анын ичинде тетиктер жана конструкциялар, же жабдуу менен камсыз кылуу боюнча милдетти подрядчы тартат.
2. Курулушту материалдык жактан камсыз кылууга милдеттүү тарап өзү берген материалдарды же жабдууну аткарылып жаткан иштин сапатын начарлатпастан пайдалануу мүмкүн эместигин байкаса, эгерде пайдалануу мүмкүн эместиги экинчи тарап жооп бере турган кырдаалдардан улам келип чыккандыгын далилдебесе, ал үчүн жоопкерчилик тартат.
3. Буюртмачы берген материалдарды же жабдууларды аткарылып жаткан иштердин сапатын начарлатпастан пайдалануу мүмкүн эместиги айкын болгон жана буюртмачы аларды алмаштыруудан баш тарткан учурда подрядчы курулуш подрядынын келишиминен баш тартууга жана иштин аткарылган бөлүгүнө пропорциялуу келишим баасын төлөөнү, ошондой эле ушул сумма менен жабылбаган чыгымдардын ордун толтурууну буюртмачыдан талап кылууга укуктуу.
668-статья. Иштерге акы төлөө
1. Подрядчы аткарган иштерге сметада каралган өлчөмдө, мыйзамда же курулуш подрядынын келишиминде белгиленген мөөнөттө жана тартипте акы төлөнөт. Мыйзамда же келишимде тиешелүү көрсөтмө жок болгон учурда эмгек акы ушул Кодекстин 631-статьясына ылайык төлөнөт.
2. Курулуш подрядынын келишиминде буюртмачы объектти кабыл алгандан кийин бир эле учурда жана толук көлөмдө ишке акы төлөө каралышы мүмкүн.
669-статья. Курулуш подрядынын келишими боюнча буюртмачынын кошумча милдеттери
1. Буюртмачы курулуш үчүн жер участкасын өз учурунда берүүгө милдеттүү. Берилген жер участкасынын аянты жана абалы курулуш подрядынын келишиминде камтылган шарттарга төп келүүгө, ал эми мындай шарт жок болсо иштердин өз учурунда башталышын, аларды ойдогудай жүргүзүүнү жана мөөнөтүндө аяктоону камсыз кылууга тийиш.
2. Буюртмачы курулуш подрядынын келишиминде каралган учурларда жана тартипте иштерди жүзөгө ашыруу үчүн зарыл болгон имараттар менен курулуштарды подрядчынын пайдалануусуна берүүгө, анын дарегине жүктөрдү жеткирүүнү, энергия менен жабдууну, суу жана буу проводдорун өткөрүүнү камсыз кылууга жана башка кызматтарды көрсөтүүгө милдеттүү.
3. Буюртмачы ушул статьянын 2-пунктунда көрсөтүлгөн кызматтарды бергендиги үчүн акы курулуш подрядынын келишиминде каралган учурларда жана шарттарда төлөнөт.
670-статья. Курулуш подрядынын келишими боюнча иштердин аткарылышына буюртмачынын контролдугу жана көзөмөлү
1. Буюртмачы аткарылып жаткан иштердин жүрүшүнө жана сапатына, аларды аткаруу мөөнөтүнүн (графигинин) сакталышына, подрядчы берген материалдардын сапатына, ошондой эле подрядчы буюртмачынын материалдарын туура пайдаланышына контролдук кылууга жана көзөмөл жүргүзүүгө укуктуу, мында подрядчынын оперативдүү-чарбалык ишине кийлигишпейт.
2. Иштердин аткарылышына контролдук кылууда жана көзөмөл жүргүзүүдө иштин сапатын начарлатышы мүмкүн болгон курулуш подрядынын келишиминин шарттарынан четтөөлөрдү же алардын башка кемчиликтерин тапкан буюртмачы ушул жөнүндө тез арада подрядчыга билдирүүгө милдеттүү. Мындай билдирүү жасабаган буюртмачы өзү тапкан кемчиликтерге андан ары таянуу укугунан ажырайт.
3. Эгерде курулуштун жүрүшүндө буюртмачыдан алынган көрсөтмөлөр курулуш подрядынын келишиминин шарттарына карама-каршы келбесе жана подрядчынын оперативдүү-чарбалык ишине кийлигишүүнү билдирбесе, подрядчы мындай көрсөтмөлөрдү аткарууга милдеттүү.
4. Ишти ойдогудай аткарбаган подрядчы алардын аткарылышына буюртмачы контролдукту жана көзөмөлдү жүзөгө ашырган жок деп шылтоого укуксуз, буга мындай контролдукту жана көзөмөлдү жүзөгө ашыруу милдети мыйзам тарабынан буюртмачыга жүктөлгөн учурлар кирбейт.
671-статья. Курулуш подрядынын келишиминде тараптардын кызматташуусу
1. Эгерде курулушту жана аны менен байланышкан иштерди аткарууда курулуш подрядынын келишимин ойдогудай аткарууга тоскоолдуктар келип чыкса, тараптардын ар бири мындай тоскоолдуктарды четтетүү үчүн өзүнө байланыштуу болгон бардык акылга сыярлык чараларды көрүүгө милдеттүү. Мындай милдетти аткарбаган тарап тиешелүү тоскоолдуктар четтетилбегендиги менен келтирилген зыяндын орду толтурулушуна укуктан ажырайт.
2. Тараптын ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн милдетти аткаруу менен байланышкан чыгымдарын ушул курулуш подрядынын келишиминде каралган учурларда экинчи тарап ордун толтурууга тийиш.
672-статья. Курчап турган чөйрөнү коргоо жана курулуш иштеринин коопсуздугун камсыз кылуу боюнча подрядчынын милдеттери
1. Курулушту жана аны менен байланышкан иштерди жүзөгө ашырууда подрядчы курчап турган чөйрөнү коргоо жөнүндө жана курулуш иштеринин коопсуздугу жөнүндө мыйзамдын жана башка ченемдик укуктук актылардын талаптарын сактоого милдеттүү.
Подрядчы көрсөтүлгөн талаптарды бузгандыгы үчүн жоопкерчилик тартат.
2. Эгерде иштерди жүзөгө ашыруунун жүрүшүндө буюртмачы берген материалдарды жана жабдууну пайдалануу же анын көрсөтмөлөрүн аткаруу курчап турган чөйрөнү коргоо жана курулуш иштеринин коопсуздугу жагынан тараптар үчүн милдеттүү болгон талаптардын бузулушуна алып келиши мүмкүн болсо, подрядчы аларды пайдаланууга жана аткарууга укуксуз.
673-статья. Курулушту консервациялоонун натыйжасы
Эгерде тараптарга байланышпаган себептерден улам курулуш подрядынын келишими боюнча иштер токтоп калса жана курулуш объектиси консервацияланса, буюртмачы подрядчыга иш консервацияланганга чейин аткарылган иш үчүн акыны толук көлөмдө төлөөгө, ошондой эле иштерди токтотуу жана курулушту консервациялоо зарылчылыгына байланышкан чыгымдардын ордун толтурууга милдеттүү.
674-статья. Ишти тапшыруу жана кабыл алуу
1. Курулуш подрядынын келишими боюнча аткарылган иштердин же, эгерде ушул келишимде каралса, иштин аткарылган этабынын натыйжасы тапшырууга даяр экендиги жөнүндө подрядчынын билдирүүсүн алган буюртмачы тез арада аны кабыл алууга киришүүгө милдеттүү.
2. Эгерде курулуш подрядынын келишиминде башкача каралбаса, буюртмачы өз эсебинен ишти кабыл алууну уюштурат жана кабыл алат.
Мыйзамда же башка ченемдик укуктук актыларда каралган учурларда иштин натыйжасын кабыл алууга мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын өкүлдөрү катышууга тийиш.
3. Иштин айрым этабын алдын ала кабыл алган буюртмачы иштердин натыйжасынын подрядчынын күнөөсүнөн улам болбогон иштен чыгышынын же бузулушунун кесепетинин тобокелдигин тартат.
4. Подрядчы иштин натыйжасын тапшырышы жана аны буюртмачы кабыл алышы акт менен толтурулат, ага эки тарап тең кол коет. Тараптардын бири актыга кол коюудан баш тарткан учурда анда ушул жөнүндө белги коюлат жана актыга башка тарап кол коет.
Эгерде актыга кол коюудан баш тартуунун жүйөөсүн сот негиздүү деп тапкан учурда ал иштин натыйжасын тапшыруунун же кабыл алуунун бир тараптуу актысын жараксыз деп табышы мүмкүн.
5. Ушул мыйзамда же курулуш подрядынын келишиминде каралган учурда же келишим боюнча аткарылган иштердин мүнөзүнөн келип чыкканда иштин натыйжасын кабыл алуудан мурда ал алдын ала сыноодон өтүүгө тийиш. Мындай учурларда алдын ала сыноо оң натыйжа бергенде гана ал кабыл алынышы мүмкүн.
6. Иштин натыйжасын курулуш подрядынын келишиминде көрсөтүлгөн максатта пайдалануу мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарган жана подрядчы же буюртмачы жое албай турган кемчиликтерди тапкан учурда буюртмачы аны кабыл алуудан баш тартууга укуктуу.
675-статья. Иштин сапаты үчүн подрядчынын жоопкерчилиги
1. Долбоорлоо-смета документтеринде жана тараптар аткарууга курулуш жаатындагы Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында каралган талаптардан четтөөгө жол берилгендиги үчүн, ошондой эле курулуш объектисинин долбоорлоо-смета документтеринде көрсөтүлгөн, анын ичинде ишкананын өндүрүштүк кубаттуулугу сыяктуу көрсөткүчтөрүнө жетише албагандыгы үчүн подрядчы буюртмачынын алдында жоопкерчилик тартат.
Имаратты же курулушту реконструкциялоодо (жаңылоодо, кайра курууда, реставрациялоодо ж.б.) подрядчыга имараттын, курулуштун же анын бөлүгүнүн бекемдигин, туруктуулугун, ишенимдүүлүгүн төмөндөткөндүгү же жоготкондугу үчүн жоопкерчилик жүктөлөт.
2. Эгерде подрядчы буюртмачынын макулдугусуз долбоорлоо-смета документтеринен майдабарат четтөөгө жол бергендиги курулуш объектисинин сапатына таасир этпегендигин далилдесе, ал четтөө үчүн жоопкерчилик тартпайт.
(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
676-статья. Курулуш подрядынын келишиминде сапаттын гарантияланышы
1. Эгерде курулуш подрядынын келишиминде башкача каралбаса, подрядчы курулуш объектиси долбоорлоо-смета документтеринде белгиленген көрсөткүчтөргө жете тургандыгын жана гарантия мөөнөтүнүн ичинде объектти курулуш подрядынын келишимине ылайык пайдалануу мүмкүнчүлүгүн гарантиялайт. Эгерде мыйзамда башка гарантия мөөнөтү каралбаса, гарантия мөөнөтү объектти буюртмачы кабыл алган күндөн тартып он жылды түзөт. Ушул Кодексте же башка мыйзамда белгиленген гарантия мөөнөтү тараптардын макулдашуусу менен көбөйтүлүшү мүмкүн.
2. Эгерде подрядчы гарантия мөөнөтүнүн ичинде табылган кемчиликтер (каталыктар) объекттин же анын бөлүктөрүнүн ойдогудай иштешинен, аны туура эмес пайдалануудан же аны пайдалануу жагынан буюртмачы өзү же ал тарткан үчүнчү жак иштеп чыккан нускоонун туура эместигинен, объектти буюртмачынын өзү же ал тарткан үчүнчү жак туура эмес оңдошунан улам келип чыккандыгын далилдесе, подрядчы ушул кемчиликтер үчүн жооп бербейт.
3. Гарантия мөөнөтүнүн өтүшү подрядчы жооп бере турган кемчиликтин айынан объект пайдаланылбаган убакытка токтотулат.
4. Гарантия мөөнөтүнүн ичинде ушул Кодекстин 674-статьясынын 1-пуктунда көрсөтүлгөн кемчиликтерди тапкан учурда буюртмачы аларды тапкан учурдан тартып акылга сыярлык мөөнөттө алар жөнүндө подрядчыга билдирүүгө тийиш.
677-статья. Кемчиликтерди буюртмачынын эсебинен жоюу
1. Курулуш подрядынын келишиминде подрядчы жоопкерчилик тартпай турган кемчиликтерди буюртмачынын талабы боюнча жана анын эсебинен жоюуга подрядчынын милдети каралышы мүмкүн.
2. Кемчиликтерди жоюу келишимдин предмети менен түздөн-түз байланышпаган же подрядчыга тиешесиз себептер боюнча ал тарабынан жүзөгө ашырылышы мүмкүн болбогон учурларда подрядчы ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн милдеттерди аткаруудан баш тартууга укуктуу.
§4. Долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд
678-статья. Долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд келишими
Долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд келишими боюнча подрядчы (долбоорлоочу, иликтөөчү) буюртмачынын тапшырмасы боюнча долбоорлоо-смета документтерин иштеп чыгууга жана (же) иликтөө иштерин аткарууга милдеттенет, ал эми буюртмачы алардын натыйжасын кабыл алууга жана акы төлөөгө милдеттенет.
679-статья. Долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткаруу үчүн баштапкы маалыматтар
1. Долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд келишими боюнча буюртмачы подрядчыга долбоорлоого имаратты, ошондой эле долбоорлоо-смета документтерин түзүү үчүн зарыл болгон баштапкы маалыматтарды берүүгө милдеттүү. Долбоорлоо иштерин аткарууга тапшырманы буюртмачынын тапшыруусу боюнча подрядчы даярдашы мүмкүн. Мындай учурда буюртмачы тапшырманы бекиткен учурдан тартып эки тарап тең аны аткарууга милдеттүү болуп саналат.
2. Подрядчы долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткаруу үчүн тапшырмада жана башка баштапкы маалыматтарда камтылган талаптарды сактоого милдеттүү жана буюртмачынын макулдугу менен гана алардан четтөөгө укуктуу.
680-статья. Буюртмачынын милдеттери
Эгерде келишимде башкача каралбаса, долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд келишими боюнча буюртмачы:
белгиленген бааны подрядчыга бардык иштер аяктагандан кийин толугу менен төлөөгө же аны иштин айрым этаптары аяктагандан кийин бөлүк-бөлүгү менен төлөөгө;
подрядчыдан алган долбоорлоо-смета документтерин келишимде каралган максаттарда гана пайдаланууга долбоорлоо-смета документтерин үчүнчү жактарга бербөөгө жана анда камтылган маалыматтарды подрядчынын макулдугусуз жарыя кылбоого;
келишимде каралган көлөмдө жана шарттарда долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууда подрядчыга көмөк көрсөтүүгө;
даяр долбоорлоо-смета документтерин тиешелүү мамлекеттик органдар менен макулдашууга подрядчы менен бирдикте катышууга;
подрядчыга байланыштуу болбогон кырдаалдан улам долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткаруу үчүн баштапкы маалыматтар өзгөрүшүнөн келип чыккан кошумча чыгымдардын ордун подрядчыга толтуруп берүүгө;
түзүлгөн долбоорлоо-смета документтеринин же аткарылган иликтөө иштеринин кемчиликтерине байланыштуу үчүнчү жак буюртмачыга койгон доо боюнча ишке катышууга подрядчыны тартууга милдеттүү.
681-статья. Подрядчынын милдеттери
Долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд келишими боюнча подрядчы:
иштерди тапшырмага жана долбоорлоого башка баштапкы маалыматтарга, келишимге ылайык аткарууга;
даяр долбоорлоо-смета документтерин буюртмачы менен, ал эми зарыл учурда буюртмачы менен бирдикте компетенттүү мамлекеттик органдар менен макулдашууга;
буюртмачыга даяр долбоорлоо-смета документтерин жана иликтөө иштеринин натыйжасын берүүгө;
буюртмачынын макулдугусуз долбоорлоо-смета документтерин үчүнчү жактарга бербөөгө милдеттүү.
682-статья. Долбоорлоо жана иликтөө иштерин ойдогудай аткарбагандыгы үчүн подрядчынын жоопкерчилиги
1. Долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд келишими боюнча подрядчы долбоорлоо-смета документтерин ойдогудай түзбөгөндүгү жана иликтөө иштерин ойдогудай аткарбагандыгы үчүн, анын ичинде курулуштун жүрүшүндө, ошондой эле долбоорлоо-смета документтеринин жана иликтөө иштеринин маалыматтарынын негизинде түзүлгөн объектти пайдалануу процессинде табылган кемчиликтер үчүн жоопкерчилик тартат.
2. Эгерде мыйзамда же долбоорлоо жана иликтөө иштерин аткарууга подряд келишиминде башкача белгиленбесе, долбоорлоо-смета документтеринен же иликтөө иштеринен кемчиликтер табылган учурда подрядчы долбоорлоо-смета документтерин акысыз кайра жасоого жана тиешелүү түрдө зарыл кошумча иликтөө иштерин жүргүзүүгө, ошондой эле буюртмачыга келтирилген зыяндын ордун толтурууга милдеттүү.
683-статья. Долбоорлоо жана иликтөө иштерине подрядды укуктук жактан жөнгө салуу
Долбоорлоо жана иликтөө иштерине подряд келишими боюнча мамилелер ушул Кодекс менен катар жана ага ылайык долбоорлоо жана иликтөө иштерине подряд жөнүндө мыйзамдар менен да жөнгө салынышы мүмкүн.
§5. Илим-изилдөө, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга подряд
684-статья. Илим-изилдөө, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишим
1. Илим-изилдөө иштерин аткарууга келишим боюнча подрядчы (аткаруучу) буюртмачынын тапшырмасы менен шартталган илимий изилдөөлөрдү жүргүзүүгө, ал эми тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишим боюнча жаңы буюмдун үлгүсүн, ага конструктордук документтерди же жаңы технологияны иштеп чыгууга милдеттенет, ал эми буюртмачы ишти кабыл алууга жана ага акы төлөөгө милдеттенет.
2. Подрядчы (аткаруучу) менен түзүлгөн келишим изилдөө жүргүзүүнүн, үлгүлөрдү иштеп чыгуунун жана даярдоонун бүткүл циклин, ошондой эле анын айрым этаптарын (элементтерин) камтышы мүмкүн.
3. Эгерде мыйзамда же келишимде башкача каралбаса, илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишимди аткаруу капысынан мүмкүн болбой калышынын тобокелдигин буюртмачы тартат.
4. Илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишимдин шарттары өзгөчөлүү укуктар (интеллектуалдык менчик) жөнүндөгү мыйзамдарга жана башка ченемдик укуктук актыларга ылайык келүүгө тийиш.
685-статья. Иштерди аткаруу
1. Подрядчы (аткаруучу) илимий изилдөөлөрдү жеке жүргүзүүгө милдеттүү. Эгерде келишимде башкача каралбаса, ал илим-изилдөө иштерин аткарууга келишимди аткарууга үчүнчү жактарды буюртмачынын макулдугу менен гана тартууга укуктуу.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, подрядчы (аткаруучу) тажрыйба-конструктордук же технологиялык иштерди аткарууда ага үчүнчү жактарды тартууга укуктуу. Подрядчынын (аткаруучунун) үчүнчү жактар менен мамилелерине башкы подрядчы жана субподрядчы жөнүндөгү эрежелер (626-статья) колдонулат.
686-статья. Келишимдин предметин түзгөн маалыматтардын купуялыгы
1. Эгерде илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишимде башкача каралбаса, тараптар келишимдин предметине, аны аткаруунун жүрүшүнө жана алынган натыйжага тиешелүү маалыматтардын купуялыгын камсыз кылууга милдеттүү. Купуялуу болуп табылган маалыматтардын көлөмү келишимде аныкталат.
2. Ар бир тарап ишти аткарууда алынган, купуялуу болуп табылган маалыматтарды экинчи тараптын макулдугу менен гана жарыялоого милдеттенет.
687-статья. Иштин натыйжасына тараптардын укугу
1. Илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишиминдеги тараптар иштердин натыйжасын, анын ичинде укуктук коргоонун предмети болуп саналган натыйжаларды келишимде каралган өлчөмдө жана шарттарда пайдаланууга укуктуу.
2. Эгерде келишимде башкача каралбаса, буюртмачы өзүнө подрядчы (аткаруучу) тарабынан берилген иштердин натыйжасын, анын ичинде укуктук коргоонун предмети болуп саналган натыйжаларды пайдаланууга укуктуу, ал эми подрядчы (аткаруучу) өзү алган иштин натыйжасын өз муктаждыктары үчүн пайдаланууга укуктуу.
688-статья. Буюртмачынын милдеттери
1. Илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишим боюнча буюртмачы:
аткаруу үчүн зарыл болгон маалыматты подрядчыга (аткаруучуга) берүүгө;
аткарылган иштин натыйжасын кабыл алууга жана ага акы төлөөгө милдеттүү.
2. Келишимде ошондой эле подрядчыга (аткаруучуга) техникалык тапшырманы берүүгө жана программаны (техникалык-экономикалык параметрлерди) же иштин тематикасын аны менен макулдашууга буюртмачынын милдети каралышы мүмкүн.
689-статья. Подрядчынын (аткаруучунун) милдеттери
Илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишим боюнча подрядчы (аткаруучу):
ишти буюртмачы менен макулдашылган программага (техникалык-экономикалык параметрлерге) же тематикага ылайык аткарууга жана натыйжаны келишимде каралган мөөнөттө буюртмачыга берүүгө;
үчүнчү жактарга таандык болгон интеллектуалдык ишмердүүлүктүн кайтарылуучу натыйжаларын пайдалануу зарылчылыгын жана аларды пайдалануу укугун сатып алууну буюртмачы менен макулдашууга;
аткарылган иштеги өз күнөөсүнөн улам кетирилген, буюртмачынын техникалык тапшырмасында же келишимде каралган техникалык-экономикалык параметрлерден четтөөгө алып келиши мүмкүн болгон кемчиликтерди өз күчү менен жана өзүнүн эсебинен жоюуга;
күтүлгөн натыйжаларды алуу мүмкүн болбой калгандыгы байкалгандыгы жөнүндө же ишти улантуунун максатка ылайыксыздыгы жөнүндө буюртмачыга тез арада маалымдоого;
келишим боюнча алынган, башка жактардын өзгөчө укуктарын бузбаган натыйжаны буюртмачыга берүүнү гарантиялоого милдеттүү.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
690-статья. Илим-изилдөө иштеринин натыйжасына жетишүү мүмкүн болбой калышынын натыйжасы
Эгерде илим-изилдөө иштеринин жүрүшүндө подрядчыга (аткаруучуга) байланышпаган кырдаалдардан улам иштин натыйжасына жетишүү мүмкүн эместиги байкалса, буюртмачы келишимде каралган натыйжаны алуу мүмкүн болбой калгандыгы байкалганга чейин жүргүзүлгөн иштин наркын, бирок келишимде көрсөтүлгөн иштин тиешелүү бөлүгүнүн баасынан ашпаган наркты төлөөгө милдеттүү.
691-статья. Тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштердин натыйжасына жетишүү мүмкүн болбой калышынын натыйжасы
Эгерде тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткаруунун жүрүшүндө подрядчынын (аткаруучунун) күнөөсү болбой туруп ишти аткаруу мүмкүн эместиги же улантуу максатка ылайыксыздыгы байкалса, буюртмачы подрядчы (аткаруучу) тарткан чыгымдарды төлөөгө милдеттүү.
692-статья. Келишимди бузгандыгы үчүн подрядчынын (аткаруучунун) жоопкерчилиги
1. Эгерде подрядчы (аткаруучу) илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишимдин бузулушунда өзүнүн күнөөсү жок экендигин далилдей албаса (356-статьянын 1-пункту), подрядчы (аткаруучу) мындай эреже бузуу үчүн буюртмачынын алдында жоопкерчилик тартат.
2. Эгерде келишимде подрядчы (аткаруучу) тарабынан буюртмачыга келтирилген зыяндын ордун келишим боюнча иштердин жалпы наркынын чектеринде толтурууга тийиш экендиги каралса, анда анын ордун кемчилик табылган иштин наркынын чектеринде толтурууга милдеттүү.
693-статья. Илим-изилдөө иштерин, тажрыйба-конструктордук жана технологиялык иштерди аткарууга келишимди укуктук жактан жөнгө салуу
Ишти аткаруунун мөөнөттөрүнө жана анын баасына карата, ошондой эле иштин натыйжасын алууга буюртмачынын келбей коюшунун натыйжасына карата тиешелүү түрдө ушул Кодекстин 628-, 629- жана 659-статьяларынын эрежелери колдонулат.
31-Глава
Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү
694-статья. Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишими
Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишими боюнча аткаруучу буюртмачынын тапшырмасы боюнча мүлктүк формада болбогон кызматтарды көрсөтүүгө (айрым иш-аракеттерди жасоого же айрым ишти жүзөгө ашырууга) милдеттенет, ал эми буюртмачы ушул кызмат көрсөтүүлөргө акы төлөөгө милдеттенет.
695-статья. Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишиминин предмети
Байланыш кызматтары, медициналык, ветеринардык, аудитордук, консультациялык, маалыматтык кызматтар, окутуу, техникалык жактан тейлөө боюнча жана башка кызматтар акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишиминин предмети болуп саналат.
696-статья. Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишимин аткаруу
Эгерде акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишиминде башкача каралбаса, аткаруучу жеке өзү кызмат көрсөтүүгө милдеттүү.
697-статья. Кызмат көрсөтүүнүн баасы
1. Буюртмачы өзүнө көрсөтүлгөн кызматтарга акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишиминде көрсөтүлгөн мөөнөттө жана тартипте акы төлөөгө милдеттүү.
2. Эгерде мыйзамда же акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишиминде башкача каралбаса, буюртмачынын айынан аткаруу мүмкүн болбосо, көрсөтүлгөн кызмат толук көлөмдө төлөнөт.
3. Эгерде мыйзамда же акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишиминде башкача каралбаса, аткаруу мүмкүн эместиги тараптардын бири да жооп бербей турган кырдаалдан улам келип чыккан учурда буюртмачы аткаруучуга ал иш жүзүндө тарткан чыгымдардын ордун толтурат.
698-статья. Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишимин бузгандыгы үчүн аткаруучунун жоопкерчилиги
1. Аткаруучу акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишимин аткарбаган же ойдогудай эмес аткарган учурда буюртмачыга келтирилген зыяндын ордун толук көлөмдө, бирок кызмат көрсөтүүнүн келишимде каралган баасынын эки эселенген өлчөмүнөн ашпаган көлөмдө толтурууга милдеттүү.
2. Аткаруучу ишкерликти жүзөгө ашырууда милдеттенмени аткарбаган же ойдогудай эмес аткарган учурда келишимде ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөндөн ашып түшкөн жоопкерчилик каралышы мүмкүн.
699-статья. Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишимин аткаруудан бир тараптуу баш тартуу
1. Аткаруучуга иш жүзүндө тарткан чыгымдарын төлөгөн шартта буюртмачы акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишимин аткаруудан баш тартууга укуктуу.
2. Буюртмачыга зыяндын ордун толугу менен толтурган шартта аткаруучу акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишими боюнча милдеттенмелерди аткаруудан баш тартууга укуктуу.
700-статья. Акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишимин укуктук жактан жөнгө салуу
Эгерде акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишимине карата подряд жөнүндө жалпы жоболорду (622-649-статьялар) жана турмуш-тиричилик подряды жөнүндө жоболорду (650-660-статьялар) колдонуу ушул главанын эрежелерине, ошондой эле акы төлөтүп кызмат көрсөтүү келишиминин предметинин өзгөчөлүктөрүнө карама-каршы келбесе, ал жоболор колдонулат.
32-Глава
Ташуу
701-статья. Ташуу жөнүндө жалпы жоболор
1. Жүктөр, жүргүнчүлөр жана багаж ташуу келишиминин негизинде ташылат.
2. Ташуунун жалпы шарттары транспорт уставдары жана кодекстери, башка мыйзамдар жана аларга ылайык чыгарылуучу эрежелер менен аныкталат.
Эгерде ушул Кодексте, транспорт уставдарында жана кодекстеринде, башка мыйзамдарда жана аларга ылайык чыгарылуучу эрежелерде башкача каралбаса, жүктөрдү, жүргүнчүлөрдү жана багажды ташуунун шарттары, ошондой эле ушул ташуулар боюнча тараптардын жоопкерчилиги тараптардын макулдушуусу менен аныкталат.
702-статья. Жүк ташуу келишими
1. Жүк ташуу келишими боюнча ташуучу жөнөтүүчү тарабынан ага ишенип берилген жүктү тиешелүү пунктка жеткирүүгө жана аны жүктү алууга ыйгарым укуктуу жакка (алуучуга) берүүгө милдеттенет, ал эми жөнөтүүчү жүк ташылгандыгы үчүн белгиленген акыны төлөөгө милдеттенет.
2. Жүк ташуу келишими түзүлгөндүгү транспорттук накладнойду (транспорт уставдарында жана кодекстеринде каралган коносаментти же башка документти) түзүү менен бекитилет.
703-статья. Жүргүнчүлөрдү ташуу келишими
1. Жүргүнчүлөрдү ташуу келишими боюнча ташуучу жүргүнчүлөрдү баруучу жерине жеткирүүгө, ал эми жүргүнчү багажын тапшырган учурда - багажды да баруучу жерине жеткирүүгө жана аны алууга ыйгарым укуктуу жакка берүүгө милдеттенет, жүргүнчү белгиленген жол кирени төлөөгө, ал эми багажды тапшырган учурда - багаж ташылгандыгы үчүн да акы төлөөгө милдеттенет.
2. Жүргүнчүнү жана багажды ташуу келишими тиешелүү түрдө билет жана багаж квитанциясы менен күбөлөндүрүлөт.
Билеттин жана багаж квитанциясынын формасы транспорт уставдарында жана кодекстеринде каралган тартипте белгиленет.
3. Жүргүнчү транспорт уставдарында жана кодекстеринде каралган тартипте:
өзү менен бирге балдарды акысыз же башкача жеңилдетилген шарттарда ала жүрүүгө;
белгиленген нормадагы өлчөмдө кол жүгүн өзү менен бирге акысыз ташууга;
белгиленген нормадагы өлчөмдө багажын бекер ташууга, ал эми нормадан ашканда - тариф боюнча акы төлөө менен ташууга тапшырууга укуктуу.
704-статья. Чартер (фрахттоо) келишими
Чартер (фрахттоо) келишими боюнча бир тарап (фрахттоочу) экинчи тарапка (фрахттаган жакка) жүктөрдү, жүргүнчүлөрдү жана багажды ташуу үчүн бир же бир нече рейске бир же бир нече транспорт каражатын бүт бойдон же анын бир бөлүгүн берүүгө милдеттенет.
Чартер (фрахттоо) келишимин түзүүнүн тартиби, ошондой эле көрсөтүлгөн келишимдин формасы транспорт уставдары жана кодекстери менен белгиленет.
705-статья. Түз аралаш билдирүү
Жүктөрдү, жүргүнчүлөрдү жана багажды бирдиктүү транспорт документи боюнча ар кандай түрдөгү транспорт менен ташууда транспорт уюмдарынын өз ара мамилелери, ошондой эле ушул ташууларды уюштуруу тартиби тиешелүү түрдөгү транспорт уюмдарынын ортосундагы макулдашуулар менен аныкталат, алар түз аралаш ташуулар жөнүндө макулдашууга ылайык түзүлөт.
706-статья. Жалпы пайдалануудагы транспорт менен ташуу
1. Эгерде мыйзамдан, башка ченемдик укуктук актылардан же коммерциялык уюмга берилген уруксаттан (лицензиядан) ушул уюм ар кандай граждандын же юридикалык жактын кайрылуусу боюнча жүктөрдү, жүргүнчүлөрдү жана багажды ташууга милдеттүү экендиги келип чыкса, мындай уюм ташууну жүзөгө ашырышы жалпы пайдалануудагы транспорт менен ташуу деп табылат.
2. Жалпы пайдалануудагы транспорт менен ташуу келишими ачык келишим (386-статья) болуп саналат.
707-статья. Ташуу акысы
1. Эгерде мыйзамда же башка ченемдик укуктук актыларда башкача каралбаса, жүктөрдү, жүргүнчүлөрдү жана багажды ташуу үчүн тараптардын макулдашуусу менен белгиленген акы алынат.
2. Жалпы пайдалануудагы транспорт менен ташуу үчүн акы транспорт уставдарында жана кодекстеринде белгиленген тартипте бекитилүүчү тарифтердин негизинде аныкталат.
3. Жүк ээлеринин талабы боюнча аткарылуучу жана тарифтерде каралбаган иштер менен кызмат көрсөтүүлөргө акы тараптардын макулдашуусу боюнча төлөнөт.
4. Эгерде мыйзамда, башка ченемдик укуктук актыларда башкача каралбаса же милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, ташуучу ага таандык болгон ташуу акысын жана ташуу боюнча башка төлөмдөрдү (342-статья) камсыз кылуу үчүн ташууга өзүнө берилген жүктөрдү кармап калууга укуктуу.
5. Мыйзамга жана башка ченемдик укуктук актыларга ылайык жүктөрдү, жүргүнчүлөрдү жана багажды ташуу үчүн акы жагынан жеңилдиктер же артыкчылыктар белгиленген учурларда буга байланыштуу транспорт уюму тарткан чыгымдардын орду тиешелүү бюджеттин эсебинен толтурулат.
708-статья. Транспорт каражаттарын берүү, жүктү жүктөө (түшүрүү)
1. Ташуучу кабыл алынган арызда (заказда), ташуу келишиминде же ташууну уюштуруу жөнүндө келишимде белгиленген мөөнөттө тиешелүү жүктү ташуу үчүн жарактуу абалдагы оң транспорт каражатын жүк жүктөөгө берүүгө милдеттүү.
Жүктү жөнөтүүчү тиешелүү жүктү ташуу үчүн жараксыз болгон берилген транспорт каражатынан баш тартууга укуктуу.
2. Транспорт уюму же жүктү жөнөтүүчү (алуучу) жүк жүктөөнү (түшүрүүнү) транспорт уставдарында жана кодекстеринде жана аларга ылайык чыгарылуучу эрежелерде белгиленген эрежелерди сактоо менен келишимде каралган тартипте жүзөгө ашырылат.
3. Эгерде транспорт уставдарында жана кодекстеринде жана аларга ылайык чыгарылуучу эрежелерде жүк жүктөөнүн мөөнөтү белгиленбесе, жүктү жөнөтүүчүнүн (алуучунун) күчү жана каражаты менен жүзөгө ашырылуучу жүк жүктөө (түшүрүү) келишимде каралган мөөнөттө жүзөгө ашырылат.
709-статья. Жүктү, жүргүнчүнү жана багажды жеткирүү мөөнөтү
Ташуучу жүктү, жүргүнчүнү жана багажды бара турган жерине транспорт уставдарында жана кодекстеринде каралган тартипте аныкталган мөөнөттө, ал эми мындай мөөнөт жок болсо - акылга сыярлык мөөнөттө жеткирүүгө милдеттүү.
710-статья. Ташуудан келип чыккан милдеттенмелер боюнча жоопкерчилик
1. Ташуудан келип чыккан милдеттенмени аткарбаган же ойдогудай эмес аткарган учурда тараптар ушул Кодексте, транспорт уставдарында жана кодекстеринде, ошондой эле тараптардын макулдашуусунда белгиленген жоопкерчиликти тартат.
2. Мыйзамда белгиленген жоопкерчиликти чектөө же жоюу жөнүндө транспорт уюмдарынын жүргүнчүлөр жана жүк ээлери менен макулдашуусу жараксыз, буга мындай макулдашуу мүмкүнчүлүгү жүк ташууда транспорт уставдарында жана кодекстеринде каралган учурлар кирбейт.
711-статья. Транспорт каражаттарын бербегендиги үчүн ташуучунун жана берилген транспорт каражаттарын пайдаланбагандыгы үчүн жөнөтүүчүнүн жоопкерчилиги
1. Ташуучу кабыл алынган арызга (заказга) же башка келишимге ылайык жүктү ташууга транспорт каражаттарын бербегендиги үчүн, ал эми жөнөтүүчү жүктү көрсөтпөгөндүгү же берилген транспорт каражаттарын башка себептерден улам пайдаланбагандыгы үчүн транспорт уставдарында жана кодекстеринде, ошондой эле тараптардын макулдашуусунда белгиленген жоопкерчиликти тартат.
2. Эгерде:
арылууга мүмкүн болбогон күчтөн, ошондой эле табыгый мүнөздөгү көрүнүштөн (өрттөн, көчкүдөн, суу каптап кетүүдөн) жана аскер аракеттеринен;
транспорт уставдарында же кодекстеринде каралган тартипте белгиленген айрым багыттарда жүк ташууну токтотуудан же чектөөдөн;
транспорт уставдарында же кодекстеринде каралган башка учурлардан, -
улам транспорт каражаттары берилбей же берилген транспорт каражаты пайдаланылбай калган учурларда жүк ташуучу жана жөнөтүүчү жоопкерчиликтен бошотулат.
712-статья. Жүргүнчүнү жөнөтүүнү кармагандыгы үчүн ташуучунун жоопкерчилиги
1. Шаар ичинде жана шаар четинде каттаган ташууларды кошпогондо, эгерде ташуучу ташууларды кармагандыгы же кечиктириши арылууга мүмкүн болбогон күчтөн, транспорт каражатынын жүргүнчүлөрдүн өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч келтирген бузуктарын оңдоодон жана ташуучуга байланышпаган башка кырдаалдардан улам болгондугун далилдебесе, жүргүнчүнү ташыган транспорт каражатын жиберүүнү кармагандыгы же мындай транспорт баруучу жерине жетүүдөн кечиккендиги үчүн ташуучу тиешелүү транспорт уставында жана кодексинде белгиленген өлчөмдө айып акы төлөйт.
2. Транспорт каражатын жиберүү кармалгандыгынан улам ташуудан жүргүнчү баш тарткан учурда ташуучу жүргүнчүгө ташуу акысын кайра кайтарууга милдеттүү.
713-статья. Жүктү же багажды жоготкондугу, ал кемип калгандыгы жана зыянга учурагандыгы (бузулгандыгы) үчүн ташуучунун жоопкерчилиги
1. Эгерде ташуучу жүктүн жоголушу, кемип калышы же зыянга учурашы ал четтете албаган же четтетүү ага байланышпаган кырдаалдардан улам болгондугун далилдебесе, ташуучу жүктү ташууга кабыл алган учурдан тартып жүк алуучуга, ал ыйгарым укук берген жакка же багажды кабыл алууга ыйгарым укуктуу жакка бергенге чейин жүктүн же багаждын сакталышы үчүн жоопкерчилик тартат.
2. Жүктү же багажды ташууда келтирилген зыяндын ордун ташуучу төмөнкүдөй өлчөмдө толтурат:
жүк же багаж жоголгон же кемип калган учурда - жоголгон же кемип калган жүктүн же багаждын өлчөмүндө;
жүк же багаж зыянга учураганда - анын наркы төмөндөгөн сумманын өлчөмүндө, ал эми бузулган жүктү же багажды кайрадан калыбына келтирүү мүмкүн болбосо - анын наркынын өлчөмүндө;
баалуулугу жарыялануу менен ташууга тапшырылган жүк же багаж жоголгон же кемип калган учурда - жүктүн же багаждын жарыяланган наркынын өлчөмүндө.
Жүктүн же багаждын наркы сатуучунун эсебинде көрсөтүлгөн же келишимде каралган анын баасына таянуу менен, ал эми эсеп жок болсо же келишимде баа көрсөтүлбөсө - салыштырмалуу кырдаалдарда демейде ушундай товарлар үчүн алынган баага таянуу менен аныкталат.
3. Эгерде жоголгон, кемиген, бузулган же зыянга учураган жүктү же багажды ташуу үчүн өндүрүлгөн ташуу акысы жүктүн наркына кирбесе, ташуучу ушул акыны жүктүн жоголушу, кемип калышы, бузулушу же зыянга учурашы менен байланышкан белгиленген зыяндын ордун толтуруу менен катар жүк жөнөтүүчүгө (алуучуга) кайра кайтарат.
4. Жүк же багаж сакталбай калышынын себептери жөнүндө ташуучу бир тараптуу тартипте түзгөн документтер (коммерциялык акт, жалпы формадагы акт жана башкалар) жүктү же багажды ташуучунун, жөнөтүүчүнүн же алуучунун жоопкерчилиги үчүн негиз боло турган кырдаалды күбөлөгөн башка документтер менен катар бааланууга тийиш.
714-статья. Жүк ташуулар боюнча дооматтар жана доолор
1. Ташуучуга жүк ташуудан келип чыккан доо коюлганга чейин ага транспорт уставдарында же кодекстеринде каралган тартипте милдеттүү түрдө доомат коюлууга тийиш.
2. Ташуучу дооматты канааттандыруудан толугу менен же жарым-жартылай баш тарткан же ташуучудан отуз күндүк мөөнөттө жооп албаган учурда жүк жөнөтүүчү же жүк алуучу ташуучуга доомат кое алат.
3. Жүк ташуудан келип чыккан талаптар боюнча мөөнөттүн эскириши ушул Кодекстин 208-статьясына ылайык аныкталган учурдан тартып бир жылга белгиленет.
715-статья. Ташууларды уюштуруу жөнүндө келишимдер
Ташууларды дайыма жүзөгө ашыруу зарылчылыгы келип чыкканда ташуучу менен жүк ээси ташууларды уюштуруу жөнүндө узак мөөнөттүү келишимдерди түзө алышат.
Жүктөрдү ташууну уюштуруу жөнүндө келишим боюнча ташуучу шартташкан көлөмдөгү жүктөрдү белгиленген мөөнөттө кабыл алууга, ал эми жүк ээси ташууга берүүгө милдеттенет. Жүктөрдү ташууну уюштуруу жөнүндө келишимде транспорт каражаттарын берүүнүн жана ташууга жүктөрдү көрсөтүүнүн көлөмү, мөөнөтү жана башка шарттары, эсептешүүнүн тартиби, ошондой эле ташууну уюштуруунун башка шарттары аныкталат.
716-статья. Транспорт уюмдарынын ортосундагы келишим
Ар кандай түрдөгү транспорт уюмдарынын ортосунда жүк ташууларды камсыз кылуу боюнча иштерди уюштуруу жөнүндө келишимдер (жүктөрдү борбордоштуруп ташып келүүгө (ташып чыгууга) түйүндүү макулдашуулар, келишимдер жана башкалар) түзүлүшү мүмкүн.
Мындай келишимдерди түзүү тартиби транспорт уставдары жана кодекстери, башка мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар менен аныкталат.
717-статья. Жүргүнчүнү өлүмгө учураткандыгы же ден соолугуна зыян келтиргендиги үчүн ташуучунун жоопкерчилиги
Эгерде мыйзамда же ташуу келишиминде ташуучунун жогорулатылган жоопкерчилиги каралбаса, жүргүнчүнүн өмүрүнө же ден соолугуна келтирген зыян үчүн ташуучунун жоопкерчилиги ушул Кодекстин 51-главасындагы эрежелер боюнча аныкталат.
33-Глава
Транспорт экспедициясы
718-статья. Транспорт экспедициясынын келишими
1. Транспорт экспедициясынын келишими боюнча экспедитор кардардын - жүк жөнөтүүчүнүн же жүк алуучунун сыйлык акысы үчүн же анын эсебинен келишимде аныкталган, жүк ташуу менен байланышкан кызмат көрсөтүүлөрдү аткарууга же аткарууну уюштурууга милдеттенет.
Транспорт экспедициясынын келишиминде экспедитордун жүктү транспорт менен жана экспедитор же кардар тандаган маршрут боюнча ташууну уюштурууга милдети, экспедитордун жүк ташуу келишимин (келишимдерин) кардардын атынан же өзүнүн атынан түзүүгө, жүктү жөнөтүүнү жана кабыл алууну камсыз кылуу милдети, ошондой эле ташуу менен байланышкан башка милдеттери каралышы мүмкүн.
Кошумча кызмат көрсөтүү катарында транспорт экспедициясынын келишиминде жүктү жеткирүү үчүн зарыл болгон экспорт же импорт үчүн талап кылынган документтерди алуу, бажылык жана башка иш-чараларды аткаруу, жүктүн санын жана сапатын текшерүү, аны жүктөө жана түшүрүү, пошлиналарды, жыйымдарды жана кардарга жүктөлүүчү башка чыгымдарды төлөө, жүктү сактоо, аны барган жеринде кабыл алуу сыяктуу операцияларды жүзөгө ашыруу, ошондой эле келишимде каралган башка операцияларды жана кызмат көрсөтүүлөрдү аткаруу каралышы мүмкүн.
2. Ушул главанын эрежелери келишимге ылайык экспедитордун милдетин ташуучу аткарган учурларга да жайылтылат.
3. Эгерде транспорт-экспедиция иши жөнүндө мыйзамда башкача белгиленбесе, транспорт экспедициясынын келишимин аткаруу шарттары тараптардын макулдашуусу менен аныкталат.
719-статья. Келишимдин формасы
1. Транспорт экспедициясынын келишими жазуу жүзүндө түзүлөт.
2. Эгерде экспедитор өз милдеттерин аткарышы үчүн ага ишеним кат зарыл болсо, кардар аны экспедиторго берүүгө тийиш.
720-статья. Транспорт экспедициясынын келишими боюнча экспедитордун жоопкерчилиги
Транспорт экспедициясынын келишимин аткарбагандыгы же ойдогудай эмес аткаргандыгы үчүн экспедитор ушул Кодекстин 20-главасынын эрежелерине ылайык аныкталган негиздер боюнча жана өлчөмдө жоопкерчилик тартат.
Эгерде экспедитор милдеттенменин бузулушу ташуу келишимдери ойдогудай эмес аткарылышынан улам келип чыккандыгын далилдесе, кардарга карата экспедитордун жоопкерчилиги экспедиторго карата тиешелүү ташуучу жооп берген эрежелер менен аныкталат.
721-статья. Экспедиторго берилүүчү документтер жана башка маалыматтар
1. Кардар экспедиторго жүктүн касиеттери, аны ташуунун шарттары жөнүндө документтерди жана башка маалыматты, ошондой эле экспедитор транспорт экспедициясынын келишиминде каралган милдеттерди аткарышы үчүн зарыл болгон башка маалыматты берүүгө милдеттүү.
2. Экспедитор алынган маалыматтын табылган кемчиликтери жөнүндө кардарга билдирүүгө, ал эми маалымат толук болбосо зарыл болгон кошумча маалыматтарды кардардан сурап алууга милдеттүү.
3. Кардар зарыл маалыматты бербей койгон учурда мындай маалымат берилгенге чейин экспедитор тиешелүү милдеттерди аткарууга киришпөөгө укуктуу.
4. Ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн маалыматтарды берүү боюнча милдеттер бузулушуна байланыштуу экспедиторго келтирилген зыян үчүн кардар жоопкерчилик тартат.
722-статья. Экспедитордун милдетин үчүнчү жак аткарышы
Эгерде транспорт экспедициясынын келишиминде экспедитор өз милдеттерин жеке аткарууга тийиш экендиги айтылбаса, экспедитор өз милдеттерин аткарууга башка жактарды тартууга укуктуу.
Милдеттенменин аткарылышын үчүнчү жакка жүктөө экспедиторду келишимдин аткарылышы үчүн кардарга карата жоопкерчиликтен бошотпойт.
723-статья. Транспорт экспедициясынын келишиминен баш тартуу
Тараптардын ар бири транспорт экспедициясынын келишимин аткаруудан баш тарта тургандыгы жөнүндө экинчи тарапка акылга сыярлык мөөнөттө эскертүү менен андан баш тартууга укуктуу.
Келишимди аткаруудан бир тараптуу баш тартылганда баш тартууну билдирген тарап экинчи тарапка келишимдин токтотулушу менен келтирилген зыяндын ордун толтурат.
34-Глава
Заем жана кредит
§1. Заем
724-статья. Заем келишими
1. Заем келишими боюнча бир тарап (заем берүүчү) экинчи тарапка (заем алуучуга ) акча же түрдүк белгилери аныкталган буюмду берет, ал эми заем алуучу ошол эле суммадагы акчаны (заем суммасын) же ошондой эле түрдөгү жана сапаттагы буюмдарды кайтарып берүүгө милдеттенет.
2. Заем келишими акчаны же буюмду берген учурдан тартып түзүлдү деп эсептелет.
725-статья. Заем келишиминин формасы
1. Заем келишими, эгерде анын суммасы эсептик көрсөткүчтөн он эседен кем эмес ашса, ал эми келишимде тараптардын бири юридикалык жак болгон учурларда - суммасына карабастан, жазуу жүзүндө түзүлөт.
2. Заем келишимин жазуу жүзүндө түзүлбөгөндүгү ушул Кодекстин 178-статьясында каралган натыйжаларга алып келет.
3. Заем алуучунун ага заем берүүчү белгилүү бир суммадагы акча же белгилүү сандагы буюмдарды бергендигин күбөлөндүргөн тилкаты же башка документи болгон учурда заем келишими жазуу жүзүндө түзүлдү деп таанылат.
4. Эгерде сумма эсептик көрсөткүчтөн беш жүз эседен ашса, заем келишими нотариаттык түрдө түзүлүүгө тийиш.
5. Заем келишиминин нотариаттык түрүн сактабагандык анын анык эместигине алып келет. Кредит берүүчү ал боюнча нотариаттык түр сакталбаган заем келишими боюнча пайыздарды төлөөнү талап кылууга укуксуз.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24, 2013-жылдын 24-июлундагы N 162 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)
726-статья. Заем келишими боюнча проценттер
1. Мыйзамда же заем келишиминде башка белгиленбесе, заем берүүчү заем алуучудан келишимде аныкталган өлчөмдө жана тартипте заем суммасынан процент алууга укуктуу. Келишимде проценттин өлчөмү жөнүндө шарт каралбаган учурда анын өлчөмү заем берүүчү жашаган жерде, ал эми заем берүүчү юридикалык жак болгон учурда - ал жайгашкан жерде заем алуучу карыз суммасын же анын тиешелүү бөлүгүн кайтарып берген күнгө карата болгон банк процентинин өлчөмү (кайрадан финансылоо өлчөмү) менен аныкталат.
2. Граждандардын ортосунда эсептик көрсөткүчтүн өлчөмүнөн элүү эсе ашпаган суммага түзүлгөн жана жок дегенде тараптардын биринин ээлик кылуу ишкердигин ишке ашыруусуна байланышпаган заем келишими, эгерде анда түздөн-түз башкасы каралбаса, процентсиз деп эсептелинет.
3. Эгерде заем келишими боюнча заем алуучуга түрдүк белгилери аныкталган буюмдар берилген болсо, алардын өлчөмү жана формасы (акчалай же натуралай) келишимде каралган учурда процент төлөнүүгө тийиш.
4. Процентти төлөө тартиби жана мөөнөтү заем келишиминде аныкталат. Эгерде процентти төлөө тартиби жана мөөнөтү заем келишиминде аныкталбаса, анда алар заем суммасын кайтарып бермейинче ай сайын төлөнөт.
5. Ушул Кодекстин 727-статьясынын 2-пунктуна ылайык, пайызга берилген заемдун суммасы мөөнөтүнөн мурда кайтарылып берилген учурда, пайыздар заемдун суммасы мөөнөтүнөн мурда толук же жарым-жартылай кайтарылып берилген күндү кошуп алганга чейин кошулуп эсептелет.
6. Эгерде заем келишиминде сүткорлук пайыздык ставкалар белгиленсе, анда сот аларды мыйзам менен белгиленген тартипте аныкталган чектик жол берилген пайыздын алкагында карайт.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24, 2013-жылдын 30-майындагы N 85, 2013-жылдын 24-июлундагы N 162 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)
727-статья. Заем алуучунун заем суммасын кайтарып берүү милдети
1. Заем алуучу алынган сумманы заем берүүчүгө заем келишиминде аныкталган тартипте жана мөөнөттө кайтарып берүүгө милдеттүү. Кайтаруу мөөнөтү келишимде аныкталбаган же талап кылынган убакыты менен аныкталган учурда, эгерде заем келишиминде башкасы каралбаса, заем суммасы заем алуучу тарабынан заем берүүчү кайтарып берүүнү талап кылган учурдан тартып бир айдын ичинде кайтарып берилүүгө милдеттүү.
2. Эгерде заем келишиминде башкача каралбаса, пайызсыз заемдун суммасы заем алуучу тарабынан мөөнөтүнөн мурда кайтарылып бериши мүмкүн.
Жеке жана юридикалык жактарга пайызга берилген заемдун суммасы, финансы рыногунун кесипкөй катышуучуларын кошпогондо, бул тууралуу мындай кайтарып берүү күнүнө чейин отуз күндөн кем эмес мурда заем берүүчүгө кабарландырылган шартта жеке жана юридикалык жактар тарабынан мөөнөтүнөн мурда толугу менен же бөлүп-бөлүп кайтарылып берилиши мүмкүн. Заем келишиминде заемчунун акчалай каражаттарды мөөнөтүнөн мурда кайтарып берүү ниети жөнүндө заем берүүчүгө кабарлоосунун бир топ кыска мөөнөтү белгилениши мүмкүн.
Пайызга берилген заемдун суммасы, башка учурларда заем берүүчүнүн макулдугу менен мөөнөтүнөн мурда кайтарылып берилиши мүмкүн.3. Эгерде заем келишиминде башкасы каралбаса, анда заем суммасы заем берүүчүгө өткөрүп берилген же тийиштүү каражаттар анын банктагы эсеп-кысабына чегерилген учурдан тартып кайтарып берилди деп эсептелинет.
(КР 2013-жылдын 30-майындагы N 85 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
728-статья. Заем алуучунун келишимди бузгандыгынын натыйжасы
1. Эгерде мыйзамда же заем келишиминде башкасы каралбаса, заем алуучу заем суммасын өз мөөнөтүндө кайтарбаган учурда ушул Кодекстин 725-статьясынын 1-пунктунда каралган проценттер төлөнгөндүгүнө карабастан заем суммасы кайтарылууга тийиш болгон учурдан тартып ал кайтарып берилгенге чейин ушул Кодекстин 360-статьясынын 1-пунктунда каралган проценттер төлөнүүгө тийиш.
2. Эгерде заем келишиминде заемду бөлүп-бөлүп (мөөнөтүн узартып) кайтаруу белгиленген болсо, анда заем алуучу заемду кайтаруунун кезектеги мөөнөтүн бузган учурда заем берүүчү төлөнүүгө тийиш болгон проценттери менен кошо бардык заем суммасын мөөнөтүнөн мурда кайтарууну талап кылууга укуктуу.
729-статья. Заем келишимин талашуу
1. Заем алуучу акчаны же буюмду заем берүүчүдөн чындыгында албагандыгын же келишимде көрсөтүлгөндөн аз алгандыгын далилдөө менен өзүнүн акчасыздыгы боюнча заем келишимин талашууга укуктуу.
2. Заем келишими жазуу жүзүндө түзүлүшү керек болгон учурда (724-cтатья) келишим алдамчылыктын, күч көрсөтүүнүн, коркутуунун, заем алуучунун өкүлүнүн заем берүүчү менен арам ойдо макулдашуусунун негизинде түзүлгөндөн тышкары учурларда, акчасыздык боюнча күбөлөрдү тартуу менен талашууга жол берилбейт.
3. Эгерде акчасыздык боюнча заем алуучунун заем келишимин талашуусунда анын заем берүүчүдөн акчаны же башка буюмду чындыгында албагандыгы аныкталган учурда заем келишими түзүлгөн жок деп эсептелет. Акча же башка буюм заем алуучу тарабынан заем берүүчүдөн келишимде көрсөтүлгөндөн аз санда алынган учурда келишим ошол сандагы акчага жана буюмга түзүлгөн деп эсептелет.
730-cтатья. Заем алуучунун милдеттенмелеринин аткарылышын камсыз кылуу
Заем келишиминде белгиленген заем суммасынын кайтарылышын камсыз кылуу боюнча милдеттерин заем алуучу аткарбаган, ошондой эле заем берүүчү жооптуу болбогон кырдаалдардан улам анын камсыз кылынышы жоготулган же анын шарттары начарлаган учурда, эгерде келишимде башкасы каралбаса, заем берүүчү заем алуучудан заем суммасын мөөнөтүнөн мурда кайтарып берүүнү жана тийиштүү проценттерди төлөөнү талап кылууга укуктуу.
731-статья. Максаттуу заем
1. Эгерде заем келишиминде башкасы каралбаса, заем берүүчү заем келишими боюнча алынган каражатты каалагандай пайдаланат.
2. Эгерде заем келишиминде заем алуучу алган каражатты белгилүү бир максатта пайдаланары айтылган болсо (максаттуу заем), анда заем алуучу заем суммасынын максатына ылайык пайдаланылышын заем берүүчүнүн контролдоо мүмкүнчүлүгүн камсыз кылууга тийиш.
3. Заем алуучу келишимдин заем суммасын максаттуу пайдалануу жөнүндөгү шартын аткарбаган, ошондой эле ушул статьянын 2-пунктунда каралган милдеттенмелер бузулган учурда, эгерде келишимде башкасы каралбаса, заем берүүчү заем алуучудан заем суммасын мөөнөтүнөн мурда кайтарып берүүнү жана тийиштүү проценттерди төлөөнү талап кылууга укуктуу.
732-статья. Карызды заем милдеттенмесине жаңыртуу (новация)
1. Тараптардын макулдашуусу боюнча соода-сатыктан, мүлктү ижарага алуудан же башка негизде келип чыккан карыз заем милдеттенмесине алмашылышы мүмкүн.
2. Карызды заем милдеттенмесине алмаштыруу милдеттенмени жаңыртуу жөнүндөгү талаптардын сакталышы менен (375-cтатья) жана заем келишимин түзүү үчүн белгиленген формада (724-cтатья) жүргүзүлөт.
733-статья. Мамлекеттик заем келишими
1. Мамлекеттик заем келишими боюнча заем алуучу болуп Кыргыз Республикасы, ал эми заем берүүчү болуп - гражданин же юридикалык жак чыгат.
2. Мамлекеттик заем - ыктыярдуу.
3. Мамлекеттик заем келишими чыгарылган мамлекеттик облигацияларды же башка мамлекеттик баалуу кагаздарды заем берүүчүнүн сатып алуусу аркылуу түзүлөт. Мамлекеттик облигациялар же башка баалуу кагаздар заем берүүчүнүн карыз берген акча каражатын же болбосо заемдун шартына ылайык башка мүлктү, белгиленген проценттерди же башка мүлктүк укукту заемду жүгүртүүгө чыгаруунун шартында белгиленген мөөнөттө заем алуучудан алууга карата укугун күбөлөндүрөт.
4. Жүгүртүүгө чыгарылган заемдун шартын өзгөртүүгө жол берилбейт.
§2. Кредит
734-статья. Кредит келишими
1. Кредит келишими боюнча банк же башка кредит уюму (кредитор) акча каражатын (кредитти) келишимде каралган шартта заем алуучуга берүүгө, ал эми заем алуучу алынган акча суммасын кайра кайтарууга жана ал үчүн процент төлөп берүүгө милдеттенет.
2. Кредит келишими боюнча мамилелерге, эгерде ушул параграфтын эрежелеринде башкасы каралбаса же кредит келишиминин маңызынан башкасы келип чыкпаса, ушул главанын 1 параграфында каралган эрежелер колдонулат.
735-статья. Кредит келишиминин формасы
Кредит келишими жазуу жүзүндө түзүлөт.
Жазуу жүзүндөгү форманын сакталбагандыгы кредит келишиминин анык эместигине алып келет. Мындай келишим жокко эсе.
736-статья. Кредит берүүдөн же алуудан баш тартуу
1. Заем алуучуга берилген сумма өз убагында кайтарылбай тургандыгы анык экендигин күбөлөндүргөн кырдаалдарда заем берүүчү келишимде белгиленген кредитти толугу менен же жарым-жартылай берүүдөн баш тартууга укуктуу.
2. Заем алуучу, эгерде мыйзамда жана ага ылайык белгиленген банк эрежелеринде же кредит келишиминде башкасы каралбаса, келишимде белгиленген берүү мөөнөтү келе электе кредиторго билдирүү менен кредитти алуудан баш тартууга укуктуу.
3. Заем алуучу тарабынан кредит келишиминде каралган кредитти максаттуу пайдалануу милдеттенмеси бузулган учурда (730-cтатья) кредитор дагы заем алуучуга келишим боюнча андан ары кредит берүүдөн баш тартууга укуктуу.
§3. Товардык жана коммерциялык кредит
737-статья. Товардык кредит
Тараптар алардын бирин түрдүк белгилери аныкталган буюмдарды экинчи тарапка беришин милдеттендирген келишимди түзүшү мүмкүн (товардык кредит келишими). Мындай келишимге карата, эгерде товардык кредит келишиминде башкасы каралбаса же милдеттенменин маңызынан башкасы келип чыкпаса, ушул главанын 2-параграфынын эрежелери колдонулат.
Эгерде товардык кредит келишиминде башкасы каралбаса, берилип жаткан буюмдардын саны, ассортименти, комплекттүүлүгү, сапаты, идиши жана (же) таңгакталышы жөнүндөгү шарттар товардык соода-сатык келишиминин (428-448) эрежелерине ылайык аткарылууга тийиш.
738-статья. Коммерциялык кредит
1. Аткарылышы тараптардын биринин менчигине акча суммасын же түрдүк белгилери аныкталган башка буюмдарды берүү менен байланышкан келишимдерде, эгерде мыйзамда башкасы каралбаса, ал тарапка же ал тараптын кредит берүүсү, анын ичинде аванс, алдын ала төлөө, товар үчүн төлөөнүн мөөнөтүн узартуу же кийинкиге калтыруу, жумуш аткаруу же кызмат көрсөтүү (коммерциялык кредит) түрүндө кредит берүү каралышы мүмкүн.
2. Эгерде тийиштүү милдеттенме келип чыккан келишим жөнүндөгү эрежелерде башкасы каралбаса жана мындай милдеттенменин маңызына карама-каршы келбесе, коммерциялык кредиттерге тийиштүү түрдө ушул главанын эрежелери колдонулат.
35-Глава
Акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо
739-статья. Акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишими
1. Акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишими боюнча бир тарап (финансы агенти) экинчи тарапка (клиентке) клиенттин үчүнчү тарапка (карызкорго) товар бергендигинен, жумуш аткаргандыгынан же кызмат көрсөткөндүгүнөн улам андан алууга тийиш болгон акчаны талап кылуу укугунун эсебинен акчаны берет же берүүгө милдеттенет, ал эми клиент ал акчаны талап кылуу укугун финансы агентине берет же берүүгө милдеттенет.
Карызкордон акчаны талап кылуу укугун клиент өзүнүн финансы агентинин алдындагы милдеттенмесин аткарууну камсыз кылуу максатында да финансы агентине бериши мүмкүн.
2. Акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишими боюнча финансы агентинин милдети клиент үчүн бухгалтериялык эсеп жүргүзүүнү, ошондой эле талап кылуу укугунун предмети болуп эсептелген акчалай талаптарга байланыштуу башка финансы кызматтарын клиентке көрсөтүүнү камтышы мүмкүн.
740-статья. Финансы агенти
Финансы агенти катары акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишимин банктар жана башка кредиттик уюмдар, ошондой эле ушундай түрдөгү иш-аракет жүргүзүүгө уруксаты (лицензиясы) бар башка коммерциялык уюмдар түзө алат.
741-статья. Финансылоого жетишүү үчүн акчаны талап кылуу укугун берүү
1. Финансылоого негиз болуучу укук берүүнүн предмети төлөө мөөнөтү келген акчалай талап (учурдагы талап), ошондой эле келечекте пайда болуучу акчаны алуу укугу (келерки талап) да болушу мүмкүн.
Укук берүүнүн предмети болгон акчалай талап клиент менен финансы агентинин келишиминде учурдагы талапты келишим түзүлүп жаткан учурдагы талап деп жана келерки талапты - андай талап келип чыккан учурдан кеч эмес пайда болуучу талап деп билүүгө мүмкүндүк бергидей аныкталууга тийиш.
2. Келерки талап кылуу укугун берүүдө келишимде көрсөтүлгөн талап кылуу укугунун предмети болгон акчалай каражатты карызкордон алуу укугу пайда болгон учурдан тартып акчаны талап кылуунун келерки укугу ал финансы агентине өттү деп эсептелет.
Эгерде акчаны талап кылуу укугунун берилиши кандайдыр бир окуя менен шартталса, анда ал ошол окуя болгондон кийин күчүнө кирет.
Акчаны талап кылуу укугунун берилишин кошумча түрдө жазуу мындай учурда талап кылынбайт.
742-статья. Клиенттин финансы агентинин алдындагы жоопкерчилиги
1. Эгерде, акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишиминде башкасы каралбаса, клиент финансы агентинин алдында талап кылуу укугун берүүнүн предмети болгон акчалай талап кылуунун аныктыгы үчүн жоопкерчилик тартат.
2. Эгерде, клиент талап кылууну берүү укугуна ээ болуп жана бул талап кылуу укугун берип жаткан учурда карызкордун аны аткарбоого укугу бар экендигинин кырдаалы ага белгисиз болсо, талап кылуу укугун берүүнүн предмети болгон акчалай талап кылуу анык деп таанылат.
3. Клиент менен финансы агентинин ортосундагы келишимде башкасы каралбаса, талап кылуу укугун берүүнүн предмети болгон акчалай талап кылууну финансы агенти аткарууну талап кылган учурда карызкордун аны аткарбагандыгы же тийиштүү түрдө аткарбагандыгы үчүн клиент жооп бербейт.
743-статья. Акчаны талап кылуу укугун берүүгө тыюу салуунун анык эместиги
Финансы агентине акчаны талап кылуу укугунун берилиши, клиент менен анын карызкорунун ортосунда ага тыюу салуу же чектөө жөнүндө макулдашуу болгон учурда да анык деп эсептелет.
744-статья. Акчаны талап кылуу укугунун кийинки берилиши
Эгерде акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишиминде башкасы каралбаса, финансы агентинин акчаны талап кылуу укугун андан кийин да башкага беришине жол берилбейт.
Акчаны талап кылуу укугунун кийинки берилишине жол берилген учурда ага карата тийиштүү түрдө ушул главанын жоболору колдонулат.
745-статья. Карызкордун акчалай талапты финансы агентине аткарышы
1. Карызкор акчаны талап кылуу укугунун ушул финансы агентине берилгендиги жөнүндө клиенттен же финансы агентинен билдирүү алган жана ал билдирүүдө акчалай талаптын тийиштүү түрдө аткарылышы аныкталган жана, ошондой эле төлөнүп берилүүгө тийиш болгон финансы агенти көрсөтүлгөн шартта финансы агентине төлөп берүүгө милдеттүү.
2. Карызкордун өтүнүчү боюнча финансы агенти акылга сыярлык мезгил ичинде акчаны талап кылуу укугунун ушул финансы агентине берилгендигинин далилин берүүгө тийиш. Эгерде финансы агенти бул милдетин аткарбаса, анда карызкор бул талап боюнча карызын клиентке анын алдындагы милдетинен кутулуу үчүн төлөп берүүгө акылуу.
3. Ушул статьянын эрежелерине ылайык карызкордун акчалай талапты финансы агентине аткарып бериши карызкорду клиенттин алдындагы тийиштүү милдетинен кутултат.
746-статья. Карызкордон алган суммага карата финансы агентинин укуктары
1. Эгерде акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишиминин шарты боюнча клиентти финансылоо финансы агентинин ушул талапты сатып алышы менен жүргүзүлсө, анда ал финансы агентинин ушул талапты аткаруу боюнча карызкордон алынуучу бардык суммага карата укугу болот, ал эми клиент агенттин талап боюнча алган суммасы талапты сатып алган суммадан аз болуп калгандыгы үчүн финансы агентинин алдында жоопкерчилик тартпайт.
2. Эгерде акчаны талап кылуу укугу финансы агентине клиенттин милдетинин аткарылышын камсыз кылуу максатында берилсе жана акчаны талап кылуу укугун берүү менен финансылоо келишиминде башкасы каралбаса, финансы агенти клиенттин алдында отчет берүүгө жана акчаны талап кылуу укугунун берилиши менен камсыз кылынган клиенттин карызынан ашкан сумманы ага берүүгө милдеттүү. Эгерде финансы агентинин карызкордон алган суммасы клиенттин финансы агентине талап кылуу укугу менен камсыз кылынган карызынан аз болуп калса, анда клиент карыздын калган бөлүгү үчүн финансы агентинин алдында милдеттүү болот.
747-статья. Карызкордун кайчы талаптары
1. Финансы агенти карызкорго карызды төлөп берүү талабы менен кайрылганда карызкор ушул Кодекстин 373-статьясына ылайык талап кылуу укугунун финансы агентине берилгендиги жөнүндө билдирүү алган учурга карата клиент менен келишимине негизделген өзүнүн акчалай талаптарын эске алууну талап кылууга укуктуу.
2. Талап кылуу укугун берүү же чектөө жөнүндөгү макулдашууну клиенттин бузгандыгына байланыштуу карызкордун клиентке карата талабы финансы агентине карата күчүндө болбойт.
748-статья. Финансы агенти алган сумманы карызкорго кайтарып берүү
1. Карызкор менен келишим боюнча милдеттенмесин клиент бузган учурда карызкор финансы агентине өткөн талап кылуу укугуна ылайык ага төлөп берген сумманы, эгерде ал сумманы түздөн-түз клиенттен алууга акысы бар болсо, финансы агентинен кайра талап кылууга укугу жок.
2. Карызкордун финансы агентине өткөн талап кылуу укугуна ылайык ага төлөп берген сумманы түздөн-түз клиенттен алууга укугу болгон учурда, эгерде финансы агенти талап кылуу укугу берилгендигине байланыштуу клиентке убада кылган төлөмүн төлөбөй койгондугу же клиенттин карызкор алдындагы милдеттенмесин бузгандыгын билип туруп төлөп бергендиги далилденсе, анда карызкор финансы агентинен ал сумманы кайра талап кылууга укуктуу.
36-Глава
Банк салымы
749-статья. Банк салымынын келишими
1. Банк салымынын (банк депозитинин) келишими боюнча аманат салуучудан же ал үчүн келип түшкөн акча суммасын (салымды) кабыл алган банк же башка кредит мекемеси (мындан ары - банк) келишимде белгиленген шартта жана тартипте аманат салуучуга ошондой эле сумманы (аманат салымын) жана анын проценттерин же башкача түрдөгү кирешесин төлөп берүүгө милдеттенет.
Банк салымы боюнча келишим салым суммасы боюнча келип түшкөн күндөн баштап түзүлдү деп эсептелет.
2. Аманат салуучу гражданин болуп эсептелген банк салымы ачык келишим (386-статья) деп таанылат.
3. (Алынып салынды)
(КР 1999-жылдын 27-ноябрындагы N 131 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
750-статья. Салымдарга акча каражатын тартуу укугу
1. Салымдарга акча каражатын тартуу укугуна мыйзамда белгиленген тартипте берилген уруксатка (лицензияга) ылайык ушундай укук берилген банктар гана ээ болот.
2. Аманат салымы буга укугу жок адам тарабынан же болбосо мыйзамда белгиленген же ага ылайык кабыл алынган тартипти бузуу менен кабыл алынган учурда аманат салуучу аманат салымын токтоосуз кайтарып берүүнү, ошондой эле ушул Кодекстин 360-статьясында каралган проценттерди жана процент суммасынан тышкары тарткан зыянынын ордун толтуруп берүүнү талап кыла алат.
Эгерде андай адам тарабынан банк салымынын келишиминин тартибинде юридикалык жактын акчалай каражаты кабыл алынган болсо, анда мындай келишим анык эмес деп табылат (185-cтатья).
3. Эгерде мыйзамда башкасы каралбаса, анда ушул статьянын 2-пунктунда каралган натыйжалар төмөнкү учурларда да колдонулат:
граждандардын жана юридикалык жактардын акча каражаттарын вексел кармоочулардын биринчи талабы боюнча аларды алышы жана ушул главанын эрежелеринде каралган башка укуктарды ишке ашырышы жокко чыгарылган векселдерге жана башка баалуу кагаздарга тартуу;
граждандардын жана юридикалык жактардын акча каражаттарын чыгарылышы мыйзамдуу эмес деп табылган акцияларды жана башка баалуу кагаздарды аларга сатуу аркылуу тартуу.
751-статья. Банк салымынын келишиминин формасы
1. Банк салымынын келишими жазуу жүзүндө түзүлүүгө тийиш.
Эгерде аманат салымы салынгандыгы аманат китепчеси же депозиттик сертификат же ушундай документтер үчүн каралган мыйзамдардын же аларга ылайык белгиленген банк эрежелеринин жана банк практикасында колдонулуучу ишкердүү жүгүртүүнүн талаптарына жооп берген жана банк тарабынан салым салуучуга берилген башка документтер менен күбөлөндүрүлсө, анда банк салымынын келишиминин жазуу жүзүндөгү формасы сакталды деп эсептелет.
2. Банк салымынын келишиминин жазуу жүзүндөгү формасынын сакталбагандыгы мындай келишимдин анык эместигине алып келет. Мындай келишим жокко эсе.
752-статья. Салымдардын түрлөрү
1. Банк салымынын келишими салымды биринчи жолу талап кылганда берүү (талап кылууга чейинки салым) же келишимде аныкталган мөөнөт өткөндөн кийин салымды кайтарып берүү (мөөнөттүү салым) шартында түзүлөт.
Келишимде салымдын мыйзамга карама-каршы келбеген башка шартта кайтарып берилиши каралышы мүмкүн.
2. Банк салымынын ар кандай түрдөгү келишими боюнча, салым юридикалык жактар тарабынан келишимде каралган башка шартта кайтарып берүү менен салынган учурдан тышкары, банк салым салуучунун биринчи талабы боюнча салым суммасын же анын бир бөлүгүн кайтарып берүүгө милдеттүү.
Гражданиндин биринчи талап боюнча салымын алуу укугунан баш тартышын белгиленген келишимдин шарты анык эмес.
3. Мөөнөттүү салым же талап кылууга чейинки салымдан башкача түрдөгү салым аманат салуучуга анын талабы боюнча мөөнөтү аяктаганга же келишимде көрсөтүлгөн башка кырдаал келгенге чейин кайтарып берилген учурда жана ал боюнча проценттер, эгерде келишимде проценттин андан жогорку өлчөмү белгиленбесе, банк тарабынан талап кылууга чейинки салымга келген процент боюнча төлөнүп берилет.
4. Мөөнөттүү салымдын мөөнөтү аяктагандан кийин же келишимде каралган башка кырдаал келгенден кийин аманат салуучу салым суммасын кайтарып берүүнү талап кылбаган учурда, эгерде келишимде башкасы каралбаса, келишим талап кылганга чейинки салым шартында узартылды деп эсептелет.
5. Эгер ушул главанын эрежесинде башкача каралбаса же банктагы аманат жөнүндө келишимдин мазмунунан башкача келип чыкпаса, банк менен аманатчынын - сурап алма төлөө аманаты боюнча жеке адамдын мамилесине карата банктагы эсеп жөнүндө келишимдин эрежелери (37-глава) колдонулат.
(КР 1999-жылдын 27-ноябрындагы N 131 Мыйзамынын, 2008-жылдын 8-майындагы N 80 Мыйзамынын редакцияларына ылайык)
753-статья. Салымдарга проценттер
1. Банк аманат салуучуга банк салымынын келишиминде аныкталган өлчөмдө салымга процент төлөп берет.
Келишимде төлөнүүчү проценттин өлчөмү жөнүндө шарт каралбаган учурда банк ушул Кодекстин 725-статьясынын 1-пунктуна ылайык аныкталуучу өлчөмдө процент төлөп берүүгө милдеттүү.
2. Эгерде банк салымынын келишиминде башкасы каралбаса, банк талап кылганга чейинки салым боюнча төлөнүүчү проценттин өлчөмүн өзгөртүп коюуга укуктуу.
Банк проценттин өлчөмүн азайтып койгон учурда проценттин жаңы өлчөмү, эгерде келишимде башкасы каралбаса, аманат салуучуларга проценттин өлчөмүнүн азайгандыгы жөнүндө билдирилген ай аяктагандан кийин колдонулат.
3. Белгилүү мөөнөт өткөндөн кийин же келишимде каралган кырдаал келгенден кийин берилүүчү салымдар банк салымынын келишими менен аныкталуучу проценттердин өлчөмүн, эгерде келишимде башкасы каралбаса, банк бир тараптуу азайтып кое албайт.
754-статья. Салым боюнча процентти эсептөөнүн жана төлөп берүүнүн тартиби
1. Банк салымынын суммасына проценттер ал сумма банкка келип түшкөн күндүн эртесинен тартып анын аманат салуучуга кайтарып берилгенинен мурдагы күнгө чейин же башка негиздер боюнча аманат салуучунун эсебинен чыгарылып салганга чейин төлөнөт.
2. Банк салымынын суммасына проценттер аманат салуучуга анын талабы боюнча ар бир квартал өткөндөн кийин салым суммасынан бөлөк төлөнөт, ал эми бул мөөнөттө талап кылынбаган проценттер, эгерде банк салымынын келишиминде башкасы каралбаса, процент төлөнүүчү салымдын суммасын көбөйтөт.
Салымды кайтарып берүүдө ушул учурга чейин эсептелген проценттер кошо төлөнүп берилет.
755-статья. Салымдын кайтарылышын камсыз кылуу
1. Өзү кабыл алган салымдардын кайтарып берилишин камсыз кылуу үчүн банк тарабынан колдонулуучу каражат жана ыкмалар мыйзамда жана келишимде аныкталат.
2. Банк аманат салуучуга салымдын кайтарылышын камсыз кылынышы жөнүндө маалымат берүүгө милдеттүү.
3. Банк тарабынан салымдын кайтарылышын камсыз кылуу боюнча мыйзамда же банк салымынын келишиминде каралган милдеттер аткарылбаган, ошондой эле камсыз кылынышы жоголгон же анын шарттары начарлаган учурда аманат салуучу банктан салым суммасын токтоосуз кайтарып берүүнү, ушул Кодекстин 725-статьясынын 1-пунктуна ылайык аныкталуучу өлчөмдө анын процентин төлөп берүүнү жана ушул Кодекстин 360-статьясына ылайык келтирилген зыяндардын ордун толтуруп берүүнү талап кылууга укуктуу.
756-статья. Үчүнчү жактардын аманат салуучунун эсебине акча каражатын кошуусу
Эгерде банк салымынын келишиминде башкасы каралбаса, үчүнчү жактардан аманат салуучунун эсебине салым боюнча анын эсеби жөнүндө зарыл маалыматы менен кошо келип түшкөн акчалай каражат салымга кошулат. Бул учурда аманат салуучу салым эсеби боюнча зарыл маалыматтарды берүү менен мындай жактардан акчалай каражат алууга макулдугун берди деп эсептелет.
757-статья. Үчүнчү жак үчүн салынган салым
1. Салым банкка белгилүү бир үчүнчү жактын атына салынышы мүмкүн. Андай жак, эгерде банк салымынын келишиминде башкасы каралбаса, ушул укуктарга негизделген өзүнүн биринчи талабын банкка койгон, же болбосо ошондой укуктарын пайдаланууга карата ниетин башкача жол менен банкка билдирген учурдан тартып аманат салуучунун укугуна ээ болот.
Салым пайдасына салынып жаткан гражданиндин ысмын (54-cтатья) же юридикалык жактын фирмалык аталышын (89-cтатья) көрсөтүү тиешелүү банк системасынын келишиминин олуттуу шарты болуп эсептелет.
Банк салымынын келишими түзүлгөн учурга чейин каза болгон, же болбосо ушул учурда бар болбогон юридикалык жактын пайдасы үчүн түзүлгөн банк салымынын келишими жокко эсе.
2. Эгерде башкасы каралбаса өзүнүн атына салым салынган үчүнчү жак акча анын эсебине келип түшкөн учурдан тартып аманат салуучунун укугун алат.
3. Өзүнүн атына салым салынган үчүнчү жак андан баш тарткан учурда банк салымынын келишимин түзгөн жак салымды кайра талап кылууга же өзүнүн атына которуп коюуга укуктуу.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
758-статья. Аманат китепчеси
1. Эгерде банк салымынын келишиминде башкасы каралбаса, гражданин менен банк салымынын келишимин түзүү жана анын салым боюнча эсебине акча каражатын салуу аманат китепчеси менен күбөлөндүрүлөт.
Аманат китепчесинде банк тарабынан банктын же анын тийиштүү филиалынын фирмалык аталышы жана жайгашкан жери (89-статья), аманат боюнча эсептин номери, ошондой эле эсепке салынган бардык акча каражатынын суммасы, эсептен чыгарылган бардык акча каражатынын суммасы жана аманат китепчесин банкка көрсөтүү учуруна карата эсептеги акча каражатынын калдыгы көрсөтүлүп, күбөлөндүрүлүүгө тийиш.
Аманаттын башкача абалы далилденбегендиктен, китепчесинде көрсөтүлгөн салым жөнүндөгү маалыматтар банк менен аманат салуучунун ортосундагы эсептешүүлөр үчүн негиз болот.
2. Банк салымынын келишиминде жекече аманат китепчелери же көрсөткөн адамдын аманат китепчелери белгилениши мүмкүн. Көрсөткөн адамдын аманат китепчелери баалу кагаз деп эсептелет.
3. Салымды берүү, ал боюнча процентти төлөө жана аманат салуучунун эсеп боюнча акча каражатын башка жактарга которуу жөнүндөгү буйругун аткаруу банк тарабынан аманат китепчеси көргөзүлгөндө гана жүргүзүлөт.
Эгерде жекече аманат китепчеси жоголуп кетсе же көрсөтүүгө болбогон абалга келсе анда банк аманат салуучунун арызы боюнча ага жаңы аманат китепчесин берет.
Көрсөткөн адамдын аманат китепчесинин жоголушу боюнча укуктар көрсөткөн адамдын баалуу кагаздары үчүн белгиленген тартипте (43-cтатья) калыбына келтирилет.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
759-статья. Аманат (депозит) сертификаты
1. Аманат (депозит) сертификаты банкка салынган аманаттын суммасын жана аманат салуучунун (cертификатты кармоочунун) белгиленген мөөнөт өткөндөн кийин салым суммасын жана сертификат менен шартталган проценттерди сертификатты берген банктан же ал банкттын каалаган филиалынан алууга карата укугун күбөлөндүрүүчү баалуу кагаз болуп эсептелет.
2. Аманат (депозит) сертификаты көрсөтмө же аты жазылган түрүндө болушу мүмкүн.
3. Аманат (депозит) сертификаты төлөп берүү үчүн мөөнөтүнөн мурда көрсөтүлгөндө банк салымдын суммасын жана процентти, эгерде сертификаттын шарты боюнча проценттин башка өлчөмү белгиленбесе, талап кылууга чейинки салымдар боюнча төлөп берет.
37-Глава
Банк эсеби
760-статья. Банк эсебинин келишими
1. Банк эсебинин келишими боюнча банк же башка кредиттик мекеме (мындан ары - банк) клиентке (эсептин ээсине) ачылган эсепке келип түшкөн акча каражатын кабыл алууга жана аны эсепке кошууга, клиенттин эсептен тийиштүү сумманы которуу же берүү жөнүндөгү буйругун жана башка операцияларды эсеп боюнча аткарууга милдеттенет.
2. Банк клиенттин банк эсебинде болгон акча каражатын, клиенттин эсептеги сумманын чектеринде ал каражатты каалаган убакта тоскоолсуз тескөө боюнча укуктарын гарантиялоо менен, пайдалана алат.
3. Клиент өзүнүн банк эсебиндеги акча каражатын өз алдынча тескейт.
Банктын клиенттин акча каражатын пайдалануу багытын аныктоого жана көзөмөлдөөгө, анын акча каражатын өз алдынча тескөө боюнча укуктарын мыйзамда же келишимде каралгандан тышкары башкача түрдө чектөөгө укугу жок.
761-статья. Банк эсебинин келишиминин формасы
1. Банк эсебинин келишими жазуу жүзүндө түзүлөт.
2. Банк эсебинин келишиминин жазуу түрүндөгү формасынын сакталбагандыгы анын анык эместигине алып келет. Мындай келишим жокко эсе.
762-статья. Банк эсебинин келишимин түзүү
1. Банк эсебинин келишими боюнча банк клиентке же ал көрсөткөн жакка тараптар макулдашкан шартта банк эсебин ачат.
2. Банк мыйзамда жана ага ылайык белгиленген банк эрежелеринде каралган талаптарга ылайык келген жана банк тарабынан ушундай түрдөгү эсепти ачуу үчүн жарыяланган шартта эсеп ачуу аркылуу кайрылган клиент менен келишим түзүүгө милдеттүү.
Банктын мыйзамда, банктын уюштуруу документтеринде жана өзүнө берилген уруксатта (лицензияда) каралган тийиштүү операцияларды аткаруудан баш тартууга, мындай баш тартуу банктык тейлөөгө кабыл алуу үчүн банктын мүмкүнчүлүгү жок болгон же мындай тейлөөгө мыйзам тарабынан жол берилбеген учурлардан тышкары, укугу жок.
Банк келишимин түзүүдөн банк негизсиз баш тарткан учурда клиент ушул Кодекстин 406-статьясынын 4-пунктунда каралган талаптарды ага коюуга укуктуу.
763-статья. Эсептеги акча каражатын тескөө укугун күбөлөндүрүү
1. Клиенттин атынан эсептен каражаттарды которууну же берүүнү тескеген адамдын укуктары мыйзамда, ага ылайык белгиленген банк эрежелеринде жана келишимде каралган документтерди клиенттин банкка берүүсү менен күбөлөндүрүлөт.
2. Клиент үчүнчү жактардын талабы, анын ичинде клиенттин ал жактардын алдындагы милдеттенмелерин аткарууга байланыштуу талабы боюнча өз эсебинен акча каражатын чыгарып салуу жөнүндө банкка буйрук бере алат. Банк мындай буйрукту анда тийиштүү талап коюлганда талап коюуга укугу бар жактарды таанып билүүгө мүмкүндүк берүүчү маалымат жазуу жүзүндө көрсөтүлгөн шартта кабыл алат.
3. Банк эсебинин келишиминде эсептеги акча каражатын тескөө боюнча укуктарды электрондук байланыш каражаттары жана башка документтер аркылуу аларда өз колтамгасынын аналогдорун (176-cтатьянын 2-пункту), коддорду, паролдорду жана буйруктун буга укук берилген адам тарабынан берилип жаткандыгын ырастаган башка каражаттарды пайдалануу менен күбөлөндүрүү каралышы мүмкүн.
764-статья. Эсеп боюнча банк аткаруучу операциялар
Банк, эгерде банк эсебинин келишиминде башкасы каралбаса, ушундай түрдөгү эсептер үчүн мыйзамда, ага ылайык белгиленген банк эрежелеринде жана банк тажрыйбасында, ишкер жүгүртүү салтында колдонулуучу эрежелерге ылайык операцияларды аткаруу менен эсепке келип түшкөн акча каражаттарын кабыл алып, эсепке кошууга жана клиенттин акча каражаттын которуу жана берүү жөнүндөгү буйругун аткарууга милдеттүү.
765-статья. Эсеп боюнча операциялардын мөөнөтү
Эгерде мыйзамда, ага ылайык чыгарылган банк эрежелеринде же банк эсебинин келишиминде башка мөөнөт каралбаса, банк тийиштүү төлөм документи банкка келип түшкөн күндүн эртесинен кеч эмес мөөнөттө эсепке келип түшкөн акча каражатын эсепке кошууга, клиенттин буйругу боюнча эсептен акча берүүгө же которууга милдеттүү.
766-статья. Эсепти кредиттөө
1. Банк эсебинин келишимине ылайык эсепте акча каражатынын жоктугуна карабастан банк эсептен төлөө жүргүзгөн учурда (эсепти кредиттөө) банк клиентке мындай төлөө жүргүзүлгөн күндөн баштап тийиштүү суммада клиентке кредит берди деп эсептелет.
2. Эгерде банк эсебинин келишиминде башкасы каралбаса, эсепти кредиттөөгө байланыштуу тараптардын укуктары менен милдеттери заем жана кредит жөнүндөгү эрежелер (34-глава) менен аныкталат.
767-статья. Эсептеги акча каражаттары менен операция жүргүзүү боюнча банктын чыгымдарын төлөп берүү
1. Эгерде бул банк эсебинин келишиминде каралса, анда клиент эсептеги акча каражаттары менен операция жүргүзүү боюнча банктын чыгымдарын төлөп берет.
2. Эгерде банк эсебинин келишиминде башкасы каралбаса, анда банктын ушул статьянын 1-пунктунда белгиленген кызматы үчүн төлөм ар квартал өткөндөн кийин клиенттин эсебиндеги акча каражатынан алынат.
768-статья. Эсептеги акча каражаттарын банк пайдалангандыгы үчүн проценттер
1. Эгерде банк эсебинин келишиминде башкасы каралбаса, анда клиенттин эсебиндеги акча каражаттарын пайдалангандыгы үчүн банк процент төлөп берет жана анын суммасы клиенттин эсебине кошулуп эсептелет.
Проценттер банк тарабынан банк эсебинин келишиминде аныкталган өлчөмдө, ал эми келишимде тийиштүү шарт каралбаса - адатта талап кылганга чейинки аманаттар боюнча (752-статья) банк төлөп берүүчү өлчөмдө төлөнөт.
2. Проценттин суммасы банк эсебинин келишиминде аныкталган мөөнөттө, ал эми келишимде мындай мөөнөт каралбаса - ар квартал өткөндөн кийин эсепке кошулуп эсептелет.
769-статья. Эсеп боюнча банк менен клиенттин кайчы талаптарын эсепке алуу
1. Эсепти кредиттөөгө (765-статья) жана банктын кызматын төлөөгө (766-статья) байланыштуу банктын клиентке болгон талаптары, ошондой эле акча каражатын пайдалангандыгы үчүн процентти төлөө жөнүндөгү клиенттин талаптары (767-статья), эгерде банк эсебинин келишиминде башкасы каралбаса, бири бирине карата эсепке алуу менен бүткөрүлөт (373-статья).
2. Ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн эсепке алуу банк тарабынан жүргүзүлөт жана ал жөнүндө банк келишимде белгиленген мөөнөттө жана тартипте, ал эми келишимде тийиштүү шарттарды тараптар макулдашпаса - банк тажрыйбасында тийиштүү эсептеги акча каражатынын абалы жөнүндө клиентке маалымат берүүнүн адаттагы тартибинде жана мөөнөтүндө жүргүзүлгөн эсепке алуу тууралуу клиентке билдирүүгө милдеттүү.
770-статья. Эсептен акча каражатын чыгарып салуу үчүн негиздер
1. Эсептен акча каражаты клиенттин буйругунун негизинде чыгарып салынат.
2. Эсептен акча каражатын клиенттин буйругунан тышкары чыгарып салууга соттун чечими боюнча, ошондой эле банк менен клиенттин ортосундагы келишимде каралган учурларда жол берилет.
(КР 1999-жылдын 27-ноябрындагы N 131 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
771-статья. Эсептен акча каражатын чыгарып салуунун кезектүүлүгү
1. Эсепте клиентке коюлган талаптарды канааттандыруу үчүн жетиштүү өлчөмдөгү акча каражаты болгон учурда, эгерде мыйзамда башкасы каралбаса, эсептен каражат чыгарып салуу жөнүндөгү клиенттин буйругу жана башка документтер келип түшкөн тартипте (календардык кезектүүлүк) акча каражаты эсептен чыгарылат.
2. Эсепте клиентке коюлган бардык талаптарды канааттандыруу үчүн акча каражаты жетишсиз болгон учурда, эсептен акча каражаты төмөнкү тартипте чыгарылат:
биринчи кезекте адамдардын өмүрүнө жана ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруу тууралуу талаптарды, ошондой эле алименттерди төлөтүү боюнча талаптарды канааттандыруу үчүн акча каражатын эсептен берүүнү же которууну белгилеген аткаруу документтери боюнча эсептен чыгарылат;
экинчи кезекте чыгуу пособиелерин жана эмгек келишими, анын ичинде контракт боюнча иштеген адамдардын эмгек акысын төлөп берүү, ошондой эле автордук келишим боюнча сыйлык акыларды төлөп берүү үчүн акча каражатын эсептен берүүнү же которууну белгилеген аткаруу документтери боюнча акча каражаты эсептен чыгарылат;
үчүнчү кезекте бюджетке жана бюджеттен тышкаркы фондуларга төлөөлөрдү белгилеген аткаруу документтери боюнча акча каражаты эсептен чыгарылат;
төртүнчү кезекте башка талаптарды канааттандыруу каралган аткаруу документтери боюнча акча каражаты эсептен чыгарылат;
бешинчи кезекте башка төлөө документтери боюнча календардык кезектүүлүктө акча каражаты эсептен чыгарылат.
Кезектүүлүгү бирдей болгон талаптар боюнча акча каражаты документтердин келип түшкөн календардык кезектүүлүгү боюнча чыгарылат.
772-статья. Эсеп боюнча операцияларды өз убагында аткарбагандыгы жана акча каражатын негизсыз чыгарып салгандыгы үчүн банктын жоопкерчилиги
Клиентке келип түшкөн акча каражаты эсепке өз убагында киргизилбеген, же клиенттин буйругу боюнча эсептен акча каражаты өз убагында берилбеген же которулбаган, же болбосо эсептен негизсиз чыгарылган учурда банк ушул Кодекстин 360-статьясына ылайык клиенттин талабы боюнча тийиштүү сумманы анын эсебине киргизүүгө, ошондой эле ушул суммага процентти жана тартылган чыгымдарды төлөп берүүгө милдеттүү.
773-статья. Банк сыры
1. Банк банктык эсеп жана банктык аманат, эсептер боюнча операциялар, кардарлар жөнүндө маалыматтардын жана банк менен кардардын ортосунда түзүлгөн мамилелердин жүрүшүндө банкка маалым болгон же ага ишенип билдирилген кандай болбосун маалыматтардын купуя сакталышын гарантиялайт.
Бул гарантия, алардын банкта эсеби барбы же жокпу, ага карабастан, банктын мурдагы кардарларына жана банк кызмат көрсөткөн жактарга да тиешелүү.
2. Банк сыры болгон маалыматтар клиенттин өзүнө же анын өкүлүнө гана берилиши мүмкүн. Мамлекеттик органдарга жана алардын кызмат адамдарына мындай маалыматтар мыйзамда белгиленген учурларда жана тартипте гана берилиши мүмкүн.
3. Банк сыры болгон маалыматтарды банк жайылтып жиберген учурда укуктары бузулган клиент банктан келтирилген зыяндардын, "Терроризмди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттер жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында каралган учурлардан башка ордун толтуруп берүүнү талап кылууга укуктуу.
(КР 1999-жылдын 27-ноябрындагы N 131, 2008-жылдын 17-октябрындагы N 215 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)
Караңыз:
КР 2002-жылдын 23-июлундагы N 122 "Банктык сыр жөнүндө" Мыйзамы
774-статья. Эсепти тескөө боюнча чектөөлөр
Клиенттин эсепти тескөө боюнча укуктарын чектөөгө, ага арест салынган жана мыйзамда белгиленген учурларда эсеп боюнча операциялар токтотулган учурлардан тышкары, жол берилбейт.
775-статья. Банк эсебинин келишимин бузуу
1. Банк эсебинин келишими клиенттин арызы боюнча каалаган учурда токтотулат.
2. Банк эсебинин келишими клиенттин эсебинде болгон акча каражаты мыйзамда, банк эрежелеринде же банк эсебинин келишиминде белгиленген эң аз өлчөмдөн аз болгон учурда банктын талабы боюнча бузулат.
3. Банк эсебинин келишиминин бузулушу клиенттин эсебин жабуу үчүн негиз болот.
4. Эсепте калган акча каражаты клиентке берилет же анын кат жүзүндөгү көрсөтмөсү боюнча беш күндөн кечиктирбестен башка эсепке которулат.
38-Глава
Эсептешүүлөр
§1. Жалпы жоболор
776-статья. Накталай акча менен же накталай акчасыз эсептешүү
1. Юридикалык жактардын, граждандардын ортосундагы, ошондой эле граждандардын катышуусу менен болгон эсептешүүлөр суммасын эч кандай чектебестен накталай акча менен же накталай акчасыз жүргүзүлүшү мүмкүн.
2. Юридикалык жактардын, граждандардын ортосундагы, ошондой эле граждандардын катышуусу менен болгон ээлик кылуу ишкердигин алып барууга байланыштуу эсептешүүлөр накталай акчасыз жүргүзүлөт. Эгерде мыйзамда башкасы белгиленбесе, бул жактардын ортосундагы эсептешүүлөр, эреже катары накталай акча менен да жүргүзүлүшү мүмкүн.
3. Эгерде мыйзамдан башкасы келип чыкпаса же колдонулган эсептешүү формасында шартталбаса, анда накталай акчасыз эсептешүүлөр банктар жана башка кредиттик мекемелер аркылуу жүргүзүлөт.
777-статья. Накталай акчасыз эсептешүү формасы
1. Накталай акчасыз эсептешүүлөрдү төлөм тапшырмалары, аккредитив, инкассо, чек менен, ошондой эле мыйзамда каралган жана ага ылайык белгиленген банк эрежелеринде жана банк тажрыйбасында колдонулуучу ишкер жүгүртүү салтында белгиленген башка формаларда ишке ашырууга жол берилет.
2. Тараптар макулдашуу боюнча ушул статьянын 1-пунктунда каралган эсептешүү формаларынын каалаганын тандап алууга жана аны келишимде белгилөөгө укуктуу.
§2. Төлөм тапшырмалары менен эсептешүү
778-статья. Жалпы жоболор
1. Төлөм тапшырмалары менен эсептешүүдө банк төлөөчүнүн тапшырмасы боюнча анын эсебинде болгон каражаттардан белгилүү бир акча суммасын төлөөчү көрсөткөн ушул банктагы же башка банктагы жактын эсебине, мыйзамда каралган же ага ылайык белгиленген мөөнөттө, эгерде банк эсебинин келишиминде же банк тажрыйбасында колдонулуучу ишкер жүгүртүү салтында андан кыскараак мөөнөт белгиленбесе, которууга милдеттенет.
2. Төлөм тапшырмалары менен эсептешүүнү ишке ашыруу тартиби мыйзам, ошондой эле банк тажрыйбасында колдонулуучу ишкер жүгүртүү салты менен жөнгө салынат.
779-статья. Банктын төлөм тапшырмасын кабыл алуу шарты
1. Төлөм тапшырмасынын жана аны менен чогуу берилүүчү документтердин мазмуну жана формасы мыйзамда жана аларга ылайык белгиленген банк эрежелеринде каралган талаптарга жооп берүүгө тийиш.
2. Төлөм тапшырмасы ушул статьянын 1-пунктунда каралган талаптарга жооп бербеген учурда банк тапшырманын мазмунун тактай алат. Мындай суроо-талап төлөөчүгө анын тапшырмасын алгандан кийин токтоосуз коюлууга тийиш. Мыйзамда жана аларга ылайык белгиленген банк эрежелеринде, эгерде алар болбосо - акылга сыярлык мөөнөттө банк жооп ала албаган учурда, эгерде мыйзамда жана аларга ылайык белгиленген банк эрежелеринде же банк менен төлөөчүнүн ортосундагы келишимде башкасы каралбаса, анда банк тапшырманы аткарбастан калтырып, аны төлөөчүгө кайтарып бере алат.
3. Эгерде банк менен төлөөчүнүн ортосундагы келишимде башкасы каралбаса, төлөөчүнүн тапшырмасын банк анын эсебинде акча каражаты болгон учурда гана кабыл алат. Тапшырма банк тарабынан эсептен акча каражатын чыгаруунун кезектүүлүгүн (770-статья) сактоо менен аткарылат.
780-статья. Тапшырманы аткаруу
1. Клиенттин төлөм тапшырмасын кабыл алган банк тийиштүү акча суммасын ушул Кодекстин 777-статьясынын 1-пунктунда белгиленген мөөнөттө тапшырмада көрсөтүлгөн жактын эсебине киргизүү үчүн каражатты алуучунун банкына которууга милдеттүү.
2. Банк клиенттин тапшырмасында көрсөтүлгөн жактын эсебине акча которуу боюнча операцияларды аткаруу үчүн башка банктарды тартууга укуктуу.
3. Банк төөлөөчүнүн талабы боюнча анын тапшырмасынын аткарылгандыгы тууралуу токтоосуз ага билдирүүгө милдеттүү. Тапшырманын аткарылгандыгы тууралуу билдирүүнү жазуунун тартиби жана анын мазмунуна карата талаптар мыйзамда жана ага ылайык белгиленген банк эрежелеринде же тараптардын ортосундагы келишимде каралат.
781-статья. Тапшырманын аткарылбагандыгы же тийиштүү түрдө аткарылбагандыгы үчүн жоопкерчилик
1. Банк клиенттин тапшырмасын банк аткарбаган же тийиштүү түрдө аткарбаган учурда ушул Кодекстин 360-статьясына ылайык мындай бузуу үчүн жоопкерчиликти көтөрөт.
2. Тапшырманын аткарылбагандыгы же тийиштүү түрдө аткарылбагандыгы төлөөчү тапшырманы аткаруу үчүн тарткан банк тарабынан эсептешүү операцияларын аткаруу тартибинин бузулгандыгынан улам болгон учурда ушул статьянын 1-пунктунда каралган жоопкерчилик банкка сот аркылуу жүктөлүшү мүмкүн.
§3. Аккредитив боюнча эсептешүүлөр
782-статья. Жалпы жоболор
1. Аккредитив боюнча эсептешүүлөрдө төлөөчүнүн тапшырмасы боюнча жана анын көрсөтмөлөрүнө ылайык аккредитив ачкан банк (эмитент-банк) алуучу каражаттарды берген же ал көрсөткөн жак документтерди берген жана аккредитивде белгиленген башка шарттарды аткарган учурда, төлөмдөрдү ишке ашырууга милдеттенет.
2. Жабылган (депого, б.а. сактоого коюлган) аккредитив ачылган учурда эмитент-банк аны ачууда төлөөчүнүн өз каражаттарын же ага берилген кредитти аткаруучу банкка банктын милдеттенмеси күчүндө болгон бардык мезгилге которууга милдеттүү.
Жабылбаган аккредитив ачылган учурда эмитент-банк аткаруучу банкка эмитент-банктын ошол аткаруучу банкта жүргүзүлүүчү эсебинен аккредитивдин бардык суммасын чыгарып салууга укук берет.
783-статья. Чакырылма аккредитив
1. Чакырылма аккредитив деп эмитент-банк каражат алуучуну алдын ала эскертпестен эле алып сала же өзгөрө алуучу аккредитив эсептелет. Аккредитивди кайра чакырып алуу каражат алуучунун алдында эмитент-банктын кандайдыр бир жоопкерчилигин пайда кылбайт.
2. Аткаруучу банк, эгерде операция аткаруу учуруна чейин аккредитивдин шартын өзгөртүү же аны алып салуу жөнүндө кабар албаса, чакыруу аккредитиви боюнча төлөмдөрдү жана башка операцияларды аткарууга милдеттүү.
784-статья. Чакырылбаган аккредитив
1. Чакырылбаган аккредитив деп каражат алуучунун макулдугусуз өзгөртүүгө же алып салууга болбогон аккредитив эсептелет.
2. Эмитент-банктын өтүнүчү боюнча аккредитивдик операцияларга катышып жаткан аткаруучу банк чакырылбаган аккредитивди (гарантияланган аккредитивди) ырастай алат. Мындай ырастоо аткаруучу банктын эмитент-банктын милдеттенмесине кошумча кылып төлөмдү аккредитивдин шартына жараша жүргүзүү милдеттенмесин алганын билдирет.
Аткаруучу банк ырастаган чакырылбаган аккредитив аткаруучу банктын макулдугусуз өзгөртүлүшү же алып салынышы мүмкүн эмес.
785-статья. Аккредитивдин аткарылышы
1. Аккредитивдин аткарылышы үчүн каражатты алуучу аткаруучу банкка аккредитивдин бардык шарттарынын аткарылышын ырастаган документтерди берет. Ушул шарттардын бирөө гана бузулган учурда аккредитив боюнча төлөм төлөнбөйт.
2. Эгерде аткаруучу банк төлөмдү же башка операцияны аккредитивдин шарттарына ылайык аткарса, эмитент-банк анын тарткан чыгымдарын төлөп берүүгө милдеттүү. Аталган чыгымдардын, ошондой эле эмитент-банктын аккредитивди аткарууга байланыштуу башка чыгымдарынын ордун төлөөчү толтуруп берет.
786-статья. Документтерди кабыл алуудан баш тартуу
1. Эгерде аткаруучу банк тышкы белгилери боюнча аккредитивдин шарттарына ылайык келбеген документтерди кабыл алуудан баш тартса, анда ал бул жөнүндө баш тарткандыгынын себебин көрсөтүү менен токтоосуз түрдө каражат алуучуга жана эмитент-банкка билдирүүгө милдеттүү.
2. Эгерде эмитент-банк аткаруучу банк кабыл алган документтерди алып, тышкы белгилери боюнча ал документтер аккредитивдин шарттарына ылайык келбейт деп эсептесе, ал документтерди кабыл алуудан баш тартып, каражат алуучуга аккредитивдин шарттарынын бузулушу менен төлөп берген сумманы аткаруучу банктан талап кылууга, ал эми жабылбаган аккредитив боюнча - төлөнүп берилген сумманын ордун толтуруп берүүдөн баш тартууга укуктуу.
787-статья. Аккредитивди аткаруучу банктын жоопкерчилиги
Аткаруучу банктын банк эрежелеринде белгиленген милдеттерин бузгандыгынын айынан аккредитив боюнча сумма туура эмес төлөнгөн же төлөп берүүдөн негизсиз баш тартылган учурда аткаруучу банк эмитент-банктын алдында, ал эми аккредитив эмитент-банк тарабынан аткарылса - төлөөчүнүн алдында жоопкерчилик тартат.
788-статья. Аккредитивди жабуу
1. Аккредитив аткаруучу банкта:
аккредитивдин мөөнөтү бүткөндө;
каражатты алуучунун аккредитивди пайдалануудан анын күчүндө болуу мөөнөтү бүткөнгө чейин баш тарткандыгы жөнүндө арызы боюнча, эгерде мындай баш тартуу мүмкүнчүлүгү аккредитивдин шарттарында каралса;
төлөөчүнүн аккредитивди жарым-жартылай же толугу менен чакырып алгандыгы жөнүндөгү талабы боюнча, эгерде мындай чакырып алуу мүмкүнчүлүгү аккредитивдин шарттарында каралган учурда жабылат.
Аккредитивдин жабылышы жөнүндө аткаруучу банк эмитент-банкка билдирүүгө тийиш.
2. Депого коюлган аккредитивдин каражатынын пайдаланылбаган суммасы аккредитивдин жабылышы менен кошо эмитент-банкка кайтарылууга тийиш. Эмитент-банк кайтарылган сумманы төлөөчүнүн каражат депого коюлган эсебине кошуп эсептөөгө милдеттүү.
§4. Инкассо боюнча эсептешүүлөр
789-статья. Негизги жоболор
1. Инкассо боюнча эсептешүүлөрдө клиент өзүнүн банкына (эмитент-банкка) төлөөчүдөн төлөмдү алуу боюнча аракеттерди клиенттин эсебинен аткаруу жөнүндө тапшырма жиберет.
2. Инкассо тапшырмасын алган эмитент-банк аны аткаруу үчүн башка банкты (аткаруучу банкты) тартууга укуктуу.
Инкассо боюнча эсептешүүлөрдүн тартиби мыйзам жана ага ылайык белгиленген банк эрежелери, банк тажрыйбасында колдонулуучу ишкер жүгүртүү салты менен жөнгө салынат.
790-статья. Инкассо тапшырмасын аткаруу
Алынган (инкассого коюлган) сумма аткаруучу банк тарабынан токтоосуз эмитент-банкка берилүүгө тийиш жана ал банк ошол сумманы клиенттин эсебине кошууга милдеттүү. Аткаруучу банк инкассого коюлган суммадан өзүнө тийиштүү болгон акыны жана тарткан чыгымдарын кармап калууга укуктуу.
791-статья. Төлөмдөн баш тартуу жөнүндө билдирүү
1. Эгерде төлөм жана (же) акцепт кабыл алынбаса, аткаруучу банк акцептин төлөнбөгөндүгүнүн жана андан баш тартуунун себебин көрсөтүү менен токтоосуз эмитент-банкка билдирүүгө милдеттүү.
Эмитент-банк бул жөнүндө токтоосуз клиентке билдирүүгө жана андан кийинки аракеттер тууралуу көрсөтмө суроого милдеттүү.
2. Кийинки аракеттер жөнүндө банк эрежелеринде көрсөтүлгөн мөөнөттө, эгерде андай жок болсо - акылга сыярлык мөөнөттө көрсөтмө алынбаган учурда аткаруучу банк эмитент-банкка документтерди кайтарып берүүгө укуктуу.
§5. Чек менен эсептешүүлөр
792-статья. Жалпы жоболор
1. Чек менен эсептешүүлөрдө (45-статья) чек боюнча төлөөчү катары чек берүүчүнүн каражаты анда турган жана ал каражатты чек берүү аркылуу тескей алууга укугу бар болгон банк гана көрсөтүлүшү мүмкүн.
2. Чектин берилиши ал чек аткаруу үчүн берилген акча милдеттенмесин жаппайт.
3. Чекти төлөөгө берүү мөөнөтү аяктамайынча аны кайра чакырып алууга жол берилбейт.
4. Төлөм айлампасында чекти пайдалануу тартиби жана шарттары ушул Кодекс менен, ал эми мында жөнгө салынбаган бөлүгү-башка мыйзамдар жана аларга ылайык белгиленген банк эрежелери менен жөнгө салынат.
793-статья. Чектин реквизиттери
1. Чек төмөнкүлөрдү камтууга тийиш:
1) документтин текстине киргизилген "чек" деген аталышты;
2) белгилүү акча суммасын төлөп берүү жөнүндөгү төлөөчүнүн тапшырмасын;
3) төлөөчүнүн фирмалык аталышын жана төлөм төлөнүүчү эсептин маалыматтарын;
4) төлөө жүргүзүлүүчү валютанын аталышын;
5) чектин жазылган жеринин жана датасынын көрсөтүлүшүн;
6) чекти жазып берген адамдын (чек берүүчүнүн) колтамгасын.
Аталган реквизиттердин бирөөнүн гана жоктугу чек катары анын күчүн жоготот.
2. Чектин формасы жана аны толтуруу тартиби мыйзамда жана ага ылайык белгиленген банк эрежелеринде аныкталат.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
794-статья. Чекти төлөө
1. Чек чек берүүчүнүн каражатынын эсебинен төлөнөт.
2. Чек мыйзамда белгиленген мөөнөттө төлөөгө коюлган шартта төлөөчү тарабынан төлөнүүгө тийиш.
3. Чекти төлөгөн тарап төлөмдү алгандыгы жөнүндө тилкат менен кошо чекти ага берүүнү талап кылууга укуктуу.
795-статья. Чек боюнча укукту өткөрүп берүү
1. Чек боюнча укук ушул Кодекстин 41-статьясында белгиленген тартипте ушул статьяда каралган эрежелерди сактоо менен өткөрүп берилет.
2. Жекече чекти башкага өткөрүп берүүгө болбойт.
3. Өткөрүп бериле турган чектеги төлөөчүнүн индоссаменти төлөмдү алгандыгы тууралуу тилкаттын күчүнө ээ болот.
Төлөөчү тарабынан коюлган индоссамент жокко эсе.
Индоссамент боюнча алынган өткөрүп берилме чекке ээ болгон тарап, эгерде ал анын индоссаменттердин үзгүлтүксүз катарындагы укугун аныктаса, анын мыйзамдуу ээси болуп эсептелет.
796-статья. Төлөм гарантиясы (авалю( �/span>
1. Чек боюөча төлөм толугу менен же жарым-жартылай түрдө төлөмдү гарантиялоо (аваль) аркылуу гарантияланышы мүмкүн.
Төлөм боюнча гарантия (аваль) төлөөчүдөн тышкары ар кандай тараптан берилиши мүмкүн.
2. Аваль чектин арткы бетине же кошумча баракка "аваль катары эсептелинсин" деген жазууну жазуу жана ким тарабынан кимге берилгендигин көрсөтүү менен коюлат. Эгерде кимге берилгендиги көрсөтүлбөсө анда аваль чекти көрсөтүүчүгө берилди деп эсептелинет. Авальга аны берүүчү өзүнүн дарегин (орун алган жерин) жана бул жазуу жазылган датасын көрсөтүү менен авалист кол коет.
3. Авалист, аваль берилген киши кандай жооп берсе ошондой эле жооптуу болот (313-статья).
Анын милдеттенмеси, эгерде ал гарантиялаган милдеттенме форманын кемчилдигинен башка кандайдыр бир негиздер боюнча анык эмес болуп калган учурда да күчүндө болот.
4. Чекти төлөгөн авалист ал ким үчүн гарантия берилгенге жана акыркысы кимдин алдында милдеттүү болгонго карата да ал чектен келип чыгуучу укукка ээ болот.
797-статья. Чекти инкассалоо
1. Чекти кармоочуну тейлеген банкка төлөмдү алуу үчүн чектин инкассого коюлушу чекти төлөө үчүн берилгендиги катары эсептелет.
Чекти төлөө ушул Кодекстин 793-статьясына ылайык жүргүзүлөт.
2. Инкассого коюлган чек боюнча каражат, эгерде чекти кармоочу менен банктын ортосундагы келишимде башкасы каралбаса, төлөөчүдөн төлөмдү алгандан кийин эсепке кошулат.
798-статья. Төлөөчүнүн милдеттери
Чек боюнгча төлөөчү колунда болгон бардык мүмкүнчүлүгү менен чектин аныктыгына жана чекти берүүчү ал боюнча ыйгарым укук берилген тарап экендигине ынанууга милдеттүү.
Инкассого коюлган чекти төлөөдө-төлөөчү индоссаменттердин колтамгасын эмес, индоссаменттердин тууралыгын текшерүүгө милдеттүү.
799-статья. Чекти төлөөдөн баш тартууну күбөлөндүрүү
1. Чекти төлөөдөн баш тартуу төмөндөгү ыкмалардын бири менен күбөлөндүрүлөт:
1) нотариустук тартипте каршы пикир (протест) жазуу же ага тете келген актыны мыйзамда белгиленген тартипте жазуу;
2) төлөөчүнүн төлөөдөн баш тарткандыгы жөнүндө чектин төлөөгө коюлган датасы менен кошо чекке жазуу;
3) инкассалоочу банктын чектин төлөөгө өз убагында берилгендиги жана төлөөдөн баш тартылгандыгы жөнүндө датасын көрсөтүү менен жазуусу.
2. Протест же ага тете акт чектин төлөөгө көрсөтүү мөөнөтү өткөнгө чейин жазылууга тийиш.
Эгерде чек төлөөгө мөөнөтүнүн акыркы күнү коюлса протест же ага тете акт андан кийинки иш күнүндө жазылышы мүмкүн.
800-статья. Чектин төлөнбөгөндүгү жөнүндө билдирүү
1. Чекти кармоочу өзүнүн индоссантына же чек берүүчүгө протест же ага тете акт жазылгандан кийинки эки иш күнүндө чектин төлөнбөгөндүгү жөнүндө билдирүүгө тийиш.
Ар бир индоссант өзү билдирүү алган күндөн кийинки эки иш күнүнүн ичинде өзүнүн индоссантына билдирүү алгандыгы жөнүндө маалымдоого тийиш. Ошол эле мөөнөттө ушул жак үчүн аваль бергенге билдирилет.
2. Аталган мөөнөттө билдирүү жибербеген жак чек боюнча өзүнүн укугун жоготпойт. Ал чектин төлөнбөгөндүгү жөнүндө билдирилбегендиктен келтирилген чектин суммасынын чегиндеги зыяндын ордун толтуруп берүүгө милдеттүү.
801-статья. Чектин төлөнбөгөндүгүнүн натыйжасы
1. Төлөөчү чекти төлөөдөн баш тарткан учурда чекти кармоочу өзүнүн каалоосу боюнча өзүнүн алдында биргелешкен жоопкерчиликти тартуучу чек боюнча милдеттүү бир, бир нече же бардык жактарга (чек берүүчүгө, авалистке, индоссантка) доо коюуга укуктуу.
2. Чекти кармоочу аталган жактардан чектин суммасын, төлөөнү кабыл алуудагы чыгымдарын, ошондой эле ушул Кодекстин 360-статьсынын 1-пунктуна ылайык проценттерди төлөп берүүнү талап кылууга укуктуу.
3. Ушул статьянын 1-пунктунда аталган жактарга доону чек кармоочу чекти төлөөгө көрсөтүү мөөнөтү өткөндөн кийин алты айдын ичинде кое алат.
39-Глава
Тапшырма
802-статья. Тапшырма келишими
1. Тапшырма келишими боюнча бир тарап (ишеним берилген) экинчи тараптын (ишеним берүүчүнүн) атынан белгилүү бир юридикалык иш-аракеттерди аткарууга милдеттенет. Ишеним берилген жак түзгөн бүтүмдөрдөн келип чыккан укуктар менен милдеттенмелер түздөн-түз ишеним берүүчүнүкү болуп калат.
2. Тапшырма келишими ишеним берилген жак ишеним берүүчүнүн атынан аракет жасай турган мезгили көрсөтүлүп же көрсөтүлбөстөн түзүлүшү мүмкүн.
803-статья. Тапшырма келишиминин формасы
Тапшырма келишими жазуу жүзүндө түзүлөт.
804-статья. Ишеним берилгендин акысы
1. Ишеним берүүчү, эгерде бул мыйзамда же тапшырма келишиминде каралса, ишеним берилгенге акы төлөп берүүгө милдеттүү.
Тапшырма келишими эки тараптын тең же алардын биринин элик кылуу ишкердигин аткаруусуна байланыштуу болгон учурда, эгерде келишимде башкасы каралбаса, ишеним берүүчү жак ишеним берилгенге акы төлөп берүүгө милдеттүү.
2. Акысы төлөнүүчү тапшырма келишиминде акынын өлчөмү жана төлөп берүүнүн шарты каралбаган учурда акы ушул Кодекстин 390-статьясынын 3-пунктунда аныкталган тартипте тапшырма аткарылгандан кийин төлөнүп берилет.
805-статья. Тапшырманын ишеним берүүчүнүн көрсөтмөсүнө ылайык аткарылышы
1. Ишеним берилген жак тапшырманын ишеним берүүчүнүн көрсөтмөсүнө ылайык аткарууга милдеттүү. Ишеним берүүчүнүн көрсөтмөсү укуктуу, ишке ашыргыдай жана так болууга тийиш.
2. Эгерде кырдаалга жараша ишеним берүүчүнүн кызыкчылыгында зарыл болсо жана ишеним берилген жак ишеним берүүчүдөн алдын ала сурай албай же өзүнүн суроо-талабына ылайыктуу убакытта жооп ала албай калса, ишеним берилген жак ишеним берген жактын көрсөтмөсүнөн четтей алат. Мындай учурда ишеним берилген жак ишеним бергендин көрсөтмөсүнөн четтегендиги жөнүндө мүмкүндүк болору менен ага билдирүүгө милдеттүү.
3. Коммерциялык өкүл катары аракеттенген ишенимдүү жакка (202-статьянын 1-пункту) ишеним бергендин кызыкчылыгында анын көрсөтмөсүн алдын ала сурабастан туруп эле көрсөтмөдөн четтөөгө укук берилиши мүмкүн. Мындай учурда коммерциялык өкүл акылга сыярлык мөөнөттө жол берилген четтөөлөр жөнүндө ишеним берүүчүгө, эгерде тапшырма келишиминде башкасы каралбаса, билдирүүгө милдеттүү.
806-статья. Ишеним берилгендин милдеттери
Ишеним берилген төмөнкүлөргө милдеттүү:
ушул Кодекстин 807-статьясында көрсөтүлгөндөн тышкары учурларда өзүнө берилген тапшырманы жеке өзү аткарууга;
ишеним берүүчүнүн талабы боюнча тапшырманын аткарылышынын жүрүшү жөнүндө билдирип турууга;
тапшырманы аткаруу боюнча түзүлгөн бүтүмдөрдөн алынгандардын баарын токтоосуз тапшырма берүүчүгө берип турууга;
тапшырма аткарылгандан кийин же аткарылганга чейин келишим токтотулган учурда күчүндө болуу мөөнөтү бүтө элек ишеним катты токтоосуз ишеним берүүчүгө кайтарууга жана, эгерде бул келишимдин шарттарында каралса же тапшырманын мүнөзүнөн келип чыкса, актоо документтерин тиркөө менен отчет берүүгө.
807-статья. Ишеним берүүчүнүн милдеттери
1. Ишеним берүүчү, ушул Кодекстин 200-статьясынын 1-пунктунда каралган учурлардан тышкары, ишеним берилгенге тапшырма келишиминде каралган юридикалык иш-аракеттерди аткаруу үчүн ишеним кат берүүгө милдеттүү.
2. Эгерде тапшырма келишиминде башкасы каралбаса, төмөнкүлөргө милдеттүү:
эгерде тапшырма келишиминде башкасы каралбаса, ишеним берилгенди тапшырманы аткаруу үчүн зарыл болгон каражаттар менен камсыз кылууга;
ишеним берилгендин тарткан чыгымдарынын ордун толтуруп берүүгө.
3. Ишеним берүүчү тапшырма келишимине ылайык ишеним берилген аткаргандын бардыгын токтоосуз кабыл алууга милдеттүү.
4. Эгерде ушул Кодекстин 803-статьясына ылайык келишим акысы төлөнүч келишим болсо, ишеним берүүчү ишеним берилгенге сыйлык акысын төлөп берүүгө милдеттүү.
808-статья. Тапшырманы аткарууну кайрадан ишенип берүү
1. Ишеним берилген тапшырманын аткарылышын ушул Кодекстин 803-статьсында каралган шартта жана учурларда гана башка бирөөгө кайрадан ишенип бериши мүмкүн.
2. Ишеним берүүчү ишеним берилген тарабынан тандалган орун басарын кабыл албоого укуктуу.
3. Эгерде ишеним берилгендин мүмкүн болгон орун басары тапшырма келишиминде айтылган болсо, анда ишеним берилген анын тандалышы үчүн да, ишти алып барышы үчүн да жооп бербейт.
Эгерде ишеним берилгендин орун басары ишти алып барары келишимде белгиленбесе, же белгиленсе, бирок орун басардын аты аталбаса, анда ишеним берилген орун басардын тандалышы үчүн жооп берет.
809-статья. Тапшырма келишиминин токтотулушу
1. Тапшырма келишими төмөнкүлөрдүн негизинде токтотулат:
ишеним берүүчү тапшырманы алып салган учурда;
ишеним берилген баш тартканда;
ишеним берүүчү же ишеним берилген каза болгондо;
ишеним берүүчү же ишеним берилген аракетке жөндөмсүз же аракети чектелген же дайынсыз жок деп таанылган учурда.
2. Ишеним берүүчү каалаган учурда тапшырманы алып салууга жана ишеним берилген андан баш тартууга укуктуу.
3. Ишеним берилгендин коммерциялык өкүл катары аракеттенишин белгилеген тапшырма келишиминен баш тарткан тарап экинчи тарапка, эгерде тапшырма келишиминде мындан узагыраак мөөнөт каралбаса, отуз күндөн кечиктирбестен келишимдин токтотулгандыгы тууралуу билдирүүгө милдеттүү.
Коммерциялык өкүл болгон юридикалык жак өзгөртүп кайра түзүлгөн учурда ишеним берүүчү мындай алдын ала билдирүүсүз эле тапшырманы алып салууга укуктуу.
810-статья. Тапшырма келишиминин токтотулушунун натыйжасы
1. Эгерде тапшырма келишими ишеним берилген тарабынан тапшырма толугу менен аткарылганга чейин токтотулса ишеним берүүчү ишеним берилгенге тапшырманы аткарууда тарткан чыгымдарынын ордун толтуруп берүүгө, ал эми ишеним берилгенге акы берилүүгө тийиш болгон учурда анын иштеген ишине жараша акы төлөп берүүгө милдеттүү. Мындай эреже ишеним берилген тапшырманын токтотулушу жөнүндө билген же билүүгө тийиш болгон учурдан тартып аткаргандарына карата колдонулбайт.
2. Ишеним берүүчүнүн тапшырманы алып салуусу, ишеним берилгендин коммерциялык өкүл катары аракеттенүүсүн белгилеген келишимдерди токтотуудан тышкары, ишеним берилгенге келишимдин токтотулушу менен келтирилген зыяндын ордун толтуруп берүү үчүн негиз болбойт.
3. Ишеним берилгендин тапшырманы аткаруудан баш тартуусу, ишеним берүүчү мындан башкача түрдө өз кызыкчылыгын камсыз кыла албаган, ошондой эле ишеним берилгендин коммерциялык өкүл катары аракеттенүүсүн белгилеген келишимдерди аткаруудан баш тартылгандан тышкары учурларда, ишеним берүүчүгө келишимдин токтотулушу менен келтирилген зыяндын ордун толтуруп берүү үчүн негиз болбойт.
811-статья. Келишим тапшырмасында укуктун өтүүсү
Ишеним берилген адам каза болгон учурда анын мурасчылары же калган мүлктүн сакталуу болушун камсыз кылуу тапшырылган адамдар ишеним берүүчүгө тапшырма келишиминин токтотулгандыгы жөнүндө билдирип, ишеним берүүчүнүн мүлкүнүн, атап айтканда анын буюмдарынын жана документтеринин сакталуу болушун камсыз кылуу үчүн чара көрүүгө милдеттүү.
Ушундай эле милдет ишеним берилген болуп эсептелген юридикалык жак жоюлган учурда анын жоюучусуна жүктөлөт.
40-Глава
Башканын кызыкчылыгында тапшырмасыз аракеттенүү
812-статья. Башканын кызыкчылыгында тапшырмасыз аракеттенүү
1. Алдын ала тапшырмасы, башка көрсөтмөсү же мурдатан убада кылынган макулдугу болбогон, кызыкчылыгы бар жактын инсанына же мүлкүнө зыян келтирүүнү алдын алуу, анын милдеттенмелерин аткаруу же анын кызыкчылыгында жасалуучу укукка каршы келбеген башкача түрдөгү аракеттер (башканын кызыкчылыгындагы аракеттер) таламдаш жактын пайда алуусунан жана анын анык жана мүмкүн болуучу ниеттеринен келип чыгуу менен, кырдаалга жараша камкордуулук жана сактык менен аткарылууга тийиш.
2. Ушул главада каралган эрежелер мындай аракеттер иш максаттарынын бири болгон мамлекеттик же башка органдар тарабынан башка адамдардын кызыкчылыгында жасалуучу аракеттерге карата колдонулбайт.
813-статья. Кызыкчылыгы бар адамга анын таламында жасалуучу аракеттер жөнүндө билдирүү
Башка бирөөнүн кызыкчылыгында аракеттенип жаткан адам мүмкүнчүлүк болору менен эле ага билдирүүгө жана акылга сыярлык мезгил ичинде анын жактыргандыгы же жактырбагандыгы жөнүндө чечим кабыл алуусун күтүүгө, эгерде мындай күтүү кызыкчылыгы бар адамга зыян келтирүүгө алып келбесе, тийиш.
814-статья. Кызыкчылыгы бар адамга анын таламында жасалуучу аракеттер жөнүндө билдирүүнүн натыйжасы
1. Эгерде өзүнүн кызыкчылыгында жасалып жаткан аракеттер анын тапшыруусуз аткарылып жаткан адам андай аракеттерди жактырган учурда мындай аракеттерге карата тапшырма келишиминин же жасалган иштерге ылайык келүүчү башка келишимдердин эрежелери, мындай жактыруу оозеки түрүндө болсо дагы, колдонулат.
815-статья. Кызыкчылыгы бар адамдын анын таламында жасалуучу аракеттерди жактырбагандыгынын натыйжасы
1. Башканын кызыкчылыгындагы аракеттер аны жасаган кишиге кызыкчылыгы бар адамдын жактырбагандыгы белгилүү болбогондон кийин жасалган учурда жасаган киши ал аракеттерге да, ошондой эле үчүнчү жактарга да эч кандай милдеттүү эмес.
2. Өмүрү коркунучта калган адамдын эркине каршы да аны сактап калууга карата аракеттерди жасоого, ал эми бирөөнү багуу боюнча милдеттерди ал милдет мойнунда болгон адамдын эркине каршы да аткарууга жол берилет.
816-статья. Тапшырмасыз анын кызыкчылыгында иш-аракеттер жасалган адамдын милдеттери
1. Ушул главада каралган эрежелерге ылайык бирөөнүн кызыкчылыгында аракеттенген адамдын тарткан чыгымдарынын жана анык зыяндарынын орду ушул Кодекстин 814-статьясынын 1-пунктунда каралган учурдан тышкары, кызыкчылыгы бар адам тарабынан толтурулуп берилүүгө тийиш.
Тарткан чыгымдарынын жана анык зыяндарынын ордун толтуртуп алуу укугу башканын кызыкчылыгында жасалган аракеттер акылга сыярлык болуп, бирок болжолдонгон натыйжа алынбаган учурда да сакталат. Бирок башка бирөөнүн мүлкүнө келтирилүүчү зыянды алдын алган учурда чыгымдын ордун толтуруп берүүнүн өлчөмү мүлктүн наркынан жогору болбоого тийиш.
2. Башканын кызыкчылыгында иш-аракет аны жасаган адамдын ээлик кылуу ишкердигинин чөйрөсүнө кирген учурда ал зыянынын ордун толтуруп берүү талабы менен кошо теңдеш акы төлөөнү да талап кылууга укуктуу.
817-статья. Башканын кызыкчылыгында бүтүм түзүү
1. Эгерде бүтүмдү түзүүдө экинчи тарап анын кимдин кызыкчылыгында түзүлүп жатканын билген болсо, башканын кызыкчылыгында түзүлгөн бүтүм кимдин кызыкчылыгын камсыз кылуу үчүн түзүлсө ошол жак бул бүтүмдү жактырган учурдан баштап ал бүтүм боюнча милдеттер ошонун мойнуна жүктөлөт.
Башканын кызыкчылыгында түзүлгөн бүтүм боюнча милдеттер башканын кызыкчылыгын камсыз кылуу үчүн түзүлгөн жактын колуна бөткөн учурдан тартып ага ушул бүтүмдөн келип чыккан укуктар да өткөрүп берилүүгө тийиш.
2. Бүтүм түзгөн тарап башканын кызыкчылыгында аракеттенгендигине байланыштуу тарткан чыгымдарынын ордун толтуртуп алмайынча ал укуктарды өткөрүп бербей тура алат.
818-статья. Башканын кызыкчылыгында аракеттенүүнүн натыйжасында негизсиз баюу
Аракеттери түздөн-түз башканын кызыкчылыгын камсыз кылууга багытталбаган, анын ичинде ал өз кызыкчылыгында аракеттенип жатам деп жаңылыш ойлогон жана мындай аракет башка жактын анык байышына алып келген учурда ушул Кодекстин главасында каралган эрежелер колдонулат.
819-статья. Башка жактын мүлкүнө келтирилүүчү зыяндын алдын алууга байланыштуу чыгымдардын ордун толтуруу
Эгерде бир жак тийиштүү ыйгарым укуксуз эле башка жактын мүлкүнө келтирилүүчү зыяндын ал жөнүндө билдирүүгө мүмкүнчүлүгү болбостон туруп алдын алса, ал ошол жактардан мында тарткан зыяндарынын, ошондой эле ушуга байланыштуу тарткан анык чыгымдарынын ордун толтуруп берүүнү талап кылууга укуктуу. Бул учурда ордун толтуруп берүүнүн өлчөмү мүлктүн наркынан ашпоого тийиш.
820-статья. Башканын кызыкчылыгында аракеттенүүдөн улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу
Башканын кызыкчылыгында аракеттенүүдөн улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу боюнча мамилелер ушул Кодекстин 51-главасынын эрежелери менен жөнгө салынат.
821-статья. Башканын кызыкчылыгында аракеттенген жактын отчету
Башканын кызыкчылыгында аракеттенген жак кайсы жактын кызыкчылыгында аракеттенсе ошол жакка алган кирешелерин, тарткан чыгымдары менен зыяндарын көрсөтүү менен отчет берет.
41-Глава
Комиссия
822-статья. Комиссия келишими
1. Комиссия келишими боюнча комитенттин тапшыруусу менен анын эсебинен жана өзүнүн атынан комиссионер акысын алуу менен бир же бир нече бүтүмдөрдү аткарууга милдеттенет.
2. Комиссия келишими аракеттенүү мөөнөтү белгилүү же мөөнөтсүз, ал аткарылуучу аймакты көрсөтүү менен же көрсөтпөстөн, комиссионердин айрыкча укуктары менен же андайсыз, комиссиянын предмети болгон товарлардын ассортиментине карата шарттары менен же шарттары жок түзүлүшү мүмкүн.
3. Мыйзамда же башка ченемдик укуктук актыларында комиссия келишиминин айрым түрлөрүнүн өзгөчөлүктөрү белгилениши мүмкүн.
(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
823-статья. Комиссия келишиминин формалары
Комиссия келишими ар кандай формада түзүлүшү мүмкүн.
824-статья. Комиссиялык акы
1. Комитент комиссионерге акы, ал эми комиссионер бүтүмдүн үчүнчү жак (делькредере) тарабынан аткарылышын моюнга алган учурда комиссия келишиминде аныкталган тартипте жана өлчөмдө кошумча акы төлөп берүүгө милдеттүү.
Эгерде келишимде бул тартип же өлчөм каралбаса жана келишимдин шарттарынан акынын өлчөмүн аныктоого мүмкүн болбосо, анда ал акы комиссия келишими аткарылгандан кийин ушул Кордекстин 390-статьясынын 3-пунктуна ылайык аныкталуучу өлчөмдө төлөнүп берилет.
2. Эгерде комиссия келишими комитентке байланыштуу себептерден улам аткарылбай калса комиссонер комиссиялык акы алуу, ошондой эле тарткан чыгымдарынын ордун толтуртуп алуу укугун сактайт.
825-статья. Үчүнчү жак менен бүтүм боюнча комиссионердин укуктары менен милдеттери
1. Комиссионер үчүнчү жак менен түзгөн бүтүм боюнча, комитент ал бүтүмдө аталган же бүтүмдүн аткарылышы үчүн үчүнчү жак менен мамиле түзгөн күндө да укуктарга жана милдеттерге комиссионер ээ болот.
2. Комитенттин талабы боюнча комиссионер бүтүм түзүлгөн үчүнчү жакка билдирүү менен ал бүтүмдөн келип чыккан укуктарды ага өткөрүп берүүгө милдеттүү. Ал үчүнчү жактын өзүнүн комиссионерге карата ушул бүтүмдөн келип чыкпаган талаптарына негизделген кайчы пикирди комитентке карата билдирүүгө укугу жок.
826-статья. Комиссиялык тапшырманы аткаруу
1. Комиссионер өзү үчүнчү жак менен түзгөн бүтүмдөн келип чыккан бардык милдеттенмелерин аткарып, укуктарын ишке ашырууга тийиш.
2. Өзүнө алган милдеттерди комиссионер комитенттин көрсөтмөсүнө ылайык комитент үчүн эң ыңгайлуу шартта, ал эми комиссия келишиминде мындай көрсөтмө жок болгон учурда-ишкер жүгүртүү салтына же коюлуучу башка талаптарга ылайык комитент үчүн өтө пайдалуу шартта аткарууга милдеттүү. Комиссионер комитент белгилегенден пайдалуураак шартта бүтүм түзгөн учурда, эгерде келишимде башкасы каралбаса, пайда комитент менен комиссионердин ортосунда бөлүштүрүлөт.
3. Комиссионер комитенттин эсебинен үчүнчү жак менен түзүлгөн бүтүмдү ал жак аткарбаган учурда, комиссионер ал жакты тандоодо байкабастык кетирген же бүтүмдүн аткарылышын мойнуна алган (делькредере) учурдан тышкары, комитенттин алдында жооп бербейт.
4. Комиссионер менен түзгөн бүтүмдү үчүнчү жак бузган учурда, комиссионер токтоосуз бул жөнүндө комитентке билдирип, зарыл болгон далилдерди чогултууга жана камсыз кылууга, ошондой эле комитенттин талабы боюнча ага ушул бүтүм боюнча бардык укуктарды өткөрүп берүүгө милдеттүү.
827-статья. Субкомиссия
1. Комиссионер комиссия келишимин аткаруу максатында, эгерде комиссия келишиминде башкасы каралбаса, субкомиссионердин жасаган иштери үчүн комитенттин алдында жоопкерчилигин сактоо менен башка жак менен субкомиссия келишимин түзүүгө укуктуу.
Субкомиссия келишими боюнча комиссионер субкомиссионерге карата комитенттин укуктары менен милдеттерин алат.
2. Эгерде комиссия келишиминде башкасы каралбаса, комиссия келишими токтотулмайынча комитент комиссионердин макулдугусуз субкомиссионер менен түздөн-түз мамиле түзүүгө укуксуз.
828-статья. Комиссионер тарабынан сатылуучу мүлктүн наркы
Эгерде мыйзамда башкасы белгиленбесе, комиссионер тарабынан сатылуучу мүлктүн наркы комитент менен макулдашуу боюнча аныкталат.
829-статья. Комитенттин көрсөтмөсүнөн четтөө
1. Эгерде кырдаалга жараша комитенттин кызыкчылыгында бул зарыл болсо жана комиссионер комитенттен алдын ала сурай албай калса же болбосо акылга сыярлык мөөнөттө өзүнүн суроосуна жооп албаса, комиссионер комитенттин көрсөтмөсүнөн четтөөгө укуктуу.
Мындай учурда мүмкүнчүлүк болору менен комиссионер комитентке анын көрсөтмөсүнөн четтөөгө жол берилгендиги тууралуу билдирүүгө милдеттүү.
Коммерциялык өкүл катары аракеттенген комиссионерге (202-статьянын 1-пункту) комитенттин кызыкчылыгында анын уруксатын алдын ала сурабастан эле көрсөтмөдөн четтөөгө укук берилиши мүмкүн.
2. Комитент менен макулдашылган баадан төмөнкү баага мүлктү саткан комиссионер, эгерде мүлктү макулдашылган баада сатууга мүмкүнчүлүгү болбогондугун жана төмөнүрөөк баада сатуу андан да көп болуучу чыгымдын алдын алгандыгын, ошондой эле көрсөтмөсүнөн четтөө үчүн комитенттен алдын ала уруксат алууга мүмкүнчүлүгү болбогондугун далилдебесе, комитентке баалардын ортосундагы айырмасын төлөп берүүгө милдеттүү.
3. Эгерде комиссионер мүлктү комитент менен макулдашылган баадан жогорку баада сатып алса жана комитент мындай сатып алууну кабыл алууну каалабаса, үчүнчү жак менен түзүлгөн бүтүм жөнүндө кабарды алары менен комитент бул тууралуу комиссионерге билдирүүгө милдеттүү. Болбосо комитент сатып алууну кабыл алды деп эсептелинет.
Эгерде комиссионер баалардын ортосундагы айырманы өзүнүн эсебине алгандыгы жөнүндө билдирсе комитенттин ал үчүн түзүлгөн бүтүмдөн баш тартууга укугу жок.
830-статья. Комиссиянын предмети болгон мүлккө карата укук
1. Комитенттен комиссионерге келип түшкөн же комиссионер комитенттин эсебинен ал үчүн сатып алган мүлк комитенттин менчиги болуп эсептелет.
2. Ушул Кодекстин 342-статьясына ылайык комиссионер менен түзүлгөн бүтүм боюнча комитентке же үчүнчү жакка берилүүчү буюмдарды келишим боюнча ага тийиштүү сумма төлөнүп берилмейинче комиссионер өзүндө кармап турууга укуктуу.
831-статья. Комитентке тийиштүү болгон суммадан комиссионердин талабын канааттандыруу
Комиссионер келишим боюнча өзүнө тийиштүү болгон сумманы комитенттин эсебинен ага келип түшкөн бардык суммалардан кармап калууга укуктуу.
832-статья. Комитенттин мүлкүнүн жоголгондугу, жетпей калгандыгы же бузулгандыгы үчүн комиссионердин жоопкерчилиги
1. Комиссионер комитенттин алдында өзүндө болгон комитенттин мүлкүнүн жоголгондугу, жетпей калгандыгы же бузулгандыгы үчүн жооп берет.
2. Эгерде комитент жиберген же комитент үчүн комиссионерге келип түшкөн комитенттин мүлкүн кабыл алууда ал мүлктө сыртынан текшерип кароодо байкалуучу бузулгандары же жетишпегендиги болсо, ошондой эле комиссионердеги комитенттин мүлкүнө кимдир-бирөө зыян келтирсе, комиссионер комитенттин укугун коргоо үчүн чара көрүүгө, зарыл болгон маалыматтарды чогултууга жана токтоосуз булар жөнүндө комитентке билдирүүгө милдеттүү.
3. Өзүндө болгон комитенттин мүлкүн камсыздандырбаган комиссионер бул үчүн комитент өз мүлкүн камсыздандыруу жөнүндө көрсөтмө берген же мындай мүлктү камсыздандыруу мыйзамда белгиленген учурда гана жооп берет.
833-статья. Өзү менен түзүлгөн бүтүм
Эгерде комитент башканы шарттабаса, комиссия келишимин комиссионер өзү сатып алуучу товарды сатуучу катары берип же өзү сатуучу товарды сатып алуучу катары кабыл алып түзүшү мүмкүн.
Сатуучу катары товарды өз алдынча берген же сатып алуучу катары кабыл алган комиссионер адаттагы эле комиссиялык акыны алууга жана комиссиялык бүтүмдөн келип чыккан чыгымдарынын ордун толтуруу үчүн эсеп коюуга укуктуу.
834-статья. Комиссия келишими боюнча аткарылганды комитенттин кабыл алышы
Комитент төмөнкүлөргө милдеттүү:
комиссия келишими боюнча аткарылгандардын бардыгын комиссионерден кабыл алууга;
комиссионер ал үчүн сатып алган мүлктү карап чыгууга жана бул мүлктө табылган кемчиликтер жөнүндө токтоосуз комиссионерге билдирүүгө;
комиссиялык тапшырма аткарылгандан киийин комиссионерди үчүнчү жактын алдында алган милдеттенмелеринен кутултууга.
835-статья. Комиссиялык тапшырма аткарылгандан кийин чыгымдардын ордун толтуруу
1. Комиссиялык сыйлык акыны төлөөдөн тышкары комитент тийиштүү учурларда делькредере үчүн кошумча сыйлык акыны төлөп берүүгө, комиссиялык тапшырманы аткаруу үчүн комиссионер чыгымдаган сумманын ордун толтуруп берүүгө милдеттүү.
2. Эгерде мыйзамда, башка нормативдик актыларда же комиссия келишиминде башкасы белгиленбесе, комиссионер комитенттин андагы болгон мүлкүнүн сакталгандыгы үчүн чыгымдарынын ордун толтуртуп алууга укугу жок.
836-статья. Комитенттин тапшырманы алып салуусу
1. Комиссионерге берген тапшырмасын комитент каалаган убакта алып салууга укуктуу. Мындай учурда тапшырманы алып салууга байланыштуу комиссионердин чыгымдарынын орду жалпы негизде толтурулат.
Эгерде комиссия келишиминде башкасы белгиленбесе, комиссионердин колундагы мүлкүн комитент бир айдын ичинде тескөөгө милдеттүү. Эгерде комитент бул милдетин аткарбаса комиссионер бул мүлктү сактоого өткөрүүгө же комитент үчүн пайдалуураак баада сатып жиберүүгө укуктуу.
2. Комиссия келишиминде каралган бардык тапшырмаларды комитент алып салганда келишим токтотулат.
837-статья. Комиссионердин тапшырманы аткаруудан баш тартышы
1. Эгерде комиссия келишиминде башкасы белгиленбесе, комитенттин өз милдеттерин бузгандыгынан улам тапшырманы комитенттин көрсөтмөсүнө ылайык аткаруу мүмкүн болбогон же комиссионер жооп бербеген кырдаалдардан улам тапшырманын аткарылышы мүмкүн болбогон учурдан тышкары, комиссионердин кабыл алган тапшырманы аткаруудан баш тартууга укугу жок.
Комиссионер аткаруудан баш тарткандыгы жөнүндө комитентке кат жүзүндө билдирүүгө жана өзүндө болгон комитенттин мүлкүнүн сакталышы үчүн чара көрүүгө милдеттүү.
Эгерде комиссия келишиминде башка мөөнөт белгиленбесе, комиссионердин тапшырманы аткаруудан баш тарткандыгы жөнүндө билдирүү алган комитент ал билдирүүнү алгандан тартып бир айдын ичинде комиссионерде болгон мүлкүн тескөөгө милдеттүү. Эгерде комитент бул милдетин аткарбаса комиссионер бул мүлктү сактоого өткөрүүгө же комитент үчүн пайдалуураак баада сатып жиберүүгө укуктуу.
2. Комитенттин өз милдеттерин бузгандыгынан улам тапшырманы аткаруудан баш тарткан комиссионер комиссиялык акы алуу жана тарткан чыгымдарынын ордун толтуртуу укугун сактайт.
3. Комиссия келишиминде каралган бардык тапшырмалардан комиссионер баш тарткан учурда келишим токтотулат.
838-статья. Комиссия келишиминин токтотулушу
Келишимди токтотуунун жалпы негиздери менен катар комиссия келишими төмөнкүлөрдүн натыйжасында токтотулат:
комитент келишимди аткаруудан баш тарканда;
комиссионер келишимди аткаруудан баш тартканда;
комиссионер же комитент каза болгондо;
комиссионер же комитент аракетке жөндөмсүз же аракетке жөндөмү чектелүү деп табылганда же болбосо алардын бири өлдү деп жарыяланганда;
комиссионер тоорук деп таанылганда.
839-статья. Мөөнөтү көрсөтүлбөгөн келишимди аткаруудан комитенттин баш тартышы
Мөөнөтү көрсөтүлбөгөн келишимди аткаруудан комитент, бир айдан мурдараак мөөнөттө, эгерде билдирүүнүн андан узагыраак мөөнөтү келишимде каралбаса, комиссионерге билдирүү менен, каалаган учурда баш тартууга укуктуу.
Мындай учурда комитент комиссионерге комиссиялык акыны төлөп берүүгө, ошондой эле келишим токтотулганга чейин ал тарткан чыгымдарынын ордун толтуруп берүүгө милдеттүү.
Комиссия келишиминен баш тарткан учурда комитент 835-статьянын 1-пунктунда каралган милдеттерди аткарууга тийиш.
840-статья. Мөөнөтү көрсөтүлбөгөн келишимди аткаруудан комиссионердин баш тартышы
1. Мөөнөтү көрсөтүлбөгөн келишимди аткаруудан комиссионер, бир айдан мурдараак мөөнөттө, эгерде билдирүүнүн андан узагыраак мөөнөтү келишимде каралбаса, комиссионерге кат жүзүндө билдирүү менен, каалаган учурда баш тартууга укуктуу.
Мындай учурда комиссионер өзүндө болгон комитенттин мүлкүнүн сакталышы үчүн чара көрүүгө милдеттүү. Комитент келишимдин мөөнөтү аяктаганга чейин комиссионердин колундагы мүлкүн тескөөгө милдеттүү. Эгерде комитент бул милдетин аткарбаса комиссионер бул мүлктү сактоого өткөрүүгө же комитент үчүн пайдалуураак баада сатып жиберүүгө укуктуу.
2. Комиссия келишимин аткаруудан баш тарткан комиссионер келишим токтотулган учурга чейин тарткан чыгымдарынын ордун толтуртуу укугун сактайт.
841-статья. Гражданиндин каза болушунун же юридикалык жактын-комитенттин жоюлушунун натыйжасы
Гражданин-комитент каза болгондо, аракетке жөндөмсүз деп табылганда, ошондой эле юридикалык жак-комитент жоюлган учурда комиссионер комитенттин мураскорлорунан же өкүлдөрүнөн тийиштүү көрсөтмө келмейинче ага тапшырылган тапшырманы аткара берет.
842-статья. Гражданиндин каза болушунун же юридикалык жактын-комиссионердин токтотулушунун натыйжасы
Гражданин-комиссионер каза болгон же юридикалык жак-комиссионер жоюлган учурда комиссия келишими токтотулат.
Юридикалык жак-комиссионер өзгөртүп кайра түзүлгөн учурда анын укуктары жана комиссионердин милдеттери, эгерде алдыда боло турган өзгөртүп түзүү жөнүндөгү билдирүүнү алгандан кийин бир айдын ичинде комитент келишимди бузуу тууралуу билдирбесе, анын укугу мурасчыларына өтөт.
42-Глава
Агентөө
843-статья. Агенттик келишим
1. Агенттик келишим боюнча бир тарап (агент) экинчи тараптын (принципиалдын) тапшырмасы боюнча өзүнүн атынан же принципиалдын атынан жана анын эсебинен юридикалык жана башка аракеттерди акысын алуу менен аткарууга милдеттенет.
Өзүнүн атынан жана принципиалдын эсебинен үчүнчү жак менен түзүлгөн бүтүм боюнча, ал бүтүмдө принципиалдын аты аталса же ал үчүнчү жак менен түздөн-түз байланышка кирсе дагы, укуктун ээси жана милдеткор агент болот.
Принципиалдын атынан жана эсебинен үчүнчү жак менен түзүлгөн бүтүм боюнча укуктун ээси жана милдеткор принципиал болот.
2. Жазуу жүзүндө түзүлгөн агенттик келишимде агенттин принципиалдын атынан бүтүм түзүү боюнча жалпы ыйгарым укуктары каралган учурда принципиал үчүнчү тараптар менен болгон мамилесинде, эгерде үчүнчү жак агенттин ыйгарым укуктарынын чектелгендиги жөнүндө билгендигин же билүүгө тийиш экендигин принципиал далилдебесе, агенттин тийиштүү ыйгарым укуктары жок экендигине шылтоо кылууга укугу жок.
3. Агенттик келишим белгилүү бир мөөнөткө же мөөнөтүн көрсөтпөстөн түзүлүшү мүмкүн.
4. Мыйзамда агенттик келишимдин айрым түрлөрүнүн өзгөчөлүктөрү белгилениши мүмкүн.
844-статья. Агенттик акы
Принципиал агенттик келишимде белгиленген тартипте жана өлчөмдө агентке акы төлөп берүүгө милдеттүү.
Эгерде агенттик келишимде агенттик акынын өлчөмү каралбаса ал келишимдин шарттарынан келип чыгуу менен аныкталышы мүмкүн. Агенттик акы ушул Кодекстин 390-статьясынын 3-пунктуна ылайык өлчөмдө төлөнүүгө тийиш.
Келишимде агенттик акыны төлөө тартиби каралбаган учурда принципиал агент өткөн мезгил үчүн отчет бергенден тартып үч жуманын ичинде агенттик акыны, эгерде келишимдин маңызынан же ишкер жүгүртүү салтынан башкасы келип чыкпаса, төлөп берүүгө милдеттүү.
845-статья. Агенттик келишимде агенттин же принципиалдын укуктарынын чектелиши
1. Агенттик келишимде белгилүү бир аймакта аракеттенген башка агенттер менен ушундай эле агенттик келишимди түзбөө же агенттик келишимдин предметин түзгөн ушундай иш-аракетти келишимде аныкталган аймакта жүргүзбөө жөнүндөгү принципиалдын милдети каралышы мүмкүн.
2. Агенттик келишимде башка принципиалдар менен келишимде көрсөтүлгөн аймакка толугу менен же жарым-жартылай туура келүүчү аймакта аткарыла турган ушундай агенттик келишимди түзбөө боюнча агенттин милдеттенмеси каралышы мүмкүн.
3. Агенттик келишимдин агенттин товарды сатып алуучулардын (тейленүүчүлөрдүн) айрым категорияларына же болбосо келишимде аныкталган аймакта жайгашкан же жашоочу сатып алуучуларга (тейленүүчүлөргө) гана сатуу (кызмат көрсөтүү) укугун белгилеген шарты жокко эсе.
846-статья. Агенттин отчету
1. Агенттик келишимди аткаруунун жүрүшүндө агент келишимде каралган тартипте жана мөөнөттө принципиалга отчет берип турууга милдеттүү. Келишимде тийиштүү шарт каралбаган учурда агент тарабынан отчет ал келишимди аткаргандыгына жараша же келишим күчүндө болгон мөөнөт аяктаганда берилет.
2. Эгерде агенттик келишимде башкасы каралбаса, отчетко агенттин принципиалдын эсебинен жасаган чыгымдарынын зарыл болгон ырастоолору тиркелүүгө тийиш.
3. Агенттин отчетуна кайчы пикири болгон принципиал ал жөнүндө отчет алган күндөн тартып отуз күндүн ичинде, эгерде тараптардын макулдугу менен башка мөөнөт белгиленбесе, агентке билдирүүгө тийиш. Болбосо отчет принципиал тарабынан кабыл алынды деп эсептелет.
847-статья. Субагенттик келишим
1. Эгерде агенттик келишимде башкасы каралбаса, агент келишимди аткаруу максатында принципиал алдында субагенттин аракеттери үчүн жоопкерчиликтүү болуу менен башка жак менен субагенттик келишим түзүүгө укуктуу. Агенттик келишимде агенттин субагенттик келишимди түзүү милдети мындай келишимдин конкреттүү шарттарын көрсөтүү же көрсөтпөө менен каралышы мүмкүн.
2. Субагенттин агенттик келишим боюнча принципиал болуп эсептелген жактын атынан үчүнчү жактар менен бүтүм түзүүгө, ушул Кодекстин 205-статьясынын 1-пунктуна ылайык субагент кайрадан ишенип берүүнүн негизинде аракеттенген учурдан тышкары, укугу жок. Мындай кайра ишенүүнүн тартиби жана натыйжасы ушул Кодекстин 807-статьясынын эрежелери боюнча аныкталат.
848-статья. Агенттик келишимдин токтотулушу
Агенттик келишим төмөнкү учурларда токтотулат:
күчүндө болуу мөөнөтү аныкталбастан түзүлгөн келишимди аткаруудан тараптардын бири баш тартканда;
агент каза болгондо, аракетке жөндөмсүз, же аракетке жөндөмдүүлүгү чектелүү деп табылганда же дайынсыз жок болгондо;
агент болуп эсептелген жекече ээлик кылуучу ишкер тоорук деп табылганда.
849-статья. Агенттик мамилелерге карата тапшырма жана комиссия келишимдери жөнүндөгү эрежелердин колдонулушу
Агенттик келишимден келип чыккан мамилелерге карата ушул келишимдин шарты боюнча агент принципиалдын атынан же өзүнүн атынан аракеттенип жаткандыгына жараша тийиштүү түрдө ушул Кодекстин 39-главасында же 41-главасында каралган эрежелер, эгерде бул эрежелер ушул главанын жоболоруна же агенттик келишимдин маңызына карама-каршы келбесе, колдонулат.
43-Глава
Мүлктү ишенимдүү башкаруу
850-статья. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими
1. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими боюнча бир тарап (башкаруунун уюштуруучусу) экинчи тарапка (ишенимдүү башкаруучуга) мүлктү белгилүү бир мөөнөткө ишенимдүү башкарууга берет, ал эми экинчи тарап башкаруунун негиздөөчүсүнүн же ал көрсөткөн жактын (пайда көрүүчүнүн) кызыкчылыгында бул мүлктү башкарууну ишке ашырууга милдеттенет.
2. Мүлктүн ишенимдүү башкарууга берилиши аны менчиктөө укугунун ишенимдүү башкаруучуга өтүшүнө алып келбейт.
851-статья. Ишенимдүү башкаруунун пайда болушунун (уюштурулушунун) негиздери
1. Мүлктү ишенимдүү башкаруу ишенимдүү башкаруучу менен мүлктүн менчик ээсинин ортосунда түзүлгөн келишимдин негизинде пайда болот (уюштурулат).
2. Мүлктү ишенимдүү башкаруу төмөнкү учурларда да уюштурулушу мүмкүн:
ушул Кодекстин 73-статьясында каралган учурларда кам көрүлүүчүнүн мүлкүн дайыма башкаруу зарылчылыгынын негизинде;
керээзде керээзди аткаруучу (ишенимдүү башкаруучу) дайындалганда;
мыйзамда каралган башка негиздер боюнча.
852-статья. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминин олуттуу шарттары
Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминиде төмөнкүлөр каралууга тийиш:
ишенимдүү башкарууга берилип жаткан мүлктүн курамы;
ишенимдүү башкарууга берилип жаткан мүлктүн менчик ээси, ал эми эгерде келишим мыйзамга ылайык башка жактын чечими боюнча түзүлүп жаткан учурда - ошондой эле ошол жактын фирмалык аталышы;
мүлктү башкаруу кызыкчылыгында ишке ашырылып жаткан (пайда көрүүчү) юридикалык жактын фирмалык аталышы же адамдын аты-жөнү;
ишенимдүү башкаруучунун фирмалык аталышы же аты;
пайда көрүүчүгө келтирилүүчү пайда;
мыйзамга ылайык келишим менчик ээси тарабынан түзүлбөгөн учурда келишимде ишенимдүү башкаруу акысыз ишке ашырылып жаткандыгы келишимде каралбаса, башкаруучунун акысынын өлчөмү жана формасы;
ишенимдүү башкаруучунун өз иш-аракети жөнүндө башкарууну уюштуруучуга же пайда көрүүчүгө отчет берип туруусунун тартиби жана мөөнөттөрү;
келишимдин күчүндө болуу мөөнөтү.
2. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими беш жылдан ашпаган мөөнөткө түзүлөт. Ишенимдүү башкарууга берилүүчү мүлктүн айрым түрлөрү үчүн мыйзамда келишим түзүлүшү мүмкүн болгон башка эң узак мөөнөт көрсөтүлүшү мүмкүн.
Келишимдин мөөнөтү аяктаганда тараптардын биринин келишимди токтотуу жөнүндөгү арызы болбогон учурда ал ошол эле шарттарда жана келишимде белгиленген мөөнөткө узартылды деп эсептелет.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
853-статья. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминин формасы
1. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими жазуу жүзүндө түзүлүүгө тийиш.
2. Кыймылсыз мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими кыймылсыз мүлктү сатуу келишими үчүн каралган формада түзүлүүгө тийиш. Кыймылсыз мүлктүн ишенимдүү башкарууга берилиши ушул мүлккө карата менчик укугунун өтүшү үчүн белгиленген тартипте мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш.
3. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминин формасынын сакталбагандыгы же кыймылсыз мүлктүн ишенимдүү башкарууга берилиши мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш деген талаптын аткарлыбагандыгы келишимдин анык эместигине алып келет.
854-статья. Ишенимдүү башкаруунун объекти
1. Ишенимдүү башкаруунун объекти ишкана жана башка мүлктүк комплекстер, кыймылсыз мүлккө таандык болгон айрым объектилер, баалуу кагаздар, документсиз баалуу кагаздар менен ырасталган укуктар, өзгөчө укуктар болушу мүмкүн.
2. Кыймылдуу мүлккө таандык болгон предметтер жана түрдүк белгилери менен аныкталган айрым буюмдар (31-статья), ошондой эле төмөнкүлөрдү кошпогондо, акча ишенимдүү башкаруунун өз алдынча объекти боло албайт:
- акча ишкананын же мүлк комплексинин курамында гана болгондо;
- акча ишенимдүү башкаруу менен байланышкан иштер боюнча эсептешүү катары чыкканда;
- акча пенсиялык топтоо каражаттары катары чыкканда.
(КР 2013-жылдын 3-августундагы N 186 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
855-статья. Күрөөгө коюлган мүлктү ишенимдүү башкарууга өткөрүп берүү
1. Күрөөгө коюлган мүлктүн ишенимдүү башкарууга өткөрүп берилиши күрөө кармоочуну бул мүлккө карата өндүрүп алуу менен кайрылуу укугунан ажыратпайт.
2. Ишенимдүү башкаруучуга ага ишенимдүү башкарууга берилип жаткан мүлк күрөөгө коюлгандыгы жөнүндө алдын ала айтылууга тийиш. Эгерде, өзүнө ишенимдүү башкарууга берилген мүлк күрөөгө коюлгандыгы жөнүндө билбесе же билүүгө тийиш болбосо ал мүлктү ишенимдүү башкаруу келишимин бузууну жана келишим боюнча бир жылдык акыны төлөп берүүнү сот аркылуу талап кылууга укуктуу.
856-cтатья. Ишенимдүү башкаруудагы мүлктү айырмалап бөлүү
1. Ишенимдүү башкарууга берилген мүлк башкарууну уюштуруучунун, ошондой эле ишенимдүү башкаруучунун башка мүлкүнөн айырмаланып бөлүнөт. Бул мүлк ишенимдүү башкаруучунун өзүнчө балансында чагылдырылып, ал боюнча өз алдынча эсеп жүргүзүлөт. Ишенимдүү башкарууга байланыштуу иш-аракеттеги эсептешүүлөр үчүн өз алдынча банк эсеби ачылат.
2. Ишенимдүү башкарууну уюштуруучунун карыздары боюнча ишенимдүү башкарууга берилген мүлккө карата өндүрүп алуу менен кайрылууга, бул жактын тоорук болуп калгандыгынан башка учурларда, жол берилбейт. Ишенимдүү башкарууну уюштуруучу тоорук болуп калган учурда бул мүлктү ишенимдүү башкаруу токтотулат да ал мүлк конкурстук массага кошулат.
857-cтатья. Ишенимдүү башкарууну уюштуруучу жана пайда көрүүчү
1. Ишенимдүү башкарууну уюштуруучу төмөнкүлөр болот:
мүлктүн менчик ээси;
жер участогу мурастап өмүр бою пайдалануу укугу таандык жак;
буга ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган - мамлекеттин менчигиндеги мүлккө карата;
чарба жүргүзүү укугуна негизделген ишкана - менчик ээсинин уруксаты менен.
2. Мүлктү ишенимдүү башкаруу ушул Кодекстин 850-статьясынын 2-пунктунда келтирилген негиздер боюнча уюштурулган учурда башкарууну уюштуруучунун ушул главанын эрежелери менен белгиленген укуктары тийиштүү түрдө Үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмгө, мурасты аткаруучуга же мыйзамда белгиленген башка жакка таандык болот.
3. Ишенимдүү башкарууну уюштуруучу келишимде аныкталган мөөнөткө мүлктү ишенимдүү башкарууга өткөрүп берет. Эгерде келишимде башкасы каралбаса, келишимдин мөөнөтү аяктагандан кийин ал ишенимдүү башкаруудагы мүлктү кайрадан алууга укуктуу.
Ишенимдүү башкарууну уюштуруучунун ишенимдүү башкаруучунун иш-аракетине кийлигишүүгө укугу жок.
Ишенимдүү башкарууну уюштуруучу келишимде аныкталган мөөнөттөрдө ишенимдүү башкаруучудан анын иш-аркети жөнүндө отчет алып турууга укуктуу.
4. Ишенимдүү башкаруу келишими боюнча пайда көрүүчү ишенимдүү башкаруучудан башка граждандык укук мамилелеринин кандай гана болбосун субъектиси боло алат.
Пайда көрүүчү ишенимдүү башкаруу келишиминде каралган пайданы алууга укуктуу.
Эгерде пайда көрүүчү келишимде аныкталбаса ишенимдүү башкарууну уюштуруучу пайда көрүүчү болуп эсептелет.
858-статья. Ишенимдүү башкаруучу
1. Мамлекеттик ишканадан тышкары жеке ээлик кылуучу ишкер же коммерциялык уюм ишенимдүү башкаруучу боло алат.
Ишенимдүү башкаруу ушул Кодекстин 850-статьясыныны 2-пунктунда аталган орган тарабынан уюштурулган учурда мекемеден тышкары жеке ээлик кылуучу ишкер эмес гражданин же коммерциялык эмес уюм ишенимдүү башкаруучу боло алат.
2. Мамлекеттик органга же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына мүлк ишенимдүү башкарууга берилүүгө тийиш эмес.
3. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими боюнча ишенимдүү башкаруучу пайда көрүүчү болууга тийиш эмес.
859-статья. Ишенимдүү башкаруучунун укуктары
1. Ишенимдүү башкарууну ишке ашырууда ишенимдүү башкаруучу ишенимдүү башкаруу келишимине ылайык бул мүлккө карата кандай гана болбосун юридикалык жана иш жүзүндөгү аракеттерди пайда көрүүчүнүн кызыкчылыгында жасоого укуктуу.
Мыйзамда же келишимде мүлктү ишенимдүү башкаруу боюнча айрым аракеттерге чек коюлушу мүмкүн.
2. Мыйзамда же мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминде белгиленген чектерде ишенимдүү башкаруучу өзүнө ишенимдүү башкарууга берилген мүлккө карата анын менчик ээсинин укуктарын аткарат. Ишенимдүү башкаруучу ишенимдүү башкаруу келишиминде каралган учурларда кыймылсыз мүлктү тескейт.
Ишенимдүү башкаруучуга таандык болгон ыйгарым укуктарды менчик ээси ишке ашырбайт.
3. Ишенимдүү башкаруудагы мүлккө карата укуктарын коргоо үчүн ишенимдүү башкаруучу анын укуктарынын кандай гана болбосун бузулушун (289-статья), анын ичинде менчик ээси тарабынан бузулушун четтетүүнүн талап кылууга укуктуу.
860-статья. Баалуу кагаздарды ишенимдүү башкаруу
Баалуу кагаздарды ишенимдүү башкаруу боюнча ишенимдүү башкаруучунун ыйгарым укуктары ишенимдүү башкаруу келишиминде аныкталат.
Баалуу кагаздарды ишенимдүү башкарууга өткөрүп берүүдө ар башка жактардан ишенимдүү башкарууга берилүүчү баалуу кагаздарды бириктирүү белгилениши мүмкүн.
Баалуу кагаздарды ишенимдүү башкаруунун өзгөчөлүктөрү мыйзам тарабынан аныкталат.
Ушул статьянын эрежелери тийиштүү түрдө документсиз баалуу кагаздар менен күбөлөндүрүлгөн укуктарга карата колдонулат (59-статья).
861-статья. Ишенимдүү башкаруучу жасаган иш-аракеттердин натыйжасы
1. Мүлктү ишенимдүү башкаруу боюнча жасаган иш-аракеттеринин натыйжасында ишенимдүү башкаруучу ээ болгон укуктар ишенимдүү башкарууга берилген мүлктүн курамына кошулат. Ишенимдүү башкаруучунун ушундай аракеттерди жасагандыгынын натыйжасында пайда болгон милдеттенмелери ушул мүлктүн эсебинен аткарылат.
2. Ишенимдүү башкарууга берилген мүлк менен бүтүмдөрдү ишенимдүү башкаруучу өзүнүн атынан жана ушундай башкаруучу катары аракеттенип жаткандыгын көрсөтүү менен жасайт. Документтерин жазууну талап кылбаган аракеттерди жасоодо экинчи тарапка аны ишенимдүү башкаруучу өзүнүн атынан жасап жатканы жөнүндө билдирилсе, ал эми жазуу жүзүндөгү документтерде ишенимдүү башкаруучунун атынан кийин "И.Б." деген белги коюлса бул шарт аткарылды деп эсептелет.
Ишенимдүү башкаруучунун ушундай сапатта аракеттенип жаткандыгы жөнүндө көрсөтүлбөгөн учурда ишенимдүү башкаруучу үчүнчү жактардын алдында милдеттүү болуп, өзүнө гана таандык мүлк менен алардын алдында жооп берет.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
862-статья. Ишенимдүү башкаруучунун милдеттери
1. Мүлктү башкаруу боюнча иш-аракеттерди аткарууда ишенимдүү башкаруучу башкарууну уюштуруучунун жана пайда көрүүчүнүн кызыкчылыгында зарыл болгон камкордукту жана билгичтикти көрсөтүүгө тийиш.
2. Ушул пункттун экинчи абзацында көрсөтүлгөндөн тышкары учурларда ишенимдүү башкаруучу мүлктү башкарууну жеке өзү ишке ашырат.
Ишенимдүү башкаруучу, эгерде мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминде ага бул ыйгарым укук берилсе же буга уюштуруучунун кат жүзүндөгү макулдугун алса же кырдаалга жараша башкарууну уюштуруучунун жана пайда көрүүчүнүн кызыкчылыгын камсыз кылуу үчүн буга мажбур болуп, акылга сыярлык мезгилде башкарууну уюштуруучунун кат жүзүндөгү макулдугун алууга мүмкүнчүлүгү болбосо ишенимдүү башкаруучунун атынан иш-аракеттерди жасоону башка жакка тапшырышы мүмкүн.
Ишенимдүү башкаруучу өзү тандап алган башкарууну ишенип берген жактын аракети үчүн өзүнүкүндөй эле жооп берет.
3. Ишенимдүү башкаруучу башкарууну уюштуруучунун жана пайда көрүүчүнүн алдында мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминде каралган тартипте жана мөөнөттө өзүнүн иш-аракети жөнүндө отчет берип турат.
863-статья. Ишенимдүү башкаруучунун жоопкерчилиги
1. Мүлктү ишенимдүү башкарууда башкарууну уюштуруучунун жана пайда көрүүчүнүн кызыкчылыгында тийиштүү камкордукту көрсөтпөгөн ишенимдүү башкаруучу пайда көрүүчүгө мүлктү ишенимдүү башкаруу мезгилинде колдон чыгарып жиберген пайдасынын, ал эми башкарууну уюштуруучуга табигый эскиришин эске алуу менен мүлктүн жоголгондугуна же бузулгандыгына байланыштуу тарткан зыянынын ордун толтуруп берет.
2. Ал жеткис күчтөрдүн кесепетинен же пайда көрүүчүнүн же башкарууну уюштуруучунун аракеттеринен улам зыян келтирилгендигин далилдей албаган учурда ишенимдүү башкаруучу келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик тартат.
3. Мүлктү ишенимдүү башкаруу тийиштүү түрдө аткарылбаган учурда башкарууну уюштуруучу башкарууну токтотууну жана зыяндардын ордун толтуруп берүүнү сот аркылуу талап кылууга укуктуу.
4. Ишенимдүү башкаруучу тарабынан ал үчүн белгиленген чектөөлөрдү бузуу менен түзүлгөн бүтүм, эгерде бул бүтүмгө катышып жаткан үчүнчү тарап ал чектөөлөр жөнүндө билбесе же билүүгө тийиш болбосо, анык эмес деп табылат. Бул учурда ишенимдүү башкаруучу ушул статьянын 1-пунктунда каралган жоопкерчиликти тартат.
5. Мүлктү тийиштүү түрдө башкарбагандыктан келтирилген зыян үчүн ишенимдүү башкаруучу үчүнчү жактардын алдында өзүнүн жеке мүлкү менен субсидардык жоопкерчиликти тартат.
6. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминде ишенимдүү башкаруу тийиштүү түрдө аткарылбагандыктан башкарууну уюштуруучуга жана пайда көрүүчүгө келтирилиши мүмкүн болгон зыяндардын ордун толтурууну камсыз кылуу үчүн ишенимдүү башкаруучунун күрөө коюусу каралышы мүмкүн.
864-статья. Ишенимдүү башкаруучунун акысы
Ишенимдүү башкаруучу мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминде каралган акыны алууга, ошондой эле мүлктү ишенимдүү башкарууда жасаган зарыл болгон чыгымдарынын ордун бул мүлктү пайдалануудан алынган кирешелердин эсебинен, ал эми ишенимдүү башкаруу мыйзамга ылайык менчик ээси тарабынан уюштурулган учурда - келишимде каралган башка каражаттардын эсебинен да толтуртуп алууга укуктуу.
Мүлктү ишенимдүү башкаруу мыйзамда каралган негиздер боюнча пайда болгон учурда (850-статьянын 2-пункту) ишенимдүү башкарууну акысыз ишке ашыруу белгилениши мүмкүн.
865-статья. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишимин токтотуу
1. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими төмөнкүлөрдүн натыйжасында токтотулат:
келишимдин мөөнөтү аяктаганга байланыштуу тараптардын биринин арызы боюнча;
эгерде келишимде башкасы каралбаса, пайда көрүүчү болгон гражданин өлгөн учурда же пайда көрүүчү юридикалык жак жоюлганда;
эгерде келишимде башкасы каралбаса, пайда көрүүчү келишим боюнча пайда алуудан баш тартканда;
ишенимдүү башкаруучу болгон гражданин каза болгондо, ал аракетке жөндөмсүз же аракетке жөндөмү чектелген же дайынсыз жоголду деп табылганда, ошондой эле жеке ээлик кылуучу ишкер тоорук деп табылганда;
ишенимдүү башкаруучу болгон юридикалык жак жоюлганда, ал тоорук деп табылганда;
ишенимдүү башкарууга берилген мүлктү жеке өзү башкаруусу мүмкүн болбой калгандыгына байланыштуу ишенимдүү башкаруучу же башкарууну уюштуруучу баш тартканда;
ушул Кодекстин 854-статьясынын 2-пунктунда каралган учурларда ишенимдүү башкаруучу ишенимдүү башкаруудан баш тартканда;
ишенимдүү башкарууну уюштуруучу келишимде аталган акыны ишенимдүү башкаруучуга төлөп бергенден кийин келишимден баш тартканда;
ишенимдүү башкарууну уюштуруучу тоорук деп табылганда.
2. Тараптардын бири мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминен баш тарткан учурда экинчи тарап бул жөнүндө, эгерде келишимде билдирүүнүн башка мөөнөтү каралбаса, келишим токтотулгандан үч ай мурда билдирилүүгө тийиш.
3. Ишенимдүү башкаруу келишими токтотулган учурда ишенимдүү башкарууда турган мүлк, эгерде келишимде башкасы каралбаса, ишенимдүү башкарууну уюштуруучуга өткөрүп берилет.
44-Глава
Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясы (франчайзинг)
866-статья. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясы
1. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясы боюнча бир тарап (комплекстүү лицензиар) экинчи тарапка (комплекстүү лицензиатка) лицензиаттын ишкердик ишинде келишимде каралган лицензиардын товардык белгисинин, тейлөө белгисинин, патентинин өзгөчө укуктарын жана корголуучу коммерциялык маалыматын пайдалануу укугун камтыган өзгөчө укуктардын комплексин (лицензиялык комплексти), акысын алуу менен пайдаланууга берүүгө милдеттенет.
2. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишиминде лицензиялык комплексти, лицензиардын ишкердик кадыр-баркын жана коммерциялык тажрыйбасын (атап айтканда, эң аз жана (же) эң көп көлөмдө пайдаланууну белгилөө менен), пайдаланылуучу аймакты көрсөтүп же көрсөтпөстөн, иш-аракеттин белгилүү бир чөйрөсүнө карата (лицензиардан алган же лицензиар чыгарган товарларды сатуу, башка соода-сатык иштерин аткаруу, кызмат көрсөтүү, жумуш аткаруу) пайдалануу каралышы мүмкүн.
3. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими боюнча коммерциялык уюмдар жана ээлик кылуучу ишкер катары катталган граждандар гана тараптар боло алышат.
4. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими мөөнөтүн көрсөтүү менен жана көрсөтпөстөн (мөөнөтсүз) түзүлүшү мүмкүн.
5. (Алынып салынды)
(КР 2000-жылдын 18-январындагы N 24, 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)
867-статья. Комплекстүү ишкердик лицензиясынын келишиминин түрлөрү жана аны каттоо
1. Комплекстүү ишкердик лицензиясынын келишими жазуу түрүндө түзүлүүгө тийиш.
Келишимдин түрүн сактабоо анын анык эместигине алып келет.
2. Патент мыйзамдарына ылайык корголуучу объектти пайдаланууга комплекстүү ишкердик лицензиясынын келишими патенттик ведомстводо катталууга тийиш. Бул талапты сактабаганда келишим анык эмес деп табылат.
(КР 2000-жылдын 18-январындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
868-статья. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик сублицензиясы
1. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишиминде лицензиаттын ага берилген лицензиялык комплексти же анын бир бөлүгүн лицензиар менен макулдашылган же комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишиминде аныкталган шарттарда башка жактардын пайдалануусуна уруксат берүү укугу каралышы мүмкүн. Ошондой эле келишимде лицензиаттын да белгилүү бир мезгил ичинде белгилүү сандагы сублицензияларды, алардын колдонулуу аймагын көрсөтүү менен же көрсөтпөстөн берүү милдеттенмеси каралышы мүмкүн.
Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик сублицензиясынын келишими өзүнүн түзүлүшү үчүн негиз болгон комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишиминин убакытынан узак болушу мүмкүн эмес.
2. Эгерде комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими анык эмес болсо, анын негизинде түзүлгөн комплекстүү ээлик кылуу ишкердик сублицензиясынын келишимдери да анык эмес.
3. Эгерде комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын белгилүү мөөнөткө түзүлгөн келишиминде башкасы каралбаса жана ал мөөнөтүнөн мурда токтотулган учурда комплекстүү ээлик кылуу ишкердик сублицензиясынын келишими боюнча лицензиаттын милдеттери менен укуктары бул келишим боюнча укуктар менен милдеттерди өзүнө алууга лицензиар баш тартпаган учурда ага өтөт. Бул эреже тийиштүү түрдө мөөнөтү көрсөтүлбөстөн түзүлгөн комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими бузулган учурда да колдонулат.
4. Эгерде комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишиминде башкасы каралбаса, экинчилик лицензиаттардын аракеттеринин негизинде лицензиарга келтирилген зыян үчүн лицензиат субсидардык жоопкерчиликти көтөрөт.
5. Эгерде сублицензиянын өзгөчөлүктөрүнөн башкасы келип чыкпаса, комплекстүү ээлик кылуу ишкердик сублицензиясынын келишимине карата ушул главада каралган комплекстүү ээлик кылуу ишкердик сублицензиясы жөнүндөгү эрежелер колдонулат.
869-статья. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими боюнча акы төлөө формасы
Лицензиат туруктуу белгиленген бир жолку же мезгилдүү төлөм, алынган пайдасынан чегерүүлөр, лицензиар тарабынан кайрадан сатуу үчүн берилген товарлардын чекене баасына үстөк акы сыяктуу жана келишимде каралган башка формада лицензиарга акы төлөйт.
870-статья. Лицензиардын милдеттери
Лицензиар лицензиатка техникалык жана коммерциялык документтерди жана келишим боюнча берилген укуктарды лицензиаттын аткарышы үчүн зарыл болгон башка маалыматтарды берүүгө, ошондой эле бул укуктарды ишке ашырууга байланыштуу маселелер боюнча лицензиатка инструкция берүүгө милдеттүү.
Келишимде лизенциардын башка милдеттери да каралышы мүмкүн.
871-статья. Лицензиаттын милдеттери
Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими боюнча аткарып жаткан иш-аракеттин мүнөзүнө жана өзгөчөлүктөрүнө жараша лицензиат төмөнкүлөргө милдеттүү:
(экинчи абзац КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)
келишимдин негизинде чыгарылып жаткан товарларынын, көрсөткөн кызматтарынын, аткарган жумуштарынын сапаты түздөн-түз лицензиар тарабынан чыгарылган товарлардын, көрсөткөн кызматтардын жана аткарган жумуштардын сапатына так туура келишин камсыз кылууга;
лицензиялык комплекске кирген өзгөчө укуктарды лицензиар пайдаланганда алар мүнөзү, ыкмасы жана шарттары жагынан толук туура келишине жетишүүгө багытталган лицензиардын бардык инструкцияларын жана нускоолорун, анын ичинде келишим боюнча өзүнө берилген укуктарды ишке ашырууда лицензиат тарабынан пайдаланылуучу коммерциялык жайлардын сыртын жана ичин жасалгалоого тийиштүү инструкцияларды жана нускоолорду да тутууга;
түздөн-түз лицензиардан товар (кызмат, жумуш) сатып алууда (көрcөтүлүүдө, аткарылууда) сатып алуучу (заказчы) күткөн бардык кошумча тейлөө кызматтарын көрсөтүүгө;
лицензиардан алган өндүрүштүн жашырын сырларын жана андан алган башка коммерциялык жашырын маалыматты таркатпоого;
мындай милдеттенме келишимде түздөн-түз каралган учурда белгиленген сандагы сублицензияларды берүүгө;
сатып алуучуларга (заказчыларга) ачык эле комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими боюнча лицензиардын товардык белгисин, тейлөө белгисин же башкача өзгөчөлөнтүү каражатын пайдаланып жаткандыгы тууралуу билдирүүгө.
Келишимде лицензиаттын башка да милдеттери каралышы мүмкүн.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
872-статья. Чек коюучу шарттар
1. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишиминде чек коюучу (атайын) шарттар каралышы мүмкүн, атап айтканда:
лицензиатка бекитилген аймакта ушундай эле башка комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясын бербөө же ушул эле аймакта өз алдынча иш-аракет жүргүзбөө жөнүндөгү лицензиардын милдеттенмеси;
комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясы колдонулуучу аймакта лицензиарга таандык болгон өзгөчө укуктарды пайдалануу менен ишке ашырылып жаткан ээлик кылуу ишкердигин жүргүзүүдө лицензиар менен атаандашпоо;
лицензиаттын лицензиардын атаандаштарынан (потенциалдуу атаандаштарынан) башка комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясын алуудан баш тартышы;
келишим боюнча берилген өзгөчө укуктарды ишке ашырууда пайдаланылуучу коммерциялык жайлардын жайгашкан ордун, ошондой алардын сырткы жана ички жасалгаланышын лицензиар менен макулдашуу жөнүндөгү лицензиаттын милдеттенмеси.
Чек койгон шарттар, эгерде алар тийиштүү рыноктун абалын жана тараптардын экономикалык абалын эске алуу менен монополияга каршы мыйзамдарга карама-каршы келсе, монополияга каршы органдын же башка таламдаш жактын доосу боюнча эмес деп таанылышы мүмкүн.
2. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишиминин:
лицензиат сатуучу товардын баасын же аткаруучу (көрсөтүүчү) жумуштардын (кызматтардын) баасын, же аталган баалардын жогорку же төмөнкү чектерин аныктоого лицензиардын укугу бар деп белгилеген;
лицензиаттын өзгөчө категориядагы сатып алуучуларды (заказчыларды) же келишимде аталган гана аймакта жайгашкан (жашаган) сатып алуучуларды (заказчыларды) тейлөө укугун белгилеген чек коюучу шарттары анык эмес деп эсептелет.
873-статья. Лицензиатка коюлуучу талаптар боюнча лицензиардын жоопкерчилиги
Лицензиардын көзөмөлү астында лицензиаттын жүргүзгөн иш-аракетинин натыйжасында келтирилген зыяндын ордун толтуруп берүү талабы боюнча лицензиар, эгерде зыян лицензиаттын комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими боюнча өзүнүн милдеттерин аткарбагандыктан же тийиштүү түрдө аткарбагандыктан келтирилгендигин далилдей албаса, лицензиат менен бирдей жоопкерчилик тартат.
874-статья. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишимин өзгөртүү
Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими ушул Кодекстин 22-главасынын эрежелерине ылайык өзгөртүлүшү мүмкүн.
875-статья. Комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишимин токтотуу
1. Мөөнөтүн көрсөтүү менен түзүлгөн комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими ушул Кодекстин 22-главасынын эрежелине ылайык токтотулушу мүмкүн.
2. Тараптардын ар бири, эгерде келишимде андан узак мөөнөт каралбаса, бул тууралу экинчи тарапка алты ай мурда билдирүү менен, мөөнөтү көрсөтүлбөгөн комплекстүү ээлик кылуу ишкердин лицензиясынан каалаган убакта баш тартууга укуктуу.
3. Комплекстүү ишкердик лицензиясынын келишими лицензиялык комплекске кирген өзгөчө укук токтотулган учурда токтотулат.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
876-статья. Тараптар өзгөрүлгөн учурда келишимдин күчүндө сакталышы
1. Лицензиялык комплекске кирүүчү өзгөчө укуктун лицензиардан башка жакка өтүшү комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишимин бузуу үчүн негиз болбойт. Жаңы лицензиар өзүнө өткөн өзгөчө укукка тиешелүү бөлүгүнүн укуктары жана милдеттери боюнча келишимге кирет.
2. Лицензиар каза тапкан учурда комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими боюнча укуктары менен милдеттери анын мураскоруна, ал ээлик кылуучу ишкер катары катталуу болгон же мурас ачылгандан тартып алты айдын ичинде катталган шартта, өтөт. Башкача болгондо келишим токтотулат.
Мураскор тийиштүү укуктар менен милдеттерди кабыл алганча же ишкер катары каттоодон өткөнчө лицензиялык башкарууну нотариус тарабынан дайындалган башкаруучу ишке ашырат.
877-статья. Фирмалык аталыш өзгөрүлгөн учурда келишимдин күчүндө сакталышы
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)
878-статья. Лицензиялык комплекске кирүүчү өзгөчө укуктун токтотулушунун натыйжасы
Эгерде комплекстүү ээлик кылуу ишкердик лицензиясынын келишими колдонулган мезгилде лицензиялык комплекске кирүүчү өзгөчө укуктун күчүндө болуу мөөнөтү аяктаса же мындай укук башкача негиздер боюнча токтотулса, келишим токтотулган укукка тийиштүү жоболорун алып салынгандан кийинки бөлүгүндө колдонулат, ал эми лицензиат, эгерде келишимде башкасы каралбаса, лицензиарга берилүүчү акыны тийиштүү өлчөмдө азайтууну талап кылууга укуктуу.
45-Глава
Сактоо
§1. Сактоо жөнүндө жалпы жоболор
879-статья. Сактоо келишими
1. Сактоо келишими боюнча бир тарап (сактоочу) экинчи тарап (буюм өткөрүүчү) берген буюмду сактоого жана аны бүтүн бойдон кайтарып берүүгө милдеттенет.
2. Сактоо келишими буюм сактоого өткөрүлгөн учурдан тартып түзүлдү деп эсептелет.
880-статья. Буюмду сактоого кабыл алуу жөнүндөгү келишим
1. Ээлик кылуу ишкердиги же кесиптик иш-аракет иретинде сактоону ишке ашырып жаткан сактоочу келишим боюнча өзүнө буюм өткөрүүчүнүн сактоого берген буюмун кабыл алууга жана аны ушул главада белгиленген эрежелерге ылайык сактоого милдеттенет.
2. Келишим боюнча буюмду сактоого кабыл алууга милдеттенген сактоочу бул буюмду ага сактоого өткөрүүнү талап кылууга укугу жок.
Бирок келишимде көрсөтүлгөн мөөнөттө буюмду сактоого өткөрбөгөн буюм өткөрүүчү, эгерде мыйзамда же сактоо келишиминде башкасы каралбаса, болбой калган сактоого байланыштуу келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик тартат.
Буюм өткөрүүчү, эгерде сактоо кызматынан баш тарткандыгы жөнүндө акылга сыярлык мөөнөттө билдирсе, жоопкерчиликтен бошотулат.
3. Эгерде келишимде башкасы каралбаса, сактоочу келишимде белгиленген мөөнөттө буюм сактоого өткөрүлбөгөн учурда, ал эми бул мөөнөт аныкталбаганда - келишим түзүлгөндүн тартып алты ай өткөндөн кийин буюмду сактоого кабыл алуу милдетинен бошотулат.
881-статья. Сактоо келишиминин формасы
1. Ушул Кодекстин 177-статьясында көрсөтүлгөн учурда сактоо келишими жазуу жүзүндө түзүлүүгө тийиш.
Эгерде буюмдун сактоого кабыл алынышы сактоочу тарабынан сактоо тилкатын, квитанцияны, күбөлүктү же башка документти берүү менен күбөлөндүрүлсө, келишимдин жазуу жүзүндөгү формасы сакталды деп эсептелет.
2. Эгерде буюм өзгөчө кырдаалдарда (өрт, табигый кырсык, күтүүсүздөн ооруп калуу, кол салуу коркунучу ж.б.) сактоого өткөрүп берилсе келишимдин жазуу жүзүндөгү формасынын сакталышы талап кылынбайт.
Өзгөчө кырдаалдарда (өрт, табигый кырсык, күтүүсүздөн ооруп калуу, кол салуу коркунучу ж.б.) буюмдун сактоого өткөрүп берилиши сактоого берилген буюмдун баасына карабастан, күбөлөрдүн көрсөтүүсү менен далилдениши мүмкүн.
3. Сактоочу тарабынан номердик жетонду (номерди) же буюмдун сактоого кабыл алынышын күбөлөндүргөн башкача белгини берүү менен да, эгерде мыйзамда же башка укуктук актыларда буюмду ушундайча формада кабыл алуу ырасталса же сактоонун мындай түрү адаттагы нерсе болсо, сактоо келишими түзүлдү деп эсептелет.
4. Сактоого кабыл алынган жана сактоодон кайра берилген буюмдун окшоштугу жөнүндө талаш-тартыш пайда болгон учурда күбөлөрдүн көрсөтүүсүнө жол берилет.
882-статья. Буюмду сактоого кабыл алуу милдети
Ээлик кылуу ишкердиги же кесиптик иш-аракет иретинде кампаларда (камераларда, жайларда) сактоону ишке ашыруучу жак сактоо келишимин түзүүдөн баш тартууга укугу жок. Мындай учурда түзүлүүгө тийиш болгон келишимдер ачык түзүлдү деп эсептелет (386-статья).
883-статья. Сактоо мөөнөтү
1. Сактоочу буюмду сактоо келишиминде белгиленген мөөнөттө сактоого милдеттүү.
2. Эгерде сактоо мөөнөтү сактоо келишиминде аныкталбаса же сактоо шарттарына жараша аны аныктоого мүмкүн болбосо, сактоочу буюмду өткөрүүчү кайра талап кылмайынча сактоого милдеттүү.
3. Эгерде сактоо мөөнөтү буюмду кайра талап кылуу учуру менен аныкталса, сактоочу ушундай кырдаалдарда салттуу болгон мөөнөт өткөндөн кийин, буюм өткөрүүчүдөн ага ылайыктуу мөөнөт берүү менен сактоого койгон буюмун кайра алууну талап кылууга укуктуу.
884-статья. Буюмду жекече сапатсыз сактоого кабыл алуу
Сактоо келишиминде түздөн-түз каралган учурларда, сактоого өткөрүлгөн бир буюм өткөрүүчүнүн буюму башка буюм өткөрүүчүлөрдүн ошондой түрдөгү буюму менен аралашып кетүүсү мүмкүн. Буюм өткөрүүчүгө өткөргөнгө теңдеш же тараптар шартташкан сандагы ошол эле түрдөгү жана сапаттагы буюм кайтарып берилет.
885-статья. Буюмдун сакталышын камсыз кылуу боюнча сактоочунун милдеттери
1. Сактоочу сактоо келишиминде каралган, ошондой эле сактоого өткөрүлгөн буюмдун сакталышын камсыз кылуу үчүн зарыл болгон чараларды көрүүгө милдеттүү.
2. Эгерде сактоо акысыз жүргүзүлсө, сактоочу сактоого кабыл алган буюмга өз буюмундай кам көрүүгө милдеттүү.
3. Эгерде келишимде жекече сапатсыз сактоо каралбаса (884-статья), сактоочу буюм өткөрүүчүгө же кабыл алуучу катары көрсөтүлгөн башка жакка өзүнө сактоо үчүн берилген буюмду кайтарып берүүгө милдеттүү.
4. Буюм, анын табигый түрдөгү эскиришин жана табигый түрдөгү зыянга учурашын эске алуу менен, ал сактоого кабыл алынган учурдагы абалында кайтарылып берилүүгө тийиш.
5. Буюмду кайра кайтарып берүү менен бирге сактоочу, эгерде келишимде башкасы белгиленбесе, сактоо мезгилинде алынган кирешелери жана үзүрлөрү менен кошо кайтарып берүүгө милдеттүү.
886-статья. Сактоого берилген буюмду пайдалануу
Сактоочунун буюмду өткөрүүчүнүн макулдугусуз сактоого коюлган буюмду пайдаланууга, ошондой эле үчүнчү жактарга аны пайдалануу мүмкүнчүлүгүн берүүгө, сакталуудагы буюмду анын сакталышын камсыз кылуу үчүн пайдалануу зарыл болгон учурдан тышкары, укугу жок.
887-статья. Сактоо шартынын өзгөрүшү
1. Буюмду сактоонун сактоо келишиминде каралган шарттарын өзгөртүү зарыл болгон учурда сактоочу бул жөнүндө буюм өткөрүүчүгө токтоосуз билдирүүгө жана анын жообун күтүүгө милдеттүү.
Эгерде сактоо шарттарын өзгөртүү буюмдун жоголуу же бузулуу коркунучунан сактап калуу үчүн зарыл болгон учурда сактоочу сактоо келишиминде каралган сактоо ыкмасын, ордун жана буюмду сактоонун башка шарттарын буюм өткөрүүчүнүн жообун күтпөстөн эле өзгөртүүгө укуктуу.
2. Эгерде буюм сактоо учурунда бузулса же анын сакталышын камсыз кылууга мүмкүн болбой калган кырдаал келип чыгып, буюм өткөрүүчү тарабынан өз убагында чара көрүлүшүн күтүүгө болбосо, сактоочу буюмду же анын бир бөлүгүн сактоо жеринде түзүлгөн баа боюнча өз алдынча сатууга укуктуу. Эгерде аталган кырдаалдар сактоочу жооп бербеген себептерден улам келип чыкса, ал өз чыгымдарын сатуу баасынын эсебинен калыбына келтирип алууга укуктуу.
888-статья. Сапаты зыяндуу буюмдарды сактоо
1. Оңой эле күйүп кетүүчү, жарылгыч жана жалпы эле жаратылышынан коркунучтуу буюмдар, эгерде аларды сактоого өткөрүүдө буюм өткөрүүчү анын мындай сапаттары жөнүндө эскертпесе, буюм өткөрүүчүнүн тарткан зыянынын ордун толтуруп бербестен каалаган учурда сактоочу тарабынан зыянсыздандырылышы же жок кылыныш мүмкүн. Буюм өткөрүүчү мындай буюмду сактоого байланыштуу сактоочуга жана үчүнчү жактарга келтирилген зыян үчүн жооп берет.
Коркунуч келтирүүчү буюмдарды адис сактоочуга өткөрүп бергенде, мындай буюмдардын аталышы туура эмес көрсөтүлсө жана сактоочу аларды сыртынан карап көргөндө алардын сапаты зыяндуу касиеттерин таба албаган учурда, ушул пункттун биринчи абзацында баяндалган эрежелер колдонулат.
2. Эгерде ушул статьянын 1-пунктунун биринчи абзацында көрсөтүлгөн буюмдарды сактоочу билип жана макул болуп кабыл алган учурда сактоо шарты сакталгандыгына карабастан алар айланадагылар үчүн же сактоочунун же үчүнчү жактардын мүлкү үчүн коркунуч келтирсе жана буюм өткөрүүчүдөн аны тез арада алып кетүүнү талап кылууга мүмкүн болбосо же ал бул талапты аткарбаса, бул буюмдар буюм өткөрүүчүнүн чыгымдарын кайтарып берүүсүз зыянсыздандырылышы же жок кылынышы мүмкүн. Мындай учурда буюм өткөрүүчү сактоочунун же үчүнчү жактардын алдында бул буюмдарды сактоого байланыштуу келтирилген чыгымдар үчүн жоопкерчилик тартпайт.
889-статья. Буюмду сактоо үчүн үчүнчү жактарга өткөрүп берүү
Эгерде сактоо келишиминде башкасы каралбаса, сактоочу буюм өткөрүүчүнүн макулдугусуз буюмду сактоо үчүн үчүнчү жактарга өткөрүп берүүгө, кырдаалга жараша буюм өткөрүүчүнүн кызыкчылыгында буга мажбур болуп жана анын макулдугун алганга мүмкүнчүлүгү болбогон учурдан тышкары, укугу жок.
Буюмду үчүнчү жактарга өткөрүп берүү жөнүндө сактоочу токтоосуз буюм өткөрүүчүгө билдирүүгө милдеттүү.
Буюмду үчүнчү жактарга өткөрүп берүүдө алгачкы сактоочу менен буюм өткөрүүчүнүн ортосундагы келишим күчүндө калат жана алгачкы сактоочу буюмду өзү сактоого өткөрүп берген жактын аракеттери үчүн өзүнүкүндөй эле жооп берет.
890-статья. Сактоо үчүн акы
1. Сактоо үчүн акы сактоочуга сактоо аяктагандан кийин, ал эми төөлөө мезгилдүү болушу каралган учурда, ар бир мезгил өткөндөн кийин төлөнүүгө тийиш.
2. Сактоо үчүн төлөө мөөнөтү төлөнө турган мезгилдин жарымынан ашкан мезгилге өткөрүп жиберилген учурда сактоочу сактоо келишимин аткаруудан баш тартууга жана буюм өткөрүүчүдөн сактоого өткөрүлгөн буюмду токтоосуз алып кетүүнү талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде сактоо сактоочу жооп бербеген кырдаалдардан улам белгиленген мөөнөттөн мурда токтотулса анын ошого теңдеш өлчөмдөгү акысын алууга, ал эми ушул Кодекстин 888-статьясынын 1-пунктунда каралган учурларда - акынын бардык суммасын алууга укугу бар.
Эгерде сактоо сактоочу жооп берген кырдаалдардан улам белгиленген мөөнөттөн мурда токтотулса анын сактоо үчүн акы талап кылууга укугу жок жана бул акынын эсебинен алган сумманы буюм өткөрүүчүгө кайтарып берүүгө тийиш.
4. Эгерде сактоо келишиминде белгиленген мөөнөттөн кийин сактоодогу буюмду буюм өткөрүүчү кайра алып кетпесе ал сактоочуга буюмдун андан ары сакталышы үчүн акы төлөөгө милдеттүү.
5. Эгерде сактоо келишиминде башкасы каралбаса, ушул статьянын эрежелери колдонулат.
891-статья. Сактоо үчүн чыгымдардын ордун толтуруу
1. Эгерде сактоо келишиминде башкасы каралбаса, сактоочунун буюмду сактоодо тарткан чыгымдары сактоо үчүн акынын суммасына кошулат.
2. Акысыз сактоодо буюм өткөрүүчү, эгерде келишимде же мыйзамда башкасы каралбаса, сактоочунун буюмду сактоодо тарткан чыгымдарынын ордун толтуруп берүүгө милдеттүү.
892-статья. Сактоо боюнча өзгөчө чыгымдар
1. Буюмду сактоодогу адаттагы чыгымдардан ашкан жана келишим түзүүдө тараптар алдын биле албаган чыгымдар (өзгөчө чыгымдар), эгерде буюмду өткөрүүчү мындай чыгымдарга макулдугун берсе же кийин колдосо, ошондой эле мыйзамда жана башка укуктук актыларда каралган бөлөк учурларда, ал чыгымдардын орду сактоочуга толтурулуп берилет.
2. Өзгөчө чыгымдарды жасоо зарылчылыгы болгон учурда сактоочу буюмду өткөрүүчүдөн мындай чыгымдар үчүн макулдугун суроого милдеттүү. Эгерде буюмду өткөрүүчү сактоочу көрсөткөн мөөнөттө же зарыл убакыттын ичинде өзүнүн макул эместиги жөнүндө билдирбесе, ал өзгөчө чыгымдарды жасоого макул деп эсептелет.
Сактоочу буюмду өткөрүүчүнүн макулдугун албастан жана буга мүмкүнчүлүгү болуп туруп өзгөчө чыгымдарды жумшаса жана буюмду өткөрүүчү мындай чыгымдарга макул болбосо, сактоочу, эгерде мындай чыгымдар жасалбаган учурда сактоодогу буюмга келтирилиши мүмкүн болгон зыяндын чектеринде гана өзгөчө чыгымдарынын ордун толтуруп берүүнү талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде сактоо келишиминде башка каралбаса, өзгөчө чыгымдарынын орду сактоо үчүн акыдан тышкары толтуруп берилет.
893-статья. Буюмду өткөрүүчүнүн буюмду кайра алышы
1. Буюмду өткөрүүчү сактоого коюлган буюмду келишимде каралган же ушул Кодекстин 883-статьясынын 3-пунктуна ылайык сактоочу буюмду кайра алуу үчүн берген мөөнөттө кайра алууга тийиш.
2. Буюмду өткөрүүчү сактоого коюлган буюмду кайра алуудан баш тартса, эгерде сактоо келишиминде башка каралбаса, буюмду өткөрүүчүгө кат жүзүндө эскертүү менен ал буюмду сакталып жаткан жерде түзүлгөн баада өз алдынча, ал эми эгерде буюмдун баасы эсептик көрсөткүчтүн өлчөмүнөн 50 эседен ашык болсо, ушул Кодекстин 408-410-статьяларында белгиленген тартипте аукциондо сатууга укуктуу.
Буюмду сатуудан түшкөн сумма сактоо үчүн алынуучу акыны, анын ичинде сатуу боюнча чыгымдарды алгандан кийин буюмду өткөрүүчүгө берилет.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
894-статья. Буюмдун жоголушу, жетпей калгандыгы же бузулушу үчүн жоопкерчилик
1. Сактоочу сактоого кабыл алынган буюмдун жоголушу, жетпей калгандыгы же бузулушу үчүн ушул Кодекстин 20-главасында каралган негиздер боюнча жооп берет.
2. Буюмду ээлик кылуу ишкердиги же башка кесиптик иш-аракет жүргүзүү иретинде сактоого кабыл алган сактоочу, эгерде буюм:
1) ал жеткис күчтөрдүн;
2) буюмдун аны сактоого кабыл алууда сактоочу билбеген же билүүгө тийиш болбогон тымызын касиеттеринин;
3) буюм өткөрүүчүнүн атайын жасагандыгынын же олдоксондугунун айынан жоголгондугун, жетпей калгандыгын же бузулгандыгын далилдебесе, алар үчүн жооп берет.
3. Өткөрүүчүнүн буюмду кайра алуу милдети пайда болгондон кийин (892-cтатьянын 1-пункту) сактоого кабыл алынган буюмдун жоголушу, жетпей калгандыгы же бузулушу үчүн сактоочу өзү тараптан атайын жасалгандык же олдоксондук болгон учурда гана жооп берет.
895-статья. Сактоочунун жоопкерчилигинин өлчөмү
1. Эгерде мыйзамда же сактоо келишиминде башкасы каралбаса, буюм өткөрүүчүгө буюмдун жоголгондугунан, жетпей калгандыгынан же бузулгандыгынан келтирилген зыяндын орду сактоочу тарабынан ушул Кодекстин 358-статьясына ылайык толтуруп берилет.
2. Акысыз сактоодо жүк өткөрүүчүгө буюмдун жоголгондугунан, жетпей калгандыгынан же бузулгандыгынан келтирилген зыяндын орду төмөнкүчө толтуруп берилет:
1) буюмдун жоголгондугу же жетпей калгандыгы үчүн - жоголгон же жетпей калган буюмдун баасында;
2) буюмдун бузулгандыгы үчүн - анын баасы төмөндөгөн сумманын өлчөмүндө.
3. Эгерде сактоодогу буюмдун сапаты сактоочу жооп берген бузулуудан улам аны алгачкы арналышында пайдаланууга мүмкүн болбой калса буюм өткөрүүчү андан баш тартып, бул буюмдун наркын төлөп берүүнү, ошондой эле мыйзамда же келишимде каралган учурда, башка чыгымдарынын да ордун толтуруп берүүнү талап кылууга укуктуу.
896-статья. Сактоочуга келтирилген зыяндын ордун толтуруу
Буюмду өткөрүүчү сактоого өткөрүлгөн буюмдун сапатынан улам келтирилген зыяндын ордун сактоочуга, эгерде ал сактоого кабыл алууда буюмдун бул сапаттары жөнүндө билбесе же билүүгө тийиш болбосо, толтуруп берүүгө милдеттүү.
897-статья. Буюмду өткөрүүчүнүн талабы боюнча сактоо милдеттенмесинин токтотулушу
Сактоочу буюмду өткөрүүчүнүн биринчи талабы боюнча сактоого кабыл алынган буюмду, келишим боюнча каралган сактоо мөөнөтү аяктай элек болсо дагы, кайтарып берүүгө милдеттүү.
898-статья. Сактоо жөнүндөгү жалпы жоболордун анын айрым түрлөрүнө карата колдонуу
Сактоо жөнүндөгү жалпы жоболор (878-896-статьялар), эгерде сактоонун айрым түрлөрү тууралуу ушул главанын 2 жана 3-параграфтарында каралган эрежелерде жана башка мыйзамдарда башкасы белгиленбесе, анын айрым түрлөрүнө карата да колдонулат.
899-статья. Мыйзам боюнча сактоо
Эгерде мыйзамдарда башка эрежелер белгиленбесе, ушул главанын эрежелери мыйзам боюнча келип чыккан сактоо милдеттенмелерине да колдонулат.
§2. Товарды складдарда сактоо
900-статья. Товардык склад
Ээлик кылуу ишкердиги иретинде товарларды сактоону ишке ашырып жана сактоого байланыштуу кызматтарды көрсөтүп жаткан уюм товардык склад деп табылат.
901-статья. Жалпы пайдалануудагы товардык склад
Эгерде товардык склад мыйзамдарга ылайык чектелген чөйрөдөгү жактардан гана товарды сактоого кабыл ала алуучу складдарга кошулбаса, жалпы пайдалануудагы товардык склад деп эсептелет.
Жалпы пайдалануудагы товардык склад түзгөн складдык сактоо келишими ачык келишим катары таанылат (386-статья).
902-статья. Складдык сактоо келишими
1. Складдык сактоо келишими боюнча товардык склад (сактоочу) товардын ээси (жүк өткөрүүчү) тарабынан ага өткөрүп берилген товарларды акысын алуу менен сактоого жана ал товарларды сакталуу бойдон кайтарып берүүгө милдеттенет.
2. Складдык сактоо келишиминин жазуу жүзүндөгү формасы, эгерде анын түзүлүшү жана товарлардын складга кабыл алынышы складдык документтер (905-статья) менен күбөлөндүрүлсө, сакталды деп эсептелет.
903-статья. Товардык складдын милдеттери
1. Товардык склад стандарттарда, техникалык шарттарда, технологиялык инструкцияларда, сактоо боюнча инструкцияларда, товардын айрым түрлөрүн сактоо боюнча эрежелерде, склад үчүн милдеттүү болгон башка нормативдик атайын документтерде белгиленген сактоо шарттарын (режимин) тутууга милдеттүү.
2. Товарларды сактоого кабыл алууда товардык склад өзүнүн эсебинен товарларды карап чыгууга жана алардын санын (бирдиктеринин же орундарынын санын же салмак, көлөм өлчөмүн) жана сырткы абалын аныктоого тийиш.
3. Товардык склад сактоо мезгилинде товардын ээсине товарды же, эгерде сактоо жекече сапатсыз ишке ашырылып жаткан болсо алардын үлгүсүн, сынамыгын алууга жана товарлардын сакталышын камсыз кылуу үчүн зарыл болгон башка чараларды көрүүгө мүмкүндүк берүүгө милдеттүү.
4. Товарлардын сакталышын камсыз кылуу үчүн сактоо шартын өзгөртүү талап кылынган учурда товардык склад зарыл чараларды өз алдынча көрүүгө укуктуу. Бирок ал, эгерде складдык сактоо келишиминде белгиленген товарларды сактоо шартын олуттуу өзгөртүү талап кылынган болсо, көрүлгөн чаралар жөнүндө товардын ээсине билдирүүгө милдеттүү.
5. Сактоо мезгилинде келишимде товардын макулдашылган же адаттагы табигый бузулуу нормасынан ашкан бузулуусу аныкталган учурда товардык склад бул жөнүндө токтоосуз акт түзүүгө жана ошол эле күнү товардын ээсине билдирүүгө милдеттүү.
904-статья. Товардык складдын складдык сактоо келишиминен баш тартышы
Товардык склад товардын ээси товардын коркунучтуу мүнөздө экендигин жашырып койгондугу жана бул олуттуу зыян келтире тургандыгы аныкталган учурда складдык сактоо келишиминен баш тартууга укуктуу.
905-статья. Товар ээсине товарды кайтарып берүүдө товардын санын жана абалын текшерүү
1. Товар ээси жана товардык склад ар бири товарды кайра кайтарып берүүдө аны карап көрүүнү жана санын текшерүүнү талап кылууга укуктуу. Буга байланыштуу келип чыккан чыгымдарды товарды карап көрүүнү жана текшерүүнү талап кылган тарап көтөрөт.
2. Эгерде товар ээсине товарды складдан кайра кайтарып берүүдө товар алар тарабынан карап көрүлбөсө же текшерилбесе товардын жетишпегендиги же тийиштүү түрдө сакталбагандыктан бузулгандыгы жөнүндө арыз товарды алууда складга кат жүзүндө берилүүгө тийиш, ал эми товарды адаттагыдай карап көрүүдө байкалбаган кемчилдиги же бузулгандыгы тууралуу - аны алгандан кийин үч күндүн ичинде берилет.
Товар ээси ушул пункттун биринчи абзацында көрсөтүлгөн арызды бербесе, анда башкасы далилденбегендиктен, товар склад тарабынан келишимдин шарттарына ылайык кайтарып берилди деп эсептелет.
906-статья. Складдык документтер
1. Товарды сактоого кабыл алгандыгын ырастоо иретинде товардык склад төмөнкү складдык документтердин бирин берет:
1) коштолгон складдык күбөлүк;
2) жөнөкөй складдык күбөлүк;
3) складдык квитанция.
2. Коштолгон складдык күбөлүк, анын эки бөлүгүнүн ар бири жана жөнөкөй складдык күбөлүк баалуу кагаздар болуп эсептелет.
3. Коштолгон жана жөнөкөй складдык күбөлүк күрөөнүн предмети болушу мүмкүн.
907-статья. Коштолгон складдык күбөлүк
1. Коштолгон складдык күбөлүк эки бөлүктөн - складдык күбөлүктөн жана күрөөлүк күбөлүктөн (варранттан) турат жана алар бири биринен ажыратылышы мүмкүн.
2. Коштолгон складдык күбөлүктүн эки бөлүгүндө тең төмөндөгүлөр бирдей көрсөтүлүүгө тийиш:
1) товарды сактоого кабыл алган товардык складдын аталышы жана дареги;
2) складдык күбөлүктүн складдын реестри боюнча номери;
3) товар сактоого кабыл алынган гражданиндин же юридикалык жактын фирмалык аталышы, ошондой эле товар ээсинин жайгашкан орду (жашаган жери);
4) сактоого кабыл алынган товардын аталышы жана саны - бирдигинин жана (же) товардык орундарынын саны жана товардын өлчөмү (салмагы, көлөмү);
5) товардын сактоого кабыл алынган мөөнөтү, эгерде мындай мөөнөт белгиленсе, же болбосо товардын кайра талап кылынганга чейин сактоого кабыл алынгандыгын көрсөтүү;
6) сактоо үчүн акынын өлчөмү же акыны эсептөө үчүн негиз болуучу тариф жана сактоо үчүн төлөөнүн тартиби;
7) складдык күбөлүктүн берилген датасы;
8) ыйгарым укуктуу адамдын колтамгасы жана товардык складдын мөөрү.
3. Ушул статьянын талаптарына ылайык келбеген документ коштолгон складдык күбөлүк болуп эсептелбейт.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
908-статья. Складдык жана күрөөлүк күбөлүктү кармоочунун укуктары
1. Складдык жана күрөөлүк күбөлүктүн кармоочусу складда сакталган товарды толук көлөмүндө тескөө укугуна ээ.
2. Күрөө күбөлүгүнөн ажыратылган складдык күбөлүктүн кармоочусу товарды тескөөгө укуктуу, бирок күрөө күбөлүгү боюнча кредитти тындырмайынча складдан аны ала албайт.
3. Складдык күбөлүктүн кармоочусунан башка күрөөлүк күбөлүктүн кармоочусу күрөө күбөлүгү боюнча кредиттин жана ал боюнча проценттердин өлчөмүндө гана товарга карата күрөө укугуна ээ болот. Товардын күрөөсүндө ал жөнүндө складдык күбөлүккө белги коюлат.
909-статья. Складдык жана күрөөлүк күбөлүктү өткөрүп берүү
Складдык жана күрөөлүк күбөлүктөр бирге жана өз-өзүнчө өткөрүп берүү жазуулары менен өткөрүп берилиши мүмкүн.
910-статья. Жөнөкөй складдык күбөлүк
1. Жөнөкөй складдык күбөлүк аны көрсөтүүчүгө берилет.
2. Жөнөкөй складдык күбөлүк ушул Кодекстин 906-статьясында каралган маалыматтарды, ошондой эле анын көрсөтүүчүгө берилгендиги тууралуу маалыматтарды камтууга тийиш.
3. Ушул статьянын талаптарына жооп бербеген документ жөнөкөй складдык күбөлүк болуп эсептелбейт.
911-статья. Товарды коштолгон складдык күбөлүк боюнча берүү
1. Товардык склад складдык жана күрөөлүк күбөлүктүн (коштолгон складдык күбөлүк) кармоочусуна товарды бул эки күбөлүккө чогуусу менен алмашуу аркылуу берет.
2. Күрөөлүк күбөлүгү жок, бирок ал боюнча карыздын суммасын төлөгөн складдык күбөлүктүн кармоочусуна товар складдык күбөлүккө алмашуу аркылуу жана аны менен кошо күрөө күбөлүгү боюнча бардык сумманы төлөгөндүгү тууралуу квитанция берилгенде гана берилет.
3. Складдык жана күрөөлүк күбөлүктү кармоочу товарды бөлүк-бөлүгү боюнча берүүнү талап кылууга укуктуу. Бул учурда алгачкы күбөлүктүн ордуна складда калган товар үчүн жаңы күбөлүк берилет.
912-статья. Буюмдарды тескөө укугу менен сактоо
Эгерде мыйзамдан, башка ченемдик укуктук актылардан же келишимден товардык складдын ага сактоо үчүн өткөрүлгөн товарларды тескей алуусу келип чыкса, анда тараптардын өз ара мамилелерине карата заем жөнүндөгү жоболор колдонулат, бирок товарды кайра кайтарып берүү мезгили жана жери сактоо жөнүндөгү жоболор менен аныкталат.
§3. Сактоонун айрым түрлөрү
913-статья. Ломбардда сактоо
1. Гражданинге таандык буюмдарды ломбардда сактоо келишими ачык келишим деп эсептелет (386-статья).
2. Буюмдарды ломбардда сактоо келишими ломбард тарабынан жекече сактоо квитанциясын берүү менен түзүлөт.
3. Ломбардга сактоого берилип жаткан буюм тараптардын макулдашуусу боюнча ушундай түрдөгү жана сапаттагы буюмдардын сактоого кабыл алынып жаткан жердеги жана ошол учурдагы соодада белгиленүүчү баасына ылайык бааланууга тийиш.
4. Ломбард сактоого кабыл алынган буюмдарды буюмду өткөрүүчүнүн пайдасына жана өзүнүн эсебинен ушул статьянын 3-пунктуна ылайык коюлган баанын толук суммасына камсыздандырууга тийиш.
914-статья. Ломбарддан кайра алынбаган буюмдар
1. Эгерде ломбардга сактоого кабыл алынган буюм аны өткөрүүчү тарабынан ломбард менен түзүлгөн келишимде белгиленген мөөнөттө кайра талап кылынбаса, ломбард аны келишимде белгиленген акысын алуу менен дагы эки ай сактоого милдеттүү. Бул убакыт өткөндөн кийин буюмдар ушул Кодекстин 341-статьясынын 5-пунктунда белгиленген тартипте сатылышы мүмкүн.
2. Кайра талап кылынбаган буюмду сатуудан түшкөн суммадан ломбарддын сактоо үчүн жана башка төлөмдөрү алынат. Калган сумма буюмду өткөрүүчүгө кайтарып берилет.
915-статья. Баалуу буюмдарды банкта сактоо
1. Банк баалуу кагаздарды, асыл металлдарды жана таштарды, баалуу буюмдарды жана башка баалуулуктарды, ошондой эле документтерди сактоого кабыл ала алат.
2. Баалуу буюмдарды банкта сактоо келишими банк тарабынан буюм өткөрүүчүгө жекече сактоо документин берүү менен түзүлөт жана аны көрсөтүү буюм өткөрүүчүнүн банкта сакталуучу баалуу буюмдарын кайтарып берүү үчүн негиз болот.
3. Баалуу кагаздарды сактоо (депозит) келишиминде белгиленген учурларда банк алардын сакталуусун камсыз кылуу менен бирге бул кагаздарга карата юридикалык мааниге ээ болгон аракеттерди (өкүлчүлүк кылуу ж.б.) да ишке ашыра алат.
916-статья. Баалуу буюмдарды банкта жекече сейфте сактоо
1. Баалуу буюмдарды банкта сактоо келишиминде буюмду өткөрүүчүнүн (клиенттин) баалуу буюмдарын сактоосу банк тарабынан ага банктын корголуучу жекече сейфин (сейфтин ячейкасын, банкта сактоо үчүн өзүнчө бөлмө) пайдаланууга берүү менен ишке ашырылары каралашы мүмкүн.
Клиентке жекече банк сейфин берүү менен баалуу буюмдарды сактоо жөнүндө түзүлгөн келишим боюнча ага баалуу буюмдарын сейфке өзү салууга жана андан алууга укук берилип, ал үчүн ага сейфтин ачкычы, клиентти аныктоо үчүн карточка же клиенттин сейфке жана анын ичиндегилерге жетүү укугун күбөлөндүргөн башка белги же документ берилүүгө тийиш.
2. Клиентке жекече банк сейфин берүү менен баалуу буюмдарды сактоо жөнүндө түзүлгөн келишим боюнча банк клиентке кимдир-бирөөнүн, анын ичинде банктын контролусуз эле сейфке баалуу буюмдарын салуу жана аларды андан алуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылат.
Банк, эгерде келишимде башкасы каралбаса, клиентке берилген сейф турган жайга анын келишин контролго алууга укуктуу. Келишимде клиенттин сейфке келишин бир эле мезгилде клиенттин жана банктын катышуусу менен ишке ашыруу мүмкүнчүлүгү каралышы мүмкүн.
Клиентке жекече банк сейфин берүү менен баалуу буюмдарды сактоо жөнүндө түзүлгөн келишимде башкасы каралбаса, банк, эгерде сактоо шарты боюнча клиентке билдирбестен кимдир-бирөөнүн сейфке келиши мүмкүн эместигин же ал жеткис күчтөрдүн натыйжасында болгондугун далилдесе, сейфтин ичиндегилеринин сакталбагандыгы үчүн жоопкерчиликтен бошотулат.
3. Банк сейфин башкага пайдаланууга банктын жоопкерчилигисиз берүүгө карата ушул Кодекстин ижара келишими жөнүндөгү эрежелери колдонулат.
917-статья. Транспорт уюмдарынын сактоо камераларында сактоо
1. Транспорт уюмдарынын карамагында болгон сактоо камералары жүргүнчүлөрдөн жана башка граждандардан буюмдарды, алардын жол жүрүү билеттеринин бар-жогуна карабастан сактоого абыл алууга милдеттүү. Транспорт уюмдарынын сактоо камераларында буюмдарды сактоо келишими ачык түзүлгөн келишим деп табылат (386-статья).
2. Буюмдардын сактоо камераларында (автомат камералардан тышкары) сактоого кабыл алынгандыгын ырастоо иретинде номердик жетон же квитанция берилет. Номердик жетон же квитанция жоголуп кеткен учурда сактоо камераларына өткөрүлгөн буюмдар буюм өткөрүүчүгө таандык экендиги ырасталганда берилет.
3. Буюмдар сактоо камераларына сактоого атайын эрежелерде же тараптардын макулдашуусунда белгиленген мөөнөттүн чектеринде өткөрүлүшү мүмкүн. Көрсөтүлгөн мөөнөт ичинде кайра талап кылынбаган буюмдарды сактоо камерасы дагы отуз күн сактоого тийиш. Бул мөөнөт өткөндөн кийин кайра талап кылынбаган буюм ушул Кодекстин 892-статьясынын 2-пунктуна ылайык сатылышы мүмкүн.
4. Буюм өткөрүүчүнүн сактоо камерасына өткөрүлгөн буюму жоголуп, жетпей калып же бузулуп калгандыгынан улам ага келтирилген зыяндын орду буюмду өткөрүүдө аны өткөрүүчү тарабынан бааланган сумманын чектеринде төлөп берүү жөнүндө талап коюлган учурдан тартып жыйырма төрт сааттын ичинде толтурулуп берилүүгө тийиш.
918-статья. Уюмдардын кийим илүүчү жайларында сактоо
1. Уюмдардын кийим илүүчү жайларында сактоо, эгерде буюмду сактоого өткөргөндө акысын төлөө жөнүндө макулдашылбаса, акысыз деп эсептелинет.
2. Кийим илүүчү жайга буюмдун кабыл алынышын күбөлөндүрүү үчүн сактоочу буюм өткөрүүчүгө номердик жетон же буюмдун кабыл алынгандыгын ырастаган башка белгини берет.
3. Кийим илүүчү жайга өткөрүлгөн буюм жетонду берүүчүгө кайтарып берилет. Мындай учурда сактоочу жетонду берүүчүнүн буюмду алууга карата ыйгарым укугун текшерүүгө милдеттүү эмес. Бирок, жетондун аны берген кишиге таандык экенине күмөн санаган учурда буюмду кайтарып берүүнү токтото турууга укуктуу.
4. Сактоочу кийим илүүчү жайдан буюмду аны өткөргөн киши жетонун жоготуп жиберип, бирок кийим илүүчү жайга өткөргөн фактысы жана буюм аныкы экени күмөн туудурбаса же далилденсе берүүсү мүмкүн.
5. Бул статьянын эрежелери граждандар тарабынан уюмдарда жана транспорт каражаттарында ушул максатттар үчүн бөлүнгөн жерлерде өткөрбөстөн эле калтырылган сырт кийимдерине, баш кийимдерине жана башка ушул сыяктуу буюмдардын сакталышына карата да колдонулат.
919-статья. Мейманканада сактоо
1. Мейманкана анда жашаган адам менен өзгөчө макулдашуу түзбөстөн эле акча, баалуу кагаздар жана башка валюта каражаттарынан тышкары ага алып келинген буюмдардын жоголуп, жетпей же бузулуп калышы үчүн, жоголуп кетүү же бузулуу ал жеткис күчтөрдүн, буюмдун өзүнүн сапаттарынын же жашаган адамдын өзүнүн күнөөсүнүн себебинен болгондон башка учурларда, сактоочу катары жооп берет.
Мейманканага алып келинген буюм катары мейманкананын кызматчыларына өткөрүп берилген же буга арналган жайларга (мейманкана номерине ж.б.) коюлган буюм эсептелет.
2. Акча, баалуу кагаздар, башка валюта каражаттарынын жана башка баалуу буюмдардын жоголуп кеткендиги үчүн мейманкана, эгерде алар сактоого кабыл алынган же мейманкана тарабынан жашаган адамга берилген сейфке ал адам тарабынан салынган учурда, ал сейф анын номеринде же башка жерде тургандыгына карабастан, жооп берет. Мейманкана, эгерде сактоонун шарты боюнча кимдир-бирөөнүн сейфке анда жашаган адамга билдирбестен кириши мүмкүн эместигин же ал жеткис күчтөрдүн айынан болгондугун далилдесе, сейфтин ичиндегисинин сакталуу болушу үчүн жоопкерчиликтен бошотулат.
3. Өзүнүн буюмдарынын жоголгондугун, жетпей калгандыгын же бузулгандыгын аныктаган жашоочу токтоосуз мейманканын администрациясына билдирүүгө милдеттүү. Болбосо мейманка буюмдардын сакталышы үчүн жоопкерчиликтен бошотулат.
4. Мейманкана тарабынан жашоочулардын буюмунун жоголуп кетиши үчүн жоопкерчилик милдетин албай тургандыгынын жарыяланышы аны жоопкерчиликтен бошотпойт.
920-статья. Талаш-тартыш предмети болуп саналган буюмдарды сактоо (секвестр)
1. Секвестр жөнүндө келишим боюнча буюмга укук жөнүндө ортосунда талаш-тартыш келип чыккан эки же бир нече жактар талаш буюмду үчүнчү жакка беришет, ал талаш чечилгенден кийин соттун чечими боюнча же бардык талашкан жактардын макулдашуусу боюнча ал ыйгарылган жакка кайтарууга милдеттенет (келишимдик секвестр).
2. Эки же бир нече жактардын ортосунда талаш-тартыш предмети болуп саналган буюм соттун чечими боюнча секвестр тартибинде сактоого берилиши мүмкүн (сот секвестри).
Сот дайындаган жак, ошондой эле талашкан тараптардын өз ара макулдугу боюнча аныкталган жак сот секвестри боюнча сактоочу болушу мүмкүн. Эгерде мыйзамдарда башкача белгиленбесе, эки учурда тең сактоочунун макулдугу талап кылынат.
3. Секвестр тартибинде сактоого кыймылдуу, ошондой эле кыймылсыз буюмдар берилиши мүмкүн.
4. Эгерде келишимде же секвестр белгиленген сот чечиминде башкача каралбаса, секвестр тартибинде буюмду сактоочу талашкан тараптардын эсебинен сыйлык акы алууга укуктуу.
46-Глава
Камсыздандыруу
§1. Жалпы жоболор
921-статья. Ыктыярдуу жана милдеттүү камсыздандыруу
1. Камсыздандыруу гражданин же юридикалык жак (камсыздандырылуучу) камсыздандыруу уюму (камсыздандыруучу) менен түзүлгөн мүлктүк же жеке камсыздандыруу келишиминин негизинде жүргүзүлөт.
Камсыздандыруу келишими ачык келишим болуп саналат (386-статья).
2. Мыйзам менен анда көрсөтүлгөн адамдарга камсыздандырылуучу катары башка адамдардын өмүрүн, ден соолугун же мүлкүн камсыздандыруу милдети же өзүнүн эсебинен же болбосо таламдаш жактардын (милдеттүү камсыздандыруу) эсебинен башка адамдардын алдындагы граждандык жоопкерчилиги жүктөлгөн учурда камсыздандыруу ушул главанын эрежелерине ылайык келишим түзүү жолу менен жүргүзүлөт.
Милдеттүү камсыздандырууда камсыздандырылуучу камсыздандыруучу менен милдеттүү камсыздандыруунун ушул түрүн жөнгө салган мыйзамда каралган шарттарда мүлктүк же жеке камсыздандыруу келишимин түзүүгө милдеттүү.
922-статья. Камсыздандырууга жол берилбей турган таламдар
1. Укукка каршы таламдарды камсыздандырууга жол берилбейт.
2. Оюндарга, лотереяларга жана мөрөйлөргө катышуудан тарткан зыяндарды камсыздандырууга жол берилбейт. Мындай таламдарды жана чыгымдарды камсыздандыруу жөнүндөгү келишимдин шарттары жокко эсе.
3. Камсыздандыруунун объектиси болуп саналган мүлктүк талам камсыздандыруу учуру келген мезгилге чейин орун алууга тийиш (923-статьянын 2-пункту).
4. Алдын-ала макулдашылган утуштар менен алдыдагы окуялар (ар кандай спорттук, саясий, маданий, финансылык, аба ырайынын жана башка) болоорун же болбостугун камсыздандырууга жол берилбейт.
(КР 2015-жылдын 8-апрелиндеги N 74 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
923-статья. Мүлктүк камсыздандыруу келишими
1. Мүлктүк камсыздандыруу келишими боюнча бир тарап (камсыздандыруучу) келишимде шартталган акы (камсыздандыруу сыйлыгы) үчүн келишимде каралган окуя (камсыздандыруу окуясы) пайда болгондо экинчи тарапка (камсыздандырылуучуга) же келишим пайдасына түзүлгөн башка жакка (пайданы алуучуга) ал окуянын кесепетинен камсыздандырылган мүлктүн чыгымын же камсыздандырылуучунун башка камсыздандырылган мүлктүк таламдарына байланыштуу чыгымдарды келишимде аныкталган сумманын (камсыздандыруу суммасы) чегинде төлөп берүүгө (камсыздандыруунун ордун толтурууга) милдеттенет.
2. Мүлктүк камсыздандыруу келишими боюнча төмөнкүдөй мүлктүк таламдар камсыздандырылышы мүмкүн:
1) белгилүү бир мүлктүн толук жоголуу (кыйроо), кемүү же бузулуу тобокели (924-статья);
2) граждандык жоопкерчилик тобокели - башка жактардын өмүрүнө, ден соолугуна же мүлкүнө зыян келтирүүнүн кесепетинен пайда болгон милдеттенмелер боюнча тобокел, ал эми мыйзамда каралган учурларда, келишим боюнча жоопкерчилик тобокели (924- жана 925-статьялар);
3) ишкердик тобокели - ишкердин контрагенттеринин өз милдеттенмелерин бузушунан улам же ишкерге байланышпаган жагдайлар боюнча ал иштин шарттарынын өзгөрүшүнөн улам ишкердиктен зыян тартуу тобокели, анын ичинде күтүлгөн кирешени албай калуу тобокели (926-статья).
924-статья. Мүлктү камсыздандыруу
1. Мүлк камсыздандыруу келишими боюнча ал мүлктү сактоого мыйзамда, башка нормативдик укуктук актыда же келишимде негиз бар болсо ал жактын (камсыздандырылуучунун же пайда алуучунун) пайдасына - менчик ээсинин, мүлккө башка буюм укугу бар жактын, сатып алуучунун, арендатордун, подрядчынын, сактоочунун, комиссиялоочунун жана башкалардын пайдасына камсыздандырылышы мүмкүн.
2. Камсыздандыруу учуру келгенге карата камсыздандырылган мүлктү сактоого камсыздандырылуучунун жана пайда алуучунун кызыкчылыгы болбогон учурда түзүлгөн мүлктү камсыздандыруу келишими камсыздандыруучунун доосу боюнча сот тарабынан жараксыз деп таанылышы мүмкүн.
3. Пайда алуучунун пайдасына мүлктү камсыздандыруу келишими пайда алуучунун атын же фирмалык аталышын көрсөтпөстөн түзүлүшү мүмкүн.
Мындай келишимди түзүүдө камсыздандырылуучуга талап кылуучунун камсыздандыруу полиси берилет. Мындай келишим боюнча укукту ишке ашырууда мындай полисти камсыздандыруучуга сунуш кылуу зарыл.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
925-статья. Зыян келтирүү үчүн жоопкерчиликти камсыздандыруу
1. Жоопкерчилик тобокелин камсыздандыруу келишими боюнча башка жактардын өмүрүнө, ден соолугуна же мүлкүнө зыян келтирүүнүн кесепетинен келип чыккан милдеттенмелер боюнча камсыздандырылуучунун өзүнүн же мындай жоопкерчилик жүктөлүшү мүмкүн болгон башка жактын жоопкерчилик тобокели камсыздандырылышы мүмкүн.
2. Зыян келтирүү үчүн жоопкерчилик тобокели камсыздандырылган жак камсыздандыруу келишиминде көрсөтүлүүгө тийиш. Эгерде бул жак келишимде көрсөтүлбөсө, камсыздандырылуучунун өзүнүн жоопкерчилик тобокели камсыздандырылды деп эсептелет.
3. Зыян келтирүү үчүн жоопкерчилик аны камсыздандыруу милдеттүү болгондугунан улам, ошондой эле мындай жоопкерчиликти камсыздандыруу мыйзам же камсыздандыруу келишиминде белгиленген башка учурларда камсыздандырылган болсо камсыздандыруу келишими пайдасына түзүлдү деп эсептелген жак камсыздандыруучунун өзүнө камсыздандыруунун суммасынын чектеринде зыяндын ордун толтуруу жөнүндө талап кылууга укуктуу.
926-статья. Жеке камсыздандыруу келишими
1. Жеке камсыздандыруу келишими боюнча бир тарап (камсыздандыруучу) башка тарап (камсыздандырылуучу) төлөгөн келишимде шартталган акы (камсыздандыруу сыйлыгы) үчүн камсыздандырылган жактын өмүрүнө же ден соолугуна зыян келтирилген учурда, ал камсыздандырылган жактын өзү же келишимде аталган башка гражданин болушу мүмкүн, келишимде шартталган сумманы (камсыздандыруу суммасын) камсыздандырылган жак белгилүү бир жашка чыкканда же анын өмүрүндө келишимде каралган башка окуя (камсыздандыруу окуясы) болгон учурда бир жолу же мезгил-мезгили менен төлөп берет.
Камсыздандыруу суммасын алуу укугу пайдасына келишим түзүлгөн жакка таандык болот.
Жеке камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруу суммасын алуу укугу жана төлөп берүү менен байланышкан мамилелерге карата камсыздандыруунун ордун толтуруу жөнүндөгү ушул главанын эрежелери колдонулат, буга мүлктүк камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруунун ордун толтурууга карата жоболор кирбейт.
2. Эгерде келишимде пайда алуучу катары башка жак аталбаса, Жеке камсыздандыруу келишими камсыздандырылган жактын пайдасына түзүлдү деп эсептелет. Башка пайда алуучу аталган келишим боюнча камсыздандырылган жак өлгөн учурда камсыздандырылган жактын мурасчылары пайда алуучулар болуп калат.
Камсыздандырылган жак болуп саналбаган жактын пайдасындагы, анын ичинде камсыздандырылуучунун камсыздандырылган жагы болуп саналбагандын пайдасындагы жеке камсыздандыруу келишими камсыздандырылган жактын кат жүзүндөгү макулдугу менен гана түзүлүшү мүмкүн. Мындай макулдук болбогон учурда келишим камсыздандырылган жактын доосу боюнча, ал эми ал жак өлгөн учурда - анын мурасчыларынын доосу боюнча жараксыз деп табылышы мүмкүн.
927-статья. Топтошуп камсыздандыруу
1. Топтошуп (жамаатташып) камсыздандырууда бир камсыздандыруу келишими боюнча бир несе жактардын өмүрү, ден соолугу жана (же) мүлкү камсыздандырылышы мүмкүн.
2. Топтошуп камсыздандыруу персоналдык, ошондой эле айрым категориядагы адамдарды гана камтыган жалпы болушу мүмкүн.
Жалпы камсыздандырууда камсыздандырылган жактардын чөйрөсү камсыздандыруу келишиминде камсыздандыруу окуясын, ар бир камсыздандырылган жакка карата анын натыйжаларын жана ага камсыздандыруунун акысын төлөп берүү өлчөмүн индивидуалдаштыруу үчүн зарыл болгон өлчөмдө конкреттештирилүүгө тийиш.
3. Топтошуп камсыздандыруу келишими боюнча мамилелерге карата жеке камсыздандыруу жана мүлктүк камсыздандыруу жөнүндөгү ушул Кодекстин тийиштүү жоболору колдонулат.
928-статья. Милдеттүү камсыздандыруу
1. Мыйзам менен төмөнкүлөрдү камсыздандыруу милдеттендирилиши мүмкүн:
мыйзамда аныкталган жактардын өмүрүнө, ден соолугуна же мүлкүнө зыян келтирилген учурларга алардын өмүрү, ден соолугу же мүлкү;
башка жактардын өмүрүнө, ден соолугуна же мүлкүнө зыян келтирилиши мүмкүн болгондо же башка жактардын келишимди бузушунда граждандык жоопкерчилик тобокели.
Мыйзам менен милдеттүү камсыздандыруунун башка түрлөрү да белгилениши мүмкүн, бирок гражданинге өз өмүрүн же ден соолугун камсыздандыруу милдети жүктөлүшү мүмкүн эмес.
2. Мүлктү камсыздандыруу милдети мыйзамдан келип чыкпастан, мүлктүн ээси менен келишимге (арендалык келишим, күрөө келишими ж.б.) же мүлктүн ээси болуп саналган юридикалык жактын уюштуруу документтерне негизделген учурда мындай камсыздандыруу ушул статьянын маңызынан алганда милдеттүү болуп саналбайт жана ушул Кодекстин 931-статьясында каралган натыйжаларга алып келбейт.
929-статья. Милдеттүү камсыздандырууну ишке ашыруу
1. Милдеттүү камсыздандыруу камсыздандыруучу менен мындай камсыздандыруу милдети жүктөлгөн адамдын (камсыздандырылуучу) камсыздандыруу келишимин түзүү жолу менен жүргүзүлөт.
2. Милдеттүү камсыздандыруу мыйзам менен белгиленген учурларда өз эсебинен жүргүзүлүшү мүмкүн болгон жүргүнчүлөрдү милдеттүү камсыздандыруудан тышкары камсыздандырылуучунун эсебинен жүргүзүлөт.
3. Милдеттүү камсыздандырууга тийиш болгон объектилер, камсыздандырууга тийиш болгон тобокелдер, камсыздандырылуучу катары милдеттенген адамдардын чөйрөсү, камсыздандыруу суммасынын минималдуу өлчөмү жана милдеттүү камсыздандыруунун башка негизги шарттары мыйзам менен аныкталат.
930-статья. Милдеттүү камсыздандыруу жөнүндөгү эрежени бузуунун кесепеттери
1. Мыйзам боюнча пайдасына милдеттүү камсыздандыруу жүргүзүлүүгө тийиш болгон жак эгерде ага камсыздандыруу жүргүзүлбөгөндүгү белгилүү болсо, камсыздандырылуучу катары камсыздандыруу милдети жүктөлгөн адамдан аны жүргүзүүнү сот тартибинде талап кылууга акылуу.
2. Эгерде камсыздандырылуучу катары милдеттүү камсыздандыруу жүктөлгөн жак камсыздандыруу жүргүзбөсө же камсыздандыруу келишимин мыйзамда каралган шарттарга салыштырганда пайда алуучунун абалын начарлатуучу шартта жүргүзгөн болсо, ал камсыздандыруу окуясы пайда болгон учурда пайда алуучунун алдында талаптагыдай камсыздандыруу жүргүзүлгөн учурда камсыздандыруу акысы төлөп берилүүгө тийиш болгондой шартта жооп берет. Мындай жоопкерчилик аны пайда алуучунун (жабыр тартуучунун) алдында башка негиздер боюнча (эмгек же башка келишим, же болбосо зыян келтирүүнүн кесепети боюнча) жоопкерчиликтен бошотпойт.
3. Камсыздандырылуучу катары камсыздандыруу милдети жүктөлгөн жак негизсиз жыйган сумма анын бул милдетти аткарбагандыгы же талаптагыдай аткарбагандыгынан улам Мамлекеттик камсыздандырууга көзөмөлдүк кылуу органдарынын доосу боюнча ушул Кодекстин 360-статьясынын 1-пунктуна ылайык проценттерин кошуп эсептөө менен Кыргыз Республикасынын кирешесине өндүрүлөт.
931-статья. Камсыздандыруучу
1. Камсыздандыруу келишимин камсыздандыруучу катары коммерциялык уюм болуп саналган жана тийиштүү түрдөгү камсыздандырууну жүргүзүүгө атайын уруксаты (лицензиясы) бар юридикалык жактар түзө алат.
2. Камсыздандыруучу уюмдар жооп берүүгө тийиш болгон талаптар, аларга лицензия берүүнүн жана алардын ишине мамлекеттик көзөмөлдүк кылуу тартиби Кыргыз Республикасындагы камсыздандыруу уюмдары жөнүндөгү мыйзам менен аныкталат.
932-статья. Кайра камсыздандыруу
1. Камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруучу өзүнө алган камсыздандыруу акысын төлөп берүү тобокели соңку жак түзгөн кайра камсыздандыруу келишими боюнча башка камсыздандыруучудан (камсыздандыруучулардан) толугу менен же жарым жартылай камсыздандырылышы мүмкүн.
Мыйзамда каралган учурларда камсыздандыруучу камсыздандыруу келишими боюнча өзү кабыл алган тобокелди кайра камсыздандырууга милдеттүү.
2. Кайра камсыздандыруу келишимине ушул главанын камсыздандыруунун ээлик кылуу тобокелине тиешелүү эрежелери колдонулат. Мында камсыздандыруу келишими (негизги келишим) боюнча кайра камсыздандыруу келишимин түзгөн камсыздандыруучу бул соңку келишимде камсыздандырылуучу болуп эсептелет.
3. Кайра камсыздандырууда негизги камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандырылучунун алдында камсыздандыруу акысын төлөп берүү үчүн жоопкер болуп ушул келишим боюнча камсыздандыруучу чыгат.
4. Эки же бир нече кайра камсыздандыруу келишимдери боюнча ошол эле тобокелди ырааттуу түрдө кайра камсыздандырууга жол берилет.
933-статья. Камсыздандыруунун купуялыгы
Камсыздандыруучу өзүнүн кесиптик ишинин натыйжасында алган камсыздандырылуучу, камсыздандырылган жак жана пайда алуучу жөнүндөгү, ал жактардын мүлктүк абалы жөнүндөгү, ал эми жеке камсыздандырууда - алардын ден соолугунун абалы жөнүндөгү, "Терроризмди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттер жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында каралган учурлардан башка маалыматтарды ачыкка чыгарууга укуксуз. Ал өзүнүн кызматчыларына алар ошол камсыздандыруу уюмундагы кызматын таштап кеткенден кийин да мындай маалыматтарды ачыкка чыгарбашын камсыз кылууга милдеттүү.
Камсыздандыруунун купуялыгын бузгандык үчүн камсыздандыруучу укук бузуунун түрүнө жана мүнөзүнө жараша ушул Кодекстин 34-статьясынын же 50-статьясынын эрежелерине ылайык жоопкерчилик тартат.
(КР 2008-жылдын 17-октябрындагы N 215 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
§2. Камсыздандыруу келишиминин формасы, мазмуну жана аны түзүү
934-статья. Камсыздандыруу келишиминин формасы
1. Камсыздандыруу келишими кат жүзүндө түзүлүүгө тийиш.
Кат жүзүндөгү форманы сактабагандык камсыздандыруу келишиминин жараксыздыгына алып келет. Мындай келишим жокко эсе деп саналат.
2. Камсыздандыруу келишими бир документти түзүү (395-статьянын 2-пункту) же камсыздандырылуучунун кат жүзүндөгү же оозеки арызынын негизинде камсыздандыруучу тарабынан ага өзү кол койгон камсыздандыруу полисин (күбөлүктү, сертификатты, дүмүрчөктү) берүү жолу менен түзүлүшү мүмкүн. Соңку учурда камсыздандырылуучунун келишим түзүүгө макулдугу камсыздандыруучудан камсыздандыруу полисин кабыл алуу менен ырасталат.
3. Келишим түзүүдө камсыздандыруучу камсыздандыруунун айрым түрлөрү боюнча камсыздандыруу келишиминин (камсыздандыруу полиси) өзү иштеп чыккан стандарттуу формасын колдонууга акылуу.
4. Камсыздандыруу полиси жоголгон учурда камсыздандыруучу камсыздандырылуучуга анын эсебинен полистин дубликатын берүүгө милдеттүү.
Талап кылуучунун жоголгон камсыздандыруу полиси боюнча укукту калбына келтирүү (923-статьянын 3-пункту) процессуалдык мыйзамда белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
935-статья. Камсыздандыруу келишиминин олуттуу шарттары
1. Камсыздандырылуучу менен камсыздандыруучунун ортосунда мүлктүк камсыздандыруу келишимин түзүүдө төмөнкүдөй макулдашууга жетишилүүгө тийиш:
1) белгилүү мүлк же камсыздандыруунун объектиси болуп саналган башка мүлктүк талам жөнүндө;
2) камсыздандыруу жүргүзүлө турган окуянын мүнөзү (камсыздандыруу окуясы) жөнүндө;
3) камсыздандыруу суммасынын өлчөмү жөнүндө;
4) келишимди колдонуу мөөнөтү жөнүндө.
2. Камсыздандырылуучу менен камсыздандыруучунун ортосунда жеке камсыздандыруу келишимин түзүүдө төмөнкүдөй макулдашууга жетишилүүгө тийиш:
1) камсыздандырылуучу жак жөнүндө;
2) камсыздандыруу жүргүзүлө турган окуянын мүнөзү (камсыздандыруу окуясы) жөнүндө;
3) камсыздандыруу суммасынын өлчөмү жөнүндө;
4) келишимди колдонуу мөөнөтү жөнүндө.
3. Эгерде ушул статьяда көрсөтүлгөн камсыздандыруунун кандайдыр бир шарттары жөнүндөгү камсыздандырылуучу менен камсыздандыруучунун ортосунда макулдашууга жетишилбесе, камсыздандыруу келишими түзүлдү деп эсептелбейт. Бирок камсыздандыруу келишими милдеттүү камсыздандыруу жөнүндөгү мыйзамдын негизинде түзүлгөн учурда жана келишимде аныкталбаган шарт тийиштүү мыйзамда так аныкталган учурда (930-статья) бул эреже колдонулбайт.
936-статья. Келишимде жана камсыздандыруу эрежелеринде камсыздандыруу шарттарын аныктоо
1. Камсыздандыруу келишими түзүлүп жаткан шарт келишимдин өзүндө (камсыздандыруу полисинде), ошондой эле камсыздандыруучу же камсыздандыруучулардын бирикмеси кабыл алган, жактырган же бекиткен тийиштүү түрдөгү камсыздандыруунун стандарттык эрежелеринде (камсыздандыруу эрежелери) аныкталышы мүмкүн.
2. Камсыздандыруу эрежесинде камтылган жана камсыздандыруу келишиминин (камсыздандыруу полиси) тексттине киргизилбеген шарт эгерде келишимде (камсыздандыруу полисинде) мындай эрежелерди колдонуу тике көрсөтүлсө жана эрежелердин өзү келишим (камсыздандыруу полиси) менен бир документте же анын арткы бетинде баяндалса, же ага тиркелсе, камсыздандырылуучу (пайда алуучу) үчүн милдеттүү болуп саналат. Соңку учурда келишим түзүүдө камсыздандырылуучуга камсыздандыруу эрежесин тапшырууда келишимге жазылгандыгы ырасталууга тийиш.
3. Камсыздандыруу келишимин түзүүдө камсыздандырылуучу жана камсыздандыруучу камсыздандыруу келишиминин айрым жоболорун өзгөртүү же алып салуу жөнүндө жана келишимге эрежеде жок жоболорду киргизүү жөнүндө макулдаша алат.
4. Камсыздандырылуучу (пайда алуучу) өз пайдасын коргоодо тийиштүү түрдөгү камсыздандыруу эрежелерине, эгер ал эрежелер ушул статьянын колдонулушуна жараша ал үчүн милдеттүү болбосо да, таянууга акылуу, ал үчүн камсыздандыруу келишиминде (камсыздандыруу полисинде) шилтеме бар.
5. Келишимдин стандарттуу формасын (935-статьянын 3-пункту) жана (же) камсыздандыруунун стандарттуу эрежелерин пайдалануу менен камсыздандыруу келишими түзүлгөндө ал түзүлгөн келишим, эгерде камсыздандыруучу башкасын далилдебесе бириктирүү келишими (387-статья) деп эсептелинет.
937-статья. Келишим түзүүдө камсыздандырылуучу берүүчү маалыматтар
1. Камсыздандыруу келишимин түзүүдө камсыздандырылуучу камсыздандыруучуга камсыздандыруу учуру келишинин мүмкүнчүлүгүнүн жана ал учур (камсыздандыруу тобокели) келгенде пайда болуучу чыгымдрдын болжолдуу өлчөмүн аныктоо үчүн олуттуу мааниси бар өзүнө белгилүү жагдайларды билдирүүгө милдеттүү.
Камсыздандырылуучуга берилген камсыздандыруу эрежелеринде же кат жүзүндөгү суроо-талапта камсыздандыруу келишиминин (камсыздандыруу полисинин) стандарттуу формасында камсыздандыруучу тарабынан ачык айтылган жагдайлар олуттуу деп таанылат.
2. Эгерде камсыздандыруу келишими камсыздандыруучунун кайсы бир суроолоруна камсыздандырылуучунун жообу жокто түзүлгөндө, камсыздандыруучу кийин келишимди бузууну же тийиштүү жагдайлар камсыздандырылуучу тарабынан билдирилбегендигинин негизинде аны жараксыз деп таануу жөнүндө талап кыла албайт.
3. Эгерде келишим түзүлгөндөн кийин камсыздандырылуучу камсыздандыруучуга ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн жагдайлар жөнүндө атайлап жалган маалымат бергендиги аныкталса, камсыздандыруучу келишимди жараксыз деп табууну жана ушул Кодекстин 197-статьясынын 2-пунктунда каралган жобону колдонууну талап кылууга акылуу.
Камсыздандыруучу эгерде камсыздандырылуучу айтпай койгон жагдайлар керексиз болуп калса, келишимди анык эмес деп таанууну талап кыла албайт.
938-статья. Камсыздандыруу тобокелине баа берүүгө камсыздандыруучунун укугу
1. Мүлктү камсыздандыруу келишимин түзүүдө камсыздандыруучу камсыздандырылып жаткан мүлктү карап чыгууга, ал эми зарыл болгон учурда анын чыныгы наркын аныктоо максатында экспертиза дайындоого укуктуу.
2. Жеке камсыздандыруу келишимин түзүүдө камсыздандыруучу камсыздандырылып жаткан адамдын чыныгы ден соолугунун абалын аныктоо үчүн аны текшерүүдөн өткөрүүгө укуктуу.
3. Ушул статьянын негизинде камсыздандыруучу тарабынан камсыздандыруу тобокелине баа берүү тескерисинчесин далилдөөгө акылуу болгон камсыздандырылуучу үчүн милдеттүү эмес.
939-статья. Башкы полис боюнча камсыздандыруу
1. Белгилүү мөөнөттүн ичинде бирдей шартта бир тектүү мүлктөрдүн (товарлардын, жүктөрдүн ж.б.) ар кандай партиясын системалуу түрдө камсыздандыруу камсыздандырылуучу менен камсыздандыруучунун макулдашуусу боюнча бир камсыздандыруу келишиминин - башкы полистин негизинде жүргүзүлүшү мүмкүн.
2. Башкы полис колдонулган мүлктүн ар бир партиясына карата камсыздандырылуучу мындай полис менен шартталган маалыматтарды анда каралган мөөнөттө, ал эми ал каралбаса аны алар замат камсыздандыруучуга билдирүүгө милдеттүү. Камсыздандырылуучу эгерде мындай маалыматтарды алган учурга карата камсыздандыруучуга чыгымдардын ордун толтуруу мүмкүнчүлүгү өтүп кетсе да андай милдеттен бошотулбайт.
3. Эгерде башкы полисте башкасы каралбаса камсыздандыруучу камсыздандырылуучунун талабы боюнча башкы полистин күчү колдонулган мүлктүн айрым партиялары боюнча камсыздандыруу полисин берүүгө милдеттүү.
Камсыздандыруу полисинин мазмуну башкы полиске ылайык келбеген учурда камсыздандыруу полисине артыкчылык берилет.
§3. Камсыздандыруу суммасы, камсыздандыруу наркы жана камсыздандыруу сыйлык акысы
940-статья. Камсыздандыруу суммасы
1. Камсыздандыруу суммасы - камсыздандыруу мүлктүк камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруу акысынын чегинде төлөп берүүгө милдеттүү болгон же ал жеке камсыздандыруу келишими боюнча төлөп берүүгө милдеттүү болгон сумма, эгерде ушул Кодексте же башка мыйзамдарда башкасы белгиленбесе, ал камсыздандырылуучу менен камсыздандыруучунун макулдашуусу боюнча аныкталат.
2. Милдеттүү камсыздандыруу жөнүндөгү мыйзамдын негизинде түзүлгөн камсыздандыруу келишиминде камсыздандыруу суммасы тийиштүү мыйзам менен аныкталган минималдуу өлчөмдөн төмөн болбоого тийиш.
3. Мүлктү же ишкердик тобокелин камсыздандырууда, эгерде камсыздандыруу келишиминде башкасы каралбаса, камсыздандыруу суммасы алардын чыныгы наркынан (камсыздандыруу наркы) ашып кетпөөгө тийиш, ал мындай деп эсептелиниши мүмкүн:
соода-сатык келишими же башка акы төлөнүүчү келишим боюнча ажыратылган мүлк үчүн - анын ушул келишим боюнча наркы;
башка мүлк үчүн - камсыздандыруу келишимин түзгөн күнү ал турган жердеги анык наркы;
ишкердик тобокели үчүн - камсыздандыруу учуру келген болсо камсыздандыруучу тартышы мүмкүн болгон ишкердиктин чыгымдары.
941-статья. Мүлктүн камсыздандыруу наркын талашуу
Камсыздандыруу келишиминде көрсөтүлгөн мүлктүн камсыздандыруу наркын камсыздандыруучу ал нарк боюнча атайылап жаңылыштык кетирилгендигин далилдей алгандан башка учурда кийин аны талаша албайт.
942-статья. Толук эмес мүлктүк камсыздандыруу
1. Мүлктү камсыздандыруу же ишкердик тобокелдикти камсыздандыруу келишиминде камсыздандыруу суммасы камсыздандыруу наркынан (толук эмес мүлктүк камсыздандыруу) төмөн сумма белгиленген учурда камсыздандыруучу камсыздандыруу учуру пайда болгондо камсыздандырылуучуга (пайда алуучуга) ал тарткан зыяндын камсыздандыруу наркына карата камсыздандыруу суммасынын пропорционалдык катышындагы бөлүгүн төлөп берүүгө милдеттүү.
2. Келишим менен толук эмес мүлктүк камсыздандырууда камсыздандыруу акысынын кыйла жогорку өлчөмү каралышы мүмкүн, анын ичинде камсыздандыруу суммасынын чегинде чыгымдарды толук төлөп берүү каралышы мүмкүн.
943-статья. Кошумча мүлктүк камсыздандыруу
1. Эгерде мүлк же ишкердик тобокели камсыздандыруу наркынын жарымына гана камсыздандырылган болсо, камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруучуну кошуп алуу менен кошумча камсыздандыруу жүргүзүүгө акылуу, бирок бардык камсыздандыруу келишимдери боюнча жалпы камсыздандыруу суммасы камсыздандыруу наркынан ашпоого тийиш.
2. Ушул статьянын 1-пунктунун жоболорун сактабагандык ушул Кодекстин 945-статьясынын 1-пунктунда каралган себептерге алып келет.
944-статья. Камсыздандыруу наркынан ашык камсыздандыруунун кесепети
1. Эгерде мүлктү же ишкердик тобокелин камсыздандыруу келишиминде көрсөтүлгөн камсыздандыруу суммасы камсыздандыруу келишиминен ашып кетсе, камсыздандыруу наркынан ашып кеткен камсыздандыруу суммасынын бөлүгүндө келишим жокко эсе деп саналат.
Андай болгондо камсыздандыруу сыйлык акысынын ашыкча төлөнгөн бөлүгү кайра кайтарылбайт.
2. Эгерде камсыздандыруу келишимине ылайык камсыздандыруу сыйлык акысы убакытты узартуу менен төлөнсө жана ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн жагдайлар белгиленген учурга карата ал толук төлөнбөсө, камсыздандыруу взносунун калган бөлүгү камсыздандыруу суммасынын азайтылган өлчөмүнө пропорционалдуу азайтылган өлчөмдө төлөнүүгө тийиш.
3. Эгерде камсыздандыруу келишиминде камсыздандыруу суммасынын ашып кетиши камсыздандырылуучу тараптан алдоонун натыйжасында болсо, камсыздандыруучу камсыздандыруу келишимин толугу менен жараксыз деп таанууну жана ага муну менен келтирилген зыянды камсыздандырылуучудан алган камсыздандыруу сыйлык акысынан ашкан суммадагы өлчөмдө төлөтүүнү талап кылууга укуктуу.
945-статья. Эки жолку камсыздандыруу
1. Ушул Кодекстин 945-статьясында каралган эрежелер бир эле мүлктү же ишкердик тобокелин эки же бир нече камсыздандыруучуда (эки жолку камсыздандыруу) камсыздандыруунун натыйжасында камсыздандыруу суммасы камсыздандыруу наркынан ашып кеткен учурга да колдонулат.
2. Мүлктү же ишкердик тобокелин эки жолу камсыздандырууда камсыздандыруу келишиминин ар бири камсыздандыруу суммасынын бардык камсыздандыруу келишими боюнча жалпы камсыздандыруу суммасынан пропорционалдуу ашышы боюнча ошол келишимдин камсыздандыруу суммасынын бөлүгүндө жокко эсе болуп саналат.
Камсыздандыруу келишими анык бойдон калган камсыздандыруу суммасынын чегинде ар бир камсыздандыруучу камсыздандыруу акысын алар түзгөн келишимге ылайык төлөп берүүгө милдеттенет, бирок бардык камсыздандыруучулардан алынган камсыздандыруу акысынын жалпы суммасы камсыздандыруу учурунан улам пайда болгон реалдуу зыяндан ашпоого тийиш.
Камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруу акысын түзүлгөн келишимде каралган камсыздандыруу суммасынын чегинде ар кандай камсыздандыруучудан алууга укуктуу. Эгерде алган камсыздандыруу акысы реалдуу зыянды жаппаса, камсыздандырылуучу (пайда алуучу) жетпеген сумманы башка камсыздандыруучудан алууга укуктуу.
Эки жолку камсыздандырууда келтирилген зыяндын ордун башка камсыздандыруучу төлөп бергендигине байланыштуу камсыздандыруу акысын толугу менен же жарым-жартылай төлөөдөн бошотулган камсыздандыруучу үнөмдөлүп калган сумманын тийиштүү бөлүгүн ошол камсыздандыруучуга кайтарып берүүгө милдеттүү.
3. Эки жолку камсыздандырууда ар бир камсыздандыруучу камсыздандырылуучунун, камсыздандырылган жактын жана пайда алуучунун алдында өзүнүн камсыздандыруу милдеттенмесин башка камсыздандыруучулар милдеттенмесин аткаргандыгына көз каранды болбостон өз алдынча аткарат.
946-статья. Ар кандай камыздандыруу тобокелдеринен мүлктү камсыздандыруу
1. Мүлк жана ишкердик тобокел ар кандай камсыздандыруу тобокелдеринен бир, ошондой эле өзүнчө камсыздандыруу келишими боюнча, анын ичинде ар кандай камсыздандыруучулар менен келишим боюнча камсыздандырылышы мүмкүн.
Мындай болгон учурда бардык келишимдер боюнча жалпы камсыздандыруу суммасынын өлчөмүнүн камсыздандыруу наркынан ашышына жол берилет.
2. Эгерде ушул статьянын 1-пунктуна ылайык түзүлгөн эки же бир нече камсыздандыруу келишиминен камсыздандыруучулардын камсыздандыруу учурларынын бир эле залалдары үчүн камсыздандыруу акысын төлөп берүү милдеттенмеси келип чыкса, анда мындай келишимдерге тиешелүү түрдө эки жолку камсыздандыруу жөнүндөгү (946-статья) эрежелер колдонулат.
947-статья. Биргелешип камсыздандыруу
1. Камсыздандыруу объектиси бир келишим боюнча бир нече камсыздандыруучулар тарабынан биргелешип камсыздандырылышы мүмкүн (биргелешип камсыздандыруу). Эгерде мындай келишимде камсыздандырылуучунун (пайда алуучунун) алдындагы ар бир камсыздандыруучунун милдеттери аныкталбаса, алар мүлктүк камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруу акысын төлөп берүү же жеке камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруу суммасын төлөп берүү үчүн чогуу жооп беришет.
2. Ири жана өзгөчө ири тобокелдерди биргелешип камсыздандыруу үчүн биргелешкен камсыздандыруучулар биргелешкен иш жөнүндөгү келишимдин негизинде жөнөкөй шериктештикти (камсыздандыруу пулдарын) түзө алышат.
948-статья. Камсыздандыруу сыйлыгы жана камсыздандыруу тарифи
1. Камсыздандыруу сыйлыгы деп камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруу келишиминде белгиленген тартипте жана мөөнөттө камсыздандыруучуга төлөөгө милдеттүү болгон камсыздандыруу үчүн акыны айтабыз.
2. Камсыздандыруучу камсыздандыруу келишими боюнча төлөнө турган камсыздандыруу сыйлыгынын өлчөмүн аныктоодо камсыздандыруу объектисин жана камсыздандыруу тобокелинин мүнөзүн эске алуу менен камсыздандыруу суммасынын бирдигинен алына турган сыйлыкты аныктоочу өзү иштеп чыккан камсыздандыруу тарифин колдонууга укуктуу.
Мыйзамда каралган учурларда камсыздандыруу сыйлыгынын өлчөмү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген же жөнгө салган камсыздандыруу тарифтерине ылайык аныкталат.
3. Камсыздандыруунун шарттары боюнча камсыздандыруучуга төлөнгөн камсыздандыруу сыйлыгынын суммасына ал сумманын эсебинен кийин камсыздандыруу акысын камсыздандырылуучуга (пайда алуучуга) төлөп бериле турган акча топтолуп жатса да камсыздандырылуучунун (пайда алуучунун) милдеттенмелери боюнча андан эч нерсе өндүрүп алышы мүмкүн эмес.
(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
949-статья. Камсыздандыруу взносу
1. Камсыздандыруу келишими менен камсыздандыруучуга мезгил-мезгили менен төлөнүүчү (камсыздандыруу взносу) камсыздандыруу сыйлыгын төгүү каралышы мүмкүн.
2. Эгерде камсыздандыруу келишими менен камсыздандыруу взносун төгүү мөөнөтүнүн өтүп кеткендигинин башка залалдары каралбаса, белгиленген мөөнөттө төлөнбөгөн кезектеги камсыздандыруу взносу камсыздандырылуучу (пайда алуучу) тарабынан бир айлык жеңилдетилген мөөнөттүн ичинде ушул Кодекстин 360-статьясынын 1-пунктуна ылайык мөөнөтү өтүп кеткен взностун проценттерин кошуп эсептөө менен төлөнөт.
Жеңилдетилген мөөнөттүн ичинде камсыздандыруу взносу төлөнбөсө, камсыздандыруу келишими токтотулат.
Эгерде камсыздандыруу учуру кезектеги төлөө мөөнөтү өтүп кеткен камсыздандыруу взносу төлөнгөнгө чейин, бирок жеңилдетилген мөөнөттүн чегинде пайда болсо, анда камсыздандыруучу камсыздандыруу акысын төлөп берүүдө камсыздандыруу взносунун мөөнөтү өткөн суммасын эсептөөгө акылуу.
§4. Камсыздандыруу келишимин аткаруу
950-статья. Камсыздандыруу келишиминин колдонула башташы
1. Камсыздандыруу келишиминде же мыйзамда башкасы каралбаса, камсыздандыруу сыйлыгы же анын биринчи взносу төлөнгөн учурдан баштап күчүнө кирет.
2. Камсыздандыруу келишиминде башкалар жөнүндө макулдашуулар жок болсо, келишим менен шартталган камсыздандыруу камсыздандыруу келишими күчүнө киргенден кийин пайда болгон камсыздандыруу учурларына жайылтылат.
951-статья. Камсыздандыруу келишими күчүндө турган мезгилде камсыздандырылуучунун милдеттенмеси
Камсыздандыруу келишими күчүндө турган мезгилде камсыздандырылуучу ушул главанын эрежелерине жана келишимдин шартына ылайык:
келишим түзүүдө камсыздандыруу сыйлыгы толук төлөнбөгөн болсо, камсыздандыруу взносун өз убагында төгүүгө;
камсыздандыруунун ошол эле объектисине карата башка камсыздандыруу келишимин түзгөндүгү жөнүндө камсыздандыруучуга билдирүүгө;
камсыздандыруу тобокелинин көбөйгөндүгү жөнүндө камсыздандыруучуга дароо билдирүүгө (954-статья);
камсыздандыруу учуру пайда болгондугу жөнүндө камсыздандыруучу кабарлоого (956-статья) жана аны канааттандыруу боюнча чара көрүүгө;
камсыздандыруу учурунун чыгымдарын азайтууга чара көрүүгө (955-статья) милдеттүү.
952-статья. Камсыздандырылуучу жана пайда алуучунун келишим боюнча милдеттенмелерин аткарышы
1. Пайда алуучунун пайдасына, анын ичинде пайда алуучу камсыздандырылган жак болуп саналган учурда да камсыздандыруу келишимин түзүү эгерде келишимде башкасы каралбаса, же пайдасына келишим түзүлгөн жак тарабынан камсыздандыруу милдеттери аткарылбаса, камсыздандырылуучуну ал келишим боюнча өз милдеттерин аткаруудан бошотпойт.
2. Камсыздандыруу акысын төлөп берүү жөнүндө пайда алуучу талап койгон учурда камсыздандыруучу андан пайда алуучу камсыздандырылган жак болуп саналган учурда да камсыздандырылуучуга жүктөлгөн, бирок ал аткарбаган милдетти кошуп алганда камсыздандыруу келишими боюнча өз милдеттерин аткарууну талап кылууга укуктуу. Мурда эле аткарылууга тийиш болгон өз милдеттерин аткарбай коюу же өз убагында аткарбагандык тобокелин пайда алуучу тартат.
953-статья. Камсыздандыруу келишими колдонулган мезгилде камсыздандыруу тобокелин көбөйтүүнүн натыйжасы
1. Мүлктүк камсыздандыруу келишими колдонулган мезгилде камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруучуга тараптар келишим түзүүдө негизденген жагдайларда олуттуу өзгөртүүлөр болгондугун билсе, эгерде ал өзгөртүүлөр камсыздандыруу тобокелин көбөйтүүгө олуттуу таасир тийгизсе, ал жөнүндө дароо билдирүүгө милдеттүү.
Камсыздандыруу келишиминде (камсыздандыруу полисинде) жана камсыздандырылуучуга берилген камсыздандыруу эрежелеринде айтылган өзгөрүүлөр негизинен олуттуу деп таанылат.
2. Камсыздандыруу тобокелин көбөйтүүгө алып келген жагдайдын өзгөрүшү жөнүндө кабардар болгон камсыздандыруучу камсыздандыруу келишиминин шартын же тобокелдин көбөйүшүнө жараша камсыздандыруу сыйлыгынын кошумча төлөнүшүн талап кылууга акылуу.
3. Эгерде камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруучуга камсыздандыруу тобокелин көбөйтүүгө алып келген жагдайлардагы олуттуу өзгөрүүлөр жөнүндө билдирбесе (ушул статьянын 1-пункту), же камсыздандруу келишиминин шартын өзгөртүү же камсыздандыруу сыйлыгын кошумча төлөө жөнүндө камсыздандыруучунун сунушуна каршы болсо (ушул статьянын 2-пункту), камсыздандыруучу ушул Кодекстин 411-414-статьяларында каралган эрежелерге ылайык келишимди бузууну талап кылууга акылуу.
4. Эгерде камсыздандыруу тобокелин көбөйтүүгө алып келген жагдайлар болбой калса, камсыздандыруучу камсыздандыруу келишиминин шартын өзгөртүүнү же аны бузууну талап кылууга укуксуз.
5. Жеке камсыздандыруу учурунда камсыздандыруу келишими колдонулган мезгилде ушул статьянын 2- жана 3-пункттарында көрсөтүлгөн камсыздандыруу тобокелин өзгөртүүнүн натыйжалары келишимде ачык каралган болсо гана пайда болот.
954-статья. Камсыздандыруу учурунун чыгымдарын азайтуу
1. Мүлктүк камсыздандыруу келишиминде каралган камсыздандыруу учуру пайда болгондо, камсыздандырылуучу мүмкүн болуучу чыгымды азайтуу үчүн түзүлгөн кырдаалда акыл-эстүү жана жеткиликтүү чараларды көрүүгө милдеттүү.
Мындай чараларды көрүү менен, камсыздандырылуучу алар ага билдирилген болсо камсыздандыруучунун көрсөтмөлөрүн жолдоого тийиш.
2. Камсыздандыруучу тарабынан төлөнүүгө тийиш болгон чыгымдарды азайтуу максатында жүргүзүлгөн сарптоолор, эгерде мындай сарптоолор камсыздандыруучунун көрсөтмөлөрүн аткаруу үчүн жасалса же зарыл болсо, ал чаралар натыйжасыз аяктаса да камсыздандыруучу тарабынан төлөнүүгө тийиш.
Мындай сарптоолор башка чыгымдардын ордун толтуруу менен бирге камсыздандыруу суммасынан ашып кеткендигине карабастан камсыздандыруу суммасынын камсыздандыруу наркына карата пропорционалдуу катышта төлөнөт.
3. Мүмкүн болуучу чыгымдарды азайтуу үчүн камсыздандырылуучу акыл-эстүү жана жеткиликтүү чараларды атайылап көрбөгөндүгүнөн улам пайда болгон чыгымдарды төлөөдөн камсыздандыруучу бошотулат.
955-статья. Камсыздандыруу учуру жеткендиги жөнүндө камсыздандырылуучуга билдирүү
1. Мүлктүк камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандырылуучу камсыздандыруу учуру жеткендиги жөнүндө өзүнө белгилүү болгондон кийин ал жөнүндө тез арада камсыздандыруучуга же анын өкүлүнө билдирүүгө милдеттүү. Эгерде келишимде билдирүүнүн мөөнөтү жана (же) ыкмасы каралса, ал келишимде шартташкан мөөнөттө жана анда каралган ыкма боюнча жасалууга тийиш.
Эгерде пайда алуучу камсыздандыруунун ордун толтуруу укугунан пайдалангысы келсе, өзүнүн пайдасына камсыздандыруу келишими түзүлгөндүгү жөнүндө жана камсыздандырылуучу камсыздандыруучуга камсыздандыруу учурунун келгендиги тууралуу билдирбегендиги же билдире албагандыгы жөнүндө белгилүү болгон пайда алуучуга жогоркудай эле милдет жүктөлөт.
2. Эгерде камсыздандыруучу камсыздандыруу учурунун келгендиги тууралуу өз учурунда билгендиги же камсыздандыруучуда бул жөнүндө маалыматтын болбогондугу камсыздандыруунун ордун толтуруу боюнча анын милдеттерине таасир этпей тургандыгы далилденбесе, бул статьянын 1-пунктунда каралган милдеттерди аткарбай коюу камсыздандыруучуга камсыздандыруунун ордун толтуруудан баш тартууга укук берет.
3. Эгерде камсыздандырылган адамдын өлүмгө учурашы же анын ден соолугуна зыян келтирүү камсыздандыруу болуп саналса, бул статьянын 1жана 2-пункттарында каралган эрежелер тиешелүү түрдө жеке камсыздандыруу келишимине карата колдонулат. Мында камсыздандыруучуга билдирүүнүн келишимде белгиленген мөөнөтү он күндөн кем болбоого тийиш.
956-статья. Камсыздандыруу учуру жөнүндө акт
Камсыздандыруу учурунун келгендиги жөнүндө кабарландырылган камсыздандыруучу (956-статья) камсыздандыруу келишими пайдасына түзүлгөн жактын катышуусу менен камсыздандыруу учуру жөнүндө акт түзүү менен анын кырдаалын жана натыйжасын күбөлөндүрүүгө милдеттүү.
Камсыздандыруучу кол койгон камсыздандыруу актысынын көчүрмөсү аны түзүүгө катышкан жакка берилет. Эгерде бул жак камсыздандырылуучу болуп саналбаса, камсыздандыруу актысынын көчүрмөсү камсыздандырылуучуга да жиберилет.
957-статья. Камсыздандыруу акысын төлөп берүүнүн тартиби жана мөөнөтү
1. Камсыздандыруу акысын төлөп берүүгө укуктуу жактын жазуу жүзүндөгү арызынын негизинде камсыздандыруу акысы төлөнөт.
2. Камсыздандыруу акысын төлөп берүү жөнүндө арызга камсыздандыруу келишиминин (камсыздандыруу полисинин) жана камсыздандыруу учуру жөнүндө актынын көчүрмөсү тиркелүүгө же арызда бул документтерди түзүүнүн датасы жана номери көрсөтүлүүгө тийиш.
Камсыздандыруу полиси боюнча камсыздандырууда (924-статьянын 3-пункту) арыз ээсине бул полистин түп нускасы милдеттүү түрдө көрсөтүлүүгө тийиш.
Камсыздандыруу учуру жөнүндө акт жок болгон учурда камсыздандыруу учуру келгендигинин далили, ал эми мүлктүк камсыздандыруу учурунда ошондой эле камсыздандыруучу төлөп берүүгө тийиш болгон зыяндын өлчөмү көрсөтүлүүгө тийиш.
3. Камсыздандыруу акысы төлөнгөнгө чейин камсыздандыруучу камсыздандыруу учурунун кырдаалын жана натыйжасынын себептерин текшерүүгө укуктуу. Мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары ушундай текшерүүгө байланышуу зарыл болушу мүмкүн болгон маалыматтарды камсыздандыруучуга билдирүүгө милдеттүү.
4. Эгерде мыйзамда же камсыздандыруу келишиминде кыйла кыска мөөнөт белгиленбесе, жеке камсыздандыруу келишими боюнча төлөнүүгө тийиш болгон суммаларды камсыздандыруучу аларды төлөө жөнүндө арызды алган күндөн тартып отуз күндөн кечиктирбестен төлөөгө тийиш.
Калган учурларда, эгерде камсыздандыруу келишиминде башка мөөнөт белгиленбесе, камсыздандыруу акысын камсыздандыруучу аны төлөө жөнүндө арызды алган күндөн тартып отуз күндүн ичинде төлөөгө тийиш.
5. Камсыздандыруу акысын төлөп берүү мөөнөтүн өткөрүп жибергенде жана анын мөөнөтү аны төлөөдөн негизсиз баш тартуудан улам келип чыкканда, камсыздандыруу акысынын суммасына бул Кодекстин 360-статьясынын 1-пунктуна ылайык проценттер кошулат жана убактысы өткөн ар бир күн үчүн убактысы өткөрүлгөн сумманын 0,1 проценти өлчөмүндө пеня төлөнөт.
958-статья. Камсыздандыруучуну камсыздандыруу акысын төлөп берүүдөн бошотуунун негиздери
1. Эгерде камсыздандыруу учуру камсыздандырылуучунун, пайда алуучунун же камсыздандырылган жактын атайы аракетинен улам келип чыкса, камсыздандыруучу камсыздандыруу акысын төлөөдөн бошотулат, буга атайылап жасаган аракеттер зарыл коргонуу абалында жасалган учурлар, ошондой эле бул статьянын 2- жана 3-пункттарында каралган учурлар кирбейт.
2. Эгерде зыян өмүргө же ден соолукка жооптуу жактын күнөөсү боюнча келтирилсе, камсыздандыруучу граждандык жоопкерчиликти камсыздандыруу келишими боюнча аларга келтирилген зыян үчүн камсыздандыруу акысын төлөөдөн бошотулбайт.
3. Эгерде камсыздандырылган адам өзүн-өзү өлтүрүүнүн натыйжасында кайтыш болсо жана бул убакытка чейин камсыздандыруу келишими кеминде эки жыл күчүндө болсо, камсыздандырылган адам өлгөн учурда камсыздандыруучу жеке камсыздандыруу келишими боюнча төлөөгө тийиш болгон сумманы төлөөдөн бошотулбайт.
4. Камсыздандырылуучунун же пайда алуучунун ашкере кылдатсыздыгынан улам камсыздандыруу учуру пайда болгон учурда мыйзамда жана келишимде камсыздандыруучуну мүлктүк камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруу акысын төлөөдөн бошотуу каралышы мүмкүн.
5. Мыйзамда же келишимде башкасы каралбаса, эгерде камсыздандыруу убактысы:
1) ядролук жардыруунун, радиациянын же радиоактивдүү уулануунун айынан;
2) аскер аракеттеринен, маневрлерден же башка аскер иш-чараларынан, ошондой эле граждандык согуштун айынан келип чыкса; -
камсыздандыруучу камсыздандыруу акысын төлөөдөн бошотулат.
6. Мүлктүк камсыздандыруу келишиминде башкасы каралбаса, камсыздандыруучу мамлекеттик бийлик же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын буйругу боюнча камсыздандырылган мүлктү алып коюунун, конфискациялоонун, реквизициялоонун, арест кылуунун же жок кылуунун айынан келтирилген зыян үчүн камсыздандыруу акысын төлөөдөн бошотулат.
959-статья. Камсыздандыруу кысын төлөөдөн баш тартуу
1. Камсыздандыруучу:
1) камсыздандыруу келишиминин күчү камсыздандыруу учуру келгенге чейин токтотулганда, анын ичинде бул Кодекстин 966-статьясында көрсөтүлгөн негиздер боюнча токтотулганда;
2) бул Кодексте же башка мыйзамдарда каралган негиздер боюнча, анын ичинде бул Кодекстин 967-статьясында көрсөтүлгөн негиздер боюнча камсыздандыруу келишими жокко эсе деп саналганда;
3) бул Кодекстин 959-статьясында көрсөтүлгөн негиздер боюнча камсыздандыруучу камсыздандыруу акысын төлөөдөн бошотулганда;
4) камсыздандыруучу бул Кодексте каралган негиздер боюнча, анын ичинде бул Кодекстин 923-статьясынын 2-пунктунда жана бул Кодекстин 938-статьясынын 3-пунктунда көрсөтүлгөн негиздер боюнча камсыздандыруу келишимин жараксыз деп табуу жөнүндө же камсыздандыруу учурунун кырдаалдарын тергөөгө же келтирилген чыгымдардын өлчөмүн аныктоого камсыздандырылуучу (пайда алуучу) тоскоолдук кылгандыктан улам камсыздандыруу келишимин бузуу жөнүндө доо койгондо;
5) бул Кодекстин 956-статьясынын 2-пунктунда жана 961-статьясынын 4-пунктунда каралган учурларда;-
камсыздандырылуучуга (пайда алуучуга) камсыздандыруу акысын төлөөдөн баш тартууга укуктуу.
2. Камсыздандыруунун ордун толтуруудан баш тартуу жөнүндө камсыздандыруучунун чечими аны төлөө жөнүндө арыз берген жакка ордун толтуруу үчүн белгиленген мөөнөттөн (958-статьянын 4-пункту) кечиктирбестен билдирилүүгө тийиш жана баш тартуу себебинин жүйөөлүү негизин камтууга тийиш.
3. Камсыздандыруучу камсыздандыруунун ордун толтуруудан баш тарткан учурда аны төлөө жөнүндө талап сот тартибинде коюлушу мүмкүн.
960-статья. Зыяндын ордун толтуртууга камсыздандырылуучунун укугу камсыздандыруучуга өтүшү (суброгация)
1. Эгерде мүлктүк камсыздандыруу келишиминде же мыйзамда башкасы каралбаса, мындай келишим боюнча камсыздандыруунун ордун толтурган камсыздандыруучуга камсыздандыруунун натыйжасында орду толтурулган зыян үчүн жооптуу адамга карата камсыздандырылуучунун (пайда алуучунун) талап укугу төлөнгөн сумманын өлчөмүндө өтөт.
Мүлктүк камсыздандыруу келишиминин атайлап зыян келтирген жакка карата талап укугу камсыздандыруучуга өтүшүн жокко чыгарган шарты жокко эсе.
2. Камсыздандыруучуга өткөн талап укугун ал камсыздандырылуучунун (пайда алуучунун) жана зыян үчүн жооптуу жактын ортосундагы мамилелерди жөнгө салган эрежелерди сактоо менен жүзөгө ашырат.
3. Камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруучуга бардык документтерди жана далилдерди берүүгө жана камсыздандыруучу өзүнө өткөн талап укуктарын жүзөгө ашырышы үчүн зарыл болгон бардык маалыматтарды билдирүүгө милдеттүү.
4. Эгерде камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруучу тарабынан орду толтурулган зыян үчүн жооптуу жакка карата өзүнүн талап укугунан баш тартса же бул укукту жүзөгө ашыруу камсыздандырылуучунун (пайда алуучунун) күнөөсү боюнча мүмкүн болбосо, камсыздандыруучу камсыздандыруунун ордун толтуруудан толугу менен же анын тиешелүү бөлүгүнүн ордун толтуруудан бошотулат жана ордун толтурууда ашыкча төлөнгөн сумманын кайра кайтарылышын талап кылууга укуктуу.
961-статья. Камсыздандырылган мүлккө укукту камсыздандыруучуга берүү
Эгерде өзүнүн чыныгы наркынын толук суммасында камсыздандырылган мүлккө камсыздандыруу убактысы жетишинин натыйжасында бул мүлктү мындан ары максатка ылайык пайдалануу мүмкүн болбогондой зыян келтирилсе, камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандырылган мүлккө өз укугун камсыздандыруучунун макулдугу менен ага бере алат жана камсыздандыруу суммасынын толук көлөмүндө камсыздандыруунун ордун толтурта алат.
§5. Камсыздандыруу келишиминин өзгөрүшү, токтотулушу жана жараксыздыгы
962-статья. Пайда алуучуну алмаштыруу
Камсыздандырылуучу камсыздандыруу келишиминде аталган пайда алуучуну башка жак менен алмаштыра тургандыгы жөнүндө камсыздандыруучуга жазуу жүзүндө билдирип, аны алмаштырууга укуктуу. Камсыздандырылган жактын макулдугу менен дайындалган жеке камсыздандыруу келишими боюнча (927-статьянын 2-пункту) пайда алуучуну алмаштырууга бул жактын макулдугу менен гана жол берилет.
Пайда алуучу камсыздандыруу келишими боюнча милдеттеринин кайсы бирин аткаргандан жана камсыздандыруунун ордун толтургандыгы жөнүндө талапты камсыздандыруучуга көрсөткөндөн кийин ал өзүнүн макулдугу болмоюнча башка жак менен алмаштырылбайт.
963-статья. Камсыздандырылган жакты алмаштыруу
1. Келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик тобокелдигин камсыздандыруу келишими боюнча (924-статья) камсыздандырылуучудан башка жактын жоопкерчилиги камсыздандырылган учурда, келишимде башксы каралбаса, камсыздандырылуучу камсыздандыруу убактысы жеткенге чейин муну башка жак менен алмаштыра тургандыгы жөнүндө камсыздандыруучуга кабарлап, аны алмаштырууга укуктуу.
2. Жеке камсыздандыруу келишиминде аталган камсыздандырылган жак камсыздандыруучунун макулдугу менен, ал эми келишим камсыздандырылган жактын пайдасына түзүлбөсө (927-статьянын 2-пункту), камсыздандырылган жактын да макулдугу менен камсыздандырылуучу тарабынан башка жак менен алмаштырылышы мүмкүн.
964-статья. Камсыздандырылган мүлккө укук башка жакка өтүшү
Камсыздандырылган мүлккө укук таламында камсыздандыруу келишими түзүлгөн жактан башка жакка өткөндө жана бул келишим боюнча укуктар менен милдеттер мүлккө укук өткөн жакка өтөт, буга менчик укугунан баш тарткан (280-статья) жана бул Кодекстин 281-статьясында көрсөтүлгөн негиздер боюнча мүлктү мажбурлап алып койгон учурлар кирбейт.
Камсыздандырылган мүлккө укук өткөн жак бул жөнүндө камсыздандыруучуга жазуу жүзүндө билдирүүгө тийиш. Эгерде мүлктүк камсыздандыруу келишими пайда алуучунун атын же фирмалык аталышын көрсөтпөстөн түзүлсө (923-статьянын 3-пункту), жогоркудай билдирүү талап кылынбайт.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
965-статья. Камсыздандыруу келишимин мөөнөтүнөн мурда токтотуу
1. Эгерде камсыздандыруу келишими күчүнө киргенден кийин камсыздандыруу убактысы келиши мүмкүн болбой калса жана камсыздандыруу тобокелдиги камсыздандыруу убактысынан башкача кырдаал боюнча токтосо, ал келишим өзү түзүлгөн мөөнөт жеткенге чейин токтотулат.
Мындай кырдаалдарга төмөнкүлөр кирет:
1) камсыздандырылган мүлк камсыздандыруу убактысынын жетишинен башкача кырдаалдар боюнча бузулганда;
2) ишкерлик тобокелдикти же бул иш менен байланышкан граждандык жоопкерчилик тобокелдигин камсыздандырган жак белгиленген тартипте ишкерликти токтотушу;
3) граждандык жоопкерчилик тобокелдиги камсыздандырылган гражданды ишке жараксыз деп табуу же жарактуулугун чектөө.
2. Бул Кодекстин 950-статьясындагы 2-пунктта көрсөтүлгөн учурда, кезектеги камсыздандыруу взносу төлөнбөсө, камсыздандыруу келишими өзү түзүлгөн мөөнөт жеткенге чейин токтотулат.
3. Эгерде камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруу келишиминен баш тарткан учурда бул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн кырдаалдар боюнча камсыздандыруу убактысы жетпесе, ал каалаган учурда камсыздандыруу келишиминен баш тартууга укуктуу.
4. Бул статьянын 1- жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн кырдаалдар бюнча камсыздандыруу келишими мөөнөтүнөн мурда токтотулганда, камсыздандыруучу камсыздандыруу күчүндө болгон убакытка пропорциялуу мезгилге камсыздандыруу сыйлык акынын бир бөлүгүнө укуктуу жана камсыздандыруу сыйлык акынын ашыкча алынган бөлүгүн кайра кайтарууга тийиш.
Эгерде мыйзамда же келишимде башкасы каралбаса, камсыздандырылуучу (пайда алуучу) камсыздандыруу келишиминен мөнөтүнөн мурда баш тарткан учурда камсыздандыруучуга төлөнгөн акча кайра кайтарылууга тийиш.
966-статья. Камсыздандыруу келишиминин жараксыздыгы
Камсыздандыруу келишими төмөнкүдөй учурларда жокко эсе болуп саналат:
1) келишим боюнча укукка жат талам камсыздандырылганда;
2) келишимде кылмыштуу жол менен табылган, кылмыш предмети болуп саналган же конфискацияланууга тийиш болгон мүлк камсыздандырылганда;
3) камсыздандыруу убактысы катарында келишимде ал убакыт жетишинин мүмкүндүк же болуу белгилеринен ажыраган окуя каралса;
4) камсыздандыруу келишими түзүлгөн учурга карата камсыздандыруу объектиси жок болсо.
Камсыздандыруу келишими ул Кодексте каралган башка учурларда да жараксыз.
§6. Камсыздандыруунун атайын түрлөрү
967-статья. Өз ара камсыздандыруу
1. Граждандар менен юридикалык жактар өз мүлкүн жана бул Кодекстин 922-статьясында көөрсөтүлгөн башка мүлктүк таламдарын өз ара камсыздандыруу коомдорун түзүү жана бул үчүн зарыл болгон каражаттарын ага бириктирүү жолу менен өз ара негизде камсыздандыра алышат.
2. Өз ара камсыздандыруу коомдору өз мүчөлөрүнүн мүлкүн жана башка мүлктүк таламдарын камсыздандырышат жана коммерциялык эмес уюм болуп саналат.
Өз ара камсыздандыруу коомдорунун укуктук абалынын өзгөчөлүктөрү жана алардын ишинин шарттары бул Кодекске ылайык өз ара камсыздандыруу жөнүндө мыйзам менен аныкталат.
3. Эгерде өз ара камсыздандыруу коомдорунун уюштуруу документтеринде төмөнкүдөй учурларда камсыздандыруу келишимин түзүү каралбаса, бул коомдор өз мүчөлөрүнүн мүлкүн жана башка мүлктүк таламдарын түздөн-түз мүчөлүктүн негизинде камсыздандырышат.
Эгерде өз ара камсыздандыруу жөнүндө мыйзамда, тиешелүү коомдун уюштуруу документтеринде же камсыздандыруунун белгиленген эрежелеринде башкасы каралбаса, бул главанын эрежелери өз ара камсыздандыруу коомунун жана анын мүчөлөрүнүн ортосундагы камсыздандыруу боюнча мамилелерге карата колдонулат.
4. Өз ара камсыздандыруу жолу менен милдеттүү түрдө камсыздандыруу өз ара камсыздандыруу жөнүндө мыйзамда каралган учурларда жүзөгө ашырылат.
5. Эгерде өз ара камсыздандыруу коомунун камсыздандыруучу катарында коомдун мүчөсү болуп саналбаган жактардын таламдарын камсыздандырышы анын уюштуруу документтеринде каралса, коом коммерциялык уюм формасында түзүлсө, тешелүү түрдөгү камсыздандырууга лицензиясы бар болсо жана Кыргыз Республикасында камсыздандыруу уюштуруу жөнүндө мыйзамда белгиленген башка талаптарга жооп берсе, ал жогоркудай камсыздандыруу ишин жүргүзө алат.
Өз ара камсыздандыруу коомунун мүчөсү болуп саналбаган жактардын таламдарын камсыздандыруу бул главанын эрежелерине ылайык камсыздандыруу келишими боюнча коом тарабынан жүзөгө ашырылат.
968-статья. Милдеттүү мамлекеттик камсыздандыруу
1. Граждандардын социалдык таламдарын жана мамлекеттин таламдарын камсыз кылуу максатында мыйзамда мамлекеттик органдар бул максатка мамлекеттик бюджеттен бөлүнгөн каражаттардын эсебинен белгилүү категориядагы мамлекеттик кызматчылардын өмүрүн, ден соолугун жана мүлкүн милдеттүү түрдө камсыздандырышы каралышы мүмкүн (милдетүү мамлекеттик камсыздандыруу).
2. Эгерде милдетүү мамлекеттик камсыздандыруу жөнүндө мыйзамда башкасы каралбаса жана камсыздандыруу боюнча тиешелүү мамилелердин маңызынан башкасы келип чыкпаса, мындай камсыздандырууга карата бул главанын эрежелери колдонулат.
969-статья. Медициналык камсыздандырууга карата камсыздандыруу жөнүндө жалпы эрежелерди колдонуу
Бул главада камтылган камсыздандыруу жөнүндө эрежелер медициналык камсыздандыруу жөнүндө мыйзамда каралган учурларда медициналык камсыздандырууга карата колдонулат.
47-Глава
Жөнөкөй шериктештик
970-статья. Жөнөкөй шериктештик келишими
1. Жөнөкөй шериктештик келишими (биргелешип иш жүргүзүү жөнүндөгү келишим) боюнча эки же андан ашык жактар (шериктер) өз салымдарын бириктирип жана пайда табуу же мыйзамга карама-каршы келбеген башка максатка жетүү үчүн юридикалык жак түзбөстөн биргелешип араеттенүүгө милдеттенишет.
2. Жеке ишкерлер жана (же) коммерциялык уюмдар гана ээлик кылуу ишкердигин жүргүзүү үчүн түзүлгөн жөнөкөй шериктештик келишиминин жактары боло алышат.
3. Жөнөкөй шериктештик келишими жазуу түрүндө түзүлүшү керек.
971-статья. Шериктердин салымдары
1. Жалпы ишке ал төккөн нерселердин бардыгы, атап айтканда, акча, башка мүлк, кесиптик жана башка билимдери, жөндөмү жана тажрыйбасы, ошондой эле ишкер бедели шериктин салымы деп таанылат.
2. Эгерде келишимден же чыныгы жагдайдан башкасы келип чыкпаса шериктердин салымы наркы боюнча бирдей болууга тийиш. Шериктин салымын акчалай баалоо шериктердин ортосундагы макулдашуу боюнча жүргүзүлөт.
972-статья. Шериктердин жалпы мүлкү
1. Шериктештер менчик укугундагы өздөрүнө таандык болгон мүлк, ошондой эле биргелешкен иштин натыйжасында чыгарылган продукция жана андай иштен алынган үзүр жана киреше мыйзамда же келишимде башкасы белгиленбегендиктен алардын менчигинин жалпы үлүшү деп таанылат.
Шериктердин менчигинин жалпы үлүшүндө турган мүлк, ошондой эле алардын жалпы талабы жана жалпы өзгөчө укугу шериктердин жалпы мүлкүн түзөт. Шериктердин жалпы мүлкү бардык шериктердин таламында пайдаланат.
2. Шериктердин жалпы мүлкүн бухгалтердик эсепке алуу шериктештикке катышкан юридикалык жактардын бирине тапшырылышы мүмкүн.
3. Шериктердин жалпы мүлкүн пайдалануу алардын жалпы макулдашуусу боюнча, ал эми макулдашууга жетишилбеген учурда - сот менен белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
4. Жалпы мүлктү күтүү боюнча шериктештиктердин милдеттери жана ал милдеттерди аткаруу менен байланышкан чыгымдардын ордун толтуруунун тартиби келишимде каралат.
973-статья. Шериктердин жалпы ишин жүргүзүү
1. Биргелешкен иш жөнүндөгү келишимдин катышуучуларынын жалпы ишин жүргүзүү келишимде каралган тартипте ишке ашырылат.
2. Эгерде жөнөкөй шериктештик келишиминде иш жүргүзүү айрым катышуучулар тарабынан же бардык катышуучулардын биргелешип жүргүзө тургандыгы каралбаса, жалпы иш жүргүзүүдө ар бир шерик бардык шериктердин атынан аракеттенүүгө укуктуу.
Биргелешип иш жүргүзүүдө ар бир бүтүмдү ишке ашыруу үчүн бардык шериктердин макулдугу талап кылынат.
3. Үчүнчү жактар менен мамилелерде бардык шериктердин атынан бүтүм жасоого шериктин ыйгарым укугу ага калган шериктештик келишиминен көрүнөт.
4. Үчүнчү жактар менен мамилелерде бүтүм түзүү учурунда кандайдыр бир чектөөлөрдүн бар экендиги жөнүндө билсе же билүүгө тийиш болсо аны далилдөө учурларынан тышкары бүтүмдү түзгөн шериктин жалпы ишти жүргүзүү боюнча укуктарын чектөөгө шериктештер шилтеме кыла албайт.
5. Бардык шериктердин атынан бүтүм түзгөн шерик ага карата ишти жүргүзүү укугу чектелген болсо, же бардык шериктерди таламында өз атынан бүтүм түзсө ал мындай бүтүмдү түзүү бардык шериктештердин таламдарында зарыл экендигинде жетиштүү негиздер болсо ал иш боюнча чыгымдарга кеткен өз каражаттарын өндүртүп алууга укуктуу.
Эгерде мындай бүтүмдөр менен башка шериктерге зыян келтирилсе, алар аны өндүрүп алууну талап кылууга укуктуу.
6. Жалпы ишке тиешеси бар чечим эгерде келишимде башкасы каралбаса жалпы макулдашуу боюнча жалпы шериктер тарабынан кабыл алынат.
7. Жалпы ишти жүргүзүүгө ыйгарым укугу бар жөнөкөй шериктештик келишиминин катышуучулары эгер келишимде ал каралган болсо, өзүнчө сыйлык алууга укуктуу.
974-статья. Шериктердин маалыматка болгон укугу
Ар бир шерик жалпы ишти жүргүзүүгө ыйгарым укуктарына карабастан ишти жүргүзүү боюнча бардык документациялар менен таанышууга укуктуу. Мындай укуктан баш тартуу же аны чектөө, анын ичинде шериктердин макулдашуусу боюнча чектөөгө жол берилбейт.
975-статья. Шериктердин жалпы чыгашалары жана тарткан зыяны
1. Биргелешип иш жүргүзүү менен байланышкан шериктердин чыгашаларын жана тарткан зыяндарынын ордун жабуунун тартиби алардын макулдашуусу менен аныкталат. Мындай макулдашуу жок болгондо ар бир шерик ал жалпы ишке кошкон салымына жараша пропорционалдуу негизде чыгым жана зыян тартат.
Кайсы бир шериктерди жалпы чыгымдардын же зыяндын ордун толтурууга катышуудан толук бошотуу жөнүндөгү макулдашуу жокко эсе болуп саналат.
976-статья. Жалпы милдеттенмелер боюнча шериктердин жоопкерчилиги
1. Эгерде жөнөкөй шериктештик келишими анын катышуучуларын ээлик кылуу ишкердигин жүргүзүшү менен байланышпаса, анда жалпы келишимдик милдеттенмелер боюнча ар бир шерик өзүнүн бардык мүлкү менен жалпы ишке кошкон салымынын пропорционалдуу наркында жооп берет.
Келишимден тышкары чыккан жалпы милдеттенмелерге шериктер чогуу жооп беришет.
2. Эгерде жөнөкөй шериктештик келишиминин катышуучулары жеке ишкердик менен байланышкан болсо, жалпы милдеттенмеге ылайык шериктер чогуу жооп беришет.
977-статья. Пайданы бөлүштүрүү
Шериктештердин биргелешкен ишинин натыйжасында алар алган пайда эгерде жөнөкөй шериктештик келишиминде же шериктердин башка макулдашуусунда башкасы каралбаса, жалпы ишке шериктердин кошкон наркына пропорционалдуу бөлүштүрүлөт.
978-статья. Шериктин үлүшүн анын кредиторунун талабы боюнча бөлүп берүү
Жөнөкөй шериктештик келишиминин катышуучусунун кредитору ушул Кодекстин 274-статьясына ылайык жалпы мүлктөгү анын үлүшүн бөлүп берүүнү талап кылууга акылуу.
979-статья. Жөнөкөй шериктештик келишимин токтотуу
1. Жөнөкөй шериктештик келишими төмөнкү учурларда токтотулат:
1) шериктердин бири дайынсыз жоголду, аракетке жөндөмдүү эмес же аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп таанылган учурда;
2) шериктердин кимдир бирөөнү банкрот болду (кудуретсиз) деп жарыялоодо;
3) шерик курман болгондо же келишимге катышкан юридикалык жак жоюлганда же кайра уюшулганда, эгерде жөнөкөй шериктештик келишими же кийинки макулдашуулар менен калган шериктердин ортосундагы мамилелерде келишимди сактап калуу же өлгөн шерикти (кайра уюшулган юридикалык жакты) анын мурасчылары (укук мурастоочулар) менен алмаштыруу каралбаганда;
4) шериктердин кимдир бирөө жөнөкөй шериктештиктин узак мөөнөттүү келишимине андан ары катышуудан баш тартканда;
5) шериктердин биринин аны менен башка шериктердин ортосундагы мамилелерде анын талабы боюнча мөөнөттүү көрсөтүү менен түзүлгөн жөнөкөй шериктештик келишимин бузуунун натыйжасында;
6) тараптардын макулдашуусу боюнча жөнөкөй шериктештик келишимин бузуунун натыйжасында;
7) жөнөкөй шериктештик келишиминин мөөнөтү бүткөндүгүнүн натыйжасында;
8) жөнөкөй шериктештик келишими максатына жеткенде же ал максатка жетүү мүмкүн болбогондой шарт түзүлгөндө;
9) кредиторлорунун талабы боюнча шериктердин үлүшүн бөлүп берүүнүн натыйжасында;
10) ушул Кодексте же жөнөкөй шериктештик келишиминде каралган башка негиздер боюнча.
Жөнөкөй шериктештик келишими же анын катышуучуларынын кийинки макулдашуулары менен ушул пунктун биринчи, экинчи, төртүнчү, бешинчи жана тогузунчу пунктчаларында көрсөтүлгөн учурларда калган шериктердин ортосундагы мамилелерде келишимди сактап калуу каралышы мүмкүн.
2. Жөнөкөй шериктештик келишими токтотулганда шериктердин жалпы ээлигине жана (же) пайдалануусуна берилген буюмдар аны сунуш кылган шерикке сыйлык акысыз кайра кайтарылат, анткени тараптардын макулдашуусу менен башкасы каралган эмес.
Жөнөкөй шериктештик келишими токтотулган учурдан баштап анын катышуучулары үчүнчү жактарга карата аткарылбай калган жалпы милдеттенмелер боюнча чогуу жоопкерчилик тартышат.
Шериктердин жалпы менчигинде турган мүлктү жана аларда пайда болгон жалпы талап кылуу укугун бөлүү ушул Кодекстин 271-статьясында каралган тартипте жүргүзүлөт.
Жалпы менчикке жекече аныкталган буюмун кошкон шерик жөнөкөй шериктештик келишими токтотулган учурда, калган шериктердин жана кредиторлордун таламдарын сактоо шарты менен ал буюмду кайра кайтарууну талап кыла алат.
980-статья. Жөнөкөй шериктештиктин мөөнөтсүз келишиминен баш тартуу
Эгерде келишимде башкасы каралбаса, шериктин жөнөкөй шериктештиктин мөөнөтсүз келишиминен баш тартуу жөнүндөгү арызы анын келишимден болжолдонуп жаткан чыгышына чейин кеминде үч ай калганда берилүүгө тийиш.
Жөнөкөй шериктештиктин мөөнөтсүз келишиминен баш тартуу укугун чектөө жөнүндө макулдашуу жокко эсе болуп саналат.
981-статья. Тараптардын талабы боюнча жөнөкөй шериктештик келишимин бузуу
Ушул Кодекстин 411-статьясынын 2-пунктунун биринчи пунктчасында көрсөтүлгөн негиздер менен катар жөнөкөй шериктештик келишиминин мөөнөттү көрсөтүү менен же белгилөөчү шарт катары максатты көрсөтүү менен келишим түзгөн тарап жүйөөлүү себептер боюнча өз ара жана калган шериктердин ортосундагы мамилелерде келишимди бузуу келтирген зыянды калган шериктерге төлөп берүү менен келишимди бузууну талап кылууга акылуу.
982-статья. Келишимден баш тарткан же аны бузууну талап кылган шериктин жоопкерчилиги
Жөнөкөй шериктештик келишимине андан ары катышуудан баш тартуу же шериктердин биринин талабы боюнча келишимди бузуу жөнүндө кайсы бир катышуучунун арызынын натыйжасында ал келишим токтотулбаган учурда, келишимге катышпай калган жак жөнөкөй шериктештик келишиминин катышуучусу болуп калгандыктан, ал келишимге катышкан мезгилде пайда болгон жалпы милдеттенмелер боюнча үчүнчү жактардын алдында жооп берет.
983-статья. Жабык шериктештик
1. Жөнөкөй шериктештик келишиминде үчүнчү жактар үчүн анын бар экендиги ачык көрсөтүлбөшү (жабык шериктештик) каралышы мүмкүн. Мындай келишимге ушул статьяда башкасы каралбаса же жабык шериктештин маңызынан башкасы келип чыкпаса, жөнөкөй шериктештик келишими жөнүндөгү эрежелер колдонулат.
2. Үчүнчү жактар менен мамилелерде жабык шериктештиктин ар бир катышуучусу шериктердин жалпы таламында өз атынан түзгөн бүтүм боюнча өзүнүн бардык мүлкү менен жооп берет.
3. Шериктердин ортосундагы мамилелерде алардын биргелешкен иш процессинде келип чыккан милдеттенмелер жалпы деп эсептелинет.
48-Глава
Ачык конкурс
984-статья. Ачык конкурсту уюштуруу
1. Ишти жакшы аткаргандыгы же башка натыйжаларга жетишкендиги (ачык конкурс) үчүн акчалай сыйлык төлөө же башка сыйлыктарды берүү (сыйлыктарды берүү жөнүндө) жөнүндө ачык жарыялаган жак конкурсту өткөрүүнүн шартына ылайык анын жеңүүчүсү деп табылгандарга жарыя кылынган сыйлыкты төлөп берүүгө тийиш.
2. Ачык конкурс аны уюштуруучунун конкурска катышуу сунушу бардык каалоочуларга карата басма сөздө же башка жалпыга маалымдоо каражаттарында жарыялоо менен жасалганда ачык болушу, же конкурска катышуу сунушу аны уюштуруучунун тандоосу боюнча белгилүү чөйрөдөгү адамдарга карата гана жасалганда жабык болушу мүмкүн.
Ачык конкурс аны уюштуруучу тарабынан конкурска катышууну каалаган адамдарды алдын ала тандоо жүргүзүлгөндө ага катышкандарды алдын ала квалификациялоо менен шартталышы мүмкүн.
3. Ачык конкурс жөнүндө жарыя тапшырманын маңызын, иштин же башка жетишкендиктердин натыйжаларынын критерийлерин жана ага баа берүүнүн тартибин, алардын ордун, мөөнөтүн жана аларды берүүнүн тартибин, сыйлыктын өлчөмүн жана формасын, ошондой эле конкурстун натыйжаларын жарыялоонун тартибин жана мөөнөтүн караган шарттардан турууга тийиш.
4. Конкурстун жеңүүчүсү менен келишим түзүү милдеттенмесин камтыган ачык конкурска карата ушул Кодекстин 408-410-статьяларында башкасы каралбагандыктан ушул статьянын эрежелери колдонулат.
985-статья. Ачык конкурстун шарттарын өзгөртү жана алып салуу
1. Ачык конкурс жарыялаган жак иштерди сунуш кылуу үчүн белгиленген мөөнөттүн биринчи жарымында гана конкурстун шартын өзгөртүүгө же алып салууга укуктуу.
2. Конкурстун шартынын өзгөргөндүгү же алып салынгандыгы жөнүндө билдирүү конкурс жарыяланган ыкма сыяктуу жасалууга тийиш.
3. Конкурстун шарты өзгөргөн же ал алып салынган учурда, конкурс жарыялаган жак ага чейин билдирүүдө айтылган ишти толук же жарым-жартылай аткаргандыгы менен зыян тарткан чыгымды ал жакка төлөп берүүгө тийиш.
4. Эгерде конкурстун шартын өзгөртүүдө же аны алып салууда ушул статьянын биринчи же экинчи пункттарында көрсөтүлгөн талаптар бузулган учурда конкурс өткөрүү жөнүндөгү жарыялаган жак конкурстун ушул катышуучусу тарткан зыяндын ордун толтурууга тийиш.
5. Конкурс өткөрүү жөнүндө жарыялаган жак эгерде ал көрсөтүлгөн иш конкурска байланышпастан, атап айтканда конкурс жөнүндө жарыяланганга чейин же атайылап эле конкурстун шарттарына ылайык келбегендигин далилдей алса, ушул статьянын 3- жана 4-пункттарында белгиленген чыгымдардын жана зыяндын ордун толтуруудан бошотулат.
986-статья. Сыйлыкты төлөп берүү жөнүндө чечим
1. Конкурстун жеңүүчүсүнө сыйлык төлөп берүү жөнүндө чечим конкурс жөнүндө жарыяда белгиленген тартипте жана мөөнөттө чыгарылууга жана ачык конкурстун катышуучуларына билдирилүүгө тийиш.
2. Эгерде жарыяда көрсөтүлгөн натыйжага жетишүү эки же андан ашык жактар биргелешип аткарган иштин натыйжасында жетишилсе, анда сыйлык макулдашууга ылайык алардын ортосунда бөлүштүрүлөт. Эгерде андай макулдашууга жетишилбесе, сыйлыкты бөлүштүрүү тартиби сот тарабынан аныкталат.
987-статья. Ачык конкурста жеңип чыккан илимий, адабий жана искусство чыгармаларын пайдалануу
Конкурстун предмети илимий, адабий же искусство чыгармалары болсо, анын шарты боюнча ал ачык конкурсту жарыялаган жактын ал чыгармалар үчүн автордук калем акыны төлөп берүү менен аларды пайдалануу жөнүндөгү конкурстун жеңүүчүсү менен келишим түзүүгө артыкчылык укук каралышы мүмкүн. Мындай укук конкурстун натыйжасы жарыяланган күндөн баштап үч айдын ичинде ишке ашырылышы мүмкүн.
988-статья. Ачык конкурстун катышуучуларына алар сунуш кылган эмгектерди кайтарып берүү
Ачык конкурс жарыялаган жак конкурсту жарыялоодо башкасы каралабаса жана аткарылган иштин мүнөзүнөн башкасы келип чыкпаса, сыйлык албай калган эмгектерди конкурстун катышуучуларына кайра кайтарып берүүгө милдеттүү.
49-Глава
Сыйлык берүүгө ачык убада
989-статья. Сыйлыкты төлөп берүү милдеттенмеси
1. Жарыяда көрсөтүлгөн укукту аракетти анда көрсөтүлгөн мөөнөттө аткарган кишиге акчалай сыйлык төлөп берүү же башкача сыйлык берүү (сыйлык берүү) жөнүндө ачык жарыялаган жак убада кылынган сыйлыкты тийиштүү аракет жасаган ар бир адамга, атап айтканда, жоголгон буюмду тапкан же сыйлык жөнүндө жарыяга кылган жакка зарыл маалыматты билдирген адамга төлөп берүүгө милдеттүү.
2. Сыйлык төлөп берүү милдеттенмеси убада кылынган сыйлык аны убада кылган тарабынан белгилөөгө мүмкүндүк берген шартта пайда болот. Убадага жооп кылган жак убаданы кат жүзүндө ырастоону талап кылууга акылуу жана, эгерде сыйлык жөнүндө жарыя кылуу чындыгында анда көрсөтүлгөн жак тарабынан жасалбаган болсо, ал андай талапты көрсөтүү тобокелин өзүнө алат.
3. Эгерде сыйлыкты ачык убада кылууда анын өлчөмү көрсөтүлбөсө, ал сыйлыкты убада кылган жак менен макулдашуу боюнча, ал эми талаш чыккан учурда - сот тарабынан аныкталат.
4. Сыйлыкты төлөп берүү милдеттенмеси жасалган жарыяга байланышту же ага карабастан тийиштүү аракет жасалып-жасалбагандыгына карабастан пайда болот.
5. Жарыяда көрсөтүлгөн аракеттерди бир нече киши жасаган учурда сыйлык алуу укугуна андай аракетти биринчи болуп жасаган адам ээ болот.
Эгерде жарыяда көрсөтүлгөн аракет бир эле учурда эки же андан ашык адам тарабынан жасалса, сыйлык алардын ортосунда тең бөлүнөт же макулдашууда көрсөтүлгөн өлчөмдө бөлүнөт.
6. Эгерде сыйлык жөнүндө жарыяда башкасы каралбаса жана анда көрсөтүлгөн аракеттин мүнөзүнөн келип чыкпаса, жарыяда камтылган талапка аткарылган аракеттин дал келиши сыйлык берүүнү ачык жарыялаган жак тарабынан, талаш чыккан учурда - сот тарабынан аныкталат.
990-статья. Сыйлык берүүгө ачык убада кылууну алып салуу
Жарыяда сыйлык төлөп берүүдөн баш тартуунун жол берилгистиги каралса жана андан келип чыкса же убада кылынган аракетти жасоо үчүн белгилүү мөөнөт берилсе же баш тартуу жөнүндө жарыялоо учуруна карата жарыяда көрсөтүлгөн аракеттерди бир же бир нече киши жасаган учурдан тышкары сыйлык төлөп берүү жөнүндө ачык убада кылган жак ошондой эле формада ал убададан баш тартууга акылуу.
2. Сыйлык берүүгө ачык убада кылууну алып салуу сыйлык берүү жөнүдө убада кылган адамды ага жооп кылган адамдарга сыйлык жарыялоодо көрсөтүлгөн аракеттерди жасагандыгына байланыштуу алар тарткан чыгымдардын ордун толтуруудан бошотпойт.
50-Глава
Оюндарды жана мөрөйлөрдү өткөрүү
991-статья. Оюн жана мөрөйлөрдү уюштуруу жана ага катышуу менен байланышкан талаптар
Оюндарды жана мөрөйлөрдү уюштуруу же ага катышуу менен байланышкан граждандарга жана юридикалык жактарга коюлган талап оюндарга же мөрөйлөргө алдоонун, зомбулуктун, коркутуунун таасири астында катышкан адамдарга же алардын өкүлдөрүнүн оюндарды жана мөрөйлөрдү уюштуруучулар менен кыңыр ниеттеги макулдашуусунан тышкары, ошондой ушул Кодекстин 993-статьясынын 4-пунктчасында көрсөтүлгөн талаптардан тышкары соттук коргоого алынбайт.
992-статья. Мамлекет жана администрациялык-аймактык бирдиктер тарабынан лотереяларды, тотализаторлорду жана башка оюндарды өткөрүү
1. Мамлекеттик ыйгарым укуктуу органдан лотереяларды, тотализаторлорду (өз ара мелдеш) жана башка тобокелге негизделген оюндарды өткөрүүгө уруксат (лицензия) алган мамлекет, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, жактар менен оюндун катышуучуларынын ортосундагы мамиле оюнду уюштуруучулар менен анын катышуучуларынын ортосундагы келишим менен жөнгө салынат. Мындай келишим лотереялык билетти, дүмүрчөктү же башка документти берүү менен толтурулат жана ага катышуучу лотереялык билеттин наркын төлөгөн же оюнга катышууну башкача жол менен төлөгөн учурдан баштап ал келишим түзүлдү деп таанылат.
2. Ушул статьянын 1-пунктунда каралган келишимди түзүү жөнүндөгү сунуш оюнду өткөрүүнүн мөөнөтү жөнүндөгү жана утушту жана анын өлчөмүн аныктоонун тартиби жөнүндөгү шарттардан турууга тийиш.
3. Лотерея, тотализатор же башка оюндарды өткөрүүнүн шартына ылайык утту деп таанылган жактарга оюнду уюштуруучулар оюнду өткөрүүнүн шартында каралган өлчөмдө, формада (акчалай же натуралай) жана мөөнөттө, ал эми ал шарттарда мөөнөт көрсөтүлбөгөн болсо оюндун натыйжасы аныкталган учурдан баштап он күндөн кечиктирбестен төлөп берүүгө тийиш.
4. Оюнду уюштуруучулар ушул статьянын 3-пунктунда көрсөтүлгөн милдеттенмени аткарбаган учурда лотереяда, тотализатордо же башка оюндарда утушка ээ болгон катышуучу оюнду уюштуруучулардан утушту төлөп берүүнү, ошондой эле уюштуруучу тарабынан келишимди бузуудан улам тарткан чыгымдын ордун толтуртууну талап кылууга акылуу.
51-Глава
Зыян келтирүүнүн натыйжасындагы милдеттенме
§1. Зыяндын ордун толтуруу жөнүндө жалпы жоболор
993-статья. Зыян келтирүү үчүн жоопкерчиликтин жалпы негиздери
1. Гражданиндин керт башына же мүлкүнө келтирилген зыяндын орду, ошондой эле юридикалык жакка келтирилген зыяндын орду ал зыянды келтирген жак тарабынан толук көлөмүндө толтурулууга тийиш.
Мыйзам менен зыяндын ордун толтуруу милдети ал зыянды келтирүүчү болуп саналбаган жакка да жүктөлүшү мүмкүн.
Мыйзам же келишим менен зыян келтирүүчүгө жабыр тарткан жакка келтирилген зыяндан ашык компенсация төлөп берүү милдеттенмеси жүктөлүшү мүмкүн.
2. Эгерде зыян келтирген жак ал зыян анын күнөөсү боюнча келтирилбегендигин далилдесе, анда зыяндын ордун толтуруудан бошотулат.
3. Укукка ылайык аракеттер менен келтирилген зыяндын орду мыйзамда каралган учурларда толтурулууга тийиш.
Эгерде жабыр тартуучунун өтүнүчү же анын макулдугу менен зыян келтирилсе, ал эми зыян келтирүү аракети коомдун адептик принциптерин бузбаса, зыяндын ордун толтуруудан баш тартылышы мүмкүн.
994-статья. Зыян келтирүүдөн эскертүү
1. Зыян келтирүү коркунучу келечекте мындай коркунучту келтирген ишке тыюу салуу жөнүндө доо үчүн негиз болуп саналышы мүмкүн.
2. Эгерде келтирилген зыян ишкананы, курулушту же башка өндүрүштүк ишти жүргүзүүнүн натыйжасында болуп саналса, ал зыян келтирүүсүн улантып же жаңы зыян келтирүү коркунуч түзсө, сот жоопкерди зыяндын ордун толтуруудан тышкары андай ишти токтото турууга же токтотуп салууга милдеттендирүүгө укуктуу.
Эгерде ишкердикти токтото туруу же токтотуу коомдук талаптарга карама-каршы келсе, сот аны токтото туруу же токтотуу жөнүндөгү доодон баш тартышы мүмкүн. Мындай ишкердикти токтото туруу же токтотуудан баш тартуу жабыр тартуучуларды бул иш келтирген зыян ордун толтуруу укугунан ажыратпайт.
995-статья. Коргонуу зарылчылыгынан улам зыян келтирүү
Коргонуу зарылчылыгынын чеги ашып кетпеген учурда андай зарылчылыктан улам келтирилген зыяндын орду толтурулбайт.
996-статья. Өтө зарылчылыктан улам зыян келтирүү
Өтө зарылчылыктан улам, башкача айтканда, зыян келтирүүчүнүн өзүнө же башка жактарга келтирилген коркунучту жоюу үчүн жасалган зыян, эгерде мындай коркунуч ошол кырдаалда башка каражаттар менен четтетилбей турган болсо, зыян келтирген жак тарабынан орду толтурулууга тийиш.
Мындай зыян келтирген жагдайды эске алуу менен, сот анын ордун толтурууну зыян келтирген жак анын таламында жасалган үчүнчү жакка ордун толтуруу милдетин жүктөөгө, же ал үчүнчү жакты, ошондой эле зыян келтирген жакты анын ордун толтуруудан толугу менен же жарым жартылай бошотулушу мүмкүн.
997-статья. Юридикалык жактын же гражданиндин анын кызматкерлери келтирген зыян үчүн жоопкерчилиги
1. Юридикалык жак же гражданин эмгектик (кызматтык) милдеттерин аткарууда анын кызматкерлери келтирген зыяндын ордун толтурат.
2. Ушул главада каралган эрежелерге карата кызматкерлер деп эмгектик келишимдин (контракттын) негизинде иш аткарган граждандар, ошондой эле граждандык-укуктук келишим боюнча иш аткарган граждандар, эгерде мында алар тийиштүү юридикалык жактын же гражданды тапшырмасы боюнча жана ишти коопсуздук жүргүзүү үчүн анын контролдугу астында аракеттенсе же аракеттенүүгө тийиш болсо, таанылат.
3. Чарбалык шериктештиктер жана өндүрүштүк кооперативдер алар ишкердик, өндүрүштүк же шериктештиктин жана кооперативдин башка ишин жүргүзүүдө анын катышуучулары (мүчөлөрү) келтирген зыяндын ордун толтурат.
998-статья. Мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, ошондой эле алардын кызмат адамдары келтирген зыян үчүн жоопкерчилик
Мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын же ал органдардын кызмат адамдарынын мыйзамсыз аракетинин (аракетсиздигинин) натыйжасында, анын ичинде мамлекеттик органдын же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын мыйзамга же башка укуктук актыларга ылайык келбеген актыларын чыгаруунун натыйжасында гражданинге же юридикалык жакка келтирилген зыяндын ордун толтурулууга тийиш. Зыяндын орду тийиштүү мамлекеттик казнанын эсебинен (225-статьянын 2-пункту), жергиликтүү шериктештиктин казнасынын эсебинен (227-статьянын 2-пункту) толтурулат.
999-статья. Алгачкы текшерүү, алдын ала тергөө, прокуратура жана сот органдарынын мыйзамсыз аракетинен улам келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик
1. Гражданинге мыйзамсыз соттоонун, кылмыш жоопкерчилигине мыйзамсыз тартуунун, бөгөт коюу чарасы катары камакка алуу же башка жакка кетпөө жөнүндө кол койдуруп алуу чараларын мыйзамсыз колдонуу, камакка алуу түрүндөгү мыйзамсыз түрдө администрациялык жаза колдонуунун натыйжасында келтирилген зыяндын орду мамлекет тарабынан алгачкы текшерүү, алдын ала тергөө, прокуратура жана сот органдарынын кызмат адамдарынын күнөөсүнө карабастан мыйзамда белгиленген тартипте толук көлөмүндө толтурулат.
2. Алгачкы текшерүү, алдын ала тергөө, прокуратура жана сот органдарынын мыйзамсыз ишинин натыйжасында ушул статьянын 1-пунктунда каралган кесепеттерге алып келбеген мыйзамсыз ишинин натыйжасында гражданинге же юридикалык жакка келтирилген зыяндын орду ушул Кодекстин 999-статьясында каралган негиздер боюнча жана тартипте толтурулат. Сот адилеттигин жүргүзүүдө келтирилген зыяндын орду, эгерде судьянын күнөөсү мыйзамдуу күчүнө кирген соттун өкүмү менен аныкталган болсо, толтурулат.
(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1000-статья. Өз жоопкерчилигин камсыздандырган жактын зыяндын ордун толтурушу
Өз жоопкерчилигин ыктыярдуу же милдеттүү камсыздандыруу тартибинде жабыр тартуучунун пайдасына (924-статья, 929-статьянын 1-пункту) пайдасына камсыздандырган юридикалык жак же гражданин келтирлген зыяндын ордун толук толтуруу үчүн камсыздандыруу суммасы жетишсиз болсо, камсыздандыруу суммасы менен зыяндын чыныгы өлчөмүнүн ортосундагы айырманы төлөйт.
1001-статья. Он төрт жашка чейинки курактагы өспүрүмдөр келтирген зыян үчүн жоопкерчилик
1. Он төрт жашка чейинки өспүрүмдөр (жаш балдар) келтирген зыян үчүн, эгерде зыян булардын күнөөсү боюнча келтирилбегендиги далилденбесе, ата-энелери (асырап алгандары) же көзөмөл кылуучулары жооп берет.
2. Эгерде көзөмөлдүк кылууга муктаждыгы бар өспүрүм мыйзамдын күчүнө ылайык ага көзөмөлдүк кылуучу болуп саналган (70-статья) тийиштүү тарбиялоо, дарылоо мекемесинде, калкты социалдык жактан коргоо мекемесинде же башка ушундай эле мекемеде турган болсо, ал мекеме эгерде зыян мекеменин күнөөсү боюнча келип чыкпагандыгы далилденбесе, өспүрүм келтирген зыяндын ордун толтурууга милдеттүү.
3. Эгерде жаш бала окуу жайынын, тарбиялоо, дарылоо, же ага көзөмөлдүк кылууга милдеттүү болгон башка мекеменин, ошондой эле келишимдин негизинде көзөмөлдүк кылууга тийиш болгон жактын көзөмөөл алдында турган учурда зыян келтирсе, анда ал мекемелер же жактар зыян көзөмөлдүк кылуучулардын күнөөсү боюнча келип чыкпагандыгы далилденбесе зыян үчүн жооп берет.
4. Жаш балдар келтирген зыяндын ордун толтуруу боюнча ата-энелердин (асырап алгандардын), көзөмөлдүк кылуучулардын, окуу жайлардын, тарбиялоо, дарылоо жана башка мекемелердин милдеттенмелери жаш бала бойго жеткендигине же ал зыяндын ордун толтуруу үчүн жетиштүү мүлк алгандыгы боюнча токтотулбайт.
Эгерде ата-энеси (асырап алгандары), көзөмөлдүк кылуучулар өлгөндө же алар, ошондой эле ушул статьянын 3-пунктунда көрсөтүлгөн башка граждандар жабыр тартуучунун өмүрүнө же ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн жетиштүү каражаты жок болсо, ал эми толук аракетке жөндөмдүү болгон зыян келтирүүчүнүн өзү ошондой эле каражаттарга ээ болсо, сот жабыр тартуучунун жана зыян келтирүүчүнүн мүлктүк абалын, ошондой эле башка жагдайларды эске алуу менен зыян келтирүүчүнүн өзүнүн эсебинен зыяндын ордун толук же жарым-жартылай толтуруу жөнүндө чечим кабыл алууга укуктуу.
1002-статья. Он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки курактагы өспүрүмдөр келтирген зыян үчүн жоопкерчилик
1. Он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки курактагы өспүрүмдөр келтирилген зыян үчүн жалпы негиздерде өз алдынча жоопкерчилик тартат.
2. Он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки курактагы өспүрүмдөрдө зяндын ордун толтуруу үчүн жетиштүү мүлк же башка киреше булагы болбогон учурда, зыяндын орду эгер зыян алардын күнөөсү боюнча келип чыкпагандыгы далилденсе, анын ата-энеси (асырап алгандары) же көзөмөлдүк кылуучулар толугу менен же анын жетпеген бөлүгүн толтурууга тийиш.
Көзөмөлдүк кылууга муктаж болгон он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки курактагы өспүрүмдөр тийиштүү тарбиялоо, дарылоо мекемелеринде, калкты социалдык жактан коргоо мекемесинде же мыйзамдын күчү боюнча ага көзөмөлдүк кылуучу болуп саналган башка ушундай мекемелерде (70-статья) турган болсо, эгерде зыян анын күнөөсү бюнча келип чыкпагандыгы далилденсе, ал мекеме зыяндын ордун толугу менен же анын жетпеген бөлүгүн толтурууга милдеттүү.
3. Он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки курактагы өспүрүмдөр келтирген зыяндын ордун толтуруу боюнча ата-эненин (асырап алуучулардын), көзөмөлдүк кылуучулардын жана тийиштүү мекемелердин милдеттенмеси зыян кетирген адам бойго жеткенде же ал бойго жеткенге чейин анда зыяндын ордун толтуруу үчүн жетиштүү киреше булагы же башка мүлк пайда болсо, же ал бойго жеткенге чейин аракетке жөндөмдүүлүккө ээ болсо, токтотулат.
1003-статья. Өспүрүмдөр келтирген зыян үчүн ата-энелик укугунан ажыратылган ата-энелердин жоопкерчилиги
Эгерде зыян келтирүүгө алып келген баланын жүрүш-турушу баланы тарбиялоо боюнча ата-энелик милдетти талаптагыдай жүргүзүүнүн кесепети болуп саналса, сот ата-энелик укуктан ажыратылган ата-энелерге алар андай ата-энелик укуктан ажыратылгандан кийин үч жыл бою анын бойго жете элек балдары жасаган зыян үчүн жоопкерчиликти жүктөй алат.
1004-статья. Аракетке жөндөмсүз деп таанылган гражданин келтирген зыян үчүн жоопкерчилик
1. Аракетке жөндөмсүз деп таанылган гражданин келтирген зыяндын ордун ага камкордукка алуучу же ага көзөмөлдүк кылууга милдеттүү болгон уюм, эгерде зыян алардын күнөөсү боюнча келип чыкпагандыгы далилденсе, толтурат.
2. Камкордукка алуучу же ага көзөмөлдүк кылууга милдеттүү болгон уюмдун аракетке жөндөмсүз деп таанылган гражданин келтирген зыяндын ордун толтуруу боюнча милдеттенмеси кийин ал аракетке жөндөмдүү деп таанылган учурда да токтотулбайт.
3. Эгерде камкордукка алуучу өлгөн болсо же жабыр тартуучунун өмүрнө же ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн жетиштүү каражаты жок болсо, ал эми зыян келтирүүчүнүн өзү мындай каражатка ээ болсо, анда сот жабыр тартуучунун жана зыян келтирүүчүнүн мүлктүк абалын, ошондой эле башка жагдайларды эске алуу менен жабыр тартуучунун өмүрүнө жана ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун зыян келтирүүчүнүн мүлкүнүн эсебинен толугу менен же жарым-жартылай толтууруу жөнүндө чечим кабыл алууга укуктуу.
1005-статья. Аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп таанылган гражданин келтирген зыян үчүн жоопкерчилик
Спирт ичкилигин же банги заттарды пайдалануунун, кумар оюндарына патологиялык жактан азгырылуунун кесепетинен (65-статья) аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген гражданин келтирген зыяндын орду зыян келтирүүчүнүн өзү тарабынан жалпы негиздерде толтурулат.
(КР 2009-жылдын 17-июлундагы N 233 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1006-статья. Өз иш-аракетинин маанисин түшүнүүгө жөндөмсүз гражданин келтирген зыян үчүн жоопкерчилик
1. Аракетке жөндөмдүү гражданин же он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки өспүрүм өз иш-аракетинин маанисин түшүнүүгө жөндөмсүз абалда же ага жетекчилик кылуу менен келтирген зыян үчүн ал жооп бербейт.
Эгерде жабыр тартуучунн өмүрүнө же ден соолугуна зыян келтирилсе, сот жабыр тартуучунун жана зыян келтирүүчүнүн мүлктүк абалын, ошондой эле башка жагдайларды эске алуу менен зыяндын ордун толугу менен же жарым-жартылай толтуртуу боюнча милдетти зыян келтирүүчүнүн өзүнө жүктөй алат.
2. Эгерде спирт ичкиликтерин ичүү, баңги заттарды колдонуу же башка жол менен өзүн эмне кылып жаткандыгынын маанисин түшүнбөгөн же ага жетекчилик кылган абалга алып келсе, зыян келтирүүчү жоопкерчиликтен бошотулбайт.
3. Эгерде зыян жин оорусунан же кем акылдыгынан улам өз иш-аракетинин маанисин түшүнбөгөн же өзүн башкара албаган адам тарабынан келтирилсе, сот тарабынан зыяндын ордун толтуруу милдети зыян келтирүүчүнүн мындай абалы жөнүндө билген, бирок анын аракетке жөндөмсүздүгүн таануу же ага көзөмөлдүк кылууну орнотуу жөнүндө маселе койбогон ал адам менен бирге жашаган эмгекке жөндөмдүү адамдарга: жубайына, ата-энесине, бойго жеткен балдарына жүктөлүшү мүмкүн.
1007-статья. Айлана чөйрөдөгүлөр үчүн өтө коркунуч түзүүчү иш менен келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик
1. Иши айлана чөйрөдөгүлөр үчүн өтө коркунуч келтирүү менен байланышкан (транспорт каражаттарын, механизмдерди, электроэнергиясын, жарылгыч заттарды, катуу таасир берүүчү ууларды ж.б. колдонуу; курулуш жана аны менен байланышкан башка иштерди жүргүзүү) юридикалык жактар жана граждандар, эгерде зыян келтирүү жеңе алгыс күчтүн же жабыр тартуучунун кыңыр оюнун кесепетинен келип чыккандыгы далилденбесе, өтө коркунучтун булагы болуп саналгандар зыяндын ордун толтурууга милдеттүү.
Зыяндын ордун толтуруу милдети өтө коркунуч булагына менчик ээсинин укугунда, чарба жүргүзүү укугунда же оперативдүү башкаруу укугунда, же болбосо башка мыйзамдуу негизде (мүлктү жалдоо келишими менен, транспорт каражатын башкаруу укугуна ишеним кат менен, өтө коркунучтун булагын өткөрүп берүү жөнүндөгү тийиштүү органдын буйругу менен) ээлик кылган юридикалык жакка же гражданинге жүктөлөт.
2. Өтө коркунучтун булагынын ээси эгерде башка жактардын укукка каршы аракетинин натыйжасында ал булак анын карамагынан чыгып кеткендиги далилденсе, ал булак келтирген зыян үчүн жооп бербейт. Мындай болгон учурда өтө коркунучтун булагы келтирген зыян үчүн жоопкерчиликти ал булакты укукка каршы ээ болгон жак тартат. Ал булакты укукка каршы тартып алууда өтө коркунучтун булагынын ээсинин күнөөсү бар болсо, анда жоопкерчилик ал булактын ээсине, ошондой эле өтө коркунучтун булагын укукка каршы ээлеп алган жакка да жүктөлүшү мүмкүн.
3. Өтө коркунучтун булагынын ээлери ал булактардын өз ара аракетинин (транспорт каражаттарынын кагылышуусу ж.б.) натыйжасында үчүнчү жакка келтирилген зыян үчүн ушул статьянын 1-пунктунда каралган негиздер боюнча бирдей жоопкерчилик тартышат.
Өтө коркунучтун булактарынын өз ара аракетинин натыйжасында аны ээлерине келтирилген зыяндын орду жалпы негиздерде толтурулат. Мында:
бир жактын күнөөсү боюнча келтирилген зыяндын орду ал жак тарабынан толук көлөмүндө толтурулат;
эки же бир нече жактардын күнөөсү боюнча келтирилген зыяндын орду алардын ар биринин күнөөсүнө жараша толтурулат.
Жактардын биринин да күнөөсүнүн өлчөмүн аныктоо мүмкүн болбогондо жоопкерчилик алардын ортосунда тепе-тең бөлүштүрүлөт.
Зыян келтирүүдө тараптардын күнөөсү жок болгон учурда эч ким зыянын ордун толтурууну талап кылууга укуксуз. Мындай болгон учурда ар бир тарап ага келтирилген зыянды өздөрү тартышат.
1008-статья. Биргелешип келтирилген зыян үчүн жоопкерчилик
Биргелешип зыян келтирген жактар жабыр тарткандын алдында бирдей жооп беришет.
Жабыр тартуучунун арызы боюнча жана анын таламында сот биргелешп зыян келтирген жактарга үлүштүк жоопкерчилик жүктөөгө укуктуу.
1009-статья. Зыян келтирген жакка регресс укугу
1. Башка жак (кызматтык же башка эмгектик милдеттенмесин аткарууда, транспорт каражатын башкарган жак) келтирген зыяндын ордун толтурган жак, эгерде мыйзам менен башка өлчөм белгиленбесе, ал жакка төлөнгөн зыяндын ордунун өлчөмүндө кайра талап коюу (регресс) укугуна ээ болот.
2. Биргелешип келтирилген зыяндын ордун толтурган зыян келтирүүчү калган зыян келтирүүчүнүн ар биринен жабыр тартуучуга төлөнгөн зыяндын ордун ошол зыян келтирүүчүнүн күнөөсүнүн даражасына ылайык өлчөмдө талап кылууга акылуу. Күнөөнүн даражасын аныктоо мүмкүн болбогон учурда анын үлүшү бирдей деп таанылат.
3. Алгачкы текшерүү, алдын-ала тергөө, прокуратура жана сот органдарынын (1000-статьянын 1-пункту) кызмат адамдары келтирген зыяндын ордун толтурган мамлекет эгерде соттун мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү менен анын күнөөсү аныкталса, ал жакка карата регресс укугуна ээ болот.
4. Ушул Кодекстин 1002-1005-статьяларында көрсөтүлгөн негиздер боюнча зыяндын ордун толтурган жак зыян келтирген жакка карата регресс укугуна ээ болбойт.
1010-статья. Мүлктүк зыяндын ордун толтуруунун ыкмалары
Зыяндын ордун толтуртуу чечимин кабыл алуу менен, сот иштин жагдайына ылайык зыян келтирүү үчүн жооптуу жакты зыяндын ордун натуралай (ошол эле тектеги жана сапаттагы буюмду берүүгө, бузулган буюмду оңдотууга ж.б.) ордун толтурууга же келтирилген зыяндын ордун (14-статьянын 2-пункту) толтурууга милдеттендирет.
1011-статья. Жабыр тартуучуунун күнөөсүн жана зыян келтирген жактын мүлктүк абалын эсепке алуу
1. Жабыр тартуучунун кыңыр оюунан улам келип чыккан зыяндын орду толтурулбайт.
2. Эгерде жабыр тартуучунун өзүнүн олдоксондугу зыян тартууга же анын көбөйүшүнө алып келсе, анда жабыр тартуучунун жана зыян келтирүүчүнүн күнөөсүнүн даражасына жараша анын ордун толтуруунун өлчөмү азайтылууга тийиш.
3. Жабыр тартуучунун өзү олдоксондук кылып жана зыян келтирүүчүнүн күнөөсү жок болгон учурда, анын күнөөсүнө карабастан жоопкерчилик жүктөлгөндө, анын ордун толтуруунун өлчөмү азайтылууга тийиш же мыйзамда башкасы каралбаса, зыяндын ордун толтуруудан баш татылышы мүмкүн. Гражданиндин өмүрүнө жана ден соолугуна келтирилген зыяндын ордун толтуруудан баш тартууга жол берилбейт.
4. Кошумча чыгымдардын ордун толтурууда (1014-статьянын 1-пунку), багуучу адамы өлгөндүгүнө байланыштуу зыяндын ордун толтурууда (1018-статья), ошондой эле сөөктүү көмүүгө кеткен чыгымдардын ордун толтурууда (1023-статья) жабыр тартуучунун күнөөсү эсепке алынбайт.
5. Сот атайылап жасалган аракеттерден улам келтирилген учурлардан тышкары гражданиндин мүлктүк абалын эске алуу менен ал келтирген зыяндын өлчөмүн азайтышы мүмкүн.
§2. Ден соолукка келтирилген зыяндын жана граждандын өлүмүнө байланыштуу адамдар тарткан зыяндардын ордун толтуруу
1012-статья. Келишимдик же башка милдеттерди аткарууга ден соолукка келтирилген зыяндын жана граждандык өлүмүнө байланыштуу адамдар тарткан зыяндардын ордун толтуруу
Келишимдик милдеттенмелерди аткарууда, ошондой эле аскердик кызматта, милицияда кызмат кылууда милдеттенмени жана башка тийиштүү милдеттенмелерди аткарууда гражданиндин өмүрүнө же ден соолугуна келтирилген зыяндын орду, эгерде мыйзамда же келишимде жоопкерчиликтин кыйла жогорку өлчөмү каралбаса, ушул главада каралган эрежелер боюнча толтурулат.
1013-статья. Ден соолукка залал тийгизүү менен келтирилген зыяндын ордун толтуруунун көлөмү жана мүнөзү
1. Гражданинге жаракат келтирүүдө же ден соолугуна башкача залал тийгизүүдө ал ээ болгон же ээ болууга тийиш болгон эмгек акы (киреше), ошондой эле ден соолугунун бузулгандыгына байланыштуу тарткан кошумча чыгымдары, анын ичинде дарыланууга, кошумча тамактанууга, дары сатып алууга, протез жасатууга, башка бирөөнүн көз болуусуна, санитардык-курорттук дарылануусуна, атайын транспорт каражаттарын сатып алууга, башка кесипке ээ болууга кеткен чыгымдары, эгерде жабыр тартуучу мындай жардамдарга муктаж экендиги жана аларды акысыз алууга укугу жок экендиги аныкталса, орду толтурулууга тийиш.
2. Жаракат алгандыгы же ден соолугуна башкача жабыр тартылгандыгына байланыштуу жабыр тартуучунун албай калган эмгек акысын (кирешесин), ага дайындалган майыптыгы боюнча пенсиясын, ошондой эле анын ден соолугуна зыян келтиргенге чейин же келтирилгенден кийин дайындалган башка пенсияларды, пособиелерди жана башка ушундай төлөмдөрдү аныктоодо зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү көңүлгө алынбайт жана азайтылбайт (зыяндын ордун толтуруунун эсебине кошулбайт). Ден соолугуна залал келтирилгенден кийин жабыр тартуучу алган эмгек акы (киреше) да зыяндын ордун толтуруунун эсебине кошулбайт.
3. Ушул статьяга ылайык жабыр тартуучуга тиешелүү болгон зыяндын ордун толтуруунун көлөмү жана өлчөмү мыйзам же келишим менен көбөйтүлүшү мүмкүн.
1014-статья. Ден соолукка залал келтирүүнүн натыйжасында албай калган эмгек акыны (кирешени) аныктоо
1. Жабыр тартуучу албай калган орду толтурулушу керек болгон эмгек акынын (кирешенин) өлчөмү ал жаракат алганга же ден соолугуна залал келтирилгенге чейин же ал эмгекке жөндөмдүүлүгүн жоготконго чейин алып жүргөн орточо айлык эмгек акысына карата (кирешесине) жабыр тартуучунун кесиптик эмгеккке жарактуулугун жоготушунун тийиштүү даражасында, ал эми кесиптик эмгекке жарактуулугу болбогон учурда - жалпы эмгекке жарактуулугунун жоготкондугунун даражасына карата процент менен аныкталат.
2. Жабыр тартуучунун албай калган эмгек акысынын (кирешесинин) курамына анын негизги иштеген жери, ошондой эле башка жердеги иши боюнча эмгектик жана граждандык-укуктук келишим боюнча анын эмгегине акы төлөөнүн киреше салыгы салынган бардык түрлөрү кошулат. Бир жолку мүнөздөгү төлөмдөр, атап айтканда пайдаланылбай калган отпуск үчүн компенсация жана бошонуудагы бошотуу пособиеси эске алынбайт. Убактылуу ишке жараксыз мезгилиндеги же боюнда бар жана төрөгөндүгү боюнча отпускасынын убагындагы төлөнгөн пособие эске алынат. Ээлик кылуу ишкердигинен түшкөн киреше, ошондой эле автордук калем акы алынбай калган эмгек акынын катарына кошулат, мында ээлик кылуу ишкердигинен түшкөн киреше салык органдарынын маалыматтарынын негизинде кошулат.
Эмгек акынын (кирешенин) бардык түрлөрү салык кармаганга чейинки эсептелген суммаларда эске алынат.
3. Жабыр тартуучунун орточо айлык эмгек акысы (кирешеси) ден соолугуна залал келтирилгенге чейин ал иштеген он эки айдагы эмгек акысынын (кирешесинин) жалпы суммасын он экиге бөлүү менен аныкталат. Зыян келтирилген учурга карата жабыр тартуучу он эки айдан аз иштеген болсо, анын орточо айлык эмгек акысы (кирешеси) анын ден соолугуна залал келтирилгенге чейин иштеген айлардагы эмгек акысынын (кирешенин) жалпы суммасын ошол айлардын санына бөлүү менен аныкталат.
Жабыр тартуучу иштеген толук эмес айлар, эгерде ал айда иш жүзүндө иштелген күн 15 календардык күндөн ашса, толук ай катары эсептелет.
4. Зыян келтирүү учурунда жабыр тартуучу иштебей турган болсо, анын калоосу боюнча ал бошонгонго чейинки эмгек акысы же ошол жердеги анын квалификациясындагы кызматкерге берилүүчү сыйлык акынын кадимки өлчөмү эсептелет, бирок эсептик көрсөткүчтүн беш эселенген өлчөмүнөн ашпоого тийиш.
5. Эгерде жабыр тартуучу жаракат алып же ден солугуна залал келгенге чейин анын эмгек акысында (кирешесинде) анын мүлктүк абалын жакшыртуучу (ээлеген кызматы боюнча эмгек акысы жогоруласа, көп айлык төлөнүүчү ишке которулса, жогорку окуу жайын күндүз окуп бүткөндөн кийин ишке орношсо) туруктуу өзгөрүүлөр болсо жана эмгек акысы туруктуу өзгөрүп тургандыгы же өзгөрүшү мүмкүн экендиги далилденген башка учурларда, орточо эмгек акыны аныктоодо ал тийиштүү өзгөрүүдөн кийин алган же алууга тийиш болгон эмгек акы (киреше) гана эске алынат.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24, 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)
1015-статья. Бойго жетпеген жактардын ден соолугуна келтирилген залалдын ордун толтуруу
1. Он төрт жашка чыкпаган бойго жете элек (жаш баланын) жана эмгек акы (киреше) албаган жактын ден соолугуна жаракат же залал келтирилген учурда зыян келтирүү үчүн жооптуу жак анын ден соолугуна келтирилген залалга байланышкан чыгымдардын ордун толтурууга милдеттүү.
2. Жаш бала он төрт жашка чыкканда, ошондой эле залал он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки курактагы, эмгек акы (киреше) албаган жакка келтирилген учурда зыян келтирүү үчүн жоопкер жак ден соолугуна залал келтирүү менен байланышкан чыгымдардан тышкары анын эмгекке жарамдуулугун жоготкондугуна же азайгандыгына байланышкан зыяндын ордун эмгек акынын эсептик көрсөткүчтүн беш эселенген өлчөмүнө негизденүү менен чыгымдарын жабыр тартуучуга төлөп берүүгө милдеттүү.
Эгерде ден соолугуна залал келтирилген учурга бойго жете элек жак эмгек акы алган болсо, анда зыяндын орду анын эмгек акысынын өлчөмүнө негизденүү менен, бирок эмгек эсептик көрсөткүчтүн беш эселенген өлчөмүнөн төмөн эмес толтурулат.
3. Ден соолугуна мурда зыян келтирилген бойго жете элек жак эмгектене баштагандан кийин ал алган эмгек акыга негизденүү менен, бирок ал иштеген жер боюнча ээлеген кызматына же ошол квалификациядагы кызматкердин эмгек акысына жараша белгиленген эмгек акы боюнча аныкталган акынын өлчөмүнөн төмөн эмес өлчөмдө зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1016-статья. Гражданиндин өлгөндүгүнө байланыштуу зыян тарткан жактарга анын ордун толтуруу
1. Гражданин өлгөн учурда зыяндын ордун толтуртуу укугуна төмөнкүлөр ээ болот:
өлгөн жактын багуусунда турган же ал өлгөн күнгө карата андан каражат алууга укугу бар эмгекке жараксыз жактар;
ал киши өлгөндөн кийин төрөлгөн баласы;
ата-энесинин бири, жубайы же иштебеген жана өлгөн кишинин балдарына, неберелерине, он төрт жашка чыга элек же ал куракка чыкса да, бирок медициналык органдардын корутундусу боюнча ден соолугунун абалына жараша башка бирөөнүн көзөмөлүнө муктаж болгон бир туугандарына көз болгон жана аларга көз болуу мезгилинин учурунда эмгекке жараксыз болгон үй-бүлө мүчөсү;
өлгөн адамдын карамагында турган жана ал өлгөндөн кийин беш жылдын ичинде эмгекке жараксыз болуп калган жак.
Ата-энесинин бири, жубайы же иштебеген жана өлгөн кишинин балдарына, неберелерине, бир туугандарына көз болгон жана аларга көз болуу мезгилинин учурунда эмгекке жараксыз болгон үй-бүлө мүчөсү ал адамдарга көз болуу аяктагандан кийин да зыяндын ордун толтуртуу укугун сактап калат.
2. Зыяндын орду төмөнкүлөргө толтурулат:
он сегиз жашка чыга элек - бойго жете электерге;
он сегиз жаштан ашкан окуучуларга - окуу жайларында күндүз окуган окуусун аяктаганга чейин, бирок жыйырма үч жаштан ашпаса;
элүү беш жаштан ашкан аялдарга жана алтымыш жаштан ашкан эркектерге - өмүр бою;
ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарга - майыптуулугунун мөөнөтүнө;
өлгөн адамдын багуусунда турган балдарына, неберелерине, бир туугандарына көзөмөлдүк кылган ата-энесинин бири, жубайы же башка үй-бүлө мүчөсүнө - алар он төрт жашка чыкканга же ден соолугунун абалы өзгөргөнгө чейин.
(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 49 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1017-статья. Баккан адамы өлгөндүгүнө байланыштуу тарткан зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү
1. Баккан адамынын өлгөнүнөн байланыштуу зыяндын ордун толтуртууга укугу бар жактарга зыяндын орду өлгөн адамдын эмгек акысынын (кирешесинин) ушул Кодекстин 1015-статьясынын эрежелери боюнча аныкталган, алар өлгөн адам тирүү кезинде алууга тийиш болгон өлчөмдөгү үлүштө толтурулат. Ал жактарга зыяндын ордун толтурууну аныктоодо өлгөн адамдын кирешесинин курамына анын эмгек акысы (кирешеси) менен катар ал тирүү кезинде алган пенсиясы, өмүр бою алган акысы жана башка ушундай төлөмдөр кошулат.
2. Зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн аныктоодо баккан адамдын өлгөндүгүнө байланыштуу ал жакка белгиленген пенсия, ошондой эле баккан адамы өлгөнгө чейин же өлгөндөн кийин ага дайындалган пенсиянын башка түрлөрү, ошондой эле ал жактар алган эмгек акы (киреше) жана стипендия аларга зыяндын ордун толтуруу эсебине кошулбайт.
3. Баккан адамынын өлгөндүгүнө байланыштуу зыяндын ордун толтуртуу укугу бар ар бир жакка белгиленген зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү төмөнкү учурларда кайра бөлүштүрүлбөйт:
баккан адамы өлгөндөн кийин бала төрөлгөндө;
баккан адамы өлгөн балдарга, неберелерге, бир туугандарына көзөмөлдүк кылган жактарга зыяндын ордун толтуруу дайындалганда же аны төлөп берүү токтотулганда.
Мыйзам же келишим менен зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү көбөйтүлүшү мүмкүн.
1018-статья. Зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн кийин өзгөртүү
1. Эмгекке жарамдуулугун жарым-жартылай жоготкон жабыр тартуучу эгерде анын эмгекке жарамдуулугу ага зыяндын ордун толтуруу тапшырылган учурга карата абалга салыштырмалуу ден соолугуна зыян келтирүүгө байланыштуу азайган болсо, анын ордун толтуруунун өлчөмүн тийиштүү көбөйтүүнү зыяндын ордун толтурууга милдеттүүлүк жүктөлгөн жактан каалаган убакта талап кылууга укуктуу.
2. Жабыр тартуучунун ден соолугуна залал келтирген зыяндын ордун толтуруу милдети жүктөлгөн жак, эгерде зыяндын орду толтурулган учурга карата салыштырганда жабыр тартуучунун эмгекке жарамдуулугу жогорулаган болсо, анын ордун толтуруунун өлчөмүн тийиштүү азайтууну талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде зыяндын ордун толтуруу милдети жүктөлгөн гражданиндин мүлктүк абалы начарласа, ал эми ушул Кодекстин 1012-статьясынын 5-пунктуна ылайык анын ордун толтуруунун өлчөмү азайган болсо, жабыр тартуучу зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн көбөйтүүнү талап кылууга укуктуу.
4. Эгерде зыян келтирген гражданиндин мүлктүк абалы анын майыптуулугуна же пенсиялык куракка жеткендигине байланыштуу зыяндын ордун толтуруу тапшырылган учурга салыштырмалуу начарлаганда сот анын талабы боюнча зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн азайта алат.
1019-статья. Жашоо наркынын жогорулагандыгына жана эсептик көрсөткүчтүн өлчөмүнүн көбөйгөндүгүнө байланыштуу зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүнүн көбөйүшү
(Статьянын аталышы КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1. Жабыр тартуучунун ден соолугуна залал келтирүү же анын өлүмү менен байланыштуу граждандарга төлөнгөн зыяндын ордун толтуруу суммасы жашоо наркы жогорулаганда мыйзам менен белгиленген тартипте индексацияланат.
2. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши бекиткен эсептик көрсөткүчтүн өлчөмү жогорулаганда жабыр тартуучунун ден соолугуна залал келтирүү же анын өлүмүнө байланыштуу ага ыйгарылган албай калган эмгек акысын (кирешесин), башка төлөмдөрүнүн ордун толтуруу суммасы эмгек акынын минималдуу өлчөмүнүн мыйзамда белгиленген жогорулашына пропорционалдуу көбөйөт (308-статья).
(КР 2008-жылдын 19-мартындагы N 24 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1020-статья. Зыяндын ордун толтуруу боюнча төлөмдөр
1. Жабыр тартуучунун эмгекке жарамдуулугунун төмөндөгөндүгүнө же өлүмүнө байланыштуу зыяндын ордун толтуруу ай сайын төлөө аркылуу жүргүзүлөт.
Жүйөөлүү себептер бар болсо зыяндын ордун толтуртууга укугу бар граждандын талабы боюнча ага таандык төлөмдөрдү сот зыян келтирүүчүнүн мүмкүнчүлүктөрүн эске алуу менен бир жолу, бирок үч жылдан ашпаган убакыт үчүн гана бердирет.
2. Кошумча чыгымдардын ордун толтуруу суммасы медициналык экспертизанын корутундусунун негизинде аныкталган мөөнөттөрдүн чегинде, ошондой эле тийиштүү кызматтардын жана мүлктүн наркын (жолдомо сатып алуу, жол акысын төлөө, атайын транспорт каражаттарын төлөө) алдын ала төлөө зарылчылыгы болгон кезде келечек мезгил үчүн ыйгарылышы мүмкүн.
3. Жабыр тартуучу мыйзамга ылайык милдеттенмени аткарууну токтотууну же мөөнөтүнөн мурда аткарууну талап кылган учурда, мындай талап тийиштүү убактылуу төлөмдөрдү капитализациялоо жолу менен канааттандырылат.
1021-статья. Юридикалык жак жоюлган учурда зыяндын ордун толтуруу
1. Өмүргө же ден соолукка келтирген зыян үчүн белгиленген тартипте жоопкер деп таанылган юридикалык жак кайра уюштурулган учурда тийиштүү төлөмдөрдү төлөп берүү боюнча милдеттенмени анын укук мурастоочусу тартат. Ага ошондой эле зыяндын ордун толтуруу жөнүндөгү талап коюлат.
2. Өмүргө же ден соолукка келтирген зыян үчүн белгиленген тартипте жоопкер деп таанылган юридикалык жак жоюлган учурда тийиштүү төлөмдөр мыйзам же башка нормативдик укуктук актылар менен белгиленген эрежелер боюнча жабыр тартуучуга төлөп берүү үчүн капиталдаштырылууга тийиш.
3. Жоюлган юридикалык жакта мүлктүн жоктугуна же жетишсиздигине байланыштуу төлөмдөр капитализацияланбаган учурда жабыр тартуучуга ыйгарылган сумманы мыйзамда белгиленген тартипте мамлекет төлөп берет.
1022-статья. Сөөк коюуга кеткен чыгымдардын ордун толтуруу
Жабыр тартуучунун өлүмүнө алып келген зыян келтирүү үчүн жоопкер жак сөөк коюу менен чыгым тарткан жакка зарыл чыгымдардын ордун толтуруп берүүгө милдеттүү.
Сөөк коюу менен байланаышкан чыгым тарткан граждандар алган пособие зыяндын ордун толтуруунун эсебине кошулбайт.
§3. Товардын иштин же кызматтын жетишсиздигинен улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу
1023-статья. Товардын, иштин же кызматтын жетишсиздигинен улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу үчүн негиздер
Товардын, иштин же кызматтын конструкциялык, рецептик же башка кемчилигинен улам, ошондой эле товар (иш, кызмат) жөнүндөгү маалыматты так эместиги же жетишсиздигинен улам гражданиндин өмүрүнө, ден соолугуна же мүлкүнө же юридикалык жактын мүлкүнө келтирилген зыяндын орду ал аны менен келишимдик мамилелерде тургандыгына же турбагандыгына байланыштуу анын күнөөсү бар же жок экендигине карабастан товарды сатуучу же даярдоочу тарабынан, ишти аткарган же кызмат көрсөткөн жак тарабынан толтурулат. Бул эреже товар (иш аткаруу, кызмат көрсөтүү) ээлик кылуу ишкердиги үчүн эмес керектөө максатында сатып алынган учурларда гана колдонулат.
1024-статья. Товардын, иштин же кызматтын жетизсиздигинен улам келтирилген зыян үчүн жоопкер жак
1. Товардын жетишсиздигинен улам келтирилген зыяндын орду жабыр тартуучунун каалоосу боюнча товарды сатуучу же даярдоочу тарабынан толтурулат.
2. Иштин же кызматтын жетишсиздигинен улам келтирилген зыяндын орду ал ишти аткарган же кызмат көрсөткөн жак тарабынан толтурулууга тийиш.
3. Товар (иш, кызмат) жөнүндө толук же анык материалдарды бербей коюудан улам келтирилген зыяндын орду ушул статьянын биринчи жана экинчи пункттарында көрсөтүлгөн жактар тарабынан толтурулат.
1025-статья. Товардын, иштин же кызматтын жетишсиздигинен улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу мөөнөтү
1. Товардын, иштин же кызматтын жетишсиздигинен улам келтирилген зыяндын орду, эгерде зыян ал товардын (иштин, кызматтын) жарактуулугунун белгиленген мөөнөтүнүн ичинде келтирилген болсо, ал эми анын жарактуулук мөөнөтү белгиленбеген болсо - товар (иш, кызмат) чыгарылган күндөн баштап он жылдын ичинде орду толтурулууга тийиш.
2. Ушул статьянын биринчи пунктунда көрсөтүлгөн мөөнөттөн тышкаркы төмөнкүдөй учурларда, зыяндын орду толтурулат:
жарактуулук мөөнөтү мыйзамдын талабын бузуу менен белгиленбеген болсо;
товар сатылган, иш аткарылган же кызмат көрсөтүлгөн жак жарактуулук мөөнөтүнүн бүтүшү боюнча зарыл аракеттерди жасашы жөнүндө жана аталган аракеттерди аткарбай коюунун мүмкүн болуучу залалдары жөнүндө эскертилбесе.
1026-статья. Товардын, иштин же кызматтын жетишсиздигинен улам келтирилген зыян үчүн жоопкерчиликтен бошотуу негиздери
Товарды сатуучу же даярдоочу, ишти аткаруучу же кызмат көрсөтүүчү, эгерде зыян келтирүү жеңе алгыс күчтөн улам же товарды, иштин, кызматтын натыйжасын пайдалануунун же аны сактоонун белгиленген эрежелерин керектөөчүнүн бузушунан улам келип чыккандыгы далилденген учурда жоопкерчиликтен бошотулат.
§4. Моралдык зыяндын ордун толтуруу
1027-статья. Моралдык зыяндын ордун толтуруу
1. Ушул статьянын 2-пунктунда көрсөтүлгөн учурлардан тышкары моралдык зыяндын орду аны келтирген кишинин күнөөсү бар болсо, аны келтирген жак тарабынан толтурулат.
2. Моралдык зыяндын орду төмөнкүдөй учурларда аны келтирген жактын күнөөсү бар же жок экендигине карабастан толтурулат:
өтө коркунучтуулук булак менен гражданиндин өмүрүнө жана ден соолугуна зыян келтирилгенде;
гражданинди мыйзамсыз соттоонун, кылмыш жоопкерчилигине мыйзамсыз тартуунун, токтотуу чарасы катары камакка алуу же башка жакка кетип калбоо жөнүндө кол койдуруп алуу мыйзамсыз колдонгондо, камакка алуу же түзөтүү иштери түрүндө мыйзамсыз административдик жаза колдонуунун натыйжасында зыян келтирилгенде;
адамдын ар-намысын, абийирин жана ишкердик беделин түшүрүүчү маалыматтарды таркатуу менен зыян келтиргенде;
ошондой эле мыйзамда каралган башка учурларда.
3. Гражданиндин мүлктүк укуктарын бузууга алып келген аракет (аракетсиздик) менен келтирилген моралдык зыяндын орду мыйзамда каралган учурлардан тышкары толтурулбайт.
Караңыз:
КР Жогорку Сотунун пленумунун 2004-жылдын 4-ноябрындагы N 11 "Моралдык зыяндын ордун толтуруу жөнүндөгү мыйзамдарды колдонуунун соттук тажрыйбасынын кээ бир маселелери туурасында" токтому
1028-статья. Моралдык зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү
1. Моралдык зыяндын орду акчалай толтурулат.
2. Моралдык зыяндын ордун толтуруунун өлчөмү жабыр тартуучуга келтирилген дене жана адептик запкынын мүнөзүнө, ошондой эле күнөө зыяндын ордун толтуруунун негизи болуп саналган учурларда анын даражасына жараша сот тарабынан аныкталат. Зыяндын ордун толтуруунун өлчөмүн аныктоодо аң-сезимдүүлүк жана адилеттүүлүк талаптары эске алынт.
Дене жана адептик запкынын мүнөзү сот тарабынан андай моралдык зыян келтирилген жагдайды жана жабыр тартуучунун жекече өзгөчөлүктөрү эске алуу менен аныкталат.
3. Моралдык зыяндын орду мүлктүк зыяндын ордун толтурууга тийиш экендигине карабастан толтурулат.
52-Глава
Негизсиз баюунун кесепеттери жөнүндөгү милдеттенме
1029-статья. Негизсиз байлыкты кайтарып берүү милдеттенмеси
1. Мыйзам же бүтүм менен белгиленбеген негиздер боюнча башка жактын (жабыр тартуучунун) эсебинен мүлктү сатып алган же жыйнаган жак жабыр тартуучуга негизсиз сатып алган же жыйнаган мүлктү (негизсиз байлыкты) ушул Кодекстин 1037-статьясында каралган учурлардан тышкары кайтарып берүүгө милдеттүү.
2. Ушул главада каралган эрежелер мүлктү сатып алуучунун, жабыр тартуучунун өзүнүн, үчүнчү жактардын жүрүш-турушунун натыйжасында же алардын эркинен тышкары негизсиз баюу болгондугуна карабастан колдонулат.
1030-статья. Негизсиз байлыкты кайтарып берүү жөнүндөгү талаптардын граждандык укукту коргоо жөнүндөгү башка талаптар менен катышы
Ушул Кодекс, башка мыйзамдар менен башкача эч нерсе белгиленбегендиктен жана анын маңызынан тийиштүү мамилелер келип чыкпагандыктан, ушул главада каралган эрежелер төмөнкүдөй талаптарга да карата колдонулат:
1) жараксыз бүтүм боюнча аткарылгандарды кайтарып берүү жөнүндө;
2) башка бирөөнүн мыйзамсыз ээлик кылуусунан мүлктүн ээсинин талабы жөнүндө;
3) милдеттенмеге байланыштуу аткарылганды кайтаруу жөнүндө милдеттенменин биринчи тарабынын анын экинчи тарабына карата кайрылуусу;
4) зыяндын, анын ичинде байыган жактын адилетсиз жүрүш-турушунан улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу.
1031-статья. Негизсиз байлыкты натуралай кайтарып берүү
1. Негизсиз байлык болуп саналган мүлк жабыр тартуучуга натуралай кайтарылууга тийиш.
2. Сатып алуучу негизсиз баюу жөнүндө билгенден же билүүгө тийиш болгондон кийин болгон негизсиз сатып алынган же жыйналган мүлктүн ар кандай кокустук менен жетишсиздиги же начарлашы үчүн жабыр тартуучунун алдында жооп берет. Бул учурга чейин ал атайылап жасалган же одоно кокустук үчүн гана жооп берет.
1032-статья. Негизсиз баюунун наркынын ордун толтуруу
1. Негизсиз алынган же жыйналган мүлктү натуралай кайтарып берүү мүмкүн болбогон учурда сатып алуучу жабыр тартуучуга ал мүлктү сатып алган учурдагы анык наркын, ошондой эле мүлктүн наркынын кийинки өзгөрүшүнөн улам келип чыккан чыгымдарды, эгерде сатып алуучу анын наркын негизсиз баюу жөнүндө билер замат төлөп бербесе, жабыр тартуучуга төлөп берүүгө тийиш.
2. Сатып алуу ниети болбостон бөтөн мүлктү же бөтөн кызматты негизсиз убактылуу пайдаланган жак жабыр тартуучуга аны пайдалангандан кийин калган нерсени аны пайдалануу бүткөн мезгилде орун алган баа боюнча ал окуя болгон жерде төлөп берүүгө тийиш.
1033-статья. Укукту башка жакка негизсиз өткөрүп берүүнүн кесепети
Өзүнө таандык укукту башка бирөөнүн талабы боюнча же башкача жол менен башка жакка өткөрүп берген жак орун албаган же жараксыз милдеттенменин негизинде анын мурдагы абалын калыбына келтирүүнү, анын ичинде анын укугун ырастаган документтерди ага кайтарып берүүнү талап кылууга укуктуу.
1034-статья. Жабыр тартуучуга алынбай калган кирешенин ордун толтуруу
1. Мүлктү негизсиз алган же жыйнаган жак негизсиз баюу жөнүндө билген же билүүгө тийиш болгон учурдан баштап ал мүлктөн алган же алууга тийиш болгон бардык кирешени жабыр тартуучуга кайтарып берүүгө же ордун толтурууга милдеттүү.
2. Негизсиз акчалай баюу суммасына сатып алуучу негизсиз алган же жыйнаган акча каражаттары жөнүндө билген же билүүгө тийиш болгон учурдан баштап бөтөн каражаттарды (360-статья) пайдалангандыгы үчүн проценттер кошуп эсептелет.
1035-статья. Кайтарып берүүгө тийиш болгон мүлккө кеткен чыгымдардын ордун толтуруу
Негизсиз алган же жыйналган мүлктү кайтарып берүүдө (1033-статья) же анын наркынын ордун толтурууда (1034-статья) сатып алуучу жабыр тартуучудан мүлктү күткөндүгү жана сактагандыгына кеткен зарыл чыгымдарды андан алган пайданы чыгарып таштоо менен кирешени кайтарып берүүгө тийиш болгон учурдан баштап (1035-статья) төлөп берүүнү талап кылууга акылуу. Чыгымдардын ордун толтуруу укугу сатып алуучу кайтарып берүүгө тийиш болгон мүлктү атайылап кармап жаткан учурда жокко чыгарылат.
1036-статья. Кайтарып берүүгө тийиш болбогон негизсиз баюу
Негизсиз баюу катары төмөнкүлөр кайтарып берилбейт:
1) эгерде милдеттенмеде башкасы каралбаса милдеттенмени аткаруу үчүн берилген мүлк аткаруу мөөнөтү бүткөнгө чейин;
2) милдеттенмени аткаруу үчүн берилген мүлк доо коюу мөөнөтүнүн өткөндүгү боюнча;
3) гражданин тараптан ак ниетсиздик жана эсептен адашуу болбогон учурда жашап туруу каражаты берилген эмгек акы жана ага теңештирилген төлөмдөр, пенсия, пособие, стипендия, өмүргө же ден соолукка келтирилген зыяндын ордун толтуруу, алименттер жана башка акча каражаттары;
4) эгерде сатып алуучу мүлктүн кайтарылышын талап кылган жак милдеттенме жок экендигин билгендигин же мүлктү кайрымдуулук максаттарында бергендигин далилдесе дайны жок милдеттенмени аткаруу үчүн берилген акча каражаты жана башка мүлк.
V БӨЛҮМ
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫК МЕНЧИК
53-Глава
Жалпы жоболор
1037-статья. Интеллектуалдык менчиктин объектилери
Интелектуалдык менчиктин объектилерине төмөндөгүлөр кирет:
1) интеллектуалдык иштин натыйжалары:
илимдин, адабияттын жана искусствонун чыгармалары;
аткаруулар, фонограммалар жана уктуруу уюмунун берүүлөрү;
электрондук эсептөө машиналары үчүн программалар жана маалыматтар базасы;
интегралдык микросхемалардын топологиялары;
ойлоп табуулар, пайдалуу моделдер, өнөр жайлык үлгүлөр;
селекциялык жетишкендиктер;
ачыла элек маалыматтар (коммерциялык жашыруун сыр), анын ичинде өндүрүштүк сырлар (ноу-хау);
2) граждандык карым-катнашка катышуучулардын товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү жекече түргө өткөрүү каражаттары;
фирмалык аталыштар;
товардык белгилер (тейлөө белгилери);
товарлардын чыккан жеринин аталыштары;
3) интеллектуалдык ишмердүүлүктүн башка натыйжалары жана ушул Кодексте же башка мыйзамдарда каралган учурларда граждандык карым-катнашка катышуучулардын товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү жекече түргө өткөрүү каражаттары интеллектуалдык менчиктин объектилерине таандык кылынат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1038-статья. Интеллектуалдык менчиктин объектилерин укуктук коргоо
Интеллектуалдык менчиктин объектилерин укуктук коргоо алардын түзүлүш фактысы боюнча же болбосо ушул Кодексте же башка мыйзамдарда каралган учурларда жана тартипте ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан укуктук коргоого алуунун натыйжасында келип чыгат.
1039-статья. Интеллектуалдык менчиктин объектилерине мүлктүк эмес жана мүлктүк жеке укуктар
1. Интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларынын авторлоруна иштин ошол натыйжаларына карата мүлктүк жана мүлктүк эмес укуктар таандык болот.
Мүлктүк эмес жеке укуктар авторго анын мүлктүк укуктарына карабастан таандык болот жана анын интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларына болгон мүлктүк укуктары башка адамга өткөн учурда да сакталат.
2. Граждандык карым-катнаштын катышуучуларынын товарларын, жумуштарын же кызмат көрсөтүүлөрүн (мындан ары - жекече түргө өткөрүү каражаттары) жекече түргө өткөрүү каражаттарына укугу барларга ушул каражаттар жагындагы мүлктүк укуктар таандык кылынат.
3. Автордук укук (интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжасынын автору катары таануу укугу) мүлктүк эмес жеке укук болуп эсептелет жана чыгармачыл эмгеги менен интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжасын түзгөн адамга гана таандык болушу мүмкүн.
Автордук укук ээликтен ажыратылбайт жана башкага берилбейт.
4. Эгерде натыйжа эки же андан ашык адамдын биргелешкен чыгармачыл эмгеги менен түзүлсө, алар авторлош деп таанылат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1040-статья. Интеллектуалдык менчиктин объектилерине өзгөчө укук
1. Интелектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларына же жеке каражаттарга мүлктүк укуктун ээсине интеллектуалдык менчиктин ушул объектисин өзү каалагандай ар кандай түрдө жана ар кандай ыкма менен укукка ылайык пайдалануунун өзгөчө укугу таандык кылынат.
Укук ээсине өзгөчө укук таандык кылынган интеллектуалдык менчиктин объектилерин башка адамдардын пайдаланышына укук ээсинин макулдугу менен гана жол берилет.
2. Интеллектуалдык менчик объектисине өзгөчө укугу бар адам бул укугун башка адамга толугу менен же жарым-жартылай өткөрүп берүүгө, башка адамга интеллектуалдык менчиктин объектисин пайдаланууга уруксат берүүгө укуктуу жана мунун өзү ушул Кодекстин жана башка мыйзамдардын эрежелерине карама-каршы келбесе, аны башкача жол менен тескөөгө укуктуу.
3. Өзгөчө укуктарды чектөөгө, анын ичинде интеллектуалдык менчиктин объектисин башка адамдарга пайдаланууга мүмкүнчүлүк берүү аркылуу, бул укуктарды жараксыз деп таанууга жана аларды токтотууга (жокко чыгарууга) ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган чектерде жана тартипте жол берилет.
Мындай чектөө интеллектуалдык менчикти туура пайдаланууга зыян келтирбеген жана укук ээлеринин мыйзамдуу таламдарына шек келтирбеген шартта өзгөчө укуктарды чектөөгө жол берилет.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1041-статья. Өзгөчө укуктардын башка адамга өтүшү
1. Эгерде ушул Кодексте же башка мыйзамдарда башкача каралбаса, интеллектуалдык менчиктин объектисине өзгөчө укугу бар адамга таандык мүлктүк укуктар укук ээси тарабынан келишим боюнча башка адамга толугу менен же жарым-жартылай өткөрүлүп берилиши, ошондой эле мураска берилиши жана юридикалык жак - укук ээси кайра уюштурулганда укуктук жолун жолдоочулук тартибинде башка адамга өтүшү мүмкүн.
2. Мындай укуктарды өткөрүп берүү же чектөө жөнүндө келишимдин шарттары арзыбаган шарттар болуп эсептелет.
Келишим боюнча өткөрүлүп бериле турган өзгөчө укуктар келишимде аныкталууга тийиш. Келишимде ээликтен ажыратылуучу катары көрсөтүлбөгөн укуктар өткөрүлүп берилбеген болуп эсептелет.
Өзгөчө укукту башка адамга чектеген убакытка өткөрүп берүүнү караган келишимге лицензиялык келишим жөнүндө эрежелер колдонулат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1042-статья. Лицензиялык келишим
1. Лицензиялык келишим боюнча интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларына же жеке каражаттарга өзгөчө укугу бар тарап (лицензия берүүчү) экинчи тарапка (лицензия алуучуга) интеллектуалдык менчиктин тиешелүү объектисин пайдаланууга уруксат берет.
Лицензиялык келишим акысыз болууга тийиш.
2. Лицензиялык келишимде лицензия алуучуга:
лицензия берүүчүнүн интеллектуалдык менчиктин объектисин пайдалануу укугун жана башка адамдарга лицензия берүү укугун (өзгөчөлөнбөгөн жөнөкөй лицензия) сактоо менен интеллектуалдык менчиктин объектисин пайдалануу укугун;
лицензия берүүчүнүн интеллектуалдык менчиктин объектисин пайдалануунун лицензия берүүчүгө өткөрүлүп берилбей турган укугун сактоо менен, (өзгөчө лицензия), интеллектуалдык менчиктин объектисин пайдалануу укугун;
мыйзам жооп берген лицензиялардын башка түрлөрүн берүү каралышы мүмкүн.
Эгерде лицензиялык келишимде башкача каралбаса, жөнөкөй лицензия өзгөчө эмес болуп эсептелет.
3. Лицензия берүүчү тарабынан интеллектуалдык менчиктин объектисин пайдалануу укугун башка адамга берүү жөнүндө келишим сублицензиялык келишим катары таанылат. Лицензия берүүчү лицензиялык келишимде каралган учурларда адамдар менен сублицензиялык келишим түзүүгө укуктуу.
Эгерде лицензиялык келишимде башкача каралбаса, лицензиялоочунун алдында сублицензиялоочунун аракети үчүн лицензия берүүчү жоопкерчилик тартат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1043-статья. Интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларын түзүү жана пайдалануу жөнүндө келишим
1. Интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларын түзүү жана пайдалануу жөнүндө келишим боюнча автор өзүнө келечекте чыгарма жаратуу, ойлоп табуу же интеллектуалдык ишмердүүлүктүн башка натыйжасын түзүү жөнүндө милдеттенме алышы мүмкүн жана анын жумуш берүүчүсү болуп эсептелбеген буюрмачыга бул натыйжаны пайдаланууга өзгөчө укукту бериши мүмкүн.
Мындай келишимде интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжасын түзүүнүн мүнөзү, ошондой эле аны пайдалануунун максаты же болбосо ыкмалары аныкталууга тийиш.
2. Автор келечекте түзүүгө тийиш болгон интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларын пайдаланууга болгон өзгөчө укуктуу кимдир бирөөгө берүү жөнүндө авторду милдеттендирген келишим арзыбаган келишим болуп эсептелет.
Келечекте белгилүү бир түрдөгү же болбосо белгилүү бир жактагы интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларын түзүүдө авторду чектеген интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларын түзүү жана пайдалануу жөнүндө келишимдин шарттары арзыбаган шарттар болуп эсептелет.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1044-статья. Өзгөчө укук жана менчик укугу
Интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларына же жеке каражаттарга өзгөчө укук мындай натыйжаны же каражатты билдирип турган материалдык объектиге менчик укугуна карабастан болот.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1045-статья. Интеллектуалдык менчиктин объектилерине өзгөчө укуктун колдонулуш мөөнөтү
1. Интеллектуалдык менчиктин объектилерине өзгөчө укук ушул Кодексте же башка мыйзамдарда каралган мөөнөттүн ичинде колдонулат.
2. Интеллектуалдык менчиктин объектилерине карата мүлктүк эмес жеке укуктар мөөнөтсүз колдонулат.
3. Мыйзамда каралган учурларда интеллектуалдык менчиктин объектилерине өзгөчө укуктун колдонулушу аны белгилүү бир убакыттын ичинде пайдаланбоонун натыйжасында токтотулушу мүмкүн.
1046-статья. Иинтеллектуалдык менчиктин объектилерине болгон өзгөчө укуктарды коргоонун ыкмалары
1. Интеллектуалдык менчиктин объектилерине болгон өзгөчө укуктарды коргоо ушул Кодекстин 11-статьясында каралган ыкмалар менен жүзөгө ашырылат. Өзгөчө укуктарды коргоо ошондой эле:
өзгөчө укуктарды бузууга жардам берген материалдык объектилери жана ушундай укук бузуунун натыйжасында түзүлгөн материалдык объектилерди алып коюу;
жол берилген укук бузуу жөнүндө милдеттүү түрдө жарыялоо, ага бузулган укук кимге таандык экендиги жөнүндө маалыматтарды киргизүү;
мыйзамда каралган башка ыкмалар аркылуу жүзөгө ашырылат.
2. Интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларын жана жеке каражаттарды түзүү жана пайдалануу жөнүндө келишим бузулганда, милдеттенмелерди бузгандык үчүн жоопкерчилик жөнүндө жалпы эрежелер колдонулат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
54-Глава
Автордук укук
1047-статья. Автордук укук тарабынан корголуучу чыгармалар (автордук укуктун объектилери)
1. Автордук укук арналышына жана татыктуулугуна, ошондой эле аларды билдирүү ыкмаларына карабастан чыгармачыл иштин натыйжасы болуп эсептелген илимий, адабият жана искусство чыгармаларына жайылтылат.
2. Чыгарма аны кабыл алууга мүмкүнчүлүк берген оозеки, кат жүзүндө же башка объективдүү түрдө болууга тийиш.
Кат жүзүндөгү же башкача ыкма менен материалдык алып жүрүүчү аркылуу (кол жазма, машинкага басылган, ноталык жазуу, техникалык каражаттар аркылуу жазуу, анын ичинде үн жазуу же көргөзмө жазуу, элестерди эки өлчөмдө же көлөмдүү - мейкиндик түрүндө көрсөтүү жана башкалар) берилген чыгармалар, алардын үчүнчү жактарга түшүнүктүү болгондугуна карабастан, объективдүү түргө ээ болгон деп эсептелет.
Эгерде оозеки же материалдык алып жүрүүчүдө көрсөтүлбөгөн башка чыгарма үчүнчү жактарга түшүнүктүү болсо (калк алдында сүйлөө, калк алдында аткаруу жана башкалар) ал объективдүү түргө ээ болгон деп эсептелет.
3. Автордук укук элге белгилүү болгон, ошондой эле элге белгилүү болбогон чыгармаларга да жайылтылат.
4. Автордук укук идеяларга, концепцияларга, принциптерге, тутумдарга, сунуш кылынуучу чечимдерге, табигый болуп келген көрүнүштөрдү ачууга карата жайылтылбайт.
5. Автордук укуктун келип чыгышы үчүн чыгарманы каттоо же кандайдыр-бир башка жол-жоболорду сактоо талап кылынбайт.
1048-статья. Автордук укуктун объектилеринин түрлөрү
Төмөндөгүлөр:
адабий чыгармалар (адабий-көркөм, илимий, окуу, публицистикалык жана башка ушул сыяктуу);
драмалык жана сценалык чыгармалар;
тексти бар жана тексти жок музыкалык чыгармалар;
музыкалык-драмалык чыгармалар;
хореографиялык чыгармалар жана пантомималар;
үнвизуалдык чыгармалар (кино, теле, жана көргөзмө фильмдер, слайд-фильмдери жана башка кино, теле жана көргөзмө чыгармалар);
живопись, скульптура, графика, дизайн чыгармалары жана көрсөтмөлүү искусствонун башка чыгармалары;
декоративдик-прикладдык сценалык искусствонун чыгармалары;
архитектура, шаар куруу жана багбанчылык-сейил бак искусствосунун чыгармалары;
фото чыгармалар жана фото сүрөткө окшош ыкмалар менен алынган чыгармалар;
географиялык, геологиялык жана башка карталар, географияга, топографияга жана башка илимдерге таандык кылынган пландар, эскиздер жана чыгармалар;
ар кандай түрдөгү электрондук-эсептөө машиналары (ЭЭМ), анын ичинде прикладдык программалар жана операциялык системалар;
ушул Кодекстин 1047-статьясында белгиленген талаптарга жооп берген башка чыгармалар автордук укуктун объектилерине таандык кылынат.
(КР 2003-жылдын 17-февралындагы N 39 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1049-статья. Чыгарманын бөлүтөрү же чыгармадан жаратылган, курамдык чыгармалар
1. Ушул Кодекстин 1047-статьясында белгиленген талаптарды канааттандырган чыгармалардын бөлүктөрү, алардын аталыштары жана чыгармадан жаратылган чыгармалар автордук укуктун объектилери болуп эсептелет.
Чыгармадан жаратылган чыгармаларга:
башка чыгармаларды кайра иштеп чыгуунун натыйжасында жаратылган чыгармалар (котормолор кайра иштеп чыгуу, анноттациялар, рефераттар, резюме, обзорлор, инсценировкалар, аранжировкалар жана илимдин, адабияттын жана искусствонун ушул сыяктуу башка чыгармалары);
курамдуу чыгармаларга;
чыгармачыл эмгектин натыйжаларынын материалдарын тандап алуу же жайгаштыруу аркылуу жаратылган жыйнактар (энциклопедиялар, антологиялар, маалыматтар базасы) жана чыгармалардын башка курамдары таандык кылынат.
2. Чыгармадан жаратылган жана курамдуу чыгармалар өздөрү негизделген жана аларга киргизилген чыгармалар автордук укуктун объектилери болгон же болбогондугуна карабастан , автордук укук тарабынан корголот.
КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамы менен 1049-статьянын расмий тилиндеги редакциясына өзгөртүүлөр киргизилди
1050-статья. Автордук укуктун объектилери болуп эсептелбеген чыгармалар жана ошол сыяктуу ишмердүүлүктүн натыйжалары
Төмөндөгүлөр:
расмий документтер (мыйзамдар, токтомдор, чечимдер жана башкалар), ошондой эле алардын расмий котормолору;
расмий символдор жана белгилер (желектер, гербдер, гимндер, ордендер, акча белгилери жана башкалар);
элдик чыгармачылыктын чыгармалары;
кадыресе басма сөз маалыматынын мүнөзүнө ээ болгон күндөлүк жаңылыктар жөнүндө маалыматтар же күндөлүк окуялар жөнүндө билдирүүлөр;
(алтынчы абзац КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1051-статья. Расмий документтердин, символдордун жана белгилердин долбоорлоруна укуктуулук
1. Расмий документтин, символдун же белгинин долбооруна автордук укук долбоорду түзгөн (иштеп чыккан) адамга таандык болот.
Эгерде буга долбоор тапшырмасы боюнча иштелип жаткан орган тарабынан тыюу салынбаса, расмий документтердин, символордун жана белгилердин долбоорлорун иштеп чыгуучулар мындай долбоорлорду жарыялоого укуктуу. Долбоорду жарыялоодо иштеп чыгуучулар өз атын көрсөтүүгө укуктуу.
2. Эгерде долбоор компотенттүү орган тарабынан жарыяланса жана тиешелүү органга жөнөтүлсө, долбоор бул орган тарабынан аны иштеп чыгуучунун макулдугусуз эле расмий документти даярдоо үчүн пайдаланылышы мүмкүн.
Расмий документтерди, символдорду жана белгилерди даярдоодо долбоордун негизинде ага расмий документти, символду же белгини даярдоону жүзөгө ашыруучу органдын кароосу боюнча толуктоолор жана өзгөртүүлөр киргизилиши мүмкүн.
Долбоор компетенттүү орган тарабынан жактырылгандан кийин ал иштеп чыгуучунун ысымын көрсөтпөстөн пайдаланылышы мүмкүн.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1052-статья. Чыгарманын автору. Автордуктун презумпциясы
1. Өзүнүн чыгармачыл эмгеги менен чыгарма жараткан граждан чыгарманын автору деп таанылат.
Эгерде башкача далилденбесе, чыгарма биринчи жарыяланганда анын автору катары белгиленген адам анын автору деп эсептелет.
2. Чыгарма автору аталбастан же тергеме ат менен жарыяланганда (автордун тергеме аты анын инсандыгынан шектенүүнү пайда кылбагандан башка учурларда), башкалардын далилдери жок болгон учурда чыгармада ысымы же аталышы көрсөтүлгөн бастырып чыгаруучу автордун өкүлү катары эсептелет жана автордук укукту коргоого жана аны жүзөгө ашырууну камсыз кылууга укуктуу болот. Бул жобо мындай чыгарманын автору өзүнүн инсандыгын ачыкка чыгарып жана өзүнүн автор экиндигин билдирмейинче колдонулат.
1053-статья. Авторлоштук
1. Эки же андан ашык автордун чыгармачыл эмгеги менен түзүлгөн чыгармага автордук укук мындай чыгарма бир бүтүн чыгарманы түзгөндүгүнө же ар бири өз алдынча мааниге ээ болгон бөлүктөрдөн тургандыгына карабастан авторлошторго бирдей таандык болот.
Эгерде чыгарманын бир бөлүгү бул чыгарманын башка бөлүктөрүнө карабастан пайдаланылышы мүмкүн болсо, ал өз алдынча мааниге ээ деп таанылат.
Эгерде алардын ортосундагы макулдашууда башкача каралбаса, авторлоштордун ар бири өз алдынча мааниге ээ болгон чыгарманын өзү түзгөн бөлүгүн өзүнүн кароосу боюнча пайдаланууга укуктуу.
2. Авторлоштордун ортосундагы мамилелер, эреже катары, макулдашуунун негизинде аныкталат. Мындай макулдашуу жок болгон учурда чыгармага автордук укук бардык авторлор тарабынан чогуу жүзөгө ашырылат, ал эми акчасы алардын ортосунда тең бөлүштүрүлөт.
Эгерде авторлоштордун чыгармасы ажыратылгыс бир бүтүндүктү түзсө, анда авторлоштордун бирөө дагы ага жетишээрлик негиздери жок туруп чыгарманы пайдаланууга тыюу салууга укуксуз.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1054-статья. Чыгармалардан жаратылган жана курамдуу чыгармалардын авторлору
1. Материалдарды тандоо же жайгаштыруу боюнча чыгармачыл эмгектин натыйжасын билдирген башка чыгармаларды кайра иштеп чыккан адамдар, котормочулар, жыйнактарды жана чыгармалардын башка курамдык бөлүктөрүн түзүүчүлөр тиешелүү түрдө чыгармалардан жаратылган жана курамдуу чыгармалардын автору деп таанылат.
Чыгармадан жаратылган чыгарманын автору кайра иштетилген, которулган же курамдык чыгармага киргизилген чыгарманын авторунун укуктарын сактаган шартта, мындай чыгармага автордук укукка ээ болот.
2. Чыгармадан чыгарма жаратуучулардын автордук укугу башка адамдардын мурда пайдаланылган чыгармалардын негизинде чыгармадан чыгарма жаратуусуна тоскоолдук кылбайт.
1055-статья. Чыгармаларды түзүүнү уюштурган адамдардын укуктары
1. Чыгармаларды түзүүнү уюштурган адамдар (энциклопедияларды басып чыгаруучулар, фильмдерди даярдоочулар, продюсерлер жана башкалар) тиешелүү чыгарманын автору деп таанылбайт. Бирок ушул Кодексте же башка мыйзамдарда каралган учурларда, мындай адамдар бул чыгармаларды пайдаланууга өзгөчө укукка ээ болот.
2. Энциклопедияларды, энциклопедиялык сөздүктөрдү, илимий эмгектердин мезгилдүү жана улантылган жыйнактарын, газеталарды, журналдарды жана башка мезгилдүү басылмаларды бастырып чыгаруучуларга мындай басылмаларды пайдалануунун өзгөчө укугу таандык кылынат. Басып чыгаруучу мындай басылманы ар кандай пайдаланууда өзүнүн аталышын көрсөтүүгө же болбосо ушундай кылып көрсөтүүнү талап кылууга укуктуу.
3. Эгерде чыгарманы түзүү келишиминде башкача каралбаса, мындай басылмаларга киргизилген чыгармалардын авторлору жалпы басылганына карабастан өз чыгармаларын пайдалануунун өзгөчө укугун сактап калышат.
4. Эгерде келишимде башкача каралбаса, аудиовизуалдык чыгарманы түзүүгө келишим түзүү бул чыгарманын авторлорунун аудиовизуалдык чыгарманы даярдоочуга чыгарманы кайра чыгарууга, жайылтууга, көпчүлүк алдында аткарууга, жалпыга маалымдоо үчүн кабель аркылуу берүүгө, эфирге берүүгө же аудиовизуалдык чыгарманы кандай гана болбосун түрдө көпчүлүккө жайылтууга, ошондой эле аудиовизуалдык чыгарманын текстин субтитрлештирүүгө жана коштоого болгон өзгөчө укуктарын өткөрүп берүүгө алып келет. Көрсөтүлгөн укуктар аудиовизуалдык чыгармага автордук укуктун колдонулуу мөөнөтү ичинде колдонулат.
Аудиовизуалдык чыгарманы даярдоочу бул чыгарманы ар кандай пайдаланууда өзүнүн ысымын же аталышын көрсөтүүгө же болбосо ушундай кылып көрсөтүүнү талап кылууга укуктуу.
Эгерде келишимде башкача каралбаса, аудиовизуалдык чыгарма калкка көрсөтүлгөндө музыкалык чыгарманын (тексти бар же тексти жок) автору өзүнүн музыкалык чыгармасынын калк алдында аткарылышы үчүн акчалай сыйлык алуу укугун сактап калат.
Автордун жана мүлктүк укуктардын башка ээлеринин макулдугусуз фильмдин акыркы вариантын (жазылып алынган түп нускасын, негативин) жок кылууга тыюу салынат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1056-статья. Автордук укукту коргоо белгиси
(Берененин аталышы КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1. Автордук өзгөчө укуктун ээси өзүнүн укуктары жөнүндө билдирүү үчүн автордук укукту коргоо белгисин пайдалана алат, ал чыгарманын ар бир нускасына жайгаштырылат жана үч элементтен турат, анда;
тегеректелген "С" латын тамгасы;
автордук өзгөчө укуктун ээсинин ысымы (аталышы);
чыгарманын алгачкы жарыяланган жылы көрсөтүлөт.
2. Эгерде башкача экендиги далилденбесе, автордук укукту коргоо белгисинде көрсөтүлгөн адам анын укуктук ээси деп эсептелет.
1057-статья. Автордун мүлктүк эмес жеке укуктары
1. Чыгарманын атворуна:
автордук укук;
ысымга болгон укук;
элге белгилүү кылуу укугу, анын ичинде кайра алуу укугу;
чыгарманын кол тийгистик укугу сыяктуу мүлктүк эмес жеке укуктар таандык кылынат.
2. Автордун мүлктүк эмес жеке укуктарын жүзөгө ашыруудан баш тартуу жөнүндө кимдир-бирөө менен макулдашуусу жана бул жөнүндө автордун билдирүүсү арзыбаган билдирүү болуп саналат.
1058-статья. Автордук укук
Өздөрү тарабынан түзүлгөн чыгармага автордук укук таандык болгон автордун (авторлоштордун) ушул эле чыгармасына башка адамдарды автор катары таанууну жокко чыгарат.
1059-статья. Ысымга болгон укук
Авторго чыгарманы өзүнүн ысымында, тергеме ат менен же авторун атабай пайдаланууга же пайдаланууга уруксат берүүнүн өзгөчө укугу (ысымга болгон укук) таандык кылынат.
1060-статья. Чыгарманын кол тийгистик укугу
1. Авторго өзүнүн чыгармасына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүүнүн жана ага автордун макулдугусуз өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүүдөн чыгарманы коргоонун (чыгарманын кол тийгистик укугу) өзгөчө укугу таандык кылынат.
Чыгарманы бастырып чыгарууда, калк алдында аткарууда же башкача пайдаланууда чыгарманын өзүнө, ошондой эле анын аталышына жана автор белгилеген атка кандайдыр бир өзгөртүү киргизүүгө автордун макулудугу менен гана жол берилет.
Автордун макулдугусуз анын чыгармасын бастырып чыгарууда аны иллюстрациялар, кириш сөздөр, соңку сөздөр, комментариялар же кандайдыр-бир коштомо материалдар менен толуктоого автордун макулдугусуз тыюу салынат.
2. Автор өлгөндөн кийин чыгарманын кол тийгистиги керээзде көрсөтүлгөн адам тарабынан, ал эми мындай көрсөтмөлөр жок болгондо автордун мураскорлору, ошондой эле мыйзамга ылайык автордук укуктарды коргоо жүктөлгөн адамдар тарабынан жүзөгө ашырылат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1061-статья. Чыгарманы элге белгилүү кылуу укугу
1. Авторго чыгармага адамдардын чектелбеген чөйрөсүнө мүмкүнчүлүк берүү укугу (аны элге белгилүү кылуу укугу) таандык кылынат.
2. Автор тарабынан же анын макулдугу менен чыгарманы бастырып чыгаруу, калк алдында аткаруу, калк алдында көрсөтүү же аны башка жол менен жарыкка чыгаруу аркылуу адамдардын чектелбеген чөйрөсүнө алгачкы жолу алынып чыккандан кийин чыгарма элге белгилүү болду деп эсептелет.
Автор чыгарманы пайдаланууга укук алган адамдардын мындай чечимден улам тарткан зыяндарынын, анын ичинде алынбай калган пайдасынын ордун толтурган шартта чыгармасын элге белгилүү кылуу жөнүндө мурда кабыл алынган чечиминен (кайра алуу укугу) баш тартууга укуктуу. Эгерде чыгарма элге белгилүү болсо, автор аны кайра алуу жөнүндө ачык жарыялоого милдеттүү. Мында ал чыгарманын мурда даярдалган нускаларын өзүнүн эсебинен жүгүртүүдөн алып салууга укуктуу. Кызматтык тапшырма тартибинде жаратылган чыгармалар үчүн ушул пункттун жоболору колдонулбайт.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1062-статья. Автордун мүлктүк укуктары
(Берененин аталышы КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1. Авторго чыгармасына карата чыгарманы кандай болбосун формада жана кандай болбосун ыкмада пайдалануунун өзгөчө укугу таандык.
2. Чыгарманы пайдалануу болуп төмөнкүлөр эсептелет:
1) чыгарманы кайталап чыгаруу;
2) чыгарманын нускаларын жайылтуу;
3) автордук өзгөчө укуктардын ээсинин уруксаты менен даярдалган нускаларды кошуп алганда, жайылтуу максатында чыгарманын нускаларын импорттоо;
4) чыгарманы көпчүлүк алдында көрсөтүү;
5) чыгарманы көпчүлүк алдында аткаруу;
6) эфирге берүү жана (же) кийин эфирге берүү жолу менен жалпыга маалымдоо үчүн чыгарманы кабарлоо;
7) кабель, зым боюнча же ага окшогон башка каражаттардын жардамы менен жалпыга маалымдоо үчүн чыгарманы кабарлоо;
8) чыгарманы которуу;
9) чыгарманы кайра иштеп чыгуу (кайра башкача жасоо, аранжировкалоо же башкача кайрадан иштеп чыгуу);
10) кандай болбосун адам өзүнүн тандоосу боюнча кайсы жерден болбосун жана кайсы убакта болбосун чыгармага жеткиликтүүлүктү ала алгыдай жол менен чыгарманы жалпыга маалымдоого жеткирүү;
11) дизайнердик, архитектуралык, шаар куруу жана сейил бактарынын долбоорлорун иш жүзүндө ишке ашыруу. Эгерде келишимде башкача каралбаса, кабыл алынган архитектуралык долбоордун автору курулуш үчүн документтерди иштеп чыгууда жана имаратты же курулманы курууда өзүнүн долбоорун ишке ашырууга катышууга укук берүүнү тапшырыкчыдан талап кылууга укуктуу.
Чыгармага экинчи жолу объективдүү форма, ал түп нускасында кандай болсо ошондой форманы берүү (чыгарманы басып чыгаруу, үн же көргөзмө жазууларды жана башкаларды нускалоо) кайталап берүү болуп саналат.
Чыгарманы сатуу, алмаштыруу, прокатка берүү же анын нускалары менен башка операцияларды жүргүзүү, чыгарманы жайылтуу болуп эсептелет.
3. Эгерде чыгарманын нускалары укукка ылайык ээликтен ажыратылса, мыйзамда каралгандан башка учурларда, анда аларды андан ары жайылтууга автордун макулдугусуз жана ага акчалай акы төлөбөстөн жол берилет.
4. Чыгарма киреше (пайда) алуу максатында пайдалангандыгына же болбосо аны пайдалануу буга багытталбагандыгына карабастан пайдаланылды деп эсептелет.
5. Чыгарманын (ойлоп табуулардын башка техникалык, экономикалык, уюштуруу жана ушул сыяктуу чечимдердин) жоболорун иш жүзүндө колдонуу автордук укук жагынан алганда чыгарманы пайдалануу деп эсептелбейт.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1063-статья. Чыгарманы пайдалануу укугун тескөө
1. Автор же укук ээси келишим боюнча анын ичинде калк алдында соода кылууда түзүлгөн келишим боюнча чыгарманы пайдалануунун бардык укуктарын башка адамга өткөрүп бериши (пайдалануу укугун ээликтен ажыратуу) мүмкүн.
2. Чыгарманы пайдалануу укугу униварсалдуу укуктук жолун жолдоочулук тартибинде өтөт.
3. Укук ээси башка адамга чыгарманы белгилүү бир чектерде пайдаланууга уруксат (лицензия) бериши мүмкүн. Уруксат чыгарманы алгачкы түрүндө, ошондой эле кайра иштетилген түрүндө, атап айтканда өткөрүү, аранжировка жана башкалар түрүндө пайдалануу үчүн талап кылынат.
4. Чыгарманы пайдалануунун ар бир ыкмасына укук ээсинин атайын уруксаты талап кылынат.
1064-статья. Автордун укуктарды чектөө
Автордун жана башка адамдардын чыгарманы пайдаланууга болгон өзгөчө укуктарын чектөөгө ушул Кодекстин 1065-1068-статьяларында жана башка мыйзамдарда каралган учурларда гана жол берилет.
Аталган чектөөлөр алар чыгарманы ойдогудай пайдаланууга ыксыз зыян келтирбеген жана автордун мыйзамдуу таламдарына зыян келтирбеген шарттарда колдонулат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1065-статья. Башка чыгарманы жеке максаттарда кайра чыгаруу
1. Эгерде мында чыгарманы ойдогудай пайдаланууга зыян жана автордун мыйзамдуу таламдарына шек келтирилбесе, басылып чыккан башка чыгарманы автордун макулдугусуз жана авторго акчалай акы төлөбөстөн пайдаланууга жол берилет.
2. Ушул статьянын 1-пунктунун жоболору төмөнкүлөргө карата колдонулбайт:
имараттар жана ушуга окшогон курулмалар түрүндөгү архитектуралык чыгармаларды көбөйтүүгө;
маалымат базаларын же алардын ичинен маанилүү бөлүктөрүн көбөйтүүгө;
мыйзамда каралган учурларды кошпогондо, ЭЭМ үчүн программаларды көбөйтүүгө;
китептерди (толугу менен) жана ноталык тексттерди репродукциялоого;
жалпынын маалыматына чейин жеткирилген чыгармаларды кандай гана болбосун уруксатсыз көбөйтүүгө;
чыгарманы кадимкидей пайдаланууга зыян келтирүүсү жана автордун мыйзамдуу кызыкчылыктарын негизсиз түрдө бузуусу мүмкүн болгон башка кандай гана болбосун көбөйтүүгө.
3. Ушул статьянын 1-пунктуна карама-каршы келген түрдө мыйзамда аудиовизуалдык чыгарманын же фонограммада чагылдырылган чыгарманын жеке максатта пайдаланган учурда тиешелүү жазуунун автору, аткаруучусу жана аны чыгарган адам тиешелүү акчалай сыйлык алууга укуктуу болот.
Кайра пайдалануу үчүн акчалай сыйлык кайра пайдалануу үчүн керектелүүчү жабдууларды (үн аппаратураларды, көрсөтмө магнитофондорду жана башкаларды) жана материалдык алып жүрүүчүлөрдү (үн жана (же) көргөзмө тасмалар, кассеталар, лазер дискалары, компакт-дискеттер жана башкаларды) өндүрүүчүлөр же импортоочулар тарабынан чегерүүлөр (проценттер) түрүндө төлөнөт.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1066-статья. Чыгармаларды калк алдында эркин аткаруу
Укукка ылайык жарыяланган музыкалык чыгармаларды расмий, диний жана өлүк көмүү каада-салттарынын убагында мындай каада-салттардын мүнөзүнө жооп берген көлөмдө автордун макулдугусуз жана автордук акчалай сыйлык төлөбөстөн калк аткарууга жол берилет.
1067-статья. Чыгармаларды соттук максаттар үчүн эркин аткаруу
Чыгармаларды соттук жана административдик өндүрүштүн максаттары үчүн пайдалануунун максатына ылайык келген көлөмдө автордун макулдугусуз жана автордук акчалай сыйлык төлөбөстөн кайталоого жол берилет.
1068-статья. Кызматтык чыгармага болгон укук
1. Кызматтык тапшырманы аткаруу тартибинде түзүлгөн чыгармага (кызматтык чыгарма) мүлктүк эмес жеке укук чыгарманын авторуна таандык кылынат.
2. Эгерде аны менен автордун ортосундагы келишимде башкача каралбаса, кызматтык чыгарманы тапшырманын максатында шартталган ыкма менен жана андан келип чыгуучу чектерде пайдалануу укугу ал чыгарма тапшырмасы менен түзүлгөн жана автор эмгектик мамилелерде турган адамга (жумуш берүүчүгө) таандык болот.
Жумуш берүүчүнүн автор менен түзгөн келишиминде кызматтык чыгарманын пайдалангандыгы үчүн авторго акчалай сыйлык төлөө каралышы жана аны пайдалануунун башка шарттары камтылышы мүмкүн.
3. Чыгарма берилген учурдан тартып он жыл аяктагандан кийин, ал эми жумуш берүүчүнүн макулдугу менен жана андан мурда автор чыгарманы пайдаланууга жана жумуш берүүчү менен түзүлгөн келишимге карабастан автордук акчалай сыйлык алууга толук көлөмдө укуктуу болот.
4. Автордун кызматтык чыгарманы тапшырманын максатында шартталбаган ыкма менен пайдалануу укугу чектелбейт.
5. Кызматтык милдеттенмелерди же жумуш берүүчүлөрдүн кызматтык тапшырмаларын аткаруу тартибинде энциклопедияларды, энциклопедиялык сөздүктөрдү, мезгилдүү басылмаларды түзүүгө ушул статьянын жоболору жайылтылбайт.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1069-статья. Автордук укуктун Кыргыз Республикасынын аймагында колдонулушу
1. Кыргыз Республикасынын аймагында элге белгилүү болгон же элге белгилүү болбогон бирок түп нускасы кандайдыр-бир объективдүү түрдө анын аймагында болгон чыгармага автордук укук Кыргыз Республикасынын аймагында колдонулат. Мындай учурда автордук укук анын авторуна жана анын мураскорлоруна, ошондой эле граждандыгына карабастан атвордун башка укуктук жолдун жолдоочуларына таандык экендиги таанылат.
2. Автордук укук ошондой эле чыгармалары элге белгилүү болгон же кандайдыр-бир объективдүү түрдө чет мамлекеттин аймагында болгон, Кыргыз Республикасынын граждандарынын, ошондой эле алардын мураскорлорунун жана укуктук жолун жолдоочулардын автордук укугу да таанылат.
3. Авторго эл аралык келишимдерге ылайык укуктук жактан коргоо берилгенде чыгарманын чет мамлекеттин аймагында элге белгилүү болушунун фактысы тиешелүү эл аралык келишимдин жоболоруна ылайык аныкталат.
Чыгарманын Кыргыз Республикасынын аймагында коргоо максатында чыгарманын автору катары таанылган адам чыгарма кайсыл мамлекеттин аймагында биринчи жолу корголо баштаса, ошол мамлекеттин мыйзамдары боюнча аныкталат.
1070-статья. Автордук укуктун колдонула башташы
1. Чыгармага болгон автордук укук чыгармага анын үчүнчү жактар кабыл алуу үчүн мүмкүн болгон түргө келген учурдан тартып, анын элге белгилүү болушуна карабастан колдонула баштайт. Оозеки чыгармаларга автордук укук ал үчүнчү жактарга угузулгандан тартып колдонулат.
2. Эгерде чыгарма ушул Кодекстин 1069-статьясынын колдонулушуна туура келбесе мындай чыгармага автордук укук ал чыгарма Кыргыз Республикасында элге белгилүү болгон учурдан тартып корголот.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1071-статья. Автордук укуктун колдонулуш мөөнөтү
1. Автордук укук анын бүткүл өмүрүнүн ичинде жана автор өлгөндөн кийинки жылдын 1-январынан тартып эсептегенде дагы 50 жыл бою күчүндө болот.
2. Авторлоштук менен түзүлгөн чыгармага автордук укук авторлоштордун бүткүл өмүрүнүн ичинде жана башка авторлоштордон көп жашаган акыркы автор өлгөндөн кийин 50 жыл бою күчүндө болот.
3. Тергеме ат менен же автору аталбастан биринчи жолу жарык көргөн чыгармаларга автордук укук чыгарма жарык көргөн жылдан кийинки жылдын 1-январынан тартып элүү жыл бою күчүндө болот.
Эгерде аталган убакыттын ичинде аты белгисиз автор же тергеме ат билинсе, анда ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн мөөнөттөр колдонулат.
4. Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө көрсөтүлгөн мөөнөттүн ичинде автордук укук автордун мураскорлоруна таандык болот жана мурастоо боюнча өтүп турат. Ушул эле мезгилдин ичинде атвордук укук бул укукту автор менен келишим боюнча алган укуктук жолун жолдоочуларга, анын мураскорлоруна жана андан кийинки укуктук жолун жолдоочуларга таандык болот.
5. Автор өлгөндөн кийин элүү жылдын ичинде алгачкы жолу жарык көргөн чыгармага автордук укук чыгарма жарык көргөн жылдан кийинки жылдын 1-январынан тартып эсептегенде элүү жыл бою күчүндө болот.
6. Автордук, автордун ысымы жана чыгарманын кол тийгистиги мөөнөтсүз корголот.
1072-статья. Чыгарманын коомдук энчиге өтүшү
1. Чыгармага автордук укуктун күчүнүнүн мөөнөтү аяктагандан кийин ал коомдук энчи болуп калат.
Кыргыз Республикасынын аймагында эч качан корголбогон чыгарма коомдук энчи деп эсептелет.
2. Коомдук энчи деп эсептелген чыгармалар ар кандай адам тарабынан автордук акчалай сыйлык төлөбөстөн эркин пайдаланылат. Мында автордук укук, ысымга болгон укук жана чыгарманын кол тийгистик укугу сакталууга тийиш.
1073-статья. Автордук келишим
1. Автор же анын мураскору автордук келишим түзүү аркылуу, өзүнүн чыгармасын пайдалануу укугун башка адамга өткөрүп бере алат, автордук келишим акысыз түзүлөт.
2. Автордук келишим даяр чыгармага же автор түзүүгө милдеттенген чыгармага карата (буюрма келишим) түзүлүшү мүмкүн, автор же анын мураскорлору тарабынан чыгарманы тигил же бул чектерде пайдаланууга уруксат берүү жөнүндө түзүлгөн келишим (автордук лицензиялык келишим) да автордук келишим болуп эсептелет.
1074-статья. Автордук келишимдин шарттары
1. Автордук келишимге:
чыгарманы пайдалануунун ыкмалары (аталган келишим боюнча өткөрүлүп берилүүчү айкын укуктар);
укук өткөрүлүп берилген мөөнөт жана аймак;
чыгарманы пайдалануунун ар бир ыкмасы үчүн акчалай сыйлыктын өлчөмү жана (же) анын өлчөмүн аныктоонун тартиби, төлөп берүүнүн тартиби жана мөөнөттөрү каралууга тийиш.
Автордук келишимге чыгарманы пайдалануу укугу кандай мөөнөткө бериле тургандыгы жөнүндө шарттар жок болгондо, эгерде аны пайдалануучу келишим бузулганга чейин алты ай калганда бул тууралу кат жүзүндө билдирилсе, келишим автор тарабынан ал түзүлгөн күндөн тартып беш жыл аяктагандан кийин бузулушу мүмкүн.
Автордук келишимде чыгарманы пайдалануу укугу колдонула турган аймактын чектери жөнүндө шартар жок болгондо, келишим боюнча өткөрүлүп берилүүчү укуктун күчү Кыргыз Республикасынын аймагы менен чектелет.
2. Келишим түзүү учуруна карата белгисиз болгон чыгарманы пайдалануу укугу автордук келишимдин заты боло албайт.
3. Чыгарманы пайдалангандык үчүн акчалай сыйлыктын өлчөмү тараптардын макулдашуусу боюнча автордук келишимде аныкталат.
Эгерде чыгарманы басып чыгаруу же башкача кайталоо жөнүндө автордук келишимде акчалай сыйлык белгилүү бир сумма түрүндө аныкталса, анда келишимде чыгарманын максималдуу нускасы белгиленүүгө тийиш.
(Үчүнчү абзацы КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)
4. Автордук келишим боюнча өткөрүлүп берилген укуктар келишимдин ар кандай тарабы аркылуу башка адамдарга бул мындай келишимде тикелей каралган учурда гана берилиши мүмкүн.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1075-статья. Автордук келишимдин түрү
Мыйзамда каралгандан башка учурларда, автордук келишим кат жүзүндө түзүлүүгө тийиш.
1076-статья. Автордук келишим боюнча жоопкерчилик
Автордук келишим боюнча милдеттенмелерди аткарбаган же талапка ылайык аткарбаган тарап экинчи тарапка келтирилген зыяндын, анын ичинде алынбай калган пайданын ордун толтурууга милдеттүү.
1077-статья. Автордук лицензиялык келишимдин колдонулуш мөөнөтү
1. Автордук лицензиялык келишим анда каралган мөөнөттүн ичинде, бирок автордук укуктун күчүнүн мөөнөтүнөн ашпаган мөөнөттө күчүндө болот.
2. Чыгарманын автору же анын мураскорлору автордук лицензиялык келишимге анын мөөнөтү жөнүндө шарттар киргизилгендигине карабастан, келишим түзүлгөн күндөн тартып он жыл өткөндөн кийин, келишимди бузууга чейин алты ай калганда өзүнүн контрагентине бул тууралу кат жүзүндө билдирүү менен, келишимди бир тараптуу бузууга укуктуу. Мындай укук автордо же анын мурасчыларында ар бир он жылда пайда болот.
3. Келишимде укук ээсинин келишимди бузууга алып келе турган чыгарманы пайдалануунун мөөнөттөрүн каралышы мүмкүн.
1078-статья. Чыгарманы келишимсиз укукка жат пайдалануу үчүн жоопкерчилик
1. Чыгарма укук ээси менен келишимсиз пайдаланылганда, укук бузуучу укук ээсинин тарткан зыяндарынын, анын ичинде алынбай калган пайдасынын ордун толтурууга милдеттүү. Укук ээси укук бузуучудан зыяндын ордун толтуруунун ордуна укук бузуунун натыйжасында алынган кирешелерди өндүрүп берүүнү талап кылууга укуктуу.
Чыгарманы автордук келишимде каралбаган ыкмалар менен пайдалануу, же мындай келишимдин күчү токтогондон кийин пайдалануу чыгарманы келишимсиз пайдалануу деп эсептелет.
2. Анын өтүнүчү боюнча автордук укуктардын ээсине аларды өткөрүп берген учурларды кошпогондо, соттун чечими боюнча чыгармалардын алынып коюлган контрафакттык нускалары жок кылынууга жатат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1079-статья. Автордук мамилелерди укуктук жөнгө салуу
Автордук мамилелер ушул Кодекс жана башка мыйзамдар тарабынан жөнгө салынат.
55-Глава
Эриш-аркак укуктар
1080-статья. Эриш-аркак укуктардын объектиси
Эриш-аркак укуктар оюн аткарууларга (коюуларга), фонограммаларга, эфир жана зым аркылуу уктуруу уюмдарынын берүүлөрүнө жайылтылат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1081-статья. Эриш-аркак укуктардын субъекттери
Аткаруучулар, фонограмма чыгаруучулар, эфирдик же кабелдик уктуруу уюмдары эриш-аркак укуктардын субъекттери болуп саналат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1082-статья. Эриш-аркак укуктардын коргоо белгиси
Фонограмманы ишке ашыруучу жана аткаруучу өзүнүн укуктарын билдирүү үчүн эриш-аркак укуктарын коргоонун белгисин пайдаланылышы мүмкүн, ал белги фонограмманын ар бир нускасында жана (же) анын ар бир кутусунда жайгаштырылат жана төмөндөгүдөй үч элементен:
тегеректелген "Р" латын тамагасынан;
өзгөчө эриш-аркак укуктардын ээсинин ысымынан (аталышынан);
жазуу алгачкы жарыяланган жылдан турат.
1083-статья. Аткаруучунун укугу
1. Аткаруучуга төмөнкү укук таандык:
1) анын атын көрсөтүү (ысымына укук);
2) аткаруучунун ар-намысына жана кадыр-баркына зыян келтирүүгө жөндөмдүү ар кандай бурмаланган аткаруудан же башка кол салуудан коргоо;
3) аткарууну кандай формада болбосун пайдалануу.
2. Аткарууну пайдалануу укугу өзүнө төмөнкүдөй аракеттерди жүзөгө ашырууну же уруксат берүүнү камтыйт:
1) эгерде ушундай берүү үчүн пайдаланылган аткаруу мурда эфирге берилбесе же жазууну колдонуу менен жүзөгө ашырылбаса, аткарууну эфирге берүү же кабель боюнча жалпыга маалымдоо үчүн кабарлоо;
2) мурда жазылбаган аткарууларды жазуу;
3) аткаруунун жазуусун көбөйтүү;
4) эгерде адегенде бул жазуу коммерциялык максаттар үчүн эмес чыгарылган болсо, аткаруунун жазуусун эфирге же кабель боюнча берүү;
5) аткаруучунун катышуусу менен аткаруу жазылган коммерциялык максатта жарыяланган фонограмманы прокатка берүүгө. Бул укук фонограммага аткарууну жазууга келишим түзгөндө фонограмма чыгаруучуга өтөт; мында аткаруучу ушундай фонограмманын нускаларын прокатка бергендиги үчүн сыйакы алуу укугун сактайт;
6) кандай болбосун адам өзүнүн тандоосу боюнча кайсы жерден болбосун жана кайсы убакта болбосун ага жете алгандай жалпыга маалымдоо үчүн аткаруунун жазуусун кабарлоо.
3. Аткаруучулар өз укуктарын аткарылган чыгармалардын авторлорунун укуктарын сактоо менен жүзөгө ашырышат.
4. Аткарууну пайдаланууга укуктун чектелиши мыйзам тарабынан белгиленет.
5. Кызматтык милдетти аткаруу тартибинде жүзөгө ашырылган аткаруу укугуна (кызматтык аткаруу же оюн коюу) тиешелүү түрдө ушул Кодекстин 1068-статьясынын жоболору колдонулат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1084-статья. Фонограмма чыгаруучунун укуктары
(Берененин аталышы КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1. Фонограмма чыгаруучуга анын фонограммасына карата фонограмманы кандай формада болбосун пайдаланууга өзгөчө укук таандык.
2. Фонограмманы пайдаланууга өзгөчө укук төмөнкүдөй аракеттерди жүзөгө ашыруу же жүзөгө ашырууга уруксат берүү укугун билдирет:
1) фонограмманы көчүрүү;
2) фонограмманы кайра жасоо же кандай ыкма менен болбосун кайра иштеп чыгуу;
3) фонограмманын нускаларын жайылтуу, башкача айтканда аларды сатуу, прокатка берүү;
4) ушул фонограмманы чыгаруучунун уруксаты менен даярдалган нускаларды кошуп алганда, жайылтуу максатында фонограмманын нускаларын импорттоо;
5) кандай болбосун адам өзүнүн тандоосу боюнча кайсы жерден болбосун жана кайсы убакта болбосун ага жетишүү мүмкүн болгондой жалпыга маалымдоо үчүн фонограмманы кабарлоо (жалпыга маалымдап жеткирүү укугу).
3. Эгерде фонограмманын жазылып алынган нускасына менчик укугу аны жазып алуучуга таандык болбосо, фонограмманы пайдалануунун, анын ичинде коммерциялык прокатка берүүнүн өзгөчө укугу жазууну жазган адамга карата сакталат.
4. Аткарууну чыгарган адамдын укуктары мыйзам тарабынан чектелет.
5. Аткарууну жазуунун укук ээлери өз укуктарын чыгарманын авторлорунун жана аткаруучулардын укуктарын эске алуу менен жүзөгө ашырылат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1085-статья. Эфирдик уктуруу уюмунун укугу
1. Ушундай уруксатты бергендиги үчүн сыйакы алууга укукту кошуп алганда, кабелдик уктуруу ишканасына анын берүүлөрүнө карата берүүнү кандай формада болбосун пайдаланууга жана берүүнү пайдаланууга уруксат берүүгө өзгөчө укуктар таандык.
Берүүнү пайдаланууга уруксат берүүнүн өзгөчө укугу кабелдик уктуруу ишканасынын төмөнкүдөй аракеттерди жүзөгө ашырууга уруксат берүү укугун билдирет:
1) анын берүүсүн кабель боюнча жалпыга маалымдоо үчүн бир эле убакта кабелдик уктуруунун башка ишканасына кабарлоо;
2) берүүнү эфирге берүү;
3) берүүнү жаздыруу;
4) берүүнүн жазуусун кайра көбөйтүү;
5) акы төлөп киргизилүүчү жерлерде жалпыга маалымдоо үчүн берүүнү кабарлоо.
2. Эфирдик уктуруу ишканаларынын укуктарын чектөө мыйзам тарабынан белгиленет.
3. Эфирдик уктуруу ишканасы өз укуктарын чыгармалардын авторлорунун жана аткаруучулардын укуктарын, ал эми тиешелүү учурларда аткарууну жазуу укуктарынын ээлеринин жана эфирдик уктуруунун башка ишканаларынын укуктарын эске алуу менен жүзөгө ашырат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1086-статья. Зым аркылуу берүү уюмунун укуктары
Зым аркылуу уктуруу уюмунун укуктары эфирдик уктуруу уюмдары үчүн ушул Кодексте жана мыйзамда белгиленген укуктарга ылайык белгиленет.
1087-статья. Эриш-аркак укуктарды пайдалануу жөнүндө келишимди аткарбагандык же талапка ылайык аткарбагандык жана чыгарманы укукка жат түрдө келишимсиз пайдалангандык үчүн жоопкерчилик
Эриш-аркак укуктарды пайдалануу жөнүндө келишимди аткарбаган же талапка ылайык аткарбаган же болбосо чыгарманы укукка жат түрдө келишимсиз пайдаланган адам келишимди аткарбагандык же талапка ылайык аткарбагандык үчүн жоопкерчилик жөнүндө жалпы эрежелер боюнча, же болбосо зыян келтиргендиги үчүн жоопкерчиликке ылайык жоопкерчилик тартат.
56-Глава
Өнөр жайлык менчик укугу (ойлоп табууга, пайдалуу моделге, өнөр жай үлгүсүнө болгон укук)
1088-статья. Ойлоп табууну, пайдалуу моделди, өнөр жай үлгүсүн укуктук коргоо
1. Ойлоп чыгарууга, пайдалуу моделге жана өнөр жай үлгүсүнө болгон укук патент берүү шартында сакталат;
2. Алууга укук пайда боло турган ойлоп табууга, пайдалуу моделге, өнөр жай үлгүсүнө карата коюлуучу талаптар, аны патенттик бюро тарабынан берүүнүн тартиби Мыйзам тарабынан белгиленет.
(КР 2003-жылдын 17-февралындагы N 39 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1089-статья. Ойлоп табууну, пайдалуу моделди, өнөр жай үлгүсүн пайдалануу укугу
1. Патент ээсине патент аркылуу корголгон ойлоп табууну, пайдалуу моделди, өнөр жай үлгүсүн өзүнүн кароосу боюнча пайдалануунун өзгөчө укугу, анын ичинде корголгон чечимдерди колдонуу менен продукция чыгаруу укугу, патент менен корголгон технологиялык процесстерди өз өндүрүшүндө колдонуу, корголгон чечимдерди камтыган продуктыларды сатуу же сатууга сунуш кылуу, тиешелүү продуктыларды импорттоо укугу таандык кылынат.
Патент ээсинен башка адамдар ушул Кодекске же башка мыйзамдарга ылайык мындай пайдалануу патент ээсинин укуктарын бузуу болуп эсептелбеген башка учурларда, башка адамдар ойлоп табууну пайдалуу моделди, өнөр жай үлгүсүн пайдаланууга укуксуз.
2. Патенттелген ойлоп табууну, пайдалуу моделди же өнөр жай үлгүсүн камтыган продуктуну санкциялабастан даярдоо, колдонуу, импорттоо, сатууга сунуш кылуу, сатуу, граждандык карым-катнашка башкача киргизүү же ушул максатта сактоо, ошондой эле чарбалык карым-катнашка киргизүү же болбосо ушул максатта ойлоп табууга болгон патент тарабынан корголуучу ыкма менен түздөн-түз даярдалган продуктуну түздөн-түз сактоо иштегенде же пайдаланганда анын арналышына ылайык ушул ыкма өзүнөн өзү ишке аша турган түзүлүш патент ээсинин өзгөчө укугун бузуу деп таанылат.
Башкача далилденбесе продукт патенттелген ыкма менен даярдалды деп эсептелет.
(КР 2003-жылдын 17-февралындагы N 39 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамы менен 1089-статьянын расмий тилиндеги редакциясына өзгөртүүлөр киргизилди
1090-статья. Патент укугун тескөө
Патент алуу укугун патент алуу укугуна берилген билдирмени каттоодон келип чыгуучу укуктарды жана патенттен келип чыгуучу укуктарды башка адамга толугу менен же жарым-жартылай берүүгө болот.
1091-статья. Автордук укук
1. Ойлоп табуунун, пайдалуу моделдин, өнөр жай үлгүсүнүн авторуна автордук укук таандык кылынат жана ойлоп табууга, пайдалуу моделге, өнөр жай үлгүсүнө атайын аталыш ыйгаруу укугу берилет.
Ойлоп табууга, пайдалуу моделге, өнөр жай үлгүсүнө атвордук укук жана башка жеке укуктар патентке негизделген укуктар пайда болгон учурдан тартып келип чыгат.
2. Мыйзам тарабынан ойлоп табуунун, пайдалуу моделдин, өнөр жай үлгүсүнүн авторуна атайын укуктар, жеңилдиктер жана социалдык мүнөздөгү артыкчылыктар бекемделиши мүмкүн.
3. Билдирмеде автор катары көрсөтүлгөн адам, башкача далилденгенге чейин автор болуп эсептелет. Укук келип чыкканга чейин орун алган фактылар жана жагдайлар гана далил катары келтирилиши мүмкүн.
1092-статья. Ойлоп табуунун, пайдалуу моделдин, өнөр жай үлгүсүнүн авторлоштору
Ойлоп табуунун, пайдалуу моделдин өнөр жай үлгүсүнүн авторлошторунун өз ара мамилелери алардын ортосундагы макулдашуу менен аныкталат.
Ойлоп табууну, пайдалуу моделди өнөр жай үлгүсүн түзүүгө чыгармачыл эмес көмөк көрсөтүү (техникалык, уюштуруучулук же математикалык жардам, укуктарды жол-жоболоштурууга жана башкаларга көмөк көрсөтүү) авторлоштукка алып келбейт.
1093-статья. Кызматтык ойлоп табуулар, пайдалуу моделдер, өнөр жай үлгүлөрү
1. Эгерде бул алардын ортосундагы келишимде каралса, жумушчулар тарабынан өздөрүнүн кызматык милдеттерин же жумуш берүүчүнүн айкын тапшырмасын аткаруу учурунда түзүлгөн ойлоп табууга, пайдалуу моделге, өнөр жай үлгүсүнө (кызматтык ойлоп табуу) патент алуу укугу жумуш берүүчүгө таандык кылынат.
2. Кызматтык ойлоп табуу, пайдалуу модел, өнөр жай үлгүсү үчүн авторго акчалай сыйлык төлөөнүн өлчөмү, шарттары жана тартиби аны менен жумуш берүүчүнүн ортосундагы макулдашуу тарабынан аныкталат. Макулдашууга жетишилбеген учурда чечим сот тарабынан кабыл алынат. Эгерде кызматттык ойлоп табууну, пайдалануу моделди же өнөр жай үлгүсүн түзүүдөгү автордун жана жумуш берүүчүнүн салымын өлчөөгө мүмкүн болбосо, авторго жумуш берүүчү алган же алууга тийиш болгон пайданын жарымын алуу укугу таанылат.
(КР 2003-жылдын 17-февралындагы N 39 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1094-статья. Патентке болгон укугун өткөрүп берүү жөнүндө келишимдин түрү
Патентке болгон укукту (патентти) өткөрүп берүү жөнүндө келишим кат жүзүндө түзүлүүгө тийиш жана ал патенттик ведомстводо катталууга тийиш. Кат жүзүндө жазууну же каттоодон өткөрүү талабын сактабоо келишимдин жараксыздыгына алып келет.
(КР 2003-жылдын 17-февралындагы N 39 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1095-статья. Ойлоп табууну, пайдалуу моделди, өнөр жай үлгүсүн пайдаланууга уруксаттын (лицензиянын) түрү
Лицензиялык келишим жана сублицензиялык келишим кат жүзүндө түзүлөт жана патенттик ведомстводо катталууга тийиш. Кат жүзүндө жазууну же каттоо жөнүнүдө талапты сактабоо келишимдин жараксыздыгына алып келет.
1096-статья. Коргоо документин бузгандык үчүн жоопкерчилик
Патенттин ээсинин талабы боюнча патентти бузуу токтотулууга тийиш, ал эми патентти бузуучу патент ээсинин тарткан зыяндарынын ордун толтурууга милдеттүү. Патенттин ээси тарткан зыяндарынын ордуна патентти бузуучудан ал алган кирешени өндүрүп берүүнү талап кылууга укуктуу.
(КР 2003-жылдын 17-февралындагы N 39 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
57-Глава
Өсүмдүктөрдүн жаңы сортторуна жана жаныбарлардын жаңы тукумдарына болгон укук
1097-статья. Өсүмдүктөрдүн жаңы сортторуна жана жаныбарлардын жаңы тукумдарына болгон укуктарды коргоо
1. Өсүмдүктөрдүн жаңы сортторуна жана жаныбарлардын жаңы тукумдарына (селекциялык жетишкендиктер) болгон укуктар патент берилген шартта корголот.
2. Патент алууга укук келип чыга турган талаптар жана селекциялык жетишкендикке патент берүүнүн тартиби мыйзам тарабынан белгиленет.
3. Эгерде ушул главанын эрежелеринде жана мыйзамда башкача каралбаса, селекциялык жетишкендиктерге болгон укуктарга жана бул укуктарды коргоого байланыштуу мамилелерге карата тиешелүү түрдө ушул Кодекстин 1090-1096-статьяларынын эрежелери колдонулат.
1098-статья. Селекциялык жетишкендиктин авторунун акчалай сыйлык алуу укугу
Патент ээси болуп саналбаган селекциялык жетишкендиктин автору патенттин аракетинин мөөнөтүнүн ичинде селекциялык жетишкендикти пайдалангандыгы үчүн патент ээсинен акчалай сыйлык алууга укуктуу.
Селекциялык жетишкендиктин авторуна акчалай сыйлыкты төлөп берүүнүн өлчөмдөрү жана шарттары автор менен патент ээсинин ортосунда түзүлгөн келишим тарабынан аныкталат.
1099-статья. Патент ээсинин укугу
Селекциялык жетишкендиктин патент ээсине ал жетишкендикти мыйзам тарабынан белгиленген чендерде колдонуунун өзгөчө укугу таандык болот.
1100-статья. Патент ээсинин милдети
Селекциялык жетишкендиктин патентинин ээси өсүмдүктүн тиешелүү сортун же малдын тиешелүү тукумун патенттин колдонуу мөөнөтүнүн ичинде аларды каттоодон өткөргөн учурда түзүлгөн сорттун жана тукумдун баяндамасында көрсөтүлгөн белгилери сакталгандай күтүүгө милдеттүү.
58-Глава
Жабык маалыматты мыйзамсыз пайдалануудан сактоо
1101-статья. Жабык маалыматты коргоо укугу
Эгерде ушул Кодекстин 34-статьясында белгиленген шарттар сакталса, үчүнчү жактарга белгисиз (жабык маалымат) техникалык, уюштуруучулук же коммерциялык маалыматка, анын ичинде өндүрүштүн жашыруун сырларына укуктун чегинде ээ болгон адам ал маалыматты мыйзамсыз пайдалануудан коргоо укугуна ээ болот.
Жабык маалыматты мыйзамдуу негиздерсиз пайдалануудан коргоо укугу ал маалыматка карата кандайдыр бир майда эрежелер (аны каттоодон өткөрүү, күбөлүк алуу ж.б.) аткарылгандыгына карабастан пайда болот.
Жабык маалыматты коргоо жөнүндө эрежелер мыйзамга ылайык кызматтык же коммерциялык жашыруун сырды (юридикалык жактар, мүлккө болгон укуктар жана аны менен болгон бүтүмдөр жөнүндө мамлекеттик каттоого жаткан маалыматтар, мамлекеттик статистикалык отчеттуулук катары берилүүгө жаткан маалыматтар ж.б.) түзө албаган маалыматтарга колдонулбайт.
Жабык маалыматты коргоо укугу ушул Кодекстин 34-статьясында каралган шарттар сакталып турганга чейин колдонулат.
1102-статья. Жабык маалыматты мыйзамсыз пайдалангандык үчүн жоопкерчилик
1. Жабык маалыматты мыйзамсыз негизде алган же таркатып жиберген, же болбосо пайдаланган адам андай маалыматка укуктун ченеминде ээ болгон адамга аны мыйзамсыз пайдалануудан келтирилген зыяндын ордун толтурууга милдеттүү.
Эгерде жабык маалыматты мыйзамсыз пайдаланган адам маалыматты аны таркатууга укуксуз адамдан алса, ал жөнүндө алуучу билбесе жана билүүгө тийиш болбосо (ак ниет алуучу), жабык маалыматтын укук ченеминде ээси ак ниет алуучу аны пайдалануу мыйзамсыз экендигин билгенден кийин жабык маалыматты пайдалануудан келтирилген зыяндардын ордун толтурууну андан талап кылууга укуктуу.
2. Жабык маалыматка укук ченеминде ээ болгон адам аны мыйзамсыз пайдаланган адамдан аны ошол замат токтотууну талап кылууга укуктуу. Бирок сот ак ниет алуучу тарабынан аны пайдаланууга чыгымдалган каражаттарды эске алуу менен акы төлөнүүчү өзгөчө лицензия шарттарында аны андан ары пайдаланууга уруксат бериши мүмкүн.
3. Жабык маалыматтын мазмунун түзгөн маалыматтарды өз алдынча жана укук ченеминде алган адам ал маалыматты тиешелүү жабык маалыматтын ээсинин укуктарына көз карандысыз пайдаланууга укуктуу жана анын алдында мындай пайдалануу үчүн жооп бербейт.
1103-статья. Жабык маалыматты мыйзамсыз пайдалануудан коргоо укугунун башкага өтүшү
Жабык маалыматка ээ болгон адам ал маалыматты түзгөн маалыматтардын баарын же бир бөлүгүн башка адамга лицензиялык келишим боюнча бере алат.
Лицензия берүүчү келишим боюнча алынган маалыматтын жашыруундуулугун коргоого карата тиешелүү чараларды көрүүгө милдеттүү жана аны үчүнчү жактар тарабынан мыйзамсыз пайдалануудан коргоого лицензия берүүчүдөй эле укукка ээ болот. Келишимде башкача каралбагандыктан улам, маалыматтын жашыруундуулугун сактоо милдети, эгерде тиешелүү маалыматтар жабык маалымат бойдон кала берсе, лицензиялык келишим токтотулгандан кийин да лицензия берүүчүгө тагылат.
1103-1-статья. Фирмалык аталыш
1. Фирмалык аталыш - аны менен ал өз ишин жүзөгө ашырган жана ал башка юридикалык жактан айырмаланып турган юридикалык жактын толук аталышы.
2. Юридикалык жак граждандык карым-катнашка анын уюмдаштыруу документтеринде аныкталган өзүнүн фирмалык аталышы менен чыгат жана юридикалык жакты мамлекеттик каттоодо юридикалык жактардын, филиалдардын (өкүлчүлүктөрдүн) бирдиктүү мамлекеттик реестрине киргизилет.
3. Юридикалык жактын фирмалык аталышы анын уюштуруу-укуктук таризин жана иштин турун билдирген сөздөрдөн гана турбастан, юридикалык жактын өз аталышына көрсөтмөнү камтууга тийиш.
4. Юридикалык жактын бир толук фирмалык аталышы болууга тийиш жана бир кыскартылган фирмалык аталышынын болушуна укуктуу.
Юридикалык жактын Кыргыз Республикасынын мамлекеттик жана расмий тилдердеги фирмалык аталышы кыргыз жана орус алфавиттеринин тамгаларын, ал эми англис тилинде - латын алфавитинин тамгаларын гана камтууга тийиш.
5. Юридикалык жактын фирмалык аталышына төмөнкүлөр камтылышы мүмкүн эмес:
1) катталган (кайра катталган) юридикалык жактын, филиалдын (өкүлчүлүктүн) окшош толук же кыскартылган аталыштары;
2) жынысы, расасы, тили, майыптыгы, этникалык таандыктыгы, диний ишеними, курагы, саясий же башка ынанымдары, билими, теги, мүлктүк же башка абалы боюнча басмырлоочу элементтер, ошондой эле одоно жана уят сөздөр.
Мамлекеттик ишкананын фирмалык аталышы мндай ишкананын Кыргыз Республикасына таандыктыгында көрсөтмөнү камтышы мүмкүн.
Юридикалык жактын фирмалык аталышына Кыргыз Республикасынын расмий толук же кыскартылган аталышын, ошондой эле ушул аталыштан алынган туунду сөздөрдү жана "Улуттук" жана "Манас" деген сөздөрдү алардын кайсы айкалышында болбосун киргизүүгө Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тартипте жол берилет.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
59-Глава
Граждандык карым-катнаштын катышуучуларын, товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү жекелештирүүнүн каражаттары
§1. Фирмалык аталыш
Караңыз:
КР 1999-жылдын 23-декабрындагы N 145 "Фирмалык аталыштар жөнүндө" Мыйзамы
1104-статья. Фирмалык аталышка болгон өзгөчө укук
1. Юридикалык жакка өзүнүн фирмалык аталышын мыйзамга карама-каршы келбеген кандай болбосун ыкма менен (фирмалык аталышка болгон өзгөчө укук), анын ичинде аны көрнөктөрүндө, бланктарында, эсептеринде жана башка документтеринде, кулактандырууларда жана жарнамада, товарларда же алардын таңгактарында, "Интернет" тарамында көрсөтүү жолу менен жекелештирүү каражаты катары пайдалануунун өзгөчө укугу таандык.
2. Фирмалык аталышка өзгөчө укукту тескөөгө (анын ичинде аны фирмалык аталышты пайдалануудан ажыратуу же башка жакка укугун берүү жолу менен) жол берилбейт.
3. Юридикалык жакка башка юридикалык жактын, мурда юридикалык жактардын, филиалдардын (өкүлчүлүктөрдүн) бирдиктүү мамлекеттик реестрине киргизилген фирмалык аталышына окшош фирмалык аталышын пайдаланууга жол берилбейт.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1105-статья. Юридикалык жактын фирмалык аталышын товардык белгиде же тейлөө белгисинде пайдалануу
Фирмалык аталыш же анын айрым элементтери укук ээси тарабынан ага таандык болгон товардык белгиде жана тейлөө белгисинде пайдаланылышы мүмкүн.
Товардык белгиге же тейлөө белгисине киргизилген фирмалык аталыш, товардык белгини же тейлөө белгисин коргоодон көз карандысыз корголот.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1106-статья. Фирмалык аталышка болгон өзгөчө укуктун колдонулушу
1. Кыргыз Республикасынын аймагында юридикалык жактардын, филиалдардын (өкүлчүлүктөрдүн) бирдиктүү мамлекеттик реестрине киргизилген фирмалык аталышка болгон өзгөчө укук колдонулат.
2. Фирмалык аталышка болгон өзгөчө укук юридикалык жак мамлекеттик катталган күндөн тартып пайда болот жана юридикалык жактын иши токтогондугуна же болбосо анын фирмалык аталышы өзгөргөндүгүнө байланыштуу токтотулат.
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1107-статья. Фирмалык аталышка болгон укукка ээ болуудан ажыратуу
(КР 2016-жылдын 23-июлундагы N 133 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)
§2. Товардык белги (тейлөө банкы)
Караңыз:
КР 1998-жылдын 14-январындагы N 7 "Товардык белгилер, тейлөө белгилери жана товарлар чыгарылган жерлердин аталыштары жөнүндө" Мыйзамы
1108-статья. Товардык белгини укуктук кароо
1. Товардык белгини (тейлөө белгисин) укуктук коргоо аны каттоодон өткөрүүнүн негизинде берилет.
2. Товардык белгиге болгон укук күбөлүк менен ырасталат.
1109-статья. Товардык белгини пайдалануу укугу
1. Товардык белгиге болгон укуктун ээси өзүнө тиешелүү белгини пайдалануунун жана тескөөнүн өзгөчө укугуна ээ болот.
2. Мыйзам тарабынан белгиленген тартипте аны кандай гана болбосун жүгүртүүгө киргизүү товардык белгини пайдалануу болуп саналат.
1110-статья. Товардык белгини пайдалануунун кесепеттери
1. Товардык белгини каттоонун аракети товардык белги соттун чечиминин негизинде ал катталган күндөн тартып үч жыл катары менен үзгүлтүксүз пайдаланылбай калганга байланыштуу товарлардын бардыгына же бир бөлүгүнө карата мындай үзгүлтүксүз пайдаланылбай калган мезгилде кандай адамдын гана болбосун арызы боюнча мөөнөтүнөн мурда токтотулушу мүмкүн.
Товардык белгини пайдаланбоого байланыштуу товардык белгини каттоонун аракетин мөөнөтүнөн мурда токтотуу жөнүндө маселени чечүүдө товардык белгинин ээсинин ага байланышпаган жагдайлар, анын ичинде алар үчүн товардык белги катталган товарларга мамлекет тарабынан белгиленген чектөөлөр боюнча аны пайдаланбай калгандыгы жөнүндөгү далилдери эске алынышы мүмкүн.
2. Товардык белгини пайдаланууга лицензия берүү аны пайдалануу болуп саналат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1111-статья. Товардык белги болгон укуктун башкага өтүшү
1. Күбөлүктө көрсөтүлгөн бардык класстагы товарларга, жумуштарга жана кызмат көрсөтүүлөргө, же болбосо алардын бир бөлүгүнө карата товардык белгиге болгон укук анын ээси тарабынан келишим боюнча башка адамга берилиши мүмкүн.
Эгерде ал товарга же анын жасоочусуна карата жаңыланууга алып келүүнүн себеби болушу мүмкүн болсо, товардык белгиге болгон укукту башка бирөөгө берүүгө жол берилбейт.
2. Товардык белгиге болгон укукту башкага келишим боюнча же укукту мурастоо тартибинде берүү патенттик ведомстводо катталууга тийиш.
1112-статья. Товардык белгиге болгон укукту башкага берүү жөнүндө келишимдин түрү
Товардык белгиге болгон укукту башкага берүү жөнүндө же лицензия берүү жөнүндө келишим кат жүзүндө түзүлүүгө жана патенттик ведомстводо каттоодон өткөрүлүүгө тийиш.
Кат жүзүндөгү түрдү жана каттоодон өткөрүү жөнүндө талапты сактабагандык келишимдин анык эместигине алып келет.
1113-статья. Товардык белгиге болгон укукту бузгандык үчүн жоопкерчилик
Товардык белгини укук ченеминде колдонбогон адам эреже бузууну токтотууга жана товардык белгинин ээсине келтирилген чыгымдардын ордун толтурууга милдеттүү.
Товардык белгини мыйзам ченеминде колдонбогон адам товардык белгинин даярдап алган сүрөттөлүштөрүн жок кылууга, товардан же анын таңгагынан мыйзамсыз пайдаланылган товардык белгини же аны менен алмаштырып алууга чейинки даражада окшош белгини алып салууга милдеттүү.
Ушул статьянын экинчи бөлүгүндө белгиленген талаптарды аткаруу мүмкүн болбогондо тиешелүү товар жок кылынууга жатат.
Товардык белгинин ээси укук бузууларды токтотуу же келтирилген чыгымдарды төлөтүү жөнүндө талаптардан тышкары, ишкер беделин калыбына келтирүү максатында соттун чечимин жарыялоону талап кылууга укуктуу.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
§3. Товар келип чыккан жердин аталышы
Караңыз:
КР 1998-жылдын 14-январындагы N 7 "Товардык белгилер, тейлөө белгилери жана товарлар чыгарылган жерлердин аталыштары жөнүндө" Мыйзамы
1114-статья. Товар келип чыккан жердин аталышын укуктук коргоо
1. Товар келип чыккан жердин аталышын укуктук коргоо аны каттоодон өткөрүүнүн негизинде берилет.
2. Товар келип чыккан жердин аталышы деп товарды белгилөө үчүн пайдаланылуучу өлкөнүн, калктуу пункттун, жердин же башка географиялык объекттин аталышы таанылып, анын өзгөчө касиеттери, жаратылыш шарттары же башка факторлор, же болбосо жаратылыш шарттарынын жана ал факторлордун айкалышы мүнөздүүлүгү ал географиялык объект үчүн өзгөчө же негизинен аныкталат.
Товардын келип чыккан жеринин аталышы географиялык объекттин тарыхый аталышы болушу мүмкүн.
3. Географиялык объекттин аталышы болгон же аны камтыган, бирок Кыргыз Республикасында белгилүү бир түрдөгү товарларды белгилөө катары жалпы колдонууга өтүп кеткен, анын жасоо ордуна байланышпаган товардын келип чыккан жеринин аталышы ушул параграфтын эержелерине ылайык анын укуктук корголуш максаты үчүн таанылбайт жана каттоодон өткөрүлүүгө жатпайт. Бирок мунун өзү мындай аталышты кара ниеттик менен пайдалануудан укугу бузулган адамды мыйзамда каралган башка ыкмалар менен коргоо мүмкүнчүлүгүнөн ажыратпайт.
4. Товардын келип чыккан жеринин аталышын каттодон өткөрүү патенттик ведомстолор тарабынан жүзөгө ашырылат.
5. Каттоодон өткөрүүнүн негизинде товардын келип чыккан жеринин аталышын пайдалануу жөнүндө күбөлүк берилет.
6. Каттоодон өткөрүүнүн, күбөлүк берүүнүн каттоонун жана күбөлүктөрдүн аракетин анык эмес деп табуунун жана аларды токтотуунун тартиби жана шарттары мыйзам тарабынан аныкталат.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1115-статья. Товардын келип чыккан жеринин аталышын пайдалануу укугу
1. Товардын келип чыккан жеринин аталышын пайдалануу укугуна ээ болгон адам ал товардын граждандык жүгүртүүгө киргизилишине байланыштуу ал аталышты товарда, таңгакта, рекламада, проспекттерде, эсептерде жайгаштырууга жана аны башкача пайдаланууга укуктуу.
2. Товардын келип чыккан жеринин аталышы ушул Кодекстин 1114-статьясынын 1 жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн талаптарга жооп берген товарларды белгилөө үчүн бир канча адамдар тарабынан биргелешип, бири-бирине көз карандысыз да каттоодон өткөрүлүшү мүмкүн.
3. Товардын келип чыккан жеринин аталышын пайдалануу укугуна ээ болуудан ажыратууга, укукка жол берүү жөнүндө бүтүмдөргө жана аларды лицензиянын негизинде пайдаланууга берүүгө жол берилбейт.
1116-статья. Товардын келип чыккан жеринин аталышын укуктук коргоонун аракетинин чөйрөсү
1. Кыргыз Республикасында Кыргыз Республикасынын аймагында болгон товардын келип чыккан жеринин аталышын укуктук коргоо берилет.
2. Эгерде товар келип чыккан өлкөдө, ошондой эле Кыргыз Республикасынын патенттик ведомствосунда ал аталыш ушул Кодекске ылайык каттоодон өткөрүлсө, башка мамлекетте болгон товардын келип чыккан жеринин аталышын укуктук коргоо Кыргыз Республикасында берилет.
1117-статья. Товардын келип чыккан ордунун аталышын укук ченеминде пайдаланбагандык үчүн жоопкерчилик
1. Товардын келип чыккан ордунун аталышын пайдалануу укугуна ээ болгон адам, ошондой эле керектөөчүлөрдүн укуктарын коргоо боюнча уюмдар ал аталышты мыйзамсыз пайдалангандардан аны пайдаланууну токтотууну, товардан, анын таңгагынан, бланктарынан жана ага окшогон документтерден мыйзамсыз пайдаланылып жаткан аталышты же алмаштырып алганга чейинки даражада окшош белгини алып салууну, ал эми мындай кылуу мүмкүн болбосо - товарды жана (же) таңгакты алып коюуну жана жок кылууну талап кылууга укуктуу.
2. Товардын келип чыккан жеринин аталышын пайдалануу укугуна ээ болгон адам ал укукту бузуучудан келтирилген зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.
3. Товар чыгарылган жердин аталышын пайдалануу укугуна ээ болгон жак укук бузууларды токтотуу же келтирилген чыгымдарды төлөтүү жөнүндө талаптардан тышкары, ишкер беделин калыбына келтирүү максатында соттун чечимин жарыялоону талап кылууга укуктуу.
(КР 2013-жылдын 25-февралындагы N 32 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
VI БӨЛҮМ
МУРАСТОО УКУГУ
60-Глава
Мурастоо жөнүндөгү жалпы жоболор
1118-статья. Мурастоо
Мурастоо - бул өлгөн адамдын мүлкүнүн мурастык укуктук жолун жолдоочулук тартибинде башка адамга же адамдарга (мураскорлорго) өтүшү.
1119-статья. Мурастоонун негиздери
1. Мурастоо керээз жана мыйзам боюнча жүзөгө ашырылат.
2. Мыйзам боюнча мурастоо керээз жок болгондо же болбосо мурастын бүткүл тагдырын аныктаса, ошондой эле ушул Кодекс тарабынан белгиленген башка учурларда орун алат.
1120-статья. Мурастын курамы
1. Мурастын курамына мурас ачылган учурда мураскорго тиешелүү бардык укуктар жана милдеттер кирет, мурастын болушу мураскордун өлүмү менен токтотулбайт.
2. Мураскордун инсаны менен ажырагыс байланышкан:
1) эгерде мыйзам же келишим тарабынан башка каралбаса, юридикалык жак болуп саналган коммерциялык жана башка уюмдарга мүчө болуу, катышуу укугу;
2) өмүрүнө жана ден соолугуна келтирилген залалдын ордун толтуруу укугу;
3) алименттик милдеттенмелерден келип чыгуучу укуктар жана милдеттер;
4) топтолуучу пенсиялык фонддордон пенсиялык топтоолордун каражаттарына укуктарды кошпогондо, эмгек жана социалдык камсыздоо жөнүндө мыйзамдардын негизинде пенсияга, пособиелерге жана башка төлөөлөргө болгон укук;
5) мүлктүк укуктарга байланышпаган инсандык мүлктүк эмес укуктар жана милдеттер мурастын курамына кирбейт.
3. Мураскорго тиешелүү инсандык мүлктүк эмес укуктар жана башка материалдык эмес жыргалчылыктар мураскорлор тарабынан жүзөгө ашырылышы жана корголушу мүмкүн.
(КР 2013-жылдын 3-августундагы N 186 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1121-статья. Жалпы биргелешкен менчик болуп саналган мүлктү мурастоо
1. Жалпы биргелешкен менчиктин катышуучусунун өлүмү жалпы мүлккө болгон анын укугунун үлүшүн аныктоо жана жалпы мүлктү бөлүү, же болбосо андан өлгөн катышуучунун үлүшүн бөлүп чыгаруу үчүн негиз болуп саналат. Бул учурда өлгөн катышуучунун үлүшүнө тиешелүү жалпы мүлккө карата мурас, ал эми мүлктү натуралай бөлүштүрүү мүмкүн болбогондо - мындай үлүштүн наркына карата ачылат.
2. Жалпы биргелешкен мүлктүн катышуучусу өзү өлгөндөн кийин ушул статьянын 1-пунктуна ылайык аныктала турган жалпы мүлккө болгон укуктагы өз үлүшүн керээзге калтырууга укуктуу.
1122-статья. Дыйкан чарбасынын жер участогуна менчик укугун мурастоо
Эгерде мыйзам тарабынан башка каралбаса, дыйкан (фермер) чарбасынын жер участогуна менчик укугун мурастоо ушул Кодекстин эрежелери тарабынан жөнгө салынат.
(КР 1999-жылдын 21-июлундагы N 83 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1123-статья. Мурасты ачуу
1. Граждандын өлүмүнүн же анын сот тарабынан өлдү деп жарыяланышынын натыйжасында мурас ачылат.
2. Мурас калтыруучу өлгөн күн (зарылдыгы боюнча), ал эми аны өлдү деп жарыялаганда, эгерде соттун чечиминде башка күн көрсөтүлбөсө, гражданды өлдү деп жарыялоо жөнүндө соттун чечими күчүнө кирген күн мурасты ачуу убактысы деп табылат.
3. Эгерде бир календардык сутканын (жыйырма төрт сааттын) ичинде биринен кийин бири мурастоого укуктуу адамдар өлүп калса, алар бир мезгилде өлдү деп табылат, алардын ар бири өлгөндөн кийин мурастоо ачылат жана алардын ар биринин мураскорлору мурастоого чакырылат.
1124-статья. Мурасты ачуунун орду
Мурас калтыруучунун акыркы туруктуу жашаган орду мурасты ачуунун орду болуп саналат. Эгерде мурас калтыруучунун акыркы жашаган жери белгисиз же Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жерде болсо, мурас калтыруучуга тиешелүү болгон кыймылсыз мүлк же анын негизги бөлүгү турган Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан жер, ал эми кыймылсыз мүлк жок болгондо - кыймылдуу мүлкүнүн негизги бөлүгү болгон жер мурасты ачуунун орду деп таанылат.
1125-статья. Мураскорлор
1. Керээз жана мыйзам боюнча мурас ачкан учурда тирүү граждандар, ошондой эле мурас калтыруучунун көзү тирүүсүндө бойго бүткөн жана мурасты ачкандан кийин тирүү төрөлгөн балдар мураскорлор болушу мүмкүн.
2. Мурасты ачкан учурда түзүлгөн болуп саналган юридикалык жактар, ошондой эле мамлекет жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары да керээз боюнча мураскорлор болушу мүмкүн.
1126-статья. Татыксыз мураскорлорду мурастан четтетүү
1. Мурас калтыруучунун же мүмкүн болуучу мураскорлордун кимдир-бирөөнүн өмүрүн атайылап кыйган же алардын өмүрүнө кол салган адамдар керээз боюнча да, мыйзам боюнча да мурастоого укуксуз. Өмүрүнө кол салгандан кийин керээздөөчү ага карата керээз калтырган адамдар буга жатпайт.
2. Мурас калтыруучунун акыркы эркин жүзөгө ашыруусуна атайылап тоскоолдук кылган жана аны менен өздөрүнүн же өздөрүнө жакын адамдардын мурастап калышына, же болбосо мурастын өздөрүнө тиешелүү үлүшүнүн көбөйүшүнө көмөктөшкөн адамдар керээз боюнча да, мыйзам боюнча да мурастоого укуксуз.
3. Балдарынан кийин аларга карата ата-энелик укуктарынан ажыратылган жана мурас ачкан учурга карата ал укуктары калыбына келтирилбеген ата-энелер, ошондой эле мурас калтыруучуну багуу боюнча мыйзам күчүнөн улам жүктөлгөн милдеттерди аткаруудан четтеген ата-энелер (асыроочулар) жана жашы жеткен (багылып алынган) балдардын мыйзам боюнча мурастоого укугу жок.
4. Татыксыз мураскорлорду мурастоодон четтетүү үчүн негиз катары кызмат кылган жагдайлар мындай четтетүү мүлктүк мурастоого байланыштуу натыйжаларды туудурган адамдардын доосу боюнча сот тарабынан аныкталат.
5. Ушул статьянын эрежелери керээздик баш тартууга да карата колдонулат.
6. Ушул статьянын эрежелери кандай гана болбосун мураскорлорго, анын ичинде сөзсүз үлүшкө укугу болбогондорго да жайылтылат.
61-Глава
Керээз боюнча мурастоо
1127-статья. Жалпы жоболор
1. Граждандын өзү өлгөндөн кийин өзүнө тиешелүү мүлктү же ага болгон укукту тескөө боюнча билдирилген жана тиешелүү түрдө жол-жоболоштурулган эрк-ниети керээз деп таанылат.
2. Керээз өз колу менен түзүлөт. Керээзди өкүл аркылуу түзүүгө жол берилбейт.
3. Граждан өзүнүн бүткүл мүлкүн же анын бир бөлүгүн мыйзам боюнча мураскорлордун арасына кирген, ошондой эле кирбеген да бир же болбосо бир нече адамга, ошондой эле юридикалык жакка, мамлекетке же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына керээзге калтыра алат.
4. Керээзге калтыруучу мыйзам боюнча мураскорлорду түшүндүрүп отурбастан бир мураскорду, бир нече же бардык мураскорлорду мурастан ажыратып салууга укуктуу. Эгерде керээзден башка келип чыкпаса, мыйзам боюнча мураскорду мурастан ажыратып салуу анын өкүлчүлүк укугу боюнча мурастоочу урпактарына жайылтылбайт.
5. Мурас калтыруучу ар кандай мүлк жөнүндө тескөөнү камтыган керээз калтырууга укуктуу.
Мурас калтыруучу керээз калтыруу учурунда өзүнө таандык болбогон мүлк жөнүндө тескөөнү камтыган керээзди калтырууга укуктуу. Эгерде керээз ачылган учурга карата мындай мүлк ага таандык болсо, тиешелүү тескөө жараксыз болуп эсептелет.
6. Мурас калтыруучу аны түзгөндөн кийин кандай гана болбосун учурда түзүлгөн керээзди жокко чыгарууга жана өзгөртүүгө укуктуу жана мында жокко чыгаруунун же өзгөртүүнүн себептерин көрсөтүүгө милдеттүү эмес.
7. Мурас калтыруучу өзү тарабынан керээзде мураскор деп дайындалган адамдарга алар өлүп калса өз кезегинде өздөрүнө керээзделген мүлктү белгилүү түрдө тескөө укугун жүктөөгө укуксуз.
1128-статья. Шарт коюлган керээз
1. Керээз калтыруучу мурасты алууну мураскордун жүрүм-турумунун мүнөзүн белгилүү бир укук чегинде шарттоого укуктуу.
2. Мураскорду дайындоо же мурастоо укугунан ажыратуу жөнүндө тескемеге киргизилген укук ченемине каршы шарттар анык эмес.
3. Керээзге мураскордун ден соолугунун абалы боюнча же башка бейтарап себептер боюнча аткарылышы мүмкүн болбогон шарттарды киргизүү мураскордун доосу боюнча анык эмес деп табылышы мүмкүн.
1129-статья. Экинчи мураскорлорду дайындоо
1. Керээзде көрсөтүлгөн мураскор мурасты ачууга чейин өлүп калса, мурас калтыруучу аны кабыл албай кое же болбосо андан баш тарта же ушул Кодекстин 1126-статьясынын тартибинде татыксыз мураскор катары мурастоодон четтете, ошондой эле керээз боюнча мураскор тарабынан мурас калтыруучунун укук ченеминдеги шарттарын аткарбаган учурда башка мураскорлорду (экинчи мураскорду) дайындай алат.
2. Ушул Кодекске ылайык мураскор боло алган кандай болбосун адам экинчи дайындалган мураскор боло алат.
3. Керээз боюнча мураскордун экинчи дайындалган мураскордун пайдасына баш тартуусуна жол берилбейт.
1130-статья. Керээз кылынбай калган мүлктүн бөлүгүн мурастоо
Керээз кылынбай калган мүлктүн бөлүгү ушул Кодекстин 1141-1150-статьяларынын тартибинде мурастоого чакырылган мыйзам боюнча мураскорлордун ортосунда бөлүштүрүлөт.
Керээз боюнча мүлктүн башка бөлүгү аларга калтырылган мыйзам боюнча мураскорлор да ал мураскорлордун ичине кирет.
1131-статья. Керээздин түрү жөнүндө жалпы эрежелер
1. Керээз кат жүзүндө аны түзүүнүн ордун жана убактысын көрсөтүү менен түзүлүүгө, керээз калтыруучунун жеке өзүнүн колу коюлууга жана нотариатта күбөлөндүрүлүүгө тийиш.
2. Эгерде керээз калтыруучу дене-боюнун кемчилдигинин, оорусунун же сабатсыздыгынын айынан керээзге өз колу менен кол кое албаса, керээзге анын өтүнүчү боюнча мыйзамга ылайык керээзди ырастоочу нотариустун же башка адамдын катышуусу менен башка бирөө тарабынан керээз калтыруучу алардын айынан өз колу менен кол кое албаган себептерди көрсөтүү менен кол коюлушу мүмкүн.
3. Керээз калтыруучунун ордуна керээзге:
1) нотариус же керээзди ырастаган башка адам;
2) анын пайдасына керээз түзүлгөн же керээздик баш тартуу жасалган адам, андай адамдын күйөө-аялдары, балдары, ата-энелери, неберелери жана чөбөрөлөрү, ошондой эле керээз калтыруучунун мыйзам боюнча мурастоочулары;
3) толук жөндөмдүүлүккө ээ болбогон граждандар;
4) керээзди окууга жөндөмү жок сабатсыз жана башка адамдар, мурда жалган күбө болгондук үчүн соттолгондор кол кое албайт.
1132-статья. Нотариалдык ырсталган керээз
1. Нотариалдык ырасталган керээз калтыруучу тарабынан же болбосо нотариус тарабынан анын сөздөрүнөн жазылууга тийиш. Керээз калтыруучунун сөздөрүнөн керээзди нотариус тарабынан жазууда жалпы кабыл алынган техникалык каражаттар (бастыруучу машинка, жеке компьютер ж.б.) пайдаланылышы мүмкүн.
2. Керээз калтыруучунун сөздөрүнөн нотариус тарабынан жазылган керээз ага кол коюлганга чейин нотариустун катышуусу менен керээз калтыруучуга толук окулуп берилүүгө тийиш.
Эгерде керээз калтыруучу дене-боюнча кемчилдигинин, оорусунун же сабатсыздыгынын айынан керээзди өзү окуй албаса, анын тексти керээз калтыруучу үчүн нотариус тарабынан окулуп берилип, ал жөнүндө керээзге керээз калтыруучу өзү окуй албаган себептерди көрсөтүү менен тиешелүү жазуу жазылат.
3. Керээз калтыруучунун каалоосу боюнча керээз анын мазмуну менен таанышуусуз нотариус тарабынан ырасталат (жашыруун керээз).
Анын жараксыз болуп калуу коркунучу алдында болгон жашыруун керээз анын ээсинин өз колу менен жазылууга жана өзүнүн колу коюлууга тийиш. Керээз эки күбөнүн жана нотариустун катышуусу менен ага алар фамилиясы, аты, атасынын аты жана туруктуу жашаган жери көрсөтүлгөн конвертке чапталууга тийиш. Күбөлөр тарабынан кол коюлган конверт күбөлөрдүн жана нотариустун катышуусу менен ага нотариус ырастама жаза турган башка конвертке чапталат.
Керээз калтыруучу өлгөндөн кийин жашыруун керээз ачылат жана нотариус тарабынан мурасчыларга окулуп берилет.
1133-статья. Нотариустук ырастамага теңештирилген керээздер
1. Нотариалдык ырасталган күбөлөргө:
1) ооруканаларда, госпиталдарда, башка стационардык дарылоо мекемелеринде жаткан же улгайгандар жана майыптар үчүн үйлөрдө жашаган граждандардын ал ооруканалардын, госпиталдардын жана башка дарылоо мекемелеринин башкы врачтары тарабынан, алардын медициналык бөлүк боюнча орун басарлары же дежур врачтары, улгайгандар жана майыптар үчүн үйлөрдүн директорлору же башкы врачтары тарабынан ырасталган керээздери;
2) чалгындоо же башка ага окшогон экспедицияларда жүргөн граждандардын ошол экспедициялардын начальниктери тарабынан ырасталган керээздери;
3) аскер кызматчыларынын керээздери, ал эми аскер бөлүктөрү жайгашкан нотариус жок пункттарда ал бөлүктөрдө иштеген граждандык адамдардын, алардын үй-бүлө мүчөлөрүнүн жана аскер кызматчыларынын үй-бүлө мүчөлөрүнүн аскер бөлүктөрүнүн командири тарабынан ырасталган керээздери;
4) эркинен ажыратуу жайларында жүргөн же камакта отурган адамдардын тиешелүү мекемелердин начальниктери тарабынан ырасталган керээздери;
5) нотариус жок калктуу пункттарда жашаган адамдардын мыйзамга ылайык нотариустук аракеттерди жасоого укугу бар кызмат адамдары тарабынан ырасталган керээздери.
2. Ушул статьянын 1-пунктуна таандык кылынган керээздерге керээзге кол кое турган күбөнүн катышуусу менен керээз калтыруучунун колу коюлат.
Керээзди нотариатта күбөлөндүрүү жөнүндө талап болгондон башка учурларда, мындай керээздерге карата тиешелүү түрдө ушул Кодекстин 1132-статьясынын эрежелери колдонулат.
1134-статья. Керээзди жокко чыгаруу жана өзгөртүү
1. Керээз калтыруучу жаңы керээз калтыруу менен өзү калтырган керээзди бүтүндөйүнөн жокко чыгарууга, же болбосо анда камтылган айрым тескмелелерди өзгөртүүгө же толуктоого укуктуу.
2. Мурда түзүлгөн керээз кийинки керээз тарабынан бүтүндөйүнөн же ага каршы болгон бөлүгүндө жокко чыгарылат.
3. Эгерде акыркысы өз кезегинде керээз калтыруучу тарабынан жокко чыгарылса же өзгөртүлсө, мурда калтырылган керээз кийинки керээз тарабынан бүтүндөйүнөн же жарым-жартылай жокко чыгарылат.
1135-статья. Керээздин жашыруундуулугу
Керээзди ырастаган нотариус, башка кызмат адамы, ошондой эле керээз калтыруучунун ордуна керээзге кол койгон граждан мурастоону ачууга чейин керээздин мазмунуна, анын түзүлүшүнө, жокко чыгарылышына же өзгөртүлүшүнө тиешелүү маалыматтарды ачууга укуксуз жана мыйзамда каралган жоопкерчиликке тартылат.
1136-статья. Керээзди чечмелөө
Нотариус, керээзди аткаруучу же сот тарабынан керээзди чечмелөөдө анда камтылган сөздөрдүн жана сөз түрмөктөрүнүн түздөн-түз мааниси эске алынат. Керээздин кандайдыр-бир жобосунун түздөн-түз мааниси бүдөмүк болгондо ал керээздин башка жоболору жана керээздин бүтүндөй мааниси менен салыштыруу жолу менен белгиленет.
1137-статья. Керээздин жараксыздыгы
1. Тиешелүү түрдө түзүлбөгөн керээз жараксыз. Керээздин жараксыздыгы Кодекстин бүтүмдөрдүн жараксыздыгы жөнүндө эрежелерине да негизделет.
2. Керээз ушул Кодекс тарабынан белгиленген керээзди түзүүнүн, ага кол коюунун жана аны ырастоонун тартибин бузуунун айынан керээздин анык эмес деп табылышы мүлктүк натыйжалары бар адамдын доосу боюнча жараксыз деп табылышы мүмкүн.
3. Керээзде камтылган айрым тескемелердин жараксыздыгы керээздин калган бөлүгүнүн жараксыздыгына тиешеси болбойт.
4. Кийинки керээз сот тартибинде жараксыз деп табылганда, мурдагы керээз калыбына келтирилет.
5. Керээз жараксыз деп табылган учурда ал керээз боюнча мурастан айрылган мураскор жалпы негиздерде мурастоо укугун алат.
1138-статья. Керээзди аткаруу
1. Керээз калтыруучу керээзди аткарууну өзү керээзинде көрсөткөн, мураскор эмес адамга тапшыра алат. Бул адамдын керээзди аткаруучу болууга макулдук берүүсү ал тарабынан керээздин өзүндө анын колу менен жазган жазууда же керээзге тиркелген арызда билдирилүүгө тийиш.
Мураскорлор өз ара макулдашууга келүү менен керээзди аткарууну мураскорлордун бирине же башка адамга тапшырууга укуктуу болушат. Мындай макулдаштыкка жетишилбегенде керээзди аткаруучу бир же бир нече мураскорлордун талабы боюнча сот тарабынан дайындалышы мүмкүн.
Керээзди аткаруучу керээз калтыруучу ага жүктөгөн милдеттерди аткаруудан, ал жөнүндө керээз боюнча мураскорлорго күн мурдатан кабарлоо менен баш тартууга укуктуу. Керээзди аткаруучу анын милдеттеринен, ошондой эле мураскорлордун арызына ылайык соттун чечими боюнча да бошотулушу мүмкүн.
2. Керээзди аткаруучу:
1) мурасты коргоону жана аны башкарууну жүзөгө ашырууга;
2) мурасты ачуу жөнүндө жана алардын пайдасына керээздик баш тартуулар жөнүндө бардык мураскорлорго жана баш тартуу алуучуларга кабарлоо үчүн мүмкүн болгон бардык чараларды көрүүгө;
3) мурас калтыруучуга тийиштүү сумманы алууга;
4) мурас калтыруучунун эркине жана мыйзамга ылайык мураскорлорго аларга тийиштүү мүлктү берүүгө;
5) мураскорлордун аларга жүктөлгөн керээздик баш тартууларды аткаруусун камсыз кылууга;
6) керээздик жүктөлгөн милдеттерди аткарууга же керээз боюнча мураскорлордон керээздик жүктөлгөн милдеттерди аткарууну талап кылууга тийиш.
3. Керээзди аткаруучу мурасты башкарууга жана керээзди аткарууга байланышкан сот ишине жана башка иштерге киришүүгө укуктуу, ошондой эле мындай иштерге катышууга тартылышы мүмкүн.
4. Керээзди аткаруучу өз милдеттерин мурасты карыздардан бошотуу, мурас калтыруучуга тийиштүү суммаларды өндүрүү жана бардык мураскорлордун мурасты ээлөөсү үчүн зарыл болгон акыл-эске сыярлык мөөнөттүн ичинде жүзөгө ашырат. Кандай болсо да, көрсөтүлгөн мөөнөт мурас ачылган күндөн тартып бир жылдан ашуусу мүмкүн эмес.
5. Керээзди аткаруучу мурасты башкаруу жана керээзди аткаруу боюнча зарыл болгон чыгымдардын ордун мурастын эсебинен толтурууга укуктуу. Керээзде мурастын эсебинен керээзди аткаруучуга акы төлөө каралышы мүмкүн.
6. Керээз аткарылгандан кийин керээзди аткаруучу мураскорлорго алардын талабы боюнча отчет берүүгө милдеттүү.
1139-статья. Керээздик баш тартуу
1. Керээз калтыруучу керээз боюнча мураскорго мурастын эсебинен, керээздик баш тартууну аткарууга талап кылуу укугуна ээ болушкан бир же бир нече жактардын (баш тартуу алуучулардын) пайдасына кандайдыр бир милдеттенмени (керээздик баш тартууну) аткаруу милдетин жүктөшү мүмкүн.
Мыйзам боюнча мураскорлордун санына кирген да, кирбеген да адамдар баш тартуу алуучулар болушу мүмкүн.
2. Керээздик баш тартуунун заты баш тартуу алуучуга мурастын курамына кирген буюмду же башка буюмдук укукту берүү, мурастын курамына кирбеген мүлктү сатып алуу жана ага берүү, ал үчүн белгилүү бир ишти аткаруу, ага белгилүү бир кызмат көрсөтүү жана башка ушул сыяктуулар болушу мүмкүн.
3. Керээз калтыруучу тарабынан керээздик баш тартууну аткаруу милдети жүктөлгөн мураскор, аны мурас калтыруучунун карыздарынын өзүнө тийиштүү бөлүгүн чыгарып салгандан кийин, ага өткөн мурастын чыныгы наркынын чектеринде гана аткарууга тийиш.
Эгерде, керээздик баш тартуу жүктөлгөн мураскор мураста милдеттүү үлүш укугуна ээ болсо, анын баш тартууну аткаруу милдети, ага өткөн мурастын, анын милдеттүү үлүшүнүн өлчөмүнөн ашкан наркынын чектери менен чектелет.
Эгерде керээзде башкача каралбаса, керээздик баш тартуу бардык же бир нече мураскорлорго жүктөлгөн учурларда, баш тартуу алардын ар бирине анын мурастагы үлүшүнө ченемдүү жүктөлөт.
4. Турак үй, батир же башка турак-жай тийген мураскорго керээз калтыруучу бул турак-жайды же анын белгилүү бир бөлүгүн башка адамдын өмүр бою пайдалануусуна берүү милдетин жүктөөгө укуктуу. Турак-жайга карата менчик укугу кийин башкага өткөндө өмүр бою пайдалануу укугу күчүн сактап алат.
Турак-жайды өмүр бою пайдалануу укугу ажыратылбайт, берилбейт жана баш тартуу алуучунун мураскорлоруна өтпөйт.
Баш тартуу алуучуга берилген, турак-жайды өмүр бою пайдалануу укугу, эгерде керээзде башкача каралбаса, анын үй-бүлө мүчөлөрүнүн жашоосу үчүн негиз болуп саналбайт.
5. Керээздик баш тартуу жүктөлгөн мураскор өлгөн учурда же ал мурас албаган учурда керээздик баш тартууну аткаруу анын үлүшүн алышкан башка мураскорлорго же эгерде мүлк ээсиз-ээликсиз калса, мамлекетке же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына өтөт.
Баш тартуу алуучу мурас ачылганга чейин же мурас ачылгандан кийин, бирок керээз боюнча мураскор аны алып үлгүргөнгө чейин өлгөн учурда керээздик баш тартуу аткарылбайт.
6. Баш тартуу алуучу мурас калтыруучунун карыздары үчүн жооп бербейт.
1140-статья. Милдеттерди жүктөө
1. Керээз калтыруучу керээз боюнча мураскорго, кандайдыр бир аракетти жасоо же андан баш тартуу милдетин, кредитор катары бул милдетти аткарууну талап кылуу укугун эч кимге бербестен жүктөшү мүмкүн. Жалпы пайдалуу максатты жүзөгө ашыруу үчүн мурас калтыруучу тарабынан жүктөлгөн милдетти аткаруу үчүн мүлктүн бир бөлүгүн бөлүп берүү менен ушундай эле милдет керээзди аткаруучуга жүктөлүшү мүмкүн.
2. Заты мүлктүк мүнөздөгү аракеттер болуп саналган милдеттерди жүктөөгө карата тийиштүү түрдө ушул Кодекстин 1139-статьясында камтылган эрежелер колдонулат.
3. Эгерде ушул Кодекске ылайык мурастын, жүктөлгөн милдетти аткаруу милдети тагылган мураскорго тийиштүү же таандык үлүшү башка мураскорлорго өтсө, жүктөлгөн милдетти аткаруу милдети токтотулат.
62-Глава
Мыйзам боюнча мурастоо
1141-статья. Жалпы жоболор
1. Мыйзам боюнча мураскорлор мурас алууга ушул Кодекстин 1142-1146-статьяларында каралгандай, кезектик тартипте чакырылышат.
2. Мыйзам боюнча мурас алууда бир тараптан алганда, асыралып алынган жана анын укум-тукуму, экинчи тараптан алганда, асырап алуучу жана анын туугандары кандаш туугандарга теңештирилишет.
Асыралып алынгандар жана алардын укум-тукумдары мыйзам боюнча асырап алынгандын ата-энеси өлгөндөн кийин, анын ата-тектик жагындагы башка кандаш тугандарынын мураскору болушпайт.
Асыралып алынгандын ата-энеси жана анын ата-теги жагынан башка кандаш туугандары мыйзам боюнча асыралып алынган өлгөндөн кийин анын укум-тукумунун да мураскорлору боло алышпайт.
3. Мыйзам боюнча ар бир кийинки кезектеги мураскорлор мурдагы кезектеги мураскорлор жок болгон учурда мурастоого, аларды мурастан четтетүүгө же андан баш тартууга укуктуу.
1142-статья. Мыйзам боюнча мураскорлордун биринчи кезеги
1. Мурас калтыруучунун балдары (анын ичинде асыралып алгандар), ошондой эле мурас калтыруучунун жубайы жана ата-энеси (асырап алуучулар) барабар үлүштөрдө мыйзам боюнча биринчи кезекте мурастоо укугун алышат. Биринчи кезектеги мураскорлордун ичине мураскордун ал өлгөндөн кийин төрөлгөн балдары да кирет.
2. Мурас калтыруучунун неберелери өкүлчүлүк укугу боюнча мурасташат.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1143-статья. Мыйзам боюнча мураскорлордун үчүнчү кезеги
1. Эгерде биринчи кезектеги мураскорлор жок болсо, мурас калтыруучунун ата-энеси бир жана ата-энеси башка эркек жана кыз бир туугандары, ошондой эле анын чоң атасы жана таятасы, чоң энеси жана таянеси барабар үлүштөрдө мыйзам боюнча экинчи кезекте мурастоо укугун алышат.
2. Мурас калтыруучунун ата-энеси бир жана ата-энесинин бири башка эркек жана кыз бир туугандарынын балдары (мурас калтыруучунун ага-инилеринин, эже-карындаштарынын уулдары жана кыздары) өкүлчүлүк укугу боюнча мурасташат.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1144-статья. Мыйзам боюнча мураскорлордун үчүнчү кезеги
1. Эгерде биринчи жана экинчи кезекте мураскорлор жок болсо, мурас калтыруучунун ата-энесинин ага-инилери жана эже-карындаштары барабар үлүштөрдө мыйзам боюнча үчүнчү кезекте мурастоо укугун алышат.
2. Мурас калтыруучунун ата-энесинин ага-инилеринин жана эже-карындаштарынын балдары жана кыздары өкүлчүлүк укугу боюнча мурасташат.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1145-статья. Кийинки кезектердеги мураскорлор
1. Эгерде биринчи, экинчи жана үчүнчү кезекте мураскорлор жок болсо, мурас калтыруучунун мурунку кезектеги мураскорлоруна кирбеген үчүнчү, төртүнчү жана бешинчи даражадагы туугандары мыйзам боюнча мурастоо укугун алышат.
Тууганчылыктын даражасы туугандарды бири-биринен ажыраткан төрөлүүлөрдүн саны менен аныкталат. Мурас калтыруучунун өзүнүн төрөлүшү бул санга кирбейт.
2. Ушул статьянын 1-пунктуна ылайык мурастоого төмөнкүлөр чакырылат:
төртүнчү кезектеги мураскорлор катары - тууганчылыктын үчүнчү даражадагы туугандары - мурас калтыруучунун чоң атасынын-таятасынын аталары, чоң энесинин-таенесинин энелери;
бешинчи кезектеги мураскорлор катары - тууганчылыктын төртүнчү даражадагы туугандары - мурас калтыруучунун бир тууган ага-инилеринин жана эже-карындаштарынын балдары (бир туугандарынын неберелери жана жээндери) жана анын чоң ата-таятасынын жана чоң эне-таенесинин бир тууган ага-инилери жана эже-карындаштары (бир ата өткөн чоң ата-таяталары жана чоң эне-таенелери);
алтынчы кезектеги мураскорлор катары - тууганчылыктын бешинчи даражадагы туугандары - мурас калтыруучунун аталаш-энелеш неберелеринин балдары (бир туугандарынын чөбөрөлөрү), анын бир ата өткөн ага-инилеринин жана эже-карындаштарынын балдары (бир ата өткөн неберелери жана жээндери) жана анын бир ата өткөн чоң ата-таятасынын жана чоң эне-таенесинин балдары (бир ата өткөн агалары жана таэжелери).
3. Эгерде мурунку кезектеги мураскорлор жок болсо, мыйзам боюнча жетинчи кезектеги мураскорлор катары мурас калтыруучунун өгөй балдары, өгөй атасы жана өгөй энеси чакырылат.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1146-статья. Мыйзам боюнча мураскорлордун бешинчи кезеги
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)
1147-статья. Өкүлчүлүк укугу боюнча мурастоо
1. Мурас ачылганга чейин же мурас калтыруучу менен бир убакта өлгөн мыйзам боюнча мураскордун үлүшү ушул Кодекстин 1142-статьясынын 2-пунктунда, 1143-статьясынын 2-пунктунда жана 1144-статьясынын 2-пунктунда каралган учурларда өкүлчүлүк укугу боюнча анын балдарына өтөт жана алардын ортосунда теңме-тең бөлүштүрүлөт.
2. Мурас калтыруучу тарабынан мурастан ажыратылган, мыйзам боюнча мураскордун балдары өкүлчүлүк укугу боюнча мурас алышпайт.
3. Мурас ачылганга чейин же мурас калтыруучу менен бир убакта өлгөн жана ушул Кодекстин 1126-беренесине ылайык мурастоо укугуна ээ болбогон мураскордун балдары өкүлчүлүк укугу боюнча мурасташпайт.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1148-статья. Мурас калтыруучунун ишке жарамсыз багуусундагылар
1. Мурас калтыруучунун өлүмүнө чейин бир жылдан кем эмес анын багуусунда болушкан жана аны менен чогуу жашашкан эмгекке жарамсыз адамдар мыйзам боюнча мураскорлордун катарына кирет. Мыйзам боюнча башка мураскорлор боюнча алар мурас алууга чакырылган кезектеги мураскорчулар менен бирге мурас алышат.
2. Ушул Кодекстин 1143-1145-статьяларында көрсөтүлгөн, бирок мурас алууга чакырылган кезектеги мураскорлордун чөйрөсүндө кирбеген мыйзам боюнча мураскорлордун катарына таандык болгон эмгекке жарамсыз адамдар, эгерде мурас калтыруучунун өлүмүнө чейин бир жылдан кем эмес анын багусунда болушса, алар мурас калтыруучу менен чогуу жашаган-жашабагандыгына карабай, ошол кезектеги мураскорлор менен бирге мурас алышат.
3. Ушул статьянын негизинде мурас алууга чакырылган адамдар мыйзам боюнча башка мураскорлор болгондо, бардыгы биригип мурастын бир чейрегинен ашпаганын мураска алышат.
1149-статья. Мурастагы милдеттүү үлүшкө карата укуктуулук
1. Мурас калтыруучунун жашы жетпеген же эмгекке жарамсыз балдары, анын ичинде асырандылар, ошондой эле анын эмгекке жарамсыз жубайы жана ата-энеси, анын ичинде асырап алуучулар керээздин мазмунуна карабай, мыйзам боюнча мурас алууда (милдеттүү үлүш), алардын ар бирине тийиштүү боло турган үлүштүн үчтөн эки бөлүгүнөн кем эмесин мураска алышат.
2. Милдеттүү үлүшкө, мындай үлүшкө укугу бар мураскор кандайдыр бир негиз боюнча мурастан алгандардын бардыгы, анын ичинде кадыресе үй-оокаттарынан турган мүлктүн наркы жана керээздик баш тартуунун мындай мураскорунун пайдасына белгиленген нарк кошуп эсептелет.
3. Мураста милдеттүү мүлккө укугу бар мураскор үчүн керээзде белгиленген ар кандай чектөөлөр жана милдет жүктөөлөр мүлктүн ага өткөн бөлүгүнүн милдеттүү үлүштөн ашкан жагына гана карата колдонулат.
(КР 2015-жылдын 24-июлундагы N 191 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1150-статья. Мурастоодогу жубайдын укуктары
1. Керээздин же мыйзамдын күчү аркасында жубайга тийиштүү болгон мурастоо укугу мурас калтыруучу менен никеде тургандыгына байланышкан анын башка мүлктүк укуктарына, анын ичинде никеде турганда чогуу тапкан мүлктүн бир бөлүгүнө карата менчик укуктарына тийиштүү болбойт.
2. Эгерде мурас калтыруучу менен никеде туруу мурасты ачканга чейин иш жүзүндө токтотулгандагы жана жубайлар мурас ачылганга чейин беш жылдан кем эмес бөлөк жашагандыгы далилденсе, ушул Кодекстин 1188-статьясынын негизинде мурастоодон тышкарыда, мыйзам боюнча мурастоодон четтетилиши мүмкүн.
1151-статья. Үйдү жасалгалаган жана үйдө колдонулган нерселерди мурастоо
Үйдү жасалгалаган жана үйдө колдонулган кадыресе нерселер мыйзам боюнча мураска калтыруучу менен ал өлгөнгө чейин бир жылдан аз эмес чогуу жашаган мураскорлорго алардын кезегине жана мурастык үлүшүнө карабастан өтөт.
1152-статья. Мыйзам боюнча мурастоодо мурасты коргоо жана аны башкаруу
1. Мүлктүн бир бөлүгү керээз боюнча мурасталган учурда, мурас калтыруучу дайындаган керээз аткаруучу мыйзам боюнча мурастоо тартибинде өткөн мурастын бир бөлүгүн кошо, бардык мурасты коргоону жана аны башкарууну жүзөгө ашырат.
Ушул Кодекстин 1138-статьясына ылайык керээз боюнча мураскорлор же сот тарабынан дайындалган керээзди аткаруучу, эгерде мыйзам боюнча мураскорлор мыйзам боюнча мурастоо тартибинде өткөн мурастын бөлүгүнө карата көрсөтүлгөн милдеттерди аткаруу үчүн мурас башкаруучуну талап кылышпаса, жалпысынан бардык мүлктү коргоо жана аларды башкаруу милдеттерин жүзөгө ашырат.
2. Мурасты башкаруучу мыйзам боюнча мураскорлордун биринин же бир нечесинин өтүнүчү боюнча мурас ачылган жерде натариус тарабынан дайындалат. Мурасты башкаруучуну дайындоо же аны шайлоо менен макул болбогон мыйзам боюнча мураскор, мурасты башкаруучуну дайындоону сотто талашууга укуктуу.
3. Эгерде мыйзам боюнча мураскорлор жок болсо же белгисиз болсо жер-жерлердеги мамлекеттик бийлик органы же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы мурасты башкаруучуну дайындоо өтүнүчү менен нотариуска кайрылууга тийиш. Мыйзам боюнча мураскорлор келген учурда мурасты башкаруучу, ага зарыл чыгымдарды кайтарып берүү жана мурастын эсебинен акыл-эске сыярлык акы төлөө менен кайра чакырылып алынышы мүмкүн.
4. Мурасты башкаруучу мыйзам боюнча мурастоонун өзгөчөлүктөрүнөн башкача келип чыкпагандыктан улам, керээзди аткаруучуга карата ушул Кодекстин 1138-статьясында каралган ыйгарым укуктарды жүзөгө ашырат.
5. Мүлктү башкаруучу мурастын эсебинен мурасты коргоо жана аны башкаруу боюнча зарыл болгон чыгымдардын ордун толтуруп алууга, ал эми мураскорлор менен анын макулдашуусунда башкача каралбаса аны алууга укуктуу болот.
63-Глава
Мураска ээ болуу
1153-статья. Жалпы жоболор
1. Эгер мураскор кийин мурастан баш тартпаса, мурастоо укугунан ажыратылбаса жана аны мураскор деп дайындоо жөнүндөгү керээздик тескеме жараксыз катары таанылгандан улам мурастоо укугун жоготпосо, ал мурас ачылган убактан тартып өзүнө тийиштүү мураска же анын бир бөлүгүнө (үлүшүнө) карата укукка ээ болот.
2. Ушул статьяда көрсөтүлгөн аракеттер мурас ачылган күндөн тартып алты айдын ичинде жасалууга тийиш.
1153-1-статья. Мурасты кабыл алууга укуктун өтүшү (мурастык трансмиссия)
1. Эгерде керээз боюнча жана (же) мыйзам боюнча мурастоочу болуп таанылган мураскор мурас ачылгандан кийин аны aлууга үлгүрбөстөн өлсө, ага тиешелүү болгон мурастык үлүштү алуу укугу мыйзам боюнча анын мураскорлоруна, ал эми эгерде мурасталган баардык мүлк керээзге калтырылса - керээз боюнча анын мураскорлоруна өтөт (мурастык трансмиссия). Мурастык трансмиссия тартибиндеги мурасты кабыл алуу укугу андай мураскор өлгөндөн кийин ачылган мурастын курамына кирбейт.
2. Өлгөн мураскорго тиешелүү мурасты кабыл алуу укугу анын мураскорлору тарабынан жалпы негиздерде жүзөгө ашырылыш мүмкүн.
Эгерде мураскор өлгөндөн кийин мурасты кабыл алуу үчүн белгиленген мөөнөттүн калган бөлүгү үч айдан азды түзсө, ал үч айга чейин узартылат.
3. Мураскордун мурастын бир бөлүгүн милдеттүү үлүш катары (1149-cтатья) кабыл алуу укугу анын мураскорлоруна өтпөйт.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1154-статья. Мурастоо укугу жөнүндө күбөлүктү берүү
1. Мурастоо укугу жөнүндө күбөлүк мурас ачылган орду боюнча нотариус же мыйзамга ылайык мындай нотариалдык иш жүргүзүүгө ыйгарым укукту кызмат адамы тарабынан берилет.
2. Мураскорлорго мурастоо укугу жөнүндө күбөлүк мурас ачылган күндөн тартып алты ай өткөндөн кийин берилет.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1155-статья. Мурасты кабыл алуу мөөнөтүн өткөрүп жиберүүнүн натыйжалары
1. Эгерде мураскор белгиленген мөөнөттө ушул Кодекстин 1153-статьясында каралган аракеттерди жасабаса, ал мурасты кабыл алган жок деп эсептелет.
2. Мурасты кабыл алган бардык мураскорлордун кат жүзүндөгү макулдугу болгондо, кечиккен мураскор мурасты кабыл алуу жөнүндө арыз бериши мүмкүн.
3. Жүйөлү себептер менен кечиккен мураскордун доосу боюнча сот ага мурасты кабыл алуу жөнүндө арызды берүү үчүн жетиштүү болгон кошумча мөөнөттү белгилей алат.
1156-статья. Мурастан баш тартуу укугу
1. Мураскор мурастоого өзүнүн чакырылгандыгы жөнүндө билген же билүүгө тийиш болгон күндөн тартып, алты айдын ичинде мурастан баш тартууга укуктуу. Жүйөлү себептер болгондо бул мөөнөт сот тарабынан узартылышы мүмкүн, бирок ал эки айдан ашпайт.
2. Мурастан баш тартуу мураскор тарабынан мурас ачылган жерде нотариуска арыз берүү аркылуу жасалат.
Эгерде ишеним катта мындай баш тартууга ыйгарым укуктуулук атайын каралса, мурастан өкүл аркылуу баш тартылышы мүмкүн.
3. Мурастан баш тартуу кийин жокко чыгарылышы же кайра алынышы мүмкүн эмес.
4. Мураскор, ага бул үчүн берилген мөөнөт өткөндө мурастан баш тартуу укугунан ажырайт. Эгерде ал иш жүзүндө мураска калган мүлктү ээлесе же аны тескесе, же бул мүлккө карата анын укугун ырастоочу документтерди алуу үчүн кайрылса, көрсөтүлгөн мөөнөт өткөнгө чейин да, бул укуктан ажырайт.
1157-статья. Мурастан баш тартуу укугуна чек коюу
1. Эгер мураскор мурастоого керээз боюнча да, мыйзам боюнча да чакырылса, ал бул негиздердин бири боюнча же экөө тең боюнча ага тийиштүү мурастан баш тартууга укуктуу.
2. Мураскор мурастын калган бөлүгүн мурастоого карабай, ага арттыруу укугу боюнча тийиштүү мурастан баш тартууга укуктуу.
3. Мураскор мурастан баш тартканда, ал андан керээз боюнча же мыйзам боюнча мураскорлордун ичинен башка адамдардын пайдасына баш тарткандыгын көрсөтүүгө укуктуу.
4. Ушул статьяда каралган учурлардан тышкарыда, эскертүүлөр менен же шарт коюу менен мурастын бир бөлүгүнөн баш тартууга, мурастан баш тартууга жол берилбейт.
1158-статья. Керээздик баш тартууну алуудан баш тартуу укугу
1. Баш тартуу алуучу керээздик баш тартуудан баш тартууга укуктуу. Жарым-жартылай баш тартууга, эскертүүлөр, шарт коюу менен же башка адамдын пайдасына баш тартууга жол берилбейт.
2. Ушул статьяда каралган укук, бир эле убакта мураскор болуп саналган баш тартуу алуучунун мурастан баш тартуу укугуна көз каранды болбойт.
3. Эгерде баш тартуу алуучу ушул статьяда каралган укуктан пайдаланса, керээздик баш тартуу жүктөлгөн мураскор аны аткаруу милдеттеринен бошотулат.
1159-статья. Мурасты бөлүштүрүү
1. Мурасты кабыл алган, мыйзам боюнча мураскордун ар бири мурасты бөлүштүрүүнү талап кылууга укуктуу.
2. Мурасты бөлүштүрүү мураскорлордун макулдашуулары боюнча аларга тийиштүү үлүштөргө ылайык, ал эми макулдаштыкка жетишилбегенде - сот тартибинде жүргүзүлөт.
3. Мурастын бардыгы же анын бир бөлүгү мураскорлорго айкын-ачык мүлктөр көрсөтүлбөгөн үлүштөрдө керээзге калтырылган учурларда, ушул статьядагы эрежелер керээз боюнча мураскорлор ортосунда мүлктү бөлүштүрүүгө колдонулат.
1160-статья. Жок болгон мураскорлордун укуктары
1. Эгерде мураскорлор ичинде жашаган жерлери белгисиз болгон адамдар болсо, калган мураскорлор, керээзди аткаруучу (мүлктү башкаруучу) алардын жашаган жерлерин аныктоо жана аларды мурас алууга чакыруу үчүн зарыл чаралар көрүүгө милдеттүү болушат.
2. Эгерде жашаган жери айкындалган, жок болгон мурас алууга чакырылган мураскор ушул Кодекстин 1156-статьясында каралган мөөнөттүн ичинде мурастан баш тартпаса, калган мураскорлор ага өздөрүнүн мурасты бөлүштүрүүнү жүргүзүүнү каалагандыктары жөнүндө кабарлоого милдеттүү болушат. Эгерде мындай кабарлоо учурунан тартып жок болгон мураскор калган мураскорлорго мүлктү бөлүштүрүү тууралу макулдашууга катышууну каалагандыгы жөнүндө билдирбесе, калган мураскорлор жок болгон мураскорго тийиштүү үлүштү бөлүп коюу менен, өз ара макулдаштык боюнча бөлүштүрүүнү жүргүзүүгө укуктуу.
3. Эгерде мурас ачылган күндөн тартып бир жыл бою жок болгон мураскордун жашаган жери айкындалбаса жана мурастан анын баш тартуусу тууралу маалыматтар болбогондо, калган мураскорлор бөлүштүрүүнү ушул статьянын 2-пунктундагы эрежелер боюнча жүргүзүүгө укуктуу болушат.
4. Бойго бүткөн, бирок төрөлө элек мураскор болгондо мүлктү бөлүү андай мураскор төрөлгөндөн кийин гана бөлүштүрүлүшү мүмкүн.
Эгерде бойго бүткөн, бирок төрөлө элек мураскор аман-эсен төрөлсө, калган мураскорлор ага тийиштүү мурас үлүшүн бөлүп коюу менен гана мурасты бөлүштүрүүгө укуктуу болушат. Жаңы төрөлгөн баланын кызыкчылыктарын коргоо үчүн бөлүштүрүүгө катышууга Үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмүнүн өкүлү чакырылууга тийиш.
(КР 2014-жылдын 3-июлундагы N 111 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
1161-статья. Ишкананы мурастоо
Эгерде мурасты кабыл алган мураскорлордун бардыгынын макулдашуусунда башкача каралбаса, мурастын курамына кирген ишкана натуралай түрүндө бөлүштүрүлбөйт жана аларга тийиштүү үлүштөргө жараша мураскорлордун жалпы үлүштүк менчигине өтөт.
1162-статья. Мураска кирген мүлккө карата айрым мураскорлордун артыкчылыктуу укугу
1. Мурас ачылганга чейин мурас калтыруучу менен чогуу жашаган мураскорлор мурасты бөлүштүрүүдө, мурастын курамынан турак үйдү, батирди же башка турак-жай имаратын, ошондой эле тиричилик буюмдарын жана үй оокаттарын алууга артыкчылыктуу укукка ээ болушат.
2. Мурасты бөлүштүрүүдө мурас калтыруучу менен бирге мүлккө карата жалпы менчик укугуна ээ болгон мураскорлор мүлктүн курамынан жалпы менчикте турган мүлктү натуралай түрүндө алууга артыкчылыктуу укукка ээ болушат.
3. Ушул статьянын биринчи жана экинчи бөлүктөрүндө көрсөтүлгөн артыкчылыктуу укуктарды жүзөгө ашырууда, бөлүштүрүүгө катышкан башка мураскорлордун мүлктүк кызыкчылыктары сакталууга тийиш. Эгерде бул укуктарды жүзөгө ашыруунун натыйжасында мурасты түзгөн мүлк башка мураскорлорго аларга тийиштүү үлүштөрдү берүү үчүн жетишсиз болсо, артыкчылыктуу укугун жүзөгө ашырган мураскор аларга акчалай же мүлк түрүндөгү тийиштүү компенсациясын берүүгө тийиш.
1163-статья. Мурастык үлүштөрдү арттыруу
1. Мураскор мурастан баш тарткан учурларда же ал ушул кодекстин 1153-статьясында көрсөтүлгөн жагдайлар боюнча чыгып калганда, мүлктүн мындай мураскорго тийиштүү боло турган бир бөлүгү мурастоого чакырылган мыйзам боюнча мураскорлорго өтөт жана алардын ортосунда алардын үлүштөрүнө жараша бөлүштүрүлөт.
2. Эгерде мурас калтыруучу бардык мүлктү өзү дайындаган мураскорлорго керээз калтырса, мурастын мурастан баш тартканга же чыгып калган мураскорго тийиштүү бөлүгү, керээз боюнча калган мураскорлорго өтөт жана керээзде башкача каралбагандыктан алардын ортосунда алардын мурастык үлүштөрүнө жараша бөлүштүрүлөт.
3. Ушул статьянын биринчи бөлүгүндө камтылган эрежелер:
1) эгерде баш тарткан же чыгып калган мураскорго экинчи бир мураскор дайындалса;
2) мураскор белгилүү бир адамдын пайдасына мурастан баш тартса;
3) мыйзам боюнча мурастоодо баш тартуу же мураскордун чыгып калуусу кийинки кезектеги мураскорлорду чакырууга алып келген учурларда колдонулбайт.
1164-статья. Мурастын эсебинен төлөнүүчү чыгымдар
Мураскорлор ортосунда мурас бөлүштүрүлгөнгө чейин анын эсебинен мураскордун өлүм алдындагы оорусунан улам келип чыккан зарыл болгон чыгымдардын, мурас калтыруучуну көмүүгө кеткен чыгымдардын, мурасты алууга, аны коргоого, аны башкарууга жана керээзди аткарууга, ошондой эле керээзди аткаруучуга же мурасты башкаруучуга акы төлөөгө байланышкан чыгымдардын ордун толтуруу жөнүндөгү талаптар канааттандырылат. Бул талаптар башка талаптарга караганда мүлктүн наркынан, анын ичинде ипотека же башка күрөө менен камсыздандырылгандардын наркынан артыкчылыктуу канааттандырылууга тийиш.
1165-статья. Мурас калтыруунун кредиторлорго карыздарын өндүрүү
Мурас калтыруучунун кредиторлору керээзди аткаруучуга (мүлктү башкаруучуга) же мураскорлорго мурас калтыруучунун милдеттенмелеринен келип чыгуучу талаптарын коюуга укуктуу.
1166-статья. Ээсиз-ээликсиз мүлк
1. Эгерде мыйзам боюнча да, керээз боюнча да мураскорлор жок болсо же мураскорлордун ичинен бирөө да мурастоо укугуна ээ болбосо, же алардын бардыгы мурастан баш тартса, мурастык мүлк ээсиз-ээликсиз деп табылат.
2. Мурастык мүлк мурас ачылган күндөн тартып бир жыл өткөндөн кийин жер-жерлердеги мамлекеттик бийлик органынын же мурас ачылган жер боюнча жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын арызы боюнча соттун чечиминин негизинде ээсиз-ээликсиз деп табылат.
Эгерде мурасты коргоого жана аларды башкарууга байланышкан чыгымдар анын наркынан ашып түшсө, мурастык мүлк көрсөтүлгөн мөөнөт бүткөнчө ээсиз-ээликсиз деп табылышы мүмкүн.
3. Ээсиз-ээликсиз мүлк тийиштүү мүлк турган жер боюнча жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын менчигине өтөт, ал эми ал мүлктөн баш тарткан учурда, мамлекеттин менчигине өтөт.
4. Ээсиз-ээликсиз мүлктү коргоо жана аны башкаруу ушул Кодекстин 1138-статьясына ылайык жүзөгө ашырылат.
5. Мураскорлор тарабынан талап кылынбаган мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча пенсиялык топтоолордун каражаттары ээсиз-ээликсиз деп таанылышы мүмкүн эмес. Пенсиялык топтоолордун көрсөтүлгөн каражаттарына "Мамлекеттик пенсиялык социалдык камсыздандыруу жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 32-статьясында каралган аракеттер колдонулат.
(КР 2013-жылдын 3-августундагы N 186 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
VII БӨЛҮМ
ЭЛ АРАЛЫК ЖАНА ЖЕКЕ УКУКТУН НОРМАЛАРЫН ГРАЖДАНДЫК-УКУКТУК МАМИЛЕЛЕРГЕ КАРАТА КОЛДОНУУ
64-Глава
Жалпы жоболор
1167-статья. Чет өлкөлүк элемент тарабынан татаалдашкан граждандык-укуктук мамилелерге карата колдонулууга тийиш болгон укуктарды аныктоо
1. Чет өлкөлүк граждандар же чет өлкөлүк юридикалык жактар катышкан же болбосо башка чет өлкөлүк элемент менен татаалдашкан граждандык-укуктук мамилелерге карата колдонулууга тийиш болгон укук ушул Кодекстин, башка мыйзамдардын, эл аралык келишимдердин жана таанылуучу эл аралык адаттардын, ошондой эле тараптардын макулдашуусунун негизинде аныкталат.
2. Тараптардын укукту тандап алуу жөнүндө макулдашуусунда чогуу каралып жаткан иштин жагдайлары ачык көрсөтүлүүгө же келишимдин шарттарында түздөн-түз көрсөтүлүүгө тийиш.
3. Эгерде ушул статьянын биринчи бөлүгүнө ылайык колдонулууга тийиш болгон укукту аныктоо мүмкүн болбосо, чет өлкөлүк элемент менен татаалдашкан граждандык-укуктук мамилелер менен кыйла тыгыз байланышта болгон укук колдонулат.
4. Чет өлкөлүк укуктун нормаларын колдонуу мындай норма кеңири-укуктук мүнөзгө ээ болгондугунун негизинде гана чектелиши мүмкүн эмес.
1168-статья. Укуктук квалификация
1. Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, сот же башка мамлекеттик орган тарабынан юридикалык түшүнүктөрдү укуктук квалификациялоо талаш каралган жердеги өлкө катары Кыргыз Республикасынын укуктарына ылайык аларга түшүнүк берүүгө негизделет.
2. Эгерде талаш каралган жердеги өлкө катары Кыргыз Республикасынын укугунда юридикалык түшүнүк жок болсо же ал башка аталышта же башка мазмунда белгилүү болсо жана Кыргыз Республикасынын укугу боюнча түшүнүк берүү аркылуу аныкталышы мүмкүн болбосо, анда аларды укуктук квалификациялоодо чет мамлекеттин укугу да колдонулушу мүмкүн.
1169-статья. Чет өлкөлүк укуктун нормаларынын мазмунун белгилөө
1. Чет өлкөлүк укукту колдонууда сот же башка мамлекеттик орган анын нормаларынын мазмунунун тиешелүү чет мамлекетте расмий түшүндүрүлүшүнө, практикада колдонулушуна жана доктринасына ылайык белгилейт.
2. Чет өлкөлүк укуктун нормаларынын мазмунун аныктоо максатында сот же башка мамлекеттик орган белгиленген тартипте көмөк көрсөтүү жана түшүнүк берүү үчүн Юстиция министрлигине жана башка улуттук компетенттүү органдарга жана мекемелерге, анын ичинде чет өлкөдөгү органдарга жана мекемелерге кайрылышы, же болбосо эксперттерди тартышы мүмкүн.
3. Ишке катышкан адамдар өздөрүнүн талап тарын же каршы пикирлерин негиздөө үчүн өздөрү шилтеме жасап жаткан чет өлкөлүк укуктун нормаларынын мазмунун ырастаган документтерди берүүгө, башка жол менен сотко же мамлекеттик органга бул нормалардын мазмунун аныктоого көмөк көрсөтүүгө укуктуу.
4. Эгерде чет өлкөлүк укуктун нормаларынын мазмуну ушул статьяга ылайык көрүлгөн чараларга карабастан ойдогудай мөөнөттөрдө аныкталбаса, Кыргыз Республикасынын укугу колдонулат.
1170-статья. Үчүнчү өлкөнүн укугуна карата кайра шилтеме жасоо
1. Ушул бөлүмдүн эрежелерине ылайык ушул статьяда каралгандан башка учурларда, чет өлкөлүк укукка карата ар кандай шилтеме жасоо тиешелүү өлкөнүн коллизиялык укугуна шилтеме жасоо катары эмес, анын материалдык укугуна шилтеме жасоо катары каралууга тийиш.
2. Кыргыз Республикасынын укугуна карата кайра шилтеме жасоо жана үчүнчү өлкөнүн укугуна шилтеме жасоо ушул Кодекстин 1177-статьясына, 1178-статьясынын 1, 3, 5-пункттарына, 1180 жана 1183-статьяларына ылайык чет өлкөлүк укук кодонулган учурларда кабыл алынат.
1171-статья. Мыйзамды аттап өтүүнүн натыйжалары
Ушул Кодекс тарабынан жөнгө салынуучу мамилелерге катышуучулардын тиешелүү мамилелерди башка укукка баш ийдирүү укугун тиешелүү колдонуу жөнүндө ушул бөлүмдүн эрежелеринен аттап өтүүгө багытталган макулдашуулары жана башка аракеттери жараксыз деп табылат.
1172-статья. Өз ара колдонуу
1. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында өз ара колдонуу башталыштарында чет өлкөлүк укукту колдонуу каралгандан башка учурларда, сот же башка мамлекеттик орган чет өлкөлүк укукту Кыргыз Республикасынын укугу тиешелүү чет мамлекетте ушул сыяктуу мамилелерге карата колдонулгандыгына же колдонулбагандыгына карабастан колдонот.
2. Эгерде чет өлкөлүк укукту колдонуу өз ара колдонууга жараша болсо, башкача далилденбегендиктен, ал колдонулушу мүмкүн деп болжолдонот.
1173-статья. Жалпы тартип жөнүндө билдирүү
1. Чет өлкөлүк укукту колдонуу укук тартибинин негиздерине (жалпы тартипке) карама-каршы келген учурларда ал колдонулбайт. Мындай учурларда Кыргыз Республикасынын укугу колдонулат.
2. Чет өлкөлүк укукту колдонуудан баш тартуу чет мамлекеттин укуктук, саясий же экономикалык тутумунун Кыргыз Республикасынын укуктук, саясий же экономикалык тутумунан айырмалангандыгына гана негизделиши мүмкүн эмес.
1174-статья. Императивдик нормаларды колдонуу
1. Ушул бөлүмдүн эрежелери укукту ылайыктуу колдонууга карабастан тиешелүү мамилелерди жөнгө салуучу Кыргыз Республикасынын укуктарынын императивдик нормаларынын колдонулушуна тиешеси болбойт.
2. Эгерде бул өлкөнүн укугуна ылайык мындай нормалар укукту ылайык колдонууга карабастан тиешелүү мамилелерди жөнгө салууга тийиш болсо, ушул бөлүмдүн эрежелерине ылайык кандайдыр-бир өлкөнүн укугун колдонууда сот башка өлкөнүн укуктарынын мамилеге тыгыз байланышы бар императивдик нормаларын колдоно алат. Мында сот ушундай нормалардын багытын жана мүнөзүн, ошондой эле аларды колдонуунун натыйжаларын эске алууга тийиш.
1175-статья. Укуктук тутумдары көп болгон өлкөнүн укуктарын колдонуу
Бир нече аймактык же башка укуктук тутумдар колдонулган өлкөнүн укугун колдонуу тийиш болгон учурларда, ушул өлкөнүн укугуна ылайык келген укуктук тутум колдонулат.
1176-статья. Реторсиялар
Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан Кыргыз Республикасынын граждандарынын жана юридикалык жактарынын укуктарын атайын чектөөлөр орун алган мамлекеттердин граждандарынын жана жактарынын укуктары жагында жооп кайтарма чектөөлөр (реторсиялар) белгилениши мүмкүн.
65-Глава
Коллизиялык нормалар
§1. Адамдар
1177-статья. Жеке адамдын жеке мыйзамы
1. Адам гражданы болуп эсептелген өлкөнүн укугу жеке адамдын жеке мыйзамы болуп саналат. Адамдын эки же андан ашык граждандыгы болгондо ал адам кыйла тыгыз байланышта болгон өлкөнүн укугу анын жеке мыйзамы катары эсептелет.
2. Граждандыгы жок адамдардын жеке мыйзамы бул адамдар туруктуу жашаган өлкөнүн укугу болуп эсептелет.
3. Качкын адамдын жеке мыйзамы ага баш калкалоо берген өлкөнүн укугу болуп эсептелет.
1178-статья. Жеке адамдын укукка жөндөмдүүлүгү жана аракетке жөндөмдүүлүгү
1. Жеке адамдын укукка жөндөмдүүлүгү жана аракетке жөндөмдүүлүгү анын жеке мыйзамы менен аныкталат.
2. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же эл аралык келишимдер белгиленгенден башка учурларда, чет өлкөлүк граждандар жана граждандыгы жок адамдар Кыргыз Республикасында Кыргыз Республикасынын граждандары менен бирдей эле укукка жөндөмдүү болушат.
3. Зыян келтирүүнүн натыйжасында келип чыккан жеке адамдын бүтүмдөр жана милдеттенмелер жагындагы граждандык аракетке жөндөмдүүлүгү бүтүм жасалган же зыян келтирүүдөн келип чыккан милдеттенмелер пайда болгон өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
4. Жеке адамдын жеке ээлик кылууга жөндөмдүүлүгү жана ушуга байланыштуу укуктарга жана милдеттерге ээ болушу бул жеке адам жеке ээлик кылуучу катарында катталган өлкөнүн укугу боюнча аныкталат. Каттаган өлкө жок болгон учурда жеке ээлик кылуу ишин жүзөгө ашыруунун негизги жери болгон өлкөнүн укугу колдонулат.
5. Жеке адамды аракетке жөндөмсүз же аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп таануу сот турган өлкөнүн укугу боюнча ишке ашырылат.
1179-статья. Жеке адамды дайынсыз жок болду деп таануу жана өлдү деп жарыялоо
Жеке адамды дайынсыз жок болду деп таануу жана өлдү деп жарыялоо сот турган өлкөнүн укугу боюнча ишке ашырылат.
1180-статья. Жеке адамдын ысымы
Жеке адамдын ысымга болгон укугу, аны пайдаланышы жана аны жеке коргоо мыйзам менен аныкталат, анткени ушул Кодекстин 54-статьясынын 2-пунктунун экинчи абзацында, 4-пунктунда, 1188, 1189-статьяларында каралган эрежелерге ылайык башкача нерсе келип чыкпайт.
1181-статья. Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жерлерде Кыргыз Республикасынын граждандарынын граждандык абал актыларын каттоо
Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жерлерде жашаган Кыргыз Республикасынын граждандарынын граждандык абал актыларын каттоо Кыргыз Республикасынын консулдук мекемелеринде жүзөгө ашырылат. Мында Кыргыз Республикасынын мыйзамдары колдонулат.
1182-статья. Граждандык абал актыларын күбөлөндүрүү катарында чет мамлекеттик органдар тарабынан берилген документтерди таануу
Кыргыз Республикасынын граждандарына, чет өлкөлүк граждандарга жана граждандыгы жок адамдарга Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жерлерде тиешелүү мамлекеттердин мыйзамдары боюнча граждандык абал актыларын күбөлөндүрүү үчүн чет мамлекеттердин компетенттүү органдары тарабынан берилген документтер легализациялоо болгондо Кыргыз Республикасында туура деп табылат.
1183-статья. Камкордукка алуу жана көзөмөлдүк кылуу
1. Жашы жете электерди, аракетке жөндөмсүз же аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген адамдарды камкордукка алуу жана көзөмөлдүк кылуу сот турган өлкөнүн укугу боюнча белгиленет жана жокко чыгарылат.
2. Камкордукка алуучунун (көзөмөлдүк кылуучунун) камкордукка алууну (көзөмөлдүк кылууну) кабыл алуу жөнүндө милдеттенмеси камкордукка алуучу (көзөмөлдүк кылуучу) адамдын жеке мыйзамы боюнча аныкталат.
3. Камкордукка алуучу (көзөмөлдүк кылуучу) менен камкордукка алынган (көзөмөлдүк кылынган) адамдын ортосундагы укуктук мамилелер камкордукка алуучуну (көзөмөлдүк кылуучуну) даярдаган мекеме турган өлкөнүн укугу боюнча аныкталат. Бирок, эгерде камкордукка алынган (көзөмөлдүк кылынган) адам Кыргыз Республикасында жашаса, эгерде бул жер ал адам үчүн кыйла ыңгайлуу болсо, Кыргыз Республикасынын укугу колдонулат.
4. Эгерде камкордукка алууга (көзөмөлдүк кылууга) каршы, аны таанууга каршы Кыргыз Республикасынын тиешелүү консулдук мекемесинин мыйзамга негизделген каршы пикирлери жок болсо, Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жерде жашаган Кыргыз Республикасынын граждандарына белгиленген камкордукка алуу жана көзөмөлдүк кылуу жарактуу деп табылат.
1184-статья. Юридикалык жактын мыйзамы
Юридикалык жак түзүлгөн жердеги өлкөнүн укугу юридикалык жактын мыйзам болуп эсептелет.
1185-статья. Юридикалык жактын укукка жөндөмдүүлүгү
1. Юридикалык жактын граждандык укукка жөндөмдүүлүгү юридикалык жактын мыйзамы тарабынан аныкталат.
2. Чет өлкөлүк юридикалык жак өзүнүн органынын же өкүлүнүн ыйгарым укуктарын чет өлкөлүк юридикалык жактын органы же өкүлү бүтүм жасалган өлкөнүн укугуна белгилүү болбогон чектөөлөргө шилтеме жасай албайт.
1186-статья. Кыргыз Республикасындагы чет өлкөлүк юридикалык жактардын ишинин улуттук режими
Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамында чет өлкөлүк юридикалык жактар үчүн башкача каралбаса, чет өлкөлүк юридикалык жактар Кыргыз Республикасында граждандык мыйзамдар менен жөнгө салынуучу ээлик кылуучу жана башка ишти жүзөгө ашырат.
1187-статья. Мамлекеттин чет өлкөлүк элемент менен граждандык-укуктук мамилелерге катышышы
Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, чет өлкөлүк элемент менен граждандык укуктук мамилелерге мамлекеттин катышуусуна ушул бөлүмдүн эрежелери жалпы негиздерде колдонулат.
§2. Мүлктүк эмес жеке укуктар. Интеллектуалдык менчик
1188-статья. Мүлктүк эмес жеке укуктарды коргоо
Мүлктүк эмес жеке укуктарга карата мындай укуктарды колдоо жөнүндө талапка негиз болуп кызмат кылган аракет же башка жагдай болгон жердеги өлкөнүн укугу колдонулат.
1189-статья. Интеллектуалдык менчик укугу
1. Интеллектуалдык менчик укугуна карата бул укуктарды коргоо талап кылынган жердеги өлкөнүн укугу колдонулат.
2. Өзүнүн заты интеллектуалдык менчик укугу болгон келишимдер ушул бөлүмдүн келишимдик милдеттенмелер жөнүндө жоболоруна ылайык аныкталуучу укук менен аныкталат.
§3. Бүтүмдөр. Өкүлчүлүк. Доонун эскириши
1190-статья. Бүтүмдүн түрү
1. Бүтүмдүн түрү ал жасалган жердеги укукка ылайык келүүгө тийиш. Бирок, эгерде Кыргыз Республикасынын укуктарынын талаптары сакталбаса, чет өлкөдө түзүлгөн бүтүм анын түрүнүн сакталбашынын натыйжасында жарактуу эмес деп табылышы мүмкүн эмес.
2. Катышуучуларынын бири эле Кыргыз Республикасынын юридикалык жагы же гражданы болуп эсептелген тышкы экономикалык бүтүм, анын түзүлгөн жерине карабастан кат жүзүндө түзүлөт.
3. Кыймылсыз мүлккө карата бүтүмдүн түрү бул мүлк турган жердеги өлкөнүн укугуна, ал эми Кыргыз Республикасынын мамлекеттик реестрине киргизилген кыймылсыз мүлккө карата бүтүмдүн түрү Кыргыз Республикасынын укугуна баш иет.
1191-статья. Ишеним кат
Ишеним каттын түрү жана колдонулуш мөөнөтү ишеним кат берилген жердеги өлкөнүн укугу боюнча аныкталат. Эгерде Кыргыз Республикасынын укугунун талаптары сакталса, ишеним кат анын түрүнүн сакталбашынын натыйжасында жараксыз деп таанылышы мүмкүн эмес.
1192-статья. Доонун эскириши
1. Доонун эскириши тиешелүү мамилени жөнгө салуу үчүн колдонулуучу өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
2. Эгерде тиешелүү мамиленин катышуучуларынын бири эле Кыргыз Республикасынын гражданы же Кыргыз Республикасынын юридикалык жагы болуп эсептелсе доонун эскириши жайылтылбай турган талап Кыргыз Республикасынын укугу боюнча аныкталат.
§4. Буюм укуктары
1193-статья. Буюм укуктарына карата колдонулуучу укук жөнүндө жалпы жоболор
1. Эгерде Мыйзамда башкача каралбаса, кыймылсыз жана кыймылдуу мүлккө болгон менчик укугу жана башка буюм укуктары бул мүлк турган жердеги өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
2. Мүлктүн кыймылсыз же кыймылдуу буюмдарга таандык экендиги, ошондой эле мүлктүн башка юридикалык квалификациясы бул мүлк турган жердеги өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
1194-статья. Уюм укуктарынын пайда болушу жана токтотулушу
1. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача каралбаса, мүлккө болгон буюм укуктарынын пайда болушу жана токтотулушу буюм укуктарынын пайда болушуна же болбосо токтотулушуна кызмат кылган аракет же башка жагдай болгон учурда мүлк турган жердеги өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
2. Эгерде тараптардын макулдашуусунда башкача белгиленбесе, бүтүмдүн заты болуп эсептелген мүлккө болгон буюм укуктарынын келип чыгышы жана токтотулушу бул бүтүм жасалган жердеги өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
3. Мүлктүн сатылып алынышынын эскиришинин натыйжасында ага болгон менчик укугунун пайда болушу, мүлктүн сатып алуу мөөнөтү эскирген учурда ал мүлк турган жердеги өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
1195-статья. Мамлекеттик реестрге киргизилүүгө тийиш болгон транспорт каражаттарына жана башка мүлккө буюм укуктары
Мамлекеттик реестрге киргизилүүгө тийиш болгон транспорт каражаттарына жана башка мүлккө буюм укуктары бул транспорт каражаттары же мүлк катталган жердеги өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
1196-статья. Кыймылдуу мүлк ара жолдо болгон кездеги буюм укуктары
Эгерде тараптардын макулдашуусунда башкача белгиленбесе бүтүм боюнча ара жолдогу кыймылдуу мүлккө менчик укугу жана башка буюм укуктары бул мүлк жиберилген өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
1197-статья. Буюм укуктарын коргоо
1. Менчик укугун жана башка буюм укуктарын коргоого карата арыз берүүчүнүн тандап алуусу боюнча мүлк турган жердеги же сот турган жердеги өлкөнүн укугу колдонулат.
2. Кыймылсыз мүлккө болгон менчик укугун жана башка буюм укуктарын коргоого карата бул мүлк турган жердеги өлкөнүн укугу колдонулат. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик реестрине киргизилген мүлккө карата Кыргыз Республикасынын укугу колдонулат.
§5. Келишимдик милдеттенмелер
1198-статья. Келишимдин тараптарынын макулдашуусу менен укукту тандап алуу
1. Эгерде Мыйзамда башкача каралбаса, келишим тараптардын макуладашуусу менен тандалып алынган өлкөнүн укугу менен жөнгө салынат.
2. Келишимдин тараптары жалпы келишим үчүн, ошондой эле анын айрым бөлүктөрү үчүн да колдонула турган укукту тандап алышы мүмкүн.
3. Колдонула турган укукту тандап алуу келишимдин тараптары тарабынан ар кандай мезгилде, келишимди түзүүдө, ошондой эле кийин да жасалышы мүмкүн. Тараптар ошондой эле ар кандай мезгилде келишимге карата колдонулуучу укукту өзгөртүү жөнүндө макулдаша алышат.
1199-статья. Тараптардын макулдашуусу жок болгондо келишимге карата колдонулуучу укук
1. Келишимдин талаптарынын бул келишимге карата колдонулуучу тиешелүү укук жөнүндө макулдашуусу жок болгондо:
1) соода-сатык келишиминде - сатуучу;
2) белекке берүү келишиминде - белекке берүүчү;
3) ижара келишиминде (мүлктү жалдоодо) - ижарага берүүчү же жалдоого берүүчү;
4) мүлктү акысыз пайдалануу келишиминде - ссуда берүүчү;
5) подряд келишиминде - подрядчы;
6) ташуу келишиминде - ташып келүүчү;
7) транспорттук экспедиция келишимде - экспедитор;
8) заем келишиминде же башка кредит келишиминде - кредит берүүчү;
9) кепилчилик келишиминде - ишенимдүү адам;
10) комиссиялык келишимде - комиссионер;
11) сактоо келишиминде - сактоочу;
12) камсыздандыруу келишиминде - камсыздандыруучу;
13) кепилчилик келишиминде - кепилчи;
14) күрөө келишиминде - күрөөгө берүүчү;
15) өзгөчө укуктарды пайдалануу жөнүндө лицензиялык келишимде - лицензияр болуп эсептелген тарап түзүлгөн, турган же негизги ишин жүргүзгөн жердеги өлкөнүн укугу колдонулат.
2. Тараптардын укукту ылайыктуу колдонуу жөнүндө келишими жок болгондо, ушул статьянын биринчи бөлүгүнүн жоболоруна карабастан:
1) кыймылсыз мүлк жөнүндө келишимге карата - бул мүлк турган жердеги өлкөнүн укугу;
2) биргелешкен иш жана курулуш подряды жөнүндө келишимге карата - ушундай иш жүзөгө ашырылып жаткан же келишимде каралган натыйжалар түзүлүп жаткан жердеги өлкөнүн укугу;
3) аукциондо, конкурс боюнча же биржада түзүлгөн келишимге каратааукцион, конкурс өткөрүлгөн же биржа турган жердеги өлкөнүн укугу колдонулат.
3. Укуктуу ылайыктуу колдонуу жөнүндө тараптардын макулдашуусу жок болгондо ушул статьянын биринчи жана экинчи бөлүктөрүндө саналып өтпөгөн келишимдерге карата мындай келишимдин мазмуну үчүн чечүүчү мааниге ээ болгон аткарууну жүзөгө ашырып жаткан тарап түзүлгөн, турган же негизги ишин жүргүзгөн жердеги өлкөнүн укугу колдонулат. Келишимдин мазмуну үчүн чечүүчү мааниге ээ болгон аткарууну аныктоо мүмкүн болбогондо, келишим кыйла тыгыз байланышта болгон өлкөнүн укугу колдонулат.
1200-статья. Чет өлкөнүн катышуусу менен юридикалык жакты түзүү жөнүндө келишимге карата колдонулуучу укук
Чет өлкөнүн катышуусу менен юридикалык жакты түзүү жөнүндө келишимге карата юридикалык жак уюштурулган өлкөнүн укугу колдонулат.
1201-статья. Колдонулган укуктун аракет чөйрөсү
1. Келишимге карата колдонулган укук ушул параграфтын жоболорунун күчү аркасында төмөндөгүлөрдү, атап айтканда:
1) келишимди чечмелөөнү;
2) тараптардын укуктарын жана милдеттерин;
3) келишимдин аткарылышын;
4) келишимди аткарбоону же талаптагыдай аткарбоонун натыйжаларын;
5) келишимди токтотууну;
6) келишимдин арзыбастыгынын же жараксыздыгынын натыйжаларын;
7) келишимге байланыштуу талаптарга макул болууну жана карыздын өтүшүн камтыйт.
2. Аткаруунун ыкмаларына жана иш ыраатына, ошондой эле талаптагыдай эмес аткарылган учурда көрүлүүгө тийиш болгон чаралар жагында колдонулган укуктан тышкары, аткаруу ишке ашырылып жаткан өлкөнүн укугу да эске алынат.
§6. Келишимден тышкары милдеттенмелер
1202-статья. Бир тараптуу аракеттерден келип чыгуучу милдеттенмелер
Бир тараптуу аракеттерден келип чыгуучу милдеттенмелерге (сыйлык берүү жөнүндө жарыя убада, башканын кызыкчылыгын көздөгөн тапшырмасыз иш жана башкалар) карата ушул бөлүмдүн 4-параграфтын эрежелери колдонулат.
1203-статья. Келтирилген зыяндан улам келип чыккан милдеттенмелер
1. Келтирилген зыяндардан улам келип чыккан укуктар жана милдеттенмелер, зыяндын ордун толтуруу жөнүндө талаптар үчүн негиз болгон аракет же башка жагдай жасалган өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
2. Эгерде тараптар бир эле мамлекеттин граждандары же юридикалык жактары болушса, чет өлкөдө зыян келтирүүдөн улам келип чыккан милдеттенмелер боюнча укуктар жана милдеттер ошол мамлекеттин укугу боюнча аныкталат.
3. Эгерде зыяндын ордун толтуруу жөнүндө талап үчүн негиз болгон аракет же башка жагдай Кыргыз Республикасынын мыйзамдары боюнча укукка каршы келбесе, чет өлкөлүк укук колдонулбайт.
1204-статья. Керектөөчүгө келтирилген залал үчүн жоопкерчилик
Товар сатып алууга, иш аткарууга же кызмат көрсөтүүгө байланыштуу керектөөчүдө пайда болгон залалдын ордун толтуруу жөнүндөгү талапка карата, керектөөчүнүн тандоосу боюнча:
1) керектөөчү жашаган жердеги өлкөнүн укугу;
2) өндүрүүчүнүн же иш аткарган, кызмат көрсөткөн адам жашаган же турган жердеги өлкөнүн укугу;
3) керектөөчү товар сатып алган, иштин натыйжасын кабыл алган же ага кызмат көрсөтүлгөн өлкөнүн укугу колдонулат.
1205-статья. Негизсиз баюу
1. Негизсиз баюудан улам келип чыккан милдеттенмелерге карата ал байыган жердеги өлкөнүн укугу колдонулат.
2. Эгерде негизсиз баюу мүлк сатып алынган же чогултулган негиздин жок болгондугунун натыйжасында пайда болсо, колдонулган укук бул негиз тиешелүү болгон мамлекеттин укугу боюнча аныкталат. Негизсиз баюу түшүнүгү Кыргыз Республикасынын укугу боюнча аныкталат.
§7. Мурастоо укугу
1206-статья. Мурастоо боюнча мамилелер
Эгерде мурас калтыруучу тарабынан керээзде ал гражданы болуп саналган өлкөнүн укугу тандалып алынбаса, ушул Кодекстин 1207 жана 1208-статьяларында башкача каралбагандыктан, мурастоо боюнча мамилелер мурас калтыруучу акыркы туруктуу жашаган өлкөнүн укугу боюнча аныкталат.
1207-статья. Керээз түзүүгө жана жокко чыгарууга карата жөндөмдүүлүгү, ошондой эле керээздин жана аны жокко чыгаруунун түрү
Адамдын керээзди түзүүгө жана жокко чыгарууга карата жөндөмдүүлүгү, ошондой эле керээздин жана аны жокко чыгаруунун түрү, эгерде мурас калтыруучу тарабынан керээзде ал гражданы болгон өлкөнүн укугу тандалып алынбаса, мурас калтыруучу акыркы жашаган өлкөнүн укугу боюнча аныкталат. Бирок керээз же аны жокко чыгаруу, эгерде анын түрү ал түзүлгөн жердин укугунун талаптарына же Кыргыз Республикасынын талаптарына жооп берсе, анын түрүн сактабоонун натыйжасында жараксыз деп табылышы мүмкүн эмес.
1208-статья. Кыймылсыз мүлктү жана мамлекеттик реестрге киргизилүүгө тийиш болгон мүлктү мурастоо
Кыймылсыз мүлктү мурастоо ал мүлк турган өлкөнүн укугу боюнча, ал эми Кыргыз Республикасынын мамлекеттик реестрине киргизилген мүлктү мурастоо Кыргыз Республикасынын укугу боюнча аныкталат.
Кыргыз Республикасынын Президенти |
|
А.Акаев |
|
|
|
1997-жылдын 5-декабрында |
|
Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Мыйзам чыгаруу жыйыны тарабынан кабыл алынган |
ГРАЖДАНСКИЙ КОДЕКС КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
г.Бишкек, от 5 января 1998 года N 1
(В редакции Законов КР от 21 июля 1999 года N 83, 27 ноября 1999 года N 131, 18 января 2000 года N 24, 17 февраля 2003 года N 39, 19 декабря 2003 года N 237, 11 марта 2004 года N 20, 4 июля 2005 года N 94, 31 июля 2007 года N 121, 19 марта 2008 года N 24, 8 мая 2008 года N 80, 17 октября 2008 года N 215, 30 марта 2009 года N 104, 17 июля 2009 года N 233, 10 июня 2011 года N 35, 25 февраля 2013 года N 32, 30 мая 2013 года N 85, 24 июля 2013 года N 162, 3 августа 2013 года N 186, 14 марта 2014 года N 49, 3 июля 2014 года N 111, 8 апреля 2015 года N 74, 24 июля 2015 года N 191, 23 июля 2016 года N 133)
(Введен в действие Законом КР от 5 января 1998 года N 2)
См. также Гражданский кодекс КР. ЧАСТЬ I
ЧАСТЬ II
РАЗДЕЛ IV
ОТДЕЛЬНЫЕ ВИДЫ ОБЯЗАТЕЛЬСТВ
Глава 23
Купля-продажа
Параграф 1
Общие положения о купле-продаже
Статья 415. Договор купли-продажи
1. По договору купли-продажи одна сторона (продавец) обязуется передать товар в собственность другой стороне (покупателю), а покупатель обязуется принять этот товар и уплатить за него определенную денежную сумму (цену).
2. К купле-продаже ценных бумаг и валютных ценностей положения, предусмотренные настоящим параграфом, применяются, если законом не установлены специальные правила их купли-продажи.
3. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом или иным законом, особенности купли и продажи товаров отдельных видов определяются законами и иными нормативными правовыми актами.
4. Положения, предусмотренные настоящим параграфом, применяются к продаже имущественных прав, если иное не вытекает из их содержания или характера этих прав.
5. К отдельным видам договора купли-продажи (розничная купля-продажа, поставка товаров, энергоснабжение, продажа предприятия) положения, предусмотренные настоящим параграфом, применяются, если иное не предусмотрено правилами настоящего Кодекса об этих видах договоров.
Статья 416. Форма договора купли-продажи
1. Договор купли-продажи объектов недвижимости заключается в письменной форме, подлежит государственной регистрации и не требует обязательного нотариального удостоверения.
2. Договор купли-продажи объектов недвижимости подлежит государственной регистрации в соответствии со статьей 25 настоящего Кодекса.
(В редакции Закона КР от 30 марта 2009 года N 104)
Статья 417. Условие договора о товаре
1. Товаром по договору купли-продажи могут быть любые вещи с соблюдением правил статьи 23 настоящего Кодекса.
2. Договор может быть заключен на куплю-продажу товара, имеющегося в наличии у продавца в момент заключения договора, а также товара, который будет создан или приобретен продавцом в будущем, если иное не установлено законом или не вытекает из характера товара.
3. Условие договора купли-продажи о товаре считается согласованным, если договор позволяет определить наименование и количество товара.
Статья 418. Обязанности продавца по передаче товара
1. Продавец обязан передать покупателю товар, предусмотренный договором купли-продажи.
2. Если иное не предусмотрено договором купли-продажи, продавец обязан одновременно с передачей вещи передать покупателю ее принадлежности, а также относящиеся к ней документы (технический паспорт, сертификат качества, инструкцию по эксплуатации и т.д.), предусмотренные законом, иными нормативными правовыми актами или договором.
Статья 419. Срок исполнения обязанности передать товар
1. Срок исполнения продавцом обязанности передать товар покупателю определяется договором купли-продажи, а если договор не позволяет определить этот срок, то срок определяется в соответствии с правилами, предусмотренными статьей 305 настоящего Кодекса.
2. Договор купли-продажи признается заключенным с условием его исполнения к строго определенному сроку, если из договора ясно вытекает, что при нарушении срока его исполнения покупатель утрачивает интерес к договору.
Продавец не вправе исполнять такой договор до наступления или после истечения определенного в нем срока без согласия покупателя и в том случае, если покупатель не отказался от исполнения договора.
Статья 420. Момент исполнения обязанности продавца передать товар
1. Если иное не предусмотрено договором купли-продажи, обязанность продавца передать товар покупателю считается исполненной в момент:
вручения товара покупателю или указанному им лицу, если договором предусмотрена обязанность продавца по доставке товара;
предоставления товара в распоряжение покупателя, если товар должен быть передан покупателю или указанному им лицу в месте нахождения товара.
Товар считается предоставленным в распоряжение покупателя, когда к сроку, предусмотренному договором, товар готов к передаче в надлежащем месте и покупатель в соответствии с условиями договора осведомлен о готовности товара к передаче. Товар не признается готовым к передаче, если он не идентифицирован для целей договора путем маркировки или иным образом.
2. В случаях, когда из договора купли-продажи не вытекает обязанность продавца по доставке товара или передаче товара в месте его нахождения покупателю, обязанность продавца передать товар покупателю считается исполненной в момент сдачи товара перевозчику или организации связи для доставки покупателю, если договором не предусмотрено иное.
Статья 421. Обязанность продавца по сохранению проданного имущества
1. Когда право собственности (право хозяйственного ведения или оперативного управления) переходит к покупателю ранее передачи имущества, продавец обязан до передачи имущества сохранять имущество, не допуская его ухудшения.
2. Необходимые для этого издержки покупатель обязан возместить продавцу, если иное не предусмотрено соглашением сторон.
Статья 422. Переход риска случайной гибели товара
1. Если иное не предусмотрено договором купли-продажи, риск случайной гибели или случайного повреждения товара переходит на покупателя с момента, когда в соответствии с законом или договором продавец считается исполнившим свою обязанность по передаче товара покупателю.
2. Риск случайной гибели или случайного повреждения товара, переданного во время его нахождения в пути, переходит на покупателя с момента заключения договора купли-продажи, если иное не предусмотрено таким договором или обычаями делового оборота.
3. Условие договора о том, что риск случайной гибели или случайного повреждения товара переходит на покупателя с момента сдачи товара первому перевозчику, по требованию покупателя может быть признано судом недействительным, если в момент заключения договора продавец знал или должен был знать, что товар утрачен или поврежден, и не сообщил об этом покупателю.
Статья 423. Обязанность продавца передать товар свободным от прав третьих лиц
1. Продавец обязан передать покупателю товар свободным от любых прав третьих лиц, за исключением случая, когда покупатель согласился принять товар, обремененный правами третьих лиц.
Неисполнение этого правила дает покупателю право требовать уменьшения покупной цены либо расторжения договора купли-продажи, если не будет доказано, что покупатель знал или должен был знать о правах третьих лиц на этот товар.
2. Правила, предусмотренные настоящей статьей, соответственно применяются и в том случае, когда в отношении товара к моменту его передачи покупателю имелись притязания третьих лиц, о которых продавцу было известно, если эти притязания впоследствии признаны в установленном порядке правомерными.
Статья 424. Обязанности покупателя и продавца в случае предъявления иска об изъятии товара
1. Если третье лицо по основанию, возникшему до исполнения договора, предъявит к покупателю иск об изъятии товара, покупатель обязан привлечь продавца к участию в деле, а продавец обязан вступить в это дело на стороне покупателя.
2. Непривлечение покупателем продавца к участию в деле освобождает продавца от ответственности перед покупателем, если продавец докажет, что, приняв участие в деле, он мог бы предотвратить изъятие проданного товара у покупателя.
3. Продавец, привлеченный покупателем к участию в деле, но не принявший в нем участие, лишается права доказывать неправильность ведения дела покупателем.
Статья 425. Ответственность продавца в случае изъятия товара у покупателя
При изъятии товара у покупателя третьими лицами по основаниям, возникшим до исполнения договора, продавец обязан возместить покупателю понесенные им убытки, за исключением случая, когда покупатель знал или должен был знать о наличии этих оснований.
Статья 426. Последствия отказа продавца передать товар
Если продавец отказывается передать покупателю проданный товар, покупатель вправе требовать передачи ему проданного товара и возмещения убытков, причиненных задержкой исполнения договора купли-продажи, либо отказаться от исполнения договора купли-продажи и потребовать возмещения убытков.
Статья 427. Последствия неисполнения обязанности передать принадлежности и документы, относящиеся к товару
Если продавец не передает или отказывается передать покупателю относящиеся к товару принадлежности или документы, которые он должен передать в соответствии с законом, иными нормативными правовыми актами или договором купли-продажи (пункт 2 статьи 418), покупатель вправе назначить ему разумный срок их передачи.
В случае, когда принадлежности или документы, относящиеся к товару, не переданы продавцом в указанный срок, покупатель вправе отказаться от принятия товара и оплаты, а если они оплачены, - потребовать возврата уплаченной денежной суммы, если иное не предусмотрено договором.
Статья 428. Количество товара
1. Количество товара, подлежащего передаче покупателю, предусматривается договором купли-продажи в соответствующих единицах измерения или в денежном выражении. Условие о количестве товара может быть согласовано путем установления в договоре порядка его определения.
2. Если договор купли-продажи не позволяет определить количество подлежащего передаче товара, договор считается незаключенным.
Статья 429. Последствия нарушения условия договора о количестве товара
1. Если продавец передал в нарушение условий договора купли-продажи покупателю меньшее количество товара, чем определено договором, покупатель вправе, если иное не предусмотрено договором, либо потребовать недостающее количество товара, либо отказаться от переданного товара и от его оплаты, а если товар оплачен, - потребовать возврата уплаченной денежной суммы.
2. Если продавец передал покупателю товар в количестве, превышающем указанное в договоре купли-продажи, покупатель обязан известить об этом продавца в порядке, предусмотренном пунктом 1 статьи 446 настоящего Кодекса. В случае, когда в разумный срок после получения сообщения покупателя продавец не распорядится соответствующей частью товара, покупатель вправе, если иное не предусмотрено договором, принять весь товар.
3. В случае принятия покупателем товара в количестве, превышающем указанное в договоре купли-продажи (пункт 2 настоящей статьи), дополнительно принятый товар оплачивается по цене, определенной для товара, принятого в соответствии с договором, если иная цена не определена соглашением сторон.
Статья 430. Ассортимент товара
1. Если по договору купли-продажи передаче подлежат товары в определенном соотношении по видам, моделям, размерам, цветам или иным признакам (ассортимент), продавец обязан передать покупателю товары в ассортименте, согласованном сторонами.
2. Если ассортимент в договоре купли-продажи не определен и в договоре не установлен порядок его определения, но из существа обязательства вытекает, что товары должны быть переданы покупателю в ассортименте, продавец вправе передать покупателю товары в ассортименте исходя из потребностей покупателя, которые были известны продавцу на момент заключения договора, или отказаться от исполнения договора.
Статья 431. Последствия нарушения условия договора об ассортименте товара
1. При передаче продавцом предусмотренных договором купли-продажи товаров в ассортименте, не соответствующем договору, покупатель вправе отказаться от их принятия и оплаты, а если они оплачены, - потребовать возврата уплаченной денежной суммы.
2. Если продавец передал покупателю наряду с товарами, ассортимент которых соответствует договору купли-продажи, товары с нарушением условия об ассортименте, покупатель вправе по своему выбору:
принять товары, соответствующие условию об ассортименте, и отказаться от остальных товаров;
отказаться от всех переданных товаров;
потребовать заменить товары, не соответствующие условию об ассортименте, товарами в ассортименте, предусмотренном договором;
принять все переданные товары.
3. При отказе от товаров, ассортимент которых не соответствует условиям договора купли-продажи, или предъявлении требования о замене товаров, не соответствующих условию об ассортименте, покупатель вправе также отказаться от оплаты этих товаров, а если они оплачены, - потребовать возврата уплаченной денежной суммы.
4. Товары, не соответствующие условиям договора купли-продажи об ассортименте, считаются принятыми, если покупатель в разумный срок после их получения не сообщит продавцу о своем отказе от товаров.
5. Если покупатель не отказался от товаров, ассортимент которых не соответствует договору купли-продажи, он обязан их оплатить по цене, согласованной с продавцом. В случае, когда продавцом не приняты необходимые меры по согласованию цены в разумный срок, покупатель оплачивает товары по цене, которая в момент заключения договора при сравнимых обстоятельствах обычно взималась за аналогичные товары.
6. Правила настоящей статьи применяются, если иное не предусмотрено договором купли-продажи.
Статья 432. Качество товара
1. Продавец обязан передать покупателю товар, качество которого соответствует договору купли-продажи.
2. При отсутствии в договоре условий о качестве товара продавец обязан передать покупателю товар, пригодный для целей, для которых товар такого рода обычно используется.
Если продавец при заключении договора купли-продажи был поставлен покупателем в известность о конкретных целях приобретения товара, продавец обязан передать покупателю товар, пригодный для использования в соответствии с этими целями.
3. При продаже товара по образцу и (или) описанию продавец обязан передать покупателю товар, который соответствует образцу и (или) описанию.
4. Если в установленном законом порядке предусмотрены обязательные требования к качеству продаваемого товара, то продавец, осуществляющий предпринимательскую деятельность, обязан передать покупателю товар, соответствующий этим обязательным требованиям.
По соглашению между продавцом и покупателем может быть передан товар, соответствующий повышенным требованиям к качеству по сравнению с обязательными требованиями, установленными в предусмотренном законом порядке.
Статья 433. Гарантия качества товара
1. Товар, который продавец обязан передать покупателю, должен соответствовать требованиям, предусмотренным статьей 432 настоящего Кодекса, в момент передачи покупателю, если иной момент определения соответствия товара этим требованиям не предусмотрен договором купли-продажи, и в пределах разумного срока должен быть пригодным для целей, для которых товары такого рода обычно используются.
2. В случае, когда договором купли-продажи предусмотрено предоставление продавцом гарантии качества товара, продавец обязан передать покупателю товар, который должен соответствовать требованиям, предусмотренным статьей 432 настоящего Кодекса, в течение определенного времени, установленного договором (гарантийного срока).
3. Гарантия качества товара распространяется и на все составляющие его части (комплектующие изделия), если иное не предусмотрено договором купли-продажи.
Статья 434. Исчисление гарантийного срока
1. Гарантийный срок исчисляется с момента передачи товара покупателю (статья 420), если иное не предусмотрено договором купли-продажи.
2. Если покупатель лишен возможности использовать товар, в отношении которого договором установлен гарантийный срок, по обстоятельствам, зависящим от продавца, гарантийный срок не течет до устранения соответствующих обстоятельств продавцом.
Если иное не предусмотрено договором, гарантийный срок продлевается на время, в течение которого товар не мог использоваться из-за обнаруженных в нем недостатков, при условии извещения продавца о недостатках товара в порядке, установленном статьей 446 настоящего Кодекса.
3. Гарантийный срок на комплектующее изделие считается равным гарантийному сроку на основное изделие и начинает течь одновременно с гарантийным сроком на основное изделие, если иное не предусмотрено договором купли-продажи.
4. На товар (комплектующее изделие), переданный продавцом взамен товара (комплектующего изделия), в котором в течение гарантийного срока были обнаружены недостатки (статья 439), устанавливается гарантийный срок той же продолжительности, что и на замененный, если иное не предусмотрено договором купли-продажи.
Статья 435. Срок годности товара
1. Законом, иными нормативными правовыми актами, обязательными требованиями государственных стандартов или другими обязательными правилами может быть определен срок, по истечении которого товар считается непригодным для использования по назначению (срок годности).
2. Товар, на который установлен срок годности, продавец обязан передать покупателю с таким расчетом, чтобы он мог быть использован по назначению до истечения срока годности.
Статья 436. Исчисление срока годности товара
Срок годности товара определяется периодом времени, исчисляемым со дня его изготовления, в течение которого товар пригоден к использованию, либо датой, до наступления которой товар пригоден к использованию.
Статья 437. Проверка качества товара
1. Проверка качества товара может быть предусмотрена законом, иными нормативными правовыми актами или договором купли-продажи.
Порядок проверки качества товара устанавливается законом, иными нормативными правовыми актами или договором. В случаях, когда порядок проверки установлен законом, иными нормативными правовыми актами, порядок проверки качества товаров, определяемый договором, должен соответствовать этим требованиям.
2. Если порядок проверки качества товара не установлен в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, то проверка качества товара производится в соответствии с обычаями делового оборота или иными обычно применяемыми условиями проверки товара, подлежащего передаче по договору купли-продажи.
3. Если законом, иными нормативными правовыми актами или договором купли-продажи предусмотрена обязанность продавца проверить качество товара, передаваемого покупателю (испытание, анализ, осмотр и т.п.), продавец должен предоставить покупателю доказательства осуществления проверки качества товара.
4. Порядок, а также иные условия проверки качества товара, производимой как продавцом, так и покупателем, должны быть одними и теми же.
(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года N 49)
Статья 438. Последствия передачи товара ненадлежащего качества
1. Если недостатки товара не были оговорены продавцом, покупатель, которому передан товар ненадлежащего качества, вправе по своему выбору потребовать от продавца:
соразмерного уменьшения покупной цены;
безвозмездного устранения недостатков товара в разумный срок;
возмещения своих расходов на устранение недостатков товара.
2. В случае существенного нарушения требований к качеству товара (обнаружения неустранимых недостатков, недостатков, которые не могут быть устранены без несоразмерных расходов или затрат времени, или выявляются неоднократно либо проявляются вновь после их устранения и других подобных недостатков) покупатель вправе по своему выбору:
отказаться от исполнения договора купли-продажи и потребовать возврата уплаченной за товар денежной суммы;
потребовать замены товара ненадлежащего качества на товар, соответствующий договору.
3. В случае ненадлежащего качества части товара, входящей в комплект (статья 441), покупатель вправе осуществить в отношении этой части товара права, предусмотренные пунктами 1 и 2 настоящей статьи.
4. Правила, предусмотренные настоящей статьей, применяются, если настоящим Кодексом или другим законом не установлено иное.
Статья 439. Недостатки товара, за которые отвечает продавец
1. Продавец отвечает за недостатки товара, если покупатель докажет, что недостатки товара возникли до его передачи покупателю или по причинам, возникшим до этого момента.
2. В отношении товара, на который продавцом предоставлена гарантия качества, продавец отвечает за недостатки товара, если не докажет, что недостатки товара возникли после его передачи покупателю вследствие нарушения покупателем правил пользования товаром или его хранения либо действий третьих лиц, либо непреодолимой силы.
Статья 440. Сроки обнаружения недостатков в переданном товаре
1. Если иное не установлено законом или договором купли-продажи, покупатель вправе предъявить требования, связанные с недостатками товара, при условии, что они обнаружены в сроки, установленные настоящей статьей.
2. Если на товар не установлен гарантийный срок или срок годности, требования, связанные с недостатками товара, могут быть предъявлены покупателем при условии, что недостатки проданного товара были обнаружены в разумный срок, но в пределах двух лет со дня передачи товара покупателю либо в пределах более длительного срока, когда такой срок установлен законом или договором купли-продажи. Срок для выявления недостатков товара, подлежащего перевозке или отправке по почте, исчисляется со дня доставки товара в место его назначения.
3. Если на товар установлен гарантийный срок, покупатель вправе предъявить требования, связанные с недостатками товара, при обнаружении недостатков в течение гарантийного срока.
В случае, когда на комплектующее изделие в договоре купли-продажи установлен гарантийный срок меньшей продолжительности, чем на основное изделие, покупатель вправе предъявить требования, связанные с недостатками комплектующего изделия, при их обнаружении в течение гарантийного срока на основное изделие.
Если на комплектующие изделия в договоре установлен гарантийный срок большей продолжительности, чем гарантийный срок на основное изделие, покупатель вправе предъявить требования, связанные с недостатками товара, если недостатки комплектующего изделия обнаружены в течение гарантийного срока на него, независимо от истечения гарантийного срока на основное изделие.
4. В отношении товара, на который установлен срок годности, покупатель вправе предъявить требования, связанные с недостатками товара, если они обнаружены в течение срока годности товара.
5. В случаях, когда предусмотренный договором гарантийный срок составляет менее двух лет и недостатки товара обнаружены покупателем по истечении гарантийного срока, но в пределах двух лет со дня передачи товара покупателю, продавец несет ответственность, если покупатель докажет, что недостатки товара возникли до передачи товара покупателю или по причинам, возникшим до этого момента.
Статья 441. Комплектность товара
1. Продавец обязан передать покупателю товар, соответствующий условиям договора купли-продажи о комплектности.
2. В случае, когда договором купли-продажи не определена комплектность товара, продавец обязан передать покупателю товар, комплектность которого определяется обычаями делового оборота или иными обычно предъявляемыми требованиями.
Статья 442. Комплект товаров
1. Если договором купли-продажи предусмотрена обязанность продавца передать покупателю определенный набор товаров в комплекте (комплект товаров), обязательство считается исполненным с момента передачи всех товаров, включенных в комплект.
2. Если иное не предусмотрено договором купли-продажи и не вытекает из существа обязательства, продавец обязан передать покупателю все товары, входящие в комплект, одновременно.
Статья 443. Последствия передачи некомплектного товара
1. В случае передачи некомплектного товара покупатель вправе по своему выбору потребовать от продавца:
соразмерного уменьшения покупной цены;
доукомплектования товара в разумный срок.
2. Если продавец в разумный срок не выполнил требования покупателя о доукомплектовании товара, покупатель вправе по своему выбору:
потребовать замены некомплектного товара на комплектный;
отказаться от исполнения договора купли-продажи и потребовать возврата уплаченной денежной суммы.
3. Последствия, предусмотренные пунктами 1 и 2 настоящей статьи, применяются и в случае нарушения продавцом обязанности передать покупателю комплект товара (статья 442), если иное не предусмотрено договором купли-продажи и не вытекает из существа обязательства.
Статья 444. Тара и упаковка
1. Если иное не предусмотрено договором купли-продажи и не вытекает из существа обязательства, продавец обязан передать покупателю товар в таре и (или) упаковке, за исключением товара, который по своему характеру не требует затаривания и (или) упаковки.
2. Если договором купли-продажи не определены требования к таре и упаковке, то товар должен быть затарен и (или) упакован обычным для такого товара способом, а при отсутствии такового - способом, обеспечивающим сохранность товаров такого рода при обычных условиях хранения и транспортировки.
3. Если в установленном законом порядке предусмотрены обязательные требования к таре и (или) упаковке, то продавец, осуществляющий предпринимательскую деятельность, обязан передать покупателю товар в таре и (или) упаковке, соответствующих этим обязательным требованиям.
Статья 445. Последствия передачи товара без тары и (или) упаковки либо в ненадлежащих таре и (или) упаковке
1. В случаях, когда подлежащий затариванию и (или) упаковке товар передается покупателю без тары и (или) упаковки либо в ненадлежащих таре и (или) упаковке, покупатель вправе потребовать от продавца затарить и (или) упаковать товар либо заменить ненадлежащие тару и (или) упаковку, если иное не вытекает из договора, существа обязательства или характера товара.
2. В случаях, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, покупатель вправе вместо предъявления продавцу требований, указанных в этом пункте, предъявить к нему требования, вытекающие из передачи товара ненадлежащего качества (статья 438).
Статья 446. Извещение продавца о ненадлежащем исполнении договора купли-продажи
1. Покупатель обязан известить продавца о нарушении условий договора купли-продажи о количестве, ассортименте, качестве, комплектности, таре и (или) упаковке товара в срок, предусмотренный законом, иными нормативными правовыми актами или договором, а если такой срок не установлен, - в разумный срок после того, как нарушение соответствующего условия договора должно было быть обнаружено исходя из количества, характера и назначения товара.
2. В случае невыполнения правила, предусмотренного пунктом 1 настоящей статьи, продавец вправе отказаться полностью или частично от удовлетворения требований покупателя о передаче ему недостающего количества товара, замене товара, не соответствующего условиям договора купли-продажи о качестве или ассортименте, об устранении недостатков товара, о доукомплектовании товара или замене некомплектного товара комплектным, затаривании и (или) упаковке товара либо о замене ненадлежащих тары и (или) упаковки товара, если докажет, что невыполнение этого правила покупателем повлекло невозможность удовлетворить его требования или влечет для продавца несоизмеримые расходы по сравнению с теми, которые он понес бы, если бы был своевременно извещен о нарушении условий договора.
3. Если продавец знал или должен был знать о том, что переданные покупателю товары не соответствуют условиям договора купли-продажи, он не вправе ссылаться на положения, предусмотренные пунктом 1 настоящей статьи.
Статья 447. Обязанность покупателя принять товар
1. Покупатель обязан принять переданный ему продавцом товар, за исключением случаев, когда он вправе потребовать замены товара или отказаться от исполнения договора купли-продажи.
2. Если иное не предусмотрено законом, иными нормативными правовыми актами или договором купли-продажи, покупатель обязан совершить действия, которые в соответствии с обычно предъявляемыми требованиями необходимы с его стороны для обеспечения передачи и получения соответствующего товара.
3. В случаях, когда покупатель в нарушение закона, иных нормативных правовых актов или договора купли-продажи не принимает товар или отказывается его принять, продавец вправе потребовать от покупателя принять товар или отказаться от исполнения договора.
Статья 448. Обязанность покупателя уплатить цену товара
1. Покупатель обязан оплатить товар по цене, предусмотренной договором купли-продажи, либо, если она договором не предусмотрена и не может быть определена исходя из его условий, по цене, определяемой в соответствии с пунктом 3 статьи 390 настоящего Кодекса, а также совершить за свой счет действия, которые в соответствии с законом, иными нормативными правовыми актами, договором или обычно предъявляемыми требованиями необходимы для осуществления платежа.
2. Когда цена установлена в зависимости от веса товара, она определяется по весу нетто, если иное не предусмотрено договором купли-продажи.
3. Если договор купли-продажи предусматривает, что цена товара подлежит изменению в зависимости от показателей, обуславливающих цену товара (себестоимость, затраты и т.п.), но при этом не определен способ пересмотра цены, то цена определяется исходя из соотношения этих показателей на момент заключения договора и на момент передачи товара. При просрочке продавцом исполнения обязанности по передаче товара цена определяется исходя из соотношения этих показателей на момент заключения договора и на момент передачи товара, предусмотренный договором, а если он договором не предусмотрен, на момент, определенный в соответствии со статьей 305 настоящего Кодекса.
Правила, предусмотренные настоящим пунктом, применяются, если иное не установлено настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами или договором и не вытекает из существа обязательства.
Статья 449. Оплата товара
1. Покупатель обязан оплатить товар непосредственно до или после передачи ему продавцом товара, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами или договором купли-продажи.
2. Если договором купли-продажи не предусмотрена рассрочка оплаты товара, покупатель обязан уплатить продавцу цену переданного товара полностью.
3. Если покупатель своевременно не оплачивает переданный в соответствии с договором купли-продажи товар, продавец вправе потребовать оплаты товара и уплаты процентов в соответствии со статьей 360 настоящего Кодекса.
4. Если покупатель в нарушение договора купли-продажи отказывается принять и оплатить товар, продавец вправе по своему выбору потребовать оплаты товара либо отказаться от исполнения договора.
5. В случаях, когда продавец в соответствии с договором купли-продажи обязан передать покупателю не только товары, которые покупателем не оплачены, но и другие товары, продавец вправе приостановить передачу этих товаров до полной оплаты всех ранее переданных товаров, если иное не предусмотрено нормативными правовыми актами или договором.
Статья 450. Предварительная оплата товара
1. В случаях, когда договором купли-продажи предусмотрена обязанность покупателя оплатить товар полностью или частично до передачи продавцом товара (предварительная оплата), покупатель должен произвести оплату в срок, предусмотренный договором, а если он договором не предусмотрен, - в срок, определенный в соответствии со статьей 305 настоящего Кодекса.
2. В случае неисполнения покупателем обязанности предварительно оплатить товар продавец вправе приостановить либо отказаться от исполнения договора купли-продажи и потребовать возмещения убытков. Если покупателем произведена частичная оплата товара, то продавец вправе приостановить исполнение договора купли-продажи или отказаться от исполнения соответствующей его неоплаченной части.
3. В случае, когда продавец, получивший сумму предварительной оплаты, не исполняет свои обязанности по передаче товара в установленный срок (статья 419), покупатель вправе потребовать передачи оплаченного товара или возврата суммы предварительной оплаты за товар, не переданный продавцом.
4. Если иное не предусмотрено договором купли-продажи, на сумму предварительной оплаты подлежат уплате проценты в соответствии со статьей 360 настоящего Кодекса со дня, когда передача товара должна была быть произведена, до дня передачи товара покупателю или возврата ему предварительно уплаченной им суммы.
5. Договором купли-продажи может быть предусмотрена обязанность продавца уплачивать проценты на сумму предварительной оплаты со дня получения этой суммы от покупателя.
Статья 451. Оплата товара, проданного в кредит
1. В случае, когда договором купли-продажи предусмотрена оплата товара через определенное время после его передачи покупателю (продажа товара в кредит), покупатель должен произвести оплату в срок, предусмотренный договором, а если он договором не предусмотрен, - в срок, определенный в соответствии со статьей 305 настоящего Кодекса.
2. В случае неисполнения продавцом обязанности по передаче товара применяются правила, предусмотренные пунктом 2 статьи 450 настоящего Кодекса.
3. В случае, когда покупатель, получивший товар, не исполняет свои обязанности по его оплате в установленный договором купли-продажи срок, продавец вправе потребовать оплаты переданного товара или возврата неоплаченных товаров.
4. Если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или договором купли-продажи, в случаях, когда покупатель не исполняет обязанность по оплате переданного товара в установленный договором срок, на просроченную сумму подлежат уплате проценты в соответствии со статьей 360 настоящего Кодекса со дня, когда по договору товар должен был быть оплачен, до дня оплаты товара покупателем.
5. Договором купли-продажи может быть предусмотрена обязанность покупателя уплачивать проценты на сумму, соответствующую цене товара, начиная со дня передачи товара продавцом.
6. С момента передачи товара покупателю и до его оплаты товар, проданный в кредит, признается находящимся в залоге у продавца для обеспечения исполнения покупателем его обязательства по оплате товара, если иное не предусмотрено договором купли-продажи.
Статья 452. Оплата товара в рассрочку
1. Договором о продаже товара в кредит может быть предусмотрена оплата товара в рассрочку.
Договор о продаже товара в кредит с условием о рассрочке платежа считается заключенным, если в нем наряду с другими существенными условиями договора купли-продажи указаны цена товара, порядок, сроки и размеры платежей.
2. Когда покупатель не производит в установленный договором срок очередной платеж за проданный в рассрочку и переданный ему товар, продавец вправе, если иное не предусмотрено договором, отказаться от исполнения договора и потребовать возврата проданного товара, за исключением случаев, когда сумма платежей, полученных от покупателя, превышает половину цены товара.
3. К договору о продаже товара в кредит с условием о рассрочке платежа применяются правила, предусмотренные пунктами 2, 4, 5 и 6 статьи 451 настоящего Кодекса.
Статья 453. Страхование товара
1. Договором купли-продажи может быть предусмотрена обязанность продавца или покупателя страховать товар.
2. В случае, когда сторона, обязанная страховать товар, не осуществляет страхование в соответствии с условиями договора, другая сторона вправе застраховать товар и потребовать от обязанной стороны возмещения расходов на страхование либо отказаться от исполнения договора.
Статья 454. Сохранение права собственности за продавцом
1. В случаях, когда договором купли-продажи предусмотрено, что право собственности на переданный покупателю товар сохраняется за продавцом до оплаты товара или наступления иных обстоятельств, покупатель не вправе до перехода к нему права собственности отчуждать товар или распоряжаться им иным образом, если иное не предусмотрено законом или договором либо не вытекает из назначения и свойств товара.
2. В случаях, когда в срок, предусмотренный договором, переданный товар не будет оплачен или не наступят иные обстоятельства, при которых право собственности переходит к покупателю, продавец вправе потребовать от покупателя возвратить ему товар, если иное не предусмотрено договором.
Параграф 2
Розничная купля-продажа
Статья 455. Договор розничной купли-продажи
1. По договору розничной купли-продажи продавец, осуществляющий предпринимательскую деятельность по продаже товаров в розницу, обязуется передать покупателю товар, обычно предназначаемый для личного, семейного, домашнего или иного использования, не связанного с предпринимательской деятельностью.
2. Договор розничной купли-продажи является публичным договором (статья 386).
3. К отношениям по договору розничной купли-продажи с участием гражданина, не урегулированным настоящим Кодексом, применяются законы о защите прав потребителя и иные нормативные правовые акты, принятые в соответствии с ними.
Статья 456. Форма договора розничной купли-продажи
Если иное не предусмотрено законом или договором розничной купли-продажи, в том числе условиями формуляров или иных стандартных форм, к которым присоединяется покупатель (статья 387), договор розничной купли-продажи считается заключенным в надлежащей форме с момента выдачи продавцом покупателю кассового или товарного чека или иного документа, подтверждающего оплату товара. Отсутствие у покупателя указанных документов не лишает его возможности ссылаться на свидетельские показания в подтверждение заключения договора и его условий.
Статья 457. Публичная оферта товара
1. Предложение товара в его рекламе, каталогах и описаниях товаров, обращенных к неопределенному кругу лиц, признается публичной офертой (пункт 2 статьи 398), если оно содержит все существенные условия договора розничной купли-продажи.
2. Выставление в месте продажи (на прилавках, в витринах и т.п.) товаров, демонстрация их образцов или предоставление сведений о продаваемых товарах (описаний, каталогов, фотоснимков товаров и т.п.) в месте их продажи признаются публичной офертой независимо от того, указаны ли цена и другие существенные условия договора розничной купли-продажи, за исключением случая, когда продавец явно определил, что соответствующие товары не предназначены для продажи.
Статья 458. Предоставление покупателю информации о товаре
1. Продавец обязан предоставить покупателю необходимую и достоверную информацию о товаре, предлагаемом к продаже, соответствующую установленным законом, иными нормативными правовыми актами и обычно предъявляемым в розничной торговле требованиям к содержанию и способам предоставления такой информации.
2. Покупатель вправе до заключения договора розничной купли-продажи осмотреть товар, потребовать проведения в его присутствии проверки свойств или демонстрации использования товара, если это не исключено ввиду характера товара и не противоречит правилам, принятым в розничной торговле.
3. Если покупателю не предоставлена возможность незамедлительно получить в месте продажи информацию о товаре, указанную в пунктах 1 и 2 настоящей статьи, он вправе потребовать от продавца возмещения убытков, вызванных необоснованным уклонением от заключения договора розничной купли-продажи (пункт 4 статьи 406), а если договор заключен, - в разумный срок отказаться от исполнения договора, потребовать возврата уплаченной за товар суммы и возмещения других убытков.
4. Продавец, не предоставивший покупателю возможность получить соответствующую информацию о товаре, несет ответственность и за недостатки товара, возникшие после его передачи покупателю, в отношении которых покупатель докажет, что они возникли в связи с отсутствием у него такой информации.
Статья 459. Продажа товара с условием о его принятии покупателем в определенный срок
1. Договор розничной купли-продажи может быть заключен с условием о принятии покупателем товара в определенный договором срок, в течение которого этот товар не может быть продан другому покупателю.
2. Если иное не предусмотрено договором розничной купли-продажи, неявка покупателя или несовершение иных необходимых действий для принятия товара в определенный договором срок могут рассматриваться продавцом в качестве отказа от исполнения договора.
3. Дополнительные расходы продавца по обеспечению передачи товара покупателю в определенный договором срок включаются в цену товара, если иное не предусмотрено законом, иными нормативными правовыми актами или договором.
Статья 460. Продажа товаров по образцам
1. Договор розничной купли-продажи может быть заключен с покупателем по образцу товара (его описанию, каталогу и т.п.), предложенному продавцом.
2. Если иное не предусмотрено законом, другими нормативными правовыми актами или договором розничной купли-продажи товара по образцу, такой договор считается исполненным с момента доставки товара в место, указанное в договоре, а если место передачи товара договором не определено, - с момента доставки товара покупателю по месту жительства гражданина или месту нахождения юридического лица.
3. Покупатель до передачи товара вправе отказаться от исполнения договора розничной купли-продажи при условии возмещения продавцу необходимых расходов, понесенных в связи с совершением действий по выполнению договора.
Статья 461. Продажа товаров с использованием автоматов
1. В случаях, когда продажа товаров производится с использованием автоматов, владелец автоматов обязан довести до покупателей информацию о продавце товаров путем помещения на автомате или предоставления покупателям иным способом сведений о фирменном наименовании продавца, месте его нахождения, режиме работы, а также о действиях, которые необходимо совершить покупателю для получения товара.
2. Договор розничной купли-продажи с использованием автоматов считается заключенным с момента совершения покупателем действий, необходимых для получения товара.
3. Если покупателю не предоставляется оплаченный товар, продавец обязан по требованию покупателя незамедлительно предоставить ему товар или возвратить уплаченную им сумму.
4. В случаях, когда автомат используется для размена денег, приобретения знаков оплаты или обмена валюты, применяются правила о розничной купле-продаже, если иное не вытекает из существа обязательства.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 462. Продажа товара с условием о его доставке покупателю
1. В случае, если договор розничной купли-продажи заключен с условием о доставке товара покупателю, продавец обязан в установленный договором срок доставить товар в место, указанное покупателем, а если место доставки товара покупателем не указано, - в место жительства гражданина или место нахождения юридического лица, являющихся покупателями.
2. Договор розничной купли-продажи считается исполненным с момента вручения товара покупателю, а при его отсутствии любому лицу, предъявившему квитанцию или иной документ, свидетельствующий о заключении договора или об оформлении доставки товара, если иное не предусмотрено законом, иными нормативными правовыми актами или договором либо не вытекает из существа обязательства.
3. В случае, когда договором не определено время доставки товара для вручения его покупателю, товар должен быть доставлен в разумный срок после получения требования покупателя.
Статья 463. Договор продажи в рассрочку
Договором может быть предусмотрено, что до перехода права собственности на товар к покупателю (статья 454) он является нанимателем (арендатором) переданного ему товара (договор найма-продажи).
Если иное не предусмотрено договором, покупатель становится собственником товара с момента полной оплаты стоимости товара.
Статья 464. Цена и оплата товара
1. Покупатель обязан оплатить товар по цене, объявленной продавцом в момент заключения договора розничной купли-продажи, если иное не предусмотрено законом, другими нормативными правовыми актами или не вытекает из существа обязательства.
2. В случае, когда договором розничной купли-продажи предусмотрена предварительная оплата товара (статья 450), неоплата покупателем товара в установленный договором срок признается отказом покупателя от исполнения договора, если иное не предусмотрено соглашением сторон.
3. К договорам розничной купли-продажи товаров в кредит, в том числе с условием оплаты покупателем товаров в рассрочку, не подлежат применению правила, предусмотренные пунктом 4 статьи 451 настоящего Кодекса.
4. Покупатель вправе полностью оплатить товар в любое время в пределах установленного договором периода рассрочки оплаты товара.
Статья 465. Обмен товара
1. Покупатель вправе в течение четырнадцати дней с момента передачи ему непродовольственного товара, если более длительный срок не объявлен продавцом, обменять купленный товар в месте покупки и иных местах, объявленных продавцом, на аналогичный товар другого размера, формы, габарита, фасона, расцветки или комплектации, произведя в случае разницы в цене необходимый перерасчет с продавцом.
При отсутствии у продавца необходимого для обмена товара покупатель вправе возвратить приобретенный товар продавцу и получить уплаченную за него денежную сумму.
Требование покупателя об обмене либо о возврате товара подлежит удовлетворению, если товар не был в употреблении, сохранены его потребительские свойства и имеются доказательства приобретения его у данного продавца.
2. Перечень товаров, которые не подлежат обмену или возврату по указанным в настоящей статье основаниям, определяется в порядке, установленном законом или иными нормативными правовыми актами.
Статья 466. Права покупателя в случае продажи ему товара ненадлежащего качества
1. Покупатель, которому продан товар ненадлежащего качества, если его недостатки не были оговорены продавцом, вправе по своему выбору потребовать:
замены недоброкачественного товара товаром надлежащего качества;
соразмерного уменьшения покупной цены;
незамедлительного безвозмездного устранения недостатков товара;
возмещения расходов на устранение недостатков товара.
2. В случае обнаружения недостатков товара, свойства которого не позволяют устранить их (продовольственные товары, товары бытовой химии и т.п.), покупатель вправе по своему выбору потребовать замены такого товара товаром надлежащего качества либо соразмерного уменьшения покупной цены.
3. Вместо предъявления указанных в пунктах 1 и 2 настоящей статьи требований покупатель вправе отказаться от исполнения договора розничной купли-продажи и потребовать возврата уплаченной за товар денежной суммы, возвратив продавцу товар ненадлежащего качества.
При возврате покупателю уплаченной за товар денежной суммы продавец не вправе удерживать из нее сумму, на которую понизилась стоимость товара из-за полного или частичного использования товара, потери им товарного вида или других подобных обстоятельств.
Статья 467. Возмещение разницы в цене при замене товара, уменьшении покупной цены и возврате товара ненадлежащего качества
1. При замене недоброкачественного товара на соответствующий договору розничной купли-продажи товар надлежащего качества продавец не вправе требовать возмещения разницы между ценой товара, установленной договором, и ценой товара, существующей в момент замены товара или вынесения судом решения о замене товара.
2. При замене недоброкачественного товара на аналогичный, но иной по размеру, фасону, сорту или другим признакам товар надлежащего качества подлежит возмещению разница между ценой заменяемого товара в момент замены и ценой товара, передаваемого взамен товара ненадлежащего качества.
Если требование покупателя не удовлетворено продавцом, цена заменяемого товара и цена товара, передаваемого взамен него, определяются на момент вынесения судом решения о замене товара.
3. В случае предъявления требования о соразмерном уменьшении покупной цены на товар ненадлежащего качества в расчет принимается цена товара на момент предъявления требования об уценке, а если требование покупателя не удовлетворено, - на момент вынесения судом решения о соразмерном уменьшении цены.
4. При возврате продавцу товара ненадлежащего качества покупатель вправе потребовать возмещения разницы между ценой товара, установленной договором розничной купли-продажи, и ценой соответствующего товара на момент добровольного удовлетворения его требования, а если требование добровольно не удовлетворено, - на момент вынесения судом решения.
Статья 468. Ответственность продавца и исполнение обязательства в натуре
В случае неисполнения продавцом обязательства по договору розничной купли-продажи возмещение убытков и уплата неустойки не освобождают продавца от исполнения обязательства в натуре.
Параграф 3
Поставка товаров
Статья 469. Договор поставки
По договору поставки поставщик-продавец, осуществляющий предпринимательскую деятельность, обязуется передать в обусловленный срок или сроки производимые или закупаемые им товары покупателю для использования в предпринимательской деятельности или в иных целях, не связанных с личным, семейным, домашним и иным подобным использованием.
Статья 470. Срок действия договора поставки
1. Договор поставки может быть заключен на один год, на срок более одного года (долгосрочный договор) или на иной срок, предусмотренный соглашением сторон.
Если в договоре срок его действия не определен, договор признается заключенным на один год.
2. Если в долгосрочном договоре поставки количество подлежащих поставке товаров или иные условия договора определены на год или на менее продолжительный срок, в договоре должен быть установлен порядок согласования этих условий сторонами на последующие периоды до окончания срока действия договора. При отсутствии в договоре такого порядка договор признается заключенным соответственно на один год или на срок, на который согласованы условия договора.
3. При отказе или уклонении одной из сторон долгосрочного договора от согласования количества подлежащих поставке товаров или иных условий договора на последующие периоды в порядке, установленном договором, другая сторона вправе обратиться в суд с требованием об определении условий поставки товаров на соответствующие периоды либо о расторжении договора поставки.
Статья 471. Урегулирование разногласий при заключении договора поставки
1. В случае, когда при заключении договора поставки между сторонами возникли разногласия по отдельным условиям договора, сторона, предложившая заключить договор и получившая от другой стороны предложение о согласовании этих условий, должна в течение тридцати дней со дня получения этого предложения, если иной срок не установлен законом или не согласован сторонами, принять меры по согласованию соответствующих условий договора либо письменно уведомить другую сторону об отказе от его заключения.
2. Сторона, получившая предложение по соответствующим условиям договора, но не принявшая мер по согласованию условий договора поставки и не уведомившая другую сторону об отказе от заключения договора в срок, предусмотренный пунктом 1 настоящей статьи, обязана возместить убытки, вызванные уклонением от согласования условий договора.
Статья 472. Периоды поставки товаров
1. Если сторонами предусмотрена поставка товаров в течение срока действия договора поставки отдельными партиями и сроки поставки отдельных партий (периоды поставки) в нем не определены, то товары должны поставляться равномерными партиями помесячно, если иное не вытекает из закона, иных нормативных правовых актов, существа обязательства или обычаев делового оборота.
2. Наряду с определением периодов поставки в договоре поставки может быть установлен график поставки товаров (декадный, суточный, часовой и т.п.).
3. Досрочная поставка товаров может производиться с согласия покупателя. Товары, поставленные досрочно и принятые покупателем, засчитываются в счет количества товаров, подлежащих поставке в следующем периоде.
Статья 473. Порядок поставки товаров
1. Поставка товаров осуществляется поставщиком путем отгрузки (передачи) товаров покупателю, являющемуся стороной договора поставки, или лицу, указанному в договоре в качестве получателя.
2. В случае, когда договором поставки предусмотрено право покупателя давать поставщику указания об отгрузке (передаче) товаров получателям (отгрузочные разнарядки), отгрузка (передача) товаров осуществляется поставщиком получателям, указанным в отгрузочной разнарядке.
Содержание отгрузочной разнарядки и срок ее направления покупателем поставщику определяются договором. Если срок направления отгрузочной разнарядки договором не предусмотрен, она должна быть направлена поставщику не позднее чем за тридцать дней до наступления периода поставки.
3. Непредставление покупателем отгрузочной разнарядки в установленный срок дает поставщику право отказаться от исполнения договора поставки, если иное не предусмотрено договором поставки.
Статья 474. Доставка товаров
Доставка товаров осуществляется поставщиком путем отгрузки их транспортом, предусмотренным договором поставки, и на определенных в договоре условиях.
Если в договоре не определено, каким видом транспорта или на каких условиях осуществляется доставка, право выбора вида транспорта или определения условий доставки товаров принадлежит поставщику, если иное не вытекает из закона, других нормативных правовых актов, существа обязательства или обычаев делового оборота.
Статья 475. Восполнение недопоставки товаров
1. Поставщик, допустивший недопоставку товаров в отдельном периоде поставки, обязан восполнить недопоставленное количество товаров в следующем периоде (периодах) в пределах срока действия договора поставки, если иное не предусмотрено договором.
2. По долгосрочному договору поставки количество товаров, недопоставленное поставщиком в отдельном периоде поставки, подлежит восполнению в следующем периоде (периодах) в пределах того года, в котором допущена недопоставка товаров, если иное не предусмотрено договором.
3. В случае, когда товары отгружаются поставщиком нескольким получателям, указанным в договоре-поставки или отгрузочной разнарядке покупателя, товары, поставленные одному получателю сверх количества, предусмотренного в договоре или отгрузочной разнарядке, не засчитываются в покрытие недопоставки другим получателям, если иное не предусмотрено договором.
4. Покупатель вправе, уведомив поставщика, отказаться от принятия товаров, поставка которых просрочена, если в договоре не предусмотрено иное. Товары, поставленные до получения поставщиком уведомления, покупатель обязан принять и оплатить.
Статья 476. Ассортимент товаров при восполнении недопоставки
1. Ассортимент товаров, недопоставка которых подлежит восполнению, определяется соглашением сторон. При отсутствии такого соглашения поставщик обязан восполнить недопоставленное количество товаров в ассортименте, установленном для того периода, в котором допущена недопоставка.
2. Поставка товаров одного наименования в большем количестве, чем предусмотрено договором поставки, не засчитывается в покрытие недопоставки товаров другого наименования, входящих в тот же ассортимент, и подлежит восполнению, кроме случая, когда такая поставка произведена с предварительного письменного согласия покупателя.
Статья 477. Принятие товаров покупателем
1. Покупатель (получатель) обязан совершить все необходимые действия, обеспечивающие принятие товаров, поставленных в соответствии с договором поставки.
2. Принятые покупателем (получателем) товары должны быть им осмотрены в срок, определенный законом, иными нормативными правовыми актами, договором поставки или обычаями делового оборота.
Покупатель (получатель) обязан в этот же срок проверить количество и качество товаров в порядке, установленном законом, иными нормативными правовыми актами, договором поставки или обычаями делового оборота, и о выявленных несоответствиях или недостатках товаров незамедлительно письменно уведомить поставщика.
3. В случае получения поставленных товаров от транспортной организации покупатель (получатель) обязан проверить соответствие товаров сведениям, указанным в транспортных и сопроводительных документах, а также принять эти товары от транспортной организации с соблюдением предусмотренных законодательством правил, регулирующих деятельность транспорта.
Статья 478. Ответственное хранение товара, не принятого покупателем
1. Когда покупатель (получатель) в соответствии с законом, иными нормативными правовыми актами или договором поставки отказывается от переданного поставщиком товара, он обязан обеспечить сохранность этого товара (ответственное хранение) и незамедлительно уведомить поставщика.
2. Поставщик обязан вывезти товар, принятый покупателем (получателем) на ответственное хранение, или распорядиться им в разумный срок.
Если поставщик в этот срок не распорядится товаром, покупатель вправе реализовать товар или возвратить его поставщику.
3. Необходимые расходы, понесенные покупателем в связи с принятием товара на ответственное хранение, реализацией товара или его возвратом продавцу, подлежат возмещению поставщиком.
При этом вырученное от реализации товара передается поставщику за вычетом причитающегося покупателю.
4. В случаях, когда покупатель без установленных законом, иными нормативными правовыми актами или договором оснований не принимает товар от поставщика или отказывается от его принятия, поставщик вправе потребовать от покупателя оплаты товара.
Статья 479. Выборка товаров
1. Когда договором поставки предусмотрено получение товаров покупателем (получателем) в месте нахождения поставщика (выборка товаров), покупатель обязан осуществить осмотр передаваемых товаров в месте их передачи, если иное не предусмотрено законом, другими нормативными правовыми актами или не вытекает из существа обязательства.
2. Выборка товаров покупателем (получателем) должна быть произведена в сроки, предусмотренные договором поставки, а при его отсутствии - в разумный срок после получения уведомления поставщика о готовности товаров.
3. Невыборка покупателем (получателем) товаров в установленный договором поставки срок, а при его отсутствии - в разумный срок после получения уведомления поставщика о готовности товаров дает поставщику право отказаться от исполнения договора либо потребовать от покупателя (получателя) оплаты товаров.
Статья 480. Расчеты за поставляемые товары
1. Покупатель оплачивает поставляемые товары с соблюдением порядка и формы расчетов, предусмотренных договором поставки. Если соглашением сторон порядок и форма расчетов не определены, то расчеты осуществляются платежными поручениями.
2. Если договором поставки предусмотрено, что оплата товаров осуществляется получателем (плательщиком), и последний неосновательно отказался от оплаты либо не оплатил товары в установленный договором срок, поставщик вправе потребовать оплаты поставляемых товаров от покупателя.
3. В случае, когда в договоре поставки предусмотрена поставка товаров отдельными частями, входящими в комплект, оплата товаров покупателем производится после отгрузки (выборки) последней части, входящей в комплект, если иное не установлено договором.
Статья 481. Тара и упаковка
1. Если иное не предусмотрено договором поставки, покупатель (получатель) обязан возвратить поставщику многооборотную тару и средства пакетирования, в которых поступил товар, в порядке и сроки, установленные законом, иными нормативными правовыми актами, принятыми в соответствии с ними обязательными правилами или договором.
2. Прочая тара и упаковка подлежат возврату поставщику лишь в случаях, предусмотренных договором.
Статья 482. Последствия поставки товаров ненадлежащего качества
1. Покупатель (получатель), которому поставлены товары ненадлежащего качества, вправе предъявить поставщику требования, предусмотренные статьей 438 настоящего Кодекса, за исключением случая, когда поставщик, получивший уведомление покупателя о недостатках поставленных товаров, без промедления заменит поставленные товары товарами надлежащего качества.
2. Покупатель (получатель), осуществляющий продажу поставленных ему товаров в розницу, вправе требовать замены в разумный срок товара ненадлежащего качества, возвращенного потребителем, если иное не предусмотрено договором поставки.
Статья 483. Последствия поставки некомплектных товаров
1. Покупатель (получатель), которому поставлены товары с нарушением условий договора поставки, требований закона, иных нормативных правовых актов либо обычно предъявляемых требований к комплектности, вправе предъявить поставщику требования, предусмотренные статьей 443 настоящего Кодекса, за исключением случая, когда поставщик, получивший уведомление покупателя о некомплектности поставленных товаров, без промедления доукомплектует товары либо заменит их комплектными товарами.
2. Покупатель (получатель), осуществляющий продажу товаров в розницу, вправе требовать замены в разумный срок некомплектных товаров, возвращенных потребителем, комплектными, если иное не предусмотрено договором поставки.
Статья 484. Права покупателя в случае недопоставки товаров, невыполнения требований об устранении недостатков товаров или о доукомплектовании товаров
1. Если поставщик не поставил предусмотренное договором поставки количество товаров либо не выполнил требования покупателя о замене недоброкачественных товаров или о доукомплектовании товаров в установленный срок, покупатель вправе приобрести непоставленные товары у других лиц с отнесением всех необходимых и разумных расходов по их приобретению на поставщика.
2. Покупатель (получатель) вправе отказаться от оплаты товара ненадлежащего качества и некомплектных товаров, а если такие товары оплачены, - потребовать возврата уплаченных сумм впредь до устранения недостатков и доукомплектования товаров либо их замены.
Статья 485. Неустойка за недопоставку или просрочку поставки товаров
Установленная законом или договором поставки неустойка за недопоставку или просрочку поставки товаров взыскивается с поставщика до фактического исполнения обязательства в пределах его обязанности восполнить недопоставленное количество товаров в последующих периодах поставки, если иной порядок уплаты неустойки не установлен законом или договором.
Статья 486. Односторонний отказ от исполнения договора поставки. Изменение условий договора поставки
1. Односторонний отказ от исполнения договора поставки (полностью или частично) допускается в случае существенного нарушения договора одной из сторон (абзац четвертый пункта 2 статьи 411).
2. Нарушение договора поставки поставщиком признается существенным в случаях:
поставки товаров ненадлежащего качества с недостатками, которые не могут быть устранены в приемлемый для покупателя срок;
неоднократного нарушения сроков поставки товаров.
3. Нарушение договора поставки покупателем признается существенным в случаях:
неоднократного нарушения сроков оплаты товаров;
неоднократной невыборки товаров.
4. Соглашением сторон могут быть предусмотрены иные основания одностороннего отказа от исполнения договора поставки.
5. Договор поставки считается расторгнутым с момента получения одной стороной уведомления другой стороны об одностороннем отказе от исполнения договора полностью или частично, если иной срок расторжения договора не предусмотрен в уведомлении либо не определен соглашением сторон.
6. Изменение условий договора поставки допускается по соглашению сторон, а в случае недостижения соглашения - в порядке, установленном статьей 413 настоящего Кодекса.
Параграф 4
Энергоснабжение
Статья 487. Договор энергоснабжения
1. По договору энергоснабжения энергоснабжающая организация обязуется подавать абоненту (потребителю) через присоединенную сеть энергию, соответствующую установленным требованиям, и компенсировать реальный ущерб, образовавшийся в результате нарушения договора и подачи энергии ненадлежащего качества, а абонент обязуется оплачивать принятую энергию, а также соблюдать предусмотренный договором режим ее потребления, обеспечивать безопасность эксплуатации находящихся в его ведении энергетических сетей и исправность используемых им приборов и оборудования, связанных с потреблением энергии.
2. Договор энергоснабжения заключается с абонентом при наличии у него отвечающего установленным техническим требованиям энергопринимающего устройства, присоединенного к сетям энергоснабжающей организации, другого необходимого оборудования и приборов учета потребления энергии.
3. К отношениям по договору энергоснабжения, не урегулированным настоящим Кодексом, применяются законы и нормативные правовые акты об энергоснабжении, а также обязательные правила, принятые в соответствии с ними.
(В редакции Закона КР от 10 июня 2011 года N 35)
Статья 488. Заключение и продление договора энергоснабжения
1. В случае, когда абонентом по договору энергоснабжения выступает гражданин, использующий энергию для бытового потребления, договор считается заключенным с момента первого фактического подключения абонента в установленном порядке к присоединенной сети.
2. Договор энергоснабжения, заключенный на определенный срок, считается продленным на тот же срок и на тех же условиях, если до окончания срока его действия ни одна из сторон не заявит о его прекращении или изменении либо о заключении нового договора. При продлении договора на новый срок его условия могут быть изменены по соглашению сторон.
3. Если одной из сторон до окончания срока действия договора внесено предложение о заключении нового договора, то отношения сторон до заключения нового договора регулируются ранее заключенным договором.
Статья 489. Количество энергии
1. Энергоснабжающая организация обязана подавать абоненту энергию через присоединенную сеть в количестве, предусмотренном договором энергоснабжения, и с соблюдением режима подачи, согласованного сторонами. Количество поданной энергоснабжающей организацией и использованной абонентом энергии определяется в соответствии с данными учета о ее фактическом потреблении.
2. Договором энергоснабжения может быть предусмотрено право абонента изменять количество принимаемой им энергии, определенное договором, при условии возмещения им расходов, понесенных энергоснабжающей организацией в связи с обеспечением подачи энергии не в обусловленном договором количестве.
3. В случае, когда абонентом по договору энергоснабжения выступает гражданин, использующий энергию для бытового потребления, он вправе использовать энергию в необходимом ему количестве.
Статья 490. Качество энергии
1. Качество подаваемой энергоснабжающей организацией энергии должно соответствовать требованиям, установленным государственными стандартами и иными обязательными правилами или предусмотренным договором энергоснабжения.
2. В случае нарушения энергоснабжающей организацией требований, предъявляемых к качеству энергии, абонент вправе отказаться от оплаты такой энергии.
Статья 491. Обязанности абонента по содержанию и эксплуатации сетей, приборов и оборудования
1. Абонент обязан обеспечивать надлежащее техническое состояние и безопасность эксплуатируемых энергетических сетей, приборов и оборудования, соблюдать установленный режим потребления энергии, а также немедленно сообщать энергоснабжающей организации об авариях, пожарах, неисправностях приборов учета энергии и иных нарушениях, возникающих при пользовании энергией.
2. В случаях, когда абонентом по договору энергоснабжения выступает гражданин, использующий энергию для бытового потребления, обязанность обеспечивать надлежащее техническое состояние и безопасность энергетических сетей, приборов учета до точки потребления энергии возлагается на энергоснабжающую организацию, если иное не установлено действующим законодательством.
3. Требования к техническому состоянию и эксплуатации энергетических сетей, приборов и оборудования, а также порядок осуществления контроля за их соблюдением определяются законом, иными нормативными правовыми актами и принятыми в соответствии с ними обязательными правилами.
(В редакции Закона КР от 11 марта 2004 года N 20)
Статья 492. Оплата энергии
1. Оплата энергии производится за фактически принятое абонентом количество энергии в соответствии с данными учета энергии, если иное не предусмотрено законом, другими нормативными правовыми актами или соглашением сторон.
2. Порядок расчета за энергию определяется законом, иными нормативными правовыми актами или соглашением сторон.
Статья 493. Субабонент
Абонент может передавать энергию, принятую им от энергоснабжающей организации через присоединенную сеть, другому лицу (субабоненту) только с согласия энергоснабжающей организации.
Статья 494. Изменение и расторжение договора
1. В случае, когда абонентом по договору энергоснабжения выступает гражданин, использующий энергию для бытового потребления, он вправе расторгнуть договор в одностороннем порядке при условии уведомления об этом энергоснабжающей организации и полной оплаты использованной энергии.
В случае, когда абонентом по договору энергоснабжения выступает юридическое лицо, энергоснабжающая организация вправе отказаться от исполнения договора в одностороннем порядке по основаниям, предусмотренным статьей 486 настоящего Кодекса, за исключением случаев, установленных нормативными правовыми актами.
2. Перерыв в подаче, прекращение или ограничение подачи энергии допускаются по соглашению сторон, за исключением случаев, когда удостоверенное органом государственного энергетического надзора неудовлетворительное состояние энергетических установок абонента угрожает аварией или создает угрозу жизни и безопасности граждан. О перерыве в подаче, прекращении или об ограничении подачи энергии энергоснабжающая организация должна предупредить абонента.
3. Перерыв в подаче, прекращение или ограничение подачи энергии без согласования с абонентом и без соответствующего его предупреждения допускаются в случае необходимости принять неотложные меры по предотвращению или ликвидации аварии в системе энергоснабжающей организации при условии немедленного уведомления абонента об этом.
Статья 495. Ответственность по договору энергоснабжения
1. В случаях неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств по договору энергоснабжения сторона, нарушившая обязательство, обязана возместить причиненный этим реальный ущерб (абзац второй пункта 2 статьи 14).
2. Если в результате регулирования режима потребления энергии, осуществленного на основании нормативных правовых актов, допущен перерыв в подаче энергии абоненту, энергоснабжающая организация несет ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение договорных обязательств при наличии ее вины.
Статья 496. Применение правил об энергоснабжении к иным договорам
1. Правила настоящего параграфа применяются к отношениям, связанным со снабжением тепловой энергией через присоединенную сеть, если иное не установлено нормативными правовыми актами.
2. К отношениям, связанным со снабжением через присоединенную сеть газом, нефтью и нефтепродуктами, водой и другими товарами, применяются правила настоящего параграфа, если иное не установлено нормативными правовыми актами или не вытекает из существа обязательства.
Параграф 5
Продажа предприятия
Статья 497. Договор продажи предприятия
1. По договору продажи предприятия продавец обязуется передать в собственность покупателя предприятие в целом как имущественный комплекс (статья 33), за исключением прав и обязанностей, которые продавец не вправе передавать другим лицам.
2. Права на фирменное наименование, товарный знак, знак обслуживания и другие средства индивидуализации продавца и его продукции, выполняемых ими работ или услуг переходят к покупателю, если иное не предусмотрено договором.
3. Права продавца, полученные им на основании разрешения (лицензии) на занятие соответствующей деятельностью, не подлежат передаче покупателю предприятия, если иное не установлено нормативными правовыми актами. Передача покупателю в составе предприятия обязательств, исполнение которых покупателем невозможно при отсутствии у него такого разрешения (лицензии), не освобождает продавца от соответствующих обязательств перед кредиторами. За неисполнение таких обязательств продавец и покупатель несут перед кредиторами солидарную ответственность.
Статья 498. Форма и государственная регистрация договора продажи предприятия
1. Договор продажи предприятия заключается в письменной форме (согласно статье 416) путем составления договора купли-продажи, подписанного сторонами (пункт 2 статьи 395), с обязательным приложением к нему документов, указанных в пункте 2 статьи 499 настоящего Кодекса.
2. Несоблюдение формы договора продажи предприятия влечет его недействительность.
3. Договор продажи предприятия подлежит государственной регистрации и считается заключенным с момента такой регистрации.
Статья 499. Установление состава и оценка стоимости продаваемого предприятия
1. Состав и оценка стоимости продаваемого предприятия определяются в договоре продажи предприятия на основе полной инвентаризации предприятия, проводимой в соответствии с установленными правилами такой инвентаризации.
2. До подписания договора продажи предприятия должны быть составлены и рассмотрены сторонами: акт инвентаризации, бухгалтерский баланс о составе и стоимости предприятия, а также перечень всех долгов (обязательств), включаемых в состав предприятия, с указанием кредиторов, характера, размера и сроков их требований.
Имущество, права и обязанности, указанные в названных документах, подлежат передаче продавцом покупателю, если иное не вытекает из статьи 497 настоящего Кодекса и не установлено соглашением сторон.
Статья 500. Права кредиторов при продаже предприятия
1. Кредиторы по обязательствам, включенным в состав продаваемого предприятия, должны быть письменно уведомлены продавцом о продаже предприятия не менее чем за 21 день до его передачи покупателю.
2. Кредитор после получения письменного уведомления о продаже предприятия должен в течение 45 дней письменно сообщить продавцу о своем согласии или несогласии на перевод долга. Если в течение этого срока от кредитора не поступило уведомление о его несогласии, то согласие такого кредитора на перевод долга предполагается. Кредитор, заявивший о своем несогласии на перевод долга, должен немедленно потребовать либо прекращения или досрочного исполнения обязательства и возмещения продавцом убытков, либо потребовать признания договора продажи предприятия недействительным полностью или в соответствующей части.
3. Кредитор, который не был уведомлен о продаже предприятия в порядке, предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи, может предъявить иск об удовлетворении требований, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, в течение года со дня, когда он узнал или должен был узнать о передаче предприятия продавцом покупателю.
4. После передачи предприятия покупателю продавец и покупатель несут солидарную ответственность по включенным в состав переданного предприятия долгам, которые были переведены на покупателя без согласия кредитора.
Статья 501. Передача предприятия
1. Передача предприятия продавцом покупателю осуществляется по передаточному акту, в котором указываются данные о составе предприятия и об уведомлении кредиторов о продаже предприятия, а также сведения о выявленных недостатках переданного имущества, обязанности по передаче которого невозможны ввиду его утраты.
Подготовка предприятия к передаче, включая составление и представление на подписание передаточного акта, является обязанностью продавца и осуществляется за его счет, если иное не предусмотрено договором.
2. Предприятие считается переданным покупателю со дня подписания передаточного акта обеими сторонами.
С этого момента на покупателя переходит риск случайной гибели или случайного повреждения имущества, переданного в составе предприятия.
Статья 502. Переход права собственности на предприятие
1. Право собственности на предприятие переходит к покупателю с момента государственной регистрации этого права.
2. Государственная регистрация права собственности покупателя на предприятие осуществляется непосредственно после передачи предприятия покупателю (статья 501).
3. В случаях, когда договором предусмотрено сохранение за продавцом права собственности на предприятие, переданное покупателю, до оплаты предприятия или до наступления иных обстоятельств, покупатель вправе до перехода к нему права собственности распоряжаться имуществом и правами, входящими в состав переданного предприятия, в той мере, в какой это необходимо для обеспечения деятельности предприятия как имущественного комплекса.
Статья 503. Последствия передачи и принятия предприятия с недостатками
1. Последствия передачи продавцом и принятия покупателем по передаточному акту предприятия, состав которого не соответствует предусмотренному договором продажи предприятия, в том числе в отношении качества переданного имущества, определяются на основании правил, предусмотренных статьями 423-425, 429, 432, 438, 442 настоящего Кодекса, если иное не вытекает из договора и не предусмотрено пунктами 2-4 настоящей статьи.
2. В случае, когда предприятие передано и принято по передаточному акту, в котором указаны сведения о выявленных недостатках предприятия и об утраченном имуществе (пункт 1 статьи 501), покупатель вправе требовать соответствующего уменьшения покупной цены предприятия, если право на предъявление в таких случаях иных требований не предусмотрено договором продажи предприятия.
3. Покупатель вправе требовать уменьшения покупной цены в случае передачи ему в составе предприятия долгов (обязательств) продавца, которые не были указаны в договоре продажи предприятия или передаточном акте, если продавец не докажет, что покупатель знал о таких долгах (обязательствах) во время заключения договора и передачи предприятия.
4. Продавец в случае получения уведомления покупателя о недостатках имущества, переданного в составе предприятия, или отсутствия в этом составе отдельных видов имущества, подлежащих передаче, может без промедления заменить имущество ненадлежащего качества или предоставить покупателю недостающее имущество.
5. Покупатель вправе в судебном порядке требовать расторжения или изменения договора продажи предприятия и возвращения того, что исполнено сторонами по договору, если установлено, что предприятие ввиду недостатков, за которые отвечает продавец, не пригодно для целей, названных в договоре продажи, и эти недостатки не устранены продавцом на условиях, в порядке и сроки, которые установлены в соответствии с настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами или договором, либо устранение таких недостатков невозможно.
Статья 504. Применение к договору продажи предприятия правил о последствиях недействительности сделок и об изменении или о расторжении договора
Правила настоящего Кодекса о последствиях недействительности сделок и об изменении и о расторжении договора купли-продажи, предусматривающие возврат или взыскание в натуре полученного по договору с одной или с обеих сторон, применяются к договору продажи предприятия, если такие последствия существенно не нарушают права и охраняемые законом интересы кредиторов продавца и покупателя, других лиц и не противоречат общественным интересам.
Глава 24
Мена
Статья 505. Договор мены
1. По договору мены каждая из сторон обязуется передать в собственность другой стороны один товар в обмен на другой.
К договору мены применяются соответственно правила о купле-продаже (глава 23), если это не противоречит правилам настоящей главы и существу мены. При этом каждая из сторон признается продавцом товара, который она обязуется передать, и покупателем товара, который она обязуется принять в обмен.
2. Юридические лица, основанные на праве хозяйственного ведения, вправе выступать стороной в договоре мены, по которому они передают недвижимое имущество, лишь с согласия собственника имущества данного юридического лица (пункт 3 статьи 230).
3. Юридические лица, основанные на праве оперативного управления, вправе выступать стороной в договоре мены, по которому они передают закрепленное за ними имущество, лишь с согласия собственника имущества данного юридического лица (пункт 3 статьи 231).
Статья 506. Цены и расходы по договору мены
1. Если из договора мены не вытекает иное, товары, подлежащие обмену, предполагаются равноценными, а расходы по их передаче и принятию осуществляются в каждом случае той стороной, которая несет соответствующие обязанности.
2. В случае, когда в соответствии с договором обмениваемые товары признаются неравноценными, сторона, обязанная передать товар, цена которого ниже цены товара, предоставляемого в обмен, должна оплатить разницу в ценах непосредственно до или незамедлительно после передачи товара или товарораспорядительных документов на него, если иной порядок оплаты не предусмотрен договором.
Статья 507. Переход права собственности на обмениваемые товары
Если законом или договором мены не предусмотрено иное, право собственности на обмениваемые товары переходит к сторонам, выступающим по договору мены в качестве покупателей, одновременно после исполнения обязательств передать соответствующие товары обеими сторонами.
Статья 508. Ответственность за изъятие товара, приобретенного по договору мены
Сторона, у которой третьим лицом изъят товар, приобретенный по договору мены, вправе при наличии оснований, предусмотренных статьей 425 настоящего Кодекса, потребовать от другой стороны возврата товара, полученного последней в обмен, и (или) возмещения убытков.
Глава 25
Дарение
Статья 509. Договор дарения
1. По договору дарения одна сторона (даритель) при своей жизни безвозмездно передает или обязуется передать другой стороне (одаряемому) вещь в собственность либо передает или обязуется передать ей имущественное право (требование) к себе или к третьему лицу, либо освобождает или обязуется освободить ее от имущественной обязанности перед собой или перед третьим лицом.
2. При наличии встречной передачи вещи или права либо встречного обязательства договор не признается дарением. К такому договору применяются правила пункта 2 статьи 188 настоящего Кодекса.
3. Обещание безвозмездно передать кому-либо вещь или имущественное право либо освободить кого-либо от имущественной обязанности (обещание дарения) признается договором дарения и связывает обещавшего, если оно сделано в надлежащей форме (пункт 2 статьи 510) и содержит ясно выраженное намерение совершить в будущем безвозмездную передачу вещи или права конкретному лицу либо освободить его от имущественной обязанности.
Обещание подарить все свое имущество или часть всего имущества без указания на конкретный предмет дарения в виде вещи, права или освобождения от обязанности ничтожно.
Статья 510. Форма договора дарения
1. Дарение, сопровождаемое передачей дара одаряемому, может быть совершено устно, за исключением случаев, предусмотренных пунктами 2 и 3 настоящей статьи.
Передача дара осуществляется посредством его вручения, символической передачи (вручение ключей и т.п.) либо вручения правоустанавливающих документов.
2. Договор дарения движимого имущества должен быть совершен в простой письменной форме в случаях, когда:
1) дарителем является юридическое лицо и стоимость дара превышает десять размеров расчетных показателей;
2) договор содержит обещание дарения в будущем.
В случаях, предусмотренных в настоящем пункте, договор дарения, совершенный устно, может быть признан судом недействительным по иску дарителя.
3. Договор дарения недвижимого имущества подлежит государственной регистрации и не требует обязательного нотариального удостоверения.
(В редакции Законов КР от 19 марта 2008 года N 24, 30 марта 2009 года N 104)
Статья 511. Запрещение дарения
Не допускается дарение, за исключением обычных подарков, стоимость которых не превышает десяти размеров расчетных показателей:
1) юридическими лицами имущества, принадлежащего им на праве хозяйственного ведения или оперативного управления;
2) от имени малолетних и граждан, признанных недееспособными, - их законными представителями;
3) государственным служащим и служащим органов местного самоуправления в связи с исполнением ими служебных обязанностей;
4) работникам лечебных, воспитательных учреждений, учреждений социальной защиты и других аналогичных учреждений гражданами, находящимися в них на лечении, содержании или воспитании, супругами и родственниками этих граждан;
5) в отношениях между коммерческими организациями.
(В редакции Закона КР от 19 марта 2008 года N 24)
Статья 512. Ограничение дарения
1. Дарение имущества, находящегося в общей совместной собственности, допускается по согласию всех участников совместной собственности с соблюдением правил, предусмотренных статьей 272 настоящего Кодекса.
2. Дарение принадлежащего дарителю права требования к третьему лицу осуществляется с соблюдением правил, предусмотренных статьями 314-317 настоящего Кодекса.
3. Дарение посредством исполнения за одаряемого его обязанности перед третьим лицом осуществляется с соблюдением правил, предусмотренных пунктом 1 статьи 303 настоящего Кодекса.
Дарение посредством перевода дарителем на себя долга одаряемого перед третьим лицом осуществляется с соблюдением правил, предусмотренных статьей 318 настоящего Кодекса.
4. Доверенность на совершение дарения представителем, в которой не назван одаряемый и не указан предмет дарения, ничтожна.
Статья 513. Отказ от исполнения договора дарения
1. Даритель вправе отказаться от исполнения договора, содержащего обещание передать в будущем одаряемому вещь или право либо освободить одаряемого от имущественной обязанности, если после заключения договора его имущественное положение существенно ухудшилось.
2. Даритель вправе отказаться от исполнения договора, содержащего обещание передать в будущем одаряемому вещь или право либо освободить одаряемого от имущественной обязанности, по основаниям, дающим ему право отменить дарение (пункт 1 статьи 514).
3. Отказ дарителя от исполнения договора дарения по основаниям, предусмотренным пунктами 1 и 2 настоящей статьи, не дает одаряемому права требовать возмещения убытков.
Статья 514. Отмена дарения
1. Отмена дарения допускается в судебном порядке в случае совершения одаряемым умышленного преступления против жизни или здоровья дарителя, членов его семьи или близких родственников.
В случае умышленного лишения жизни дарителя одаряемым право требовать в суде отмены дарения принадлежит его наследникам.
2. В договоре дарения может быть обусловлено право дарителя отменить дарение в случае, если он переживет одаряемого.
3. В случае отмены дарения одаряемый обязан возвратить подаренную вещь, если она сохранилась в натуре к моменту отмены дарения.
Статья 515. Случаи, в которых отказ от исполнения договора дарения и отмена дарения невозможны
Правила об отказе от исполнения договора дарения (статья 513) и об отмене дарения (статья 514) не применяются к обычным подаркам небольшой стоимости.
Статья 516. Последствия дарения имущества с недостатками
Вред, причиненный жизни, здоровью или имуществу одаряемого вследствие недостатков подаренной вещи, подлежит возмещению дарителем, если доказано, что эти недостатки возникли до передачи вещи одаряемому, не относятся к числу явных и даритель, хотя и знал о них, но не предупредил об этом одаряемого.
Статья 517. Правопреемство при обещании дарения
1. Права одаряемого, которому по договору дарения обещан дар, не переходят к его наследникам (правопреемникам), если иное не предусмотрено договором дарения.
2. Обязанности дарителя, обещавшего дар по договору дарения, переходят к его наследникам (правопреемникам), если иное не предусмотрено договором дарения.
Статья 518. Пожертвования
1. Пожертвованием признается дарение вещи или имущественного права в общеполезных целях.
Пожертвования могут делаться гражданам, учреждениям социальной защиты, лечебным, воспитательным, научным, учебным, благотворительным и другим аналогичным учреждениям, музеям и другим учреждениям культуры, фондам, общественным и религиозным организациям, а также государству и административно-территориальным единицам.
2. На принятие пожертвования не требуется чьего-либо согласия или разрешения.
3. Пожертвование имущества гражданину должно быть, а юридическим лицам может быть обусловлено жертвователем использованием этого имущества по определенному назначению.
При отсутствии такого условия пожертвование имущества гражданину считается обычным дарением, а в остальных случаях пожертвованное имущество используется одаряемым в соответствии с назначением имущества.
4. Если использование пожертвованного имущества в соответствии с указанным жертвователем назначением становится вследствие изменившихся обстоятельств невозможным, оно может быть использовано по другому назначению лишь с согласия жертвователя, а в случае смерти гражданина, пожертвовавшего имущество, или ликвидации юридического лица, пожертвовавшего имущество, - по решению суда.
5. Использование пожертвованного имущества не в соответствии с указанным жертвователем назначением или изменение этого назначения не в соответствии с пунктом 4 настоящей статьи дает право жертвователю, его наследникам или иному правопреемнику требовать отмены пожертвования.
6. К пожертвованиям не применяются положения статей 513 и 514 настоящего Кодекса.
Глава 26
Рента и пожизненное содержание
Параграф 1
Общие положения о ренте и пожизненном содержании
Статья 519. Договор ренты
1. По договору ренты одна сторона (получатель ренты) передает другой стороне (плательщику ренты) в собственность недвижимое или движимое имущество, а плательщик ренты обязуется в обмен на полученное имущество периодически выплачивать получателю ренту в виде определенной денежной суммы либо предоставления средств на его содержание в иной форме.
2. По договору ренты допускается установление обязанности выплачивать ренту бессрочно (постоянная рента) или на срок жизни получателя ренты (пожизненная рента). Пожизненная рента может быть установлена на условиях пожизненного содержания гражданина.
Статья 520. Форма договора ренты
Договор ренты подлежит нотариальному удостоверению, а договор, предусматривающий отчуждение недвижимого имущества под выплату ренты, подлежит также государственной регистрации.
Статья 521. Отчуждение имущества под выплату ренты
1. Имущество, которое отчуждается под выплату ренты, может быть передано получателем ренты в собственность плательщика ренты за плату или бесплатно.
2. В случаях, когда договором ренты предусматривается передача имущества за плату, к отношениям сторон по передаче и оплате применяются правила настоящего Кодекса о купле-продаже (глава 23), а в случае, когда такое имущество передается бесплатно, - правила о договоре дарения (глава 25) постольку, поскольку иное не установлено правилами настоящей главы и не противоречит существу договора ренты.
Статья 522. Обременение рентой недвижимого имущества
1. Рента обременяет предприятие, здание, сооружение или другое недвижимое имущество, переданное под ее выплату. В случае отчуждения такого имущества плательщиком ренты его обязательства по договору ренты переходят на приобретателя имущества.
2. Лицо, передавшее обремененное рентой недвижимое имущество в собственность другого лица, несет субсидиарную с ним ответственность (статья 364) по требованиям получателя ренты, возникшим в связи с нарушением договора ренты, если настоящим Кодексом, другим законом или договором не предусмотрена солидарная ответственность по этому обязательству.
Статья 523. Обеспечение выплаты ренты
1. При передаче под выплату ренты недвижимого имущества получатель ренты в обеспечение обязательства плательщика ренты приобретает право залога на это имущество.
2. Существенным условием договора ренты, предусматривающего передачу под выплату ренты денежной суммы или иного движимого имущества, является условие, устанавливающее обязанность плательщика ренты предоставить обеспечение исполнения его обязательств (статья 319) либо застраховать в пользу получателя ренты риск ответственности за неисполнение либо ненадлежащее исполнение этих обязательств.
3. При невыполнении плательщиком ренты обязанностей, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, а также в случае утраты обеспечения или ухудшения его условий по обстоятельствам, за которые получатель ренты не отвечает, получатель ренты вправе расторгнуть договор ренты и потребовать возмещения убытков, вызванных расторжением договора.
Статья 524. Ответственность за просрочку выплаты ренты
За просрочку выплаты ренты плательщик ренты уплачивает получателю ренты проценты, предусмотренные статьей 360 настоящего Кодекса, если иной размер процентов не установлен договором ренты.
Параграф 2
Постоянная рента
Статья 525. Получатель постоянной ренты
1. Получателями постоянной ренты могут быть только граждане, а также некоммерческие организации, если это не противоречит закону и соответствует целям их деятельности.
2. Права получателя ренты по договору постоянной ренты могут передаваться лицам, указанным в пункте 1 настоящей статьи, путем уступки требования и переходить по наследству либо в порядке правопреемства при реорганизации юридических лиц, если иное не предусмотрено законом или договором.
Статья 526. Форма и размер постоянной ренты
1. Постоянная рента выплачивается в деньгах в размере, установленном договором.
Договором постоянной ренты может быть предусмотрена выплата ренты путем предоставления вещей, выполнения работ или оказания услуг, соответствующих по стоимости денежной сумме ренты.
2. Если иное не предусмотрено договором постоянной ренты, размер выплачиваемой ренты изменяется пропорционально изменению соответствующей ставки платы за пользование имуществом или ставки банковского процента.
Статья 527. Сроки выплаты постоянной ренты
Если иное не предусмотрено договором постоянной ренты, постоянная рента выплачивается по окончании каждого календарного квартала.
Статья 528. Право плательщика на выкуп постоянной ренты
1. Плательщик постоянной ренты вправе отказаться от дальнейшей выплаты ренты путем ее выкупа.
2. Такой отказ действителен при условии, что он заявлен плательщиком ренты в письменной форме не позднее чем за три месяца до прекращения выплаты ренты или за более длительный срок, предусмотренный договором постоянной ренты. При этом обязательство по выплате ренты не прекращается до получения всей суммы выкупа получателем ренты, если иной порядок выкупа не предусмотрен договором.
3. Условие договора постоянной ренты об отказе плательщика постоянной ренты от права на ее выкуп ничтожно.
Договором может быть предусмотрено, что право на выкуп постоянной ренты не может быть осуществлено при жизни получателя ренты либо в течение иного срока, не превышающего тридцати лет с момента заключения договора.
Статья 529. Выкуп постоянной ренты по требованию получателя ренты
Получатель постоянной ренты вправе требовать выкупа ренты плательщиком в случаях, когда:
плательщик ренты просрочил ее выплату более чем на один год, если иное не предусмотрено договором постоянной ренты;
плательщик ренты нарушил свои обязательства по обеспечению выплаты ренты (статья 523);
плательщик ренты признан неплатежеспособным либо возникли иные обстоятельства, очевидно свидетельствующие, что рента не будет выплачиваться им в размере и в сроки, которые установлены договором;
недвижимое имущество, переданное под выплату ренты, поступило в общую собственность или раздельно между несколькими лицами;
в других случаях, предусмотренных договором.
Статья 530. Выкупная цена постоянной ренты
1. Выкуп постоянной ренты в случаях, предусмотренных статьями 528 и 529 настоящего Кодекса, производится по цене, определенной договором постоянной ренты.
2. При отсутствии условия о выкупной цене в договоре постоянной ренты, по которому имущество передано за плату под выплату постоянной ренты, выкуп осуществляется по цене, соответствующей годовой сумме подлежащей выплате ренты.
3. При отсутствии условия о выкупной цене в договоре постоянной ренты, по которому имущество передано под выплату ренты бесплатно, в выкупную цену наряду с годовой суммой рентных платежей включается цена переданного имущества, определяемая по правилам, предусмотренным пунктом 3 статьи 390 настоящего Кодекса.
Статья 531. Риск случайной гибели или повреждения имущества, переданного под выплату постоянной ренты
1. Риск случайной гибели или случайного повреждения имущества, переданного бесплатно под выплату постоянной ренты, несет плательщик ренты.
2. При случайной гибели или случайном повреждении имущества, переданного за плату под выплату постоянной ренты, плательщик вправе требовать соответственно прекращения обязательства по выплате ренты либо изменения условий ее выплаты.
Параграф 3
Пожизненная рента
Статья 532. Получатель пожизненной ренты
1. Пожизненная рента может быть установлена на период жизни гражданина, передающего имущество под выплату ренты, либо на период жизни другого указанного им гражданина.
2. Допускается установление пожизненной ренты в пользу нескольких граждан, доли которых в праве на получение ренты считаются равными, если иное не предусмотрено договором пожизненной ренты.
В случае смерти одного из получателей ренты его доля в праве на получение ренты переходит к пережившим его получателям ренты, если договором пожизненной ренты не предусмотрено иное, а в случае смерти последнего получателя ренты обязательство выплаты ренты прекращается.
3. Договор, устанавливающий пожизненную ренту в пользу гражданина, который умер к моменту заключения договора, ничтожен.
Статья 533. Размер пожизненной ренты
1. Пожизненная рента определяется в договоре как денежная сумма, периодически выплачиваемая получателю ренты в течение его жизни.
2. Размер пожизненной ренты, определяемый в договоре, в расчете на месяц должен быть не менее одного расчетного показателя, а в случаях, предусмотренных статьей 308 настоящего Кодекса, подлежит увеличению.
(В редакции Закона КР от 19 марта 2008 года N 24)
Статья 534. Сроки выплаты пожизненной ренты
Если иное не предусмотрено договором пожизненной ренты, пожизненная рента выплачивается по окончании каждого календарного месяца.
Статья 535. Расторжение договора пожизненной ренты по требованию получателя ренты
1. В случае существенного нарушения договора пожизненной ренты плательщиком ренты получатель ренты вправе требовать от плательщика ренты выкупа ренты на условиях, предусмотренных статьей 530 настоящего Кодекса, либо расторжения договора и возмещения убытков.
2. Если под выплату пожизненной ренты квартира, жилой дом или иное имущество отчуждены бесплатно, получатель ренты вправе при существенном нарушении договора плательщиком ренты потребовать возврата этого имущества с зачетом его стоимости в счет выкупной цены ренты.
Статья 536. Риск случайной гибели или повреждения имущества, переданного под выплату пожизненной ренты
Случайная гибель или случайное повреждение имущества, переданного под выплату пожизненной ренты, не освобождают плательщика ренты от обязательства выплачивать ее на условиях, предусмотренных договором пожизненной ренты.
Параграф 4
Пожизненное содержание
Статья 537. Договор пожизненного содержания
1. По договору пожизненного содержания гражданин передает принадлежащий ему жилой дом, квартиру или иную недвижимость в собственность плательщика ренты, который обязуется осуществлять пожизненное содержание этого гражданина и (или) указанного им третьего лица (лиц).
2. К договору пожизненного содержания применяются правила о пожизненной ренте, если иное не предусмотрено правилами настоящего параграфа.
Статья 538. Обязанность по предоставлению содержания
1. Обязанность плательщика ренты по предоставлению содержания может включать обеспечение потребностей в жилище, питании и одежде, а если этого требует состояние здоровья гражданина, также и уход за ним. Договором пожизненного содержания может быть также предусмотрена оплата плательщиком ренты ритуальных услуг.
2. В договоре пожизненного содержания должна быть определена стоимость всего объема содержания. При этом стоимость общего объема содержания в месяц не может быть менее двух расчетных показателей.
3. При разрешении спора между сторонами об объеме содержания, которое предоставляется или должно предоставляться гражданину, суд должен руководствоваться принципами добросовестности и разумности.
(В редакции Закона КР от 19 марта 2008 года N 24)
Статья 539. Замена пожизненного содержания периодическими платежами
Договором пожизненного содержания может быть предусмотрена возможность замены предоставления содержания в натуре выплатой в течение жизни гражданина периодических платежей в деньгах.
Статья 540. Отчуждение и использование имущества, переданного для обеспечения пожизненного содержания
Плательщик ренты вправе отчуждать, сдавать в залог или иным способом обременять недвижимое имущество, переданное ему в обеспечение пожизненного содержания, только с предварительного согласия получателя ренты.
Плательщик ренты обязан принимать необходимые меры для того, чтобы в период предоставления пожизненного содержания использование указанного имущества не приводило к снижению стоимости этого имущества.
Статья 541. Прекращение пожизненного содержания
1. Обязательство пожизненного содержания прекращается смертью получателя ренты.
2. При существенном нарушении плательщиком ренты своих обязательств получатель ренты вправе потребовать возврата недвижимого имущества, переданного в обеспечение пожизненного содержания, либо выплаты ему выкупной цены на условиях, установленных статьей 530 настоящего Кодекса. При этом плательщик ренты не вправе требовать компенсации расходов, понесенных в связи с содержанием получателя ренты.
Глава 27
Имущественный наем (аренда)
Параграф 1
Общие положения
Статья 542. Договор имущественного найма
По договору имущественного найма (аренды) наймодатель обязуется предоставить нанимателю имущество за плату во временное владение и пользование или во временное пользование.
Статья 543. Объекты имущественного найма
1. В имущественный наем могут быть переданы земельные участки, участки недр и другие обособленные природные объекты, предприятия и другие имущественные комплексы, здания, сооружения, оборудование, транспортные средства и другие вещи, которые не теряют своих натуральных свойств в процессе их использования (непотребляемые вещи).
Законом могут быть установлены виды имущества, сдача которого в имущественный наем не допускается или ограничивается.
2. Законом могут быть установлены особенности сдачи в имущественный наем земельных участков и других обособленных природных объектов.
Статья 544. Право собственности на продукцию, плоды и доходы от нанятого имущества
Плоды, продукция и доходы, полученные нанимателем в результате использования нанятого имущества, являются его собственностью, если иное не предусмотрено договором.
Статья 545. Форма договора имущественного найма
1. Договор имущественного найма должен быть заключен в письменной форме.
2. Договор имущественного найма, предусматривающий переход в последующем права собственности на имущество к нанимателю, заключается в форме, предусмотренной для договора купли-продажи такого имущества.
3. Договор имущественного найма недвижимого имущества подлежит обязательной государственной регистрации, если срок действия договора составляет три года и более.
Если договор заключен на срок менее чем три года, то его регистрация обязательна по требованию одной из сторон.
4. Договор имущественного найма движимого имущества подлежит регистрации в случаях, предусмотренных законом.
(В редакции Закона КР от 19 декабря 2003 года N 237)
Статья 546. Наймодатель
Право сдачи имущества в наем принадлежит его собственнику, а также лицам, управомоченным законом или собственником имущества.
Статья 547. Срок договора имущественного найма
1. Договор имущественного найма заключается на срок, определенный договором.
2. Если срок имущественного найма в договоре не определен, договор считается заключенным на неопределенный срок. При этом каждая из сторон вправе в любое время отказаться от договора, предупредив об этом другую сторону за один месяц, а при найме недвижимого имущества - за три месяца. Договором может быть установлен иной срок для предупреждения о прекращении договора имущественного найма, заключенного на неопределенный срок.
3. Законом могут устанавливаться максимальные (предельные) сроки договора для отдельных видов имущественного найма, а также для найма отдельных видов имущества. В этих случаях, если срок найма в договоре не определен и ни одна из сторон не отказалась от договора до истечения предельного срока, установленного законом, договор по истечении предельного срока прекращается.
Договор найма такого имущества, заключенный на срок, превышающий установленный законом предельный срок, считается заключенным на срок, равный предельному.
Статья 548. Предоставление имущества нанимателю
1. Наймодатель обязан предоставить нанимателю имущество в состоянии, соответствующем условиям договора имущественного найма и назначению имущества.
2. Имущество сдается в наем вместе со всеми его принадлежностями и относящимися к нему документами (техническим паспортом, сертификатом качества и т.п.), если иное не предусмотрено договором.
Если такие принадлежности и документы переданы не были, однако, без них наниматель не может пользоваться имуществом в соответствии с его назначением либо в значительной степени лишается того, на что был вправе рассчитывать при заключении договора, он может потребовать предоставления ему наймодателем таких принадлежностей и документов или расторжения договора, а также возмещения убытков, возникших в результате непредоставления соответствующих принадлежностей и документов.
3. Если наймодатель не предоставил нанимателю сданное в наем имущество в указанный в договоре срок, а в случае, когда в договоре такой срок не указан, - в разумный срок, наниматель вправе истребовать от него это имущество в соответствии со статьей 363 настоящего Кодекса либо потребовать расторжения договора и возмещения убытков, причиненных его неисполнением.
Статья 549. Ответственность наймодателя за недостатки сданного в наем имущества
1. Наймодатель отвечает за недостатки сданного в наем имущества, полностью или частично препятствующие пользованию им, даже если во время заключения договора имущественного найма он не знал об этих недостатках.
При обнаружении таких недостатков наниматель вправе по своему выбору:
потребовать от наймодателя либо безвозмездного устранения недостатков имущества, либо соразмерного уменьшения наемной платы, либо возмещения своих расходов на устранение недостатков имущества;
непосредственно удержать сумму понесенных им расходов на устранение недостатков имущества из платы за пользование имуществом, предварительно уведомив об этом наймодателя;
потребовать досрочного расторжения договора.
2. Наймодатель, извещенный о требованиях нанимателя или о его намерении устранить недостатки имущества за счет наймодателя, может без промедления произвести замену предоставленного в наем имущества другим аналогичным имуществом, находящимся в надлежащем состоянии.
3. Если удовлетворение требований нанимателя или удержание им расходов на устранение недостатков из платы за пользование имуществом не покрывает причиненных нанимателю убытков, он вправе потребовать возмещения непокрытой части убытков.
4. Наймодатель не отвечает за те недостатки сданного в наем имущества, которые были им оговорены при заключении договора или были заранее известны нанимателю либо должны были быть обнаружены им во время осмотра имущества или проверки его исправности при заключении договора или передаче имущества в наем.
Статья 550. Права третьих лиц на сдаваемое в наем имущество
Передача имущества в наем не является основанием для прекращения или изменения прав третьих лиц на это имущество.
При заключении договора имущественного найма наймодатель обязан предупредить нанимателя о всех правах третьих лиц на сдаваемое в наем имущество (сервитуте, праве залога и т.п.). Неисполнение наймодателем этой обязанности дает нанимателю право требовать уменьшения арендной платы либо расторжения договора.
Статья 551. Плата за пользование имуществом
1. Наниматель обязан своевременно вносить плату за пользование имуществом.
Порядок, условия и сроки внесения арендной платы определяются договором имущественного найма.
2. Наемная плата устанавливается за все нанимаемое имущество в целом или отдельно по каждой из его составных частей в виде:
1) определенных в твердой сумме платежей, вносимых периодически или единовременно;
2) установленной доли полученных в результате использования нанятого имущества продукции, плодов или доходов;
3) предоставления нанимателем определенных услуг;
4) передачи нанимателем наймодателю обусловленной договором вещи в собственность или в наем;
5) возложения на нанимателя обусловленных договором затрат по улучшению нанятого имущества.
Стороны могут предусматривать в договоре имущественного найма сочетание указанных форм платы за пользование имуществом или иные формы оплаты.
3. Размеры платы за пользование имуществом могут изменяться по соглашению сторон в сроки, предусмотренные договором, но не чаще одного раза в год. Законом могут быть предусмотрены иные минимальные сроки для пересмотра размера платы для отдельных видов имущественного найма, а также для найма отдельных видов имущества.
4. Если законом не предусмотрено иное, наниматель вправе потребовать соответственного уменьшения платы, если в силу обстоятельств, за которые он не отвечает, условия пользования, предусмотренные договором, или состояние имущества существенно ухудшились.
5. Если иное не предусмотрено договором имущественного найма, в случае существенного нарушения нанимателем сроков внесения платы за пользование имуществом наймодатель вправе потребовать от него досрочного внесения наемной платы в установленный наймодателем срок. При этом наймодатель не вправе требовать досрочного внесения платы более чем за два срока подряд.
Статья 552. Пользование нанятым имуществом
1. Наниматель обязан пользоваться имуществом в соответствии с условиями договора имущественного найма, а если такие условия в договоре не определены, - в соответствии с назначением имущества.
2. Если наниматель пользуется имуществом не в соответствии с условиями договора имущественного найма или назначением имущества, несмотря на письменное предупреждение наймодателя, последний имеет право потребовать расторжения договора.
Статья 553. Распоряжение нанятым имуществом. Поднаем и перенаем нанятого имущества
Наниматель вправе с согласия наймодателя сдавать нанятое имущество в поднаем (субаренду), передавать свои права и обязанности по договору имущественного найма другому лицу (перенаем), а также отдавать свои права нанимателя в залог и вносить их в качестве вклада в уставный капитал хозяйственных товариществ и обществ или паевого взноса в производственный кооператив, если иное не установлено законодательством. В указанных случаях, за исключением перенайма, ответственным по договору перед наймодателем остается наниматель.
Договор поднайма не может быть заключен на срок, превышающий срок договора имущественного найма.
К договору поднайма применяются правила о договоре имущественного найма, если иное не установлено законодательством.
Статья 554. Обязанности наймодателя по содержанию имущества
1. Наймодатель обязан производить за свой счет капитальный ремонт переданного в наем имущества, если иное не предусмотрено законом или договором имущественного найма.
Капитальный ремонт должен производиться в срок, установленный договором, а если он не определен договором или вызван неотложной необходимостью, - в разумный срок.
2. Нарушение наймодателем обязанности по производству капитального ремонта дает нанимателю право по своему выбору:
произвести капитальный ремонт, предусмотренный договором или вызванный неотложной необходимостью, и взыскать с наймодателя стоимость ремонта или зачесть ее в счет наемной платы;
потребовать соответственного уменьшения наемной платы;
потребовать расторжения договора и возмещения убытков.
Статья 555. Обязанности нанимателя по содержанию нанятого имущества
Наниматель обязан поддерживать имущество в исправном состоянии, производить за свой счет текущий ремонт и нести расходы по содержанию имущества, если иное не установлено законом или договором имущественного найма.
Статья 556. Сохранение договора имущественного найма в силе при изменении сторон
1. Переход к другому лицу права собственности (хозяйственного ведения, оперативного управления) на сданное в наем имущество не является основанием для изменения или расторжения договора имущественного найма.
2. В случае смерти гражданина, являющегося нанимателем недвижимого имущества, его права и обязанности по договору найма этого имущества переходят к наследнику, если законом или договором не предусмотрено иное.
Наймодатель не вправе отказать такому наследнику во вступлении в договор на оставшийся срок его действия, за исключением случаев, когда заключение договора было обусловлено личными качествами нанимателя.
Статья 557. Прекращение договора поднайма при досрочном прекращении договора имущественного найма по требованию наймодателя
1. Если иное не предусмотрено договором имущественного найма, досрочное прекращение договора имущественного найма влечет прекращение заключенного в соответствии с ним договора поднайма. Поднанимателем в этом случае может быть заключен договор найма имущества, находившегося в его пользовании в соответствии с договором поднайма, в пределах оставшегося срока поднайма на условиях, соответствующих условиям прекращенного договора имущественного найма.
2. Если договор имущественного найма по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом, является ничтожным, ничтожными являются и заключенные в соответствии с ним договоры поднайма.
Статья 558. Досрочное расторжение договора имущественного найма по требованию наймодателя
1. По требованию наймодателя договор имущественного найма может быть досрочно расторгнут судом в случаях, когда наниматель:
1) пользуется имуществом с существенным нарушением условий договора или назначением имущества либо с неоднократными нарушениями;
2) существенно ухудшает имущество;
3) более двух раз подряд по истечении установленного договором срока платежа не вносит плату за пользование имуществом;
4) не производит капитального ремонта имущества в установленные договором имущественного найма сроки, а при его отсутствии их в договоре - в разумные сроки в тех случаях, когда в соответствии с законом или договором обязанность производства капитального ремонта лежит на нанимателе.
Договором имущественного найма могут быть установлены и другие основания досрочного расторжения договора по требованию наймодателя в соответствии с пунктом 2 статьи 411 настоящего Кодекса.
2. Наймодатель вправе требовать досрочного расторжения договора только после направления письменного предупреждения о необходимости исполнения им обязательств в разумный срок.
Статья 559. Досрочное расторжение договора по требованию нанимателя
По требованию нанимателя договор имущественного найма может быть досрочно расторгнут судом в случаях, когда:
1) наймодатель не предоставляет имущество в пользование нанимателю либо создает препятствия пользованию имуществом в соответствии с условиями договора или назначением имущества;
2) переданное нанимателю имущество имеет препятствующие пользованию им недостатки, которые не были оговорены наймодателем при заключении договора, не были заранее известны нанимателю и не могли быть обнаружены им во время осмотра имущества или проверки его исправности при заключении договора;
3) наймодатель не производит капитального ремонта в установленные договором сроки, а при отсутствии их в договоре - в разумные сроки в тех случаях, когда в соответствии с законом, иными нормативными правовыми актами или договором производство капитального ремонта является обязанностью наймодателя;
4) имущество в силу обстоятельств, за которые наниматель не отвечает, окажется в состоянии, не пригодном для использования.
Договором имущественного найма могут быть установлены и другие основания досрочного расторжения договора по требованию нанимателя в соответствии с пунктом 2 статьи 411 настоящего Кодекса.
Статья 560. Продолжение пользования имуществом после истечения срока договора имущественного найма
1. Если иное не предусмотрено законом или договором, наниматель, надлежащим образом исполнявший свои обязанности, по истечении срока договора имеет при прочих равных условиях преимущественное перед другими лицами право на заключение договора найма на новый срок. Наниматель обязан письменно уведомить наймодателя о своем желании заключить такой договор в срок, указанный в договоре найма, а если в договоре такой срок не указан, - то в разумный срок до окончания действия договора.
При заключении договора найма на новый срок условия договора могут быть изменены по соглашению сторон.
Если наймодатель отказал нанимателю в заключении договора на новый срок, но в течение одного года со дня истечения срока договора с ним заключил договор найма с другим лицом, наниматель вправе по своему выбору потребовать в суде перевода на себя прав и обязанностей по заключенному договору и возмещения убытков, причиненных отказом возобновить с ним договор найма, либо только возмещения таких убытков.
2. В случае, если наниматель продолжает пользоваться имуществом после истечения срока договора имущественного найма при отсутствии возражений со стороны наймодателя, договор считается возобновленным на тех же условиях на неопределенный срок, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 3 статьи 547 настоящего Кодекса.
Статья 561. Возврат имущества наймодателю
1. При прекращении договора имущественного найма наниматель обязан вернуть наймодателю имущество в том состоянии, в котором он его получил, с учетом нормального износа, или в состоянии, обусловленном договором.
2. Если наниматель не возвратил нанятое имущество либо возвратил его несвоевременно, наймодатель вправе потребовать внесения платы за пользование имуществом за все время просрочки. В случае, когда указанная плата не покрывает причиненных наймодателю убытков, он может потребовать их возмещения.
В случае, когда за несвоевременный возврат нанятого имущества договором предусмотрена неустойка, убытки могут быть взысканы в полной сумме сверх неустойки, если иное не предусмотрено договором.
Статья 562. Улучшение нанятого имущества
1. Произведенные нанимателем отдельные улучшения имущества являются его собственностью, если иное не предусмотрено договором имущественного найма.
2. В случае, когда наниматель произвел за счет собственных средств и с согласия наймодателя улучшения нанятого имущества, не отделимые без вреда для него, наниматель имеет после прекращения договора право на возмещение стоимости этих улучшений, если иное не предусмотрено договором имущественного найма.
3. Стоимость неотделимых улучшений нанятого имущества, произведенных нанимателем без согласия наймодателя, возмещению не подлежит, если иное не предусмотрено законом.
4. Улучшения нанятого имущества, как отделимые, так и неотделимые, произведенные за счет амортизационных отчислений от этого имущества, являются собственностью наймодателя.
Статья 563. Выкуп нанятого имущества
1. В договоре имущественного найма может быть предусмотрено, что нанятое имущество переходит в собственность нанимателя по истечении срока имущественного найма или до его истечения при условии внесения нанимателем всей обусловленной договором выкупной цены.
2. Если условие о выкупе нанятого имущества не предусмотрено в договоре, оно может быть установлено дополнительным соглашением сторон, которые при этом вправе договориться о зачете ранее выплаченной платы за пользование имуществом в выкупную цену.
3. Договор имущественного найма с последующим выкупом подлежит регистрации в случаях, установленных законодательством Кыргызской Республики.
4. Законом могут быть установлены случаи запрещения выкупа нанятого имущества.
(В редакции Закона КР от 4 июля 2005 года N 94)
Статья 564. Особенности отдельных видов договора имущественного найма и найма отдельных видов имущества
К отдельным видам договора имущественного найма и договора найма отдельных видов имущества (прокату, аренде транспортных средств, аренде предприятий, аренде зданий и сооружений, финансовой аренде) положения, предусмотренные настоящим параграфом, применяются, если иное не установлено правилами настоящего Кодекса об этих договорах.
Параграф 2
Прокат
Статья 565. Договор проката
1. По договору проката наймодатель, осуществляющий сдачу имущества в наем в качестве постоянной предпринимательской деятельности, обязуется предоставить нанимателю движимое имущество за плату во временное владение и пользование.
Имущество, предоставленное по договору проката, используется для потребительских целей, если иное не предусмотрено договором или не вытекает из существа обязательства.
2. Договор проката заключается в письменной форме.
3. Договор проката является публичным договором (статья 386).
Статья 566. Срок договора проката
1. Договор проката заключается на срок до одного года.
2. Правила о возобновлении договора имущественного найма на неопределенный срок и о преимущественном праве нанимателя на возобновление договора имущественного найма (статья 560 настоящего Кодекса) к договору проката не применяются.
3. Наниматель вправе отказаться от договора проката в любое время, если иное не предусмотрено договором проката.
Статья 567. Предоставление имущества нанимателю
Наймодатель, заключивший договор проката, обязан в присутствии нанимателя проверить исправность сдаваемого в наем имущества, а также ознакомить нанимателя с правилами эксплуатации имущества либо выдать ему письменные инструкции о пользовании этим имуществом.
Статья 568. Устранение недостатков сданного в наем имущества
1. При обнаружении нанимателем недостатков сданного в наем имущества, полностью или частично препятствующих пользованию им, наймодатель обязан в десятидневный срок со дня заявления нанимателя о недостатках, если более короткий срок не установлен договором проката, безвозмездно устранить недостатки имущества на месте либо произвести замену данного имущества другим аналогичным имуществом, находящимся в надлежащем состоянии.
2. Если недостатки сданного в наем имущества явились следствием нарушения нанимателем правил эксплуатации и содержания имущества, наниматель оплачивает наймодателю стоимость ремонта и транспортировки имущества.
Статья 569. Плата за пользование имуществом
1. Плата за пользование имуществом по договору проката устанавливается в виде определенных в твердой сумме платежей, вносимых периодически или единовременно.
2. В случае досрочного возврата имущества нанимателем наймодатель возвращает ему соответствующую часть полученной платы за пользование имуществом, исчисляя ее со дня, следующего за днем фактического возврата имущества.
3. Взыскание с нанимателя задолженности по плате за пользование имуществом производится в бесспорном порядке на основе исполнительной надписи нотариуса.
Статья 570. Пользование нанятым имуществом
1. Капитальный и текущий ремонт имущества, сданного в наем по договору проката, является обязанностью наймодателя.
2. Сдача в поднаем имущества, предоставленного нанимателю по договору проката, передача нанимателем своих прав и обязанностей по договору проката другому лицу, залог прав нанимателя и внесение их в качестве имущественного вклада в хозяйственные товарищества и общества, паевого взноса в производственные кооперативы не допускаются.
Параграф 3
Аренда транспортных средств
1. Аренда транспортного средства с предоставлением услуг по управлению и технической эксплуатации
Статья 571. Договор аренды транспортного средства с экипажем
1. По договору аренды (фрахтования на время) транспортного средства с экипажем арендодатель обязан предоставить арендатору транспортное средство за плату во временное владение и пользование и оказывать своими силами услуги по управлению им и по его технической эксплуатации.
2. Правила о возобновлении договора аренды на неопределенный срок и о преимущественном праве арендатора на заключение договора аренды на новый срок (статья 560 настоящего Кодекса) к договору аренды транспортного средства с экипажем не применяются.
Статья 572. Форма договора аренды транспортного средства с экипажем
Договор аренды транспортного средства с экипажем должен быть заключен в письменной форме независимо от его срока. К такому договору не применяются правила о регистрации договоров аренды, предусмотренные пунктом 4 статьи 545 настоящего Кодекса.
Статья 573. Обязанность арендодателя по содержанию транспортного средства
Арендодатель в течение всего срока действия договора обязан поддерживать надлежащее состояние сданного в аренду транспортного средства, включая осуществление текущего и капитального ремонта и предоставление необходимых принадлежностей.
Статья 574. Обязанность арендодателя по управлению и технической эксплуатации транспортного средства
1. Предоставляемые арендатору арендодателем услуги по управлению и технической эксплуатации транспортного средства должны обеспечивать его нормальную и безопасную эксплуатацию в соответствии с целями аренды, указанными в договоре. Договором аренды транспортного средства с экипажем может быть предусмотрен более широкий круг услуг, предоставляемых арендатору.
2. Состав экипажа транспортного средства и его квалификация должны отвечать обязательным для сторон правилам и условиям договора, а если обязательными для сторон правилами такие требования не установлены, - требованиям обычной практики эксплуатации транспортного средства данного вида и условиям договора.
3. Члены экипажа являются работниками арендодателя. Они подчиняются распоряжениям арендодателя, относящимся к управлению и технической эксплуатации, и распоряжениям арендатора, касающимся коммерческой эксплуатации транспортного средства.
4. Если договором аренды не предусмотрено иное, расходы по оплате услуг членов экипажа, а также расходы на их содержание несет арендодатель.
Статья 575. Обязанность арендатора по оплате расходов, связанных с коммерческой эксплуатацией транспортного средства
Если иное не предусмотрено договором аренды транспортного средства с экипажем, арендатор несет расходы, возникшие в связи с коммерческой эксплуатацией транспортного средства, в том числе расходы на оплату топлива и других расходуемых в процессе эксплуатации материалов и на оплату сборов.
Статья 576. Страхование транспортного средства
Если иное не предусмотрено договором аренды транспортного средства с экипажем, обязанность страховать транспортное средство и страховать ответственность за ущерб, который может быть причинен им в связи с его эксплуатацией, возлагается на арендодателя в тех случаях, когда такое страхование является обязательным в силу закона или договора.
Статья 577. Договоры с третьими лицами об использовании транспортного средства
1. Если договором аренды транспортного средства с экипажем не предусмотрено иное, арендатор вправе без согласия арендодателя сдавать транспортное средство в субаренду.
2. Арендатор в рамках осуществления коммерческой эксплуатации арендованного транспортного средства вправе без согласия арендодателя от своего имени заключать с третьими лицами договоры перевозки и иные договоры, если они не противоречат целям использования транспортного средства, указанным в договоре аренды, а если такие цели не установлены, назначению транспортного средства.
Статья 578. Ответственность за вред, причиненный транспортному средству
В случае гибели или повреждения арендованного транспортного средства арендатор обязан возместить арендодателю причиненные убытки, если последний докажет, что гибель или повреждение транспортного средства произошли по обстоятельствам, за которые арендатор отвечает в соответствии с законом или договором аренды.
Статья 579. Ответственность за вред, причиненный транспортным средством
Ответственность за вред, причиненный третьим лицам арендованным транспортным средством, его механизмами, устройствами, оборудованием, несет арендодатель в соответствии с правилами, предусмотренными главой 51 настоящего Кодекса. Он вправе предъявить к арендатору регрессное требование о возмещении сумм, выплаченных третьим лицам, если докажет, что вред возник по вине арендатора.
Статья 580. Особенности аренды отдельных видов транспортных средств
Транспортными уставами и кодексами могут быть установлены иные, помимо предусмотренных настоящим параграфом, особенности аренды отдельных видов транспортных средств с предоставлением услуг по управлению и технической эксплуатации.
2. Аренда транспортного средства без предоставления услуг по управлению и технической эксплуатации
Статья 581. Договор аренды транспортного средства без экипажа
По договору аренды транспортного средства без экипажа арендодатель предоставляет арендатору транспортное средство за плату во временное владение и пользование без оказания услуг по управлению им и его технической эксплуатации.
Правила о возобновлении договора аренды транспортного средства без экипажа на неопределенный срок и о преимущественном праве арендатора на заключение договора аренды на новый срок (статья 560 настоящего Кодекса) к договору аренды транспортного средства без экипажа не применяются.
Статья 582. Форма договора аренды транспортного средства без экипажа
Договор аренды транспортного средства без экипажа должен быть заключен в письменной форме.
Статья 583. Обязанность арендатора по содержанию транспортного средства
Арендатор в течение всего срока договора аренды транспортного средства без экипажа обязан поддерживать надлежащее состояние арендованного транспортного средства, включая осуществление текущего и капитального ремонта.
Статья 584. Обязанности арендатора по управлению транспортным средством и по его технической эксплуатации
Арендатор своими силами осуществляет управление арендованным транспортным средством, а также его коммерческую и техническую эксплуатацию.
Статья 585. Обязанность арендатора по оплате расходов на содержание транспортного средства
Если иное не предусмотрено договором, арендатор несет расходы на содержание арендованного транспортного средства, его страхование, включая страхование своей ответственности, а также расходы, возникающие в связи с его эксплуатацией.
Статья 586. Договоры с третьими лицами об использовании транспортного средства
1. Если договором аренды транспортного средства без экипажа не предусмотрено иное, арендатор вправе без согласия арендодателя сдавать арендованное транспортное средство в субаренду на условиях договора аренды транспортного средства с экипажем или без экипажа.
2. Арендатор вправе без согласия арендодателя от своего имени заключить с третьими лицами договоры перевозки и иные договоры, если они не противоречат целям использования транспортного средства, указанным в договоре аренды, а если такие цели не установлены, - то назначению транспортного средства.
Статья 587. Ответственность за вред, причиненный транспортным средством
Ответственность за вред, причиненный третьим лицам транспортным средством, его механизмами, устройствами, оборудованием, несет арендатор в соответствии с правилами главы 51 настоящего Кодекса.
Статья 588. Особенности аренды отдельных видов транспортных средств
Транспортными уставами и кодексами могут быть установлены иные, помимо предусмотренных настоящим параграфом, особенности аренды отдельных видов транспортных средств без предоставления услуг по управлению и технической эксплуатации.
Параграф 4
Аренда зданий и сооружений
Статья 589. Договор аренды здания или сооружения
1. По договору аренды здания или сооружения арендодатель обязуется предоставить арендатору за плату во временное владение и пользование или во временное пользование здание или сооружение.
2. Правила настоящего параграфа применяются к аренде предприятий, если иное не предусмотрено правилами настоящего Кодекса об аренде предприятия.
Статья 590. Форма и государственная регистрация договора аренды здания или сооружения
Договор аренды здания или сооружения заключается в письменной форме путем составления одного документа, подписанного сторонами (пункт 2 статьи 395), подлежит нотариальному удостоверению и государственной регистрации.
Несоблюдение формы договора аренды здания или сооружения влечет его недействительность.
Статья 591. Права на земельный участок при аренде находящегося на нем здания или сооружения
1. По договору аренды здания или сооружения арендатору одновременно с передачей прав владения и пользования такой недвижимостью передаются права на ту часть земельного участка, которая занята этой недвижимостью и необходима для ее использования.
2. Если законом или договором не предусмотрено иное, к арендатору переходит право пользования частью земельного участка, которая занята сдаваемым в аренду зданием или сооружением и необходима для его использования в соответствии с его назначением.
3. Аренда здания или сооружения, находящегося на земельном участке, не принадлежащем арендодателю на праве собственности, допускается без согласия собственника этого участка, если это не противоречит условиям пользования таким участком, установленным законом.
Статья 592. Размер арендной платы
1. Договор аренды здания или сооружения должен предусматривать размер арендной платы. При отсутствии согласованного сторонами в письменной форме условия о размере арендной платы договор аренды здания или сооружения считается незаключенным. При этом правила определения цены, предусмотренные пунктом 3 статьи 390 настоящего Кодекса, не применяются.
2. Установленная в договоре аренды здания или сооружения плата за пользование зданием или сооружением включает плату за пользование земельным участком, на котором оно расположено, или передаваемой вместе с ним соответствующей частью участка, если иное не предусмотрено законом или договором.
3. В случаях, когда плата за аренду здания или сооружения установлена в договоре на единицу площади здания (сооружения) или иного показателя его размера, арендная плата определяется исходя из фактического размера переданного арендатору здания или сооружения.
Статья 593. Передача здания или сооружения
1. Передача здания или сооружения арендодателем и принятие его арендатором осуществляются по передаточному акту или иному документу о передаче, подписываемому сторонами.
Если иное не предусмотрено законом или договором аренды здания или сооружения, обязательство арендодателя передать здание или сооружение арендатору считается исполненным после предоставления его арендатору во владение или пользование и подписания сторонами соответствующего документа о передаче.
Уклонение одной из сторон от подписания документа о передаче здания или сооружения на условиях, предусмотренных договором, рассматривается как отказ соответственно арендодателя от исполнения обязанности по передаче имущества, а арендатора - от принятия имущества.
2. Подготовка здания или сооружения к передаче, включая составление и представление на подписание передаточного акта или иного документа о передаче, является обязанностью арендодателя и осуществляется за его счет, если иное не предусмотрено договором аренды здания или сооружения.
3. При прекращении договора аренды здания или сооружения арендованное здание или сооружение должно быть возвращено арендодателю с соблюдением правил, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи.
Параграф 5
Аренда предприятий
Статья 594. Договор аренды предприятия
1. По договору аренды предприятия в целом как имущественного комплекса, используемого для осуществления предпринимательской деятельности, арендодатель обязуется предоставить арендатору за плату во временное владение и пользование земельные участки, здания, сооружения, оборудование и другие входящие в состав предприятия основные средства, передать в порядке, на условиях и в пределах, определяемых договором, запасы сырья, топлива, материалов и иные оборотные средства, права пользования землей, водой и другими природными ресурсами, зданиями, сооружениями и оборудованием, иные имущественные права, связанные с предприятием, права на обозначения, индивидуализирующие деятельность предприятия, и другие исключительные права, а также уступить ему права требования и перевести на него долги, относящиеся предприятию, за исключением тех прав и обязанностей, которые арендодатель не вправе передавать другим лицам.
2. Права арендодателя, полученные им на основании разрешения (лицензии) на занятие соответствующей деятельностью, не подлежат передаче арендатору, если иное не установлено законом. Включение в состав передаваемого по договору предприятия обязательств, исполнение которых арендатором невозможно при отсутствии у него такого разрешения (лицензии), не освобождает арендодателя от соответствующих обязательств перед кредиторами.
Статья 595. Права кредиторов при аренде предприятия
1. Кредиторы по обязательствам, включенным в состав предприятия, должны быть до его передачи арендатору письменно уведомлены арендодателем о передаче предприятия в аренду.
2. Кредитор вправе в течение одного месяца со дня получения уведомления о передаче предприятия в аренду потребовать от арендодателя прекращения или досрочного исполнения соответствующих обязательств. Если в указанный срок какие-либо из этих требований не предъявлены, кредитор признается давшим согласие на перевод соответствующего долга на арендатора.
3. Предприятие может быть передано арендатору только после завершения расчетов с кредиторами, которые потребовали от арендодателя прекращения или досрочного исполнения его обязательств.
4. Кредитор, который не был уведомлен о передаче предприятия в аренду в порядке, предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи, может предъявить иск об удовлетворении требований, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, а также о возмещении убытков, причиненных неисполнением арендодателем положений пункта 1 настоящей статьи, в течение года со дня, когда он узнал или должен был узнать о передаче предприятия в аренду.
5. Права и обязанности по отношению к работникам предприятия переходят от арендодателя к арендатору в порядке, предусмотренном законодательством о труде для перехода таких прав и обязанностей в случае реорганизации юридического лица.
Статья 596. Форма и государственная регистрация договора аренды предприятия
1. Договор аренды предприятия заключается в письменной форме путем составления единого документа, подписанного сторонами.
2. Договор аренды предприятия подлежит нотариальному удостоверению и государственной регистрации и считается заключенным с момента такой регистрации.
3. Несоблюдение формы договора аренды предприятия влечет его недействительность.
Статья 597. Передача арендованного предприятия
Передача предприятия арендатору осуществляется по передаточному акту.
Подготовка предприятия к передаче, включая составление и представление на подписание передаточного акта, является обязанностью арендодателя и осуществляется за его счет, если иное не предусмотрено договором аренды предприятия.
Статья 598. Обязанности арендатора по содержанию предприятия и оплате расходов по его эксплуатации
1. Арендатор предприятия обязан в течение всего срока действия договора аренды предприятия поддерживать предприятие в надлежащем техническом состоянии, включая его текущий и капитальный ремонт.
2. На арендатора возлагаются расходы, связанные с эксплуатацией арендованного предприятия, если иное не предусмотрено договором, а также с уплатой платежей по страхованию арендованного имущества.
Статья 599. Пользование имуществом арендованного предприятия
1. Если иное не предусмотрено договором аренды предприятия, арендатор вправе без согласия арендодателя продавать, обменивать, предоставлять во временное пользование либо взаймы материальные ценности, входящие в состав имущества арендованного предприятия, сдавать их в субаренду и передавать свои права и обязанности по договору аренды в отношении таких ценностей другому лицу при условии, что это не влечет уменьшения стоимости предприятия и не нарушает других положений договора аренды предприятия. Указанный порядок не применяется в отношении земли и других природных ресурсов, а также в иных случаях, предусмотренных законом.
2. Если иное не предусмотрено договором аренды предприятия, арендатор вправе без согласия арендодателя вносить изменения в состав арендованного имущественного комплекса, проводить его реконструкцию, расширение, техническое перевооружение, увеличивающее его стоимость.
Статья 600. Внесение арендатором улучшений в арендованное предприятие
Арендатор предприятия имеет право на возмещение ему стоимости неотделимых улучшений арендованного имущества независимо от разрешения арендодателя на такие улучшения, если иное не предусмотрено договором аренды предприятия.
Арендодатель может быть освобожден судом от обязанности возместить арендатору стоимость таких улучшений, если докажет, что издержки арендатора на эти улучшения повышают стоимость арендованного имущества несоразмерно улучшению его качества и эксплуатационных свойств или при осуществлении таких улучшений были нарушены принципы добросовестности и разумности.
Статья 601. Применение к договору аренды предприятия правил о последствиях недействительности сделок, об изменении и о расторжении договора
Правила настоящего Кодекса о последствиях недействительности сделок и расторжении и изменении договора, предусматривающие возврат или взыскание в натуре полученного по договору с одной или обеих сторон, применяются к договору аренды предприятия, если такие последствия не нарушают существенно права и охраняемые законом интересы кредиторов арендодателя и арендатора, других лиц и не противоречат общественным интересам.
Статья 602. Возврат арендованного предприятия
При прекращении договора аренды предприятия арендованный имущественный комплекс должен быть возвращен арендодателю с соблюдением правил, предусмотренных статьями 595 и 597 настоящего Кодекса. Подготовка предприятия к передаче арендодателю, включая составление и представление на подписание передаточного акта, является в этом случае обязанностью арендатора и осуществляется за его счет, если иное не предусмотрено договором.
Параграф 6
Финансовая аренда (лизинг)
См. также Закон КР от 23 июля 2002 года N 121 "О финансовой аренде (лизинге)"
Статья 603. Договор финансовой аренды
По договору финансовой аренды (договору лизинга) арендодатель обязуется приобрести в собственность указанное арендатором имущество у определенного им продавца и предоставить арендатору это имущество за плату во временное владение и пользование для предпринимательских целей. Арендодатель в этом случае не несет ответственности за выбор предмета аренды и продавца.
Договором финансовой аренды может быть предусмотрено, что выбор продавца и приобретенного имущества осуществляется арендодателем.
Законодательством Кыргызской Республики могут быть установлены отдельные признаки финансовой аренды (лизинга).
(В редакции Закона КР от 4 июля 2005 года N 94)
Статья 604. Предмет договора финансовой аренды
1. Предметом договора финансовой аренды могут быть любые непотребляемые вещи, в том числе предприятия и другие имущественные комплексы, здания, сооружения, оборудование, транспортные средства и другое движимое и недвижимое имущество, используемое для предпринимательской деятельности.
2. Предметом лизинга не могут выступать природные объекты, кроме земельных участков, а также имущество, запрещенное законодательством для свободного обращения или для которого установлен особый порядок обращения.
(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года N 49)
Статья 605. Уведомление продавца о сдаче имущества в аренду
Арендодатель, приобретая имущество для арендатора, должен уведомить продавца о том, что имущество предназначено для передачи его в аренду определенному лицу.
Статья 606. Передача арендатору предмета договора финансовой аренды
1. Если иное не предусмотрено договором финансовой аренды, имущество, являющееся предметом этого договора, передается продавцом непосредственно арендатору в месте нахождения последнего.
2. В случае, когда имущество, являющееся предметом договора финансовой аренды, не передано арендатору в указанный в этом договоре срок, а если в договоре такой срок не указан, - в разумный срок, арендатор вправе, если просрочка допущена по обстоятельствам, за которые отвечает арендодатель, потребовать расторжения договора и возмещения убытков.
Статья 607. Переход к арендатору риска случайной гибели или случайной порчи имущества
Риск случайной гибели или случайной порчи арендованного имущества переходит к арендатору в момент передачи ему арендованного имущества, если иное не предусмотрено договором финансовой аренды.
Статья 608. Ответственность продавца
1. Арендатор вправе предъявлять непосредственно продавцу имущества, являющегося предметом договора финансовой аренды, требования, вытекающие из договора купли-продажи, заключенного между продавцом и арендодателем, в частности, в отношении качества и комплектности имущества, сроков его поставки, и в других случаях ненадлежащего исполнения договора продавцом. При этом арендатор имеет права и несет обязанности, предусмотренные настоящим Кодексом для покупателя, кроме обязанности оплатить приобретенное имущество, как если бы он был стороной договора купли-продажи указанного имущества. Однако, арендатор не может расторгнуть договор купли-продажи с продавцом без согласия арендодателя.
В отношениях с продавцом арендатор и арендодатель выступают как солидарные кредиторы (статья 312).
2. Если иное не предусмотрено договором финансовой аренды, арендодатель не отвечает перед арендатором за выполнение продавцом требований, вытекающих из договора купли-продажи, кроме случаев, когда ответственность за выбор продавца лежит на арендодателе. В последнем случае арендатор вправе по своему выбору предъявлять требования, вытекающие из договора купли-продажи, как непосредственно продавцу имущества, так и арендодателю, которые несут солидарную ответственность.
Глава 28
Наем жилого помещения
Статья 609. Договор найма жилого помещения
1. По договору найма жилого помещения собственник жилого помещения или управомоченное им лицо (наймодатель) обязуется предоставить гражданину (нанимателю) и членам его семьи жилое помещение во владение и пользование за плату.
2. Отношения по договору найма жилого помещения регулируются Жилищным кодексом.
Глава 29
Безвозмездное пользование (ссуда)
Статья 610. Договор безвозмездного пользования
1. По договору безвозмездного пользования (договору ссуды) ссудодатель обязуется передать или передает вещь в безвозмездное временное пользование ссудополучателю, а последний обязуется вернуть ту же вещь в том состоянии, в каком он ее получил, с учетом нормального износа, или в состоянии, обусловленном договором.
2. Ссудодатель обязан предоставить вещь в состоянии, соответствующем условиям договора безвозмездного пользования и ее назначению.
3. К договору безвозмездного пользования соответственно применяются правила, предусмотренные статьей 543, пунктами 1 и 2 статьи 547, пунктом 2 статьи 548, статьей 552, пунктом 2 статьи 560, пунктами 1 и 3 статьи 562 настоящего Кодекса.
Статья 611. Ссудодатель
1. Право передачи вещи в безвозмездное пользование принадлежит ее собственнику и иным лицам, управомоченным на то законом или собственником.
2. Коммерческая организация не вправе передавать вещи в безвозмездное пользование лицу, являющемуся ее учредителем, участником, акционером, руководителем, членом ее органов управления или контроля.
Статья 612. Последствия непредоставления вещи в безвозмездное пользование
Если ссудодатель не передает вещь ссудополучателю, последний вправе потребовать расторжения договора безвозмездного пользования и возмещения понесенного им реального ущерба.
Статья 613. Ответственность за недостатки вещи, переданной в безвозмездное пользование
1. Ссудодатель отвечает за недостатки вещи, которые он умышленно или по грубой неосторожности не оговорил при заключении договора безвозмездного пользования.
При обнаружении таких недостатков ссудополучатель вправе по своему выбору потребовать от ссудодателя безвозмездного устранения недостатков вещи или возмещения своих расходов на устранение недостатков вещи, в случае уведомления ссудодателя о своем намерении устранить недостатки вещи, либо потребовать досрочного расторжения договора и возмещения понесенного им реального ущерба.
2. Ссудодатель, извещенный о требованиях ссудополучателя или о его намерении устранить недостатки вещи за счет ссудодателя, может без промедления произвести замену неисправной вещи другой аналогичной вещью, находящейся в надлежащем состоянии.
3. Ссудодатель не отвечает за недостатки вещи, которые были им оговорены при заключении договора или были заранее известны ссудополучателю, либо должны были быть обнаружены ссудополучателем во время осмотра вещи или проверки ее исправности при заключении договора или передаче вещи.
Статья 614. Права третьих лиц на вещь, передаваемую в безвозмездное пользование
1. Передача вещи в безвозмездное пользование не является основанием для изменения или прекращения прав третьих лиц на эту вещь.
2. При заключении договора безвозмездного пользования ссудодатель обязан предупредить ссудополучателя о всех правах третьих лиц на эту вещь (сервитуте, праве залога и т.п.). Неисполнение этой обязанности дает ссудополучателю право требовать расторжения договора и возмещения понесенного им реального ущерба.
Статья 615. Обязанности ссудополучателя по содержанию вещи
Ссудополучатель обязан поддерживать вещь, полученную в безвозмездное пользование, в исправном состоянии. Если иное не предусмотрено договором, ссудополучатель обязан производить текущий и капитальный ремонт вещи и нести все расходы по ее содержанию.
Статья 616. Риск случайной гибели или случайного повреждения вещи
Ссудополучатель несет риск случайной гибели или случайного повреждения полученной в безвозмездное пользование вещи, если вещь погибла или была испорчена в связи с тем, что он использовал ее не в соответствии с договором или назначением вещи либо передал ее третьему лицу без согласия ссудодателя.
Ссудополучатель несет также риск случайной гибели или случайного повреждения вещи, если с учетом фактических обстоятельств мог предотвратить ее гибель или порчу, пожертвовав своей вещью, но предпочел сохранить свою вещь.
Статья 617. Ответственность за вред, причиненный третьему лицу использованием вещи
Ссудодатель отвечает за вред, причиненный третьему лицу в результате использования вещи, если не докажет, что вред причинен вследствие умысла или грубой неосторожности ссудополучателя или лица, у которого эта вещь оказалась с согласия ссудодателя, либо если вред был причинен использованием вещи, выбывшей из владения ссудополучателя без согласия ссудодателя.
Статья 618. Передача полученной в безвозмездное пользование вещи третьему лицу
Ссудополучатель вправе передать в пользование третьего лица полученную в безвозмездное пользование вещь только с согласия ссудодателя, оставаясь ответственным перед ним.
Статья 619. Досрочное расторжение договора безвозмездного пользования
1. Ссудодатель вправе потребовать досрочного расторжения договора безвозмездного пользования в случаях, когда ссудополучатель:
1) использует вещь не в соответствии с договором или назначением вещи;
2) не выполняет обязанностей по поддержанию вещи в исправном состоянии или ее содержанию;
3) существенно ухудшает состояние вещи;
4) без согласия ссудодателя передал вещь третьему лицу.
2. Ссудополучатель вправе требовать досрочного расторжения договора безвозмездного пользования:
1) при обнаружении недостатков, делающих нормальное использование вещи невозможным или обременительным, о наличии которых он не знал и не мог знать в момент заключения договора;
2) если вещь в силу обстоятельств, за которые он не отвечает, окажется в состоянии, непригодном для использования;
3) если при заключении договора ссудодатель не предупредил его о правах третьих лиц на передаваемую вещь.
Статья 620. Отказ от договора безвозмездного пользования
1. Каждая из сторон вправе во всякое время отказаться от договора безвозмездного пользования, заключенного без указания срока, известив об этом другую сторону за один месяц, если договором не предусмотрен иной срок извещения.
2. Если иное не предусмотрено договором, ссудополучатель вправе во всякое время отказаться от договора, заключенного с указанием срока, в порядке, предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи.
Статья 621. Изменение сторон в договоре безвозмездного пользования
1. Ссудодатель вправе произвести отчуждение вещи или передать ее в возмездное пользование третьему лицу. При этом к новому собственнику или пользователю переходят права по ранее заключенному договору безвозмездного пользования, а его права в отношении вещи обременяются правами ссудополучателя.
2. В случае смерти гражданина-ссудодателя либо реорганизации или ликвидации юридического лица - ссудодателя их права и обязанности по договору безвозмездного пользования переходят к наследнику (правопреемнику) или к другому лицу, к которому перешло право собственности на вещь или иное право, на основании которого вещь была передана в безвозмездное пользование.
В случае реорганизации юридического лица - ссудополучателя его права и обязанности по договору безвозмездного пользования переходят к правопреемнику, если иное не предусмотрено договором.
Статья 622. Прекращение договора безвозмездного пользования
Договор безвозмездного пользования прекращается в случае смерти гражданина-ссудополучателя, ликвидации юридического лица - ссудополучателя, если иное не предусмотрено договором.
Глава 30
Подряд
Параграф 1
Общие положения о подряде
Статья 623. Договор подряда
1. По договору подряда одна сторона (подрядчик) обязуется выполнить по заданию другой стороны (заказчика) определенную работу и сдать ее результат заказчику в установленный срок, а заказчик обязуется принять результат работы и оплатить его. Работа выполняется за риск подрядчика, если иное не предусмотрено законодательством или соглашением сторон.
2. К отдельным видам договора подряда (бытовой подряд, строительный подряд, подряд на выполнение проектных и изыскательских работ) положения, предусмотренные настоящим параграфом, применяются, если иное не установлено правилами настоящего Кодекса об иных видах договоров.
Статья 624. Работы, выполняемые по договору подряда
1. Договор подряда заключается на изготовление или переработку (обработку) вещи либо на выполнение другой работы с передачей ее результата или сдачей ее иным образом заказчику.
2. Подрядчик самостоятельно определяет способы выполнения задания заказчика, если иное не предусмотрено договором подряда.
Статья 625. Выполнение работы иждивением подрядчика
1. Работа выполняется иждивением подрядчика - из его материалов, его силами и средствами, если иное не предусмотрено договором подряда.
2. Подрядчик несет ответственность за ненадлежащее качество предоставленных им материалов и оборудования, а также за предоставление материалов и оборудования, обремененных правами третьих лиц.
Статья 626. Распределение риска между сторонами
1. Если иное не предусмотрено настоящим Кодексом, иными законами или договором подряда:
риск случайной гибели или случайного повреждения материалов, оборудования, переданного для переработки (обработки) вещи или иного используемого для исполнения договора имущества несет предоставившая их сторона;
риск случайной гибели или случайного повреждения результата выполненной работы до его приемки заказчиком несет подрядчик.
2. При просрочке передачи или приемки результата работы риски, предусмотренные в пункте 1 настоящей статьи, несет сторона, допустившая просрочку.
Статья 627. Генеральный подрядчик и субподрядчик
1. Если из закона или договора подряда не вытекает обязанность подрядчика выполнить предусмотренную в договоре работу лично, подрядчик вправе привлечь к исполнению части своих обязательств других лиц (субподрядчиков). В этом случае подрядчик выступает в роли генерального подрядчика.
2. Генеральный подрядчик несет перед заказчиком ответственность за последствия неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств субподрядчиком в соответствии с правилами пункта 1 статьи 303 и статьи 367 настоящего Кодекса, а перед субподрядчиком - ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение заказчиком обязательств по договору подряда.
Заказчик и субподрядчик не вправе предъявлять друг другу требования, связанные с нарушением договора подряда, заключенных каждым из них с генеральным подрядчиком, если иное не предусмотрено законом или договором.
3. Подрядчик, который привлек к исполнению договора подряда субподрядчика в нарушение положений пункта 1 настоящей статьи или договора, несет перед заказчиком ответственность за убытки, причиненные участием субподрядчика в исполнении договора.
4. С согласия генерального подрядчика заказчик вправе заключить договоры на выполнение отдельных работ с другими лицами. В этом случае указанные лица несут ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение работы непосредственно перед заказчиком.
Статья 628. Участие в исполнении работы нескольких лиц
1. Если на стороне подрядчика выступают одновременно два или более лиц, при неделимости предмета обязательства они признаются по отношению к заказчику солидарными должниками и соответственно солидарными кредиторами.
2. При делимости предмета обязательства, а также в других случаях, предусмотренных законом или договором, каждое из указанных в пункте 1 настоящей статьи лиц приобретает права и несет обязанности по отношению к заказчику в пределах своей доли.
Статья 629. Сроки выполнения работы
1. В договоре подряда указываются начальный и конечный сроки выполнения работы. По согласованию между сторонами в договоре могут быть предусмотрены также сроки завершения отдельных этапов работы (промежуточные сроки).
Подрядчик несет ответственность за нарушение как начального и конечного, так и промежуточных сроков выполнения работ, если иное не предусмотрено законом или договором.
2. Указанные в договоре подряда начальный, конечный и промежуточные сроки выполнения работы могут быть изменены в случаях и в порядке, предусмотренных договором.
3. Указанные в пункте 2 статьи 368 настоящего Кодекса последствия просрочки исполнения наступают при нарушении конечного срока выполнения работы.
Статья 630. Цена работы
1. В договоре подряда указывается цена подлежащей выполнению работы или способы ее определения. При отсутствии в договоре таких указаний цена определяется в соответствии с пунктом 3 статьи 390 настоящего Кодекса.
2. Цена в договоре подряда включает компенсацию издержек подрядчика и причитающееся ему вознаграждение.
3. Цена работы может быть определена путем составления сметы.
В случае, когда работа выполняется в соответствии со сметой, составленной подрядчиком, смета приобретает силу и становится частью договора подряда с момента подтверждения ее заказчиком.
4. Цена работы (смета) может быть приблизительной или твердой. При отсутствии других указаний в договоре подряда цена работы считается твердой.
5. Если возникла необходимость в проведении дополнительных работ и по этой причине в существенном превышении определенной приблизительно цены работы, подрядчик обязан своевременно предупредить об этом заказчика. Заказчик, не согласившийся на превышение указанной в договоре подряда цены работы, вправе отказаться от договора. В этом случае подрядчик может требовать от заказчика уплаты ему цены за выполненную часть работы.
Подрядчик, своевременно не предупредивший заказчика о необходимости превышения указанной в договоре цены работы, обязан выполнить договор, сохраняя право на оплату работы по цене, определенной в договоре.
6. Подрядчик не вправе требовать увеличения твердой цены, а заказчик - ее уменьшения, в том числе в случае, когда в момент заключения договора подряда исключалась возможность предусмотреть полный объем подлежащих выполнению работ или необходимых для этого расходов.
При существенном возрастании после заключения договора подряда стоимости материалов и оборудования, которые должны быть предоставлены подрядчиком, а также оказываемых ему третьими лицами услуг подрядчик имеет право требовать увеличения установленной цены (сметы), а при отказе заказчика выполнить его требование - расторжения договора в соответствии со статьей 412 настоящего Кодекса.
Статья 631. Экономия подрядчика
1. В случаях, когда фактически расходы подрядчика оказались меньше тех, которые учитывались при определении цены работы, подрядчик сохраняет право на оплату работ по цене, предусмотренной договором подряда, если заказчик не докажет, что полученная подрядчиком экономия повлияла на качество выполненных работ.
2. В договоре подряда может быть предусмотрено распределение полученной подрядчиком экономии между сторонами.
Статья 632. Порядок оплаты работы
1. Если договором подряда не предусмотрена предварительная оплата выполненной работы или отдельных ее этапов, заказчик обязан уплатить подрядчику обусловленную цену после окончательной сдачи результатов работы при условии, что работа выполнена надлежащим образом и в согласованный срок, либо с согласия заказчика досрочно.
2. Подрядчик вправе требовать выплаты ему аванса либо задатка только в случаях и в размере, указанных в законе или договоре подряда.
Статья 633. Право подрядчика на удержание
При неисполнении заказчиком обязанности уплатить установленную цену либо иную сумму, причитающуюся подрядчику в связи с выполнением договора подряда, подрядчик имеет право на удержание в соответствии со статьей 342 настоящего Кодекса результата работ, а также принадлежащих заказчику оборудования, переданной для переработки (обработки) вещи, остатка неиспользованного материала и другого оказавшегося у него имущества заказчика до уплаты заказчиком соответствующих сумм.
Статья 634. Выполнение работы с использованием материала заказчика
1. Подрядчик обязан использовать предоставленный заказчиком материал экономно и расчетливо, после окончания работы представить заказчику отчет об израсходовании материала, а также возвратить его остаток либо с согласия заказчика уменьшить цену работы с учетом стоимости остающегося у подрядчика неиспользованного материала.
2. Подрядчик несет ответственность за ненадлежащее выполнение работы, вызванное недостатками предоставленных заказчиком материалов, если не докажет, что недостатки не могли быть им обнаружены при надлежащей приемке этих материалов.
Статья 635. Ответственность подрядчика за несохранность предоставленного заказчиком имущества
Подрядчик несет ответственность за несохранность предоставленных заказчиком материала, оборудования, переданной для переработки (обработки) вещи или иного имущества, оказавшегося во владении подрядчика в связи с исполнением договора подряда.
Статья 636. Права заказчика во время выполнения работы подрядчиком
1. Заказчик вправе во всякое время проверять ход и качество работы, выполняемой подрядчиком, не вмешиваясь в его деятельность.
2. Если подрядчик не приступает своевременно к исполнению договора подряда или выполняет работу настолько медленно, что окончание ее к сроку становится явно невозможным, заказчик вправе отказаться от исполнения договора и потребовать возмещения убытков.
3. Если во время выполнения работы станет очевидным, что она не будет выполнена надлежащим образом, заказчик вправе назначить подрядчику разумный срок для устранения недостатков и при неисполнении подрядчиком в назначенный срок этого требования отказаться от договора подряда либо поручить исправление работы другому лицу за счет подрядчика, а также потребовать возмещения убытков.
4. Если иное не предусмотрено договором подряда, заказчик может в любое время до сдачи ему результата работы отказаться от исполнения договора, уплатив подрядчику часть установленной цены пропорционально части работы, выполненной до получения извещения об отказе заказчика от исполнения договора. Заказчик также обязан возместить подрядчику убытки, причиненные прекращением договора подряда, в пределах разницы между ценой, определенной за всю работу, и частью цены, выплаченной за выполненную работу.
Статья 637. Обстоятельства, о которых подрядчик обязан предупредить заказчика
1. Подрядчик обязан немедленно предупредить заказчика и до получения от него указаний приостановить работу при обнаружении:
непригодности или недоброкачественности предоставленных заказчиком материалов, оборудования, технической документации или переданной для переработки (обработки) вещи;
возможных неблагоприятных для заказчика последствий выполнения его указаний о способе исполнения работы;
иных не зависящих от подрядчика обстоятельств, которые грозят годности или прочности результатов выполняемой работы либо создают невозможность ее завершения в срок.
2. Подрядчик, не предупредивший заказчика об обстоятельствах, указанных в пункте 1 настоящей статьи, либо продолживший работу, не дожидаясь истечения указанного в договоре срока, а при его отсутствии - разумного срока для ответа на предупреждение или несмотря на своевременное указание заказчика о прекращении работы, не вправе при предъявлении к нему или им к заказчику соответствующих требований ссылаться на указанные обстоятельства.
3. Если заказчик, несмотря на своевременное и обоснованное предупреждение со стороны подрядчика об обстоятельствах, указанных в пункте 1 настоящей статьи, в разумный срок не заменит непригодный или недоброкачественный материал, оборудование, техническую документацию или переданную для переработки (обработки) вещь, не изменит указаний о способе выполнения работы или не примет других необходимых мер для устранения обстоятельств, грозящих ее годности, подрядчик вправе отказаться от исполнения договора подряда и потребовать возмещения причиненных его прекращением убытков.
Статья 638. Содействие заказчика
1. Заказчик обязан в случаях, в объеме и в порядке, предусмотренных договором подряда, оказывать подрядчику содействие в выполнении работы.
При неисполнении заказчиком этой обязанности подрядчик вправе требовать возмещения причиненных убытков, включая дополнительные издержки, вызванные простоем, либо перенесения сроков исполнения работы, либо увеличения указанной в договоре цены работы.
2. В случаях, когда исполнение работы по договору подряда стало невозможным вследствие действий или упущений заказчика, подрядчик сохраняет право на уплату ему указанной в договоре цены с учетом выполненной части работы, за вычетом сумм, которые подрядчик получил или мог получить в связи с неисполнением договора.
Статья 639. Неисполнение заказчиком встречных обязанностей по договору подряда
1. Подрядчик вправе не приступать к работе, а начатую работу приостановить в случаях, когда нарушение заказчиком своих обязанностей по договору подряда, в частности непредоставление материала, оборудования, технической документации или подлежащей переработке (обработке) вещи, препятствует исполнению договора подрядчиком, а также при наличии обстоятельств, очевидно свидетельствующих о том, что исполнение указанных обязанностей не будет произведено в установленный срок.
2. Подрядчик при наличии обстоятельств, указанных в пункте 1 настоящей статьи, вправе отказаться от исполнения договора и потребовать возмещения убытков, если иное не предусмотрено договором подряда.
Статья 640. Приемка заказчиком работы, выполненной подрядчиком
1. Заказчик обязан в сроки и в порядке, которые предусмотрены договором подряда, с участием подрядчика осмотреть и принять выполненную работу (ее результат), а при обнаружении отступлений от договора, ухудшающих результат работы, или иных недостатков в работе - немедленно заявить об этом подрядчику.
2. Заказчик, обнаруживший недостатки в работе при ее приемке, вправе ссылаться на них только в случаях, если в акте либо в ином документе, удостоверяющем приемку, были оговорены эти недостатки либо возможность последующего предъявления требования об их устранении.
3. Заказчик, принявший работу без проверки, лишается права ссылаться на недостатки работы, которые могли быть установлены при обычном способе ее приемки (явные недостатки), если иное не предусмотрено договором подряда.
4. Заказчик, обнаруживший после приемки работы отступления в ней от договора или иные недостатки, которые не могли быть установлены при обычном способе приемки (скрытые недостатки), в том числе такие, которые были умышленно скрыты подрядчиком, обязан известить об этом подрядчика в разумный срок по их обнаружении.
5. При возникновении между заказчиком и подрядчиком спора по поводу недостатков выполненной работы или их причин по требованию любой из сторон должна быть назначена экспертиза. Расходы на экспертизу несет подрядчик, за исключением случаев, когда экспертизой установлено отсутствие нарушений подрядчиком договора подряда или причинной связи между действиями подрядчика и обнаруженными недостатками. В указанных случаях расходы на экспертизу несет сторона, потребовавшая назначения экспертизы, а если она назначена по соглашению между сторонами - обе стороны поровну.
6. Если иное не предусмотрено договором подряда, при уклонении заказчика от принятия выполненной работы подрядчик вправе по истечении месяца со дня, когда согласно договору результат работы должен был быть передан заказчику, и при условии последующего двукратного письменного предупреждения заказчика продать результат работы за разумную цену, а вырученную сумму, за вычетом всех причитающихся подрядчику платежей, внести на имя заказчика в депозит в порядке, предусмотренном статьей 310 настоящего Кодекса.
7. Если уклонение заказчика от принятия выполненной работы повлекло за собой просрочку в сдаче работы, право собственности на изготовленную (переработанную или обработанную) вещь признается перешедшим к заказчику в момент, когда состоялась передача.
Статья 641. Качество работы
1. Качество выполненной подрядчиком работы должно соответствовать условиям договора подряда, а при отсутствии или неполноте условий договора - требованиям, обычно предъявляемым к работам соответствующего рода. Результат выполненной работы должен в момент передачи заказчику обладать свойствами, указанными в договоре или определенными обычно предъявляемыми требованиями. Результат выполненной работы должен быть пригодным в пределах разумного срока для установленного договором использования, а если такое использование договором не предусмотрено - то для обычного использования результата работы такого рода, если иное не предусмотрено законом, другими нормативными правовыми актами или договором подряда.
2. Если законом, иными нормативными правовыми актами или в установленном ими порядке предусмотрены обязательные требования к работе, выполняемой по договору подряда, подрядчик, действующий в качестве предпринимателя, обязан выполнять работу, соблюдая эти обязательные требования.
Подрядчик может принять на себя по договору обязанность выполнить работу, отвечающую требованиям к качеству, более высоким по сравнению с установленными для сторон требованиями.
Статья 642. Гарантия качества работы
1. В случае, когда законом, иными нормативными правовыми актами, договором подряда или обычаями делового оборота предусмотрен для результата работы гарантийный срок, результат работы должен в течение всего гарантийного срока соответствовать условиям договора о качестве (пункт 1 статьи 641 настоящего Кодекса).
2. Гарантия качества результата работы, если иное не предусмотрено договором подряда, распространяется на все, что составляет результат работы.
Статья 643. Порядок исчисления гарантийного срока
1. Гарантийный срок (пункт 1 статьи 642) начинает течь с момента, когда выполненная работа была принята или должна была быть принята заказчиком, если иное не предусмотрено договором подряда.
2. К исчислению гарантийного срока по договору подряда применяются соответственно правила, содержащиеся в пунктах 2-4 статьи 434 настоящего Кодекса, если иное не предусмотрено законом, другими нормативными правовыми актами, соглашением сторон или не вытекает из особенностей договора подряда.
Статья 644. Ответственность подрядчика за ненадлежащее качество работы
1. В случаях, когда работа выполнена подрядчиком с отступлениями от договора подряда, ухудшившими результат работы, или с иными недостатками, которые делают его непригодным для предусмотренного в договоре использования либо при отсутствии в договоре соответствующего условия непригодности для обычного использования, заказчик вправе, если иное не установлено законом или договором, по своему выбору потребовать от подрядчика:
безвозмездного устранения недостатков в разумный срок;
соразмерного уменьшения установленной за работу цены;
возмещения своих расходов на устранение недостатков, когда право заказчика устранять их предусмотрено в договоре подряда (статья 362).
2. Подрядчик вправе вместо устранения недостатков, за которые он отвечает, безвозмездно выполнить работу заново с возмещением заказчику причиненных просрочкой исполнения убытков. В этом случае заказчик обязан возвратить ранее переданный ему результат работы подрядчику, если по характеру работы такой возврат возможен.
3. Если отступления в работе от условий договора подряда или иные недостатки результата работы в установленный заказчиком разумный срок не были устранены либо являются существенными и неустранимыми, заказчик вправе отказаться от договора и потребовать возмещения причиненных убытков.
4. Подрядчик, предоставивший материал для выполнения работы, отвечает за его качество по правилам об ответственности продавца за товары ненадлежащего качества (статья 438 настоящего Кодекса).
Статья 645. Сроки обнаружения ненадлежащего качества результата работы
1. Если иное не установлено законом или договором подряда, заказчик вправе предъявить требования, связанные с ненадлежащим качеством результата работы, при условии, что оно выявлено в сроки, установленные настоящей статьей.
2. В случае, когда на результат работы не установлен гарантийный срок, требования, связанные с недостатками результата работы, могут быть предъявлены заказчиком при условии, что они были обнаружены в разумный срок, но в пределах двух лет со дня передачи результата работы, если иные сроки не установлены законом, договором или обычаями делового оборота.
3. Заказчик вправе предъявить требования, связанные с недостатками результата работы, обнаруженными в течение гарантийного срока.
4. В случае, когда предусмотренный договором подряда гарантийный срок составляет менее двух лет и недостатки результата работы обнаружены заказчиком по истечении гарантийного срока, но в пределах двух лет с момента, предусмотренного пунктом 1 статьи 643 настоящего Кодекса, подрядчик несет ответственность, если заказчик докажет, что недостатки возникли до передачи результата работы заказчику или по причинам, возникшим до этого момента.
Статья 646. Давность по искам о ненадлежащем качестве работы
1. Срок исковой давности для требований, предъявляемых в связи с ненадлежащим качеством работы, выполненной по договору подряда, составляет один год, а в отношении зданий и сооружений определяется по правилам статьи 212 настоящего Кодекса.
2. Если в соответствии с договором подряда результат работы принят заказчиком по частям, течение срока исковой давности начинается со дня приемки результата работы в целом.
3. Если законом, иными нормативными правовыми актами или договором подряда установлен гарантийный срок и заявление по поводу недостатков результата работы сделано в пределах гарантийного срока, течение срока исковой давности, указанного в пункте 1 настоящей статьи, начинается со дня заявления о недостатках.
Статья 647. Обязанность подрядчика передать информацию заказчику
Подрядчик обязан передать заказчику вместе с результатом работы информацию, касающуюся эксплуатации или иного использования предмета договора подряда, если это предусмотрено договором либо характер информации таков, что без нее невозможно использование результата работы для целей, указанных в договоре.
Статья 648. Конфиденциальность полученной сторонами информации
Если сторона благодаря исполнению своего обязательства по договору подряда получила от другой стороны информацию о новых решениях и технических знаниях, в том числе не защищаемых законом, а также сведения, которые могут рассматриваться как коммерческая тайна (статья 34), сторона, получившая такую информацию, не вправе сообщать ее третьим лицам без согласия другой стороны.
Порядок и условия пользования такой информацией определяются соглашением сторон.
Статья 649. Возвращение подрядчиком имущества, переданного заказчиком
В случаях, когда заказчик на основании пункта 2 статьи 636 или пункта 3 статьи 644 настоящего Кодекса расторгает договор подряда, подрядчик обязан возвратить предоставленные заказчиком материалы, оборудование, переданную для переработки (обработки) вещь и иное имущество либо передать их указанному заказчиком лицу, а если это оказалось невозможным, - возместить стоимость материалов, оборудования и иного имущества.
Статья 650. Последствия прекращения договора подряда до приемки результата работы
В случае прекращения договора подряда по основаниям, предусмотренным законом или договором, до приемки заказчиком результата работы, выполненной подрядчиком (пункт 1 статьи 640), заказчик вправе требовать передачи ему результата незавершенной работы с компенсацией подрядчику произведенных затрат.
Параграф 2
Бытовой подряд
Статья 651. Договор бытового подряда
1. По договору бытового подряда подрядчик, осуществляющий соответствующую предпринимательскую деятельность, обязуется выполнить по заданию гражданина (заказчика) определенную работу, предназначенную удовлетворять бытовые или другие личные потребности заказчика, а заказчик обязуется принять и оплатить работу.
2. Договор бытового подряда является публичным договором (статья 386).
3. К отношениям по договору бытового подряда, не урегулированным настоящим Кодексом, применяются законы о защите прав потребителей и иные нормативные правовые акты, принятые в соответствии с ними.
Статья 652. Форма договора бытового подряда
Если иное не предусмотрено законом, иными нормативными правовыми актами или договором, в том числе условиями формуляров или иных стандартных форм, к которым присоединяется заказчик (статья 387), договор бытового подряда считается заключенным в надлежащей форме с момента выдачи подрядчиком заказчику квитанции или иного документа, подтверждающего заключение договора.
Отсутствие у заказчика указанных документов не лишает его права ссылаться на свидетельские показания в подтверждение факта заключения договора и его условий.
Статья 653. Гарантии прав заказчика
1. Подрядчик не вправе навязывать заказчику включение в договор бытового подряда дополнительные работы или услуги. Заказчик вправе отказаться от оплаты работы или услуги, не предусмотренной договором.
2. Заказчик вправе в любое время до сдачи ему работы отказаться от исполнения договора бытового подряда, уплатив подрядчику часть установленной цены пропорционально части работы, выполненной до уведомления об отказе исполнения договора, и возместив подрядчику расходы, произведенные до этого момента в целях исполнения договора, если они не входят в указанную часть цены работы. Условия договора, лишающие заказчика этого права, ничтожны.
Статья 654. Предоставление заказчику информации о предлагаемой работе
1. Подрядчик обязан до заключения договора бытового подряда предоставить заказчику необходимую и достоверную информацию о предлагаемой работе, ее видах и особенностях, о цене и форме оплаты, а также сообщить заказчику по его просьбе другие относящиеся к договору и соответствующей работе сведения. Если по характеру работы это имеет значение, подрядчик должен указать заказчику конкретное лицо, которое будет ее выполнять.
2. Заказчик вправе требовать расторжения заключенного договора бытового подряда без оплаты выполненной работы, а также возмещения убытков в случаях, когда вследствие неполноты или недостоверности полученной от подрядчика информации был заключен договор на выполнение работы, не обладающей свойствами, которые имел в виду заказчик.
Статья 655. Выполнение работы из материала подрядчика
1. Если работа по договору бытового подряда выполняется из материала подрядчика, материал оплачивается заказчиком при заключении договора полностью или в части, указанной в договоре, с окончательным расчетом при получении заказчиком выполненной подрядчиком работы.
В соответствии с договором бытового подряда материал может быть предоставлен подрядчиком в кредит, в том числе с условием оплаты заказчиком материала в рассрочку.
2. Изменение после заключения договора бытового подряда цены предоставленного подрядчиком материала не влечет перерасчета.
Статья 656. Выполнение работы из материала заказчика
Если работа по договору бытового подряда выполняется из материала заказчика, в квитанции или ином документе, выдаваемых подрядчиком заказчику при заключении договора, должны быть указаны точное наименование, описание и цена материала, определяемая по соглашению сторон. Оценка материала в квитанции или ином аналогичном документе может быть впоследствии оспорена заказчиком в суде.
Статья 657. Цена и оплата работы
Цена работы в договоре бытового подряда определяется соглашением сторон и не может быть выше указанной в прейскуранте, объявленном подрядчиком. Работа оплачивается заказчиком после ее окончательной сдачи подрядчиком. С согласия заказчика работа может быть оплачена им при заключении договора полностью или путем выдачи аванса.
Статья 658. Предупреждение заказчика об условиях использования выполненной работы
При сдаче работы заказчику подрядчик обязан сообщить ему о требованиях, которые необходимо соблюдать для эффективного и безопасного использования результата работы, а также о возможных для самого заказчика и других лиц последствиях несоблюдения соответствующих требований.
Статья 659. Последствия обнаружения недостатков в выполненной работе
1. В случае обнаружения недостатков во время приемки результата работы или во время его использования заказчик может в течение общих сроков, предусмотренных статьей 646 настоящего Кодекса, а при наличии гарантийных сроков в течение этих сроков по своему выбору осуществить одно из предусмотренных в статье 644 настоящего Кодекса прав либо потребовать безвозмездного повторного выполнения работы или возмещения понесенных им расходов на исправление недостатков своими средствами или третьими лицами.
2. Требование о безвозмездном устранении таких недостатков результата работы, выполненной по договору бытового подряда, которые могут представлять опасность для жизни или здоровья самого заказчика и других лиц, может быть предъявлено заказчиком или его правопреемником в течение десяти лет с момента принятия результата работы, если в установленном законом порядке не предусмотрены более длительные сроки (сроки службы). Такое требование может быть предъявлено независимо от того, когда обнаружены эти недостатки, в том числе при обнаружении их по окончании гарантийного срока.
3. При невыполнении подрядчиком требования, указанного в пункте 2 настоящей статьи, заказчик вправе в течение того же срока потребовать возмещения расходов, понесенных в связи с устранением недостатков заказчиком своими силами или с помощью третьих лиц.
Статья 660. Последствия неявки заказчика за получением результата работы
В случае неявки заказчика за получением результата выполненной работы или иного уклонения заказчика от его приемки подрядчик вправе, письменно предупредив заказчика, по истечении двух месяцев со дня такого предупреждения продать результат работы за разумную цену, а вырученную сумму, за вычетом всех причитающихся подрядчику платежей, внести в депозит в порядке, предусмотренном статьей 310 настоящего Кодекса.
Статья 661. Права заказчика в случае ненадлежащего выполнения или невыполнения работы по договору бытового подряда
В случае ненадлежащего выполнения или невыполнения работы по договору бытового подряда заказчик может воспользоваться правами, предоставленными покупателю в соответствии со статьями 466-468 настоящего Кодекса.
Параграф 3
Строительный подряд
Статья 662. Договор строительного подряда
1. По договору строительного подряда подрядчик обязуется в установленный договором срок построить определенный объект либо выполнить иные строительные работы, а заказчик обязуется создать подрядчику необходимые условия для выполнения работ, принять их результат и уплатить обусловленную цену.
2. Договор строительного подряда заключается на строительство или реконструкцию предприятия, здания (в том числе жилого дома), сооружения или иного объекта, а также на выполнение монтажных, пусконаладочных и иных неразрывно связанных со строящимся объектом работ. Правила о договоре строительного подряда применяются также к работам по капитальному ремонту зданий и сооружений, если иное не предусмотрено договором.
В случаях, предусмотренных договором, подрядчик принимает на себя обязанность обеспечить эксплуатацию объекта после его принятия заказчиком в течение указанного в договоре срока.
3. В случаях, когда по договору строительного подряда выполняются работы для удовлетворения бытовых или других личных потребностей гражданина (заказчика), к такому договору соответственно применяются правила параграфа 2 настоящей главы о правах заказчика по договору бытового подряда.
Статья 663. Распределение риска между сторонами
1. Риск случайной гибели или случайного повреждения объекта строительства, составляющего предмет договора строительного подряда, до приемки объекта заказчиком несет подрядчик.
2. Если объект строительства до его приемки заказчиком погиб или поврежден вследствие недоброкачественности предоставленных заказчиком материала (деталей, конструкций) или оборудования либо исполнения ошибочных указаний заказчика, подрядчик вправе требовать оплаты всей предусмотренной сметой стоимости работ при условии, что им были выполнены обязанности, предусмотренные пунктом 1 статьи 637 настоящего Кодекса.
Статья 664. Страхование объекта строительства
1. Договором строительного подряда может быть предусмотрена обязанность стороны, на которой лежит риск случайной гибели или случайного повреждения объекта строительства, материала, оборудования и другого имущества, используемых при строительстве, либо ответственность за причинение при осуществлении строительства вреда другим лицам, застраховать соответствующие риски.
Сторона, на которую возлагается обязанность по страхованию, должна предоставить другой стороне доказательства заключения ею договора страхования на условиях, предусмотренных договором строительного подряда, включая данные о страховщике, размере страховой суммы и застрахованных рисках.
2. Страхование не освобождает соответствующую сторону от обязанности принять необходимые меры для предотвращения наступления страхового случая.
Статья 665. Проектно-сметная документация
1. Подрядчик обязан осуществлять строительство и связанные с ним работы в соответствии с проектной документацией, определяющей объем, содержание работ и другие предъявляемые к ним требования, и со сметой, определяющей цену работ.
При отсутствии иных указаний в договоре строительного подряда предполагается, что подрядчик обязан выполнить все работы, указанные в проектной документации и в смете (проектно-сметной документации).
2. Договором строительного подряда должны быть определены состав и содержание проектно-сметной документации, а также должно быть предусмотрено, какая из сторон и в какой срок должна представить соответствующую документацию.
3. Подрядчик, обнаруживший в ходе строительства неучтенные в проектно-сметной документации работы и в связи с этим необходимость проведения дополнительных работ и увеличения сметной стоимости строительства, обязан сообщить об этом заказчику.
При неполучении от заказчика ответа на свое сообщение в течение десяти дней, если законом или договором строительного подряда не предусмотрен для этого иной срок, подрядчик обязан приостановить соответствующие работы с отнесением убытков, вызванных простоем, на счет заказчика. Заказчик освобождается от возмещения этих убытков, если докажет отсутствие необходимости в проведении дополнительных работ.
4. Подрядчик, не выполнивший обязанности, установленной пунктом 3 настоящей статьи, лишается права требовать от заказчика оплаты выполненных им дополнительных работ и возмещения вызванных этим убытков, если не докажет необходимость немедленных действий в интересах заказчика, в частности в связи с тем, что приостановление работ могло привести к гибели или повреждению объекта строительства.
5. При согласии заказчика на проведение и оплату дополнительных работ подрядчик вправе отказаться от их выполнения лишь в случаях, когда они не входят в сферу профессиональной деятельности подрядчика либо не могут быть выполнены подрядчиком по не зависящим от него причинам.
Статья 666. Внесение изменений в проектно-сметную документацию
1. Заказчик вправе требовать внесения в проектно-сметную документацию изменений, не связанных с дополнительными расходами для подрядчика.
2. Изменения проектно-сметной документации, требующие дополнительных расходов для подрядчика, осуществляются за счет заказчика на основе согласованной сторонами дополнительной сметы.
3. Подрядчик вправе требовать в соответствии со статьей 411 настоящего Кодекса пересмотра сметы, если по не зависящим от него причинам стоимость работ превысила смету не менее чем на десять процентов.
Статья 667. Обеспечение строительства материалами и оборудованием
1. Обязанность по обеспечению строительства материалами, в том числе деталями и конструкциями, или оборудованием несет подрядчик, если договором строительного подряда не предусмотрено, что обеспечение строительства в целом или в определенной части осуществляет заказчик.
2. Сторона, в обязанность которой входит материальное обеспечение строительства, несет ответственность за обнаружившуюся невозможность использования предоставленных ею материалов или оборудования без ухудшения качества выполняемых работ, если не докажет, что невозможность использования возникла по обстоятельствам, за которые отвечает другая сторона.
3. В случае обнаружившейся невозможности использования предоставленных заказчиком материалов или оборудования без ухудшения качества выполняемых работ и отказа заказчика от их замены подрядчик вправе отказаться от договора строительного подряда и потребовать от заказчика уплаты цены договора пропорционально выполненной части работ, а также возмещения убытков, не покрытых этой суммой.
Статья 668. Оплата работ
1. Оплата выполненных подрядчиком работ производится заказчиком в размере, предусмотренном сметой, в сроки и в порядке, которые установлены законом или договором строительного подряда. При отсутствии соответствующих указаний в законе или договоре оплата труда производится в соответствии со статьей 632 настоящего Кодекса.
2. Договором строительного подряда может быть предусмотрена оплата работ единовременно и в полном объеме после приемки объекта заказчиком.
Статья 669. Дополнительные обязанности заказчика по договору строительного подряда
1. Заказчик обязан своевременно предоставить для строительства земельный участок. Площадь и состояние предоставляемого земельного участка должны соответствовать содержащимся в договоре строительного подряда условиям, а при отсутствии таких условий - обеспечивать своевременное начало работ, нормальное их ведение и завершение в срок.
2. Заказчик обязан в случаях и в порядке, предусмотренных договором строительного подряда, передавать подрядчику в пользование необходимые для осуществления работ здания и сооружения, обеспечивать транспортировку грузов в его адрес, временную подводку сетей энергоснабжения, водо- и паропровода и оказывать другие услуги.
3. Оплата предоставленных заказчиком услуг, указанных в пункте 2 настоящей статьи, осуществляется в случаях и на условиях, предусмотренных договором строительного подряда.
Статья 670. Контроль и надзор заказчика за выполнением работ по договору строительного подряда
1. Заказчик вправе осуществлять контроль и надзор за ходом и качеством выполняемых работ, соблюдением сроков их выполнения (графика), качеством предоставленных подрядчиком материалов, а также правильностью использования подрядчиком материалов заказчика, не вмешиваясь при этом в оперативно-хозяйственную деятельность подрядчика.
2. Заказчик, обнаруживший при осуществлении контроля и надзора за выполнением работ отступления от условий договора строительного подряда, которые могут ухудшить качество работ, или иные их недостатки, обязан немедленно заявить об этом подрядчику. Заказчик, не сделавший такого заявления, теряет право в дальнейшем ссылаться на обнаруженные им недостатки.
3. Подрядчик обязан исполнять полученные в ходе строительства указания заказчика, если такие указания не противоречат условиям договора строительного подряда и не представляют собой вмешательство в оперативно-хозяйственную деятельность подрядчика.
4. Подрядчик, ненадлежащим образом выполнивший работы, не вправе ссылаться на то, что заказчик не осуществлял контроль и надзор за их выполнением, кроме случаев, когда обязанность осуществлять такой контроль и надзор возложена на заказчика законом.
Статья 671. Сотрудничество сторон в договоре строительного подряда
1. Если при выполнении строительства и связанных с ним работ обнаруживаются препятствия к надлежащему исполнению договора строительного подряда, каждая из сторон обязана принять все зависящие от нее разумные меры по устранению таких препятствий. Сторона, не исполнившая этой обязанности, утрачивает право на возмещение убытков, причиненных тем, что соответствующие препятствия не были устранены.
2. Расходы стороны, связанные с исполнением обязанностей, указанных в пункте 1 настоящей статьи, подлежат возмещению другой стороной в случаях, когда это предусмотрено договором строительного подряда.
Статья 672. Обязанности подрядчика по охране окружающей среды и обеспечению безопасности строительных работ
1. Подрядчик обязан при осуществлении строительства и связанных с ним работ соблюдать требования закона и иных нормативных правовых актов об охране окружающей среды и о безопасности строительных работ.
Подрядчик несет ответственность за нарушение указанных требований.
2. Подрядчик не вправе использовать в ходе осуществления работ материалы и оборудование, предоставленные заказчиком, или выполнять его указания, если это может привести к нарушению обязательных для сторон требований к охране окружающей среды и безопасности строительных работ.
Статья 673. Последствия консервации строительства
Если по независящим от сторон причинам работы по договору строительного подряда приостановлены и объект строительства законсервирован, заказчик обязан оплатить подрядчику в полном объеме выполненные до момента консервации работы, а также возместить расходы, вызванные необходимостью прекращения работ и консервацией строительства.
Статья 674. Сдача и приемка работ
1. Заказчик, получивший сообщение подрядчика о готовности к сдаче результата выполненных по договору строительного подряда работ либо, если это предусмотрено договором, выполненного этапа работ, обязан немедленно приступить к его приемке.
2. Заказчик организует и осуществляет приемку результата работ за свой счет, если иное не предусмотрено договором строительного подряда.
В предусмотренных законом или иными нормативными правовыми актами случаях в приемке результата работ должны участвовать представители государственных органов и органов местного самоуправления.
3. Заказчик, предварительно принявший результат отдельного этапа работ, несет риск последствий гибели или повреждения результата работ, которые произошли не по вине подрядчика.
4. Сдача результата работ подрядчиком и приемка его заказчиком оформляются актом, подписанным обеими сторонами. При отказе одной из сторон от подписания акта в нем делается отметка об этом и акт подписывается другой стороной.
Односторонний акт сдачи или приемки результата работ может быть признан судом недействительным лишь в случае, если мотивы отказа от подписания акта признаны им обоснованными.
5. В случаях, когда это предусмотрено законом или договором строительного подряда либо вытекает из характера работ, выполняемых по договору, приемке результата работ должны предшествовать предварительные испытания. В этих случаях приемка может осуществляться только при положительном результате предварительных испытаний.
6. Заказчик вправе отказаться от приемки результата работ в случае обнаружения недостатков, которые исключают возможность его использования для указанной в договоре строительного подряда цели и не могут быть устранены подрядчиком или заказчиком.
Статья 675. Ответственность подрядчика за качество работ
1. Подрядчик несет ответственность перед заказчиком за допущенные отступления от требований, предусмотренных в проектно-сметной документации и в нормативных правовых актах Кыргызской Республики в области строительства, а также за недостижение указанных в проектно-сметной документации показателей объекта строительства, в том числе таких, как производственная мощность предприятия.
При реконструкции (обновлении, перестройке, реставрации и т.п.) здания или сооружения на подрядчика возлагается ответственность за снижение или потерю прочности, устойчивости, надежности здания, сооружения или его части.
2. Подрядчик не несет ответственности за допущенные им без согласия заказчика мелкие отступления от проектно-сметной документации, если докажет, что они не повлияли на качество объекта строительства.
(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года N 49)
Статья 676. Гарантии качества в договоре строительного подряда
1. Подрядчик, если иное не предусмотрено договором строительного подряда, гарантирует достижение объектом строительства указанных в проектно-сметной документации показателей и возможность эксплуатации объекта в соответствии с договором строительного подряда на протяжении гарантийного срока. Гарантийный срок составляет десять лет со дня принятия объекта заказчиком, если иной гарантийный срок не предусмотрен законом. Установленный настоящим Кодексом или иным законом гарантийный срок может быть увеличен соглашением сторон.
2. Подрядчик несет ответственность за недостатки (дефекты), обнаруженные в пределах гарантийного срока, если не докажет, что они произошли вследствие нормального износа объекта или его частей, неправильной его эксплуатации или неправильности инструкций по его эксплуатации, разработанных самим заказчиком или привлеченными им третьими лицами, ненадлежащего ремонта объекта, произведенного самим заказчиком или привлеченными им третьими лицами.
3. Течение гарантийного срока прерывается на все время, на протяжении которого объект не мог эксплуатироваться вследствие недостатков, за которые отвечает подрядчик.
4. При обнаружении в течение гарантийного срока недостатков, указанных в пункте 1 статьи 675 настоящего Кодекса, заказчик должен заявить о них подрядчику в разумный срок по их обнаружении.
Статья 677. Устранение недостатков за счет заказчика
1. Договором строительного подряда может быть предусмотрена обязанность подрядчика устранять по требованию заказчика и за его счет недостатки, за которые подрядчик не несет ответственности.
2. Подрядчик вправе отказаться от выполнения обязанности, указанной в пункте 1 настоящей статьи, в случаях, когда устранение недостатков не связано непосредственно с предметом договора либо не может быть осуществлено подрядчиком по не зависящим от него причинам.
Параграф 4
Подряд на выполнение проектных и изыскательских работ
Статья 678. Договор подряда на выполнение проектных и изыскательских работ
По договору подряда на выполнение проектных и изыскательских работ подрядчик (проектировщик, изыскатель) обязуется по заданию заказчика разработать проектно-сметную документацию и (или) выполнить изыскательские работы, а заказчик обязуется принять и оплатить их результат.
Статья 679. Исходные данные для выполнения проектных и изыскательских работ
1. По договору подряда на выполнение проектных и изыскательских работ заказчик обязан передать подрядчику задание на проектирование, а также иные исходные данные, необходимые для составления проектно-сметной документации. Задание на выполнение проектных работ может быть по поручению заказчика подготовлено подрядчиком. В этом случае задание становится обязательным для сторон с момента его утверждения заказчиком.
2. Подрядчик обязан соблюдать требования, содержащиеся в задании и других исходных данных для выполнения проектных и изыскательских работ, и вправе отступить от них только с согласия заказчика.
Статья 680. Обязанности заказчика
По договору подряда на выполнение проектных и изыскательских работ заказчик обязан, если иное не предусмотрено договором:
уплатить подрядчику установленную цену полностью после завершения всех работ или уплачивать ее частями после завершения отдельных ее этапов;
использовать проектно-сметную документацию, полученную от подрядчика, только на цели, предусмотренные договором, не передавать проектно-сметную документацию третьим лицам и не разглашать содержащиеся в ней данные без согласия подрядчика;
оказывать содействие подрядчику в выполнении проектных и изыскательских работ в объеме и на условиях, предусмотренных в договоре;
участвовать вместе с подрядчиком в согласовании готовой проектно-сметной документации с соответствующими государственными органами;
возместить подрядчику дополнительные расходы, вызванные изменением исходных данных для выполнения проектных и изыскательских работ вследствие обстоятельств, не зависящих от подрядчика;
привлечь подрядчика к участию в деле по иску, предъявленному заказчику третьим лицом в связи с недостатками составленной проектно-сметной документации или выполненных изыскательских работ.
Статья 681. Обязанности подрядчика
1. По договору подряда на выполнение проектных и изыскательских работ подрядчик обязан:
выполнять работы в соответствии с заданием и иными исходными данными на проектирование и договором;
согласовывать готовую проектно-сметную документацию с заказчиком, а при необходимости вместе с заказчиком - с компетентными государственными органами;
передать заказчику готовую проектно-сметную документацию и результаты изыскательских работ;
не передавать проектно-сметную документацию третьим лицам без согласия заказчика.
Статья 682. Ответственность подрядчика за ненадлежащее выполнение проектных и изыскательских работ
1. Подрядчик по договору подряда на выполнение проектных и изыскательских работ несет ответственность за ненадлежащее составление проектно-сметной документации и выполнение изыскательских работ, включая недостатки, обнаруженные впоследствии в ходе строительства, а также в процессе эксплуатации объекта, созданного на основе проектно-сметной документации и данных изыскательских работ.
2. При обнаружении недостатков в проектно-сметной документации или в изыскательских работах подрядчик по требованию заказчика обязан безвозмездно переделать проектно-сметную документацию и соответственно произвести необходимые дополнительные изыскательские работы, а также возместить заказчику причиненные убытки, если законом или договором подряда на выполнение проектных и изыскательских работ не установлено иное.
Статья 683. Правовое регулирование подряда на проектные и изыскательские работы
Отношения по договору подряда на проектные и изыскательские работы могут регулироваться наряду с настоящим Кодексом и в соответствии с ним также законодательством о подряде на проектные и изыскательские работы.
Параграф 5
Подряд на выполнение научно-исследовательских, опытно-конструкторских и технологических работ
Статья 684. Договоры на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ
1. По договору на выполнение научно-исследовательских работ подрядчик (исполнитель) обязуется провести обусловленные заданием заказчика научные исследования, а по договору на выполнение опытно-конструкторских и технологических работ - разработать образец нового изделия, конструкторскую документацию на него или новую технологию, а заказчик обязуется принять работу и оплатить ее.
2. Договор с подрядчиком (исполнителем) может охватывать как весь цикл проведения исследования, разработки и изготовления образцов, так и отдельные его этапы (элементы).
3. Риск случайной невозможности исполнения договоров на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ несет заказчик, если иное не предусмотрено законом или договором.
4. Условия договоров на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ должны соответствовать законам и иным нормативным правовым актам об исключительных правах (интеллектуальная собственность).
Статья 685. Выполнение работ
1. Подрядчик (исполнитель) обязан провести научные исследования лично. Он вправе привлекать к исполнению договора на выполнение научно-исследовательских работ третьих лиц только с согласия заказчика, если иное не предусмотрено договором.
2. При выполнении опытно-конструкторских или технологических работ подрядчик (исполнитель) вправе, если иное не предусмотрено договором, привлекать к исполнению третьих лиц. К отношениям подрядчика (исполнителя) с третьими лицами применяются правила о генеральном подрядчике и субподрядчике (статья 627).
Статья 686. Конфиденциальность сведений, составляющих предмет договора
1. Если иное не предусмотрено договором на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ, стороны обязаны обеспечить конфиденциальность сведений, касающихся предмета договора, хода его исполнения и полученных результатов. Объем сведений, признаваемых конфиденциальными, определяется в договоре.
2. Каждая из сторон обязуется публиковать полученные при выполнении работы сведения, признанные конфиденциальными, только с согласия другой стороны.
Статья 687. Права сторон на результаты работ
1. Стороны в договорах на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ имеют право использовать результаты работ, в том числе являющиеся предметом правовой охраны, в пределах и на условиях, предусмотренных договором.
2. Заказчик имеет право использовать переданные ему подрядчиком (исполнителем) результаты работ, в том числе являющиеся предметом правовой охраны, а подрядчик (исполнитель) вправе использовать полученные им результаты работ для собственных нужд, если иное не предусмотрено договором.
Статья 688. Обязанности заказчика
1. Заказчик по договору на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ обязан:
передавать подрядчику (исполнителю) необходимую для выполнения информацию;
принять результаты выполненных работ и оплатить их.
2. Договором может быть также предусмотрена обязанность заказчика выдать подрядчику (исполнителю) техническое задание и согласовать с ним программу (технико-экономические параметры) или тематику работ.
Статья 689. Обязанности подрядчика (исполнителя)
Подрядчик (исполнитель) по договору на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ обязан:
выполнить работу в соответствии с согласованной с заказчиком программой (технико-экономическими параметрами) или тематикой и передать заказчику результат в предусмотренный договором срок;
согласовать с заказчиком необходимость использования охраняемых результатов интеллектуальной деятельности, принадлежащих третьим лицам, и приобретение прав на их использование;
своими силами и за свой счет устранять допущенные по его вине в выполненных работах недостатки, которые могут повлечь отступления от технико-экономических параметров, предусмотренных в техническом задании заказчика или в договоре;
незамедлительно информировать заказчика об обнаруженной невозможности получить ожидаемые результаты или о нецелесообразности продолжения работ;
гарантировать заказчику передачу полученных по договору результатов, не нарушающих исключительных прав других лиц.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 689, изложенную на государственном языке
Статья 690. Последствия невозможности достижения результатов научно-исследовательских работ
Если в ходе научно-исследовательских работ обнаруживается невозможность достижения результатов вследствие обстоятельств, не зависящих от подрядчика (исполнителя), заказчик обязан оплатить стоимость работ, проведенных до выявления невозможности получения предусмотренных договором результатов, но не свыше соответствующей части цены работ, указанной в договоре.
Статья 691. Последствия невозможности достижения результатов опытно-конструкторских и технологических работ
Если в ходе выполнения опытно-конструкторских и технологических работ обнаруживается возникшая не по вине подрядчика (исполнителя) невозможность или нецелесообразность продолжения работ, заказчик обязан оплатить понесенные подрядчиком (исполнителем) затраты.
Статья 692. Ответственность подрядчика (исполнителя) за нарушение договора
1. Подрядчик (исполнитель) несет ответственность перед заказчиком за нарушение договора на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ, если не докажет, что такое нарушение произошло не по вине подрядчика (исполнителя) (пункт 1 статьи 356).
2. Подрядчик (исполнитель) обязан возместить убытки, причиненные им заказчику, в пределах стоимости работ, в которых выявлены недостатки, если договором предусмотрено, что они подлежат возмещению в пределах общей стоимости работ по договору. Упущенная выгода подлежит возмещению в случаях, предусмотренных договором.
Статья 693. Правовое регулирование договоров на выполнение научно-исследовательских работ, опытно-конструкторских и технологических работ
К срокам выполнения и к цене работ, а также к последствиям неявки заказчика за получением результатов работ применяются соответственно правила статей 629, 630 и 660 настоящего Кодекса.
Глава 31
Возмездное оказание услуг
Статья 694. Договор возмездного оказания услуг
По договору возмездного оказания услуг исполнитель обязуется по заданию заказчика оказать услуги (совершить определенные действия или осуществить определенную деятельность), не имеющие вещественной формы, а заказчик обязуется оплатить эти услуги.
Статья 695. Предмет договора возмездного оказания услуг
Предметом договора возмездного оказания услуг являются услуги связи, медицинские, ветеринарные, аудиторские, консультационные, информационные услуги, услуги по обучению, туристическому обслуживанию и другие.
Статья 696. Исполнение договора возмездного оказания услуг
Исполнитель обязан оказать услуги лично, если иное не предусмотрено договором возмездного оказания услуг.
Статья 697. Цена услуг
1. Заказчик обязан оплатить оказанные ему услуги в сроки и в порядке, указанные в договоре возмездного оказания услуг.
2. В случае невозможности исполнения, возникшей по вине заказчика, услуги подлежат оплате в полном объеме, если иное не предусмотрено законом или договором возмездного оказания услуг.
3. В случае, когда невозможность исполнения возникла по обстоятельствам, за которые ни одна из сторон не отвечает, заказчик возмещает исполнителю фактически понесенные им расходы, если иное не предусмотрено законом или договором возмездного оказания услуг.
Статья 698. Ответственность исполнителя за нарушение договора возмездного оказания услуг
1. В случае неисполнения или ненадлежащего исполнения договора возмездного оказания услуг исполнитель обязан возместить заказчику причиненные убытки в полном объеме, но не свыше двукратного размера предусмотренной договором цены услуги.
2. В случаях, когда исполнитель не исполнил или ненадлежащим образом исполнил обязательство при осуществлении предпринимательской деятельности, договором может быть предусмотрена повышенная против указанной в пункте 1 настоящей статьи ответственность.
Статья 699. Односторонний отказ от исполнения договора возмездного оказания услуг
1. Заказчик вправе отказаться от исполнения договора возмездного оказания услуг при условии оплаты исполнителю фактически понесенных расходов.
2. Исполнитель вправе отказаться от исполнения обязательств по договору возмездного оказания услуг лишь при условии полного возмещения заказчику убытков.
Статья 700. Правовое регулирование договора возмездного оказания услуг
К договору возмездного оказания услуг применяются общие положения о подряде (статьи 623-650) и положения о бытовом подряде (статьи 651-661), если это не противоречит правилам настоящей главы, а также особенностям предмета договора возмездного оказания услуг.
Глава 32
Перевозка
Статья 701. Общие положения о перевозке
1. Перевозка грузов, пассажиров и багажа производится на основании договора перевозки.
2. Общие условия перевозки определяются транспортными уставами и кодексами, иными законами и издаваемыми в соответствии с ними правилами.
Условия перевозки грузов, пассажиров и багажа отдельными видами транспорта, а также ответственность сторон по этим перевозкам определяются соглашением сторон, если настоящим Кодексом, транспортными уставами и кодексами, иными законами и издаваемыми в соответствии с ними правилами не установлено иное.
Статья 702. Договор перевозки груза
1. По договору перевозки груза перевозчик обязуется доставить вверенный ему отправителем груз в пункт назначения и выдать его управомоченному на получение груза лицу (получателю), а отправитель обязуется уплатить за перевозку груза установленную плату.
2. Заключение договора перевозки груза подтверждается составлением транспортной накладной (коносамента или иного документа, предусмотренного транспортными уставами и кодексами).
Статья 703. Договор перевозки пассажира
1. По договору перевозки пассажира перевозчик обязуется перевезти пассажира в пункт назначения, а в случае сдачи пассажиром багажа - также доставить багаж в пункт назначения и выдать его управомоченному на получение багажа лицу; пассажир обязуется уплатить установленную плату за проезд, а при сдаче багажа - и за провоз багажа.
2. Договор перевозки пассажира и багажа удостоверяется соответственно билетом и багажной квитанцией.
Формы билета и багажной квитанции устанавливаются в порядке, предусмотренном транспортными уставами и кодексами.
3. Пассажир имеет право в порядке, предусмотренном транспортными уставами и кодексами:
перевозить с собой детей бесплатно или на иных льготных условиях;
провозить с собой бесплатно ручную кладь в пределах установленных норм;
сдавать к перевозке багаж бесплатно в пределах установленных норм, а при превышении - за плату по тарифу.
Статья 704. Договор чартера (фрахтования)
По договору чартера (фрахтования) одна сторона (фрахтовщик) обязуется предоставить другой стороне (фрахтователю) за плату всю или часть вместимости одного или нескольких транспортных средств на один или несколько рейсов для перевозки грузов, пассажиров и багажа.
Порядок заключения договора чартера (фрахтования), а также форма указанного договора устанавливаются транспортными уставами и кодексами.
Статья 705. Прямое смешанное сообщение
Взаимоотношения транспортных организаций при перевозке грузов, пассажиров и багажа разными видами транспорта по единому транспортному документу (прямое смешанное сообщение), а также порядок организации этих перевозок определяются соглашениями между организациями соответствующих видов транспорта, заключаемыми в соответствии с законодательством о прямых смешанных (комбинированных) перевозках.
Статья 706. Перевозка транспортом общего пользования
1. Перевозка, осуществляемая коммерческой организацией, признается перевозкой транспортом общего пользования, если из закона, иных нормативных правовых актов или выданного этой организации разрешения (лицензии) вытекает, что эта организация обязана осуществлять перевозки грузов, пассажиров и багажа по обращению любого гражданина или юридического лица.
2. Договор перевозки транспортом общего пользования является публичным договором (статья 386).
Статья 707. Провозная плата
1. За перевозку грузов, пассажиров и багажа взимается провозная плата, установленная соглашением сторон, если иное не предусмотрено законом или иными нормативными правовыми актами.
2. Плата за перевозку грузов, пассажиров и багажа транспортом общего пользования определяется на основании тарифов, утверждаемых в порядке, установленном транспортными уставами и кодексами.
3. Работы и услуги, выполняемые по требованию грузовладельцев и не предусмотренные тарифами, оплачиваются по соглашению сторон.
4. Перевозчик имеет право удерживать переданные ему для перевозки грузы в обеспечение причитающейся ему провозной платы и других платежей по перевозке (статья 342), если иное не установлено законом, иными нормативными правовыми актами или не вытекает из существа обязательства.
5. В случаях, когда в соответствии с законом или иными нормативными правовыми актами установлены льготы или преимущества по провозной плате за перевозку грузов, пассажиров и багажа, понесенные в связи с этим расходы возмещаются транспортной организации за счет средств соответствующего бюджета.
Статья 708. Подача транспортных средств, погрузка (разгрузка) груза
1. Перевозчик обязан подать отправителю груза под погрузку в срок, установленный принятой заявкой (заказом), договором перевозки или договором об организации перевозок, исправные транспортные средства в состоянии, пригодном для перевозки соответствующего груза.
Отправитель груза вправе отказаться от поданных транспортных средств, не пригодных для перевозки соответствующего груза.
2. Погрузка (разгрузка) груза осуществляется транспортной организацией или отправителем (получателем) в порядке, предусмотренном договором, с соблюдением правил, установленных транспортными уставами и кодексами и издаваемыми в соответствии с ними правилами.
3. Погрузка (разгрузка) груза, осуществляемая силами и средствами отправителя (получателя) груза, должна производиться в сроки, предусмотренные договором, если такие сроки не установлены транспортными уставами и кодексами и издаваемыми в соответствии с ними правилами.
Статья 709. Срок доставки груза, пассажира и багажа
Перевозчик обязан доставить груз, пассажира или багаж в пункт назначения в сроки, определенные в порядке, предусмотренном транспортными уставами и кодексами, а при отсутствии таких сроков - в разумный срок.
Статья 710. Ответственность по обязательствам, вытекающим из перевозки
1. В случае неисполнения либо ненадлежащего исполнения обязательств, вытекающих из перевозки, стороны несут ответственность, установленную настоящим Кодексом, транспортными уставами и кодексами, а также соглашением сторон.
2. Соглашения транспортных организаций с пассажирами и грузовладельцами об ограничении или устранении установленной законом ответственности недействительны, за исключением случаев, когда возможность таких соглашений при перевозках груза предусмотрена транспортными уставами и кодексами.
Статья 711. Ответственность перевозчика за неподачу транспортных средств и отправителя за неиспользование поданных транспортных средств
1. Перевозчик за неподачу транспортных средств для перевозки груза в соответствии с принятой заявкой (заказом) или иным договором, а отправитель за непредъявление груза либо неиспользование поданных транспортных средств по иным причинам несут ответственность, установленную транспортными уставами и кодексами, а также соглашением сторон.
2. Перевозчик и отправитель груза освобождаются от ответственности в случае неподачи транспортных средств либо неиспользования поданных транспортных средств, если это произошло вследствие:
непреодолимой силы, а также вследствие иных явлений стихийного характера (пожара, заносов, наводнений) и военных действий;
прекращения или ограничения перевозки грузов в определенных направлениях, установленного в порядке, предусмотренном транспортными уставами или кодексами;
в иных случаях, предусмотренных транспортными уставами и кодексами.
Статья 712. Ответственность перевозчика за задержку отправления пассажира
1. За задержку отправления транспортного средства, перевозящего пассажира, или опоздание прибытия такого транспортного средства в пункт назначения, за исключением перевозок в городском и пригородном сообщениях, перевозчик уплачивает пассажиру штраф в размере, установленном соответствующим транспортным уставом или кодексом, если не докажет, что задержка или опоздание имели место вследствие непреодолимой силы, устранения неисправности транспортных средств, угрожающих жизни и здоровью пассажиров, и иных обстоятельств, не зависящих от перевозчика.
2. В случае отказа пассажира от перевозки по причине задержки отправления транспортного средства перевозчик обязан возвратить пассажиру провозную плату.
Статья 713. Ответственность перевозчика за утрату, недостачу и повреждение (порчу) груза или багажа
1. Перевозчик несет ответственность за сохранность груза или багажа с момента принятия его к перевозке и до выдачи грузополучателю, управомоченному им лицу или лицу, управомоченному на получение багажа, если не докажет, что утрата, недостача или повреждение груза или багажа произошли вследствие обстоятельств, которые перевозчик не мог предотвратить и устранение которых от него не зависело.
2. Ущерб, причиненный при перевозке груза или багажа, возмещается перевозчиком в следующем размере:
в случае утраты или недостачи груза или багажа - в размере стоимости утраченного или недостающего груза или багажа;
в случае повреждения груза или багажа - в размере суммы, на которую понизилась его стоимость, а при невозможности восстановления поврежденного груза или багажа - в размере его стоимости;
в случае утраты груза или багажа, сданного к перевозке с объявлением его ценности - в размере объявленной стоимости груза или багажа.
Стоимость груза или багажа определяется исходя из его цены, указанной в счете продавца или предусмотренной договором, а при отсутствии счета или указания цены в договоре - исходя из цены, которая при сравнимых обстоятельствах обычно взимается за аналогичные товары.
3. Перевозчик наряду с возмещением установленного ущерба, связанного с утратой, недостачей, порчей или повреждением груза, возвращает отправителю (получателю) провозную плату, взысканную за перевозку утраченного, недостающего, испорченного или поврежденного груза или багажа, если эта плата не входит в стоимость груза.
4. Документы о причинах несохранности груза или багажа (коммерческий акт, акт общей формы и т.п.), составленные перевозчиком в одностороннем порядке, подлежат оценке наряду с другими документами, удостоверяющими обстоятельства, которые могут служить основанием для ответственности перевозчика, отправителя либо получателя груза или багажа.
Статья 714. Претензии и иски по перевозкам грузов
1. До предъявления к перевозчику иска, вытекающего из перевозки груза, обязательно предъявление ему претензии в порядке, предусмотренном транспортными уставами или кодексами.
2. Иск к перевозчику может быть предъявлен грузоотправителем или грузополучателем в случае полного или частичного отказа перевозчика удовлетворить претензию либо неполучения от перевозчика ответа в тридцатидневный срок.
3. Срок исковой давности по требованиям, вытекающим из перевозки груза, устанавливается в один год с момента, определяемого в соответствии со статьей 208 настоящего Кодекса.
Статья 715. Договоры об организации перевозок
Перевозчик и грузовладелец при необходимости осуществления систематических перевозок могут заключать долгосрочные договоры об организации перевозок.
По договору об организации перевозки грузов перевозчик обязуется в установленные сроки принимать, а грузовладелец - предъявлять к перевозке грузы в обусловленном объеме. В договоре об организации перевозки грузов определяются объемы, сроки и другие условия предоставления транспортных средств и предъявления грузов для перевозки, порядок расчетов, а также иные условия организации перевозки.
Статья 716. Договор между транспортными организациями
Между организациями различных видов транспорта могут заключаться договоры об организации работы по обеспечению перевозок грузов (узловые соглашения, договоры на централизованный завоз (вывоз) грузов и другие).
Порядок заключения таких договоров определяется транспортными уставами и кодексами, другими законами и иными нормативными правовыми актами.
Статья 717. Ответственность перевозчика за причинение смерти или повреждение здоровья пассажира
Ответственность перевозчика за вред, причиненный жизни или здоровью пассажира, определяется по правилам главы 51 настоящего Кодекса, если законом или договором перевозки не предусмотрена повышенная ответственность перевозчика.
Глава 33
Транспортная экспедиция
Статья 718. Договор транспортной экспедиции
1. По договору транспортной экспедиции экспедитор обязуется за вознаграждение и за счет клиента - грузоотправителя или грузополучателя выполнить или организовать выполнение определенных договором услуг, связанных с перевозкой груза.
Договором транспортной экспедиции могут быть предусмотрены обязанности экспедитора организовать перевозку груза транспортом и по маршруту, избранными экспедитором или клиентом, обязанность экспедитора заключить от имени клиента или от своего имени договор (договоры) перевозки груза, обеспечить отправку и получение груза, а также другие обязанности, связанные с перевозкой.
В качестве дополнительных услуг договором транспортной экспедиции может быть предусмотрено осуществление таких необходимых для доставки груза операций, как получение требующихся для экспорта или импорта документов, выполнение таможенных и иных формальностей, проверка количества и состояния груза, его погрузка и выгрузка, уплата пошлин, сборов и других расходов, возлагаемых на клиента, хранение груза, его получение в пункте назначения, а также выполнение иных операций и услуг, предусмотренных договором.
2. Правила настоящей главы распространяются на случаи, когда в соответствии с договором обязанности экспедитора исполняются перевозчиком.
3. Условия выполнения договора транспортной экспедиции определяются соглашением сторон, если иное не установлено законодательством о транспортно-экспедиционной деятельности.
Статья 719. Форма договора
1. Договор транспортной экспедиции заключается в письменной форме.
2. Клиент должен выдать экспедитору доверенность, если она необходима для выполнения его обязанностей.
Статья 720. Ответственность экспедитора по договору транспортной экспедиции
За неисполнение или ненадлежащее исполнение обязанностей по договору транспортной экспедиции экспедитор несет ответственность по основаниям и в размерах, определяемых в соответствии с правилами главы 20 настоящего Кодекса.
Если экспедитор докажет, что нарушение обязательства вызвано ненадлежащим исполнением договоров перевозки, ответственность экспедитора перед клиентом определяется теми же правилами, по которым перед экспедитором отвечает соответствующий перевозчик.
Статья 721. Документы и другая информация, предоставляемая экспедитору
1. Клиент обязан предоставить экспедитору документы и другую информацию о свойствах груза, условиях его перевозки, а также иную информацию, необходимую для исполнения экспедитором обязанности, предусмотренной договором транспортной экспедиции.
2. Экспедитор обязан сообщить клиенту об обнаруженных недостатках полученной информации, а в случае неполноты информации запросить у клиента необходимые дополнительные данные.
3. В случае непредоставления клиентом необходимой информации экспедитор вправе не приступать к исполнению соответствующих обязанностей до предоставления такой информации.
4. Клиент несет ответственность за убытки, причиненные экспедитору в связи с нарушением обязанности по предоставлению информации, указанной в пункте 1 настоящей статьи.
Статья 722. Исполнение обязанностей экспедитора третьим лицом
Если из договора транспортной экспедиции не следует, что экспедитор должен исполнить свои обязанности лично, экспедитор вправе привлечь к исполнению своих обязанностей других лиц.
Возложение исполнения обязательства на третье лицо не освобождает экспедитора от ответственности перед клиентом за выполнение договора.
Статья 723. Отказ от договора транспортной экспедиции
Любая из сторон вправе отказаться от исполнения договора транспортной экспедиции, предупредив об этом другую сторону в разумный срок.
При одностороннем отказе от исполнения договора сторона, заявившая отказ, возмещает другой стороне убытки, вызванные прекращением договора.
Глава 34
Заем и кредит
Параграф 1
Заем
О некоторых вопросах судебной практики при разрешении споров по договорам займа см. постановление Пленума Верховного суда КР от 29 ноября 2002 года N 6
Статья 724. Договор займа
1. По договору займа одна сторона (займодавец) передает в собственность другой стороне (заемщику) деньги или вещи, определенные родовыми признаками, а заемщик обязуется возвратить займодавцу такую же сумму денег (сумму займа) или равное количество вещей того же рода и качества.
2. Договор займа считается заключенным с момента передачи денег или вещей.
Статья 725. Форма договора займа
1. Договор займа должен быть заключен в письменной форме, если его сумма превышает не менее чем в десять раз расчетный показатель, а в случаях, когда стороной в договоре является юридическое лицо, - независимо от суммы.
2. Несоблюдение письменной формы договора займа влечет последствия, предусмотренные статьей 178 настоящего Кодекса.
3. Договор займа признается заключенным в письменной форме при наличии расписки заемщика или иного документа, удостоверяющего передачу ему займодавцем определенной денежной суммы или определенного количества вещей.
4. Договор займа должен быть заключен в нотариальной форме, если его сумма превышает не менее чем в пятьсот раз расчетный показатель.
5. Несоблюдение нотариальной формы договора займа влечет его недействительность. Кредитор не имеет права требовать уплаты процентов по договору займа, по которому не соблюдена нотариальная форма.
(В редакции Законов КР от 19 марта 2008 года N 24, 24 июля 2013 года N 162)
Статья 726. Проценты по договору займа
1. Если иное не предусмотрено законом или договором займа, займодавец имеет право на получение от заемщика процентов на сумму займа в размерах и порядке, определенных договором. При отсутствии в договоре условия о размере процентов их размер определяется ставкой банковского процента на день уплаты заемщиком суммы долга или соответствующей его части, существующей в месте жительства займодавца, а если займодавцем является юридическое лицо - в месте его нахождения.
2. Договор займа, заключенный между гражданами на сумму, не превышающую пятидесятикратного размера расчетного показателя, и не связанный с осуществлением предпринимательской деятельности хотя бы одной из сторон, предполагается беспроцентным, если в нем прямо не предусмотрено иное.
3. Если по договору займа заемщику передаются вещи, определенные родовыми признаками, проценты подлежат уплате в случае, когда их размер и форма (денежная или натуральная) предусмотрена договором.
4. Порядок и сроки выплаты процентов устанавливаются договором займа. Если порядок и сроки выплаты процентов не установлены договором, то они выплачиваются ежемесячно до дня возврата суммы займа.
5. В случае возврата досрочно суммы займа, предоставленного под проценты в соответствии с пунктом 2 статьи 727 настоящего Кодекса, проценты начисляются включительно до дня досрочного возврата суммы займа полностью или ее части.
6. Если в договоре займа устанавливаются ростовщические процентные ставки, то суд рассматривает их в рамках предельно допустимого процента, определяемого в установленном законом порядке.
(В редакции Законов КР от 19 марта 2008 года N 24, 30 мая 2013 года N 85, 24 июля 2013 года N 162)
Внимание! В соответствии с Законом КР от 30 мая 2013 года N 85 действие положений пункта 5 статьи 726 Кодекса распространяется на отношения, возникшие из договоров займа, кредитных договоров, заключенных до дня вступления в силу указанного Закона
Статья 727. Обязанность заемщика возвратить сумму займа
1. Заемщик обязан возвратить займодавцу полученную сумму займа в срок и в порядке, предусмотренные договором займа.
В случаях, когда срок возврата договором не установлен или определен моментом востребования, сумма займа должна быть возвращена заемщиком в течение тридцати дней со дня предъявления займодавцем требования об этом, если иное не предусмотрено договором займа.
2. Если иное не предусмотрено договором займа, сумма беспроцентного займа может быть возвращена заемщиком досрочно.
Сумма займа, предоставленного под проценты физическим и юридическим лицам, за исключением профессиональных участников финансового рынка, может быть возвращена физическими и юридическими лицами досрочно полностью или по частям при условии уведомления об этом займодавца не менее чем за тридцать дней до дня такого возврата. Договором займа может быть установлен более короткий срок уведомления займодавца о намерении заемщика возвратить денежные средства досрочно.
Сумма займа, предоставленного под проценты, в иных случаях может быть возвращена досрочно с согласия займодавца.
3. Если иное не предусмотрено договором, сумма займа считается возвращенной в момент передачи ее займодавцу или зачисления соответствующих денежных средств на его банковский счет.
(В редакции Закона КР от 30 мая 2013 года N 85)
Внимание! В соответствии с Законом КР от 30 мая 2013 года N 85 действие положений пункта 2 статьи 727 Кодекса распространяется на отношения, возникшие из договоров займа, кредитных договоров, заключенных до дня вступления в силу указанного Закона
Статья 728. Последствия нарушения договора заемщиком
1. Если иное не предусмотрено законодательством или договором займа, в случаях, когда заемщик не возвращает в срок сумму займа, на эту сумму подлежат уплате проценты в размере, предусмотренном пунктом 1 статьи 360 настоящего Кодекса, со дня, когда она должна была быть возвращена, до дня ее возврата займодавцу, независимо от уплаты процентов, предусмотренных пунктом 1 статьи 726 настоящего Кодекса.
2. Если договором займа предусмотрено возвращение займа по частям (в рассрочку), то при нарушении заемщиком срока, установленного для возврата очередной части займа, займодавец вправе потребовать досрочного возврата всей оставшейся суммы займа вместе с причитающимися процентами.
Статья 729. Оспаривание договора займа
1. Заемщик вправе оспаривать договор займа по его безденежности, доказывая, что деньги или вещи в действительности не получены им от займодавца или получены в меньшем количестве, чем указано в договоре.
2. В тех случаях, когда договор займа должен быть совершен в письменной форме (статья 725), его оспаривание по безденежности путем свидетельских показаний не допускается, за исключением случаев, когда договор был заключен под влиянием обмана, насилия, угрозы, злонамеренного соглашения представителя заемщика с займодавцем или стечения тяжелых обстоятельств.
3. Если в процессе оспаривания заемщиком договора займа по его безденежности будет установлено, что деньги или другие вещи в действительности не были получены от займодавца, договор займа считается незаключенным. Когда деньги или вещи в действительности получены заемщиком от займодавца в меньшем количестве, чем указано в договоре, договор считается заключенным на это количество денег или вещей.
Статья 730. Обеспечение исполнения обязательств заемщика
При невыполнении заемщиком предусмотренных договором займа обязанностей по обеспечению возврата суммы займа, а также при утрате обеспечения или ухудшении его условий по обстоятельствам, за которые займодавец не отвечает, займодавец вправе потребовать от заемщика досрочного возврата суммы займа и уплаты причитающихся процентов, если иное не предусмотрено договором.
Статья 731. Целевой заем
1. Если иное не предусмотрено договором займа, заемщик использует полученные по договору займа средства по своему усмотрению.
2. Если договор займа заключен с условием использования заемщиком полученных средств на определенные цели (целевой заем), заемщик обязан обеспечить возможность осуществления займодавцем контроля за целевым использованием суммы займа.
3. В случае невыполнения заемщиком условия договора о целевом использовании суммы займа, а также при нарушении обязанностей, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, займодавец вправе потребовать от заемщика досрочного возврата суммы займа и уплаты причитающихся процентов, если иное не предусмотрено договором.
Статья 732. Новация долга в заемное обязательство
1. По соглашению сторон долг, возникший из купли-продажи, аренды имущества или иного основания, может быть заменен заемным обязательством.
2. Замена долга заемным обязательством осуществляется с соблюдением требований о новации (статья 375) и совершается в форме, предусмотренной для заключения договора займа (статья 725).
Статья 733. Договор государственного займа
1. По договору государственного займа заемщиком выступает Кыргызская Республика, а займодавцем - гражданин или юридическое лицо.
2. Государственные займы являются добровольными.
3. Договор государственного займа заключается путем приобретения займодавцем выпущенных государственных облигаций или иных государственных ценных бумаг, удостоверяющих право займодавца на получение от заемщика предоставленных ему взаймы денежных средств или, в зависимости от условий займа, - иного имущества, установленных процентов либо иных имущественных прав в сроки, предусмотренные условиями выпуска займа в обращение.
4. Изменение условий выпущенного в обращение займа не допускается.
Параграф 2
Кредит
Статья 734. Кредитный договор
1. По кредитному договору банк или иная кредитная организация (кредитор) обязуются предоставить денежные средства (кредит) заемщику в размере и на условиях, предусмотренных договором, а заемщик обязуется возвратить полученную денежную сумму и уплатить проценты на нее.
2. К отношениям по кредитному договору применяются правила, предусмотренные параграфом 1 настоящей главы, если иное не предусмотрено правилами настоящего параграфа и не вытекает из существа кредитного договора.
Статья 735. Форма кредитного договора
Кредитный договор должен быть заключен в письменной форме. Несоблюдение письменной формы влечет недействительность кредитного договора. Такой договор считается ничтожным.
Статья 736. Отказ от предоставления или получения кредита
1. Кредитор вправе отказаться от предоставления заемщику предусмотренного договором кредита полностью или частично при наличии обстоятельств, очевидно свидетельствующих о том, что предоставленная заемщику сумма не будет возвращена в срок.
2. Заемщик вправе отказаться от получения кредита полностью или частично, уведомив об этом кредитора до установленного договором срока его предоставления, если иное не предусмотрено законом, установленными в соответствии с ним банковскими правилами или кредитным договором.
3. В случае нарушения заемщиком предусмотренной кредитным договором обязанности целевого использования кредита (статья 731) кредитор вправе также отказаться от дальнейшего кредитования заемщика по договору.
Параграф 3
Товарный и коммерческий кредиты
Статья 737. Товарный кредит
Сторонами может быть заключен договор, предусматривающий обязанность одной стороны предоставить другой стороне вещи, определенные родовыми признаками (договор товарного кредита). К такому договору применяются правила параграфа 2 настоящей главы, если иное не предусмотрено договором товарного кредита и не вытекает из существа обязательства.
Условия о количестве, об ассортименте, о комплектности, о качестве, о таре и (или) упаковке предоставляемых вещей должны исполняться в соответствии с правилами о договоре купли-продажи товаров (428-448), если иное не предусмотрено договором товарного кредита.
Статья 738. Коммерческий кредит
1. Договорами, исполнение которых связано с передачей в собственность другой стороне денежных сумм или других вещей, определяемых родовыми признаками, может предусматриваться предоставление этой стороне или этой стороной кредита, в том числе в виде аванса, предварительной оплаты, отсрочки и рассрочки оплаты товаров, работ или услуг (коммерческий кредит), если иное не установлено законом.
2. К коммерческому кредиту соответственно применяются правила настоящей главы, если иное не предусмотрено правилами о договоре, из которого возникло соответствующее обязательство, и не противоречит существу такого обязательства.
Глава 35
Финансирование под уступку денежного требования
Статья 739. Договор финансирования под уступку денежного требования
1. По договору финансирования под уступку денежного требования одна сторона (финансовый агент) передает или обязуется передать другой стороне (клиенту) денежные средства в счет денежного требования клиента (кредитора) к третьему лицу (должнику), вытекающего из предоставления клиентом товаров, выполнения им работ или оказания услуг третьему лицу, а клиент уступает или обязуется уступить финансовому агенту это денежное требование.
Денежное требование к должнику может быть уступлено клиентом финансовому агенту также в целях обеспечения исполнения обязательства клиента перед финансовым агентом.
2. Обязательства финансового агента по договору финансирования под уступку денежного требования могут включать ведение для клиента бухгалтерского учета, а также предоставления клиенту иных финансовых услуг, связанных с денежными требованиями, являющимися предметом уступки.
Статья 740. Финансовый агент
В качестве финансового агента договоры финансирования под уступку денежного требования могут заключать банки и иные кредитные организации, а также другие коммерческие организации, имеющие разрешение (лицензию) на осуществление деятельности такого вида.
Статья 741. Денежное требование, уступаемое в целях получения финансирования
1. Предметом уступки, под которую предоставляется финансирование, может быть как денежное требование, срок платежа по которому уже наступил (существующее требование), так и право на получение денежных средств, которое возникнет в будущем (будущее требование).
Денежное требование, являющееся предметом уступки, должно быть определено в договоре клиента с финансовым агентом таким образом, который позволяет идентифицировать существующее требование в момент заключения договора, а будущее требование - не позднее чем в момент его возникновения.
2. При уступке будущего денежного требования оно считается перешедшим к финансовому агенту после того, как возникло само право на получение с должника денежных средств, которые являются предметом уступки требования, предусмотренной договором. Если уступка денежного требования обусловлена определенным событием, она вступает в силу после наступления этого события.
Дополнительного оформления уступки денежного требования в этих случаях не требуется.
Статья 742. Ответственность клиента перед финансовым агентом
1. Если договором финансирования под уступку денежного требования не предусмотрено иное, клиент несет перед финансовым агентом ответственность за действительность денежного требования, являющегося предметом уступки.
2. Денежное требование, являющееся предметом уступки, признается действительным, если клиент обладает правом на передачу денежного требования и в момент уступки этого требования ему не известны обстоятельства, вследствие которых должник вправе его не исполнять.
3. Клиент не отвечает за неисполнение или ненадлежащее исполнение должником требования, являющегося предметом уступки, в случае предъявления его финансовым агентом к исполнению, если иное не предусмотрено договором между клиентом и финансовым агентом.
Статья 743. Недействительность запрета уступки денежного требования
Уступка финансовому агенту денежного требования является действительной, даже если между клиентом и его должником существует соглашение о ее запрете или ограничении.
Статья 744. Последующая уступка денежного требования
Если договором финансирования под уступку денежного требования не предусмотрено иное, последующая уступка денежного требования финансовым агентом не допускается.
В случае, когда последующая уступка денежного требования допускается договором, к ней соответственно применяются положения настоящей главы.
Статья 745. Исполнение денежного требования должником финансовому агенту
1. Должник обязан произвести платеж финансовому агенту при условии, что он получил от клиента либо от финансового агента письменное уведомление об уступке денежного требования данному финансовому агенту и в уведомлении определено подлежащее исполнению денежное требование, а также указан финансовый агент, которому должен быть произведен платеж.
2. По просьбе должника финансовый агент обязан в разумный срок представить должнику доказательство того, что уступка денежного требования финансовому агенту действительно имела место. Если финансовый агент не выполнит эту обязанность, должник вправе произвести по данному требованию платеж клиенту во исполнение своего обязательства перед последним.
3. Исполнение денежного требования должником финансовому агенту в соответствии с правилами настоящей статьи освобождает должника от соответствующего обязательства перед клиентом.
Статья 746. Права финансового агента на суммы, полученные от должника
1. Если по условиям договора финансирования под уступку денежного требования финансирование клиента осуществляется путем покупки у него этого требования финансовым агентом, последний приобретает право на все суммы, которые он получит от должника во исполнение требования, а клиент не несет ответственности перед финансовым агентом за то, что полученные им суммы оказались меньше цены, за которую агент приобрел требование.
2. Если уступка денежного требования финансовому агенту осуществлена в целях обеспечения исполнения ему обязательства клиента и договором финансирования под уступку требования не предусмотрено иное, финансовый агент обязан представить отчет клиенту и передать ему сумму, превышающую сумму долга клиента, обеспеченную уступкой требования. Если денежные средства, полученные финансовым агентом от должника, оказались меньше суммы долга клиента финансовому агенту, обеспеченной уступкой требования, клиент остается ответственным перед финансовым агентом за остаток долга.
Статья 747. Встречные требования должника
1. В случае обращения финансового агента к должнику с требованием произвести платеж должник вправе в соответствии со статьей 373 настоящего Кодекса предъявить к зачету свои денежные требования, основанные на договоре с клиентом, которые уже имелись у должника ко времени, когда им было получено уведомление об уступке требования финансовому агенту.
2. Требования, которые должник мог бы предъявить клиенту в связи с нарушением последним соглашения о запрете или ограничении уступки требования, не имеют силы в отношении финансового агента.
Статья 748. Возврат должнику сумм, полученных финансовым агентом
1. В случае нарушения клиентом своих обязательств по договору, заключенному с должником, последний не вправе требовать от финансового агента возврата сумм, уже уплаченных ему по перешедшему к финансовому агенту требованию, если должник вправе получить такие суммы непосредственно с клиента.
Должник, имеющий право получить непосредственно с клиента суммы, уплаченные финансовому агенту в результате уступки требования, тем не менее вправе требовать возвращения этих сумм финансовым агентом, если доказано, что последний не исполнил свое обязательство осуществить клиенту обещанный платеж, связанный с уступкой требования, либо произвел такой платеж, зная о нарушении клиентом того обязательства перед должником, к которому относится платеж, связанный с уступкой требования.
Глава 36
Банковский вклад
Статья 749. Договор банковского вклада
1. По договору банковского вклада (банковского депозита) банк или иное кредитное учреждение (далее - банк), принявший поступившую от вкладчика или поступившую для него денежную сумму (вклад), обязуется выплатить вкладчику такую сумму и проценты на нее или доход в иной форме на условиях и в порядке, предусмотренных договором.
Договор банковского вклада считается заключенным со дня поступления суммы вклада в банк.
2. Договор банковского вклада, в котором вкладчиком выступает гражданин, признается публичным договором (статья 386).
3. (Исключен)
(В редакции Закона КР от 27 ноября 1999 года N 131)
Статья 750. Право на привлечение денежных средств во вклады
1. Право на привлечение денежных средств во вклады имеют только банки, которым такое право предоставлено в соответствии с разрешением (лицензией), выданным в порядке, установленном законом.
2. В случае принятия вклада от гражданина лицом, не имеющим на это права, или с нарушением порядка, установленного законом или принятыми в соответствии с ним банковскими правилами, вкладчик может потребовать немедленного возврата суммы вклада, а также уплаты на нее процентов, предусмотренных статьей 360 настоящего Кодекса, и возмещения сверх суммы процентов всех причиненных вкладчику убытков.
Если таким лицом приняты на условиях договора банковского вклада денежные средства юридического лица, такой договор является недействительным (статья 185).
3. Если иное не установлено законом, последствия, предусмотренные пунктом 2 настоящей статьи, применяются также в случаях:
привлечения денежных средств граждан и юридических лиц во вклады под векселя или иные ценные бумаги, исключающие получение их держателями вклада по первому требованию и осуществление вкладчиком других прав, предусмотренных правилами настоящей главы;
привлечения денежных средств граждан и юридических лиц путем продажи им акций и других ценных бумаг, выпуск которых признан незаконным.
Статья 751. Форма договора банковского вклада
1. Договор банковского вклада должен быть заключен в письменной форме.
Письменная форма договора банковского вклада считается соблюденной, если внесение вклада удостоверено сберегательной книжкой, сберегательным или депозитным сертификатом либо иным выданным банком вкладчику документом, отвечающим требованиям, предусмотренным для таких документов законом, установленным в соответствии с ним банковскими правилами и применяемыми в банковской практике обычаями делового оборота.
2. Несоблюдение письменной формы договора банковского вклада влечет недействительность этого договора. Такой договор является ничтожным.
Статья 752. Виды вкладов
1. Договор банковского вклада заключается на условиях выдачи вклада по первому требованию (вклад до востребования) либо на условиях возврата вклада по истечении определенного договором срока (срочный вклад).
Договором может быть предусмотрено внесение вкладов на иных условиях их возврата, не противоречащих закону.
2. По договору банковского вклада любого вида банк обязан выдать сумму вклада или ее часть по первому требованию вкладчика, за исключением вкладов, внесенных юридическими лицами на иных условиях возврата, предусмотренных договором.
Условие договора об отказе гражданина от права на получение вклада по первому требованию недействительно.
3. В случаях, когда срочный либо другой вклад, иной, чем вклад до востребования, возвращается вкладчику по его требованию до истечения срока либо до наступления иных обстоятельств, указанных в договоре, проценты по нему выплачиваются в размере, соответствующем размеру процентов, выплачиваемых банком по вкладам до востребования, если договором не предусмотрен более высокий размер процентов.
4. В случаях, когда вкладчик не требует возврата суммы срочного вклада по истечении срока либо суммы вклада, внесенного на иных условиях возврата, - по наступлении предусмотренных договором обстоятельств, договор считается продленным на условиях вклада до востребования, если иное не предусмотрено договором.
5. К отношениям банка и вкладчика - физического лица по вкладу до востребования применяются правила договора банковского счета (глава 37), если иное не предусмотрено правилами настоящей главы или не вытекает из существа договора банковского вклада.
(В редакции Закона КР от 27 ноября 1999 года N 131, 8 мая 2008 года N 80)
Статья 753. Проценты на вклад
1. Банк выплачивает вкладчику проценты на сумму вклада в размере, определяемом договором банковского вклада.
При отсутствии в договоре условия о размере выплачиваемых процентов банк обязан выплачивать проценты в размере, определяемом в соответствии с пунктом 1 статьи 726 настоящего Кодекса.
2. Банк вправе изменять размер процентов, выплачиваемых на вклады до востребования, если иное не предусмотрено договором банковского вклада.
В случае уменьшения банком размера процентов новый размер процентов применяется к вкладам, внесенным до сообщения вкладчикам об уменьшении процентов, по истечении месяца с момента соответствующего сообщения, если иное не предусмотрено договором.
3. Определенный договором банковского вклада размер процентов по вкладу, внесенному на условиях его выдачи по истечении определенного срока либо по наступлении предусмотренных договором обстоятельств, не может быть односторонне уменьшен банком, если иное не предусмотрено договором.
Статья 754. Порядок начисления и выплаты процентов по вкладу
1. Проценты на сумму банковского вклада начисляются со дня, следующего за днем ее поступления в банк, до дня, предшествующего ее возврату вкладчику либо ее списанию со счета вкладчика по иным основаниям.
2. Проценты на сумму банковского вклада выплачиваются вкладчику по его требованию по истечении каждого квартала отдельно от суммы вклада, а невостребованные в этот срок проценты увеличивают сумму вклада, на которую начисляются проценты, если иное не предусмотрено договором банковского вклада.
При возврате вклада выплачиваются все начисленные к этому моменту проценты.
Статья 755. Обеспечение возврата вклада
1. Средства и способы, которые банк обязан использовать для обеспечения возврата полученных им вкладов определяются законом и договором.
2. Банк обязан предоставить вкладчику информацию об обеспеченности возврата вклада.
3. При невыполнении банком предусмотренных законом или договором банковского вклада обязанностей по обеспечению возврата вклада, а также при утрате обеспечения или ухудшении его условий вкладчик вправе потребовать от банка немедленного возврата суммы вклада, уплаты на нее процентов в размере, определяемом в соответствии с пунктом 1 статьи 726 настоящего Кодекса, и возмещения причиненных убытков в соответствии со статьей 360 настоящего Кодекса.
Статья 756. Внесение третьими лицами денежных средств на счет вкладчика
Если договором банковского вклада не предусмотрено иное, на счет по вкладу зачисляются денежные средства, поступившие в банк на имя вкладчика от третьих лиц с указанием необходимых данных о его счете по вкладу. При этом предполагается, что вкладчик выразил согласие на получение денежных средств от таких лиц, предоставив им необходимые данные о счете по вкладу.
Статья 757. Вклад в пользу третьего лица
1. Вклад может быть внесен в банк на имя определенного третьего лица. Такое лицо приобретает права вкладчика с момента предъявления им к банку первого требования, основанного на этих правах, либо выражения им банку иным способом намерения воспользоваться такими правами, если иное не предусмотрено договором банковского вклада.
Указание имени гражданина (статья 54) или фирменного наименования юридического лица (статья 89), в пользу которых вносится вклад, является существенным условием соответствующего договора банковского вклада.
Договор банковского вклада в пользу гражданина, умершего к моменту заключения договора, либо несуществующего к этому моменту юридического лица ничтожен.
2. Третье лицо, на имя которого внесен вклад, приобретает права вкладчика с момента поступления денег на его счет, если иное не предусмотрено договором банковского вклада.
3. В случаях, когда третье лицо, на имя которого внесен вклад, отказалось от него, лицо, заключившее договор банковского вклада на имя третьего лица, вправе истребовать вклад обратно либо перевести его на свое имя.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 758. Сберегательная книжка
1. Заключение договора банковского вклада с гражданином и внесение денежных средств на его счет по вкладу удостоверяется сберегательной книжкой, если соглашением сторон не предусмотрено иное.
В сберегательной книжке должны быть указаны и удостоверены банком фирменное наименование и место нахождения банка (статья 89) или его соответствующего филиала, номер счета по вкладу, а также все суммы денежных средств, зачисленных на счет, все суммы денежных средств, списанных со счета, и остаток денежных средств на счете на момент предъявления сберегательной книжки в банк.
Поскольку не доказано иное состояние вклада, данные о вкладе, указанные в сберегательной книжке, являются основанием для расчетов по вкладу между банком и вкладчиком.
2. Договором банковского вклада может быть предусмотрена выдача именной сберегательной книжки или сберегательной книжки на предъявителя. Сберегательная книжка на предъявителя является ценной бумагой.
3. Выдача вклада, выплата процентов по нему и исполнение распоряжений вкладчика о перечислении денежных средств со счета по вкладу другим лицам осуществляются банком при предъявлении сберегательной книжки.
Если именная сберегательная книжка утрачена или приведена в негодное для предъявления состояние, банк по заявлению вкладчика выдает ему новую сберегательную книжку.
Восстановление прав по утраченной сберегательной книжке на предъявителя осуществляется в порядке, предусмотренном для ценных бумаг на предъявителя (статья 43).
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 759. Сберегательный (депозитный) сертификат
1. Сберегательный (депозитный) сертификат является ценной бумагой, удостоверяющей сумму вклада, внесенного в банк, и права вкладчика (держателя сертификата) на получение по истечении установленного срока суммы вклада и обусловленных в сертификате процентов в банке, выдавшем сертификат, или в любом филиале этого банка.
2. Сберегательные (депозитные) сертификаты могут быть предъявительскими или именными.
3. В случае досрочного предъявления сберегательного (депозитного) сертификата к оплате банком выплачиваются сумма вклада и проценты, выплачиваемые по вкладам до востребования, если условиями сертификата не установлен иной размер процентов.
Глава 37
Банковский счет
Статья 760. Договор банковского счета
1. По договору банковского счета банк или иное кредитное учреждение (далее - банк) обязуются принимать и зачислять поступающие на счет, открытый клиенту (владельцу счета), денежные средства, выполнять распоряжения клиента о перечислении и выдаче соответствующих сумм со счета и проведении других операций по счету.
2. Банк может использовать имеющиеся на банковском счете денежные средства клиента, гарантируя ему право в любое время беспрепятственно распоряжаться этими средствами в пределах находящихся на счете сумм.
3. Клиент самостоятельно распоряжается своими денежными средствами, находящимися на банковском счете.
Банк не вправе определять и контролировать направления использования денежных средств клиента и устанавливать другие, не предусмотренные законом или договором, ограничения его прав распоряжаться денежными средствами по своему усмотрению.
Статья 761. Форма договора банковского счета
1. Договор банковского счета заключается в письменной форме.
2. Несоблюдение письменной формы договора банковского счета влечет недействительность этого договора. Такой договор считается ничтожным.
Статья 762. Заключение договора банковского счета
1. По договору банковского счета банк открывает клиенту или указанному им лицу счет в банке на условиях, согласованных сторонами.
2. Банк обязан заключить договор с клиентом, обратившимся с предложением открыть счет на объявленных банком для открытия счетов данного вида условиях, соответствующих требованиям, предусмотренным законом и установленными в соответствии с ним банковскими правилами.
Банк не вправе отказать в открытии счета, совершение соответствующих операций по которому предусмотрено законом, учредительными документами банка и выданным ему разрешением (лицензией), за исключением случаев, когда такой отказ вызван отсутствием у банка возможности принять на банковское обслуживание, либо допускается законом.
При необоснованном уклонении банка от заключения договора банковского счета клиент вправе предъявить ему требования, предусмотренные пунктом 4 статьи 406 настоящего Кодекса.
Статья 763. Удостоверение права распоряжения денежными средствами, находящимися на счете
1. Права лиц, осуществляющих от имени клиента распоряжения о перечислении и выдаче средств со счета, удостоверяются клиентом путем представления банку документов, предусмотренных законом, установленными в соответствии с ним банковскими правилами и договором.
2. Клиент может дать банку распоряжение о списании денежных средств со счета по требованию третьих лиц, в том числе связанному с исполнением клиентом своих обязательств перед этими лицами. Банк принимает эти распоряжения при условии указания в них в письменной форме необходимых данных, позволяющих при предъявлении соответствующего требования идентифицировать лицо, имеющее право на его предъявление.
3. Договором банковского счета может быть предусмотрено удостоверение прав по распоряжению денежными суммами, находящимися на счете, электронными средствами связи и другими документами с использованием в них аналогов собственноручной подписи (пункт 2 статьи 176), кодов, паролей и иных средств, подтверждающих, что распоряжение дано уполномоченным на это лицом.
Статья 764. Операции по счету, выполняемые банком
Банк обязан принимать и зачислять поступающие на счет денежные средства и выполнять распоряжения клиента о перечислении и выдаче денежных средств путем совершения операций, предусмотренных для счетов данного вида законом, установленными в соответствии с ним банковскими правилами и применяемыми в банковской практике обычаями делового оборота, если договором банковского счета не предусмотрено иное.
Статья 765. Сроки операций по счету
Банк обязан зачислять поступившие на счет денежные средства, выдавать или перечислять их со счета по распоряжению клиента не позже дня, следующего за днем поступления в банк соответствующего платежного документа, если иные сроки не предусмотрены законом, изданными в соответствии с ним банковскими правилами или договором банковского счета.
Статья 766. Кредитование счета
1. В случаях, когда в соответствии с договором банковского счета банк осуществляет платежи со счета несмотря на отсутствие денежных средств (кредитование счета), банк считается предоставившим клиенту кредит на соответствующую сумму со дня осуществления такого платежа.
2. Права и обязанности сторон, связанные с кредитованием счета, определяются правилами о займе и кредите (глава 34), если договором банковского вклада не предусмотрено иное.
Статья 767. Оплата расходов банка по совершению операций с денежными средствами, находящимися на счете
1. Клиент оплачивает услуги банка по совершению операций с денежными средствами, находящимися на счете, если это предусмотрено договором банковского счета.
2. Плата за услуги банка, предусмотренная пунктом 1 настоящей статьи, взимается банком по истечении каждого квартала из денежных средств клиента, находящихся на его счете, если иное не предусмотрено договором банковского счета.
Статья 768. Проценты за пользование банком денежными средствами, находящимися на счете
1. За пользование денежными средствами, находящимися на счете клиента, банк уплачивает проценты, сумма которых зачисляется на счет клиента, если иное не предусмотрено договором банковского счета.
Проценты уплачиваются банком в размере, определяемом договором банковского счета, а при отсутствии в договоре соответствующего условия - в размере, обычно уплачиваемом банком по вкладам до востребования (статья 753).
2. Сумма процентов зачисляется на счет в сроки, предусмотренные договором банковского счета, а в случаях, когда такие сроки договором не предусмотрены, - по истечении каждого квартала.
Статья 769. Зачет встречных требований банка и клиента по счету
1. Денежные требования банка к клиенту, связанные с кредитованием счета (статья 766) и оплатой услуг банка (статья 767), а также требования клиента к банку об уплате процентов за пользование денежными средствами (статья 768) прекращаются зачетом (статья 373), если иное не предусмотрено договором банковского счета.
2. Зачет требований, указанных в пункте 1 настоящей статьи, осуществляется банком, который обязан информировать клиента о произведенном зачете в порядке и сроки, установленные договором, а если соответствующие условия сторонами не согласованы, - в порядке и сроки, которые являются обычными для банковской практики предоставления клиентам информации о состоянии денежных средств на соответствующем счете.
Статья 770. Основания списания денежных средств со счета
1. Списание денежных средств со счета осуществляется банком на основании распоряжения клиента.
2. Без распоряжения клиента списание денежных средств, находящихся на счете, допускается по решению суда, а также в случаях, предусмотренных между банком и клиентом договором.
(В редакции Закона КР от 27 ноября 1999 года N 131)
Статья 771. Очередность списания денежных средств со счета
1. При наличии на счете денежных средств, сумма которых достаточна для удовлетворения требований, предъявленных к клиенту, списание средств со счета осуществляется в порядке поступления распоряжений клиента и других документов на списание (календарная очередность), если иное не предусмотрено законом.
2. При недостаточности денежных средств на счете для удовлетворения всех предъявленных к нему требований списание денежных средств осуществляется в следующей очередности:
в первую очередь осуществляется списание по исполнительным документам, предусматривающим перечисление или выдачу денежных средств со счета для удовлетворения требований о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью, а также требования о взыскании алиментов;
во вторую очередь производится списание по исполнительным документам, предусматривающим перечисление или выдачу денежных средств для расчетов по выплате выходных пособий и оплате труда с лицами, работающими по трудовому договору, в том числе по контракту, а также по выплате вознаграждений по авторскому договору;
в третью очередь производится списание по платежным документам, предусматривающим платежи в бюджет и во внебюджетные фонды;
в четвертую очередь производится списание по исполнительным документам, предусматривающим удовлетворение других денежных требований;
в пятую очередь производится списание по другим платежным документам в порядке календарной очередности.
Списание средств со счета по требованиям, относящимся к одной очереди, производится в порядке календарной очередности поступления документов.
Статья 772. Ответственность банка за несвоевременное осуществление операций по счету и необоснованное списание денежных средств
В случаях несвоевременного зачисления на счет поступивших клиенту денежных средств либо несвоевременной выдачи или перечисления денежных средств со счета по распоряжению клиента, либо их необоснованного списания банком со счета банк обязан по требованию клиента зачислить соответствующую сумму на счет, а также уплатить на эту сумму проценты и возместить убытки в соответствии со статьей 360 настоящего Кодекса.
Статья 773. Банковская тайна
1. Банк гарантирует тайну банковского счета и банковского вклада, операций по счету, сведений о клиенте и любой другой информации, которая была доверена или стала известной банку в процессе отношений между банком и клиентом.
Данная гарантия распространяется также на бывших клиентов банка и на лиц, которым банк оказывал услуги, независимо от того имеют они счета в банке или нет.
2. Сведения, составляющие банковскую тайну, могут быть предоставлены только самим клиентам или их представителям. Государственным органам и их должностным лицам такие сведения могут быть предоставлены исключительно в случаях и в порядке, предусмотренных законом.
3. В случае разглашения банком сведений, составляющих банковскую тайну, клиент, права которого нарушены, вправе потребовать от банка возмещения причиненных убытков, за исключением случаев, предусмотренных Законом Кыргызской Республики "О противодействии финансированию терроризма и легализации (отмыванию) доходов, полученных преступным путем"..
(В редакции Законов КР от 27 ноября 1999 года N 131, 17 октября 2008 года N 215)
См. также Закон КР от 23 июля 2002 года N 122 "О банковской тайне"
Статья 774. Ограничение распоряжения счетом
Ограничение прав клиента по распоряжению денежными средствами, находящимися на его счете, не допускается, за исключением случаев наложения ареста на счет или приостановления операций по счету в случаях, предусмотренных законом.
Статья 775. Расторжение договора банковского счета
1. Договор банковского счета расторгается по заявлению клиента в любое время.
2. Договор банковского счета расторгается по требованию банка в случае, когда сумма денежных средств, находящихся на счете клиента, окажется ниже минимального размера, предусмотренного законом, банковскими правилами или договором банковского счета.
3. Расторжение договора банковского счета является основанием закрытия счета клиента.
4. Остаток денежных средств на счете выдается клиенту либо по его письменному указанию не позднее пяти дней перечисляется на другой счет.
Глава 38
Расчеты
Параграф 1
Общие положения
Статья 776. Наличные и безналичные расчеты
1. Расчеты между юридическими лицами, между гражданами, а также расчеты с участием граждан могут производиться наличными деньгами без ограничения суммы или в безналичном порядке.
2. Расчеты между юридическими лицами, а также расчеты с участием граждан, связанные с осуществлением ими предпринимательской деятельности, производятся как правило в безналичном порядке. Расчеты между этими лицами могут производиться также наличными деньгами, если иное не установлено законом.
3. Безналичные расчеты производятся через банки и иные кредитные учреждения (далее - банки), в которых открыты счета участвующих в расчетах лиц, если иное не вытекает из закона и не обусловлено используемой формой расчетов.
Статья 777. Формы безналичных расчетов
1. При осуществлении безналичных расчетов допускаются расчеты платежными поручениями, по аккредитиву, по инкассо, чеками, а также расчеты в иных формах, предусмотренных законом, установленными в соответствии с ним банковскими правилами и применяемыми в банковской практике обычаями делового оборота.
2. Стороны по договору вправе избрать и предусмотреть в договоре любую из форм расчетов, указанных в пункте 1 настоящей статьи.
Параграф 2
Расчеты платежными поручениями
Статья 778. Общие положения
1. При расчетах платежным поручением банк обязуется по поручению плательщика за счет средств, находящихся на его счете, перевести определенную денежную сумму на счет указанного плательщиком лица в этом или ином банке в срок, предусмотренный законом или устанавливаемый в соответствии с ним, если более короткий срок не предусмотрен договором банковского счета либо не определяется применяемыми в банковской практике обычаями делового оборота.
2. Порядок осуществления расчетов платежными поручениями регулируется законом, а также установленными в соответствии с ним банковскими правилами и применяемыми в банковской практике обычаями делового оборота.
Статья 779. Условия принятия банком платежного поручения
1. Содержание платежного поручения и представляемых вместе с ним расчетных документов и их форма должны соответствовать требованиям, предусмотренным законом и установленными в соответствии с ним банковскими правилами.
2. При несоответствии платежного поручения требованиям, указанным в пункте 1 настоящей статьи, банк может уточнить содержание поручения. Такой запрос должен быть сделан плательщику незамедлительно по получении поручения. При неполучении ответа в срок, предусмотренный законом или установленными в соответствии с ним банковскими правилами, а при их отсутствии - в разумный срок банк может оставить поручение без исполнения и возвратить его плательщику, если иное не предусмотрено законом, установленными в соответствии с ним банковскими правилами или договором между банком и плательщиком.
3. Поручение плательщика принимается банком к исполнению при наличии средств на его счете, если иное не предусмотрено договором между плательщиком и банком. Поручения исполняются банком с соблюдением очередности списания денежных средств со счета (статья 771).
Статья 780. Исполнение поручения
1. Банк, принявший платежное поручение клиента, обязан перевести соответствующую денежную сумму банку получателя средств для ее зачисления на счет лица, указанного в поручении, в срок, установленный пунктом 1 статьи 778 настоящего Кодекса.
2. Банк вправе привлекать другие банки для выполнения операций по перечислению денежных средств на счет, указанный в поручении клиента.
3. Банк обязан незамедлительно информировать плательщика по его требованию об исполнении поручения. Порядок оформления и требования к содержанию извещения об исполнении поручения предусматриваются законом, установленными в соответствии с ним банковскими правилами или соглашением сторон.
Статья 781. Ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение поручения
1. В случае неисполнения или ненадлежащего исполнения поручения клиента банк несет ответственность за это нарушение в соответствии со статьей 360 настоящего Кодекса.
2. В случаях, когда неисполнение или ненадлежащее исполнение поручения имело место в связи с нарушением правил совершения расчетных операций банком, привлеченным для исполнения поручения плательщиком, ответственность, предусмотренная пунктом 1 настоящей статьи, может быть возложена судом на этот банк.
Параграф 3
Расчеты по аккредитиву
Статья 782. Общие положения
1. При расчетах по аккредитиву банк, открывший аккредитив по поручению плательщика и в соответствии с его указанием (банк-эмитент), обязуется произвести платежи в случае представления получателем средств или указанным им лицом документов и выполнения иных условий, предусмотренных аккредитивом.
2. В случае открытия покрытого (депонированного) аккредитива банк-эмитент при его открытии обязан перечислить собственные средства плательщика или предоставленный ему кредит в распоряжение исполняющего банка на весь срок действия обязательства банка-эмитента.
В случае открытия непокрытого аккредитива банк-эмитент предоставляет исполняющему банку право списывать всю сумму аккредитива с ведущегося в исполняющем банке счета банка-эмитента.
Статья 783. Отзывный аккредитив
1. Отзывным признается аккредитив, который может быть изменен или отменен банком-эмитентом без предварительного уведомления получателя средств. Отзыв аккредитива не создает каких-либо обязательств банка-эмитента перед получателем средств.
2. Исполняющий банк обязан осуществить платеж и иные операции по отзывному аккредитиву, если к моменту их совершения им не получено уведомление об изменении условий или отмене аккредитива.
Статья 784. Безотзывный аккредитив
1. Безотзывным признается аккредитив, который не может быть изменен или отменен без согласия получателя средств.
2. По просьбе банка-эмитента исполняющий банк, участвующий в проведении аккредитивной операции, может подтвердить безотзывный аккредитив (гарантированный аккредитив). Такое подтверждение означает принятие исполняющим банком дополнительного к обязательству банка-эмитента обязательства произвести платеж в соответствии с условиями аккредитива.
Безотзывный аккредитив, подтвержденный исполняющим банком, не может быть изменен или отменен без согласия исполняющего банка.
Статья 785. Исполнение аккредитива
1. Для исполнения аккредитива получатель средств представляет в исполняющий банк документы, подтверждающие выполнение всех условий аккредитива. При нарушении хотя бы одного из этих условий платеж по аккредитиву не производится.
2. Если исполняющий банк произвел платеж или осуществил иную операцию в соответствии с условиями аккредитива, банк-эмитент обязан возместить ему понесенные расходы. Указанные расходы, а также все иные расходы банка-эмитента, связанные с исполнением аккредитива, возмещаются плательщиком.
Статья 786. Отказ в принятии документов
1. Если исполняющий банк отказывает в принятии документов, которые по внешним признакам не соответствуют условиям аккредитива, он обязан незамедлительно сообщить об этом получателю средств и банку-эмитенту с указанием причин отказа.
2. Если банк-эмитент, получив принятые исполняющим банком документы, считает, что они не соответствуют по внешним признакам условиям аккредитива, он вправе отказаться от их принятия и потребовать от исполняющего банка сумму, уплаченную получателю средств с нарушением условий аккредитива, а по непокрытому аккредитиву - отказаться от возмещения выплаченных сумм.
Статья 787. Ответственность банка, исполняющего аккредитив
В случае неправильной выплаты либо необоснованного отказа в выплате сумм по аккредитиву вследствие нарушения исполняющим банком обязанностей, предусмотренных банковскими правилами, исполняющий банк несет ответственность перед банком-эмитентом, а в случаях, когда исполнение аккредитива осуществляется банком-эмитентом, - перед плательщиком.
Статья 788. Закрытие аккредитива
1. Аккредитив в исполняющем банке закрывается:
по истечении срока аккредитива;
по заявлению получателя средств об отказе от использования аккредитива до истечения срока его действия, если возможность такого отказа предусмотрена условиями аккредитива;
по требованию плательщика о полном или частичном отзыве аккредитива, если такой отзыв возможен по условиям аккредитива.
О закрытии аккредитива исполняющий банк должен поставить в известность банк-эмитент.
2. Неиспользованная сумма средств депонированного аккредитива подлежит возврату банку-эмитенту одновременно с закрытием аккредитива. Банк-эмитент обязан зачислить возвращенные суммы на счет плательщика, с которого депонировались средства.
Параграф 4
Расчеты по инкассо
Статья 789. Основные положения
1. При расчетах по инкассо клиент направляет своему банку (банку-эмитенту) поручение об осуществлении за счет клиента действий по получению платежа от плательщика.
2. Банк-эмитент, получивший инкассовое поручение, вправе привлекать для его выполнения другой банк (исполняющий банк).
Порядок осуществления расчетов по инкассо регулируется законом, установленными в соответствии с ним банковскими правилами и применяемыми в банковской практике обычаями делового оборота.
Статья 790. Исполнение инкассового поручения
Полученные (инкассированные) суммы должны быть немедленно переданы исполняющим банком в распоряжение банку-эмитенту, который обязан зачислить эти суммы на счет клиента. Исполняющий банк вправе удержать из инкассированных сумм причитающееся ему вознаграждение и возмещение расходов и издержек.
Статья 791. Извещение об отказе от платежа
1. Если платеж и (или) акцепт не были получены, исполняющий банк обязан немедленно известить банк-эмитент о причинах неплатежа или отказа от акцепта.
Банк-эмитент обязан немедленно сообщить об этом клиенту и запросить у него указания относительно дальнейших действий.
2. При неполучении указаний о дальнейших действиях в срок, установленный банковскими правилами, а при его отсутствии - в разумный срок, исполняющий банк вправе возвратить документы банку-эмитенту.
Параграф 5
Расчеты чеками
Статья 792. Общие положения
1. При расчетах чеком (статья 45) в качестве плательщика по чеку может быть указан только банк, где чекодатель имеет средства, которыми он вправе распоряжаться путем выставления чеков.
2. Выдача чека не погашает денежного обязательства, во исполнение которого он выдан.
3. Отзыв чека до истечения срока для его предъявления не допускается.
4. Порядок и условия использования чеков в платежном обороте регулируются настоящим Кодексом, а в части, им не урегулированной, - другими законами и установленными в соответствии с ними банковскими правилами.
Статья 793. Реквизиты чека
1. Чек должен содержать:
1) наименование "чек", включенное в текст документа;
2) поручение плательщику выплатить определенную денежную сумму;
3) фирменное наименование плательщика и указание счета, с которого должен быть произведен платеж;
4) указание валюты платежа;
5) указание даты и места составления чека;
6) подпись лица, выписавшего чек (чекодателя).
Отсутствие в документе хотя бы одного из указанных реквизитов лишает его силы чека.
2. Форма чека и порядок его заполнения определяются законом и установленными в соответствии с ним банковскими правилами.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 794. Оплата чека
1. Чек оплачивается за счет средств чекодателя.
2. Чек подлежит оплате плательщиком при условии предъявления его к оплате в срок, установленный законодательством.
3. Лицо, оплатившее чек, вправе потребовать передачи ему чека с распиской в получении платежа.
Статья 795. Передача прав по чеку
1. Передача прав по чеку производится в порядке, установленном статьей 41 настоящего Кодекса, с соблюдением правил, предусмотренных настоящей статьей.
2. Именной чек не подлежит передаче.
3. В переводном чеке индоссамент на плательщика имеет силу расписки в получении платежа.
Индоссамент, совершенный плательщиком, является недействительным.
Лицо, владеющее переводным чеком, полученным по индоссаменту, считается его законным владельцем, если оно основывает свое право на непрерывном ряде индоссаментов.
Статья 796. Гарантии платежа (авалю( �/span>
1. Платеж по чеку может быть гарантирован полностью или частично посредством гарантии платежа (аваля).
Гарантия платежа по чеку (аваль) может даваться любым лицом, за исключением плательщика.
2. Аваль проставляется на лицевой стороне чека или на дополнительном листе путем надписи "считать за аваль" и указания, кем и за кого он дан. Если не указано, за кого он дан, то считается, что аваль дан за чекодателя.
Аваль подписывается авалистом с указанием своего адреса (места нахождения) и даты совершения надписи.
3. Авалист отвечает так же, как и тот, за кого он дал аваль (статья 313).
Его обязательство действительно даже в том случае, если обязательство, которое он гарантировал, окажется недействительным по какому бы то ни было основанию, иному, чем дефект формы.
4. Авалист, оплативший чек, приобретает права, вытекающие из чека, против того, за кого он дал гарантию, и против тех, кто обязан перед последним.
Статья 797. Инкассирование чека
1. Представление чека в банк, обслуживающий чекодержателя, на инкассо для получения платежа считается предъявлением чека к платежу.
Оплата чека производится в порядке, установленном статьей 794 настоящего Кодекса.
2. Зачисление средств по инкассированному чеку на счет чекодержателя производится после получения платежа от плательщика, если иное не предусмотрено договором между чекодержателем и банком.
Статья 798. Обязанности плательщика
Плательщик по чеку обязан удостовериться всеми доступными ему способами в подлинности чека, а также в том, что предъявитель чека является уполномоченным по нему лицом.
При оплате инкассированного чека плательщик обязан проверить правильность индоссаментов, но не подписи индоссантов.
Статья 799. Удостоверение отказа от оплаты чека
1. Отказ от оплаты чека должен быть удостоверен одним из следующих способов:
1) совершением нотариусом протеста или равнозначного ему акта в порядке, установленном законом;
2) отметкой плательщика на чеке об отказе в его оплате с указанием даты представления чека к оплате;
3) отметкой инкассирующего банка, с указанием даты, о том, что чек своевременно выставлен и не оплачен.
2. Протест или равнозначный ему акт должен быть совершен до истечения срока для предъявления чека к оплате.
Если предъявление чека имело место в последний день срока, то протест или равнозначный ему акт может быть совершен на следующий рабочий день.
Статья 800. Извещение о неоплате чека
1. Чекодержатель обязан известить своего индоссанта и чекодателя о неплатеже в течение двух рабочих дней, следующих за днем совершения протеста или равнозначного ему акта.
Каждый индоссант должен в течение двух рабочих дней, следующих за днем получения им извещения, сообщить своему индоссанту о полученном им извещении. В этот же срок направляется извещение тому, кто дал аваль за это лицо.
2. Не пославший извещения в указанный срок не теряет своих прав по чеку. Он обязан возместить убытки, причиненные вследствие неизвещения о неоплате чека, в пределах суммы чека.
Статья 801. Последствия неоплаты чека
1. В случае отказа плательщика в оплате чека чекодержатель вправе по своему выбору предъявить иск к одному, нескольким или всем обязанным по чеку лицам (чекодателю, авалисту, индоссанту), которые несут перед ним солидарную ответственность.
2. Чекодержатель вправе потребовать от указанных лиц оплаты суммы чека, своих издержек на получение оплаты, а также процентов в соответствии с пунктом 1 статьи 360 настоящего Кодекса.
3. Иск чекодержателя к лицам, указанным в пункте 1 настоящей статьи, может быть предъявлен в течение шести месяцев со дня окончания срока предъявления чека к платежу.
Глава 39
Поручение
Статья 802. Договор поручения
1. По договору поручения одна сторона (поверенный) обязуется совершить от имени и за счет другой стороны (доверителя) определенные юридические действия. Права и обязанности по сделке, совершенной поверенным, возникают непосредственно у доверителя.
2. Договор поручения может быть заключен с указанием срока, в течение которого поверенный вправе действовать от имени доверителя, или без такого указания.
Статья 803. Форма договора поручения
Договор поручения заключается в письменной форме.
Статья 804. Вознаграждение поверенного
1. Доверитель обязан уплатить поверенному вознаграждение, если это предусмотрено законом или договором поручения.
В случаях, когда договор поручения связан с осуществлением обеими сторонами или одной из них предпринимательской деятельности, доверитель обязан уплатить поверенному вознаграждение, если договором не предусмотрено иное.
2. При отсутствии в возмездном договоре поручения условия о размере вознаграждения и порядке его уплаты, вознаграждение уплачивается после исполнения поручения в порядке, определяемом пунктом 3 статьи 390 настоящего Кодекса.
Статья 805. Исполнение поручения в соответствии с указаниями доверителя
1. Поверенный обязан исполнить данное ему поручение в соответствии с указаниями доверителя. Указания доверителя должны быть правомерными, осуществимыми и конкретными.
2. Поверенный вправе отступить от указаний доверителя, если по обстоятельствам дела это необходимо в интересах доверителя и поверенный не мог предварительно запросить доверителя либо не получил в разумный срок ответа на свой запрос. В этом случае поверенный обязан уведомить доверителя о допущенных отступлениях, как только это стало возможным.
3. Поверенному, действующему в качестве коммерческого представителя (пункт 1 статьи 202), доверителем может быть предоставлено право отступать в интересах доверителя от его указаний без предварительного запроса об этом. В этом случае коммерческий представитель обязан в разумный срок уведомить доверителя о допущенных отступлениях, если иное не предусмотрено договором поручения.
Статья 806. Обязанности поверенного
Поверенный обязан:
лично исполнить данное ему поручение, кроме случаев, предусмотренных статьей 808 настоящего Кодекса;
по требованию доверителя сообщать ему все сведения о ходе исполнения поручения;
передавать доверителю без промедления все полученное по сделкам, совершенным во исполнение поручения;
по исполнении поручения или при прекращении договора поручения до его исполнения без промедления возвратить доверителю доверенность, срок действия которой не истек, и представить отчет с приложением оправдательных документов, если это требуется по условиям договора или характеру поручения.
Статья 807. Обязанности доверителя
1. Доверитель обязан выдать поверенному доверенность на совершение юридических действий, предусмотренных договором поручения, за исключением случаев, предусмотренных абзацем вторым пункта 1 статьи 200 настоящего Кодекса.
2. Доверитель обязан, если иное не предусмотрено договором:
обеспечивать поверенного средствами, необходимыми для исполнения поручения;
возмещать поверенному понесенные издержки.
3. Доверитель обязан без промедления принять от поверенного все исполненное им в соответствии с договором поручения.
4. Доверитель обязан уплатить поверенному вознаграждение, если в соответствии со статьей 804 настоящего Кодекса договор поручения является возмездным.
Статья 808. Передоверие исполнения поручения
1. Поверенный вправе передать исполнение поручения другому лицу (заместителю) лишь в случаях и на условиях, предусмотренных статьей 205 настоящего Кодекса.
2. Доверитель вправе отвести заместителя, избранного поверенным.
3. Если возможный заместитель поверенного поименован в договоре поручения, поверенный не отвечает ни за его выбор, ни за ведение им дел.
Если ведение дел заместителем поверенного в договоре не предусмотрено либо предусмотрено, но заместитель в нем не поименован, поверенный отвечает за выбор заместителя.
Статья 809. Прекращение договора поручения
1. Договор поручения прекращается вследствие:
отмены поручения доверителем;
отказа поверенного;
смерти доверителя или поверенного;
признания доверителя или поверенного недееспособным, ограниченно дееспособным или безвестно отсутствующим.
2. Доверитель вправе отменить поручение, а поверенный отказаться от него в любое время.
3. Сторона, отказывающаяся от договора поручения, предусматривающего действия поверенного в качестве коммерческого представителя, должна уведомить другую сторону о прекращении договора не позднее, чем за тридцать дней, если более длительный срок не предусмотрен договором поручения.
При реорганизации юридического лица, являющегося коммерческим представителем, доверитель вправе отменить поручение без такого предварительного уведомления.
Статья 810. Последствия прекращения договора поручения
1. Если договор поручения прекращен до того, как поручение исполнено поверенным полностью, доверитель обязан возместить поверенному понесенные при исполнении поручения издержки, а когда поверенному причиталось вознаграждение, - также уплатить ему вознаграждение соразмерно выполненной им работе. Это правило не применяется к исполнению поверенным поручения после того, как он узнал или должен был узнать о прекращении поручения.
2. Отмена доверителем поручения не является основанием для возмещения убытков, причиненных поверенному прекращением договора, за исключением случаев прекращения договора, предусматривающего действия поверенного в качестве коммерческого представителя.
3. Отказ поверенного от исполнения поручения доверителя не является основанием для возмещения убытков, причиненных доверителю прекращением договора, за исключением случаев отказа поверенного в условиях, когда доверитель лишен возможности иначе обеспечить свои интересы, а также отказа от исполнения договора, предусматривающего действия поверенного в качестве коммерческого представителя.
Статья 811. Правопреемство в договоре поручения
В случае смерти поверенного его наследники или иные лица, на которых возложено обеспечение сохранности наследственного имущества, обязаны известить доверителя о прекращении договора поручения и принять меры, необходимые для охраны имущества доверителя, в частности сохранить его вещи и документы и затем передать их доверителю.
Такая же обязанность лежит на ликвидаторе юридического лица, являющегося поверенным.
Глава 40
Действия в чужом интересе без поручения
Статья 812. Действия в чужом интересе без поручения
1. Действия без поручения, иного указания или заранее обещанного согласия заинтересованного лица в целях предотвращения вреда его личности или имуществу, исполнения его обязательства или в его иных непротивоправных интересах (действия в чужом интересе) должны совершаться исходя из очевидной выгоды или пользы и действительных или вероятных намерений заинтересованного лица и с необходимой по обстоятельствам дела заботливостью и осмотрительностью.
2. Правила, предусмотренные настоящей главой, не применяются к действиям в интересах других лиц, совершаемым государственными или иными органами, для которых такие действия являются одними из целей деятельности.
Статья 813. Уведомление заинтересованного лица о действиях в его интересе
Лицо, действующее в чужом интересе, обязано при первой возможности сообщить об этом заинтересованному лицу и выждать в течение разумного срока его решения об одобрении или о неодобрении предпринятых действий, если только такое ожидание не повлечет серьезный ущерб для заинтересованного лица.
Статья 814. Последствия уведомления заинтересованного лица о действиях в чужом интересе
Если лицо, в интересах которого предпринимаются действия без его поручения, одобрит эти действия, то в дальнейшем к отношениям сторон применяются правила о договоре поручения или ином договоре, соответствующем характеру предпринятых действий, даже если одобрение было устным.
Статья 815. Последствия неодобрения заинтересованным лицом действий в его интересе
1. Действия в чужом интересе, совершенные после того, как тому, кто их совершает, стало известно, что они не одобряются заинтересованным лицом, не влекут для последнего обязанностей ни в отношении совершившего эти действия, ни в отношении третьих лиц.
2. Действия с целью предотвратить опасность для жизни лица, оказавшегося в опасности, допускаются и против воли этого лица, а исполнение обязанности по содержанию кого-либо - против воли того, на ком лежит эта обязанность.
Статья 816. Обязанности лица, в интересах которого осуществлялась деятельность без поручения
1. Необходимые расходы и иной реальный ущерб, понесенные лицом, действовавшим в чужом интересе в соответствии с правилами, предусмотренными настоящей главой, подлежат возмещению заинтересованным лицом, за исключением расходов, которые вызваны действиями, указанными в пункте 1 статьи 815 настоящего Кодекса.
Право на возмещение необходимых расходов и иного реального ущерба сохраняется и в случаях, когда действия в чужом интересе были разумными, но предполагаемый результат не был достигнут. Однако, в случае предотвращения ущерба имуществу другого лица размер возмещения не должен превышать стоимость имущества.
2. В случаях, когда действия лица в чужом интересе входили в сферу его предпринимательской деятельности, оно вправе требовать наряду с возмещением реального ущерба также выплаты соразмерного вознаграждения.
Статья 817. Совершение сделок в чужом интересе
1. Обязанности по сделке, заключенной в чужом интересе, переходят к лицу, в интересах которого она совершена, с момента одобрения им этой сделки, если другая сторона при заключении сделки знала о том, что сделка заключена в чужом интересе.
При переходе обязанностей по такой сделке к лицу, в интересах которого она была заключена, последнему должны быть переданы и права по этой сделке.
2. Лицо, заключившее сделку, может задержать передачу прав до момента возмещения ему расходов, понесенных им в связи с действиями в чужом интересе.
Статья 818. Неосновательное обогащение вследствие действий в чужом интересе
Если действия, непосредственно не направлены на обеспечение интересов другого лица, в том числе в случае, когда совершившее их лицо ошибочно предполагало, что действует в своем интересе, привели к неосновательному обогащению другого лица, применяются правила, предусмотренные главой 52 настоящего Кодекса.
Статья 819. Возмещение расходов, связанных с предотвращением ущерба имуществу других лиц
Если лицо без соответствующих полномочий предотвратило реальную угрозу ущерба имуществу других лиц в условиях, исключающих возможность предупреждения их о такой угрозе, оно вправе требовать от этих лиц возмещения понесенных при этом необходимых расходов, а также иного связанного с этим реального ущерба. В этом случае размер возмещения не должен превышать стоимости имущества.
Статья 820. Возмещение вреда, причиненного действиями в чужом интересе
Отношения по возмещению вреда, причиненного действиями в чужом интересе, регулируются правилами главы 51 настоящего Кодекса.
Статья 821. Отчет лица, действовавшего в чужом интересе
Лицо, действовавшее в чужом интересе, обязано представить лицу, в интересах которого осуществлялись действия, отчет с указанием полученных доходов и понесенных расходов и иных убытков.
Глава 41
Комиссия
Статья 822. Договор комиссии
1. По договору комиссии комиссионер обязуется по поручению комитента за вознаграждение совершить одну или несколько сделок от своего имени за счет комитента.
2. Договор комиссии может быть заключен на определенный срок или без указания срока его действия, с указанием или без указания территории его исполнения, с исключительными правами комиссионера или без таковых, с условиями или без условий относительно ассортимента товаров, являющихся предметом комиссии.
3. Законом и иными нормативными правовыми актами могут быть предусмотрены особенности отдельных видов договора комиссии.
(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года N 49)
Статья 823. Форма договора комиссии
Договор комиссии заключается в письменной форме.
Статья 824. Комиссионное вознаграждение
1. Комитент обязан уплатить комиссионеру вознаграждение, а в случае, когда комиссионер принял на себя ручательство за исполнение сделки третьим лицом (делькредере), - также дополнительное вознаграждение, в размере и в порядке, установленном в договоре комиссии.
Если договором этот размер или порядок не предусмотрен и размер вознаграждения не может быть определен, исходя из условий договора, вознаграждение уплачивается после исполнения договора комиссии в размере, определяемом в соответствии с пунктом 3 статьи 390 настоящего Кодекса.
2. Если договор комиссии не был исполнен по причинам, зависящим от комитента, комиссионер сохраняет право на комиссионное вознаграждение, а также на возмещение понесенных расходов.
Статья 825. Права и обязанности комиссионера по сделке с третьим лицом
1. По сделке, совершенной комиссионером с третьим лицом, приобретает права и становится обязанным комиссионер, хотя бы комитент и был назван в сделке или вступил с третьим лицом в непосредственные отношения по исполнению сделки.
2. По требованию комитента комиссионер обязан передать ему права по такой сделке, уведомив о передаче третье лицо, с которым совершена сделка. Последнее не вправе выдвигать против требований комитента возражений, основанных на своих требованиях к комиссионеру, не вытекающих из данной сделки.
Статья 826. Исполнение комиссионного поручения
1. Комиссионер должен выполнить все обязательства и осуществить все права, вытекающие из сделки, заключенной им с третьим лицом.
2. Принятое на себя поручение комиссионер обязан исполнить на наиболее выгодных для комитента условиях в соответствии с указаниями комитента, а при отсутствии в договоре комиссии таких указаний - в соответствии с обычаями делового оборота или иными обычно предъявляемыми требованиями на наиболее выгодных для комитента условиях. В случаях, если комиссионер совершил сделку на условиях более выгодных, чем те, которые были указаны комитентом, то выгода делится между комитентом и комиссионером поровну, если иное не предусмотрено договором.
3. Комиссионер не отвечает перед комитентом за неисполнение третьим лицом сделки, совершенной с ним за счет комитента, кроме случаев, когда комиссионер не проявил необходимой осмотрительности в выборе этого лица либо принял на себя ручательство за исполнение сделки (делькредере).
4. В случае нарушения третьим лицом сделки, заключенной с ним комиссионером, последний обязан немедленно сообщить об этом комитенту, собрать и обеспечить необходимые доказательства, а также по требованию комитента передать ему все права по такой сделке.
Статья 827. Субкомиссия
1. Комиссионер вправе в целях исполнения договора комиссии заключить с другим лицом договор субкомиссии, оставаясь ответственным за действия субкомиссионера перед комитентом, если иное не предусмотрено договором комиссии.
По договору субкомиссии комиссионер приобретает по отношению к субкомиссионеру права и обязанности комитента.
2. До прекращения договора комиссии комитент не вправе вступать в непосредственные отношения с субкомиссионером без согласия комиссионера, если иное не предусмотрено договором комиссии.
Статья 828. Цена имущества, продаваемого комиссионером
Цена имущества, продаваемого комиссионером, определяется по соглашению с комитентом, если иное не установлено законодательством.
Статья 829. Отступление от указаний комитента
1. Комиссионер вправе отступить от указаний комитента, если по обстоятельствам дела это необходимо в интересах комитента и комиссионер не мог предварительно запросить комитента либо не получил в разумный срок ответа на свой запрос. В этом случае комиссионер обязан уведомить комитента о допущенных отступлениях, как только это стало возможным.
Комиссионеру, действующему в качестве коммерческого представителя (пункт 1 статьи 202), комитентом может быть предоставлено право отступать в интересах комитента от его указаний без предварительного запроса об этом.
2. Комиссионер, продавший имущество по цене ниже согласованной с комитентом, обязан возместить последнему разницу, если не докажет, что у него не было возможности продать имущество по согласованной цене и продажа по более низкой цене предупредила еще большие убытки, а также то, что он не имел возможности получить предварительное согласие комитента на отступление от его указаний.
3. Если комиссионер купит имущество по цене выше согласованной с комитентом, последний, если не желает принять такую покупку, обязан заявить об этом комиссионеру без промедления по получении извещения о заключении сделки с третьим лицом. В противном случае покупка признается принятой комитентом.
Если комиссионер сообщит, что принимает разницу в цене на свой счет, комитент не вправе отказаться от заключенной для него сделки.
Статья 830. Права на имущество, являющееся предметом комиссии
1. Имущество, поступившее к комиссионеру от комитента либо приобретенное комиссионером за счет комитента, является собственностью комитента.
2. Комиссионер вправе в соответствии со статьей 342 настоящего Кодекса удерживать вещи, подлежащие передаче комитенту либо третьему лицу по заключенной комиссионером сделке, до выплаты причитающихся ему по договору комиссии сумм.
Статья 831. Удовлетворение требований комиссионера из причитающихся комитенту сумм
Комиссионер вправе удержать причитающиеся ему по договору комиссии суммы из всех сумм, поступивших к нему за счет комитента.
Статья 832. Ответственность комиссионера за утрату, недостачу или повреждение имущества комитента
1. Комиссионер отвечает перед комитентом за утрату, недостачу или повреждение находящегося у него имущества комитента.
2. Если при приеме комиссионером имущества, присланного комитентом либо поступившего к комиссионеру для комитента, в этом имуществе окажутся повреждения или недостача, которые могут быть замечены при наружном осмотре, а также в случае причинения кем-либо ущерба имуществу комитента, находящемуся у комиссионера, комиссионер обязан принять меры к охране прав комитента, собрать необходимые доказательства и обо всем без промедления сообщить комитенту.
3. Комиссионер, не застраховавший находящееся у него имущество комитента, отвечает за это лишь в случаях, когда комитент предписал ему застраховать имущество либо страхование этого имущества обязательно в силу закона.
Статья 833. Сделка на себя
Договор комиссии может быть осуществлен комиссионером, если комитент не обусловил иного, таким образом, что он сам в качестве продавца поставляет товар, который он должен купить, или сам в качестве покупателя принимает товар, который он должен продать.
Комиссионер, самостоятельно поставивший товар в качестве продавца или принявший его в качестве покупателя, имеет право на обычные комиссионные и может выставлять счета по возмещению расходов, возникающих из комиссионных сделок.
Статья 834. Принятие комитентом исполненного по договору комиссии
Комитент обязан:
принять от комиссионера все исполненное по договору комиссии;
осмотреть имущество, приобретенное для него комиссионером, и известить последнего без промедления об обнаруженных в этом имуществе недостатках;
освободить комиссионера от обязательств, принятых им на себя перед третьим лицом по исполнению комиссионного поручения.
Статья 835. Возмещение расходов по исполнению комиссионного поручения
1. Комитент обязан, помимо уплаты комиссионного вознаграждения, а в соответствующих случаях и дополнительного вознаграждения за делькредере, возместить комиссионеру и израсходованные им по исполнению поручения суммы.
2. Комиссионер не имеет права на возмещение расходов по хранению находящегося у него имущества комитента, если в законе, ином нормативном правовом акте или договоре комиссии не установлено иное.
Статья 836. Отмена поручения комитентом
1. Комитент вправе в любое время отменить данное комиссионеру поручение. При этом убытки комиссионера, вызванные отменой поручения, возмещаются на общих основаниях.
В случае отмены поручения комитент обязан распорядиться находящимся у комиссионера имуществом в течение месяца с момента отмены поручения, если договором не установлен иной срок. Если комитент не выполнит этой обязанности, комиссионер вправе либо сдать имущество на хранение, либо продать его по возможно более выгодной для комитента цене.
2. В случае отмены комитентом всех поручений, предусмотренных договором комиссии, договор прекращается.
Статья 837. Отказ комиссионера от исполнения поручения
1. Комиссионер не вправе, если иное не предусмотрено договором, отказаться от исполнения принятого поручения, за исключением случаев, когда нарушение комитентом своих обязанностей влечет за собой невозможность исполнения поручения в соответствии с указаниями комитента или невозможность исполнения возникает вследствие иных обстоятельств, за которые комиссионер не отвечает.
Комиссионер обязан письменно уведомить комитента о своем отказе и принять меры к сохранности находящегося у него имущества комитента.
Комитент, поставленный в известность об отказе комиссионера исполнить поручение, обязан распорядиться находящимся у комиссионера имуществом в течение месяца со дня получения отказа, если договором не установлен иной срок. Если он не выполнит этой обязанности, комиссионер вправе либо сдать имущество на хранение, либо продать его по возможно более выгодной для комитента цене.
2. Комиссионер, отказавшийся от исполнения поручения вследствие нарушения комитентом своих обязанностей, сохраняет право на комиссионное вознаграждение, а также на возмещение понесенных расходов.
3. В случае отказа комиссионера от всех поручений, предусмотренных договором комиссии, договор прекращается.
Статья 838. Прекращение договора комиссии
Договор комиссии прекращается, наряду с общими основаниями прекращения обязательств, вследствие:
отказа комитента от исполнения договора;
отказа комиссионера от исполнения договора;
смерти комиссионера или комитента;
признания комиссионера или комитента недееспособным, ограниченно дееспособным или безвестно отсутствующим либо объявления кого-либо из них умершим;
признания комиссионера несостоятельным.
Статья 839. Отказ комитента от исполнения договора, заключенного без указания срока
Комитент вправе в любое время отказаться от договора комиссии, заключенного без указания срока, уведомив комиссионера об отказе не позднее, чем за один месяц, если более продолжительный срок уведомления не предусмотрен договором.
В этом случае комитент обязан выплатить комиссионеру комиссионное вознаграждение за совершенное им до прекращения договора, а также возместить комиссионеру понесенные им до прекращения договора расходы.
В случае отказа от договора комиссии комитент должен выполнить обязанности, предусмотренные абзацем вторым пункта 1 статьи 836.
Статья 840. Отказ комиссионера от исполнения договора, заключенного без указания срока
1. Комиссионер вправе в любое время отказаться от договора комиссии, заключенного без указания срока, письменно уведомив комитента об отказе не позднее чем за тридцать дней, если более продолжительный срок не предусмотрен договором.
В этом случае комиссионер обязан принять меры к сохранности находящегося у него имущества комитента. Комитент обязан до момента прекращения договора распорядиться находящимся у комиссионера имуществом. Если он не выполнит этой обязанности, комиссионер вправе либо сдать имущество на хранение, либо продать его по возможно более выгодной для комитента цене.
2. Комиссионер, отказавшийся от исполнения договора комиссии, сохраняет право на возмещение понесенных на момент прекращения договора расходов, причитающихся ему на момент прекращения договора.
Статья 841. Последствия смерти гражданина либо ликвидации юридического лица - комитента
В случае смерти гражданина-комитента, признания его недееспособным, а также в случае ликвидации юридического лица - комитента комиссионер обязан продолжать исполнение данного ему поручения до тех пор, пока от наследников или представителей комитента не поступят надлежащие указания.
Статья 842. Последствия смерти гражданина либо прекращения юридического лица - комиссионера
В случае смерти гражданина или ликвидации юридического лица - комиссионера договор комиссии прекращается.
В случае реорганизации юридического лица - комиссионера его права и обязанности комиссионера переходят к правопреемникам, если в течение месяца со дня получения извещения о состоявшейся реорганизации комитент не сообщит о расторжении договора.
Глава 42
Агентирование
Статья 843. Агентский договор
1. По агентскому договору одна сторона (агент) обязуется за вознаграждение совершать по поручению другой стороны (принципала) юридические и иные действия от своего имени, но за счет принципала, либо от имени и за счет принципала.
По сделке, совершенной агентом с третьим лицом от своего имени и за счет принципала, приобретает права и становится обязанным агент, хотя бы принципал и был назван в сделке или вступил с третьим лицом в непосредственные отношения по исполнению сделки.
По сделке, совершенной агентом с третьим лицом от имени и за счет принципала, права и обязанности возникают непосредственно у принципала.
2. В случаях, когда в агентском договоре, заключенном в письменной форме, предусмотрены общие полномочия агента на совершение сделок от имени принципала, последний в отношениях с третьими лицами не вправе ссылаться на отсутствие у агента надлежащих полномочий, если не докажет, что третье лицо знало или должно было знать об ограничении полномочий агента.
3. Агентский договор может быть заключен на определенный срок или без указания срока его действия.
4. Законом могут быть предусмотрены особенности отдельных видов агентского договора.
Статья 844. Агентское вознаграждение
Принципал обязан уплатить агенту вознаграждение в размере и в порядке, установленных в агентском договоре.
Если в агентском договоре размер агентского вознаграждения не предусмотрен и он не может быть определен исходя из условий договора, вознаграждение подлежит уплате в размере, определяемом в соответствии с пунктом 3 статьи 390 настоящего Кодекса.
При отсутствии в договоре условий о порядке уплаты агентского вознаграждения принципал обязан уплачивать вознаграждение в течение недели с момента представления ему агентом отчета за прошедший период, если из существа договора или обычаев делового оборота не вытекает иной порядок уплаты вознаграждения.
Статья 845. Ограничения агентским договором прав принципала и агента
1. Агентским договором может быть предусмотрено обязательство принципала не заключать аналогичных агентских договоров с другими агентами, действующими на определенной в договоре территории, либо воздерживаться от осуществления на этой территории самостоятельной деятельности, аналогичной деятельности, составляющей предмет агентского договора.
2. Агентским договором может быть предусмотрено обязательство агента не заключать с другими принципалами аналогичных агентских договоров, которые должны исполняться на территории, полностью или частично совпадающей с территорией, указанной в договоре.
3. Условия агентского договора, в силу которых агент вправе продавать товары, выполнять работы или оказывать услуги исключительно определенной категории покупателей (заказчиков) либо исключительно покупателям (заказчикам), имеющим место нахождения или место жительства на определенной в договоре территории, являются ничтожными.
Статья 846. Отчеты агента
1. В ходе исполнения агентского договора агент обязан представлять принципалу отчеты в порядке и в сроки, которые предусмотрены договором. При отсутствии в договоре соответствующих условий отчеты представляются агентом по мере исполнения им договора либо по окончании действия договора.
2. Если агентским договором не предусмотрено иное, к отчету агента должны быть приложены необходимые доказательства расходов, произведенных агентом за счет принципала.
3. Принципал, имеющий возражения по отчету агента, должен сообщить о них агенту в течение тридцати дней со дня получения отчета, если соглашением сторон не установлен иной срок. В противном случае отчет считается принятым принципалом.
Статья 847. Субагентский договор
1. Если иное не предусмотрено агентским договором, агент вправе в целях исполнения договора заключить субагентский договор с другим лицом, оставаясь ответственным за действия субагента перед принципалом. В агентском договоре может быть предусмотрена обязанность агента заключить субагентский договор с указанием или без указания конкретных условий такого договора.
2. Субагент не вправе заключать сделки с третьими лицами от имени лица, являющегося принципалом по агентскому договору, за исключением случаев, когда в соответствии с пунктом 1 статьи 205 настоящего Кодекса субагент может действовать на основе передоверия. Порядок и последствия такого передоверия определяются по правилам, предусмотренным статьей 808 настоящего Кодекса.
Статья 848. Прекращение агентского договора
Агентский договор прекращается вследствие:
отказа одной из сторон от исполнения договора, заключенного без определения срока окончания его действия;
смерти агента, признания его недееспособным, ограниченно дееспособным или безвестно отсутствующим;
признания индивидуального предпринимателя, являющегося агентом, несостоятельным (банкротом).
Статья 849. Применение к агентским отношениям правил о договорах поручения и комиссии
К отношениям, вытекающим из агентского договора, соответственно применяются правила, предусмотренные главой 39 или главой 41 настоящего Кодекса, в зависимости от того, действует агент по условиям этого договора от имени принципала или от своего имени, если эти правила не противоречат положениям настоящей главы или существу агентского договора.
Глава 43
Доверительное управление имуществом
Статья 850. Договор доверительного управления имуществом
1. По договору доверительного управления имуществом одна сторона (учредитель управления) передает другой стороне (доверительному управляющему) на определенный срок имущество в доверительное управление, а другая сторона обязуется осуществлять управление этим имуществом в интересах учредителя управления или указанного им лица (выгодоприобретателя).
2. Передача имущества в доверительное управление не влечет перехода права собственности на него к доверительному управляющему.
Статья 851. Основания возникновения (учреждения) доверительного управления
1. Доверительное управление имуществом возникает (учреждается) на основании договора, заключаемого между доверительным управляющим и собственником имущества.
2. Доверительное управление имуществом может быть также учреждено:
вследствие необходимости постоянного управления имуществом подопечного в случаях, предусмотренных статьей 73 настоящего Кодекса;
при назначении в завещании исполнителя завещания (доверительного управляющего);
по другим основаниям, предусмотренным законом.
Статья 852. Существенные условия договора доверительного управления имуществом
1. В договоре доверительного управления имуществом должны быть указаны:
состав имущества, передаваемого в доверительное управление;
собственник имущества, передаваемого в доверительное управление, а если договор в соответствии с законом заключается по решению другого лица - также фирменное наименование этого лица;
фирменное наименование юридического лица или имя физического лица, в интересах которого осуществляется управление имуществом (выгодоприобретателю( �
фирменное наименование или имя доверительного управляющего;
выгоды, предоставляемые выгодоприобретателю;
размер и форма вознаграждения управляющему, если договор не предусматривает, что доверительное управление осуществляется безвозмездно при заключении в соответствии с законом договора не собственником;
сроки и порядок предоставления доверительным управляющим отчета о своей деятельности учредителю управления и выгодоприобретателю;
срок действия договора.
2. Договор доверительного управления имуществом заключается на срок, не превышающий пяти лет. Для отдельных видов имущества, передаваемого в доверительное управление, законом могут быть установлены иные предельные сроки, на которые может быть заключен договор.
При отсутствии заявления одной из сторон о прекращении договора по окончании срока его действия, он считается продленным на тот же срок и на тех же условиях, какие были предусмотрены договором.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 853. Форма договора доверительного управления имуществом
1. Договор доверительного управления имуществом должен быть заключен в письменной форме.
2. Договор доверительного управления недвижимым имуществом должен быть заключен в форме, предусмотренной для договора продажи недвижимого имущества. Передача недвижимого имущества в доверительное управление подлежит государственной регистрации в том же порядке, что и переход права собственности на это имущество.
3. Несоблюдение формы договора доверительного управления имуществом или требования о регистрации передачи недвижимого имущества в доверительное управление влечет недействительность договора.
Статья 854. Объект доверительного управления
1. Объектами доверительного управления могут быть предприятия и другие имущественные комплексы, отдельные объекты, относящиеся к недвижимому имуществу, ценные бумаги, права, удостоверенные бездокументарными ценными бумагами, исключительные права.
2. Не могут быть самостоятельным объектом доверительного управления отдельные предметы, относящиеся к движимому имуществу, и вещи, определяемые родовыми признаками (статья 31), а также деньги, за исключением:
- когда деньги находятся только в составе предприятия или другого имущественного комплекса;
- когда деньги выступают в качестве расчетов по деятельности, связанной с доверительным управлением;
- когда деньги выступают в качестве средств пенсионных накоплений.
(В редакции Закона КР от 3 августа 2013 года N 186)
Статья 855. Передача в доверительное управление имущества, обремененного залогом
1. Передача заложенного имущества в доверительное управление не лишает залогодержателя права обратить взыскание на это имущество.
2. Доверительный управляющий должен быть предупрежден о том, что передаваемое ему в доверительное управление имущество обременено залогом. Если доверительный управляющий не знал и не должен был знать об обременении залогом имущества, переданного ему в доверительное управление, он вправе потребовать в суде расторжения договора доверительного управления имуществом и уплаты причитающегося ему по договору вознаграждения за один год.
Статья 856. Обособление имущества, находящегося в доверительном управлении
1. Имущество, переданное в доверительное управление, обособляется от другого имущества учредителя управления, а также от имущества доверительного управляющего. Это имущество отражается у доверительного управляющего на отдельном балансе, и по нему ведется самостоятельный учет. Для расчетов по деятельности, связанной с доверительным управлением, открывается отдельный банковский счет.
2. Обращение взыскания по долгам учредителя управления на имущество, переданное им в доверительное управление, не допускается, за исключением банкротства (несостоятельности) этого лица. При банкротстве учредителя управления доверительное управление этим имуществом прекращается и оно включается в конкурсную массу.
Статья 857. Учредитель доверительного управления и выгодоприобретатель
1. Учредителем управления является:
собственник имущества;
лицо, которому принадлежит право пожизненного наследуемого владения земельным участком;
уполномоченный на то государственный орган - в отношении имущества, находящегося в государственной собственности;
предприятие, основанное на праве хозяйственного ведения - с разрешения собственника.
2. В случаях, когда доверительное управление имуществом учреждается по основаниям, указанным в пункте 2 статьи 851 настоящего Кодекса, права учредителя управления, предусмотренные правилами настоящей главы, принадлежат соответственно Отделу по поддержке семьи и детей, исполнителю завещания или иному лицу, указанному в законе.
3. Учредитель доверительного управления передает доверительному управляющему на определенный в договоре срок имущество для доверительного управления. Он имеет право на возврат имущества, находящегося в доверительном управлении, после прекращения действия договора, если договор не предусматривает иное.
Учредитель доверительного управления не вправе вмешиваться в деятельность доверительного управляющего.
Учредитель доверительного управления вправе в установленные договором сроки получать от доверительного управляющего отчеты о его деятельности.
4. Выгодоприобретателем по договору доверительного управления может быть любой субъект гражданских правоотношений, кроме доверительного управляющего.
Выгодоприобретатель имеет право на выгоды, предусмотренные договором доверительного управления.
Если выгодоприобретатель не определен в договоре, выгодоприобретателем является учредитель доверительного управления.
Статья 858. Доверительный управляющий
1. Доверительным управляющим может быть индивидуальный предприниматель или коммерческая организация, за исключением государственного предприятия.
В случаях, когда доверительное управление имуществом учреждено органом, указанным в пункте 2 статьи 851 настоящего Кодекса, доверительным управляющим может быть гражданин, не являющийся предпринимателем, или некоммерческая организация, за исключением учреждения.
2. Имущество не подлежит передаче в доверительное управление государственному органу или органу местного самоуправления.
3. Доверительный управляющий не может быть выгодоприобретателем по договору доверительного управления имуществом.
Статья 859. Права доверительного управляющего
1. Осуществляя доверительное управление имуществом, доверительный управляющий вправе совершать в отношении этого имущества в соответствии с договором доверительного управления любые юридические и фактические действия в интересах выгодоприобретателя.
Законом или договором могут быть предусмотрены ограничения в отношении отдельных действий по доверительному управлению имуществом.
2. Доверительный управляющий осуществляет в пределах, предусмотренных законом и договором доверительного управления имуществом, правомочия собственника в отношении имущества, переданного в доверительное управление. Распоряжение недвижимым имуществом доверительный управляющий осуществляет в случаях, предусмотренных договором доверительного управления.
Собственник не осуществляет правомочий, которыми наделен доверительный управляющий.
3. Для защиты прав на имущество, находящееся в доверительном управлении, доверительный управляющий вправе требовать всякого устранения нарушения его прав (статья 289), в том числе и со стороны собственника.
Статья 860. Доверительное управление ценными бумагами
Правомочия доверительного управляющего по распоряжению ценными бумагами определяются в договоре доверительного управления.
При передаче в доверительное управление ценных бумаг может быть предусмотрено объединение ценных бумаг, передаваемых в доверительное управление разными лицами.
Особенности доверительного управления ценными бумагами определяются законом.
Правила настоящей статьи соответственно применяются к правам, удостоверенным бездокументарными ценными бумагами (статья 39).
Статья 861. Последствия действий, совершенных доверительным управляющим
1. Права, приобретенные доверительным управляющим в результате действий по доверительному управлению имуществом, включаются в состав переданного в доверительное управление имущества. Обязанности, возникшие в результате таких действий доверительного управляющего, исполняются за счет этого имущества.
2. Сделки с переданным в доверительное управление имуществом доверительный управляющий совершает от своего имени, указывая при этом, что он действует в качестве такого управляющего. Это условие считается соблюденным, если при совершении действий, не требующих письменного оформления, другая сторона информирована об их совершении доверительным управляющим в этом качестве, а в письменных документах после имени или фирменного наименования доверительного управляющего сделана пометка "Д.У.".
При отсутствии указания о действии доверительного управляющего в этом качестве доверительный управляющий обязывается перед третьими лицами лично и отвечает перед ними только принадлежащим ему имуществом.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 862. Обязанности доверительного управляющего
1. Доверительный управляющий при совершении действий по управлению имуществом обязан проявлять необходимую заботливость об интересах учредителя управления и выгодоприобретателя, осмотрительность и умение.
2. Доверительный управляющий осуществляет доверительное управление имуществом лично, кроме случаев, предусмотренных абзацем 2 настоящего пункта.
Доверительный управляющий может поручить другому лицу совершить от имени доверительного управляющего действия, необходимые для управления имуществом, если он уполномочен на это договором доверительного управления имуществом либо получил на это согласие учредителя в письменной форме, либо вынужден к этому в силу обстоятельств для обеспечения интересов учредителя управления или выгодоприобретателя и не имеет при этом возможности получить указания учредителя управления в разумный срок.
Доверительный управляющий отвечает за действия избранного им поверенного как за свои собственные.
3. Доверительный управляющий представляет учредителю управления и выгодоприобретателю отчет о своей деятельности в сроки и в порядке, которые установлены договором доверительного управления имуществом.
Статья 863. Ответственность доверительного управляющего
1. Доверительный управляющий, не проявивший при доверительном правлении имуществом должной заботливости об интересах учредителя управления и выгодоприобретателя, возмещает выгодоприобретателю упущенную выгоду за время доверительного управления имуществом, а учредителю управления - убытки, причиненные утратой или повреждением имущества, с учетом его естественного износа.
2. Доверительный управляющий несет ответственность за причиненные убытки, если не докажет, что эти убытки произошли вследствие непреодолимой силы либо действий выгодоприобретателя или учредителя управления.
3. В случае ненадлежащего осуществления управления имуществом учредитель управления может предъявить в суде требование о прекращении управления и о возмещении убытков.
4. Сделка, совершенная доверительным управляющим с нарушением установленных для него ограничений, признается действительной, если участвующие в сделке третьи лица не знали и не должны были знать об этих ограничениях. Доверительный управляющий несет в этих случаях ответственность, предусмотренную пунктом 1 настоящей статьи.
5. Доверительный управляющий несет перед третьими лицами субсидиарную ответственность своим личным имуществом за убытки, причиненные ненадлежащими действиями по управлению имуществом.
6. Договор доверительного управления имуществом может предусматривать предоставление доверительным управляющим залога в обеспечение возмещения убытков, которые могут быть причинены учредителю управления и выгодоприобретателю ненадлежащим исполнением договора доверительного управления.
Статья 864. Вознаграждение доверительному управляющему
Доверительный управляющий имеет право на вознаграждение, предусмотренное договором доверительного управления имуществом, а также на возмещение необходимых расходов, произведенных им при доверительном управлении имуществом, за счет доходов от использования этого имущества, а в случае, когда доверительное управление в соответствии с законом учреждено собственником имущества - также за счет иных, предусмотренных договором средств.
При возникновении доверительного управления имуществом по основаниям, предусмотренным законом (пункт 2 статьи 851), договором может быть установлено безвозмездное осуществление доверительного управления.
Статья 865. Прекращение договора доверительного управления имуществом
1. Договор доверительного управления имуществом прекращается вследствие:
заявления одной из сторон о прекращении договора в связи с истечением срока договора;
смерти гражданина, являющегося выгодоприобретателем, или ликвидации юридического лица - выгодоприобретателя, если договором не предусмотрено иное;
отказа выгодоприобретателя от получения выгод по договору, если договором не предусмотрено иное;
смерти гражданина, являющегося доверительным управляющим, признания его недееспособным, ограниченно дееспособным или безвестно отсутствующим, а также признания индивидуального предпринимателя банкротом (несостоятельныо( �
ликвидации юридического лица, являющегося доверительным управляющим, признания его банкротом (несостоятельныо( �
отказа доверительного управляющего или учредителя управления от осуществления доверительного управления в связи с невозможностью для доверительного управляющего лично осуществлять доверительное управление имуществом;
отказа доверительного управляющего от осуществления доверительного управления в случае, предусмотренном пунктом 2 статьи 855 настоящего Кодекса;
отказа учредителя управления от договора при условии выплаты доверительному управляющему обусловленного договором вознаграждения;
признания учредителя управления банкротом (несостоятельным).
2. При отказе одной стороны от договора доверительного управления имуществом другая сторона должна быть уведомлена об этом за три месяца до прекращения договора, если договором не предусмотрен иной срок уведомления.
3. При прекращении договора доверительного управления имущество, находящееся в доверительном управлении, передается учредителю управления, если договором не предусмотрено иное.
Глава 44
Комплексная предпринимательская лицензия (франчайзинг)
Статья 866. Договор комплексной предпринимательской лицензии
1. По договору комплексной предпринимательской лицензии одна сторона (комплексный лицензиар) обязуется предоставить другой стороне (комплексному лицензиату) за вознаграждение комплекс исключительных прав (лицензионный комплекс), включающий право использования исключительных прав товарного знака, знака обслуживания, патента лицензиара и охраняемой коммерческой информации, предусмотренных договором, в предпринимательской деятельности лицензиата.
2. Договор комплексной предпринимательской лицензии может предусматривать использование лицензионного комплекса, деловой репутации и коммерческого опыта лицензиара в определенном объеме (в частности, с установлением минимального и (или) максимального объема использования), с указанием или без указания территории использования, применительно к определенной сфере деятельности (продаже товаров, полученных от лицензиара или произведенных лицензиатом, осуществлению иной торговой деятельности, оказанию услуг, выполнению работ).
3. Сторонами по договору комплексной предпринимательской лицензии могут быть только коммерческие организации и граждане, зарегистрированные в качестве предпринимателей.
4. Договор комплексной предпринимательской лицензии может быть заключен как с указанием, так и без указания срока (бессрочный договор).
5. (Исключен)
(В редакции Законов КР от 18 января 2000 года N 24, 23 июля 2016 года N 133)
Статья 867. Форма и регистрация договора комплексной предпринимательской лицензии
1. Договор комплексной предпринимательской лицензии должен быть заключен в письменной форме.
Несоблюдение формы договора влечет его недействительность.
2. Договор комплексной предпринимательской лицензии на использование объекта, охраняемого в соответствии с патентным законодательством, подлежит регистрации в патентном ведомстве. При несоблюдении этого требования договор считается недействительным.
(В редакции Закона КР от 18 января 2000 года N 24)
Статья 868. Комплексная предпринимательская сублицензия
1. Договором комплексной предпринимательской лицензии может быть предусмотрено право лицензиата разрешать использование предоставленного ему лицензионного комплекса или его части другим лицам на условиях, согласованных им с лицензиаром либо определенных в договоре комплексной предпринимательской лицензии. Равным образом в договоре может содержаться и обязанность лицензиата выдать в течение определенного периода времени определенное количество сублицензий с указанием или без указания территории их использования.
Договор комплексной предпринимательской сублицензии не может быть заключен на более длительный срок, чем договор комплексной предпринимательской лицензии, на основании которого он заключается.
2. Если договор комплексной предпринимательской лицензии является недействительным, недействительны и заключенные на основании его договоры комплексной предпринимательской сублицензии.
3. Если иное не предусмотрено договором комплексной предпринимательской лицензии, заключенным на срок, при его досрочном прекращении права и обязанности лицензиата по договору комплексной предпринимательской сублицензии переходят к лицензиару, если он не откажется от принятия на себя прав и обязанностей по этому договору. Это правило соответственно применяется при расторжении договора комплексной предпринимательской лицензии, заключенного без указания срока.
4. Лицензиат несет субсидиарную ответственность за вред, причиненный лицензиару действиями вторичных лицензиатов, если иное не предусмотрено договором комплексной предпринимательской лицензии.
5. К договору комплексной предпринимательской сублицензии применяются предусмотренные настоящей главой правила о договоре комплексной предпринимательской сублицензии, если иное не вытекает из особенностей сублицензии.
Статья 869. Форма вознаграждения по договору комплексной предпринимательской лицензии
Лицензиат выплачивает лицензиару вознаграждение в форме фиксированных разовых или периодических платежей, отчислений от выручки, наценки на оптовую цену товаров, поставляемых ему лицензиаром для перепродажи, или в иной форме, предусмотренной договором.
Статья 870. Обязанности лицензиара
Лицензиар обязан передать лицензиату техническую и коммерческую документацию и предоставить иную информацию, необходимую лицензиату для осуществления прав, предоставленных ему по договору, а также инструктировать лицензиата и его работников по вопросам, связанным с осуществлением этих прав.
Договором могут быть предусмотрены и другие обязанности лицензиара.
Статья 871. Обязанности лицензиата
С учетом характера и особенностей деятельности, осуществляемой лицензиатом по договору комплексной предпринимательской лицензии, лицензиат обязан:
(абзац 2 утратил силу в соответствии с Законом КР от 23 июля 2016 года N 133)
обеспечивать точное соответствие качества производимых им на основе договора товаров, оказываемых услуг, выполняемых работ качеству аналогичных товаров, услуг или работ, производимых, оказываемых или выполняемых непосредственно лицензиаром;
соблюдать все инструкции и указания лицензиара, направленные на достижение точного соответствия характера, способов и условий использования входящих в лицензионный комплекс исключительных прав по использованию их лицензиаром, в том числе указания, касающиеся внешнего и внутреннего оформления коммерческих помещений, используемых лицензиатом при осуществлении предоставленных ему по договору прав;
оказывать покупателям (заказчикам) все дополнительные услуги, на которые они могли бы рассчитывать, приобретая (заказывая) товар (услугу, работу) непосредственно у лицензиара;
воздерживаться от разглашения секретов производства лицензиара и другой полученной от него конфиденциальной коммерческой информации;
выдать оговоренное количество сублицензий, если такая обязанность прямо предусмотрена договором;
информировать покупателей (заказчиков) наиболее очевидным для них способом о том, что он использует товарный знак, знак обслуживания или иное средство индивидуализации в силу комплексной предпринимательской лицензии.
Договором могут быть предусмотрены и другие обязанности лицензиата.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 872. Ограничительные условия
1. Договором комплексной предпринимательской лицензии могут быть предусмотрены ограничительные (эксклюзивные) условия, в частности:
обязательство лицензиара не выдавать других аналогичных комплексных предпринимательских лицензий для их использования на закрепленной за лицензиатом территории либо воздерживаться от непосредственной самостоятельной деятельности на этой территории;
обязательство лицензиата не конкурировать с лицензиаром на территории использования комплексной предпринимательской лицензии в отношении предпринимательской деятельности, осуществляемой лицензиатом с использованием принадлежащих лицензиару исключительных прав;
отказ лицензиата от получения других комплексных предпринимательских лицензий у конкурентов (потенциальных конкурентов) лицензиара;
обязательство лицензиата согласовывать с лицензиаром место расположения коммерческих помещений, используемых при осуществлении предоставленных по договору исключительных прав, а также их внешнее и внутреннее оформление.
Ограничительные условия могут быть признаны недействительными по иску антимонопольного органа или иного заинтересованного лица, если они, с учетом состояния соответствующего рынка и экономического положения сторон, противоречат антимонопольному законодательству.
2. Являются недействительными ограничительные условия договора комплексной предпринимательской лицензии, в силу которых:
лицензиар вправе определять цену продажи товара лицензиатом или цену работы (услуги), выполняемых (оказываемых) лицензиатом, либо устанавливать верхний или нижний предел указанных цен;
лицензиат вправе продавать товары, выполнять работы или оказывать услуги исключительно определенной категории покупателей (заказчиков) либо исключительно покупателям (заказчикам), имеющим место нахождения (место жительства) на определенной в договоре территории.
Статья 873. Ответственность лицензиара по требованиям, предъявляемым к лицензиату
Лицензиар несет солидарную ответственность по предъявляемым к лицензиату требованиям о возмещении ущерба, возникающего из деятельности, осуществляемой лицензиатом под контролем лицензиара, если не докажет, что ущерб причинен невыполнением или ненадлежащим выполнением лицензиатом своих обязанностей по договору комплексной предпринимательской лицензии.
Статья 874. Изменение договора комплексной предпринимательской лицензии
Договор комплексной предпринимательской лицензии может быть изменен в соответствии с правилами главы 22 настоящего Кодекса.
Статья 875. Прекращение договора комплексной предпринимательской лицензии
1. Договор комплексной предпринимательской лицензии, заключенный с указанием срока, может быть расторгнут в соответствии с правилами главы 22 настоящего Кодекса.
2. Каждая из сторон вправе во всякое время отказаться от бессрочного договора комплексной предпринимательской лицензии, известив об этом другую сторону за шесть месяцев, если договором не предусмотрен более продолжительный срок извещения.
3. Договор комплексной предпринимательской лицензии прекращается в случае прекращения исключительного права, входящего в лицензионный комплекс.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 876. Сохранение договора в силе при изменении сторон
1. Переход от лицензиара к другому лицу какого-либо исключительного права, входящего в лицензионный комплекс, не является основанием для изменения или расторжения договора комплексной предпринимательской лицензии. Новый лицензиар вступает в договор в части прав и обязанностей, относящихся к перешедшему исключительному праву.
2. В случае смерти лицензиара его права и обязанности по договору комплексной предпринимательской лицензии переходят к наследнику, при условии, что он зарегистрирован или в течение шести месяцев со дня открытия наследства зарегистрируется в качестве предпринимателя. В противном случае договор прекращается.
Управление лицензионным комплексом в период до принятия наследником соответствующих прав и обязанностей или до регистрации наследника в качестве предпринимателя осуществляется управляющим, назначаемым нотариусом.
Статья 877. Сохранение договора в силе при изменении фирменного наименования
(Утратила силу в соответствии с Законом КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 878. Последствия прекращения исключительного права, входящего в лицензионный комплекс
Если в период действия договора комплексной предпринимательской лицензии истек срок действия исключительного права, входящего в лицензионный комплекс, либо такое право прекратилось по иному основанию, то договор сохраняется за вычетом положений, относящихся к прекратившемуся праву, а лицензиат, если иное не предусмотрено договором, вправе потребовать соразмерного уменьшения причитающегося лицензиару вознаграждения.
Глава 45
Хранение
Параграф 1
Общие положения о хранении
Статья 879. Договор хранения
1. По договору хранения одна сторона (хранитель) обязуется хранить вещь, переданную ей другой стороной (поклажедателем), и возвратить эту вещь в сохранности.
2. Договор хранения признается заключенным с момента передачи вещи на хранение.
Статья 880. Договор о принятии вещей на хранение
1. Хранитель, осуществляющий хранение в качестве предпринимательской или иной профессиональной деятельности, может взять на себя по договору обязательство принимать на хранение вещи поклажедателя и хранить переданные поклажедателем вещи в соответствии с правилами, предусмотренными настоящей главой.
2. Хранитель, взявший на себя по договору обязательство принять вещь на хранение, не вправе требовать передачи ему этой вещи на хранение.
Однако, поклажедатель, не передавший вещь на хранение в предусмотренный договором срок, несет ответственность перед хранителем за убытки, причиненные в связи с несостоявшимся хранением, если иное не предусмотрено законом или договором хранения.
Поклажедатель освобождается от ответственности, если заявит хранителю об отказе от его услуг в разумный срок.
3. Если иное не предусмотрено договором, хранитель освобождается от обязанности принять вещь на хранение в случаях, когда в обусловленный договором срок вещь не будет передана ему на хранение, а когда этот срок не определен - по истечении шести месяцев со дня заключения договора.
Статья 881. Форма договора хранения
1. Договор хранения должен быть заключен в письменной форме в случаях, указанных в статье 177 настоящего Кодекса.
Простая письменная форма договора хранения считается соблюденной, если принятие вещи на хранение удостоверено хранителем путем выдачи поклажедателю сохранной расписки, квитанции, свидетельства или иного документа, подписанного хранителем.
2. Соблюдение письменной формы договора не требуется, если вещь передана на хранение при чрезвычайных обстоятельствах (пожар, стихийное бедствие, внезапная болезнь, угроза нападения и т.п.).
Передача вещей на хранение при чрезвычайных обстоятельствах (пожар, стихийное бедствие, внезапная болезнь, угроза нападения и т.п.) может быть доказываема свидетельскими показаниями вне зависимости от стоимости переданных на хранение вещей.
3. Договор хранения может быть заключен путем выдачи хранителем поклажедателю номерного жетона (номера), иного знака, удостоверяющего прием вещей на хранение, если такая форма подтверждения приема вещей на хранение предусмотрена законом или иным правовым актом либо обычна для данного вида хранения.
4. В случае спора о тождестве вещей, принятых на хранение, и вещей, возвращаемых хранителем, допускаются свидетельские показания.
Статья 882. Обязанность принятия вещи на хранение
Лицо, осуществляющее в качестве предпринимательской или иной профессиональной деятельности хранение на складах (в камерах, помещениях) общего пользования, не вправе отказаться заключить договор хранения. Договоры, подлежащие заключению в таких случаях, признаются публичными (статья 386).
Статья 883. Срок хранения
1. Хранитель обязан хранить вещь в течение обусловленного договором хранения срока.
2. Если срок хранения договором хранения не предусмотрен и не может быть определен, исходя из его условий, хранитель обязан хранить вещь до востребования ее поклажедателем.
3. Если срок хранения определен моментом востребования вещи поклажедателем, хранитель вправе по истечении обычного при данных обстоятельствах срока хранения вещи потребовать принятия поклажедателем вещи обратно, предоставив ему для этого разумный срок.
Статья 884. Хранение вещей с обезличением
В случаях, прямо предусмотренных договором хранения, принятые на хранение вещи одного поклажедателя могут смешиваться с вещами того же рода и качества других поклажедателей. Поклажедателю возвращается равное или обусловленное сторонами количество вещей того же рода и качества.
Статья 885. Обязанности хранителя по обеспечению сохранности вещи
1. Хранитель обязан принять все предусмотренные договором хранения, а также другие необходимые меры для обеспечения сохранности переданной на хранение вещи.
2. Если хранение осуществляется безвозмездно, хранитель обязан заботиться о принятой на хранение вещи как о своих вещах.
3. Хранитель обязан возвратить поклажедателю или иному лицу, указанному им в качестве получателя, ту вещь, которая была передана ему на хранение, если договором не предусмотрено хранение с обезличением (статья 884).
4. Вещь должна быть возвращена в том состоянии, в котором она была принята на хранение, с учетом ее естественного ухудшения или естественной убыли.
5. Одновременно с возвратом вещи хранитель обязан передать плоды и доходы, полученные за время ее хранения, если иное не установлено договором.
Статья 886. Пользование вещью, переданной на хранение
Хранитель не вправе без согласия поклажедателя пользоваться переданной ему на хранение вещью, а равно предоставлять возможность пользования ею третьим лицом, за исключением случаев, когда пользование хранимой вещью необходимо для обеспечения ее сохранности.
Статья 887. Изменение условий хранения
1. При необходимости изменения условий хранения вещи, предусмотренных договором хранения, хранитель обязан незамедлительно уведомить об этом поклажедателя и дождаться его ответа.
Если изменение условий хранения необходимо для устранения опасности утраты или повреждения вещи, хранитель вправе изменить предусмотренные договором хранения способ, место и иные условия хранения, не дожидаясь ответа поклажедателя.
2. Если вещь во время хранения подверглась порче либо возникли обстоятельства, не позволяющие обеспечить ее сохранность, а своевременного принятия мер со стороны поклажедателя ожидать нельзя, хранитель вправе самостоятельно реализовать вещь или часть ее по цене, сложившейся в месте хранения. Если указанные обстоятельства возникли по причинам, за которые хранитель не отвечает, он имеет право на возмещение своих расходов по продаже за счет покупной цены.
Статья 888. Хранение вещей с опасными свойствами
1. Вещи, легко воспламеняющиеся, взрывоопасные или вообще опасные по своей природе, если поклажедатель при их сдаче на хранение не предупредил хранителя об этих свойствах, могут быть в любое время обезврежены или уничтожены хранителем без возмещения поклажедателю убытков. Поклажедатель отвечает за убытки, причиненные в связи с хранением таких вещей хранителю и третьим лицам.
При передаче вещей с опасными свойствами на хранение профессиональному хранителю правила, изложенные в абзаце первом настоящего пункта, применяются в случае, когда такие вещи были сданы на хранение под неправильным наименованием и хранитель при их принятии не мог путем наружного осмотра удостовериться в их опасных свойствах.
2. Если принятые на хранение с ведома и согласия хранителя вещи, указанные в абзаце первом пункта 1 настоящей статьи, стали, несмотря на соблюдение условий их хранения, опасными для окружающих либо для имущества хранителя или третьих лиц и обстоятельства не позволяют хранителю потребовать от поклажедателя немедленно их забрать либо последний не выполняет этого требования, эти вещи могут быть обезврежены или уничтожены хранителем без возмещения поклажедателю убытков. Поклажедатель не несет в таком случае ответственности перед хранителем и третьими лицами за убытки, причиненные в связи с хранением этих вещей.
Статья 889. Передача вещи на хранение третьему лицу
Если договором хранения не предусмотрено иное, хранитель не вправе без согласия поклажедателя передавать вещь на хранение третьему лицу, за исключением случаев, когда он вынужден к этому силою обстоятельств в интересах поклажедателя и лишен возможности получить его согласие.
О передаче вещи на хранение третьему лицу хранитель обязан незамедлительно уведомить поклажедателя.
При передаче вещи третьему лицу условия договора между первоначальным хранителем и поклажедателем сохраняют силу и первоначальный хранитель отвечает за действия третьего лица, которому он передал вещь на хранение, как за свои собственные.
Статья 890. Вознаграждение за хранение
1. Вознаграждение за хранение должно быть выплачено хранителю по окончании хранения, а если оплата предусмотрена по периодам, - по истечении каждого периода.
2. При просрочке уплаты вознаграждения за хранение более, чем на половину периода, за который оно должно быть уплачено, хранитель вправе отказаться от исполнения договора хранения и потребовать от поклажедателя немедленно забрать сданную на хранение вещь.
3. Если хранение прекращается до истечения обусловленного срока по обстоятельствам, за которые хранитель не отвечает, он имеет право на соразмерную часть вознаграждения, а в случае, предусмотренном пунктом 1 статьи 888 настоящего Кодекса, - на всю сумму вознаграждения.
Если хранение прекращается досрочно по обстоятельствам, за которые хранитель отвечает, он не вправе требовать вознаграждения за хранение, а полученные в счет этого вознаграждения суммы должен вернуть поклажедателю.
4. Если по истечении предусмотренного договором хранения срока находящаяся на хранении вещь не взята обратно поклажедателем, он обязан уплатить хранителю вознаграждение за дальнейшее хранение вещи.
5. Правила настоящей статьи применяются, если договором хранения не установлено иное.
Статья 891. Возмещение расходов на хранение
1. Если иное не предусмотрено договором хранения, расходы хранителя по хранению вещи включаются в сумму вознаграждения за хранение.
2. При безвозмездном хранении поклажедатель обязан возместить хранителю расходы произведенные им по хранению вещи, если законом или договором не предусмотрено иное.
Статья 892. Чрезвычайные расходы по хранению
1. Расходы по хранению вещи, которые превышают обычные расходы такого рода и которые стороны не могли предвидеть при заключении договора хранения (чрезвычайные расходы), возмещаются хранителю, если поклажедатель дал согласие на эти расходы или одобрил их впоследствии, а также в других случаях, предусмотренных законом, иными правовыми актами или договором.
2. При необходимости произвести чрезвычайные расходы хранитель обязан запросить поклажедателя о согласии на эти расходы. Если поклажедатель не сообщит о своем несогласии в срок, указанный хранителем, или в течение необходимого для ответа времени, считается, что он согласен на чрезвычайные расходы.
В случае, когда хранитель произвел чрезвычайные расходы, не получив от поклажедателя предварительно согласие на эти расходы, хотя по обстоятельствам дела это было возможно, и поклажедатель впоследствии не одобрил их, хранитель может требовать возмещения чрезвычайных расходов лишь в пределах ущерба, который мог быть причинен вещи, если бы эти расходы не были произведены.
3. Если иное не предусмотрено договором хранения, чрезвычайные расходы возмещаются сверх вознаграждения за хранение.
Статья 893. Получение вещи обратно поклажедателем
1. Поклажедатель обязан получить переданную на хранение вещь по истечении срока хранения, предусмотренного договором, или срока, предоставленного хранителем для обратного получения вещи в соответствии с пунктом 3 статьи 883 настоящего Кодекса.
2. При уклонении поклажедателя от получения вещи хранитель вправе, если иное не предусмотрено договором, после письменного предупреждения поклажедателя самостоятельно реализовать вещь по цене, сложившейся в месте хранения, а если стоимость вещи превышает сумму 50-кратного размера расчетного показателя, - продать ее с аукциона в порядке, предусмотренном статьями 408-410 настоящего Кодекса.
Сумма, вырученная от реализации вещи, передается поклажедателю за вычетом причитающихся хранителю сумм, в том числе его расходов по реализации вещи.
(В редакции Закона КР от 19 марта 2008 года N 24)
Статья 894. Ответственность хранителя за утрату, недостачу или повреждение вещи
1. Хранитель отвечает за утрату, недостачу или повреждение вещей, принятых на хранение, по основаниям, предусмотренным главой 20 настоящего Кодекса.
2. Хранитель, осуществляющий хранение в качестве предпринимательской или иной профессиональной деятельности (профессиональный хранитель), отвечает за утрату, недостачу или повреждение хранимой вещи, если не докажет, что утрата, недостача или повреждение вещи произошли:
1) вследствие действия непреодолимой силы;
2) из-за скрытых свойств вещи, о которых хранитель не знал и не должен был знать при приеме на хранение;
3) в результате умысла или грубой неосторожности поклажедателя.
3. За утрату, недостачу или повреждение принятых на хранение вещей после того, как наступила обязанность поклажедателя взять эти вещи обратно (пункт 1 статьи 893), хранитель отвечает лишь при наличии с его стороны умысла или грубой неосторожности.
Статья 895. Размер ответственности хранителя
1. Убытки, причиненные поклажедателю утратой, недостачей или повреждением вещей, возмещаются хранителем в соответствии со статьей 358 настоящего Кодекса, если законом или договором не предусмотрено иное.
2. При безвозмездном хранении убытки, причиненные поклажедателю утратой, недостачей или повреждением вещей, возмещаются:
1) за утрату и недостачу вещей - в размере стоимости утраченных или недостающих вещей;
2) за повреждение вещей - в размере суммы, на которую понизилась их стоимость.
3. Если в результате повреждения, за которое хранитель отвечает, качество вещи изменилось настолько, что она не может быть использована по первоначальному назначению, поклажедатель вправе от нее отказаться и потребовать от хранителя возместить стоимость этой вещи, а также возмещения других убытков, если это предусмотрено законом или договором.
Статья 896. Возмещение убытков, причиненных хранителю
Поклажедатель обязан возместить хранителю убытки, причиненные свойствами сданной на хранение вещи, если хранитель, принимая вещь на хранение, не знал и не должен был знать об этих свойствах.
Статья 897. Прекращение обязательства хранения по требованию поклажедателя
Хранитель обязан по первому требованию поклажедателя возвратить принятую на хранение вещь, хотя бы предусмотренный договором срок ее хранения еще не окончился.
Статья 898. Применение общих положений о хранении к отдельным его видам
Общие положения о хранении (статьи 879-897) применяются к отдельным его видам, если правилами об отдельных видах хранения, предусмотренными параграфами 2 и 3 настоящей главы и в других законах, не установлено иное.
Статья 899. Хранение в силу закона
Правила настоящей главы применяются соответственно и к обязательствам хранения, возникающим в силу закона, если законом не установлены иные правила.
Параграф 2
Хранение на товарном складе
Статья 900. Товарный склад
Товарным складом признается организация, осуществляющая хранение товаров и оказывающая связанные с хранением услуги в качестве предпринимательской деятельности.
Статья 901. Товарный склад общего пользования
Товарный склад признается складом общего пользования, если в соответствии с законодательством он не отнесен к складам, которые могут принимать товары на хранение от ограниченного круга лиц.
Договор складского хранения, заключаемый товарным складом общего пользования, признается публичным договором (статья 386).
Статья 902. Договор складского хранения
1. По договору складского хранения товарный склад (хранитель) обязуется за вознаграждение хранить товары, переданные ему товаровладельцем (поклажедателем), и возвратить эти товары в сохранности.
2. Письменная форма договора складского хранения считается соблюденной, если его заключение и принятие товара на склад удостоверены складским документом (статья 906).
Статья 903. Обязанности товарного склада
1. Товарный склад обязан соблюдать условия (режим) хранения, установленные в стандартах, технических условиях, технологических инструкциях, инструкциях по хранению, правилах хранения отдельных видов товаров, иных обязательных для склада специальных нормативных документов.
2. Товарный склад при приеме товаров на хранение обязан за свой счет произвести осмотр товаров и определить их количество (число единиц или мест либо меру - вес, объем) и внешнее состояние.
3. Товарный склад обязан предоставлять товаровладельцу во время хранения возможность осматривать товары или их образцы, если хранение осуществляется с обезличением, брать пробы и принимать меры, необходимые для обеспечения сохранности товаров.
4. В случае, когда для обеспечения сохранности товаров требуется изменить условия их хранения, товарный склад вправе принять требуемые меры самостоятельно. Однако, он обязан уведомить товаровладельца о принятых мерах, если требовалось существенно изменить условия хранения товаров, предусмотренных договором складского хранения.
5. При обнаружении во время хранения повреждений товара, выходящих за пределы согласованных в договоре или обычных норм естественной порчи, товарный склад обязан незамедлительно составить об этом акт и в тот же день известить товаровладельца.
Статья 904. Отказ товарного склада от договора складского хранения
Товарный склад вправе отказаться от исполнения договора складского хранения в случаях, когда товаровладелец утаил опасный характер товара, что грозит нанесением существенного ущерба.
Статья 905. Проверка количества и состояния товара при возвращении его товаровладельцу
1. Товаровладелец и товарный склад имеют право каждый требовать при возвращении товара его осмотра и проверки его количества. Вызванные этим расходы несет тот, кто потребовал осмотра или проверки товара.
2. Если при возвращении товара складом товаровладельцу товар не был ими совместно осмотрен или проверен, заявление о недостаче или повреждении товара вследствие его ненадлежащего хранения должно быть сделано складу письменно при получении товара, а в отношении недостачи или повреждения, которые не могли быть обнаружены при обычном способе принятия товара, - в течение трех дней по его получении.
При отсутствии заявления товаровладельца, указанного в абзаце первом настоящего пункта, считается, поскольку не доказано иное, что товар возвращен складом в соответствии с условиями договора.
Статья 906. Складские документы
1. Товарный склад выдает в подтверждение принятия товаров на хранение один из следующих складских документов:
1) двойное складское свидетельство;
2) простое складское свидетельство;
3) складскую квитанцию.
2. Двойное складское свидетельство, каждая из двух его частей и простое складское свидетельство являются ценными бумагами.
3. Двойное и простое складское свидетельства могут быть предметом залога.
Статья 907. Двойное складское свидетельство
1. Двойное складское свидетельство состоит из двух частей - складского свидетельства и залогового свидетельства (варранта), которые могут быть отделены одно от другого.
2. В каждой части двойного складского свидетельства должны быть одинаково указаны:
1) наименование и адрес товарного склада, принявшего товар на хранение;
2) текущий номер складского свидетельства по реестру склада;
3) фирменное наименование юридического лица либо имя гражданина, от которых принят товар на хранение, а также местонахождение (место жительства) товаровладельца;
4) наименование и количество принятого на хранение товара - число единиц и (или) товарных мест и мера (вес, объем) товара;
5) срок, на который товар принят на хранение, если такой срок устанавливается, либо указание, что товар принят на хранение до востребования;
6) размер вознаграждения за хранение либо тарифы, на основании которых он исчисляется, и порядок оплаты хранения;
7) дата выдачи складского свидетельства;
8) подпись уполномоченного лица и печать товарного склада.
3. Документ, не соответствующий требованиям настоящей статьи, не является двойным складским свидетельством.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 908. Права держателя складского и залогового свидетельств
1. Держатель складского и залогового свидетельств имеет право распоряжения хранящимся на складе товаром в полном объеме.
2. Держатель складского свидетельства, отделенного от залогового свидетельства, вправе распоряжаться товаром, но не может взять его со склада до погашения кредита, выданного по залоговому свидетельству.
3. Держатель залогового свидетельства, иной, чем держатель складского свидетельства, имеет право залога на товар в размере выданного по залоговому свидетельству кредита и процентов по нему. При залоге товара об этом делается отметка на складском свидетельстве.
Статья 909. Передача складского и залогового свидетельств
Складское свидетельство и залоговое свидетельство могут передаваться вместе или порознь по передаточным надписям.
Статья 910. Простое складское свидетельство
1. Простое складское свидетельство выдается на предъявителя.
2. Простое складское свидетельство должно содержать сведения, предусмотренные статьей 907 настоящего Кодекса, а также указание на то, что оно выдано на предъявителя.
3. Документ, не соответствующий требованиям настоящей статьи, не является простым складским свидетельством.
Статья 911. Выдача товара по двойному складскому свидетельству
1. Товарный склад выдает товар держателю складского и залогового свидетельств (двойного складского свидетельства) в обмен на оба эти свидетельства вместе.
2. Держателю складского свидетельства, который не имеет залогового свидетельства, но внес сумму долга по нему, товар выдается складом не иначе как в обмен на складское свидетельство и при условии представления вместе с ним квитанции об уплате всей суммы долга по залоговому свидетельству.
3. Держатель складского и залогового свидетельств вправе требовать выдачи товара по частям. При этом в обмен на первоначальные свидетельства ему выдаются новые свидетельства на товары, оставшиеся на складе.
4. Товарный склад, вопреки требованиям настоящей статьи выдавший товар держателю складского свидетельства, не имеющему залогового свидетельства и не внесшему сумму долга по нему, несет ответственность перед держателем залогового свидетельства за платеж всей обеспеченной по нему суммы.
Статья 912. Хранение вещей с правом распоряжения ими
Если из закона, иных нормативных правовых актов или договора следует, что товарный склад может распоряжаться сданными ему на хранение товарами, к отношениям сторон применяются положения о займе, однако, время и место возврата товаров определяются положениями о хранении.
Параграф 3
Отдельные виды хранения
Статья 913. Хранение в ломбарде
1. Договор хранения в ломбарде вещей, принадлежащих гражданину, признается публичным договором (статья 386).
2. Договор хранения вещи в ломбарде оформляется выдачей ломбардом именной сохранной квитанции.
3. Вещь, сдаваемая на хранение в ломбард, подлежит оценке по соглашению сторон в соответствии с ценами на вещи такого рода и качества, обычно устанавливаемыми в торговле в момент и в месте их принятия на хранение.
4. Ломбард обязан страховать в пользу поклажедателя за свой счет принятые на хранение вещи в полной сумме их оценки, произведенной в соответствии с пунктом 3 настоящей статьи.
Статья 914. Невостребованные из ломбарда вещи
1. Если вещь, сданная на хранение в ломбард, не востребована поклажедателем в обусловленный соглашением с ломбардом срок, ломбард обязан хранить ее в течение двух месяцев с взиманием за это платы, предусмотренной договором. По истечении этого срока невостребованные вещи могут быть проданы ломбардом в порядке, установленном пунктом 5 статьи 341 настоящего Кодекса.
2. Из суммы, вырученной от продажи невостребованной вещи, погашаются плата за хранение и иные причитающиеся ломбарду платежи. Остаток суммы возвращается ломбардом поклажедателю.
Статья 915. Хранение ценностей в банке
1. Банк может принимать на хранение ценные бумаги, драгоценные металлы и камни, драгоценные вещи и иные ценности, а также документы.
2. Договор хранения ценностей в банке оформляется выдачей банком поклажедателю именного сохранного документа, предъявление которого является основанием для выдачи банком хранимых ценностей поклажедателю.
3. В случаях, предусмотренных договором хранения (депозита) ценных бумаг, банк помимо обеспечения их сохранности осуществляет также юридически значимые действия в отношении этих бумаг (представительство и т.п.).
Статья 916. Хранение ценностей в индивидуальном банковском сейфе
1. Договором хранения ценностей в банке может быть предусмотрено хранение ценностей с использованием поклажедателем (клиентом) или с предоставлением ему охраняемого банком индивидуального банковского сейфа (ячейки сейфа, отдельного помещения для хранения в банке).
По договору хранения ценностей в индивидуальном банковском сейфе клиенту предоставляется право самому помещать ценности в сейф и изымать их из сейфа, для чего ему должен быть выдан ключ от сейфа, карточка, позволяющая идентифицировать клиента, либо иной знак или документ, удостоверяющий право клиента на доступ к сейфу и его содержимому.
2. По договору хранения ценностей в банке с предоставлением клиенту индивидуального банковского сейфа банк обеспечивает клиенту возможность помещения ценностей в сейф и изъятия их из сейфа вне чьего-либо контроля, в том числе и контроля со стороны банка.
Банк, если договором не предусмотрено иное, вправе осуществлять контроль за доступом в помещение, где находится предоставленный клиенту сейф. Договором может быть предусмотрена возможность доступа к сейфу лишь при одновременном участии в этом клиента и банка.
Если договором хранения ценностей в банке с предоставлением клиенту индивидуального банковского сейфа не предусмотрено иное, банк освобождается от ответственности за несохранность содержимого сейфа, если докажет, что по условиям хранения доступ кого-либо к сейфу без ведома клиента был невозможен либо стал возможным вследствие непреодолимой силы.
3. К договору о предоставлении банковского сейфа в пользование другому лицу без ответственности банка за содержимое сейфа применяются правила настоящего Кодекса о договоре аренды.
Статья 917. Хранение в камерах хранения транспортных организаций
1. Находящиеся в ведении транспортных организаций камеры хранения обязаны принимать на хранение вещи пассажиров и иных граждан, независимо от наличия у них проездных документов. Договор хранения вещей в камерах хранения транспортных организаций признается публичным договором (статья 386).
2. В подтверждение принятия вещей на хранение в камеры хранения (кроме автоматических) поклажедателю выдается номерной жетон или квитанция. В случае утраты номерного жетона или квитанции сданная в камеру хранения вещь выдается поклажедателю по представлении доказательств принадлежности ему этой вещи.
3. Вещи могут быть сданы в камеры хранения на срок в пределах, установленных специальными правилами или соглашением сторон. Вещи, невостребованные в указанные сроки, камера хранения обязана хранить еще в течение тридцати дней. По истечении этого срока невостребованные вещи могут быть проданы в порядке, предусмотренном пунктом 2 статьи 893 настоящего Кодекса.
4. Убытки поклажедателя вследствие утраты, недостачи или повреждения вещей, сданных в камеру хранения, в пределах суммы их оценки поклажедателем при сдаче на хранение подлежат возмещению хранителем в течение двадцати четырех часов с момента предъявления требования о их возмещении.
Статья 918. Хранение в гардеробах организаций
1. Хранение в гардеробах организаций предполагается безвозмездным, если вознаграждение за хранение не оговорено при сдаче вещи на хранение.
2. В подтверждение приема вещи на хранение в гардероб хранитель выдает поклажедателю номерной жетон или иной знак, подтверждающий принятие вещи на хранение.
3. Сданная в гардероб вещь выдается предъявителю жетона. При этом хранитель не обязан проверять полномочия предъявителя жетона на получение вещи. Однако, хранитель вправе задержать возврат вещи предъявителя жетона, если у него возникли сомнения в принадлежности жетона его предъявителю.
4. Хранитель вправе выдать вещь из гардероба и тогда, когда поклажедатель утерял жетон, но факт сдачи им вещей в гардероб или принадлежности их ему не вызывает сомнений у хранителя или доказан поклажедателем.
5. Правила настоящей статьи применяются также к хранению верхней одежды, головных уборов и иных подобных вещей, оставляемых без сдачи их на хранение гражданами в местах, отведенных для этих целей в организациях и средствах транспорта.
Статья 919. Хранение в гостинице
1. Гостиница отвечает как хранитель и без особого о том соглашения с проживающим в ней лицом (постояльцем) за утрату, недостачу или повреждение его вещей, внесенных в гостиницу, за исключением денег, иных валютных ценностей, ценных бумаг и других драгоценных вещей, кроме случаев, когда утрата или повреждение произошли вследствие непреодолимой силы, свойств самой вещи либо по вине самого постояльца, сопровождающих его лиц или его посетителей.
Внесенной в гостиницу считается вещь, вверенная работникам гостиницы, либо вещь, помещенная в предназначенном для этого месте (гостиничном номере и др.).
2. Гостиница отвечает за утрату денег, иных валютных ценностей, ценных бумаг и других драгоценных вещей постояльца при условии, если они были приняты на хранение либо были помещены постояльцем в предоставленный гостиницей индивидуальный сейф, независимо от того, находится этот сейф в его номере или в ином помещении гостиницы. Гостиница освобождается от ответственности за несохранность содержимого сейфа, если докажет, что по условиям хранения доступ кого-либо к сейфу без ведома постояльца был невозможен либо стал возможным вследствие непреодолимой силы.
3. Постоялец, обнаруживший утрату, недостачу или повреждение своих вещей, обязан без промедления заявить об этом администрации гостиницы. В противном случае гостиница освобождается от ответственности за сохранность вещей.
4. Сделанное гостиницей объявление о том, что она не принимает на себя ответственности за несохранность вещей постояльцев, не освобождает ее от ответственности.
5. Правила настоящей статьи соответственно применяются в отношении хранения вещей в мотелях, домах отдыха, пансионатах, санаториях, банях и других подобных организациях, а также в организациях, имеющих специально отведенные места для хранения верхней одежды, головных уборов и иных подобных вещей граждан, посещающих организацию, без сдачи их на хранение.
Статья 920. Хранение вещей, являющихся предметом спора (секвестр)
1. По договору о секвестре двое или несколько лиц, между которыми возник спор о праве на вещь, передают спорную вещь третьему лицу, принимающему на себя обязанность по разрешении спора возвратить вещь тому лицу, которому она будет присуждена по решению суда либо по соглашению всех спорящих лиц (договорной секвестр).
2. Вещь, являющаяся предметом спора между двумя или несколькими лицами, может быть передана на хранение в порядке секвестра по решению суда (судебный секвестр).
Хранителем по судебному секвестру может быть как лицо, назначенное судом, так и лицо, определяемое по взаимному согласию спорящих сторон. В обоих случаях требуется согласие хранителя, если законом не установлено иное.
3. На хранение в порядке секвестра могут быть переданы как движимые, так и недвижимые вещи.
4. Хранитель, осуществляющий хранение вещи в порядке секвестра, имеет право на вознаграждение за счет спорящих сторон, если договором или решением суда, которым установлен секвестр, не предусмотрено иное.
Глава 46
Страхование
Параграф 1
Общие положения
Статья 921. Добровольное и обязательное страхование
1. Страхование осуществляется на основании договоров имущественного или личного страхования, заключаемых гражданином или юридическим лицом (страхователем) со страховой организацией (страховщиком).
2. В случаях, когда законом на указанных в нем лиц возлагается обязанность страховать в качестве страхователей жизнь, здоровье или имущество других лиц либо гражданскую ответственность перед другими лицами за свой счет либо за счет заинтересованных лиц (обязательное страхование), страхование осуществляется путем заключения договоров в соответствии с правилами настоящей главы.
При обязательном страховании страхователь обязан заключить со страховщиком договор имущественного или личного страхования на условиях, предусмотренных законом, регулирующим данный вид обязательного страхования.
Статья 922. Интересы, страхование которых не допускается
1. Страхование противоправных интересов не допускается.
2. Не допускается страхование убытков от участия в играх, лотереях и пари. Условия договоров о страховании таких интересов и убытков ничтожны.
3. Имущественный интерес, явившийся объектом страхования, должен существовать к моменту наступления страхового случая (пункт 2 статьи 924).
4. Страхование наступления или ненаступления предстоящих событий (различных спортивных, политических, культурных, финансовых, климатических и прочих) с заранее оговоренными выигрышами не допускается.
(В редакции Закона КР от 8 апреля 2015 года N 74)
Статья 923. Договор имущественного страхования
1. По договору имущественного страхования одна сторона (страховщик) обязуется за обусловленную договором плату (страховую премию) при наступлении предусмотренного в договоре события (страхового случая) возместить другой стороне (страхователю) или иному лицу, в пользу которого заключен договор (выгодоприобретателю), причиненные вследствие этого события убытки в застрахованном имуществе либо убытки в связи с иными застрахованными имущественными интересами страхователя (выплатить страховое возмещение) в пределах определенной договором суммы (страховой суммы).
2. По договору имущественного страхования могут быть, в частности, застрахованы следующие имущественные интересы:
1) риск полной утраты (гибели), недостачи или повреждения определенного имущества (статья 924);
2) риск гражданской ответственности - риск ответственности по обязательствам, возникающим вследствие причинения вреда жизни, здоровью или имуществу других лиц.
Статья 924. Страхование имущества
1. Имущество может быть застраховано по договору страхования в пользу лица (страхователя или выгодоприобретателя), имеющего основанный на законе, ином нормативном правовом акте или договоре интерес в сохранении этого имущества, - в пользу его собственника, лица, имеющего на имущество иное вещное право, покупателя, арендатора, подрядчика, хранителя, комиссионера и т.п.
2. Договор страхования имущества, заключенный при отсутствии у страхователя и выгодоприобретателя интереса в сохранении застрахованного имущества к моменту наступления страхового случая, может быть признан судом недействительным по иску страховщика.
3. Договор страхования имущества в пользу выгодоприобретателя может быть заключен без указания имени или фирменного наименования выгодоприобретателя.
При заключении такого договора страхователю выдается страховой полис на предъявителя. При осуществлении прав по такому договору необходимо представление этого полиса страховщику.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 925. Страхование ответственности за причинение вреда
1. По договору страхования риска ответственности по обязательствам, возникающим вследствие причинения вреда жизни, здоровью или имуществу других лиц, может быть застрахован риск ответственности самого страхователя или иного лица, на которое такая ответственность может быть возложена.
2. Лицо, риск ответственности которого за причинение вреда застрахован, должно быть названо в договоре страхования. Если это лицо в договоре не названо, считается застрахованным риск ответственности самого страхователя.
3. В случае, когда ответственность за причинение вреда застрахована в силу того, что ее страхование обязательно, а также в других случаях, установленных законом или договором страхования такой ответственности, лицо, в пользу которого считается заключенным договор страхования, вправе предъявить непосредственно страховщику требование о возмещении вреда в пределах страховой суммы.
Статья 926. Договор личного страхования
1. По договору личного страхования одна сторона (страховщик) обязуется за обусловленную договором плату (страховую премию), уплачиваемую другой стороной (страхователем), выплатить единовременно или выплачивать периодически обусловленную договором сумму (страховую сумму) в случае причинения вреда жизни или здоровью застрахованного лица, которым может быть сам страхователь или другой, названный в договоре гражданин, достижения застрахованным лицом определенного возраста или наступления в его жизни иного, предусмотренного договором события (страхового случая).
Право на получение страховой суммы принадлежит лицу, в пользу которого заключен договор.
К отношениям, связанным с правом на получение и с выплатой страховой суммы по договору личного страхования, применяются правила настоящей главы о страховом возмещении, за исключением положений, которые непосредственно относятся к страховому возмещению по договору имущественного страхования.
2. Договор личного страхования считается заключенным в пользу застрахованного лица, если в договоре не названо в качестве выгодоприобретателя другое лицо. В случае смерти лица, застрахованного по договору, в котором не назван иной выгодоприобретатель, выгодоприобретателями становятся наследники застрахованного лица.
Договор личного страхования в пользу лица, не являющегося застрахованным лицом, в том числе в пользу не являющегося застрахованным лицом страхователя, может быть заключен лишь с письменного согласия застрахованного лица. При отсутствии такого согласия договор может быть признан недействительным по иску застрахованного лица, а в случае смерти этого лица - по иску его наследников.
Статья 927. Групповое страхование
1. При групповом (коллективном) страховании по одному договору страхования может быть застрахована жизнь, здоровье и (или) имущество нескольких лиц.
2. Групповое страхование может быть как персонифицированным, так и обезличенным, охватывающим определенную категорию лиц.
При обезличенном страховании круг застрахованных лиц должен быть конкретизирован в договоре страхования в той мере, в которой это необходимо для индивидуализации страхового случая, его последствий в отношении каждого застрахованного лица и размера выплаты ему страхового возмещения.
3. К отношениям по договору группового страхования применяются соответственно положения настоящего Кодекса о личном страховании и страховании имущества.
Статья 928. Обязательное страхование
1. Законом может быть установлена обязанность страховать:
жизнь, здоровье или имущество определенных в законе лиц на случай причинения вреда их жизни, здоровью или имуществу;
риск гражданской ответственности, которая может наступить вследствие причинения вреда жизни, здоровью или имуществу других лиц.
Законом могут быть установлены и иные виды обязательного страхования, однако, на гражданина не может быть возложена обязанность страховать свою жизнь или здоровье.
2. В случаях, когда обязанность страхования имущества не вытекает из закона, а основана на договоре с владельцем имущества (договоре аренды, договоре залога и др.) или в учредительных документах юридического лица, являющегося собственником имущества, такое страхование не является обязательным в смысле настоящей статьи и не влечет последствий, предусмотренных статьей 930 настоящего Кодекса.
Статья 929. Осуществление обязательного страхования
1. Обязательное страхование осуществляется путем заключения договора страхования лицом, на которое возложена обязанность такого страхования (страхователем), со страховщиком.
2. Обязательное страхование осуществляется за счет страхователя, за исключением обязательного страхования пассажиров, которое в установленных законом случаях может осуществляться за их счет.
3. Объекты, подлежащие обязательному страхованию, риски, от которых они должны быть застрахованы, круг лиц, обязанных выступать в качестве страхователей, минимальные размеры страховых сумм и другие основные условия обязательного страхования определяются законом.
Статья 930. Последствия нарушения правил об обязательном страховании
1. Лицо, в пользу которого по закону должно быть осуществлено обязательное страхование, вправе, если ему известно, что страхование не осуществлено, потребовать в судебном порядке его осуществления лицом, на которое возложена обязанность страхования в качестве страхователя.
2. Если лицо, на которое возложена обязанность страхования в качестве страхователя, не осуществило страхование или заключило договор страхования на условиях, ухудшающих положение выгодоприобретателя по сравнению с условиями, определенными законом, оно при наступлении страхового случая несет ответственность перед выгодоприобретателем на тех же условиях, на каких должно было бы быть выплачено страховое возмещение при надлежащем страховании. Такая ответственность не освобождает его от ответственности перед выгодоприобретателем (потерпевшим) по другим основаниям (по трудовому или иному договору либо вследствие причинения вреда).
3. Суммы, неосновательно сбереженные лицом, на которое возложена обязанность страхования в качестве страхователя, благодаря тому, что оно не выполнило эту обязанность либо выполнило ее ненадлежащим образом, взыскиваются по иску органов Государственного страхового надзора в доход Кыргызской Республики с начислением процентов в соответствии с пунктом 1 статьи 360 настоящего Кодекса.
Статья 931. Страховщик
1. В качестве страховщиков договоры страхования могут заключать юридические лица, являющиеся коммерческими организациями и имеющие специальное разрешение (лицензию) на осуществление страхования соответствующего вида.
2. Требования, которым должны отвечать страховые организации, порядок их лицензирования и осуществления государственного надзора за их деятельностью определяются законом об организации страхования в Кыргызской Республике.
Статья 932. Перестрахование
1. Риск выплаты страхового возмещения, принятый на себя страховщиком по договору страхования, может быть им застрахован полностью или частично у другого страховщика (страховщиков) по заключенному с последним договору перестрахования. При этом страховщик по договору страхования (основному договору), заключивший договор перестрахования, считается в этом последнем договоре страхователем.
В предусмотренных законом случаях страховщик обязан перестраховать риск, принятый им на себя по договору страхования.
2. Договор перестрахования в пользу лица, не являющегося страхователем по договору страхования (основному договору) ничтожен и считается заключенным в пользу страхователя.
3. При перестраховании ответственным перед страхователем по основному договору страхования за выплату страхового возмещения остается страховщик по этому договору.
4. Допускается последовательное перестрахование одного и того же риска по двум или нескольким договорам перестрахования.
Статья 933. Тайна страхования
Страховщик не вправе разглашать полученные им в результате своей профессиональной деятельности сведения о страхователе, застрахованном лице и выгодоприобретателе, об имущественном положении этих лиц, а при личном страховании - также и о состоянии их здоровья, за исключением случаев, предусмотренных Законом Кыргызской Республики "О противодействии финансированию терроризма и легализации (отмыванию) доходов, полученных преступным путем". Он обязан обеспечить неразглашение этих сведений своими служащими и после оставления ими службы в данной страховой организации.
За нарушение тайны страхования страховщик, в зависимости от рода нарушенных им прав и характера нарушения, несет ответственность в соответствии с правилами статьи 34 или статьи 50 настоящего Кодекса.
(В редакции Закона КР от 17 октября 2008 года N 215)
Параграф 2
Форма, содержание и заключение договора страхования
Статья 934. Форма договора страхования
1. Договор страхования должен быть заключен в письменной форме.
Несоблюдение письменной формы влечет недействительность договора страхования. Такой договор является ничтожным.
2. Договор страхования может быть заключен путем составления одного документа (пункт 2 статьи 395) либо вручения страховщиком страхователю на основании его письменного или устного заявления страхового полиса (свидетельства, сертификата, квитанции), подписанного страховщиком. В последнем случае согласие страхователя заключить договор подтверждается принятием от страховщика страхового полиса.
3. Страховщик при заключении договора вправе применять разработанные им стандартные формы договора страхования (страхового полиса) по отдельным видам страхования.
4. В случае утраты страхового полиса страховщик обязан выдать страхователю за его счет дубликат полиса.
Восстановление прав по утраченному страховому полису на предъявителя (пункт 3 статьи 924) производится в порядке, установленном процессуальным законодательством.
Статья 935. Существенные условия договора страхования
1. При заключении договора имущественного страхования между страхователем и страховщиком должно быть достигнуто соглашение:
1) об определенном имуществе либо ином имущественном интересе, являющихся объектом страхования;
2) о характере события, на случай наступления которого производится страхование (страхового случая);
3) о размере страховой суммы;
4) о сроке действия договора.
2. При заключении договора личного страхования между страхователем и страховщиком должно быть достигнуто соглашение:
1) о застрахованном лице;
2) о характере события, на случай наступления которого производится страхование (страхового случая);
3) о размере страховой суммы;
4) о сроке действия договора.
3. Если соглашение о каком-либо из условий страхования, указанных в настоящей статье, между страхователем и страховщиком не достигнуто, договор страхования не считается заключенным. Однако это правило не применяется в случаях, когда договор страхования заключается на основании закона об обязательном страховании и условие, не определенное в договоре, достаточно точно определено в соответствующем законе (статья 929).
Статья 936. Определение условий страхования в договоре и в правилах страхования
1. Условия, на которых заключается договор страхования, могут быть определены как в самом договоре (страховом полисе), так и в стандартных правилах страхования соответствующего вида, принятых, одобренных или утвержденных страховщиком либо объединением страховщиков (правила страхования).
2. Условия, содержащиеся в правилах страхования и не включенные в текст договора страхования (страхового полиса), обязательны для страхователя (выгодоприобретателя), если в договоре (страховом полисе) прямо указывается на применение таких правил и сами правила изложены в одном документе с договором (страховым полисом) или на его оборотной стороне либо приложены к нему. В последнем случае вручение страхователю при заключении договора правил страхования должно быть удостоверено записью в договоре.
3. При заключении договора страхования страхователь и страховщик могут договориться об изменении или исключении отдельных положений правил страхования и о включении в договор положений, отсутствующих в правилах.
4. Страхователь (выгодоприобретатель) вправе ссылаться в защиту своих интересов на правила страхования соответствующего вида, на которые имеется ссылка в договоре страхования (страховом полисе), даже если эти правила в силу настоящей статьи для него необязательны.
5. При заключении договора страхования с использованием стандартных форм договора (пункт 3 статьи 934) и (или) стандартных правил страхования заключенный договор считается договором присоединения (статьи 387), если страховщиком не будет доказано иное.
Статья 937. Сведения, предоставляемые страхователем при заключении договора
1. При заключении договора страхования страхователь обязан сообщить страховщику известные страхователю обстоятельства, имеющие существенное значение для определения вероятности наступления страхового случая и размера возможных убытков от его наступления (страхового риска).
Существенными признаются во всяком случае обстоятельства, определенно оговоренные страховщиком в стандартной форме договора страхования (страхового полиса), переданных страхователю правилах страхования или письменном запросе.
2. Если договор страхования заключен при отсутствии ответов страхователя на какие-либо вопросы страховщика, страховщик не может впоследствии требовать расторжения договора либо признания его недействительным на том основании, что соответствующие обстоятельства не были сообщены страхователем.
3. Если после заключения договора будет установлено, что страхователь сообщил страховщику заведомо ложные сведения об обстоятельствах, указанных в пункте 1 настоящей статьи, страховщик вправе потребовать признания договора недействительным и применения последствий, предусмотренных пунктом 2 статьи 197 настоящего Кодекса.
Страховщик не может требовать признания договора недействительным, если обстоятельства, о которых умолчал страхователь, уже отпали.
Статья 938. Право страховщика на оценку страхового риска
1. При заключении договора страхования имущества страховщик вправе произвести осмотр страхуемого имущества, а при необходимости - назначить экспертизу в целях установления его действительной стоимости.
2. При заключении договора личного страхования страховщик вправе произвести обследование страхуемого лица для установления фактического состояния его здоровья.
3. Оценка страхового риска страховщиком на основании настоящей статьи необязательна для страхователя, который вправе доказывать иное.
Статья 939. Страхование по генеральному полису
1. Систематическое страхование разных партий однородного имущества (товаров, грузов и т.п.) на сходных условиях в течение определенного срока может по соглашению страхователя со страховщиком осуществляться на основании одного договора страхования - генерального полиса.
2. Страхователь обязан в отношении каждой партии имущества, подпадающей под действие генерального полиса, сообщать страховщику обусловленные таким полисом сведения в предусмотренный им срок, а если он не предусмотрен, - немедленно по их получении. Страхователь не освобождается от этой обязанности, даже если к моменту получения таких сведений возможность убытков, подлежащих возмещению страховщиком, уже миновала.
3. Если в генеральном полисе не предусмотрено иное, страховщик обязан по требованию страхователя выдавать страховые полисы по отдельным партиям имущества, подпадающим под действие генерального полиса.
В случае несоответствия содержания страхового полиса генеральному полису предпочтение отдается страховому полису.
Параграф 3
Страховая сумма, страховая стоимость и страховая премия
Статья 940. Страховая сумма
1. Страховая сумма - сумма, в пределах которой страховщик обязуется выплатить страховое возмещение по договору имущественного страхования или которую он обязуется выплатить по договору личного страхования, определяется соглашением страхователя со страховщиком, если настоящим Кодексом или другими законами не установлено иное.
2. В договорах страхования, заключаемых на основании законов об обязательном страховании, страховая сумма не должна быть ниже минимальных размеров, установленных соответствующим законом.
3. При страховании имущества, если договором страхования не предусмотрено иное, страховая сумма не должна превышать их действительной стоимости (страховой стоимости), каковой считается:
для имущества, отчуждаемого по договору купли-продажи или иному возмездному договору, - его цена по этому договору;
для другого имущества - его действительная стоимость в месте его нахождения в день заключения договора страхования.
Статья 941. Оспаривание страховой стоимости имущества
Страховая стоимость имущества, указанная в договоре страхования, не может быть впоследствии оспорена страховщиком, за исключением случая, когда он докажет, что был умышленно введен в заблуждение относительно этой стоимости.
Статья 942. Неполное имущественное страхование
1. В случае, когда в договоре страхования имущества или предпринимательского риска страховая сумма установлена ниже страховой стоимости (неполное имущественное страхование), страховщик при наступлении страхового случая обязан возместить страхователю (выгодоприобретателю) часть понесенных последним убытков пропорционально отношению страховой суммы к страховой стоимости.
2. Договором может быть предусмотрен более высокий размер страхового возмещения при неполном имущественном страховании, в том числе может быть предусмотрено полное возмещение убытков в пределах страховой суммы.
Статья 943. Дополнительное имущественное страхование
1. Если имущество застраховано лишь в части страховой стоимости, страхователь (выгодоприобретатель) вправе осуществить дополнительное страхование, в том числе страховщика, но с тем, чтобы общая страховая сумма по всем договорам страхования не превышала страховой стоимости.
2. Несоблюдение положений пункта 1 настоящей статьи влечет последствия, предусмотренные пунктом 1 статьи 944 настоящего Кодекса.
Статья 944. Последствия страхования сверх страховой стоимости
1. Если страховая сумма, указанная в договоре страхования имущества, превышает страховую стоимость, договор является ничтожным в той части страховой суммы, которая превышает страховую стоимость.
Уплаченная излишне часть страховой премии возврату в этом случае не подлежит.
2. Если в соответствии с договором страхования страховая премия вносится в рассрочку и к моменту установления обстоятельств, указанных в пункте 1 настоящей статьи, она внесена не полностью, оставшиеся страховые взносы должны быть уплачены в размере, уменьшенном пропорционально уменьшению размера страховой суммы.
3. Если завышение страховой суммы в договоре страхования явилось следствием обмана со стороны страхователя, страховщик вправе требовать признания договора страхования в целом недействительным и возмещения причиненных ему этим убытков в размере, превышающем сумму полученной им от страхователя страховой премии.
Статья 945. Двойное страхование
1. Правила, предусмотренные в статье 944 настоящего Кодекса, соответственно применяются и в том случае, когда страховая сумма превысила страховую стоимость в результате страхования одного и того же имущества у двух или нескольких страховщиков (двойное страхование).
2. При двойном страховании имущества каждый из договоров страхования является ничтожным в части страховой суммы по этому договору, пропорциональной превышению общей страховой суммы по всем договорам страхования над страховой стоимостью.
В пределах тех страховых сумм, в которых договоры страхования остаются действительными, каждый страховщик несет обязанность выплатить страховое возмещение в соответствии с заключенным им договором, однако общая сумма страховых возмещений, полученная от всех страховщиков, не может превышать реального ущерба, вызванного страховым случаем.
Страхователь (выгодоприобретатель) вправе получить страховое возмещение с любого страховщика в пределах страховой суммы, предусмотренной заключенным с ним договором. В случае, если полученное страховое возмещение не покрывает реального ущерба, страхователь (выгодоприобретатель) вправе получить недостающую сумму с другого страховщика.
При двойном страховании страховщик, полностью или частично освобожденный от уплаты страхового возмещения в силу того, что причиненный ущерб возмещен другими страховщиками, обязан вернуть соответствующую часть сбереженной суммы этим страховщикам.
3. При двойном личном страховании каждый страховщик выполняет свои страховые обязательства перед страхователем, застрахованным лицом и выгодоприобретателем самостоятельно независимо от выполнения обязательств другими страховщиками.
Статья 946. Имущественное страхование от разных страховых рисков
1. Имущество может быть застраховано от разных страховых рисков как по одному, так и по отдельным договорам страхования, в том числе по договорам с разными страховщиками.
В этих случаях допускается превышение размера общей страховой суммы по всем договорам над страховой стоимостью.
2. Если из двух или нескольких договоров страхования, заключенных в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, вытекает обязанность страховщиков выплатить страховое возмещение за одни и те же последствия наступления страховых случаев, к таким договорам соответственно применяются правила о двойном страховании (статья 945).
Статья 947. Сострахование
1. Объект страхования может быть застрахован по одному договору совместно несколькими страховщиками (сострахование). Если в таком договоре не определены обязанности каждого из страховщиков перед страхователем (выгодоприобретателем), они солидарно отвечают перед ним за выплату страхового возмещения по договору имущественного страхования или страховой суммы по договору личного страхования.
2. Для совместного страхования крупных и особо крупных рисков состраховщики могут создавать на основе договора о совместной деятельности простые товарищества (страховые пулы).
Статья 948. Страховая премия и страховые тарифы
1. Под страховой премией понимается плата за страхование, которую страхователь (выгодоприобретатель) обязан уплатить страховщику в порядке и сроки, установленные договором страхования.
2. Страховщик при определении размера страховой премии, подлежащей уплате по договору страхования, вправе применять разработанные им страховые тарифы, определяющие премию, взимаемую с единицы страховой суммы, с учетом объекта страхования и характера страхового риска.
В предусмотренных законом случаях размер страховой премии определяется в соответствии со страховыми тарифами, установленными Правительством Кыргызской Республики.
3. На уплаченные страховщику суммы страховой премии не может быть обращено взыскание по обязательствам страхователя (выгодоприобретателя), даже если по условиям страхования за счет этих сумм происходит накопление подлежащего выплате в последующем страхователю (выгодоприобретателю) страхового возмещения.
(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года N 49)
Статья 949. Страховые взносы
1. Договором страхования может быть предусмотрено внесение страховой премии страховщику периодическими платежами (страховыми взносами).
2. Если договором страхования не предусмотрены иные последствия просрочки внесения страховых взносов, неуплаченный в установленный срок очередной страховой взнос может быть уплачен страхователем (выгодоприобретателем) в течение месячного льготного срока с начислением на сумму просроченного взноса процентов в соответствии с пунктом 1 статьи 360 настоящего Кодекса.
При неуплате страхового взноса в течение льготного срока действие договора страхования прекращается.
Если страховой случай наступил до уплаты очередного страхового взноса, внесение которого просрочено, но в пределах льготного срока, страховщик вправе при выплате страхового возмещения зачесть сумму просроченного страхового взноса.
Параграф 4
Исполнение договора страхования
Статья 950. Начало действия договора страхования
1. Договор страхования вступает в силу в момент уплаты страховой премии или ее первого взноса, если договором или законом не предусмотрено иное.
2. При отсутствии в договоре страхования соглашения об ином, страхование, обусловленное договором, распространяется на страховые случаи, происшедшие после вступления договора страхования в силу.
Статья 951. Обязанности страхователя в период действия договора страхования
В период действия договора страхования страхователь обязан в соответствии с правилами настоящей главы и условиями договора:
своевременно вносить страховые взносы, если страховая премия не уплачена полностью при заключении договора;
сообщать страховщику о заключении других договоров страхования в отношении того же объекта страхования;
незамедлительно сообщать страховщику об увеличении страхового риска (статья 953);
уведомить страховщика о наступлении страхового случая (статья 955) и принять меры к его удостоверению;
принять меры к уменьшению убытков от страхового случая (статья 954).
Статья 952. Выполнение обязанностей по договору страхователем и выгодоприобретателем
1. Заключение договора страхования в пользу выгодоприобретателя, в том числе и тогда, когда выгодоприобретателем является застрахованное лицо, не освобождает страхователя от выполнения обязанностей по этому договору, если только договором не предусмотрено иное либо обязанности страхователя выполнены лицом, в пользу которого заключен договор.
2. При предъявлении выгодоприобретателем требования о выплате страхового возмещения страховщик вправе потребовать от него, в том числе и тогда, когда выгодоприобретателем является застрахованное лицо, выполнения обязанностей по договору страхования, включая обязанности, лежащие на страхователе, но не выполненные им. Риск последствий невыполнения или несвоевременного выполнения обязанностей, которые должны были быть выполнены ранее, несет выгодоприобретатель.
Статья 953. Последствия увеличения страхового риска в период действия договора страхования
1. В период действия договора имущественного страхования страхователь (выгодоприобретатель) обязан незамедлительно сообщать страховщику о ставших ему известными значительных изменениях в обстоятельствах, из которых стороны исходили при заключении договора, если эти изменения могут существенно повлиять на увеличение страхового риска.
Значительным во всяком случае признаются изменения, оговоренные в договоре страхования (страховом полисе) и в переданных страхователю правилах страхования.
2. Страховщик, уведомленный об изменении обстоятельств, влекущем увеличение страхового риска, вправе потребовать изменения условий договора страхования или уплаты дополнительной страховой премии соразмерно увеличению риска.
3. Если страхователь (выгодоприобретатель) не сообщил страховщику о значительном изменении обстоятельств, влекущем увеличение страхового риска (пункт 1 настоящей статьи), либо возражает против предложения страховщика об изменении условий договора страхования или доплате страховой премии (пункт 2 настоящей статьи), страховщик вправе потребовать расторжения договора в соответствии с правилами, предусмотренными статьями 411-414 настоящего Кодекса.
4. Страховщик не вправе требовать изменения условий или расторжения договора страхования, если обстоятельства, влекущие увеличение страхового риска, уже отпали.
5. При личном страховании последствия изменения страхового риска в период действия договора страхования, указанные в пунктах 2 и 3 настоящей статьи, могут наступить, только если они прямо предусмотрены в договоре.
Статья 954. Уменьшение убытков от страхового случая
1. При наступлении страхового случая, предусмотренного договором имущественного страхования, страхователь обязан принять разумные и доступные в сложившихся обстоятельствах меры, чтобы уменьшить возможные убытки.
Принимая такие меры, страхователь должен следовать указаниям страховщика, если они сообщены страхователю.
2. Расходы, произведенные в целях уменьшения убытков, подлежащих возмещению страховщиком, если такие расходы были необходимы или были произведены для выполнения указаний страховщика, должны быть возмещены страховщиком, даже если соответствующие меры оказались безуспешными.
Такие расходы возмещаются пропорционально отношению страховой суммы к страховой стоимости, независимо от того, что вместе с возмещением других убытков они могут превысить страховую сумму.
3. Страховщик освобождается от возмещения убытков, возникших вследствие того, что страхователь умышленно не принял разумных и доступных ему мер, чтобы уменьшить возможные убытки.
Статья 955. Уведомление страховщика о наступлении страхового случая
1. Страхователь по договору имущественного страхования после того, как ему стало известно о наступлении страхового случая, обязан незамедлительно уведомить о его наступлении страховщика или его представителя. Если договором предусмотрен срок и (или) способ уведомления, оно должно быть сделано в условленный срок и указанным в договоре способом.
Такая же обязанность лежит на выгодоприобретателе, которому известно о заключении договора страхования в его пользу и о том, что страхователь не уведомил или не мог уведомить страховщика о наступлении страхового случая, если выгодоприобретатель намерен воспользоваться правом на страховое возмещение.
2. Неисполнение обязанности, предусмотренной пунктом 1 настоящей статьи, дает страховщику право отказать в выплате страхового возмещения, если не будет доказано, что страховщик своевременно узнал о наступлении страхового случая, либо что отсутствие у страховщика сведений об этом не могло сказаться на его обязанности выплатить страховое возмещение.
3. Правила, предусмотренные пунктами 1 и 2 настоящей статьи, соответственно применяются к договору личного страхования, если страховым случаем является смерть застрахованного лица или причинение вреда его здоровью. При этом устанавливаемый договором срок уведомления страховщика не может быть менее десяти дней.
Статья 956. Акт о страховом случае
Страховщик, уведомленный о наступлении страхового случая (статья 955), обязан удостоверить его обстоятельства и последствия, составив акт о страховом случае с участием лица, в пользу которого заключен договор страхования.
Подписанная страховщиком копия страхового акта выдается лицу, участвовавшему в его составлении. Если это лицо не является страхователем, копия страхового акта должна быть направлена также страхователю.
Статья 957. Порядок и срок выплаты страхового возмещения
1. Страховое возмещение выплачивается страховщиком на основании письменного заявления лица, имеющего право на получение возмещения.
2. К заявлению о выплате страхового возмещения должны быть приложены копии договора страхования (страхового полиса) и акта о страховом случае либо в заявлении должны быть указаны даты составления и номера этих документов.
При страховании по страховому полису на предъявителя (пункт 3 статьи 924) представление подлинника этого полиса обязательно.
При отсутствии акта о страховом случае должны быть представлены доказательства наступления страхового случая, а при имущественном страховании - также размера убытков, подлежащих возмещению страховщиком.
3. Страховщик вправе до выплаты страхового возмещения проверять причины, обстоятельства и последствия страхового случая. Государственные органы, органы местного самоуправления и должностные лица обязаны сообщать страховщику сведения, которые могут оказаться необходимыми в связи с такой проверкой.
4. Суммы, подлежащие выплате по договору личного страхования, должны быть выплачены страховщиком не позднее тридцати дней со дня получения заявления об их выплате, если законом или договором страхования не установлен более короткий срок.
В остальных случаях страховое возмещение должно быть выплачено страховщиком в течение тридцати дней со дня получения заявления о его выплате, если договором страхования не установлен иной срок.
5. При просрочке в выплате страхового возмещения, в том числе и тогда, когда просрочка была вызвана неосновательным отказом его выплатить, на сумму страхового возмещения начисляются проценты в соответствии с пунктом 1 статьи 360 настоящего Кодекса и уплачивается пеня в размере 0,1 процента просроченной суммы за каждый день просрочки.
Статья 958. Основания освобождения страховщика от выплаты страхового возмещения
1. Страховщик освобождается от выплаты страхового возмещения, если страховой случай наступил вследствие умысла страхователя, выгодоприобретателя или застрахованного лица, за исключением случаев, когда умышленные действия были совершены в состоянии необходимой обороны или крайней необходимости, а также случаев, предусмотренных пунктами 2 и 3 настоящей статьи.
2. Страховщик не освобождается от выплаты страхового возмещения по договору страхования гражданской ответственности за причинение вреда жизни или здоровью, если вред причинен по вине ответственного за него лица.
3. Страховщик не освобождается от выплаты суммы, которая по договору личного страхования подлежит уплате в случае смерти застрахованного лица, если его смерть наступила вследствие самоубийства и к этому времени договор страхования действовал уже не менее двух лет.
4. Законом и договором могут быть предусмотрены случаи освобождения страховщика от выплаты страхового возмещения по договорам имущественного страхования при наступлении страхового случая вследствие грубой неосторожности страхователя или выгодоприобретателя.
5. Поскольку законом или договором страхования не предусмотрено иное, страховщик освобождается от выплаты страхового возмещения, если страховой случай наступил вследствие:
1) воздействия ядерного взрыва, радиации или радиоактивного заражения;
2) военных действий, маневров или иных военных мероприятий, а также гражданской войны.
6. Поскольку договором имущественного страхования не предусмотрено иное, страховщик освобождается от выплаты страхового возмещения за убытки, возникшие вследствие изъятия, конфискации, реквизиции, ареста или уничтожения застрахованного имущества по распоряжению органов государственной власти или местного самоуправления.
(Толкование подпункта 2 пункта 5 статьи 958 см. Закон КР от 23 января 2001 года N 14)
Статья 959. Отказ в выплате страхового возмещения
1. Страховщик вправе отказать страхователю (выгодоприобретателю) в выплате страхового возмещения в случаях, когда:
1) действие договора страхования прекратилось до наступления страхового случая, в том числе по основаниям, указанным в статье 965 настоящего Кодекса;
2) договор страхования является ничтожным по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом или иными законами, в том числе по основаниям, указанным в статье 966 настоящего Кодекса;
3) страховщик освобождается от выплаты страхового возмещения по основаниям, указанным в статье 958 настоящего Кодекса;
4) страховщиком предъявлен иск о признании договора страхования недействительным по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом, в том числе по основаниям, указанным в пункте 2 статьи 924 и в пункте 3 статьи 937 настоящего Кодекса, либо о расторжении договора страхования вследствие того, что страхователь (выгодоприобретатель) воспрепятствовал расследованию обстоятельств страхового случая или определению размера причиненных убытков;
5) в случаях, предусмотренных пунктом 2 статьи 955 и пунктом 4 статьи 960 настоящего Кодекса.
2. Решение страховщика об отказе в выплате страхового возмещения должно быть сообщено лицу, подавшему заявление о его выплате, не позднее, чем в течение срока, установленного для выплаты возмещения (пункт 4 статьи 957), и должно содержать мотивированное обоснование причин отказа.
3. В случае отказа страховщика выплатить страховое возмещение требование о его выплате может быть предъявлено в судебном порядке.
Статья 960. Переход к страховщику прав страхователя на возмещение ущерба (суброгация)
1. Если договором имущественного страхования или законом не предусмотрено иное, к страховщику, уплатившему страховое возмещение по такому договору, переходит в пределах уплаченной суммы право требования, которое страхователь (выгодоприобретатель) имеет к лицу, ответственному за убытки, возмещенные в результате страхования.
Условие договора имущественного страхования, исключающее переход к страховщику права требования к лицу, умышленно причинившему убытки, ничтожно.
2. Перешедшее к страховщику право требования осуществляется им с соблюдением правил, регулирующих отношения между страхователем (выгодоприобретателем) и лицом, ответственным за убытки.
3. Страхователь (выгодоприобретатель) обязан передать страховщику все документы и доказательства и сообщить ему все сведения, необходимые для осуществления страховщиком перешедшего к нему права требования.
4. Если страхователь (выгодоприобретатель) отказался от своего права требования к лицу, ответственному за убытки, возмещенные страховщиком, или осуществление этого права стало невозможным по вине страхователя (выгодоприобретателя), страховщик освобождается от уплаты страхового возмещения полностью или в соответствующей части и вправе потребовать возврата излишне уплаченной суммы возмещения.
Статья 961. Передача страховщику прав на застрахованное имущество
Если имуществу, застрахованному в полной сумме его действительной стоимости, в результате наступления страхового случая причинен такой ущерб, что использование этого имущества по назначению в дальнейшем становится невозможным, страхователь (выгодоприобретатель) с согласия страховщика может передать ему свои права на застрахованное имущество и получить страховое возмещение в полном объеме страховой суммы.
Параграф 5
Изменение, прекращение и недействительность договора страхования
Статья 962. Замена выгодоприобретателя
Страхователь вправе заменить выгодоприобретателя, названного в договоре страхования, другим лицом, письменно уведомив об этом страховщика. Замена выгодоприобретателя по договору личного страхования, назначенного с согласия застрахованного лица (пункт 2 статьи 926), допускается лишь с согласия этого лица.
Выгодоприобретатель не может быть без его согласия заменен другим лицом после того, как он выполнил какую-либо из обязанностей по договору страхования или предъявил страховщику требование о выплате страхового возмещения.
Статья 963. Замена застрахованного лица
1. В случае, когда по договору страхования риска ответственности за причинение вреда (статья 925) застрахована ответственность лица, иного, чем страхователь, последний вправе, поскольку иное не предусмотрено договором, в любое время до наступления страхового случая заменить это лицо другим, письменно уведомив об этом страховщика.
Застрахованное лицо, названное в договоре личного страхования, может быть заменено страхователем другим лицом лишь с согласия страховщика, а если договор заключен не в пользу самого застрахованного лица (пункт 2 статьи 926), то и с согласия застрахованного лица.
Статья 964. Переход прав на застрахованное имущество к другому лицу
При переходе прав на застрахованное имущество от лица, в интересах которого был заключен договор страхования, к другому лицу права и обязанности по этому договору переходят к лицу, к которому перешли права на имущество, за исключением случаев отказа от права собственности (пункт 2 статьи 280) и принудительного изъятия имущества по основаниям, указанным в статье 281 настоящего Кодекса.
Лицо, к которому перешли права на застрахованное имущество, должно письменно уведомить об этом страховщика. Такого уведомления не требуется, если договор страхования имущества был заключен без указания имени или фирменного наименования выгодоприобретателя (пункт 3 статьи 924).
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 965. Досрочное прекращение договора страхования
1. Договор страхования прекращается до наступления срока, на который он был заключен, если после его вступления в силу возможность наступления страхового случая отпала и существование страхового риска прекратилось по обстоятельствам иным, чем страховой случай.
К таким обстоятельствам относятся:
1) гибель застрахованного имущества по иным причинам, чем наступление страхового случая;
2) признание недееспособным или ограничение дееспособности гражданина, риск гражданской ответственности которого был застрахован.
2. В случае предусмотренном пунктом 2 статьи 949 настоящего Кодекса, договор страхования прекращается до наступления срока, на который он был заключен, при неуплате очередного страхового взноса.
3. Страхователь (выгодоприобретатель) вправе отказаться от договора страхования в любое время, если к моменту отказа возможность наступления страхового случая не отпала по обстоятельствам, указанным в пункте 1 настоящей статьи.
4. При досрочном прекращении договора страхования по обстоятельствам, указанным в пунктах 1 и 2 настоящей статьи, страховщик имеет право на часть страховой премии пропорционально времени, в течение которого действовало страхование, и должен возвратить излишне полученную часть страховой премии.
При досрочном отказе страхователя (выгодоприобретателя) от договора страхования уплаченная страховщику сумма не подлежит возврату, если законом или договором не предусмотрено иное.
Статья 966. Недействительность договора страхования
Договор страхования является ничтожным в случаях, когда:
1) по договору застрахован противоправный интерес;
2) по договору застраховано имущество, добытое преступным путем, являвшееся предметом преступления или подлежавшее конфискации;
3) в качестве страхового случая в договоре предусмотрено событие, лишенное признаков вероятности и случайности его наступления;
4) к моменту заключения договора страхования объект страхования не существовал.
Договор страхования недействителен также в других случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.
Параграф 6
Специальные виды страхования
Статья 967. Взаимное страхование
1. Граждане и юридические лица могут страховать свое имущество и иные имущественные интересы, указанные в статье 923 настоящего Кодекса, на взаимной основе путем образования обществ взаимного страхования и объединения в них необходимых для этого средств.
2. Общества взаимного страхования осуществляют страхование имущества и иных имущественных интересов своих членов и являются некоммерческими организациями.
Особенности правового положения обществ взаимного страхования и условия их деятельности определяются в соответствии с настоящим Кодексом, законом о взаимном страховании.
3. Страхование обществами взаимного страхования имущества и имущественных интересов своих членов осуществляется непосредственно на основании членства, если учредительными документами общества не предусмотрено заключение в этих случаях договора страхования.
Правила настоящей главы применяются к отношениям по страхованию между обществом взаимного страхования и его членами, поскольку иное не предусмотрено законом о взаимном страховании, учредительными документами соответствующего общества или установленными правилами страхования.
4. Осуществление обязательного страхования путем взаимного страхования допускается лишь в случаях, предусмотренных законом о взаимном страховании.
5. Общество взаимного страхования может в качестве страховщика осуществлять страхование интересов лиц, не являющихся членами общества, если такая страховая деятельность предусмотрена его учредительными документами, общество образовано в форме коммерческой организации, имеет лицензию на осуществление страхования соответствующего вида и отвечает другим требованиям, установленным законом об организации страхования в Кыргызской Республике.
Страхование интересов лиц, не являющихся членами общества взаимного страхования, осуществляется обществом по договорам страхования в соответствии с правилами настоящей главы.
Статья 968. Обязательное государственное страхование
1. В целях обеспечения социальных интересов граждан и интересов государства законом может быть установлено обязательное страхование государственными органами жизни, здоровья и имущества государственных служащих определенных категорий за счет средств, выделяемых на эти цели из государственного бюджета (обязательное государственное страхование).
2. Правила настоящей главы применяются к обязательному государственному страхованию, поскольку иное не предусмотрено законодательством о таком страховании и не вытекает из существа соответствующих отношений по страхованию.
Статья 969. Применение общих правил о страховании к медицинскому страхованию
Правила о страховании, содержащиеся в настоящей главе, применяются к медицинскому страхованию в случаях, предусмотренных законом о медицинском страховании.
Глава 47
Простое товарищество
Статья 970. Договор простого товарищества
1. По договору простого товарищества (договору о совместной деятельности) двое или более лиц (товарищей) обязуются соединить свои вклады и совместно действовать без образования юридического лица для извлечения прибыли или достижения иной цели, не противоречащей закону.
2. Сторонами договора простого товарищества, заключаемого для осуществления предпринимательской деятельности, могут быть только индивидуальные предприниматели и (или) коммерческие организации.
3. Договор простого товарищества должен быть заключен в письменной форме.
Статья 971. Вклады товарищей
1. Вкладом товарища признается все то, что он вносит в общее дело, в частности деньги, иное имущество, профессиональные и иные знания, навыки и умения, а также деловая репутация.
2. Вклады товарищей предполагаются равными по стоимости, если иное не следует из договора или фактических обстоятельств. Денежная оценка вклада товарища производится по соглашению между товарищами.
Статья 972. Общее имущество товарищей
1. Внесенное товарищами имущество, которым они обладали на праве собственности, а также произведенная в результате совместной деятельности продукция и полученные от такой деятельности плоды и доходы признаются их общей долевой собственностью, поскольку иное не установлено законом или договором.
Имущество, находящееся в общей долевой собственности товарищей, а также их общие требования и общие исключительные права образуют общее имущество товарищей. Общее имущество товарищей используется в интересах всех товарищей.
2. Ведение бухгалтерского учета общего имущества товарищей может быть поручено ими одному из участвующих в товариществе юридических лиц.
3. Пользование общим имуществом товарищей осуществляется по их общему согласию, а при недостижении согласия - в порядке, устанавливаемом судом.
4. Обязанности товарищей по содержанию общего имущества и порядок возмещения затрат, связанных с выполнением этих обязанностей, предусматриваются договором.
Статья 973. Ведение общих дел товарищей
1. Ведение общих дел участников договора о совместной деятельности осуществляется в порядке, предусмотренном договором.
2. При ведении общих дел каждый товарищ вправе действовать от имени всех товарищей, если договором простого товарищества не установлено, что ведение дел осуществляется отдельными участниками либо совместно всеми участниками.
При совместном ведении дел для совершения каждой сделки требуется согласие всех товарищей.
3. В отношениях с третьими лицами полномочие товарища совершать сделки от имени всех товарищей удостоверяется доверенностью, выданной ему остальными товарищами, или явствует из договора простого товарищества.
4. В отношениях с третьими лицами товарищи не могут ссылаться на ограничения прав по ведению общих дел товарища, совершившего сделку, за исключением случаев, когда они докажут, что в момент заключения сделки третье лицо знало или заведомо должно было знать о наличии таких ограничений.
5. Товарищ, совершивший от имени всех товарищей сделки, в отношении которых его право на ведение дел было ограничено, либо заключивший в интересах всех товарищей сделки от своего имени, имеет право на возмещение произведенных им из своих средств расходов по делу, если имелись достаточные основания полагать, что эти сделки были необходимыми в интересах всех товарищей.
Если такими сделками другим товарищам причинены убытки, они вправе требовать их возмещения.
6. Решения, касающиеся общих дел, принимаются товарищами по общему согласию, если иное не предусмотрено договором.
7. Участники договора простого товарищества, уполномоченные на ведение общих дел, имеют право на отдельное вознаграждение, если это предусмотрено договором.
Статья 974. Право товарища на информацию
Каждый товарищ независимо от того, уполномочен ли он вести общие дела, вправе знакомиться со всей документацией по ведению дел. Отказ от этого права или его ограничение, в том числе по соглашению товарищей, не допускаются.
Статья 975. Общие расходы и убытки товарищей
1. Порядок покрытия расходов и убытков, связанных с совместной деятельностью товарищей, определяется их соглашением. В отсутствие такого соглашения каждый товарищ несет расходы и убытки пропорционально стоимости его вклада в общее дело.
Ничтожно соглашение, полностью освобождающее кого-либо из товарищей от участия в покрытии общих расходов или убытков.
Статья 976. Ответственность товарищей по общим обязательствам
1. Если договор простого товарищества не связан с осуществлением его участниками предпринимательской деятельности, то по общим договорным обязательствам каждый товарищ отвечает всем своим имуществом пропорционально стоимости его вклада в общее дело.
По общим обязательствам, возникшим не из договора, товарищи отвечают солидарно.
2. Если договор простого товарищества связан с осуществлением его участниками предпринимательской деятельности, то по общим обязательствам товарищи отвечают солидарно.
Статья 977. Распределение прибыли
Прибыль, полученная товарищами в результате их совместной деятельности, распределяется пропорционально стоимости вкладов товарищей в общее дело, если иное не предусмотрено договором простого товарищества или иным соглашением товарищей. Соглашение об устранении кого-либо из товарищей от участия в прибыли ничтожно.
Статья 978. Выдел доли товарища по требованию его кредитора
Кредитор участника договора простого товарищества вправе предъявить требование о выделе его доли в общем имуществе в соответствии со статьей 274 настоящего Кодекса.
Статья 979. Прекращение договора простого товарищества
1. Договор простого товарищества прекращается:
1) вследствие объявления кого-либо из товарищей безвестно отсутствующим, недееспособным или ограниченно дееспособным;
2) вследствие объявления кого-либо из товарищей банкротом (несостоятельныо( �
3) вследствие смерти товарища либо ликвидации или реорганизации участвующего в договоре юридического лица, если договором простого товарищества или последующим соглашением не предусмотрено сохранение договора в отношениях между остальными товарищами либо замещение умершего товарища (реорганизованного юридического лица) его наследниками (правопреемниками);
4) вследствие отказа кого-либо из товарищей от дальнейшего участия в бессрочном договоре простого товарищества;
5) вследствие расторжения договора простого товарищества, заключенного с указанием срока, по требованию одного из товарищей в отношениях между ним и остальными товарищами;
6) вследствие расторжения договора простого товарищества по соглашению сторон;
7) вследствие истечения срока договора простого товарищества;
8) вследствие достижения цели договора простого товарищества либо наступления условий, делающих достижение этой цели невозможным;
9) в результате выдела доли товарища по требованию его кредитора;
10) по иным основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом или договором простого товарищества.
Договором простого товарищества или последующим соглашением его участников может быть предусмотрено сохранение договора в отношениях между остающимися товарищами в случаях, указанных в подпунктах первом, втором, четвертом, пятом и девятом настоящего пункта.
2. При прекращении договора простого товарищества вещи, переданные в общее владение и (или) пользование товарищей, возвращаются предоставившим их товарищам без вознаграждения, поскольку иное не предусмотрено соглашением сторон.
С момента прекращения договора простого товарищества его участники несут солидарную ответственность по неисполненным общим обязательствам в отношении третьих лиц.
Раздел имущества, находившегося в общей собственности товарищей, и возникших у них общих прав требования, осуществляется в порядке, установленном статьей 271 настоящего Кодекса.
Товарищ, внесший в общую собственность индивидуально определенную вещь, вправе при прекращении договора простого товарищества требовать возврата ему этой вещи при условии соблюдения интересов остальных товарищей и кредиторов.
Статья 980. Отказ от бессрочного договора простого товарищества
Если иное не предусмотрено договором, заявление об отказе товарища от бессрочного договора простого товарищества должно быть сделано им не позднее, чем за три месяца до предполагаемого выхода из договора.
Соглашение об ограничении права на отказ от бессрочного договора простого товарищества является ничтожным.
Статья 981. Расторжение договора простого товарищества по требованию стороны
Наряду с основаниями, указанными в подпункте первом пункта 2 статьи 411 настоящего Кодекса, сторона договора простого товарищества, заключенного с указанием срока или с указанием цели в качестве отменительного условия, вправе требовать расторжения договора в отношениях между собой и остальными товарищами по уважительной причине с возмещением остальным товарищам реального ущерба, причиненного расторжением договора.
Статья 982. Ответственность товарища, отказавшегося от договора или потребовавшего его расторжения
В случае, когда договор простого товарищества не был прекращен в результате заявления кем-либо из участников об отказе от дальнейшего в нем участия либо расторжения договора по требованию одного из товарищей, лицо, участие которого в договоре прекратилось, отвечает перед третьими лицами по общим обязательствам, возникшим в период его участия в договоре, так как если бы оно осталось участником договора простого товарищества.
Статья 983. Негласное товарищество
1. Договором простого товарищества может быть предусмотрено, что его существование не раскрывается для третьих лиц (негласное товарищество). К такому договору применяются правила о договоре простого товарищества, если иное не предусмотрено настоящей статьей или не вытекает из существа негласного товарищества.
2. В отношениях с третьими лицами каждый из участников негласного товарищества отвечает всем своим имуществом по сделкам, которые он заключил от своего имени в общих интересах товарищей.
3. В отношениях между товарищами обязательства, возникающие в процессе их совместной деятельности, считаются общими.
Глава 48
Публичный конкурс
Статья 984. Организация публичного конкурса
1. Лицо, объявившее публично о выплате денежного вознаграждения или выдаче иной награды (о выплате награды) за лучшее выполнение работы или достижение иных результатов (публичный конкурс), должно выплатить обусловленную награду тому, кто в соответствии с условиями проведения конкурса признан его победителем.
2. Публичный конкурс может быть открытым, когда предложение организатора конкурса принять участие в конкурсе обращено ко всем желающим путем объявления в печати или иных средствах массовой информации, либо закрытым, когда предложение принять участие в конкурсе направляется определенному кругу лиц по выбору организатора конкурса.
Открытый конкурс может быть обусловлен предварительной квалификацией его участников, когда организатором конкурса проводится предварительный отбор лиц, пожелавших принять участие в конкурсе.
3. Объявление о публичном конкурсе должно содержать условия, предусматривающие существо задания, критерии и порядок оценки результатов работы или иных достижений, место, срок и порядок их представления, размер и форму награды, а также порядок и сроки объявления результатов конкурса.
4. К публичному конкурсу, содержащему обязательство заключить с победителем конкурса договор, правила настоящей статьи применяются постольку, поскольку статьями 408-410 настоящего Кодекса не предусмотрено иное.
Статья 985. Изменение условий и отмена публичного конкурса
1. Лицо, объявившее публичный конкурс, вправе изменить его условия или отменить конкурс только в течение первой половины установленного для представления работ срока.
2. Извещение об изменении условий или отмене конкурса должно быть сделано тем же способом, каким конкурс был объявлен.
3. В случае изменения условий конкурса или его отмены лицо, объявившее о конкурсе, должно возместить расходы, понесенные любым лицом, кто до этого полностью или частично выполнил предусмотренную в извещении работу.
4. Если при изменении условий конкурса или его отмены были нарушены требования, указанные в пунктах 1 или 2 настоящей статьи, лицо, объявившее о проведении, должно возместить убытки, понесенные из-за этого участниками конкурса.
5. Лицо, объявившее о проведении конкурса, освобождается от обязанности возмещения расходов и убытков, установленной пунктами 3 и 4 настоящей статьи, если докажет, что указанная работа была выполнена не в связи с конкурсом, в частности, до объявления о конкурсе, либо заведомо не соответствовала условиям конкурса.
Статья 986. Решение о выплате вознаграждения
1. Решение о выплате награды победителю конкурса должно быть вынесено и сообщено участникам публичного конкурса в порядке и в сроки, установленные в объявлении о конкурсе.
2. Если указанные в объявлении результаты достигнуты в работе, выполненной совместно двумя или более лицами, награда распределяется между ними в соответствии с их соглашением. В случае, если такое соглашение не будет достигнуто, порядок распределения награды определяется судом.
Статья 987. Использование произведений науки, литературы и искусства, победивших на публичном конкурсе
Условиями конкурса, предметом которого являются произведения науки, литературы или искусства, может быть предусмотрено преимущественное право лица, объявившего публичный конкурс, на заключение с победителем конкурса договора об использовании этого произведения с выплатой ему авторского гонорара. Это право может быть реализовано в течение трех месяцев со дня объявления результатов конкурса.
Статья 988. Возврат участникам публичного конкурса представленных работ
Лицо, объявившее публичный конкурс, обязано возвратить участникам конкурса работы, не удостоенные награды, если иное не предусмотрено объявлением о конкурсе и не вытекает из характера выполненной работы.
Глава 49
Публичное обещание награды
Статья 989. Обязанность выплатить награду
1. Лицо, объявившее публично о выплате денежного вознаграждения или о выдаче иной награды (о выплате награды) тому, кто совершит указанное в объявлении правомерное действие в указанный в нем срок, обязано выплатить обещанную награду любому, кто совершил соответствующее действие, в частности отыскал утраченную вещь или сообщил лицу, объявившему о награде, необходимые сведения.
2. Обязанность выплатить награду возникает при условии, что обещание награды позволяет установить, кем обещана награда. Лицо, отозвавшееся на обещание, вправе потребовать письменного подтверждения обещания и несет риск последствий непредъявления этого требования, если окажется, что в действительности объявление о награде не было сделано указанным в нем лицом.
3. Если в публичном обещании награды не указан ее размер, он определяется по соглашению с лицом, обещавшим награду, а в случае спора - судом.
4. Обязанность выплатить награду возникает независимо от того, совершено ли соответствующее действие в связи со сделанным объявлением или независимо от него.
5. В случаях, когда действие, указанное в объявлении, совершили несколько лиц, право на получение награды приобретает тот из них, кто совершил соответствующее действие первым.
Если действие, указанное в объявлении, совершено двумя или более лицами одновременно, награда между ними делится поровну или в ином предусмотренном соглашением между ними размере.
6. Если иное не предусмотрено в объявлении о награде и не вытекает из характера указанного в нем действия, соответствие выполненного действия содержащимся в объявлении требованиям определяется лицом, публично обещавшим награду, а в случае спора - судом.
Статья 990. Отмена публичного обещания награды
1. Лицо, объявившее публично о выплате награды, вправе в такой же форме отказаться от данного обещания, кроме случаев, когда в самом объявлении предусмотрена или из него вытекает недопустимость отказа или дан определенный срок для совершения действия, за которое обещана награда, либо к моменту объявления об отказе одно или несколько отозвавшихся лиц уже выполнили указанное в объявлении действие.
2. Отмена публичного обещания награды не освобождает того, кто объявил о награде, от возмещения отозвавшимся лицам расходов, понесенных ими в связи с совершением указанного в объявлении действия, в пределах указанной в объявлении награды.
Глава 50
Проведение игр и пари
Статья 991. Требования, связанные с организацией игр и пари и участием в них
Требования граждан и юридических лиц, связанные с организацией или участием в играх и пари, не подлежат судебной защите, за исключением требований лиц, принявших участие в играх или пари под влиянием обмана, насилия, угрозы или злонамеренного соглашения их представителя с организатором игр или пари, а также требований, указанных в пункте 4 статьи 992 настоящего Кодекса.
Статья 992. Проведение лотерей, тотализаторов и иных игр государством и административно-территориальными единицами
1. Отношения между государством, органами местного самоуправления, лицами, получившими от уполномоченного государственного органа разрешение (лицензию) на проведение лотерей, тотализаторов (взаимных пари) и других основанных на риске игр, и участниками игр регулируются договором между организатором и участником игр. Такой договор оформляется выдачей лотерейного билета, квитанции или иного документа и признается заключенным с момента оплаты участником стоимости лотерейного билета или иной оплаты участия в игре.
2. Предложение о заключении договора, предусмотренного пунктом 1 настоящей статьи, должно включать условия о сроке проведения игр и порядке определения выигрыша и его размере.
3. Лицам, которые в соответствии с условиями проведения лотереи, тотализатора или иных игр признаются выигравшими, должен быть выплачен организатором игр выигрыш в предусмотренных условиями проведения игр размере, форме (денежной или в натуре) и срок, а если срок в этих условиях не был указан - не позднее десяти дней с момента определения результатов игр.
4. В случае неисполнения организатором игр указанной в пункте 3 настоящей статьи обязанности участник, выигравший в лотерее, тотализаторе или иных играх, вправе требовать от организатора игр выплаты выигрыша, а также возмещения убытков, причиненных нарушением договора со стороны организатора.
Глава 51
Обязательства вследствие причинения вреда
Параграф 1
Общие положения о возмещении вреда
Статья 993. Общие основания ответственности за причинение вреда
1. Вред, причиненный личности или имуществу гражданина, а также вред, причиненный юридическому лицу, подлежит возмещению лицом, причинившим вред, в полном объеме.
Законом может быть возложена обязанность возмещения вреда на лицо, не являющееся причинителем вреда.
Законом или договором может быть установлена обязанность причинителя вреда выплатить потерпевшим компенсацию сверх возмещения вреда.
2. Лицо, причинившее вред, освобождается от возмещения вреда, если докажет, что вред причинен не по его вине. Законом может быть предусмотрено возмещение вреда и при отсутствии вины причинителя вреда.
3. Вред, причиненный правомерными действиями, подлежит возмещению в случаях, предусмотренных законом.
В возмещении вреда может быть отказано, если вред причинен по просьбе или с согласия потерпевшего, а действия причинителя вреда не нарушают нравственные принципы общества.
Статья 994. Предупреждение причинения вреда
1. Опасность причинения вреда в будущем может явиться основанием к иску о запрещении деятельности, создающей такую опасность.
2. Если причиненный вред является последствием эксплуатации предприятия, сооружения либо иной производственной деятельности, которая продолжает причинять вред или угрожает новым вредом, суд вправе обязать ответчика, помимо возмещения вреда, приостановить или прекратить соответствующую деятельность.
Суд может отказать в иске о приостановлении либо прекращении соответствующей деятельности лишь в случае, если ее приостановление либо прекращение противоречит общественным интересам. Отказ в приостановлении либо прекращении такой деятельности не лишает потерпевших права на возмещение причиненного этой деятельностью вреда.
Статья 995. Причинение вреда в состоянии необходимой обороны
Не подлежит возмещению вред, причиненный в состоянии необходимой обороны, если при этом не были превышены ее пределы.
Статья 996. Причинение вреда в состоянии крайней необходимости
Вред, причиненный в состоянии крайней необходимости, то есть для устранения опасности, угрожающей самому причинителю вреда или другим лицам, если эта опасность при данных обстоятельствах не могла быть устранена иными средствами, должен быть возмещен лицом, причинившим вред.
Учитывая обстоятельства, при которых был причинен такой вред, суд может возложить обязанность его возмещения на третье лицо, в интересах которого действовал причинивший вред, либо освободить от возмещения вреда полностью или частично как это третье лицо, так и причинившего вред.
Статья 997. Ответственность юридического лица или гражданина за вред, причиненный его работником
1. Юридическое лицо либо гражданин возмещает вред, причиненный его работником при исполнении им трудовых (служебных, должностных) обязанностей.
2. Применительно к правилам, предусмотренным настоящей главой, работниками признаются граждане, выполняющие работу на основании трудового договора (контракта), а также граждане, выполняющие работу по гражданско-правовому договору, если при этом они действовали или должны были действовать по заданию соответствующего юридического лица или гражданина и под его контролем за безопасным ведением работ.
3. Хозяйственные товарищества и производственные кооперативы возмещают вред, причиненный их участниками (членами) при осуществлении последними предпринимательской, производственной или иной деятельности товарищества или кооператива.
Статья 998. Ответственность за вред, причиненный государственными органами, органами местного самоуправления, а также их должностными лицами
Вред, причиненный гражданину или юридическому лицу в результате незаконных действий (бездействия) государственных органов, органов местного самоуправления либо должностных лиц этих органов, в том числе в результате издания не соответствующего закону или иному правовому акту акта государственного органа или органа местного самоуправления, подлежит возмещению. Вред возмещается за счет соответствующей государственной казны (пункт 2 статьи 225), казны местного сообщества (пункт 2 статьи 227).
Статья 999. Ответственность за вред, причиненный незаконными действиями органов дознания, предварительного следствия, прокуратуры и суда
1. Вред, причиненный гражданину в результате незаконного осуждения, незаконного привлечения к уголовной ответственности, незаконного применения в качестве меры пресечения заключения под стражу или подписки о невыезде, незаконного наложения административного взыскания в виде ареста, возмещается государством в полном объеме независимо от вины должностных лиц органов дознания, предварительного следствия, прокуратуры и суда в порядке, установленном законом.
2. Вред, причиненный гражданину или юридическому лицу в результате незаконной деятельности органов дознания, предварительного следствия, прокуратуры и суда, не повлекший последствий, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, возмещается по основаниям и в порядке, которые предусмотрены статьей 998 настоящего Кодекса. Вред, причиненный при осуществлении правосудия, возмещается в случае, если вина судьи установлена приговором суда, вступившим в законную силу.
(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года N 49)
Статья 1000. Возмещение вреда лицом, застраховавшим свою ответственность
Юридическое лицо или гражданин, застраховавшие свою ответственность в порядке добровольного или обязательного страхования в пользу потерпевшего (статья 925, пункт 1 статьи 928), при недостаточности страховой суммы для полного возмещения причиненного вреда возмещают разницу между страховой суммой и фактическим размером ущерба.
Статья 1001. Ответственность за вред, причиненный несовершеннолетними в возрасте до четырнадцати лет
1. За вред, причиненный несовершеннолетним, не достигшим четырнадцати лет (малолетним), отвечают его родители (усыновители) или опекуны, если не докажут, что вред возник не по их вине.
2. Если малолетний, нуждающийся в опеке, находился в соответствующем воспитательном, лечебном учреждении, учреждении социальной защиты населения или другом аналогичном учреждении, которое в силу закона является его опекуном (статья 70), это учреждение обязано возместить вред, причиненный малолетним, если не докажет, что вред возник не по вине учреждения.
3. Если малолетний причинил вред в то время, когда находился под надзором учебного заведения, воспитательного, лечебного или иного учреждения, обязанного осуществлять за ним надзор, а также лица, осуществлявшего надзор на основании договора, это учреждение или лицо отвечает за вред, если не докажет, что вред возник не по их вине в осуществлении надзора.
4. Обязанность родителей (усыновителей), опекунов, учебных заведений, воспитательных, лечебных и иных учреждений по возмещению вреда, причиненного малолетним, не прекращается с достижением малолетним совершеннолетия или получением им имущества, достаточного для возмещения вреда.
Если родители (усыновители), опекуны умерли или они, а также другие граждане, указанные в пункте 3 настоящей статьи, не имеют достаточных средств для возмещения вреда, причиненного жизни или здоровью потерпевшего, а сам причинитель вреда, ставший полностью дееспособным, обладает такими средствами, суд с учетом имущественного положения потерпевшего и причинителя вреда, а также других обстоятельств вправе принять решение о возмещении вреда полностью или частично за счет самого причинителя вреда.
Статья 1002. Ответственность за вред, причиненный несовершеннолетними в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет
1. Несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет самостоятельно несут ответственность за причиненный вред на общих основаниях.
2. В случае, когда у несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет нет имущества или иных источников доходов, достаточных для возмещения вреда, вред должен быть возмещен полностью или в недостающей части его родителями (усыновителями) или попечителем, если они не докажут, что вред возник не по их вине.
Если несовершеннолетний в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, нуждающийся в попечении, находился в соответствующем воспитательном, лечебном учреждении, учреждении социальной защиты населения или другом аналогичном учреждении, которое в силу закона является его попечителем (статья 70), это учреждение обязано возместить вред полностью или в недостающей части, если не докажет, что вред возник не по его вине.
3. Обязанность родителей (усыновителей), попечителя и соответствующего учреждения по возмещению вреда, причиненного несовершеннолетним в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, прекращается по достижении причинившим вред совершеннолетия либо когда у него до достижения совершеннолетия появились источники доходов или иное имущество, достаточные для возмещения вреда, либо когда он до достижения совершеннолетия приобрел дееспособность.
Статья 1003. Ответственность родителей, лишенных родительских прав, за вред, причиненный несовершеннолетними
На родителя, лишенного родительских прав, суд может возложить ответственность за вред, причиненный его несовершеннолетними детьми в течение трех лет после лишения родителя родительских прав, если поведение ребенка, повлекшее причинение вреда, явилось следствием ненадлежащего осуществления родительских обязанностей по воспитанию ребенка.
Статья 1004. Ответственность за вред, причиненный гражданином, признанным недееспособным
1. Вред, причиненный гражданином, признанным недееспособным, возмещают его опекун или организация, обязанная осуществлять за ним надзор, если они не докажут, что вред возник не по их вине.
2. Обязанность опекуна или организации, обязанной осуществлять надзор по возмещению вреда, причиненного гражданином, признанным недееспособным, не прекращается в случае последующего признания его дееспособным.
3. Если опекун умер либо не имеет достаточных средств для возмещения вреда, причиненного жизни или здоровью потерпевшего, а сам причинитель вреда обладает такими средствами, суд с учетом имущественного положения потерпевшего и причинителя вреда, а также других обстоятельств вправе принять решение о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью потерпевшего, полностью или частично за счет имущества самого причинителя вреда.
Статья 1005. Ответственность за вред, причиненный гражданином, признанным ограниченно дееспособным
Вред, причиненный гражданином, ограниченным в дееспособности вследствие патологического влечения к азартным играм, злоупотребления спиртными напитками или наркотическими средствами (статья 65), возмещается самим причинителем вреда на общих основаниях.
(В редакции Закона КР от 17 июля 2009 года N 233)
Статья 1006. Ответственность за вред, причиненный гражданином, не способным понимать значения своих действий
1. Дееспособный гражданин или несовершеннолетний в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, причинивший вред в таком состоянии, когда он не мог понимать значения своих действий или руководить ими, не отвечает за причиненный им вред.
Если вред причинен жизни или здоровью потерпевшего, суд может с учетом имущественного положения потерпевшего и причинителя, а также других обстоятельств возложить обязанность по возмещению вреда полностью или частично на самого причинителя вреда.
2. Причинитель вреда не освобождается от ответственности, если сам привел себя в состояние, в котором не мог понимать значения своих действий или руководить ими, употреблением спиртных напитков, наркотических средств или иным способом.
3. Если вред причинен лицом, который не мог понимать значения своих действий или руководить ими вследствие душевной болезни или слабоумия, обязанность возместить вред может быть возложена судом на проживающих совместно с этим лицом его трудоспособных: супруга, родителей, совершеннолетних детей, которые знали о таком состоянии причинителя вреда, но не ставили вопрос о признании его недееспособным и об учреждении над ним опеки.
Статья 1007. Ответственность за вред, причиненный деятельностью, создающей повышенную опасность для окружающих
1. Юридические лица и граждане, деятельность которых связана с повышенной опасностью для окружающих (использование транспортных средств, механизмов, электрической энергии, взрывчатых веществ, сильнодействующих ядов и т.п.; осуществление строительной и иной, связанной с нею деятельностью и др.), обязаны возместить вред, причиненный источником повышенной опасности, если не докажут, что вред возник вследствие непреодолимой силы или умысла потерпевшего.
Обязанность возмещения вреда возлагается на юридическое лицо или гражданина, которые владеют источником повышенной опасности на праве собственности, праве хозяйственного ведения или праве оперативного управления, либо на ином законном основании (договоре имущественного найма, доверенности на право управления транспортным средством, в силу распоряжения соответствующего органа о передаче ему источника повышенной опасности и т.п.).
2. Владелец источника повышенной опасности не отвечает за вред, причиненный этим источником, если докажет, что источник выбыл из его обладания в результате противоправных действий других лиц. Ответственность за вред, причиненный источником повышенной опасности, в таких случаях несут лица, противоправно завладевшие источником. При наличии вины владельца источника повышенной ответственности в противоправном изъятии из его обладания этого источника ответственность может быть возложена как на владельца, так и на лицо, противоправно завладевшее источником повышенной опасности.
3. Владельцы источников повышенной опасности солидарно несут ответственность за вред, причиненный в результате взаимодействия этих источников (столкновения транспортных средств и т.п.) третьим лицам по основаниям, предусмотренным пунктом 1 настоящей статьи.
Вред, причиненный в результате взаимодействия источников повышенной опасности их владельцам, возмещается на общих основаниях. При этом:
вред, причиненный по вине одной стороны, возмещается в полном объеме этой стороной;
вред, причиненный по вине обеих или нескольких сторон, возмещается соразмерно степени вины каждой из них.
При невозможности установить степень вины каждой из сторон ответственность распределяется между ними поровну.
При отсутствии вины сторон в причинении вреда ни одна из них не имеет права требовать возмещения вреда. Каждая из сторон несет в таком случае риск понесенных ею убытков.
Статья 1008. Ответственность за совместно причиненный вред
Лица, совместно причинившие вред, отвечают перед потерпевшим солидарно.
По заявлению потерпевшего и в его интересах суд вправе возложить на лиц, совместно причинивших вред, долевую ответственность.
Статья 1009. Право регресса к лицу, причинившему вред
1. Лицо, возместившее вред, причиненный другим лицом (работником при исполнении им служебных, должностных или иных трудовых обязанностей, лицом, управляющим транспортным средством, и т.п.), имеет право обратного требования (регресса) к этому лицу в размере выплаченного возмещения, если иной размер не установлен законом.
2. Причинитель вреда, возместивший совместно причиненный вред, вправе требовать с каждого из других причинителей вреда долю выплаченного потерпевшему возмещения в размере, соответствующем степени вины этого причинителя вреда. При невозможности определить степень вины доли признаются равными.
3. Государство, возместившее вред, причиненный должностными лицами органов дознания, предварительного следствия, прокуратуры и суда (пункт 1 статьи 900), имеет право регресса к этим лицам, если их вина установлена приговором суда, вступившим в законную силу.
4. Лица, возместившие вред по основаниям, указанным в статьях 1001-1004 настоящего Кодекса, не имеют права регресса к лицу, причинившему вред.
Статья 1010. Способы возмещения имущественного вреда
Присуждая возмещение вреда, суд в соответствии с обстоятельствами дела обязывает лицо, ответственное за причинение вреда, возместить вред в натуре (предоставить вещь того же рода и качества, исправить поврежденную вещь и т.п.) или возместить причиненные убытки (пункт 2 статьи 14).
Статья 1011. Учет вины потерпевшего и имущественного положения лица, причинившего вред
1. Вред, возникший вследствие умысла потерпевшего, возмещению не подлежит.
2. Если грубая неосторожность самого потерпевшего содействовала возникновению или увеличению вреда, то в зависимости от степени вины потерпевшего и причинителя вреда размер возмещения должен быть уменьшен.
3. При грубой неосторожности потерпевшего и отсутствии вины причинителя вреда в случаях, когда его ответственность наступает независимо от вины, размер возмещения должен быть уменьшен или в возмещении вреда может быть отказано, если законом не предусмотрено иное. При причинении вреда жизни и здоровью гражданина отказ в возмещении вреда не допускается.
4. Вина потерпевшего не учитывается при возмещении дополнительных расходов (пункт 1 статьи 1013), при возмещении вреда в связи со смертью кормильца (статья 1017), а также при возмещении расходов на погребение (статья 1022).
5. Суд может уменьшить размер возмещения вреда, причиненного гражданином, с учетом его имущественного положения, за исключением случаев, когда вред причинен действиями, совершенными умышленно.
Параграф 2
Возмещение вреда, причиненного здоровью, и лицам, понесшим ущерб в результате смерти гражданина
Статья 1012. Возмещение вреда, причиненного здоровью, и лицам, понесшим ущерб в результате смерти гражданина при исполнении договорных либо иных обязательств
Вред, причиненный жизни или здоровью гражданина при исполнении договорных обязательств, а также при исполнении обязанностей военной службы, службы в милиции и других соответствующих обязанностей возмещается по правилам, предусмотренным настоящей главой, если законом или договором не предусмотрен более высокий размер ответственности.
Статья 1013. Объем и характер возмещения вреда, причиненного повреждением здоровья
1. При причинении гражданину увечья или иного повреждения здоровья возмещению подлежит утраченный потерпевшим заработок (доход), который он имел либо определенно мог иметь, а также дополнительно понесенные расходы, вызванные повреждением здоровья, в том числе расходы на лечение, дополнительное питание, приобретение лекарств, протезирование, посторонний уход, санитарно-курортное лечение, приобретение специальных транспортных средств, подготовку к другой профессии, если установлено, что потерпевший нуждается в этих видах помощи и ухода и не имеет права на их бесплатное получение.
2. При определении утраченного заработка (дохода) пенсия по инвалидности, назначенная потерпевшему в связи с увечьем или иным повреждением здоровья, а равно другие пенсии, пособия и иные подобные выплаты, назначенные как до, так и после причинения вреда здоровью, не принимаются во внимание и не влекут уменьшения размера возмещения вреда (не засчитываются в счет возмещения вреда). В счет возмещения вреда не засчитывается также заработок (доход), получаемый потерпевшим после повреждения здоровья.
3. Объем и размер возмещения вреда, причитающегося потерпевшему в соответствии с настоящей статьей, могут быть увеличены законом или договором.
Статья 1014. Определение заработка (дохода), утраченного в результате повреждения здоровья
1. Размер подлежащего возмещению утраченного потерпевшим заработка (дохода) определяется в процентах к среднему месячному заработку (доходу) до увечья или иного повреждения здоровья либо до утраты им трудоспособности, соответствующих степени утраты потерпевшим профессиональной трудоспособности, а при отсутствии профессиональной трудоспособности - степени утраты общей трудоспособности.
2. В состав утраченного заработка (дохода) потерпевшего включаются все виды оплаты его труда по трудовым и гражданско-правовым договорам как по месту основной работы, так и по совместительству, облагаемые подоходным налогом. Не учитываются выплаты единовременного характера, в частности компенсация за неиспользованный отпуск и выходное пособие при увольнении. За период временной нетрудоспособности или отпуска по беременности и родам учитывается выплаченное пособие. Доходы от предпринимательской деятельности, а также авторский гонорар включаются в состав утраченного заработка, при этом доходы от предпринимательской деятельности включаются на основании данных налоговых органов.
Все виды заработка (дохода) учитываются в суммах, начисленных до удержания налогов.
3. Среднемесячный заработок (доход) потерпевшего подсчитывается путем деления общей суммы его заработка (дохода) за двенадцать месяцев работы, предшествовавших повреждению здоровья, на двенадцать. В случае, когда потерпевший ко времени причинения вреда работал менее двенадцати месяцев, среднемесячный заработок (доход) подсчитывается путем деления общей суммы заработка (дохода) за фактически проработанное число месяцев, предшествовавших повреждению здоровья, на число этих месяцев.
Не полностью проработанные потерпевшим месяцы учитываются как полные, если фактически проработанное в этом месяце время превышает 15 календарных дней.
4. В случае, когда потерпевший на момент причинения вреда не работал, учитывается по его желанию заработок до увольнения либо обычный размер вознаграждения работника его квалификации в данной местности, но не менее пятикратного размера расчетного показателя.
5. Если в заработке (доходе) потерпевшего до причинения ему увечья или иного повреждения здоровья произошли устойчивые изменения, улучшающие его имущественное положение (повышена заработная плата по занимаемой должности, переведен на более высокооплачиваемую работу, поступил на работу после окончания учебного заведения по очной форме обучения) и в других случаях, когда доказана устойчивость изменения или возможности изменения оплаты труда, при определении среднемесячного заработка учитывается только заработок (доход), который он получил или должен был получить после соответствующего изменения.
(В редакции Законов КР от 19 марта 2008 года N 24, 14 марта 2014 года N 49)
Статья 1015. Возмещение вреда при повреждении здоровья лица, не достигшего совершеннолетия
1. В случае увечья или иного повреждения здоровья несовершеннолетнего, не достигшего четырнадцати лет (малолетнего) и не имеющего заработка (дохода), лицо, ответственное за вред, обязано возместить расходы, связанные с повреждением здоровья.
2. По достижении малолетним четырнадцати лет, а также в случае причинения вреда несовершеннолетнему в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, не имеющему заработка (дохода), лицо, ответственное за причиненный вред, обязано возместить потерпевшему помимо расходов, вызванных повреждением здоровья, также вред, связанный с утратой или уменьшением его трудоспособности, исходя из пятикратного размера расчетного показателя.
Если ко времени повреждения его здоровья несовершеннолетний имел заработок, то вред возмещается исходя из размера этого заработка, но не ниже пятикратного размера расчетного показателя.
3. После начала трудовой деятельности несовершеннолетний, здоровью которого ранее был причинен вред, вправе требовать увеличения размера возмещения вреда исходя из получаемого им заработка, но не ниже размера вознаграждения, установленного по занимаемой им должности или заработка работника той же квалификации по месту его работы.
(В редакции Закона КР от 19 марта 2008 года N 24)
Статья 1016. Возмещение вреда лицам, понесшим ущерб в результате смерти гражданина
1. В случае смерти гражданина право на возмещение вреда имеют:
нетрудоспособные лица, состоявшие на иждивении умершего или имевшие ко дню его смерти право на получение от него содержания;
ребенок умершего, родившийся после его смерти;
один из родителей, супруг либо другой член семьи независимо от его трудоспособности, который не работает и занят уходом за находившимися на иждивении умершего его детьми, внуками, братьями и сестрами, не достигшими четырнадцати лет либо хотя и достигшими указанного возраста, но по заключению медицинских органов нуждающимися по состоянию здоровья в постороннем уходе;
лица, состоявшие на иждивении умершего и ставшие нетрудоспособными в течение пяти лет после его смерти.
Один из родителей, супруг либо другой член семьи, не работающий и занятый уходом за детьми, внуками, братьями и сестрами умершего и ставший нетрудоспособным в период осуществления ухода, сохраняет право на возмещение вреда после окончания ухода за этими лицами.
2. Вред возмещается:
несовершеннолетним - до достижения восемнадцати лет;
учащимся старше восемнадцати лет - до окончания учебы в учебных учреждениях по очной форме обучения, но не более чем до двадцати трех лет;
женщинам старше пятидесяти пяти лет и мужчинам старше шестидесяти лет - пожизненно;
лицам с ограниченными возможностями здоровья - на срок инвалидности;
одному из родителей, супругу либо другому члену семьи, занятому уходом за находившимися на иждивении умершего его детьми, внуками, братьями и сестрами, - до достижения ими четырнадцати лет либо изменения состояния здоровья.
(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года N 49)
Статья 1017. Размер возмещения вреда, понесенного в случае смерти кормильца
1. Лицам, имеющим право на возмещение вреда в связи со смертью кормильца, вред возмещается в размере той доли заработка (дохода) умершего, определенного по правилам статьи 1014 настоящего Кодекса, которую они получали или имели право получать на свое содержание при его жизни. При определении возмещения вреда этим лицам в состав доходов умершего наряду с заработком (доходом) включаются получаемые им при жизни пенсия, пожизненное содержание и другие подобные выплаты.
2. При определении размера возмещения вреда пенсии, назначенные лицам в связи со смертью кормильца, а равно другие виды пенсий, назначенные как до, так и после смерти кормильца, а также заработок (доход) и стипендия, получаемые этими лицами, в счет возмещения им вреда не засчитываются.
3. Установленный каждому из имеющих право на возмещение вреда в связи со смертью кормильца размер возмещения не подлежит дальнейшему перерасчету, кроме случаев:
рождения ребенка после смерти кормильца;
назначения или прекращения выплаты возмещения лицам, занятым уходом за детьми, внуками, братьями и сестрами умершего кормильца.
Законом или договором может быть увеличен размер возмещения.
Статья 1018. Последующее изменение размера возмещения вреда
1. Потерпевший, частично утративший трудоспособность, вправе в любое время потребовать от лица, на которое возложена обязанность возмещения вреда, соответствующего увеличения размера его возмещения, если трудоспособность потерпевшего в дальнейшем уменьшилась в связи с причиненным повреждением здоровья по сравнению с той, которая осталась у него к моменту присуждения ему возмещения вреда.
2. Лицо, на которое возложена обязанность возмещения вреда, причиненного здоровью потерпевшего, вправе потребовать соответствующего уменьшения размера возмещения, если трудоспособность потерпевшего возросла по сравнению с той, которая была у него к моменту присуждения возмещения вреда.
3. Потерпевший вправе требовать увеличения размера возмещения вреда, если имущественное положение гражданина, на которого возложена обязанность возмещения вреда, улучшилось, а размер возмещения был уменьшен в соответствии с пунктом 5 статьи 1011 настоящего Кодекса.
4. Суд может по требованию гражданина, причинившего вред, уменьшить размер возмещения вреда, если его имущественное положение в связи с инвалидностью либо достижением пенсионного возраста ухудшилось по сравнению с положением на момент присуждения возмещения вреда.
Статья 1019. Увеличение размера возмещения вреда в связи с повышением стоимости жизни и увеличением размера расчетного показателя
1. Сумма возмещения вреда, выплачиваемого гражданам в связи с повреждением здоровья или смертью потерпевшего, при повышении стоимости жизни подлежит индексации в установленном законом порядке.
2. При повышении Жогорку Кенешем Кыргызской Республики размера расчетного показателя суммы возмещения утраченного заработка (дохода), иных платежей, присужденных в связи с повреждением здоровья или смертью потерпевшего, увеличиваются пропорционально повышению установленного законом размера расчетного показателя (статья 308).
(В редакции Закона КР от 19 марта 2008 года N 24)
Статья 1020. Платежи по возмещению вреда
1. Возмещение вреда, связанного со снижением трудоспособности или смертью потерпевшего, производится ежемесячными платежами.
При наличии уважительных причин суд с учетом возможностей причинителя вреда может по требованию гражданина, имеющего право на возмещение вреда, присудить ему причитающиеся платежи единовременно, но не более чем за три года.
2. Суммы в возмещение дополнительных расходов могут быть присуждены на будущее время в пределах сроков, определяемых на основе заключения медицинской экспертизы, а также при необходимости предварительной оплаты стоимости соответствующих услуг и имущества (приобретения путевки, оплаты проезда, оплаты специальных транспортных средств и т.п.).
3. В случаях когда потерпевший в соответствии с законом вправе потребовать прекращения или досрочного исполнения обязательства, такое требование удовлетворяется путем капитализации соответствующих повременных платежей.
Статья 1021. Возмещение вреда в случае прекращения юридического лица
1. В случае реорганизации юридического лица, признанного в установленном порядке ответственным за вред, причиненный жизни или здоровью, обязанность по выплате соответствующих платежей несет его правопреемник. К нему же предъявляются требования о возмещении вреда.
2. В случае ликвидации юридического лица, признанного в установленном порядке ответственным за вред, причиненный жизни или здоровью, соответствующие платежи должны быть капитализированы для выплаты их потерпевшему по правилам, установленным законом или иными нормативными правовыми актами.
3. В случаях, когда капитализация платежей не может быть произведена ввиду отсутствия или недостаточности имущества у ликвидируемого юридического лица, присужденные суммы выплачиваются потерпевшему государством в порядке, предусмотренном законом.
Статья 1022. Возмещение расходов на погребение
Лица, ответственные за вред, вызванный смертью потерпевшего, обязаны возместить необходимые расходы на погребение лицу, понесшему эти расходы.
Пособие на погребение, полученное гражданами, понесшими эти расходы, в счет возмещения вреда не засчитывается.
Параграф 3
Возмещение вреда, причиненного вследствие недостатков товаров, работ или услуг
Статья 1023. Основания возмещения вреда, причиненного вследствие недостатков товара, работы или услуг
Вред, причиненный жизни, здоровью или имуществу гражданина либо имуществу юридического лица вследствие конструктивных, рецептурных или иных недостатков товара, работы или услуги, а также вследствие недостоверной или недостаточной информации о товаре (работе, услуге), подлежит возмещению продавцом или изготовителем товара, лицом, выполнившим работу или оказавшим услугу (исполнителем), независимо от их вины и от того, состоял потерпевший с ними в договорных отношениях или нет. Настоящее правило применяется лишь в случаях приобретения товара (выполнения работы, оказания услуги) в потребительских целях, а не для использования в предпринимательской деятельности.
Статья 1024. Лица, ответственные за вред, причиненный вследствие недостатков товара, работы или услуги
1. Вред, причиненный вследствие недостатков товара, подлежит возмещению по выбору потерпевшего продавцом или изготовителем товара.
2. Вред, причиненный вследствие недостатков работы или услуги, подлежит возмещению лицом, выполнившим работу или оказавшим услугу (исполнителем).
3. Вред, причиненный вследствие непредоставления полной или достоверной информации о товаре (работе, услуге), подлежит возмещению лицами, указанными в пунктах 1 и 2 настоящей статьи.
Статья 1025. Сроки возмещения вреда, причиненного в результате недостатков товара, работы или услуги
1. Вред, причиненный недостатками товара, работы или услуги, подлежит возмещению, если он причинен в течение установленных сроков годности товара (работы, услуги), а если срок годности не установлен - в течение десяти лет со дня производства товара (работы, услуги).
2. За пределами сроков, указанных в пункте 1 настоящей статьи, вред подлежит возмещению, если:
в нарушение требований закона срок годности не установлен;
лицо, которому был продан товар, для которого была выполнена работа или которому была оказана услуга, не было предупреждено о необходимых действиях по истечении срока годности и возможных последствиях при невыполнении указанных действий.
Статья 1026. Основания освобождения от ответственности за вред, причиненный вследствие недостатков товара, работы или услуги
Продавец или изготовитель товара, исполнитель работы или услуги освобождается от ответственности в случае, если докажет, что вред возник вследствие непреодолимой силы или нарушения потребителем установленных правил пользования товаром, результатами работы, услуги или их хранения.
Параграф 4
Возмещение морального вреда
О некоторых вопросах судебной практики применения законодательства о возмещении морального вреда см. также постановление Пленума Верховного суда КР от 4 ноября 2004 года N 11
Статья 1027. Возмещение морального вреда
1. Моральный вред возмещается причинителем при наличии вины причинителя, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи.
2. Моральный вред возмещается независимо от вины причинителя вреда в случаях, если:
вред причинен жизни и здоровью гражданина источником повышенной опасности;
вред причинен гражданину в результате его незаконного осуждения, незаконного привлечения к уголовной ответственности, незаконного применения в качестве меры пресечения заключения под стражу или подписки о невыезде, незаконного наложения административного взыскания в виде ареста или исправительных работ;
вред причинен распространением сведений, порочащих честь, достоинство и деловую репутацию;
а также в иных случаях, предусмотренных законом.
3. Моральный вред, причиненный действиями (бездействием), нарушающими имущественные права гражданина, возмещению не подлежит, кроме случаев, предусмотренных законом.
Статья 1028. Размер возмещения морального вреда
1. Моральный вред возмещается в денежной форме.
2. Размер возмещения морального вреда определяется судом в зависимости от характера причиненных потерпевшему физических и нравственных страданий, а также степени вины причинителя в случаях, когда вина является основанием возмещения. При определении размера возмещения вреда должны учитываться требования разумности и справедливости.
Характер физических и нравственных страданий оценивается судом с учетом фактических обстоятельств, при которых был причинен моральный вред, и индивидуальных особенностей потерпевшего.
3. Моральный вред возмещается независимо от подлежащего возмещению имущественного вреда.
Глава 52
Обязательства вследствие неосновательного обогащения
Статья 1029. Обязанность возвратить неосновательное обогащение
1. Лицо, которое без установленных законом или сделкой оснований приобрело или сберегло имущество (приобретатель) за счет другого лица (потерпевшего), обязано возвратить последнему неосновательно приобретенное или сбереженное имущество (неосновательное обогащение), за исключением случаев, предусмотренных статьей 1036 настоящего Кодекса.
2. Правила, предусмотренные настоящей главой, применяются независимо от того, явилось ли неосновательное обогащение результатом поведения приобретателя имущества, самого потерпевшего, третьих лиц или произошло помимо их воли.
Статья 1030. Соотношение требований о возврате неосновательного обогащения с другими требованиями о защите гражданских прав
Поскольку иное не установлено настоящим Кодексом, другими законами и не вытекает из существа соответствующих отношений, правила предусмотренные настоящей главой, подлежат применению также к требованиям:
1) о возврате исполненного по недействительной сделке;
2) об истребовании имущества собственником из чужого незаконного владения;
3) одной стороны в обязательстве к другой о возврате исполненного в связи с этим обязательством;
4) о возмещении вреда, в том числе причиненного недобросовестным поведением обогатившегося лица.
Статья 1031. Возвращение неосновательного обогащения в натуре
1. Имущество, составляющее неосновательное обогащение приобретателя, должно быть возвращено потерпевшему в натуре.
2. Приобретатель отвечает перед потерпевшим за всякие, в том числе, и за всякие случайные недостачу или ухудшение неосновательно приобретенного или сбереженного имущества, происшедшее после того, как он узнал или должен был узнать о неосновательности обогащения. До этого момента он отвечает лишь за умысел и грубую неосторожность.
Статья 1032. Возмещение стоимости неосновательного обогащения
1. В случае невозможности возвратить в натуре неосновательно полученное или сбереженное имущество приобретатель должен возместить потерпевшему действительную стоимость этого имущества на момент его приобретения, а также убытки, вызванные последующим изменением стоимости имущества, если приобретатель не возместил его стоимость немедленно после того, как узнал о неосновательности обогащения.
2. Лицо, неосновательно временно пользовавшееся чужим имуществом без намерения его приобрести либо чужими услугами, должно возместить потерпевшему то, что оно сберегло вследствие такого пользования, по цене, существовавшей во время, когда закончилось пользование, и в том месте, где оно происходило.
Статья 1033. Последствия неосновательной передачи права другому лицу
Лицо, передавшее путем уступки требования или иным образом принадлежащее ему право другому лицу на основании несуществующего или недействительного обязательства, вправе требовать восстановления прежнего положения, в том числе возвращения ему документов, удостоверяющих переданное право.
Статья 1034. Возмещение потерпевшему недополученных доходов
1. Лицо, которое неосновательно получило или сберегло имущество, обязано возвратить или возместить потерпевшему все доходы, которые оно извлекло или должно было извлечь из этого имущества с того времени, когда узнало или должно было узнать о неосновательности обогащения.
2. На сумму неосновательного денежного обогащения подлежат начислению проценты за пользование чужими средствами (статья 360) с того времени, когда приобретатель узнал или должен был узнать о неосновательности получения или сбережения денежных средств.
Статья 1035. Возмещение затрат на имущество, подлежащее возврату
При возврате неосновательно полученного или сбереженного имущества (статья 1031) или возмещении его стоимости (статья 1032) приобретатель вправе требовать от потерпевшего возмещения понесенных необходимых затрат на содержание и сохранение имущества с того времени, с которого он обязан возвратить доходы (статья 1034) с зачетом полученных им выгод. Право на возмещение затрат утрачивается в случае, когда приобретатель умышленно удерживал имущество, подлежащее возврату.
Статья 1036. Неосновательное обогащение, не подлежащее возврату
Не подлежит возврату в качестве неосновательного обогащения:
1) имущество, переданное во исполнение обязательства до наступления срока исполнения, если обязательством не предусмотрено иное;
2) имущество, переданное во исполнение обязательства по истечении срока исковой давности;
3) заработная плата и приравненные к ней платежи, пенсии, пособия, стипендии, возмещение вреда, причиненного жизни или здоровью, алименты и иные денежные суммы, предоставленные гражданину в качестве средства к существованию, при отсутствии недобросовестности с его стороны и счетной ошибки;
4) денежные суммы и иное имущество, предоставленные во исполнение несуществующего обязательства, если приобретатель докажет, что лицо, требующее возврата имущества, знало об отсутствии обязательства либо предоставило имущество в целях благотворительности.
РАЗДЕЛ V
ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНАЯ СОБСТВЕННОСТЬ
Глава 53
Общие положения
Статья 1037. Объекты интеллектуальной собственности
К объектам интеллектуальной собственности относятся:
1) результаты интеллектуальной деятельности:
произведения науки, литературы и искусства;
исполнения, фонограммы и передачи организации вещания;
программы для электронных вычислительных машин и базы данных;
топологии интегральных микросхем;
изобретения, полезные модели, промышленные образцы;
селекционные достижения;
нераскрытая информация (коммерческая тайна), в том числе секреты производства (ноу-хау);
2) средства индивидуализации участников гражданского оборота, товаров, работ и услуг:
фирменные наименования;
товарные знаки (знаки обслуживания);
наименования мест происхождения товаров;
3) другие результаты интеллектуальной деятельности и средства индивидуализации участников гражданского оборота, товаров, работ и услуг в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом или иными законами.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1038. Правовая охрана объектов интеллектуальной собственности
Правовая охрана объектов интеллектуальной собственности возникает в силу факта их создания либо вследствие предоставления правовой охраны уполномоченным государственным органом в случаях и в порядке, предусмотренных настоящим Кодексом или другими законами.
Статья 1039. Личные неимущественные и имущественные права на объекты интеллектуальной собственности
1. Авторам результатов интеллектуальной деятельности принадлежат в отношении этих результатов личные неимущественные и имущественные права.
Личные неимущественные права принадлежат автору независимо от его имущественных прав и сохраняются за ним в случае перехода его имущественных прав на результаты интеллектуальной деятельности к другому лицу.
2. Обладателям права на средства индивидуализации участников гражданского оборота, товаров, работ или услуг (далее - средства индивидуализации) принадлежат в отношении этих средств имущественные права.
3. Право авторства (право признаваться автором результата интеллектуальной деятельности) является личным неимущественным правом и может принадлежать только лицу, творческим трудом которого создан результат интеллектуальной деятельности.
Право авторства неотчуждаемо и непередаваемо.
4. Если результат создан совместным творческим трудом двух или более лиц, они признаются соавторами.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1039, изложенную на государственном языке
Статья 1040. Исключительные права на объекты интеллектуальной собственности
1. Обладателю имущественных прав на результат интеллектуальной деятельности или средство индивидуализации принадлежит исключительное право правомерного использования этого объекта интеллектуальной собственности по своему усмотрению в любой форме и любым способом.
Использование другими лицами объектов интеллектуальной собственности, в отношении которых их правообладателю принадлежит исключительное право, допускается только с согласия правообладателя.
2. Обладатель исключительного права на объект интеллектуальной собственности вправе передать это право другому лицу полностью или частично, разрешить другому лицу использовать объект интеллектуальной собственности и вправе распорядиться им иным образом, если это не противоречит правилам настоящего Кодекса и других законов.
3. Ограничения исключительных прав, в том числе путем предоставления возможности использования объекта интеллектуальной собственности другим лицам, признание этих прав недействительными и их прекращение (аннулирование) допускаются в случаях, пределах и порядке, установленных настоящим Кодексом и другими законами.
Ограничения исключительных прав допускаются при условии, что такое ограничение не наносит ущерба нормальному использованию объекта интеллектуальной собственности и не ущемляет законных интересов правообладателей.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1040, изложенную на государственном языке
Статья 1041. Переход исключительных прав к другому лицу
1. Имущественные права, принадлежащие обладателю исключительных прав на объект интеллектуальной собственности, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или другим законом, могут быть переданы правообладателем полностью или частично другому лицу по договору, а также переходят по наследству и в порядке правопреемства при реорганизации юридического лица - правообладателя.
2. Передача имущественных прав по договору либо их переход в порядке универсального правопреемства не влечет передачу или ограничение права авторства и других личных неимущественных прав. Условия договора о передаче или ограничении таких прав ничтожны.
Исключительные права, которые передаются по договору, должны быть в нем определены. Права, которые не указаны в договоре в качестве отчуждаемых, считаются непереданными.
К договору, предусматривающему предоставление исключительного права в период его действия другому лицу на ограниченное время, применяются правила о лицензионном договоре.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1042. Лицензионный договор
1. По лицензионному договору сторона, обладающая исключительным правом на результат интеллектуальной деятельности или на средство индивидуализации (лицензиар) предоставляет другой стороне (лицензиату) разрешение использовать соответствующий объект интеллектуальной собственности.
Лицензионный договор предполагается возмездным.
2. Лицензионный договор может предусматривать предоставление лицензиату:
права использования объекта интеллектуальной собственности с сохранением за лицензиаром права его использования и права выдачи лицензии другим лицам (неисключительная лицензия);
права использования объекта интеллектуальной собственности с сохранением за лицензиаром права его использования в части, не передаваемой лицензиару (исключительная лицензия);
других видов лицензии, допускаемых законом.
Если в лицензионном договоре не предусмотрено иное, лицензия считается неисключительной.
3. Договор о предоставлении лицензиатом права использования объекта интеллектуальной собственности другому лицу признается сублицензионным договором. Лицензиат вправе заключать сублицензионный договор лиц в случаях, предусмотренных лицензионным договором.
Ответственность перед лицензиаром за действия сублицензиата несет лицензиат, если лицензионным договором не предусмотрено иное.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1043. Договор о создании и использовании результатов интеллектуальной деятельности
1. Автор может принять на себя по договору о создании и использовании результатов интеллектуальной деятельности обязательство создать в будущем произведение, изобретение или иной результат интеллектуальной деятельности и предоставить заказчику, не являющемуся его работодателем, исключительные права на использование этого результата.
Такой договор должен определять характер подлежащего созданию результата интеллектуальной деятельности, а также цели либо способы его использования.
2. Договор, обязывающий автора предоставить какому-либо лицу исключительные права на использование любых результатов интеллектуальной деятельности, которые этот автор создаст в будущем, ничтожен.
Условия договора о создании и использовании результатов интеллектуальной деятельности, ограничивающие автора в создании в будущем результатов интеллектуальной деятельности определенного рода либо в определенной области, ничтожны.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1043, изложенную на государственном языке
Статья 1044. Исключительное право и право собственности
Исключительное право на результат интеллектуальной деятельности или средство индивидуализации существует независимо от права собственности на материальный объект, в котором такой результат или средство индивидуализации выражены.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1044, изложенную на государственном языке
Статья 1045. Срок действия исключительного права на объекты интеллектуальной собственности
1. Исключительное право на объекты интеллектуальной собственности действует в течение срока, предусмотренного настоящим Кодексом или другими законами.
2. Личные неимущественные права в отношении объектов интеллектуальной собственности действуют бессрочно.
3. В случаях, предусмотренных законом, действие исключительного права на объекты интеллектуальной собственности может прекращаться вследствие неиспользования его в течение определенного времени.
Статья 1046. Способы защиты исключительных прав на объекты интеллектуальной собственности
1. Защита исключительных прав на объекты интеллектуальной собственности осуществляется способами, предусмотренными статьей 11 настоящего Кодекса. Защита исключительных прав может осуществляться также:
изъятием материальных объектов, с помощью которых нарушены исключительные права, и материальных объектов, созданных в результате такого нарушения;
обязательной публикацией о допущенном нарушении, с включением в нее сведений о том, кому принадлежит нарушенное право;
иными способами, предусмотренными законом.
2. При нарушении договора о создании и использовании результатов интеллектуальной деятельности и средств индивидуализации применяются общие правила об ответственности за нарушения обязательств.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1046, изложенную на государственном языке
Глава 54
Авторское право
Статья 1047. Произведения, охраняемые авторским правом (объекты авторского права)
1. Авторское право распространяется на произведения науки, литературы и искусства, являющиеся результатом творческой деятельности, независимо от назначения и достоинств, а также способа их выражения.
2. Произведение должно быть выражено в устной, письменной или иной объективной форме, допускающей возможность его восприятия.
Произведение, в письменной форме или иным способом выраженное на материальном носителе (рукопись, машинопись, нотная запись, запись с помощью технических средств, в том числе аудио- или видеозапись, фиксация изображения в двухмерной или объемно-пространственной форме и т.д.), считается имеющим объективную форму, независимо от его доступности для третьих лиц.
Устное или иное произведение, не выраженное на материальном носителе, считается имеющим объективную форму, если оно стало доступным для восприятия третьими лицами (публичное произнесение, публичное исполнение и т.д.).
3. Авторское право распространяется как на обнародованные, так и на необнародованные произведения.
4. Авторское право не распространяется на идеи, процедуры, методы, концепции, принципы, системы, предлагаемые решения, открытия объективно существующих явлений.
5. Для возникновения авторского права не требуется регистрации произведения или соблюдения каких-либо иных формальностей.
Статья 1048. Виды объектов авторского права
К объектам авторского права относятся:
литературные произведения (литературно-художественные, научные, учебные, публицистические и т.п.);
драматические и сценарные произведения;
музыкальные произведения с текстом и без текста;
музыкально-драматические произведения;
хореографические произведения и пантомимы;
аудиовизуальные произведения (кино-, теле- и видеофильмы, слайдфильмы и другие кино-, теле- и видеопроизведения);
произведения живописи, скульптуры, графики, дизайна и другие произведения изобразительного искусства;
произведения декоративно-прикладного и сценографического искусства;
произведения архитектуры, градостроительства и садово-паркового искусства;
фотографические произведения и произведения, полученные способами, аналогичными фотографии;
географические, геологические и другие карты, планы, эскизы и произведения, относящиеся к географии, топографии и другим наукам;
программы для электронно-вычислительных машин (ЭВМ) всех видов, включая прикладные программы и операционные системы;
другие произведения, отвечающие требованиям, установленным статьей 1047 настоящего Кодекса.
(В редакции Закона КР от 17 февраля 2003 года N 39)
Статья 1049. Части произведения, производные и составные произведения
1. Объектами авторского права являются удовлетворяющие требованиям, установленным статьей 1047 настоящего Кодекса, части произведений, их наименования и производные произведения.
К производным произведениям относятся произведения, представляющие собой переработку других произведений (переводы, обработки, аннотации, рефераты, резюме, обзоры, инсценировки, аранжировки и другие подобные произведения науки, литературы и искусства).
К составным произведениям относятся сборники (энциклопедии, антологии, базы данных) и другие составные произведения, представляющие собой по подбору или расположению материалов результат творческого труда.
2. Производные и составные произведения охраняются авторским правом независимо от того, являются ли произведения, на которых они основаны или которые они включают, объектами авторского права.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1050. Произведения и подобные им результаты деятельности, не являющиеся объектами авторского права
Не являются объектами авторского права:
официальные документы (законы, постановления, решения и т.п.), а также их официальные переводы;
официальные символы и знаки (флаги, гербы, гимны, ордена, денежные знаки и т.п.);
произведения народного творчества;
сообщения о новостях дня или сообщения о текущих событиях, имеющих характер обычной пресс-информации;
(абзац шестой утратил силу в соответствии с Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32)
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1051. Права на проекты официальных документов, символов и знаков
1. Право авторства на проект официального документа, символа или знака принадлежит лицу, создавшему проект (разработчику).
Разработчики проектов официальных документов, символов и знаков вправе публиковать такие проекты, если это не запрещено органом, по поручению которого разрабатывался проект. При публикации проекта разработчики вправе указывать свое имя.
2. Проект может быть использован компетентным органом для подготовки официального документа без согласия разработчика, если проект им опубликован или направлен соответствующему органу.
При подготовке официальных документов, символов и знаков на основе проекта в него могут вноситься дополнения и изменения по усмотрению органа, осуществляющего подготовку официального документа, символа или знака.
После одобрения проекта компетентным органом он может использоваться без указания имени разработчика.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1051, изложенную на государственном языке
Статья 1052. Автор произведения. Презумпция авторства
1. Автором произведения признается гражданин, творческим трудом которого оно создано.
Лицо, обозначенное в качестве автора при первом опубликовании произведения, считается его автором, если не доказано иное.
2. При опубликовании произведения анонимно или под псевдонимом (за исключением случая, когда псевдоним автора не оставляет сомнения в его личности) издатель, имя или наименование которого обозначено на произведении, при отсутствии доказательств иного считается представителем автора и имеет право защищать права автора и обеспечивать их осуществление. Это положение действует до тех пор, пока автор такого произведения не раскрывает свою личность и не заявит о своем авторстве.
Статья 1053. Соавторство
1. Авторское право на произведение, созданное совместным творческим трудом двух или более граждан, принадлежит соавторам совместно независимо от того, образует ли такое произведение одно неразрывное целое или состоит из частей, каждая из которых имеет также самостоятельное значение.
Часть произведения признается имеющей самостоятельное значение, если она может быть использована независимо от других частей этого произведения.
Каждый из соавторов вправе использовать созданную им часть произведения, имеющую самостоятельное значение, по своему усмотрению, если иное не предусмотрено соглашением между ними.
2. Отношения между соавторами определяются, как правило, на основе соглашения. При отсутствии такого соглашения авторское право на произведение осуществляется всеми авторами совместно, а вознаграждение распределяется между ними поровну.
Если произведение соавторов образует одно неразрывное целое, то ни один из соавторов не вправе без достаточных к тому оснований запретить использование произведения.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1053, изложенную на государственном языке
Статья 1054. Авторы производных и составных произведений
1. Авторами производных и составных произведений признаются соответственно лица, осуществившие переработку других произведений, переводчики, составители сборников и других составных произведений, представляющих собой по подбору или расположению материалов результат творческого труда.
Автор производного и составного произведения пользуется авторским правом на такое произведение при условии соблюдения им прав автора произведения, подвергшегося переработке, переводу или включению в составное произведение.
2. Авторское право создателей производных и составных произведений не препятствует иным лицам создавать свои производные произведения на основе уже использованных ранее произведений.
Статья 1055. Права лиц, организующих создание произведений
1. Лица, организующие создание произведений (издатели энциклопедий, изготовители фильмов, продюсеры и т.п.) не признаются авторами соответствующих произведений. Однако в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом или иными законами, такие лица приобретают исключительные права на использование этих произведений.
2. Издателям энциклопедий, энциклопедических словарей, периодических и продолжающихся сборников научных трудов, газет, журналов и других периодических изданий принадлежат исключительные права на использование таких изданий. Издатель вправе при любом использовании такого издания указывать свое наименование либо требовать такого указания.
3. Авторы произведений, включенных в такие издания, сохраняют исключительные права на использование своих произведений независимо от издания в целом, если иное не предусмотрено договором на создание произведения.
4. Заключение договора на создание аудиовизуального произведения влечет за собой передачу авторами этого произведения изготовителю аудиовизуального произведения исключительных прав на воспроизведение, распространение, публичное исполнение, сообщение по кабелю для всеобщего сведения, передачу в эфир или любое другое публичное сообщение аудиовизуального произведения, а также на субтитрирование и дублирование текста аудиовизуального произведения, если иное не предусмотрено в договоре. Указанные права действуют в течение срока действия авторского права на аудиовизуальное произведение.
Изготовитель аудиовизуального произведения вправе при любом использовании этого произведения указывать свое имя или наименование либо требовать такого указания.
При публичном показе аудиовизуального произведения автор музыкального произведения (с текстом или без текста) сохраняет право на вознаграждение за публичное исполнение его музыкального произведения, если иное не предусмотрено договором.
Без согласия автора и других обладателей имущественных прав на фильм запрещается уничтожение окончательного варианта фильма (оригинала, негатива).
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1056. Знак охраны авторского права
1. Обладатель исключительного авторского права может для оповещения о своих правах использовать знак охраны авторского права, который помещается на каждом экземпляре произведения и состоит из трех элементов:
латинской буквы "С" в окружности;
имени (наименования) обладателя исключительных авторских прав;
года первого опубликования произведения.
2. Если не доказано иное, правообладателем считается лицо, обозначенное в знаке охраны авторского права.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в название статьи 1056, изложенной на государственном языке
Статья 1057. Личные неимущественные права автора
1. Автору произведения принадлежат следующие личные неимущественные права:
право авторства;
право на имя;
право на обнародование, включая право на отзыв;
право на неприкосновенность произведения.
2. Соглашение автора с кем-либо и заявление автора об отказе осуществления личных неимущественных прав ничтожны.
Статья 1058. Право авторства
Принадлежащее автору (соавторам) право авторства на созданное им произведение исключает признание авторства других лиц на это же произведение.
Статья 1059. Право на имя
Автору принадлежит исключительное право использовать или разрешать использовать произведение под своим именем, под псевдонимом или анонимно (право на имя).
Статья 1060. Право на неприкосновенность произведения
1. Автору принадлежит исключительное право на внесение изменений и дополнений в свое произведение и на защиту произведения от внесения в него кем-либо без согласия автора изменений или дополнений (право на неприкосновенность произведения).
При издании, публичном исполнении или ином использовании произведения внесение каких бы то ни было изменений как в само произведение, так и в его название и в обозначение имени автора допускается только с согласия автора.
Воспрещается без согласия автора снабжать его произведение при издании иллюстрациями, предисловиями, послесловиями, комментариями или какими бы то ни было сопроводительными материалами.
2. После смерти автора защита неприкосновенности произведения осуществляется лицом, указанным в завещании, а при отсутствии таких указаний - наследниками автора, а также лицами, на которых в соответствии с законом возложена охрана авторских прав.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1060, изложенную на государственном языке
Статья 1061. Право на обнародование произведения
1. Автору принадлежит право открыть доступ к произведению неопределенному кругу лиц (право на обнародование).
2. Произведение считается обнародованным, когда автором или с его согласия впервые открыт доступ к произведению неопределенному кругу лиц путем издания, публичного исполнения, публичного показа произведения или его выпуска в свет иным образом.
Автор имеет право отказаться от ранее принятого решения об обнародовании произведения (право на отзыв) при условии возмещения лицам, получившим право использовать произведение, причиненных таким решением убытков, включая упущенную выгоду. Если произведение было обнародовано, автор обязан публично оповестить о его отзыве. При этом он вправе изъять за свой счет из обращения ранее изготовленные экземпляры произведения. Для произведений, созданных в порядке служебного задания, положения настоящего пункта не применяются.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1062. Имущественные права автора
1. Автору в отношении его произведения принадлежат исключительные права на использование произведения в любой форме и любым способом.
2. Использованием произведения считается:
1) воспроизведение произведения:
2) распространение экземпляров произведения;
3) импорт экземпляров произведения в целях распространения, включая экземпляры, изготовленные с разрешения обладателя исключительных авторских прав;
4) публичный показ произведения;
5) публичное исполнение произведения;
6) сообщение произведения для всеобщего сведения путем передачи в эфир и (или) последующей передачи в эфир;
7) сообщение произведения для всеобщего сведения по кабелю, проводам или с помощью иных аналогичных средств;
8) перевод произведения;
9) переработка произведения (переделка, аранжировка или иная переработка);
10) доведение произведения до всеобщего сведения таким образом, чтобы любое лицо могло получить доступ к произведению из любого места и в любое время по собственному выбору;
11) практическая реализация дизайнерского, архитектурного, градостроительного и садово-паркового проектов. Автор принятого архитектурного проекта вправе требовать от заказчика предоставления права на участие в реализации своего проекта при разработке документации для строительства и при строительстве здания или сооружения, если иное не предусмотрено в договоре.
Воспроизведением является повторное придание произведению объективной формы, хотя бы и той, какую оно имело в оригинале (издание произведения, тиражирование аудио- или видеозаписей и т.п.).
Распространением произведения считаются продажа, мена, сдача в прокат или иные операции с экземплярами произведения.
3. Если экземпляры произведения правомерно отчуждены, то их дальнейшее распространение допускается без согласия автора и без выплаты вознаграждения, за исключением случаев, предусмотренных законом.
4. Произведение считается использованным независимо от того, использовано оно с целью извлечения дохода (прибыли) либо его использование не направлено на это.
5. Практическое применение положений, составляющих содержание произведения (изобретений, иных технических, экономических, организационных и тому подобных решений), не составляет использования произведения в смысле авторского права.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1063. Распоряжение правом на использование произведения
1. Автор или другой правообладатель может по договору, в том числе заключенному на публичных торгах, передать все права на использование произведения другому лицу (отчуждение права на использование).
2. Право на использование произведения переходит в порядке универсального правопреемства.
3. Правообладатель может выдать другому лицу разрешение (лицензию) на использование произведения в определенных пределах. Разрешение требуется для использования произведения как в первоначальном, так и в переработанном виде, в частности, в виде перевода, аранжировки и т.п.
4. Каждый способ использования произведения требует специального разрешения правообладателя.
Статья 1064. Ограничения авторских прав
Ограничение исключительных прав автора и других лиц на использование произведения допускается только в случаях, предусмотренных статьями 1065-1068 настоящего Кодекса или другими законами.
Указанные ограничения применяются при условии, что это не наносит неоправданного ущерба нормальному использованию произведения и не ущемляет законные интересы автора.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1065. Воспроизведение чужого произведения в личных целях
1. Допускается без согласия автора и без выплаты авторского вознаграждения использование чужого выпущенного в свет произведения в личных целях, если при этом не наносится ущерб нормальному использованию произведения и не ущемляются законные интересы автора.
2. Положения пункта 1 настоящей статьи не применяются в отношении:
воспроизведения произведений архитектуры в форме зданий и аналогичных сооружений;
воспроизведения баз данных или существенных частей из них;
воспроизведения программ для ЭВМ, за исключением случаев, предусмотренных законом;
репродуцирования книг (полностью) и нотных текстов;
любого неразрешенного воспроизведения произведений, доведенных до всеобщего сведения;
любого другого воспроизведения, которое могло бы наносить ущерб нормальному использованию произведения и необоснованным образом ущемлять законные интересы автора.
3. В изъятие из пункта первого настоящей статьи законом может быть установлено, что в случае использования в личных целях аудиовизуального произведения или произведения, зафиксированного в фонограмме, автор, исполнитель и производитель соответствующей записи имеют право на получение соответствующего вознаграждения.
Вознаграждение за воспроизведение выплачивается в форме отчислений (процентов) производителями или импортерами оборудования (аудиоаппаратуры, видеомагнитофонов и т.п.) и материальных носителей (аудио- и (или) видеопленки, кассет, лазерных дисков, компакт-дисков и т.п.), которые используются для такого воспроизведения.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1066. Свободное публичное исполнение произведений
Допускается без согласия автора и без выплаты авторского вознаграждения публичное исполнение правомерно опубликованных музыкальных произведений во время официальных, религиозных и погребальных церемоний в объеме, оправданном характером таких церемоний.
Статья 1067. Свободное воспроизведение произведений для судебных целей
Допускается без согласия автора и без выплаты авторского вознаграждения воспроизведение произведений для целей судебного и административного производства в объеме, оправданном целью использования.
Статья 1068. Право на служебное произведение
1. Личные неимущественные права на произведение, созданное в порядке выполнения служебного задания (служебное произведение), принадлежат автору произведения.
2. Право использования служебного произведения способом, обусловленным целью задания и в вытекающих из него пределах, принадлежит лицу, по заданию которого создано произведение и с которым автор состоит в трудовых отношениях (работодателю), если в договоре между ним и автором не предусмотрено иное. Работодатель вправе передать такое право использования другому лицу.
Договор работодателя с автором может предусматривать выплату автору вознаграждения за использование служебного произведения и содержать другие условия его использования.
3. По истечении десяти лет с момента представления произведения, а при согласии работодателя - и ранее автор приобретает в полном объеме право на использование произведения и получение авторского вознаграждения, независимо от договора, заключенного с работодателем.
4. Право автора использовать служебное произведение способом, не обусловленным целью задания, не ограничивается.
5. На создание в порядке выполнения служебных обязанностей или служебного задания работодателей энциклопедий, энциклопедических словарей, периодических изданий положения настоящей статьи не распространяются.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1069. Действие авторского права на территории Кыргызской Республики
1. Авторское право на произведение, обнародованное на территории Кыргызской Республики либо не обнародованное, но такое, оригинал которого находится на его территории в какой-либо объективной форме, действует на территории Кыргызской Республики. В этом случае авторское право признается за автором и его наследниками, а также за иными правопреемниками автора независимо от их гражданства.
2. Авторское право признается также за гражданами Кыргызской Республики, произведения которых обнародованы или находятся в какой-либо объективной форме на территории иностранного государства, а равно за их наследниками и другими правопреемниками.
3. При предоставлении автору правовой охраны в соответствии с международными договорами факт обнародования на территории иностранного государства определяется согласно положениям соответствующего международного договора.
В целях охраны произведения на территории Кыргызской Республики лицо, признаваемое автором произведения, определяется по законам государства, на территории которого произведение стало впервые охраняться.
Статья 1070. Начало действия авторского права
1. Авторское право на произведение начинает действовать с момента придания произведению объективной формы, доступной для восприятия третьими лицами, независимо от обнародования. Авторское право на устное произведение действует с момента его сообщения третьим лицам.
2. Если произведение не подпадает под действие статьи 1069 настоящего Кодекса, авторское право на такое произведение охраняется с момента обнародования произведения, если оно осуществлено в Кыргызской Республике.
Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32 внесены изменения в статью 1070, изложенную на государственном языке
Статья 1071. Срок действия авторского права
1. Авторское право действует в течение всей жизни автора и пятидесяти лет после его смерти, считая с первого января года, следующего за годом смерти автора.
2. Авторское право на произведение, созданное в соавторстве, действует в течение всей жизни соавторов и пятидесяти лет после смерти последнего из авторов, пережившего других соавторов.
3. Авторское право на произведение, впервые выпущенное в свет под псевдонимом или анонимно, действует в течение пятидесяти лет, считая с первого января года, следующего за годом выпуска произведения в свет.
Если в течение указанного срока аноним или псевдоним будут раскрыты, то применяются сроки, указанные в пункте 1 настоящей статьи.
4. В течение сроков, указанных в пункте 1 настоящей статьи, авторское право принадлежит наследникам автора и переходит по наследству. В течение этих же сроков авторское право принадлежит правопреемникам, получившим это право по договору с автором, его наследниками и последующими правопреемниками.
5. Авторское право на произведение, впервые выпущенное в свет в течение пятидесяти лет после смерти автора, действует в течение пятидесяти лет после его выпуска в свет, считая с первого января года, следующего за годом выпуска произведения в свет.
6. Авторство, имя автора и неприкосновенность произведения охраняются бессрочно.
Статья 1072. Переход произведения в общественное достояние
1. По истечении срока действия авторского права на произведение оно становится общественным достоянием.
Произведения, охрана которым на территории Кыргызской Республики никогда не предоставлялась, считаются общественным достоянием.
2. Произведения, являющиеся общественным достоянием, могут свободно использоваться любым лицом без выплаты авторского вознаграждения. При этом должны соблюдаться право авторства, право на имя и право на неприкосновенность произведения.
Статья 1073. Авторский договор
1. Автор или его наследник может передать право использования своего произведения другому лицу путем заключения авторского договора. Авторский договор предполагается возмездным.
2. Авторский договор может заключаться на готовое произведение или на произведение, которое автор обязуется создать (договор заказа). Авторским договором является также заключаемый автором или его наследниками договор о разрешении использовать произведение в тех или иных пределах (авторский лицензионный договор).
Статья 1074. Условия авторского договора
1. Авторский договор должен предусматривать:
способы использования произведения (конкретные права, передаваемые по данному договору);
срок и территорию, на которые передается право;
размер вознаграждения и (или) порядок определения размера вознаграждения за каждый способ использования произведения, порядок и сроки его выплаты.
При отсутствии в авторском договоре условия о сроке, на который передается право использования произведения, договор может быть расторгнут автором по истечении пяти лет с даты его заключения, если пользователь будет письменно уведомлен об этом за шесть месяцев до расторжения договора.
При отсутствии в авторском договоре условия о территории, в пределах которой действует право использования произведения, действие передаваемого по договору права ограничивается территорией Кыргызской Республики.
2. Предметом авторского договора не могут быть права на использование произведения, не известные на момент заключения договора.
3. Размер вознаграждения за использование произведения определяется в авторском договоре по соглашению сторон.
Если в авторском договоре об издании или об ином воспроизведении произведения вознаграждение определяется в виде фиксированной суммы, то в договоре должен быть установлен максимальный тираж произведения.
(Абзац третий утратил силу в соответствии с Законом КР от 25 февраля 2013 года N 32)
4. Права, переданные по авторскому договору, могут передаваться любой стороной договора полностью или частично другим лицам лишь в случае, когда это прямо предусмотрено таким договором.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1075. Форма авторского договора
Авторский договор должен быть заключен в письменной форме, за исключением случаев, предусмотренных законом.
Статья 1076. Ответственность по авторскому договору
Сторона, не исполнившая или ненадлежащим образом исполнившая обязательства по авторскому договору, обязана возместить убытки, причиненные другой стороне, включая упущенную выгоду.
Статья 1077. Срок действия авторского лицензионного договора
1. Авторский лицензионный договор действует в течение предусмотренного им срока, но не более срока действия авторского права.
2. Автор произведения или его наследники независимо от включения в авторский лицензионный договор условия о сроке вправе по истечении десяти лет с даты заключения договора односторонне расторгнуть его, письменно уведомив об этом своего контрагента за шесть месяцев до расторжения договора. Такое право возникает у автора или его наследников каждые десять лет.
3. Договор может предусматривать сроки использования произведения, нарушение которых влечет за собой право правообладателя расторгнуть договор.
Статья 1078. Ответственность за неправомерное использование произведения без договора
1. При использовании произведения без договора с правообладателем нарушитель обязан возместить правообладателю понесенные им убытки, включая упущенную выгоду. Правообладатель вправе взыскать с нарушителя вместо убытков полученные им вследствие нарушения доходы.
Использование произведения способом, не предусмотренным авторским договором, или по прекращении действия такого договора считается использованием произведения без договора.
2. Изъятые по решению суда контрафактные экземпляры произведений подлежат уничтожению, за исключением случаев их передачи обладателю авторских прав по его просьбе.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1079. Правовое регулирование авторских отношений
Авторские отношения регулируются настоящим Кодексом и другим законодательством.
Глава 55
Смежные права
Статья 1080. Объекты смежных прав
Смежные права распространяются на исполнения (постановки), фонограммы, передачи организаций эфирного и кабельного вещания.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1081. Субъекты смежных прав
Субъектами смежных прав являются исполнители, производители фонограмм, организации эфирного или кабельного вещания.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1082. Знак охраны смежных прав
Производитель фонограммы и исполнитель могут для оповещения о своих правах использовать знак охраны смежных прав, который помещается на каждом экземпляре фонограммы и (или) на каждом содержащем ее футляре и состоит из трех элементов:
латинской буквы "Р" в окружности;
имени (наименования) обладателя исключительных смежных прав;
года первого опубликования записи.
Статья 1083. Права исполнителя
1. Исполнителю принадлежит право:
1) на указание его имени (право на имя);
2) на защиту исполнения от всякого искажения или иного посягательства, способного нанести ущерб чести и достоинству исполнителя;
3) на использование исполнения в любой форме.
2. Право использования исполнения включает в себя право осуществлять или разрешать следующие действия:
1) передачу в эфир или сообщать для всеобщего сведения по кабелю исполнение, если используемое для такой передачи исполнение не было ранее передано в эфир или не осуществляется с использованием записи;
2) запись ранее не записанных исполнений;
3) воспроизведение записи исполнения;
4) передачу в эфир или по кабелю записи исполнения, если первоначально эта запись была произведена не для коммерческих целей;
5) сдачу в прокат опубликованную в коммерческих целях фонограмму, на которой записано исполнение с участием исполнителя. Это право при заключении договора на запись исполнения на фонограмму переходит к производителю фонограммы; при этом исполнитель сохраняет право на вознаграждение за сдачу в прокат экземпляров такой фонограммы;
6) сообщение записи исполнения для всеобщего сведения таким образом, при котором любое лицо может иметь доступ к ней из любого места и в любое время по своему выбору.
3. Исполнители осуществляют свои права с соблюдением прав авторов исполняемых произведений.
4. Ограничения права на использование исполнения устанавливаются законом.
5. К праву на исполнение, осуществленное в порядке выполнения служебного задания (служебное исполнение или постановка), соответственно применяются положения статьи 1068 настоящего Кодекса.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1084. Права производителя фонограммы
1. Производителю фонограммы в отношении его фонограммы принадлежат исключительные права на использование фонограммы в любой форме.
2. Исключительное право на использование фонограммы означает право осуществлять или разрешать осуществлять следующие действия:
1) воспроизводить фонограмму;
2) переделывать или любым способом перерабатывать фонограмму;
3) распространять экземпляры фонограммы, то есть продавать, сдавать их в прокат;
4) импортировать экземпляры фонограммы в целях распространения, включая экземпляры, изготовленные с разрешения производителя этой фонограммы;
5) сообщать фонограмму для всеобщего сведения таким образом, при котором любое лицо может иметь доступ к ней из любого места и в любое время по своему выбору (право на доведение до всеобщего сведения).
3. Если право собственности на экземпляр записи исполнения принадлежит не ее создателю, исключительное право использования записи, в том числе ее коммерческого проката, сохраняется за лицом, создавшим запись.
4. Ограничения прав производителя исполнения устанавливаются законом.
5. Обладатели права на фонограмму осуществляют свои права с учетом прав авторов произведений и прав исполнителей.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1085. Права организации эфирного вещания
1. Предприятию кабельного вещания в отношении его передачи принадлежат исключительные права использовать передачу в любой форме и давать разрешение на использование передачи, включая право на получение вознаграждения за предоставление такого разрешения.
Исключительное право давать разрешение на использование передачи означает право предприятия кабельного вещания разрешать осуществление следующих действий:
1) одновременно сообщать для всеобщего сведения по кабелю его передачу другому предприятию кабельного вещания;
2) передавать передачу в эфир;
3) записывать передачу;
4) воспроизводить запись передачи;
5) сообщать передачу для всеобщего сведения в местах с платным входом.
2. Ограничения прав предприятий эфирного вещания устанавливаются законом.
3. Предприятие эфирного вещания осуществляет свои права с учетом прав авторов произведений и прав исполнителей, а в надлежащих случаях - обладателей прав на запись исполнения и других предприятий эфирного вещания.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1086. Права организации кабельного вещания
Права организации кабельного вещания устанавливаются применительно к правам организации эфирного вещания, установленным настоящим Кодексом и законом.
Статья 1087. Ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение договора об использовании смежных прав и за неправомерное использование произведения без договора
Лицо, не исполнившее или ненадлежащим образом исполнившее договор об использовании смежных прав либо без договора неправомерно использовавшее произведение, несет ответственность по общим правилам об ответственности за неисполнение или ненадлежащее исполнение договора либо соответственно об ответственности за причинение вреда.
Глава 56
Право на промышленную собственность (право на изобретение, полезную модель, промышленный образец)
Статья 1088. Правовая охрана изобретения, полезной модели, промышленного образца
1. Право на изобретение, полезную модель и промышленный образец охраняется при условии выдачи патента.
2. Требования, предъявляемые к изобретению, полезной модели, промышленному образцу, при которых возникает право на получение патента, порядок его выдачи патентным ведомством устанавливаются Законом.
(В редакции Закона КР от 17 февраля 2003 года N 39)
Статья 1089. Право использования изобретения, полезной модели, промышленного образца
1. Владельцу патента принадлежит исключительное право использования защищенного патентом изобретения, полезной модели, промышленного образца по своему усмотрению, включая право производить продукт с применением защищенных решений, применять защищенные патентом технологические процессы в собственном производстве, продавать или предлагать к продаже продукты, содержащие защищенные решения, импортировать соответствующие продукты.
Другие лица, иные, чем владелец патента, не вправе использовать изобретение, полезную модель, промышленный образец без его разрешения, за исключением случаев, когда такое использование в соответствии с настоящим Кодексом или другим законом не является нарушением прав владельца патента.
2. Нарушением исключительного права владельца патента признаются несанкционированное изготовление, применение, импорт, предложение к продаже, продажа, иное введение в хозяйственный оборот или хранение с этой целью продукта, содержащего запатентованное изобретение, полезную модель или промышленный образец, а также применение способа, охраняемого патентом на изобретение, или введение в хозяйственный оборот либо хранение с этой целью продукта, изготовленного непосредственно способом, охраняемым патентом на изобретение, устройство, при функционировании или эксплуатации которого в соответствии с его назначением автоматически осуществляется данный способ.
Продукт считается изготовленным запатентованным способом, пока не доказано иное.
(В редакции Законов КР от 17 февраля 2003 года N 39, 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1090. Распоряжение правом на патент
Право на получение патента, права, вытекающие из регистрации заявки, право на владение патентом и права, вытекающие из патента, могут быть переданы полностью или частично другому лицу.
Статья 1091. Право авторства
1. Автору изобретения, полезной модели, промышленного образца принадлежат право авторства и право присвоения изобретению, полезной модели, промышленному образцу специального наименования.
Право авторства, и другие личные права на изобретение, полезную модель, промышленный образец возникают с момента возникновения прав, основанных на патенте.
2. За автором изобретения, полезной модели, промышленного образца закон может закреплять специальные права, льготы и преимущества социального характера.
3. Лицо, указанное в заявке в качестве автора, считается автором, пока не доказано иное. В качестве доказательств могут привлекаться лишь факты и обстоятельства, существовавшие до возникновения права.
Статья 1092. Соавторы изобретения, полезной модели, промышленного образца
Взаимоотношения соавторов изобретения, полезной модели промышленного образца определяются соглашением между ними.
Нетворческое содействие созданию изобретения, полезной модели, промышленного образца (техническая, организационная или математическая помощь, содействие оформлению прав и т.п.) не влечет за собой соавторства.
Статья 1093. Служебные изобретения, полезные модели, промышленные образцы
1. Право на получение патента на изобретение, полезную модель, промышленный образец, созданные работником при выполнении им своих служебных обязанностей или конкретного задания работодателя (служебное изобретение), принадлежит работодателю, если это предусмотрено в договоре между ними.
2. Размер, условия и порядок выплаты вознаграждения автору за служебное изобретение, полезную модель, промышленный образец определяются соглашением между ним и работодателем. В случае недостижения соглашения решение принимается судом. Если невозможно соразмерить вклад автора и работодателя в создание служебного изобретения, полезной модели или промышленного образца, за автором признается право на половину выгоды, которую получил или должен был получить работодатель.
(В редакции Закона КР от 17 февраля 2003 года N 39)
Статья 1094. Форма договора о передаче права на патент
Договор о передаче прав на патент (об уступке патента) должен быть заключен в письменной форме и подлежит регистрации в патентном ведомстве. Несоблюдение письменной формы или требования о регистрации влечет недействительность договора.
(В редакции Закона КР от 17 февраля 2003 года N 39)
Статья 1095. Форма разрешения (лицензии) на использование изобретения, полезной модели, промышленного образца
Лицензионный договор и сублицензионный договор заключаются в письменной форме и подлежат регистрации в патентном ведомстве. Несоблюдение письменной формы или требования о регистрации влечет недействительность договора.
Статья 1096. Ответственность за нарушение патента
По требованию владельца патента нарушение патента должно быть прекращено, а нарушитель обязан возместить владельцу патента понесенные им убытки. Вместо убытков владелец патента вправе взыскать с нарушителя полученные им вследствие нарушения доходы.
(В редакции Закона КР от 17 февраля 2003 года N 39)
Глава 57
Права на новые сорта растений и новые породы животных
Статья 1097. Охрана прав на новые сорта растений и новые породы животных
1. Права на новые сорта растений и новые породы животных (селекционные достижения) охраняются при условии выдачи патента.
2. Требования, при которых возникает право на получение патента, и порядок выдачи патента на селекционные достижения устанавливаются законом.
3. К отношениям, связанным с правами на селекционные достижения и охраной этих прав, соответственно применяются правила статей 1090-1096 настоящего Кодекса, если правилами настоящей главы и законом не предусмотрено иное.
Статья 1098. Права автора селекционного достижения на вознаграждение
Автор селекционного достижения, не являющий владельцем патента, имеет в течение срока действия патента право на получение вознаграждения от владельца патента за использование селекционного достижения.
Размер и условия выплаты вознаграждения автору селекционного достижения определяются договором, заключенным между ним и владельцем патента.
Статья 1099. Права владельца патента
Обладателю патента на селекционное достижение принадлежит исключительное право на использование этого достижения в пределах, установленных законом.
Статья 1100. Обязанности владельца патента
Обладатель патента на селекционное достижение обязан поддерживать соответствующий сорт растения или соответствующую породу животных в течение срока действия патента таким образом, чтобы сохранялись признаки, указанные в описании сорта или породы, составленном при их регистрации.
Глава 58
Защита нераскрытой информации от незаконного использования
Статья 1101. Право на защиту нераскрытой информации
Лицо, правомерно обладающее технической, организационной или коммерческой информацией, в том числе секретами производства (ноу-хау), неизвестной третьим лицам (нераскрытая информация), имеет право на защиту этой информации от незаконного использования, если соблюдены условия, установленные статьей 34 настоящего Кодекса.
Право на защиту нераскрытой информации от незаконного использования возникает независимо от выполнения в отношении этой информации каких-либо формальностей (ее регистрации, получения свидетельств и т.п.).
Правила о защите нераскрытой информации не применяются в отношении сведений, которые в соответствии с законом не могут составлять служебную или коммерческую тайну (сведения о юридических лицах, правах на имущество и сделках с ним, подлежащие государственной регистрации, сведения, подлежащие представлению в качестве государственной статистической отчетности и др.).
Право на защиту нераскрытой информации действует до тех пор, пока сохраняются условия, предусмотренные статьей 34 настоящего Кодекса.
Статья 1102. Ответственность за незаконное использование нераскрытой информации
1. Лицо, получившее или распространившее нераскрытую информацию либо использующее ее без законных оснований, обязано возместить тому, кто правомерно обладает этой информацией, убытки, причиненные ее незаконным использованием.
Если лицо, незаконно использующее нераскрытую информацию, получило ее от лица, которое не имело право ее распространять, о чем приобретатель информации не знал и не должен был знать (добросовестный приобретатель), правомерный обладатель нераскрытой информации вправе потребовать от него возмещения убытков, причиненных использованием нераскрытой информации после того, как добросовестный приобретатель узнал, что ее использование незаконно.
2. Лицо, правомерно обладающее нераскрытой информацией, вправе потребовать от того, кто ее незаконно использует, немедленного прекращения ее использования. Однако суд с учетом средств, израсходованных добросовестным приобретателем нераскрытой информации на ее использование, может разрешить ее дальнейшее использование на условиях возмездной исключительной лицензии.
3. Лицо, самостоятельно и правомерно получившее сведения, составляющие содержание нераскрытой информации, вправе использовать эти сведения независимо от прав обладателя соответствующей нераскрытой информации и не отвечает перед ним за такое использование.
Статья 1103. Переход права на защиту нераскрытой информации от незаконного использования
Лицо, обладающее нераскрытой информацией, может передать все или часть сведений, составляющих содержание этой информации, другому лицу по лицензионному договору.
Лицензиат обязан принимать надлежащие меры к охране конфиденциальности информации, полученной по договору, и имеет те же права на ее защиту от незаконного использования третьими лицами, что и лицензиар. Поскольку в договоре не предусмотрено иное, обязанность сохранять конфиденциальность информации лежит на лицензиате и после прекращения лицензионного договора, если соответствующие сведения продолжают оставаться нераскрытой информацией.
Статья 1103-1. Фирменное наименование
1. Фирменное наименование - полное наименование юридического лица, под которым оно осуществляет свою деятельность и которое отличает его от другого юридического лица.
2. Юридическое лицо выступает в гражданском обороте под своим фирменным наименованием, которое определяется в его учредительных документах и включается в единый государственный реестр юридических лиц, филиалов (представительств) при государственной регистрации юридического лица.
3. Фирменное наименование юридического лица должно содержать указание на его организационно-правовую форму и собственно наименование юридического лица, которое может состоять не только из слов, обозначающих род деятельности.
4. Юридическое лицо должно иметь одно полное фирменное наименование и вправе иметь одно сокращенное наименование.
Фирменное наименование юридического лица на государственном и официальном языках Кыргызской Республики, соответственно, должно содержать только буквы кыргызского и русского алфавитов, а на английском языке - буквы латинского алфавита.
5. В фирменное наименование юридического лица не могут включаться:
1) аналогичные полные или сокращенные наименования зарегистрированного (перерегистрированного) юридического лица, филиала (представительства);
2) элементы дискриминации по признаку пола, расы, языка, инвалидности, этнической принадлежности, вероисповедания, возраста, политических или иных убеждений, образования, происхождения, имущественного или иного положения, а также некорректные и нецензурные слова.
Фирменное наименование государственного предприятия может содержать указание на принадлежность такого предприятия Кыргызской Республике.
Включение в фирменное наименование юридического лица официального полного или сокращенного названия Кыргызской Республики, а также слов, производных от этого наименования, и слов "Национальный" и "Манас" в любых их сочетаниях допускается в порядке, определяемом Правительством Кыргызской Республики.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Глава 59
Средства индивидуализации участников гражданского оборота, товаров, работ и услуг
Параграф 1
Фирменное наименование
Статья 1104. Исключительное право на фирменное наименование
1. Юридическому лицу принадлежит исключительное право использования своего фирменного наименования в качестве средства индивидуализации любым не противоречащим закону способом (исключительное право на фирменное наименование), в том числе путем его указания на вывесках, бланках, в счетах и иной документации, в объявлениях и рекламе, на товарах или их упаковках, в сети Интернет.
2. Распоряжение исключительным правом на фирменное наименование (в том числе путем его отчуждения или предоставления другому лицу права использования фирменного наименования) не допускается.
3. Не допускается использование юридическим лицом фирменного наименования, аналогичного фирменному наименованию другого юридического лица, ранее включенного в единый государственный реестр юридических лиц, филиалов (представительств).
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 1105. Использование фирменного наименования юридического лица в товарном знаке или знаке обслуживания
Фирменное наименование или отдельные его элементы могут быть использованы правообладателем в принадлежащем ему товарном знаке и знаке обслуживания.
Фирменное наименование, включенное в товарный знак или знак обслуживания, охраняется независимо от охраны товарного знака или знака обслуживания.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 1106. Действие исключительного права на фирменное наименование
1. На территории Кыргызской Республики действует исключительное право на фирменное наименование, включенное в единый государственный реестр юридических лиц, филиалов (представительств).
2. Исключительное право на фирменное наименование возникает со дня государственной регистрации юридического лица и прекращается в связи с прекращением деятельности юридического лица либо изменением его фирменного наименования.
(В редакции Закона КР от 23 июля 2016 года N 133)
Статья 1107. Отчуждение права на фирменное наименование
(Утратила силу в соответствии с Законом КР от 23 июля 2016 года N 133)
Параграф 2
Товарный знак (знак обслуживания)
См. также Закон КР "О товарных знаках, знаках обслуживания и наименованиях мест происхождения товаров" от 14 января 1998 года N 7
Статья 1108. Правовая охрана товарного знака
1. Правовая охрана товарного знака (знака обслуживания) предоставляется на основании его регистрации.
См. также Правила cоставления, подачи и рассмотрения заявки на регистрацию и предоставление права пользования наименованием места происхождения товара и заявки на предоставление права пользования уже зарегистрированным наименованием места происхождения товара
2. Право на товарный знак удостоверяется свидетельством.
Статья 1109. Право пользования товарным знаком
1. Обладатель права на товарный знак имеет исключительное право пользования и распоряжения принадлежащим ему знаком.
2. Использованием товарного знака считается любое введение его в оборот в порядке, установленном законом.
Статья 1110. Последствия неиспользования товарного знака
1. Действие регистрации товарного знака может быть прекращено досрочно в отношении всех или части товаров в связи с неиспользованием товарного знака непрерывно в течение любых трех лет подряд после его регистрации на основании решения суда, принятого по заявлению любого лица, поданному в период такого непрерывного неиспользования.
При решении вопроса о досрочном прекращении действия регистрации товарного знака в связи с его неиспользованием могут быть приняты во внимание представленные владельцем товарного знака доказательства того, что товарный знак не использовался по независящим от него обстоятельствам, в том числе ограничения, устанавливаемые государством к товарам, для которых зарегистрирован товарный знак.
2. Выдача лицензии на пользование товарным знаком считается его использованием.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Статья 1111. Переход права на товарный знак
1. Право на товарный знак в отношении всех указанных в свидетельстве классов товаров, работ и услуг либо их части может быть передано правообладателем другому лицу по договору.
Передача права на товарный знак не допускается, если она может явиться причиной введения в заблуждение относительно товара или его изготовителя.
2. Переход права на товарный знак, в том числе его передача по договору или в порядке правопреемства, должен быть зарегистрирован в патентном ведомстве.
Статья 1112. Форма договора о передаче права на товарный знак
Договор о передаче права на товарный знак или о предоставлении лицензии должен быть заключен в письменной форме и зарегистрирован в патентном ведомстве.
Несоблюдение письменной формы и требования о регистрации влечет за собой недействительность договора.
Статья 1113. Ответственность за нарушение права на товарный знак
Лицо, неправомерно использующее товарный знак, обязано прекратить нарушение и возместить владельцу товарного знака понесенные им убытки.
Лицо, неправомерно использующее товарный знак, обязано уничтожить изготовленные изображения товарного знака, удалить с товара или его упаковки незаконно используемый товарный знак или обозначение, сходное с ним до степени смешения.
При невозможности выполнить требования, установленные частью второй настоящей статьи, соответствующий товар подлежит уничтожению.
Помимо требований о прекращении нарушения или взыскании причиненных убытков владелец товарного знака вправе требовать публикации судебного решения в целях восстановления деловой репутации.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
Параграф 3
Наименование места происхождения товара
См. также Закон КР "О товарных знаках, знаках обслуживания и наименованиях мест происхождения товаров" от 14 января 1998 года N 7
Статья 1114. Правовая охрана наименования места происхождения товара
1. Правовая охрана наименования места происхождения товара предоставляется на основании его регистрации.
2. Наименованием места происхождения товара признается название страны, населенного пункта, местности или другого географического объекта, используемое для обозначения товара, особые свойства которого исключительно или главным образом определяются характерными для этого географического объекта природными условиями или иными факторами либо сочетанием природных условий и этих факторов.
Наименованием места происхождения товара может быть историческое название географического объекта.
3. Не признается наименованием места происхождения товара и не подлежит регистрации для целей его правовой охраны в соответствии с правилами настоящего параграфа обозначение, хотя и представляющее собой или содержащее название географического объекта, но вошедшее в Кыргызской Республике во всеобщее употребление как обозначение товара определенного вида, не связанное с местом его изготовления. Это, однако, не лишает лицо, чьи права нарушены недобросовестным использованием такого наименования, возможности их защиты иными способами, предусмотренными законом.
4. Регистрация наименования места происхождения товара осуществляется патентным ведомством.
5. На основании регистрации выдается свидетельство о праве пользования наименованием места происхождения товара.
6. Порядок и условия регистрации, выдачи свидетельств, признания недействительными и прекращение действия регистрации и свидетельств определяются законом.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
См. также Правила cоставления, подачи и рассмотрения заявки на регистрацию и предоставление права пользования наименованием места происхождения товара и заявки на предоставление права пользования уже зарегистрированным наименованием места происхождения товара
Статья 1115. Право пользования наименованием места происхождения товара
1. Лицо, обладающее правом пользования наименованием места происхождения товара, вправе помещать это наименование на товаре, упаковке, рекламе, проспектах, счетах и использовать его иным образом в связи с введением данного товара в гражданский оборот.
2. Наименование места происхождения товара может быть зарегистрировано несколькими лицами как совместно, так и независимо друг от друга для обозначения товара, отвечающего требованиям, указанным в пунктах 1 и 2 статьи 1114 настоящего Кодекса. Право пользования наименованием места происхождения товара принадлежит каждому из таких лиц.
3. Отчуждение, иные сделки об уступке права пользования наименованием места происхождения товара и предоставление пользования им на основании лицензии не допускаются.
Статья 1116. Сфера действия правовой охраны наименования места происхождения товара
1. В Кыргызской Республике предоставляется правовая охрана наименований мест происхождения товаров, находящихся на территории Кыргызской Республики.
2. Правовая охрана находящегося в другом государстве наименования места происхождения товара предоставляется в Кыргызской Республике, если это наименование зарегистрировано в стране происхождения товара, а также в патентном ведомстве Кыргызской Республики в соответствии с настоящим Кодексом.
Статья 1117. Ответственность за неправомерное пользование наименованием места происхождения товара
1. Лицо, имеющее право пользования наименованием места происхождения товара, а также организации по защите прав потребителей могут потребовать от того, кто незаконно использует это наименование, прекращения его использования, удаления с товара, его упаковки, бланков и подобной документации незаконно используемого наименования или обозначения, сходного с ним до степени смешения, уничтожения изготовленных изображений наименования или обозначения, сходного с ним до степени смешения, а если это невозможно - изъятия и уничтожения товара и (или) упаковки.
2. Лицо, обладающее правом пользования наименованием места происхождения товара, вправе потребовать от нарушителя этого права возмещения понесенных убытков.
3. Помимо требований о прекращении нарушения или взыскании причиненных убытков, лицо, обладающее правом пользования наименованием места происхождения товара, вправе требовать публикации судебного решения в целях восстановления деловой репутации.
(В редакции Закона КР от 25 февраля 2013 года N 32)
РАЗДЕЛ VI
НАСЛЕДСТВЕННОЕ ПРАВО
О судебной практике по делам о наследовании см. постановление Пленума Верховного суда КР от 23 февраля 1990 года N 2
Глава 60
Общие положения о наследовании
Статья 1118. Наследование
Наследование - это переход имущества умершего к другому лицу или лицам (наследникам) в порядке наследственного правопреемства.
Статья 1119. Основания наследования
1. Наследование осуществляется по завещанию и закону.
2. Наследование по закону имеет место, когда завещание отсутствует либо определяет судьбу не всего наследства, а также в иных случаях, установленных настоящим Кодексом.
Статья 1120. Состав наследства
1. В состав наследства входят все права и обязанности, принадлежащие наследодателю на момент открытия наследства, существование которых не прекращается с его смертью.
2. Не входят в состав наследства права и обязанности, неотделимо связанные с личностью наследодателя:
1) права членства, участия в коммерческих и других организациях, являющихся юридическими лицами, если иное не установлено законом или договором;
2) право на возмещение вреда, причиненного жизни или здоровью;
3) права и обязанности, возникшие в алиментных обязательствах;
4) права на пенсию, пособия и другие выплаты на основании законодательства о труде и социальном обеспечении, за исключением прав на средства пенсионных накоплений из накопительных пенсионных фондов;
5) личные неимущественные права, не связанные с имущественными.
3. Личные неимущественные права и другие нематериальные блага, принадлежавшие наследодателю, могут осуществляться и защищаться наследниками.
(В редакции Закона КР от 3 августа 2013 года N 186)
Статья 1121. Наследование имущества, являющегося общей совместной собственностью
1. Смерть участника общей совместной собственности является основанием для определения его доли на общее имущество и раздела общего имущества либо выдела из него доли умершего участника. В этом случае наследство открывается в отношении общего имущества, приходящегося на долю умершего участника, а при невозможности раздела имущества в натуре - в отношении стоимости такой доли.
2. Участник общей совместной собственности вправе завещать свою долю в праве на общее имущество, которая будет определена после его смерти в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи.
Статья 1122. Наследование права собственности на земельный участок крестьянского хозяйства
Наследование права собственности на земельный участок крестьянского (фермерского) хозяйства регулируется правилами настоящего Кодекса, если иное не установлено законом.
(В редакции Закона КР от 21 июля 1999 года N 83)
Статья 1123. Открытие наследства
1. Наследство открывается вследствие смерти гражданина или объявления его судом умершим.
2. Временем открытия наследства признается день (по необходимости и момент) смерти наследодателя, а при объявлении его умершим - день вступления в силу судебного решения об объявлении гражданина умершим, если в решении суда не указан иной день.
3. Если в течение одних календарных суток (двадцать четыре часа) умерли лица, которые вправе были наследовать один после другого, они признаются умершими одновременно, наследование открывается после смерти каждого из них и к наследованию призываются наследники каждого из них.
Статья 1124. Место открытия наследства
Местом открытия наследства является последнее постоянное место жительства наследодателя. Если последнее место жительства наследодателя неизвестно или находится за пределами Кыргызской Республики, местом открытия наследства признается место нахождения принадлежавшего наследодателю недвижимого имущества или его основной части на территории Кыргызской Республики, а при отсутствии недвижимого имущества - место нахождения основной части движимого имущества.
Статья 1125. Наследники
1. Наследниками по завещанию и закону могут быть граждане, находящиеся в живых в момент открытия наследства, а также дети, зачатые при жизни наследодателя и родившиеся живыми после открытия наследства.
2. Наследниками по завещанию могут быть также юридические лица, которые являлись созданными в момент открытия наследства, а также государства и местные сообщества.
Статья 1126. Устранение от наследства недостойных наследников
1. Лица, умышленно лишившие жизни наследодателя или кого-либо из возможных наследников или совершившие покушение на их жизнь, не имеют права наследовать ни по завещанию, ни по закону. Исключение составляют лица, в отношении которых завещатель составил завещание уже после совершения покушения на его жизнь.
2. Не имеют права наследовать ни по завещанию, ни по закону лица, которые умышленно препятствовали осуществлению наследодателем последней воли, этим способствовали призванию их самих или близких им лиц к наследованию либо увеличению причитающейся им доли наследства.
3. Не имеют права наследовать по закону родители после детей, в отношении которых они были лишены родительских прав и не были восстановлены в этих правах к моменту открытия наследства, а также родители (усыновители) и совершеннолетние дети (усыновленные), уклонявшиеся от выполнения возложенных на них в силу закона обязанностей по содержанию наследодателя.
4. Обстоятельства, служащие основанием для устранения от наследования недостойных наследников, устанавливаются судом, по иску лица, для которого такое отстранение порождает связанные с наследованием имущественные последствия.
5. Правила настоящей статьи применяются также и к завещательному отказу.
6. Правила настоящей статьи распространяются на любых наследников, в том числе и на имеющих право на обязательную долю.
Глава 61
Наследование по завещанию
Статья 1127. Общие положения
1. Завещанием признается волеизъявление гражданина по распоряжению принадлежащим ему имуществом или правом на него на случай смерти, оформленное надлежащим образом.
2. Завещание совершается лично. Совершение завещания через представителя не допускается.
3. Гражданин может завещать все свое имущество или часть его одному либо нескольким лицам, как входящим, так и не входящим в круг наследников по закону, а также юридическим лицам, государству или органам местного самоуправления.
4. Наследодатель вправе без объяснения лишить наследства одного, нескольких или всех наследников по закону. Лишение наследника по закону наследства не распространяется на его потомков, наследующих по праву представления, если из завещания не вытекает иное.
5. Наследодатель вправе совершить завещание, содержащее распоряжение о любом имуществе.
Наследодатель вправе совершить завещание, содержащее распоряжение об имуществе, которое в момент совершения завещания ему не принадлежит. Если в момент открытия наследства такое имущество будет ему принадлежать, соответствующее распоряжение является действительным.
6. Наследодатель свободен отменять и изменять составленное завещание в любой момент после его совершения и не обязан при этом указывать причины отмены или изменения.
7. Наследодатель не вправе возлагать на лиц, назначенных им наследниками в завещании, обязанность в свою очередь распорядиться определенным образом завещанным им имуществом на случай их смерти.
Статья 1128. Завещание с условием
1. Завещатель вправе обусловить получение наследства определенным правомерным условием относительно характера поведения наследника.
2. Противоправные условия, включенные в распоряжение о назначении наследника или лишения права наследования, недействительны.
3. Включенное в завещание условие, которое невыполнимо для наследника по состоянию его здоровья или в силу иных объективных причин, может быть признано недействительным по иску наследника.
Статья 1129. Подназначение наследников
1. Завещатель может на случай, если указанный в завещании наследник умрет до открытия наследства, не примет его либо откажется от него или будет устранен от наследования как недостойный наследник в порядке статьи 1126 настоящего Кодекса, а также на случай невыполнения наследником по завещанию правомерных условий наследодателя назначить другого наследника (подназначение наследника).
2. Подназначенным наследником может быть любое лицо, которое в соответствии с настоящим Кодексом может быть наследником.
3. Отказ наследника по завещанию не в пользу подназначенного наследника не допускается.
Статья 1130. Наследование части имущества, оставшейся незавещанной
Часть имущества, оставшаяся незавещанной, распределяется между наследниками по закону, призываемыми к наследованию в порядке статей 1141-1150 настоящего Кодекса.
В число этих наследников входят и те наследники по закону, которым другая часть имущества была оставлена по завещанию.
Статья 1131. Общие правила о форме завещания
1. Завещание должно быть составлено в письменной форме с указанием места и времени его составления, собственноручно подписано завещателем и нотариально удостоверено.
2. Если завещатель в силу физических недостатков, болезни или неграмотности не может собственноручно подписать завещание, оно по его просьбе может быть подписано в присутствии нотариуса или иного лица, удостоверяющего завещание в соответствии с законом, другим лицом с указанием причин, в силу которых завещатель не мог подписать завещание собственноручно.
3. Не могут подписывать завещание вместо завещателя:
1) нотариус или иное лицо, удостоверяющее завещание;
2) лицо, в пользу которого составлено завещание или сделан завещательный отказ, супруг такого лица, его дети, родители, внуки и правнуки, а также наследники завещателя по закону;
3) граждане, не обладающие дееспособностью в полном объеме;
4) неграмотные и другие лица, не способные прочитать завещание.
Статья 1132. Нотариально удостоверенное завещание
1. Завещание должно быть написано завещателем либо записано с его слов нотариусом. При записи завещания со слов завещателя нотариусом могут быть использованы общепринятые технические средства (пишущая машинка, персональный компьютер и т.д.).
2. Завещание, записанное нотариусом со слов завещателя, должно быть полностью прочитано завещателем в присутствии нотариуса до подписания завещания.
Если завещатель в силу физических недостатков, болезни или неграмотности не в состоянии лично прочитать завещание, его текст оглашается для него нотариусом, о чем в завещании делается соответствующая запись с указанием причин, по которым завещатель не смог лично прочитать завещание.
3. По желанию завещателя завещание удостоверяется нотариусом без ознакомления с его содержанием (секретное завещание).
Секретное завещание, под страхом его недействительности, должно быть собственноручно написано и подписано завещателем. Завещание в присутствии двух свидетелей и нотариуса должно быть заклеено в конверт, на котором свидетели ставят свои подписи, с указанием фамилии, имени, отчества и постоянного места жительства. Конверт, подписанный свидетелями, запечатывается в присутствии свидетелей и нотариуса в другой конверт, на котором нотариус производит удостоверительную надпись.
После смерти завещателя секретное завещание распечатывается и оглашается нотариусом наследникам.
Статья 1133. Завещания, приравниваемые к нотариально удостоверенным
1. Приравниваются к нотариально удостоверенным завещаниям:
1) завещания граждан, находящихся на излечении в больницах, госпиталях, других стационарных лечебных учреждениях или проживающих в домах для престарелых и инвалидов, удостоверенные главными врачами, их заместителями по медицинской части или дежурными врачами этих больниц, госпиталей и других лечебных учреждений, а также начальниками госпиталей, директорами или главными врачами домов для престарелых и инвалидов;
2) завещания граждан, находящихся в разведочных или других подобных экспедициях, удостоверенные начальниками этих экспедиций;
3) завещания военнослужащих, а в пунктах дислокации воинских частей, где нет нотариусов, также завещания работающих в этих частях гражданских лиц, членов их семей и членов семей военнослужащих, удостоверенные командирами воинских частей;
4) завещания лиц, находящихся в местах лишения свободы или содержащихся под стражей, удостоверенные начальниками соответствующих учреждений;
5) завещания лиц, проживающих в населенных пунктах, где нет нотариуса, удостоверенные должностными лицами, имеющими право совершать нотариальные действия в соответствии с законом.
2. Завещания, относящиеся к указанным в пункте 1 настоящей статьи, должны быть подписаны завещателем в присутствии свидетеля, который также подписывает завещание.
В остальном к таким завещаниям применяются соответственно правила статьи 1132 настоящего Кодекса, за исключением требования о нотариальном удостоверении завещания.
Статья 1134. Отмена и изменение завещания
1. Завещатель вправе в любое время отменить сделанное им завещание в целом либо изменить его путем отмены, изменения или дополнения отдельных содержащихся в нем завещательных распоряжений, сделав новое завещание.
2. Завещание, составленное ранее, отменяется последующим завещанием полностью или в части, в которой оно ему противоречит.
3. Ранее сделанное завещание, отмененное полностью или частично последующим завещанием, не восстанавливается, если последнее будет в свою очередь отменено или изменено завещателем.
Статья 1135. Тайна завещания
Нотариус, другое должностное лицо, удостоверяющее завещание, а также гражданин, подписывающий завещание вместо завещателя, не вправе до открытия наследства разглашать сведения, касающиеся содержания завещания, его составления, отмены или изменения и несут ответственность, предусмотренную законом.
Статья 1136. Толкование завещания
При толковании завещания нотариусом, исполнителем завещания или судом принимается во внимание буквальное значение содержащихся в нем слов и выражений. При неясности буквального смысла какого-либо положения завещания он устанавливается путем сопоставления этого положения с другими положениями и смыслом завещания в целом.
Статья 1137. Недействительность завещания
1. Завещание, совершенное в ненадлежащей форме, недействительно. Недействительность завещания основывается также на правилах настоящего Кодекса о недействительности сделок.
2. Завещание может быть признано недействительным вследствие нарушения порядка составления, подписания и удостоверения завещания, установленного настоящим Кодексом, по иску лица, для которого признание завещания недействительным имеет имущественные последствия.
3. Недействительность отдельных содержащихся в завещании распоряжений не затрагивает действительности остальной части завещания.
4. При признании недействительным в судебном порядке последующего завещания, предыдущее завещание восстанавливается.
5. В случае признания завещания недействительным наследник, который по этому завещанию был лишен наследства, получает право наследовать на общих основаниях.
Статья 1138. Исполнение завещания
1. Завещатель может поручить исполнение завещания указанному им в завещании лицу, не являющемуся наследником (исполнителю завещания). Согласие этого лица быть исполнителем завещания должно быть выражено им либо в его собственноручной надписи на самом завещании, либо в заявлении, приложенном к завещанию.
По соглашению между собой наследники вправе поручить исполнение завещания одному из наследников либо другому лицу. При недостижении такого соглашения исполнитель завещания может быть назначен судом по требованию одного или нескольких наследников.
Исполнитель завещания имеет право в любое время отказаться от исполнения возложенных на него завещателем обязанностей, заранее известив об этом наследников по завещанию. Освобождение исполнителя завещания от его обязанностей возможно также по решению суда согласно заявлению наследников.
2. Исполнитель завещания должен:
1) осуществлять охрану наследства и управление им;
2) принять все возможные меры, чтобы известить всех наследников и отказополучателей об открытии наследства и о завещательных отказах в их пользу;
3) получить причитавшиеся наследодателю суммы;
4) выдать наследникам причитающееся им имущество в соответствии с волей наследодателя и законом;
5) обеспечить исполнение наследниками возложенных на них завещательных отказов;
6) исполнить завещательные возложения либо требовать от наследников по завещанию исполнения завещательного возложения.
3. Исполнитель завещания вправе вступать от своего имени в судебные и другие дела, связанные с управлением наследством и исполнением завещания, а также может привлекаться к участию в таких делах.
4. Исполнитель завещания осуществляет свои функции в течение срока, разумно необходимого для освобождения наследства от долгов, взыскания причитавшихся наследодателю сумм и вступления всех наследников во владение наследством. В любом случае, указанный срок не может быть более одного года со дня открытия наследства.
5. Исполнитель завещания имеет право на возмещение за счет наследства необходимых расходов по управлению наследством и исполнению завещания. В завещании может быть предусмотрена выплата исполнителю завещания вознаграждения за счет наследства.
6. По исполнении завещания исполнитель завещания обязан предоставить наследникам по их требованию отчет.
Статья 1139. Завещательный отказ
1. Завещатель вправе возложить на наследника по завещанию исполнение за счет наследства какого-либо обязательства (завещательный отказ) в пользу одного или нескольких лиц (отказополучателей), которые приобретают право требовать исполнения завещательного отказа.
Отказополучателями могут быть лица как входящие, так и не входящие в число наследников по закону.
2. Предметом завещательного отказа может быть передача отказополучателю в собственность или в иное вещное право вещи, входящей в состав наследства, приобретение и передача ему имущества, не входящего в состав наследства, выполнение для него определенной работы, оказание ему определенной услуги и т.п.
3. Наследник, на которого завещателем возложено исполнение завещательного отказа, должен исполнить его лишь в пределах действительной стоимости перешедшего к нему наследства, за вычетом падающей на него части долгов наследодателя.
Если наследник, на которого возложен завещательный отказ, имеет право на обязательную долю в наследстве, его обязанность исполнить отказ ограничивается пределами стоимости перешедшего к нему наследства, которая превышает размер его обязательной доли.
В случаях, когда завещательный отказ возложен на всех или нескольких наследников, отказ обременяет каждого из них соразмерно его доле в наследстве, если завещанием не предусмотрено иное.
4. На наследника, к которому переходит жилой дом, квартира или иное жилое помещение, завещатель вправе возложить обязательство предоставить другому лицу пожизненное пользование этим помещением или определенной его частью. При последующем переходе права собственности на жилое помещение право пожизненного пользования сохраняет силу.
Право пожизненного пользования жилым помещением неотчуждаемо, непередаваемо и не переходит к наследникам отказополучателя.
Право пожизненного пользования жилым помещением, предоставленное отказополучателю, не является основанием для проживания членов его семьи, если в завещании не указано иное.
5. В случае смерти наследника, на которого был возложен завещательный отказ или в случае непринятия им наследства исполнение завещательного отказа переходит на других наследников, получивших его долю, либо к государству или органу местного самоуправления, если имущество стало выморочным.
Завещательный отказ не исполняется в случае смерти отказополучателя до открытия наследства или после открытия наследства, но до того момента, когда наследник по завещанию успел принять его.
6. Отказополучатель не отвечает за долги наследодателя.
Статья 1140. Возложение обязанности
1. Завещатель может возложить на наследника по завещанию обязанность совершить какое-либо действие или воздержаться от него. Для осуществления общеполезной цели такая же обязанность может быть возложена на исполнителя завещания с выделением наследодателем части имущества для исполнения возложения.
2. К возложению, предметом которого являются действия, имеющие имущественный характер, соответственно применяются правила, содержащиеся в статье 1139 настоящего Кодекса.
3. Обязанность исполнить возложение прекращается, если в соответствии с настоящим Кодексом доля наследства, причитавшаяся или принадлежавшая наследнику, на котором лежала обязанность исполнить возложение, переходит к другим наследникам.
Глава 62
Наследование по закону
Статья 1141. Общие положения
1. Наследники по закону призываются к наследованию в порядке очередности, предусмотренной статьями 1142-1146 настоящего Кодекса.
2. При наследовании по закону усыновленный и его потомство, с одной стороны, усыновитель и его родственники - с другой, приравниваются к кровным родственникам.
Усыновленные и их потомство не наследуют по закону после смерти родителей усыновленного, других его кровных родственников по восходящей линии.
Родители усыновленного и другие его кровные родственники по восходящей линии не наследуют по закону после смерти усыновленного и его потомства.
3. Каждая последующая очередь наследников по закону получает право на наследование в случае отсутствия наследников предыдущей очереди, устранения их от наследства, непринятия ими наследства либо отказа от него.
Статья 1142. Первая очередь наследников по закону
1. В первую очередь право на наследование по закону получают в равных долях дети наследодателя (в том числе усыновленные), а также супруг (супруга) и родители (усыновители) наследодателя. К числу наследников первой очереди относятся также дети наследодателя, родившиеся после его смерти.
2. Внуки наследодателя наследуют по праву представления.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1143. Вторая очередь наследников по закону
1. Если нет наследников первой очереди, право на наследование по закону во вторую очередь получают в равных долях полнородные и неполнородные братья и сестры наследодателя, а также его дедушки и бабушки со стороны отца и со стороны матери.
2. Дети полнородных и неполнородных братьев и сестер наследодателя (племянники и племянницы наследодателя) наследуют по праву представления.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1144. Третья очередь наследников по закону
1. Если нет наследников первой и второй очереди, право на наследование по закону в третью очередь получают в равных долях родные дяди и тети наследодателя.
2. Двоюродные братья и сестры наследодателя наследуют по праву представления.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1145. Наследники последующих очередей
1. Если нет наследников первой, второй и третьей очереди, право наследовать по закону получают родственники наследодателя третьей, четвертой и пятой степени родства, не относящиеся к наследникам предшествующей очереди.
Степень родства определяется числом рождений, отделяющим родственников одного от другого. Рождение самого наследодателя в это число не входит.
2. В соответствии с пунктом 1 настоящей статьи к наследованию призываются:
в качестве наследников четвертой очереди - родственники третьей степени родства - прадедушки и прабабушки наследодателя;
в качестве наследников пятой очереди - родственники четвертой степени родства - дети родных племянников и племянниц наследодателя (двоюродные внуки и внучки) и родные братья и сестры его дедушек и бабушек (двоюродные дедушки и бабушки);
в качестве наследников шестой очереди - родственники пятой степени родства - дети двоюродных внуков и внучек наследодателя (двоюродные правнуки и правнучки), дети его двоюродных братьев и сестер (двоюродные племянники и племянницы) и дети его двоюродных дедушек и бабушек (двоюродные дяди и тети).
3. Если нет наследников предшествующих очередей, к наследованию в качестве наследников седьмой очереди по закону призываются пасынки, падчерицы, отчим и мачеха наследодателя.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1146. Пятая очередь наследников по закону
(Утратила силу в соответствии с Законом КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1147. Наследование по праву представления
1. Доля наследника по закону, умершего до открытия наследства или одновременно с наследодателем, переходит по праву представления к его детям в случаях, предусмотренных пунктом 2 статьи 1142, пунктом 2 статьи 1143 и пунктом 2 статьи 1144 настоящего Кодекса, и делится между ними поровну.
2. Не наследуют по праву представления дети наследника по закону, лишенного наследодателем наследства.
3. Не наследуют по праву представления дети наследника, который умер до открытия наследства или одновременно с наследодателем и который не имел бы права наследовать в соответствии со статьей 1126 настоящего Кодекса.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1148. Нетрудоспособные иждивенцы наследодателя
1. К числу наследников по закону относятся нетрудоспособные лица, которые не менее одного года до смерти наследодателя находились на его иждивении и проживали совместно с ним. При наличии других наследников по закону они наследуют вместе с наследниками той очереди, которая призывается к наследованию.
2. Нетрудоспособные лица, относящиеся к числу наследников по закону, указанных в статьях 1143-1145 настоящего Кодекса, но не входящие в круг наследников той очереди, которая призывается к наследованию, наследуют вместе с наследниками этой очереди, если не менее года до смерти наследодателя находились на его иждивении, независимо от того, проживали ли они совместно с наследодателем.
3. Лица, призываемые к наследованию на основании настоящей статьи, при наличии других наследников по закону наследуют вместе не более одной четвертой части наследства.
Статья 1149. Право на обязательную долю в наследстве
1. Несовершеннолетние или нетрудоспособные дети наследодателя, в том числе усыновленные, а также его нетрудоспособные супруг и родители, в том числе усыновители, наследуют, независимо от содержания завещания, не менее двух третей доли, которая причиталась бы каждому из них при наследовании по закону (обязательная доля).
2. В обязательную долю засчитывается все, что наследник, имеющий право на такую долю, получает из наследства по какому-либо основанию, в том числе стоимость имущества, состоящего из предметов обычной домашней обстановки и обихода, и стоимость установленного в пользу такого наследника завещательного отказа.
3. Любые ограничения и обременения, установленные в завещании для наследника, имеющего право на обязательную долю в наследстве, действительны лишь в отношении той части переходящего к нему наследства, которая превышает обязательную долю.
Законом КР от 24 июля 2015 года N 191 внесены изменения в статью 1149, изложенную на государственном языке
Статья 1150. Права супруга при наследовании
1. Принадлежащее супругу в силу завещания или закона право наследования не затрагивает других его имущественных прав, связанных с состоянием в браке с наследодателем, в том числе права собственности на часть имущества, совместно нажитого в браке.
2. По решению суда супруг может быть устранен от наследования по закону, если будет доказано, что брак с наследодателем фактически прекратился до открытия наследства и супруги в течение не менее чем пяти лет до открытия наследства проживали раздельно, за исключением наследования на основании статьи 1149 настоящего Кодекса.
Статья 1151. Наследование предметов домашней обстановки и обихода
Предметы обычной домашней обстановки и обихода переходят к наследникам по закону, проживавшим совместно с наследодателем до его смерти не менее одного года, независимо от их очереди и наследственной доли.
Статья 1152. Охрана наследства и управление им при наследовании по закону
1. В случае, если часть имущества наследуется по завещанию, исполнитель завещания, назначенный наследодателем, осуществляет охрану всего наследства и управление им, включая и ту часть наследства, которая переходит в порядке наследования по закону.
Исполнитель завещания, назначенный в соответствии со статьей 1138 настоящего Кодекса наследниками по завещанию или судом, осуществляет функции по охране всего наследства в целом и управлению им, если наследники по закону не потребуют назначения управляющего наследством для исполнения указанных функций применительно к части наследства, переходящей в порядке наследования по закону.
2. Управляющий наследством назначается нотариусом по месту открытия наследства по просьбе одного или нескольких наследников по закону. Наследник по закону, не согласный с назначением управляющего наследством или его выбором, вправе оспорить назначение управляющего наследством в суде.
3. Если наследники по закону отсутствуют либо неизвестны, орган государственной власти на местах или орган местного самоуправления должны обратиться к нотариусу с просьбой о назначении управляющего наследством. В случае явки наследников по закону управляющий наследством может быть отозван по их требованию с возмещением ему необходимых расходов и выплатой разумного вознаграждения за счет наследства.
4. Управляющий наследством осуществляет полномочия, предусмотренные статьей 1138 настоящего Кодекса применительно к исполнителю завещания, поскольку иное не вытекает из особенностей наследования по закону.
5. Управляющий наследством имеет право на возмещение за счет наследства необходимых расходов по охране наследства и управлению им, а если иное не предусмотрено его соглашением с наследниками - и на вознаграждение.
Глава 63
Приобретение наследства
Статья 1153. Общие положения
1. Наследник приобретает право на причитающееся ему наследство или его часть (долю) со времени открытия наследства, если он впоследствии не откажется от наследства, не будет лишен права наследовать и не утратит право наследовать вследствие признания недействительным завещательного распоряжения о назначении его наследником.
2. Указанные в настоящей статье действия должны быть совершены в течение шести месяцев со дня открытия наследства.
Статья 1153-1. Переход права на принятие наследства (наследственная трансмиссия)
1. Если наследник, призванный к наследованию по завещанию и (или) по закону, умер после открытия наследства, не успев принять его, право на принятие причитающейся ему доли наследства переходит к его наследникам по закону, а если все наследственное имущество было завещано - к его наследникам по завещанию (наследственная трансмиссия). Право на принятие наследства в порядке наследственной трансмиссии не входит в состав наследства, открывшегося после смерти такого наследника.
2. Право на принятие наследства, принадлежавшее умершему наследнику, может быть осуществлено его наследниками на общих основаниях.
Если после смерти наследника оставшаяся часть срока, установленного для принятия наследства, составляет менее трех месяцев, она продлевается до трех месяцев.
3. Право наследника принять часть наследства в качестве обязательной доли (статья 1149) не переходит к его наследникам.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1154. Выдача свидетельства о праве на наследство
1. Свидетельство о праве на наследство выдается по месту открытия наследства нотариусом или уполномоченным в соответствии с законом совершать такое нотариальное действие должностным лицом.
2. Наследникам выдается свидетельство о праве на наследство по истечении шести месяцев со дня открытия наследства.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1155. Последствие пропуска срока для принятия наследства
1. Если наследник в течение установленного срока не совершит действий, предусмотренных статьей 1153 настоящего Кодекса, он считается не принявшим наследство.
2. При письменном согласии всех принявших наследство наследников опоздавший наследник может подать заявление о принятии наследства.
3. По иску наследника, опоздавшего по уважительной причине, суд может назначить ему дополнительный срок, достаточный для подачи заявления о принятии наследства.
Статья 1156. Право отказа от наследства
1. Наследник вправе отказаться от наследства в течение шести месяцев со дня, когда он узнал или должен был узнать о своем призвании к наследованию. При наличии уважительных причин этот срок может быть продлен судом, однако не более чем на два месяца.
2. Отказ от наследства совершается подачей наследником заявления нотариусу по месту открытия наследства.
Отказ от наследства через представителя возможен, если в доверенности специально предусмотрено полномочие на такой отказ.
3. Отказ от наследства не может быть впоследствии отменен или взят обратно.
4. Наследник утрачивает право отказаться от наследства по истечении предоставленного ему для этого срока. Он утрачивает это право также и до истечения указанного срока, если фактически вступил во владение наследственным имуществом либо распорядился им, либо обратился за получением документов, удостоверяющих его права на это имущество.
Статья 1157. Ограничения права отказа от наследства
1. Если наследник призывается к наследованию и по завещанию, и по закону, он вправе отказаться от наследства, причитающегося ему по одному из этих оснований или по обоим основаниям.
2. Наследник вправе отказаться от наследства, причитающегося ему по праву приращения, независимо от наследования остальной части наследства.
3. При отказе от наследства наследник вправе указать, что он отказывается от него в пользу других лиц из числа наследников по завещанию или по закону.
4. За исключением случаев, предусмотренных в настоящей статье, отказ от части наследства, отказ от наследства с оговорками или под условием не допускается.
Статья 1158. Право отказаться от получения завещательного отказа
1. Отказополучатель вправе отказаться от завещательного отказа. Частичный отказ, отказ с оговорками, под условием или в пользу другого лица не допускается.
2. Право, предусмотренное настоящей статьей, не зависит от права отказополучателя, являющегося одновременно наследником, на отказ от наследства.
3. Если отказополучатель воспользовался правом, предусмотренным настоящей статьей, наследник, обремененный завещательным отказом, освобождается от обязанности его исполнения.
Статья 1159. Раздел наследства
1. Любой из наследников по закону, принявших наследство, вправе потребовать раздела наследства.
2. Раздел наследства производится по соглашению наследников в соответствии с причитающимися им долями, а при недостижении соглашения - в судебном порядке.
3. Правила настоящей статьи применяются к разделу наследства между наследниками по завещанию в случаях, когда все наследство или часть его завещаны наследникам в долях без указания конкретного имущества.
Статья 1160. Права отсутствующих наследников
1. Если среди наследников имеются лица, местонахождение которых неизвестно, остальные наследники, исполнитель завещания (управляющий наследством) обязаны принять необходимые меры к установлению их местонахождения и призванию их к наследованию.
2. Если призванный к наследованию отсутствующий наследник, местонахождение которого установлено, не отказался от наследства в течение срока, предусмотренного статьей 1156 настоящего Кодекса, остальные наследники обязаны известить его о своем намерении произвести раздел наследства. Если в течение трех месяцев с момента такого извещения отсутствующий наследник не уведомит остальных наследников о своем желании участвовать в соглашении о разделе наследства, остальные наследники вправе произвести раздел по соглашению между собой, выделив долю, причитающуюся отсутствующему наследнику.
3. Если в течение одного года со дня открытия наследства местонахождение отсутствующего наследника не установлено и нет сведений о его отказе от наследства, остальные наследники вправе произвести раздел по правилам пункта 2 настоящей статьи.
4. При наличии зачатого, но еще не родившегося наследника раздел наследства может быть произведен лишь после рождения такого наследника.
Если зачатый, но еще не родившийся наследник родится живым, то остальные наследники вправе произвести раздел наследства только с выделом причитающейся ему наследственной доли. Для охраны интересов новорожденного к участию в разделе должен быть приглашен представитель Отдела по поддержке семьи и детей.
(В редакции Закона КР от 3 июля 2014 года N 111)
Статья 1161. Наследование предприятия
Если иное не установлено соглашением всех принявших наследство наследников, предприятие, входящее в состав наследства, разделу в натуре не подлежит и поступает в общую долевую собственность наследников в соответствии с причитающимися им долями.
Статья 1162. Преимущественное право отдельных наследников на имущество, входящее в наследство
1. При разделе наследства наследники, в течение трех лет до открытия наследства проживавшие совместно с наследодателем, имеют преимущественное право на получение из состава наследства жилого дома, квартиры или иного жилого помещения, а также предметов домашнего обихода.
2. При разделе наследства наследники, обладавшие вместе с наследодателем правом общей собственности на имущество, имеют преимущественное право на получение в натуре из состава наследства имущества, находившегося в общей собственности.
3. При осуществлении преимущественных прав, указанных в пунктах 1, 2 настоящей статьи, должны быть соблюдены имущественные интересы других наследников, участвующих в разделе. Если в результате осуществления этих прав имущество, образующее наследство, недостаточно для предоставления другим наследникам причитающихся им долей, наследник, осуществляющий преимущественное право, должен предоставить им соответствующую денежную или имущественную компенсацию.
Статья 1163. Приращение наследственных долей
1. В случаях отказа наследника от наследства либо его отпадения по обстоятельствам, указанным в статье 1153 настоящего Кодекса, часть наследства, которая причиталась бы такому наследнику, поступает к наследникам по закону, призванным к наследованию, и распределяется между ними пропорционально их наследственным долям.
2. Если наследодатель завещал все имущество назначенным им наследникам, часть наследства, причитавшаяся отказавшемуся от наследства или отпавшему наследнику, поступает к остальным наследникам по завещанию и распределяется между ними пропорционально их наследственным долям, поскольку иное не предусмотрено завещанием.
3. Правила, содержащиеся в пункте 1 настоящей статьи, не применяются:
1) если отказавшемуся или отпавшему наследнику подназначен наследник;
2) при отказе наследника от наследства в пользу определенного лица;
3) в случаях, когда при наследовании по закону отказ или отпадение наследника влекут призвание к наследованию наследников следующей очереди.
Статья 1164. Расходы, подлежащие оплате за счет наследства
За счет наследства до его распределения между наследниками подлежат удовлетворению требования о возмещении необходимых расходов, вызванных предсмертной болезнью наследодателя, расходов на погребение наследодателя, расходов, связанных с приобретением наследства, его охраной, управлением им и исполнением завещания, а также выплатой вознаграждения исполнителю завещания или управляющему наследством. Эти требования подлежат удовлетворению из стоимости наследства преимущественно перед всеми другими требованиями, в том числе и обеспеченными ипотекой или иным залогом.
Статья 1165. Взыскание долгов наследодателя кредиторами
Кредиторы наследодателя вправе предъявить свои требования, вытекающие из обязательств наследодателя, к исполнителю завещания (управляющему наследством) или к наследникам. В этом случае наследники отвечают как солидарные должники в пределах стоимости имущества, перешедшего к каждому наследнику.
Статья 1166. Выморочное имущество
1. Если нет наследников ни по закону, ни по завещанию либо никто из наследников не имеет права наследовать, либо все они отказались от наследства, наследственное имущество признается выморочным.
2. Наследственное имущество признается выморочным на основании решения суда по заявлению на местах органа государственной власти или органа местного самоуправления по месту открытия наследства по истечении одного года со дня открытия наследства. Наследственное имущество может быть признано выморочным до истечения указанного срока, если расходы, связанные с охраной наследства и управлением им, превысили его стоимость.
3. Выморочное имущество переходит в собственность органа местного самоуправления по месту нахождения соответствующего имущества, а в случае его отказа от имущества - в собственность государства.
4. Охрана выморочного имущества и управление им осуществляются в соответствии со статьей 1138 настоящего Кодекса.
5. Средства пенсионных накоплений по государственному социальному страхованию, не востребованные наследниками, не могут быть признаны выморочными. К указанным средствам пенсионных накоплений применяются действия, предусмотренные статьей 32 Закона Кыргызской Республики "О государственном пенсионном социальном страховании".
(В редакции Закона КР от 3 августа 2013 года N 186)
РАЗДЕЛ VII
ПРИМЕНЕНИЕ НОРМ МЕЖДУНАРОДНОГО И ЧАСТНОГО ПРАВА К ГРАЖДАНСКО-ПРАВОВЫМ ОТНОШЕНИЯМ
Глава 64
Общие положения
Статья 1167. Определение права, подлежащего применению к гражданско-правовым отношениям, осложненным иностранным элементом
1. Право, подлежащее применению к гражданско-правовым отношениям с участием иностранных граждан или иностранных юридических лиц либо осложненным иным иностранным элементом, определяется на основании настоящего Кодекса, иных законов, международных договоров и признаваемых международных обычаев, а также на основании соглашения сторон.
2. Соглашение сторон о выборе права должно быть явно выражено или прямо вытекать из условий договора и обстоятельств дела, рассматриваемых в их совокупности.
3. Если в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи невозможно определить право, подлежащее применению, применяется право, наиболее тесно связанное с гражданско-правовыми отношениями, осложненными иностранным элементом.
4. Применение нормы иностранного права не может быть ограничено лишь на том основании, что данная норма имеет публично-правовой характер.
Статья 1168. Правовая квалификация
1. Правовая квалификация судом или иным государственным органом юридических понятий основывается на их толковании в соответствии с правом Кыргызской Республики как страны места рассмотрения спора, если иное не предусмотрено законом.
2. Если юридические понятия не известны праву Кыргызской Республики как страны места рассмотрения спора или известны под другим названием или с другим содержанием и не могут быть определены путем толкования по праву Кыргызской Республики, то при их правовой квалификации может также применяться право иностранного государства.
Статья 1169. Установление содержания норм иностранного права
1. При применении иностранного права суд или иной государственный орган устанавливает содержание его норм в соответствии с их официальным толкованием, практикой применения и доктриной в соответствующем иностранном государстве.
2. В целях установления содержания норм иностранного права суд или иной государственный орган может обратиться в установленном порядке за содействием и разъяснением в Министерство юстиции и иным национальным компетентным органам и учреждениям, в том числе находящимся за границей, либо привлечь экспертов.
3. Лица, участвующие в деле, вправе представлять документы, подтверждающие содержание норм иностранного права, на которые они ссылаются в обоснование своих требований или возражений, и иным образом содействовать суду или иному государственному органу в установлении содержания этих норм.
4. Если содержание норм иностранного права, несмотря на предпринятые в соответствии с настоящей статьей меры, в разумные сроки не установлено, применяется право Кыргызской Республики.
Статья 1170. Обратная отсылка к праву третьей страны
1. Любая отсылка к иностранному праву в соответствии с правилами настоящего раздела, кроме случаев, предусмотренных настоящей статьей, должна рассматриваться как отсылка к материальному, а не коллизионному праву соответствующей страны.
2. Обратная отсылка к праву Кыргызской Республики и отсылка к праву третьей страны принимаются в случаях применения иностранного права согласно статье 1177, пунктам 1, 3 и 5 статьи 1178, статьям 1180 и 1183 настоящего Кодекса.
Статья 1171. Последствия обхода закона
Недействительны соглашения и иные действия участников отношений, регулируемых настоящим Кодексом, направленные на то, чтобы в обход правил настоящего раздела о подлежащем применению праве подчинить соответствующие отношения иному праву. В этом случае применяется право соответствующего государства, подлежащее применению в соответствии с настоящим разделом.
Статья 1172. Взаимность
1. Суд или иной государственный орган применяет иностранное право независимо от того, применяется ли в соответствующем иностранном государстве к аналогичным отношениям право Кыргызской Республики, за исключением случаев, когда применение иностранного права на началах взаимности предусмотрено законом Кыргызской Республики.
2. Если применение иностранного права зависит от взаимности, предполагается, что она существует, поскольку не доказано иное.
Статья 1173. Оговорка о публичном порядке
1. Иностранное право не применяется в случаях, когда его применение противоречило бы основам правопорядка (публичному порядку) Кыргызской Республики. В этих случаях применяется право Кыргызской Республики.
2. Отказ в применении иностранного права не может быть основан лишь на отличии правовой, политической или экономической системы соответствующего иностранного государства от правовой, политической или экономической системы Кыргызской Республики.
Статья 1174. Применение императивных норм
1. Правила настоящего раздела не затрагивают действия императивных норм права Кыргызской Республики, регулирующих соответствующие отношения независимо от подлежащего применению права.
2. При применении права какой-либо страны согласно правилам настоящего раздела суд может применить императивные нормы права другой страны, имеющего тесную связь с отношением, если согласно праву этой страны такие нормы должны регулировать соответствующие отношения независимо от подлежащего применению права. При этом суд должен принимать во внимание назначение и характер таких норм, а также последствия их применения.
Статья 1175. Применение права страны с множественностью правовых систем
В случаях, когда подлежит применению право страны, в которой действуют несколько территориальных или иных правовых систем, применяется правовая система в соответствии с правом этой страны.
Статья 1176. Реторсии
Правительством Кыргызской Республики могут быть установлены ответные ограничения (реторсии) в отношении прав граждан и юридических лиц тех государств, в которых имеются специальные ограничения прав граждан и юридических лиц Кыргызской Республики.
Глава 65
Коллизионные нормы
Параграф 1
Лица
Статья 1177. Личный закон физического лица
1. Личным законом физического лица считается право страны, гражданство которой это лицо имеет. При наличии у лица двух или более гражданств личным законом считается право страны, с которой лицо наиболее тесно связано.
2. Личным законом лица без гражданства считается право страны, в которой это лицо постоянно проживает.
3. Личным законом беженца считается право страны, предоставившей убежище.
Статья 1178. Правоспособность и дееспособность физического лица
1. Правоспособность и дееспособность физического лица определяются его личным законом.
2. Иностранные граждане и лица без гражданства пользуются в Кыргызской Республике гражданской правоспособностью наравне с гражданами Кыргызской Республики, кроме случаев, установленных законами или международными договорами Кыргызской Республики.
3. Гражданская дееспособность физического лица в отношении сделок и обязательств, возникающих вследствие причинения вреда, определяется по праву страны места совершения сделок или возникновения обязательств из причинения вреда.
4. Способность физического лица быть индивидуальным предпринимателем и иметь связанные с этим права и обязанности определяется по праву страны, где физическое лицо зарегистрировано в качестве индивидуального предпринимателя. При отсутствии страны регистрации применяется право страны основного места осуществления индивидуальной предпринимательской деятельности.
5. Признание физического лица недееспособным или ограниченно дееспособным подчиняется праву страны суда.
Статья 1179. Признание физического лица безвестно отсутствующим и объявление его умершим
Признание физического лица безвестно отсутствующим и объявление его умершим подчиняется праву страны суда.
Статья 1180. Имя физического лица
Права физического лица на имя, его использование и защиту определяются его личным законом, поскольку иное не вытекает из правил, предусмотренных абзацем вторым пункта 2, пунктом 4 статьи 54, статьями 1188, 1189 настоящего Кодекса.
Статья 1181. Регистрация актов гражданского состояния граждан Кыргызской Республики вне пределов Кыргызской Республики
Регистрация актов гражданского состояния граждан Кыргызской Республики, проживающих вне пределов Кыргызской Республики, осуществляется в консульских учреждениях Кыргызской Республики. При этом применяется законодательство Кыргызской Республики.
Статья 1182. Признание документов, выданных органами иностранного государства в удостоверение актов гражданского состояния
Документы, выданные компетентными органами иностранных государств в удостоверение актов гражданского состояния, совершенных вне пределов Кыргызской Республики по законам соответствующих государств в отношении граждан Кыргызской Республики, иностранных граждан и лиц без гражданства, признаются действительными в Кыргызской Республике при наличии легализации.
Статья 1183. Опека и попечительство
1. Опека или попечительство над несовершеннолетними, недееспособными или ограниченными в дееспособности совершеннолетними лицами устанавливаются и отменяются по праву страны суда.
2. Обязанность опекуна (попечителя) принять опекунство (попечительство) определяется по личному закону лица, назначаемого опекуном (попечителем).
3. Правоотношения между опекуном (попечителем) и лицом, находящимся под опекой (попечительством), определяются по праву страны, учреждение которой назначило опекуна (попечителя). Однако, если лицо, находящееся под опекой (попечительством), проживает в Кыргызской Республике, применяется право Кыргызской Республики, если оно более благоприятно для этого лица.
4. Опека (попечительство), установленная над гражданами Кыргызской Республики, проживающими вне пределов Кыргызской Республики, признается действительной в Кыргызской Республике, если против установления опеки (попечительства) или против ее признания нет основанных на законе возражений соответствующего консульского учреждения Кыргызской Республики.
Статья 1184. Закон юридического лица
Законом юридического лица считается право страны, где это юридическое лицо учреждено.
Статья 1185. Правоспособность юридического лица
1. Гражданская правоспособность юридического лица определяется законом юридического лица.
2. Иностранное юридическое лицо не может ссылаться на ограничение полномочий его органа или представителя на совершение сделки, не известное праву страны, в которой орган или представитель иностранного юридического лица совершил сделку.
Статья 1186. Национальный режим деятельности иностранных юридических лиц в Кыргызской Республике
Иностранные юридические лица осуществляют в Кыргызской Республике предпринимательскую и иную деятельность, регулируемую гражданским законодательством, если законом Кыргызской Республики для иностранных юридических лиц не предусмотрено иное.
Статья 1187. Участие государства в гражданско-правовых отношениях с иностранным элементом
К гражданско-правовым отношениям с иностранным элементом с участием государства правила настоящего раздела применяются на общих основаниях, если иное не предусмотрено законом.
Параграф 2
Личные неимущественные права. Интеллектуальная собственность
Статья 1188. Защита личных неимущественных прав
К личным неимущественным правам применяется право страны, где имело место действие или иное обстоятельство, послужившее основанием для требования о защите таких прав.
Статья 1189. Права на интеллектуальную собственность
1. К правам на интеллектуальную собственность применяется право страны, где испрашивается защита этих прав.
2. Договоры, имеющие своим предметом права на интеллектуальную собственность, регулируются правом, определяемым согласно положениям настоящего раздела о договорных обязательствах.
Параграф 3
Сделки. Представительство. Исковая давность
Статья 1190. Форма сделки
1. Форма сделки подчиняется праву места ее совершения. Однако сделка, совершенная за границей, не может быть признана недействительной вследствие несоблюдения формы, если соблюдены требования права Кыргызской Республики.
2. Внешнеэкономическая сделка, хотя бы одним из участников которой является юридическое лицо Кыргызской Республики или гражданин Кыргызской Республики, совершается, независимо от места заключения сделки, в письменной форме.
3. Форма сделки в отношении недвижимого имущества подчиняется праву страны, где находится это имущество, а в отношении недвижимого имущества, которое внесено в государственный реестр в Кыргызской Республике - праву Кыргызской Республики.
Статья 1191. Доверенность
Форма и срок действия доверенности определяются по праву страны, где выдана доверенность. Однако доверенность не может быть признана недействительной вследствие несоблюдения формы, если соблюдены требования права Кыргызской Республики.
Статья 1192. Исковая давность
1. Исковая давность определяется по праву страны, применяемому для регулирования соответствующего отношения.
2. Требования, на которые исковая давность не распространяется, определяются по праву Кыргызской Республики, если хотя бы один из участников соответствующего отношения является гражданином Кыргызской Республики или юридическим лицом Кыргызской Республики.
Параграф 4
Вещные права
Статья 1193. Общие положения о праве, применимом к вещным правам
1. Право собственности и другие вещные права на недвижимое и движимое имущество определяются по праву страны, где это имущество находится, если иное не предусмотрено законом.
2. Принадлежность имущества к недвижимым или движимым вещам, а также иная юридическая квалификация имущества определяется по праву страны, где это имущество находится.
Статья 1194. Возникновение и прекращение вещных прав
1. Возникновение и прекращение вещных прав на имущество определяются по праву страны, где это имущество находилось в момент, когда имело место действие или иное обстоятельство, послужившее основанием для возникновения либо прекращения вещных прав, если иное не предусмотрено законами Кыргызской Республики.
2. Возникновение и прекращение вещных прав на имущество, являющееся предметом сделки, определяются по праву страны, которому подчинена данная сделка, если иное не установлено соглашением сторон.
3. Возникновение права собственности на имущество вследствие приобретательной давности определяется правом страны, где имущество находилось в момент окончания срока приобретательной давности.
Статья 1195. Вещные права на транспортные средства и иное имущество, подлежащие внесению в государственные реестры
Вещные права на транспортные средства и иное имущество, подлежащие внесению в государственные реестры, определяются по праву страны, где эти транспортные средства или имущество зарегистрированы.
Статья 1196. Вещные права на движимое имущество в пути
Право собственности и другие вещные права на движимое имущество, находящееся в пути по сделке, определяются по праву страны, из которой это имущество отправлено, если иное не установлено соглашением сторон.
Статья 1197. Защита вещных прав
1. К защите права собственности и иных вещных прав применяется по выбору заявителя право страны, где имущество находится, или право страны суда.
2. К защите права собственности и иных вещных прав на недвижимое имущество применяется право страны, в которой это имущество находится. В отношении имущества, которое внесено в государственный реестр Кыргызской Республики, применяется право Кыргызской Республики.
Параграф 5
Договорные обязательства
Статья 1198. Выбор права соглашением сторон договора
1. Договор регулируется правом страны, выбранным соглашением сторон, если иное не предусмотрено законом.
2. Стороны договора могут избрать применимое право как для договора в целом, так и для отдельных его частей.
3. Выбор применимого права может быть сделан сторонами договора в любое время, как при заключении договора, так и в последующем. Стороны могут также в любое время договориться об изменении применимого к договору права.
Статья 1199. Право, применяемое к договору при отсутствии соглашения сторон
1. При отсутствии соглашения сторон договора о подлежащем применению праве к этому договору применяется право страны, где учреждена, имеет место жительства или основное место деятельности сторона, являющаяся:
1) продавцом - в договоре купли-продажи;
2) дарителем - в договоре дарения;
3) арендодателем или наймодателем - в договоре аренды (имущественного найма);
4) ссудодателем - в договоре безвозмездного пользования имуществом;
5) подрядчиком - в договоре подряда;
6) перевозчиком - в договоре перевозки;
7) экспедитором - в договоре транспортной экспедиции;
8) кредитором - в договоре займа или ином кредитном договоре;
9) поверенным - в договоре поручения;
10) комиссионером - в договоре комиссии;
11) хранителем - в договоре хранения;
12) страховщиком - в договоре страхования;
13) поручителем - в договоре поручения;
14) залогодателем - в договоре залога;
15) лицензиаром - в лицензионном договоре о пользовании исключительными правилами.
2. При отсутствии соглашения сторон договора о подлежащем применению праве применяется независимо от положений пункта 1 настоящей статьи:
1) к договору о недвижимом имуществе - право страны, где это имущество находится;
2) к договору о совместной деятельности и договору строительного порядка - право страны, где такая деятельность осуществляется или создаются предусмотренные договором результаты;
3) к договору, заключенному на аукционе, по конкурсу или на бирже - право страны, где проводится аукцион, конкурс или находится биржа.
3. К договорам, не перечисленным в пунктах 1, 2 настоящей статьи, при отсутствии соглашения сторон о подлежащем применению праве, применяется право страны, где учреждена, имеет место жительства или основное место деятельности сторона, которая осуществляет исполнение, имеющее решающее значение для содержания такого договора. При невозможности определить исполнение, имеющее решающее значение для содержания договора, применяется право страны, с которой договор наиболее тесно связан.
Статья 1200. Право, применяемое к договору о создании юридического лица с иностранным участием
К договору о создании юридического лица с иностранным участием применяется право страны, где учреждено юридическое лицо.
Статья 1201. Сфера действия применимого права
1. Право, применяемое к договору в силу положений настоящего параграфа, охватывает, в частности:
1) толкование договора;
2) права и обязанности сторон;
3) исполнение договора;
4) последствия неисполнения или ненадлежащего исполнения договора;
5) прекращение договора;
6) последствия ничтожности или недействительности договора;
7) уступку требований и перевод долга в связи с договором.
2. В отношении способов и процедуры исполнения, а также мер, которые должны быть приняты в случае ненадлежащего исполнения, кроме применимого права, принимается во внимание и право страны, в которой происходит исполнение.
Параграф 6
Внедоговорные обязательства
Статья 1202. Обязательства из односторонних действий
К обязательствам из односторонних действий (публичное обещание награды, деятельность в чужом интересе без поручения и другие) применяются правила параграфа 4 настоящего раздела.
Статья 1203. Обязательства вследствие причинения вреда
1. Права и обязанности по обязательствам, возникающим вследствие причинения вреда, определяются по праву страны, где имело место действие или иное обстоятельство, послужившее основанием для требования о возмещении вреда.
2. Права и обязанности по обязательствам, возникающим вследствие причинения вреда за границей, если стороны являются гражданами или юридическими лицами одного и того же государства, определяются по праву этого государства.
3. Иностранное право не применяется, если действие или иное обстоятельство, служащее основанием для требования о возмещении вреда, по законодательству Кыргызской Республики не является противоправным.
Статья 1204. Ответственность за ущерб, причиненный потребителю
К требованию о возмещении ущерба, возникшего у потребителя в связи с покупкой товара, выполнением работы или оказанием услуги, по выбору потребителя применяется:
1) право страны, где находится место жительства потребителя;
2) право страны, где находится место жительства или место нахождения производителя или лица, выполнившего работу, оказавшего услугу;
3) право страны, где потребитель приобрел товар, принял результат работы или ему была оказана услуга.
Статья 1205. Неосновательное обогащение
1. К обязательствам, возникающим вследствие неосновательного обогащения, применяется право страны, где обогащение имело место.
2. Если неосновательное обогащение возникает вследствие отпадения основания, по которому приобретено или сбережено имущество, применимое право определяется по праву страны, которому было подчинено это основание. Понятие неосновательного обогащения определяется по праву Кыргызской Республики.
Параграф 7
Наследственное право
Статья 1206. Отношение по наследованию
Отношения по наследованию определяются по праву страны, где наследодатель имел последнее постоянное место жительства, поскольку иное не предусмотрено статьями 1207 и 1208 настоящего Кодекса, если наследодателем не избрано в завещании право страны, гражданином которой он является.
Статья 1207. Способность лиц к составлению и отмене завещания, форма завещания и акта его отмены
Способность лица к составлению и отмене завещания, а также форма завещания и акта его отмены определяются по праву страны, где наследодатель имел постоянное место жительства в момент составления акта, если наследодателем не избрано в завещании право страны, гражданином которой он является. Однако завещание или его отмена не могут быть признаны недействительными вследствие несоблюдения формы, если последняя удовлетворяет требованиям права места составления акта или требования Кыргызской Республики.
Статья 1208. Наследование недвижимого имущества и имущества, подлежащего внесению в государственный реестр
Наследование недвижимого имущества определяется по праву страны, где находится это имущество, а имущества, которое внесено в государственный реестр в Кыргызской Республике, - по праву Кыргызской Республики.
Президент Кыргызской Республики |
|
А.Акаев |
|
|
|
Принят Законодательным собранием Жогорку Кенеша Кыргызской Республики |
|
5 декабря 1997 года |