À propos de la propriété intellectuelle Formation en propriété intellectuelle Respect de la propriété intellectuelle Sensibilisation à la propriété intellectuelle La propriété intellectuelle pour… Propriété intellectuelle et… Propriété intellectuelle et… Information relative aux brevets et à la technologie Information en matière de marques Information en matière de dessins et modèles industriels Information en matière d’indications géographiques Information en matière de protection des obtentions végétales (UPOV) Lois, traités et jugements dans le domaine de la propriété intellectuelle Ressources relatives à la propriété intellectuelle Rapports sur la propriété intellectuelle Protection des brevets Protection des marques Protection des dessins et modèles industriels Protection des indications géographiques Protection des obtentions végétales (UPOV) Règlement extrajudiciaire des litiges Solutions opérationnelles à l’intention des offices de propriété intellectuelle Paiement de services de propriété intellectuelle Décisions et négociations Coopération en matière de développement Appui à l’innovation Partenariats public-privé Outils et services en matière d’intelligence artificielle L’Organisation Travailler avec nous Responsabilité Brevets Marques Dessins et modèles industriels Indications géographiques Droit d’auteur Secrets d’affaires Académie de l’OMPI Ateliers et séminaires Application des droits de propriété intellectuelle WIPO ALERT Sensibilisation Journée mondiale de la propriété intellectuelle Magazine de l’OMPI Études de cas et exemples de réussite Actualités dans le domaine de la propriété intellectuelle Prix de l’OMPI Entreprises Universités Peuples autochtones Instances judiciaires Ressources génétiques, savoirs traditionnels et expressions culturelles traditionnelles Économie Financement Actifs incorporels Égalité des genres Santé mondiale Changement climatique Politique en matière de concurrence Objectifs de développement durable Technologies de pointe Applications mobiles Sport Tourisme PATENTSCOPE Analyse de brevets Classification internationale des brevets Programme ARDI – Recherche pour l’innovation Programme ASPI – Information spécialisée en matière de brevets Base de données mondiale sur les marques Madrid Monitor Base de données Article 6ter Express Classification de Nice Classification de Vienne Base de données mondiale sur les dessins et modèles Bulletin des dessins et modèles internationaux Base de données Hague Express Classification de Locarno Base de données Lisbon Express Base de données mondiale sur les marques relative aux indications géographiques Base de données PLUTO sur les variétés végétales Base de données GENIE Traités administrés par l’OMPI WIPO Lex – lois, traités et jugements en matière de propriété intellectuelle Normes de l’OMPI Statistiques de propriété intellectuelle WIPO Pearl (Terminologie) Publications de l’OMPI Profils nationaux Centre de connaissances de l’OMPI Série de rapports de l’OMPI consacrés aux tendances technologiques Indice mondial de l’innovation Rapport sur la propriété intellectuelle dans le monde PCT – Le système international des brevets ePCT Budapest – Le système international de dépôt des micro-organismes Madrid – Le système international des marques eMadrid Article 6ter (armoiries, drapeaux, emblèmes nationaux) La Haye – Le système international des dessins et modèles industriels eHague Lisbonne – Le système d’enregistrement international des indications géographiques eLisbon UPOV PRISMA UPOV e-PVP Administration UPOV e-PVP DUS Exchange Médiation Arbitrage Procédure d’expertise Litiges relatifs aux noms de domaine Accès centralisé aux résultats de la recherche et de l’examen (WIPO CASE) Service d’accès numérique aux documents de priorité (DAS) WIPO Pay Compte courant auprès de l’OMPI Assemblées de l’OMPI Comités permanents Calendrier des réunions WIPO Webcast Documents officiels de l’OMPI Plan d’action de l’OMPI pour le développement Assistance technique Institutions de formation en matière de propriété intellectuelle Mesures d’appui concernant la COVID-19 Stratégies nationales de propriété intellectuelle Assistance en matière d’élaboration des politiques et de formulation de la législation Pôle de coopération Centres d’appui à la technologie et à l’innovation (CATI) Transfert de technologie Programme d’aide aux inventeurs WIPO GREEN Initiative PAT-INFORMED de l’OMPI Consortium pour des livres accessibles L’OMPI pour les créateurs WIPO Translate Speech-to-Text Assistant de classification États membres Observateurs Directeur général Activités par unité administrative Bureaux extérieurs Avis de vacance d’emploi Achats Résultats et budget Rapports financiers Audit et supervision
Arabic English Spanish French Russian Chinese
Lois Traités Jugements Recherche par ressort juridique

Albanie

AL046-j

Retour

Vendimi nr. 9583, datë 25.11.2016 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë



M.Q (K) KUNDËR N.V DHE V.B, Person i Tretë SHTËPIA BOTUESE “A.” SH.P.K dhe ZYRA SHQIPTARE PËR TË DREJTËN E AUTORIT, VENDIMI NR. 9583, datë 25.11.2016, KUNDËRSHTIM I BASHKËAUTORËSISË TË TË PADITURVE N.V DHE V.B MBI VEPRËN “FJALOR SHPREHJESH FRËNGJISHT – SHQIP TË VITIT 2008, 1000 SHPREHJE MË TË PËRDORSHME NË FRËNGJISHTEN E SOTME” DHE NJOHJEN E AUTORËSISË MBI KËTË VEPËR TË AUTORIT V.K NË 42% TË VOLUMIT TË SAJ OSE 42% TË SHPREHJEVE MË TË PËRDORSHME NË FRËNGJISHTEN E SOTME

Objekti i padisë (i ndryshuar me kërkesë të paditësit): Kundërshtim i bashkëautorësisë të të paditurve N.V dhe V.B mbi veprën “fjalor shprehjesh frëngjisht – shqip të vitit 2008, 1000 shprehje më të përdorshme në frëngjishten e sotme” dhe njohjen e autorësisë mbi këtë vepër të autorit V.K në 42% të volumit të saj ose 42% të shprehjeve më të përdorshme në frëngjishten e sotme.

Objekti fillestar i padisë: Kundërshtim i bashkëautorësisë të të paditurve N.V dhe V.B mbi veprën “fjalor shprehjesh frëngjisht – shqip të vitit 2008, 1000 shprehje më të përdorshme në frëngjishten e sotme” dhe njohjen e autorësisë mbi këtë vepër të autorit V.K dhe për rrjedhojë shpërblimin e dëmit moral të ardhur nga mosnjohja e autorësisë në masën 100.000 lekë; Marrjen e masës së sigurisë duke vendosur “bllokimin e të gjithë kopjeve të veprës “fjalor shprehjesh frëngjisht – shqip të vitit 2008 me bashkëautorë N.V dhe V.B”.

Gjyqtari: R.M

Fjalët kyçe: e drejtë e autorit; vepër artistike; vepër artistike e prejardhur; autor i veprës; shprehje popullore / frazeologjike; vepër e përbashkët; bashkëautorë.

Ligji dhe dispozitat ligjore përkatëse: Neni 58 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, neni 1, 4, 5, 6, 8, 10, 11, 12, 13, 21, 118, 120, 121, 122, 123, 127, 128; Ligji nr. 9380, datë 28.04.2005 “Për të Drejtën e Autorit dhe të drejta të tjera të lidhura me të”; nenet 608, 609, 640 të Kodit Civil dhe nenet 31, 32, 202 e vijues të Kodit të Procedurës Civile.

Faktet kryesore: Paditësja është trashëgimtare ligjore e autorit të njohur të përkthimeve të gjuhës frënge z. V.K, sipas Vendimit nr. 3065, datë 26.09.2001 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë për lëshimin e dëshmisë së trashëgimisë. Të paditurit janë pedagogë pranë Fakultetit të Gjuhëve të Huaja, Universiteti i Tiranës, Departamenti i Gjuhës Frënge dhe autorë të botimeve në fushën e përkthimit frëngjisht-shqip.
V.K, Doktor Honoris Causa i Unversitetit të Tiranës është autor i veprës “Fjalor Frëngjisht- Shqip i vitit 2001 me 35.000 fjalë nga “Botimet Kokona” dhe i Fjalorit Frëngjisht-Shqip, Shqip-Frëngjisht të vitit 2002 me 43.000 fjalë dhe shprehje nga “Botimet Kokona”.
Të paditurit N.V dhe V.B janë bashkëautorë të veprës “Fjalor shprehjesh Frëngjisht-Shqip, 1000 shprehje më të përdorshme në frëngjishten e sotme”, botim i cili është realizuar nga Shtëpia Botuese “A.” sh.p.k (2008).

Pala paditëse pretendoi se nga dy fjalorët e të atit janë marrë 42% të shprehjeve dhe janë përfshirë në fjalorin e dy të paditurve, duke e shfrytëzuar punën e tij që nga viti 2008, pa i njohur asnjë të drejtë vetjake apo pasurore.

Pala e paditur pretendoi se nuk kemi shkelje të së drejtës së autorit, pasi shprehjet frazeologjike ose shprehjet popullore përjashtohen nga mbrojtja e së drejtës së autorit, për shkak se janë pronë e të gjithë popullit shqiptar. Po ashtu, u pretendua se vetë V.K nuk është shpikës, as i shprehjeve të frëngjishtes dhe as i shprehjeve në gjuhën shqipe dhe ai vetë i ka marrë shprehjet në një fjalor tjetër.

Vendimi1: Rrëzimin e padisë së paditësit M.Q (K) si të pambështetur në ligj dhe në prova.

Arsyetimi i gjykatës: Gjykata duhet të analizojë në fillim pronësinë e palës paditëse mbi dy veprat artistike dhe shkencore dhe nga ana tjetër, duhet të analizojë nëse vepra e të paditurve ka cënuar veprën e paditësit apo jo.
Pronarit të një vepre të së drejtës së autorit i njihet e drejta e shfrytëzimit të saj në mënyrë ekskluzive (neni 13 i ligjit), e drejta që t’a modifikojë veprën, t’a shpërndajë atë, të kundërshtojë bashkëautorësinë në një vepër apo të kërkojë vendosjen e emrit të saj në një vepër (neni 10), etj.

Së pari, autori V.K është i njohur në fushën e përkthimeve nga gjuha frënge në atë shqipe në Shqipëri, pasi ai është autori i fjalorëve të njohur frëngjisht-shqip që nga viti 1966 dhe 1989 dhe konkretisht i Fjalorit Frëngjisht-Shqip i vitit 2001 me 35.000 fjalë nga “Botimet Kokona” dhe i Fjalorit Frëngjisht-Shqip & Shqip-Frëngjisht të vitit 2002 me 43.000 fjalë dhe shprehje nga “Botimet Kokona”, ku të gjithë këta fjalorë janë të përgjithshëm. Nga ana tjetër, V.K nuk është autor i ndonjë fjalori specifik mbi shprehje frazeologjike nga frëngjishtja në shqip. Në këto kushte, identiciteti i fjalorëve ngushtohet në verifikim nëse përmbajtjet e njërit apo tjetrit fjalor nuk janë identike.

Së dyti, trashëgimtarja e autorit pretendon se 42% e veprës së babait të saj në dy fjalorët e vitit 2001 dhe 2002 është marrë dhe përthithur tek fjalori i autorëve V.B dhe N.V. Gjykata konstatoi se fjalori ndërtohet jo në bazë shprehjesh, por në bazë mikrostrukture, ku si e tillë, në të konstatohet tërësia e shprehjeve, ilustrimeve dhe shembujve në frëngjisht dhe në shqip për një fjalë përkatëse të gjuhës së huaj.
Konkretisht e ilustojmë me një shembull: “Pas”, në faqen 737 të fjalorit të vitit 2001 të V.K, përshkruhet si emër dhe i jepet kuptimi “hap, çap” dhe më pas jepen edhe 6 (gjashtë) kuptime të tjera të saj, duke u ilustruar nga autori me tog fjalësh, shprehje frazeologjike, etj. Nga ana tjetër në kuadrin e shprehjeve frazelogjike të përdorua nga bashkëautorët N.V dhe V.B në fjalorin e vitit 2008, rezulton kjo mikrostrukturë: “faire les cènt pas”, “bëj ecejake, lëviz tutje- tëhu (në pritje të diçkaje)”; “Le train n’arrivait que dans unë heure et jái passe le temps a faire les cent pas devant la gare”, “treni do të mbërrinte vetëm pas një orë dhe kalova kohën duke lëvizur tutje-tëhu nëpër stacion”; “A deux pas”, “Dy hapa larg, as dy minuta larg, një vrap pele, fare pranë”; “Cés a deux pas d’ici”, “një vrap pele larg”; “Është akoma larg stacioni i treni?”, Do dhe shumë të mbërrijmë te stacioni i trenit?”, “Jo, ja arritëm, dy hapa larg është prej këtu”, faqe 119.
Kështu, vërehet se në mikrostrukturë nuk ka asgjë të përbashkët mes të dy fjalorëve, prandaj ekspertët kanë konkluduar se ka zero ngjashmëri apo identicitet mes fjalorëve të autorit V.K dhe fjalorit të autorëve N.V dhe V.B. Gjithashtu, është i gabuar pretendimi i palës paditëse ku pretendon autorësinë me arsyetimin se në mikrostrukturën “pas”, faqe 737 të fjalorit të vitit 2001, në brendësi të saj gjendet “faire les cent pas”, “shkoj e vij, bëj ecejake”. Kjo sipas paditëses, është përdorur nga ana e të paditurve në faqen 119, duke e përkthyer njësoj si babai i saj “faire les cent pas”, “bëj ecejake”. Në fakt, gjykata konstaton se bashkëautorët N.V dhe V.B e kanë shpjeguar edhe me detaj mikrostrukturën, duke shtuar fjalën “lëvizje tutje–tëhu (në pritje të diçkaje)”. Po ashtu, ka shtuar edhe shembull në frëngjisht dhe të përkthyer në shqip. Në këtë mënyrë në pjesën e mikrostrukturës “pas” ekziston edhe shprehja “a deux pas” që V.K në fjalorin e tij e ka përkthyer “është këtu afër, fare afër”, ndërsa në mikrostrukturën e N.V dhe V.B, në faqen 119 është përkthyer “dy hapa larg, as dy minuta larg, një vrap pele, fare pranë”. Si ky shembull dhe me të njëjtën logjikë paditësja pretendon autorësinë e 42% të shprehjeve të përdorura në mikrostrukturat e fjalorit të të paditurve, si pronësi ekskluzive e babait të saj të paraqitur në dy fjalorët e vitit 2001 dhe 2002 dhe për këtë arsye pretendon bashkëautorsi dhe shpërblim dëmi.
Së treti, pretendohet se të paditurit janë ndër të parët në Shqipëri që kanë krijuar një fjalor të tillë, “Fjalor shprehjesh Frëngjisht-Shqip, 1000 shprehje më të përdorshme në frëngjishten e sotme”, botim i cili është realizuar nga Shtëpia Botuese “A.” sh.p.k (2008). Gjykata analizon se shprehjet frazeologjike ose shprehjet popullore që ka përdorur i ati i paditëses në fjalorët e përgjithshëm nuk është nën mbrojtje të së drejtës së autorit, ndërsa tërësia e të gjithë fjalorit është vepër autentike dhe gjen mbrojtje nga ligji nr. 9380/2005. Nga ana tjetër, fakti se shprehjet popullore në shqip, që i korrespondojnë shprehjeve në frëngjisht që ka përdorur autori V.K nuk janë një punë autentike dhe ekskluzive e tij, pasi ato janë të njohura edhe më parë nga frëngjishtfolësit, nga shkrimet, nga botimet shkencore, konferencat, gazetat, etj., dhe paditësja nuk provoi se i ati, autori V.K, është përdorues për herë të parë dhe krijuesi i këtyre shprehjeve që të gjente mbrojtje nga ligji. Aq më tepër që edhe bashkëautorët V.B dhe N.V, jo vetëm kanë korresponduar këto shprehje popullore me shprehjet popullore në frëngjisht, por i kanë ilustruar edhe me shembuj të tjerë.
Nëse vazhdohet me logjikën e trashëgimtares së V.K, edhe përdorimi i shprehjeve shtesë frazeologjike në fjalorin e vitit 2008 do të ketë autorësi të veçantë për autorët N.V – V.B. Në fakt, kjo gjë nuk është e njohur në të drejtën e autorit, pasi atashimi i një mikrostrukture, i një përkthimi përkatës apo i një shprehje frazeologjike vjen edhe nga përdorimi nga frëngjishtfolësit e mëparshëm, nga emisione në media, shkrime, botime shkencore, konferenca, etj., që nuk mund të gjenden dhe as të pretendohet për autorësi përdorimi për herë të parë, sepse ligji mbron veprën në tërësi kur autori strukturon, përdor një volum fjalësh dhe i lidh ato.
Së katërti, autorësia mbi gjetjen e shprehjeve frazeologjike shqipe që i përkojnë shprehjeve frazeologjike frëngjisht, nuk gjen mbrojtjje nga neni 5 i ligjit të posaçëm dhe nuk është objekt i autorësisë. Nga ana tjetër, sipas nenit 9 të po këtij ligji, legjislatori e ka përcaktuar se ideja dhe koncepti, pavarësisht nga mënyra e marrjes, e të shpjeguarit ose e të shprehurit nga një autor në tjetër, nuk gjen mbrojtje nga ligji dhe më në detaj po ky nen shpjegon se marrja, të shpjeguarit dhe të shprehurit, qoftë edhe për shprehjet popullore, ku futen edhe shprehjet frazelogjike sipas ekspertëve, po ashtu nuk gjen mbrojtje nga ky ligj. Përkundrazi, nëse do të pranohej përkimi i disa shprehjeve nga fjalori i N.V – V.B tek dy fjalorët e V.K dhe cënimi i të drejtës së autorit, do të certifikonim V.K si pronar ekskluziv të këtyre shprehjeve frazeologjike dhe çdo person që i përdor në përkthim, në teza doktorature apo në gjuhën e folur, do të kërkonte leje përdorimi tek trashëgimtarët e V.K. Kjo është arsyeja sepse përdorimi, idetë dhe mënyra e përkthimit të shprehjeve popullore, por edhe i çdo shprehje tjetër, nuk konsiderohet si e drejtë autorësie. Përkthimi i një vepre mbrohet, por nuk mbrohen fjalë të posaçme që mund t’i përkasin gjuhës shqipe të përdorur nga ana e autorëve të ndryshëm, pasi gjuha shqipe dhe çdo komponent i saj është pronë e gjithë popullit.

1 Ndaj këtij vendimi është ushtruar ankim në Gjykatën e Apelit Tiranë, e cila me vendimin nr. 625, datë 26.06.2019 ka vendosur lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë. Kundër vendimit të Gjykatës së Apelit është ushtruar rekurs në Gjykatën e Lartë, e cila nuk është shprehur akoma.