Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі
Қазақстан Республикасының Кодексі 2015 жылғы 31 қазандағы № 377-V ҚРЗ
РҚАО-ның ескертпесі!
Осы Кодекс 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
МАЗМҰНЫ
1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ПРОЦЕСТІК
ЗАҢНАМАСЫ
1-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін
жүргізу туралы заңнамасы
1. Қазақстан Республикасының аумағында азаматтық істер бойынша сот ісін жүргізу
тәртібі Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында, Қазақстан
Республикасының Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған
қағидаттары мен нормаларына негізделген Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік
кодексінде айқындалады. Азаматтық сот ісін жүргізу тәртібін реттейтін өзге де заңдардың
ережелері осы Кодекске енгізілуге жатады.
2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері,
сондай-ақ Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Сотының
нормативтік қаулылары азаматтық процестік құқықтың құрамдас бөлігі болып табылады.
3. Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңнамасы
азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, қаржы, шаруашылық, жер және басқа құқықтық
қатынастардан туындайтын даулар бойынша істерді, сондай-ақ ерекше жүргізілетін істерді
қарау тәртібін белгілейді.
2-бап. Азаматтық сот ісін жүргізуде басым күші бар
құқықтық нормаларды қолдану
1. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заңдық күші бар және
Республиканың бүкіл аумағында тікелей қолданылады. Осы Кодекс пен Қазақстан
Республикасы Конституциясының нормалары арасында қайшылықтар болған
жағдайда, Конституцияның ережелері қолданылады.
2. Осы Кодекс пен Қазақстан Республикасы конституциялық заңының нормалары
арасында қайшылықтар болған жағдайда конституциялық заңның ережелері қолданылады. Осы
Кодекс пен өзге де заңдардың нормалары арасында қайшылықтар болған жағдайда, осы
Кодекстің ережелері қолданылады.
3. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар осы Кодекстен басым
болады және халықаралық шартты қолдану үшін заң шығару талап етілетіннен басқа
жағдайларда олар тікелей қолданылады.
3-бап. Азаматтық процестік заңның уақыт тұрғысынан
қолданылуы
1. Азаматтық сот ісін жүргізу процестік әрекетті орындау немесе процестік шешімді
қабылдау кезіне қолданысқа енгізілген азаматтық процестік заңға сәйкес жүзеге асырылады.
2. Жаңа міндеттер жүктейтін, процеске қатысушыларға тиесілі құқықтың күшін жоятын
немесе оларды кемітетін, олардың пайдаланылуын қосымша шарттармен шектейтін азаматтық
процестік заңның кері күші болмайды.
3. Дәлелдемелердің жарамдылығы оларды алған кезде қолданылған заңға сәйкес
айқындалады.
2-тарау. АЗАМАТТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІҢ МІНДЕТТЕРІ МЕН ҚАҒИДАТТАРЫ
4-бап. Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері
Азаматтардың, мемлекеттің және заңды тұлғалардың бұзылған немесе даулы құқықтарын,
бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру, азаматтық айналымда және
жария-құқықтық қатынастарда заңдылықты сақтау, дауды бейбіт жолмен реттеуге жәрдемдесу,
құқық бұзушылықтардың алдын алу мен қоғамда заңға және сотқа құрметпен қарауды
қалыптастыру азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері болып табылады.
5-бап. Азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттары
1. Азаматтық сот ісін жүргізу осы тарауда жазылған қағидаттар негізінде жүзеге
асырылады.
2. Азаматтық сот ісін жүргізу қағидаттарын бұзу оның сипаты мен елеулілігіне қарай
шығарылған сот актілерінің күшін жоюға әкеледі.
6-бап. Заңдылық
1. Сот азаматтық істерді қарау және шешу кезінде Қазақстан
Республикасы Конституциясының, Қазақстан Республикасы конституциялық заңдарының, осы
Кодекстің, басқа да нормативтік құқықтық актілердің, қолданылуға жататын Қазақстан
Республикасы халықаралық шарттарының талаптарын дәлме-дәл сақтауға міндетті.
2. Соттар адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен
бостандықтарына қысым көрсететін заңдарды және өзге де нормативтік құқықтық актілерді
қолдануға құқылы емес. Егер сот қолданылуға жататын заң немесе өзге де нормативтік
құқықтық акт адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен
бостандықтарына қысым көрсетеді деп тапса, ол іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұруға
және бұл актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсынумен Қазақстан Республикасының
Конституциялық Кеңесіне өтініш жасауға міндетті. Сот Конституциялық Кеңестің қорытынды
шешімін алған соң іс бойынша іс жүргізу қайта басталады.
3. Сот істі қарау және шешу кезінде мемлекеттік немесе өзге де органның актісі
заңға сәйкес келмейді немесе ол өкілеттіктерді асыра пайдаланып шығарылған деп
белгілесе, заңның нормаларын қолданады.
4. Даулы құқықтық қатынастарды реттейтін құқық нормалары болмаған жағдайда, сот
ұқсас қатынастарды реттейтін құқық нормаларын қолданады, ал мұндай нормалар болмаған
кезде, Қазақстан Республикасы заңнамасының жалпы негіздері мен мағынасын негізге ала
отырып, дауды шешеді.
5. Егер заңда немесе дауласушы тараптардың келісімінде тиісті мәселелерді соттың
шешуі көзделсе, сот бұл мәселелерді әділдік пен ақылға сыйымдылық өлшемшарттарын негізге
ала отырып шешуге міндетті.
7-бап. Сот төрелігін тек соттың жүзеге асыруы
1. Азаматтық істер бойынша сот төрелігін тек сот қана осы Кодексте белгіленген
қағидалар бойынша жүзеге асырады.
2. Соттың билік өкілеттіктерін кімнің де болса иеленуі заңда көзделген
жауаптылыққа әкеп соғады.
3. Төтенше, сондай-ақ заңсыз құрылған өзге де соттар шешімінің заңды күші болмайды
және орындалуға жатпайды.
4. Өз қарауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жүргізуді жүзеге асырған,
өз өкілеттіктерін асыра пайдаланған немесе осы Кодексте көзделген азаматтық сот ісін
жүргізу қағидаттарын өзге де елеулі түрде бұзған соттың шешімдері заңсыз болады және
олардың күші жойылуға жатады.
5. Соттың азаматтық іс бойынша шешімдерін тиісті соттар ғана осы Кодексте
көзделген тәртіппен тексере алады және қайта қарай алады.
8-бап. Тұлғаның құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін сотта қорғау
1. Әркім бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін
қорғау үшін осы Кодексте белгіленген тәртіппен сотқа жүгінуге құқылы.
2. Мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде, азаматтар мен заңды тұлғалар осы
Кодексте белгіленген тәртіппен басқа тұлғалардың немесе тұлғалардың белгісіз бір тобының
бұзылған немесе даулы заңды мүдделерін қорғау туралы арыз беріп, сотқа жүгінуге құқылы.
Прокурор өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында және азаматтар мен
заңды тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін талап
қоюды (арыз) беріп, сотқа жүгінуге құқылы.
3. Өзінің келісімінсіз ешкімге ол үшін заңда көзделген соттылық өзгертілмейді.
4. Егер заңға қайшы келсе немесе кімнің де болсын құқықтарын, бостандықтарын
немесе заңды мүдделерін бұзса, сотқа жүгіну құқығынан бас тарту жарамсыз болады.
5. Талап қою (арыз) осы Кодексте көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып, сотқа
жазбаша нысанда немесе электрондық құжат нысанында берілуі мүмкін.
6. Егер істердің белгілі бір санаты үшін дауды сотқа дейін реттеу тәртібі заңда
белгіленсе немесе шартта көзделсе, сотқа жүгіну осы тәртіп сақталғаннан кейін мүмкін
болады.
9-бап. Іске қатысатын адамдардың ар-намысы мен
қадір-қасиетін, іскерлік беделін құрметтеу
1. Азаматтық іс бойынша іс жүргізу кезінде азаматтық процеске қатысатын тұлғаның
ар-намысын қорлайтын немесе қадір-қасиетін кемсітетін, іскерлік беделін кемітетін
әрекеттерге тыйым салынады.
2. Азаматтық сот ісін жүргізу барысында мемлекеттік органдардың және лауазымды
адамдардың заңсыз әрекеттерінен, сондай-ақ басқа да тұлғалардың осы баптың бірінші
бөлігінде көрсетілген әрекеттерді жасауына байланысты жеке тұлғаға келтірілген моральдық
зиян, жеке тұлғаға немесе заңды тұлғаға келтірілген залалдар заңда белгіленген тәртіппен
өтелуге тиіс.
10-бап. Жеке өмірге қол сұғылмаушылық. Хат жазысу,
телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф және өзге
де хабарлар құпиясы
Жеке өмір, жеке және отбасылық құпия заңның қорғауында болады.
Әркімнің жеке салымдары мен жинақтарының, жазысқан хаттарының, телефон арқылы
сөйлескен сөздерінің, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарларының құпиялылығына
құқығы бар. Азаматтық процесс барысында осы құқықты шектеуге заңда тікелей белгіленген
жағдайларда және тәртіппен ғана жол беріледі.
11-бап. Меншікке қол сұғылмаушылық
1. Меншікке заңмен кепілдік беріледі. Соттың шешімінсіз ешкімді де өз мүлкінен
айыруға болмайды.
2. Талап қоюды қамтамасыз ету мақсатында мүлікке тыйым салу осы Кодексте көзделген
негіздер бойынша және тәртіппен жүргізілуі мүмкін.
12-бап. Судьялардың тәуелсіздігі
1. Судья сот төрелігін жүргізу кезінде тәуелсіз болады және тек Қазақстан
Республикасының Конституциясына және заңға ғана бағынады.
2. Судьялар азаматтық істерді өздеріне сырттан кез келген ықпал ету болмайтын
жағдайларда қарайды және шешеді. Судьялардың сот төрелігін жүргізу қызметіне қандай да
болсын араласуға тыйым салынады және заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.
Судьялар нақты істер бойынша есеп бермейді.
3. Судьялар тәуелсіздігінің кепілдігі Қазақстан Республикасының Конституциясында
және заңда белгіленген.
13-бап. Жұрттың бәрінің заң мен сот алдындағы теңдігі
1. Азаматтық істер бойынша сот төрелігі барлық адамдардың заң мен сот алдындағы
теңдігі негізінде жүзеге асырылады.
2. Азаматтық сот ісін жүргізу барысында:
азаматтардың ешқайсысына артықшылық берілмейді, олардың ешқайсысын тегіне,
әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне,
дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге де мән-
жайлар бойынша кемсітуге болмайды;
заңды тұлғалардың ешқайсысына артықшылық берілмейді және олардың бірде-бірін
орналасқан жеріне, ұйымдық-құқықтық нысанына, бағыныстылығына, меншік нысанына
байланысты және басқа да мән-жайлар бойынша кемсітуге болмайды.
3. Азаматтық-құқықтық жауапкершілікке қарсы иммунитеті бар тұлғаларға қатысты
азаматтық сот ісін жүргізу шарттары Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы
Кодексте, заңдарда және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда
айқындалады.
14-бап. Сот ісін жүргізу тілі
1. Азаматтық істер бойынша сот ісін жүргізу қазақ тілінде жүргізіледі, сот ісін
жүргізуде қазақ тілімен қатар ресми түрде орыс тілі, ал заңда белгіленген жағдайларда
басқа тілдер де қолданылады.
2. Сот ісін жүргізу тілі сотқа талап қою арызы (арыз) берілген тілге байланысты
сот ұйғарымымен белгіленеді. Сол бір азаматтық іс бойынша іс жүргізу бастапқы
белгіленген сот ісін жүргізу тілінде жүзеге асырылады.
Істі сот талқылауына дайындау кезінде екі тараптың да жазбаша өтінішхаты бойынша
сот ұйғарыммен сот ісін жүргізу тілін өзгертуге құқылы.
Егер істі бірінші сатыдағы сотта қарауға дайындау барысында талап қоюшының өз
өкілі талап қою арызы (арыз) берген тілді білмейтіні анықталса, онда сот талап қоюшының
жазбаша өтінішхаты бойынша сот ісін жүргізу тілін өзгерту туралы ұйғарым шығарады.
3. Іс жүргізіліп отырған тілді білмейтін немесе жеткілікті түрде білмейтін іске
қатысатын адамдарға сотта ана тілінде немесе өздері білетін басқа да тілде мәлімдеме
жасау, түсініктер мен айғақтар беру, өтінішхаттар беру, шағымдар жасау, сот актілеріне
дау айту, іс материалдарымен танысу, сөз сөйлеу; осы Кодексте белгіленген тәртіппен
аудармашының қызметтерін тегін пайдалану құқығы түсіндіріледі және қамтамасыз етіледі.
4. Сот азаматтық сот ісін жүргізуде сот ісін жүргізу тілін білмейтін адамдарға заң
бойынша оларға қажетті іс материалдарының аудармасын тегін қамтамасыз етеді. Сот іске
қатысатын адамдарға сотта сөйлейтіндердің басқа тілде сөйлейтін бөлігін сот ісін жүргізу
тіліне аударуды тегін қамтамасыз етеді.
5. Іске қатысатын және сот ісін жүргізу тілін білмейтін, істегі құжаттарды беру
туралы жазбаша түрде өтініш берген адамға сот құжаттары өзінің ана тіліне немесе ол
білетін басқа тілге аударылып табыс етіледі.
6. Істі сот талқылауына дайындау аяқталғаннан кейін тараптар мен іске қатысатын
басқа да адамдар ұсынатын, сот ісін жүргізу тілінде дайындалмаған құжаттарға сот ісін
жүргізу тіліне аудармасы қоса берілуге тиіс.
15-бап. Тараптардың жарыспалылығы мен тең құқықтылығы
1. Азаматтық сот ісін жүргізу тараптардың жарыспалылығы мен тең құқықтылығы
негізінде жүзеге асырылады. Азаматтық процеске қатысатын тараптарға осы Кодексте өзінің
ұстанымын қорғауға тең мүмкіндіктер берілген.
2. Тараптар азаматтық сот ісін жүргізу барысында өз ұстанымын, оны қорғау
тәсілдері мен құралдарын өз бетінше және соттан және іске қатысатын басқа да адамдардан
тәуелсіз таңдайды.
3. Сот істің нақты мән-жайларын анықтау мақсатында өз бастамасымен дәлелдемелер
жинаудан толық босатылған, алайда тараптың уәжді өтінішхаты бойынша оған осы Кодексте
көзделген тәртіппен қажетті материалдарды алуға жәрдем көрсетеді.
4. Сот объективтілікті және бейтараптылықты сақтай отырып, процеске басшылықты
жүзеге асырады, тараптардың істің мән-жайларын толық және объективті зерттеуге арналған
процестік құқықтарын іске асыруы үшін қажетті жағдайлар жасайды. Сот іске қатысатын
адамдарға олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді, процестік әрекеттерді жасаудың
немесе жасамаудың салдарлары туралы ескертеді және, осы Кодексте көзделген жағдайларда,
оларға өз құқықтарын жүзеге асыруға жәрдем көрсетеді. Сот шешімді тараптардың әрқайсысы
бірдей негізде зерттеуге қатысуы қамтамасыз етілген дәлелдемелерге ғана негіздейді.
5. Сот тараптарға бірдей әрі құрметпен қарайды.
16-бап. Дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау
1. Судья істе бар дәлелдемелерді жиынтығында бейтарап, жан-жақты және толық
қарауға негізделген өзінің ішкі сенімі бойынша бағалайды, бұл ретте ол заң мен ар-ұятты
басшылыққа алады.
2. Сот үшін ешқандай дәлелдемелердің күні бұрын белгіленген күші болмайды.
17-бап. Айғақтар беру міндетінен босату
1. Ешкім өзіне, жұбайына (зайыбына) және аясы заңда айқындалатын жақын туыстарына
қарсы айғақтар беруге міндетті емес.
2. Діни қызметшілер тәубаға келіп, өздеріне сырын ашқандарға қарсы куәгер болуға
міндетті емес.
3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген жағдайларда көрсетілген
адамдар айғақтар беруден бас тартуға құқылы және жауапқа тартылмайды.
18-бап. Білікті заң көмегіне құқықтарды қамтамасыз ету
1. Әркімнің азаматтық процесс барысында осы Кодекстің ережелеріне сәйкес білікті
заң көмегін алуға құқығы бар.
2. Заңда көзделген жағдайларда заң көмегі тегін көрсетіледі.
19-бап. Сот талқылауының жариялылығы
1. Азаматтық істерді талқылау барлық сот сатыларында ашық жүргізіледі. Сот
актілері жария түрде хабарланады.
2. Жабық сот отырысында мемлекеттік құпия болып табылатын мәліметтері бар шешімді
жариялауды қоса алғанда, істерді қарау және шешу заңға сәйкес жүзеге асырылады.
Егер бала асырап алу құпиясын, жеке өмірге қолсұғылмаушылықты, жеке, отбасылық,
коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтауды қамтамасыз ету қажет
болса не ашық талқылауға кедергі келтіретін өзге де мән-жайлар болса, сондай-ақ осы
Кодекстің 188-бабының төртінші бөлігінде көзделген жағдайда іске қатысатын адамның
өтінішхаты бойынша жабық сот отырысында азаматтық іс қаралуы және шешілуі мүмкін.
3. Жеке хат жазысу және өзге де жеке хабарлар өзара хат жазысқан және осы жеке
хабарлар өздеріне қатысты адамдардың келісімімен ғана ашық сот отырысында жария етілуі
мүмкін. Мұндай келісім болмаған жағдайда хат жазысу мен хабарлар жабық сот отырысында
жария етіледі және зерттеледі.
Көрсетілген қағидалар жеке сипаттағы мәліметтер бар аудио-, бейнежазбаларды,
фотоға және киноға түсіру материалдары мен электрондық, цифрлық және өзге де материалдық
жеткізгіштердегі басқа да материалдарды зерттеу кезінде де қолданылады.
4. Істі жабық сот отырысында талқылау кезінде іске қатысатын адамдар, олардың
өкілдері, ал қажет болған жағдайларда куәлар, сарапшылар, мамандар, аудармашылар да
қатысады, оларға сот осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген мәліметтерді жария еткені
үшін жауаптылық туралы ескертеді.
5. Он алты жасқа толмаған азаматтар, егер олар іске қатысатын адамдар немесе
куәлар болып табылмаса, сот отырысы залына жіберілмейді.
6. Істі жабық сот отырысында талқылау осы Кодексте белгіленген барлық қағидалар
сақтала отырып жүргізіледі.
7. Іске қатысатын адамдардың және басқа да адамдардың, оның ішінде ашық сот
отырысына қатысып отырған бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің сот отырысының барысы
бойынша жазбалар жасауға, оны залда отырған орындарынан аудиожазу құралдарының және
цифрлық жеткізгіштердің көмегімен жазып алуға құқығы бар. Сот талқылауы залында киноға
және фотоға түсіруге, бейнежазба жасауға, тікелей радио- және телетрансляция жүргізуге,
Интернеттің ақпараттық-коммуникациялық желісінде бейнетрансляция жүргізуге соттың
рұқсатымен және іске қатысатын адамдардың пікірі ескеріле отырып жол беріледі. Бұл
туралы сот отырысының хаттамасына енгізілетін сот ұйғарымында көрсетіледі. Бұл әрекеттер
сот отырысының қалыпты өтуіне кедергі келтірмеуге тиіс және сот оларды уақыт жағынан
шектеуі мүмкін.
8. Сот талқылауының барлық немесе бір бөлігіне қатысты істі жабық сот отырысында
талқылау туралы сот ұйғарым шығарады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
9. Заңды күшіне енген сот актілері соттың интернет-ресурсында жарияланады және осы
баптың екінші бөлігінде және өзге де заңдарда белгіленген шектеулер ескеріле отырып,
жария түрде талқылануы мүмкін.
10. Соттың іс жүргізуіндегі азаматтық істер бойынша сотқа келіп түскен өтініштер
туралы ақпарат жария етілуге және осы ақпаратты соттың ресми интернет-ресурсында
орналастыру арқылы процеске қатысушылардың назарына жеткізілуге тиіс.
20-бап. Сот отырысында қауіпсіздікті қамтамасыз ету
1. Істі сотта талқылау соттың қалыпты жұмысын және сот отырысы залында қатысып
отырған адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жағдайларда өтуге тиіс. Сот отырысы
кезінде залда қоғамдық тәртіптің сақталуын сот приставы қамтамасыз етеді.
2. Судьялар мен сот отырысы залына қатысып отырған азаматтардың қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мақсатында төрағалық етуші істі талқылау кезінде қатысуға ниет білдірген
адамдардың жеке басын куәландыратын құжаттарын тексеруді, жеке басын тексеріп қарауды
және олар алып өтетін заттарды тексеріп қарауды қоса алғанда, оларға тексеру жүргізу
туралы өкім ете алады.
21-бап. Сот актілерінің міндеттілігі
1. Бірінші сатыдағы сот азаматтық істер бойынша сот актілерін сот бұйрықтары,
шешімдері, ұйғарымдары, қаулылары нысанында қабылдайды.
Апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттар сот актілерін ұйғарымдар мен қаулылар
нысанында қабылдайды.
2. Заңды күшіне енген сот актілері, сондай-ақ сот төрелігін жүргізу кезінде соттар
мен судьялардың өкімдері, талаптары, тапсырмалары, шақырулары, сұрау салулары және басқа
да өтініштері барлық мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды
тұлғалар, лауазымды адамдар, азаматтар үшін міндетті және Қазақстан Республикасының
бүкіл аумағында орындалуға жатады.
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі конституциялық емес деп таныған
заңға немесе өзге де нормативтік құқықтық актіге негізделген сот актілері орындалуға
жатпайды.
3. Сот актілерін орындамау, сол сияқты сотты құрметтемеудің өзге де
көрінісі заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соғады.
4. Сот актісінің міндеттілігі іске қатыспаған мүдделі адамдардың бұзылған немесе
даулы құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгіну
мүмкіндігінен айырмайды.
22-бап. Сот актілеріне шағым жасау бостандығы
Іске қатысатын адамдар, сондай-ақ сот өздерінің құқықтары мен міндеттеріне қатысты
сот актілерін шығарған адамдар осы Кодексте белгіленген тәртіппен сот актілеріне шағым
жасауы мүмкін.
3-тарау. ВЕДОМСТВОЛЫҚ ЖӘНЕ СОТТЫЛЫҚ
23-бап. Азаматтық істердің соттарға ведомстволығы
1. Егер осы Кодекске және басқа да заңдарға сәйкес бұзылған немесе даулы
құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді қорғау өзгеше тәртіппен жүзеге асырылмаса,
соттар оларды қорғау туралы істерді азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарайды және
шешеді.
2. Азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, қаржы, шаруашылық, жер қатынастарынан
және басқа да құқықтық қатынастардан туындайтын даулар бойынша талап қою ісін жүргізудің
азаматтық істері соттардың ведомстволығына жатады.
3. Санаттары осы Кодексте көзделген, мемлекеттік басқару саласындағы жария-
құқықтық қатынастардан туындайтын ерекше талап қою ісі жүргізілетін істер соттардың
ведомстволығына жатады.
4. Санаттары осы Кодексте көзделген ерекше жүргізілетін істер соттардың
ведомстволығына жатады.
5. Егер заңда, Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда
немесе тараптардың келісімінде өзгеше көзделмесе, шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар,
шетелдік ұйымдар қатысатын, сондай-ақ халықаралық ұйымдар қатысатын істер соттардың
ведомстволығына жатады.
6. Шетелдік соттардың шешімдерін, сот бұйрықтарын және төрелік шешімдерді тану
және орындау туралы істер соттардың ведомстволығына жатады.
7. Төрелік шешімдердің күшін жою туралы және осындай шешімдерді мәжбүрлеп
орындауға жіберу туралы істер соттардың ведомстволығына жатады.
8. Азаматтық істердің басқа санаттары да заңға сәйкес соттардың ведомстволығына
жатқызылуы мүмкін.
9. Мына:
1) қылмыстық істі тергеу кезінде қылмыстық қудалау органы;
2) соттың тәркілеуге жататын нәрселер көрсетілген мүлікті тәркілеу туралы, сондай-
ақ заңсыз жолмен алынған не заңсыз жолмен алынған қаражатқа сатып алынған, сондай-ақ
қылмыстық құқық бұзушылық жасау заты немесе құралы болып табылатын мүлікті мемлекеттің
кірісіне айналдыру туралы үкімі (қаулысы) негізінде;
3) соттың әкімшілік құқық бұзушылық жасау нәрсесін немесе затын тәркілеу туралы
қаулысы негізінде салынған, адамдардың мүлкіне қатысты мүлікті тыйым салудан босату
(тізімдемеден шығару) туралы талап қоюлар азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға
жатпайды.
Қылмыстық процесті жүргізетін орган әрекеттерінің заңдылығы, мүлікке тыйым салуға,
оны тәркілеуге, мемлекеттің кірісіне айналдыруға қатысты мәселелер бойынша әкімшілік
құқық бұзушылық туралы іс Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде және
Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде белгіленген
тәртіппен тексерілуге жатады.
24-бап. Дауды (жанжалды) медиация немесе партисипативтік
рәсім тәртібімен шешу. Дауды төреліктің шешуіне
беру
Соттың ведомстволығына жататын, азаматтық-құқықтық қатынастардан туындаған дау
(жанжал) тараптардың жазбаша келісімі бойынша медиация, партисипативтік рәсім тәртібімен
шешілуі немесе бұған заңда тыйым салынбаған кезде, төреліктің қарауына берілуі мүмкін.
25-бап. Сот ведомстволығының басымдығы
1. Бірі – сотқа, ал басқалары – соттан тыс органдарға ведомстволық, өзара
байланысты бірнеше талаптар біріктірілген кезде, барлық талаптар сотта қаралуға тиіс.
2. Нақты даудың ведомстволығына қатысты заңдарды түсіндіруде күмән туындаған
немесе коллизиялар болған жағдайда, оны сот қарайды.
26-бап. Аудандық (қалалық) соттардың және оларға
теңестірілген соттардың соттылығына жататын
азаматтық істер
Осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінде және 28-бабында көзделген істерді
қоспағанда, азаматтық істер аудандық (қалалық) және оларға теңестірілген соттарда
қаралады және шешіледі.
27-бап. Азаматтық істердің мамандандырылған соттардың,
мамандандырылған сот құрамдарының және Астана
қаласы сотының соттылығына жатқызылуы
1. Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар, басқа соттың соттылығына
жататындығы заңда айқындалған істерді қоспағанда, тараптары заңды тұлға құрмай жеке
кәсіпкерлік қызметін жүзеге асыратын жеке тұлғалар, заңды тұлғалар болып табылатын
мүлiктiк және мүлiктiк емес даулар бойынша, сондай-ақ корпоративтік даулар бойынша
азаматтық iстердi қарайды және шешеді.
Корпоративтік дауларға олардың тарапы коммерциялық ұйым, коммерциялық ұйымдар
қауымдастығы (одағы), коммерциялық ұйымдар және (немесе) жеке кәсіпкерлер қауымдастығы
(одағы), Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзін-өзі реттейтін ұйым мәртебесі
бар коммерциялық емес ұйым және (немесе) оның акционерлері (қатысушылары, мүшелері),
оның ішінде бұрынғы акционерлері (бұдан әрі – корпоративтік даулар) болып табылатын:
1) заңды тұлғаны құруға, қайта ұйымдастыруға және таратуға;
2) өзіне акционерлік қоғамның акцияларын, шаруашылық серіктестіктердің жарғылық
капиталындағы қатысу үлестерін, кооперативтер мүшелерінің пайларын қамтитын мұраға
қалдырылған мүлікті бөлуге немесе ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін бөлуге байланысты
туындайтын дауларды қоспағанда, акционерлік қоғамдар ақцияларының, шаруашылық
серіктестіктердің жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің, кооперативтер мүшелері
пайларының тиесілілігіне, олардың ауыртпалықтарын анықтауға және олардан туындайтын
құқықтарды іске асыруға, оның ішінде олармен жасалған мәмілелерді жарамсыз деп тануды;
3) лауазымды адамдардың, құрылтайшылардың, акционерлердің, қатысушылардың (бұдан
әрі – заңды тұлғаға қатысушылар) және өзге де тұлғалардың әрекеттерімен
(әрекетсіздігімен) заңды тұлғаға келтірілген залалдарды өтеу туралы талаптарға;
4) мәмілелерді жарамсыз деп тануға және (немесе) осындай мәмілелердің
жарамсыздығының салдарларын қолдануға;
5) заңды тұлғаның басқару органдарының құрамына кіретін немесе кірген адамдарды
тағайындауға немесе сайлауға, өкілеттіктерін тоқтатуға, тоқтата тұруға және олардың
жауаптылығына, сондай-ақ олардың өкілеттіктерін жүзеге асыруға, тоқтатуға, тоқтата
тұруға байланысты осындай адамдар мен заңды тұлға арасындағы азаматтық құқықтық
қатынастардан туындайтын дауларға;
6) бағалы қағаздар эмиссиясына;
7) акцияларға және өзге де бағалы қағаздарға құқықтарды ескере отырып, бағалы
қағаздарды ұстаушылар тізілімі жүйесінің жүргізілуіне, сондай-ақ бағалы қағаздарды
орналастыруға және (немесе) олардың айналымына байланысты дауларға;
8) акциялар эмиссиясын мемлекеттік тіркеуді жарамсыз деп тануға;
9) заңды тұлғаға қатысушылардың жалпы жиналысын шақыру мен өткізуге және онда
қабылданған шешімдерге;
10) заңды тұлғаның басқару органдарының шешімдеріне, әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) дау айтуға байланысты даулар жатады.
Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген жағдайларда қаржы ұйымдарын және банк конгломератына бас ұйым
ретінде кіретін және қаржы ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы
істерді, жеке кәсіпкерлердің және заңды тұлғалардың банкроттығы мен заңды тұлғаларды
оңалту туралы істерді де қарайды.
2. Әскери соттар Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың
әскери қызметшілерінің, әскери жиындардан өтіп жатқан азаматтардың лауазымды адамдар мен
әскери басқару органдарының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасауы туралы азаматтық
істерді қарайды. Мамандандырылған басқа соттардың соттылығына жататын істерді
қоспағанда, егер тараптардың бірі әскери қызметші, әскери басқару органдары, әскери
бөлім болып табылса, әскери соттар басқа азаматтық істерді де қарайды.
3. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар
баланың тұрғылықты жерін айқындау; ата-ананың баламен араласу тәртібін айқындау және
басқа адамдарда болатын баланы айырып алу туралы; бала ата-аналарының біреуімен
республикадан тыс жерлерге тұрақты тұру үшін кеткен кезде баланың тұрғылықты жерін
айқындау туралы; ата-ана құқықтарынан айыру (оларды шектеу) және оларды қалпына келтіру
туралы; бала асырап алу және оның күшін жою туралы; кәмелетке толмағандарды арнаулы
білім беру ұйымдарына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы даулар
бойынша; кәмелетке толмағандарға қатысты қорғаншылық пен қамқоршылықтан (патронаттан)
туындайтын даулар бойынша; кәмелетке толмағанның әкесін анықтау және одан алименттер
өндіріп алу туралы; он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз
табыстарына өз бетінше иелік ету құқықтарын шектеу немесе олардан айыру туралы арыздар
бойынша; кәмелетке толмағанды әрекетке толық қабілетті деп жариялау (эмансипация)
туралы; әке болуды анықтау туралы және баланы күтіп-бағуға пайыздық қатынаста немесе
нақты ақшалай сомада алименттер өндіріп алу туралы; алименттердің мөлшерін азайту
туралы; кәмелетке толмағандардың еңбек, тұрғын үй құқықтарын қорғау туралы; кәмелетке
толмағандар және кәмелетке толғандар бірлесіп, оның ішінде әрекетке қабілетсіз немесе
әрекетке қабілеттілігі шектеулі кәмелетке толғандардың қатысуымен келтірілген зиянды
өтеу туралы азаматтық істерді қарайды және шешеді.
Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың
соттылығына жатқызылған істер кәмелетке толмаған адамның заңды өкілдерінің өтінішхаты
бойынша, республикалық маңызы бар қаланың және астананың, облыс орталықтарының шегінде
орналасқан аудандық (қалалық) соттардың соттылығына жатқызылған істерді қоспағанда,
баланың тұрғылықты (болатын) жеріндегі аудандық (қалалық) сотта қаралуы мүмкін немесе
оған берілуі мүмкін. Өтінішхат істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін берілуі
мүмкін.
4. Астана қаласының соты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының соттылығына
жатқызылған істерден басқа, инвестициялық даулар бойынша, сондай-ақ инвестордың
инвестициялық қызметіне байланысты инвесторлар мен мемлекеттік органдар арасындағы өзге
де даулар бойынша азаматтық істерді бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша қарайды
және шешеді.
5. Инвестор қатысатын құқықтық қатынастардан туындайтын, инвестициялық қызметке
байланысты емес өзге де даулар, сондай-ақ оңайлатылған іс жүргізумен қарауға жататын
инвестор қатысатын даулар осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылыққа сәйкес
аудандық (қалалық) және оларға теңестірілген соттардың соттылығына жатады.
28-бап. Азаматтық істердің Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының соттылығына жатқызылуы
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты мынадай:
1) Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының шешімдеріне және
әрекеттеріне (әрекетсіздігіне), Референдумның орталық комиссиясының шешімдеріне және
әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы;
2) бір тарапы ірі инвестор болып табылатын инвестициялық даулар бойынша азаматтық
істерді бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша қарайды және шешеді.
29-бап. Жауапкердің орналасқан жері бойынша талап қоюды
беру
1. Талап қою жауапкердің тұрғылықты жері бойынша сотқа беріледі.
Жеке тұлғаның, оның ішінде заңды тұлға құрмай жеке кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыратын жеке тұлғаның тұрғылықты жері Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде
белгіленген қағидалар бойынша айқындалады.
2. Заңды тұлғаға талап қою құрылтай құжаттарына сәйкес және (немесе) Бизнес-
сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне енгізілген мекенжайға сәйкес заңды тұлғаның
орналасқан жері бойынша сотқа беріледі. Заңды тұлға құрмайтын ұйымға талап қою оның
орналасқан жері бойынша беріледі.
30-бап. Талап қоюшының таңдауы бойынша соттылық
1. Тұрғылықты жері белгісіз не Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері жоқ
жауапкерге талап қою оның жылжымайтын мүлкінің орналасқан жері бойынша немесе оның ең
соңғы белгілі тұрғылықты жері бойынша берілуі мүмкін.
2. Заңды тұлғаға талап қою оның мүлкінің орналасқан жері бойынша да берілуі
мүмкін.
3. Заңды тұлға филиалының немесе өкілдігінің қызметінен туындайтын талап қою
филиалдың немесе өкілдіктің орналасқан жері бойынша да берілуі мүмкін.
4. Талап қоюшы әке болуды анықтау туралы және алименттерді өндіріп алу туралы
талап қоюларды өзінің тұрғылықты жері бойынша беруі мүмкін.
5. Мертігуден немесе денсаулығының өзге де зақымдануынан, сондай-ақ асыраушысының
қайтыс болуынан келген зиянды өтеу туралы талап қоюларды талап қоюшы өзінің тұрғылықты
жері бойынша немесе зиян келтірілген жер бойынша бере алады. Өмірге және (немесе)
денсаулыққа келтірілген зиян үшін белгіленген тәртіппен жауапты болып танылған заңды
тұлға таратылған жағдайда талап қоюлар тиісті бюджеттік бағдарлама әкімшісінің
орналасқан жері бойынша беріледі.
6. Орындалатын орны көрсетілген шарттардан туындайтын талап қоюлар шарттың
орындалатын орны бойынша да берілуі мүмкін.
7. Некені бұзу туралы талап қоюлар талап қоюшының тұрғылықты жері бойынша онымен
кәмелетке толмаған балалары бірге тұрған жағдайда берілуі мүмкін.
8. Қылмыстық немесе әкімшілік жауаптылыққа заңсыз тартудан, процестік мәжбүрлеу
шараларын не әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету
шараларын заңсыз қолданудан бұзылған мүліктік және мүліктік емес құқықтарды қалпына
келтіру туралы талап қоюлар талап қоюшының тұрғылықты немесе орналасқан жері бойынша
берілуі мүмкін.
9. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы талап қоюлар талап қоюшының тұрғылықты
жері не шарттың жасалу немесе орындалу орны бойынша берілуі мүмкін.
10. Кемелердің соқтығысуынан келтірілген залалдарды өтеу туралы, сондай-ақ теңізде
көмек көрсеткені және құтқарғаны үшін сыйақы өндіріп алу туралы талап қоюлар жауапкердің
немесе кеме тіркелген порттың орналасқан жері бойынша берілуі мүмкін.
11. Сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемін өндіріп алу туралы талап қоюлар
талап қоюшының тұрғылықты жері бойынша не жауапкердің орналасқан жері бойынша берілуі
мүмкін.
12. Бірнеше жауапкерге талап қоюлар талап қоюшының таңдауы бойынша жауапкерлердің
бірінің тұрғылықты немесе орналасқан жері бойынша берілуі мүмкін.
13. Осы Кодекстің 31-бабында белгіленген соттылықты қоспағанда, осы бапқа сәйкес
іс соттылығына жататын бірнеше соттың арасынан таңдау жасау талап қоюшыға тиесілі.
31-бап. Айрықша соттылық
1. Жер учаскелеріне, ғимараттарға, үй-жайларға, құрылыстарға, жермен тығыз
байланысты басқа да объектілерге (жылжымайтын мүлік) құқықтар туралы, жылжымайтын
мүлікті тыйым салудан босату туралы талап қоюлар осы объектілердің орналасқан жері
бойынша беріледі.
Егер жылжымайтын мүлік объектілері әртүрлі елді мекендерде орналасқан болса, талап
қою объектілерінің бірінің орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.
Егер жылжымайтын мүлік объектілері бір елді мекеннің аумағында орналасқан болса,
талап қою объектілерінің бірінің орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.
2. Мұра қалдырушының кредиторларының мұрагерлерге, өсиетті орындаушыға (мұраны
сенімгерлікпен басқарушыға) талап қоюлары баптың бірінші бөлігінде белгіленген
қағидаларға сәйкес мұраға қалдырылған мүлік орналасқан жердегі соттың қарауына жатады.
3. Мұрагерді лайықсыз мұрагер деп тану, мұраны иесіз деп тану, мұраны қабылдау,
мұрадан бас тарту үшін мерзімді ұзарту немесе қалпына келтіру туралы талап қоюлар
мұраның ашылған жері бойынша беріледі.
4. Жүктерді, жолаушыларды немесе багажды тасымалдау шарттарынан туындайтын
тасымалдаушыларға талап қоюлар тасымалдаушының (көлік ұйымының, жеке кәсіпкердің)
орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.
5. Қазақстан Республикасының юрисдикциялық иммунитетiн және оның меншiгiн шет
мемлекеттiң бұзуынан келтiрiлген залалдарды өтеу туралы талап қоюлар, егер Қазақстан
Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта өзгеше көзделмесе, сотқа талап қоюшының
орналасқан жерi бойынша беріледі.
32-бап. Шарттық соттылық
Тараптар осы істің аумақтық соттылығын, оның ішінде істі сот талқылауына дайындау
сатысындағы соттың іс жүргізуінде жатқан істер бойынша да аумақтық соттылықты өзара
келісім бойынша өзгерте алады. Осы Кодекстің 31-бабында белгіленген соттылықты
тараптардың келісімімен өзгертуге болмайды.
33-бап. Өзара байланысты бірнеше істердің соттылығы
1. Дербес талапты мәлімдеуші үшінші тұлғаның талап қоюы және қарсы талап қою,
бұлардың соттылығына қарамастан, бастапқы талап қою қаралатын жердегі сотқа беріледі.
2. Бір жауапкерге бірнеше талап қою берілген кезде, егер даудың нысанасы немесе
негізі соттың іс жүргізуінде жатқан істегі даудың нысанасына немесе негізіне байланысты
болса, ал мұндай талап қоюлардың соттылығы соттың іс жүргізуінде жатқан істің соттылығын
бұзбаса, сот оларды бір іс жүргізуге біріктіруге құқылы.
3. Қылмыстық істен туындайтын талап қоюды, егер ол қылмыстық іс бойынша
жүргізілген кезде азаматтық талап қою ретінде мәлімделмеген немесе шешілмеген болса
немесе, осы Кодекстің 23-бабының тоғызыншы бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда,
сот қараусыз қалдырса, бас бостандығынан айыруға сотталған адамға оның сотталғанға
дейінгі тұрғылықты жері бойынша не талап қоюшының тұрғылықты немесе орналасқан жері
бойынша азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарау үшін беріледі.
Есі дұрыс емес адамның қоғамға қауiптi іс-әрекетi туралы қылмыстық істен
туындайтын талап қою, егер ол іс бойынша іс жүргізу кезінде азаматтық талап қою ретінде
мәлімделмеген немесе шешілмеген болса немесе сот іс бойынша іс жүргізу кезінде оны
қараусыз қалдырса, есі дұрыс емес адамның әрекетіне материалдық жауапты адамның
тұрғылықты жері бойынша не талап қоюшының тұрғылықты немесе орналасқан жері бойынша
азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарау үшін беріледі.
34-бап. Істі бір соттың іс жүргізуінен алып, басқа сотқа
беру
1. Соттылық қағидалары сақтала отырып, соттың іс жүргізуіне қабылданған іс
кейіннен ол басқа соттың соттылығына жатқызылса да, сот оны мәні бойынша шешуге тиіс.
2. Егер:
1) тұрғылықты жері бұрын белгісіз болған жауапкер істі өзінің тұрғылықты жері
бойынша сотқа беру туралы өтінішхат берсе;
2) бір немесе бірнеше судьяға қарсылық білдірілгеннен кейін істі осы сотта қарау
мүмкін болмаса;
3) істі осы сотта қарау кезінде оның іс жүргізуге соттылық қағидалары бұзыла
отырып қабылданғаны анықталса;
4) осы Кодекстің 27-бабының үшінші бөлігінде көзделген негіздер туындаса;
5) осы Кодекстің 32-бабында көзделген негіздер туындаса сот істі басқа соттың
қарауына береді.
3. Тараптардың істің осы соттың соттылығына жатпайтыны туралы арыздарын осы сот
шешеді. Істі басқа сотқа беру туралы мәселе бойынша ұйғарым шығарылады. Ұйғарымға
апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады
және шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды.
4. Осы баптың екінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайларда істі оның
соттылығын анықтау үшін жоғары тұрған сотқа беру туралы ұйғарым шығарылады. Істі басқа
сотқа беру туралы мәселені жоғары тұрған соттың судьясы іске қатысатын адамдарға
хабарламастан және сот отырысын өткізбестен жеке-дара қарайды. Қарау нәтижелері бойынша
ұйғарым шығарылады, ол түпкілікті болып табылады және оған шағым жасауға, наразылық
білдіруге жатпайды.
5. Істі бір соттан екінші сотқа беру – осы ұйғарымға шағым жасау мерзімі өткеннен
кейін, ал шағым берілген жағдайда – шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы ұйғарым
шығарылғаннан кейін жүргізіледі.
6. Соттар арасындағы соттылық туралы дауларды жоғары тұрған сот шешеді, оның
шешімі түпкілікті болып табылады және ол шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды.
4-тарау. СОТТЫҢ ҚҰРАМЫ, ҚАРСЫЛЫҚ БІЛДІРУЛЕР
35-бап. Соттың құрамы
1. Соттың атынан әрекет ететін судья бірінші сатыдағы сотта азаматтық істерді
жеке-дара қарайды және шешеді.
2. Осы Кодекстің 27-бабының төртінші бөлігінде көзделген азаматтық істерді судья
Астана қаласының сотында бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша жеке-дара қарайды
және шешеді.
3. Осы Кодекстің 28-бабында көзделген азаматтық істерді судья Қазақстан
Республикасының Жоғарғы Сотында бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша жеке-дара
қарайды және шешеді.
4. Істерді апелляциялық сатыдағы сотта қарауды соттың алқалы құрамы облыстық және
оған теңестірілген сот судьяларының тақ санында (кемінде үш) жүргізеді, олардың біреуі
төрағалық етуші болып табылады не судья осы Кодекстің 402-бабына сәйкес жеке-дара
жүргізеді.
5. Істерді кассациялық сатыдағы сотта қарауды Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты
судьяларының тақ санында (кемінде үш) сот алқасы төрағасының не оның тапсыруы бойынша
судьялардың біреуінің төрағалық етуімен соттың алқалы құрамы жүргізеді.
6. Кассациялық саты сотының қаулыларын қайта қарау бойынша істерді қарауды
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Төрағасының немесе оның тапсыруы бойынша
судьялардың біреуінің төрағалық етуімен тақ санды (кемінде жеті) судьялар алқалы құрамда
жүргізеді.
7. Нақты істі қарау үшін соттың құрамы оны қалыптастыруға сот талқылауының
нәтижесіне мүдделі тұлғалардың ықпалын болдырмайтын тәртіппен судьялардың жүктемесі мен
мамандануы ескеріле отырып, оның ішінде автоматтандырылған ақпараттық жүйе пайдаланыла
отырып қалыптастырылады.
8. Бір судья немесе сот құрамы қарауды бастаған істі сол судья немесе сот құрамы
қарауға тиіс.
Оңалту рәсімі және банкроттық рәсімі шеңберінде туындайтын даулар бойынша, оның
ішінде борышкер жасасқан мәмілелерді жарамсыз деп тану туралы, борышкердің мүлкін
қайтару туралы, банкроттықты немесе оңалтуды басқарушының талап қоюлары бойынша
дебиторлық берешекті өндіріп алу туралы істерді, соттылығы осы Кодекстің 31-бабында
белгіленген даулар бойынша істерді қоспағанда, оңалту рәсімін қолдану туралы немесе
борышкерді банкрот деп тану туралы шешім шығарған судья қарайды.
9. Судьяны немесе судьялардың біреуін ауыстыру:
1) осы Кодексте белгіленген тәртіппен мәлімделген және қанағаттандырылған судья
өздігінен бас тартқан немесе қарсылық білдірген;
2) ауруына, демалысына, оқуда болуына, қызметтік іссапарда болуына орай судья ұзақ
уақыт болмаған жағдайда мүмкін.
10. Судьяны ауыстыру оның өкілеттіктері заңда белгіленген негіздер бойынша
тоқтатылған немесе тоқтатыла тұрған жағдайларда да жүргізіледі.
11. Судья істі қарау процесінде ауыстырылған жағдайда сот талқылауы басынан бастап
жүргізілуге тиіс. Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда процестік әрекеттерді өзара
алмасу тәртібімен бір судьяның орнына басқа судьяның жасауы, оның ішінде талап қою
арызын немесе арызды қабылдауы және іс бойынша іс жүргізуді қозғауы, талап қоюды
қамтамасыз ету туралы арызды қарауы, сот талқылауын кейінге қалдыруы судьяны ауыстыру
болып табылмайды.
36-бап. Соттың алқалы құрамының мәселелерді шешу тәртібі
1. Істерді соттың алқалы құрамы қараған және шешкен кезде барлық судьялар тең
құқықтарды пайдаланады. Істі соттың алқалы құрамы қараған және шешкен кезде туындайтын
барлық мәселелерді судьялар көпшілік дауыспен шешеді. Әрбір мәселені шешкен кезде
судьялардың ешқайсысы дауыс беруден қалыс қалуға құқылы емес.
2. Төрағалық етуші ұсыныстар енгізеді, өз пікірін айтады және соңғы болып дауыс
береді.
3. Көпшіліктің шешімімен келіспеген судья осы шешімге қол қоюға міндетті және
өзінің ерекше пікірін жазбаша түрде баяндай алады, ол мөр басылып жабылған конвертте
іске қоса тіркеледі. Кассациялық сатыдағы сот осы істі қарау кезінде ерекше пікірмен
танысуға құқылы. Судьяның ерекше пікірінің бар екендігі туралы іске қатысатын адамдарға
хабарланбайды, ерекше пікір сот отырысы залында жария етілмейді.
37-бап. Судьяның істі қарауға және шешуге қайта қатысуына
жол берілмейтіндігі
1. Бірінші сатыдағы сотта азаматтық істі қарауға және шешуге қатысқан судья осы
істі бірінші сатыдағы сотта, сондай-ақ апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттарда
қайта қарауға, сол сияқты өзінің қатысуымен қабылданған шешімнің күші жойылған жағдайда,
істі жаңадан қарауға қатыса алмайды.
2. Апелляциялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі бірінші,
кассациялық сатылардағы соттарда қарауға, сол сияқты өзінің қатысуымен қабылданған сот
актісінің күші жойылған жағдайда істі апелляциялық сатыдағы сотта жаңадан қарауға қатыса
алмайды.
3. Кассациялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья дәл осы істі бірінші,
апелляциялық сатылардағы соттарда қарауға, сол сияқты өзінің қатысуымен қабылданған сот
актісінің күші жойылған жағдайда істі кассациялық сатыдағы сотта жаңадан қарауға қатыса
алмайды.
38-бап. Судьяға қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту)
үшін негіздер
1. Судья, егер ол:
1) осы істі осының алдында қараған кезде медиацияны жүргізген судья, прокурор,
куә, сарапшы, маман, аудармашы, тараптың немесе үшінші тұлғаның өкілі, сот отырысының
хатшысы, сот орындаушысы ретінде қатысқан болса;
2) іске қатысатын адамдардың немесе олардың өкілдерінің бірінің туысы, жұбайы
(зайыбы) немесе жекжаты болса;
3) істің нәтижесіне жеке өзі, тікелей немесе жанама түрде мүдделі болса не, егер
оның бейтараптығына негізді күмән тудыратын өзге де мән-жайлар болса, істі қарауға және
шешуге қатыса алмайды және оған қарсылық білдірілуге (өздігінен бас тартуға) тиіс.
2. Істі қарайтын соттың алқалы құрамына өзара туыс, ерлі-зайыптылар немесе
жекжаттар болып табылатын судьялар кіре алмайды.
39-бап. Прокурорға, сарапшыға, маманға, аудармашыға, сот
отырысының хатшысына қарсылық білдіру (өздігінен
бас тарту) үшін негіздер
1. Осы Кодекстің 38-бабы бірінші бөлігінің 2), 3) тармақшаларында көрсетілген
қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) үшін негіздер сот отырысына қатысатын прокурорға,
сот отырысының хатшысына, маманға, аудармашыға, сарапшыға да қолданылады.
2. Сарапшы, маман, аудармашы бұдан басқа, егер:
1) ол іске қатысатын адамдарға немесе олардың өкілдеріне қызмет бабымен немесе
өзгедей тәуелді болса немесе тәуелділікте болып келсе;
2) ол ревизия немесе тексеру жүргізіп, оның нәтижелері сотқа жүгіну үшін негіз
болса не осы азаматтық істі қарау кезінде пайдаланылса;
3) оның құзыретіне жатпайтындығы анықталса, оның ішінде іс үшін маңызы бар мән-
жайларды анықтау оның арнайы білімдерінің шегінен шықса, сот істі қараған және шешкен
кезде сот отырысына қатыса алмайды.
3. Прокурордың, маманның, аудармашының, сот отырысы хатшысының істі мұның алдында
қараған және сот шешкен кезде тиісінше прокурор, маман, аудармашы, сот отырысының
хатшысы ретінде қатысуы оларға қарсылық білдіру үшін негіз болып табылмайды. Адамның
іске сарапшы ретінде алдыңғы қатысуы, оның қатысуымен жүргізілген сараптамадан кейін
сараптама қайта тағайындалатын жағдайларды қоспағанда, іс бойынша қосымша сараптама
жүргізуді оған тапсыруды болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.
40-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз
1. Осы Кодекстің 38, 39-баптарында көрсетілген мән-жайлар болған кезде судья,
прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, сот отырысының хатшысы өздігінен бас тартуды
мәлімдеуге міндетті. Іске қатысатын адамдар сол негіздер бойынша қарсылық білдіруге
тиіс.
2. Қарсылық білдірудің (өздігінен бас тартудың) уәжі көрсетілуге және ол істі мәні
бойынша қарау басталғанға дейін жазбаша түрде мәлімделуге тиіс. Істі қарау барысында
қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) негізі сотқа немесе қарсылық білдіруді (өздігінен
бас тартуды) мәлімдеген адамға істі қарау басталғаннан кейін белгілі болған жағдайда,
қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз берілуі мүмкін.
3. Бұрын мәлімделген негіздер бойынша судьяға қарсылық білдіруге қайтадан арыз
беруге жол берілмейді.
4. Судьяның осы Кодекстің 38-бабы бірінші бөлігінің 1), 2) тармақшаларында
көзделген негіздер бойынша мәлімдеген өздігінен бас тартуы оны қанағаттандыру үшін
сөзсіз негіз болып табылады.
41-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы
арызды қарау тәртібі
1. Прокурорға, сот отырысының хатшысына, маманға, сарапшыға, аудармашыға
мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды) сот қарсылық білдіру (өздігінен
бас тарту) мәлімделген сот отырысында қарайды және шешеді.
2. Бірінші сатыдағы соттың судьясына мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас
тартуды) осы соттың төрағасы немесе басқа судьясы тараптарға хабарламастан, мәлімделген
күнінен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірмей, ал олар болмаған жағдайда – тиісті
облыстық және оған теңестірілген соттың судьясы келіп түскен күнінен бастап келесі жұмыс
күнінен кешіктірмей қарайды және шешеді.
3. Апелляциялық сатыдағы соттың судьясына мәлімделген қарсылық білдіруді
(өздігінен бас тартуды) апелляциялық саты сотының төрағасы тараптарға хабарламастан
жеке-дара, мәлімделген күнінен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірмейтін мерзімде, ал
ол болмаған кезде – осы апелляциялық сатының басқа судьясы қарайды және шешеді.
4. Істі соттың алқалы құрамы қараған кезде судьялардың біріне мәлімделген қарсылық
білдіруді (өздігінен бас тартуды) соттың алқалы құрамының басқа судьялары қарайды. Сот
мәлімделген қарсылық білдіру бойынша іске қатысатын адамдардың пікірін, егер қарсылық
білдірілген судьяның түсініктеме бергісі келсе, оның пікірін тыңдайды. Қарсылық білдіру
(өздігінен бас тарту) қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) мәлімделген судьяның
қатысуынсыз кеңесу бөлмесінде шешіледі. Қарсылық білдіруді (өздігінен бас тартуды)
жақтаған және оған қарсы берілген дауыстар саны тең болған жағдайда қарсылық білдіру
(өздігінен бас тарту) қанағаттандырылды деп есептеледі.
5. Істі сот отырысында қарайтын соттың алқалы құрамының екі және одан да көп
судьясына немесе барлық судьяларына мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен бас
тартуды) нақ сол сот толық құрамда қарапайым көпшілік дауыспен шешеді.
6. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз қабылданбаған кезде істі
қарауды және шешуді сол сот отырысында соттың сол құрамы жалғастырады.
7. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арыз қанағаттандырылған жағдайда
істі қарау кейінге қалдырылады. Істің жаңа сот отырысында қаралатын уақыты мен орны
туралы іске қатысатын адамдар мен олардың өкілдеріне хабарланады.
8. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы арызды қарау нәтижелері бойынша
сот ұйғарымы шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы
дәлелдер апелляциялық шағымға, сот актісін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы
өтінішхатқа немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін.
42-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы
арызды қанағаттандырудың салдарлары
1. Істі аудандық немесе оған теңестірілген сотта жеке-дара қарап жатқан судьяға
қарсылық білдірілген (өздігінен бас тартылған) жағдайда бұл істі сол сотта басқа судья
қарайды. Егер іс жүргізуінде іс жатқан сотта судьяны ауыстыру мүмкін болмаса, іс жоғары
тұрған сот арқылы бірінші сатыдағы басқа сотқа беріледі.
2. Істі облыстық немесе оған теңестірілген сотта, Қазақстан Республикасының
Жоғарғы Сотында қарау кезінде судьяға қарсылық білдірілген (өздігінен бас тартылған) не
соттың бүкіл құрамына қарсылық білдірілген жағдайда істі сол сотта басқа судья немесе
судьялардың басқа құрамы қарайды.
3. Егер облыстық немесе оған теңестірілген сотта өздігінен бас тартулар немесе
қарсылық білдірулер қанағаттандырылғаннан кейін осы істі қарау үшін жаңа сот құрамын
құру мүмкін болмаса, іс қаралатын сотты анықтау үшін іс Қазақстан Республикасының
Жоғарғы Сотына берілуге тиіс.
5-тарау. ІСКЕ ҚАТЫСАТЫН АДАМДАР
43-бап. Іске қатысатын адамдардың құрамы
1. Тараптар; үшінші тұлғалар; прокурор; мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі
басқару органдары, заңды тұлғалар немесе осы Кодекстің 55 және 56-баптарында көзделген
негіздер бойынша процеске кіретін азаматтар; осы Кодекстің 302-бабында санамаланған сот
ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істер бойынша мәлімдеушілер мен өзге де мүдделі
адамдар іске қатысатын адамдар деп танылады.
2. Іске қатысатын адамдардың құрамы тараптар мен іске қатысатын басқа да тұлғалар
талаптарының, қарсылықтарының нысанасы мен негіздерінің және қолданылуға тиіс заңдардың
мазмұнымен айқындалады.
44-бап. Азаматтық процестік құқық қабілеттілігі
Азаматтық процестік құқықтар мен міндеттерге ие болу қабілеттілігі (азаматтық
процестік құқық қабілеттілігі) барлық азаматтар және материалдық құқық субъектілері
болып табылатын заңды тұлғалар үшін бірдей шамада танылады.
45-бап. Азаматтық процестік әрекетке қабілеттілігі
1. Сотта өздерінің әрекеттерімен өз бетінше өз құқықтарын жүзеге асыру және
міндеттерін орындау қабілеттілігі (азаматтық процестік әрекет қабілеттілігі) он сегіз
жасқа толған азаматтарға, заңды тұлғаларға толық көлемде тиесілі болады.
2. Он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ әрекетке
қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін сотта олардың ата-аналары немесе өзге де заңды өкілдері қорғайды. Сот осындай
істерге қатысуға кәмелетке толмағандардың өздерін немесе әрекетке қабілеттілігі шектеулі
деп танылған азаматтарды тартуға міндетті. Кәмелетке толмағандардың немесе әрекетке
қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтардың заңды өкілдерінің өтінішхаты бойынша
сот іске қатысуға прокурорды тарта алады.
3. Он төрт жасқа толмаған кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ әрекетке қабілетсіз
деп танылған азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта олардың
заңды өкілдері, прокурор қорғайды.
4. Заңда көзделген жағдайларда, он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке
толмағандардың азаматтық, отбасылық, еңбек, кооперативтік және өзге де құқықтық
қатынастардан және алған жалақысына немесе кәсіпкерлік қызметтен түскен табыстарына
иелік етуге байланысты мәмілелерден туындайтын істер бойынша өз құқықтары мен заңды
мүдделерін сотта жеке өзі қорғауға құқығы бар.
5. Заңда көзделген негіздер бойынша эмансипацияланған кәмелетке толмағандар
эмансипация кезінен бастап толық процестік қабілеттілікке ие болады.
6. Сот осы баптың төртінші және бесінші бөліктерінде көрсетілген кәмелетке
толмағандардың заңды өкілдерін оларға көмек көрсету үшін өз қалауы бойынша іске
қатыстыруға құқылы.
46-бап. Іске қатысатын адамдардың құқықтары мен міндеттері
1. Іске қатысатын адамдардың іс материалдарымен танысуға, олардан үзінді
көшірмелер жазып алуға және көшірмелер түсіруге; қарсылықтарын мәлімдеуге;
дәлелдемелерді табыс етуге және оларды зерттеуге қатысуға; іске қатысатын басқа да
тұлғаларға, куәларға, сарапшылар мен мамандарға сұрақтар қоюға; өтінішхаттар, оның
ішінде талап қоюды қамтамасыз ету бойынша шаралар қолдану туралы, дәлелдемелерді
қамтамасыз ету бойынша, қосымша дәлелдемелерді талап ету туралы, татуластыру рәсімдерін
қолдану туралы өтінішхаттар беруге; сотқа ауызша және жазбаша түсініктемелер беруге; сот
процесі барысында туындайтын барлық мәселелер бойынша өз дәлелдерін келтіруге; іске
қатысатын басқа да адамдардың өтінішхаттары мен дәлелдеріне қарсы болуға; сот
жарыссөздеріне қатысуға; сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған жазбаша
ескертпелер беруге; соттың шешімдеріне, ұйғарымдары мен қаулыларына шағым жасауға;
Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңнамасында берілген басқа
да процестік құқықтарды пайдалануға құқығы бар. Олар басқа адамдардың құқықтарын теріс
пайдаланбай, олардың мүдделерін бұзбай, өздеріне тиесілі барлық процестік құқықтарды
адал пайдалануға тиіс және істерді қарау мен шешу мерзімдерін қасақана созып жіберуге
жол бермеуге тиіс.
2. Іске қатысатын адамдар істің нақтылы мән-жайлары туралы сотқа толық әрі шынайы
түрде мәлімдеуге, сөз сөйлеуге немесе сотқа екінші тарап растаған фактілерді теріске
шығаратын жазбаша құжаттар ұсынуға міндетті. Іске қатысатын адамдардың процестік
міндеттерін орындамауы осы Кодексте көзделген процестік салдардың туындауына әкеп
соғады.
3. Корпоративтік дауға қатысатын тараптар бір-бірінен іс үшін маңызы бар
құжаттарды әрбір нақты құжатты көрсетпестен сұратуға құқылы.
Тараптар мемлекеттік құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
құжаттарды бір-бірінен сұрата алмайды.
4. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген әрекеттер жазбаша
нысандағы не электрондық құжат нысанындағы арыздар мен өтінішхаттарды, құжаттарды беру
арқылы жасалуы мүмкін.
47-бап. Тараптар
1. Талап қоюшы мен жауапкер азаматтық процесте тараптар болып табылады.
Өздерінің бұзылған немесе даулы құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін
қорғап талап қою берген немесе осы Кодексте көзделген тәртіппен өзге де тұлғалар оларды
қорғап талап қою берген азаматтар мен заңды тұлғалар талап қоюшылар болып табылады.
Өздеріне талап қою берілген азаматтар мен заңды тұлғалар жауапкерлер болып
табылады.
2. Заңда көзделген жағдайларда, заңды тұлғалар болып табылмайтын ұйымдар да
тараптар болуы мүмкін.
3. Басқа тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін
қорғау үшін заң бойынша сотқа жүгінуге құқығы бар тұлғалардың арызы бойынша өз
мүддесінде іс басталған тұлғаға сот туындаған процесс туралы хабарлайды және ол оған
талап қоюшы ретінде қатысады.
4. Азаматтық процесте мемлекет тарап болуы мүмкін.
5. Тараптар процестік құқықтарын тең иеленеді және олардың бірдей процестік
міндеттері болады.
48-бап. Талап қоюдың негізін немесе нысанасын өзгерту,
талап қоюдан бас тарту, талап қоюды тану,
татуласу келісімі, дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісім немесе дауды
партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
келісім
1. Талап қоюшы талап қоюдың негізін немесе нысанасын өзгертуге, талап қою
талаптарының мөлшерін көбейтуге немесе азайтуға немесе талап қоюдан бас тартуға құқылы,
жауапкер талап қоюды тануға құқылы, тараптар істі осы Кодекстің 169, 170, 171-баптарында
және 17-тарауында көзделген қағидалар бойынша татуласу келісімімен немесе дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен не дауды партисипативтік рәсім
тәртібімен реттеу туралы келісіммен аяқтай алады.
2. Сот өз бастамасы бойынша талап қою нысанасын немесе негізін өзгертуге құқылы
емес. Егер бұл әрекеттер заңға қайшы келсе немесе қандай да біреудің құқықтарын,
бостандықтары мен заңды мүдделерін бұзса, сот талап қоюшының талап қоюдан бас тартуын,
жауапкердің талап қоюды тануын қабылдамайды және тараптардың татуласу келісімін немесе
тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін не дауды
партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімін бекітпейді.
3. Талап қоюдың негізі немесе нысанасы өзгерген, талап қою талаптарының мөлшері
ұлғайған немесе азайған кезде істерді қарау мерзімінің өтуі бастапқы талап қойылған
күннен бастап есептеледі.
49-бап. Бірнеше талап қоюшының немесе жауапкердің іске
қатысуы
1. Бірнеше талап қоюшы бірлесіп бір немесе бірнеше жауапкерге талап қою беруі
мүмкін. Талап қоюшылардың немесе жауапкерлердің әрқайсысы екінші тарапқа қатысты
процесте дербес әрекет етеді. Тараптар іс жүргізуді тиісінше тең талап қоюшылардың
немесе тең жауапкерлердің біреуіне сенімхат негізінде тапсыра алады.
2. Егер:
1) бірнеше талап қоюшының немесе бірнеше жауапкердің ортақ құқықтары мен
міндеттері даудың нысанасы болып табылса;
2) бірнеше талап қоюшының немесе бірнеше жауапкердің құқықтары мен міндеттерінің
негізі бір болса;
3) бірнеше талап қоюшының немесе бірнеше жауапкердің біртекті (ұқсас) құқықтары
мен міндеттері даудың нысанасы болып табылса, іске бірнеше талап қоюшының немесе
жауапкердің қатысуына жол беріледі.
50-бап. Тиісті емес жауапкерді ауыстыру
1. Істі бірінші сатыдағы сотта мәні бойынша қарау басталғанға дейін жауапкерді
ауыстыруға жол беріледі. Сот талап қою бойынша жауап беруге тиісті емес тұлғаға талап
қою беріліп отырғанын анықтап, істі тоқтатпай, талап қоюшының өтінішхаты бойынша тиісті
емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыра алады. Тиісті емес жауапкерді ауыстырғаннан
кейін істі дайындау және оны сот отырысында қарау басынан бастап жүргізіледі. Істі қарау
мерзімі істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
2. Егер талап қоюшы тиісті емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыруға
келіспесе, сот істі берілген талап қою бойынша қарайды және шешеді.
51-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін
үшінші тұлғалар
1. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар бір немесе екі
тарапқа да талап қою арқылы істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін процеске
кірісе алады. Олар барлық құқықтарды пайдаланады және талап қоюшының барлық міндеттерін
орындайды.
2. Сот істі сот талқылауына дайындау кезінде және қойылып отырған талаптар үшінші
тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғауы мүмкін екендігі
туралы анық деректер болған кезде көрсетілген тұлғаларға осындай арыздың қабылданғаны
туралы хабарлайды.
3. Егер үшінші тұлға іске қатысу немесе бірінші сатыдағы сотта дербес талап қою
құқығын іске асырмаса, сот істі талап қоюшының қойған талабы бойынша қарайды және
шешеді.
52-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін
үшінші тұлғалар
1. Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар, егер іс
тараптардың біреуіне қатысты олардың құқықтарына немесе міндеттеріне әсер етуі мүмкін
болса, бірінші сатыдағы сот іс бойынша шешім шығарғанға дейін талап қоюшының немесе
жауапкердің жағында процеске кірісе алады. Олар тараптардың және іске қатысатын басқа да
тұлғалардың өтінішхаты бойынша немесе соттың бастамасы бойынша іске қатысуға тартылуы
мүмкін.
2. Сот істі сот талқылауына дайындаған және қойылған талаптар үшінші тұлғалардың
құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғауы мүмкін екендігі туралы анық
деректер болған кезде көрсетілген тұлғаларға осындай арыздың қабылданғаны туралы
хабарлайды.
Даудың нысанасына дербес талабын мәлімдемейтін үшінші тұлғаның іске кірісуі туралы
шешімді сот істі сот талқылауына дайындау сатысында қабылдайды, бұл туралы істі сот
талқылауына дайындау туралы ұйғарымда немесе сот отырысында ұйғарыммен көрсетіледі, ол
сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
3. Дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар процестік құқықтарды
пайдаланады және өзі қай тараптың жағында қатысса, сол тараптың процестік міндеттерін
атқарады. Көрсетілген тұлғалар талап қоюдың негізін немесе нысанасын өзгертуге,
талаптардың мөлшерін ұлғайтуға немесе азайтуға, талап қоюдан бас тартуға, талап қоюды
тануға, татуласу келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісім не дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасуға, қарсы
талап беруге, соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуды талап етуге құқылы емес.
Дербес талабын мәлімдемейтін үшінші тұлға іске кіріскен кезде осы тұлғаға іс
материалдарымен, оның ішінде іске қатысатын адамдардың бұрын берген түсініктемелерімен
танысу мүмкіндігі беріле отырып, істі қарау жалғастырылады.
53-бап. Процестік құқық мирасқорлығы
1. Даулы немесе сот шешімімен белгіленген құқықтық қатынастардан тараптардың
біреуі шығып қалған жағдайда (адамның қайтыс болуы, заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы,
таратылуы, талапты басқаға беру, борышты аудару және даулы материалдық құқықтық
қатынастардағы тұлғалардың басқа да ауысу жағдайлары) сот сол тарапты оның құқық
мирасқорымен ауыстыруға жол береді. Құқық мирасқорлығы процестің кез келген сатысында
мүмкін болады.
2. Құқық мирасқоры процеске кіріскенге дейін жасалған барлық әрекеттер құқық
мирасқорын ауыстырған тұлға үшін қаншалықты міндетті болса, құқық мирасқоры үшін сондай
шамада міндетті болады.
3. Бірінші және апелляциялық сатылардағы соттарда істі қарау кезінде тараптардың
біреуі шығып қалған жағдайда іс бойынша іс жүргізу осы Кодекстің 272-бабы бірінші
бөлігінің 1) тармақшасына сәйкес тоқтатыла тұрады.
4. Кассациялық сатыдағы сотта сот актілерін қайта қарау сатысында тараптардың
біреуі шығып қалған жағдайда, шығып қалған тараптың және іске қатысатын басқа да
тұлғалардың сот актілерін қайта қарау туралы өтінішхаты қараусыз қалдырылады. Құқық
мирасқоры өтінішхатты қайта беруі мүмкін.
Прокурордың бастамасы бойынша наразылық келтіру жағдайларынан басқа, егер
наразылық шығып қалған тараптың, іске қатысатын басқа да тұлғаның өтінішхаты бойынша
келтірілсе, ол қараусыз қалдыруға жатады.
5. Құқық мирасқорының, прокурордың сот актілеріне шағым жасауға, наразылық
білдіруге арналған мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхаттарын кассациялық сатыдағы
сот осы Кодексте белгіленген тәртіппен қарайды.
54-бап. Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы
1. Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәл және біркелкі қолданылуына жоғары
қадағалауды мемлекет атынан Қазақстан Республикасының Бас прокуроры тікелей, сондай-ақ
өзіне бағынышты прокурорлар арқылы жүзеге асырады.
2. Прокурор өзіне заңмен жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында іс бойынша
қорытынды беру үшін процеске кірісуге құқылы.
Мемлекеттің мүдделерін қозғайтын істер бойынша, қоғамдық мүдделерді немесе өздерін
өз бетінше қорғай алмайтын азаматтарды қорғау талап етілгенде, сондай-ақ прокурордың
қатысу қажеттігін сот немесе прокурор танығанда, прокурордың азаматтық сот ісін
жүргізуге қатысуы міндетті.
Прокурордың көрсетілген өкілеттіктері тиісті ақпаратты соттың интернет-ресурсында
орналастыру арқылы, қарауға белгіленген барлық істер туралы соттың уақтылы хабарлауы
жолымен қамтамасыз етіледі.
3. Прокурор азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды
тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді
қорғау туралы талап қоюмен, арызбен сотқа жүгінуге құқылы. Әлеуметтік саладағы
шектелмеген адамдар тобының еңбек, тұрғын үй және өзге де құқықтары мен бостандықтарын
қорғау туралы, сондай-ақ әрекетке қабілетсіз азаматтың мүдделерін қорғауға талап қоюды
прокурор мүдделі тұлғаның өтініші мен арызына қарамастан беруі мүмкін.
4. Егер талап қоюшы прокурор мәлімдеген талапты қолдамаса, егер үшінші тұлғалардың
құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалмаса, онда сот талап қоюды (арызды)
қараусыз қалдырады.
5. Талап қою берген прокурор барлық процестік құқықтарын пайдаланады, сондай-ақ
татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім және
дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасу құқығынан басқа,
талап қоюшының барлық процестік міндеттерін атқарады. Прокурордың басқа тұлғаның
мүдделерін қорғау үшін берілген талап қоюдан (арыздан) бас тартуы осы тұлғаны ол «Салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан
Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) талаптарына сәйкес мемлекеттік бажды төлегеннен
кейін істі мәні бойынша қарауды талап ету құқығынан айырмайды.
6. Сот қарайтын дауда прокуратура органдарының мүдделерін талап қоюшы немесе
жауапкер ретінде білдіретін прокурор тараптың процестік құқықтары мен міндеттерін
пайдаланады.
55-бап. Басқа тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық және
мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін сотқа жүгіну
1. Заңда көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі
басқару органдары, заңды тұлғалар немесе азаматтар сотқа басқа тұлғалардың өтініші
бойынша олардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, сол сияқты қоғамдық
немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін талап қойып, жүгіне алады.
2. Әрекетке қабілетсіз азаматтың мүдделерін қорғау үшін мүдделі тұлғаның өтінішіне
қарамастан талап қою берілуі мүмкін.
3. Бөгде мүдделерді қорғау үшін талап қойған адамдар барлық процестік құқықтарды
пайдаланады және талап қоюдан бас тарту, татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісім және дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
туралы келісім жасасу құқығынан басқа, талап қоюшының барлық процестік міндеттерін
атқарады.
4. Егер өз мүддесінде іс қозғалған тұлға мәлімделген талапты қолдамаса, егер
үшінші тұлғалардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалмаса, сот талап
қоюды (арызды) қараусыз қалдырады.
56-бап. Мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі
басқару органдарының іс бойынша қорытынды беру
үшін процеске қатысуы
1. Заңда көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі
басқару органдары істі мәні бойынша қарау аяқталғанға дейін өз бастамасы бойынша, іске
қатысатын адамдардың өтінішхаты бойынша, сондай-ақ соттың бастамасы бойынша іс бойынша
жазбаша қорытынды беру үшін процеске кірісе алады.
Қорытынды ұсыну талап етілетін мәселелер мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-
өзі басқару органдарына жіберіледі.
2. Қорытынды осы органдарға азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау жөнінде жүктелген міндеттерді
жүзеге асыру мақсатында және мемлекеттік органның немесе жергілікті өзін-өзі басқару
органының құзыреті шегінде беріледі және іс материалдарына қоса тіркеледі.
Мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары қорытындысының күні
бұрын белгіленген күші болмайды. Соттың қорытындымен келіспегені туралы сот шешімінде
көрсетілуге тиіс.
3. Осы бапта көрсетілген органдар өз өкілдері арқылы осы Кодекстің 46-бабында
көзделген іске қатысатын адамдардың барлық құқықтарын пайдаланады.
6-тарау. СОТТА ӨКІЛДІК ЕТУ
57-бап. Сотта істі өкілдер арқылы жүргізу
1. Азаматтар өз істерін сотта жеке өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы.
Азаматтың іске өзінің қатысуы оны бұл іс бойынша өкілінің болу құқығынан айырмайды.
2. Заңды тұлғалардың істерін сотта өздеріне заңмен, өзге де нормативтік құқықтық
актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктер шегінде әрекет ететін
олардың басшылары және (немесе) олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғаның басшысы сотқа
өзінің қызмет бабын немесе өкілеттігін куәландыратын құжаттарды ұсынады.
Сенімхатқа, Қазақстан Республикасының заңнамасына, сот шешіміне не әкімшілік
актіге негізделген істі сотта жүргізуге тиісті түрде ресімделген өкілеттіктері бар
әрекетке қабілетті адам осы баптың үшінші бөлігіне сәйкес сотта өкіл бола алады.
3. Мыналар:
1) осы Кодекстің 58-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғалар бірінші және
апелляциялық сатылардағы соттарда;
2) осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 1), 2), 3), 4) және 6) тармақшаларында
көрсетілген тұлғалар кассациялық сатыдағы сотта осы баптың бірінші және екінші
бөліктерінде көрсетілген тұлғалардың өкілдері болып табылады.
58-бап. Тапсырма бойынша өкілдік ету
1. Мына тұлғалар:
1) адвокаттар;
2) заңды тұлғалардың істері бойынша – осы заңды тұлғалардың жұмыскерлері, ал
мемлекеттік органдардың және олардың аумақтық бөлімшелерінің істері бойынша – осы
мемлекеттік органдардың жұмыскерлері;
3) кәсіптік одақтардың – құқықтары мен мүдделерін қорғауды осы кәсіптік одақтар
жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің, сондай-ақ басқа да адамдардың істері
бойынша уәкілетті өкілдері;
4) заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің құқықтары мен
мүдделерін, сондай-ақ басқа да адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы
берілген ұйымдардың уәкілетті өкілдері;
5) басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі;
6) іске қатысатын адамдардың өтініші бойынша сот рұқсат еткен, жоғары заң білімі
бар басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады.
2. Өкілдің процестік өкілеттіктері тиісті түрде ресімделген сенімхатпен расталады.
3. Адвокат ордерге сәйкес өкілдік жанында, осы Кодекстің 60-бабында санамаланған
әрекеттерді қоспағанда, қажетті процестік әрекеттерді жасауға құқылы. Олардың әрқайсысын
жасауға құқығы сенімхатта көрсетілуге тиіс.
59-бап. Сотта өкіл бола алмайтын тұлғалар
1. Судьялар, тергеушілер, прокурорлар және Қазақстан Республикасы Парламентінің
немесе жергілікті өкілді органдардың депутаттары, олардың процеске тиісті ұйымдардың
өкілдері немесе заңды өкілдері ретінде қатысуынан басқа жағдайларда, сотта өкіл бола
алмайды.
2. Қазақстан Республикасының адвокаттық қызмет туралы заңнамасының талаптарын бұза
отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма қабылдаған адвокаттар сотта тапсырма бойынша
өкіл бола алмайды.
3. Тұлға, егер:
1) мүдделері өзі өкілі болып отырған тұлғаның мүдделеріне қайшы келетін тұлғаларға
осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса;
2) бұрын істі қараған және шешкен кезде судья, прокурор, сарапшы, маман,
аудармашы, куә немесе куәгер ретінде қатысса;
3) басқа тараппен немесе үшінші тұлғамен, судьямен, прокурормен, сот отырысының
хатшысымен, іс бойынша қорытынды берген сарапшымен, маманмен, аудармашымен туыстық
қатынастарда болса;
4) психикалық денсаулық жағдайына не жасына байланысты және басқа да себептер
бойынша өз бетінше өкілдікті жүзеге асыруға мүмкіндігі болмаса, тапсырма бойынша өкіл
бола алмайды.
4. Сот осы баптың бірінші, екінші және үшінші бөліктерінде санамаланған тапсырма
бойынша өкілдерді іске қатысатын адамның өтінішхаты бойынша немесе соттың бастамасы
бойынша іске қатысудан шеттетеді. Сот бұл туралы ұйғарым шығарады, ол сот отырысының
хаттамасына енгізіледі.
5. Тапсырма бойынша өкілдерді іске қатысудан шеттеткен кезде сот істі талқылауды
басқа өкілдің өкілеттіктерін ресімдеу және оның іс материалдарымен танысуы үшін қажетті,
бірақ бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімге кейінге қалдырады.
60-бап. Өкілдің өкілеттіктері
1. Тапсырма бойынша өкіл талап қою арызына қол қоюдан, iстi төрелікке беруден;
татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім немесе
дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасаудан, талап қоюдан
немесе талап қоюды танудан толық немесе ішінара бас тартудан, талап қою талаптарының
нысанасын ұлғайтудан немесе азайтудан, талап қоюдың нысанасын немесе негізін өзгертуден,
өкілеттіктерді басқа тұлғаға беруден (сенімді басқаға аударудан); сот актісіне
апелляциялық, кассациялық тәртіптермен шағым жасаудан, жаңадан ашылған немесе жаңа мән-
жайлар бойынша сот актісін қайта қарау туралы арыз беруден, сот актісін мәжбүрлеп
орындатуды талап етуден, сот алып берген мүлікті алудан, апелляциялық шағымнан,
өтінішхаттан бас тартудан басқа, осы Кодексте көзделген барлық процестік әрекеттерді өзі
өкілі болып отырған тұлғаның атынан жасауға құқылы.
2. Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көрсетілген тапсырма
бойынша өкіл осы баптың бірінші бөлігінде көзделген құқықтармен қатар мемлекеттік
органдардан, қоғамдық бірлестіктерден, заңды тұлғалардан анықтамаларға немесе өзге де
құжаттарға сұрау салуға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының адвокаттық қызмет
туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен заң көмегін көрсету үшін өзге де әрекеттерді
жасауға құқылы.
3. Өкілдің осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген процестік әрекеттердің
әрқайсысын жасауға өкілеттіктері өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуге тиіс.
61-бап. Өкілдің өкілеттіктерін ресімдеу
1. Өкілдің өкілеттіктері заңға сәйкес берілген және ресімделген сенімхатта
көрсетілуге тиіс.
Сенімхат сотқа жазбаша нысанда немесе сенім білдірушінің электрондық цифрлық
қолтаңбасымен куәландырылған электрондық құжат нысанында беріледі.
2. Кәсіптік одақтар мен басқа да ұйымдардың уәкілетті өкілдері осы Кодекстің 58-
бабы бірінші бөлігінің 3), 4) тармақшаларына сәйкес осы іс бойынша өкілдікті жүзеге
асыруға арналған тапсырманы куәландыратын құжаттарды сотқа беруге тиіс.
3. Адвокаттың нақты істі жүргізуге арналған өкілеттіктері «Адвокаттық қызмет
туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тәртіппен берілетін ордермен
куәландырылады.
Адвокаттың осы Кодекстің 60-бабының бірінші бөлігінде көзделген процестік
әрекеттерді жасауы сенімхатпен куәландырылады.
4. Заңды тұлғаның атынан сенімхатты тиісті заңды тұлғаның басшысы немесе осыған
уәкілеттік берілген өзге де тұлға береді.
5. Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 5) және 6) тармақшаларында көрсетілген
өкілдердің өкілеттіктері сенімхатта немесе сот отырысына жеке өзі қатысқан жағдайда
сенім білдірушінің сот отырысының хаттамасына енгізілген ауызша мәлімдемесінде
көрсетілуі мүмкін. Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 6) тармақшасында көрсетілген
өкіл жоғары заң білімі туралы дипломның расталған көшірмесін ұсынады.
62-бап. Заңды өкілдер
1. Әрекетке қабілетсіз азаматтардың, кәмелетке толмағандардың және сот тәртібімен
әрекет қабілеті шектеулі деп танылған адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін сотта олардың ата-аналары, асырап алушылары, қорғаншылары, қамқоршылары,
патронат тәрбиешілері немесе оларды алмастыратын басқа да тұлғалар қорғайды, олар сотқа
өздерінің өкілеттіктерін куәландыратын құжаттарды ұсынады.
2. Хабарсыз кетті деп белгіленген тәртіппен танылған азамат қатысуға тиісті іс
бойынша хабарсыз кеткен азаматтың мүлкіне қорғаншылықты жүзеге асыратын тұлға оның өкілі
ретінде әрекет етеді.
3. Қайтыс болған немесе қайтыс болды деп заңда белгіленген тәртіппен жарияланған
адамның мұрагері қатысуға тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса,
мұрагерлік мүлік өзіне сенімгерлік басқаруға берілген тұлға мұрагердің өкілі ретінде
әрекет етеді.
4. Заңды өкілдер өкілдік берушілерге жасау құқығы тиесілі барлық процестік
әрекеттерді заңда көзделген шектеулермен өкілдік етушілердің атынан жасайды. Заңды
өкілдер істі сотта жүргізуді басқа өкілге тапсыра алады.
Кәмелетке толмағанның, сот тәртібімен әрекетке қабілетсіз деп танылған адамның не
сот тәртібімен хабарсыз кетті деп танылған адамның заңды өкілі қорғаншылыққа алынған
адамның мүлкі олардың нысанасы болып табылатын даулар бойынша істерді қарау кезінде өзі
өкілі болып отырған адамның мүддесінде барлық процестік әрекеттерді жасайды.
Кәмелетке толмағанның, әрекет қабілеті шектеулі деп танылған адамның заңды өкілі
шектелген құқықтар көлемінен туындайтын міндеттемелер нысанасы болып табылатын істерді
қарау кезінде осы адамның мүддесінде барлық процестік әрекеттерді өз бетінше жасайды.
Басқа даулар бойынша әрекет қабілеті шектеулі тұлға процестік әрекеттерді жасайды және
процестік міндеттерді өз бетінше атқарады.
5. Заңды өкілдер және тапсырма бойынша өкілдер процестік әрекеттерді өз
мүдделерінде немесе өздері өкілі болып отырған тұлғаның мүдделеріне қарамастан жасауға
құқылы емес.
7-тарау. ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕР ЖӘНЕ ДӘЛЕЛДЕУ 63-бап. Дәлелдемелер
1. Сот солардың негізінде тараптардың талаптары мен қарсылықтарын негіздейтін мән-
жайлардың, сондай-ақ істі дұрыс қарау және шешу үшін маңызы бар өзге де мән-жайлардың
бар немесе жоқ екендігін анықтайтын заңды тәсілмен алынған фактілер туралы мәліметтер іс
бойынша дәлелдемелер болып табылады.
2. Фактілер туралы мәліметтер тараптар мен үшінші тұлғалардың түсініктемелерінен,
куәлардың айғақтарынан, сарапшылардың қорытындыларынан, заттай дәлелдемелерден,
процестік әрекеттердің хаттамаларынан, сот отырыстарының хаттамаларынан, аудио-,
бейнежазбаға, процестік әрекеттердің барысын және нәтижелерін көрсететін
бейнеконференцбайланыс жүйелерін пайдалану арқылы алынған деректерден және өзге де
көздерден алынуы мүмкін.
64-бап. Дәлелдемелердің қатыстылығы
Егер дәлелдемеде іс үшін маңызы бар мән-жайлардың бар екендігі туралы түйіндерді
растайтын, теріске шығаратын не оларға күмән келтіретін фактілер туралы мәліметтер
болса, сот дәлелдемені іске қатысты деп таниды.
65-бап. Дәлелдемелердің жарамдылығы
1. Егер дәлелдеме осы Кодексте көзделген тәртіппен алынса, сот оны жарамды деп
таниды.
2. Аудио-, бейнежазбалар, оның ішінде байқау және (немесе) тіркеу аспаптарымен
алынғандар, фото және (немесе) киноға түсіру матералдары, электрондық, цифрлық және өзге
де материалдық жеткізгіштердегі басқа да материалдар жарамды дәлелдемелер ретінде
танылуы мүмкін.
3. Істің заң бойынша белгілі бір дәлелдемелермен расталуға тиіс мән-жайларының
ешқандай басқа дәлелдемелермен расталуы мүмкін емес.
66-бап. Дәлелдемелер ретінде жол берілмейтін мәліметтер
1. Фактілер туралы мәліметтерді, егер олар осы Кодекстің талаптарын бұза отырып,
іске қатысатын адамдардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру немесе оларды
шектеу арқылы, оның ішінде:
1) зорлық-зомбылықты, қорқытуды, алдауды, сол сияқты өзге де заңсыз әрекеттерді
қолдану арқылы;
2) іске қатысатын адамға өз құқықтары мен міндеттерін түсіндірмеу, толық немесе
дұрыс түсіндірмеу салдарынан туындаған оның жаңылысуын пайдалану арқылы;
3) осы азаматтық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыруға құқығы жоқ тұлғаның
процестік әрекетті жүргізуіне байланысты;
4) қарсылық білдірілуге жататын тұлғаның процестік әрекетке қатысуына байланысты;
5) процестік әрекетті жүргізу тәртібін елеулі түрде бұзу арқылы;
6) белгісіз көзден не сот отырысында анықтала алмайтын көзден;
7) дәлелдеу барысында қазіргі заманғы ғылыми білімге қайшы келетін әдістерді
қолдану арқылы;
8) тараптың немесе іске қатысатын басқа да тұлғалардың дәлелдерін негіздеу немесе
теріске шығару мақсатында мазмұнын арнайы дайындау немесе өзгерту арқылы алынған
фактілер туралы мәліметтердің анықтығына ықпал еткен немесе ықпал ете алатын
дәлелдемелер ретінде сот жарамсыз деп таниды.
2. Іс бойынша іс жүргізу кезінде мәліметтердің дәлелдемелер ретінде пайдаланылуына
жол бермеу соттың қалауы немесе іске қатысатын адамдардың өтінішхаты бойынша анықталады.
3. Заңды бұза отырып алынған дәлелдемелердің заңдық күші жоқ деп танылады және
оларды сот шешімінің негізіне алуға, сондай-ақ іс үшін маңызы бар кез келген мән-жайды
дәлелдеу кезінде пайдалануға болмайды. Мұндай дәлелдемелер бұзушылықтар фактісін және
оларға жол берген тұлғалардың кінәсін дәлелдеу кезінде пайдаланылуы мүмкін.
4. Дау (жанжал) медиация тәртібімен реттелмеген жағдайда судья өзі сотта медиация
жүргізу кезінде алған дәлелдемелерді іс жүргізуінде іс жатқан судьяға ұсына алмайды.
67-бап. Дәлелдемелердің анықтығы
Егер тексеру нәтижесінде дәлелдеменің шындыққа сәйкес келетіні анықталса,
дәлелдеме анық деп есептеледі.
68-бап. Дәлелдемелерді бағалау
1. Әрбір дәлелдеме оның қатыстылығы, жарамдылығы, анықтығы ескеріле отырып, ал
барлық жиналған дәлелдемелер жиынтығы азаматтық істі шешу үшін жеткіліктілігі тұрғысынан
бағалануға тиіс.
2. Осы Кодекстің 16-бабына сәйкес судья дәлелдемелерді өзінің ішкі сенімі бойынша
бағалайды.
3. Егер бір тарап екінші тарап ұсынған дәлелдемелерге дау айтпаса және оларды
мойындаса не дәлелдемелерге дау айту жауапкердің қарсылығынан немесе жауапкердің
дәлелдеріне қарсы талап қоюшының қарсылығынан тікелей туындамаса, мән-жайлар анықталды
деп есептеледі.
4. Екінші тарап ұсынған дәлелдемелердің бұрмалануы туралы өтінішхат мәлімделген
жағдайда, осындай мәлімдеме жасаған тұлға дәлелдемелердің бұрмаланғандығы туралы
куәландыратын белгілерді көрсетуге міндетті.
Егер дәлелдемені ұсынған тұлға, оның бұрмалануы туралы мәлімдемені негізді деп
таныса, сот дәлелдемені жарамды дәлелдемелер қатарынан шығарып тастайды және істі басқа
дәлелдемелердің негізінде шешеді.
5. Мән-жайлар, егер оларды растауға құжаттардың көшірмелері ғана ұсынылса,
түпнұсқасын ұсыну қажеттігі заң талаптарынан туындаса, анықталды деп есептелмейді.
Егер:
1) құжаттың төлнұсқасы жоғалса және сотқа берілмесе;
2) дауласушы тараптардың әрқайсысы ұсынған осы құжаттың көшірмелері бір-біріне
ұқсамаса;
3) құжат төлнұсқасының мазмұнын басқа дәлелдемелердің көмегімен анықтау мүмкін
болмаса, сот сонымен қатар құжаттың көшірмесімен немесе өзге де жазбаша дәлелдемелермен
ғана расталатын мән-жайларды оның мазмұнын даулаған кезде дәлелденді деп есептей
алмайды.
6. Егер іс үшін маңызы бар және екінші тарап жоққа шығармаған мән-жайларды даусыз
растайтын, іске қатысты жарамды және анық дәлелдемелер жиналса, дәлелдемелердің жиынтығы
азаматтық істі шешу үшін жеткілікті деп танылады.
69-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету
1. Іске қатысатын және өздері үшін қажетті дәлелдемелерді ұсыну кейіннен мүмкін
болмайды немесе қиындық келтіреді деп қауіптенуге негізі бар адамдар соттан осы
дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы сұрай алады.
2. Сот дәлелдемелерді қамтамасыз етуді куәлардан жауап алу, сараптама тағайындау
және жүргізу, дәлелдемелерді олардың сақталған жерлерінде қарап тексеру, сот тапсырмасын
жіберу және басқа да тәсілдер арқылы жүргізеді.
3. Сотта іс қозғалғанға дейін дәлелдемелерді қамтамасыз ету Қазақстан
Республикасының нотариат туралы заңнамасында көзделген тәртіппен жүргізіледі.
70-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы арыз
1. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы арыз іс жүргізуінде іс жатқан сотқа
беріледі.
2. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы арызда қамтамасыз етілуге қажетті
дәлелдемелер, осындай қамтамасыз ету қажетті растау немесе теріске шығару үшін істің
мән-жайлары, қажет дәлелдемелерді ұсынудың қиындығын куәландыратын деректер көрсетілуге
тиіс. Арыз беруден бас тартылған дәлелдемелерді қамтамасыз ету қажет болған іс онда
көрсетілуге тиіс.
3. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы арызды қарау нәтижелері бойынша сот
ұйғарым шығарады, оған сәйкес дәлелдемелерді қамтамасыз ету бойынша процестік
әрекеттерді жасайды не одан бас тартады. Ұйғарымға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым
жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады және шағым
жасауға, наразылық білдіруге жатпайды. Шығарылған ұйғарымға қатысты істен бөлініп
алынған материал апелляциялық сатыдағы сотқа жеке шағыммен, наразылықпен бірге
жіберіледі.
71-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібі
1. Дәлелдемелерді қамтамасыз етуді судья істі сот талқылауына дайындау кезінде
немесе істі бірінші сатыдағы сотта қарау кезінде арыз келіп түскен күннен бастап үш
жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде жүргізеді.
2. Арыз беруші және іске қатысатын басқа да тұлғалар дәлелдемелерді қамтамасыз
етудің уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуі соттың
дәлелдемелерді қамтамасыз етуі бойынша жеке процестік әрекетті жасауына кедергі болып
табылмайды.
3. Хаттамалар және қамтамасыз ету тәртібімен жиналған барлық дәлелдемелер бұл
туралы іске қатысатын адамдарға хабарлана отырып, істі қарайтын сотқа беріледі.
72-бап. Дәлелдеу міндеті
1. Әр тарап өзінің талаптарының және қарсылықтарының негізі ретінде сілтеме
жасайтын мән-жайларды дәлелдеуге, қорғаныс құралдарын пайдалануға, фактілерді растауға,
оларға дау айтуға, процесті адал жүргізуге сәйкес келетін және іс жүргізуге жәрдемдесуге
бағытталған дәлелдемелер және дәлелдемелерге қарсы қарсылықтарды судья белгілеген
мерзімде келтіруге тиіс.
2. Осы Кодекстің 29-тарауында көрсетілген істер бойынша дәлелдеу ауыртпалығы
актілеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасалып отырған мемлекеттік билік,
жергілікті өзін-өзі басқару органдарына, қоғамдық бірлестіктерге, ұйымдарға, лауазымды
адамдар мен мемлекеттік қызметшілерге жүктеледі.
73-бап. Дәлелдемелерді ұсыну
1. Тараптар мен іске қатысатын басқа да тұлғалар дәлелдемелерді істі сот
талқылауына дайындау сатысында бірінші сатыдағы сотқа ұсынады.
Егер дәлелдемелерді ұсынған тұлғалар оларды істі сот талқылауына дайындау
сатысында ұсынудың мүмкін еместігін негіздесе, дәлелдемелер сот талқылауы сатысында
ұсынылуы мүмкін.
Осы Кодекстің 404-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайда дәлелдемелер
апелляциялық сатыдағы сотқа ұсынылуы мүмкін.
Тараптардың қолында бар дәлелдемелерді сотқа ұсынбау осы дәлелдемелерді
апелляциялық, кассациялық сатылардағы сотқа ұсыну мүмкіндігін болдырмайды.
2. Істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды сот тараптар мен іске қатысатын
басқа да адамдардың талаптары мен қарсылықтарының негізінде, қолданылуға жататын
материалдық және процестік құқық нормаларын ескере отырып анықтайды. Тұлға істі сот
талқылауына дайындау барысында не осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген жағдайларда
сот талқылауы барысында ашылған дәлелдемелерге ғана сүйенуге құқылы.
3. Сот тараптар мен іске қатысатын басқа да тұлғаларға істі дұрыс шешу үшін
қажетті қосымша дәлелдемелер беруді ұсынуға құқылы.
4. Іске қатысатын тараптар мен басқа да тұлғалар үшін дәлелдемелерді беру қиын
болған жағдайда, бірінші сатыдағы сот олардың өтінішхаты бойынша оларға дәлелдемелерді
талап етіп алдыруға жәрдем көрсетеді.
Бірінші сатыдағы сот қанағаттандырусыз қалдырған, тарапқа қажетті дәлелдемелерді
талап етіп алдыруға жәрдем көрсету туралы өтінішхат апелляциялық сатыдағы соттың алдында
апелляциялық шағымда немесе сот отырысында мәлімделуі мүмкін.
5. Дәлелдемелерді талап етіп алдыруға жәрдем көрсету туралы өтінішхатта дәлелдеме,
сондай-ақ іс үшін маңызы бар қандай мән-жайлар осы дәлелдемемен анықталатыны немесе
теріске шығарылатыны, дәлелдемелерді өз бетінше алуға кедергі келтіретін себептер және
оның тұрған жері көрсетілуге тиіс.
6. Қажет болған кезде сот іске қатысатын адамға дәлелдемені алу үшін сұрау салуды
береді. Сот талап еткен дәлелдемесі бар тұлға оны тікелей сотқа жібереді немесе сотқа
дәлелдемені ұсыну үшін соттың тиісті сұрау салуы бар тұлғаның қолына береді.
Корпоративтік даулар бойынша дәлелдемелерді тек қана сот талап етуге және тікелей сотқа
жіберілуге тиіс.
7. Талап етілген дәлелдемелерді ұсынбаудың себептері туралы сотқа хабарланбаған,
сондай-ақ сот дәлелсіз деп таныған себептер бойынша сот белгілеген мерзімде дәлелдемелер
ұсынылмаған жағдайда, кінәлі лауазымды немесе іске қатыспайтын өзге де тұлғалар осы
Кодекстің 9-тарауында белгіленген қағидалар бойынша Қазақстан Республикасының Әкімшілік
құқық бұзушылық туралы кодексіне сәйкес әкімшілік жазаға тартылады.
8. Әкімшілік жаза қолдану сот талап еткен дәлелдемені иеленген тұлғаны дәлелдемені
сотқа ұсыну міндетінен босатпайды. Соттың талабын қасақана орындамаған жағдайда
көрсетілген тұлғалар қылмыстық жауаптылықта болады.
9. Егер тарап сот талап еткен дәлелдемені өзінде ұстап қалса және оны соттың сұрау
салуы бойынша сот белгілеген мерзімде ұсынбаса, онда қамтылған мәліметтер осы тараптың
мүдделеріне қарсы бағытталған деп болжанады және ол мойындады деп есептеледі.
10. Төрелік талқылау тараптары төреліктің келісімімен дәлелдемелерді алуға
жәрдемдесу туралы өтінішхатпен сотқа жүгіне алады, ол осы баптың төртінші бөлігінің
бірінші абзацына сәйкес қаралады.
74-бап. Сот тапсырмалары
1. Істі қарайтын сот іске қатысатын адамның басқа қаладағы немесе аудандағы
дәлелдемелерді қамтамасыз етудің (жинаудың, зерттеудің) қажеттігі туралы өтінішхатын
қанағаттандырған жағдайда, тиісті сотқа белгілі бір процестік әрекеттерді жүргізуді
тапсырады.
2. Істі қарайтын сот іске қатысатын адамдардың Қазақстан Республикасының азаматтық
істер бойынша құқықтық көмек көрсету туралы шарты бар басқа мемлекеттегі дәлелдемелерді
қамтамасыз етудің (жинаудың, зерттеудің) қажеттігі туралы өтінішхаттарын
қанағаттандырған жағдайда, осы шарттың ережелеріне сәйкес сот тапсырмасын жібереді.
3. Сот тапсырмасы туралы ұйғарымда қаралатын істің мәні, тараптар туралы
мәліметтер қысқаша жазылады, анықтауға жататын мән-жайлар, тапсырманы орындаушы сот
жинауға тиіс дәлелдемелер көрсетіледі. Бұл ұйғарым ол жолданған сот үшін міндетті. Сот
тапсырмасы туралы ұйғарым шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды.
75-бап. Сот тапсырмасын орындау тәртібі
1. Соттың тапсырмасын орындау осы Кодексте белгіленген қағидалар бойынша сот
отырысында жүргізіледі. Іске қатысатын адамдар отырыстың уақыты мен орны туралы
хабарландырылады, алайда олардың келмеуі тапсырманы орындауға кедергі болып табылмайды.
2. Сот тапсырмасын өзіне жолданған сот ол келіп түскен күнінен бастап бір ай
мерзімде орындайды.
3. Хаттамалар мен сот тапсырмасын орындау кезінде жиналған барлық материалдар істі
қарап жатқан сотқа дереу жіберіледі.
4. Егер іске қатысатын адамдар немесе тапсырманы орындаған сотқа түсініктеме
немесе айғақ берген куәлар істі қарайтын сотқа келсе, олар жалпы тәртіппен түсініктеме
мен айғақ береді.
76-бап. Дәлелдеуден босатудың негіздері
1. Сот жалпыға бірдей белгілі деп таныған мән-жайлар дәлелдеуді қажет етпейді.
Белгілі бір аумақта, оның ішінде сотқа және іске қатысатын адамдарға кеңінен
танымал болуына орай іс бойынша дәлелдеу нысанасына кірмейтін мән-жайлар жалпыға бірдей
белгілі деп танылады.
2. Соттың бұрын қаралған азаматтық іс бойынша заңды күшіне енген шешімімен немесе
қаулысымен анықталған мән-жайлар сот үшін міндетті. Мұндай мән-жайлар тап сол тұлғалар
қатысатын басқа да азаматтық істерді талқылау кезінде қайта дәлелденбейді.
3. Соттың қылмыстық іс бойынша заңды күшіне енген, талап қоюды қанағаттандыру
құқығы танылатын үкімі өзіне қатысты сот үкімі шығарылған адам әрекеттерінің азаматтық-
құқықтық салдары туралы істі қарайтын сот үшін міндетті. Заңды күшіне енген сот үкімі
мұндай азаматтық істі қарайтын сот үшін осы іс-әрекеттер орын алды ма және оларды осы
адам жасады ма деген мәселелер бойынша да, сондай-ақ үкіммен белгіленген басқа да мән-
жайларға және олардың құқықтық бағасына қатысты міндетті.
4. Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің
3), 4), 9), 10), 11) және 12) тармақшаларында және 36-бабында көзделген негіздер бойынша
қылмыстық жауаптылықтан босатылған тұлға жасаған іс-әрекеттің азаматтық-құқықтық салдары
азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен талап қою кезінде қайта дәлелденбейді.
5. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша соттың заңды күшіне енген
қаулысымен анықталған әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаның кінәсі осы тұлға
жасаған нақ осы құқық бұзушылықтың азаматтық-құқықтық салдары туралы істі қарау кезінде
қайта дәлелденбейді.
6. Заңға сәйкес анықталған деп болжанған фактілер азаматтық істі талқылау кезінде
дәлелденбейді.
7. Егер тиісті құқықтық рәсім шеңберінде керісінше дәлелденбесе, мына мән-жайлар:
1) қазіргі заманғы ғылымда, техникада, өнерде, кәсіпшілікте жалпыға бірдей
қабылданған зерттеу әдістерінің дұрыстығы;
2) адамның заңды білуі;
3) адамның өзінің қызметтік және кәсіби міндеттерін білуі;
4) арнайы даярлықтың немесе білімінің бар екенін растайтын құжатты ұсынбаған және
арнайы даярлық немесе білім алған оқу орнын немесе басқа мекемені көрсетпеген тұлғада
олардың болмауы дәлелдемелерсіз анықталған мән-жайлар болып есептеледі.
77-бап. Маманды процестік әрекеттерге қатысуға тарту
1. Сот ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға консультациялар (түсiндiрмелер) беру
және көмектесу арқылы дәлелдемелердi жинауға, зерттеуге және бағалауға жәрдем көрсету
мақсатында сот отырысына немесе процестік әрекеттерге қатысу үшiн iстiң нәтижесiне
мүдделi емес, арнаулы білiмi бар кәмелетке толған адамды маман ретiнде тартуы мүмкiн.
Сот мамандарды тараптың өтінішхаты бойынша да тартуға құқылы. Iске қатысатын
тұлғалар сотқа арнаулы бiлiмi бар нақты адамды маман ретiнде тарту туралы өтiнiш жасай
алады.
2. Маманды тағайындау туралы – сот отырысы барысында істі сот талқылауына дайындау
туралы ұйғарымда, ал сот отырысы барысында сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
3. Маман ретінде шақырылған адамның: өзінің шақырылу мақсатын білуге; егер тиісті
арнаулы білімі мен дағдысы болмаса, іс бойынша іс жүргізуге қатысудан бас тартуға;
соттың рұқсатымен процестік әрекетке қатысушыларға сұрақтар қоюға; процестік әрекетке
қатысушылардың назарын дәлелдемелердi жинауға, зерттеуге және бағалауға жәрдем көрсету
кезіндегі, ғылыми-техникалық құралдарды қолдану, сараптама тағайындау үшін материалдарды
дайындау кезіндегі өзінің әрекетіне байланысты мән-жайларға аударуға; өзі қатысқан
процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы хаттамасының тиісті бөлігімен
танысуға және өзінің қатысуымен жүргізілген әрекеттердің барысы мен нәтижелерін толық
әрі дұрыс тіркеп қоюға қатысты хаттамаға енгізілуге тиісті мәлімдемелер мен ескертпелер
жасауға; процестік әрекеттерді жүргізуге қатысуына байланысты өзіне жұмсаған шығыстардың
өтемін және егер іс бойынша іс жүргізуге қатысу оның лауазымдық міндеттерінің шеңберіне
кірмесе, орындаған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
4. Маман болып тағайындалған тұлға: соттың шақыруы бойынша келуге; арнайы білімін,
дағдылары мен ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып, процестік әрекеттерді
жүргізуге және сот талқылауына қатысуға; консультациялар беруге; өзі орындаған әрекеттер
бойынша түсіндірмелер беруге міндетті. Барлық туындаған мәселелер бойынша маманның
қорытындысы сотқа жазбаша нысанда ұсынылуға тиіс.
5. Он жасқа толған кәмелетке толмаған баланың даудың нысанасы бойынша пікірін
анықтау жөніндегі процестік әрекеттерді жүргізу кезінде педагогтың және (немесе)
психологтың қатысуы міндетті.
6. Педагог және (немесе) психолог кәмелетке толмаған адамның жеке басын
сипаттайтын азаматтық іс материалдарымен одан сұрау басталғанға дейін танысуға,
кәмелетке толмаған адамның даудың нысанасы бойынша пікірін нақтылау үшін төрағалық
етушінің рұқсатымен оған сұрақ қоюға, ал процестік әрекет аяқталғаннан кейін сот отырысы
хаттамасымен оның сот отырысына қатысуын көрсететін бөлігімен танысуға құқылы.
7. Он жастан асқан балаға сауал қою педагогтың және (немесе) психологтың
қатысуымен жүргізіледі. Балаға сауал қою уақытында оның заңды өкілдері соттың хаттамалық
ұйғарымы бойынша сот отырысы залынан шығарылуы мүмкін. Заңды өкілдері отырыс залына
қайта оралғаннан кейін оларға баланың пікірінің мазмұны хабарлануға және оған сұрақтар
қоюға мүмкіндік берілуге тиіс. Даудың нысанасы бойынша баланың пікірі анықталғаннан
кейін ол сот отырысы залынан шығарылады.
8. Инвестициялық дауларды қараған кезде сот Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
жанындағы Халықаралық кеңес мамандарының қорытындысын сұратуға құқылы.
78-бап. Дәлелдеу процесіндегі ғылыми-техникалық құралдар
1. Іс бойынша дәлелдеу процесіндегі ғылыми-техникалық құралдарды сот, тараптар,
сондай-ақ сарапшы және маман өздерінің осы Кодексте көзделген процестік міндеттерін
атқаруы кезінде пайдалана алады.
2. Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану кезінде жәрдем көрсету үшін сот маманды
шақыруы мүмкін.
3. Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалануға, егер ол:
1) заңда тікелей көзделсе немесе оның нормалары мен қағидаттарына қайшы келмесе;
2) ғылыми негізделген болса;
3) іс бойынша іс жүргізудің тиімділігін қамтамасыз ететін болса;
4) қауіпсіз болса, жол беріледі деп танылады.
4. Ғылыми-техникалық құралдарды жасырын пайдаланудың нәтижелері, мұндай
пайдалануға заңда жол берілген және (немесе) бұл дәлелдемелер өздеріне қарсы бағытталған
тарап оларды мойындаған және дау айтпаған жағдайларды қоспағанда, азаматтық сот ісін
жүргізуде дәлелдемелер ретінде пайдаланылмайды.
5. Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану тарап ұсынатын анықтамамен немесе тиісті
процестік әрекеттің хаттамасымен не сот отырысының хаттамасымен тіркеп қойылады.
Анықтамада немесе хаттамада ғылыми-техникалық құралдардың атауы, оларды қолданудың
шарттары мен тәртібі, осы құралдар қолданылған объектілер және оларды пайдалану
нәтижелері көрсетіледі.
6. Ғылыми-техникалық құралдардың көмегімен алынған құжаттар мен басқа да
материалдарды зерттеу, сақтау және оларға иелік ету осы Кодекстің 96 және 98-баптарында
көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
79-бап. Іске қатысатын адамдардың түсініктемелері
1. Іске қатысатын адамдардың іс үшін маңызы бар өздеріне белгілі мән-жайлар туралы
түсініктемелері іс бойынша жиналған басқа да дәлелдемелермен қатар тексеруге және
бағалауға жатады.
Көрсетілген тұлғалардың түсініктемелері ауызша және жазбаша болуы мүмкін.
2. Бір тараптың өзінің талаптарын немесе қарсылықтарын негіздейтін фактілерді
екінші тараптың мойындауы алдыңғы тарапты осы фактілерді одан әрі дәлелдеу қажеттігінен
босатады. Тарап мойындаған факті сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Егер фактіні
мойындау жазбаша арызда баяндалған болса, ол іске қоса тіркеледі.
3. Сот фактілерді мойындауды, егер олар істің шындығында болған мән-жайларын
жасыру мақсатында не алдаудың, күш қолданудың, қорқытудың немесе жаңылдырудың әсерінен
жасалғандығына күдігі болса, оларды қабылдамайды, бұл туралы сот шешімінде көрсетіледі.
Мұндай жағдайда осы фактілер жалпы негіздерде дәлелденуге тиіс.
80-бап. Куәның айғақтары
1. Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы қандай да болмасын мәліметтер өзіне
белгілі болған кез келген адам куә бола алады. Адамның айғағы, егер ол өзінің хабардар
болу көзін көрсете алмаса, дәлелдеме деп танылмайды.
2. Куәны шақыру туралы өтінішхат берген адам сотқа оның тегін, атын, әкесінің атын
және тұрғылықты жерін немесе жұмыс орнын хабарлауға, осы куәдан жауап алу қажеттілігін
негіздеуге міндетті.
3. Куә ретінде:
1) балаларды тәрбиелеу туралы даулар бойынша істерді қоспағанда, өзінің жастығына,
дене немесе психикалық кемістіктеріне байланысты фактілерді дұрыс қабылдауға және олар
туралы дұрыс айғақтар беруге қабілетсіз адамдар;
2) өкілдің немесе қорғаушының міндеттерін атқаруына байланысты өздеріне белгілі
болған мән-жайлар туралы – азаматтық іс бойынша өкілдер немесе қылмыстық іс, әкімшілік
құқық бұзушылық туралы іс бойынша өкілдер, қорғаушылар;
3) шешім немесе үкім шығару кезінде істің мән-жайларын талқылау үстінде кеңесу
бөлмесінде туындаған мәселелер туралы – судья;
4) өзінің мiндеттерiн орындауға байланысты өзіне белгiлi болған мән-жайлар туралы
– төрешi, алқаби;
5) заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, медиацияны жүргізуге байланысты өзіне
белгілі болған мән-жайлар туралы – медиатор, медиацияны жүргізген судья;
6) тәубаға келу үстінде өздеріне сырын ашқан адамдардан оларға белгілі болған
мән-жайлар туралы – діни қызметшілер;
7) заңда көрсетілген басқа да тұлғалар жауап алуға жатпайды.
4. Адам сотта өзіне, жұбайына (зайыбына) және қатары заңмен айқындалатын жақын
туыстарына қарсы куә айғақтарын беруден бас тартуға құқылы.
81-бап. Куәның міндеттері мен құқықтары
1. Куә ретінде шақырылған адам сотқа тағайындалған уақытта келуге және шынайы
айғақтар беруге міндетті.
2. Егер куә ауруының, қарттығының, мүгедектігінің немесе басқа да дәлелді
себептерінің салдарынан соттың шақыруы бойынша келуге жағдайы болмаса, сот одан оның
болған жерінде жауап алуы мүмкін.
3. Көрінеу жалған айғақ бергені және заңда көзделмеген негіздер бойынша айғақтар
беруден бас тартқаны үшін куә Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген
жауаптылықта болады.
4. Куәның сотқа шақырылуына байланысты шығыстарды өтеттіруге және уақытын
жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға құқығы бар. Шығыстар мен өтемақылардың
мөлшері Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында айқындалады.
82-бап. Сот сараптамасын тағайындау
1. Сот сараптамасы іс үшін маңызы бар мән-жайлар сарапшы арнайы ғылыми білімдер
негізінде жүргізетін оның объектілерін зерттеу нәтижесінде анықталуы мүмкін жағдайларда
тағайындалады. Азаматтық сот ісін жүргізуге қатысатын өзге де адамдардың мұндай
білімінің болуы сотты тиісті жағдайларда сараптама тағайындау қажеттігінен босатпайды.
2. Істе ревизиялар, тексерулер актілерінің, ведомстволық инспекциялар
қорытындыларының, сондай-ақ мамандардың жазбаша консультацияларының, бағалаушылар
есептерінің болуы сарапшының қорытындысын ауыстырмайды және сол мәселелер бойынша сот
сараптамасын тағайындау мүмкіндігін жоққа шығармайды.
3. Сот сараптамасын сот тараптың өтінішхаты бойынша немесе өз бастамасы бойынша
тағайындайды.
4. Тараптың және іске қатысатын басқа да тұлғалардың жазбаша дәлелдеменің
бұрмалануы туралы арызы бойынша сот тиісті сараптама тағайындауға құқылы.
5. Сарапшы ретінде арнайы ғылыми білімі бар іске мүдделі емес адам шақырылуы
мүмкін. Сот сараптамасын жүргізу:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын жеке тұлғаларға;
3) «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы» Қазақстан
Республикасы Заңының талаптарына сәйкес арнайы ғылыми білімді иеленген өзге де адамдарға
біржолғы тәртіппен тапсырылуы мүмкін.
6. Іске қатысатын адамдар соттан сот сараптамасы ісін жүргізуді қажетті арнайы
ғылыми білімі бар нақты адамға тапсыру туралы сұрай алады.
Соттың біржолғы тәртіппен сараптама жүргізу тапсырылған адамды шақырту туралы
талабы көрсетілген адам жұмыс істейтін ұйымның басшысы үшін міндетті.
7. Іске қатысатын әрбір тұлға сарапшының алдына қойылуға тиіс сұрақтарды сотқа
ұсынуға құқылы. Сарапшы қорытынды беруге тиіс сұрақтардың түпкілікті шеңберін сот
айқындайды. Сот ұсынылған сұрақтарды қабылдамауды сот сараптамасын тағайындау туралы
ұйғарымда уәждеуге міндетті.
8. Егер тарап сараптама жүргізуге қатысудан жалтарса немесе оны өткізуге кедергі
келтірсе (сараптамаға келмесе, сарапшыларға зерттеу үшін қажетті материалдарды бермесе,
сотқа беру мүмкін емес немесе қиындық келтіретін, өзіне тиесілі объектілерді зерттеуге
мүмкіндік бермесе), ал істің мән-жайлары бойынша осы тараптың қатысуынсыз сараптама
жүргізу мүмкін болмаса, сот қай тараптың сараптамадан жалтарғанына қарай, анықтау үшін
сараптама тағайындалған фактіні анықталған немесе жоққа шығарылған деп тануға құқылы.
9. Сот сараптама тағайындау туралы ұйғарым шығарады, сарапшыға осы Кодекстің 91-
бабында көзделген құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді және көрінеу жалған қорытынды
бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертеді.
Сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымда соттың атауы; сараптаманы тағайындау
уақыты, орны; қаралатын іс бойынша тараптардың атауы; сараптаманың түрі; сараптама
тағайындау үшін негіздер; сарапшылар алдына қойылған мәселелер; іс материалдары мен
сараптамаға жіберілетін объектілер және олардың шығу тегі туралы ақпарат, объектілерді
толық немесе ішінара жою, зерттеу барысында олардың сыртқы түрін немесе негізгі
қасиеттерін өзгерту мүмкіндігіне рұқсат; сот сараптамасы органының атауы және (немесе)
біржолғы тәртіппен сот сараптамасын жүргізу тапсырылған адамның тегі; оны жүргізу үшін
ақы төлеуді жүргізуге тиіс тараптың атауы көрсетіледі. Соттың сот сараптамасын
тағайындау туралы ұйғарымы ол жіберілген және өз құзыретіне кіретін органдардың немесе
адамдардың орындауы үшін міндетті.
Сараптама «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы» Қазақстан
Республикасының Заңында белгіленген мерзімдерде жүргізіледі. Сараптама тағайындау туралы
ұйғарым шағым жасауға және наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы
дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін.
83-бап. Үлгiлердi алу
1. Судья істі дұрыс қарау және шешу үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау
мақсатында сараптамалық зерттеу үшін сараптама жасауға қажетті тірі адамның, мәйiттiң,
жануардың, заттар мен материалдардың қасиеттерін бейнелейтін үлгілерді алуға құқылы.
Үлгiлерге материалдардың, заттардың, шикiзаттың, дайын өнiмнiң сынамалары да
жатады.
2. Үлгiлердi алу туралы уәжді ұйғарым шығарылады, онда үлгiлерді алатын адам;
үлгiлер алынуға тиіс адам (ұйыо( � дәл қандай үлгiлер және қандай санда алынуға тиіс
екендігі; одан үлгілерді алу үшін адам қашан және кімге келуге тиіс екендігі; үлгiлер
алынғаннан кейін қашан және кімге берілуге тиіс екені көрсетіледі.
3. Үлгілерді, егер бұл үлгiлер алынатын жынысы басқа адамды жалаңаштап
шешiндiрумен байланысты болмаса және ерекше кәсiби дағдыны талап етпесе, судья өзі, ал
қажет болған кезде маманның қатысуымен алуы мүмкiн. Өзге жағдайларда үлгілердi судьяның
тапсырмасы бойынша маман алуы мүмкiн.
4. Үлгiлер тараптардан, сондай-ақ үшінші тұлғалардан алынуы мүмкін.
5. Маман судьяның тапсырмасы бойынша қажетті әрекеттерді жүргізеді және үлгілерді
алады. Үлгілер оралады және мөрленеді, одан кейін маман жасаған ресми құжатпен бірге
судьяға жіберіледі.
6. Үлгілерді алу сараптамалық зерттеудің бір бөлігі болып табылатын жағдайларда
оны сарапшы жүргізуі мүмкін.
7. Yлгiлердi алу хаттамасында жүргiзiлу реттілігiмен үлгiлердi алу үшiн жасалған
әрекеттер сипатталады, бұл ретте қолданылған ғылыми зерттеу және басқа да әдiстер мен
рәсiмдер, сондай-ақ үлгiлердiң өздері, оларды орау мен сақтау шарттары жазылады.
84-бап. Маманның немесе сарапшының тірі адамнан үлгiлерді
алуы
1. Судья өзiнен үлгілер алынуға тиiс адамды, сондай-ақ тиiстi тапсырмасы бар
ұйғарымды маманға жiбередi. Ұйғарымда осы процестік әрекетке барлық қатысушылардың
құқықтары мен мiндеттерi көрсетiлуге тиiс.
2. Маман судьяның тапсырмасы бойынша қажеттi әрекеттердi жүргізеді және
сараптамалық зерттеу үшін талап етілетін үлгілердi алады. Yлгiлер оралады және
мөрленеді, одан кейiн маман жасаған ресми құжатпен бiрге судьяға жiберiледi.
3. Сарапшы зерттеу жүргiзгеннен кейiн үлгiлердi оралған және мөрленген түрде
өзiнiң қорытындысына қоса тiркейдi.
4. Сарапшы зерттеу процесінде эксперименттік үлгілерді дайындауы мүмкін, бұл
туралы ол қорытындыда хабарлайды.
5. Егер үлгілерді судьяның тапсырмасы бойынша маман немесе сарапшы алса, ол ресми
құжат жасайды, бұған процестік әрекетке барлық қатысушылар қол қояды және іс
материалдарына қоса тіркеу үшін судьяға беріледі.
6. Алынған үлгілер оралған және мөрленген түрде хаттамаға қоса беріледі.
85-бап. Салыстырып зерттеу үшін жазу үлгілерін алу
1. Өзінің атынан орындалған құжаттағы адамның қойған қолының төлнұсқалығына шағым
жасалған жағдайда, сот салыстырып зерттеу үшін осы адамның жазуы мен қойған қолының
үлгілерін алуға құқылы.
2. Сот адамның жазуы мен қол қою үлгілерін алу туралы ұйғарым шығарады, ол сот
отырысының хаттамасына енгізіледі.
3. Тұлғаның салыстырып зерттеу үшін жазуы мен қол қою үлгілерін беруден жалтаруы,
тараптың өз талаптарына немесе қарсылықтарына негіз ретінде сілтеме жасаған мән-жайларды
осы адамның мойындағаны деп бағаланады.
4. Жазу мен қол қою үлгілерін алу сот отырысында жүргізіледі және хаттамада
көрсетіледі.
86-бап. Үлгiлердi алу кезiнде жеке бастың құқықтарын
қорғау
1. Үлгілерді алу әдістері мен ғылыми-техникалық құралдары адамның өмірі мен
денсаулығы үшін қауіпсіз болуға тиіс.
2. Ауыру сезімін не денсаулық үшін ықтимал теріс салдар тудыратын күрделi
медициналық рәсiмдердi немесе әдiстердi қолдануға үлгiлер алынуға тиiстi адамға осындай
салдарлар түсіндірілгеннен кейін және осы адамның жазбаша келiсiмімен ғана, ал егер ол
кәмелетке толмаса немесе психикалық аурудан зардап шегетін болса, онда оның заңды
өкілдерінің де келісімімен жол беріледі.
87-бап. Сараптама жүргізу тәртібі
1. Сараптама зерттеу сипатына не сот отырысында зерттеу үшін объектілерді
жеткізудің мүмкін еместігіне немесе қиындығына қарай сотта немесе соттан тыс
жүргізіледі.
2. Сараптама жүргізу кезінде оның объектілері сараптаманы тағайындаған соттың
рұқсатымен зерттеулер жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты қажет болса, сол
шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдаланылуы мүмкін. Көрсетілген рұқсат сот сараптамасын
тағайындау туралы ұйғарымда немесе сот сарапшысының өтінішхатын қанағаттандыру туралы не
оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы уәжді ұйғарымда қамтылуға тиіс.
3. Сараптамалық зерттеу объектілерінің анықтығы мен жарамдылығына сот кепілдік
береді.
4. Сараптамалық зерттеу объектілері, егер олардың көлемі мен қасиеттері бұған
мүмкіндік берсе, сарапшыға оралған және мөрленген түрде беріледі. Қалған жағдайларда
сараптаманы тағайындаған сот сарапшыны зерттеу объектілері орналасқан жерге жеткізуді,
оларға кедергісіз қол жеткізуді және зерттеу жүргізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз
етуге тиіс.
5. Іске қатысатын адамдар сараптама жүргізу кезінде, осындай қатысу соттан тыс
сараптама жүргізу кезінде сарапшылардың қалыпты жұмысына кедергі келтіретін жағдайларды
қоспағанда, қатысуға құқылы. Сот іске қатысатын адамдардың сараптама жүргізу кезінде
қатысуы туралы өтінішхатты қанағаттандырған кезде, көрсетілген адамдар сараптама
жүргізілетін орын мен уақыт туралы хабарландырылады. Хабарландырылған адамдардың келмеуі
сараптама жүргізуге кедергі келтірмейді.
6. Соттан тыс сараптама жүргізу кезінде іске қатысатын адамдар қатысқан жағдайда,
сот приставының міндетті қатысуын сот айқындайды.
7. Сараптама жүргізу сот сараптамасы органына тапсырылған кезде, сот сараптаманы
тағайындау туралы ұйғарымды және қажетті материалдарды оның басшысына жібереді.
Сараптаманы сот сараптамасы органының ұйғарымда көрсетілген қызметкері жүргізеді. Егер
сараптама тағайындау туралы ұйғарымда нақты сарапшы көрсетілмесе, оны таңдауды сот
сараптамасы органының басшысы жүзеге асырады, бұл туралы сараптаманы тағайындаған сотқа
хабарлайды.
8. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) егер осы сот сараптамасы органында қажетті арнайы ғылыми білімі бар сарапшы
болмаса; осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы мен жағдайлары
нақты сарапшылық міндеттерді шешуге мүмкіндік бермесе; сарапшының алдына қойылған
мәселелер оның құзыретінің шегінен тыс болса; сараптама жүргізуге арналған материалдар
осы Кодексте көзделген талаптарды бұза отырып ұсынылса, уәждерін көрсете отырып, сотқа
сараптаманы тағайындау туралы ұйғарымды орындамастан, оны жүргізу үшін ұсынылған
объектілерді қайтаруға;
2) егер осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдардың арнайы ғылыми
білімдері қорытынды беру үшін қажет болса, оларды сот сарапшылары комиссиясының құрамына
енгізу туралы сот алдында өтінішхат беруге;
3) сот сараптамасын тағайындаған сот алдында сот сараптамасын жүргізу мерзімін
ұзарту туралы уәжді өтінішхат беруге құқылы.
Сот сараптамасы органы басшысының «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама
қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген өзге құқықтары да бар.
9. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) сот сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымды және зерттеу объектілерін алғаннан
кейін заңның талаптарын ескере отырып, осы сот сараптамасы органының нақты сот
сарапшысына немесе сот сарапшылары комиссиясына іс жүргізуді тапсыруға;
2) сот сарапшысының тәуелсіздігі қағидатын бұзбай, сот сараптамасын жүргізу
мерзімінің сақталуын, жүргізіліп жатқан зерттеулердің жан-жақтылығын, толықтығы мен
объективтілігін, сот сараптамасы объектілері сақталуының қамтамасыз етілуін бақылауды
қамтамасыз етуге;
3) сот сараптамасын жүргізуді ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған
мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
10. Егер сараптама жүргізуді сот сараптамасы органының қызметкері болып
табылмайтын адамға тапсыру көзделсе, сот сараптаманы тағайындау туралы ұйғарым
шығарылғанға дейін оның жеке басына және сарапшыға қарсылық білдіруге осы Кодекстің 39-
бабында көзделген негіздердің жоқ екендігіне көз жеткізуге тиіс.
11. Сараптаманы жүргізуге байланысты шығыстарды өтеу, сондай-ақ сарапшының
еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 110 және 111-баптарында белгіленген қағидалар бойынша
жүргізіледі.
88-бап. Жеке-дара және комиссиялық сараптамалар
1. Сараптаманы жүргізуді сарапшы жеке-дара не сарапшылар комиссиясы жүзеге
асырады.
2. Комиссиялық сараптама күрделі сараптамалық зерттеулер жүргізу қажет болған
жағдайларда тағайындалады және оны бір мамандығы бар кемінде екі сарапшы жүргізеді.
3. Комиссиялық сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының әрқайсысы сот-
сараптамалық зерттеуді тәуелсіз және өз бетінше толық көлемде жүргізеді. Сараптама
комиссиясының мүшелері алынған нәтижелерді бірлесіп талдайды және ортақ пікірге келе
отырып, қорытындыға не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарға қол қояды.
Сарапшылар арасында келіспеушілік болған жағдайда, олардың әрқайсысы жеке қорытынды
береді не пікірі комиссияның қалған мүшелерінің түйіндеріне сәйкес келмеген сарапшы оны
қорытындыда жеке тұжырымдайды.
4. Соттың комиссиялық сараптама жүргізу туралы ұйғарымы сот сараптамасы органының
басшысы үшін міндетті. Сот сараптамасы органының басшысы ұсынылған материалдар бойынша
комиссиялық сараптама жүргізу туралы өз бетінше шешім қабылдауға және оны жүргізуді
ұйымдастыруға құқылы.
89-бап. Кешенді сараптама
1. Кешенді сараптама іс үшін маңызы бар мән-жайды анықтау үшін әртүрлі білім
салалары негізінде зерттеу қажет болған жағдайларда тағайындалады және оны түрлі
мамандығы бар сарапшылар өз құзыреті шегінде жүргізеді.
2. Кешенді сараптаманың қорытындысында әрбір сарапшының қандай зерттеуді, қандай
көлемде жүргізгені және оның қандай түйіндерге келгені көрсетілуге тиіс. Әрбір сарапшы
қорытындының осы зерттеулер мазмұндалған бөлігіне қол қояды.
3. Сарапшылардың әрқайсысы жүргізген зерттеулер нәтижелерінің негізінде олар
анықтау үшін сараптама тағайындалған мән-жай туралы ортақ түйін (түйіндер) жасайды.
Алынған нәтижелерді бағалауға құзыреті бар сарапшылар ғана ортақ түйін (түйіндер)
тұжырымдап, қол қояды. Егер сарапшылардың бірі (жекелеген сарапшылар) анықтаған фактілер
комиссияның түпкілікті түйінінің немесе оның бір бөлігінің негізі болса, онда бұл туралы
қорытындыда көрсетілуге тиіс.
4. Сарапшылар арасында келіспеушіліктер туындаған жағдайда, зерттеулердің
нәтижелері осы Кодекстің 88-бабының үшінші бөлігіне сәйкес ресімделеді.
5. Сот сараптамасы органына тапсырылған кешенді сараптама жүргізуді ұйымдастыру
оның басшысына жүктеледі. Сот сараптамасы органының басшысы ұсынылған материалдар
бойынша кешенді сараптама жүргізу туралы өз бетінше шешім қабылдауға және оны жүргізуді
ұйымдастыруға да құқылы.
90-бап. Қосымша және қайталама сараптама
1. Қосымша сараптама қорытындының анықтығы немесе толықтығы жеткіліксіз болған,
сондай-ақ алдыңғы зерттеуге байланысты қосымша мәселелерді шешу қажеттігі туындаған
кезде тағайындалады.
2. Қосымша сараптама жүргізу нақ сол немесе өзге сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
3. Егер сарапшының қорытындысы жеткілікті түрде негізді болмаса не оның түйіндері
күмән туғызса не сараптама жүргізудің тәртібі мен әдістемесі елеулі түрде бұзылса, дәл
сол объектілерді зерттеу және бұрын қойылған сұрақтарға жауаптар алу үшін қайталама
сараптама тағайындалады.
4. Қайталама сараптама тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың
нәтижелерімен келіспеу уәждері келтірілуге тиіс.
5. Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар комиссиясына тапсырылады. Алдыңғы
сараптаманы жүргізген сарапшылар қайталама сараптама жүргізген кезде оған қатысып,
комиссияға түсініктер бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды
жасауға қатыспайды.
6. Қосымша және қайталама сараптамаларды жүргізу тапсырылған кезде сарапшыға
(сарапшыларға) алдыңғы сараптамалардың қорытындылары берілуге тиіс.
7. Егер екінші немесе реті бойынша келесі сараптама, олардың біреуі – қосымша
сараптамаға, ал басқалары қайталама сараптамаға жататын бірнеше негіздер бойынша
тағайындалса, мұндай сараптама қайталама сараптама жүргізу қағидалары бойынша
жүргізіледі.
91-бап. Сарапшының құқықтары мен міндеттері
1. Сарапшының сараптама объектісіне жататын іс материалдарымен танысуға;
сарапшылық зерттеу үшін өзіне қажетті қосымша материалдарды беру туралы өтінішхатты
мәлімдеуге; процестік әрекеттерді жүргізуге және сот отырысына қатысуға, соттың
рұқсатымен оларға қатысатын адамдарға сарапшылық зерттеу объектісіне қатысты сұрақтар
қоюға; өзі қатысқан жеке процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы
хаттамасының тиісті бөлігімен танысуға және жүргізілген әрекеттер мен алынған
нәтижелердің толық және дұрыс тіркелуіне қатысты хаттамаға енгізілуге жататын ескертулер
жасауға; сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, маңызы бар мән-жайлар бойынша
қорытынды беруге; ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар
беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыға қарсылық білдіруді
мәлімдеуге; сараптаманы жүргізу кезінде адамдардың процестік құқықтарын бұзатын
әрекеттеріне шағым жасауға; сараптаманы жүргізу кезінде жұмсалған шығыстардың өтемін
алуға; егер сот сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін
болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
2. Сарапшы соттан бөлек, іске қатысатын адамдармен сараптаманы жүргізуге
байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге; сараптамалық зерттеу үшін
материалдарды өз бетінше жинауға; егер сараптама тағайындаған соттың бұған арнайы
рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға, олардың сыртқы түрін немесе
негізгі қасиеттерін өзгертуге әкеліп соғуы мүмкін зерттеулер жүргізуге құқылы емес.
3. Сарапшы соттың шақыруы бойынша келуге; өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты,
толық және объективті зерттеу жүргізуге, өзінің алдына қойылған мәселелер бойынша
негізделген жазбаша қорытынды беруге; осы Кодекстің 93-бабында көзделген жағдайларда
қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы уәжді
жазбаша хабар жасақтауға және оны сотқа жіберуге; жүргізілген зерттеуге және берілген
қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге; зерттеліп жатқан объектілердің
сақталуын қамтамасыз етуге; істің мән-жайлары туралы мәліметтерді және сараптама
жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
4. Сарапшы көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда көзделген қылмыстық
жауаптылықта болады.
5. Сот сараптамасы органдарының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің
сипатына қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан және көрінеу жалған
қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.
92-бап. Сарапшының қорытындысы
1. Сарапшының қорытындысы – бұл сот немесе тараптар сарапшының алдына қойған
мәселелер бойынша сараптама объектілерін арнайы ғылыми білімді пайдалана отырып
жүргізілген зерттеуге негізделіп, осы Кодексте көзделген жазбаша нысанда ұсынылған
түйіндер.
Сарапшының қорытындысы «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы»
Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мерзім ішінде жасалуға тиіс. Сараптаманы
белгіленген мерзімде жүргізуге кедергі келтіретін мән-жайлар болған кезде, сарапшы бұл
туралы сотқа жазбаша хабарлауға міндетті.
2. Сарапшы (сарапшылар) қажетті зерттеулер жүргізгеннен кейін оның нәтижелерін
ескере отырып, өз атынан қорытынды жасайды, оны өзінің (өздерінің) қойған қолымен және
жеке мөрімен растап, сараптаманы тағайындаған сотқа жібереді. Сараптаманы сот
сараптамасы органы жүргізген жағдайда сарапшының (сарапшылардың) қойған қолы көрсетілген
органның мөрімен расталады.
3. Сарапшының қорытындысында оның ресімделген күні, сараптаманың жүргізілген
мерзімдері мен орны; сараптаманы жүргізу негіздері; сот туралы мәліметтер, сараптаманы
жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сарапшы (сарапшылар) туралы
мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта
көрсетілсе), білімі, мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс өтілі, ғылыми дәрежесі және
ғылыми атағы, атқаратын лауазымы); өзінің көрінеу жалған қорытынды бергені үшін
қылмыстық жауаптылығы жөнінде ескертілгені туралы сарапшының қойған қолымен
куәландырылған белгі; сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер; сараптаманы
жүргізу кезінде қатысқан процеске қатысушылар туралы және олар берген түсіндірмелер
туралы мәліметтер; зерттеу объектілері; пайдаланылған әдістемелер көрсетіле отырып,
зерттеулердің мазмұны мен нәтижелері; жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін бағалау,
сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша түйіндердің негіздемесі мен
тұжырымдамасы көрсетілуге тиіс.
4. Егер осы Кодекстің 93-бабында көрсетілген мән-жайлар зерттеу барысында
анықталса, қорытындыда қойылған мәселелердің барлығына немесе кейбіреуіне жауап берудің
мүмкін еместігінің негіздемесі қамтылуға тиіс.
5. Осы баптың екінші бөлігінде көзделген тәртіппен куәландырылған, сарапшының
қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және
басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі болып
табылады. Қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер де қоса
берілуге тиіс.
6. Осы Кодекстің 94-бабында көзделген тәртіппен жүргізілген жауап алу барысында
сарапшының берген айғақтары оның бұрын берген қорытындысын түсіндіру, толықтыру не
нақтылау бөлігіндегі ғана дәлелдемелер болып табылады.
7. Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті болып табылмайды, бірақ онымен
келіспеген жағдайда, бұл туралы сот шешімінде көрсетілуге тиіс.
93-бап. Қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабар
Егер сарапшы зерттеу жүргізгенге дейін өзінің алдына қойылған мәселелер өзінің
арнаулы білімдерінің аясынан тыс екеніне не өзіне ұсынылған материалдар қорытынды беру
үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және толықтырыла алмайтынына, не ғылым мен
сарапшылық практиканың жай-күйі қойылған мәселелерге жауап беруге мүмкіндік бермейтініне
көзі жетсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы уәжді хабар жазып, оны сотқа
жібереді.
94-бап. Сарапшыдан жауап алу
1. Сарапшыдан жауап алу, егер сарапшының қорытындысы жеткілікті түрде айқын
болмаса, толықтыру үшін қосымша зерттеулер жүргізу талап етілмейтін олқылықтары болса
немесе сарапшы қолданған әдістер мен терминдерді нақтылау қажет болса, оның қорытындысы
жарияланғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.
2. Сарапшыдан тірі адамдарға қатысты сот-психиатриялық, сондай-ақ сот-медициналық
сараптама жүргізуге байланысты оған белгілі болған, оның қорытындысына қатысы жоқ мән-
жайлардың себебі бойынша жауап алынбайды.
3. Өтінішхаты бойынша сараптама тағайындалған тарап сарапшыдан бірінші болып жауап
алады. Егер сараптама тараптар арасындағы келісім бойынша немесе соттың бастамасы
бойынша жүргізілсе, сарапшыға бірінші болып талап қоюшы, содан кейін жауапкер сұрақтар
қояды. Сот жауап алудың кез келген сәтінде сарапшыға сұрақ қоюға құқылы.
95-бап. Заттай дәлелдемелер
Егер заттар өзінің сыртқы түрімен, қасиеттерімен немесе өзге де белгілерімен іс
үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау құралы бола алады деп пайымдауға негіз болса, олар
заттай дәлелдемелер деп танылады.
96-бап. Заттай дәлелдемелерді сақтау және қарап-тексеру
1. Заттай дәлелдемелер істе сақталады немесе айрықша тізімдеме бойынша соттың
заттай дәлелдемелерді сақтау камерасына тапсырылады. Сот заттай дәлелдемелерді
өзгеріссіз қалпында сақтауға шаралар қолданады.
2. Сотқа әкелу мүмкін емес заттар тұрған жерінде сақталады. Оларды сот істі сот
талқылауына дайындау кезінде немесе істі сотта талқылау барысында қарап-тексеруге тиіс.
Қарап-тексеру кезінде заттардың сыртқы түрі, қасиеттері және жай-күйі жеке процестік
әрекет хаттамасында немесе сот отырысының хаттамасында тіркелуге жатады, ал қажет болған
жағдайда бұл заттар фотосуретке, бейнежазбаға түсірілуі және мөрмен бекітілуі мүмкін.
3. Сот заттай дәлелдемелерді іске қатысатын адамдардың және қажет болған кезде
сарапшылардың қатысуымен қарап-тексереді. Заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру хаттамасы
іске қоса тіркеледі.
4. Заттай дәлелдемелерді сақтау бойынша шығыстар осы Кодекстің 109-бабына сәйкес
тараптар арасында бөлінуі мүмкін.
97-бап. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру
1. Сот тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру туралы өтінішхат берілген
күннен кейінгі келесі жұмыс күнінен кешіктірмей оларды қарап-тексереді және зерттейді,
одан кейін оларды қарап-тексеру үшін ұсынған адамға қайтарады.
2. Мұндай заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру және зерттеу орны мен уақыты туралы
іске қатысатын адамдар, егер олар заттай дәлелдемелерді тұрған жерінде қарап-тексеру
кезінде келе алса, хабардар етіледі. Іске қатысатын хабардар етілген адамдардың келмеуі
заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру мен зерттеуге кедергі келтірмейді. Қарап-тексеру
және зерттеу деректері хаттамаға енгізіледі.
3. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап-тексеру және оның нәтижелерін тіркеу
осы Кодекстің 96-бабының екінші және үшінші бөліктерінде көзделген тәртіппен
жүргізіледі.
98-бап. Заттай дәлелдемелерге билік ету
1. Осы Кодекстің 97-бабының бірінші бөлігінде көзделгеннен басқа, заттай
дәлелдемелер соттың шешімі заңды күшіне енгеннен кейін олар алынған тұлғаларға
қайтарылады немесе сот бұл заттарға құқығын таныған тұлғаларға беріледі немесе сот
айқындайтын тәртіппен өткізіледі.
2. Заң бойынша азаматтардың иелігінде бола алмайтын заттар тиісті ұйымдарға
беріледі.
3. Сот заттай дәлелдемелерді қарап-тексеріп және зерттеп болғаннан кейін, егер
өздерінен осы дәлелдемелер алынған тұлғалар қайтару туралы өтінішхат берсе және осындай
өтінішхатты қанағаттандыру істің дұрыс шешілуіне кедергі келтірмесе, іс бойынша іс
жүргізу аяқталғанға дейін оларға қайтарылуы мүмкін.
4. Сот тез бүлінетін заттай дәлелдемелерге билік ету туралы ұйғарым шығарады, ол
шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды.
99-бап. Ақпараттың материалдық жеткізгіштеріндегі
дәлелдемелер
1. Дәлелдемелер іс үшін маңызы бар және іске қатыстылығы мен оған жол
берілетіндігі өлшемшарттарына сай келетін аудио-, бейнежазбаларды, оның ішінде байқау
немесе тіркеу аспаптарымен алынған аудио-, бейнежазбаларды, фотоға және киноға түсіру
материалдарын қамтитын ақпараттың материалдық жеткізгіштері мен электрондық және цифрлық
жеткізгіштердегі басқа да материалдар ұсынылуы мүмкін.
2. Дәлелдемелерді материалдық жеткізгіштерде ұсынған немесе оларды талап етіп
алдыру үшін жәрдем көрсету туралы өтінішхатты мәлімдеген адам жазбаларды қашан, кімнің,
қандай жағдайда жазғанын және олар қандай мән-жайларда жүзеге асырылғанын көрсетуге
міндетті.
Адамның көрсетілген мәліметтерді хабарламауы осындай дәлелдемелерді сот отырысында
зерттеу мүмкіндігін жоққа шығарады.
100-бап. Жазбаша дәлелдемелер
1. Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерді қамтитын актілер, құжаттар,
іскерлік немесе жеке сипаттағы хаттар жазбаша дәлелдемелер болып табылады.
2. Жазбаша дәлелдемелерді тараптар және іске қатысатын басқа да адамдар ұсынуы,
сондай-ақ олардың өтініші бойынша сот талап етіп алдыруы мүмкін.
3. Сот талап еткен жазбаша дәлелдемелерді беруге немесе оны сот белгілеген
мерзімде беруге мүмкіндігі жоқ тұлғалар, бұл туралы сот талабының орындалмау себептерін
көрсете отырып, сотқа хабарлауға міндетті.
4. Соттың азаматтардан және заңды тұлғалардан талап ететін жазбаша дәлелдемелері
тікелей сотқа жіберіледі. Сот жазбаша дәлелдемені талап ету туралы өтінішхат берген
тұлғаға одан кейін сотқа ұсыну үшін оны алу құқығын беретін сұрау салуды бере алады.
5. Жазбаша дәлелдемелер, әдетте, төлнұсқада ұсынылады. Егер құжаттың көшірмесі
ұсынылған болса, сот қажет болған жағдайда, сондай-ақ осы Кодекстің 68-бабының бесінші
бөлігіне сәйкес төлнұсқаны ұсынуды талап етуге құқылы.
Жазбаша дәлелдеменің төлнұсқасын сотқа ұсыну қиын болған кезде сот осы құжаттың
тиісті түрде куәландырылған көшірмелері мен үзінділерін ұсынуды талап етуі немесе басқа
да жазбаша дәлелдемелерді олардың сақталатын жерінде қарап-тексеру мен зерттеу жүргізуі
мүмкін.
6. Электрондық құжаттар немесе олардың көшірмелері нысанындағы дәлелдемелер
«электрондық құжаттың көшірмесі» деген міндетті белгісі бар және оның электрондық
цифрлық қолтаңбасын тексеру рәсімінің нәтижелері көрсетілген, оларды ұсынатын адамның
электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Көрсетілген дәлелдемелер, Қазақстан
Республикасының заңнамасы электрондық құжатты ғана пайдалануға жол бермейтін жағдайларды
қоспағанда, төлнұсқадағы жазбаша құжаттарға тең болады.
101-бап. Жазбаша дәлелдемелерді қайтару
1. Жазбаша дәлелдемелердің төлнұсқалары, сондай-ақ істе бар жеке хаттар оларды
ұсынған адамдардың өтініші бойынша сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін оларға
қайтарылады.
2. Жазбаша дәлелдемелер шешім заңды күшіне енгенге дейін, егер сот оны мүмкін деп
тапса, оларды ұсынған адамдарға қайтарылуы мүмкін.
3. Жазбаша дәлелдеменің төлнұсқасы қайтарылған кезде жазбаша дәлелдеменің судья
куәландырған көшірмесі (ксерокөшірмесі) істе қалады.
4. Материалдық жеткізгіштердегі дәлелдемелер істе сақталады. Сот шешімі заңды
күшіне енгеннен кейін осы дәлелдемелерді сот өтінішхаты бойынша оларды ұсынған адамға
қайтаруы мүмкін. Жазбаның көшірмесі барлық жағдайларда істе қалады.
Іске қатысатын адамның өтінішхаты бойынша оған оның есебінен жасалған жазбаның
көшірмесі берілуі мүмкін. Жазбаның көшірмесін алғандығы туралы қолхат алынады.
8-тарау. СОТ ШЫҒЫСТАРЫ
102-бап. Сот шығыстарының ұғымы мен құрамы
Сот шығыстары іс бойынша іс жүргізуге байланысты мемлекеттік баж бен шығындардан
тұрады.
103-бап. Мемлекеттік баж
Мемлекеттік бажды төлеудің тәртібі мен мөлшері, сондай-ақ оны төлеуден босату
негіздері «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан
Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) айқындалады.
Мемлекеттік бажды бюджетке төлеу төлем құжаттарымен немесе кассалық құжаттармен,
ал төлемдерді банкоматтар, электрондық терминалдар, қашықтықтан байланысу және
«электрондық үкімет» төлем шлюзі арналары арқылы төлеген кезде қағаз жеткізгіштерде
немесе электрондық түрде чектермен және түбіртектермен расталуға тиіс.
104-бап. Талап қою бағасы
1. Талап қою бағасы:
1) ақшаны өндіріп алу туралы талап қоюларда – өндіріп алу талап етілген сомамен;
2) абыройын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін түсіретін мәліметтерді таратудан
келтірілген моралдық зиянды өтеуді ақшалай мәнде өндіріп алу туралы талап қоюларда –
өндіріп алу талап етілген сомамен;
3) іскерлік беделді түсіретін мәліметтерді таратудан келтірілген залалдар сомасын
өндіріп алу туралы талап қоюларда – өндіріп алу талап етілген сомамен;
4) ортақ немесе үлестік меншік болып табылатын мүлікті бөлу туралы, ортақ меншік
болып табылатын мүліктегі үлесті айқындау не бөлу туралы талап қоюларда – талап қою
берілген кезде мүліктің орналасқан жерінде қалыптасқан нарықтық бағалар бойынша
айқындалатын талап етілетін мүліктің құнымен;
5) алименттерді өндіріп алу туралы талап қоюларда – бір жыл ішіндегі төлемдердің
жиынтығымен;
6) мерзімді жедел төлемдер мен оларды беру туралы талап қоюларда – барлық төлемдер
мен берулердің, бірақ үш жылдан аспайтын мерзімдегі жиынтығымен;
7) мерзімсіз немесе өмір бойы төлемдер мен берулер туралы талап қоюларда –
төлемдер мен берулердің, бірақ үш жылдан аспайтын мерзімдегі жиынтығымен;
8) төлемдерді немесе берулерді азайту немесе көбейту туралы талап қоюларда – арыз
беруші азайтуға немесе көбейтуге үміт артатын, бірақ бір жылдан аспайтын мерзімдегі
жалпы сомамен;
9) төлемдер мен берулерді тоқтату туралы талап қоюларда – қалған төлемдердің
немесе берулердің, бірақ бір жылдан аспайтын мерзімдегі жиынтығымен;
10) тұрғынжайды жалдауды қоспағанда, мүліктік жалдау (жалға алу) шартын мерзімінен
бұрын бұзу туралы талап қоюларда – шарттың (келісімшарттың) қолданысының қалған
мерзімінде мүлікті пайдаланғаны үшін төлемдердің, бірақ үш жылдан аспайтын мерзімдегі
жиынтығымен;
11) жылжымайтын мүлік объектілеріне меншік құқығы туралы талап қоюларда – осындай
объектілердің талап қою берілген күні орналасқан жерлеріндегі нарықтық құнымен;
12) жылжымайтын немесе жылжымалы мүлікті бөтеннің заңсыз иеленуінен талап ету
туралы талап қоюларда – ізделінетін мүліктің нарықтық құнымен, бірақ азамат жасасқан
сақтандыру шарты бойынша бағалануынан төмен емес және сотқа талап қою берілген күнінде
заңды тұлғаға тиесілі мүліктің теңгерімдік құнынан төмен емес нарықтық құнымен;
13) жылжымайтын және жылжитын мүлікті cатып алу-сату, кепіл, сыйға тарту
шарттарын, Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 157-бабының үшінші бөлігінде
белгіленген тәртіппен мәмілелер бойынша барлық алынған мүлікті кейіннен қайтаруға
байланысты өзге де шарттарды жарамсыз деп тану туралы талап қоюларда – мүліктің сотқа
талап қою берілген күнгі нарықтық құнымен айқындалады. Кепіл туралы шартқа дау айту
кезінде талап қою бағасы шартта көрсетілген мүлік құнынан аспауға тиіс;
14) бірнеше дербес талаптардан тұратын талап қоюларда – барлық талаптардың жалпы
сомасымен айқындалады.
2. Талап қою бағасын талап қоюшы көрсетеді. Көрсетілген баға ізделінетін мүліктің
нақты құнының бағасына анық сәйкес келмеген жағдайда талап қою бағасын судья айқындайды.
105-бап. Мемлекеттік бажды қосымша төлеу
1. Талап қою берілген кезде оның бағасын анықтау қиын болған жағдайда судья
мемлекеттік баж мөлшерін істі сот талқылауына дайындау сатысында алдын ала анықтайды,
бұл туралы істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда көрсетіледі.
2. Сот толық төленбеген мемлекеттік баж сомасын өндіріп алу туралы істі қарау және
шешу кезінде талап қою бағасын анықтаған жағдайда, толық төленуге жататын мемлекеттік
баж мөлшері сот шешімінде көрсетіледі.
3. Талап қою талаптарының мөлшері ұлғайған кезде істі ұлғайған талаптар бөлігінде
қарау талап қоюшы сот белгілеген мерзімде мемлекеттік баждың төленгені туралы дәлелдеме
ұсынғаннан кейін жалғастырылады.
Мемлекеттік баждың төленгендігі туралы құжат ұсынылмаған жағдайда іс бұл туралы
соттың шешімінде көрсетіле отырып, бастапқы мәлімделген талаптар шегінде қаралады және
шешіледі. Талап қою талаптарын ұлғайту туралы арыз қаралмай, талап қоюшыға кері
қайтарылады. Мемлекеттік бажды қосымша төлеу мәселесі бойынша соттың түйіндерімен
келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін.
106-бап. Мемлекеттік баж төлеуден босату. Мемлекеттік баж
төлеуді кейінге қалдыру
1. Талап қоюшыны сотқа берілетін талап қою бойынша мемлекеттік баж төлеуден босату
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан
Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) көзделген негіздер бойынша жүзеге асырылады.
2. Осы Кодекстің 54 және 55-баптарында көрсетілген тұлғалар өздері берген талап
қоюдан бас тартқан жағдайда, өзінің мүддесінде осы талап қойған талап қоюшы, егер ол
талап қоюды қарауды талап етсе және мемлекеттік бажды төлеуден босатылмаса, сот
белгілеген мерзімде мемлекеттік бажды жалпы тәртіппен төлеуге міндетті. Мұндай жағдайда
сот істі қарауды кейінге қалдырады.
Мемлекеттік баж төленбеген кезде талап қою арызы қараусыз қалдырылады және талап
қоюшыға қайтарылады. Сот ұйғарымына шешімі түпкілікті болып табылатын апелляциялық
сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
3. Азамат тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы берген талап қою бойынша
мемлекеттік баж төлеуді тиісті шешім қабылданғанға дейін сот кейінге қалдырады, бұл
туралы ұйғарым шығарылады. Ұйғарым шағым жасауға және наразылық білдіруге жатпайды.
Ұйғарыммен келіспеушілік туралы дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін. Сот
шешім қабылдаған кезде мемлекеттік баж төлеуге байланысты шығыстарды шешім өзінің
пайдасына шығарылмаған тарапқа артады.
107-бап. Мемлекеттік бажды қайтару
Мемлекеттік бажды қайтару тәртібі «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) айқындалады.
108-бап. Іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар
Іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындарға:
1) куәларға, сарапшыларға және мамандарға төленуге тиісті сомалар;
2) тиісті орында қарап-тексеруді жүргізуге байланысты шығыстар;
3) заттай дәлелдемелерді сақтауға байланысты шығыстар;
4) жауапкерді және (немесе) баланы іздестіру бойынша шығыстар;
5) іс бойынша жарияланым мен хабарландыруларға байланысты шығыстар;
6) тараптарға және іске қатысатын басқа да тұлғаларға хабарлау және оларды сотқа
шақыру бойынша шығыстар;
7) тараптар мен үшінші тұлғалардың жол жүру және тұрғын үй-жайларды жалдау
бойынша, олардың сотқа келуіне байланысты жұмсаған шығыстары;
8) өкілдің көмегіне ақы төлеу бойынша шығыстар;
9) сот өтелуге жатады деп таныған, оның ішінде тараптардың кейіннен сотқа жүгінген
кезде дауды міндетті түрде сотқа дейін реттеу рәсімдерінде жұмсаған басқа да шығыстары
жатады.
109-бап. Сот шығыстарын тараптардың арасында бөлу
1. Сот, өзінің пайдасына шешім шығарылған тарапқа іс бойынша жұмсалған барлық сот
шығыстарын басқа тараптан алып береді. Егер талап қою ішінара қанағаттандырылса, онда
шығыстар талап қоюшыға – талап қою талаптарының сот қанағаттандырған мөлшеріне
пропорционалды, ал жауапкерге талап қоюшының талап қою талаптарынан бас тартылған
бөлікке пропорционалды түрде алып беріледі.
2. Егер іске қатысатын адамның заңда немесе шартта көзделген дауды реттеудің
наразылық немесе сотқа дейінге өзге де тәртібін бұзуы, оның ішінде наразылыққа жауап
беру мерзімін бұзуы, наразылықты жауапсыз қалдыруы салдарынан дау туындаса, сот істі
қараудың нәтижелеріне қарамастан, сот шығыстарын осы тұлғаға жүктейді.
Сот, процестік құқықтарды теріс пайдаланатын немесе процестік міндеттерді
орындамайтын тұлғаға, оның ішінде дәлелдемелер сот белгілеген мерзімді және
дәлелдемелерді дәлелді себептерсіз ұсынудың осы Кодексте белгіленген тәртібін бұза
отырып ұсынылған жағдайда, егер бұл сот процесінің созылуына, істі қарауға және заңды
әрі негізді сот актісін қабылдауға кедергі келтіруге әкеп соқса, іс бойынша барлық сот
шығыстарын жүктеуге құқылы.
3. Егер апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттар істі жаңадан қарауға бермей,
жасалған шешімді өзгертсе немесе жаңа шешім шығарса, олар тарап тиісті сот сатыларында
жұмсаған шығыстары туралы дәлелдемелерді ұсынған кезінде тиісінше сот шығыстарын бөлуді
де өзгертеді.
4. Бірінші сатыдағы сот тараптың арызы бойынша апелляциялық, кассациялық
сатылардағы соттарда істі қарау барысында жұмсаған сот шығыстарын, егер өтінішхат сот
сатыларында істі қарау кезінде талқыланса, бірақ сот шығындары ұсынылған құжаттардың
анықтығын тексеру қажеттігіне байланысты өндіріп алынбаған және бұл туралы тиісті сот
сатысындағы соттың қаулысында көрсетілсе, өндіріп алу туралы ұйғарым шығарады.
5. Сот шығындарын өндіріп алу туралы арыз тараптарды хабарландыра отырып, соттың
сот отырысында қарауына жатады. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде
хабарландырылған тараптардың келмеуі арызды қарауға кедергі болып табылмайды. Арыз соңғы
сот актісінің қабылдануымен істі мәні бойынша қарау аяқталған соңғы сот актісі заңды
күшіне енген күннен бастап бір ай ішінде берілуі мүмкін.
6. Сот актісінің көшірмесін сот ол заңды күшіне енген кезден бастап бес жұмыс
күнінен кешіктірмей (азаматтың) тіркелу орны немесе көрсетілген қызметтеріне ақы төлеу
бойынша шығыстарына сот өтем жасаған (заңды тұлғаның) сот өкілінің орналасқан жері
бойынша салық органына жібереді.
110-бап. Сарапшыларға, мамандарға, куәларға,
аудармашыларға төленуге тиісті сомалар
1. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға сотқа келуге байланысты
жұмсалған жол жүру, үй-жай жалдау бойынша шығыстары өтеледі және іссапарға жіберілген
адамдар үшін белгіленген мөлшерде тәулікақы төленеді. Сарапшы мен маманға тапсырылған
жұмысты орындау кезінде олар жұмсаған, оларға тиесілі химиялық реактивтердің және басқа
да шығыс материалдарының құны, сондай-ақ олардың жұмысты орындау үшін құрал-жабдықтарды,
коммуналдық қызметтерді пайдаланғаны үшін төлеген ақысы да өтеледі.
2. Сотқа куә ретінде шақырылатын, жұмыс істейтін адамдарға сотқа келуге байланысты
олардың болмаған уақыты үшін жұмыс істейтін орны бойынша орташа жалақысы сақталады.
Еңбек қатынастарында тұрмаған куәлар өздерін әдеттегі айналысып жүрген істерінен
алаңдатқаны үшін іс жүзіндегі уақыт шығындары ескеріле отырып және заңда белгіленген ең
төменгі айлық жалақы мөлшері негізге алына отырып өтемақы алады.
3. Біржолғы тәртіппен тартылған сарапшылардың, сондай-ақ мамандардың қызметтік
міндеттерінің аясына кірмейтін, соттың тапсырмасы бойынша орындаған жұмысы ақы төленуге
жатады. Сот ақы мөлшерін тараптармен келісім бойынша айқындайды және өтінішхатты
мәлімдеген тарап Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында белгіленген тәртіппен
ашылған шотқа алдын ала енгізеді.
4. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға сомаларды, сондай-ақ сот сараптамасы
органдары жүргізген сараптамаға төлемді өтінішхатты мәлімдеген тарап төлейді. Егер
өтінішхатты екі тарап та берсе не куәны шақырту, сараптаманы тағайындау, маманды тарту
соттың бастамасы бойынша жүргізілсе, талап етілетін соманы тараптар тең бөліктермен
төлейді.
5. Өтінішхатты мәлімдеген тарап (тараптар) не өзіне сот осындай міндетті жүктеген
тарап сот сараптамасы органының сараптама жүргізгені үшін төленуге тиісті сомаларды
алдын ала төлеу нысанында тиісті бюджетке енгізеді. Сот белгілеген мерзімдерде сома
енгізілмеген жағдайда, сараптама жүргізуге байланысты шығындар істің осы Кодекстің 109-
бабының екінші бөлігіне сәйкес қаралу нәтижелеріне қарамастан, соттың шешімі бойынша
төлемді жүзеге асырмаған (уақтылы жүзеге асырмаған) тұлғаға жүктеледі.
6. Бір тарап немесе екі тарап та шығындарды төлеуден босатылған жағдайда
сарапшылар мен мамандарға тиесілі сомаларды төлеу соттың шешімінің негізінде істі қарау
нәтижелері бойынша бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі.
Сарапшылар мен мамандарға тиесілі сомаларды төлеу тәртібін Қазақстан
Республикасының Үкіметі айқындайды.
111-бап. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және
аудармашыларға сомаларды төлеу
1. Сот куәларға, сарапшыларға және мамандарға тиесілі сомаларды олар өз
міндеттерін орындағаннан кейін Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сәйкес
ашылған шоттан төлейді.
2. Аудармашыларға тиесілі сомаларды төлеу Қазақстан Республикасының
Үкіметі айқындайтын тәртіппен республикалық бюджет есебінен жүргізіледі.
112-бап. Тегін заң көмегін көрсету
1. Судья істі сот талқылауына дайындаған кезде немесе сот істі қараған кезде мына
адамдарды:
1) асыраушысының қайтыс болуынан келтірілген зиянды өтеу туралы даулар бойынша
талап қоюшыларды;
2) жұмысына байланысты денсаулығының зақымдануынан келтірілген не қылмыстық құқық
бұзушылықпен келтірілген зиянды өтеу туралы даулар бойынша талап қоюшыларды;
3) Ұлы Отан соғысының қатысушылары, соларға теңестірілген адамдар, мерзімді
қызметтегі әскери қызметшілер, І және ІІ топтардағы мүгедектер, жасына байланысты
зейнеткерлер болып табылатын, кәсіпкерлік қызметке байланысты емес даулар бойынша талап
қоюшылар мен жауапкерлерді;
4) заңға сәйкес ақталған адамдарға олардың зиянын өтеу туралы даулар бойынша талап
қоюшыларды заң көмегіне ақы төлеуден және өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеуден
толық босатуға және оларды бюджет қаражаты есебіне жатқызуға міндетті.
2. Адвокат көрсеткен заң көмегіне ақы төлеу және қорғау мен өкілдік етуге
байланысты шығыстарды өтеу мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Адвокат көрсеткен заң көмегіне ақы төлеу және қорғау мен өкілдік етуге байланысты
шығыстарды өтеу тәртібі Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекіткен заң
көмегіне ақы төлеу қағидаларында белгіленеді.
3. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, тұлғаның заң көмегіне ақы
төлеуден босату және оның атынан өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеу туралы
өтінішхатына осы тұлғаның республикалық бюджет қаражатынан заң көмегін алу құқығын
растайтын құжаттар мен басқа да дәлелдемелер қоса тіркелуге тиіс.
4. Сот тұлғаны заң көмегіне ақы төлеуден және оның атынан өкілдік етуге байланысты
шығыстарды өтеуден босату туралы немесе өтінішхатты қанағаттандырудан бас тарту туралы
ұйғарым шығарады, ол шағым жасалуға, наразылық білдірілуге жатпайды. Шығарылған
ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық шағымға енгізілуі мүмкін.
5. Тұлғаны заң көмегіне ақы төлеуден және өкілдік етуге байланысты шығыстарды
өтеуден босату туралы соттың ұйғарымы азаматтық істі қарайтын сот орналасқан жері
бойынша аумақтық адвокаттар алқасына немесе оның құрылымдық бөлімшесіне дереу
жіберіледі, олар сот белгілеген мерзімде адвокаттың сотқа қатысуын қамтамасыз етуге
міндетті.
113-бап. Өкілдің көмегіне ақы төлеу бойынша шығыстарды
өтеу
1. Сот пайдасына шешім шығарылған тараптың өтінішхаты бойынша процеске қатысқан
және осы тараппен еңбек қатынастарында тұрмаған өкілдің (бірнеше өкілдің) көмегіне ақы
төлеу бойынша шығыстарын тараптың іс жүзінде жұмсаған шығыстары мөлшерінде басқа
тараптан алып береді. Мүліктік талаптар бойынша осы шығыстардың жалпы сомасы талап
қоюдың қанағаттандырылған бөлігінің он пайызынан аспауға тиіс. Мүліктік емес сипаттағы
талаптар бойынша шығыстар сомасы ақылға қонымды шектерде өндіріліп алынады, бірақ ол үш
жүз айлық есептік көрсеткіштен аспауға тиіс.
2. Заңда белгіленген тәртіппен және негіздер бойынша бюджет қаражаты есебінен
адвокаттың білікті заң көмегі көрсетілген тараптың пайдасына сот шешім шығарған
жағдайда, көрсетілген шығыстар мемлекеттік бюджеттің кірісіне басқа тараптан өндіріліп
алынады.
114-бап. Уақыт ысырабынан келтірілген залалдарды өндіріп
алу
1. Іске қатысатын адамның арызы бойынша, көрінеу теріс пиғылымен негізсіз талап
қою берген немесе негізделген талап қоюға қарсы дауласқан (адам білген не білуге тиіс
болған) не істің дұрыс әрі тез қаралуына және шешілуіне үнемі қарсы әрекет жасаған
тараптан сот іске қатысатын екінші адамның пайдасына іс жүзінде уақыт ысырабынан
келтірілген залалдар үшін өтемақыны өндіріп алуы мүмкін.
2. Залалдар мөлшерін нақты мән-жайларды ескере отырып, оның ішінде тиісті еңбекақы
төлеудің осы жерде қолданылып жүрген нормаларын негізге ала отырып, сот белгілейді.
3. Тараптан залалдарды өндіріп алу туралы уәжді арыз істі мәні бойынша қарау
аяқталғанға дейін беріледі және сот оны негізгі талаппен бір мезгілде қарайды.
Залалдарды өндіріп алу туралы арызға «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Cалық кодексі) белгіленген
тәртіппен мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса берілуге тиіс.
115-бап. Талап қоюдан бас тарту, татуласу келісімі немесе
дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
туралы келісім, дауды партисипативтік рәсім
тәртібімен реттеу туралы келісім, арызды
қараусыз қалдыру кезінде сот шығыстарын бөлу
1. Талап қоюшы талап қоюдан бас тартқан кезде ол жұмсаған сот шығыстарын жауапкер
өтемейді. Талап қоюшы жауапкерге істі жүргізуге байланысты оның жұмсаған сот шығыстарын
өтейді.
Егер талап қоюшы талап қою берілгеннен кейін жауапкердің оларды ерікті түрде
қанағаттандыруы салдарынан өз талаптарын қолдаудан бас тартса, сот талап қоюшының
өтінішхаты бойынша жауапкерден барлық жұмсаған сот шығыстарын өндіріп алады. Егер талап
қою жауапкердің кінәлі мінез-құлқынан туындамаса, онда сотта жауапкер талап қоюды
мойындаған жағдайда сот шығыстары талап қоюшыға жүктеледі.
2. Тараптар бірінші, апелляциялық сатылардағы соттар бекіткен татуласу келісімін
немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, дауды партисипативтік
рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасқан кезде, төленген мемлекеттік баж толық
көлемде бюджеттен қайтарылуға жатады.
Кассациялық сатыдағы сотта татуласу келісімі, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен
реттеу туралы келісім немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
келісім жасалған кезде, төленген мемлекеттік баж кассациялық сатыдағы сотқа жүгіну
кезінде төленген соманың елу пайызы мөлшерінде бюджеттен қайтарылуға жатады.
Басқа сот шығыстарын сот татуласу келісімінің, дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімнің немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
туралы келісімнің шарттарына сәйкес тараптар арасында бөледі. Келісімдерде мұндай нұсқау
болмаған жағдайда, олар өзара өтелген деп есептеледі.
3. Осы Кодекстің 279-бабының 6), 8) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша
талап қою арызы қараусыз қалдырылған кезде талап қоюшының жұмсаған сот шығыстарын
жауапкер өтемейді. Мұндай жағдайда талап қоюшы іс жүргізуге байланысты жұмсаған сот
шығындарын жауапкерге өтейді.
116-бап. Тараптарға сот шығыстарын өтеу
1. Осы Кодексте көзделген жағдайларда сотқа басқа тұлғалар мен мемлекеттің
құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау туралы арыздармен жүгінген
адамдарға талап қоюдан толық немесе бір бөлігінде бас тартылған кезде (осы Кодекстің 54
және 55-баптары) жауапкер жұмсаған сот шығындары бюджет қаражатынан толық немесе талап
қоюшыға бас тартылған талап қою талаптарының бір бөлігіне пропорционалды өтеледі.
2. Мұндай талап қою қанағаттандырылған жағдайда жауапкер сот шығыстарын осы
Кодекстің 8-тарауында көзделген тәртіппен өтейді.
117-бап. Мемлекетке сот шығыстарын өтеу
1. Талап қоюшы төлеуден босатылған мемлекеттік баж, сондай-ақ іс бойынша іс
жүргізуге байланысты шығындар сот мемлекет кірісіне шығыстарын төлеуден босатылмаған
жауапкерден толық немесе талап қоюдың қанағаттандырылған бөлігіне пропорционалды
өндіріліп алынады.
2. Егер талап қою бір бөлігінде қанағаттандырылса, ал жауапкер сот шығыстарын
төлеуден босатылса, іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар мемлекеттің кірісіне сот
шығыстарын төлеуден босатылмаған талап қоюшыдан талап қою талаптарының
қанағаттандырылудан бас тартылған бөлігіне пропорционалды өндіріліп алынады.
3. Егер тараптардың екеуі де сот шығыстарын төлеуден босатылса, онда іс бойынша іс
жүргізуге байланысты шығындар бюджет қаражаты есебіне жатқызылады.
4. Талап қоюдан бас тартылған жағдайда іс бойынша іс жүргізуге байланысты сот
шығындары талап қоюшыдан мемлекет кірісіне өндіріліп алынады.
5. Өзіне тиесілі төлемдерді төлеуден жалтарған адамға іздестіру жарияланған
жағдайда іздестіруді жүргізу бойынша шығыстар сол адамнан мемлекет кірісіне өндіріліп
алынады.
118-бап. Сот шығыстарына байланысты мәселелер бойынша сот
актілеріне шағым жасау және наразылық білдіру
Сот шығыстарына байланысты мәселелер бойынша сот актілеріне осы тарауда көзделген
ерекшеліктер ескеріле отырып, шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
9-тарау. СОТҚА ҚҰРМЕТТЕМЕУШІЛІК БІЛДІРГЕНІ ҮШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ ШАРАЛАРЫ 119-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін
жауаптылық шаралары
1. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауаптылық шараларын сот баршаның сот
алдында теңдігі конституциялық қағидатын және сот төрелігінің міндеттерін іске асыру
мақсатында қолданады.
2. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін бұған кінәлі адамдар осы тарауда
белгіленген ерекшеліктермен Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы
кодексінде көзделген тәртіппен әкімшілік жауаптылыққа тартылады.
3. Егер сот отырысында тәртіп бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық
белгілері болса, осы адам қылмыстық жауаптылыққа тартылуы мүмкін.
4. Заңға қарсы жасалған әрекет (әрекетсіздік) үшін бір ғана мәжбүрлеу шарасы және
(немесе) бір ғана жауаптылық түрі қолданылады.
120-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауапқа
тарту тәртібі
1. Сот отырысында сотқа құрметтемеушілік білдіру фактісі анықталғандығы туралы осы
бұзушылық анықталған сот отырысының процесін тікелей жүргізуші судья (сот құрамы) құқық
бұзушыға дереу сот отырысында сот кеңесу бөлмесіне кетпестен жариялайды. Осы факт сот
отырысының хаттамасында тіркеледі. Бұл ретте әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама
жасалмайды.
2. Өзіне қатысты сотқа құрметтемеушілік білдіру фактісі анықталған адам, сондай-ақ
іске қатысатын өзге де адамдар өз түсініктемелерін беруге құқылы.
3. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулыны төрағалық етуші судья азаматтық іс
бойынша сот отырысы аяқталғаннан кейін кеңесу бөлмесінде дайындайды, оған судьялар (сот
құрамы) қол қояды.
4. Егер сотқа құрметтемеушілік сот отырысында білдірілсе және тәртіп бұзушы сот
отырысының залынан шығып кеткен жағдайда, сот отырысынан тыс сотқа құрметтемеушілік
білдірілмеген кезде, сондай-ақ егер сот отырысына келуден жалтару белгіленсе, сот
приставы немесе соттың өзге жұмыскері сот төрағасының немесе сот отырысына төрағалық
етушінің ауызша өкімі бойынша құқық бұзушылық туралы хаттама жасайды, бұл туралы құқық
бұзушылық туралы хаттамада көрсетіледі.
5. Құқық бұзушылық туралы хаттама осы баптың төртінші бөлігінде көзделген
жағдайларда қажетті материалдармен бірге Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы кодексінде белгіленген соттылыққа сәйкес қарау үшін сотқа жіберіледі.
6. Егер сот отырысында тәртіп бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық
белгілері болса, сот бұл туралы қаулы шығарады, ол өзіне қатысты қаулы шығарылған адамға
үш жұмыс күні ішінде тапсырылады және (немесе) жіберіледі және растайтын материалдармен
бірге прокурорға сотқа дейінгі іс жүргізуді ұйымдастыру үшін жолданады.
10-тарау. ПРОЦЕСТІК МЕРЗІМДЕР 121-бап. Процестік әрекеттер жасау мерзімдері
1. Процестік әрекеттер осы Кодексте белгіленген процестік мерзімдерде жасалады.
2. Егер процестік әрекеттер жасауға арналған мерзім осы Кодексте белгіленбеген
жағдайда, оны сот тағайындайды. Сот тағайындайтын процестік мерзім процестік әрекеттер
жасау үшін ақылға қонымды және жеткілікті болуға тиіс.
122-бап. Процестік мерзімдерді есептеу
1. Процестік әрекеттер жасауға арналған мерзімдер сөзсіз болуға тиісті оқиға
көрсетіле отырып, дәл күнтізбелік күнмен айқындалады немесе жылдармен, айлармен немесе
күндермен есептелетін уақыт кезеңімен айқындалады. Соңғы жағдайда әрекет бүкіл кезең
ішінде жасалуы мүмкін.
2. Кезеңмен айқындалатын процестік мерзімнің ағымы оның басталуы айқындалған
күнтізбелік күннен немесе оқиға болған күннен кейінгі күні басталады.
123-бап. Процестік мерзімдердің аяқталуы
1. Жылдармен есептелетін мерзім сол мерзімнің соңғы жылының тиісті айында және
күнінде бітеді.
2. Айлармен есептелетін мерзім сол мерзімнің соңғы тиісті айында бітеді. Егер
айлармен есептелетін мерзімнің соңы тиісті күні жоқ айға сәйкес келсе, онда мерзім осы
айдың соңғы күнінде бітеді.
3. Күндермен есептелетін мерзім белгіленген кезеңнің соңғы күні бітеді.
4. Мерзімнің соңғы күні жұмыс істемейтін күнге сәйкес келген жағдайда жылдармен,
айлармен және күндермен есептелетін мерзімнің аяқталатын күні одан кейінгі жұмыс күні
болып есептеледі.
5. Жасалуына мерзім белгіленген процестік әрекет мерзімнің соңғы күніне жиырма
төрт сағат қалғанға дейін орындалуы мүмкін. Егер шағым, құжаттар не ақша сомалары
мерзімнің соңғы күніне жиырма төрт сағат қалғанға дейін поштаға, телеграфқа тапсырылса
немесе өзге де байланыс құралдары арқылы берілсе, онда мерзім өткізіп алған болып
есептелмейді.
6. Егер процестік әрекет тікелей сотта жасалуға тиіс болса, онда мерзім сотта
белгіленген ішкі тәртіптеме қағидалары бойынша жұмыс аяқталатын сағатта бітеді.
7. Осы бапта көзделген процестік мерзімдерді есептеу тәртібі сотқа берілетін
электрондық құжаттарға да қолданылады.
124-бап. Процестік мерзімді өткізіп алудың салдарлары
1. Процестік әрекеттерді жасау құқығы осы Кодексте белгіленген немесе сот
тағайындаған процестік мерзімнің аяқталуымен жойылады.
2. Процестік мерзімдер аяқталғаннан кейін берілген шағымдар мен құжаттарды, егер
өткізіп алған процестік мерзімді қалпына келтіру туралы мәлімделмесе, сот оларды берген
адамға қараусыз кері қайтарады.
3. Процестік мерзімнің өтуі іске қатысатын адамды процестік міндеттерін орындаудан
босатпайды.
125-бап. Процестік мерзімдерді тоқтата тұру
1. Іс бойынша іс жүргізу тоқтатыла тұрумен бірге барлық өтпеген процестік
мерзімдердің жүруі тоқтатыла тұрады. Мерзімдерді тоқтата тұру сот іс бойынша іс
жүргізуді осы Кодексте көзделген негіздер бойынша тоқтата тұру туралы ұйғарым шығарған
күннен басталады.
2. Сот іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау туралы ұйғарым шығарған күннен бастап
процестік мерзімдердің жүруі жалғасады.
126-бап. Процестік мерзімдерді ұзарту және қалпына келтіру
1. Сот тағайындаған мерзімдерді сот ұзарта алады.
2. Егер осы Кодексте белгіленген мерзімдерді өткізіп алу себептерін сот дәлелді
деп таныса, сот оларды қалпына келтіруі мүмкін.
3. Сот өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін процеске қатысушының
мүмкіндігін шектейтін заңды не сот актілерін сот бұзған жағдайда (іске қатысатын адамға
сот актісінің көшірмелерін уақтылы жібермеуі; егер сот актісі адам білетін тілге
аударылмаса, сот ісін жүргізу тілін білмеуі; құқық мирасқорлығын дұрыс ресімдемеуі),
сондай-ақ оған уақытында шағым жасауға немесе наразылық білдіруге кедергі болған өзге де
мән-жайлар болған кезде сот актілеріне шағым жасау, наразылық келтіру үшін осы баптың
екінші бөлігінде көрсетілген өткізіп алған мерзімін қалпына келтіруге міндетті.
4. Өткізіп алған процестік мерзімді қалпына келтіру туралы арыз арыз иесіне өзінің
құқықтарының немесе заңды мүдделерінің бұзылғандығы туралы белгілі болған күннен бастап
бір айдан кешіктірмей процестік әрекеттер жасалуға тиісті сотқа беріледі. Арыздың
қаралатын уақыты мен орны туралы іске қатысатын адамдар хабарландырылады, алайда олардың
кез келгенінің келмеуі арыздың қаралуына кедергі келтірмейді.
5. Мерзімді қалпына келтіру туралы арыз берумен бір мезгілде құқықтарды қорғау
туралы талап берілуге, мерзімді өткізіп алу себептерінің дәлелділігін растайтын құжат
ұсынылуға тиіс.
6. Соттың өткізіп алған процестік мерзімді ұзартудан немесе қалпына келтіруден бас
тарту туралы ұйғарымына апелляциялық тәртіппен шағым жасалуы және наразылық білдірілуі
мүмкін.
7. Соттың процестік мерзімді ұзарту немесе қалпына келтіру туралы ұйғарымы шағым
жасалуға, наразылық білдірілуге жатпайды.
11-тарау. СОТТЫҢ ХАБАРЛАУЛАРЫ МЕН ШАҚЫРУЛАРЫ
127-бап. Соттың хабарлаулары мен шақырулары
1. Іске қатысатын адамдар, олардың өкілдері, сондай-ақ куәлар, сарапшылар,
мамандар мен аудармашылар сот отырысының немесе жекелеген процестік әрекеттерді жасаудың
уақыты мен орны туралы хабарландырылады және соттың шақыру қағаздарымен сотқа
шақырылады.
2. Іске қатысатын адамдар, сондай-ақ куәлар, сарапшылар, мамандар мен аудармашылар
тапсырылғаны туралы хабарламасы бар тапсырыс хат, телефонограмма немесе жеделхат,
сондай-ақ хабарлаудың немесе шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс
құралдарын пайдалану арқылы хабарлануы немесе шақырылуы мүмкін.
3. Хабарлаулар мен шақырулар хабарланатын немесе шақырылатын адамның сотқа уақтылы
келуіне және іске дайындалуына жеткілікті мерзімі болатындай есеппен істі сот
талқылауына дайындау туралы ұйғарым шығарылған күннен не сот талқылауы тағайындалған
күннен кейінгі келесі күннен кешіктірілмей жіберілуге тиіс.
4. Хабарлау немесе шақыру хабарландырылатын немесе шақырылатын адамға тарап немесе
іске қатысатын басқа да адам көрсеткен мекенжай, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі
немесе электрондық мекенжай бойынша жіберіледі. Егер сотқа хабарланған мекенжай бойынша
адам іс жүзінде тұрмайтын болса, хабарлау немесе шақыру оның жұмыс орны бойынша
жіберілуі мүмкін. Заңды тұлғаға арналған хабарлау немесе шақыру оның орналасқан жері
бойынша жіберіледі.
Іске қатысатын адамдар хабарланатын және шақырылатын адамдар сотқа келмеген істер
бойынша сот талқылауының уақыты, күні мен орны туралы хабарды бұқаралық ақпарат
құралдарында жариялауға құқылы.
5. Тараптың тиісінше хабарландырылуы – егер хабарлаудың түспегені не кешірек
түскені дәлелденбесе, көрсетілген мекенжайда тұратын тараптың кәмелетке толған отбасы
мүшелерінің бірі, басқа адам алған, оның тапсырылғаны туралы хабарламасы бар тапсырыс
хатпен жіберілген хабарлама, телефонограмма немесе жеделхат, сондай-ақ ұялы байланыстың
абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша немесе хабарлаудың немесе
шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдарын пайдалану арқылы
мәтіндік хабардың жеткізілгендігін растайтын есеп.
6. Осы бапта көзделген сот хабарлауларының нысандары, егер Қазақстан Республикасы
ратификациялаған халықаралық шартта өзгеше тәртіп белгіленбесе, осы Кодекстің 23-бабының
бесінші бөлігінде көрсетілген субъектілерге қатысты да қолданылады.
128-бап. Соттың шақыру қағазының немесе өзге де
хабарлаудың, шақырудың мазмұны
1. Соттың шақыру қағазында немесе өзге де хабарлауда, шақыруда:
1) хабарланатын немесе сотқа шақырылатын адамды (тегін, атын, әкесінің атын (егер
ол жеке басты куәландырылатын құжатта көрсетілсе) және адамның тұрғылықты жерін не заңды
тұлғаның атауы мен оның орналасқан жерін) көрсету;
2) соттың атауы мен мекенжайы;
3) сотқа келетін жері мен уақытын көрсету;
4) адресат хабарланатын немесе шақыртылатын істің атауы;
5) адресаттың кім ретінде хабарландырылып немесе шақырылып отырғандығын көрсету;
6) іске қатысатын адамдарға дәлелдемелерді осы Кодекстің талаптарына сәйкес
ұсынбаудың салдарын көрсетіп, іс бойынша оларда бар барлық дәлелдемелерді табыс етуді
ұсыну;
7) осы Кодекстің 46-бабында көзделген құқықтар мен міндеттерді көрсету;
8) адресаттың болмауына байланысты шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды,
шақыруды қабылдаған адамның оны алғашқы мүмкіндік болған кезде адресатқа тапсыруға
міндеттілігін көрсету;
9) хабарландырылатын немесе шақырылатын адамның сотқа келмей қалу салдарын және
келмеу себебін сотқа хабарлауға оның міндетті екендігін көрсету;
10) шақыру қағазын немесе өзге де хабарламаны, шақыруды жіберген адамның қойған
қолы қамтылуға тиіс.
Хабарлау немесе шақыру туралы телефонограмма жіберген адам оны өзінің қолын қойып
және оны кімге және қашан бергендігін көрсетіп куәландыруға тиіс.
2. Ұялы байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша
жіберілетін хабарда:
1) хабарландырылатын немесе сотқа шақырылатын адамды (хабарлау жіберілетін адамның
тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе) не
заңды тұлғаның атауын) көрсету;
2) соттың атауы мен мекенжайы;
3) келетін жері мен уақытын көрсету;
4) адресат хабарландырылып немесе шақыртылып отырған істің қысқаша атауы;
5) адресаттың кім ретінде хабарландырылып немесе шақыртылып отырғандығын көрсету;
6) хабар жіберген адамның тегі мен аты қамтылуға тиіс.
Хабардың жіберілгендігін растайтын құжат іс материалдарына қоса тіркеледі.
3. Хабарламаны алған тараптар, жабық сот отырысында қарауға жататын істерді
қоспағанда, талап қоюмен және оған қоса берілетін материалдармен соттың ресми интернет-
ресурсы арқылы танысуға құқылы.
129-бап. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды
жеткізу
1. Соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлау хабарламасы бар тапсырысты хатпен
пошта арқылы немесе мұны өздеріне судья тапсырған адамдар не ұялы байланыстың абоненттік
нөміріне немесе электрондық мекенжайға электрондық түрде мәтіндік хабар жолдау арқылы
немесе хабарлаудың немесе шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс
құралдары пайдаланылып жеткізіледі. Шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды адресатқа
тапсыру уақыты шақыру қағазының түбіртегінде немесе өзге де хабарлаудың сотқа
қайтарылуға тиіс көшірмесінде белгіленеді.
2. Судья хабарландырылатын немесе іс бойынша шақырылатын басқа адамға тапсыру үшін
шақыру қағазын немесе соттың өзге де хабарлауын іске қатысатын адамның келісімімен оған
беруі мүмкін.
3. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды жеткізу тапсырылған адам оның
тапсырылған күні көрсетілген және адресаттың оларды алғандығы жөнінде қолы қойылған
шақыру қағазының түбіртегін немесе өзге де хабарлаудың көшірмелерін сотқа қайтаруға
міндетті.
4. Осы тараудың талаптары сақталған кезде және керісінше жағдай дәлелденбесе,
соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлау жеткізілген болып есептеледі.
130-бап. Соттың шақыру қағаздарын немесе өзге де
хабарлауды тапсыру
1. Соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлау, ол жолданып отырған азаматқа
сотқа қайтарылуға жататын шақыру қағазының түбіртегіне немесе өзге де хабарлаудың
көшірмелеріне қолы қойдырылып жеке не ұялы байланыстың абоненттік нөміріне немесе
электрондық мекенжайға электрондық түрде мәтіндік хабар жолдау арқылы немесе хабарлаудың
немесе шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдары пайдаланылып
тапсырылады.
Заңды тұлғаға жіберілген соттың шақыру қағазы не өзге де хабарлама оның өкіліне
немесе басқару функцияларын орындайтын тиісті адамға, күзет қызметінің жұмыскеріне не
шақырылып, хабарландырылып отырған тұлғаның басқа қызметкеріне табыс етіледі, ол шақыру
қағазының түбіртегіне немесе өзге де хабарлаудың көшірмелеріне өзінің лауазымын, тегін
және аты-жөнін жазып, оны алғандығы жөнінде қол қояды.
Соттың шақыру қағазы немесе өзге де хабарлау, егер заңды тұлға көрсетілген
мекенжайда болмаса да, заңды тұлғаның орналасқан жері бойынша жеткізілген болып
есептеледі.
2. Егер шақыру қағазын жеткізген адам іс бойынша хабарландырылатын немесе
шақырылатын адамды тұрғылықты жерінен немесе жұмысынан таба алмаса, онда шақыру қағазы
онымен бірге тұратын отбасының кәмелеттік жасқа толған мүшелерінің біріне не олардың
келісімімен басқа адамға, ал олар болмаған кезде – үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік
иелері кооперативінің, тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық қызметтер көрсету қызметінің
уәкілетті тұлғасына не тұрғын үй басқарушысына, жергілікті өзін-өзі басқару органының
немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органның не оның жұмыс орны
бойынша әкімшіліктің уәкілетті тұлғасына тапсырылады. Бұл жағдайларда шақыру қағазын
қабылдап алған адам шақыру қағазының түбіртегіне өзінің тегін, атын, әкесінің атын (егер
ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса), сондай-ақ адресатқа қатыстылығын
немесе атқаратын лауазымын көрсетуге міндетті. Шақыру қағазын қабылдап алған адам оны
кешеуілдемей адресатқа тапсыруға міндетті.
Көрсетілген жағдайларда соттың шақыру қағазы тиісті түрде тапсырылған болып
есептеледі.
3. Адресат уақытша болмаған жағдайда шақыру қағазын жеткізетін адам шақыру
қағазының түбіртегіне немесе өзге де хабарлауға адресаттың қайда кеткенін және оның
қашан қайтып келуі мүмкін екенін белгілейді. Осы мәліметтерді онымен бірге тұратын
кәмелетке толған отбасы мүшелерінің және басқа адамдардың ішінен біреуі растауы не
үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелері кооперативінің, тұрғын үй-пайдалану және
коммуналдық қызметтерді көрсету қызметінің уәкілетті тұлғасы не тұрғын үй басқарушысы,
жергілікті өзін-өзі басқару органының немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті
атқарушы органның немесе оның жұмыс орны бойынша әкімшіліктің уәкілетті тұлғасы, сондай-
ақ соттың шақыру қағазын немесе хабарлауды жеткізген адам куәландыруға тиіс.
131-бап. Соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды
қабылдап алудан адресаттың бас тартуының салдары
1. Адресат соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды қабылдап алудан бас
тартқан кезде, оларды жеткізуші немесе табыс етуші адам шақыру қағазына немесе өзге де
хабарлауға, шақыруға тиісті белгі қояды, олар сотқа қайтарылады, сондай-ақ бұл туралы
акт жасауға құқылы. Адресаттың соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды алудан
бас тартуы туралы белгіні үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелері кооперативінің,
тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық қызметтер көрсету қызметінің уәкілетті тұлғасы не
тұрғын үй басқарушысы, жергілікті өзін-өзі басқару органының немесе адресаттың
тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органның немесе оның жұмыс орны бойынша
әкімшіліктің уәкілетті тұлғасы куәландырады.
2. Адресаттың соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды қабылдап алудан бас
тартуы істі қарауға немесе жекелеген процестік әрекеттерді жасауға кедергі болмайды және
адам тиісті түрде хабарландырылған болып есептеледі.
132-бап. Іс бойынша іс жүргізу кезінде тегін, атын,
әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын
құжатта көрсетілсе) ауыстыру, мекенжайды, ұялы
байланыстың абоненттік нөмірін және электрондық
мекенжайды өзгерту
Іске қатысатын адамдар мен олардың өкілдері іс бойынша іс жүргізу кезінде тегі,
аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілсе) ауысқан,
мекенжайы, ұялы байланысының абоненттік нөмірі, электрондық мекенжайы өзгерген жағдайда
бұл туралы сотқа хабарлауға міндетті. Мұндай хабар болмаған кезде шақыру қағазы немесе
өзге де хабарлау, шақыру сотқа белгілі соңғы деректер бойынша жіберіледі және адресат
бұл мекенжай бойынша енді тұрмаса да немесе болмаса да, ұялы байланыстың осы абоненттік
нөмірін немесе электрондық мекенжайды пайдаланбаса да жеткізілген болып есептеледі.
Мұндай хабарлау тиісінше хабарлау болып табылады.
133-бап. Жауапкердің және (немесе) баланың болған жерінің
белгісіздігі және оларды іздестіру
1. Жауапкердің нақтылы тұрған жері белгісіз болған кезде үй-жайлардың
(пәтерлердің) меншік иелері кооперативінің, тұрғын үй-пайдалану және коммуналдық
қызметтер көрсету қызметінің уәкілетті тұлғасы не тұрғын үй басқарушысы, жергілікті
өзін-өзі басқару органының немесе адресаттың соңғы белгілі тұрғылықты жері бойынша
тиісті атқарушы органның немесе оның соңғы белгілі жұмыс орны бойынша әкімшіліктің
уәкілетті тұлғасының соттың шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды, шақыруды алғанын
куәландыратын жазба сотқа келіп түскеннен кейін сот істі қарауға кіріседі. Мұндай
хабарлау тиісінше хабарлау болып табылады.
Жауапкердің және (немесе) баланың болған жері белгісіз болған кезде Қазақстан
Республикасына заңсыз алып өткен немесе Қазақстан Республикасында ұсталып отырған баланы
кері қайтару туралы немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттың
негізінде осындай балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы талап
бойынша судья жауапкерді және (немесе) баланы іздестіруді жариялау туралы ұйғарым
шығаруға міндетті.
2. Мемлекет мүддесіне орай, сондай-ақ алименттерді өндіріп алу, асыраушысының
денсаулығының зақым алуынан немесе қайтыс болуынан келген зиянды өтеу туралы талап
қоюлар бойынша жауапкердің тұрған жері белгісіз болған кезде сот уәкілетті органдар
арқылы жауапкерді іздестіруді жариялауға міндетті. Соттың жауапкерге іздеу жариялауы
істі қарауға кедергі болмайды.
3. Жауапкер өзіне сот шешімінің көшірмелері тапсырылғаннан кейін осы
Кодекстің 126-бабында белгіленген тәртіппен апелляциялық шағым беру үшін өткізіп алынған
процестік мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхат беруге және соттың шешіміне шағым
жасауға құқылы.
4. Жауапкерді және (немесе) баланы іздестіру жөніндегі шығыстарды өндіріп алу
уәкілетті органның арызы бойынша сот бұйрығын беру арқылы жүргізіледі.
2-БӨЛІМ. БІРІНШІ САТЫДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ
1-КІШІ БӨЛІМ. ОҢАЙЛАТЫЛҒАН ІС ЖҮРГІЗУ
12-тарау. БҰЙРЫҚ АРҚЫЛЫ ІС ЖҮРГІЗУ 134-бап. Соттың бұйрығы негізінде берешекті өндіріп алу
1. Сот бұйрығы сот актісі болып табылады, оны өндіріп алушының ақшаны өндіріп алу
немесе борышкерді және өндіріп алушыны олардың түсіндірмелерін тыңдау үшін шақырмай-ақ
және сот талқылауынсыз, даусыз талаптар бойынша борышкерден жылжымалы мүлікті талап ету
туралы арызы бойынша судья шығарады.
2. Сот бұйрығының атқарушылық құжат күші болады. Сот бұйрығы бойынша өндіріп алу
сот шешімдерін орындау үшін белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
135-бап. Сот бұйрығы шығарылатын талаптар
Сот бұйрығы:
1) нотариат куәландырған мәмілеге негізделген міндеттемелерді орындау туралы;
2) орындау мерзімі жеткен және міндеттеменің орындалмауын борышкер мойындаған,
оның ішінде дауды сотқа дейін реттеу тәртібімен өндіріп алушыға жіберілген кінә қоюға
жауапта мойындаған жазбаша мәмілеге негізделген міндеттемені орындау туралы;
3) төленбеген вексельдің наразылығына, акцептінің болмауына және нотариус жасаған
акцептінің күні белгіленбеуіне негізделген міндеттемені орындау туралы;
4) әке (ана) болудың анықталуына немесе үшінші тұлғаларды тарту қажеттігіне
байланысты емес кәмелетке толмаған балаларды бағып-күтуге арналған алименттерді өндіріп
алу туралы;
5) жеке тұлғалардан салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
бойынша бересіні және өсімпұлдарды, сондай-ақ кеден төлемдері, салықтар мен өсімпұлдар
бойынша берешекті өндіріп алу туралы;
6) қызметкерге есептелген, бірақ төленбеген жалақы мен өзге де төлемдерді өндіріп
алу туралы, оның ішінде Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына міндетті зейнетақы
аударымдарын аудару туралы;
7) уәкілетті органдар мәлімдеген борышкерді, жауапкерді және (немесе) баланы
іздестіру жөніндегі шығыстарды өтеу туралы;
8) лизинг шартына немесе Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лизинг затын
талап ету туралы;
9) ломбард кепіл беруші-борышкерге ұсынған кредитті қайтару мерзімі өткеннен кейін
өндіріп алуды кепіл затына аудару туралы;
10) қосымша шығыстарды өндіріп алу туралы талаптарды қоспағанда, «Тұрғын үй
қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңында бекітілген кондоминиум
объектісінің ортақ мүлкін күтіп-ұстауға арналған міндетті шығыстарға қатысудан жалтарған
үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелерінен берешекті өндіріп алу туралы;
11) іс жүзінде тұтынылған қызметтер (электрмен, газбен, жылумен, сумен жабдықтау
және басқалары) үшін жария шарттардың, сондай-ақ төлеу мерзімі жеткен, белгіленген
тарифтерге сай көрсетілген қызметтер үшін өзге де шарттардың негізінде берешекті өндіріп
алу туралы;
12) келісімшарт әскери қызметшінің бастамасы бойынша мерзімінен бұрын бұзылған
жағдайда, әскери қызметті өткеру туралы келісімшартта көзделген біржолғы ақшалай
сыйақыны өндіріп алу туралы;
13) оқуды не қызметті өткеруді өз қалауы бойынша тоқтатқан, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының заңнамасында көзделген негіздер бойынша шартта көзделген мерзім өткенге
дейін жұмыстан босатылған немесе оқудан шығарылған оқу орындарының курсанттарын оқытуға
жұмсалған сомаларды өндіріп алу туралы;
14) оқуын тоқтатқан не шет мемлекетте оқу орнын аяқтағаннан кейін Қазақстан
Республикасына қайтып оралмаған немесе грантты қайтару жөніндегі шартта көзделген
міндеттемені бұзған адамдардан мемлекеттік гранттарды өндіріп алу туралы;
15) ауылдық жерге жіберілген жас мамандар шарттар бойынша міндеттемелерді
орындамаған немесе тиісті түрде орындамаған жағдайда олардан мемлекеттік гранттарды,
көтерме жәрдемақыларды, жәрдемақыларды өндіріп алу туралы;
16) бала асырап алудың күші жойылған жағдайда, жетім баланы және (немесе) ата-
аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы асырап алуға байланысты төленген біржолғы
ақшалай төлемді бюджетке қайтару туралы;
17) жалдау төлемдерінің жалдау шартында белгіленген мерзімдерде төленбеуіне
байланысты оларды өндіріп алу туралы;
18) қылмыстық қудалау органы қысқартқан қылмыстық істер бойынша процестік
шығындарды өндіріп алу туралы талаптар бойынша шығарылады.
136-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арыздың нысаны мен
мазмұны
1. Сот бұйрығын шығару туралы арыз сотқа осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген
аумақтық соттылықтың жалпы қағидалары бойынша беріледі.
2. Арыз жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында беріледі. Арызда:
1) арыз берілген соттың атауы;
2) өндіріп алушының атауы, оның туған күні, тұрғылықты жері немесе орналасқан
жері, жеке сәйкестендіру нөмірі, заңды тұлғаның деректемелері, бизнес-сәйкестендіру
нөмірі;
3) борышкердің атауы, оның туған күні, тұрғылықты жері немесе орналасқан жері,
жеке сәйкестендіру нөмірі (егер ол арыз берушіге белгілі болса), заңды тұлғаның
деректемелері, бизнес-сәйкестендіру нөмірі;
4) өндіріп алушының талабы және ол негізделген мән-жайлар;
5) мәлімделген талапты растайтын қоса берілген құжаттардың тізбесі көрсетілуге
тиіс.
3. Жылжымалы мүлік талап етілген жағдайда арызда осы мүліктің тиісті құжаттармен
расталған құны көрсетілуге тиіс.
4. Арызға өндіріп алушы немесе қол қоюға немесе арыз беруге өкілеттігі болған
кезде оның өкілі қол қояды. Өкіл беретін арызға оның өкілеттігін куәландыратын сенімхат
қоса берілуге тиіс.
Арыз электрондық құжат нысанында берілген кезде ол өндіріп алушының немесе оның
өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Электрондық құжат нысанында
берілетін арызға осы бапта көрсетілген құжаттардың электрондық көшірмелері қоса
беріледі.
5. Осы Кодекстің 135-бабында санамаланған талаптар оларды бұйрық арқылы немесе
талап қою іс жүргізуі тәртібімен қарау көрсетілмей берілген кезде көрсетілген талаптар
осы тараудың қағидалары бойынша қаралады.
137-бап. Мемлекеттік баж
1. Сот бұйрығын беру туралы арыз үшін «Салық және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі)
белгіленген мөлшерде мемлекеттік баж төленеді.
2. Арызды қабылдаудан бас тартылған кезде өндіріп алушы төлеген мемлекеттік баж
қайтарылады.
3. Өндіріп алушы төлеген мемлекеттік баж сот бұйрығының күші жойылған кезде
қайтарылмайды. Өндіріп алушы борышкерге талап қою ісін жүргізу тәртібімен талап қойған
кезде ол төленуге жататын мемлекеттік баж есебіне есептеледі.
138-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арызды қабылдаудан
бас тарту және қайтару негіздері
1. Судья осы Кодекстің 151, 152-баптарында көзделген негіздер бойынша сот бұйрығын
шығару туралы арызды қабылдаудан бас тартады немесе кері қайтарады.
Бұдан басқа, егер:
1) мәлімделген талап осы Кодекстің 135-бабында көзделмеген;
2) борышкердің тұрғылықты жері немесе орналасқан жері Қазақстан Республикасының
шегінен тыс болған;
3) мәлімделген талапты растайтын құжаттар ұсынылмаған;
4) талап қою ісін жүргізу тәртібімен қарауға жататын құқық туралы даудың бары
байқалған;
5) арыздың нысаны мен мазмұны осы Кодекстің 136-бабының талаптарына сай келмеген;
6) арыз бергенде мемлекеттік баж төленбеген жағдайларда судья арызды кері
қайтарады.
2. Судья арызды қабылдаудан бас тарту немесе кері қайтару туралы арыз сотқа келіп
түскен күннен бастап үш жұмыс күні ішінде ұйғарым шығарады.
3. Арызды кері қайтару сот бұйрығын беру туралы сотқа қайтадан арыз беруге не сол
нысана мен сол негіздер бойынша сол жауапкерге, егер ол жол берілген бұзушылықты жойса,
талап қоюға кедергі болмайды.
4. Судьяның арызды қабылдаудан бас тарту туралы немесе кері қайтару туралы
ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым берілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті
болып табылады.
139-бап. Сот бұйрығын шығару тәртібі мен мерзімі
Мәлімделген даусыз талаптың мәні бойынша сот бұйрығын судья арыздың сотқа келіп
түскен күнінен бастап үш жұмыс күні ішінде шығарады.
140-бап. Сот бұйрығының мазмұны
1. Сот бұйрығында:
1) жүргізілетін істің нөмірі және сот бұйрығының шығарылған күні;
2) соттың атауы, бұйрық шығарған судьяның тегі мен аты-жөні;
3) өндiрiп алушының тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басты куәландыратын
құжатта көрсетілсе), туған күні, оның тұрғылықты немесе орналасқан жерi, жеке
сәйкестендiру нөмiрi немесе егер өндiрiп алушы заңды тұлға болып табылса, оның атауы, іс
жүзінде орналасқан жері, банктік деректемелері, бизнес-сәйкестендіру нөмiрi;
4) борышкердiң тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басты куәландыратын
құжатта көрсетілсе), туған күні, оның тұрғылықты жерi немесе орналасқан жері, оның жұмыс
орны және борышкер жұмыс істейтін заңды тұлғаның банктік деректемелері туралы мәліметтер
(егер сот бұйрығын шығару туралы арызда көрсетілсе), жеке сәйкестендіру нөмірі (егер ол
белгілі болса) немесе, егер борышкер заңды тұлға болып табылса, оның атауы, орналасқан
жері, банктік деректемелері, бизнес-сәйкестендіру нөмiрi, сондай-ақ қалалық және
(немесе) ұялы байланыстың абоненттік нөмірлері туралы мәліметтер, электрондық пошта
мекенжайы (егер мұндай мәліметтер бар болса және белгілі болса);
5) талапты қанағаттандыруға негіз болған заң;
6) өндіріп алынуға жататын ақша сомаларының мөлшері немесе құны көрсетілген, талап
етілуге жататын жылжымалы мүліктің белгілері;
7) егер заңда немесе шартта тұрақсыздық айыбын өндіріп алу көзделсе, оның мөлшері
және ол есептелген уақыт кезеңі;
8) борышкерден өндіріп алушының пайдасына немесе тиісті бюджетке өндіріп алынуға
жататын мемлекеттік баждың сомасы;
9) мәлімделген талапқа қарсылық білдіру туралы арыз беру мерзімі мен тәртібі
көрсетіледі.
2. Осы баптың бірінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 5) және 8) тармақшаларында
көзделген мәліметтерден басқа, кәмелетке толмаған балаларға алименттер өндіріп алу
туралы сот бұйрығында күтіп-бағу үшін алименттер тағайындалған әрбір баланың аты мен
туған күні, борышкерден ай сайын өндіріліп алынатын төлемдердің мөлшері және оларды
өндіріп алу мерзімі көрсетіледі.
3. Сот бұйрығына судья қол қояды.
141-бап. Борышкерге сот бұйрығының көшірмелерін жіберу.
Сот бұйрығына қарсылық білдіру
1. Сот бұйрығы ол шығарылғаннан кейін келесі күннен кешіктірілмей оның алынғанын
тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып, борышкерге тапсырылуға
немесе жіберілуге тиіс.
2. Борышкер мәлімделген талапқа қарсылығын сот бұйрығын шығарған сотқа сот
бұйрығының көшірмелерін алған күннен бастап немесе оның шығарылғаны туралы оған белгілі
болған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жіберуге құқылы.
3. Борышкердің қарсылығы сот бұйрығын беру туралы арызда көрсетілген дау нысанының
бар екені туралы тиісті дәлелдемелермен расталуға тиіс. Электрондық құжат нысанында
берілетін қарсылықтарға құжаттардың электрондық көшірмелері қоса беріледі.
4. Қарсылықтарға осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген адам немесе оның өкілі
қол қояды. Қарсылықтар электрондық құжат нысанында берілген кезде ол борышкердің немесе
оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Өкіл беретін
қарсылықтарға оның өкілеттігін куәландыратын сенімхат қоса берілуге тиіс.
5. Осы баптың үшінші және төртінші бөліктерінің талаптарына сай келмейтін
қарсылықтар сот ұйғарымымен кері қайтарылады.
6. Дәлелді себептермен өткізіп алынған қарсылық беру мерзімін сот бұйрығын
шығарған сот осы Кодекстің 126-бабында көзделген негіздер бойынша және тәртіппен қалпына
келтіруі мүмкін.
142-бап. Сот бұйрығының күшін жою
1. Егер борышкерден белгіленген мерзімде мәлімделген талапқа қарсылық келіп түссе
не, егер сот бұйрығында құқықтары мен міндеттері қозғалған басқа да адамнан шығарылған
сот бұйрығының заң талаптарына сәйкес еместігі туралы арыз келіп түссе, судья сот
бұйрығының күшін жояды.
2. Судья қарсылық немесе арыз келіп түскен күннен бастап үш жұмыс күнінен
кешіктірмей сот бұйрығының күшін жою туралы ұйғарым шығарады. Ұйғарымда өндіріп алушы
мәлімдеген талаптың талап қою іс жүргізуі тәртібімен берілуі мүмкін екені түсіндіріледі.
Сот бұйрығының күшін жою туралы ұйғарымның көшірмелері ол шығарылғаннан кейін келесі
күннен кешіктірмей өндіріп алушыға және борышкерге жіберіледі.
Сот бұйрығының күшiн жою туралы соттың ұйғарымы шағым жасауға және наразылық
білдіруге жатпайды.
Сот бұйрығының күшiн жоюдан бас тарту туралы соттың ұйғарымына шағым жасауы,
наразылық білдіруі мүмкін.
143-бап. Өндіріп алушыға сот бұйрығын беру және оны
орындауға жіберу
1. Егер белгіленген мерзімде сотқа борышкерден қарсылық келіп түспесе, судья
соттың мөрімен куәландырылған сот бұйрығын оны борышкердің тұрғылықты жеріндегі тиісті
әділет органына орындауға ұсынуы үшін өндіріп алушыға береді.
2. Өндіріп алушының өтініші бойынша, сондай-ақ осы Кодекстің 243-бабына сәйкес
дереу орындалуға жататын талаптар бойынша сот бұйрығын сот тікелей жіберуі мүмкін.
3. Мемлекеттік бажды борышкерден тиісті бюджеттің кірісіне өндіріп алу үшін соттың
мөрімен куәландырылған сот бұйрығының жеке данасын сот аумақ бойынша тиісті әділет
органына тікелей жібереді.
4. Сот бұйрығының көшірмесі сот жүргізген істе қалады.
13-тарау. ОҢАЙЛАТЫЛҒАН (ЖАЗБАША) ІС ЖҮРГІЗУ
144-бап. Оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібі
1. Сот істерді осы Кодекстің 14-тарауының қағидалары бойынша осы тарауда
белгіленген ерекшеліктерімен бірге оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарайды.
2. Судья істерді арыз қабылданған күннен бастап бір ай мерзімде оңайлатылған
(жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарайды. Істерді оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу
тәртібімен қарау мерзімі ұзартылуға жатпайды.
3. Сот, егер:
1) тарап бұл туралы өтінішхат берсе;
2) үшінші тұлғаның іске кіруі туралы өтінішхаты қанағаттандырылса;
3) қарсы талап қою қабылданса;
4) осы іс бойынша қабылданған сот актісімен басқа тұлғалардың құқықтары мен заңды
мүдделері бұзылуы мүмкін болса;
5) дәлелдемелерді олардың тұрған жерінде қарап тексеру және зерттеу жүргізу,
сараптама тағайындау немесе куәның айғақтарын тыңдау қажет болса;
6) қосымша мән-жайларды анықтау немесе қосымша дәлелдемелерді зерттеу қажет болса
істі талап қою ісін жүргізу қағидалары бойынша жалпы тәртіппен қарау туралы ұйғарым
шығарады.
4. Істі талап қою ісін жүргізу қағидалары бойынша жалпы тәртіппен қарау туралы
ұйғарымда іске қатысатын адамдар жасауға тиіс әрекеттер мен осы әрекеттерді жасау
мерзімдері көрсетіледі. Іс осы Кодексте тиісті санаттағы істер үшін белгіленген
мерзімдерде қаралуға тиіс. Істі қарау мерзімі талап қою арызы алғаш қабылданған күннен
бастап есептеледі.
5. Егер бір мезгілде бірнеше талап мәлімделсе, оның біреуі немесе одан да көбі осы
Кодекстің 145-бабында көрсетілген тізбеге сәйкес келмесе және сот осы талаптарды жеке іс
жүргізуде бөліп қарамаса, олар осы Кодекстің 14-тарауында белгіленген тәртіппен
қаралады.
145-бап. Оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен
қаралатын істер
1. Мынадай:
1) егер талап қою бағасы заңды тұлғалар үшін – жеті жүз айлық есептік
көрсеткіштен, жеке кәсіпкерлер, азаматтар үшін екі жүз айлық есептік көрсеткіштен
аспаса, ақша сомаларын өндіріп алу туралы талап қою арыздары бойынша;
2) талап қою бағасына қарамастан, талап қоюшы ұсынған, жауапкердің ақшалай
міндеттемелерін белгілейтін құжаттарға және (немесе) шарт бойынша берешекті растайтын
құжаттарға негізделген талап қою арыздары бойынша;
3) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу
тәртібімен жасалған дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімдерді
орындау туралы;
4) «Нотариат туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген немесе шартта
көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу тәртібімен нотариус куәландырған дауды реттеу
туралы келісімдерді орындау туралы;
5) тараптардың тапсырма шарты бойынша адвокаттың немесе адвокаттар мен тараптардың
қатысуымен «Адвокаттық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
партисипативтік рәсім тәртібімен жасалған дауларды реттеу туралы келісімдерді орындау
туралы;
6) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу
тәртібімен жасалған кәсіпкерлік, инвестициялық қызметке байланысты даулар бойынша
келісімдерді орындау туралы;
7) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу
тәртібімен жасалған сақтандыру даулары және банктік қарыз шарттарынан туындайтын даулар
бойынша келісімдерді орындау туралы;
8) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу
тәртібімен жасалған тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы даулар бойынша
келісімдерді орындау туралы;
9) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу
тәртібімен жасалған зияткерлік меншікке құқықтарды қорғау саласындағы даулар бойынша
келісімдерді орындау туралы;
10) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда сотқа дейін реттеу
тәртібімен жасалған неке-отбасылық қатынастар саласындағы даулар бойынша келісімдерді
орындау туралы;
11) азаматтың абыройына, қадір-қасиетіне немесе iскерлiк беделiне және заңды
тұлғаның іскерлік беделін түсіретін мәліметтерді теріске шығаруды не бұқаралық ақпарат
құралында жауапты жариялау туралы даулар бойынша келісімдерді орындау туралы;
12) заңда белгіленген немесе шартта көзделген жағдайларда дауларды сотқа дейін
реттеу тәртібімен жасалған өзге де келісімдерді орындау туралы істер оңайлатылған
(жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралуға жатады.
2. Осы баптың бірінші бөлігінде санамаланған талап қою талаптары оларды
оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарау көрсетілмей қойылған кезде олар осы
тараудың қағидалары бойынша қаралады.
146-бап. Істерді оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу
тәртібімен қараудың ерекшеліктері
1. Талап қою арызы нысаны мен мазмұны бойынша осы Кодекстің 148 және 149-
баптарының талаптарына сәйкес келуге тиіс.
2. Сот талап қою арызын іс жүргізуге қабылдау туралы ұйғарым шығарады, онда істің
оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатындығын көрсетеді.
3. Сот тараптарды хабарландырып, жауапкердің өзі негіздейтін құжаттар мен
дәлелдемелерді қоса беріп, он бес жұмыс күні ішінде талап қою арызына пікір (қарсылық)
ұсынуы үшін мерзім белгілейді. Пікірге (қарсылыққа) оның көшірмелері талап қоюшыға
жіберілгенін растайтын құжат қоса беріледі.
4. Сот белгілеген мерзім өткеннен кейін сотқа келіп түскен пікір (қарсылық),
дәлелдемелер және өзге де құжаттар, егер тарап оларды сот белгілеген мерзімде ұсынудың
мүмкін еместігін негіздесе және олар сот шешім шығарғанға дейін түссе, қабылданады.
5. Пікірді, дәлелдемелерді және өзге де құжаттарды ұсыну үшін сот белгілеген
мерзімдер өткеннен кейін сот тараптарды шақырмай істі оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу
тәртібімен қарайды.
6. Сот тараптар ұсынған құжаттарда баяндалған түсініктемелерді, қарсылықтарды және
(немесе) дәлелдемелерді зерттейді және шешім қабылдайды.
7. Істі оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қарау кезінде осы
Кодекстің 26-тарауында және осы Кодекстің 198-бабында көзделген қағидалар қолданылмайды.
147-бап. Оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен
қаралатын іс бойынша шешім
1. Оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатын іс бойынша қысқаша шешім
шығарылады, ол осы Кодекстің 19-тарауында белгіленген талаптарға сәйкес келуге тиіс. Сот
шешімінің көшірмелері тараптарға оның алынғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс
құралдары пайдаланыла отырып жолданады не шешім шығарылған күннен бастап түпкілікті
нысанда бес жұмыс күнінен кешіктірмей беріледі.
2. Жауапкер оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен шешім шығарған сотқа сот
шешімінің көшірмелерін алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде осы шешімнің күшін жою
туралы арыз беруге құқылы. Арыз, егер жауапкер талап қою арызының келіп түскені және
оның оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатыны туралы тиісті түрде
хабарландырылмаған және пікірді, сондай-ақ шешімнің мазмұнына әсер ете алатын
дәлелдемелерді ұсына алмаған жағдайда беріледі.
3. Шешімнің күшін жою туралы арыз осы баптың екінші бөлігінде көзделген талаптар
ескеріле отырып, осы Кодекстің 21-тарауында белгіленген қағидалар бойынша қаралады.
4. Шешімге осы шешімнің күшін жою туралы арыз беру мерзімі өткен соң, ал егер арыз
берілген жағдайда – сот осы арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым
шығарғаннан кейін бір ай мерзім ішінде апелляциялық тәртіппен тараптар шағым жасауы
немесе прокурор наразылық білдіруі мүмкін.
5. Оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен тараптар ұсынған құжаттар бойынша
тараптарды шақырмастан, осы Кодекстің 277, 279-баптарында белгіленген негіздер бойынша
іс бойынша іс жүргізу тоқтатылуы, арыз қараусыз қалдырылуы мүмкін.
2-КІШІ БӨЛІМ. ТАЛАП ҚОЮ ІСІН ЖҮРГІЗУ
14-тарау. ТАЛАП ҚОЮ
148-бап. Талап қою арызының нысаны мен мазмұны
1. Талап қою арызы жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында бірінші сатыдағы
сотқа беріледі.
2. Арызда:
1) талап қою арызы берілетін соттың атауы;
2) талап қоюшының тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын
құжатта көрсетілсе), оның туған күні, тұрғылықты жері, жеке сәйкестендіру нөмірі, ал
егер талап қоюшы заңды тұлға болса, онда оның толық атауы, орналасқан жері, бизнес-
сәйкестендiру нөмiрi мен банктік деректемелері; егер арызды өкіл берсе, өкілдің атауы
мен оның мекенжайы көрсетілуге тиіс. Арызда, егер бар болса, талап қоюшы мен өкілдің
ұялы байланысының абоненттік нөмірі мен электрондық мекенжайы туралы мәліметтер
көрсетілуге тиіс;
3) жауапкердің тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын
құжатта көрсетілсе), оның тұрғылықты жері, жеке сәйкестендіру нөмірі (егер ол талап
қоюшыға белгілі болса), егер жауапкер заңды тұлға болса, онда оның толық атауы,
орналасқан жері, банктік деректемелері (егер олар талап қоюшыға белгілі болса) мен
бизнес-сәйкестендiру нөмiрi (егер ол талап қоюшыға белгілі болса). Арызда, егер талап
қоюшыға белгілі болса, жауапкердің ұялы байланысының абоненттік нөмірі мен электрондық
мекенжайы туралы мәліметтер көрсетілуге тиіс;
4) азаматтың құқықтары мен бостандықтарын немесе талап қоюшының заңды мүдделерін
және талап қоюшының талаптарын бұзудың немесе бұзу қаупінің мәні;
5) талап қоюшы өзінің талаптарын негіздейтін мән-жайлар, сондай-ақ осы мән-
жайларды растайтын дәлелдемелердің мазмұны;
6) егер бұл заңда белгіленсе немесе шартта көзделсе, жауапкерге жүгінудің сотқа
дейінгі тәртібін сақтау туралы мәліметтер;
7) егер талап қою бағалауға жатса, талап қоюдың бағасы, сондай-ақ өндіріп алынатын
немесе дауланатын ақшалай сомалардың есебі;
8) талап қою арызына қоса берілетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
3. Прокурордың мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделер үшін берген талап қою арызында
мемлекеттік немесе қоғамдық мүдденің мәні неден көрінетіндігіне, қандай заңды
мүдделердің бұзылғанына негіз, сондай-ақ қолдануға жататын заңға сілтеме болуға тиіс.
Прокурор азаматтың мүдделері үшін өтініш жасаған жағдайда талап қою арызында азаматтың
өзінің талап қоюдың мүмкін еместігі себептеріне негіз болуға тиіс. Талап қою арызына,
әрекетке қабілетсіз тұлғаның мүдделері үшін талап қою берілетін жағдайларды қоспағанда,
прокурордың талап қоюмен сотқа жүгінуіне азаматтың немесе оның заңды өкілінің келісім
беруін растайтын құжат қоса берілуге тиіс.
4. Талап қою арызына талап қоюшы немесе талап қою арызына қол қоюға өкілеттігі
болған кезде оның өкілі қол қояды. Талап қою электрондық құжат нысанында берілген кезде
ол талап қоюшының немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады.
149-бап. Талап қою арызына қоса берілетін құжаттар
1. Талап қою арызына:
1) жауапкерге немесе оның өкіліне, үшінші тұлғаларға талап қою арызы мен оған қоса
берілген құжаттар көшірмелерінің жіберілгенін растайтын құжат;
2) мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат;
3) өкілдің өкілеттігін куәландыратын сенімхат немесе өзге де құжат;
4) талап қоюшы өзінің талаптарын негіздеген мән-жайларды растайтын құжаттар;
5) дауды сотқа дейін реттеу тәртібінің сақталғанын растайтын құжаттар, егер осы
тәртіп заңда белгіленсе немесе шартта көзделсе;
6) егер дәлелдеме жауапкерде немесе үшінші тұлғада болса, талап қоюшының
дәлелдемелерді талап ету туралы өтінішхаты;
7) егер талап қоюды заңды тұлға берсе, жарғының, мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу)
туралы куәліктің немесе анықтаманың көшірмелері қоса беріледі.
2. Электрондық құжат нысанында берілетін талап қою арызына осы баптың бірінші
бөлігінде көрсетілген құжаттардың электрондық нысандағы көшірмелері қоса беріледі.
150-бап. Талап қою арызын қабылдау
1. Судья талап қою арызы келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде оны
соттың іс жүргізуіне қабылдау туралы мәселені шешеді.
2. Талап қою арызын бірінші сатыдағы соттың іс жүргізуіне қабылдап, судья сот ісін
жүргізу тілін көрсетумен бірге азаматтық іс қозғау туралы ұйғарым шығарады.
151-бап. Талап қою арызын қабылдаудан бас тарту
1. Егер:
1) арыз азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса;
2) сол тараптардың арасындағы, нақ сол нысана туралы және нақ сол негіздер
жөніндегі шығарылған дау бойынша, осы Кодексте көзделген негіздермен іс бойынша іс
жүргізуді қысқарту туралы заңды күшіне енген сот шешімі немесе сот ұйғарымы болса;
3) төреліктің нақ сол тараптар арасындағы нақ сол нысана туралы және нақ сол
негіздер жөніндегі дау бойынша қабылданған шешімі болса және бұл туралы сотқа белгілі
болса, судья талап қою арызын қабылдаудан бас тартады.
2. Судья талап қою арызын қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарымды ол келіп түскен
күннен бастап бес жұмыс күні ішінде шығарады, ол талап қоюға қоса берілген барлық
құжаттармен бірге арыз берушіге табыс етіледі немесе жіберіледі.
3. Талап қою арызын қабылдаудан бас тарту талап қоюшының нақ сол жауапкерге нақ
сол нысана және нақ сол негіздер бойынша талап қоюмен сотқа қайтадан жүгінуіне кедергі
келтіреді.
4. Егер іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса,
соттың талап қою арызын қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарымында талап қоюшыға қай
органға жүгінгені дұрыс болатыны көрсетіледі.
5. Талап қою арызын қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарымға шағым жасалуы,
наразылық білдірілуі мүмкін.
152-бап. Талап қою арызын қайтару
1. Егер:
1) талап қоюшы істердің осы санаты үшін заңда белгіленген немесе тараптардың
шартында көзделген дауды сотқа дейін реттеудің тәртібін сақтамаса және осы тәртіпті
қолданудың мүмкіндігі жойылмаса;
2) іс осы соттың соттылығына жатпаса;
3) талап қою арызы осы Кодекстің 148-бабының, 149-бабы бірінші бөлігінің 1), 2),
3) және 5) тармақшаларының талаптарына сәйкес келмесе және істі сот талқылауына дайындау
сатысында кемшіліктерді жоюдың мүмкін еместігі анықталатын болса;
4) арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе;
5) арызға оған қол қоюға немесе оны беруге өкілеттігі жоқ адам қол қойса;
6) осы немесе басқа соттың не төреліктің іс жүргізуінде сол тараптардың
арасындағы, сол нысана туралы және сол негіздер жөніндегі дау бойынша іс болса;
7) егер заңда өзгеше көзделмесе, осы дауды төреліктің шешуіне беру туралы тараптар
арасында заңға сәйкес келісім жасалса;
8) коммуналдық мүлікті басқаруға уәкілетті орган, Қазақстан Республикасы Азаматтық
кодексінің 242-бабының 3-тармағында көрсетілген жағдайды қоспағанда, жылжымайтын мүлікке
құқықты мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын орган жылжымайтын затты есепке қабылдаған
күннен бастап бір жыл өткенге дейін осы затқа коммуналдық меншік құқығын тану туралы
сотқа жүгінсе;
9) талап қоюшы өзі берген талап қою арызын қайтару туралы мәлімдесе, судья талап
қою арызын қайтарады.
2. Судья талап қою арызын қайтару туралы ұйғарым шығарады, онда, егер іс осы
соттың қарауына жатпаса, адам қандай сотқа жүгіну керектігін, не азаматтық істі қозғауға
кедергі келтіретін мән-жайларды қалай жоюға болатындығын көрсетеді. Ұйғарым талап қою
арызы сотқа келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде шығарылуға және қоса
берілген барлық құжаттарымен бірге талап қоюшыға тапсырылуға немесе жіберілуге тиіс.
3. Талап қою арызын қайтару, егер талап қоюшы жіберілген бұзушылықты жоятын болса,
сол жауапкерге, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша талап қоюшының талап қоюмен
сотқа қайтадан жүгінуіне кедергі болмайды.
4. Талап қою арызын қайтару туралы соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа
шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
153-бап. Қарсы талап қою
1. Жауапкер істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін бастапқы талап қоюмен
бірлесіп қарау үшін талап қоюшыға қарсы талап қоюға құқылы. Қарсы талап қою, қарсы талап
қоюды қайтару, оны қабылдаудан бас тарту осы Кодекстің 148, 151 және 152-баптарында
көзделген қағидалар бойынша жүргізіледі.
2. Егер жауапкер істі дайындау сатысында істі сот талқылауына дайындау уақыты мен
орны туралы тиісті түрде хабарланбауы себебінен сот талқылауына қатыспаса, сот талқылауы
барысында қарсы талап қою қабылдануы мүмкін.
154-бап. Қарсы талап қоюды қабылдау шарттары
Егер:
1) қарсы талап қою алғашқы талап қоюдың есебіне бағытталса;
2) қарсы талап қоюды қанағаттандыру бастапқы талап қоюды толық немесе ішінара
қанағаттандыруды жоққа шығаратын болса;
3) қарсы талап қою мен бастапқы талап қою арасында өзара байланыс болса, ал оларды
бірлесіп қарау дауларды неғұрлым жылдам және дұрыс қарауға әкелсе, судья қарсы талап
қоюды қабылдайды.
15-тарау. ТАЛАП ҚОЮДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
155-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету үшін негіздер
1. Іске қатысатын адамдардың, төрелік талқылау тараптарының арызы бойынша сот
істің қандай жағдайында болмасын, егер осындай шараларды қабылдамау соттың шешімін
орындауды қиындатса немесе мүмкін етпейтіндей болса, талап қоюды қамтамасыз ету
шараларын қабылдай алады.
Төрелік талқылау тараптары талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызға төрелікке
талап қоюды растайтын құжатты қоса беруге тиіс.
2. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, қаржы ұйымына,
сондай-ақ банк конгломератына бас ұйым ретінде кіретін және қаржы ұйымы болып
табылмайтын ұйымға қатысты олар қайта құрылымдауды жүргізген кезде талап қоюды
қамтамасыз ету шараларын қолдануға жол берілмейді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы нарығындағы қызметті жүзеге асыруға
арналған лицензиялардың және (немесе) оларға қосымшалардың қолданылуын тоқтата тұру және
(немесе) олардан айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу жөніндегі дауланып
отырған құқықтық актісінің, сондай-ақ оның жазбаша нұсқамаларының қолданылуын тоқтата
тұруға қатысты талап қоюды қамтамасыз ету шараларын қабылдауға жол берілмейді.
Салық тексерулерін жүргізу үшін негіз болып табылатын мемлекеттік кіріс
органдарының дауланып отырған құқықтық актісінің қолданылуын тоқтата тұру түріндегі
талап қоюды қамтамасыз ету бойынша шараларды қабылдауға жол берілмейді.
156-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар
1. Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар:
1) жауапкерге тиесілі және оның өзіндегі немесе басқа да тұлғалардағы мүлікке
(банктің корреспонденттік шотында тұрған ақшаға және сауда-саттық ұйымдастырушылардың
ашық сауда-саттықтар әдісімен сауда жүйелерінде жасасқан репо операциялары бойынша
нысана болып табылатын мүлікке, сондай-ақ жалақы сомалары түсетін банк шоттарында тұрған
ақшаға тыйым салуды қоспағанда) тыйым салу болуы мүмкін.
Міндетті зейнетақы жарналарына, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарына (олар
бойынша өсімпұлдарға), зейнетақы активтеріне және зейнетақы жинақтарына, Әлеуметтік
медициналық сақтандыру қорының активтеріне, сондай-ақ мемлекет кепілдік берген
әлеуметтік төлемдерге тыйым салуға жол берілмейді.
Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының және оның меншiгiнiң юрисдикциялық
иммунитетiн бұзуынан келтiрiлген залалдарды өтеу туралы талап қоюлар бойынша шет
мемлекеттің корреспондентік шотында Қазақстан Республикасының аумағында тұрған ақшаға
тыйым салуға жол берiледi.
Жауапкерге тиесілі және банкте тұрған ақшаға тыйым салу түріндегі талап қоюды
қамтамасыз ету туралы ұйғарымда тыйым салынатын ақша сомасы көрсетілуге тиіс. Тыйым
салынатын ақша сомасын талап қоюдың бағасын негізге ала отырып сот айқындайды;
2) жауапкерге белгілі бір әрекеттерді жасауға тыйым салу;
3) басқа тұлғалардың орындау мерзімі жеткен міндеттемелер бойынша мүлікті
жауапкерге беруіне немесе заңда немесе шартта көзделген өзге де міндеттемелерді
жауапкерге қатысты орындауына тыйым салу;
4) мүлікті тыйым салудан босату туралы талап қойылған жағдайларда мүлікті өткізуді
тоқтата тұру және (немесе) борышкердің мүлкін бағалау нәтижелеріне дау айту;
5) мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының дауланып отырған
құқықтық актісінің (Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы нарығындағы қызметті
жүзеге асыруға арналған лицензиялардың және (немесе) оларға қосымшалардың қолданылуын
тоқтата тұру және (немесе) олардан айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу
жөніндегі құқықтық актісін, сондай-ақ оның жазбаша нұсқамаларын қоспағанда) қолданылуын
тоқтата тұру;
6) борышкер сот тәртібімен даулайтын атқарушылық құжат бойынша өндіріп алуды
тоқтата тұру;
7) кепіл нысанасын соттан тыс сату жөніндегі сауда-саттықтарды тоқтата тұру;
8) дауланып отырған актілерді және сот орындаушысының өндіріп алуды мүлікке
айналдыруға байланысты атқарушылық іс жүргізуде жасайтын әрекеттерін тоқтата тұру болуы
мүмкін.
2. Қажетті жағдайларда сот осы Кодекстің 155-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген
мақсаттарға сай келетін, талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі өзге де шараларды
қабылдауы мүмкін. Сот талап қоюды қамтамасыз етудің бірнеше шараларын қабылдауы мүмкін.
Осы бапта көрсетілген тыйым салулар бұзылған кезде кінәлі адамдар заңдарда белгіленген
жауапты болады. Бұдан басқа, талап қоюшы талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымды
орындамаудан келтірілген залалдарды осы адамдардан сот тәртібімен өндіруді талап етуге
құқылы.
3. Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар талап қоюшының мәлімдеген талабына
сай болуға және үшінші тұлғалардың жария мүдделері мен мүдделерін бұзбауға тиіс.
157-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды қарау
1. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды, егер ол талап қою арызына қоса
берілсе немесе бұл туралы талап қою арызында көрсетілсе, азаматтық іс қозғау туралы
ұйғарым шығарылған күні судья қарайды және шешеді. Қалған жағдайларда талап қоюды
қамтамасыз ету туралы арызды судья арыз сотқа келіп түскен күні шешеді.
2. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы арызды судья іске қатысатын адамдарға,
төрелік талқылау тараптарына хабарламай, сот отырысын өткізбей қарайды және шешеді.
Судья арызды қараудың нәтижелері бойынша осы Кодекстің 156-бабында көзделген
қамтамасыз ету шараларын көрсете отырып, талап қоюды қамтамасыз ету туралы немесе арызды
қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
158-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымды
орындау
1. Сот:
1) мүлік туралы мәліметтер болмаған кезде «Атқарушылық іс жүргізу және сот
орындаушыларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген
тәртіппен борышкердің мүлкіне тыйым салу үшін аумақ бойынша тиісті әділет органына;
2) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 6), 8) тармақшаларында көзделген
жағдайларда атқарушылық іс жүргізуді тоқтата тұру үшін аумақ бойынша тиісті әділет
органына;
3) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайда
шығарылса, жауапкерге;
4) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 5) тармақшасында көзделген жағдайда
мемлекеттік органға немесе жергілікті өзін-өзі басқару органына;
5) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 7) тармақшасында көзделген жағдайда
кепіл ұстаушыға;
6) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 4) тармақшасында көзделген жағдайда
әділет органына немесе мүлікке шектеулі билік етуді іске асыратын уәкілетті органға;
7) осы Кодекстің 156-бабы бірінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген жағдайда
жауапкердің дебиторына;
8) даулы мүлікке ауыртпалықты салу үшін тіркеуші органға;
9) жауапкерге тиесілі және банк шоттарында тұрған ақшаға тыйым салу үшін банктерге
және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға шоттардын
нөмірлері мен нақтылы банк белгілі болған жағдайда оны дереу ұсыну үшін қамтамасыз ету
шараларын қабылдау туралы өтінішхатты берген адамға талап қоюды қамтамасыз ету туралы
ұйғарымды жібереді немесе табыс етеді.
2. Қамтамасыз ету шаралары қолданылған мүлік туралы мәліметтер болмаған жағдайда,
соттың ұйғарымы орындау үшін аумақ бойынша тиісті әділет органына жіберіледі.
Өздеріне ұйғарым жіберілген органдар мен адамдар талап қоюды қамтамасыз ету туралы
сот ұйғарымының орындалуы туралы оны орындау жөнінде қажетті әрекеттерді жасағаннан
кейін бес жұмыс күні ішінде сотқа хабарлауға міндетті. Көрсетілген міндетті орындамау
заңда көзделген жауаптылықтың туындауына әкеп соғады.
3. Қамтамасыз ету шараларын қабылдау туралы мәселе бойынша атқару парағы
жазылмайды.
159-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шарасын ауыстыру
1. Іске қатысатын адамның, төрелік талқылау тараптарының арызы бойынша талап қоюды
қамтамасыз ету шарасының бірін басқасымен ауыстыруға болады.
2. Сот іске қатысатын адамдарға арызды қараудың уақыты мен орны туралы хабарлап,
талап қоюды қамтамасыз ету шарасының бірін басқасымен ауыстыру туралы мәселені осындай
арыз келіп түскен күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей шешеді, алайда олардың
келмеуі осы мәселені мәні бойынша қарауға кедергі болмайды.
3. Судья талап қоюды қамтамасыз ету шарасының бірін басқасымен ауыстыру туралы
ұйғарым шығарады.
Арызды қанағаттандырудан бас тартқан кезде сот бұрын таңдалып алынған талап қоюды
қамтамасыз етудің шарасын ауыстыруға болмайтын уәждерді ұйғарымда көрсетеді.
4. Жауапкер талап қою бағасына тең соманы сот қабылдаған талап қоюды қамтамасыз
ету шарасының орнына соттардың қызметін ұйымдық және материалдық-техникалық қамтамасыз
ету жөніндегі уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінің депозитіне енгізуге құқылы.
160-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шарасының күшін жою
1. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін сол сот іске қатысатын адамның, төрелік
талқылау тараптарының арызы бойынша немесе өз бастамасы бойынша жоюы мүмкін.
Судья іске қатысатын адамдарға арызды қараудың уақыты мен орны туралы хабарлап,
талап қоюды қамтамасыз ету шарасының күшін жою туралы мәселені бес жұмыс күнінен
кешіктірмей шешеді, алайда олардың келмеуі осы мәселені мәні бойынша қарауға кедергі
болмайды.
2. Талап қоюдан бас тартылған жағдайда талап қоюды қамтамасыз ету жөнінде
қабылданған шаралар шешім заңды күшіне енгенге дейін сақталады. Сот шешімнің заңды
күшіне енуімен бірге талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою туралы ұйғарым шығарады.
Талап қою қанағаттандырылған кезде оны қамтамасыз ету жөніндегі қабылданған шаралар сот
шешімі орындалғанға дейін өзінің қолданысын сақтайды. Қамтамасыз ету шараларының күшін
жою туралы мәселе бойынша атқару парағы жазылмайды.
3. Қаржы ұйымын немесе банк конгломератына бас ұйым ретінде кіретін және қаржы
ұйымы болып табылмайтын ұйымды қайта құрылымдау туралы істі қарайтын сот қаржы ұйымына
немесе банк конгломератына бас ұйым ретінде кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын
ұйымға және (немесе) оның мүлкіне қатысты қайта құрылымдау жүргізу туралы шешім
шығарылғанға дейін сот қабылдаған талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жоюға міндетті.
161-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері бойынша
ұйғарымдарға шағым жасау, наразылық білдіру
1. Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі ұйғарымдарға апелляциялық
сатыдағы сотқа шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті
болып табылады.
2. Егер талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым шағым берген адамға хабарланбай
шығарылса, шағым беру үшін мерзім оған осы ұйғарым туралы белгілі болған күннен бастап
есептеледі.
3. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымға жеке шағым беру осы ұйғарымның
орындалуын тоқтата тұрмайды.
4. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою туралы немесе талап қоюды қамтамасыз
ету шарасының бірін басқасымен ауыстыру туралы ұйғарымға жеке шағым беру немесе
наразылық келтіру ұйғарымның орындалуын тоқтата тұрады.
5. Қабылданған ұйғарымға қатысты материал істен бөлініп алынып, жеке шағыммен
бірге апелляциялық сатыдағы сотқа жіберіледі.
162-бап. Жауапкерге талап қоюды қамтамасыз етумен
келтірілген залалдарды өтеу
1. Сот талап қоюды қамтамасыз етуге жол бере отырып, талап қоюшыдан жауапкер үшін
ықтимал болатын залалдарды қамтамасыз етіп беруді талап етуі мүмкін. Ықтимал залалдарды
қамтамасыз ету соттың ұйғарымында көрсетілген соманы уәкілетті органның депозитіне
енгізу арқылы жүргізіледі.
2. Жауапкер талап қоюдан бас тартылған шешім заңды күшіне енгеннен кейін, талап
қоюды қамтамасыз ету бойынша шара қабылдау туралы талапты мәлімдеген адамға оның арызы
бойынша қабылданған шаралармен келтірілген залалдарды өтеу туралы талап қоюға құқылы.
16-тарау. ІСТІ СОТ ТАЛҚЫЛАУЫНА ДАЙЫНДАУ
163-бап. Істі дайындаудың міндеттері
1. Арыз соттың іс жүргізуіне қабылданғаннан және азаматтық іс қозғалғаннан кейін
судья оны уақтылы және дұрыс шешуді қамтамасыз ету мақсатында істі сотта талқылауға
дайындауды жүргізеді.
Судья істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарым шығарады және жасауға тиіс
әрекеттерді көрсетеді.
2. Әрбір іс бойынша міндетті болатын азаматтық істі сот талқылауына дайындау
міндеттері:
1) істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды нақтылау;
2) тараптардың құқықтық қатынастарын және сот басшылыққа алуға тиіс заңды
айқындау;
3) іске қатысатын адамдардың құрамы туралы мәселені шешу және оларға сот
отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарлау;
4) әрбір тараптың өз талаптарын немесе қарсылықтарын негіздеуі үшін ұсынылуға тиіс
дәлелдемелерді айқындау;
5) тараптарды татуластыруға жәрдемдесу болып табылады.
164-бап. Істі сот талқылауына дайындаудың мерзімдері
1. Азаматтық істерді сот талқылауына дайындау, егер осы Кодексте және басқа да
заңдарда өзгеше белгіленбесе, талап қою арызы соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен
бастап он бес жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізілуге тиіс.
Алименттерді өндіріп алу туралы, денсаулықтың бұзылуынан келтірілген зиянды өтеу
туралы, сондай-ақ асыраушысынан айрылуына байланысты істерден басқа айрықша қиын істер
бойынша ерекше жағдайларда және еңбек қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша істі
сот талқылауына дайындау үшін ұсынылған мерзім өткеннен кейін бұл мерзім судьяның
ұйғарымы бойынша қосымша бір айға ұзартылуы мүмкін.
2. Істі сот талқылауына дайындау мерзімін ұзарту туралы ұйғарым шағым жасауға,
наразылық білдіруге жатпайды.
165-бап. Судьяның істі сот талқылауына дайындау жөніндегі
әрекеттері
Істің мән-жайларын ескере отырып, істі сот талқылауына дайындау тәртібімен судья
мынадай әрекеттерді жасайды:
1) дәлелдерді негіздейтін дәлелдемелерді қоса тіркеп, талап қоюшы мәлімдеген
талаптарға жазбаша пікірді сот белгілеген мерзімде ұсынуды жауапкерге міндеттейді;
2) егер жауапкер немесе іске қатысатын басқа да тұлғалар сотқа талап қою арызына
қоса берілген құжаттарды алмағандығы туралы мәлімдеген жағдайда, сот олармен сотта
таныстыруды қамтамасыз етеді, ал осы адамдардың тапсыру туралы өтінішхаты болған
жағдайда талап қоюшыны көрсетілген құжаттардың көшірмелерін ұсынуға міндеттейді;
3) тараптарға олардың процестік құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді, ұсынылған
процестік құжаттар және тараптар өзара даулайтын мән-жайлар бойынша түсіндірмелер беруді
ұсынады;
4) тараптарға дәлелдемелерді сот белгілеген мерзімде уақтылы ұсынбаудың және
процесті негізсіз созудың осы Кодексте белгіленген құқықтық салдарын түсіндіреді;
5) тараптарға дауды татуласу келісімімен, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен
реттеу туралы келісіммен немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
келісіммен шешу не дауды шешу үшін төрелікке жүгіну құқығын және олардың құқықтық
салдарын түсіндіреді;
6) кәмелетке толмаған талап қоюшының немесе жауапкердің заңды өкілдеріне олардың
істі соттылығы бойынша баланың тұрғылықты (тұрған) жері бойынша аудандық және оған
теңестірілген сотқа беру туралы өтінішхатпен жүгіну құқығын түсіндіреді;
7) іске қатысатын адамдардың құрамы туралы, оның ішінде үшінші тұлғалардың іске
кіруі туралы мәселені шешеді, сондай-ақ тиісті емес жауапкерді алмастыру туралы мәселені
шешеді;
8) осы іс бойынша сот талқылауының аяқталуына мүдделі адамдарды сотқа талап қою
арызының келіп түскені туралы хабардар етеді;
9) тараптың өтінішхаты бойынша немесе өз бастамасы бойынша сараптама тағайындайды,
сондай-ақ іске қатысуға маманды, аудармашыны тарту туралы мәселені шешеді;
10) куәларды сот отырысына шақыру туралы мәселені шешеді;
11) өтінішхат бойынша тараптар азаматтарды және заңды тұлғаларды істі дұрыс қарау
және шешу үшін маңызы бар дәлелдемелерді ұсынуға міндеттейді, осы Кодекстің 73-бабының
жетінші бөлігінде белгіленген құқықтық салдарды түсіндіреді;
12) кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда, іске қатысатын адамдарға хабарлай
отырып, жазбаша және заттай дәлелдемелерді сол жерде тексеріп қарайды;
13) сот тапсырмаларын жібереді;
14) талап қоюшының арызы бойынша ол берген талап қою арызын қайтару туралы ұйғарым
шығарады;
15) егер тараптар арасында сотқа дейін реттеу тәртібімен партисипативтік рәсім
жүргізілген жағдайда тарапты оны жүргізу барысында алынған құжаттарды және
дәлелдемелерді ұсынуға міндеттейді; талап қоюшыдан ол мәлімдеген талаптардың мәні
бойынша жауап алады, одан ол даулап отырған фактілерді, жауапкер тарапынан ықтимал
қарсылықтарды анықтайды, егер бұл қажет болса, қосымша дәлелдемелер беруді ұсынады,
тараптарға олардың процестік құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
16) істі дұрыс әрі уақтылы қарау және шешу үшін өзге де қажетті процестік
әрекеттерді жасайды.
166-бап. Талап қою арызына пікір
1. Жауапкер талап қоюға қатысты дәлелдерді теріске шығаратын құжаттарды, сондай-ақ
жауапкер пікірдің көшірмелерін және оған қоса берілетін құжаттарды талап қоюшыға және
іске қатысатын басқа да адамдарға жібергені туралы құжаттарды қоса тіркеп, талап қою
арызын пікірді сотқа ұсынады.
2. Пікір сот отырысы басталғанға дейін онымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз ететін
сот белгілеген мерзімде ұсынылады.
3. Талап қою арызына пікірді талап қоюшы мәлімдеген талапқа мүдделерінің қатысы
бар іске қатысатын өзге тұлғалар да ұсынуға құқылы.
4. Пікірде:
1) талап қоюшының атауы, оның орналасқан жері немесе тұрғылықты жері;
2) жауапкердің атауы, оның орналасқан жері; егер жауапкер азамат болып табылса,
онда оның тұрғылықты жері көрсетіледі;
3) оларды негіздейтін дәлелдемелерге сілтеме жасала отырып, мәлімделген
талаптардың мәні бойынша дәлелдер;
4) пікірге қоса берілетін құжаттардың тізбесі көрсетіледі.
Пікірде істі дұрыс және уақтылы қарау үшін қажетті телефондардың, факстердің
нөмірлері, электрондық поштаның мекенжайлары мен өзге де мәліметтер көрсетілуі мүмкін.
5. Жауапкердің пікірді және дәлелдемелерді ұсынбауы істегі бар дәлелдемелер
бойынша істі қарауға кедергі болмайды.
6. Пікірге жауапкер немесе оның өкілі қол қояды. Өкіл қол қойған пікірге сенімхат
немесе оның өкілеттігін растайтын өзге де құжат қоса беріледі.
Электрондық құжат нысанында берілген пікір жауапкердің немесе оның өкілінің
электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Электрондық құжат нысанында берілетін
пікірге осы бапта көрсетілген құжаттардың көшірмелері электрондық нысанда қоса беріледі.
167-бап. Бірнеше талап қою талаптарын біріктіру және
ажырату
1. Егер талаптарды бөлек қарау анағұрлым орынды болса, судья талап қоюшы
біріктірген талаптардың біреуін немесе бірнешеуін жеке іс жүргізуге бөліп шығарады.
2. Бірнеше талап қоюшы талап қойған немесе бірнеше жауапкерге талап қойылған кезде
судья, егер талаптарды бөлек қарау анағұрлым орынды деп тапса, бір немесе бірнеше
талапты жеке іс жүргізуге бөліп шығаруға құқылы.
3. Судья осы соттың іс жүргізуінде дәл сол тараптар қатысатын бірнеше ұқсас іс не
бір талап қоюшының әр түрлі жауапкерге немесе әр түрлі талап қоюшының сол бір жауапкерге
қойған талаптары бойынша бірнеше іс бар екенін анықтап, егер осындай біріктіруді орынды
деп тапса, өзінің қалауы не тараптардың өтінішхаты бойынша осы істерді бірлесіп қарау
үшін бір іс жүргізуге біріктіруге құқылы.
4. Бір талап екіншісінен бөлінгеннен кейін істі қарау мерзімі істі бөлінген талап
бойынша сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
Істер бір іс жүргізуге біріктірілгеннен кейін істі қарау мерзімі бұрын мәлімделген
талап бойынша істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
5. Бірнеше талап қоюды біріктіру немесе ажырату туралы ұйғарым шағым жасауға,
наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық шағымда
көрсетілуі мүмкін.
168-бап. Істі сот талқылауына дайындаған кезде іс бойынша
іс жүргізуді тоқтата тұру, тоқтату және арызды
қараусыз қалдыру
1. Осы Кодекстің 272, 273-баптарында, 277-бабының 1), 2), 3), 4) және 5)
тармақшаларында және 279-бабының 1), 2), 3), 4), 5), 8) және 9) тармақшаларында
көзделген мән-жайлар болған кезде істі сот талқылауына дайындаған кезде іс бойынша іс
жүргізу тоқтатыла тұруы немесе тоқтататылуы не арыз қараусыз қалдырылуы мүмкін.
2. Тараптарға мұндай процестік әрекеттің салдарлары түсіндіріледі.
169-бап. Талап қоюдың нысанасын немесе негізін өзгерту,
талап қою талаптарын ұлғайту немесе азайту
1. Талап қоюшы істі сот талқылауына дайындау аяқталғанға дейін не қосымша
процестік әрекеттерді жүргізу қажет болмаған кезде сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін
жазбаша арыз беру арқылы талап қоюдың негізін немесе нысанасын өзгертуге, талап қою
талаптарының мөлшерін ұлғайтуға немесе азайтуға құқылы.
Талап қоюдың негізін немесе нысанасын өзгерту, талап қою талаптарының мөлшерін
ұлғайту немесе азайту туралы дауларды сотқа дейін реттеудің тәртібі сақталғаннан кейін,
егер осындай тәртіп заңда белгіленсе немесе шартта көзделсе, мәлімделуі мүмкін.
2. Талап қоюдың нысанасы мен негізін бір мезгілде не кез келген ретпен өзгерту
талап қоюшының жаңадан талап қоюын және талап қоюшының бұрын берілген талап қоюдан бас
тартуын білдіреді, бұл бұрын берілген талап қою арызымен іс бойынша іс жүргізуді
тоқтатуға әкеп соғады. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім
жасалған жағдайда талап қоюдың нысанасы мен негізін бір мезгілде не кез келген ретпен
өзгертуге жол беріледі.
3. Сот талап қоюдың нысанасын немесе негізін өз бастамасы бойынша өзгертуге құқылы
емес.
170-бап. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы
1. Талап қоюшы істі сот талқылауына дайындаған кезде немесе сот кеңесу бөлмесіне
кеткенге дейін бірінші және апелляциялық сатылардағы соттарға жазбаша арыз беру арқылы
талап қоюдан бас тартуға құқылы.
2. Сот талап қоюдан бас тарту қабылданғанға дейін талап қоюшыға немесе тараптарға
тиісті процестік әрекеттердің салдарын түсіндіреді.
3. Талап қоюдан бас тарту қабылданған жағдайда, сот іс бойынша іс жүргізуді
тоқтату туралы ұйғарым шығарады, оған апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы және
наразылық білдірілуі мүмкін.
4. Сот талап қоюшының талап қоюын осы Кодекстің 48-бабының екінші бөлігінде
көзделген негіздер бойынша қабылдамаған жағдайда немесе осы баптың бірінші бөлігінің
талаптары сақталмаған жағдайда сот істі мәні бойынша қарауды жалғастырады және талап
қоюдан бас тартудың қабылданбау уәждері туралы сот шешімінде немесе қаулысында
көрсетеді.
171-бап. Жауапкердің талап қоюды мойындауы
1. Жауапкер талап қоюды істі сот талқылауына дайындау кезінде немесе сот кеңесу
бөлмесіне кеткенге дейін бірінші сатыдағы және апелляциялық сатылардағы соттарға жазбаша
арыз беру арқылы толық немесе бір бөлігін мойындауға құқылы.
2. Жауапкердің талап қоюды мойындауы сотты дәлелдемелерді зерттеу міндетінен
босатады. Талап қоюдың бөлігі мойындалған жағдайда дәлелдемелерді зерттеу жауапкердің
талап қоюды мойындамаған бөлігінде ғана жүргізіледі.
3. Сот талап қоюды мойындау қабылданғанға дейін талап қоюшыға, жауапкерге немесе
тараптарға тиісті процестік әрекеттердің салдарын түсіндіреді.
4. Жауапкердің осы Кодекстің 48-бабының екінші бөлігінде көзделген негіздер
бойынша талап қоюды толықтай немесе оның бір бөлігін мойындауын қабылдау туралы не
осындай мойындауды қабылдамауы туралы сот шешімінде немесе қаулысында көрсетіледі.
172-бап. Алдын ала сот отырысы
1. Тараптар мен іске қатысатын басқа да тұлғалардың істі сот талқылауына дайындау,
сотқа жүгіну мерзімдерін өткізіп алу фактілерін және талап қоюдың ескіру мерзімдерін
зерттеу кезінде жасаған өкімдік әрекеттерін процестік тұрғыдан бекіту мақсатында істі
сот талқылауына дайындауды жүргізудің нәтижелері бойынша алдын ала сот отырысы
өткізіледі.
2. Тараптар мен іске қатысатын басқа да тұлғалар алдын ала сот отырысының уақыты
мен орны туралы хабарландырылады. Шақырылған адамдардың қайсыбірінің келмеуі алдын ала
сот отырысын өткізуге кедергі болмайды.
3. Сот алдын ала сот отырысы барысында істің мән-жайларын тараптармен талқылайды,
сұрақтар қояды, даулы құқықтық қатынастардың сипаты мен тараптардың татуласуына ықпал
ететін мән-жайларды анықтайды. Қатысушы тараптар мен іске қатысатын басқа да тұлғалар
тыңдалуға тиіс.
4. Судья істі сот талқылауына дайындау үшін тағы да талап етілетін барлық
шараларды осы Кодекске сәйкес қабылдайды. Судья айрықша жағдайларда аса күрделі істер
бойынша істі сот талқылауына дайындау мерзімін осы Кодекстің талаптарына сәйкес
ұзартады.
5. Егер жауапкер талап қою арызын бұрын белгіленген мерзімде ұсынбаса немесе
пікірді талап қою арызының барлық талаптары мен негіздері бойынша ұсынбаса, сот талап
қою арызына жазбаша пікір беру үшін мерзім белгілейді. Соттың талап етуі бойынша пікір
тікелей алдын ала сот отырысына ұсынылады.
6. Талап қоюдың ескіру мерзімін немесе сотқа жүгіну мерзімін дәлелді себептерсіз
өткізіп алған жағдайда судья іс бойынша өзге де іс жүзіндегі мән-жайларды зерттемей,
талап қоюдан бас тарту туралы шешім қабылдайды. Мерзімді өткізіп алу фактісі талап
қоюшының өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхаты немесе жауапкердің
талап қоюдың ескіру мерзімін қолдану туралы өтінішхаты негізінде белгіленеді.
7. Сот талап қоюды осы Кодекстің 171-бабында белгіленген тәртіппен мойындауды
қабылдаған жағдайда судья іс бойынша мән-жайларды зерттеместен, талап қоюды
қанағаттандыру туралы шешім қабылдайды.
Қосымша процестік әрекеттер жүргізу немесе дәлелдемелерді зерттеу қажеттігі
болмаған жағдайда, сот мәлімделген талаптардың мәні бойынша шешім шығарады.
8. Осы Кодексте көзделген негіздер болған кезде іс бойынша іс жүргізу алдын ала
сот отырысында тоқтатыла тұруы немесе тоқтатылуы, арыз қараусыз қалдырылуы мүмкін.
9. Сот отырысының хаттамасы осы Кодекстің 281-бабының екінші бөлігінде көзделген
қағидалар бойынша жүргізіледі.
10. Осы Кодексте міндетті түрде қатысу белгіленген істер бойынша прокурор алдын
ала отырысқа қатысады.
173-бап. Істі сот талқылауына тағайындау
Судья істі дайын деп танып, оны сот отырысында талқылауға тағайындау туралы
ұйғарым шығарады, тараптарды және іске қатысатын басқа да тұлғаларды істің қаралатын
уақыты мен орны туралы хабарландырады.
Осы Кодекстің 198-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, тағайындалған сот
талқылауын кейінге қалдыруға, әдетте, жол берілмейді.
17-тарау. ТАТУЛАСТЫРУ РӘСІМДЕРІ
174-бап. Тараптардың татуласуы
1. Сот тараптардың татуласуы үшін шаралар қолданады, дауды процестің барлық
сатыларында реттеуде оларға жәрдемдеседі.
2. Тараптар татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісімді немесе дауды партисипативтік рәсімдер тәртібімен реттеу туралы келісімді жасап
не осы Кодексте белгіленген тәртіппен өзге де тәсілдерді пайдалана отырып, дауды өзара
талаптардың толық көлемінде не бір бөлігінде реттей алады.
3. Татуласу рәсімдерін қолдана отырып дауды реттеу туралы өтінішхат, егер осы
Кодексте немесе заңда өзгеше көзделмесе, жария-құқықтық қатынастардан туындайтын
істерден басқа, талап қою ісін жүргізудің кез келген ісі бойынша берілуі мүмкін.
175-бап. Татуласу келісімін жасау
1. Татуласу келісімі бірінші, апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттарда сот
кеңесу бөлмесіне кеткенге дейінгі сот талқылауының кез келген сатысында, сондай-ақ сот
актісінің орындалуы кезінде жасалуы мүмкін.
2. Татуласу келісімі басқа тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұза алмайды
және заңға қайшы келмейді.
3. Татуласу келісімін сот бекітеді.
176-бап. Татуласу келісімінің нысаны мен мазмұны
1. Татуласу келісімі жазбаша нысанда жасалады және оған тараптар немесе олардың
өкілдері оларда сенімхатта арнайы көзделген татуласу келісімін жасауға өкілеттіктері
болған кезде қол қояды.
2. Татуласу келісімі оларды орындау мерзімі мен тәртібі көрсетіле отырып,
тараптар келіскен шарттарды қамтуға тиіс.
3. Татуласу келісімін кейінге қалдыру шартымен жасауға жол берілмейді.
4. Татуласу келісімінде кейінге қалдыру немесе ұзарту мерзімдері көрсетіле отырып,
жауапкердің міндеттемелерді орындауын кейінге қалдыру немесе ұзарту, талап ету құқығын
басқаға беру, борышты толық немесе ішінара кешіру не мойындау, сот шығыстарын бөлу,
татуласу келісімін мәжбүрлеп орындау туралы шарттар және заңға қайшы келмейтін өзге де
шарттар қамтылуы мүмкін.
Егер татуласу келісімінде сот шығыстарын бөлу туралы шарт болмаса, олар өзара
өтелді деп есептеледі.
5. Татуласу келісімі татуласу келісімін жасасқан тұлғалардың санынан бір дана
артық жасалады және оған қол қойылады. Татуласу келісімін бекіткен сот осы даналардың
біреуін іс материалдарына қоса тіркейді.
177-бап. Соттың татуласу келісімін бекітуі
1. Сот тараптардың татуласу келісімін бекітуі туралы өтінішхатын сот отырысында
қарайды. Іске қатысатын адамдар сот отырысының өтетін уақыты мен орны туралы
хабарландырылады.
Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған тараптар сот
отырысына келмеген және өтінішхатты олардың қатысуынсыз қарау туралы арыз болмаған
жағдайда, сот татуласу келісімін бекіту туралы өтінішхатты қарамайды.
2. Сот татуласу келісімін жасаудың құқықтық салдарын ол бекітілгенге дейін
тараптарға түсіндіреді.
3. Сот қарау нәтижелері бойынша татуласу келісімін бекіту және іс бойынша іс
жүргізуді тоқтату не татуласу келісімін бекітуден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
4. Егер татуласу келісімі заңға қайшы келсе немесе басқа да тұлғалардың құқықтары
мен заңды мүдделерін бұзса, сот оны бекітпейді. Сот татуласу келісімін бекітуден бас
тартқан жағдайда бұл туралы ұйғарым шығарады, ол шағым жасауға және наразылық білдіруге
жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы уәждер апелляциялық шағымда көрсетілуі мүмкін.
5. Соттың татуласу келісімін бекіту туралы ұйғарымында:
1) татуласу келісімін бекіту және іс бойынша іс жүргізуді тоқтату;
2) татуласу келісімінің шарттары және оны орындау мерзімдері;
3) осы Кодекстің 176-бабының төртінші бөлігіне сәйкес сот шығындарын бөлу;
4) талап қоюшы төлеген мемлекеттік бажды оған бюджеттен қайтару көрсетіледі.
6. Сот актісін орындау сатысында жасалған татуласу келісімі сот актісі орындалатын
жердегі бірінші сатыдағы соттың немесе көрсетілген сот актісін қабылдаған соттың
бекітуіне ұсынылады.
7. Татуласу келісімін бекіту туралы ұйғарымға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым
жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.
178-бап. Татуласу келісімін орындау
1. Татуласу келісімін оны жасасқан тұлғалар осы келісімде көзделген тәртіппен және
мерзімдерде ерікті түрде орындайды.
2. Ерікті түрде орындалмаған татуласу келісімі татуласу келісімін жасасқан
тұлғаның өтінішхаты бойынша сот берген атқару парағының негізінде мәжбүрлеп орындатуға
жатады.
179-бап. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
1. Тараптар сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін бірінші, апелляциялық, кассациялық
сатылардағы соттарда дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы өтінішхат беруге
құқылы.
Тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы өтінішхаты, егер
бұл қосымша процестік әрекеттерді және істі қарауды тоқтата тұруды талап етпесе,
кассациялық сатыдағы сотта берілуі мүмкін. Тараптар кассациялық сатыдағы соттағы
өтінішхатпен бір мезгілде дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді
ұсынуға тиіс.
2. Медиатор медиацияны жүргізу туралы өтінішхатты берген және тараптардың
медиатормен жасасқан шарты бірінші және апелляциялық сатылардағы соттарға ұсынылған
жағдайда іс бойынша іс жүргізу осы Кодекстің 272-бабының 7) тармақшасына сәйкес бір
айдан аспайтын мерзімге тоқтатыла тұрады.
3. Бірінші немесе апелляциялық сатыдағы судья медиацияны өткізу туралы өтінішхатты
берген кезде сот іс бойынша іс жүргізуді осы Кодекстің 273-бабының 7) тармақшасына
сәйкес он жұмыс күнінен аспайтын мерзімге тоқтата тұруға құқылы.
4. Бірінші сатыдағы сотта медиацияны өткізу үшін іс басқа судьяға беріледі.
Тараптардың өтінішхаты бойынша медиацияны іс жүргізуінде іс жатқан судья өткізуі мүмкін.
Медиацияны апелляциялық сатыдағы сотта өткізу үшін іс, әдетте, соттың алқалы
құрамындағы судьялардың біріне беріледі.
5. Медиацияны өткізетін судья медиация өткізілетін күнді тағайындайды және
тараптарға оның өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарлайды. Медиация сотта «Медиация
туралы» Қазақстан Республикасының Заңына және осы Кодексте белгіленген ерекшеліктерге
сәйкес өткізіледі.
Сот тараптардың өтінішхаты бойынша медиация рәсімін осы баптың үшінші бөлігінде
белгіленген мерзім шегінде кейінге қалдыруға және егер басқа тұлғалардың қатысуы дауды
(жанжалды) реттеуге ықпал етсе, оларды медиацияға шақыруға құқылы.
6. Сотта медиацияны өткізу хаттамасы жүргізілмейді.
7. Егер дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім сот актісін
орындау сатысында жасалса, ол сот актісінің орындалатын орны бойынша бірінші сатыдағы
сотқа немесе көрсетілген сот актісін қабылдаған сотқа бекітуге ұсынылады.
180-бап. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
туралы келісім және оны орындау
1. Іс жүргізуінде іс жатқан судья (сот құрамы) дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімнің мазмұнын тексереді және оны бекіту және іс бойынша
іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады.
2. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, осы келісімді
бекіту туралы ұйғарым «Медиация туралы» Қазақстан Республикасы Заңының және осы
Кодекстің 176, 177-баптарының талаптарына сәйкес келуге тиіс.
3. Егер тараптар медиация тәртібімен келісімге қол жеткізбесе немесе келісімнің
шартын сот бекітпесе, істі талқылау жалпы тәртіппен жүргізіледі.
4. Дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы сот бекіткен келісімді
орындау осы Кодекстің 178-бабында белгіленген татуласу келісімін орындау қағидалары
бойынша жүргізіледі.
181-бап. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
1. Тараптар осы Кодекстің 179-бабында көзделген қағидалар бойынша сот кеңесу
бөлмесіне кеткенге дейін дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
өтінішхатты мәлімдеуге құқылы.
2. Партисипативтік рәсім екі тараптың да адвокаттарының дауды реттеуге
жәрдемдесуімен тараптар арасында келіссөздер жүргізу арқылы судьяның қатысуынсыз
өткізіледі.
182-бап. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
туралы келісім және оны орындау
1. Іс жүргізуінде іс жатқан судья (сот құрамы) дауды партисипативтік рәсім
тәртібімен реттеу туралы келісімнің мазмұнын тексереді және осы Кодекстің 177-бабына
сәйкес оны бекіту және іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады.
2. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім, келісімді бекіту
туралы ұйғарым осы Кодекстің 176 және 177-баптарының талаптарына сәйкес келуге тиіс.
3. Егер тараптар партисипативтік рәсім тәртібімен келісімге қол жеткізбесе немесе
сот келісім шартын бекітпесе, істі талқылау жалпы тәртіппен жүргізіледі.
4. Дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы сот бекіткен келісімді
орындау осы Кодекстің 178-бабында белгіленген татуласу келісімін орындау қағидалары
бойынша жүргізіледі.
18-тарау. СОТ ТАЛҚЫЛАУЫ 183-бап. Бірінші сатыдағы соттың азаматтық iстердi қарау
және шешу мерзiмдерi
1. Азаматтық істі қарау мерзімі оның іс жүзіндегі күрделілігіне және іске
қатысатын адамдардың мүдделеріне сәйкес келуге тиіс.
2. Сот істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап екi айға дейiнгi
мерзiмде азаматтық iстерді қарайды және шешедi.
Жұмысқа қайтадан алу, әке болуды анықтау және алименттерді өндiріп алу туралы
азаматтық істерді, сондай-ақ ерекше талап қою және ерекше іс жүргізу істерін сот істі
сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап бір айға дейiнгi мерзiмде қарайды және
шешедi. Ереуілдерді заңсыз деп тану туралы істер талап қою арызы сотқа түскен күннен
бастап он жұмыс күні ішінде қаралады және шешіледі. Уәкілетті органның мемлекеттік сатып
алуды өткізуді тексерудің қорытындылары бойынша шешімдерін, қорытындыларын, нұсқамаларын
даулау туралы істер істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он жұмыс күні
ішінде қаралады және шешіледі.
3. Осы Кодексте азаматтық iстердiң жекелеген санаттары үшін оларды қараудың және
шешудің өзге де мерзiмдері белгiленуi мүмкiн.
4. Қарсы талап қою берілген істерді қарау және шешу мерзімінің өтуі негізгі талап
қою бойынша істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап есептеледі.
Сот ақылға сыйымдылықты және жеткілілікті ескере отырып, мерзімді белгілеуге
тиіс.
5. Негізгі істен бөліп алынған істі, сондай-ақ бірлесіп қарау үшін бір іске
біріктірілген істерді қарау және шешу мерзімінің өтуі осы Кодекстің 167-бабының төртінші
бөлігіне сәйкес есептеледі.
6. Осы Кодексте белгіленген тәртіппен соттың ұйғарымына шағым жасалған кезде істі
қарау және шешу мерзімінің өтуі, талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымға шағым жасау
жағдайларын қоспағанда, істі жоғары сатыдағы сотқа жіберген кезден бастап ол бірінші
сатыдағы соттың іс жүргізуіне түскенге дейін үзіледі.
184-бап. Сот отырысы
Сот азаматтық істі талқылауды іске қатысатын адамдарды міндетті түрде хабарландыра
отырып, сот отырысында жүргізеді.
185-бап. Сот отырысында төрағалық етушi
1. Төрағалық етушiнiң мiндетiн судья атқарады. Төрағалық етушi азаматтық сот ісін
жүргізу қағидаттарына сәйкес процестік әрекеттер жасаудың сабақтастықтығы мен тәртiбінiң
сақталуын, процеске қатысушылардың процестік құқықтарын жүзеге асыруын және олардың
процестік міндеттерді орындауын, процестің тәрбиелiк ықпалын қамтамасыз ете отырып,
отырыстың барысына басшылық жасайды.
2. Іске қатысатын қандай да бір тұлғаның төрағалық етушiнiң процестік әрекеттерiне
қарсылық бiлдiруі сот отырысының хаттамасына енгiзiледi.
3. Төрағалық етушi сот отырысында тиiстi тәртiптi қамтамасыз етуге қажеттi шаралар
қолданады. Сот отырысында тәртіпті сақтау жөніндегі талаптар іске қатысатын барлық
тұлғалар және олардың өкілдері, мамандар, сарапшылар, аудармашылар үшiн, сондай-ақ сот
отырысы залында қатысып отырған азаматтар үшiн мiндеттi.
Төрағалық етушінің сот отырысында тәртіпті сақтау жөніндегі талаптарын орындамау
осы Кодекстің 119 және 120-баптарының талаптарына сәйкес заңда көзделген жауаптылыққа
әкеп соғады.
186-бап. Сот талқылауының тікелей және ауызша болуы
1. Сот іс пен дауды қараған және шешкен кезде iс бойынша дәлелдемелердi тiкелей
зерттеуге міндетті.
Оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен қаралатын істерді қоспағанда, сот
тараптардың және іске қатысатын басқа да тұлғалардың түсiнiктемелерiн, куәлардың
айғақтарын, сарапшылардың қорытындыларын, мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi
басқару органдарының қорытындыларын тыңдауға, құжаттармен танысуға, заттай
дәлелдемелердi қарап шығуға, дыбысжазбаларды тыңдауға және бейнежазбаларды,
киноматериалдарын, фотоматериалдарды көруге, ақпаратты түрлендірудің өзге де
құралдарының материалдарымен танысуға мiндеттi. Қажет болған жағдайларда iс бойынша
дәлелдемелердi зерттеген кезде сот маманның консультациялары мен түсiндiрмелерiн
тыңдайды.
2. Сот отырысында істi талқылау ауызша жүргiзiледi. Істі қарау процесінде судья
алмастырылған жағдайда талқылау басынан бастап жүргізілуге тиіс.
3. Сот іске қатысатын басқа да тұлғалар тараптарының түсініктемелерін, куәлардың
айғақтарын, сарапшылардың қорытындыларын, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі
басқару органдарының қорытындыларын тыңдауды бейнеконференцбайланыс арқылы жүзеге асыра
алады.
187-бап. Сот отырысындағы тәртiп
1. Судья сот отырысы залына кiрген кезде залдағы қатысып отырған адамдар
орындарынан тұрады. Шешiм шығармай аяқталатын істегі сот шешiмiн немесе ұйғарымын сот
отырысы залында қатысып отырғандар түрегеп тұрып тыңдайды.
2. Іске қатысатын адамдар мен сот отырысы залында қатысып отырған азаматтар
судьяға «Құрметті сот» деп сөйлейді.
Түсініктемелер мен айғақтарды, сұрақтар мен оларға жауаптарды процеске қатысушылар
төрағалық етушінің рұқсатымен түрегеп тұрып береді. Бұл қағидадан ауытқуға төрағалық
етушiнiң рұқсатымен ғана жол берілуі мүмкiн.
3. Іске қатысатын адамдар, сондай-ақ сот отырысы залында қатысып отырған азаматтар
сот отырысы залындағы тәртіпті сақтауға міндетті.
188-бап. Сот отырысындағы тәртiпті бұзушыларға
қолданылатын шаралар
1. Iстi талқылау кезiнде тәртiпті бұзған адамға төрағалық етушi соттың атынан
ескерту жасайды.
2. Тәртiптi қайталап бұзған жағдайда iске қатысатын адам сот отырысының
хаттамасына енгізілетін сот ұйғарымы бойынша сот талқылауының барлық уақытына немесе
оның бiр бөлiгiне сот отырысы залынан шығарып жiберiлуi мүмкiн. Төрағалық етушi соңғы
жағдайда сот отырысы залына қайта жiберiлген адамды ол болмаған кезде жасалған процестік
әрекеттермен таныстырады. Сот отырысы залына қайта оралған адамдар олар болмаған кезде
зерттелген мән-жайлар бойынша түсініктеме беруге және іске қатысатын басқа адамдарға
сұрақтар қоюға құқылы.
3. Іске қатыспайтын және сот отырысы залында қатысып отырған адамдар қайталап
тәртіп бұзғаны үшін төрағалық етушінің өкімімен отырыс залынан шығарып жіберіледі.
4. Iстi талқылау барысында оған қатысушылар жаппай тәртiп бұзған жағдайда сот iске
қатыспайтын адамдардың барлығын сот отырысы залынан шығарып жіберуі және iстi жабық
отырыста қарауы немесе iстi талқылауды кейiнге қалдыруы мүмкiн. Істі жабық сот
отырысында қарау және шешу туралы ұйғарым шығарылады, ол сот отырысының хаттамасына
енгізіледі.
5. Процеске қатысушы тұлға тарапынан тікелей сот талқылауы барысында сотты
құрметтемеу фактісі анықталған кезде сот кінәлі адамға осы Кодекстің 120-бабында
белгіленген тәртіппен әкімшілік жаза қолдануға құқылы.
6. Егер сот отырысында тәртіп бұзушының әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық
белгілері болса, бұл адам осы Кодекстің 120-бабында белгіленген тәртіппен қылмыстық
жауапқа тартылуы мүмкін.
189-бап. Сот отырысын ашу
1. Төрағалық етушi сот отырысын ашады және қаралуға жататын іс туралы, сондай-ақ
сот отырысында аудио-, бейнежазба құралдары пайдаланылатыны туралы хабарлайды.
Жабдықтың техникалық ақауы болған, оның болмауы немесе оны техникалық себептер
бойынша қолдану мүмкін болмаған жағдайларда сот отырысын аудио-, бейнежазба құралдарының
көмегімен жазып алу жүзеге асырылмайды.
2. Аудио-, бейнежазба құралдарын пайдалану мүмкіндігінің болмауы сот отырысы
жалғаспайды дегенді білдірмейді.
Аудио-, бейнежазба құралдары пайдаланылмауының себептері сот отырысының
хаттамасында міндетті түрде көрсетілуге тиіс.
190-бап. Процеске қатысушылардың келуiн тексеру
1. Сот отырысының хатшысы осы iс бойынша шақырылған тұлғалардан кiмнiң келгенiн,
келмеген тұлғаларға хабар берiлгенін не берiлмегенiн және олардың келмеу себептерi
туралы қандай мәлiметтердiң бар екенiн сотқа баяндайды.
2. Төрағалық етушi келгендердiң жеке басын анықтайды, сондай-ақ өкiлдердiң
өкiлеттiктерiн тексередi.
191-бап. Аудармашыға оның мiндеттерiн түсiндiру
1. Төрағалық етушi аудармашыға сот ісі жүргiзiлiп отырған тiлдi бiлмейтiн
адамдардың түсiндiрмелерiн, айғақтарын, мәлiмдемелерiн, ал осы адамдарға iске қатысатын
тұлғалар мен куәлардың түсiндiрмелерiнiң, айғақтарының, мәлiмдемелерiнiң, жария етiлетiн
және iсте бар құжаттардың, дыбысжазбалардың, сарапшылар қорытындыларының, мамандар
консультацияларының, сондай-ақ судья өкiмдерiнiң, сот шығарған сот актілерінің мазмұнын
аудару мiндетiн түсiндiредi.
2. Төрағалық етушi аудармашыға көрiнеу қате аударма жасағаны үшiн Қазақстан
Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген жауаптылық туралы ескертедi. Аудармашының
бұл туралы қолхаты сот отырысының хаттамасына қоса тiркеледi. Аудармашы сотқа келуден
немесе өз мiндеттерiн орындаудан дәлелді себептерсіз жалтарған жағдайда, оған Қазақстан
Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексіне сәйкес әкiмшiлiк жаза
қолданылуы мүмкiн.
3. Осы баптың қағидалары сурдоаударма жасау дағдыларын меңгерген және сот процеске
қатысуға тартқан адамға қолданылады.
192-бап. Куәларды сот отырысы залынан шығарып жіберу
1. Келген куәлар сот отырысы залынан шығарып жіберіледі.
2. Төрағалық етушi жауап алынған куәлардың жауап алынбаған куәлармен сөйлеспеуі
үшін шаралар қолданады.
193-бап. Сот құрамын жария ету және қарсылық бiлдiру
құқығын түсiндiру
1. Төрағалық етушi сот құрамын жариялайды, прокурор, сарапшы, маман, сот
отырысының хатшысы ретiнде кiмдердiң қатысып отырғанын хабарлайды және iске қатысатын
тұлғаларға олардың қарсылық бiлдiру құқығын түсiндiредi.
2. Қарсылықтар бiлдiру үшiн негiздер, мәлiмделген қарсылықты шешу тәртiбi және
осындай мәлiмдеулердi қанағаттандырудың салдары осы Кодекстiң 38, 39, 40, 41 және 42-
баптарында айқындалады.
194-бап. Iске қатысатын тұлғаларға олардың құқықтары мен
мiндеттерiн түсiндiру
Төрағалық етуші іске қатысатын адамдардың процестік құқықтарымен және
міндеттерімен танысқандығына көз жеткізеді, ал таныспаған жағдайда оларға құқықтары мен
міндеттерін түсіндіреді.
Төрағалық етуші тараптарға дауды татуласу келісімімен, дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісіммен, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
туралы келісіммен шешу немесе дауды заңда белгіленген басқа тәсілмен реттеу не дауды
шешу үшін төрелікке жүгіну құқығын және олардың құқықтық салдарын түсіндіреді.
195-бап. Соттың iске қатысатын тұлғалардың өтiнiшхаттарын
шешуi
Iске қатысатын тұлғалардың және өкiлдердiң iстi талқылауға байланысты мәселелер
бойынша өтiнiшхаттары iске қатысатын тұлғалардың пiкiрлерi тыңдалғаннан кейін шешіледі,
бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі. Осы Кодексте белгіленген жағдайларда
соттың ұйғарымы шығарылады.
196-бап. Iске қатысатын тұлғалардың және өкiлдердiң сот
отырысына келмеуінің салдары
1. Iске қатысатын тұлғалар сот отырысына келмеу себептерi туралы сотқа алдын ала
хабарлауға және осы себептердiң дәлелдi екендiгiне дәлелдемелердi ұсынуға мiндеттi.
2. Iске қатысатын тұлғалардың қайсыбiрі сот отырысына келмеген жағдайда, олардың
тиiстi түрде хабарландырылғаны туралы мәлiметтер жоқ болса, iстi талқылау кейiнге
қалдырылады.
3. Егер iске қатысатын тұлғалар сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiстi түрде
хабарландырылса, олардың келмеу себептерi тек дәлелдi деп танылған жағдайда ғана сот
iстi талқылауды кейiнге қалдырады.
4. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiстi түрде хабарландырылған iске
қатысатын тұлғалардың қайсыбiрi келмеген жағдайда, егер олардың келмеу себептерi
дәлелсiз деп танылса, сот iстi қарауға құқылы.
5. Сот істі осы Кодекстің 256-бабында көзделген негіздер бойынша сырттай iс
жүргiзуде қарауға құқылы.
6. Тараптар соттан iстi олардың қатысуынсыз қарау және оларға шешiмнiң
көшiрмелерiн жiберу туралы жазбаша нысанда өтiнуге құқылы.
7. Сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылған iске қатысатын тұлға
өкiлiнiң келмеуi iстi қарауға кедергi болмайды. Талап қоюшының, жауапкердің не үшінші
тұлғаның өтінішхаты бойынша оның өкiлiнің сот отырысына дәлелдi себеппен келмеуiне
байланысты сот iстi талқылауды кейiнге қалдыруы мүмкін.
197-бап. Сот отырысына куәның, сарапшының, маманның,
аудармашының келмеуінің салдары
1. Сот отырысына куә, сарапшы немесе маман келмеген жағдайда сот iске қатысатын
тұлғалардың iстi олар жоқта қарау мүмкiндiгi туралы пiкiрiн тыңдайды және сот талқылауын
жалғастыру немесе оны кейiнге қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
2. Сот отырысына аудармашы келмеген жағдайда, егер аудармашыны алмастыру мүмкiн
болмаса, сот iстi талқылауды кейiнге қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
3. Егер куә, сарапшы, маман немесе аудармашы сот отырысына сот дәлелсіз деп
таныған себептер бойынша келмесе, олар сотты құрметтемегені үшін осы Кодекстің 119
және 120-баптарында көзделген тәртіппен әкімшілік жауапқа тартылуы мүмкін.
198-бап. Iстi талқылауды кейiнге қалдыру
1. Егер сот іске қатысатын адамдардың қайсыбiрінің келмеуi, осы Кодекстің 73-
бабының қағидалары бойынша қосымша дәлелдемелерді ұсыну немесе талап ету қажеттігі, осы
Кодекстің 153-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайда қарсы талап қойылған кезде,
өзге де процестік әрекеттер жасау қажеттігі салдарынан осы сот отырысында істі қарау
мүмкін емес деп тапса, iстi талқылауды кейiнге қалдыруға жол беріледі.
2. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт бойынша
міндеттемелерін орындауын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының уәкілетті
органынан оның баланы Қазақстан Республикасына заңсыз алып өткендігі немесе баланың
Қазақстан Республикасында ұсталып отырғандығы туралы арыз алғаны туралы жазбаша
хабарлама келіп түскен жағдайда сот осы бала туралы дауға байланысты істі талқылауды
отыз күнге кейінге қалдыруға міндетті. Егер бала көрсетілген халықаралық шарт осы балаға
қатысты қолданылуға жатпайтын жасқа толмаса, хабарламаға арыздың көшірмесі қоса берілуге
тиіс.
3. Iс кейiнге қалдырылған кезде iстiң жаңа сот отырысында қаралуын және шешiлуiн
қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн уақыт ескерiле отырып, жаңа сот отырысының күнi
белгiленедi, бұл туралы келген адамдарға қол қойдыру арқылы хабарланады. Келмеген және
процеске қатысуға жаңадан тартылған тұлғаларға жаңа сот отырысының уақыты мен орны
туралы шақыру қағазы (хабар) жiберiледi.
199-бап. Iстi талқылау кейiнге қалдырылған кезде
куәлардан жауап алу
Істі талқылау кейінге қалдырылған кезде, егер тараптар сот отырысында қатысып
отырса, сот келген куәлардан жауап алуға құқылы. Осы куәларды қажет болған жағдайда ғана
жаңа сот отырысына екінші рет шақыруға жол беріледі.
200-бап. Сарапшы мен маманға оның құқықтары мен
мiндеттерiн түсiндiру
Төрағалық етушi сарапшыға оның процестік құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiредi,
сарапшыға көрiнеу жалған қорытынды бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы ескертедi,
ол туралы сарапшыдан қолхат алынады. Қолхат сот отырысының хаттамасына қоса тiркеледi.
Маманға оның қажетті процестік әрекеттерді орындауда сотқа жәрдем көрсетудің
процестік құқықтары мен міндеттері түсіндіріледі.
201-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың басталуы
Істі мәні бойынша қарау төрағалық етушінің талап қоюшының өзінің талаптарын
қолдайтынын не қолдамайтынын, талап қоюшының талаптарын жауапкердің мойындайтынын не
мойындамайтынын және тараптардың істі татуласу келісімімен аяқтауды немесе істі
төреліктің қарауына беруді не дауды (жанжалды) медиация тәртібімен не партисипативтік
рәсім тәртібімен немесе заңда белгіленген басқа тәсілмен шешуді қалайтынын не
қаламайтынын анықтауынан басталады.
202-бап. Iске қатысатын тұлғалардың түсiнiктемелерi және
дәлелдемелерді зерттеу тәртібін белгілеу
1. Сот талап қоюшының және оның тарапынан қатысатын үшiншi тұлғаның, олардың
өкілдерінің, сондай-ақ жауапкердiң және оның тарапынан қатысатын үшiншi тұлғаның,
олардың өкілдерінің түсiнiктемелерiн тыңдайды.
Осы Кодекстің 54-бабының үшінші бөлігіне және 55-бабына сәйкес талап қоюшының
мүдделері үшін талап қойған тұлғалар істің мән-жайлары бойынша түсініктемелер береді
және дәлелдемелерді бірінші болып ұсынады.
Іске қатысатын адамдар төрағалық етуші белгілейтін тәртіппен және кезектілікпен
бір-біріне сұрақтар қоюға құқылы. Қойылатын сұрақтардың санына шектеу болмайды, бірақ
төрағалық етуші талап қоюшының талаптары мен жауапкердің қарсылығы негізделген даудың
нысанасы мен мән-жайларға қатысы жоқ сұрақтарды алып тастауға құқылы.
2. Іске қатысатын, дәлелді себептермен сот отырысына келмеген тұлғалардың жазбаша
түсініктемелерін, сондай-ақ осы Кодекстің 69, 71, 74, 75-баптарында көзделген тәртіппен
алынған дәлелдемелерді төрағалық етуші жария етеді және олар сот отырысында зерттеледі.
3. Сот іске қатысатын адамдардың түсініктемелерін тыңдап, олардың пікірлерін
ескере отырып, өзге де дәлелдемелерді зерттеу тәртібін белгілейді.
4. Сот іске қатысатын адамдардың түсініктемелерін осы тұлғалардың немесе
дәлелдемелердің тұрған жеріндегі сот арқылы бейнеконференцбайланыс құралдарының
көмегімен алуы, ал дәлелдемелерді зерттеуі мүмкін.
203-бап. Айғақтар беруден бас тартқаны және көрінеу
жалған айғақтар бергені үшін куәға жауаптылық
туралы ескерту
1. Куәдан жауап алынғанға дейiн төрағалық етушi куәның жеке басын анықтайды, оның
мiндеттерi мен құқықтарын түсiндiредi және оған айғақтар беруден бас тартқаны үшiн және
көрiнеу жалған айғақтар бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы ескертедi. Куәға, оның
ішінде он алты жасқа толмаған куәға өзіне, өзінің жұбайына (зайыбына) және жақын
туыстарына қарсы айғақтар беруден, сондай-ақ діни қызметшіге – тәубаға келіп, өзіне
сырын ашқандарға қарсы айғақтар беруден бас тарту құқығы түсіндіріледі.
2. Он алты жасқа толмаған куәға судья оған iс бойынша белгілі болғанның бәрiн
шынайы түрде айтып беру мiндетiн түсiндiредi, бiрақ оған айғақтар беруден бас тартқаны
үшiн және көрiнеу жалған айғақтар бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы
ескертiлмейдi.
204-бап. Куәдан жауап алу тәртiбi
1. Әрбiр куәдан жауап жеке-жеке алынады. Әлi айғақтар бермеген куәлар iстi
талқылау кезiнде сот отырысы залында қала алмайды.
2. Төрағалық етушi куәның iске қатысатын тұлғаларға қатысын анықтайды және куәға
iс бойынша жеке өзiне белгілінiң бәрiн сотқа хабарлауды ұсынады.
3. Ерікті нысанда айғақтар бергеннен кейiн куәға сұрақтар қойылуы мүмкiн. Бiрiншi
болып өзінің арызы бойынша куәны шақырған тұлға мен оның өкiлi, содан соң iске қатысатын
басқа тұлғалар мен олардың өкiлдері сұрақ қояды. Судья куәдан жауап алудың кез келген
сәтiнде оған сұрақ қоюға құқылы.
4. Қажет болған жағдайда сот нақ сол немесе келесi отырыста куәдан екiншi рет
жауап ала алады, сондай-ақ олардың айғақтарындағы қайшылықтарды анықтау үшiн куәлар
арасында беттестiру жүргiзе алады.
5. Егер сот ертерек кетуге рұқсат бермесе, жауап алынған куә iстi талқылау
аяқталғанға дейiн сот отырысы залында қалады.
205-бап. Куәның жазбаша материалдарды пайдалануы
1. Айғақтар қандай да бір цифрлармен немесе басқа деректермен байланысты болған
кезде куә айғақтар беру кезiнде жазбаша материалдарды пайдалана алады. Куә осы
құжаттарды сотқа және iске қатысатын тұлғаларға ұсынады және ол iске қоса тiркелуi
мүмкiн, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
2. Куәға оның айғақтарына қатысты қолында бар құжаттарды жария етуіне рұқсат
етiледi, олар іске қоса тiркелуi мүмкiн, бұл туралы сот отырысының хаттамасында
көрсетіледі.
206-бап. Кәмелетке толмаған куәдан жауап алу
1. Он төрт жасқа толмаған куәдан жауап алу, ал соттың қалауы бойынша он төрттен он
алты жасқа дейінгі куәдан жауап алу сотқа шақырылатын педагогтың және заңды өкілдердің
қатысуымен жүргізіледі. Көрсетілген адамдар төрағалық етушiнiң рұқсатымен куәға сұрақтар
қоя алады, сондай-ақ куәның жеке басына және оның берген айғақтарының мазмұнына қатысты
өз пiкiрiн айта алады.
2. Iстiң мән-жайларын анықтау үшiн қажет болатын ерекше жағдайларда, кәмелетке
толмаған куәдан жауап алынған уақытта iске қатысушы қандай да өзге адам сот отырысының
хаттамасына енгізілетін сот ұйғарымы бойынша сот отырысы залынан шығарып жіберілуі
мүмкiн. Осы адам отырыс залына қайта келгеннен кейін оған кәмелетке толмаған куәның
айғақтарының мазмұны хабарлануға және куәға сұрақтар қою мүмкiндiгi берiлуге тиiс.
3. Он алты жасқа толмаған куә, сот бұл куәны сот отырысы залында болуы қажет деп
таныған жағдайларды қоспағанда, одан жауап алу аяқталған соң сот отырысы залынан
шығарылады.
207-бап. Куәның айғақтарын жария ету
Куәлардың осы Кодекстiң 69, 71, 74, 75 және 199-баптарында көзделген тәртiппен
жиналған айғақтары сот отырысында жария етiледi, iске қатысатын тұлғалар осыдан кейін
олар бойынша түсiнiктемелер беруге құқылы.
208-бап. Құжаттарды зерттеу
Осы Кодекстiң 71, 75-баптарында және 165-бабының 12) тармақшасында көзделген
тәртiппен жасалған құжаттар немесе оларды қарап-тексеру хаттамалары сот отырысында жария
етiледi және iске қатысатын тұлғаларға, өкiлдерге, ал қажет болған жағдайларда
сарапшыларға, мамандарға және куәларға көрсетiледi. Іске қатысатын адамдар осыдан кейін
құжаттар мен хаттамалардың мазмұны бойынша түсiнiктемелер бере алады.
209-бап. Азаматтардың жеке хат жазысуын және телеграфтық
хабарларын жария ету және зерттеу
Азаматтардың жеке хат жазысу және жеке телеграфтық хабарлар беру құпиясын қорғау
мақсатында хат жазысу мен телеграфтық хабарлар тек олардың арасында жүрген тұлғалардың
келiсiмiмен ғана ашық сот отырысында жария етiлуi және зерттелуi мүмкiн. Осы тұлғалардың
жеке хат жазысулары мен жеке телеграфтық хабарламалары жабық сот отырысында олардың
келісімінсіз жария етiледi және зерттеледi. Іске қатысатын адамдар осыдан кейін олар
бойынша түсiнiктемелер бере алады.
210-бап. Заттай дәлелдемелердi зерттеу
1. Сот заттай дәлелдемелердi қарайды және олар iске қатысатын тұлғаларға,
өкiлдерге, ал қажет болған жағдайларда – сарапшыларға, мамандарға және куәларға
көрсетiледi. Заттай дәлелдемелер ұсынылған тұлғалар қарап-тексеруге байланысты мән-
жайларға сот назарын аудара алады, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
2. Осы Кодекстiң 71, 75, 96, 97-баптарында және 165-бабының 12) тармақшасында
көзделген тәртiппен жасалған заттай дәлелдемелердi қарап тексеру хаттамалары сот
отырысында жария етiледi, осыдан кейін iске қатысатын тұлғалар, олардың өкілдері
түсiнiктемелер бере алады.
211-бап. Орнында қарап-тексеру
1. Сотқа ұсынылуы қиын немесе жеткiзуге болмайтын құжаттар мен заттай дәлелдемелер
тұрған орнында қарап тексеріледі және зерттеледi. Сот орнында қарап-тексеру туралы
ұйғарым шығарады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
2. Қарап-тексеру уақыты мен орны туралы iске қатысатын тұлғаларға, олардың
өкiлдерiне хабарланады, алайда олардың келмеуi қарап-тексеруді жүргiзуге кедергi
болмайды. Қажет болған жағдайларда сарапшылар, мамандар және куәлар да шақырылады.
3. Қарап-тексерудің нәтижелерi сот отырысының хаттамасына енгiзiледi. Хаттамаға
қарап-тексеру кезiнде жасалған немесе тексерiлген жоспарлар, схемалар, сызбалар,
есептеулер, құжаттардың көшiрмелерi, сондай-ақ қарап-тексеру кезiнде жасалған
құжаттардың және заттай дәлелдемелердiң фотосуреттерi, бейнежазбалар мен киноматериалдар
қоса тiркеледi.
212-бап. Дыбысжазбаны тыңдау, бейнежазбаны, фото- және
киноматериалдарды көрсету және оларды зерттеу
1. Жеке сипаттағы дыбысжазбаны тыңдау, бейнежазбаны, фото- және киноматериалдарды
көрсету, сондай-ақ оларды зерттеу кезiнде осы Кодекстiң 19-бабының үшінші бөлігінде
және 209-бабында көзделген қағидалар қолданылады.
2. Дыбысжазбаны тыңдау, бейнежазбаны, фото- және киноматериалдарды көрсету сот
отырысы залында не осы мақсат үшiн арнайы жабдықталған өзге үй-жайда сот отырысының
хаттамасында материалдың ерекше белгiлерi жазылып және көрсету уақыты көрсетiлiп
жүргiзiледi. Осыдан соң сот iске қатысушы тұлғалардың, олардың өкілдерінің
түсiнiктемелерiн тыңдайды.
3. Қажет болған жағдайда дыбысжазбаны тыңдау және бейнежазбаны, фото- және
киноматериалдарды көрсету толығымен немесе олардың қандай да бір бөлiктерi қайталануы
мүмкiн.
4. Дыбысжазбалардағы және бейнежазбалардағы, фото- және киноматериалдардағы
мәлiметтердi анықтау мақсатында сот маманды тартуы, сондай-ақ сараптама тағайындауы
мүмкiн.
213-бап. Сарапшының қорытындысын зерттеу
1. Сарапшының қорытындысы сот отырысында жария етiледi. Қорытындыны түсiндiру және
толықтыру мақсатында сарапшыға сұрақтар қойылуы мүмкiн.
2. Бiрiншi болып арызы бойынша сараптама тағайындалған тұлға және оның өкiлi, ал
содан соң iске қатысатын басқа тұлғалар мен өкiлдер сұрақтар қояды. Сот тағайындаған
сараптаманы жүргiзу тапсырылған сарапшыға бiрiншi болып талап қоюшы мен оның өкiлi
сұрақтар қояды. Сот сарапшыға одан жауап алудың кез келген сәтiнде сұрақтар қоюға
құқылы.
3. Осы Кодекстiң 90-бабында көзделген жағдайларда сот қосымша немесе қайта
сараптама тағайындауға құқылы.
214-бап. Маманның консультациясы (түсiндiрмесi)
1. Арнайы зерттеулер жүргiзу талап етiлмейтiн жағдайларда маман coтқa ауызша
немесе жазбаша нысанда консультация (түсiндiрме) бередi.
Маманның жазбаша нысанда берген консультациясы сот отырысында жарияланады,
зерттеледі және іске тіркеледі. Ауызша консультация тiкелей сот отырысының (процестік
әрекеттің) хаттамасына енгiзiледi.
2. Консультацияны түсiндiру және толықтыру мақсатында маманға сұрақтар қойылуы
мүмкiн. Бiрiншi болып өтінішхаты бойынша маманды қатыстырған тұлға және оның өкiлi, ал
содан соң iске қатысатын басқа тұлғалар мен өкiлдер сұрақтар қояды. Сот қатыстырған
маманға бiрiншi болып талап қоюшы және оның өкiлi сұрақ қояды. Сот маманға кез келген
сәтте сұрақтар қоюға құқылы.
215-бап. Мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi
басқару органдарының қорытындылары
Осы Кодекстiң 56-бабының негiзiнде сот iске қатысуға рұқсат берілген мемлекеттiк
органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының жазбаша қорытындылары сот
отырысында жария етіледі және зерттеледі. Сот, сондай-ақ iске қатысатын тұлғалар мен
олардың өкiлдері қорытындыларды түсiндiру және толықтыру мақсатында осы органдардың
уәкiлеттi өкiлдерiне сұрақтар қоя алады.
216-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың аяқталуы
Барлық дәлелдемелер зерттелгеннен кейiн судья iске қатысатын тұлғалар мен
өкiлдерден толықтырулардың бар-жоғын анықтайды. Төрағалық етуші мұндай мәлiмдемелер
болмаған жағдайда iстi зерттеу аяқталды деп жариялайды және сот жарыссөздеріне көшеді.
217-бап. Сот жарыссөздерi
1. Сот жарыссөздері іске қатысатын адамдардың және олардың өкілдерінің сөздерінен
тұрады.
Сот жарыссөздеріне қатысушылар өз сөздерінде сот анықтамаған мән-жайларға, сондай-
ақ сот отырысында зерттелмеген дәлелдемелерге сілтеме жасауға құқылы емес.
2. Алдымен – талап қоюшы мен оның өкiлi, ал содан кейін жауапкер мен оның өкiлi
сөйлейдi.
3. Басталып кеткен процесте даудың нысанасына өз бетінше талап қойған үшiншi тұлға
мен оның өкiлi тараптар мен олардың өкiлдерiнен кейiн сөйлейдi. Даудың нысанасына өз
бетiнше талаптар қоймаған үшiншi тұлға мен оның өкiлi үшiншi тұлға iске қатысатын
жақтағы талап қоюшыдан немесе жауапкерден кейiн сөйлейдi.
4. Прокурор, мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының
өкiлдерi, басқа тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерiн
қорғау үшiн сотқа жүгiнген заңды тұлғалар мен азаматтар сот жарыссөздерiнде соңында
сөйлейдi.
218-бап. Репликалар
Сот жарыссөздеріне қатысушылардың барлығы сөйлеп болғаннан кейін олар айтылған
сөздерге байланысты реплика айтып, сөз сөйлей алады. Соңғы реплика құқығы әрдайым
жауапкер мен оның өкiлiне тиесілі.
219-бап. Прокурордың қорытындысы
Іс бойынша тарап болып табылмайтын және осы Кодекстiң 54-бабының екiншi бөлiгiнде
көзделген тәртіппен процеске қатысқан прокурор сот жарыссөздері аяқталғаннан кейін
тұтастай алғанда, даудың мәні бойынша жазбаша қорытынды береді, ол азаматтық істің
материалдарына қоса тіркеледі.
220-бап. Iстi мәнi бойынша қараудың қайта басталуы
Сот істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды қосымша анықтау немесе
дәлелдемелерді зерттеу қажет деп тапса, сот жарыссөздері кезінде немесе одан кейін істі
мәні бойынша қарауды қайта бастау туралы хабарлайды. Істі мәні бойынша қарауды қайта
бастау туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі. Істі мәні бойынша қарау
аяқталғаннан кейін сот қайтадан сот жарыссөздерін, ал осы Кодекстің 219-бабында
көзделген жағдайда прокурордың қорытындысын да тыңдайды.
221-бап. Соттың шешiм шығару үшiн шығып кетуi
Сот жарыссөздерiнен кейiн, ал осы Кодекстiң 219-бабында көзделген жағдайда,
прокурор іс бойынша қорытынды бергеннен кейін сот актісін шығару үшін сот кеңесу
бөлмесiне кетедi, төрағалық етушi бұл туралы сот отырысы залындағы адамдарға жариялайды
және сот шешімі жария етілетін уақыт туралы хабарлайды.
222-бап. Шешiмдi жария ету
1. Соттың шешiмi қабылданғаннан және оған қол қойылғаннан кейiн судья сот отырысы
залында сот шешiмiнiң қарар бөлiгiн жария етедi.
2. Төрағалық етуші сот шешімінің қарар бөлігі жария етілгеннен кейін шешімге шағым
жасаудың тәртібі мен мерзімдерін түсіндіреді, шешімнің түпкілікті нысаны дайын болатын
және іске қатысатын адам оның көшірмесін ала алатын күнді жариялайды.
3. Төрағалық етушi осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде көзделген әрекеттер
жасалғаннан кейiн сот отырысын жабық деп жариялайды.
19-тарау. СОТТЫҢ ШЕШІМІ ЖӘНЕ ОНЫ ОРЫНДАУ
223-бап. Шешiм шығару
1. Iстi мәнi бойынша шешетiн бiрiншi сатыдағы соттың сот актісі шешiм нысанында
шығарылады.
2. Шешiм кеңесу бөлмесiнде шығарылады. Бұл бөлмеде өзге адамдардың болуына жол
берiлмейдi. Жұмыс уақыты аяқталғаннан кейін, сондай-ақ жұмыс күнi iшiнде сот (судья)
кеңесу бөлмесiнен шығып демалу үшiн үзiлiс жасауға құқылы.
3. Шешім іс талқыланғаннан кейін дереу шығарылады. Уәжді шешімді жасау кейінге
қалдырылуы мүмкін, бірақ шешімнің қарар бөлігін сот істі талқылау аяқталған отырыста
жария етуге тиіс. Шешімнің жария етілген қарар бөлігіне судья қол қоюға және ол іс
материалдарына қоса тіркелуге тиіс.
4. Түпкілікті нысандағы шешім шешімнің қарар бөлігі жарияланғаннан кейін бес жұмыс
күнінен аспайтын мерзімде дайындалуға тиіс.
5. Істі мәні бойынша оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен шешкен кезде сот
кіріспе, уәждеу және қарар бөліктерінен тұратын қысқаша шешім шығарады.
Тараптардың шешім заңды күшіне енгенге дейін мәлімдеген жазбаша өтінішхаты бойынша
не өзінің қалауы бойынша сот кіріспе, сипаттау, уәждеу және қарар бөліктерінен тұратын
уәжделген шешім шығарады.
224-бап. Шешiмнiң заңдылығы және негiздiлiгi
1. Сот шешiмi заңды және негiздi болуға тиiс.
2. Сот шешiмдi тараптар ұсынған және сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге ғана
негiздейдi.
225-бап. Шешiм шығару кезінде шешiлетiн мәселелер
1. Шешiм шығарған кезде сот дәлелдемелерді бағалайды, iс үшiн маңызы бар қандай
мән-жайлардың анықталғанын және қандай мән-жайлардың анықталмағанын, тараптардың
құқықтық қатынастарының қандай екенiн, осы iс бойынша қандай заң қолданылуға тиiс екенiн
және мәлімделген талаптың қанағаттандырылуға жататынын-жатпайтынын айқындайды.
2. Сот істі талап қоюшы мәлімдеген талаптар шегінде шешеді.
3. Сот кеңесу бөлмесіне кеткеннен кейін iс үшiн маңызы бар мән-жайларды қосымша
анықтауды немесе дәлелдемелердi зерттеудi қажет деп тауып, iстi мәнi бойынша қарауды
қайта бастау туралы ұйғарым шығарады, ол сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Сот iстi
мәнi бойынша қарау аяқталғаннан кейiн сот жарыссөздерiн, ал осы Кодекстiң 219-бабында
көзделген жағдайда прокурордың қорытындысын да қайта тыңдайды.
226-бап. Шешiмнiң мазмұны
1. Шешiм Қазақстан Республикасының атынан шығарылады.
2. Шешiм кiрiспе, сипаттау, уәждеу және қарар бөлiктерiнен тұрады.
3. Шешiмнiң кiрiспе бөлiгiнде шешiмнiң шығарылған күнi мен орны; шешiм шығарған
соттың атауы; соттың құрамы; сот отырысының хатшысы; тараптар; iске қатысатын басқа
тұлғалар мен өкiлдер; даудың нысанасы немесе мәлiмделген талап көрсетiледi.
4. Шешiмнiң сипаттау бөлiгiнде талап қоюшының талаптарының, жауапкердің
түсініктемелерінің және iске қатысатын үшінші тұлғалардың түсініктемелерінің қысқаша
мазмұны, олар дәлелдерін негіздеген дәлелдемелер көрсетіле отырып, баяндалуға тиіс.
5. Шешiмнiң уәждеу бөлiгiнде iстiң сот анықтаған мән-жайлары; соттың құқықтар мен
міндеттер туралы түйіндері негізделген дәлелдемелер; соттың ол немесе өзге
дәлелдемелерді қабылдамау дәлелдері және сот басшылыққа алған заңдар қысқаша
көрсетіледі. Жауапкер талап қоюды мойындаған жағдайда уәждеу бөлігінде талап қоюдың
мойындалғаны және оны соттың қабылдағаны ғана көрсетілуі мүмкін.
6. Шешiмнiң қарар бөлiгiнде соттың талап қоюды қанағаттандыру туралы немесе талап
қоюдан толық немесе бір бөлігінде бас тарту туралы түйіні, сот шығыстарын бөлуді,
шешімге шағым беру мерзімін көрсету және оның тәртібі, сондай-ақ өзге де түйіндер
қамтылуға тиіс.
7. Сот шешімді орындаудың белгілі бір тәртібі мен мерзімін белгілеген немесе
шешімді дереу орындауға жіберген немесе оның орындалуын қамтамасыз етуге шаралар
қолданған жағдайда, бұл туралы шешімде көрсетіледі.
8. Судья шешімді жазбаша түрде шығарады және оған қол қояды.
227-бап. Мемлекеттік органдардың, жергiлiктi өзiн-өзi
басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің,
ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік
қызметшілердің әрекеттерiнің (әрекетсiздiгiнің)
және шешiмдерiнің заңдылығын даулау туралы арыз
бойынша шешім
1. Сот мемлекеттік органдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің
әрекеттерiнің (әрекетсiздiгiнің) және шешімдерінің заңсыздығы туралы арызды негізді деп
танып, арызды қанағаттандыру туралы шешім шығарады. Шешімде осы әрекеттің
(әрекетсіздіктің), шешімнің қандай заңдарға қайшы келетіндігі және сот шешімі орындалуға
тиісті мерзім көрсетіледі.
Сот мемлекеттік органды, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органын, қоғамдық
бірлестікті, ұйымды, лауазымды адам мен мемлекеттік қызметшіні жол берілген бұзушылықты
толық көлемде жоюға және азаматтың немесе заңды тұлғаның бұзылған құқықтарын,
бостандықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге, тұлғаға қолданылған жауаптылық
шараларының күшін жоюға не бұзылған құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді өзге
де тәсілмен қалпына келтіруге міндеттейді.
2. Сот арызды қарау кезінде дауланып отырған әрекеттің (әрекетсіздіктің) құзыретке
және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жасалғанын, шешімнің қабылданғанын
анықтаса, оны қанағаттандырудан бас тартады.
228-бап. Нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану
туралы арыз бойынша шешім
1. Сот нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы арызды негізді деп тани
отырып, арызды қанағаттандыру туралы шешім шығарады. Шешімде дауланып отырған
нормативтік құқықтық актінің қай заңдарға және қай бөлігінде қайшы келетіні және
нормативтік құқықтық актіні толық немесе оның жекелеген бөлігін акт қабылданған кезден
бастап жарамсыз деп тану туралы көрсетіледі.
2. Соттың нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы шешімі немесе ол
туралы хабар нормативтік құқықтық акт жарияланған бұқаралық ақпарат құралдарында оны
қабылдаған (шығарған) органның қаражаты есебінен жариялануға тиіс. Жариялау соттың
шешімі заңды күшіне енген күннен бастап он күннен кешіктірмей жүзеге асырылуға тиіс.
3. Сот арызды негізсіз деп тани отырып, оны қанағаттандырудан бас тарту туралы
шешім шығарады.
229-бап. Ақша сомаларын өндiрiп алу туралы шешiм
Сот ақша сомаларын өндiрiп алу туралы шешiм шығара отырып, шешiмнiң қарар
бөлiгiнде өндiрiп алынатын ақша сомасының мөлшерiн цифрлармен және сөздермен, валюта
түрiн және ақша өндіріп алу туралы шешім қай тараптың пайдасына шығарылғанын көрсетедi.
230-бап. Шартты жасасу немесе өзгерту туралы шешiм
Шартты жасасу немесе өзгерту кезiнде туындаған дау бойынша қарар бөлiгiнде шарттың
әрбiр даулы жағдайы бойынша шешiм көрсетiледi, ал шарт жасасуға мәжбүрлеу туралы дау
бойынша шарттың түрi және тараптар шарт жасасуға мiндеттi талаптар көрсетiледi.
231-бап. Мүлiктi немесе оның құнын алып беру туралы шешiм
Мүлiкті заттай алып берген кезде сот шешiмде оның жеке белгілі бір белгiлерiн
және, егер шешiмдi орындау кезiнде алып берiлетін мүлiк болмай қалса, жауапкерден
өндiрiп алынуға тиiс мүлiктiң құнын көрсетедi.
232-бап. Жауапкердi белгiлi бiр әрекеттер жасауға
мiндеттейтiн шешiм
Сот жауапкердi мүлiкті немесе ақша беруге байланысты емес белгiлi бiр әрекеттер
жасауға мiндеттейтiн шешiм шығарған кезде азаматтың, заңды тұлғаның бұзылған құқықтарын,
бостандықтарын немесе заңды мүдделерін қалпына келтіру үшін жауапкер жасауға міндетті
әрекеттер мен оларды жасау мерзімін көрсетеді.
Сот шешімі орындалмаған жағдайда, шешімнің қарар бөлігінде әрекеттерді жауапкер
ғана жасауы мүмкін жағдайлардан басқа, талап қоюшы жауапкерден келтірілген шығыстарды
өндіріп ала отырып, бұл әрекеттерді өз бетінше жүргізуге құқылы екендігі көрсетіледі.
233-бап. Бiрнеше талап қоюшының пайдасына немесе бiрнеше
жауапкерге қарсы шешiм
1. Бiрнеше талап қоюшының пайдасына шешiм шығарған кезде сот шешiмнiң қарар
бөлігінде олардың әрқайсысына қандай бөлігі қатысты екенiн немесе өндiрiп алу құқығы
ортақ болып табылатындығын көрсетедi.
2. Бiрнеше жауапкерге қарсы шешiм шығарған кезде сот шешімнің қарар бөлігінде
әрбір жауапкердiң талап қоюшының пайдасына қандай әрекеттер және қандай көлемде жасауға
тиіс екенін немесе олардың жауаптылығы ортақ болып табылатындығын көрсетеді.
234-бап. Іске қатысатын адамдарға сот шешімінің
көшірмелерін салып жіберу және беру
Сот отырысына келмеген тараптарға және іске қатысатын басқа тұлғаларға шешімнің
көшірмелері шешім түпкілікті нысанда шығарылған күннен бастап үш жұмыс күнінен
кешіктірмей, оның алынғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла
отырып, салып жіберіледі немесе беріледі.
235-бап. Шешiмдегi қате жазулар мен анық арифметикалық
қателердi түзету
1. Iс бойынша шешiм жарияланғаннан кейiн шешiм шығарған сот өзі оның күшін жоюға
немесе өзгертуге құқылы емес.
2. Сот шешiмде жiберiлген қате жазуларды немесе анық арифметикалық қателердi өз
бастамасы бойынша немесе iске қатысатын тұлғалардың арызы бойынша түзете алады.
Сот қате жазулар мен анық арифметикалық қателерді түзету туралы арызды сотқа арыз
келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде сот отырысында қарайды. Iске қатысатын
адамдарға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмеуi
түзетулер енгiзу туралы мәселенi қарау үшін кедергi болмайды.
3. Соттың түзетулер енгізу туралы мәселесі бойынша ұйғарымына шағым жасалуы немесе
наразылық білдірілуі мүмкін.
236-бап. Қосымша шешiм
1. Iс бойынша шешiм шығарған сот iске қатысатын адамдардың арызы бойынша немесе өз
бастамасы бойынша мынадай жағдайларда:
1) егер iске қатысатын адамдар дәлелдемелер ұсынған және түсiнiктемелер берген
қандай да бiр талап бойынша шешiм шығарылмаса;
2) егер сот құқық туралы мәселенi шешіп, алып берiлген соманың, берiлуге тиiстi
мүлiктiң мөлшерін немесе жауапкер жасауға міндетті әрекеттердi көрсетпесе;
3) егер сот шығыстары туралы мәселенi сот шешпесе;
4) егер сот шешiмінiң орындалуын бұрып жіберу туралы мәселенi сот шешпесе, қосымша
шешiм шығара алады.
2. Қосымша шешім шығару туралы мәселе шешімді орындау мерзімдері шегінде қойылуы
мүмкін.
Сот қосымша шешім шығару туралы мәселені арыз сотқа келіп түскен күннен бастап не
осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мән-жайлар анықталған күннен бастап он жұмыс
күні ішінде қарайды және шешеді.
Талаптарды қанағаттандыру туралы қосымша шешімді бірінші сатыдағы сот мәселені сот
отырысында қарағаннан кейін шығарады және оған шағым жасалуы, наразылық білдірілуі
мүмкін. Іске қатысатын адамдар сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады,
алайда олардың келмеуі арызды қарауға кедергі болмайды.
3. Соттың қосымша шешім шығарудан бас тарту туралы ұйғарымына апелляциялық
сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып
табылады.
237-бап. Шешiмдi түсiндiру
1. Шешiм түсiнiксiз болған жағдайда істi қараған сот iске қатысатын тұлғалардың
арызы бойынша, сондай-ақ сот орындаушысының өтінішхаты бойынша шешiмнің мазмұнын
өзгертпей, оны түсiндiруге құқылы. Егер шешім әлi орындалмаса және оның мәжбүрлi түрде
орындалуы мүмкiн мерзiмі өтпесе, шешiмді түсіндіруге жол беріледі.
Сот шешiмдi түсiндiру туралы арызды, өтінішхатты олар сотқа келіп түскен күннен
бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
2. Сот шешімді түсіндіру туралы мәселені сот отырысында шешеді. Іске қатысатын
адамдар, сондай-ақ сот орындаушысы, қарау және шешу нысанасы оның түсіндіру туралы
өтінішхаты болған жағдайда, сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарландырылады,
алайда олардың келмеуі шешімді түсіндіру туралы мәселені қарау үшін кедергі болмайды.
3. Соттың шешiмді түсiндiру туралы ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым
жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
238-бап. Шешiмдi орындауды кейiнге қалдыру және оның
мерзiмiн ұзарту, шешімді орындатуға жібергенге
дейін оны орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту
1. Iстi қараған және шешім шығарған сот iске қатысатын тұлғалардың арызы бойынша
тараптардың мүлiктiк жағдайын немесе басқа дәлелді себептерді негiзге ала отырып,
шешiмді орындауды кейiнге қалдыруға немесе оның мерзiмiн ұзартуға, сондай-ақ оны орындау
тәсілі мен тәртiбiн өзгертуге құқылы.
Сот шешімді орындауды кейінге қалдыру, оның мерзімін ұзарту немесе орындау тәсілі
мен тәртібін өзгерту туралы арызды, өтінішхатты арыз сотқа келіп түскен күннен бастап он
жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетілген арыздар сот отырысында қаралады. Iске
қатысатын адамдарға отырыстың уақыты мен орны туралы хабарландырылады. Көрсетілген
тұлғалардың келмеуi соттың алдына қойылған мәселенi шешуге кедергi болмайды.
3. Шешiмдi орындауды кейiнге қалдыру немесе оның мерзiмiн ұзарту туралы, оны
орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту туралы мәселе бойынша сот ұйғарымына шағым жасалуы,
наразылық білдірілуі мүмкін.
239-бап. Алып берiлген ақша сомаларын индекстеу
1. Сот өндіріп алушының арызы бойынша сот шешімімен өндіріп алынған ақшалай
сомаларға Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң сот шешімі орындалған күнгi қайта
қаржыландырудың ресми мөлшерлемесін негізге ала отырып, тиiстi индекстеу жүргiзе алады.
2. Сот алып берілген сомаларды индекстеу туралы арызды сотқа арыз келіп түскен
күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
Алып берiлген сомаларды индекстеу туралы арыз сот отырысында қаралады. Iске
қатысатын тұлғалар отырыстың уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың
келмеуi соттың алдына қойылған мәселені шешуге кедергi болмайды.
3. Алып берiлген ақша сомаларын индекстеу туралы сот ұйғарымына апелляциялық
сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып
табылады.
240-бап. Сот шешiмiнiң заңды күшiне енуi
1. Бiрiншi сатыдағы соттың шешiмi, егер оған шағым жасалмаса немесе наразылық
білдірілмесе, оған апелляциялық шағым жасау, наразылық білдіру мерзімі өткеннен кейін
заңды күшіне енеді.
2. Қаржы ұйымдарын немесе банк конгломератына бас ұйым ретінде кiретiн және қаржы
ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдауды жүргiзу туралы сот шешiмі олар
жарияланған күнінен бастап заңды күшiне енедi және дереу орындалуға жатады.
3. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу туралы соттың шешімі жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.
4. Осы Кодекстің 28-бабында көрсетілген істер бойынша шығарылған сот шешімі ол
жарияланған күннен бастап заңды күшіне енеді.
5. Апелляциялық тәртіппен шағым берілген немесе наразылық келтірілген жағдайда
шешім, егер оның күші жойылмаса және (немесе) өзгертілмесе, апелляциялық сатыдағы сот
қаулысы жарияланған кезден бастап заңды күшіне енеді, ал осы Кодекстің 27-бабының
төртінші бөлігінің қағидалары бойынша қаралған істер бойынша шешімдер Қазақстан
Республикасы Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасының қаулысы жарияланған күнінен
бастап заңды күшіне енеді.
6. Сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін тараптар және іске қатысатын басқа
тұлғалар, сондай-ақ олардың құқық мирасқорлары сол талап қою талаптарын сол негіздер
бойынша сотта қайтадан мәлімдей алмайды, сондай-ақ сот анықтаған фактілер мен құқықтық
қатынастарды басқа процесте даулай алмайды.
7. Егер жауапкерден мерзімдік төлемдерді өндiріп алынатын шешiм заңды күшiне
енгеннен кейiн төлемдердiң мөлшерiн анықтауға немесе олардың ұзақтығына ықпал ететiн
мән-жайлар өзгерсе, тараптардың әрқайсысы жаңа талап қою арқылы мерзімді төлемдердiң
мөлшерi мен мерзiмдерiн өзгертудi талап етуге құқылы.
241-бап. Соттың шешімін орындауға жіберу
1. Шешiм дереу орындалатын жағдайларды қоспағанда, заңды күшiне енгеннен кейiн осы
Кодексте белгiленген тәртiппен орындауға жіберіледі.
2. Соттың шешiмi заңды күшiне енгеннен кейiн атқару парағы жазылып беріледі.
Мүлiк тәркiленген, мемлекет кiрiсiне өндiрiп алынған, сондай-ақ қылмыспен
келтірілген нұқсан өндіріліп алынған, алименттер өндіріліп алынған, тарапы мемлекет
болып табылатын мертігуден немесе денсаулыққа өзге зақым келуден, асыраушысынан
айырылудан келтірілген зиянның орны толтырылған жағдайларда, сот өз бастамасымен ол
жазылып берілген күннен бастап келесі жұмыс күнінен кешіктірмей атқару құжатын аумағы
бойынша тиісті әділет органына орындауға жібереді.
3. Соттың дереу орындалуға тиiстi шешiмi бойынша атқару парағы шешiм шығарылған
күннен кейінгі жұмыс күнінен кешіктірмей жазылып беріледі және орындауға жiберiледi.
4. Атқару парағын (бұдан әрi – атқару құжаты) бiрiншi сатыдағы сот шешiм заңды
күшiне енген немесе iс жоғары тұрған соттан қайтарылған күннен бастап үш жұмыс күні
iшiнде жазып береді. Атқару құжаты судьяның электрондық цифрлық қолтаңбасымен
куәландырылатын электрондық атқару құжаты нысанында жазылып берілуі мүмкін.
Атқару құжатында:
шешім шығарған соттың атауы;
iстiң нөмiрi және шешiм шығарылған күн;
шешімнің қарар бөлігі (сөзбе-сөз);
шешiмнiң заңды күшiне енген күні;
атқару құжаты берiлген күн;
өндiрiп алушының тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басты куәландыратын
құжатта көрсетілсе), туған күнi, оның тұрғылықты немесе орналасқан жері, оның тұрғылықты
жері бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер және жеке сәйкестендiру нөмiрi немесе егер
өндiрiп алушы заңды тұлға болып табылса, оның атауы, іс жүзінде орналасқан жерi, банктік
деректемелері мен бизнес-сәйкестендiру нөмiрi;
борышкердiң тегi, аты және әкесiнiң аты (eгep ол жеке басты куәландыратын құжатта
көрсетiлсе), туған күнi, оның тұрғылықты немесе орналасқан жерi, оның тұрғылықты жерi
бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер, оның жұмыс орны және борышкер жұмыс істейтін заңды
тұлғаның банктік деректемелері туралы мәлiметтер (eгep iстiң материалдарында бар болса),
банктік деректемелер мен жеке сәйкестендiру нөмiрi (eгep iстiң материалдарында бар
болса) немесе егер борышкер заңды тұлға болып табылса, оның атауы, іс жүзінде орналасқан
жерi, банктік деректемелері мен бизнес-сәйкестендiру нөмiрi көрсетiлуге тиiс.
Атқару құжатының нысанын атқару құжаттарының орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегi
уәкiлеттi әділет органы бекiтедi.
5. Соттың әрбiр шешiмi бойынша бiр атқару құжаты берiледi. Атқару құжаты өндіріп
алушыға беріледі не оның арызы бойынша сот аумағы бойынша тиісті әділет органына не жеке
сот орындаушысына орындау үшін жібереді.
Өндіріп алушының өтініші бойынша ортақ жауапкерлерден ақшалай сомаларды өндіріп
алу туралы соттың шешімі немесе үкімі негізінде ортақ жауапкерлердің санына сәйкес
келетін бірнеше атқару парағы берілуге тиіс. Әрбір атқару парағында өндіріп алынатын
жалпы сома, барлық жауапкерлер және олардың ортақ жауаптылығы көрсетілуге тиіс.
Егер сот талап қоюды қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдаса, талап қоюды
қамтамасыз ету жөнінде қолданған шаралар және талап қоюды қамтамасыз ету үшiн тыйым
салынған мүліктің тұрған жерi және оның сақталуына жауапты адамдар туралы мәлiметтердi
қамтитын құжаттардың көшiрмелерi атқару құжатына қоса беріледі. Атқару құжаты
электрондық атқару құжаты нысанында жазып берілген жағдайда, талап қоюды қамтамасыз ету
туралы құжаттар судьяның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған электрондық
құжаттар нысанында қоса беріледі.
Егер атқару әртүрлi орындарда жүргiзiлуге тиіс болса не егер шешiм бiрнеше талап
қоюшының пайдасына немесе бiрнеше жауапкерге қарсы шығарылса, сот өндiрiп алушылардың
өтiнiшi бойынша атқару орнын не осы атқару құжаты бойынша орындалуға тиiс шешiмнiң сол
бөлiгiн дәл көрсете отырып, бiрнеше атқару құжатын жазып береді.
Сот атқару құжатына сот актiсiнiң көшiрмесiн не соттың мөрiмен куәландырылған оның
үзiндi көшірмесін қоса береді. Атқару құжаты электрондық атқару құжаты нысанында жазып
берілген жағдайда, сот актісінің көшірмесі не оның үзiндi көшірмесі судьяның электрондық
цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған электрондық құжат нысанында қоса беріледі.
6. Сот процестік құқық мирасқорлығы туралы ұйғарым шығарған жағдайда сот шешімі
шығарылғаннан және ол орындауға жіберілгеннен кейін жаңа борышкер көрсетіле отырып,
атқару құжаты жазып беріледі.
7. Сот орындаушысы атқару құжаты орындалған жағдайда шешiм шығарған сотты бұл
туралы он жұмыс күнi iшiнде хабардар етуге не «Атқарушылық іс жүргізу және сот
орындаушыларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген орындау
мерзімі өткен соң орындалмау себептерi туралы ақпарат беруге міндетті. Мәжбүрлеп
орындатуға атқару құжаты ұсынылғанға дейін сот шешімін орындаған борышкер шешім шығарған
сотты бұл туралы үш жұмыс күні ішінде хабардар етуге тиіс.
Сот атқарушылық құжатты аумағы бойынша тиісті әділет органына жіберген немесе егер
атқарушылық құжат өндіріп алушыға сот шешімінің орындалуы туралы хабарланғанға дейін
берілген жағдайда, борышкер өндіріп алушыны хабардар етеді.
8. Соттың заңды күшіне енген шешімін орындамау заңда көзделген жауаптылыққа әкеп
соғады.
242-бап. Соттың атқару парағының немесе сот бұйрығының
телнұсқасын беруі
1. Атқару парағының немесе сот бұйрығының төлнұсқасы (бұдан әрі – атқару
құжаттары) жоғалған жағдайда шешім немесе сот бұйрығын шығарған сот өндіріп алушының
арызы немесе сот орындаушысының ұсынымы, әділет органының өтінішхаты бойынша атқару
құжаттарының телнұсқаларын бере алады.
2. Атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арыз атқару құжатын орындауға ұсыну
үшін белгіленген мерзім өткенге дейін сотқа берілуі мүмкін.
Егер атқару құжаты орындау барысында жоғалған болса және бұл туралы өндіріп
алушыға оны орындауға беру үшін белгіленген мерзім өткеннен кейін белгілі болса, атқару
құжатының телнұсқасын беру туралы арыз атқару құжатының жоғалғаны туралы өндіріп алушыға
белгілі болған күннен бастап бір ай ішінде сотқа берілуі мүмкін.
3. Сот атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арызды ол сотқа келіп түскен
күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды және шешеді.
Атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арыз іске қатысатын адамдарға отырыстың
өткізілетін уақыты мен орны хабарлана отырып, сот отырысында қаралады, алайда олардың
келмеуі телнұсқаны беру туралы мәселені шешуге кедергі болмайды.
4. Атқару құжатының телнұсқасын беру туралы арызды қарау кезінде сот атқару
құжатының жоғалғаны туралы дәлелдемелерді тексереді және зерттейді.
5. Соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы және наразылық
білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
243-бап. Дереу орындалуға жататын шешiмдер
Мынадай:
1) алименттер алып беру туралы;
2) қызметкерге жалақыны, бiрақ үш айдан аспайтын жалақыны алып беру туралы;
3) жұмысқа қайта орналастыру туралы;
4) денсаулыққа зақым келуден, сондай-ақ асыраушысынан айрылуынан келтірілген
зиянды, бiрақ үш айдан аспайтын зиянды өтеу туралы;
5) ереуiлдi заңсыз деп тану туралы;
6) қаржы ұйымдарын және банк конгломератына бас ұйым ретінде кiретiн және қаржы
ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы;
7) Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында
экстремистік немесе террористік әрекетті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе
террористік деп тану туралы, оның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы;
8) Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін, онда басып шығарылатын,
әзірленетін және (немесе) таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе
террористік деп тану туралы;
9) астық қабылдау кәсіпорнын немесе мақта өңдеу ұйымын уақытша басқаруды енгізу,
ұзарту және мерзімінен бұрын аяқтау туралы;
10) төлем қабілетсіздігін реттеу туралы;
11) борышкерді банкрот деп тану туралы шешiмдер дереу орындалуға тиiс.
244-бап. Соттың шешiмдi дереу орындауға жiберу құқығы
1. Егер айрықша мән-жайлардың салдарынан шешiмдi орындаудағы кiдiрiс өндiрiп
алушы үшін елеулi нұқсан келтіруі мүмкін болса немесе шешiмдi орындау мүмкiн болмайтын
болса, сот талап қоюшының өтiніші бойынша шешiмдi дереу орындауға жiбере алады.
2. Шешiмді дереу орындауға жол берілген кезде сот талап қоюшыдан сот шешiмiнiң
күшi жойылған жағдайда шешiмнiң орындалуын бұруды қамтамасыз етудi талап ете алады.
3. Шешiмдi дереу орындауға жіберу туралы мәселе, егер ол шешiм шығарылған кезде
шешiлмесе, сот отырысында қаралады. Iске қатысатын тұлғалар отырыстың уақыты мен орны
туралы хабарландырылады, алайда олардың келмеуi сот шешiмiн дереу орындау туралы
мәселені шешу үшін кедергi болмайды.
4. Шешiмдi дереу орындау туралы мәселе бойынша сот ұйғарымына апелляциялық
сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкiн, оның шешімі түпкілікті болып
табылады. Шешiмдi дереу орындау туралы ұйғарымға жеке шағым жасау, наразылық білдіру осы
ұйғарымның орындалуын тоқтата тұрады.
245-бап. Шешiмнiң орындалуын қамтамасыз ету
Сот дереу орындалуға жiберiлмеген шешiмдi орындауды осы Кодекстің 15-тарауының
қағидалары бойынша қамтамасыз ете алады.
Сот атқару парағын аумақ бойынша тиiстi әділет органына орындау үшiн жiбергенге
дейiн осы әрекеттердi жүргiзедi.
246-бап. Сот шешiмiн орындауды кейiнге қалдыру және оның
мерзiмiн ұзарту, оны орындау тәсілі мен тәртiбiн
өзгерту, татуласу келiсiмiн немесе дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісімді бекiту
1. Іс бойынша шешім немесе сот бұйрығын шығарған сот, сондай-ақ шешім орындалатын
жердегі сот өндіріп алушысы мемлекет болып табылатын атқарушылық іс жүргізулер бойынша
мемлекеттік сот орындаушысының өтінішхаты бойынша және (немесе) тараптардың арызы
бойынша, егер атқарушылық әрекеттер жасауды қиындататын немесе мүмкiн емес ететiн мән-
жайлар туындаса, шешімді орындау тәсiлiн немесе тәртiбiн өзгертуі, атқарушылық iс
жүргiзудегі тараптардың арызы бойынша сот шешімін орындауды кейінге қалдыруы немесе оның
мерзімін ұзартуы мүмкін.
2. Атқарушылық іс жүргізу тараптарының арызы бойынша сот олардың арасында жасалған
татуласу келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді
бекітуге құқылы.
3. Мемлекеттік сот орындаушысының өтінішхаты немесе атқарушылық iс жүргiзудегi
тараптардың арызы, сондай-ақ олардың арасында жасалған татуласу келiсiмі немесе дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім сот отырысында қаралады. Iске
қатысатын тұлғалар отырыстың уақыты мен орны туралы хабарландырылады, алайда олардың
келмеуi өтінішхатты немесе арызды шешу үшін кедергi болмайды.
Сот шешiмiн орындауды кейiнге қалдыру және оның мерзiмiн ұзарту, оны орындау
тәсілі мен тәртiбiн өзгерту, татуласу келiсiмін немесе дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімді бекiту туралы арызды, өтінішхатты сот арыз сотқа
келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды.
4. Соттың осы баптың үшінші бөлігінде көрсетілген:
осы Кодекстің 238-бабының үшінші бөлігінде белгіленген тәртіппен сот шешiмiн
орындауды кейiнге қалдыру, оның мерзiмiн ұзарту туралы, оны орындау тәсілі мен тәртiбiн
өзгерту туралы;
осы Кодекстің 177-бабының жетінші бөлігіне сәйкес татуласу келiсiмін, дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекiту туралы ұйғарымдарына шағым
жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
247-бап. Сот шешiмiн орындауды бұру
1. Заңды күшіне енген, толық немесе бір бөлігінде орындалған бірінші сатыдағы сот
шешiмiнің, апелляциялық және кассациялық сатылардағы сот қаулысының күшi жойылған және
сот талап қоюдан толық немесе оның бір бөлігінен бас тарту туралы жаңа шешiм шығарған
жағдайда талап қоюшыдан күшi жойылған шешiм бойынша ол алғанның барлығы өндiрiп алынады
(шешiмнiң орындалуын бұру).
2. Шешiмнiң орындалуын бұру орындалған сот шешімі толық немесе бір бөлігінде күшін
жойған және іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы ұйғарым немесе талапты қараусыз
қалдыру туралы ұйғарым шығарылған жағдайда да жүргізіледі.
248-бап. Сот шешiмінiң орындалуын бұру туралы арызды
қарау
1. Бұрын шығарылған шешім толық немесе бір бөлігінде орындалған іс бойынша жаңа
шешiм шығарған сот шешімнің орындалғаны туралы дәлелдемелер ұсынылған кезде жаңа шешімде
жауапкердің орындалуды бұру туралы арызын қарайды және шешеді.
2. Егер сот iстi жаңадан қараған кезде күшi жойылған шешiм бойынша орындалуды бұру
туралы мәселені шешпесе, жауапкер шешiмнің орындалуын бұру туралы арызбен бірінші
сатыдағы сотқа жүгінуге құқылы.
3. Сот шешiмінiң орындалуын бұру туралы арызды ол сотқа келіп түскен күннен бастап
он жұмыс күні ішінде қарайды. Арыз талап қоюшы мен жауапкерді, ал қажет болған кезде,
сотқа күші жойылған сот шешімінің орындалуы туралы мәліметтерді табыс етуге тиіс әділет
органын да хабарландыра отырып, жеке сот отырысында қаралады.
Көрсетілген тұлғалардың сот отырысына келмеуі орындалуды бұру туралы арызды шешу
үшін кедергі болмайды. Сот шешімі орындауда жатқан жағдайда іс жүргізуінде тиісті
атқарушылық ісі жатқан сот орындаушысы сот отырысына келуге және оны сотқа ұсынуға
міндетті.
4. Шешiмнiң орындалуын бұру туралы бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына апелляциялық
сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкiн, оның шешімі түпкілікті болып
табылады.
249-бап. Сот орындаушысының ұсынымдарын қарау
1. Сот орындаушысының ұсынымында атқарушылық іс жүргізу тараптарының деректемелері
мен орналасқан жері, оны қозғау күні, атқарушылық құжаттың орындалу барысы туралы
мәліметтер, өтініштің негіздері қамтылуға тиіс.
Ұсыным көрсетілген талаптарға сәйкес келмеген, сондай-ақ сот орындаушысы ұсынымды
қайтарып алу туралы арыз берген жағдайда, сот ұсынымды оған қоса берілген құжаттармен
қоса қайтарады.
2. Сот орындаушысының ұсынымын судья ол сотқа келіп түскен күннен бастап он күннің
ішінде шешеді. Сот борышкерге және өндіріп алушыға сот орындаушысының келіп түскен
ұсынымы туралы хабарландырады, сот отырысының өткізілетін уақыты мен орнын хабарлайды.
Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісінше хабарландырылған борышкердің
немесе өндіріп алушының келмей қалуы істі қарауға кедергі болмайды. Судья сот
орындаушысының ұсынымын қарап, ұйғарым шығарады, оған шағым жасалуы, наразылық
білдірілуі мүмкін.
Сот ұйғарымының көшірмесі борышкер мен өндіріп алушыға бес жұмыс күні ішінде салып
жіберіледі.
250-бап. Сот орындаушысының әрекеттерiне
(әрекетсiздiгiне) шағым жасау
1. Өндiрiп алушы немесе борышкер сот орындаушысының атқарушылық iс жүргiзу
процесіндегi атқарушылық құжаттарды орындау жөніндегі, оның ішінде сауда-саттықты даулау
жөніндегі әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) не осындай әрекеттерді жасаудан бас тартуына
шағым беруі мүмкiн.
Шағым әрекет жасалған (әрекет жасаудан бас тартылған) күннен бастап немесе сот
орындаушысының әрекет жасау уақыты мен орны туралы хабардар етілмеген өндiрiп алушыға
немесе борышкерге ол туралы белгiлi болған күннен бастап он жұмыс күні iшiнде аумақтық
учаскенің сот орындаушысы қызмет көрсететін аудандық (қалалық) сотқа не жеке сот
орындаушысының тіркелген жері бойынша берiледi. Егер сот орындаушысы қызмет көрсететін
аумақтық учаске не жеке сот орындаушысы тіркелген жер атқарушылық әрекеттер жасалатын
жермен бір елді мекенде болса, шағым атқарушылық әрекеттер жасалатын жер бойынша
беріледі.
Жоғары тұрған органдарға және жоғары тұрған лауазымды адамға бағыныштылық
тәртiбiмен алдын ала жүгiну сотқа шағым беруге кедергі болмайды.
2. Сот шағымды істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он жұмыс күні
ішінде қарайды. Істі сот талқылауына дайындау осы Кодекстің 165-бабының қағидалары
бойынша он жұмыс күні ішінде жүргізіледі, оны ұзартуға жол берілмейді.
Сот өндіріп алушыны, борышкерді және сот орындаушысын сот отырысының уақыты мен
орны туралы хабарландырады, алайда олардың келмеуі шағымды шешу үшін кедергі болмайды.
3. Сот шағымды негізді деп танып, сот орындаушысының әрекеттерін (әрекетсіздігін)
заңсыз деп тану туралы шешім шығарады және оны жол берілген бұзушылықты толық көлемде
жоюға не өндіріп алушының немесе борышкердің бұзылған құқықтарын, бостандықтарын немесе
заңды мүдделерін өзге тәсілмен қалпына келтіруге міндеттейді.
Шешімнің көшірмесі аумағы бойынша әділет органдарына жіберіледі.
Егер көрсетілген әрекеттерді тек сот орындаушысы ғана жасауы мүмкін болса, сот
шешімде жол берілген бұзушылықтар жойылуға тиіс мерзімді белгілейді.
4. Сот, егер шағым жасалып отырған әрекеттер (әрекетсiздiк) сот орындаушысының
өкiлеттiктерi шегiнде заңға сәйкес жасалғанын және борышкер мен өндiрiп алушы
құқықтарының, бостандықтарының және заңмен қорғалатын мүдделерiнiң бұзылмағанын
анықтаса, сот шағымды қанағаттандырудан бас тартады.
5. Шешiмнiң орындалғаны туралы сотқа, өндіріп алушыға немесе борышкерге сот
белгілеген мерзімде не соттың шешімі алынған күннен бастап бiр айдан кешіктірмейтін
мерзiмде хабарлануға тиiс.
6. Сот орындаушысының мүлікті бағалауға байланысты, сондай-ақ мүлікті бағалау
туралы есепті қабылдау не қабылдаудан бас тарту туралы әрекетіне осы бапта белгіленген
тәртіппен шағым жасалуы мүмкін.
251-бап. Шешiмдi орындаған кезде басқа тұлғалардың
құқықтарының қорғалуы
1. Сот орындаушысы мүлiкке тыйым салу iсiн жүргiзу кезiнде мүлiктiң борышкерге
немесе басқа тұлғаларға тиесiлi болуына қарамастан тыйым салудың күшiн жоюға негiз болып
табылатын заң бұзушылыққа жол берген жағдайда, сот басқа да тұлғалардың мүлiкке тыйым
салудың күшiн жою туралы арыздарын осы Кодекстiң 250-бабында көзделген тәртiппен
қарайды. Мұндай арыздар тыйым салынған мүлiктi өткізгенге дейiн берiлуi мүмкiн.
Өндiрiп алу қолданылған мүлiктiң тиесiлiлігiне байланысты құқық туралы дауды басқа
тұлғалар әрекет жасалған (әрекет жасаудан бас тартылған) күннен бастап он жұмыс күні
ішінде немесе адамға бұл туралы белгілі болған күннен бастап мәлiмдеуі мүмкін. Мұндай
талаптарды сот талап қою ісін жүргізу қағидалары бойынша қарайды.
2. Меншiк иелерi немесе мүлiкке шаруашылық жүргiзу, оралымды басқару, жалға алу,
тұрақты жер пайдалану құқығымен не заңда немесе шартта көзделген өзге де негiз бойынша
иелiк ететiн тұлғалар мүлiкті тыйым салудан босату (тізімдемеден алып тастау) туралы
талап қоюлар бере алады.
3. Мүлiкті тыйым салудан босату туралы талап қоюлар борышкерге және өндiрiп
алушыға беріледі.
4. Егер сот орындаушысы мүлiкке тыйым салуды тәркiлеуге жататын нәрселер
көрсетілмеген, мүлiктi тәркiлеу туралы үкімді, қаулыны орындау шеңберінде жүргiзсе,
сотталған адам және мемлекеттік меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу,
сақтау, бағалау және одан әрi пайдалану жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруға уәкiлеттi
тиiстi орган жауапкер ретiнде тартылады.
Талап қою талаптары негiздi деп танылған жағдайда, егер тәркiленуге тиiсті мүлiк
мемлекеттік меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және
одан әрi пайдалану жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыруға уәкiлеттi органда болса және ол
оны сауда ұйымдарына, басқа ұйымдарға сату, қайта өңдеу үшiн не өтеусiз берілсе, онда
осы мүлiк заттай түрде қайтарылуға жатады. Мұндай жағдайда мемлекеттік меншiкке
айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және одан әрi пайдалану
жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруға уәкiлеттi органнан басқа көрсетілген сауда ұйымдары
және басқа да ұйымдар iске қатысуға тартылады. Егер осы ұйымдар тізімдемеден алып
тасталуға тиісті мүлікті сатпаған болса, онда оларға мүлікті заттай түрінде қайтару
жөнінде міндет жүктеледі.
5. Судья мүдделi тұлғалардың арызына қарамастан, осы баптың бiрiншi бөлiгiнде
көрсетілген мән-жайларды анықтап, арызды осы Кодекстің осы бабында және 250-бабында
белгіленген тәртіппен қараған кезде мүлікті тыйым салудан босатуға (тізімдемеден алып
тастауға) міндетті.
6. Егер мүлiктi тәркiлеуге байланысты тыйым салу жүргiзiлген мүлiк өткізілген
немесе қайта өңдеуге жiберiлген болса, арызды осы Кодекстің осы бабында және 250-бабында
белгіленген тәртіппен қараған кезде талап қоюшыға мүлiктi өткізуден түскен сома өтеледi.
252-бап. Сот орындаушысының қаулысын санкциялау
1. Заңда белгіленген жағдайларда сот орындаушысы соттың санкциялауына жататын
атқарушылық әрекеттерді жүргізу туралы қаулы шығарады. Қаулыда санкцияланатын
әрекеттерді қабылдау қажеттілігін туғызған уәждер мен негіздер жазылуға тиіс.
2. Соттың санкциялауына жататын қаулыны сот орындаушысы сотқа ұсынады. Қаулыға
санкцияланатын әрекеттерді қабылдаудың негізділігін растайтын атқарушылық іс жүргізу
материалдары қоса беріледі.
3. Сот орындаушысының қаулысын сот материалдар сотқа түскен күні қарауға тиіс.
4. Сот орындаушысының қаулысын және оған қоса берілген атқарушылық іс жүргізу
материалдарын қарап, сот атқарушылық әрекеттерді жасауға санкция береді немесе санкция
беруден бас тартады.
Санкция беру сот орындаушысының қаулысына судьяның қолымен расталатын
«Санкциялаймын» деген сот мөртаңбасын қою арқылы жүзеге асырылады. Санкция беруден бас
тартқан жағдайда судья атқарушылық әрекеттерді жүргізуге санкция беруден бас тарту
туралы ұйғарым шығарады.
Электрондық құжат нысанында берілген сот орындаушысының қаулысына санкция беруді
сот судьяның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландыру арқылы жүзеге асырады. Санкция
беруден бас тарқан жағдайда судья санкция беруден бас тарту туралы электрондық құжат
нысанында уәжді ұйғарым шығарады.
5. Сот орындаушысының атқарушылық әрекеттерді жүргізу туралы сот санкциялаған
қаулысына осы Кодекстің 250-бабында көзделген қағидалар бойынша шағым жасалуы мүмкін.
Атқарушылық әрекеттерді жүргізу туралы қаулыға санкция беруден бас тарту туралы
соттың ұйғарымына апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі
мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
20-тарау. ТӨРЕЛІК ШЕШІМДІ ОРЫНДАУ
253-бап. Төрелік шешімді мәжбүрлеп орындату
1. Егер төрелік шешiм онда белгiленген мерзiмде ерiктi түрде орындалмаған
жағдайда, өз пайдасына төрелік шешім шығарылған төрелік талқылау тарапы (өндiрiп алушы)
төрелік шешімді мәжбүрлеп орындату туралы арызбен төреші дауды қараған жердегi не
борышкердің тұрғылықты жеріндегі немесе заңды тұлғаның органы орналасқан жердегі, егер
тұрғылықты жері немесе орналасқан жері белгісіз болса, онда борышкердің мүлкі орналасқан
жердегі сотқа жүгiнуге құқылы.
2. Атқару парағын беру туралы арызға мыналар қоса беріледі:
1) төрелік шешімнің төлнұсқасы немесе көшiрмесi. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік
шешiмiнiң көшiрмесiн осы төреліктің басшысы растайды, төрелік шешімнің көшiрмесi нақты
дауды шешу үшiн нотариатта куәландырылуға тиiс;
2) заңда белгiленген тәртiппен жасалған төрелік келiсiмнiң төлнұсқасы немесе
нотариат растаған көшiрмесi.
3. Атқару парағын беру туралы арыз төрелік шешімді ерiктi түрде орындауға
арналған мерзiм аяқталған күннен бастап үш жылдан кешiктiрмей берiлуi мүмкiн.
4. Белгiленген мерзiмді өткiзіп берілген, мерзімді қалпына келтіру туралы
өтінішхат және растаушы құжаттар қоса берілмеген атқару парағын беру туралы арызды сот
қарамай керi қайтарады, бұл туралы ұйғарым шығарылады. Ұйғарымға апелляциялық сатыдағы
сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкiн, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
5. Сот аталған мерзiмдi өткiзiп алу себептерiн дәлелдi деп тапса, атқару парағын
беру туралы арыздың мерзiмiн қалпына келтiруге құқылы.
6. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап он бес
жұмыс күні iшiнде жеке-дара қарайды.
7. Сот өндiрiп алушының төрелік шешімді мәжбүрлеп орындату туралы түскен арызы,
сондай-ақ оны сот отырысында қарау орны мен уақыты туралы борышкерге хабардар етеді.
Өндiрiп алушы да оның арызын қараудың орны мен уақыты туралы хабардар етіледі. Егер
борышкерден сот отырысына келе алмауының дәлелдi себептерi көрсетiлiп, арызды қарауды
кейiнге қалдыру туралы өтінішхат түспесе, борышкердiң немесе өндiрiп алушының сот
отырысына келмей қалуы арызды қарауға кедергi болмайды.
8. Сот төрелік шешімді мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы
арызды қараған кезде төрелік шешімді мәнi бойынша қайта қарауға құқылы емес.
9. Сот арызды қараудың нәтижелерi бойынша атқару парағын беру туралы не оны
беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
Соттың атқару парағын беру туралы ұйғарымы дереу орындалуға жатады.
254-бап. Атқару парағын беру
1. Сот төрелік шешімді мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы
ұйғарым шығарған кезде атқару парағы осы Кодекстiң 241-бабының қағидалары бойынша
берiледi.
2. Төрелік шешімді мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арыз
бойынша шығарылған сот ұйғарымына шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкiн.
255-бап. Атқару парағын беруден бас тарту
1. Сот, егер:
1) өзiне қарсы төрелік шешім қабылданған тарап сотқа:
төрелік келiсiмнің – тараптар оны көндірген мемлекеттің заңдары бойынша, ал
мұндай нұқсау болмаған кезде – Қазақстан Республикасының заңдары бойынша жарамсыз болып
табылатынына;
төрелік шешім төрелік келiсiмде көзделмеген немесе оның шарттарына тура келмейтiн
дау бойынша шығарылғандығының не төрелік келiсiмнiң шегінен шығатын мәселелер бойынша
қаулылардан тұратынының, сондай-ақ даудың төреліктің ведомстволығына жатпайтыны
салдарының;
төрелік келісім тараптарының біреуін соттың әрекетке қабілетсіз не әрекет қабілеті
шектеулі деп танығанының;
өзiне қарсы шешiм шығарылған тарап төрешінің тағайындалуы туралы немесе төрелік
талқылау туралы тиiстi түрде хабардар етiлмегенінің немесе төрелікке сот дәлелді деп
таныған басқа да себептермен өз түсiніктерiн бере алмағанының;
сол бір тараптардың арасындағы дау бойынша, сол бір нысана туралы және сол бір
негiздер бойынша шығарылған, заңды күшiне енген соттың шешiмi немесе төрелік шешім не
талап қоюшының талап қоюдан бас тартуына байланысты iс бойынша іс жүргізуді тоқтату
туралы соттың немесе төреліктің ұйғарымы болғанының;
заңды күшіне енген сот үкiмiмен анықталған қылмыстық құқық бұзушылықты жасаудың
нәтижесiнде төрелік шешімнің шығарылуы мүмкiн болғанының;
төреліктің құрамы немесе төрелік талқылау рәсімі заңның талаптарына сәйкес
келмегенінің;
шешімнің әлі тараптар үшін міндетті болмағанының немесе оның күші жойылғанының
немесе оның орындалуын заңына сәйкес ол шығарылған елдің соты тоқтата тұрғанының
дәлелдемелерін ұсынса;
2) сот осы төрелік шешімді орындауға келтіру Қазақстан Республикасының жария
тәртібіне қайшы келетінін немесе өзі бойынша төрелік шешім шығарылған дау заңға сәйкес
төрелік талқылау нысанасы бола алмайтынын анықтаса, төрелік шешiмді мәжбүрлеп орындатуға
арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
2. Егер төрелік келісімде қамтылатын мәселелер бойынша төрелік шешімді осындай
келісімде қамтылмайтын мәселелер бойынша шешімдерден бөліп алу мүмкін болса, онда
төрелік шешімнің төрелік келісімде қамтылған бөлігін мәжбүрлеп орындатуға арналған
атқару парағын беруден бас тартылмайды.
3. Сот төрелік шешімді орындауға келтіру туралы мәселе бойынша ұйғарым шығарады,
оған осы Кодекске сәйкес шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
21-тарау. СЫРТТАЙ IС ЖҮРГIЗУ ЖӘНЕ СЫРТТАЙ ШЕШIМ ШЫҒАРУ
256-бап. Сырттай іс жүргізудің негіздері
1. Отырыстың уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған, келмей қалуының
дәлелді себептерін хабарламаған және істі өзінің қатысуынсыз қарауды сұрамаған жауапкер
сот отырысына келмей қалған жағдайда, егер талап қоюшы бұған қарсы болмаса, іс сырттай
іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
2. Іске бірнеше жауапкер қатысқан кезде, сот отырысына барлық жауапкерлер бір
мезгілде келмей қалған жағдайда, іс сырттай іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
3. Егер сот отырысына келген талап қоюшы жауапкер жоқта істі сырттай іс жүргізу
тәртібімен қарауға келіспесе, сот істі талқылауды кейінге қалдырады және жауапкерге жаңа
сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарлама жібереді. Тиісті түрде хабарландырылған
жауапкер тағы да келмей қалған жағдайда, сот талап қоюшының пікіріне қарамастан, істі
сырттай іс жүргізу тәртібімен қарайды.
4. Егер сот отырысына келмеген жауапкерден істі оның қатысуынсыз қарау туралы арыз
келіп түссе, іс сырттай іс жүргізу тәртібімен емес, жалпы тәртіппен қаралуға жатады.
5. Сот істі сырттай іс жүргізу тәртібімен қарау туралы ұйғарым шығарады, ол істі
сырттай іс жүргізу тәртібімен қараудың негіздері көрсетіле отырып, сот отырысының
хаттамасына енгізіледі.
6. Талап қоюшы талап қоюдың нысанасын немесе негіздерін өзгерткен, талап қою
талаптарын ұлғайтқан кезде сот істі осы сот отырысында сырттай іс жүргізу тәртібімен
қарауға құқылы емес. Істі қарау талап қою арызын талап қоюдың өзгертілген нысанасымен
немесе негізімен, талап қою тараптарының ұлғайтылған мөлшерімен бірге жауапкерге табыс
ету үшін кейінге қалдырылады.
Жаңа сот отырысында іс осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген негіздер болған
кезде сырттай іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
257-бап. Сырттай іс жүргізу тәртібі
Сот сырттай іс жүргізу тәртібімен істі қарау кезінде іске қатысатын адамдар берген
дәлелдемелерді зерттейді, олардың дәлелдерін ескереді және сырттай шешім деп аталатын
шешім шығарады.
258-бап. Сырттай шешімнің мазмұны
1. Сырттай шешімнің мазмұны осы Кодекстің 226-бабының қағидаларында айқындалады.
2. Сырттай шешімнің қарар бөлігінде жауапкердің осы шешімнің күшін жою туралы арыз
беруінің мерзімі мен тәртібі көрсетілуге тиіс.
259-бап. Сырттай шешімнің көшірмесін салып жіберу
Сырттай шешімнің көшірмесі жауапкерге, сондай-ақ сот отырысына қатыспаған талап
қоюшыға ол шығарылған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей, оны алғанын тіркеуді
қамтамасыз ететін байланыс құралдары пайдаланыла отырып салып жіберіледі.
260-бап. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арыздың
мазмұны
1. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызда:
1) сырттай шешім шығарған соттың атауы;
2) арыз берген тараптың атауы;
3) жауапкердің сот отырысына дәлелді себептермен келмей қалуын куәландыратын мән-
жайлар туралы мәліметтер және осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелер, сондай-ақ сырттай
шешімнің мазмұнына ықпал етуі мүмкін дәлелдемелер;
4) арыз берген тараптың өтініші;
5) арызға қоса берілетін материалдардың тізбесі болуға тиіс.
2. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызға тарап немесе өкілеттігі болған кезде
оның өкілі қол қояды және іске қатысатын адамдардың саны бойынша арыздың және оған қоса
берілген материалдардың көшірмелерімен бірге сотқа ұсынылады.
261-бап. Соттың арыз қабылданғаннан кейінгі әрекеттері
Сот іске қатысатын адамдарға сырттай шешімнің күшін жою туралы арыздың қаралатын
уақыты мен орны туралы хабарлайды, оларға арыздың және оған қоса берілген материалдардың
көшірмелерін жібереді.
262-бап. Арызды қарау
1. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды сот ол сотқа келіп түскен күннен
бастап он жұмыс күні ішінде сот отырысында қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны
туралы хабарландырылған іске қатысатын адамдардың келмей қалуы арызды қарауға кедергі
болмайды.
2. Сырттай шешімнің күшін жою туралы не сырттай шешімнің күшін жоюдан бас тарту
туралы сот ұйғарымы шағым жасауға, наразылық білдіруге жатпайды.
263-бап. Соттың өкілеттіктері
Сот сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды қарап, арызды қанағаттандырудан бас
тарту туралы немесе сырттай шешімнің күшін жою және істі мәні бойынша соттың сол немесе
өзге құрамында қайта қарау туралы ұйғарым шығарады.
264-бап. Сырттай шешімге шағым жасау
1. Жауапкер немесе оның өкілі өкілеттіктері болған кезде сырттай шешім шығарған
сотқа осы шешімнің күшін жою туралы сырттай шешімнің көшірмелерін алған күннен бастап
бес жұмыс күні ішінде арыз беруге құқылы.
2. Осы Кодекстің 260-бабының бірінші бөлігіне сәйкес берілген арызды
қанағаттандырудан бас тартылған жағдайда, сот арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы
ұйғарым шығарған күннен бастап бір ай ішінде жауапкер сырттай шешімге апелляциялық
тәртіппен шағым жасауға құқылы.
3. Сырттай шешiмге іске қатысатын адамдар шағым жасауы немесе осы шешiмнiң күшiн
жою туралы арыз беру мерзiмi өткен соң, ал егер арыз берілген жағдайда – осы арызды
қанағаттандырудан бас тарту туралы сот ұйғарым шығарған күннен бастап бір ай ішінде
прокурор апелляциялық тәртіппен наразылық білдіруі мүмкін.
265-бап. Сырттай шешімнің күшін жоюдың негіздері
1. Егер сот жауапкердің:
1) сот талқылауының уақыты мен орны туралы хабарланған бола тұра сот отырысына
дәлелді себептермен келмегенін;
2) сырттай шешімнің мазмұнына әсер етуі мүмкін дәлелдемелерді ұсынғанын
куәландыратын мән-жайлардың жиынтығын анықтаса, сырттай шешімнің күші жойылуға жатады.
2. Жиынтығында осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген негіздердің болмауы
бірінші сатыдағы соттың сырттай шешімнің күшін жоюына мүмкіндік тудырмайды.
266-бап. Істі қарауды қайта бастау
1. Сот сырттай шешімнің күшін жою туралы ұйғарым шығарып, онымен істі мәні бойынша
қарауды қайта бастайды.
2. Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған
жауапкер келмей қалған жағдайда, істі жаңадан қараған кезде сот шешімі сырттай шешім деп
танылмайды. Жауапкер осы шешімнің күшін жою туралы қайта арыз беруге құқылы емес.
267-бап. Сырттай шешімнің заңды күші
Сырттай шешім осы Кодекстің 240-бабының бірінші бөлігінде белгіленген қағидалар
бойынша күшіне енеді.
22-тарау. СОТ ҰЙҒАРЫМЫ
268-бап. Сот ұйғарымы және оны шығару тәртібі
1. Іс мәні бойынша шешілмейтін сот актісі ұйғарым нысанында шығарылады.
2. Сот ұйғарымды осы Кодекстің 223-бабында көзделген тәртіппен дербес процестік
құжат түрінде шығарады.
3. Сот күрделі емес мәселелерді шешкен кезде сот отырысы залынан шықпай-ақ ұйғарым
шығара алады. Ұйғарымның мазмұны туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
4. Ұйғарым не оның қарар бөлігі шығарылғаннан кейін дереу жарияланады. Ұйғарым
түпкілікті нысанда шешімнің қарар бөлігі жарияланғаннан кейін бес жұмыс күнінен
кешіктірмейтін мерзімде дайындалуы мүмкін.
269-бап. Ұйғарымның мазмұны
1. Соттың кеңесу бөлмесінде шығаратын ұйғарымда:
1) ұйғарымның шығарылған күні мен орны;
2) ұйғарым шығарған соттың атауы, сот отырысындағы судьяның және хатшының тегі
және аты-жөні;
3) іске қатысатын адамдар, даудың нысанасы немесе мәлімделген талап;
4) ұйғарым шығарылатын мәселе;
5) соттың өз түйіндерін шығару себептері және сот басшылыққа алған заңдарға
сілтеме;
6) соттың процестік шешімі;
7) егер ұйғарымға шағым жасалуға болатын болса, оған шағым жасау тәртібі мен
мерзімі көрсетілуге тиіс.
2. Сот отырысы залында сот шығаратын ұйғарым осы баптың бірінші бөлігінің 4), 5)
және 6) тармақшаларында санамаланған мәліметтерді де қамтуға тиіс.
270-бап. Соттың жеке ұйғарымы
1. Заңдылық бұзылған жағдайлар анықталған кезде сот жеке ұйғарым шығаруға және оны
жіберуге құқылы, ал егер бұзушылыққа мемлекеттік органдар, лауазымды адамдар мен
мемлекеттік қызметшілер тарапынан жол берілсе, сот жеке ұйғарым шығарады және оны
басқару функцияларын атқаратын тиісті ұйымдарға, лауазымды немесе өзге де тұлғаларға
жібереді, олар өздері қолданған шаралар туралы бір ай мерзім ішінде хабарлауға міндетті.
2. Қолданған шаралар туралы хабарламау өздеріне жеке ұйғарым жіберілген
тұлғалардың сотты құрметтемегені үшін осы Кодекстің 119 және 120-баптарының талаптарына
сәйкес әкімшілік жауаптылығына әкеп соғады. Әкімшілік жаза қолдану тиісті тұлғаларды
соттың жеке ұйғарымы бойынша қолданған шаралар туралы хабарлау міндетінен босатпайды.
3. Егер істі қарау кезінде сот тараптардың, процеске басқа да қатысушылардың,
лауазымды немесе өзге де тұлғаның әрекеттерінен қылмыстық құқық бұзушылық белгілерін
тапса, ол бұл туралы прокурорға хабарлайды.
4. Өздерінің мүдделерiне жеке ұйғарымның қатысы бар тұлғалар оған осы
Кодекстiң 429-бабының төртінші бөлiгiнде көзделген тәртiппен шағым жасай және наразылық
білдіре алады.
271-бап. Іске қатысатын адамдарға сот ұйғарымының
көшірмелерін салып жіберу
Іске қатысатын, сот отырысына келмеген тараптар мен басқа да тұлғаларға іс бойынша
іс жүргізудің тоқтатыла тұруы немесе тоқтатылуы туралы не арыздың қараусыз қалдырылуы
туралы сот ұйғарымының көшірмелері оны алғанын тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс
құралдары пайдаланыла отырып ұйғарым түпкілікті нысанда шығарылған күннен бастап бес
жұмыс күнінен кешіктірмей салып жіберіледі.
23-тарау. ІС БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУДІ ТОҚТАТА ТҰРУ
272-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру міндеті
1. Сот:
1) егер даулы құқықтық қатынас құқық мирасқорлығына жол беретін болса, азамат
қайтыс болған немесе заңды тұлға қайтадан ұйымдастырылған, таратылған;
2) азамат заңда белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз деп танылған;
3) жауапкер Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік іс-қимылдарға
қатысушы бөлімдерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында болған немесе
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік іс-қимылдарға қатысушы
бөлімдерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында жүрген талап қоюшы өтініш
берген;
4) азаматтық, қылмыстық немесе әкiмшiлік сот iсiн жүргiзуде қаралып жатқан басқа
істің шешілуіне дейін бұл істі қараудың мүмкіндігі болмаған;
5) егер ол осы іс бойынша қолданылуға тиіс заң немесе өзге де нормативтік құқықтық
акт адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен бостандықтарына қысым
жасайтындығын байқаған және осы актінің конституцияға сәйкес еместігін тану туралы
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне өтініш жасаған, сондай-ақ
Конституциялық Кеңестің басқа соттың бастамашылығымен осы іс бойынша қолданылуға тиісті
нормативтік құқықтық актінің конституцияға сәйкес келетіндігін тексеріп жатқандығы
белгілі болған;
6) құқықтық көмек көрсету туралы тапсырмамен шет мемлекеттің сотына өтініш
жасаған;
7) тараптар медиатормен медиация жүргізу туралы шарт жасасқан жағдайларда іс
бойынша іс жүргізуді тоқтата тұруға міндетті. Медиацияны жүргізу мерзімін ұзартқан кезде
тараптар бұл туралы бірлескен жазбаша хабарламамен сотқа хабарлауға тиіс;
8) бала туралы дауға байланысты іс бойынша соттың заңсыз түрде Қазақстан
Республикасына алып өткен немесе Қазақстан Республикасында ұсталып отырған баланы
қайтару туралы немесе егер бала Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық
шартта көрсетілген, осы балаға қатысты қолданылуға жатпайтын жасқа толмаған болса,
балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы Қазақстан
Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негізінде берілген арызды іс жүргізуге
қабылдау туралы сот ұйғарымының көшірмелері келіп түскен жағдайларда іс бойынша іс
жүргізуді тоқтата тұруға міндетті.
273-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру құқығы
Сот:
1) тарап Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен
әскери құралымдарында шақыру бойынша әскери қызметте болған немесе ол басқа да
мемлекеттік міндетті орындау үшін тартылған;
2) заңды тұлғалар өкілдерінің іске қатысатын жағдайларын қоспағанда, тарап істі
қарау мерзімінен асатын уақытта қызметтік іссапарда болған;
3) заңды тұлға өкілдерінің іске қатысатын жағдайларын қоспағанда, тарап
медициналық ұйымда стационарлық емдеуде болған;
4) қаралып жатқан іс бойынша құқықтық көмек көрсету туралы сотқа тапсырылған
өтініш;
5) бала асырап алу туралы істер бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі
функцияларды жүзеге асыратын орган асырап алушылардың тұрмыс жағдайын зерттеуді
тағайындаған;
6) сот сараптама тағайындаған;
7) сотта медиация жүргізілген немесе партисипативтік рәсім жүргізілген;
8) осы Кодекстің 133-бабында көзделген жағдайларда жауапкер және (немесе) бала
іздестіруде болған жағдайларда іске қатысатын адамдардың арызы бойынша немесе өз
бастамасымен іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұра алады.
274-бап. Іс жүргізуді тоқтата тұру мерзімдері
Іс бойынша іс жүргізу:
1) осы Кодекстің 272-бабының 1) және 2) тармақшаларында көзделген жағдайларда –
шығып қалған тұлғаның құқық мирасқоры анықталғанға немесе әрекетке қабілетсіз тұлғаға
қорғаншы тағайындалғанға дейін;
2) осы Кодекстің 272-бабының 3) тармақшасында және 273-бабының 1), 2), 3), 5), 6)
және 8) тармақшаларында көзделген жағдайларда – тарап Қазақстан Республикасы Қарулы
Күштерінің құрамында болуын тоқтатқанға дейін, ол мемлекеттік міндетті орындауды
аяқтағанға дейін, қызметтік іссапардан оралғанға дейін, емдеу мекемесінен шыққанға
немесе сырқатынан айыққанға дейін, сарапшының қорытындысын немесе қорғаншылық және
қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қорытындысын сотқа табыс
еткенге дейін, жауапкерді іздестіргенге дейін;
3) осы Кодекстің 272-бабының 4) тармақшасында көзделген жағдайларда – соттың
шешімі, үкімі немесе қаулысы заңды күшіне енгенге дейін;
4) осы Кодекстің 272-бабының 5) тармақшасында көзделген жағдайларда – Қазақстан
Республикасы Конституциялық Кеңесінің шешімі күшіне енгенге дейін;
5) осы Кодекстің 272-бабының 6) тармақшасында, 273-бабының 4) тармақшасында
көзделген жағдайларда – сот құқықтық көмек көрсету туралы тапсырманы орындағанға дейін;
6) осы Кодекстің 272-бабының 7) тармақшасында және 273-бабының 7) тармақшасында
көзделген жағдайларда – медиация, партисипативтік рәсім тоқтатылғанға дейін;
7) заңсыз түрде Қазақстан Республикасына алып өткен немесе Қазақстан
Республикасында ұсталып отырған баланы қайтару туралы немесе Қазақстан Республикасы
ратификациялаған халықаралық шарт негізінде балаға қатысты қол жеткізу құқығын жүзеге
асыру туралы соттың шешімі немесе осы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым
немесе осы Кодекстің 272-бабының 8) тармақшасында көрсетілген арызды соттың қарамай
қалдыруы туралы ұйғарымы заңды күшіне енгенге дейін тоқтатыла тұрады.
275-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру туралы
ұйғарымына шағым жасау немесе наразылық білдіру
Соттың іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру туралы ұйғарымына осы Кодексте
көрсетілген жағдайларда апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы, наразылық білдірілуі
мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
276-бап. Іс жүргізуді қайта бастау
Іс жүргізуді тоқтата тұруды туғызған мән-жайлар жойылғаннан кейін іске қатысатын
адамдардың арызы бойынша немесе соттың бастамасымен іс бойынша іс жүргізу қайта
басталады. Іс жүргізу қайта басталған кезде сот іске қатысатын адамдарға азаматтық іс
жүргізудің жалпы қағидалары бойынша хабарлайды.
Іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау туралы соттың ұйғарымы шағым жасауға және
наразылық білдіруге жатпайды.
Ұйғарымның көшірмесі іске қатысатын адамдарға ол түпкілікті нысанда шығарылған
күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей оны алғанын тіркеуді қамтамасыз ететін
байланыс құралдары пайдаланыла отырып жіберіледі не тапсырылады.
24-тарау. ІС БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУДІ ТОҚТАТУ
277-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтатудың негіздері
Сот, егер:
1) іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпаса;
2) сол тараптардың арасындағы дау бойынша сол нысана туралы және сол негіздер
бойынша шығарылған, заңды күшіне енген сот шешімі немесе талап қоюшының талап қоюдан бас
тартуына немесе тараптардың татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен
реттеу туралы келісімін, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді
орнықтыруына байланысты іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы сот ұйғарымы болса;
3) сол бір тараптар арасындағы дау бойынша, сол бір нысана туралы және сол бір
негiздер бойынша қабылданған төрелік шешім болса;
4) сот талап қоюшының талап қоюдан бас тартуын қабылдаса;
5) тараптар татуласу келісімін жасасса және сот оны бекітсе;
6) тараптар дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, дауды
партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасса және оны сот бекітсе;
7) іс бойынша тараптардың бірі болып табылатын азамат қайтыс болғаннан кейін
даулы құқықтық қатынас құқық мирасқорлығына жол бермесе;
8) iс бойынша тарап ретiнде әрекет ететін ұйым қызметi тоқтатылуына және құқық
мирасқорларының болмауына байланысты таратылса;
9) шет мемлекетте соттық иммунитеттің бар екені анықталса, iс бойынша іс жүргізуді
тоқтатады.
278-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтатудың тәртібі мен
салдары
1. Іс бойынша іс жүргізу сот ұйғарымымен тоқтатылады.
2. Іс бойынша іс жүргізу тоқтатылған жағдайда сол тараптар арасындағы дау
бойынша, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша екінші рет сотқа жүгінуге жол
берілмейді.
3. Осы Кодекстің 277-бабының 1), 2), 3), 5) және 6) тармақшаларында көзделген
негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып, сот ұйғарымда мемлекеттік бажды
осы Кодекстің 107-бабының талаптарына сәйкес қайтару туралы көрсетеді.
Сот іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып, талап қоюды қамтамасыз ету жөнінде
қолданылған шаралардың күшін жояды.
4. Соттың іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарымына осы Кодексте көзделген
жағдайларда және тәртіппен шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.
25-тарау. ТАЛАП ҚОЮ АРЫЗЫН ҚАРАУСЫЗ ҚАЛДЫРУ
279-бап. Талап қою арызын қараусыз қалдырудың негіздері
Сот, егер:
1) талап қоюшы осы санаттағы істер үшін заңда белгіленген немесе шартта көзделген
дауды сотқа дейін реттеу тәртібін сақтамаса және осы тәртіпті қолданудың мүмкіндігі
жойылмаса;
2) талап қою арызын әрекетке қабілетсіз адам берсе;
3) талап қою арызына қол қоюға және оны беруге өкілеттігі жоқ тұлға қол қойса
немесе оны берсе;
4) осы немесе басқа бiр соттың не төреліктің іс жүргізуінде сол бір тараптар
арасындағы дау бойынша, сол бір нысана туралы және сол бір негiздер бойынша бұрын
қозғалған iс болса;
5) егер заңда өзгеше көзделмесе, тараптар арасында заңға сәйкес осы дауды
төреліктің шешуіне беру туралы келісім жасалса;
6) істі өзінің қатысуынсыз қарауды өтінбеген талап қоюшы екінші шақыру бойынша
сотқа келмесе;
7) өзінің мүддесіне сай іс қозғалған тұлға мәлімделген талапты қолдамаса;
8) талап қоюшы талап қою арызын қайтарып алу туралы арыз берсе;
9) көрсетушіге арналған күші жойылған бағалы қағаздар және ордерлі бағалы қағаздар
бойынша құқықтарды қалпына келтіру туралы істер жөніндегі арыз жарияланған күннен бастап
үш ай мерзім аяқталғанға дейін берілсе;
10) жылжымайтын затқа коммуналдық меншік құқығын тану туралы арыз заңда
белгіленген мерзімнен бұрын берілсе немесе заңда көзделген жылжымайтын мүлікті иесіз деп
тіркеу рәсімдері бұзыла отырып берілсе;
11) осы Кодекстің 105-бабының үшінші бөлігінде және 106-бабының екінші бөлігінде
белгіленген тәртіппен мемлекеттік баж төленбесе;
12) осы Кодекстің 34-тарауында көзделген ерекше талап қою ісін жүргізу бойынша
бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланғаны туралы мәліметтер ұсынылмаса;
13) істі ерекше іс жүргізуде қарау кезінде талап қою ісін жүргізуде қаралуға
жататын, соттың ведомстволығындағы құқық туралы даудың бар екені анықталса, арызды
қараусыз қалдырады.
280-бап. Талап қою арызын қараусыз қалдырудың тәртібі мен
салдары
1. Талап қою арызы қараусыз қалдырылған жағдайда іс бойынша іс жүргізу соттың
ұйғарымымен аяқталады. Бұл ұйғарымда сот істі қарауға кедергі келтіретін, осы
Кодекстің 279-бабының 1), 2), 3), 9) және 10) тармақшаларында санамаланған мән-жайларды
қалай жою керек екенін көрсетуге міндетті. Осы Кодекстің 279-бабының 1), 2) және 5)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша талап қою арызын қараусыз қалдыра отырып, сот
ұйғарымда мемлекеттік бажды қайтару және талап қоюды қамтамасыз ету жөнінде қолданылған
шаралардың күшін жою туралы көрсетеді.
2. Соттың талап қою арызын қараусыз қалдыру туралы ұйғарымына апелляциялық
сатыдағы сотқа шағым жасалуы немесе наразылық білдірілуі мүмкін, оның шешімі түпкілікті
болып табылады.
3. Талап қою арызын қарау үшін қалдыруға негіз болған мән-жайлар жойылғаннан кейін
мүдделі тұлға жалпы тәртіппен сотқа тағы да талап қою арызын беруге құқылы.
Ұйғарымның көшірмесі талап қою арызына қоса берілген материалдармен бірге талап
қоюшыға жіберіледі немесе табыс етіледі.
26-тарау. ХАТТАМАЛАР
281-бап. Хаттама жүргізудің міндеттілігі
1. Бірінші сатыдағы соттың әрбір сот отырысы туралы, сондай-ақ отырыстан тыс
жасалған әрбір жеке процестік әрекет туралы жазбаша нысанда хаттама не сот отырысының
аудио-, бейнежазбасы жүргізілген кезде қысқаша хаттама жасалады.
Іске қатысатын адамдардың бәрі сот отырысына келмеген жағдайда аудио-, бейнежазба
жүргізілмейді.
2. Істі бірінші сатыдағы сотта сот талқылауына дайындау кезінде алдын ала сот
отырысында, осы сатыда даудың мәні бойынша шешім шығарылатын жағдайларды қоспағанда,
хаттама соттың қалауы бойынша жүргізіледі.
3. Істі апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша
қарайтын жағдайларды қоспағанда, сондай-ақ осы Кодекстің 413-бабының екінші бөлігінде
және 420-бабының төртінші бөлігінде көзделген қағидалар бойынша жаңа дәлелдемелер
зерттелген жағдайда апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысында хаттама жүргізу міндетті
емес.
4. Кассациялық сатыдағы сотта хаттама жүргізілмейді.
282-бап. Хаттаманың мазмұны
1. Сот отырысының немесе отырыстан тыс жасалған жеке процестік әрекеттің хаттамасы
істі талқылаудың немесе жеке процестік әрекет жасаудың барлық елеулі мән-жайларын
көрсетуге тиіс.
2. Хаттамада:
1) сот отырысының жылы, айы, күні және орны;
2) сот отырысы басталған және аяқталған уақыт;
3) істі қарайтын соттың атауы, сот отырысы судьясының, хатшысының тегі мен аты-
жөні;
4) істің атауы;
5) соттың стенографияны қолданғаны туралы мәліметтер және процесте аудио-,
бейнежазба жүргізудің мүмкін еместігінің себептері;
6) іске қатысатын адамдардың, өкілдердің, куәлардың, сарапшылардың, мамандардың,
аудармашылардың келгені туралы мәліметтер;
7) іске қатысатын адамдарға, өкілдерге, сондай-ақ аудармашыға, сарапшылар мен
мамандарға олардың процестік құқықтары мен міндеттерінің түсіндірілгені туралы
мәліметтер;
8) төрағалық етушінің өкімдері және сот отырысы залында шығарылған ұйғарымдар;
9) іске қатысатын адамдар мен өкілдердің арыздары, өтінішхаттары мен
түсініктемелері;
10) куәлардың ауызша айғақтары, сарапшылар мен мамандардың түсіндірмелері;
11) дәлелдемелер мен құжаттардың жария етілгені және зерттеудің, аудиожазбаларды
тыңдаудың нәтижелері және бейнежазбаларды, киноматериалдарды қарау туралы мәліметтер;
12) осы Кодекстің 56-бабының негізінде іске қатысатын мемлекеттік органдар мен
жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындысы туралы мәліметтер;
13) сот отырысы залында орын алған сұрақтар мен жауаптардың мазмұны;
14) сот жарыссөздері мен репликалардың мазмұны;
15) осы Кодекстің 54-бабының негізінде іске қатысқан прокурордың қысқаша
қорытындысы;
16) шешімнің және ұйғарымдардың мазмұны жария етілгені және түсіндірілгені
туралы, оларды түпкілікті нысанда дайындау мерзімдері, шағым берудің тәртібі мен
мерзімін түсіндіру туралы мәліметтер;
17) іске қатысатын адамдарға сот отырысының хаттамасымен танысу және оған
ескертулер беру құқықтарының түсіндірілгені туралы мәліметтер;
18) хаттаманың түпкілікті нысанда жасалған күні көрсетіледі.
3. Істі талқылауды аудио-, бейнежазба құралдарын пайдалана отырып тіркеп жазған
кезде қысқаша хаттама жасалады.
4. Қысқаша хаттаманың мазмұны осы баптың екінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 6) және
18) тармақшаларында көрсетілген талаптарға сәйкес келуге тиіс. Сондай-ақ сот аудио-,
бейнежазба құралдарын пайдаланғаны туралы, аудио-, бейнежазба бар файлдың атауы
көрсетіледі.
Аудио-, бейнежазба жеткізгіші және қысқаша хаттама іске қоса тіркеледі.
Іске қатысатын адамдардың және олардың өкілдерінің өтінішхаты бойынша сот аудио-,
бейнежазбаның көшірмесін және қысқаша хаттаманы немесе сот отырысының хаттамасын
ұсынады. Іс жабық сот отырысында қаралған жағдайларда, іске қатысатын адамдарға аудио-,
бейнежазба және сот отырысының хаттамасы берілмейді, оларға аудио-, бейнежазбамен және
сот отырысының хаттамасымен сотта танысу мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.
5. Сот отырыстарын аудио-, бейнежазбаға түсіру сот талқылауы барысын дәл тіркеу
үшін сот ісін жүргізу мақсатында ғана, сондай-ақ азаматтық, қылмыстық сот ісін
жүргізуде, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуде не тәртіптік іс
бойынша іс жүргізу шеңберінде нақты деректерді белгілеу мақсатында пайдаланылады.
Сот отырысының барысын түсіріп алуды қамтамасыз ететін аудио-, бейнежазба
құралдарын техникалық қолдану, аудио-, бейнежазбаны сақтау және жою тәртібін, сондай-ақ
аудио-, бейнежазбаға қол жеткізу тәртібін соттардың қызметін ұйымдық және материалдық-
техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын орган осы Кодекстің талаптарын ескере
отырып айқындайды.
283-бап. Хаттама жасау
1. Сот отырысының немесе жеке процестік әрекеттің хаттамасын сот отырысының
хатшысы жасайды не сот отырысының аудио-, бейнежазбасы жүргізілген кезде қысқаша хаттама
жүргізіледі.
2. Хаттама, қысқаша хаттама компьютерлік, машинкада жазу не қолмен жазу
тәсілдерімен жасалады.
3. Іске қатысатын адамдар мен өкілдер хаттаманың қандай да бір бөлігін жария ету
туралы, өздері іс үшін елеулі деп есептейтін мән-жайлар жөніндегі мәліметтерді хаттамаға
енгізу туралы өтінішхат беруге құқылы.
4. Хаттама сот отырысы аяқталғаннан кейін үш жұмыс күнінен кешіктірмей, ал жеке
процестік әрекет туралы хаттама ол жасалғаннан кейінгі келесі күннен кешіктірмей
дайындалуға және оған қол қойылуға тиіс. Күрделі істер бойынша сот отырысының хаттамасы
сот отырысы аяқталғаннан кейін он жұмыс күнінен кешіктірмей дайындалуға және оған қол
қойылуға тиіс.
5. Хаттамаға төрағалық етуші мен хатшы қол қояды. Барлық өзгерістер, түзетулер,
толықтырулар хаттамада ескерілуге және олардың қолы қойылып куәландырылуға тиіс.
6. Сот іске қатысатын адамдардың өтінішхаты бойынша төрағалық етушінің және сот
отырысы хатшысының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған электрондық құжат
нысанындағы хаттаманы танысу үшін беруге міндетті.
7. Егер іске қатысатын адамдар өздерінің ауызша нысанда берген түсіндірмелерін,
арыздарын, өтінішхаттарын, қорытындыларын қосымша жазбаша нысанда берсе, сот жазбаша
құжаттарды олардың мазмұнын хаттамада оларды толық көрсетпей-ақ іске тіркейді.
284-бап. Хаттамаға, қысқаша хаттамаға, аудио-,
бейнежазбаның мазмұнына ескертулер
Іске қатысатын адамдар немесе олардың өкілдері сот отырысының хаттамасымен,
қысқаша хаттамамен, аудио-, бейнежазбаның мазмұнымен олар дайындалған және оларға қол
қойылған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде танысуға құқылы. Көрсетілген тұлғалар
танысқаннан кейін үш жұмыс күні ішінде хаттамаға, қысқаша хаттамаға, аудио-,
бейнежазбаға жасалған процестік әрекеттердің және олардың нәтижелерінің тіркелуінің
толық еместігін көрсете отырып, жазбаша түрде немесе электрондық цифрлық қолтаңбамен
куәландырылған электрондық құжат нысанында ескертулер беруге құқылы.
285-бап. Хаттамаға, қысқаша хаттамаға, аудио-,
бейнежазбаның мазмұнына жасалған ескертулердi
қарау
1. Хаттамаға, қысқаша хаттамаға, аудио-, бейнежазбаның мазмұнына жасалған
ескертулерді оларға қол қойған төрағалық етуші қарайды, ол ескертулермен келіскен
жағдайда олардың дұрыстығын өзінің бұрыштамасымен және қойған қолымен куәландырады.
2. Төрағалық етуші берілген ескертулермен келіспеген жағдайда олар істі қарауға
қатысқан тұлғалар хабарландырыла отырып, сот отырысында қаралады. Істі қарауға қатысатын
тұлғалардың келмеуі хаттамаға, қысқаша хаттамаға, аудио-, бейнежазбаның мазмұнына
ескертулерді қарауға кедергі болмайды.
Төрағалық етуші ескертулерді қараудың нәтижелері бойынша оларды қанағаттандыру
туралы не оларды толық немесе ішінара қабылдамау туралы ұйғарым шығарады. Ескертулердің
бәрі іске тігіледі.
3. Ескертулерді қараудың нәтижелері бойынша шығарылған соттың ұйғарымы шағым
жасауға және наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер
апелляциялық шағымға немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін.
4. Хаттамаға, қысқаша хаттамаға, аудио-, бейнежазбаның мазмұнына ескертулер олар
берілген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде қаралуға тиіс.
5. Егер төрағалық етуші дәлелді себептермен хаттамаға, қысқаша хаттамаға, аудио-,
бейнежазбаның мазмұнына ескертулерді қарай алмаса, олар іс материалдарына қоса
тіркеледі.
3-КІШІ БӨЛІМ. ЕРЕКШЕ ТАЛАП ҚОЮ ІСІН ЖҮРГІЗУ
27-тарау. САЙЛАУҒА, РЕСПУБЛИКАЛЫҚ РЕФЕРЕНДУМҒА ҚАТЫСАТЫН
АЗАМАТТАР МЕН ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ САЙЛАУ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ
ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
286-бап. Арыз беру
Мемлекеттік органның, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару
органының, сайлау комиссиясының, кәсіпорынның, ұйымның, олардың лауазымды адамдарының
шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен) сайлау немесе сайлану, сайлауға, референдумға
қатысу құқығы бұзылды деп санайтын азамат, қоғамдық бірлестік, сайлау комиссиясының
мүшесі, кандидаттар мен саяси партиялардың сенім білдірілген тұлғалары, кеңесші дауыс
беру құқығы бар саяси партиялардың өкілдері, саяси партиялардың, өзге де қоғамдық
бірлестіктердің, коммерциялық емес ұйымдардың байқаушылары осы Кодекстің 3-тарауында
және басқа да заңдарда белгіленген соттылық бойынша жазбаша арызбен сотқа жүгінуге
құқылы.
287-бап. Арызды қарау
1. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, сайлауға, республикалық
референдумға әзірлік және оны өткізу кезеңінде, сондай-ақ дауыс беру күнiнен бастап бір
ай ішінде келіп түскен арыз – бес күн мерзімде, ал дауыс беру күніне дейін бес күннен аз
уақытта, дауыс беру күні және сайлаудың, республикалық референдумның қорытындылары
жарияланғанға дейін түскен арыз дереу қаралуға тиіс.
Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмдерiндегі түзетулердің қажеттiлігi туралы
сайлау комиссиясының шешiмiне шағым жасау туралы арыз келiп түскен күнi қаралуға тиiс.
2. Сот арызды арыз берушінің, тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік орган,
жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару органы, кәсіпорын, ұйым өкілінің,
прокурордың қатысуымен қарайды. Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісті
түрде хабарландырылған аталған адамдардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне
кедергі болмайды.
288-бап. Соттың шешімі, оған шағым жасау, наразылық
білдіру және оны орындау
1. Арыз негiздi деп танылған сот шешiмi бұзылған сайлау құқығын қалпына келтiру
үшiн негiз болып табылады.
2. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, шешімнің көшірмелері
тапсырылған күннен бастап үш күн ішінде бірінші сатыдағы соттың шешіміне апелляциялық
тәртіппен шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы шағым жасауға және наразылық білдіруге
жатпайды.
3. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасы Орталық
сайлау комиссиясының шешімдеріне және әрекеттеріне (әрекетсіздігіне), сондай-ақ осы
Кодекстің 28-бабында көзделген соттылық қағидалары бойынша шығарылған, Референдумның
орталық комиссиясының шешімдеріне және әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы
істер бойынша сот шешіміне шешімнің көшірмелері тапсырылған күннен бастап үш күн ішінде
кассациялық тәртіппен шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
4. Егер «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында, «Республикалық референдум туралы» Қазақстан
Республикасының Конституциялық заңында өзгеше көзделмесе, осы баптың екінші және үшінші
бөліктерінде көрсетілген шешімдерге шағым жасау, өтінішхат, наразылық білдіру сотқа
келіп түскен күннен бастап үш күн мерзімде, ал дауыс беру күніне дейін бес күннен аз,
дауыс беру күні және сайлаудың, республикалық референдумның қорытындылары жарияланғанға
дейін келіп түскендер дереу қаралады.
5. Заңды күшіне енген сот шешімі тиісті мемлекеттік органға, жергілікті
мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару органына, ұйымға, сайлау комиссиясының
төрағасына жіберіледі. Сот шешімінің орындалмауына кінәлі лауазымды адамдар заңда
белгіленген тәртіппен жауапты болады.
28-тарау. ЖЕРГIЛІКТI АТҚАРУШЫ ОРГАНДАРДЫҢ АЗАМАТТАРДЫҢ АЛҚАБИ
РЕТIНДЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ IСIН ЖҮРГIЗУГЕ ҚАТЫСУ ҚҰҚЫҚТАРЫН БҰЗАТЫН
ШЕШIМДЕРІНЕ, ӘРЕКЕТТЕРIНЕ (ӘРЕКЕТСIЗДІГІНЕ) ДАУ АЙТУ ТУРАЛЫ
АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
289-бап. Арыз беру
1. Жергіліктi атқарушы органның шешiмiмен, әрекетiмен (әрекетсiздiгiмен) азаматтың
алқаби ретiнде қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысу үшiн iрiктеу рәсiмiне қатысу құқығы
бұзылып отыр деп санайтын азамат осы Кодекстiң 3-тарауында белгiленген соттылық бойынша
сотқа арыз берiп жүгiнуге құқылы.
2. Азаматтың алқабиге кандидаттардың тізіміне енгізу және қылмыстық сот ісін
жүргізуге алқаби ретінде қатысу құқығы бұзылғаны туралы куәландыратын дәлелдемелер
арызға қоса тіркелуге тиіс.
3. Арызды Қазақстан Республикасының алқабилер туралы заңнамасына сәйкес
алқабилерге кандидаттардың алдын ала тізімдерімен азаматтарды таныстыру мерзімі
аяқталған кезден бастап жеті жұмыс күні ішінде сотқа беруге болады.
290-бап. Арызды қарау
1. Осы Кодекстің 289-бабында белгiленген мерзiмде келіп түскен арыз – екi жұмыс
күні ішінде, ал осы мерзім аяқталатын күні келіп түскен арыз дереу қаралуға тиіс.
2. Сот арызды арыз берушінің, тиісті жергілікті атқарушы орган өкілінің қатысуымен
қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiсті түрде хабарландырылған көрсетілген
адамдардың сотқа келмей қалуы iстi қарау және шешу үшін кедергi болмайды.
291-бап. Арыз бойынша сот шешiмi және оны орындау
1. Азаматтың қылмыстық сот iсiн жүргiзуге алқаби ретiнде қатысу үшiн iрiктеу
рәсiмiне қатысу құқығының бұзылуын анықтаған сот шешiмi алқабиге кандидаттардың алдын
ала жасалған тiзiмдерiне түзетулер енгiзу үшiн негiз болып табылады.
2. Сот шешiмi тиiстi жергiлiктi атқарушы органға жiберiледi. Сот шешiмiнiң
орындалмауына кiнәлi лауазымды адамдар заңда белгiленген жауаптылықта болады.
29-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІКТІҢ, ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ
ОРГАНДАРЫНЫҢ, ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ, ҰЙЫМДАРДЫҢ, ЛАУАЗЫМДЫ
АДАМДАР МЕН МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ ШЕШІМДЕРІ МЕН
ӘРЕКЕТТЕРІНЕ (ӘРЕКЕТСІЗДІГІНЕ) ДАУ АЙТУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША
ІС ЖҮРГІЗУ
292-бап. Арыз беру
1. Азамат және заңды тұлға мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару
органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның, мемлекеттік қызметшінің
шешіміне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) сотта дау айтуға құқылы. Жоғары тұрған органның,
ұйымның, лауазымды адамның, комиссиялардың немесе омбудсменнің өтінішті қарауы заңда
белгіленген жағдайларда азаматтың және заңды тұлғаның арызы сотқа жүгінудің осындай
тәртібі сақталғаннан кейін беріледі.
Жеке қолданыстағы құқықтық актінің заңға сәйкессіздігіне, сондай-ақ, мемлекеттік
органның немесе лауазымды адамның әрекеттеріне наразылықты заңсыз актіні шығарған немесе
заңсыз әрекеттерді жасаған орган немесе лауазымды адам не жоғары тұрған орган немесе
лауазымды адам қабылдамай тастаған жағдайда прокурор актіні, іс-әрекетті заңсыз деп тану
туралы арызбен сотқа жүгінеді.
2. Осы тараудың қағидалары бойынша әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс
жүргізуді жүзеге асыратын органның (лауазымды адамның) әрекеттеріне (әрекетсіздігіне)
шағым жасау туралы істер бойынша арыздар сотта қарауға жатпайды.
3. Арыз сотқа осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық қағидалары бойынша
беріледі. Аудандық соттардың соттылығына жатқызылған арыздар азаматтың тұрғылықты жері
бойынша сотқа не әрекеттеріне дау айтылып отырған мемлекеттік органның, жергілікті өзін-
өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның, мемлекеттік
қызметшінің орналасқан жері бойынша сотқа берілуі мүмкін.
4. Арыз берушінің мемлекеттік құпияны құрайтын мәліметтер туралы хабардар болу
негізі бойынша Қазақстан Республикасынан шетелге кетуіне рұқсат беруден бас тартуға кету
туралы өтінішті қанағаттандырусыз қалдыру жөнінде шешім қабылдаған органның орналасқан
жері бойынша тиісті аудандық және оған теңестірілген сотта дау айтылады.
5. Прокурордың сотқа жүгінуі наразылық білдірілген жеке қолданыстағы құқықтық
актінің қолданылуын сот қарағанға дейін тоқтата тұрады.
293-бап. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі
басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің,
ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік
қызметшілердің сот арқылы дау айтуға жататын
шешімдері, әрекеттері (әрекетсіздігі)
1. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің сотта дау
айтуға жататын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) нәтижесінде:
1) азаматтың құқықтары мен бостандықтары және заңды тұлғаның заңды мүдделерi
бұзылған;
2) азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ заңды тұлғаның заңды
мүдделерiн жүзеге асыруына кедергі жасалған;
3) азаматқа немесе заңды тұлғаға қандай да бiр мiндет заңсыз жүктелген немесе олар
заңсыз жауапқа тартылған алқалық және жеке-дара шешiмдері мен әрекеттері (әрекетсiздiгі)
жатады.
2. Осы тарауға сәйкес:
1) Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларына сәйкестігіне тексерілуі
Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің айрықша құзыретіне жатқызылған заңдар
мен өзге де нормативтік құқықтық актілерге;
2) басқа заңдармен сотқа шағым жасаудың өзгеше тәртібі көзделген жеке-дара
қолданылатын құқықтық актiлерге;
3) халықаралық шарттарға;
4) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкестігін тексеру осы
Кодекстің 30-тарауында көрсетілген тәртіппен жүргізілетін нормативтiк құқықтық
актiлерге;
5) жарғылық капиталында мемлекеттің үлесі бар заңды тұлғалардың сот арқылы шағым
жасауға жататын, талап қою ісін жүргізу тәртібімен дау айтылатын (корпоративтік даулар)
мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің,
шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне);
6) мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің Қазақстан
Республикасының Қылмыстық-процестік кодексінде және Қазақстан Республикасының Әкімшілік
құқық бұзушылық туралы кодексінде айқындалған тәртіппен соттың қарауына жататын
шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) сотта дау айтуға болмайды.
3. Арыз сотқа осы баптың бірінші бөлігінде көзделген кез келген негіз бойынша
берілуі мүмкін.
Арыз берушінің өтінішхаты бойынша арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау туралы
ұйғарымның көшірмесі шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айтылып отырған
органға немесе лауазымды адамға ұсыну үшін арыз берушіге берілуі мүмкін.
294-бап. Сотқа арызбен жүгінуге арналған мерзім
1. Азамат және заңды тұлға құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерiнiң
бұзылғаны туралы өздерiне мәлiм болған күннен бастап үш ай iшiнде сотқа арызбен жүгiнуге
құқылы.
Прокурор наразылықты қараудың нәтижелері туралы хабарламаны алған кезден бастап он
күн мерзімде немесе оны қарау үшін заңда белгіленген мерзім өткеннен кейін сотқа
жүгінуге құқылы.
2. Сотқа арызбен жүгінуге арналған үш айлық мерзімді өткізіп алу соттың арызды
қабылдаудан бас тартуына негіз болып табылмайды.
Көрсетілген мерзімді қалпына келтіру туралы не осы мерзімді қолдану туралы
өтінішхат алдын ала сот отырысында немесе сот отырысында қаралады. Егер мерзім қалпына
келтірілмесе, сот арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім шығарады.
295-бап. Істі сот талқылауына дайындау
Судья соттың іс жүргізуіне арыз қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде осы
Кодекстің 165-бабында көзделген тәртіппен істі сот талқылауына дайындауды жүргізеді. Бұл
мерзімді ұзартуға жол берілмейді.
296-бап. Арызды қарау
1. Істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап бiр ай мерзiмде сот
арызды прокурордың, заңды тұлға өкілінің, шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне)
дау айтылып отырған мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы, қоғамдық
бірлестік, ұйым басшысының, лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің немесе
олардың өкілдерінің қатысуымен қарайды.
Сот прокурордың арызын істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он
күн мерзімде прокурордың қатысуымен және наразылықты қабылдамау туралы шешім қабылдаған
органның, лауазымды адамның немесе оның өкілінің қатысуымен қарайды.
2. Сот отырысының орны мен уақыты туралы тиісті түрде хабарландырылған
санамаланған тұлғалардың қайсыбірінің сот отырысына келмеуі арыздың қаралуына кедергі
болмайды. Алайда, сот іс бойынша талқылауды кейінге қалдырып және тұлғаларды қайтадан
шақыра отырып, көрсетілген тұлғалардың сот отырысына келуін міндетті деп тануы мүмкін.
3. Сот осы баптың бірінші бөлігінде санамаланған тұлғалардан солардың негізінде
дау айтылып отырған шешімдер, әрекеттер (әрекетсіздік) қабылданған барлық құжаттар мен
материалдарды өз бастамасы бойынша талап етіп алдыруға құқылы.
Талап етілген материалдарды сотқа дәлелді себептерсіз ұсынбау осы Кодекстің 73-
бабының тоғызыншы бөлігінде көзделген құқықтық салдарға әкеп соғады.
297-бап. Соттың шешімі және оны орындау
1. Соттың шешімі осы Кодекстің 227-бабының талаптарына сәйкес шығарылады.
2. Соттың шешімі жол берілген заң бұзушылықтарды жою үшін мемлекеттік органның,
жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның басшысына,
лауазымды адамға, мемлекеттік қызметшіге не бағыныстылығы тәртібімен жоғары тұрған
органға сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін үш жұмыс күні ішінде жіберіледі. Сот
шешімінің көшірмесі жоғары тұрған мемлекеттік органға және прокурорға жіберіледі.
3. Шешімнің орындалғаны туралы сотқа, азаматқа немесе заңды тұлғаға сот шешімі
алынған күннен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей хабарлануға тиіс. Сот шешімін
орындамағаны үшін кінәлі лауазымды адамдар заңда көзделген жауаптылықта болады.
4. Мемлекеттік органның, жергілікті өзін өзі басқару органының, қоғамдық
бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің қабылдаған
заңсыз шешімінің, жасаған заңсыз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) нәтижесінде азаматқа
немесе заңды тұлғаға келтірілген зиянды өтеу талап қою ісін жүргізу тәртібімен жүзеге
асырылады.
30-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІНІҢ ЗАҢДЫЛЫҒЫН ДАУЛАУ ТУРАЛЫ
ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 298-бап. Арыз беру
1. Өздерiне нормативтiк құқықтық актiнiң күшi қолданылатын, заңда көзделген
тәртіппен қабылданған және жарияланған нормативтік құқықтық актімен олардың Қазақстан
Республикасының Конституциясымен және заңдарымен кепiлдiк берiлген құқықтары мен заңды
мүдделерi бұзылып отыр деп санайтын азамат немесе заңды тұлға осы нормативтік құқықтық
актiнi заңға толық немесе жекелеген бөлiгiнде қайшы келедi деп тану туралы арызбен сотқа
жүгiнуге құқылы.
Заңға сәйкес келмейтін нормативтік құқықтық актіге наразылықты заңсыз нормативтік
құқықтық актіні шығарған орган немесе лауазымды адам не жоғары тұрған орган немесе
лауазымды адам қабылдамай тастаған жағдайда прокурор нормативтік құқықтық актіні заңсыз
деп тану туралы арызбен сотқа жүгінеді.
2. Арыз осы Кодекстің 148-бабында көзделген талаптарға сәйкес келуге және онда
дауланып отырған заңға тәуелді нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік
органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының атауы, лауазымды адамның атауы, оның
қабылданған күні туралы деректер, осы нормативтік құқықтық актімен немесе оның жекелеген
ережелерімен азаматтың немесе заңды тұлғаның қандай құқықтары, бостандықтары және заңмен
қорғалатын мүдделерi бұзылып отырғаны, дауланып отырған нормативтік құқықтық актінің
Қазақстан Республикасы Конституциясының қандай баптарына, Қазақстан Республикасы
заңдарының қандай баптарына немесе ережелеріне қайшы келетіндігі қосымша қамтылуға тиіс.
3. Арызға дауланып отырған нормативтік құқықтық актінің немесе оның бір бөлігінің
көшірмесі нормативтік құқықтық актіні қандай бұқаралық ақпарат құралының органы және оны
қашан ресми жариялағаны көрсетіле отырып, қоса тіркеледі.
4. Прокурордың сот қарағанға дейін наразылық келтірілген нормативтік құқықтық
актіні заңсыз деп тану туралы сотқа жүгінген жағдайларын қоспағанда, сотқа арыз беру
нормативтік құқықтық актінің қолданылуын тоқтата тұрмайды.
299-бап. Істі сот талқылауына дайындау
Осы Кодекстің 165-бабында көзделген тәртіппен арыз соттың іс жүргізуіне
қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде судья істі сот талқылауына дайындауды
жүргізеді. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.
300-бап. Арызды қарау
1. Сотқа арызбен жүгiнген азамат немесе заңды тұлға, прокурор, сондай-ақ
нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік орган (лауазымды адам) сот отырысының
өткізілетін уақыты мен орны туралы хабардар етіледі.
2. Іс азаматтың немесе заңды тұлға өкілінің, прокурордың, нормативтік құқықтық
актіні қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам өкілінің міндетті түрде
қатысуымен істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап бір ай мерзімде
қаралады.
Сот прокурордың арызын істі сот талқылауына дайындау аяқталған күннен бастап он
күн мерзімде прокурордың қатысуымен және наразылықты қабылдамау туралы шешім қабылдаған
органның, лауазымды адамның немесе оның өкілінің қатысуымен қарайды.
Көрсетілген тұлғалардың келмеуі істі қарауға кедергі болмайды.
3. Сот отырысында сот нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік органның
немесе жергілікті өзін-өзі басқару органының құзыретін не лауазымды адамның өкілеттігін,
бүкіл нормативтік құқықтық актінің немесе оның жекелеген бөлігінің Қазақстан
Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкестігін
тексереді.
4. Нормативтік құқықтық актіні заңға қайшы деп тану туралы арызды қарау кезінде
көрсетілген нормативтік құқықтық актіні қабылдауға негіз болған мән-жайларды дәлелдеу
міндеті нормативтік құқықтық актiні қабылдаған мемлекеттік органға немесе жергілікті
өзін-өзі басқару органына не лауазымды адамға жүктеледі.
5. Сотқа жүгінген тұлғаның өзінің талабынан бас тартуы іс бойынша іс жүргізуді
тоқтатуға әкеп соқпайды. Нормативтік құқықтық актіні шығарған мемлекеттік органның,
жергілікті өзін-өзі басқару органының, лауазымды адамның қойылған талапты мойындауы сот
үшін міндетті емес.
301-бап. Соттың шешімі және оны орындау
1. Соттың шешімі осы Кодекстің 228-бабының талаптарына сәйкес шығарылады.
2. Нормативтік құқықтық актіні толығымен немесе оның жекелеген бөлігін заңға
сәйкес емес және жарамсыз деп таныған сот шешімі осы нормативтік құқықтық актiні
қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам үшін міндетті. Шешім дауланып отырған
заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің күші құқықтары мен бостандықтарына, заңды
мүдделеріне қолданылған белгісіз тұлғалар тобы үшін міндетті.
3. Нормативтік құқықтық актінің заңдарға сәйкестігі немесе сәйкес еместігі туралы
сот шешімінің преюдициялық күші бар. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің
заңдылығын басқа азаматтар немесе заңды тұлғалар оның сот тәртібімен бұрын тексерілмеген
бөлігінде ғана қайта даулай алады.
4-КІШІ БӨЛІМ. ЕРЕКШЕ ІС ЖҮРГІЗУ
31-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
302-бап. Сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істер
1. Сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істерге:
1) заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы;
2) бала асырап алу туралы арыздар бойынша;
3) азаматты хабарсыз кетті деп тану туралы және азаматты қайтыс болды деп
жариялау туралы;
4) азаматтың әрекет қабілетін шектеу туралы, азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану
туралы, он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше
билік ету құқығын шектеу туралы немесе одан айыру туралы;
5) кәмелетке толмағанды әрекетке толық қабілетті деп жариялау (эмансипация)
туралы;
6) кәмелетке толмағандарды девиантты мiнез-құлықты балаларға арналған арнаулы
білім беру ұйымдарына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы;
7) азаматты заңда көзделген негіздер бойынша психиатриялық стационарға мәжбүрлеп
жатқызу туралы;
8) азаматты туберкулезден, алкоголизмнен, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан мәжбүрлеп
емдеуге жіберу туралы;
9) қаржы ұйымдарын, және банк конгломератына бас ұйым ретінде кiретiн және қаржы
ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы;
10) астық қабылдау кәсіпорнын немесе мақта өңдеу ұйымын уақытша басқаруды енгізу,
мерзімінен бұрын аяқтау және оның мерзімін ұзарту туралы;
11) оңалту және банкроттық туралы;
12) жылжымалы затты иесіз деп тану және жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік
құқығын тану туралы;
13) азаматтық хал актілері жазбаларының дұрыс еместігін анықтау туралы;
14) нотариаттық әрекеттерге немесе оларды жасаудан бас тартуға берілген шағымдар
бойынша;
15) бағалы қағаздарды көрсетуші тұлғаның жоғалған бағалы қағаздар және ордерлік
бағалы қағаздар (шақырту ісін жүргізу) бойынша құқықтарын қалпына келтіру туралы;
16) Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында
экстремизмді немесе террористік әрекетті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе
террористік деп тану туралы, оның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін, онда басып шығарылатын,
әзірленетін және (немесе) таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе
террористік деп тану туралы;
17) интернет-казиноны, Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан
Республикасының заңдарына қайшы келетін ақпаратты қамтитын шетелдік бұқаралық ақпарат
құралының өнімін заңсыз деп тану туралы;
18) шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының заңнамасын
бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы арыздар бойынша
істер жатады.
2. Заңда ерекше іс жүргізу тәртібімен басқа да істерді қарау көзделуі мүмкін.
303-бап. Істі соттың талқылауына дайындау
Судья осы Кодекстің 165-бабында көзделген тәртіппен осы Кодекстің 31-тарауында
белгіленген ерекшеліктерімен қоса сот арызды іс жүргізуіне қабылдап алған күннен бастап
он жұмыс күні ішінде істі соттың талқылауына дайындауды жүргізеді. Бұл мерзімді ұзартуға
жол берілмейді.
304-бап. Ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібі
1. Ерекше жүргізілетін істерді осы Кодекстің 31–49-тарауларында белгіленген
ерекшеліктерімен қоса талап қою ісін жүргізу қағидалары бойынша соттар қарайды. Ерекше
жүргізілетін істерді сот арыз берушінің және мүдделі тұлғалардың қатысуымен қарайды.
2. Егер арыз берген немесе істі ерекше іс жүргізіп қарау кезінде соттың
ведомстволығына құқығы туралы даудың бар екендігі туралы белгілі болса, сот арызды
қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады, онымен тараптар мен мүдделі тұлғаларға олардың
талап қою ісін жүргізу тәртібімен сотқа жүгіну құқығы түсіндіріледі.
32-тарау. ЗАҢДЫҚ МАҢЫЗЫ БАР ФАКТІЛЕРДІ АНЫҚТАУ
305-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы
істер
1. Сот азаматтардың немесе заңды тұлғалардың жеке не мүліктік құқықтарының
туындауына, өзгеруіне немесе тоқтатылуына байланысты болатын фактілерді анықтайды.
2. Сот мынадай фактілерді:
1) адамдардың туыстық қатынастарын;
2) адамның біреудің асырауында болуын;
3) тууды, бала асырап алуды, некеге тұруды, ажырасуды және қайтыс болуды
тіркеуді;
4) әке болуды тануды;
5) құқық белгілейтін құжаттардың (әскери құжаттарды, паспортты, жеке куәлікті және
азаматтық хал актілерін жазу органдары беретін куәліктерді қоспағанда) құжатта
көрсетілген аты, әкесінің аты немесе тегі осы адамның паспорты немесе жеке куәлігі
немесе туу туралы куәлігі бойынша атына, әкесінің атына немесе тегіне сәйкес келмейтін
адамға тиесілі екендігін;
6) егер арыз берушіде мүліктің тиесілігі туралы құқық белгілейтін құжат бар
болып, бірақ ол жоғалған болса және көрсетілген факт соттан тыс тәртіппен анықтала
алмайтын болса, жылжымайтын мүлік объектілерін иеленуді, пайдалануды және (немесе)
оларға билік етуді растайтын құжаттардың болуын;
7) егер жазатайым жағдайды өзгеше тәртіппен растау мүмкін болмаса, жазатайым
жағдайды;
8) азаматтық хал актілерін жазу органдары қайтыс болуды тіркеуден бас тартқан
жағдайда, адамның белгілі бір уақытта белгілі бір мән-жайларда қайтыс болуын;
9) егер нотариаттық әрекет жасайтын тұлға мұрагерлік мүлікті иелену үшін күшіне
ену фактісін растауға қажетті тиісті құжаттардың болмауына немесе жеткіліксіздігіне
байланысты мұраға құқық туралы куәлікті арыз берушіге бере алмаса, мұрагерлікті қабылдау
және мұрагерліктің ашылу орнын анықтау туралы істерді қарайды.
3. Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында басқа заңдық маңызы бар фактілерді
анықтаудың өзгеше тәртібі көзделмесе, оларды сот анықтайды.
306-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтауға қажетті
шарттар
Сот арыз берушінің заңдық маңызы бар фактілерді куәландыратын тиісті құжаттарды
өзге тәртіппен алуы мүмкін болмаған кезде не жоғалған құжаттарды қалпына келтіруі мүмкін
болмаған кезде ғана осы фактілерді анықтайды.
307-бап. Арыз беру
Жылжымайтын мүліктің орналасқан жері бойынша сотқа берілетін заңдық маңызы бар
фактіні анықтау туралы істер бойынша арыз жылжымайтын мүлік объектілерін иеленуді,
пайдалануды және (немесе) оларға билік етуді растайтын құжаттардың болу фактісін
қоспағанда, арыз берушінің тұрғылықты жері бойынша сотқа беріледі.
308-бап. Арыздың мазмұны
Арызда арыз берушінің осы фактіні қандай мақсатпен анықтауы қажет екендігі
көрсетілуге тиіс, сондай-ақ арыз берушінің тиісті құжаттарды алуы мүмкін еместігін не
жоғалған құжаттарды қалпына келтіруі мүмкін еместігін растайтын дәлелдемелер келтірілуге
тиіс.
309-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
Заңдық маңызы бар фактіні анықтау туралы соттың шешімі, егер мұндай құқық осы
органдар беретін құжаттарды ауыстырмай, тіркелуге жататын болса, тиісті құқықты
мемлекеттік тіркеуге және тиісті құжаттарды беруге негіз болып табылады.
33-тарау. БАЛА АСЫРАП АЛУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 310-бап. Арыз беру
Кәмелетке толмаған баланы асырап алу (бұдан әрi – асырап алу) туралы арызды бала
асырап алуға тілек білдірген азаматтар баланың тұрғылықты жерi (тұратын жері) бойынша
сотқа осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық қағидалары бойынша бередi.
311-бап. Арыздың мазмұны
Бала асырап алу туралы арызда:
1) бала асырап алушылардың (асырап алушының) тегі, аты, әкесінің аты (егер ол
жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса), олардың тұрғылықты жері;
2) асырап алынатын баланың тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты
куәландыратын құжатта көрсетілген болса) және туған күні, оның тұрғылықты жері
(орналасқан жерi), асырап алынатын баланың ата-аналары, аға-інілері мен апа-
қарындастарының бар-жоғы туралы мәліметтер;
3) бала асырап алушылардың (асырап алушының) бала асырап алу туралы өтінішін
негіздейтін мән-жайлар және осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелер;
4) бала асырап алушылар (асырап алушы) баланың туу туралы акт жазбасына тиісті
өзгерістер енгізуге тілек білдірген кезде, асырап алынатын баланың тегін, атын, әкесінің
атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса), оның туған күнін,
асырап алынатын баланың туған жерін өзгерту туралы, баланың туу туралы акт жазбасына
бала асырап алушыларды (асырап алушыны) ата-аналар (ата-ана) ретінде жазу туралы өтініш
көрсетілуге тиіс.
312-бап. Бала асырап алу туралы арызға қоса берілетін
құжаттар
Асырап алу туралы арызға:
1) некеде тұрған адамдардың (адамның) баланы асырап алуы кезінде – бала асырап
алушылардың (асырап алушының) неке туралы куәлігінің көшірмесі;
2) баланы ерлі-зайыптылардың біреуі асырап алған кезде – екінші жұбайының келісімі
немесе ерлі-зайыптылардың отбасылық қарым-қатынастарын тоқтатқанын растайтын құжат қоса
берілуге тиіс. Арызға тиісті құжатты қоса беру мүмкін болмаған кезде арызда осы
фактілерді растайтын дәлелдемелер көрсетілуге тиіс;
3) бала асырап алушылардың (асырап алушының) денсаулық жағдайы туралы медициналық
қорытынды;
4) атқаратын лауазымы және жалақысы туралы жұмыс орнынан анықтама не табысы
туралы өзге құжат;
5) тұрғын үй-жайды пайдалану құқығын немесе тұрғын үй-жайға меншік құқығын
растайтын құжат;
6) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де құжаттар қоса берілуге
тиіс.
313-бап. Істі сот талқылауына дайындау
1. Судья істі сот талқылауына дайындау кезінде асырап алынатын баланың тұрғылықты
немесе тұрған жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге
асыратын органдарды бала асырап алудың негізділігі туралы және баланың мүдделеріне
сәйкестігі туралы комиссия қорытындысының негізінде асырап алуға беру туралы рұқсатты
сотқа беруді міндеттейді.
2. Қорғаншылық және қамқоршылық органдарының қорытындысына:
1) асырап алынатын баланың тұрғылықты жері немесе тұратын жері бойынша не бала
асырап алушылардың (асырап алушының) тұрғылықты жері бойынша қорғаншылық немесе
қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган жасаған бала асырап алушылардың
(асырап алушының) тұрмыс жағдайларын тексеру актісі;
2) асырап алынатын баланың туу туралы куәлігі;
3) асырап алынатын баланың денсаулық жағдайы, дене бітімінің және ақыл-ойының
дамуы туралы медициналық қорытынды;
4) он жасқа толған асырап алынатын баланың асырап алуға, сондай-ақ оның атының,
әкесінің атының, тегінің өзгеруі мүмкіндігіне және асырап алушыларды (асырап алушыны)
оның ата-анасы ретінде жазуға келісімі (егер мұндай келісім Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес талап етілмейтін жағдайларды қоспағанда);
5) «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан
Республикасының Кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда, он алты жасқа толмаған ата-
аналардың баласын асырап алуға келісімі, сондай-ақ олардың заңды өкілдерінің келісімі,
ал заңды өкілдері болмаған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды
жүзеге асыратын органның келісімі;
6) баланың қорғаншысының немесе қамқоршысының, патронат тәрбиешінің немесе ата-
аналарының қамқорлығынсыз қалған бала тұратын білім беру, медициналық және басқа да
ұйымдар басшысының баланы асырап алуға келісімі;
7) Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының
азаматтары, шетелдіктер баланы асырап алу кезінде балалардың құқықтарын қорғау
саласындағы уәкілетті органда орталықтандырылған есепте тұру фактісін растайтын құжат,
сондай-ақ балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органның осы баланы бірінші
кезекте асырап алуға олардың азаматтығы мен тұрғылықты жеріне қарамастан, туысқандарының
не Қазақстан Республикасы азаматтарының құқықтарын іске асырғанын растайтын құжаттар
қоса берілуге тиіс.
3. Сот қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын
органдардан бастапқы, өңірлік, орталықтандырылған есепте тұрған, жетім балалар, ата-
аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы ақпаратты жазбаша сұрау салу негізінде
сұратып алады.
4. Сот қажет болған кезде өзге құжаттарды да талап ете алады.
314-бап. Арыздарды қарау
Баланы асырап алу туралы істерді сот баланы асырап алушылардың (асырап алушының)
өздерінің, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын орган
өкілдерінің, сондай-ақ прокурордың міндетті түрде қатысуымен қарайды.
Қажет болған жағдайларда сот асырап алынатын баланың ата-аналарын (ата-анасын)
немесе өзге де заңды өкілдерін, оның туысқандарын және басқа да мүдделі тұлғаларды,
сондай-ақ он жасқа толған баланың өзін іске қатысуға тарта алады.
Сот баланы асырап алу туралы істерді жабық сот отырысында қарайды.
315-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
Бала асырап алу туралы арызды қарап, сот арызды қанағаттандыру не оны
қанағаттандырудан толық бас тарту немесе бала асырап алушылардың (асырап алушының)
өздерін баланың ата-аналары (ата-анасы) ретінде оның тууы туралы акт жазбасына жазу
туралы, сондай-ақ баланың туған күнін және туған жерін өзгерту туралы өтінішін
қанағаттандыру бөлігінде бас тарту туралы шешім шығарады.
Бала асырап алу туралы арыз қанағаттандырылған кезде бала асырап алушылардың
(асырап алушының) және асырап алынған баланың өзара құқықтары мен мiндеттерi сот шешiмi
заңды күшiне енген күннен бастап туындайды.
Сот шешімінен үзінді көшірме баланы асырап алуды мемлекеттiк тiркеу үшiн соттың
орналасқан жері бойынша азаматтық хал актiлерiн жазу органына, сондай-ақ қорғаншылық
және қамқоршылық жөніндегі функцияны жүзеге асыратын органға шешім заңды күшіне енген
күннен бастап үш жұмыс күні ішінде жiберiледi.
316-бап. Бала асырап алудың күшін жою
Бала асырап алудың күшін жою туралы істерді қарау және шешу талап қою ісін жүргізу
қағидалары бойынша жүзеге асырылады.
34-тарау. АЗАМАТТЫ ХАБАРСЫЗ КЕТТІ ДЕП ТАНУ НЕМЕСЕ ҚАЙТЫС БОЛДЫ
ДЕП ЖАРИЯЛАУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 317-бап. Арыз беру
1. Азаматты хабарсыз кетті деп тану туралы немесе азаматты қайтыс болды деп
жариялау туралы арыз оны берушінің тұрғылықты жері бойынша не хабарсыз кеткен азаматтың
соңғы мәлім болған тұрғылықты жері бойынша сотқа беріледі.
2. Азаматты хабарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау
туралы іс оның отбасы мүшелерінің, прокурордың, қоғамдық бірлестіктердің, қорғаншылық
және қамқоршылық органы мен басқа да мүдделі тұлғалардың арызы бойынша басталуы мүмкін.
318-бап. Арыздың мазмұны
Арызда оны берушіге азаматты хабарсыз кетті деп тану немесе оны қайтыс болды деп
жариялау қандай мақсат үшін қажет екендігі көрсетілуге тиіс, сондай-ақ азаматтың
хабарсыз кетуін растайтын мән-жайлар не хабарсыз кеткен адамның қаза табу қаупін
төндірген немесе оны белгілі бір жазатайым жағдайдан қайтыс болды деп жорамалдауға негіз
болатын мән-жайлар жазылуға тиіс. Әскери қызметшілерге немесе соғыс қимылдарына
байланысты хабарсыз кеткен өзге де азаматтарға қатысты арызда соғыс қимылдарының
аяқталған күні көрсетіледі.
319-бап. Істі сот талқылауына дайындау
1. Судья істі сот талқылауына дайындау кезінде қандай адамдардың жоқ адам туралы
мәлімет бере алатынын анықтайды, сондай-ақ жоқ адам туралы соңғы мәлім болған тұрғылықты
жері және жұмыс орны бойынша тиісті ұйымдардан, ішкі істер органдарынан, әскери
бөлімдерден ол туралы бар мәліметтерді сұратады.
2. Судья істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда арыз берушінің өзінің
есебінен бұқаралық ақпарат құралдарында (аудандық, облыстық, республикалық деңгейдегі,
Интернет желісінде, телевидениеде) азаматты хабарсыз кетті деп тану немесе азаматты
қайтыс болды деп жариялау туралы іс қозғалғаны туралы жарияланым беруге міндеттейді.
Жарияланым сот белгілеген мерзімде жүргізіледі және:
1) азаматты хабарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туралы арыз
келіп түскен соттың атауын;
2) арыз берушінің атауын және оның тұрғылықты жерін (егер арыз заңды тұлғадан
келіп түссе, орналасқан жерін);
3) жоғалып кеткен адамның тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты
куәландыратын құжатта көрсетілген болса), туған жері мен соңғы жұмыс орнын;
4) азаматтың жүрген жері туралы мәліметтері бар адамдарға жарияланым берілген
күннен бастап үш ай мерзімде сотқа бұл туралы хабарлауды ұсынуды қамтуға тиіс.
3. Арыз беруші бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланым туралы растауды
орналастырылған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей сотқа ұсынуға міндетті.
Жарияланым туралы растауды ұсынбау арызды қараусыз қалдыруға әкеп соғады.
Судья қамқоршылық немесе қорғаншылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын
органға жоғалып кеткен азаматтың мүлкін күзету және басқару үшін қорғаншы тағайындауды
ұсына алады.
320-бап. Прокурордың қатысу міндеттілігі
Азаматты хабарсыз кеткен деп тану туралы немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау
туралы істерді сот міндетті түрде прокурордың қатысуымен қарайды.
321-бап. Сот шешімінің салдары
1. Азаматты хабарсыз кетті деп таныған сот шешімі қамқоршылық немесе қорғаншылық
жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның хабарсыз кеткен азаматтың мүлкіне оның
орналасқан жері бойынша қорғаншы тағайындауына негіз болып табылады.
2. Азаматты қайтыс болды деп жариялаған сот шешімі азаматтық хал актілерін жазу
органының адамның қайтыс болуы туралы жазбаны азаматтық хал актілерін тіркеу кітабына
енгізуі үшін негіз болып табылады.
Қайтыс болды деп жарияланған азаматтың мүлкіне қатысты мұра сот шешімі заңды
күшіне енген күннен бастап ашық деп есептеледі.
322-бап. Сот шешімімен хабарсыз кетті деп танылған немесе
қайтыс болды деп жарияланған азаматтың келу
немесе жүрген жерін анықтау салдары
1. Сот шешімімен хабарсыз кетті деп танылған немесе қайтыс болды деп жарияланған
азамат келген немесе оның жүрген жері анықталған жағдайда бірінші сатыдағы сот жаңа
шешіммен өзінің бұрын шығарған шешімінің күшін жояды. Бұл шешім хабарсыз кетті деп
танылған азаматтың мүлкіне қорғаншылықты тоқтату және қайтыс болды деп жарияланған
адамның қайтыс болуы туралы азаматтық хал актілерін тіркеу кітабындағы жазбаны жою үшін
негіз болып табылады.
2. Азаматты хабарсыз кетті деп тану туралы немесе оны қайтыс болды деп жариялау
туралы сот шешімінің күшін жою көрсетілген адамдардың мүліктік құқықтарын қалпына
келтіру үшін негіз болып табылады.
35-тарау. АЗАМАТТЫҢ ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТІН ШЕКТЕУ ТУРАЛЫ, АЗАМАТТЫ
ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТСІЗ ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ, ОН ТӨРТТЕН ОН СЕГІЗ ЖАСҚА
ДЕЙІНГІ КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДЫ ӨЗ ТАБЫСЫНА ӨЗ БЕТІНШЕ БИЛІК ЕТУ
ҚҰҚЫҒЫН ШЕКТЕУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ ОДАН АЙЫРУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША
ІС ЖҮРГІЗУ
323-бап. Арыз беру
1. Азаматты спирттік ішімдіктерге немесе есірткі заттарына, психотроптық заттарға,
оларға ұқсас заттарға құнығу салдарынан әрекетке қабілетін шектеулі деп тану туралы іс
онымен бірге тұратынына не тұрмайтынына қарамастан, оның отбасы мүшелерінің, жақын
туыстарының, прокурордың, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге
асыратын органның арызы бойынша қозғалуы мүмкін.
2. Психикалық науқастану немесе психиканың бұзылуы, ақылының кемістігі немесе
психикасының өзге де сырқатты хал-жайы салдарынан азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану
туралы іс сотта онымен бірге тұратынына не тұрмайтынына қарамастан, отбасы мүшелерінің,
жақын туыстарының, прокурордың, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды
жүзеге асыратын органның, психиатриялық (психоневрологиялық) емдеу мекемесінің арызы
бойынша қозғалуы мүмкін.
3. Он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше
билік ету құқығын шектеу туралы немесе одан айыру туралы іс ата-аналарының, бала асырап
алушылардың, қорғаншысының не қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды
жүзеге асыратын органның немесе прокурордың арызы негізінде қозғалуы мүмкін.
4. Азаматты әрекетке қабілеті шектеулі, әрекетке қабілетсіз деп тану туралы немесе
он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше билік ету
құқығынан айыру туралы іс қорғаншы белгілеу (тағайындау) жолымен әрекет қабілеті
шектеулі, әрекетке қабілетсіз адамның да, осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде
көрсетілген адамдардың да мүдделерін қорғау мақсатында қозғалады.
5. Азаматты әрекетке қабілеті шектеулі, әрекетке қабілетсіз деп тану туралы немесе
он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өз табысына өз бетінше билік ету
құқығынан айыру туралы арыз – осы адамның тұрғылықты жері бойынша, ал егер адам
психиатриялық (психоневрологиялық) емдеу мекемесіне жатқызылса, онда сол мекеменің
орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.
324-бап. Арыздың мазмұны
1. Азаматты әрекетке қабілеті шектеулі деп тану туралы арызда спиртті ішімдіктерге
немесе есірткі заттарға, психотроптық заттарға, оларға ұқсас заттарға құныққан адамның
өз отбасын ауыр материалдық жағдайда қалдыратынын куәландыратын мән-жайлар жазылуға
тиіс.
2. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы арызда өз әрекеттерінің нақты
сипаты мен маңызын түсінбеуі немесе не істегенін білмеуі салдарынан оның психикалық
ауруы немесе психикасының бұзылуы, ақылының кемістігі немесе психикасының өзге де
сырқатты хал-жайы болуын куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.
3. Он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз жалақысына,
стипендиясына немесе өзге де табысына өз бетінше билік ету құқығын шектеу немесе одан
айыру туралы арызда кәмелетке толмағанның өз жалақысына, стипендиясына немесе өзге де
табысына анық ақылға сыйымсыз билік ететіні туралы куәландыратын мән-жайлар жазылуға
тиіс.
325-бап. Істі сот талқылауына дайындау
1. Судья істі сот талқылауына дайындау кезінде қозғалған іс бойынша азаматтың
мүдделерін білдіру және қорғау үшін ресми өкіл-адвокат тағайындайды.
Ресми өкіл-адвокат заңды өкілдің өкілеттіктерін иеленеді. Мұндай адвокаттың заң
көмегі заңға сәйкес бюджет қаражаты есебінен тегін көрсетіледі.
2. Азаматтың психикалық ауруы немесе психикасының бұзылуы, ақылының кемістігі
немесе психикасының өзге де сырқатты хал-жайы туралы жеткілікті деректер болған кезде
сот оның психикалық жай-күйін анықтау үшін сот-психиатриялық сараптама тағайындайды.
Өзін әрекетке қабілетсіз деп тану туралы өзіне қатысты іс қозғалған адам
сараптамадан өтуден анық жалтарған кезде сот психиатрдың қатысуымен сот отырысында
азаматты сот-психиатриялық сараптамаға мәжбүрлеп жіберу туралы ұйғарым шығара алады.
326-бап. Арызды қарау
1. Азаматты әрекетке қабілеті шектеулі, әрекетке қабілетсіз деп тану туралы, он
төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз жалақысына, стипендиясына немесе
өзге де табыстарына өз бетінше билік ету құқығын шектеу немесе одан айыру туралы арызды
сот азаматтың өзінің, арыз берушінің, прокурордың, қорғаншылық немесе қамқоршылық
жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган өкілінің қатысуымен қарайды.
Әрекетке қабілетсіз деп тану туралы өзіне қатысты іс қаралатын азамат, егер оның
сот отырысына қатысуы оның өмірі немесе денсаулығы үшін не айналасындағылардың өмірі
немесе денсаулығы үшін қауіп төндірмесе, сот отырысына шақырылуға тиіс. Адам өз
ұстанымын өзі не өкілдері арқылы баяндауға құқылы.
Егер адамды әрекетке қабілетсіз деп тану туралы іс бойынша сот отырысына азаматтың
өзінің қатысуы оның өмірі немесе денсаулығы үшін не айналасындағылардың өмірі немесе
денсаулығы үшін қауіп төндірсе, іс оның тұратын жері бойынша сотта қаралады. Іс
стационарлық жағдайларда психиатриялық көмек көрсететін медициналық ұйымда немесе
психикасының бұзылуынан зардап шегетін адамдар үшін әлеуметтік қызмет көрсететін
стационарлық мекемеде азаматтың өзінің қатысуымен қаралуы мүмкін.
2. Көрсетілген санаттағы істерді қарау кезінде арыз беруші сот шығындарын төлеуден
босатылады. Сот арыз берген адамның азаматтың әрекет қабілетін көрінеу негізсіз шектеу
немесе одан айыру мақсаттарында теріс пиғылды әрекет жасағанын анықтап, одан істі
қарауға байланысты барлық сот шығындарын өндіріп алады.
327-бап. Арыз бойынша соттың шешімі
1. Егер азаматты әрекетке қабілеті шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп тануға,
он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанды өзінің жалақысына, стипендиясына
немесе өзге де табыстарына өз бетінше билік ету құқығын шектеу немесе одан айыру туралы
негіздердің болмау фактісін анықтаса, сот арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы
шешім шығарады.
2. Азаматтың әрекетке қабілетін шектеу туралы, сондай-ақ он төрттен он сегіз
жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның өз еңбекақысына, стипендиясына немесе өзге де
табыстарына өз бетінше иелік ету құқығын шектеу немесе одан айыру туралы сот шешімі
қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қамқоршы
тағайындауы үшін негіз болып табылады.
3. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы сот шешімі қорғаншылық немесе
қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қорғаншы тағайындауы үшін
негіз болып табылады.
4. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган
әрекетке қабілеті шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз азаматқа қорғаншы немесе қамқоршы
тағайындалғаны туралы он күн мерзімде сотқа хабарлауға міндетті.
5. Әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі деп танылған азамат осы
Кодексте көзделген тәртіппен сот шешіміне шағым жасауға құқылы.
328-бап. Азаматты әрекетке қабілетті деп тану
1. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 22-бабының екінші тармағында, 27-
бабының екінші тармағында көзделген жағдайларда сот азаматтың өзінің, оның отбасы
мүшесінің, жақын туысының, қамқоршының, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі
функцияларды жүзеге асыратын органның, психиатриялық диспансердің арызы бойынша
азаматтың әрекет қабілетін шектеудің күшін жою туралы, он төрттен он сегіз жасқа дейінгі
кәмелетке толмағанның өз жалақысына, стипендиясына немесе өзге де табыстарына өз бетінше
билік ету құқығын шектеудің күшін жою немесе одан айырудың күшін жою туралы шешім
шығарады. Сот шешімінің негізінде оған белгіленген қамқоршылық күшін жояды.
2. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 26-бабының үшінші тармағында
көзделген жағдайларда сот қорғаншының, психиатриялық емдеу мекемесінің, отбасы
мүшесінің, жақын туысының, прокурордың, психиатриялық (психоневрологиялық) мекеменің,
қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның арызы
бойынша сот-психиатриялық сараптаманың тиісті қорытындысы негізінде сауыққан немесе
денсаулығы едәуір жақсарған адамды әрекетке қабілетті деп тану туралы шешім шығарады.
Сот шешімінің негізінде азаматқа белгіленген қорғаншылық күшін жояды.
36-тарау. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДЫ ТОЛЫҒЫМЕН ӘРЕКЕТКЕ ҚАБІЛЕТТІ
(ЭМАНСИПАЦИЯ) ДЕП ЖАРИЯЛАУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 329-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке
қабілетті деп жариялау туралы арыз беру
1. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 22-1-бабында көзделген жағдайда он
алты жасқа толған, кәмелетке толмаған бала өзін толығымен әрекетке қабілетті деп
жариялау туралы арызбен өзінің тұрғылықты жері бойынша сотқа жүгіне алады.
2. Кәмелетке толмағанды толық әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арызды сот
ата-аналарының (ата-анасының біреуінің), баланы асырап алушылардың немесе қамқоршысының
кәмелетке толмағанды әрекетке толығымен қабілетті деп жариялауға келісімі болмаған кезде
қабылдайды.
330-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке
қабілетті деп жариялау туралы арызды қарау
Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы арызды сот
арыз берушінің, ата-аналарының (ата-анасының біреуінің), баланы асырап алушылардың
(асырап алушының), қамқоршысының, сондай-ақ қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі
функцияларды жүзеге асыратын орган өкілінің, прокурордың қатысуымен қарайды.
331-бап. Кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке
қабілетті деп жариялау туралы арыз бойынша сот
шешімі
1. Сот кәмелетке толмағанды толығымен әрекетке қабілетті деп жариялау туралы
арызды мәні бойынша қарап, арыз берушіні қанағаттандыратын немесе қанағаттандырудан бас
тартатын шешім қабылдайды.
2. Арыз қанағаттандырылған кезде он алты жасқа толған, кәмелетке толмаған бала
эмансипация туралы сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап толығымен әрекетке
қабілетті (эмансипацияланған) деп жарияланады.
37-тарау. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫ ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫ
БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН АРНАУЛЫ БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНА НЕМЕСЕ ЕРЕКШЕ
РЕЖИМДЕ ҰСТАЙТЫН ҰЙЫМҒА ЖІБЕРУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 332-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты
балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына
немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға
орналастыру
1. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты балаларға арналған арнаулы білім
беру ұйымына орналастыру туралы арызды қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі
функцияларды жүзеге асыратын орган не ішкі істер органы, ал ерекше режимде
ұстайтын арнаулы ұйымға ішкі істер органы баланың тұрғылықты жері (орналасқан жері)
бойынша кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотқа
береді.
2. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты балаларға арналған арнаулы білім
беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызда мән-жайлар
жазылуға және девиантты мінез-құлықты балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына
немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға жіберу үшін заңда көзделген негіздердің бар-жоғы
туралы және кәмелетке толмағанның оны көрсетілген білім беру ұйымында ұстауға және
оқытуға кедергі келтіретін ауруының жоқ екендігі туралы куәландыратын құжаттар, сондай-
ақ кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның
қаулысы ұсынылуға тиіс.
333-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты
балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына
немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға
орналастыру туралы арызды қарау
1. Сотқа кәмелетке толмаған бала, оның заңды өкілдері, қорғаншылық немесе
қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның өкілдері, сондай-ақ соттың
қалауы бойынша өзге де тұлғалар шақырылады.
2. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты балаларға арналған арнаулы білім
беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызды қарауға
прокурордың қатысуы міндетті болып табылады.
3. Арыз беруші кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты балаларға арналған
арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы істі
қарауға байланысты сот шығындарын төлеуден босатылады.
334-бап. Кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты
балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына
немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға
орналастыру туралы арыз бойынша сот шешімі
1. Сот кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты балаларға арналған арнаулы
білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы арызды мәні
бойынша қарап, шешім шығарады, онда арыз қабылданбайды не қанағаттандырылады.
2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім кәмелетке толмағанды девиантты мінез-құлықты
балаларға арналған арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға
орналастыру үшін негіз болып табылады.
3. Кәмелетке толмағанның девиантты мінез-құлықты балаларға арналған арнаулы білім
беру ұйымында немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымда болу мерзімі шешім заңды күшіне
енген күннен бастап есептеледі.
38-тарау. АЗАМАТТЫ ПСИХИАТРИЯЛЫҚ СТАЦИОНАРҒА МӘЖБҮРЛЕП ЖАТҚЫЗУ
ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
335-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп
жатқызу туралы арыз беру
1. Азаматты оның келісімінсіз психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы
арызды стационарлық жағдайларда психиатриялық көмек көрсететін медициналық ұйымның өкілі
психиатриялық ұйым орналасқан жердегі сотқа береді.
2. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу үшін заңда көзделген
негіздер көрсетілуге тиісті арызға адамды психиатриялық стационарға жатқызудың және оны
емдеудің негізділігі туралы шешім қабылдаған психиатриялық ұйымның психиатр-дәрігерлер
комиссиясының уәжді қорытындысы қоса беріледі.
336-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп
жатқызу туралы арыз беру мерзімі
1. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арыз адамды
психиатриялық стационарға орналастырған кезден бастап жетпіс екі сағаттан кешіктірілмей
сотқа беріледі.
Сот шешімі шығарылғанға дейін азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп
жатқызуға «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы
Кодексінің 94-бабы 1-тармағының 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген салдарларға жол
бермеу мақсатында ғана рұқсат етіледі.
Психиатриялық ұйымның әкімшілігі соттың шешімінсіз мәжбүрлеп жатқызудың әрбір
жағдайы бойынша азаматты психиатриялық стационарға орналастырған кезден бастап қырық
сегіз сағаттың ішінде прокурорға жазбаша хабарлама жібереді.
2. Істі қозғай отырып, судья бір мезгілде азаматтың психиатриялық стационарда болу
уақытын арызды сотта қарау үшін қажетті мерзімге ұзартады.
337-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп
жатқызу туралы арызды қарау
1. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы арызды судья іс
қозғалған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды. Сот отырысы соттың немесе адам
жатқызылған психиатриялық ұйымның үй-жайында өткізіледі. Егер психиатриялық ұйымның
өкілінен алынған мәліметтер бойынша ол адамның психикалық жай-күйі оған психиатриялық
ұйымның үй-жайында өткізілетін сот отырысына жеке өзінің қатысуына мүмкіндік берсе,
азаматтың өзін ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу туралы іс бойынша сот отырысына жеке өзінің
қатысуына құқығы бар.
2. Іс прокурордың, азамат жатқызылған және істің қозғалуына бастамашы болған
медициналық ұйым өкілінің және психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы өзіне
қатысты мәселе шешіліп жатқан азаматтың өкілінің қатысуымен қаралады.
338-бап. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп
жатқызу және емдеу туралы арыз бойынша
сот шешімі
1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, онда арыз қабылданбайды не
қанағаттандырылады.
2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім азаматты емдеу үшін ауруханаға мәжбүрлеп
жатқызу және заңда белгіленген мерзімге психиатриялық стационарда одан әрі ұстау үшін
негіз болып табылады.
339-бап. Ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін
ұзарту туралы арыз беру және оны қарау
1. Ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін алты айдан астам ұзарту туралы
арызды стационарлық жағдайларда психиатриялық көмек көрсететін медициналық ұйым
психиатриялық ұйым орналасқан жердегі сотқа береді.
2. Ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызға Қазақстан
Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасында белгіленген тәртіппен
шығарылған психиатр-дәрігерлер комиссиясының ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу
мерзімін ұзарту қажеттігі туралы қорытындысы қоса беріледі.
3. Ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арыз осы
Кодекстің 337-бабында көзделген тәртіппен қаралады.
340-бап. Ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін
ұзарту туралы арыз бойынша сот шешімі
1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, онда осы арыз қабылданбайды не
қанағаттандырылады.
2. Азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды
қанағаттандыру туралы сот шешімі мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін заңда белгіленген
мерзімге ұзарту үшін негіз болып табылады.
3. Азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды
қабылдамау туралы сот шешімі психиатриялық ұйымнан шығару үшін негіз болып табылады.
39-тарау. АЛКОГОЛИЗММЕН, НАШАҚОРЛЫҚПЕН НЕМЕСЕ УЫТҚҰМАРЛЫҚПЕН
АУЫРАТЫН АЗАМАТТЫ НАРКОЛОГИЯЛЫҚ ҰЙЫМҒА МӘЖБҮРЛЕП ЕМДЕУГЕ ЖІБЕРУ
ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
341-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе
уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық
ұйымға мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы арыз беру
1. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауыратын науқасты
наркологиялық ұйымға оның келісімінсіз мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы арызды науқастың
туыстарының, еңбек ұжымдарының, қоғамдық ұйымдардың, ішкі істер органдарының,
прокуратураның, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын
органның бастамасымен науқастың тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік денсаулық сақтау
ұйымының өкілі береді.
Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауыратын, тұрақты тұрғылықты
жері жоқ науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы мәселе шешілген жағдайда
арызды осы арыз берілген кездегі науқастың орналасқан жері бойынша ішкі істер органдары
береді.
2. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауыратын науқасты
наркологиялық ұйымға мәжбүрлеп емдеуге жіберу үшін заңда көзделген негіздер көрсетілуге
тиісті арызға адамды алкоголизммен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауырады деп тану
және оған мәжбүрлеп емдеу шараларын қолдану қажеттігі туралы уәжді медициналық қорытынды
қоса беріледі.
342-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе
уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық
ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы арызды қарау
1. Судья азаматты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы арызды арыз іс
жүргізуге қабылданған күнінен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды.
2. Іс мәжбүрлеп емделуге жіберілетін науқастың, істің қозғалуына бастамашы болған
денсаулық сақтау және ішкі істер органдары өкілінің, науқастың туыстарының, еңбек
ұжымдары, қоғамдық бірлестіктер өкілдерінің қатысуымен қаралады.
Өзіне қатысты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы іс қозғалған
науқас сот отырысына келуден жалтарған жағдайда, сот оны ішкі істер органдары арқылы
мәжбүрлеп әкеледі.
343-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе
уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық
ұйымда мәжбүрлеп емдеу туралы арыз бойынша
сот шешімі
1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, онда арыз қабылданбайды не
қанағаттандырылады.
2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім азаматты заңда белгіленген мерзімге
наркологиялық ұйымға мәжбүрлеп емдеу үшін жіберуге негіз болып табылады.
344-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе
уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық
ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін ұзарту туралы
арыз беру және оны қарау
1. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауыратын науқасты
наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімі заңда көзделген жағдайларда, наркологиялық
ұйым орналасқан жер бойынша осы ұйымның әкімшілігінің арызымен ұзартылуы мүмкін.
2. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауыратын науқасты
наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін ұзарту туралы арызға мәжбүрлеп емдеу
мерзімін ұзартудың қажеттігі туралы медициналық қорытынды қоса беріледі.
345-бап. Алкоголизммен, нашақорлықпен немесе
уытқұмарлықпен ауыратын науқасты наркологиялық
ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін ұзарту туралы
арыз бойынша сот шешімі
1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, онда осы арыз қабылданбайды не
қанағаттандырылады.
2. Азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды
қанағаттандыру туралы сот шешімі алкоголизммен, нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен
ауыратын науқасты наркологиялық ұйымда мәжбүрлеп емдеу мерзімін заңда белгіленген
мерзімге ұзарту үшін негіз болып табылады.
3. Азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу және емдеу мерзімін ұзарту туралы арызды
қабылдамау туралы сот шешімі оны наркологиялық ұйымнан шығару үшін негіз болып табылады.
40-тарау. ТУБЕРКУЛЕЗБЕН АУЫРАТЫН ЖӘНЕ ЕМДЕЛУДЕН ЖАЛТАРЫП ЖҮРГЕН
АЗАМАТТЫ МӘЖБҮРЛЕП ЕМДЕУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
346-бап. Туберкулезбен ауыратын және емделуден жалтарып
жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арыз беру
1. Туберкулезбен ауыратын азаматты оның келісімінсіз мәжбүрлеп емдеу туралы арызды
денсаулық сақтау органдарының (ұйымдарының) өкілі осы науқасты медициналық
(диспансерлік) қадағалауды жүзеге асыратын туберкулезге қарсы мекеменің орналасқан жері
бойынша немесе науқастың тұрғылықты жері бойынша сотқа береді.
2. Туберкулезбен ауыратын азаматты оның келісімінсіз емдеу үшін заңда көзделген
негіздер көрсетілуге тиісті арызға денсаулық сақтау ұйымының науқасты туберкулезбен
ауырады деп тану туралы қорытындысы, сондай-ақ науқастың дәрігер тағайындаған емнен бас
тартуын растайтын құжаттар қоса беріледі.
3. Ішкі істер органдары қылмыстық-атқару жүйесінің түзеу мекемесінен босатылатын,
туберкулезбен ауыратын азаматқа қатысты арызды түзеу мекемесінің әкімшілігі жазалау
мерзімі аяқталғанға дейін бір айдан кешіктірмей түзеу мекемесінің орналасқан жері
бойынша сотқа береді.
347-бап. Туберкулезбен ауыратын және емделуден жалтарып
жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арызды
қарау
1. Туберкулезбен ауыратын және емделуден жалтарып жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу
туралы арызды судья арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап бес жұмыс күні
ішінде қарайды.
2. Іс мәжбүрлеп емделуге жіберілетін азаматтың қатысуымен сот отырысы залында не
осы науқасқа медициналық (диспансерлік) бақылауды жүзеге асыратын туберкулезге қарсы
мекеменің орналасқан жері бойынша қаралады.
Туберкулезге қарсы мамандандырылған ұйымның, мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы
ұсыныс енгізген денсаулық сақтау ұйымы немесе ішкі істер органдарының қылмыстық-атқару
жүйесі өкілінің және прокурордың деректері бойынша адам аурудың таралу қатеріне
байланысты айналасындағылар үшін қауіп төндіретін жағдайда, іс адамның қатысуынсыз не
бар болған кезде бейнеконференцбайланыс құралдары пайдаланыла отырып қаралуы мүмкін.
3. Іс азаматтың, мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы ұсыныс енгізген денсаулық сақтау
ұйымы немесе ішкі істер органдарының қылмыстық-атқару жүйесі өкілінің және прокурордың
қатысуымен қаралады.
348-бап. Туберкулезбен ауыратын және емделуден жалтарып
жүрген азаматты мәжбүрлеп емдеу туралы арыз
бойынша сот шешімі
1. Сот арызды мәні бойынша қарап, шешім шығарады, онда арыз қабылданбайды не
қанағаттандырылады.
2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім туберкулезбен ауыратын азаматты туберкулезге
қарсы мамандандырылған ұйымға заңда белгіленген мерзімге мәжбүрлеп емдеуге жіберу үшін
негіз болып табылады.
3. Туберкулезбен ауыратын, қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінен босатылатын, жазаны
өтеу кезеңінде толық емделу курсынан өтпеген азаматты мәжбүрлеп емдеу Қазақстан
Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінде белгіленген тәртіппен босатылған жері
бойынша мамандандырылған туберкулезге қарсы ұйымдарда жүзеге асырылады.
4. Туберкулезбен ауыратын азаматты мәжбүрлеп емдеуге жіберу туралы сот шешімін
орындау қылмыстық-атқару жүйесі органдарына жүктеледі.
5. Туберкулезбен ауыратын, қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінен босатылатын
азаматты жіберу туралы сот шешімін орындауды осы мекемеге хабарлау негізінде ішкі істер
органдары жүзеге асырады.
41-тарау. ҚАРЖЫ ҰЙЫМДАРЫН ЖӘНЕ БАНК КОНГЛОМЕРАТЫНА БАС ҰЙЫМ
РЕТІНДЕ КIРЕТIН ЖӘНЕ ҚАРЖЫ ҰЙЫМДАРЫ БОЛЫП ТАБЫЛМАЙТЫН ҰЙЫМДАРДЫ
ҚАЙТА ҚҰРЫЛЫМДАУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
349-бап. Қаржы ұйымдарын және банк конгломератына бас
ұйым ретінде кiретiн және қаржы ұйымдары болып
табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы
істерді қарау
Қаржы ұйымдарын және банк конгломератына бас ұйым ретінде кiретiн және қаржы
ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы істерді Қазақстан
Республикасының заңнамасында белгіленген ерекшеліктерімен осы Кодексте көзделген жалпы
қағидалар бойынша мамандандырылған ауданаралық экономикалық сот қарайды.
Осы тараудың ережелері Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда
банк конгломератына бас ұйым ретінде кiретiн және қаржы ұйымы болып табылмайтын ұйымның
қайта құрылымдауды жүргізуіне қолданылады.
350-бап. Қайта құрылымдау туралы арыз беру
1. Қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы арызды қаржы ұйымы мамандандырылған
ауданаралық экономикалық сотқа береді.
2. Қаржы ұйымын қайта құрылымдау үшін заңда көзделген негіз көрсетілуге тиісті
қайта құрылымдау туралы арызға:
1) қаржы ұйымы директорлар кеңесінің қайта құрылымдауды жүргізу туралы шешімі;
2) қаржы ұйымының Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен қаржы ұйымын қайта
құрылымдау мәселелері бойынша жазбаша келісімі;
3) мынадай ақпарат:
қайта құрылымдауды жүргізу тәртібі мен мерзімі;
қайта құрылымданатын активтер мен міндеттемелердің тізбесі;
қайта құрылымдау шеңберінде жүргізілетін іс-шаралар;
активтер мен міндеттемелерді қайта құрылымдаудан алынатын болжамды қаржылық
нәтижелер;
қызметте қолданылатын шектеулер қамтылған қаржы ұйымын қайта құрылымдау жоспарының
жобасы қоса беріледі.
351-бап. Арызды қарау
Сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы арызды оны соттың іс жүргізуіне
қабылдаған күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде қарайды.
352-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы арызды қарап, қаржы ұйымын қайта
құрылымдауды жүргізу туралы шешім шығарады, онда:
1) қаржы ұйымының атауы;
2) қайта құрылымдау мерзімі және қайта құрылымдауды жүргізуге, кредиторлар
жиналысын шақыруға және өткізуге жауапты қаржы ұйымының лауазымды адамдары белгілене
отырып, қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы нұсқау қамтылуға тиіс.
2. Қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы сот шешімі заңды күшіне енген
кезден бастап:
1) мыналар:
қайта құрылымдау болжанып отырған мiндеттемелер бойынша талаптарды қанағаттандыру
туралы соттардың, төрелiктің бұрын қабылдаған шешiмдерiнің;
міндеттемелері қайта құрылымдалады деп болжанып отырған, қайта құрылымдауды
жүргізу туралы сот шешімі күшіне енгенге дейін және қаржы ұйымын қайта құрылымдау
кезеңінде мәлімделген қаржы ұйымы кредиторлары талаптарының орындалуы тоқтатыла тұрады;
2) қаржы ұйымының мүлкін өндіріп алуға қолдануға жол берілмейді.
3. Қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы заңды күшіне енген сот шешімінің
көшірмесін сот қаржы ұйымына, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне және аумағы
бойынша тиісті әділет органдарына жібереді.
353-бап. Соттың қайта құрылымдау жоспарын бекітуі
Қаржы ұйымын қайта құрылымдау жоспарын кредиторлар мақұлдағаннан кейін қаржы ұйымы
қайта құрылымдау жоспарын соттың бекітуіне ұсынуға міндетті. Қайта құрылымдау жоспарымен
бірге қаржы ұйымы сотқа Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен қаржы
ұйымы кредиторлары жиналысының қаржы ұйымын қайта құрылымдау жоспарын мақұлдауы туралы
хаттамасын ұсынады.
354-бап. Соттың қайта құрылымдауды тоқтату туралы шешімі
1. Соттың қаржы ұйымын қайта құрылымдауды тоқтату туралы шешімі Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің арызы бойынша мынадай:
1) қайта құрылымдауды жүргізу туралы сот шешімімен көзделген қаржы ұйымын қайта
құрылымдау мерзімінің өтіп кетуі;
2) қайта құрылымдау жоспарында көзделген шаралар кешенінің жүзеге асырылуы;
3) қаржы ұйымын қайта құрылымдау:
қаржы ұйымын қайта құрылымдау қаржы ұйымы қызметінің қаржылық нәтижелерін
жақсартуға әкеп соқпайтынына жеткілікті негіздердің болуы;
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен алынған қаржы ұйымы
кредиторлары мақұлдауының болмауы;
қайта құрылымдау жоспарында көзделген іс-шаралардың орындалмауы;
қайта құрылымдау кезеңінде қолданылған уәкілетті органның нұсқамалары
орындалмаған жағдайда, мерзімінен бұрын тоқтатылуы негіздері бойынша қабылданады.
Қайта құрылымдау жоспарында көзделген шаралар кешенiн жүзеге асыру қайта
құрылымдалған мiндеттемелер бойынша талаптарды қанағаттандыру туралы соттардың,
төрелiктің бұрын қабылдаған шешiмдерi бойынша міндеттемелердiң, оларды орындаудың
тоқтатылуына әкеп соғады.
2. Сот осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген Қазақстан Республикасы Ұлттық
Банкінің арызын оны соттың іс жүргізуіне қабылдаған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде
қарайды.
42-тарау. ОҢАЛТУ ЖӘНЕ БАНКРОТТЫҚ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
355-бап. Төлем қабілетсіздігін реттеу туралы, жеке
кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың банкроттығы,
заңды тұлғаларды жеделдетілген оңалту және
оңалту туралы iстердi қарау
Сот төлем қабілетсіздігін реттеу туралы, жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың
банкроттығы, заңды тұлғаларды жеделдетілген оңалту және оңалту туралы iстердi «Оңалту
және банкроттық туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген ерекшеліктермен
осы Кодексте көзделген жалпы қағидалар бойынша қарайды.
43-тарау. ЖЫЛЖЫМАЛЫ ЗАТТЫ ИЕСІЗ ДЕП ТАНУ ЖӘНЕ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН
МҮЛІККЕ КОММУНАЛДЫҚ МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫН ТАНУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША
ІС ЖҮРГІЗУ
356-бап. Арыз беру
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген жағдайларда жылжымалы
затты иесіз деп тану туралы арыз осы затты иеленуге кіріскен жеке тұлғаның тұрғылықты
жеріндегі немесе ұйым орналасқан жердегі сотқа беріледі.
2. Жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызды коммуналдық
мүлікті басқаруға уәкілетті орган сол мүлік орналасқан жердегі сотқа береді.
3. Егер коммуналдық мүлікті басқаруға құқық уәкілеттігі берілген орган жылжымайтын
мүлікке құқықты мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органның осы мүлікті есепке алған
күнінен бастап бір жыл өткенге дейін арызбен сотқа жүгінсе, Қазақстан Республикасы
Азаматтық кодексінің 242-бабының 3-тармағында көрсетілген жағдайды қоспағанда, сот
жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызды қайтарады.
357-бап. Арыздың мазмұны
1. Жылжымалы затты иесіз деп тану туралы арызда қандай заттың иесіз деп тануға
жататындығы көрсетілуге, оның негізгі ерекше белгілері сипатталуға, сондай-ақ меншік
иесінің оған меншік құқығын сақтау ниетінсіз тастап кетуі туралы куәландыратын
дәлелдемелер және арыз иесінің затты иеленуге кіріскені туралы куәландыратын
дәлелдемелер келтірілуге тиіс.
2. Коммуналдық мүлікті басқаруға құқық уәкілеттігі берілген органның жылжымайтын
мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызында қандай мүліктің иесіз деп тануға
жататыны, оны кім және қалай анықтағаны және оның иесіз ретінде қай уақытта есепке
қойылғаны көрсетілуге, сондай-ақ меншік иесінің оған меншік құқығын сақтау ниетінсіз осы
мүлікті тастап кеткені туралы куәландыратын дәлелдемелер келтірілуге тиіс.
358-бап. Істі сот талқылауына дайындау
Істі сот талқылауына дайындау кезінде сот қандай адамдар (меншік иелері), іс
жүзіндегі иелері және басқалары мүліктің тиесілігі туралы мәліметтерді бере алатынын
анықтайды, қолда бар мәліметтер туралы тиісті ұйымдардан жауап алады, сондай-ақ осы
Кодекстің 165-бабында көзделген барлық процестік әрекеттерді жүргізеді.
Сот талқылауына істі дайындау арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап
он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.
359-бап. Арызды қарау
Жылжымалы затты иесіз деп тану туралы немесе жылжымайтын мүлікке коммуналдық
меншік құқығын тану туралы арызды сот арыз берушінің және іс бойынша барлық мүдделі
тұлғалардың қатысуымен қарайды.
360-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Сот жылжымалы заттың меншік иесінің жоқтығын не меншік иесінің оған меншік
құқығын сақтау ниетінсіз тастап кеткенін тани отырып, жылжымалы затты иесіз деп тану
туралы және оны иеленген тұлғаның меншігіне беру туралы шешім шығарады.
2. Сот жылжымайтын мүліктің меншік иесінің жоқтығын не оның меншік құқығын сақтау
ниетінсіз тастап кеткенін және белгіленген тәртіппен есепке алынғанын тани отырып,
жылжымайтын мүлікті иесіз деп тану және коммуналдық меншік құқығын тану туралы шешім
шығарады.
44-тарау. АЗАМАТТЫҚ ХАЛ АКТІЛЕРІ ЖАЗБАЛАРЫНЫҢ ДҰРЫС ЕМЕСТІГІН
АНЫҚТАУ ТУРАЛЫ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
361-бап. Арыз беру
Егер құқық туралы дау болмаған кезде азаматтық хал актілерін жазу органдары
жасалған жазбаға түзетулер енгізуден бас тартса, сот азаматтық хал актілеріндегі
жазбалардың қателерін анықтау туралы істі қарайды. Азаматтық хал актілеріндегі жазбаның
қатесін анықтау туралы арыз арызды берушінің тұрғылықты жері не азаматтық хал актілерін
жазу органының орналасқан жері бойынша сотқа беріледі.
Істі сот талқылауына дайындау арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап
он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.
362-бап. Арыздың мазмұны
Арызда азаматтық хал актілеріндегі жазбалардың қателігі неде екендігі, жасалған
жазбаны түзетуден немесе өзгертуден қашан және қандай азаматтық хал актілерін жазу
органы бас тартқаны көрсетілуге тиіс.
363-бап. Арыз бойынша сот шешімі
Азаматтық хал актілеріндегі жазбалардың қателігін анықтаған сот шешімі азаматтық
хал актілерін жазу органдарының мұндай жазбаны түзетуіне немесе өзгертуіне негіз болып
табылады.
45-тарау. НОТАРИАТТЫҚ ӘРЕКЕТТЕРГЕ НЕМЕСЕ ОЛАРДЫ ЖАСАУДАН
БАС ТАРТУҒА БЕРІЛЕТІН ШАҒЫМДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
364-бап. Шағым беру
1. Жасалған нотариаттық әрекетті немесе нотариаттық әрекет жасаудан бас тартуды
дұрыс емес деп санайтын мүдделі тұлға бұл туралы нотариус немесе нотариаттық әрекет
жасауға уәкілеттік берілген лауазымды адам тұрған жер бойынша сотқа шағым беруге құқылы.
2. Заңда санамаланған лауазымды адамдардың өсиеттер мен сенімхаттарды дұрыс
куәландырмауына немесе оларды куәландырудан бас тартуына шағымдар тиісті аурухана, басқа
да стационарлық емдеу-профилактикалық мекеме, халықты әлеуметтік қорғау мекемесі, тиісті
халықты әлеуметтік қорғау органы, экспедиция, госпиталь, әскери-оқу мекемесі, әскери
бөлім, құрама, мекеме, ұйым, бас бостандығынан айыру орны орналасқан жер бойынша сотқа
беріледі.
3. Қазақстан Республикасының туын көтеріп жүзетін теңіз кемесі немесе ішкі
сулардағы кеме капитанының өсиетті дұрыс куәландырмауына немесе оны куәландырудан бас
тартуына шағымдар кеме тіркелген порт орналасқан жер бойынша сотқа беріледі.
4. Шағым жасалған нотариаттық әрекет туралы немесе нотариаттық әрекет жасаудан бас
тарту туралы арыз берушіге белгілі болған күннен бастап есептелетін он күн мерзімде
сотқа беріледі.
365-бап. Істі сот талқылауына дайындау
Істі сот талқылауына дайындау кезінде сот жасалған қандай нотариаттық әрекетпен
немесе оны жасаудан бас тартумен арыз берушінің келіспейтінін, оның құқықтары мен заңды
мүдделерін бұзу неден көрінетінін анықтайды, осы Кодекстің 165-бабында көзделген барлық
процестік әрекеттерді жасайды.
Істі сот талқылауына дайындау арыз соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап
он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады. Бұл мерзімді ұзартуға жол берілмейді.
366-бап. Шағымды қарау
1. Шағымды сот арыз берушінің, шағым жасалып отырған нотариаттық әрекетті жасаған
немесе нотариаттық әрекетті жасаудан бас тартқан нотариустың немесе нотариаттық
әрекеттер жасауға уәкілеттік берілген лауазымды адамның қатысуымен қарайды. Алайда
олардың келмеуі істі шешу үшін кедергі болмайды.
2. Егер шағым беру кезінде немесе істі қарау кезінде мүдделі тұлғалар арасында
жасалған нотариаттық әрекетке негізделген құқық туралы дау белгілі болса, сот арызды
қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады, онда арыз берушіге және басқа да мүдделі
тұлғаларға олардың дауды талап қою ісін жүргізу тәртібімен шешу құқығын түсіндіреді.
367-бап. Шағым бойынша сот шешімі
Арыз берушінің шағымын қанағаттандырған сот шешімі жасалған нотариаттық әрекеттің
күшін жояды немесе осындай әрекетті жасауға міндеттейді.
46-тарау. КӨРСЕТУШІГЕ БЕРІЛЕТІН ЖОҒАЛҒАН БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ЖӘНЕ
ОРДЕРЛІК БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР БОЙЫНША ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
(ШАҚЫРТУ ІСІН ЖҮРГІЗУ) 368-бап. Арыз беру
1. Көрсетушіге берілетін бағалы қағазды немесе ордерлік бағалы қағазды (бұдан әрі
– құжат) жоғалтқан адам заңда көрсетілген жағдайларда сотқа жоғалған құжатты жарамсыз
деп тану туралы және ол бойынша құқықтарды қалпына келтіру туралы арыз беруге құқылы.
Тиісті түрде сақтамау салдарынан немесе басқа да себептермен құжаттың төлемдік белгілері
жоғалған кезде де құжат бойынша құқықтардың қалпына келтірілуі мүмкін.
2. Жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы арыз құжатты берген тұлға орналасқан
жер бойынша сотқа беріледі.
369-бап. Арыздың мазмұны
Арызда жоғалған құжаттың ерекше белгілері, оны берген тұлғаның атауы көрсетілуге,
сондай-ақ құжат жоғалған кездегі мән-жайлар, арыз берушінің құжатты берген адамға ол
бойынша төлем жүргізуге немесе оны беруге тыйым салу туралы өтініші жазылуға тиіс.
370-бап. Істі сот талқылауына дайындау
1. Істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда судья арыз берушіні өзінің
есебінен бұқаралық ақпарат құралдарында (аудандық, облыстық, республикалық деңгейдегі,
Интернет желісінде, телевидениеде) көрсетушіге берілетін жоғалған бағалы қағаздар және
ордерлік бағалы қағаздар бойынша құқықтарды қалпына келтіру туралы іс қозғалғаны туралы
жарияланым жасауға міндеттейді.
Жарияланым сот белгілеген мерзімде жүргізіледі және:
1) құжаттың жоғалғаны туралы арыз келіп түскен соттың атауын;
2) арыз берген тұлғаның және оның мекенжайының көрсетілуін;
3) құжаттың атауы мен ерекше белгілерін;
4) жоғалғаны туралы мәлімделген құжатты ұстаушыға жарияланым шыққан күннен бастап
үш ай мерзімде сотқа осы құжатқа өз құқықтары туралы арыз беру ұсынысын қамтуға тиіс.
2. Арыз беруші бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланым туралы растауды ол
орналастырылған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей сотқа ұсынуға міндетті.
Жарияланым туралы растауды ұсынбау арызды қараусыз қалдыруға әкеп соғады.
3. Сот ұйғарымның көшірмесін құжатты берген адамға, тізілім ұстаушыға және арыз
берушіге жібереді.
4. Судья арызды қабылдағаннан кейін құжатты берген адамға ол бойынша төлемдер
жүргізуге немесе оны беруге тыйым салу туралы ұйғарым шығарады және ұйғарымның
көшірмесін құжатты берген адамға, тізілім ұстаушыға және тіркеушіге жібереді.
Ұйғарымға апелляциялық сатыдағы сотқа шағым жасалуы немесе наразылық білдірілуі
мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады.
371-бап. Құжатты ұстаушының арызы
Жоғалғаны туралы мәлімделген құжатты ұстаушы жарияланым шыққан күннен бастап үш ай
мерзім өткенге дейін ұйғарым шығарған сотқа құжатқа өз құқықтары туралы арыз беруге және
бұл орайда құжаттың төлнұсқасын табыс етуге міндетті.
372-бап. Құжатты ұстаушыдан арыз келіп түскеннен кейінгі
судьяның әрекеттері
1. Құжатты ұстаушыдан жарияланым шыққан күннен бастап үш ай мерзім өткенге дейін
арыз келіп түскен жағдайда сот құжатты жоғалтқан адамның арызын қараусыз қалдырады және
құжатты берген адамға ол бойынша төлемдер жүргізуге және оны беруге тыйым салынатын
мерзім белгілейді. Бұл мерзім екі айдан аспауға тиіс.
2. Сонымен бір мезгілде сот арыз берушіге оның осы құжатты талап ету туралы
құжатты ұстаушыға жалпы тәртіппен талап қою құқығын, ал құжатты ұстаушыға оның
қабылданған тыйым салу шараларымен келтірілген залалдарды арыз берушіден өндіріп алу
құқығын түсіндіреді.
3. Соттың ұйғарымы апелляциялық тәртіппен шағым жасауға, наразылық білдіруге
жатпайды.
373-бап. Жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы арызды
қарау
1. Егер құжатты ұстаушыдан осы Кодекстің 372-бабында көрсетілген арыз келіп
түспесе, жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы істі судья жарияланым шыққан күннен
бастап үш ай мерзім өткеннен кейін қарайды.
2. Жоғалған құжатты ұстаушыдан арыздың үш ай мерзім өткен соң, бірақ мәні бойынша
іс қаралғанға дейін түсуі осы Кодекстің 372-бабында көзделген салдарларға әкеп соғады.
374-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Арыз берушінің арызы қанағаттандырылған жағдайда сот жоғалған құжатты жарамсыз
деп танитын шешім шығарады. Бұл шешім арыз берушіге жарамсыз деп танылған құжаттың
орнына қосымша немесе жаңа құжат беруге негіз болып табылады.
2. Төлемдік белгілерін жоғалтқан құжаттар бойынша құқықты қалпына келтіру туралы
арыз қанағаттандырылған жағдайда, сот жаңа құжат беру туралы шешім шығарады.
375-бап. Құжат ұстаушының мүліктің негізсіз сатып
алынғандығы туралы талап қою құқығы
Қандай да бір себептермен осы құжатқа өз құқықтары туралы уақытында мәлімдемеген
құжат ұстаушы құжатты жарамсыз деп тану туралы соттың шешімі заңды күшіне енгеннен кейін
жоғалған құжаттың орнына жаңа құжат алу құқығы берілген адамға мүліктің негізсіз сатып
алынғандығы немесе сақталғандығы туралы талап қоя алады.
47-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ) БАСҚА
МЕМЛЕКЕТТIҢ АУМАҒЫНДА ЭКСТРЕМИЗМДI НЕМЕСЕ ТЕРРОРИСТIК ӘРЕКЕТТI
ЖҮЗЕГЕ АСЫРАТЫН ҰЙЫМДЫ ЭКСТРЕМИСТIК НЕМЕСЕ ТЕРРОРИСТІК ҰЙЫМ ДЕП
ТАНУ ТУРАЛЫ, ОНЫҢ ІШІНДЕ ОНЫҢ ӨЗ АТАУЫН ӨЗГЕРТКЕНІН АНЫҚТАУ
ТУРАЛЫ, СОНДАЙ-АҚ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУМАҒЫНА
ӘКЕЛІНЕТІН, ОНДА БАСЫП ШЫҒАРЫЛАТЫН, ӘЗІРЛЕНЕТІН ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ)
ТАРАТЫЛАТЫН АҚПАРАТТЫҚ МАТЕРИАЛДАРДЫ ЭКСТРЕМИСТIК НЕМЕСЕ
ТЕРРОРИСТІК ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ АРЫЗ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
376-бап. Арыз беру
Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында экстремизмді
немесе террористік әрекетті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе террористік ұйым
деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін, онда басып шығарылатын, әзірленетін және
(немесе) таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану
туралы арызды прокурор осындай талаптарды мәлімдеген прокурордың орналасқан жері бойынша
немесе осындай материалдар табылған жер бойынша сотқа береді.
377-бап. Арыздың мазмұны
Арызда Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экстремистік
немесе террористік деп танылуы мүмкiн әрекетті ұйымның Қазақстан Республикасының және
(немесе) басқа мемлекеттiң аумағында жүзеге асыру фактiсiн не оның өз атауын өзгерту
фактісін, сондай-ақ ақпараттық материалдарда экстремизм немесе терроризм белгілерінің
және (немесе) оған шақырудың болуы фактісін растайтын мән-жайлар жазылуға тиiс.
Прокурордың ұйымды экстремистiк немесе террористiк деп тану туралы, соның ішінде
оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағына
әкелінетін, онда басып шығарылатын, әзірленетін және (немесе) таратылатын ақпараттық
материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану туралы арызында қамтылған
материалдар шет мемлекеттердiң құзыреттi органдарынан алынған нақты деректердi де, оның
iшiнде халықаралық соттардың және шет мемлекеттер соттарының сот шешiмдерiн қамтуы
мүмкiн.
378-бап. Арыз бойынша сот шешімі
Сот ұйымды экстремистік немесе террористік деп және (немесе) Қазақстан
Республикасының аумағына әкелінетін, онда басып шығарылатын, әзірленетін және (немесе)
таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тани отырып,
ұйымның қызметіне тыйым салу және оны тарату және (немесе) Қазақстан Республикасының
аумағына ақпараттық материалдарды әкелуге, шығаруға, дайындауға және (немесе) таратуға
тыйым салу туралы,
сондай-ақ ұйымның мүлкін тәркілеу және мемлекет кірісіне айналдыру туралы шешім
шығарады.
Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттiң аумағында экстремизмді
немесе террористік әрекетті жүзеге асыратын ұйымды экстремистік немесе террористік ұйым
деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін, онда басып шығарылатын, әзірленетін және
(немесе) таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік немесе террористік деп тану
туралы соттың шешімі бұл туралы мәлiметтердi өз құзыретi шегiнде құқықтық статистика
және арнайы есепке алу саласында статистикалық қызметтi жүзеге асыратын мемлекеттiк
органның арнайы есепке алу жүйесiне қосу үшiн негiз болады.
48-тарау. ИНТЕРНЕТ-КАЗИНОНЫ, ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
АУМАҒЫНДА ТАРАТЫЛАТЫН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢДАРЫНА ҚАЙШЫ
КЕЛЕТІН АҚПАРАТТЫ ҚАМТИТЫН ШЕТЕЛДІК БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛЫНЫҢ
ӨНІМІН ЗАҢСЫЗ ДЕП ТАНУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ 379-бап. Арыз беру
Интернет-казиноны, Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан
Республикасының заңдарына қайшы келетiн ақпаратты қамтитын шетелдiк бұқаралық ақпарат
құралының өнiмiн заңсыз деп тану туралы арызды шетелдiк бұқаралық ақпарат құралының
өнімінде заңды мүдделері қозғалған азаматтар мен заңды тұлғалар, прокурор немесе
уәкiлеттi орган арыз берушiнiң орналасқан жерi бойынша бередi.
380-бап. Арыздың мазмұны
Интернет-казиноны, Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан
Республикасының заңдарына қайшы келетін ақпараты бар шетелдік бұқаралық ақпарат
құралының өнімін заңсыз деп тану туралы арызда интернет-казиноның заңсыз қызметі туралы
не қандай ақпарат заңсыз деп танылуға жататыны туралы куәландыратын фактілер көрсетілуге
және құжаттар қоса берілуге, сондай-ақ ақпараттық өнімнің Қазақстан Республикасының
заңнамалық актілеріне сәйкес еместігі туралы куәландыратын дәлелдемелер келтірілуге,
арызда жазылған ақпараттың таратылғанын растайтын фактілер жазылуға тиіс.
381-бап. Арыз бойынша сот шешімі
Сот интернет-казино, Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан
Республикасының заңдарына қайшы келетін ақпараты бар шетелдік бұқаралық ақпарат
құралының өнімі заңсыз болып табылады деп танып, интернет-казиноның қызметін, Қазақстан
Республикасының аумағында шетелдік бұқаралық ақпарат құралы өнімінің таратылуын тоқтата
тұру не тоқтату туралы шешім шығарады. Соттың шешімі тиісті мемлекеттік органға
жіберіледі.
49-тарау. ШЕТЕЛДІКТІ НЕМЕСЕ АЗАМАТТЫҒЫ ЖОҚ АДАМДЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАСЫН БҰЗҒАНЫ ҮШІН
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ШЕГІНЕН ТЫС ШЫҒАРЫП ЖІБЕРУ ТУРАЛЫ
АРЫЗ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
382-бап. Арыз беру
Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының заңнамасын
бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы арызды ішкі
істер органдары шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның болған және (немесе) тіркелген
жеріндегі сотқа береді.
383-бап. Арыздың мазмұны
1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс
шығарып жіберу туралы арызда Қазақстан Республикасы заңнамасының бұзылғаны туралы
куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.
2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс
шығарып жіберу туралы арызға шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның Қазақстан
Республикасының заңнамасын бұзғанын растайтын құжаттар қоса беріледі.
384-бап. Арызды қарау
1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс
шығарып жіберу туралы арызды сот іс қозғалған кезден бастап он күн ішінде қарайды.
2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс
шығарып жіберу туралы арыз шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның, сондай-ақ
прокурордың міндетті түрде қатысуымен қаралады.
3. Сот шығыстарын, сондай-ақ шығарып жіберу бойынша шығыстарды шығарып жіберілетін
шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ адамдар не Қазақстан Республикасына шетелдікті немесе
азаматтығы жоқ адамды шақырған ұйымдар немесе жеке тұлғалар көтереді. Аталған адамдардың
шығарып жіберу бойынша шығыстарды өтеуге қаражаты болмаған не жеткіліксіз болған
жағдайларда, тиісті іс-шараларды қаржыландыру бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі.
385-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс
шығарып жіберу туралы сот шешімі оны қабылдаған күннен бастап заңды күшіне енеді және
шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып
жіберуге негіз болады.
2. Шешімде шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының аумағынан
кетуге тиіс мерзім көрсетіледі.
3. Соттың шешімі орындау үшін ішкі істер органдарына жіберіледі.
386-бап. Шығарып жіберу туралы сот актісін орындауды
тоқтата тұру
Шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының аумағынан кетуге
тиіс болатын, сот көрсеткен мерзімге дейін шағым немесе наразылық келіп түскен жағдайда,
шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып
жіберу туралы сот шешімі шағым немесе наразылық қаралғанға дейін тоқтатыла тұрады.
5-КІШІ БӨЛІМ. ЖОҒАЛҒАН СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ НЕМЕСЕ АТҚАРУШЫЛЫҚ
ІС ЖҮРГІЗУДІ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
50-тарау. ЖОҒАЛҒАН СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ НЕМЕСЕ АТҚАРУШЫЛЫҚ
ІС ЖҮРГІЗУДІ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
387-бап. Арыз беру
1. Азаматтық іс бойынша толық не бір бөлігі жоғалған, шешім шығарумен немесе
тоқтатумен аяқталған сот ісін жүргізуді немесе атқарушылық іс жүргізуді қалпына
келтіруді сот осы тарауда белгіленген тәртіппен жүргізеді.
2. Сот ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы арызды даудың мәні бойынша шешім
шығарған не іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарған сотқа іске қатысатын
адамдар не прокурор береді.
3. Жоғалған атқарушылық іс жүргізуді қалпына келтіру туралы арызды атқарушылық іс
жүргізу тараптары, сот орындаушысы не прокурор орындалатын жері бойынша сотқа береді.
4. Арызда арыз берушінің нақты қандай іс жүргізуді қалпына келтіруді сұрайтыны,
соттың мәні бойынша шешім қабылдағаны не іс бойынша іс жүргізудің тоқтатылғаны, онда
арыз берушінің қандай процестік жағдайда болғаны, іс бойынша тағы да кімдердің және
қандай процестік жағдайда қатысқаны, олардың орналасқан не тұратын жері, арыз берушіге
жоғалған іс жүргізудің мән-жайларынан ненің белгілі екені, іс жүргізу құжаттары
көшірмелерінің немесе олар туралы мәліметтердің тұрған орны туралы, арыз берушінің нақты
қандай құжаттарды қалпына келтіруді қажет деп есептейтіні, оларды қалпына келтіру қандай
мақсат үшін қажет екені көрсетілуге тиіс.
5. Арызға сақталып қалған және іске қатысты құжаттар немесе олардың көшірмелері,
тіпті егер олар белгіленген тәртіппен куәландырылмаса да қоса беріледі.
6. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы арызға мемлекеттік баж төленбейді.
388-бап. Арызды қарау
1. Арызда жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы мәселе бойынша сотқа
жүгінудің мақсаттары көрсетілмеген кезде, сондай-ақ егер арыз беруші көрсеткен жүгіну
мақсаты оның құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға байланысты болмаса, сот іс
жүргізуді қалпына келтіру туралы істі қозғаудан бас тартады не егер ол іс қозғалған
болса, оны уәжді ұйғарыммен қараусыз қалдырады.
2. Мәні бойынша қаралғанға дейін жоғалған сот ісін жүргізу осы тарауда
белгіленген тәртіппен қалпына келтіруге жатпайды. Мұндай жағдайда талап қоюшы жаңадан
талап қоюға құқылы. Сот ісін жүргізудің жоғалуына байланысты жаңа талап қою бойынша іс
қозғау туралы сот ұйғарымында осы мән-жай міндетті түрде көрсетілуге тиіс.
3. Істі қарау кезінде сот іс жүргізудің сақталған бөліктерін, іс жүргізу
жоғалғанға дейін азаматтар мен заңды тұлғаларға істен алып берілген құжаттарды, осы
құжаттардың көшірмелерін, іске қатысы бар басқа да материалдарды пайдаланады.
4. Сот процестік әрекеттер жасау кезінде қатысқан адамдардан, ал қажет болған
жағдайларда – іс жүргізуді жоғалған істі қараған соттың құрамына кірген адамдардан,
сондай-ақ сот шешімін орындаған адамдардан куәлар ретінде жауап ала алады.
389-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Іс жүргізуді тоқтату туралы соттың шешімі немесе ұйғарымы, егер ол іс бойынша
шығарылса, міндетті түрде қалпына келтірілуге жатады.
2. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы жоғалған сот шешімін немесе ұйғарымын
қалпына келтіру туралы сот шешімінде сотқа табыс етілген және жоғалған іс жүргізу
бойынша процеске барлық қатысушылардың қатысуымен сот отырысында зерттелген қандай нақты
деректердің негізінде сот қалпына келтірілетін сот актісінің мазмұны анықталды деп
санайтыны көрсетіледі.
3. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы іс бойынша шешімнің уәждеу
бөлігінде соттың қандай дәлелдемелерді зерттегені және жоғалған іс жүргізу бойынша
қандай процестік әрекеттердің жасалғаны дәлелденгені туралы соттың түйіндері де
көрсетіледі.
4. Егер шешімді орындау жүргізілсе, жоғалған атқарушылық іс жүргізу қалпына
келтіріледі.
5. Жасалған және сот орындаушысы орындау кезінде актіде көрсеткен әрекеттердің
мәні көрсетіле отырып, сот шешімінің орындалуы туралы акт сот шешімімен қалпына
келтіріледі.
6. Атқарушылық іс жүргізу шешім орындалғанға дейін жоғалған кезде атқару парағының
телнұсқасы берілуі мүмкін жағдайда, сот жоғалған атқарушылық іс жүргізуді қалпына
келтіру туралы істі қозғаудан уәжді ұйғарыммен бас тартады.
390-бап. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы іс
бойынша іс жүргізуді тоқтату
1. Жоғалған іс жүргізу бойынша сот актісін дәлме-дәл қалпына келтіру үшін жиналған
материалдар жеткіліксіз болған кезде сот іс жүргізуді қалпына келтіру туралы арызды
талқылауды ұйғарыммен тоқтатады және іске қатысатын адамдарға жалпы тәртіппен талап қою
құқығын түсіндіреді.
2. Жоғалған іс жүргізу бойынша сот актісін қалпына келтіру туралы арызды қарау
оның сақталу мерзімімен шектелмейді. Алайда, жоғалған іс жүргізуді орындау мақсатында
оны қалпына келтіру туралы арызбен жүгінген жағдайда, атқару парағын орындау үшін ұсыну
мерзімі өтсе және сот оны қалпына келтірмесе, сот арыз бойынша іс жүргізуді де
тоқтатады.
391-бап. Жоғалған іс жүргізуді қалпына келтіруге
байланысты сот актілерін даулау тәртібі
1. Жоғалған сот ісін жүргізуді қалпына келтіруге байланысты сот актілері осы
Кодексте белгіленген тәртіппен дауланады.
2. Көрінеу жалған арыз берілген кезде жоғалған сот ісін жүргізуді қалпына келтіру
туралы арыз бойынша іс қозғауға байланысты сот шығыстары арыз берушіден өндіріп алынады.
6-КІШІ БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШАРТЫ
НЕГІЗІНДЕ БАЛАНЫ ҚАЙТАРУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ БАЛАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛ
ЖЕТКІЗУ ҚҰҚЫҚТАРЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАРДЫ ҚАРАУ БОЙЫНША
ІС ЖҮРГІЗУ
51-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ШАРТЫ НЕГІЗІНДЕ
БАЛАНЫ ҚАЙТАРУ ТУРАЛЫ НЕМЕСЕ БАЛАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛ ЖЕТКІЗУ
ҚҰҚЫҚТАРЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТУРАЛЫ АРЫЗДАРДЫ ҚАРАУ БОЙЫНША
ІС ЖҮРГІЗУ 392-бап. Қазақстан Республикасы ратификациялаған
халықаралық шарт негізінде баланы қайтару туралы
немесе балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын
жүзеге асыру туралы арыз беру
1. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негізінде Қазақстан
Республикасына заңсыз алып өткен немесе Қазақстан Республикасында күштеп ұсталып отырған
баланы қайтару немесе осындай балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы
арызды (бұдан әрі – баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы
арыз) оның қорғаншылық құқықтарын немесе қол жеткізу құқықтарын жауапкер бұзды деп
пайымдаған ата-ана немесе өзге де тұлға сотқа береді не прокурор сотқа береді.
2. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз кәмелетке
толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотқа беріледі.
3. Егер баланың Қазақстан Республикасының аумағында болу орны белгісіз болса,
баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз баланың
Қазақстан Республикасындағы соңғы белгілі болған болу орны бойынша немесе жауапкердің
Қазақстан Республикасындағы соңғы белгілі болған орны бойынша осы баптың екінші
бөлігінде көзделген сотқа беріледі.
4. Баланың болу орны өзгерген жағдайда баланы қайтару немесе қол жеткізу
құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз осы бапта белгіленген соттылық қағидаларын сақтай
отырып, арызды өзінің іс жүргізуіне қабылдаған соттың қарауына жатады.
5. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызда тиісті
талап Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негізінде қойылатыны
көрсетілуге тиіс.
393-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын
жүзеге асыру туралы арыздарды қарау тәртібі
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негізінде баланы қайтару
немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыздар бойынша істер (бұдан әрі –
баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс) Қазақстан
Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта және осы тарауда белгіленген
ерекшеліктермен, талап қою ісін жүргізудің жалпы қағидалары бойынша қаралады және
шешіледі.
394-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету
Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі басқа шаралармен қатар қажет болған
жағдайларда осы Кодекстің 15-тарауына сәйкес судья баланы қайтару немесе қол жеткізу
құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша сот шешімі заңды күшіне енгенге дейін
жауапкерге баланың болу орнын өзгертуге және оның Қазақстан Республикасынан кетуін
уақытша шектеуге тыйым сала алады.
395-бап. Талап қою талаптарын біріктіруге және қарсы
талап қою беруге жол берілмеушілік
Талап қоюшының Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негізінде
Қазақстан Республикасына заңсыз алып өткен немесе Қазақстан Республикасында күштеп
ұсталып отырған екі немесе одан да көп баланы қайтару туралы немесе екі және одан да көп
балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы талаптарын біріктіру жағдайын
қоспағанда, бірнеше талап қою талаптарын біріктіруге және баланы қайтару немесе қол
жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша қарсы талап қоюға жол берілмейді.
396-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын
жүзеге асыру туралы арызды қарау
1. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз
прокурордың және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын
органның міндетті түрде қатысуымен қаралады.
2. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызды сот,
істі сот талқылауына дайындауға және уәжді шешім жасауға арналған мерзімді қоса алғанда,
соттың арызды қабылдаған күнінен бастап қырық екі күннен аспайтын мерзімде қарайды.
397-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын
жүзеге асыру туралы іс бойынша сот шешімі
1. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негізінде Қазақстан
Республикасына заңсыз алып өткен немесе Қазақстан Республикасында күштеп ұсталып отырған
баланы қайтару туралы іс бойынша соттың шешімі осы Кодекстің 19-тарауында белгіленген
талаптарға сәйкес келуге және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартқа
сәйкес баланы тұрақты тұратын мемлекетіне қайтару қажеттігінің негізділігін, баланы
қайтару тәртібін, сот шығыстарын және баланы қайтаруға байланысты шығыстарды бөлуге
арналған нұсқауды немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартқа
сәйкес баланы тұрақты тұратын мемлекетіне қайтарудан бас тартудың негізділігін және сот
шығыстарын бөлуге арналған нұсқауды қамтуға тиіс.
2. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарт негізінде Қазақстан
Республикасына заңсыз алып өткен немесе Қазақстан Республикасында күштеп ұсталып отырған
балаға қатысты қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша соттың шешімі осы
Кодекстің 19-тарауында белгіленген талаптарға сәйкес келуге және талап қоюшының
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартқа сәйкес қол жеткізу құқықтарын
жүзеге асырудың негізділігін, талап қоюшының қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыруды
қамтамасыз ету жөніндегі шараларын, сот шығыстарын бөлуге арналған нұсқауды немесе
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартқа сәйкес қол жеткізу құқықтарын
жүзеге асырудан бас тартудың негізділігін және сот шығыстарын бөлуге арналған нұсқауды
қамтуға тиіс.
398-бап. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын
жүзеге асыру туралы іс бойынша сот шешіміне
апелляциялық шағымдар беру, наразылық келтіру
мерзімі және істі апелляциялық сатыдағы сотта
қарау мерзімі
1. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша сот
шешіміне апелляциялық шағым, наразылық осы Кодекстің 52-тарауында белгіленген
қағидаларға сәйкес түпкілікті нысанда сот шешімі қабылданған күннен бастап он күн ішінде
берілуі мүмкін.
2. Апелляциялық шағым, наразылық бойынша келіп түскен баланы қайтару туралы немесе
қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс осы Кодекстің 52-тарауында белгіленген
қағидаларға сәйкес апелляциялық сатыдағы сотқа келіп түскен күннен бастап бір айдан
аспайтын мерзімде қаралады.
399-бап. Баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу
құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз бойынша
соттың ұйғарымына жеке шағымды, наразылықты беру
және қарау мерзімі
1. Баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз
бойынша соттың ұйғарымына осы Кодекстің 52-тарауында белгіленген қағидаларға сәйкес
ұйғарым шығарылған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жеке шағым берілуі, наразылық
келтірілуі мүмкін.
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген жеке шағым, наразылық осы
Кодекстің 429-бабында көзделген қағидаларға сәйкес іс апелляциялық сатыға берілген
күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей қаралады.
400-бап. Сот қаулыларының көшірмелерін жіберу
1. Баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арызды
қабылдаудан бас тарту туралы, қайтару туралы, қараусыз қалдыру туралы, баланы қайтару
туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтата
тұру, қайта бастау немесе тоқтату туралы сот ұйғарымдарының көшірмелері, бірінші
сатыдағы соттың көрсетілген ұйғарымдарына жеке шағым немесе наразылық бойынша
апелляциялық сатыдағы сот шығарған ұйғарымның көшірмесі тиісті ұйғарым шығарылған күннен
кейінгі күннен кешіктірмей Қазақстан Республикасының халықаралық шарты бойынша
міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасында
тағайындалған уәкілетті органға (бұдан әрі осы бапта – орталық орган), сондай-ақ осы
бала туралы дауға байланысты іс, егер мұндай іс туралы ұйғарым шығарған сотқа мәлім
болса, іс жүргізуінде жатқан сотқа жіберіледі.
2. Баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы арыз
бойынша осы Кодекстің 151-бабының екінші бөлігінде, 152-бабының екінші бөлігінде
көзделген сот ұйғарымдарының көшірмелері тиісті ұйғарым шығарылған күннен кейінгі күннен
кешіктірмей арыз берушіге табыс етіледі немесе өзіне жіберіледі.
3. Баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс
бойынша осы Кодекстің 271-бабында көзделген сот ұйғарымдарының көшірмелері іске
қатысатын адамдарға, егер олар сот отырысына келмесе, тиісті ұйғарым шығарылған күннен
кейінгі күннен кешіктірмей жіберіледі.
4. Баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс
бойынша сот шешімдерінің көшірмелері іске қатысатын, бірақ сот отырысында болмаған
тұлғаларға және орталық органға түпкілікті нысанда сот шешімі қабылданған күннен кейінгі
күннен кешіктірмей жіберіледі. Егер көрсетілген іс бойынша осы Кодекстің 236-бабына
сәйкес қосымша шешім қабылданған болса, оның көшірмесі іске қатысатын адамдарға және
орталық органға қосымша шешім қабылданған күннен кейінгі күннен кешіктірмей жіберіледі.
5. Егер баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы
іс бойынша сот шешіміне шағым жасалмаса, апелляциялық шағым жасау мерзімі өткен соң
заңды күшіне енген шешімнің көшірмесі орталық органға және осы бала туралы дауға
байланысты іс бойынша, егер мұндай іс туралы шешім қабылдаған сотқа мәлім болса, іс
жүргізуді тоқтата тұрған сотқа жіберіледі.
6. Баланы қайтару туралы немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс
бойынша апелляциялық ұйғарымның көшірмесі шығарылған күнінен бастап үш күн мерзімде
орталық органға және осы бала туралы дауға байланысты іс, егер мұндай іс бойынша ұйғарым
шығарған сотқа мәлім болса, іс жүргізуінде жатқан бірінші немесе екінші сатыдағы сотқа
жіберіледі.
7. Баланы қайтару немесе қол жеткізу құқықтарын жүзеге асыру туралы іс бойынша сот
шешімін түсіндіру туралы сот ұйғарымының көшірмесі іске қатысатын, бірақ сот отырысында
болмаған тұлғаларға және орталық органға тиісті ұйғарым шығарылған күннен кейінгі күннен
кешіктірмей жіберіледі.
3-БӨЛІМ. СОТ АКТІЛЕРІН ҚАЙТА ҚАРАУ БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
52-тарау. СОТ АКТІЛЕРІНЕ АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ ЖАСАУ, НАРАЗЫЛЫҚ БІЛДІРУ
401-бап. Сот шешіміне апелляциялық шағым жасау және
наразылық білдіру құқығы
1. Осы тарауда көзделген қағидаларға сәйкес заңды күшіне енбеген сот шешімдеріне
апелляциялық тәртіппен шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
2. Сот шешіміне апелляциялық шағым жасау құқығы тараптарға, іске қатысатын басқа
да тұлғаларға тиесілі.
3. Сот шешіміне апелляциялық наразылық білдіру құқығы істі қарауға қатысатын
прокурорға тиесілі. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры мен оның орынбасарлары,
облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың
орынбасарлары, аудандардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар мен
олардың орынбасарлары істі қарауға қатысу-қатыспауына қарамастан, өздерінің құзыреті
шегінде шешімге наразылық білдіруге құқылы.
4. Іске қатысуға тартылмаған, бірақ сот олардың құқықтары мен міндеттеріне қатысты
шешім қабылдаған адамдар да апелляциялық шағым жасауға құқылы.
402-бап. Апелляциялық шағымдарды, наразылықтарды қарайтын
соттар
Аудандық және оларға теңестірілген соттар шығарған шешімдерге апелляциялық
шағымды, наразылықты облыстық және оған теңестірілген соттың азаматтық істер жөніндегі
апелляциялық сот алқасы кемінде үш алқа судьясының алқалы құрамында қарайды.
Осы Кодекстің 27-бабы төртінші бөлігінің қағидалары бойынша қаралған істер бойынша
шығарылған шешімдерге апелляциялық шағымды, наразылықты Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының мамандандырылған сот алқасы кемінде үш алқа судьясының алқалы құрамында қарайды.
Судья аудандық және оларға теңестірілген соттар оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу
тәртібімен шығарған шешімдерге апелляциялық шағымды, наразылықты, жеке шағымды,
ұйғарымға наразылықты жеке-дара қарайды.
Ескерту. 402-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 489-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
403-бап. Апелляциялық шағымдар, наразылықтар беру тәртібі
мен мерзімдері
1. Апелляциялық шағым, наразылық шешім шығарған сот арқылы беріледі. Тікелей
апелляциялық сатыға келіп түскен шағым немесе наразылық шешім шығарған сотқа осы
Кодекстің осы бабы екінші бөлігінің және 405-бабының талаптарын орындау үшін жіберілуге
жатады.
2. Апелляциялық шағым, наразылық іске қатысатын адамдардың санына қарай
көшірмелерімен қоса сотқа беріледі. Қажет болған жағдайларда судья шағымды немесе
наразылықты берген тұлғаны шағымға немесе наразылыққа қоса берілген жазбаша
дәлелдемелердің көшірмелерін іске қатысатын адамдардың санына қарай беруге міндеттей
алады.
3. Осы Кодексте белгіленген жағдайларды қоспағанда, апелляциялық шағым, наразылық
– шешім түпкілікті нысанда шығарылған күннен бастап берілуі, ал сот талқылауына
қатыспаған тұлғалар өздеріне шешімнің көшірмелері жіберілген күннен бастап бір ай ішінде
беруі мүмкін.
4. Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алудың өткізілуін тексеру қорытындылары
бойынша шешімдерін, қорытындыларын, нұсқамаларын даулау туралы істер бойынша
апелляциялық шағым, наразылық шешім шығарылған күннен бастап он күн ішінде берілуі
мүмкін.
5. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты беру үшін мерзімді қалпына келтіру
туралы мәселені бірінші сатыдағы сот осы Кодекстің 126-бабында көзделген тәртіппен
қарайды.
404-бап. Апелляциялық шағымның, наразылықтың мазмұны
1. Апелляциялық шағымда, наразылықта:
1) шағым, наразылық жіберілетін соттың атауы;
2) шағым, наразылық беретін тұлғаның атауы;
3) шағым жасалатын немесе наразылық білдірілетін шешім және осы шешімді шығарған
соттың атауы;
4) әдетте қолданылуға жататын заңдарға және іс материалдарына сілтеме жасай
отырып, сот шешімінің заңсыздығы немесе негізсіздігі неден көрінетіндігіне нұсқау;
5) шағым жасалатын немесе наразылық білдірілетін шешімнің заңдылығын қандай
бөлігінде тексеру керек екендігі және шағым, наразылық беретін тұлғаның қандай
өзгерістер енгізуін талап ететініне нұсқау;
6) шағымға, наразылыққа қоса берілген құжаттардың тізбесі;
7) шағымды, наразылықты беру күні және шағымды немесе наразылықты берген тұлғаның
қолтаңбасы қамтылуға тиіс. Өкіл қол қойған шағымға сенімхат немесе істе ондай құжат
болмаса, өкілдің өкілеттіктерін куәландыратын өзге құжат қоса берілуге тиіс.
Шағымды, наразылықты электрондық құжат нысанында берген кезде олар оны беретін
тұлғаның немесе оның өкілінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады.
Электрондық құжат нысанындағы шағымға, наразылыққа құжаттардың электрондық көшірмелері
қоса беріледі.
2. Апелляциялық шағымда, наразылықта бірінші сатыдағы сотқа мәлімделмеген талаптар
болмауға тиіс.
Егер шағымда, наразылықта жаңа дәлелдемелерді бірінші сатыдағы сотқа ұсынудың
мүмкін еместігінің негіздемесі қамтылса, оның ішінде егер адам бірінші сатыдағы сотта
іске қатысуға тартылмаса, сондай-ақ егер бірінші сатыдағы сотта дәлелдемелерді зерттеу
және (немесе) талап етіп алу туралы өтінішхат мәлімделсе, бірақ ол қанағаттандырусыз
қалдырылса, бірінші сатыдағы сотқа ұсынылмаған жаңа дәлелдемелерге сілтеме жасауға жол
беріледі.
405-бап. Бiрiншi сатыдағы соттың апелляциялық шағымды,
наразылықты алғаннан кейiнгi әрекеттерi
1. Мерзімінде берілген және осы Кодекстің 403 және 404-баптарының талаптарына
сәйкес келетін апелляциялық шағымды немесе наразылықты алғаннан кейін бірінші сатыдағы
соттың судьясы мынадай әрекеттерді жасайды:
1) шағым немесе наразылық келіп түскен күннен кейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей
іске қатысатын адамдарға шағымның, наразылықтың көшірмелерін және оларға қоса берілген
жазбаша дәлелдемелерді не соттың интернет-ресурсы арқылы бұлардың электрондық
көшірмелерімен танысу мүмкіндігі туралы хабарлау жібереді.
Тараптарға, ұсынылу мерзімі көрсетіле отырып, олардың шағымға, наразылыққа
жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында қарсылық білдіру құқығы түсіндіріледі;
2) шағым жасау, наразылық білдіру үшін белгіленген мерзім өткен соң істі
апелляциялық сатыдағы сотқа жібереді.
2. Апелляциялық шағым жасау, наразылық білдіру үшін белгіленген мерзім өткенге
дейін азаматтық істі соттан ешкім талап етіп ала алмайды. Іске қатысатын адамдар,
сондай-ақ іске қатысуға тартылмаған, бірақ құқықтары мен міндеттеріне қатысты сот шешім
қабылдаған тұлғалар сотта іс материалдарымен, сондай-ақ келіп түскен шағымдармен және
оларға берілген қарсылықтармен танысуға құқылы.
406-бап. Апелляциялық шағымды, наразылықты қозғаусыз
қалдыру
1. Осы Кодекстің 403-бабының екінші бөлігінде және 404-бабында көзделген
талаптарға сәйкес келмейтін апелляциялық шағым, наразылық берілген кезде судья ұйғарым
шығарады, онда шағымды, наразылықты қозғаусыз қалдырады және шағым, наразылық берген
тұлғаға кемшіліктерді түзету үшін мерзім тағайындайды.
2. Егер апелляциялық шағым берген, наразылық келтірген тұлға ұйғарымда қамтылған
нұсқауларды белгіленген мерзімде орындаса, шағым немесе наразылық сотқа алғашқы
ұсынылған күні берілген деп есептеледі.
3. Апелляциялық шағымды, наразылықты қозғаусыз қалдыру туралы ұйғарым шағым
жасауға және наразылық білдіруге жатпайды.
407-бап. Апелляциялық шағымды, наразылықты қайтарып алу
1. Апелляциялық шағым, наразылық оларды берген тұлғаға мынадай жағдайларда:
1) судьяның шағымды, наразылықты қозғаусыз қалдыру туралы ұйғарымындағы нұсқаулары
белгіленген мерзімде орындалмағанда;
2) шағымды, наразылықты берген тұлғаның өтінуі бойынша;
3) егер шағым жасау немесе наразылық білдіру мерзімі өтіп кетсе және шағымда
немесе наразылықта оны қалпына келтіру туралы арыз болмаса немесе оны қалпына келтіруден
бас тартылса;
4) егер шағымды, наразылықты оны беруге немесе оған қол қоюға құқығы жоқ тұлға
берсе, қайтарылады.
2. Апелляциялық шағымды, наразылықты қайтарып алу туралы ұйғарымды сот:
1) осы баптың бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көзделген жағдайда – сот
белгілеген мерзім өткен күннен бастап;
2) қалған жағдайларда – шағым, наразылық келіп түскен күннен бастап бес жұмыс
күнінен кешіктірмей шығарады.
Апелляциялық шағымды, наразылықты қайтарып алу туралы ұйғарымға шағым жасалуы,
наразылық білдірілуі мүмкін.
408-бап. Апелляциялық шағымға, наразылыққа пікір
1. Іске қатысатын адам апелляциялық шағымға, наразылыққа қатысты қарсылықты
растайтын құжаттарды қоса бере отырып, апелляциялық шағымға, наразылыққа пікірді
апелляциялық сатыдағы сотқа, іске қатысатын басқа да тұлғаларға жібереді.
Апелляциялық сатыдағы сотқа жіберілетін пікірге іске қатысатын басқа да тұлғаларға
пікірдің жіберілгенін растайтын құжат та қоса беріледі.
2. Пікір сот белгілеген, апелляциялық сатыдағы сотта сот отырысы басталғанға дейін
іске қатысатын адамдардың онымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз ететін мерзімде
жіберіледі.
3. Пікірге іске қатысатын адам немесе оның өкілі қол қояды. Пікірді электрондық
құжат нысанында берген кезде ол оны берген тұлғаның немесе оның өкілінің электрондық
цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Өкіл қол қойған пікірге сенімхат немесе оның
өкілеттігін растайтын өзге құжат қоса берілуге тиіс. Электрондық құжат нысанында
берілген пікірге осы бапта көрсетілген құжаттардың электрондық көшірмелері қоса
беріледі.
409-бап. Апелляциялық шағымнан, наразылықтан бас тарту
және оларды кері қайтарып алу
1. Апелляциялық шағым берген тұлға, оның ішінде іс бойынша тарап ретінде
апелляциялық шағым берген прокурор апелляциялық сатыдағы сот қаулы шығарғанға дейін одан
бас тартуға немесе сот осы Кодекстің 405-бабында көзделген әрекеттерді орындаған кезде
оны бірінші сатыдағы сотта кері қайтарып алуға құқылы.
Прокурор апелляциялық сатыдағы сот қаулы шығарғанға дейін наразылықты кері
қайтарып алуға құқылы.
Апелляциялық шағымнан бас тарту, шағымды, наразылықты кері қайтарып алу бірінші
немесе апелляциялық сатыдағы сотқа жазбаша арыз беру арқылы ресімделеді.
2. Апелляциялық шағымнан бас тартуды қабылдау туралы апелляциялық сатыдағы сот,
егер шешімге басқа тұлғалар шағым жасамаса және жоғары тұрған прокурор наразылық
білдірмесе, апелляциялық іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығарады. Ұйғарым шағым
жасауға, наразылық білдіруге жатпайды. Шағымды қайтадан беруге жол берілмейді, ал
берілген жағдайда шағым қайтарып алынады.
3. Шағым, наразылық кері қайтарылып алынған жағдайда сот оны қайтару туралы
ұйғарым шығарады, ол шағым беруге және наразылық келтіруге жатпайды. Шағым, наразылық
осы Кодекстің 403-бабының үшінші бөлігінде белгіленген мерзімдерде қайта берілуі мүмкін.
4. Егер бірінші сатыдағы соттың шешіміне апелляциялық шағымды басқа тұлғалар
берсе, ол осы тарауда белгіленген тәртіппен мәні бойынша қаралуға тиіс.
410-бап. Тараптардың дауды апелляциялық сатыдағы сотта
ерікті түрде реттеуі
1. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы, апелляциялық шағым берілгеннен кейін
жасалған тараптардың татуласу келісімі, тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен
реттеу туралы келісімі немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
келісім апелляциялық сатыдағы сотқа жіберілген арыздарда көрсетілуге тиіс.
2. Апелляциялық сатыдағы сот осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мәселелер
бойынша арыздарды осы Кодекстің 170-бабында және 17-тарауында көзделген тәртіппен
қарайды.
3. Апелляциялық сатыдағы сот талап қоюдан бас тартуды қабылдаған жағдайда сот
шешімінің күшін жояды және осы Кодекстің 277-бабының 4) тармақшасында белгіленген
негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.
Апелляциялық сатыдағы сот татуласу келісімі, тараптардың дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімі немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
туралы келісім бекітілген жағдайда сот шешімінің күшін жояды және осы Кодекстің 277-
бабының 5), 6) тармақшаларында белгіленген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді
тоқтатады.
4. Егер апелляциялық сатыдағы сот талап қоюшының талап қоюдан бас тартуын
қабылдамаса, татуласу келісімін, тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
туралы келісімін немесе партисипативтік рәсім тәртібімен дауды реттеу туралы келісімді
бекітпесе апелляциялық шағым мәні бойынша қаралады.
411-бап. Шешімнің орындалуын тоқтата тұру
Апелляциялық сатыдағы сот іс қаралғанға дейін апелляциялық шағым, наразылық берген
тұлғаның арызы бойынша бірінші сатыдағы сот қабылдаған және осы Кодекстiң 243-бабында
санамаланған істер бойынша шешімдерден басқа, осы Кодекстің 244-бабында көзделген
тәртіппен дереу орындауға жіберілген шешімнің орындалуын тоқтата тұруға құқылы.
Шешімнің орындалуын тоқтата тұру қажеттілігі өткен соң тоқтата тұру туралы
қаулының күші жойылады.
Шешімнің орындалуын тоқтата тұру туралы немесе тоқтата тұрудың күшін жою туралы
қаулы сот орындаушысына және тараптарға жіберіледі (табыс етіледі).
53-тарау. АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМ, НАРАЗЫЛЫҚ БОЙЫНША ІСТЕРДІ ҚАРАУ 412-бап. Апелляциялық қараудың нысанасы
Апелляциялық шағым, наразылық бойынша апелляциялық сатыдағы сот істе бар және осы
Кодекстің 413-бабының екінші бөлігінің талаптарына сәйкес ұсынылған материалдар бойынша
істің нақты мән-жайларының анықталуының, материалдық құқық нормаларының қолданылуы мен
түсіндірілуінің дұрыстығын, сондай-ақ істі қарау мен шешу кезінде азаматтық процестік
заң нормаларының сақталуын тексереді.
413-бап. Апелляциялық қараудың шектерi
1. Сот істi апелляциялық тәртiппен қарау кезiнде бiрiншi сатыдағы сот шешiмiнiң
заңдылығы мен негiздiлiгiн толық көлемде тексередi.
2. Апелляциялық сатыдағы сот істе бар, сондай-ақ осы Кодекстің 404-бабының екінші
бөлігіне сәйкес ұсынылған дәлелдемелерге мәлімделген талап қою шегінде баға береді.
Егер апелляциялық сатыдағы сот жаңа дәлелдемелердің бірінші сатыдағы сотқа
ұсынылуы дәлелді себептермен мүмкін болмағанын таныса, оның ішінде егер адам бірінші
сатыдағы сотта іске қатысуға тартылмаса, сондай-ақ егер бірінші сатыдағы сотта
дәлелдемелерді зерттеу және (немесе) талап етіп алу туралы өтінішхат мәлімделсе, бірақ
ол қанағаттандырусыз қалдырылса, сот жаңа дәлелдемелерді қабылдайды.
Апелляциялық сатыдағы сотқа дәлелдемелерді ұсынатын тұлғалар олардың қандай жолмен
алынғанын және оларды ұсыну қажеттілігі қандай мән-жайларға байланысты туындағанын
көрсетуге міндетті.
3. Бірнеше талап қою талаптарын біріктіру және бөлу, талап қою талаптарының
мөлшерін өзгерту, талап қою нысанасы мен негізін өзгерту, тиісті емес жауапкерді
ауыстыру, қарсы талап қою туралы қағидалар апелляциялық сатыдағы сотта қолданылмайды.
Егер осы Кодекстің 427-бабы төртінші бөлігінің 2) және 4) тармақшаларында
көрсетілген негіздер бойынша шешімнің күші жойылса және үшінші тұлғалардың қатысуынсыз
істі мәні бойынша қарау мүмкін емес деп танылса, апелляциялық сатыдағы сот өз алдына
бөлек талаптарды мәлімдемеген үшінші тұлғаларды іске қатысуға тарта алады.
414-бап. Істі апелляциялық сатыдағы сотта қарауға
дайындау
1. Істі апелляциялық шағыммен немесе наразылықпен бірге алған апелляциялық
сатыдағы соттың судьясы бірінші сатыдағы соттың осы Кодекстің 405-бабының талаптарын
орындауын тексереді. Бірінші сатыдағы сот осы Кодекстің 405-бабының талаптарын
орындамаған жағдайда іс кемшіліктерді жою үшін бірінші сатыдағы сотқа қайтарылуы мүмкін.
2. Судья апелляциялық шағымда немесе наразылықта жазылған дәлелдерді ескере
отырып, істі апелляциялық сатыдағы соттың іс жүргізуіне қабылдау және істі қарауға
дайындау туралы ұйғарым шығарады. Судья осы Кодекстің 165-бабында көзделген әрекеттерді
іс жүргізуге қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жасайды.
3. Апелляциялық сатыдағы сот іске қатысатын адамдарға сот отырысының уақыты мен
орны туралы хабарлайды.
415-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың істі қарау мерзімі
Осы Кодексте белгіленген жағдайларды қоспағанда, іс апелляциялық сатыдағы сотта ол
сотқа келіп түскен күннен бастап екі ай мерзімде қаралады.
Уәкілетті органның мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексеру қорытындылары бойынша
шешімдерін, қорытындыларын, нұсқамаларын даулау туралы іс сотқа келіп түскен күннен
бастап он жұмыс күні ішінде қаралады.
Іс Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасында ол сотқа
келіп түскен күннен бастап бір ай мерзімде қаралады.
416-бап. Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізу
1. Осы Кодекстің 54-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда апелляциялық
сатыдағы соттың отырысына прокурор қатысады, ол іс бойынша қорытынды береді.
Апелляциялық сатыдағы сот прокурорға апелляциялық сатыда қаралуға тиіс істер,
апелляциялық сатыда қаралған істер бойынша қабылданған шешімдер туралы хабарлайды.
2. Бірінші сатыдағы сот үшін көзделген қағидалар бойынша апелляциялық сатыдағы сот
істі дұрыс шешу үшін маңызы бар, тараптар ұсынған немесе олардың өтінішхаттары бойынша
талап етіліп алынған қосымша материалдарды, алынған сараптамалық қорытындыларды
зерттейді, отырысқа шақырылған тұлғалардан жауап алады.
417-бап. Істі талқылаудың басталуы
1. Төрағалық етуші апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысын ашады және қандай іс,
кімнің апелляциялық шағымы, наразылығы бойынша және қай соттың шешімі қаралуға
жататынын, апелляциялық сатыдағы сот құрамын, сот отырысының хатшысын, сондай-ақ істі
қарауға қатысатын болса, прокурорды хабарлайды. Төрағалық етуші іске қатысатын
адамдардың және өкілдердің қайсысы келгенін анықтайды, келген тұлғалардың жеке басын
анықтайды, лауазымды адамдар мен өкілдердің өкілеттіктерін тексереді және іске қатысатын
адамдардың құқықтарымен және міндеттерімен таныстырылғанына көз жеткізеді. Құқықтарымен
және міндеттерімен таныстырылмағаны анықталған жағдайда бұл туралы мәлімдеген тұлғаларға
олардың құқықтарын және міндеттерін таныстырады. Егер қарсылық білдірулер мәлімделсе,
олар осы Кодекстің 41-бабында белгіленген тәртіппен шешіледі.
2. Сот отырысына келген іске қатысатын адамдардың және өкілдердің түсініктемелерін
сот тыңдайды. Шешімге екі тарап та шағым жасаған жағдайда бірінші болып талап қоюшы
сөйлейді. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты берген тұлғаның және іске қатысатын
басқа тұлғалардың, олардың өкілдерінің түсініктемелерінен кейін апелляциялық сатыдағы
сот дәлелдемелерді зерттеуге көшеді.
418-бап. Іске қатысатын адамдардың сот отырысына
келмеуінің салдарлары
1. Істі қараудың уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабардар етілмеген іске
қатысатын адамдардың қайсыбіреуі апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысына келмеген
жағдайда сот істі талқылауды кейінге қалдырады.
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген, істі қараудың уақыты мен орны туралы
тиісті түрде хабардар етілген тұлғалардың келмеуі істі талқылауға кедергі болмайды.
Алайда, сот бұл жағдайларда да келмеу себептерін дәлелді деп тани отырып, істі
талқылауды кейінге қалдыруға құқылы.
3. Iстi талқылау кейiнге қалдырылған кезде апелляциялық сатыдағы сот iске
қатысатын тұлғаларға iстi қараудың уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарлайды. Егер
іске қатысатын адамдар істі басынан бастап талқылауды талап етпесе, істі қайта отырыста
талқылау жалғастырылады.
419-бап. Соттың іске қатысатын адамдардың арыздары мен
өтінішхаттарын шешуі
1. Іске қатысатын адамдардың апелляциялық сатыдағы істі талқылауға байланысты
барлық мәселелер бойынша арыздары мен өтінішхаттарын сот іске қатысатын басқа да
тұлғалардың пікірлерін тыңдағаннан кейін шешеді.
2. Тараптар бірінші сатыдағы сот қанағаттандырудан бас тартқан дәлелдемелерді
зерттеу және (немесе) талап етіп алу туралы өтінішхаттарды мәлімдеуге құқылы.
3. Істің мән-жайларын зерттеуге байланысты арыздар мен өтінішхаттарды шешу осы
Кодекстің 195-бабының қағидалары бойынша жүргізіледі. Бұл ретте апелляциялық сатыдағы
сот өтінішхатты бірінші сатыдағы сот қанағаттандырмаған деген негізде оны
қанағаттандырудан бас тартуға құқылы емес.
420-бап. Дәлелдемелерді зерттеу
1. Дәлелдемелерді зерттеу тәртібі мен шектерін іске қатысатын адамдардың
пікірлерін ескере отырып сот айқындайды.
2. Тараптардың, іске қатысатын басқа да адамдардың түсініктемелерінен кейін сот
істе бар дәлелдемелерді, сондай-ақ осы Кодекстің 413-бабының екінші бөлігінің
қағидаларына сәйкес ұсынылған дәлелдемелерді тексереді.
3. Сот іске қатысатын, сот отырысына келмей қалған адамдардың түсініктемелерін,
сондай-ақ апелляциялық сатыдағы сот отырысына шақырылмаған куәлардың айғақтарын жария
етуге құқылы.
4. Тараптар бірінші сатыдағы сот куәлардан жауап алудан және дәлелдемелерді
зерттеуден бас тартқан куәларды шақырту мен олардан жауап алу және дәлелдемелерді
зерттеу және (немесе) талап етіп алу туралы өтінішхаттарды мәлімдеуге құқылы. Егер
куәлардың айғақтарын тараптар даулайтын болса, көрсетілген адамдар апелляциялық сатыдағы
сотқа шақырылуы мүмкін.
5. Апелляциялық шағым, наразылық берген тұлға қатыстылығы, жарамдылығы, дұрыстығы
жағынан даулаған дәлелдемелер істегі басқа дәлелдемелердің жиынтығымен бірге сотта
зерттелуге және бағалануға жатады.
421-бап. Сот жарыссөздері
1. Төрағалық етушi іс мәні бойынша қарау аяқталған соң іске қатысатын адамдардан
өтінішхаттардың бар-жоғы туралы сұрайды. Сот осы өтінішхаттарды шешіп, содан соң сот
жарыссөздеріне көшеді.
2. Сот жарыссөздері осы Кодекстің 217-бабында көзделген қағидалар бойынша
өткізіледі, бұл ретте апелляциялық шағым немесе наразылық берген тұлға және (немесе)
оның өкілі бірінші болып сөз сөйлейді. Шешімге екі тарап та шағым берген жағдайда
бірінші болып талап қоюшы сөз сөйлейді.
3. Сот жарыссөздері және прокурордың қорытынды сөзiн тыңдау аяқталғаннан кейін сот
қаулы шығару үшін кеңесу бөлмесіне кетеді.
422-бап. Сот отырысының хаттамасы
Апелляциялық сатыдағы сотта сот отырысының хаттамасы осы Кодекстің 281-бабы үшінші
бөлігінің қағидалары бойынша жүргізіледі.
423-бап. Сот актісін шығару және оны жариялау
1. Сот актісін шығару және оны жариялау осы Кодекстің 222, 223 және 224-баптарында
көзделген қағидалар бойынша жүргізіледі.
2. Сот осы баптың бірiншi бөлiгiнiң талаптарын сақтай отырып, сот актісін
түпкілікті нысанда дайындау мерзімін көрсете отырып, оның қарар бөлiгiн шығарып,
жариялай алады. Сот актісінің қарар бөлігі іс материалдарына қоса тігіледі.
Уәжді сот актісін іс қаралған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде судья дайындап,
оған қол қояды. Уәжді сот актісінің көшірмесі ол дайындалғаннан кейін бес жұмыс күнінен
кешіктірмейтін мерзімде іске қатысатын адамдарға жіберілуге (табыс етілуге) тиіс.
424-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың өкілеттіктері
Апелляциялық сатыдағы сот:
1) шешімді – өзгеріссіз, ал шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз қалдыруға;
2) бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгертуге;
3) бірінші сатыдағы сот шешімінің күшін жоюға және жаңа шешім шығаруға;
4) шешімнің күшін толық немесе бір бөлігін жоюға және іс бойынша іс жүргізуді
тоқтатуға не осы Кодекстің 277-бабында және 279-бабының 2), 3), 4), 5), 9) және 10)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша арызды қараусыз қалдыруға;
5) осы Кодекстің 427-бабы төртінші бөлігінің 1), 3), 4) және 5) тармақшаларында
көзделген процестік құқық нормаларының бұзылғандығы белгіленген жағдайда, шешімнің күшін
жоюға және істі бірінші сатыдағы соттың жаңадан қарауына жіберуге;
6) осы Кодекстің 427-бабы төртінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген негіздер
бойынша сот шешімінің күші жойылған жағдайда, бірінші сатыдағы сот қағидалары бойынша
мәніне қарай қарау үшін істі өзінің іс жүргізуіне қабылдауға құқылы.
425-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың актілері
Апелляциялық сатыдағы сот мынадай актілерді:
1) бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша іс мәні бойынша қаралғаннан кейін
жаңа шешім қабылданған жағдайда, осы Кодекстің 424-бабының 1), 2), 3), 5)
тармақшаларында, сондай-ақ 6) тармақшасында көзделген жағдайларда қаулы;
2) сот шешімінің күші жойылған және бірінші сатыдағы соттың қағидалары бойынша іс
мәні бойынша қарау үшін апелляциялық сатыдағы соттың іс жүргізуіне қабылданған жағдайда,
осы Кодекстің 409-бабының екінші бөлігінде, 424-бабының 4) тармақшасында, сондай-ақ 6)
тармақшасында көзделген жағдайларда, сондай-ақ іс мәні бойынша қаралмаған, сот актісін
шығару талап етілетін өзге де жағдайларда ұйғарым шығарады.
426-бап. Апелляциялық қаулының мазмұны
1. Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысында:
1) қаулының шығарылған күні мен орны;
2) қаулыны шығарған соттың атауы және сот құрамы;
3) апелляциялық шағым, наразылық берген адам, іске қатысатын басқа да адамдар
және олардың өкілдері;
4) даудың нысанасы немесе мәлімделген талап;
5) бірінші сатыдағы сот анықтаған істің мән-жайлары, шешімді немесе ұйғарымды
шығарған кезде ол басшылыққа алған уәждер; бірінші сатыдағы сот шешімінің қысқаша
мазмұны;
6) апелляциялық шағымның немесе наразылықтың және оларға пікірдің қысқаша мазмұны;
7) апелляциялық сатыдағы соттың бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгеріссіз
қалдыру, күшін жою не өзгерту негіздері;
8) апелляциялық сатыдағы соттың өз түйіндерін жасауға алып келген уәждер және сот
басшылыққа алған заңдарға сілтеме;
9) істі қарау нәтижелері бойынша апелляциялық сатыдағы соттың түйіндері;
10) сот шығыстарының бөлінуі;
11) қаулыға шағым жасаудың, наразылық білдірудің мерзімдері мен тәртібі
көрсетілуге тиіс.
2. Жаңа дәлелдердің болмауына байланысты апелляциялық шағымды немесе наразылықты
қанағаттандырусыз қалдырған жағдайда қаулының уәждеу бөлігінде бірінші сатыдағы соттың
шешіміне өзгерістер енгізу не оның күшін жою үшін осы Кодексте көзделген негіздердің жоқ
екендігі ғана көрсетіледі.
Апелляциялық шағымда немесе наразылықта бірінші сатыдағы соттың қарау нысанасы
болып табылмайтын дәлелдерге сілтеме жасалған жағдайда, апелляциялық қаулының уәждеу
бөлігінде сот отырысында көрсетілген сілтемелер мен дәлелдер бойынша олар қарауға және
зерттеуге қабылданбаған негіздер көрсетілуге тиіс.
3. Апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 235, 237-баптарында көзделген
жағдайларда және тәртіппен апелляциялық сатыдағы соттың қаулысында кеткен қате жазуларды
және анық арифметикалық қателерді түзету туралы немесе апелляциялық қаулының мәнін
өзгертпестен, ұйғарым шығару арқылы қаулыны түсіндіру туралы мәселені қарауға құқылы.
Апелляциялық сатыдағы соттың көрсетілген мәселелер бойынша ұйғарымы шығарылған
күнінен бастап күшіне енеді және оған шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
4. Осы Кодекстің 236-бабында көзделген жағдайларда және тәртіппен апелляциялық
сатыдағы сот қосымша қаулы шығаруға құқылы.
427-бап. Апелляциялық тәртіппен сот шешімінің күшін жою
не оны өзгерту негіздері
1. Апелляциялық тәртіппен сот шешімінің күшін жоюға не оны өзгертуге:
1) іс үшін маңызы бар мән-жайлар ауқымының дұрыс айқындалмауы және анықталмауы;
2) бірінші сатыдағы сот анықтаған, іс үшін маңызы бар мән-жайлардың дәлелденбеуі;
3) шешімде баяндалған бірінші сатыдағы сот түйіндерінің істің мән-жайларына сәйкес
келмеуі;
4) материалдық немесе процестік құқық нормаларының бұзылуы немесе дұрыс
қолданылмауы;
5) сот отырысының хаттамасын жүргізу міндеттілігі осы Кодексте көзделген сот
отырысы, жеке процестік әрекет хаттамасының істе болмауы негіз болып табылады.
2. Егер сот:
1) қолданылуға жататын заңды қолданбаса;
2) қолданылуға жатпайтын заңды қолданса;
3) заңды дұрыс түсіндірмесе, материалдық құқық нормалары бұзылған немесе дұрыс
қолданылмаған деп есептеледі.
3. Мәні бойынша дұрыс сот шешімінің күші бір ғана формальды пайымдаулар бойынша
жойылмайды. Материалдық немесе процестік құқық нормаларының бұзылуы немесе дұрыс
қолданылмауы, егер осы бұзушылық дұрыс шешім қабылдамауға әкеп соқса немесе әкеп соғуы
мүмкін болса, бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгертуге немесе күшін жоюға негіз болып
табылады.
Егер сот дұрыс шешім қабылдаса, бірақ көрсетілген бұзушылықтарға жол берілсе,
қаулыда уәждер, материалдық және процестік құқық нормалары келтіріледі, оларға сәйкес
шешім өзгеріссіз қалдырылуға жатады.
4. Егер:
1) істі соттың заңсыз құрамы немесе соттылық туралы қағидаларды бұзып қараған;
2) осы Кодекстің 133-бабының қағидалары бойынша қаралған істерді қоспағанда, сот
істі сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылмаған іске
қатысатын адамдардың қайсыбіреуі болмағанда қараған;
3) істі қарау кезінде сот ісін жүргізу тілі туралы қағида бұзылған;
4) сот іске қатысуға тартылмаған адамдардың құқықтары мен міндеттері туралы
мәселені шешкен;
5) судья шешімге қол қоймаған немесе істі қарап, шешкен судьядан басқа судья қол
қойған кез келген жағдайда бірінші сатыдағы сот шешімінің күші жойылуға жатады.
5. Осы баптың төртінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген негіздер болған кезде
апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сот шешімінің күшін жояды, бұл туралы ұйғарым
шығарады. Ұйғарымда істі бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу қағидалары бойынша қарауға
көшу туралы, іске қатысатын адамдар жасауға тиіс әрекеттер және оларды жасау мерзімдері
көрсетіледі. Көрсетілген әрекеттер аяқталғаннан кейін істі әдеттегідей апелляциялық
сатыдағы соттың сол құрамы қарайды.
Қалған жағдайларда, оның ішінде жаңа шешім шығарылып, сот шешімінің күші жойылған
кезде, апелляциялық сатыдағы сот істі бір сот актісін қабылдап, бір сот отырысында
қарайды.
6. Сот шығыстарын бөлу туралы мәселенің шешілмеуі немесе дұрыс шешілмеуі сот
шешімінің күшін жою немесе оны өзгерту үшін негіз болып табылмайды. Сот шығыстарын бөлу
қаулының қарар бөлігінде көрсетіледі.
428-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып немесе
арызды қараусыз қалдыра отырып, сот шешімінің
күшін жою
Бірінші сатыдағы сот шешімі осы Кодекстің 277-бабында және 279-бабының 2), 3), 4),
5), 9) және 10) тармақшаларында көрсетілген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді
тоқтатуға немесе талап қоюды қараусыз қалдыруға байланысты апелляциялық тәртіппен күші
жойылуға жатады.
429-бап. Бірінші сатыдағы сот ұйғарымына (қаулысына)
шағым жасаудың, наразылық білдірудің тәртібі мен
мерзімдері
1. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, сондай-ақ сот ұйғарымы істің одан әрі
қозғалу мүмкіндігіне бөгет болатын жағдайларда бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына осы
Кодекстің 401-бабында көрсетілген тұлғалар жеке шағым жасауы, наразылық білдіруі мүмкін.
Егер ұйғарым іске қатыспайтын тұлғалардың құқықтары мен мүдделеріне қатысты болса, олар
да сот ұйғарымына шағым жасауға құқылы.
Жеке шағым, наразылық ұйғарым түпкілікті нысанда дайындалған күннен бастап он
жұмыс күні ішінде беріледі.
2. Бірінші сатыдағы соттың қалған ұйғарымдарына, оның ішінде сол жерде сот
отырысының хаттамасына енгізіле отырып шығарылған ұйғарымдарға жеке шағым, наразылық
берілмейді, бірақ қарсылықтар апелляциялық шағымға немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін.
3. Шешім шығарылып аяқталған сот талқылауы кезінде шығарылған ұйғарымға шағым
жасалған, наразылық білдірілген жағдайда, шешімге шағым жасау үшін белгіленген мерзім
өткен соң ғана іс жоғары тұрған сот сатысына жіберіледі. Бұл ретте, шешімге апелляциялық
шағым, наразылық берілсе, жеке шағымды, наразылықты тексеруді істі апелляциялық
тәртіппен қарайтын сот сатысы жүргізеді.
4. Жеке шағым, наразылық іске қатысатын адамдардың саны бойынша құжаттардың
көшірмелері қоса беріле отырып, осы ұйғарымды шығарған сотқа беріледі, оларды судья
соларға жібереді немесе табыс етеді. Судья жеке шағымды немесе наразылықты алғаннан
кейін азаматтық істі немесе материалдарды апелляциялық сатыдағы сотқа жібереді.
5. Жеке шағымдар мен наразылықтар осы тарауда белгіленген тәртіппен апелляциялық
шағымдар мен наразылықтарды қабылдау және қарау үшін қабылданады және қаралады.
Осы Кодекстің 414-бабында көзделген тәртіппен апелляциялық сатыдағы сот іске
қатысатын адамдарға жеке шағымды немесе наразылықты қарау уақыты мен орны туралы
хабарлайды. Іске қатысатын адамдардың апелляциялық сатыдағы соттың сот отырысына келмеуі
оларды қарауға кедергі болмайды.
6. Жеке шағымды, наразылықты қарау нәтижелері бойынша апелляциялық сатыдағы сот:
1) сот ұйғарымын – өзгеріссіз, ал жеке шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз
қалдыру;
2) сот ұйғарымының күшін толық немесе бір бөлігін жою және мәселені бірінші
сатыдағы сотқа жаңадан қарауға беру;
3) сот ұйғарымының күшін толық немесе бір бөлігін жою және мәселені мәні бойынша
шешу;
4) ұйғарымды өзгерту туралы ұйғарым шығарады.
7. Жеке шағым немесе наразылық бойынша, талап қою арыздарын қайтару, іс бойынша іс
жүргізуді тоқтата тұру, талап қою арыздарын қарамай қалдыру мәселелері бойынша
шығарылған апелляциялық сатыдағы соттың ұйғарымдары шағым жасауға және наразылық
білдіруге жатпайды. Осы Кодексте белгіленген жағдайларда істің одан әрі жылжыту
мүмкіндігіне бөгет болатын апелляциялық сатыдағы соттың ұйғарымына шағым жасалуы және
наразылық білдірілуі мүмкін.
430-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың жеке ұйғарымы
Апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 270-бабында көзделген негіздер бойынша
жеке ұйғарым шығара алады.
Жеке ұйғарымға осы Кодекстің 429-бабында көзделген тәртіппен шағым жасалуы және
наразылық білдірілуі мүмкін.
431-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілерінің
заңды күші
Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілері олар жария етілген күннен бастап заңды
күшіне енеді.
432-бап. Сот актісін жіберу және істі бірінші сатыдағы
сотқа қайтару
Апелляциялық сатыдағы сот істі қарағаннан және іске қатысатын адамдарға сот
актісінің көшірмелерін жібергеннен (табыс еткеннен) кейін істі бірінші сатыдағы сотқа
қайтарады.
433-бап. Іс апелляциялық тәртіппен қаралғаннан кейін
келіп түскен апелляциялық (жеке) шағымды,
наразылықты қарау тәртібі
1. Белгіленген мерзімде немесе өтіп кеткен мерзім қалпына келтірілгеннен кейін
берілген апелляциялық (жеке) шағым немесе наразылық апелляциялық сатыдағы сотқа іс басқа
шағымдар бойынша қаралғаннан кейін түскен жағдайда, сот мұндай шағымды, наразылықты
өзінің іс жүргізуіне қабылдауға міндетті.
2. Апелляциялық (жеке) шағымды, наразылықты қарау нәтижелері бойынша және негіздер
болған жағдайда апелляциялық сатыдағы сот бұрын шығарылған сот актісінің күшін жояды
және келіп түскен шағым, наразылық бойынша жаңа қаулы, ұйғарым қабылдайды.
Мұндай негіздер болмаған кезде апелляциялық сатыдағы сот апелляциялық шағымды,
наразылықты қанағаттандырудан бас тарту туралы қаулы, ұйғарым шығарады.
54-тарау. КАССАЦИЯЛЫҚ САТЫДАҒЫ СОТТА ІС ЖҮРГІЗУ
434-бап. Кассациялық тәртiппен қайта қарауға жататын сот
актiлерi
1. Жергілікті және басқа да соттардың заңды күшiне енген сот актiлерiн оларға
шағым жасаудың апелляциялық тәртібі сақталған жағдайда, сондай-ақ Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасының сот актілерін Қазақстан Республикасының
Жоғарғы Соты кассациялық тәртiппен қайта қарауы мүмкiн.
2. Мынадай:
1) осы Кодекстің 12 және 13-тарауларында көзделген оңайлатылған іс жүргізу
тәртібімен қаралған;
2) татуласу келісімімен, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісіммен немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісіммен
аяқталған;
3) талап қою сомасы екі мың айлық есептік көрсеткіштен кем болған кезде жеке
тұлғалардың және талап қою сомасы отыз мың айлық есептік көрсеткіштен кем болған кезде
заңды тұлғалардың мүліктік мүдделеріне байланысты;
4) талап қоюдан бас тартуға байланысты аяқталған істер бойынша;
5) төлем қабілетсіздігін реттеу туралы, сондай-ақ оңалту рәсімі және банкроттық
рәсімі шеңберінде туындайтын даулар жөніндегі істер, оның ішінде борышкер жасасқан
мәмілелерді жарамсыз деп тану туралы, борышкердің мүлкін қайтару туралы, банкроттықты
немесе оңалтуды басқарушының талап қоюлары бойынша дебиторлық берешекті өндіріп алу
туралы істер бойынша сот актiлері кассациялық тәртiппен қайта қарауға жатпайды.
3. Жергілікті және басқа да соттардың заңды күшiне енген сот актiлерi оларға шағым
жасаудың апелляциялық тәртібі сақталмаған жағдайда, сондай-ақ осы баптың екінші
бөлігінде көрсетілген істер бойынша сот актілері осы Кодекстің 438-бабының алтыншы
бөлігінде көзделген негіздер болған кезде Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты
Төрағасының ұсынуы және Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы бойынша
кассациялық тәртіппен қайта қаралуы мүмкін.
4. Жергілікті және басқа да соттардың заңды күшiне енген сот актiлерi оларға шағым
жасаудың апелляциялық тәртібі сақталмаған жағдайда, осы баптың екінші бөлігінің 1), 2),
3) және 4) тармақшаларында көрсетілген істер бойынша сот актілерін қоспағанда, сондай-ақ
осы баптың екінші бөлігінің 5) тармақшасында көрсетілген бірінші және апелляциялық
сатылардың сот актілері осы Кодекстің 427-бабында көзделген негіздер бойынша Қазақстан
Республикасы Бас Прокурорының наразылығы бойынша кассациялық тәртіппен қайта қаралуы
мүмкін.
5. Кассациялық сатының қаулылары осы Кодекстің 438-бабының алтыншы бөлігінде
көзделген негіздер болған кезде қайта қаралуы мүмкін.
435-бап. Заңды күшiне енген сот актiлерiне өтiнiшхат
беруге, ұсыным енгізуге, наразылық келтіруге
құқығы бар тұлғалар
1. Осы Кодекстiң 434-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген сот актiлерiне дау айту
туралы өтiнiшхатты тараптар, iске қатысатын тұлғалар, сот актілерінде мүдделері
қозғалатын басқа да тұлғалар және олардың өкілдері беруi мүмкiн.
2. Заңды күшiне енген сот актiлерiне өзінің бастамасы бойынша да, осы баптың
бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғалардың өтінішхаты бойынша да Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы ұсыну енгізуге құқылы, Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры
наразылық келтіруге құқылы.
Өтінішхат ұсынуға немесе наразылыққа қоса беріледі.
3. Өтiнiшхат берген тұлға, оның ішінде іс бойынша тарап ретінде өтінішхат берген
прокурор одан бас тартуға немесе өтінішхатты кері қайтарып алуға құқылы, наразылық
келтірген прокурор оны өтінішхат, наразылық қаралғанға дейін кассациялық сатыдағы сотқа
арыз беру арқылы кері қайтарып алуға құқылы.
Өтінішхаттан бас тарту кассациялық сатыдағы сотта, оның ішінде алдын ала қарау
сатысында да іс жүргізудің тоқтатылуына алып келеді. Өтінішхатты қайтадан беруге жол
берілмейді, ал берілген жағдайда өтінішхат қайтарылады.
Кері қайтарылған жағдайда өтінішхат, наразылық осы Кодекстің 436-бабының бірінші
бөлігінде белгіленген мерзімдерде қайтадан берілуі мүмкін.
4. Егер сот актілеріне өтінішхатты басқа тұлғалар берсе және ол бойынша
кассациялық саты сотының сот отырысында қарау үшін өтінішхатты іспен бірге беру туралы
шешім қабылданса, іс осы тарауда белгіленген тәртіппен мәні бойынша, оның ішінде осы
баптың үшінші бөлігінде көрсетілген мән-жайлар анықталған кезде қаралуға жатады.
5. Осы Кодекстiң 443 және 444-баптарында көзделген қағидалар Қазақстан
Республикасының Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынымына және Қазақстан Республикасы Бас
Прокурорының наразылығына қолданылмайды және оларды кассациялық сатыдағы сот тікелей
қарайды.
436-бап. Заңды күшiне енген сот актiлерiне дау айту,
наразылық келтіру мерзiмдерi
1. Апелляциялық сатыдағы соттың ұйғарымдары, қаулылары заңды күшіне енген күннен
бастап алты ай iшiнде оларға өтiнiшхат, наразылық берілуі мүмкін.
2. Сот актілеріне апелляциялық тәртіппен шағым жасау мерзімі өтіп кеткен жағдайда,
өтінішхат шағым жасау мерзімін қалпына келтіру туралы өтінішті бірінші сатыдағы сот
қарағаннан кейін, ал бас тартылған жағдайда – апелляциялық сатыдағы сот жеке шағымды,
наразылықты, апелляциялық шағымды қарағаннан кейін кассациялық сатыдағы сотқа берілуі
мүмкін.
3. Осы баптың бірінші бөлігінің қағидалары осы Кодекстің 438-бабының алтыншы
бөлігінде көзделген негіздер бойынша сот актілерін қайта қарау жағдайларына
қолданылмайды.
4. Егер кассациялық наразылық келтiру туралы өтiнiшхат прокурорға белгiленген
мерзiм сақтала отырып берiлсе, бiрақ ол бойынша шешiм қабылданбаса, кассациялық сатыдағы
сот наразылық келтіру мерзiмiн ұзартады. Наразылықта бұл туралы көрсетiлуге тиiс.
437-бап. Iстердi кассациялық тәртiппен қарайтын соттар
1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты осы Кодекстің 435-бабының бірінші
бөлігінде көрсетілген тұлғалардың өтінішхаттары бойынша, сондай-ақ осы Кодекстің 435-
бабының екінші бөлігінде көрсетілген тұлғалардың ұсынуы және наразылығы бойынша істерді
кемінде үш судьядан тұратын алқалы құрамда қарайды.
2. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты осы Кодекстің 438-бабының алтыншы
бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша кассациялық сатыдағы соттың қаулыларына
енгізілген осы Кодекстің 435-бабының екінші бөлігінде көрсетілген адамдардың ұсынуы және
наразылығы бойынша істерді кемінде жеті судьядан тұратын алқалы құрамда қарайды.
438-бап. Iстердi талап етіп алдырудың және заңды күшiне
енген сот актiлерiн қайта қараудың себептерi мен
негiздерi
1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы, Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының судьялары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры не оның тапсырмасы
бойынша Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасарлары, облыстардың прокурорлары
және оларға теңестiрiлген прокурорлар азаматтық iстi кассациялық тәртiппен тексеру үшiн
тиiстi соттан талап етiп алдыруы мүмкiн.
2. Осы Кодекстiң 435-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетілген адамдардың
өтiнiшхаттары, сол сияқты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының, Қазақстан
Республикасы Бас Прокурорының олардың құзыретi шегiндегi бастамасы iстердi талап етіп
алдыруға себеп болып табылады.
3. Iс талап етіп алдырылған жағдайда сот актілерін қайта қарау туралы өтiнiшхат іс
келіп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде кассациялық сатыдағы сотта қаралуға
жатады.
4. Сот iстi талап етіп алдыру туралы сұрау салуды ол сотқа келiп түскен күннен
бастап бес жұмыс күнінен кешiктiрмей орындайды.
Прокурор істі талап етіп алдырған жағдайда, кассациялық наразылық келтiру туралы
өтiнiшхатты прокурор iс прокуратураға келiп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде
қарауға тиiс.
5. Заңсыз сот актiсiн шығаруға әкеп соққан, осы Кодекстің 427-бабында көзделген
материалдық және процестік құқық нормаларының елеулi түрде бұзылуы осы Кодекстің 434-
бабының бірінші бөлігінде көрсетілген, заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық
тәртіппен қайта қарауға негiздер болып табылады.
6. Мыналар:
1) қабылданған қаулының орындалуы адамдардың өмірі, денсаулығы не Қазақстан
Республикасының экономикасы мен қауіпсіздігі үшін орны толмас ауыр салдарларға әкеп
соғуы мүмкін болатын жағдайларда;
2) қабылданған қаулы адамдардың әлдеқандай тобының құқықтары мен заңды мүдделерін
немесе өзге де жария мүдделерді бұзатын жағдайларда;
3) қабылданған қаулы соттардың құқық нормаларын түсіндіруіндегі және қолдануындағы
бірізділікті бұзатын жағдайларда, осы Кодекстің 434-бабының үшінші және бесінші
бөліктерінде көрсетілген, заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта
қарауға негiздер болып табылады.
439-бап. Наразылық келтіру
1. Себеп пен негiздер болған кезде Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры
наразылық келтіреді және оны iспен және өтiнiшхатпен бiрге Қазақстан Республикасының
Жоғарғы Сотына жібереді.
2. Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы наразылықтың көшiрмелерiн iске
қатысатын адамдарға жібереді.
440-бап. Наразылықтың мазмұны
Наразылықта:
1) наразылық келтірілетін соттың атауы;
2) наразылық келтірілетін сот актiлерiне нұсқау;
3) сот актiлерi шығарылған iстiң мәнi жазылуға;
4) заңсыз сот актiсiн шығаруға әкелген материалдық не процестік құқық нормаларының
елеулi бұзылуы нені білдіретініне нұсқау;
5) наразылық келтірген лауазымды адамның ұсынысы немесе түйіндері болуға тиіс;
6) осы Кодекстің 438-бабының алтыншы бөлігінде көзделген негіздер бойынша
наразылық келтірілген жағдайларда, наразылықта сот актілерін қайта қарау үшін
негіздердің айрықшалығы неде екені көрсетілуге тиiс;
7) наразылыққа осы Кодекстің 439-бабының екінші бөлігі талаптарының орындалғанын
растайтын құжат қоса беріледі.
441-бап. Сот актісін кассациялық тәртіппен қайта қарау
туралы және кассациялық наразылық келтіру туралы
өтінішхаттың мазмұны
1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына берілетін сот актiсiн кассациялық
тәртіппен қайта қарау туралы және Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына
берілетін кассациялық наразылық келтіру туралы өтiнiшхатта:
1) өтiнiшхат жіберіліп отырған соттың немесе лауазымды адамның атауы;
2) өтiнiшхат беретін адамның және мүддесі үшін өтінішхат беріліп отырған адамның
аты-жөні, оның тұрғылықты жерi немесе орналасқан жерi және iстегi процестік жағдай;
3) iске қатысатын адамдардың тұрғылықты жерлері немесе орналасқан жерлерi
көрсетіліп, оларды санамалау;
4) iстi бiрiншi, апелляциялық сатыларда қараған соттарға нұсқау және олар
қабылдаған шешiмдердiң мазмұны;
5) қайта қарауға, наразылық келтіруге жататын сот актісіне нұсқау;
6) материалдық және процестік құқық нормаларының бұзылуы неде екендігіне және
өтінішхатты берген адамның өтініші неден тұратындығына нұсқау;
7) өтінішхат осы Кодекстің 438-бабының алтыншы бөлігінде көзделген негіздер
бойынша берілген жағдайда, өтінішхатта сот актілерін қайта қарау үшін негіздердің
айрықшалығы неде екені көрсетілуге тиiс.
2. Егер өтiнiшхат iске қатыспаған адамның мүддесі үшін берілсе, онда дау айтылып
отырған сот актісінде сол адамның қандай құқықтарының бұзылғаны көрсетiлуге тиiс.
3. Егер өтiнiшхат бұрын кассациялық сатыдағы сотқа берiлсе және қайтарылса,
өтінішхатта оны қайтару себептері туралы көрсетiлуге тиiс.
4. Өтiнiшхатты берген адам оған қол қоюға тиiс. Өтінішхатты электрондық құжат
нысанында берген кезде, ол оны берген адамның электрондық цифрлық қолтаңбасымен
куәландырылады. Электрондық құжат нысанында берілетін өтінішхатқа осы бапта көрсетілген
құжаттардың көшірмелері электрондық нысанда қоса беріледі.
5. Сот актісіне дау айту туралы өтінішхатқа «Салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі)
белгіленген мөлшерде мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат қоса берілуге тиіс.
442-бап. Өтiнiшхатты немесе прокурордың наразылығын
қайтару
1. Өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы мынадай негiздер бойынша:
1) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы осы Кодекстiң 440, 441-баптарының
талаптарына сәйкес келмесе;
2) өтiнiшхатты немесе прокурордың наразылығын осы Кодекстiң 435-бабына сәйкес
заңды күшiне енген осы сот актiсiне дау айтуға, наразылық келтіруге құқығы жоқ адамдар
берсе;
3) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы осы Кодекстiң 436-бабының бiрiншi
бөлiгiнде көрсетiлген мерзiм өткеннен кейiн берiлсе және оны қалпына келтiру үшін
дәлелдi себептер болмаса;
4) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы қаралғанға дейін олар кері қайтарылып
алынса;
5) өтінішхаттан бас тартуға байланысты кассациялық сатыдағы сотта іс бойынша
кассациялық іс жүргізу тоқтатылған жағдайда;
6) өтiнiшхат немесе прокурордың наразылығы кассациялық сатыдағы сотқа осы Кодексте
белгіленген шағым жасау тәртібі бұзыла отырып берiлсе;
7) процестің осы қатысушысының өтінішхаты бойынша кассациялық сатыдағы соттың сот
отырысында қарау үшін өтінішхатты іспен бірге беруден бас тарту туралы қаулы болса;
8) сот актісіне дау айту туралы өтінішхатқа мемлекеттік баждың төленгенін
растайтын құжат қоса берілмесе, оларды берген адамдарға қайтарылуға жатады.
2. Өтінішхатты немесе наразылықты осы баптың бірінші бөлігінің 3), 4) және 5)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша қайтару туралы тиісінше кассациялық сатыдағы
сот не алдын ала қарау кезінде қатысатын судья қаулы шығарады. Қалған жағдайларда
өтінішхаттар үш жұмыс күні ішінде хатпен қайтарылады.
3. Өтiнiшхатты немесе прокурордың наразылығын қайтаруға негiз болған кемшiлiктер
жойылған жағдайда, олар осы Кодекстің 435-бабының үшінші бөлігінде көзделген
өтінішхаттан бас тарту жағдайларынан басқа, жалпы негiздер бойынша қайтадан берілуі
мүмкін.
4. Прокурор кассациялық наразылық келтіру туралы өтінішхатты өтініш беруші сот
актісін тікелей кассациялық сатыдағы сотта кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы
өтінішхат беруі үшін, егер ол осы құқықты іске асырмаса, осы Кодекстің 112-бабының
бірінші бөлігінде санамаланған адамдар осы Кодекстің 441-бабының талаптарын сақтай
отырып өтінішхат берген жағдайлардан басқа, оған қайтаруға құқылы.
443-бап. Өтiнiшхатты алдын ала қарау
1. Сот актiсiн кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы өтiнiшхатты кассациялық
саты судьясы зерделейді, ол он күн мерзімде мынадай:
1) осы Кодекстің 442-бабының бірінші бөлігінде көзделген, өтінішхатты қайтаруға
негіздердің бар немесе жоқ екендігі туралы;
2) сот ісін талап етіп алдыруға негіздердің бар немесе жоқ екендігі туралы
мәселелерді шешеді.
Өтiнiшхат келiп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде, ал iс талап етіп
алдырылған жағдайда – iс келiп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні iшiнде қаралады.
444-бап. Өтiнiшхатты алдын ала қарау нәтижелерi бойынша
қабылданатын шешімдер
1. Судья өтiнiшхатты алдын ала қарау нәтижелерi бойынша:
1) сот актілерін қайта қарау үшін негіздер болған кезде, кассациялық сатыдағы сот
отырысында қарау үшін өтінішхатты іспен бірге беру туралы;
2) сот актілерін қайта қарау үшін негіздер болмаған кезде кассациялық сатыдағы сот
отырысында қарау үшін өтінішхатты беруден бас тарту туралы;
3) осы Кодекстің 442-бабы бірінші бөлігінің 3), 4) және 5) тармақшаларында
көрсетілген негіздер бойынша өтiнiшхатты қайтару туралы қаулы шығарады.
2. Қаулыда:
1) шығарылған күнi мен орны;
2) өтiнiшхатты қараған судьяның тегі мен аты-жөні;
3) қайта қарау туралы өтінішхат берілген сот актiсi көрсетіле отырып, қаулы
шығарылған iс;
4) өтiнiшхатты берген адамның тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын
куәландыратын құжатта көрсетілген болса) немесе атауы;
5) өтiнiшхатта келтiрiлген дәлелдер;
6) қабылданған процестік шешімнің уәждері;
7) өтінішхатты қарау нәтижелері бойынша түйіндер көрсетілуге тиіс.
3. Сот актілерін қайта қарау үшін негіздер болған кезде қаулы, өтінішхат және оған
қоса берілген құжаттар іспен бірге алдын ала қаралған күннен бастап бес жұмыс күнінен
кешіктірілмей кассациялық сатыдағы сотқа беріледі.
4. Өтінішхатты алдын ала қарау нәтижелері бойынша шығарылған қаулының көшірмесі
өтінішхатты берген адамға жіберіледі. Өтінішхат қайтарылған жағдайда, оған қоса берілген
құжаттар қайтарылуға жатады.
445-бап. Кассациялық сатыдағы соттың сот отырысын
тағайындау
1. Кассациялық сатыдағы сот судьяның қаулысымен, Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Соты Төрағасының ұсынуымен, Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығымен бірге
істі алғаннан кейін үш жұмыс күні ішінде тараптарға көрсетілген құжаттардың
көшірмелерін, сот отырысының өткiзiлетiн күнін, уақытын, орнын көрсете отырып не олардың
электрондық көшірмелерімен Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының интернет-ресурсы
арқылы танысу мүмкіндігі туралы хабарлай отырып iстiң кассациялық сатыдағы сотта
қаралатыны туралы хабарламаны жiбередi.
2. Іс кассациялық сатыдағы сотқа берілген не ұсыну, наразылық келiп түскен күннен
бастап отыз жұмыс күні iшiнде қаралуға тиiс.
3. Кассациялық сатыдағы соттың істі қарау уақыты мен орны туралы тиісті түрде
хабарландырылған іске қатысатын адамдардың келмеуі істі қарауға кедергі болмайды.
446-бап. Сот актiсiн қайта қарау туралы өтiнiшхатқа,
ұсынымға немесе наразылыққа пікір
1. Іске қатысатын адам немесе оның өкілі қайта қарауға қатысты қарсылықты
растайтын құжаттарды қоса бере отырып, сот актісін қайта қарау туралы өтiнiшхатқа,
ұсынымға немесе наразылыққа пiкiрдi iске қатысатын басқа да адамдарға және Қазақстан
Республикасының Жоғарғы Сотына жiбереді.
Іске қатысатын басқа да адамдарға пiкiрдiң көшiрмелерi жiберiлгенiн растайтын
құжат та пiкiрге қоса беріледi.
2. Пiкiр кассациялық сатыдағы сот өтiнiшхатты немесе наразылықты қарауды
бастағанға дейiн онымен танысу мүмкiндiгiн қамтамасыз ететiн, сот белгiлеген мерзiмде
жiберiледi.
3. Пiкiрге iске қатысатын адам немесе оның өкiлi қол қояды. Пiкiрге өкілдің
өкiлеттiктерiн растайтын сенiмхат қоса беріледі.
447-бап. Татуласу келісімі, дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісім және дауды
партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
келісім
1. Өтінішхат берілгеннен, ұсыну немесе наразылық енгізілгеннен кейін жасалған
тараптардың татуласу келісімі, тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
туралы келісімі немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім
кассациялық сатыдағы сотқа жазбаша нысанда ұсынылуға тиіс.
Тараптардың дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін немесе
дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді сот осы Кодекстің 179
және 181-баптарының қағидаларына сәйкес қабылдайды.
Сот отырысында сот тараптардың татуласу келісімін, тараптардың дауды (жанжалды)
медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін немесе дауды партисипативтік рәсім
тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіткенге дейін тараптарға олардың процестік
әрекеттерінің салдарларын түсіндіреді.
2. Тараптардың татуласу келісімін, тараптардың дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімін немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу
туралы келісімді бекіту кезінде кассациялық сатыдағы сот сот актілерінің күшін жояды
және іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.
448-бап. Сот актiсiнiң орындалуын тоқтата тұру
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы, Қазақстан Республикасының Бас
Прокуроры бір уақытта iстi талап етіп алдырып, кассациялық тәртiппен тексеру үшiн сот
актiсiнiң орындалуын үш айдан аспайтын мерзiмге тоқтата тұруға құқылы.
Сот актісінің орындалуын тоқтата тұру қажеттілігі өткен соң тоқтата тұру туралы
қаулының күші жойылады.
Сот актісінің орындалуын тоқтата тұру туралы немесе тоқтата тұрудың күшін жою
туралы қаулы әділет органына және тараптарға жіберіледі (тапсырылады).
449-бап. Істi кассациялық тәртіппен қарау нысанасы және
шектерi
1. Iстi кассациялық тәртiппен қарау кезiнде сот iстегі материалдар бойынша
өтiнiшхаттың, ұсынудың, наразылықтың дәлелдерi шегiнде соттар шығарған сот актiлерiнiң
заңдылығын тексередi.
2. Кассациялық сатыдағы сот заңдылық мүддесiнде өтiнiшхаттың, ұсынудың немесе
наразылықтың шегiнен шығуға және шағым жасалған, наразылық келтірілген сот актісінің
заңдылығын толық көлемде тексеруге құқылы.
450-бап. Істi кассациялық сатыдағы соттың қарау тәртібі
1. Төрағалық етушi сот отырысын ашады және қарауға жататын істі, бұл үшін негіз
болған процестік құжатты, соттың құрамын және іске қатысатын, сот отырысы залында
отырған адамдарды жариялайды, олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді.
2. Істі қарау уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабардар етілген өтінішхат
берген адамның, прокурордың болмауы сот отырысын жалғастыру мүмкіндігін жоққа
шығармайды.
3. Мәлімделген өтінішхаттар шешілгеннен кейін сот өтінішхат, наразылық берген
адамды тыңдайды.
4. Кассациялық сатыдағы сот прокурорға кассациялық сатыда қаралуға жататын барлық
істер туралы уақтылы хабарлайды.
5. Өтiнiшхат берген адам, прокурор өздерінің пiкiрi бойынша дау айтылатын сот
актісі заңсыз болып табылатын уәждер мен дәлелдерді жазып бередi. Төрағалық етушi содан
кейiн сот белгiлейтін тәртiппен iске қатысатын басқа да тұлғаларға сөз бередi. Олар сөз
сөйлегеннен кейiн прокурор, егер ол сот отырысына қатысып отырған болса, iс бойынша
қорытынды бередi.
451-бап. Кассациялық сатыдағы соттың өкілеттіктері
1. Өтінішхатты, ұсынуды, наразылықты қарау нәтижелері бойынша кассациялық
сатыдағы сот қаулы шығарады.
2. Кассациялық сатыдағы сот кеңесу бөлмесінде мынадай шешiмдердiң бiрiн
қабылдайды:
1) апелляциялық сатыдағы соттың ұйғарымын, қаулысын – күшінде, ал өтiнiшхатты
немесе наразылықты қанағаттандырусыз қалдырады;
2) апелляциялық сатыдағы сот ұйғарымының, қаулысының күшiн жояды және бірінші
сатыдағы соттың ұйғарымын, шешімін күшінде қалдырады;
3) осы Кодекстің 427-бабы төртінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген
бұзушылықтар анықталған жағдайда, апелляциялық сатыдағы сот қаулысының күшін жояды және
істі апелляциялық сатыдағы сотқа судьялардың басқа құрамымен жаңадан қарауға жібереді;
4) осы Кодекстің 427-бабы төртінші бөлігінің 1), 3), 4) және 5) тармақшаларында
көзделген бұзушылықтарға жол берілген жағдайда, бірінші сатыдағы сот шешімінің,
апелляциялық сатыдағы сот қаулысының күшін жояды және істі бірінші немесе апелляциялық
сатыдағы тиісті сотқа судьялардың басқа құрамында жаңадан қарауға жібереді;
5) бірінші сатыдағы сот ұйғарымының, шешімінің, апелляциялық сатыдағы сот
ұйғарымы мен қаулысының күшін толық не бір бөлігінде жояды және істі апелляциялық
сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жібереді не, егер іс апелляциялық сатыдағы сотта немесе
мәні бойынша қаралмаған болса, бірінші сатыдағы сотқа жібереді;
6) бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттардың шешімінің, қаулысының және
ұйғарымының күшін толық не бір бөлігінде жояды және татуласу келісімінің, дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің немесе дауды партисипативтік
рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімнің бекітілуіне байланысты осы Кодекстің 277-
бабында белгіленген негіздер бойынша iс бойынша іс жүргізуді тоқтатады не осы
Кодекстің 279-бабының 2), 3), 4), 5), 9) және 10) тармақшаларында көзделген негіздер
бойынша арызды қараусыз қалдырады;
7) бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың шағым жасаудың процестік
мерзімдерін қалпына келтіру мәселелері жөніндегі ұйғарымдарының күшін жояды және
апелляциялық шағымды қарау үшін істі апелляциялық сатыдағы сотқа жібереді;
8) бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттардың шешімін, ұйғарымын, қаулысын
өзгертеді немесе бiрiншi сатыдағы сот шешімінің, ұйғарымының, қаулысының немесе
апелляциялық сатыдағы сот қаулысының, ұйғарымының күшін толық не бір бөлігінде жоя
отырып, егер істің мән-жайын бірінші немесе апелляциялық сатыдағы сот толық және дұрыс
анықтаған, бірақ материалдық құқық нормаларын қолдануда қателік жіберілген болса, істі
жаңадан қарауға жібермей жаңа сот актісін шығарады;
9) кассациялық қаулы осы Кодекстің 438-бабының алтыншы бөлігінде көзделген
негіздер бойынша қайта қаралған жағдайда, осы баптың екінші бөлігінің 1) – 8)
тармақшаларында көзделген процестік шешімдердің бірін қабылдай отырып, оны өзгеріссіз
қалдырады, оның күшін жояды не өзгертеді.
3. Сот актілерінің күші жойылған және іс жаңадан қарауға жіберілген кезде
кассациялық сатыдағы сот белгілі бір дәлелдеменің анықтығы немесе анық еместігі туралы,
бір дәлелдеменің басқалардың алдындағы басымдығы туралы, материалдық құқықтың қандай
нормасы қолданылуға тиіс екендігі туралы, сондай-ақ істі жаңадан қарау кезінде қандай
шешім шығарылуға тиіс екені туралы мәселелерді алдын ала шешуге құқылы емес.
4. Кассациялық сатыдағы сот сот актілерінде көрсетілмеген не ол жоққа шығармаған
мән-жайларды белгілеуге немесе дәлелденген деп есептеуге құқылы емес.
5. Егер сот дұрыс шешім қабылдаған, бірақ осы Кодекстің 427-бабының бірінші және
екінші бөліктерінде көзделген бұзушылықтарға жол берілген жағдайда, қаулыда уәждер,
материалдық және процестік құқық нормалары көрсетіледі, оларға сәйкес сот актілері
өзгеріссіз қалдырылады.
6. Қаулының қарар бөлігі кеңесу бөлмесінен шыққаннан кейін жарияланады.
7. Қаулы түпкілікті нысанда бес жұмыс күні ішінде дайындалуға тиіс.
452-бап. Кассациялық сатыдағы сот қаулысының мазмұны
1. Кассациялық сатыдағы соттың қаулысы осы Кодексте апелляциялық сатыдағы сот
қаулысы үшiн белгiленген талаптарға сәйкес келуге тиiс. Кассациялық сатыдағы соттың
қаулысына iс бойынша шешiм қабылдаған барлық судьялар қол қояды.
2. Кассациялық сатыдағы сот осы Кодекстiң 235 және 237-баптарында көзделген
жағдайларда және тәртiппен қате жазылған жазбалар мен анық арифметикалық қателердi
түзету туралы мәселені қарауға, кассациялық сатыдағы сот бұрын шығарған қаулыны
түсiндiруге құқылы, бұл туралы ұйғарым шығарылады, ал осы Кодекстің 236-бабында
көзделген жағдайда және тәртіппен қосымша қаулы шығарылады.
453-бап. Кассациялық сатыдағы сот қаулысының заңды күшiне
енуi
Кассациялық сатыдағы сот қаулысы ол жарияланған күнінен бастап заңды күшiне енедi.
454-бап. Сот шешiмiнiң, ұйғарымының, қаулысының күшi
жойылғаннан кейiн iстi қарау
1. Кассациялық тәртiппен сот актiлерiнiң күшi жойылғаннан кейiн iс жалпы тәртiппен
қаралуға жатады.
2. Бұрын болған сот актiлерi апелляциялық немесе кассациялық тәртiппен күшi
жойылғаннан кейiн шығарылған жаңа сот актiлерiне өтiнiшхат, ұсыну, наразылық олардың
күшiнің жойылу уәждеріне қарамастан, жалпы негiздерде берiлуi, келтiрiлуi мүмкiн.
55-тарау. СОТ АКТІЛЕРІН ЖАҢАДАН АШЫЛҒАН НЕМЕСЕ ЖАҢА МӘН-ЖАЙЛАР
БОЙЫНША ҚАЙТА ҚАРАУ ЖӨНІНДЕ ІС ЖҮРГІЗУ 455-бап. Қайта қарау негіздері
1. Заңды күшіне енген шешімдер, ұйғарымдар мен қаулылар жаңадан ашылған немесе
жаңа мән-жайлар бойынша қайта қаралуы мүмкін.
Туындаған немесе орын алған, алайда олар туралы сот актісі заңды күшіне енгеннен
кейін белгілі болған, бұрын қаралған істі дұрыс шешу үшін айтарлықтай маңызы бар заңды
фактілер шешімдерді, ұйғарымдарды және қаулыларды жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар
бойынша қайта қарау үшін негіздер болып табылады.
2. Шешімдерді, ұйғарымдар мен қаулыларды жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта
қарау үшін:
1) заңды күшіне енген сот үкімімен, қаулысымен, қылмыстық қудалау функцияларын
жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың және лауазымды адамдардың қаулыларымен
анықталған куәгердің көрінеу жалған айғақтары, сарапшының көрінеу жалған қорытындысы,
көрінеу дұрыс аудармау, заңсыз не негізсіз шешім шығаруға әкеп соққан құжаттардың не
заттай дәлелдемелердің жалғандығы;
2) заңды күшіне енген сот үкімімен, қаулысымен, қылмыстық қудалау функцияларын
жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың және лауазымды адамдардың қаулыларымен
анықталған тараптардың, іске қатысатын басқа да адамдардың не олардың өкілдерінің
қылмыстық құқық бұзушылығы немесе судьялардың осы істі қарау кезінде жасаған қылмыстық
құқық бұзушылығы;
3) осы шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны шығаруға негіз болған сот шешімінің,
үкімінің, ұйғарымының немесе қаулысының не өзге де мемлекеттік орган қаулысының күшін
жою негіздер болып табылады.
3. Жаңа мән-жайларға:
1) істі қарау және шешу кезінде преюдициалдық маңызы болған сот актісінің күшін
жою;
2) сот актісі шығарылғанда негізге алынған мәмілені жарамсыз деп тану туралы
заңды күшіне енген сот шешімі;
3) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң сот актiсi шығарылған кезде
қолданылған заңдарды және өзге де нормативтік құқықтық актілерді конституциялық емес деп
тануы жатады.
456-бап. Сот актілерін жаңадан ашылған немесе жаңа
мән-жайлар бойынша қайта қарайтын соттар
1. Бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енген шешімін жаңадан ашылған немесе
жаңа мән-жайлар бойынша осы шешімді шығарған сот қайта қарайды.
2. Бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгерткен немесе жаңа шешім шығарылған
апелляциялық және кассациялық сатылардың ұйғарымдарын, шешімдерін, қаулыларын жаңадан
ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарауды шешімді өзгерткен немесе жаңа шешім
шығарған сот жүргізеді.
457-бап. Арыз беру
1. Шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар
бойынша қайта қарау туралы арызды іске қатысқан тараптар, басқа да адамдар немесе
прокурор шешім, ұйғарым немесе қаулы шығарған сотқа қайта қарау үшін негіз болған мән-
жайлар белгіленген күннен бастап үш ай ішінде береді.
2. Арыз келіп түскен күннен бастап – он бес жұмыс күні ішінде, ал апелляциялық
және кассациялық сатылардағы соттарға іс тиісті сотқа келіп түскен күннен бастап
көрсетілген мерзімде қаралуға тиіс.
458-бап. Арыздың нысаны мен мазмұны
1. Арыз беретін тұлға немесе оның уәкілетті өкілі арызға қол қояды.
2. Сот актісін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы
арызда:
1) арыз берілетін соттың атауы;
2) арыз беретін тұлғаның және іске қатысатын басқа да тұлғалардың атауы, олардың
орналасқан жері немесе тұрғылықты жері;
3) арыз беруші жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы
өтініп отырған сот актісін қабылдаған соттың атауы, сот актісінің қабылданған күні,
даудың нысанасы;
4) арыз беретін тұлғаның талаптары; осы Кодекстің 455-бабында көзделген және арыз
берушінің пікірінше осы мән-жайдың ашылуын немесе белгіленуін растайтын құжаттарға
сілтеме жасала отырып, жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша сот актісін қайта
қарау туралы мәселені қоюға негіз болған жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар;
5) қоса берілетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс. Арызда іске қатысатын
адамдардың телефон, факс нөмірлері, электрондық поштасының мекенжайы және өзге де
мәліметтер де көрсетілуі мүмкін.
3. Арыз беретін тұлға іске қатысатын басқа да тұлғаларға оларда жоқ арыздың және
қоса берілген құжаттардың көшірмелерін жіберуге міндетті.
4. Арызға:
1) жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайларды растайтын құжаттардың көшірмелері;
2) арызданушы қайта қарау туралы өтініш жасаған сот актісінің көшірмесі;
3) іске қатысатын басқа да тұлғаларға оларда жоқ арыздың және құжаттардың
көшірмелері жіберілгенін растайтын құжат;
4) сенімхат немесе тұлғаның арызға қол қою өкілеттігін растайтын өзге де құжат
қоса берілуге тиіс.
459-бап. Арыз беруге арналған мерзімнің есептелуі
Арыз беруге арналған мерзім:
1) осы Кодекстің 455-бабы екінші бөлігінің 1) және 2) тармақшаларында көзделген
жағдайларда – сот үкімі, қаулысы, қылмыстық іс бойынша қылмыстық қудалау функцияларын
жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың қаулылары заңды күшіне
енген күннен бастап;
2) осы Кодекстің 455-бабы екінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген жағдайларда
– шешім шығаруға негіз болған, аталған актілердің күшін жойған соттың шешімі, үкімі,
ұйғарымы, қаулысы немесе өзге де мемлекеттік органның қаулысы заңды күшіне енген күннен
бастап;
3) осы Кодекстің 455-бабы үшінші бөлігінің 1) тармақшасында көзделген жағдайларда
– преюдициалдық маңызы бар сот актісінің күшін жойған сот актісі заңды күшіне енген
күннен бастап;
4) осы Кодекстің 455-бабы үшінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайларда
– мәмілені жарамсыз деп таныған сот актісі заңды күшіне енген күннен бастап;
5) осы Кодекстің 455-бабы үшінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген жағдайларда
– Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің нормативтік қаулысы бұқаралық ақпарат
құралдарында жарияланған күннен бастап есептеледі.
460-бап. Арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау
1. Арыздың нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптарды сақтай отырып берілген сот
актісін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арыз тиісті
соттың іс жүргізуіне қабылданады.
2. Арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау туралы мәселені ол сотқа келіп түскен
күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде тиісті соттың судьясы жеке-дара шешеді.
3. Тиісті соттың судьясы арызды іс жүргізуге қабылдау туралы ұйғарым шығарады.
4. Ұйғарымда арызды қарау жөніндегі сот отырысын өткізу күні мен орны көрсетіледі.
5. Ұйғарымның көшірмелері іске қатысатын адамдарға жіберіледі.
461-бап. Арызды қайтару
1. Тиісті соттың судьясы, егер сот актісін жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар
бойынша қайта қарау туралы арызды іс жүргізуге қабылдау туралы мәселені шешу кезінде:
1) арыздың осы Кодекстің 456 және 457-баптарында белгіленген қағидаларды бұза
отырып берілгенін;
2) арыздың белгіленген мерзім өткеннен кейін берілгенін және оны қалпына келтіру
туралы өтінішхаттың жоқ екенін немесе арыз берудің өткен мерзімін қалпына келтіруден бас
тартылғанын;
3) арыздың нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптардың сақталмағанын анықтаса, арыз
берген арыз берушіге оны қайтарады.
Арыз осы Кодексте көзделген басқа да негіздер бойынша қайтарылуы мүмкін.
2. Арызды қайтару туралы ұйғарым шығарылады. Ұйғарымның көшірмесі арызбен және
оған қоса берілетін құжаттармен бірге ұйғарым шығарылған күннен кейінгі келесі күннен
кешіктірілмей арыз берушіге жіберіледі.
3. Соттың арызды қайтару туралы ұйғарымына шағым жасалуы, наразылық білдірілуі
мүмкін.
462-бап. Арызды қарау
Сот жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша шешімді, ұйғарымды немесе
қаулыны қайта қарау туралы арызды сот отырысында қарайды.
Арыз берушіге және іске қатысатын адамдарға арызды қарау уақыты мен орны туралы
хабарланады, алайда олардың келмей қалуы арызды қарауға кедергі болмайды.
463-бап. Соттың істі қайта қарау туралы ұйғарымы
1. Сот шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар
бойынша қайта қарау туралы арызды қарай келіп, арызды қанағаттандырады және шешімнің,
ұйғарымның немесе қаулының күшін жояды не оны қайта қараудан бас тартады.
2. Бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттардың жаңадан ашылған
немесе жаңа мән-жайлар бойынша сот актісінің күшін жою туралы ұйғарымдары шағым жасауға
және наразылық білдіруге жатпайды. Ұйғарыммен келіспеу туралы дәлелдер апелляциялық және
кассациялық шағымдарға енгізілуі мүмкін.
3. Бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттардың сот актісін
жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арызды
қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарымдарына шағым жасалуы, наразылық білдірілуі
мүмкін.
4. Шешімнің, ұйғарымның немесе қаулының күші жойылған жағдайда сот істі осы
Кодексте белгіленген қағидалар бойынша қарайды.
56-тарау. ТӨРЕЛІК ШЕШІМДЕРДІҢ КҮШІН ЖОЮ ТУРАЛЫ ӨТІНІШХАТ
БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
464-бап. Төрелік шешімнің күшін жою туралы өтінішхат беру
1. Төрелік шешімнің күшін жою туралы өтінішхатты төрелік талқылау тараптары, іске
қатысуға тартылмаған, бiрақ төрелік заңда көзделген негiздер бойынша құқықтары мен
мiндеттерiне қатысты шешiм қабылдаған үшiншi тұлғалар төрелік шешімді алған күннен
бастап бір ай iшiнде бере алады.
2. Төрелік шешімнің күшін жою туралы өтінішхат:
1) егер төрелік шешім Қазақстан Республикасының аумағында қабылданса, төрелік
дауды қараған жер бойынша;
2) егер төрелік шешім шет мемлекетте Қазақстан Республикасының заңы бойынша
қабылданса, тұрақты жұмыс істейтін төреліктің орналасқан жері бойынша;
3) егер төрелік шешім шет мемлекетте Қазақстан Республикасының заңы бойынша
қабылданса, Қазақстан Республикасында төреліктің құрылған жері бойынша Қазақстан
Республикасының тиісті сотына беріледі.
3. Егер шешімнің күшін жою үшін осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген мерзім
өтіп кетсе және осы Кодекске сәйкес оны қалпына келтіру үшін негіздер болмаса, судья
өтінішхатты қайтарады.
465-бап. Өтінішхатты қарау
1. Төрелік шешімнің күшін жою туралы өтінішхатты сот осы Кодексте көзделген
қағидалар бойынша iс қозғалған кезден бастап он жұмыс күні iшiнде қарайды.
Үшінші тұлға өтінішхат берген кезде қосымша дәлелдемелер беру қажет болса,
судьяның іс бойынша іс жүргізуді бір айға дейінгі мерзімге ұзартуға құқығы бар.
2. Төрелік талқылау тараптары, үшінші тұлғалар төрелік шешімнің күшін жою туралы
өтінішхат берген жағдайда, сот оларға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарлайды.
Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарландырылған көрсетілген
тұлғалардың келмей қалуы істі қарауға кедергі болмайды.
3. Сот істі қараған кезде мәлімделген талаптар мен қарсылықтарға негіз ретінде
сотқа ұсынылған дәлелдемелерді зерттеу арқылы төрелік шешімнің күшін жою үшін заңда
көзделген негіздердің болуын немесе болмауын анықтайды.
4. Сот төрелік шешімнің күшін жою туралы өтінішхатты қараудың нәтижелерi бойынша
төрелік шешiмнiң күшiн жою не өтінішхатты қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым
шығарады. Соттың ұйғарымына осы Кодекске сәйкес шағым жасалуы, наразылық білдірілуі
мүмкiн.
4-бөлім. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ПРОЦЕСС
57-тарау. ШЕТЕЛДІК ТҰЛҒАЛАР ҚАТЫСАТЫН ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ
466-бап. Шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша
Қазақстан Республикасы соттарының құзыреті
1. Егер Қазақстан Республикасының аумағында жауапкер-ұйым орналасқан болса немесе
жауапкер-азаматтың тұрғылықты жері болса, шетелдік тұлғалар қатысатын істі Қазақстан
Республикасының соттары қарайды.
2. Қазақстан Республикасының соттары шетелдік тұлғалар қатысатын істерді де
мынадай:
1) шетелдік тұлғаның басқару органы, филиалы немесе өкілдігі Қазақстан
Республикасының аумағында болған;
2) жауапкердің Қазақстан Республикасының аумағында мүлкі болған;
3) алименттер өндіріп алу туралы және әке болуды анықтау туралы іс бойынша талап
қоюшының Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болған;
4) мертігумен, денсаулыққа өзге де зақым келтірумен немесе асыраушысының қайтыс
болуынан келтірілген зиянды өтеу туралы іс бойынша зиян Қазақстан Республикасының
аумағында келтірілгенде немесе талап қоюшының Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері
болған;
5) мүлікке келтірілген зиянды өтеу туралы іс бойынша, зиянды өтеу туралы талап қою
үшін негіз болған әрекет немесе өзге де мән-жай Қазақстан Республикасының аумағында орын
алған;
6) талап қою, оның толық немесе ішінара орындалуы Қазақстан Республикасының
аумағында орын алуға тиіс болған немесе орын алған шарттан туындаған;
7) талап қою Қазақстан Республикасының аумағында орын алған негізсіз баюдан
туындаған;
8) некені бұзу туралы іс бойынша талап қоюшының Қазақстан Республикасында
тұрғылықты жері болған немесе ерлі-зайыптылардың ең болмағанда біреуі Қазақстан
Республикасының азаматы болған;
9) ар-намысты, қадір-қасиетті және іскерлік беделді қорғау туралы іс бойынша талап
қоюшының Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болған;
10) дербес деректер субъектілерінің құқықтарын қорғау туралы, оның ішінде
залалдарды және (немесе) моральдық зиянды өтеу туралы іс бойынша талап қоюшының
Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болған жағдайларда қарайды.
3. Қазақстан Республикасының соттары басқа істерді де, егер олар заңмен және
(немесе) Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартпен өз құзыретіне
жатқызылса, қарайды.
467-бап. Шетелдік тұлғалар қатысатын Қазақстан
Республикасы соттарының айрықша құзыреті
1. Қазақстан Республикасы соттарының айрықша құзыретіне:
1) Қазақстан Республикасында орналасқан жылжымайтын мүлік құқығына байланысты
істер;
2) егер тасымалдаушылар Қазақстан Республикасының аумағында болса,
тасымалдаушыларға тасымал шарттарынан туындайтын талап қою жөніндегі істер;
3) егер ерлі-зайыптылардың екеуінің де Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері
болса, Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдіктермен немесе азаматтығы жоқ
адамдармен некесін бұзу туралы істер;
4) осы Кодекстің 27 – 30-тарауларында көзделген ерекше талап қою ісін жүргізу
істері жатады.
2. Қазақстан Республикасының соттары ерекше іс жүргізу істерін:
1) фактіні анықтау туралы іс бойынша арыз берушінің Қазақстан Республикасының
аумағында тұрғылықты жері болған немесе анықталуы қажет факт Қазақстан Республикасының
аумағында орын алған немесе орын алатын;
2) өзіне қатысты бала асырап алу туралы, әрекетке қабілеттігін шектеу немесе оны
әрекетке қабілетсіз деп тану туралы, кәмелетке толмаған адамды толығымен әрекетке
қабілетті деп жариялау (эмансипация) туралы, психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу
туралы, психикасының бұзылуынан зардап шегетін азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу
мерзімін ұзарту, туберкулезден, алкоголизмнен, нашақорлықтан және уытқұмарлықтан
мәжбүрлеп емдеу туралы арыз берген азамат Қазақстан Республикасының азаматы болған не
оның Қазақстан Республикасының аумағында тұрғылықты жері болған;
3) өзіне қатысты хабарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туралы
мәселе қойылған азамат Қазақстан Республикасының азаматы болған не Қазақстан
Республикасының аумағында соңғы белгілі тұрғылықты жері болған және бұл ретте Қазақстан
Республикасының аумағында тұрғылықты жері немесе орналасқан жері бар азаматтар мен
ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін анықтау осы мәселенің шешілуіне байланысты болған;
4) Қазақстан Республикасының аумағындағы затты иесіз деп тану туралы арыз
берілген;
5) бағалы қағазды жоғалды деп тану туралы және оған тиісті құқықтарды қалпына
келтіру (шақыртып іс жүргізу) туралы берілген арызды Қазақстан Республикасының аумағында
тұратын немесе орналасқан азамат немесе ұйым берген;
6) жаңсақтығын анықтау туралы арыз берілген азаматтық хал актілеріндегі жазуды
Қазақстан Республикасының азаматтық хал актілерін жазу органдары жасаған;
7) шағым жасалып отырған нотариаттық әрекеттерді (оларды жасаудан бас тартуды)
Қазақстан Республикасының нотариусы немесе басқа да органы жасаған жағдайларда қарайды.
468-бап. Шарттық соттылық
Шетелдік соттың құзыреті осы Кодекстің 31-бабында көзделген жағдайлардан басқа,
тараптардың жазбаша келісімімен көзделуі мүмкін. Мұндай келісім болған жағдайда сот
жауапкердің өтінішхатымен, егер мұндай өтінішхат істі мәні бойынша қарау басталғанға
дейін мәлімделсе, арызды қараусыз қалдырады.
469-бап. Құзыреттің өзгермейтіндігі
Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген құзыреттілік қағидаларын сақтай
отырып, Қазақстан Республикасының соты іс жүргізуге қабылдаған іс бұдан әрі тараптардың
азаматтығының, тұрғылықты жерінің өзгеруіне және құзыретке әсер ететін басқа да мән-
жайларға байланысты басқа мемлекеттің сотының соттылығына жатқызылса да, мәні бойынша
шешіледі.
470-бап. Шетелдік сотта іс жүргізудің мәні
1. Қазақстан Республикасы сот шешімдерін өзара тануды және орындауды көздейтін
халықаралық шарт жасасқан шет мемлекеттің соты егер сол тараптар арасындағы, сол
нысанасы туралы және сол негіздер бойынша дау жөнінде шешім шығарып қойған болса,
Қазақстан Республикасының соты арызды қараусыз қалдырады, ал іс бойынша іс жүргізуді
тоқтатады.
2. Егер шет мемлекеттің сотында сол тараптар арасындағы, сол нысанасы туралы және
сол негіздер бойынша бұрын қозғалған дау жөніндегі іс болса, ол бойынша шешім Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасында тануға жатса, Қазақстан
Республикасының соты арызды қараусыз қалдырады, ал іс бойынша іс жүргізуді тоқтатады.
3. Осы баптың ережелері осы іс Қазақстан Республикасы соттарының айрықша
құзыретіне жатқызылатын жағдайларды қозғамайды.
471-бап. Соттылық
Қазақстан Республикасының заңнамасында Қазақстан Республикасы соттарының
құзыретіне жатқызылған істердің соттылығы осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық
қағидалары бойынша айқындалады.
472-бап. Шетелдік тұлғалардың процестік құқықтары мен
міндеттері
1. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік және халықаралық ұйымдардың
(бұдан әрі – шетелдік тұлғалар) өздерінің бұзылған немесе дауланып отырған құқықтарын,
бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін Қазақстан Республикасының
соттарына жүгінуге құқығы бар.
2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта өзгеше
көзделмесе, шетелдік тұлғалар процестік құқықтарды пайдаланады және процестік
міндеттерін Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен бірдей
орындайды.
3. Соттарда шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша сот ісін жүргізу осы
Кодекске, өзге де заңдарға және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық
шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.
4. Қазақстан Республикасының азаматтары мен ұйымдарының процестік құқықтарын
арнайы шектеулерге жол берілетін мемлекеттердің шетелдік тұлғаларына қатысты Қазақстан
Республикасы қарсы шектеулер (реторсиялар) белгілеуі мүмкін.
473-бап. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың
азаматтық процестік әрекетке қабілеттілігі
1. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық процестік әрекетке
қабілеттілігі олардың жеке заңы бойынша айқындалады.
2. Өзі азаматы болып табылатын мемлекеттің құқығы шетелдіктің жеке заңы болып
табылады.
3. Азаматта бірнеше шет мемлекеттің азаматтығы болған жағдайда, ол неғұрлым тығыз
байланыста болатын, оның ішінде азаматтың тұрғылықты жері бар мемлекеттің заңы оның жеке
заңы болып есептеледі.
4. Азаматтығы жоқ адамның жеке заңы – ол тұрғылықты тұратын жері бар мемлекеттің
заңы, ал олай болмаған жағдайда оның әдетте тұрып жатқан мемлекетінің заңы сол адамның
жеке заңы болып есептеледі.
5. Өзінің жеке заңы бойынша процестік әрекетке қабілетті болып табылмайтын адам,
егер Қазақстан Республикасының заңына сәйкес процестік әрекет қабілетіне ие болса, ол
Қазақстан Республикасының аумағында әрекетке қабілеті бар деп танылуы мүмкін.
474-бап. Шетелдік және халықаралық ұйымның процестік
құқыққа қабілеттілігі
1. Шетелдік ұйымның процестік құқыққа қабілеттілігі осы ұйым соған сәйкес
құрылған шет мемлекеттің заңы бойынша айқындалады. Бұл заң бойынша процестік құқыққа
қабілеті жоқ шетелдік ұйым Қазақстан Республикасының заңына сәйкес Қазақстан
Республикасының аумағында құқыққа қабілеті бар деп танылуы мүмкін.
2. Халықаралық ұйымның процестік құқыққа қабілеттілігі осы ұйым соған сәйкес
құрылған халықаралық шарттың немесе Қазақстан Республикасының өзге де халықаралық
шарттарының негізінде белгіленеді.
475-бап. Шет мемлекеттердің органдары берген құжаттарды
тану
1. Қазақстан Республикасының ұйымдарына немесе шетелдік тұлғаларға қатысты шет
мемлекеттердің заңдары бойынша Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жасалған, шет
мемлекеттердің құзыретті органдары белгілеген нысанмен берген, жасаған немесе
куәландырған құжаттарды Қазақстан Республикасының соттары, егер Қазақстан
Республикасының заңнамасында және (немесе) халықаралық шартында өзгеше
көзделмесе, консулдық заңдастыру болған немесе апостиль қойылған жағдайда қабылдайды.
2. Шетел тілінде жасалған құжаттар Қазақстан Республикасының соттарына ұсынылған
кезде олардың тиісті түрде куәландырылған, сот ісін жүргізу тіліне аударылған
аудармасымен бірге берілуге тиіс.
476-бап. Құқықтық көмек туралы тапсырмалар
1. Қазақстан Республикасының соттары заңнамада және (немесе) Қазақстан
Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда көзделетін көлемде құқықтық көмек
көрсетеді.
Құқықтық көмек көрсету, хабарламаларды, басқа да құжаттарды тапсыруды және
жіберуді, сондай-ақ өзге де процестік әрекеттерді орындауды, атап айтқанда, тараптарды,
куәгерлерді тыңдауды, сараптама жүргізуді, сол жерде қарап-тексеруді, орындалуы құқықтық
көмек көрсету шеңберінде заңнамада немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған
халықаралық шартта не өзара негізде көзделген басқа да процестік әрекеттерді қамтиды.
2. Қазақстан Республикасының соттары:
1) тапсырманы орындау Қазақстан Республикасының егемендігіне нұқсан келтіретін
немесе Қазақстан Республикасының қауіпсіздігіне қатер төндіретін;
2) тапсырмаларды орындау соттың құзыретіне кірмейтін жағдайларды;
3) Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген өзге де
жағдайларды қоспағанда, өздеріне заңда немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған
халықаралық шартта не өзара негізде көзделген тәртіппен берілген жекелеген процестік
әрекеттерді жүргізу туралы шетелдік соттардың тапсырмаларын орындайды.
3. Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында өзгеше көзделмесе,
шетелдік соттардың жекелеген процестік әрекеттерді орындау туралы тапсырмаларын орындау
осы Кодексте белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
4. Қазақстан Республикасының соттары жекелеген процестік әрекеттерді орындау
туралы тапсырмалармен шетелдік соттарға жүгіне алады.
5. Қазақстан Республикасы соттарының шетелдік соттармен қарым-қатынас жасау
тәртібі заңда немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда не
өзара негізде айқындалады.
6. Қазақстан Республикасы соттарының құқықтық көмек көрсетуі туралы заңнамасының
қолдануын және шет мемлекеттердің соттарына құқықтық көмекке жүгінуді егжей-тегжейлейтін
нұсқаулықты соттардың қызметін ұйымдық және материалдық-техникалық қамтамасыз етуді
жүзеге асыратын орган бекітеді.
477-бап. Шет мемлекеттiң иммунитетi
Осы Кодексте белгiленген жағдайларды қоспағанда, шет мемлекет Қазақстан
Республикасында соттық иммунитеттi, талап қоюды қамтамасыз етуге қарсы иммунитеттi және
сот актiсiн мәжбүрлеп орындатуға қарсы иммунитеттi қоса алғанда, юрисдикциялық
иммунитеттi пайдаланады.
478-бап. Соттық иммунитет
Осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес шет мемлекет, егер ол соттық иммунитеттен бас
тартуға келiссе не осы Кодекстiң 484-бабына сәйкес шет мемлекетке иммунитет
қолданылмайтын болса, сондай-ақ егер ол мемлекеттiң егемен билiгiн жүзеге асырудан өзге
қызметтi жүзеге асырса, оның iшiнде осы Кодекстiң 484, 485, 486, 487, 488, 489, 490
және 491-баптарында көрсетiлген жағдайларда Қазақстан Республикасында соттық иммунитеттi
пайдаланбайды.
479-бап. Шет мемлекеттің қарсы талап қоюға қатысты
иммунитеттен бас тартуы
1. Қазақстан Республикасының сотына талап қойған шет мемлекет осы мемлекеттiң
алғашқы талап қоюы сияқты сол құқықтық қатынастарға немесе фактiлерге негiзделген кез
келген қарсы талап қоюға қатысты соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп танылады.
2. Қазақстан Республикасының сотына қарсы талап қою берген шет мемлекет алғашқы
талап қоюына қатысты соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп танылады.
480-бап. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасы сотының
юрисдикциясына келiсуi және соттық иммунитеттен
бас тартуы
1. Егер шет мемлекет тиiстi мәселеге немесе iске қатысты Қазақстан Республикасы
сотының юрисдикцияны жүзеге асыруына, атап айтқанда:
1) халықаралық шартта;
2) Қазақстан Республикасының халықаралық шарты болып табылмайтын жазбаша
келiсiмде;
3) Қазақстан Республикасының сотында мәлімдеме жасау немесе нақты талқылау
шеңберiнде жазбаша хабардар ету арқылы тiкелей келiсiм бiлдiрсе, ол соттық иммунитеттен
бас тартуға келiсті деп танылады.
2. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi оның талап қоюды
қамтамасыз ету иммунитетінен және сот актiсiн мәжбүрлеп орындату иммунитетінен бас
тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.
3. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының заңнамасын қолдануға келiсуi соттық
иммунитеттен бас тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.
481-бап. Шет мемлекеттiң сот талқылауына қатысуы
1. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында өзiнiң бастамасымен
қозғалған талқылау тарапы болып табылса немесе Қазақстан Республикасының сотында iстiң
мәнiн талқылауға кіріссе немесе iстiң мәнi бойынша қандай да бiр өзге әрекеттi қолданса,
осы мемлекет соттық иммунитеттен бас тартуға келiсті деп танылады. Алайда, егер мемлекет
ол осындай әрекетті қолданғанға дейiн иммунитет туралы мәлiмдеуге негiз болатын
фактiлердің өзiне белгiлi болмағанын сотта дәлелдесе, ол осы фактiлер өзiне белгiлi
болғаннан кейiн дереу солардың негiзiнде иммунитетке сүйене алады.
2. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында талқылауға қатысса немесе
иммунитетке сүйену немесе талқылау нысанасы болып табылатын мүлiкке қатысты өз құқығына
дәлелдемелер келтiру мақсатында қандай да бiр басқа әрекетті қолданса, ол оның соттық
иммунитеттен бас тартуы ретiнде қарастырылмайды.
3. Шет мемлекет өкiлiнiң Қазақстан Республикасының сотына куә айғақтарын беру үшiн
келуi осы мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.
4. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында талқылауға қатыспаса, бұл
мән-жай өзiнен-өзi оның соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуі ретiнде түсiндiрiлмеуге
тиiс.
482-бап. Шет мемлекеттің төрелiк талқылауға қатысты
иммунитеттен бас тартуы
Егер шет мемлекет туындаған немесе болашақта туындауы мүмкін дауларды өзiнiң
қатысуымен төрелікте қарауға жазбаша нысанда келiсiм бiлдiрсе, Қазақстан Республикасы
сотының төрелікке қатысы бар функцияларды жүзеге асыруына қатысты мәселелер бойынша оның
осы дауларға байланысты соттық иммунитеттен бас тартуға ерiктi түрде келiскенi деп
танылады.
483-бап. Иммунитеттен бас тартуға келiсiмдi керi қайтарып
алу
1. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен, талап қоюды қамтамасыз етуге қарсы
иммунитеттен және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатуға қарсы иммунитеттен бас тартуға
келiсуi, осындай келiсудi керi қайтарып алуға жол беру дауға қатысушы басқа тараппен
келiсiмде тiкелей көзделген жағдайларды қоспағанда, керi қайтарып алынбайды.
2. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi сот талқылауының барлық
сатыларына қолданылады.
484-бап. Қазақстан Республикасының юрисдикциялық
иммунитетi бұзылған жағдайда шет мемлекеттің
иммунитетін қолданбау
Шет мемлекет Қазақстан Республикасында соттық иммунитетті, сол сияқты талап қоюды
қамтамасыз етуге және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатуға қарсы иммунитеттi, осындай шет
мемлекет Қазақстан Республикасы мен оның меншiгiнiң юрисдикциялық иммунитетiн бұзған
жағдайда пайдаланбайды.
485-бап. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты даулар бойынша
шет мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
1. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының аумағында кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге
асыруы кезiнде туындаған даулар бойынша соттық иммунитеттi осы мемлекет Қазақстан
Республикасында пайдаланбайды.
2. Шет мемлекет жасаған немесе мемлекеттiң егемен билiгiн жүзеге асырған
кездегiден өзгеше түрде онымен байланысты болатын кәсiпкерлiк қызметтен тыс азаматтық-
құқықтық мәмiлелерден туындаған даулар бойынша соттық иммунитеттi осы мемлекет Қазақстан
Республикасында пайдаланбайды.
3. Шет мемлекет жасаған немесе ол байланысты болатын мәмiле оның егемен билiгiн
жүзеге асыруға байланысты қызмет болып табылатындығы не табылмайтындығы туралы мәселенi
шешу кезiнде Қазақстан Республикасының соты осындай мәмiленiң сипаты мен мақсатын
назарға алады.
486-бап. Заңды тұлғаларға қатысуға байланысты даулар
бойынша шет мемлекеттің соттық иммунитетін
қолданбау
Шет мемлекет Қазақстан Республикасының аумағында құрылған немесе негiзгi қызмет
орны бар коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғаларға өзiнiң қатысуына
байланысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
487-бап. Мүлiкке құқықтарға қатысты даулар бойынша шет
мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
Шет мемлекет:
1) Қазақстан Республикасының аумағындағы жылжымайтын мүлiкке өзiнiң құқықтарына,
сондай-ақ осындай мүлiкке байланысты өзiнiң мiндеттемелерiне;
2) жылжымайтын мүлiкке осы мемлекеттiң егемен билiгiн жүзеге асыруына байланысты
емес негiздер бойынша туындайтын өзiнiң құқықтарына қатысты даулар бойынша соттық
иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
488-бап. Нұқсанды (зиянды) өтеу туралы даулар бойынша шет
мемлекеттің соттық иммунитетін қолданбау
Шет мемлекет, егер талап Қазақстан Республикасының аумағында толық немесе iшiнара
орын алған әрекетпен (әрекетсiздiкпен) немесе мән-жаймен нұқсан (зиян) келтiруден
туындаса, осы мемлекеттiң өмiрге және (немесе) денсаулыққа келтiрiлген зиянды және
мүлiкке келтiрiлген нұқсанды өтеуi туралы даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан
Республикасында пайдаланбайды.
489-бап. Зияткерлiк меншiк құқықтары объектілерiне
қатысты даулар бойынша шет мемлекеттің соттық
иммунитетін қолданбау
1. Шет мемлекет зияткерлiк меншiк объектiлерiне өзiнiң құқықтарын белгiлеуге және
жүзеге асыруға қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында
пайдаланбайды.
2. Шет мемлекет басқа тұлғалардың зияткерлiк меншiк объектiлерiне құқықтарын осы
мемлекеттiң ықтимал бұзуына қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан
Республикасында пайдаланбайды.
490-бап. Еңбек даулары бойынша шет мемлекеттің соттық
иммунитетін қолданбау
1. Шет мемлекет Қазақстан Республикасының аумағында толық немесе iшiнара
орындалған немесе орындалуға тиiс жұмысқа қатысты осы мемлекет пен жұмыскердiң арасында
туындаған еңбек даулары бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында
пайдаланбайды.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң қағидасы:
1) жұмыскердiң Қазақстан Республикасында тұрақты тұрғылықты жерi болған жағдайды
қоспағанда, талқылау қозғалған кезде жұмыскер өзін жұмысқа қабылдаған мемлекеттiң
азаматы болып табылатын;
2) жұмыскер мемлекеттiң егемен билiгiн жүзеге асыру жөнiндегi мiндеттердi орындау
үшiн жалданған;
3) еңбек шартын жасасу немесе қайта жаңарту даудың нысанасы болып табылатын
жағдайларда қолданылмайды.
491-бап. Теңiз кемелерiн және iшкi суда жүзетiн кемелердi
пайдалануға байланысты даулар бойынша шет
мемлекеттің иммунитеті
1. Теңiз кемесiнiң немесе iшкi суда жүзетiн кеменiң меншiк иесi болып табылатын не
осы кеменi пайдаланатын шет мемлекет, егер кеме талап қою білдіруге негiз болған
фактiлер туындаған кезде мемлекеттiк коммерциялық емес мақсаттардан гөрi өзге
мақсаттарда пайдаланылса, осы кеменi пайдалануға немесе осы кемемен жүк тасымалдауға
қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң қағидасы:
1) әскери корабльдерге және әскери-қосалқы кемелерге, сондай-ақ мұндай корабльдер
мен кемелердiң бортында тасымалданатын жүкке;
2) мемлекетке тиесiлi және осы жүк қандай кемемен тасымалданатынына қарамастан,
тек қана мемлекеттiк коммерциялық емес мақсаттарда пайдаланылатын немесе пайдалануға
арналған жүкке қатысты қолданылмайды.
3. Осы баптың қолданылу мақсаттары үшiн кеменi пайдалануға қатысты даулар деп,
атап айтқанда:
1) кемелердiң соқтығысуына, порттық және гидротехникалық құрылыстардың бұзылуына
немесе басқа да кеме жүзетін аварияларға;
2) көмек көрсетуге, құтқару жұмыстары мен жалпы аварияға;
3) кемеге қатысты өнім беруге, жөндеу және басқа да жұмыстарға, қызметтер
көрсетуге;
4) теңiз ортасының ластану зардаптарына;
5) суға батқан мүлiктi көтеруге қатысты даулар түсiнiледi.
492-бап. Шет мемлекеттің талап қоюды қамтамасыз етуге
және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатуға қарсы
иммунитеті
Мынадай:
1) шет мемлекет осы Кодекстiң 480-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген тәсiлдердiң
бiрi арқылы осы бапта көрсетiлген юрисдикциялық иммунитеттiң түрлерiнен бас тартуға
тiкелей келiсiм бiлдiрген;
2) шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында талқылаудың нысанасы болып
табылатын талапты қанағаттандырған жағдайда мүлiктi резервке қойған немесе өзгедей түрде
белгiлеген;
3) шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының аумағындағы мүлкiн мемлекеттiң егемен
билiгiн жүзеге асырудан өзге мақсатта шет мемлекет пайдаланатын және (немесе) оның
пайдалануына арналған жағдайларды қоспағанда, талап қоюды қамтамасыз етуге қарсы
иммунитеттi және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатуға қарсы иммунитеттi шет мемлекет
пайдаланады.
493-бап. Егемен билiктi жүзеге асыру мақсатында
пайдаланылатын мүлiк
Мемлекеттiң егемен билiгiн жүзеге асырудан өзге мақсатта шет мемлекет пайдаланатын
және (немесе) оның пайдалануына арналған мүлiк ретiнде (осы Кодекстiң 492-бабының 3)
тармақшасы), атап айтқанда, шет мемлекеттiң мынадай мүлкi қарастырылмайды:
1) шет мемлекеттiң дипломатиялық өкiлдiктерiнiң немесе оның консулдық
мекемелерiнiң, арнайы миссиялардың, халықаралық ұйымдар жанындағы өкiлдiктердiң,
халықаралық ұйымдар органдарындағы не халықаралық конференциялардағы шет мемлекет
делегацияларының функцияларын жүзеге асыруы үшiн пайдаланылатын немесе олардың
пайдалануына арналған мүлiк (оның iшiнде банк шотында тұрған ақша);
2) әскери мүлiк және (немесе) Қазақстан Республикасы таныған бiтiмгершiлiк
операцияларда пайдаланылатын мүлiк;
3) сатуға қойылмаған не сатуға арналмаған мәдени құндылықтар немесе мұрағат
құжаттары.
494-бап. Шет мемлекет қатысатын iстер бойынша сот ісін
жүргізу
Егер осы Кодексте немесе басқа заңдарда өзгеше көзделмесе, шет мемлекет қатысатын
iстердi Қазақстан Республикасының соттары, заңды тұлғаларға, атап айтқанда, шетелдiк
заңды тұлғаларға қатысты қолданылатын соттылық туралы қағидаларды қоса алғанда,
Қазақстан Республикасының сот iсiн жүргізу қағидалары бойынша қарайды.
495-бап. Шет мемлекеттiң соттық иммунитетi туралы
мәселені шешу тәртiбi
1. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттi пайдаланатыны-пайдаланбайтыны туралы
мәселені Қазақстан Республикасының соты тараптарды шақыра отырып, сот отырысында шешедi.
2. Егер Қазақстан Республикасының соты шет мемлекетте соттық иммунитеттiң болуын
анықтаған жағдайда, даудың сотта қаралуға жатпауына байланысты іс бойынша іс жүргізу
тоқтатылады.
496-бап. Қазақстан Республикасы сотының шет мемлекет
қатысатын даулар бойынша талап қоюды қамтамасыз
ету туралы және сот актiсiн мәжбүрлеп орындату
туралы мәселелердi шешуi
1. Қазақстан Республикасының соты талап қоюды қамтамасыз ету және шет мемлекетке
қатысты шығарылған сот актiсiн мәжбүрлеп орындату туралы мәселелердi шет мемлекетте
тиiсiнше талап қоюды қамтамасыз етуге қарсы иммунитеттiң және сот актiсiн мәжбүрлеп
орындатуға қарсы иммунитеттiң болуына немесе болмауына қарай шешедi.
2. Шұғыл шаралар қабылдамау сот актiсiн орындауды қиындатуы мүмкін болатын
немесе, атап айтқанда, сот актiсiн орындауға жол бермеу мақсатында мүлiктi жою, бүлдiру,
орнын ауыстыру ықтималдығының жоғары дәрежесiне немесе оған өзгедей билік етуге
байланысты мүмкін болмайтын жағдайларда, Қазақстан Республикасының соты шет мемлекет
тиiстi иммунитеттi пайдаланады деп пайымдауға өзiнде жеткiлiктi негiздер болмаған кезде
– тараптың өтiнiшi бойынша талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шараларды қолдануға, ал
атқарушылық іс жүргізу сатысында - шет мемлекеттің мүлкінен өндіріп алуды жүргізуге
құқылы. Қазақстан Республикасының соты шет мемлекеттің мүлкіне тыйым салуға, талап қоюды
қамтамасыз етуге байланысты басқа да шараларды қолдану туралы, сондай-ақ шет мемлекеттің
мүлкінен өндіріп алу туралы ұйғарым шығарады, оған осы Кодексте белгіленген тәртіппен
шағым жасалуы мүмкін.
3. Мұндай шешімді қабылдау шет мемлекетті тиiстi иммунитетінiң болуына сілтеме
жасай отырып, оны даулау құқығынан айырмайды.
497-бап. Өзара түсiнiстiк қағидатын қолдану
1. Шет мемлекетке қойылған талап қоюды Қазақстан Республикасының сотында қарау
кезiнде сот талап қоюшының немесе iске қатысатын басқа да адамның өтiнiшхаты бойынша
өзара түсiнiстiк қағидатын қолданады.
2. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты даулар бойынша, сондай-ақ кәсiпкерлiк қызметтен
тыс азаматтық-құқықтық мәмiлелерден туындаған даулар бойынша тиiстi шет мемлекетте
Қазақстан Республикасына берiлетiн юрисдикциялық иммунитеттiң көлемiн дәлелдеу өзара
түсiнiстiк қағидатын қолдану туралы өтiнiшхат берген адамға жүктелуi мүмкін.
3. Егер өзiне қатысты юрисдикциялық иммунитет туралы мәселе туындаған шет
мемлекетте осы Кодекске орай шет мемлекетке берiлетiн иммунитетке қарағанда Қазақстан
Республикасына юрисдикциялық иммунитет неғұрлым шектелген көлемде берiлетiнi дәлелденсе,
онда Қазақстан Республикасының соты көрсетiлген мәселенi өзара түсiнiстiк негiзiнде шешу
кезiнде Қазақстан Республикасының тиiстi шет мемлекетте юрисдикциялық иммунитеттi қандай
көлемде пайдаланатынын негiзге алуға құқылы.
498-бап. Осы Кодекстi қолдану мәселелерi бойынша
Қазақстан Республикасының сотына жәрдемдесу
1. Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi Қазақстан Республикасы
сотының сұрау салуы бойынша немесе өз бастамасы бойынша осы Кодекстiң шет мемлекетке
қатысты қолданылуына байланысты, атап айтқанда, өзiне қатысты юрисдикциялық иммунитет
туралы мәселе туындайтын тарап шет мемлекет болып табыла ма, мемлекеттiң егемен билiгiн
жүзеге асыру жөнiндегi қызмет орын алды ма, шет мемлекетте Қазақстан Республикасының
юрисдикциялық иммунитетi қандай көлемде берiледi деген мәселелер бойынша қорытынды
бередi.
2. Қазақстан Республикасының соты дау нысанасы болып табылатын мәселелер бойынша
жәрдемдесу және түсiндiру үшiн, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы және шетелдегi
өзге де органдар мен ұйымдарға да белгiленген тәртiппен жүгiнуi немесе сарапшыларды
тартуы мүмкін. Істегi бар дәлелдемелердiң жиынтығы ескерiле отырып, алынған қорытындылар
мен түсiндiрмелер Қазақстан Республикасы сотының бағалауына жатады.
499-бап. Процестік құжаттарды шет мемлекетке жiберу және
табыс ету
1. Шет мемлекетке оған қатысты Қазақстан Республикасының сотында iс қозғалғаны
туралы хабарламаны және өзге де сот құжаттарын жiберу дипломатиялық арналар арқылы
жүзеге асырылады. Тиiстi мемлекеттiң сыртқы iстерiн жүргiзетiн атқарушы билiк органының
осы құжаттарды алған күнi олардың табыс етілген күнi болып есептеледi.
2. Қазақстан Республикасы соттарының шет мемлекетке құжаттарды табыс ету туралы
және Қазақстан Республикасының сотында оған қатысты қозғалған iске байланысты өзге де
процестік әрекеттерді жасау туралы тапсырмалары құқықтық көмек көрсетудi регламенттейтiн
заңнамада және (немесе) Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда
көзделген тәртiппен ресiмделедi.
500-бап. Сырттай шешiм
Қазақстан Республикасының сотында талқылауға қатыспаған шет мемлекетке қатысты
шешiм, егер сот:
1) осы Кодекстiң 499-бабының талаптары сақталғанын;
2) шет мемлекетке оған қатысты iс қозғалғаны туралы құжаттарды тапсыру туралы
тапсырма жiберiлген күннен бастап кемiнде алты ай өткенiн;
3) осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес мемлекет соттық иммунитеттi пайдаланбайтынын
анықтаған жағдайда шығарылуы мүмкін.
501-бап. Шетелдік соттардың шешімдерін, шетелдік
төреліктердің төрелік шешімдерін тану және
орындау
1. Татуласу келісімдерін бекіту туралы шешімдерді, қаулыларды және ұйғарымдарды,
шетелдік соттардың сот бұйрықтарын, сондай-ақ шетелдік төреліктердің төрелік шешімдерін,
егер осындай актілерді тану және орындау заңнамада және (немесе) Қазақстан Республикасы
ратификациялаған халықаралық шартта не өзара негізде көзделсе, Қазақстан Республикасының
соттары таниды және орындайды.
2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта өзгеше
белгіленбесе, осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген актілерді танудың және орындаудың
шарттары мен тәртібі заңда айқындалады.
3. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген актілер олар заңды күшіне енген кезден
бастап үш жыл ішінде мәжбүрлеп орындатуға берілуі мүмкін. Дәлелді себеппен өткізіп
алынған мерзімді осы Кодекстің 126-бабында көзделген тәртіппен Қазақстан Республикасының
соты қалпына келтіруі мүмкін.
502-бап. Шетелдік соттардың орындауды талап етпейтін
шешімдерін тану
Шетелдік соттардың өз сипаты бойынша орындауды талап етпейтін мынадай:
1) сот шешім шығарған мемлекет азаматтарының ғана жеке мәртебесін қозғайтын;
2) егер некені бұзу кезінде ерлі-зайыптылардың ең болмағанда біреуі Қазақстан
Республикасынан тыс жерлерде тұрса, Қазақстан Республикасының азаматтары мен шетелдіктер
арасындағы некені бұзу немесе жарамсыз деп тану туралы;
3) егер некені бұзу кезінде ерлі-зайыптылардың екеуі де Қазақстан Республикасынан
тыс жерлерде тұрса, Қазақстан Республикасының азаматтары арасындағы некені бұзу немесе
жарамсыз деп тану туралы шешімдері Қазақстан Республикасында танылады.
503-бап. Шетелдік соттардың шешімдерін, шетелдік
төреліктердің төрелік шешімдерін мәжбүрлеп
орындату
1. Егер осы Кодекстің 501-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген актілер оларда
белгiленген мерзiмдерде ерiктi түрде орындалмаған жағдайда, осы актілер өз пайдасына
шығарылған сот, төрелік талқылау тарапы дауды қараған жердегi не борышкердің тұрғылықты
жеріндегі немесе заңды тұлғаның органы орналасқан жердегі, егер тұрғылықты жері немесе
орналасқан жері белгісіз болса, онда борышкердің мүлкі тұрған жердегі сотқа оларды
мәжбүрлеп орындату туралы арызбен жүгiнуге құқылы.
2. Атқару парағын беру туралы арыздарға осы Кодекстің 501-бабының бірінші
бөлігінде көрсетілген тиiстi түрде расталған төлнұсқа актілер немесе тиiстi түрде
расталған олардың көшiрмелерi, сондай-ақ бар болған кезде төрелiк келісімнің төлнұсқасы
немесе тиiстi түрде расталған оның көшiрмесi қоса берiледi. Егер көрсетілген актілер
немесе төрелік келiсiмдер шетел тiлiнде жазылса, тарап олардың тиiстi түрде расталған
қазақ немесе орыс тiлдеріне аудармасын табыс етуге тиiс.
3. Атқару парағын беру туралы арыздар осы Кодекстің 501-бабының бірінші бөлігінде
көрсетілген актілерді ерiктi түрде орындауға арналған мерзiм аяқталған күннен бастап үш
жылдан кешіктiрмей берiлуi мүмкiн.
4. Белгiленген мерзiмiн өткiзiп алған не оған қажеттi құжаттар қоса тiркелмеген
атқару парағын беру туралы арызды сот қарамастан керi қайтарады, бұл туралы ұйғарым
шығарылады, оған осы Кодексте белгiленген тәртiппен шағым жасалуы, наразылық білдірілуі
мүмкiн.
5. Сот көрсетілген мерзiмдi өткiзiп алу себептерiн дәлелдi деп тапса, атқару
парағын беру туралы арызды беру мерзiмiн қалпына келтiруге құқылы.
6. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз келіп түскен күннен бастап
он бес жұмыс күні iшiнде жеке-дара қарайды.
7. Өндiрiп алушының осы Кодекстің 501-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген
актілерді мәжбүрлеп орындату туралы келіп түскен арыздары туралы, сондай-ақ олардың сот
отырысында қаралу орны мен уақыты туралы сот борышкерге хабардар етедi. Өндiрiп алушы да
өз арызының қаралу орны мен уақыты туралы хабардар етiледi. Егер борышкерден сот
отырысына келуi мүмкiн болмауының дәлелдi себептерi көрсетiлiп, арызды қарауды кейiнге
қалдыру туралы өтінішхат келіп түспесе, борышкердiң немесе өндiрiп алушының сот
отырысына келмей қалуы арыздың қаралуына кедергi болмайды.
8. Сот осы Кодекстің 501-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген актілерді мәжбүрлеп
орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арыздарды қараған кезде оларды мәнi
бойынша қайта қарауға құқылы емес.
9. Сот арызды қарау нәтижелерi бойынша атқару парағын беру туралы не оны беруден
бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
Соттың атқару парағын беру туралы ұйғарымы дереу орындалуға жатады.
504-бап. Атқару парағын беруден бас тарту және беру
Атқару парағын беруден бас тарту және беру осы Кодекстің 20-тарауында көзделген
қағидалар бойынша жүзеге асырылады.
58-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
505-бап. Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік
кодексін қолданысқа енгізу
1. Осы Кодекс 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
2. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап мына заңнамалық актілердің:
1) 1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс
жүргізу кодексінің (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 18, 644-
құжат; 2000 ж., № 3-4, 66-құжат; № 10, 244-құжат; 2001 ж., № 8, 52-құжат; № 15-16, 239-
құжат; № 21-22, 281-құжат; № 24, 338-құжат; 2002 ж., № 17, 155-құжат; 2003 ж., № 10, 49-
құжат; № 14, 109-құжат; № 15, 138-құжат; 2004 ж., № 5, 25-құжат; № 17, 97-құжат; № 23,
140-құжат; № 24, 153-құжат; 2005 ж., № 5, 5-құжат; № 13, 53-құжат; № 24, 123-құжат; 2006
ж., № 2, 19-құжат; № 10, 52-құжат; № 11, 55-құжат; № 12, 72-құжат; № 13, 86-құжат; 2007
ж., № 3, 20-құжат; № 4, 28-құжат; № 9, 67-құжат; № 10, 69-құжат; № 13, 99-құжат; 2008
ж., № 13-14, 56-құжат; № 15-16, 62-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 17, 81-құжат; №
24, 127, 130-құжаттар; 2010 ж., № 1-2, 4-құжат; № 3-4, 12-құжат; № 7, 28, 32-құжаттар; №
17-18, 111-құжат; № 22, 130-құжат; № 24, 151-құжат; 2011 ж., № 1, 9-құжат; № 2, 28-
құжат; № 5, 43-құжат; № 6, 50-құжат; № 14, 117-құжат; № 16, 128, 129-құжаттар; № 23,
179-құжат; 2012 ж., № 2, 14-құжат; № 6, 43, 44-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 13, 91-құжат;
№ 14, 93-құжат; № 21-22, 124-құжат; 2013 ж., № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 13, 64-
құжат; № 14, 72, 74-құжаттар; № 15, 76-құжат; 2014 ж., № 1, 6, 9-құжаттар; № 4-5, 24-
құжат; № 11, 67-құжат; № 14, 84-құжат; № 16, 90-құжат; № 19-I, 19-II, 94, 96-құжаттар; №
21, 118, 122-құжаттар; № 22, 128-құжат; № 23, 143-құжат; 2015 ж., № 8, 42, 44-құжаттар);
2) «Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексін күшіне енгізу туралы»
1999 жылғы 13 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы
Парламентінің Жаршысы, 1999 ж., № 18, 645-құжат; 2000 ж., № 6, 141-құжат; 2001 ж., № 15-
16, 239-құжат; 2006 ж., № 10, 52-құжат) күші жойылды деп танылсын.
3. Аралық соттардың төрелік туралы заңнамалық акт қолданысқа енгізілгенге дейін
шығарылған шешімдерінің осы Кодекстің 56-тарауында көзделген тәртіппен күші жойылуы
мүмкін және олар бойынша атқарушылық парақтар осы Кодекстің 20-тарауында көзделген
тәртіппен жазылып берілуі мүмкін.
4. Осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін шығарылған сот актілеріне осы Кодексте
белгіленген тәртіппен шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.
2016 жылғы 1 қаңтарға дейін шығарылған, осы Кодекстің 434-бабының екінші бөлігінде
көзделген істер бойынша сот актілеріне осы Кодекс қолданысқа енгізілген кезден бастап
алты ай ішінде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кассациялық сатысына шағым
жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.
Ескерту. 505-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 489-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Назарбаев
© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" ШЖҚ
РМК
Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан
Кодекс Республики Казахстан от 31 октября 2015 года № 377-V ЗРК
ОГЛАВЛЕНИЕ
Вводится в действие с 1 января 2016 года.
РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 1. ГРАЖДАНСКОЕ ПРОЦЕССУАЛЬНОЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН Статья 1. Законодательство о гражданском
судопроизводстве Республики Казахстан
1. Порядок судопроизводства по гражданским делам на территории Республики
Казахстан определяется конституционными законами Республики Казахстан, Гражданским
процессуальным кодексом Республики Казахстан, основанным на Конституции Республики
Казахстан и общепризнанных принципах и нормах международного права. Положения иных
законов, регулирующих порядок гражданского судопроизводства, подлежат включению в
настоящий Кодекс.
2. Международные договорные и иные обязательства Республики Казахстан, а также
нормативные постановления Конституционного Совета и Верховного Суда Республики Казахстан
являются составной частью гражданского процессуального права.
3. Законодательство Республики Казахстан о гражданском судопроизводстве
устанавливает порядок рассмотрения дел по спорам, возникающим из гражданских, семейных,
трудовых, жилищных, финансовых, хозяйственных, земельных и других правоотношений, а
также дел особого производства.
Статья 2. Применение в гражданском судопроизводстве
правовых норм, имеющих преимущественную силу
1. Конституция Республики Казахстан имеет высшую юридическую силу и прямое
действие на всей территории Республики. В случае противоречия между нормами настоящего
Кодекса и Конституции Республики Казахстан действуют положения Конституции.
2. В случае противоречия между нормами настоящего Кодекса и Конституционным
законом Республики Казахстан действуют положения Конституционного закона. В случае
противоречия между нормами настоящего Кодекса и иными законами действуют положения
настоящего Кодекса.
3. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет
перед настоящим Кодексом и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из
международного договора следует, что для его применения требуется издание закона.
Статья 3. Действие гражданского процессуального закона
во времени
1. Гражданское судопроизводство осуществляется в соответствии с гражданским
процессуальным законом, введенным в действие к моменту выполнения процессуального
действия или принятия процессуального решения.
2. Гражданский процессуальный закон, возлагающий новые обязанности, отменяющий или
умаляющий принадлежащие участникам процесса права, ограничивающий их использование
дополнительными условиями, обратной силы не имеет.
3. Допустимость доказательств определяется в соответствии с законом, действовавшим
в момент их получения.
Глава 2. ЗАДАЧИ И ПРИНЦИПЫ ГРАЖДАНСКОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА
Статья 4. Задачи гражданского судопроизводства
Задачами гражданского судопроизводства являются защита и восстановление нарушенных
или оспариваемых прав, свобод и законных интересов граждан, государства и юридических
лиц, соблюдение законности в гражданском обороте и публично-правовых отношениях,
содействие мирному урегулированию спора, предупреждение правонарушений и формирование в
обществе уважительного отношения к закону и суду.
Статья 5. Принципы гражданского судопроизводства
1. Гражданское судопроизводство осуществляется на основе принципов, изложенных в
настоящей главе.
2. Нарушение принципов гражданского судопроизводства в зависимости от его
характера и существенности влечет отмену вынесенных судебных актов.
Статья 6. Законность
1. Суд при рассмотрении и разрешении гражданских дел обязан точно соблюдать
требования Конституции Республики Казахстан, конституционных законов Республики
Казахстан, настоящего Кодекса, других нормативных правовых актов, подлежащих применению
международных договоров Республики Казахстан.
2. Суды не вправе применять законы и иные нормативные правовые акты, ущемляющие
закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина. Если суд усмотрит, что
закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий применению, ущемляет
закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина, он обязан приостановить
производство по делу и обратиться в Конституционный Совет Республики Казахстан с
представлением о признании этого акта неконституционным. По получении судом итогового
решения Конституционного Совета производство по делу возобновляется.
3. Суд, установив при рассмотрении и разрешении дела несоответствие акта
государственного или иного органа закону или издание его с превышением полномочий,
применяет нормы закона.
4. В случае отсутствия норм права, регулирующих спорное правоотношение, суд
применяет нормы права, регулирующие сходные отношения, а при отсутствии таких норм
разрешает спор исходя из общих начал и смысла законодательства Республики Казахстан.
5. Если законом или соглашением сторон спора предусматривается разрешение
соответствующих вопросов судом, суд обязан разрешать эти вопросы исходя из критериев
справедливости и разумности.
Статья 7. Осуществление правосудия только судом
1. Правосудие по гражданским делам осуществляется только судом по правилам,
установленным настоящим Кодексом.
2. Присвоение властных полномочий суда кем бы то ни было влечет ответственность,
предусмотренную законом.
3. Решения чрезвычайных, а также иных незаконно учрежденных судов юридической силы
не имеют и исполнению не подлежат.
4. Решения суда, осуществлявшего гражданское судопроизводство по неподсудному ему
делу, превысившего свои полномочия или иным образом существенно нарушившего
предусмотренные настоящим Кодексом принципы гражданского судопроизводства, незаконны и
подлежат отмене.
5. Решения суда по гражданскому делу могут быть проверены и пересмотрены только
соответствующими судами в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
Статья 8. Судебная защита прав, свобод и законных
интересов лица
1. Каждый вправе в порядке, установленном настоящим Кодексом, обратиться в суд за
защитой нарушенных или оспариваемых прав, свобод или законных интересов.
2. Государственные органы в пределах своей компетенции, граждане и юридические
лица в порядке, установленном настоящим Кодексом, вправе обратиться в суд с заявлением о
защите нарушенных или оспариваемых законных интересов других лиц или неопределенного
круга лиц.
Прокурор вправе обратиться в суд с иском (заявлением) в целях
осуществления возложенных на него обязанностей и для защиты прав граждан и юридических
лиц, общественных и государственных интересов.
3. Никому не может быть без его согласия изменена подсудность, предусмотренная для
него законом.
4. Отказ от права на обращение в суд недействителен, если он противоречит закону
или нарушает чьи-либо права, свободы или законные интересы.
5. Иск (заявление) может быть подан в суд в письменной форме или в форме
электронного документа с учетом особенностей, предусмотренных настоящим Кодексом.
6. Если законом установлен или договором предусмотрен досудебный порядок
урегулирования спора для определенной категории дел, обращение в суд может быть после
соблюдения этого порядка.
Статья 9. Уважение чести и достоинства, деловой репутации
лиц, участвующих в деле
1. При производстве по гражданскому делу запрещаются действия, унижающие честь или
достоинство, умаляющие деловую репутацию лица, участвующего в гражданском процессе.
2. Моральный вред, причиненный физическому лицу, убытки, причиненные физическому
или юридическому лицу в ходе гражданского судопроизводства незаконными действиями
государственных органов и должностных лиц, а также в связи с совершением указанных в
части первой настоящей статьи действий другими лицами, подлежат возмещению в
установленном законом порядке.
Статья 10. Неприкосновенность частной жизни.
Тайна переписки, телефонных переговоров,
почтовых, телеграфных и иных сообщений
Частная жизнь, личная и семейная тайна находятся под охраной закона.
Каждый имеет право на тайну личных вкладов и сбережений, переписки, телефонных
переговоров, почтовых, телеграфных и иных сообщений. Ограничения этого права в ходе
гражданского процесса допускаются только в случаях и порядке, прямо установленных
законом.
Статья 11. Неприкосновенность собственности
1. Собственность гарантируется законом. Никто не может быть лишен своего
имущества, иначе как по решению суда.
2. Наложение ареста на имущество в целях обеспечения иска может производиться по
основаниям и в порядке, предусмотренным настоящим Кодексом.
Статья 12. Независимость судей
1. Судья при отправлении правосудия независим и подчиняется только Конституции
Республики Казахстан и закону.
2. Судьи рассматривают и разрешают гражданские дела в условиях, исключающих любое
постороннее воздействие на них. Какое-либо вмешательство в деятельность судей по
отправлению правосудия запрещается и влечет установленную законом ответственность. По
конкретным делам судьи не подотчетны.
3. Гарантии независимости судей установлены Конституцией Республики Казахстан
и законом.
Статья 13. Равенство всех перед законом и судом
1. Правосудие по гражданским делам осуществляется на началах равенства всех перед
законом и судом.
2. В ходе гражданского судопроизводства никому из:
граждан не может быть отдано предпочтение, никто из них не может подвергаться
дискриминации по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного
положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места
жительства или по любым иным обстоятельствам;
юридических лиц не может быть отдано предпочтение и ни одно из них не может
подвергаться дискриминации по мотивам места их нахождения, организационно-правовой
формы, подчиненности, формы собственности и других обстоятельств.
3. Условия гражданского судопроизводства в отношении лиц, обладающих иммунитетом
от гражданско-правовой ответственности, определяются Конституцией Республики Казахстан,
настоящим Кодексом, законами и международными договорами, ратифицированными Республикой
Казахстан.
Статья 14. Язык судопроизводства
1. Судопроизводство по гражданским делам ведется на казахском языке, наравне с
казахским официально в судопроизводстве употребляется русский язык, а в
установленных законом случаях и другие языки.
2. Язык судопроизводства устанавливается определением суда в зависимости от языка,
на котором подано в суд исковое заявление (заявление). Производство по одному и тому же
гражданскому делу осуществляется на установленном первоначально языке судопроизводства.
На стадии подготовки дела к судебному разбирательству по письменному ходатайству
обеих сторон суд вправе определением изменить язык судопроизводства.
Если в ходе подготовки к рассмотрению дела в суде первой инстанции выяснилось, что
истец не владеет языком, на котором его представителем подано исковое заявление
(заявление), то по письменному ходатайству истца суд выносит определение об изменении
языка судопроизводства.
3. Участвующим в деле лицам, не владеющим или недостаточно владеющим языком, на
котором ведется производство по делу, разъясняется и обеспечивается право делать
заявления, давать объяснения и показания, заявлять ходатайства, подавать жалобы,
оспаривать судебные акты, знакомиться с материалами дела, выступать в суде на родном
языке или другом языке, которым они владеют; бесплатно пользоваться услугами переводчика
в порядке, установленном настоящим Кодексом.
4. В гражданском судопроизводстве лицам, не владеющим языком судопроизводства,
судом бесплатно обеспечивается перевод необходимых им в силу закона материалов дела.
Лицам, участвующим в деле, судом бесплатно обеспечивается перевод на язык
судопроизводства той части судоговорения, которая происходит на другом языке.
5. Судебные документы, о выдаче которых из дела заявило в письменном виде лицо,
участвующее в деле и не владеющее языком судопроизводства, вручаются ему в переводе на
его родной язык или другой язык, которым он владеет.
6. К представляемым сторонами и другими лицами, участвующими в деле, после
окончания подготовки дела к судебному разбирательству документам, изготовленным не на
языке судопроизводства, должен быть приложен перевод на язык судопроизводства.
Статья 15. Состязательность и равноправие сторон
1. Гражданское судопроизводство осуществляется на основе состязательности и
равноправия сторон. Стороны, участвующие в гражданском процессе, наделены настоящим
Кодексом равными возможностями отстаивать свою позицию.
2. Стороны избирают в ходе гражданского судопроизводства свою позицию, способы и
средства ее отстаивания самостоятельно и независимо от суда и других лиц, участвующих в
деле.
3. Суд полностью освобожден от сбора доказательств по собственной инициативе в
целях установления фактических обстоятельств дела, однако по мотивированному ходатайству
стороны оказывает ей содействие в получении необходимых материалов в порядке,
предусмотренном настоящим Кодексом.
4. Суд, сохраняя объективность и беспристрастность, осуществляет руководство
процессом, создает необходимые условия для реализации сторонами процессуальных прав на
полное и объективное исследование обстоятельств дела. Суд разъясняет лицам, участвующим
в деле, их права и обязанности, предупреждает о последствиях совершения или несовершения
процессуальных действий и в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, оказывает им
содействие в осуществлении их прав. Суд основывает решение лишь на тех доказательствах,
участие в исследовании которых на равных основаниях было обеспечено каждой из сторон.
5. Суд проявляет равное и уважительное отношение к сторонам.
Статья 16. Оценка доказательств по внутреннему убеждению
1. Судья оценивает доказательства по своему внутреннему убеждению, основанному на
беспристрастном, всестороннем и полном рассмотрении имеющихся в деле доказательств в их
совокупности, руководствуясь при этом законом и совестью.
2. Никакие доказательства не имеют для суда заранее установленной силы.
Статья 17. Освобождение от обязанности давать показания
1. Никто не обязан давать показания против самого себя, супруга (супруги) и
близких родственников, круг которых определяется законом.
2. Священнослужители не обязаны свидетельствовать против доверившихся им на
исповеди.
3. В случаях, предусмотренных частями первой и второй настоящей статьи, указанные
лица вправе отказаться от дачи показаний и не могут быть привлечены к ответственности.
Статья 18. Обеспечение прав на квалифицированную
юридическую помощь
1. Каждый имеет право на получение в ходе гражданского процесса квалифицированной
юридической помощи в соответствии с положениями настоящего Кодекса.
2. В случаях, предусмотренных законом, юридическая помощь оказывается бесплатно.
Статья 19. Гласность судебного разбирательства
1. Разбирательство гражданских дел во всех судебных инстанциях происходит открыто.
Судебные акты объявляются публично.
2. В закрытом судебном заседании в соответствии с законом осуществляются
рассмотрение и разрешение дел, включая оглашение решения, содержащих сведения,
являющиеся государственными секретами.
По ходатайству лица, участвующего в деле, в закрытом судебном заседании может быть
рассмотрено и разрешено гражданское дело, если необходимо обеспечить тайну усыновления,
неприкосновенность частной жизни, сохранение личной, семейной, коммерческой или иной
охраняемой законом тайны либо имеются иные обстоятельства, препятствующие открытому
разбирательству, а также в случае, предусмотренном частью четвертой статьи 188
настоящего Кодекса.
3. Личная переписка и иные личные сообщения могут быть оглашены в открытом
судебном заседании только с согласия лиц, между которыми происходила эта переписка и
которых касаются эти личные сообщения. В случае отсутствия такого согласия переписка и
сообщения оглашаются и исследуются в закрытом судебном заседании.
Указанные правила применяются и при исследовании аудио-, видеозаписей, материалов
фото- и киносъемки и других материалов на электронных, цифровых и иных материальных
носителях, содержащих сведения личного характера.
4. При разбирательстве дела в закрытом судебном заседании присутствуют лица,
участвующие в деле, их представители, а в необходимых случаях также свидетели, эксперты,
специалисты, переводчики, которые предупреждаются судом об ответственности за
разглашение сведений, указанных в части второй настоящей статьи.
5. В зал судебного заседания не допускаются граждане моложе шестнадцати лет, если
они не являются лицами, участвующими в деле, или свидетелями.
6. Разбирательство дела в закрытом судебном заседании ведется с соблюдением всех
правил, установленных настоящим Кодексом.
7. Лица, участвующие в деле, и другие лица, в том числе представители средств
массовой информации, присутствующие в открытом судебном заседании, имеют право делать
заметки по ходу судебного заседания, фиксировать его с помощью средств аудиозаписи и
цифровых носителей с занимаемых ими в зале мест. Кино- и фотосъемка, видеозапись, прямая
радио- и телетрансляция, видеотрансляция в информационно-коммуникационной сети Интернет
допускаются в зале судебного разбирательства с разрешения суда и с учетом мнения лиц,
участвующих в деле. Об этом указывается в определении суда, которое заносится в протокол
судебного заседания. Эти действия не должны мешать нормальному ходу судебного заседания
и могут быть ограничены судом во времени.
8. О разбирательстве дела в закрытом судебном заседании в отношении всего или
части судебного разбирательства суд выносит определение, которое заносится в протокол
судебного заседания.
9. Вступившие в законную силу судебные акты публикуются на интернет-ресурсе суда и
могут публично обсуждаться с учетом ограничений, установленных частью второй настоящей
статьи и иными законами.
10. Информация об обращениях, поступивших в суд по находящимся в производстве суда
гражданским делам, подлежит преданию гласности и доведению до сведения участников
процесса путем размещения данной информации на официальном интернет-ресурсе суда.
Статья 20. Обеспечение безопасности в судебном заседании
1. Судебное разбирательство дела должно происходить в условиях, обеспечивающих
нормальную работу суда и безопасность лиц, присутствующих в зале судебного заседания.
Поддержание общественного порядка в зале во время судебного заседания обеспечивается
судебным приставом.
2. В целях обеспечения безопасности судьи и присутствующих в зале судебного
заседания граждан председательствующий может распорядиться о проведении проверки лиц,
желающих присутствовать при разбирательстве дела, включая проверку документов,
удостоверяющих их личность, личный досмотр и досмотр проносимых ими вещей.
Статья 21. Обязательность судебных актов
1. Суд первой инстанции принимает судебные акты по гражданским делам в форме
судебных приказов, решений, определений, постановлений.
Суды апелляционной, кассационной инстанций принимают судебные акты в форме
определений и постановлений.
2. Вступившие в законную силу судебные акты, а также распоряжения, требования,
поручения, вызовы, запросы и другие обращения судов и судей при отправлении правосудия
обязательны для всех государственных органов, органов местного самоуправления,
юридических лиц, должностных лиц, граждан и подлежат исполнению на всей территории
Республики Казахстан.
Судебные акты, основанные на законе или ином нормативном правовом акте, который
признан Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным, исполнению не
подлежат.
3. Неисполнение судебных актов, а равно иное проявление неуважения к суду
влекут предусмотренную законом ответственность.
4. Обязательность судебного акта не лишает заинтересованных лиц, не участвовавших
в деле, возможности обратиться в суд за защитой нарушенных или оспариваемых прав, свобод
и законных интересов.
Статья 22. Свобода обжалования судебных актов
Судебные акты могут быть обжалованы в порядке, установленном настоящим Кодексом,
лицами, участвующими в деле, а также лицами, в отношении прав и обязанностей которых
судом вынесены судебные акты.
Глава 3. ПОДВЕДОМСТВЕННОСТЬ И ПОДСУДНОСТЬ
Статья 23. Подведомственность гражданских дел судам
1. Суды в порядке гражданского судопроизводства рассматривают и разрешают дела о
защите нарушенных или оспариваемых прав, свобод и законных интересов, если в
соответствии с настоящим Кодексом и другими законами их защита не осуществляется в ином
порядке.
2. Судам подведомственны гражданские дела искового производства по спорам,
вытекающим из гражданских, семейных, трудовых, жилищных, финансовых, хозяйственных,
земельных и других правоотношений.
3. Судам подведомственны дела особого искового производства, возникающие из
публично-правовых отношений в сфере государственного управления, категории которых
предусмотрены настоящим Кодексом.
4. Судам подведомственны дела особого производства, категории которых
предусмотрены настоящим Кодексом.
5. Судам подведомственны дела с участием иностранцев, лиц без гражданства,
иностранных организаций, а также с участием международных организаций, если иное не
предусмотрено законом, международными договорами, ратифицированными Республикой
Казахстан, или соглашением сторон.
6. Судам подведомственны дела о признании и приведении в исполнение решений,
судебных приказов иностранных судов и арбитражных решений.
7. Судам подведомственны дела об отмене арбитражных решений и об обращении таких
решений к принудительному исполнению.
8. К подведомственности судов в соответствии с законом могут быть отнесены и
другие категории гражданских дел.
9. Рассмотрению в порядке гражданского судопроизводства не подлежат иски об
освобождении имущества от ареста (исключении из описи) в отношении имущества лиц,
наложенного:
1) органом уголовного преследования при расследовании уголовного дела;
2) на основании приговора (постановления) суда о конфискации имущества, в котором
указаны предметы, подлежащие конфискации, а также об обращении в доход государства
имущества, добытого незаконным путем либо приобретенного на средства, добытые незаконным
путем, а также являющегося орудием или средством совершения уголовного правонарушения;
3) на основании постановления суда о конфискации предмета или орудия совершения
административного правонарушения.
Правомерность действий органа, ведущего уголовный процесс, дело об
административном правонарушении по вопросам, касающимся наложения ареста, конфискации,
обращения в доход государства имущества, подлежит проверке в порядке,
установленном Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан и Кодексом
Республики Казахстан об административных правонарушениях.
Статья 24. Разрешение спора (конфликта) в порядке медиации
или партисипативной процедуры.
Передача спора на разрешение арбитража
Подведомственный суду спор (конфликт), возникший из гражданско-правовых отношений,
по письменному соглашению сторон может быть разрешен в порядке медиации, партисипативной
процедуры или передан на рассмотрение арбитража, когда это не запрещено законом.
Статья 25. Приоритет судебной подведомственности
1. При объединении нескольких связанных между собой требований, из которых одни
подведомственны суду, а другие – несудебным органам, все требования подлежат
рассмотрению в суде.
2. При сомнении в толковании или наличии коллизии законов относительно
подведомственности конкретного спора он рассматривается судом.
Статья 26. Гражданские дела, подсудные районным
(городским) судам и приравненным к ним судам
Гражданские дела рассматриваются и разрешаются районными (городскими) и
приравненными к ним судами, за исключением дел, предусмотренных частью четвертой статьи
27 и статьей 28 настоящего Кодекса.
Статья 27. Подсудность гражданских дел специализированным
судам, специализированным составам суда и суду
города Астаны
1. Специализированные межрайонные экономические суды рассматривают и разрешают
гражданские дела по имущественным и неимущественным спорам, сторонами в которых являются
физические лица, осуществляющие индивидуальную предпринимательскую деятельность без
образования юридического лица, юридические лица, а также по корпоративным спорам, за
исключением дел, подсудность которых другому суду определена законом.
К корпоративным спорам относятся споры, стороной которых являются коммерческая
организация, ассоциация (союз) коммерческих организаций, ассоциация (союз) коммерческих
организаций и (или) индивидуальных предпринимателей, некоммерческая организация, имеющая
статус саморегулируемой организации в соответствии с законами Республики Казахстан, и
(или) ее акционеры (участники, члены), в том числе бывшие (далее – корпоративные споры),
связанные с:
1) созданием, реорганизацией и ликвидацией юридического лица;
2) принадлежностью акций акционерных обществ, долей участия в уставном капитале
хозяйственных товариществ, паев членов кооперативов, установлением их обременений и
реализацией вытекающих из них прав, в том числе признания сделок с ними
недействительными, за исключением споров, возникающих в связи с разделом наследственного
имущества или разделом общего имущества супругов, включающего в себя акции акционерного
общества, доли участия в уставном капитале хозяйственных товариществ, паи членов
кооперативов;
3) требованиями о возмещении убытков, причиненных юридическому лицу действиями
(бездействием) должностных лиц, учредителей, акционеров, участников (далее – участники
юридического лица) и иных лиц;
4) признанием недействительными сделок и (или) применением последствий
недействительности таких сделок;
5) назначением или избранием, прекращением, приостановлением полномочий и
ответственностью лиц, входящих или входивших в состав органов управления юридического
лица, а также споры, возникающие из гражданских правоотношений между такими лицами и
юридическим лицом в связи с осуществлением, прекращением, приостановлением их
полномочий;
6) эмиссией ценных бумаг;
7) ведением системы реестров держателей ценных бумаг, с учетом прав на акции и
иные ценные бумаги, а также споры, связанные с размещением и (или) обращением ценных
бумаг;
8) признанием недействительной государственной регистрации эмиссии акций;
9) созывом и проведением общего собрания участников юридического лица и принятыми
на нем решениями;
10) оспариванием решений, действий (бездействия) органов управления юридического
лица.
Специализированные межрайонные экономические суды также рассматривают дела о
реструктуризации финансовых организаций и организаций, входящих в банковский конгломерат
в качестве родительской организации и не являющихся финансовыми организациями, в
случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, дела о банкротстве
индивидуальных предпринимателей и юридических лиц и реабилитации юридических лиц.
2. Военные суды рассматривают гражданские дела об обжаловании военнослужащими
Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, гражданами, проходящими военные
сборы, действий (бездействия) должностных лиц и органов военного управления. Военные
суды рассматривают и другие гражданские дела, если одной из сторон являются
военнослужащий, органы военного управления, воинская часть, за исключением дел,
подсудных другим специализированным судам.
3. Специализированные межрайонные суды по делам несовершеннолетних рассматривают и
разрешают гражданские дела по спорам об определении места жительства ребенка;
определении порядка общения родителя с ребенком и отобрании ребенка, находящегося у
других лиц; об определении места жительства ребенка при выезде ребенка с одним из
родителей за пределы республики на постоянное место жительства; о лишении (ограничении)
и восстановлении родительских прав; об усыновлении (удочерении) ребенка и его отмене; о
направлении несовершеннолетних в специальные организации образования или организации с
особым режимом содержания; по спорам, возникающим из опеки и попечительства (патроната)
над несовершеннолетними; об установлении отцовства несовершеннолетнего и взыскании с
него алиментов; по заявлениям об ограничении или лишении несовершеннолетнего в возрасте
от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами;
об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипация); об установлении
отцовства и о взыскании алиментов в процентном отношении или твердой денежной сумме на
содержание ребенка; об уменьшении размера алиментов; о защите трудовых, жилищных прав
несовершеннолетних; о возмещении вреда, причиненного совместно несовершеннолетними и
совершеннолетними, в том числе с участием недееспособных или ограниченно дееспособных
совершеннолетних.
По ходатайству законных представителей несовершеннолетнего лица дела, отнесенные к
подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, могут
рассматриваться или могут быть переданы районному (городскому) суду по месту жительства
(нахождения) ребенка, за исключением дел, подсудных районным (городским) судам,
находящимся в пределах города республиканского значения и столицы, областных центров.
Ходатайство может быть подано до окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
4. Суд города Астаны по правилам суда первой инстанции рассматривает и разрешает
гражданские дела по инвестиционным спорам, кроме дел, подсудных Верховному Суду
Республики Казахстан, а также по иным спорам между инвесторами и государственными
органами, связанным с инвестиционной деятельностью инвестора.
5. Иные споры, вытекающие из правоотношений с участием инвестора, не связанные с
инвестиционной деятельностью, а также споры с участием инвестора, подлежащие
рассмотрению в упрощенном производстве, подсудны районным (городским) и приравненным к
ним судам в соответствии с подсудностью, установленной главой 3 настоящего Кодекса.
Статья 28. Подсудность гражданских дел Верховному Суду
Республики Казахстан
Верховный Суд Республики Казахстан рассматривает и разрешает по правилам суда
первой инстанции гражданские дела:
1) об оспаривании решений и действий (бездействия) Центральной избирательной
комиссии Республики Казахстан, решений и действий (бездействия) Центральной комиссии
референдума;
2) по инвестиционным спорам, стороной в которых является крупный инвестор.
Статья 29. Предъявление иска по месту нахождения ответчика
1. Иск предъявляется в суд по месту жительства ответчика.
Место жительства физического лица, в том числе осуществляющего индивидуальную
предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, определяется по
правилам, установленным Гражданским кодексом Республики Казахстан.
2. Иск к юридическому лицу предъявляется в суд по месту нахождения юридического
лица согласно учредительным документам и (или) адресу, внесенному в Национальный реестр
бизнес-индентификационных номеров. Иск к организации без образования юридического лица
предъявляется по месту ее нахождения.
Статья 30. Подсудность по выбору истца
1. Иск к ответчику, место жительства которого неизвестно либо не имеющему места
жительства в Республике Казахстан, может быть предъявлен по месту нахождения его
недвижимого имущества или по последнему известному месту его жительства.
2. Иск к юридическому лицу может быть предъявлен также по месту нахождения его
имущества.
3. Иск, вытекающий из деятельности филиала или представительства юридического
лица, может быть предъявлен также по месту нахождения филиала или представительства.
4. Иски об установлении отцовства и о взыскании алиментов могут быть предъявлены
истцом по месту своего жительства.
5. Иски о возмещении вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья, а
также причиненного смертью кормильца, могут предъявляться истцом по месту своего
жительства или по месту причинения вреда. В случае ликвидации юридического лица,
признанного в установленном порядке ответственным за вред, причиненный жизни или
здоровью, иски предъявляются по месту нахождения соответствующего администратора
бюджетной программы.
6. Иски, вытекающие из договоров, в которых указано место исполнения, могут быть
предъявлены также по месту исполнения договора.
7. Иски о расторжении брака могут предъявляться по месту жительства истца при
проживании с ним совместно несовершеннолетних детей.
8. Иски о восстановлении имущественных и неимущественных прав, нарушенных
незаконным привлечением к уголовной или административной ответственности, незаконным
применением меры процессуального принуждения либо меры обеспечения производства по делу
об административном правонарушении, могут предъявляться по месту жительства или
нахождения истца.
9. Иски о защите прав потребителей могут быть предъявлены по месту жительства
истца либо по месту заключения или исполнения договора.
10. Иски о возмещении убытков, причиненных столкновением судов, а также о
взыскании вознаграждения за оказание помощи и спасание на море могут предъявляться также
по месту нахождения ответчика или порта приписки судна.
11. Иски о взыскании страховой выплаты по договору страхования могут быть
предъявлены по месту жительства истца либо по месту нахождения ответчика.
12. Иски к нескольким ответчикам могут быть предъявлены по месту жительства или
нахождения одного из ответчиков по выбору истца.
13. Выбор между несколькими судами, которым согласно настоящей статье подсудно
дело, принадлежит истцу, за исключением подсудности, установленной статьей 31 настоящего
Кодекса.
Статья 31. Исключительная подсудность
1. Иски о правах на земельные участки, здания, помещения, сооружения, другие
объекты, прочно связанные с землей (недвижимое имущество), об освобождении недвижимого
имущества от ареста предъявляются по месту нахождения этих объектов.
Если объекты недвижимого имущества находятся в разных населенных пунктах, иск
предъявляется в суд по месту нахождения одного из объектов.
Если объекты недвижимого имущества находятся на территории одного населенного
пункта, иск предъявляется в суд по месту нахождения одного из объектов.
2. Иски кредиторов наследодателя, предъявляемые к наследникам, исполнителю
завещания (доверительному управляющему наследством), подсудны суду по месту нахождения
наследственного имущества в соответствии с правилами, установленными частью первой
настоящей статьи.
3. Иски о признании недостойным наследником, признании наследства выморочным,
продлении или восстановлении срока для принятия наследства, отказа от наследства
предъявляются по месту открытия наследства.
4. Иски к перевозчикам, вытекающие из договоров перевозки грузов, пассажиров или
багажа, предъявляются в суд по месту нахождения перевозчика (транспортной организации,
индивидуального предпринимателя).
5. Иски о возмещении убытков, причиненных нарушением иностранным государством
юрисдикционного иммунитета Республики Казахстан и ее собственности, предъявляются в суд
по месту нахождения истца, если иное не предусмотрено международным договором,
ратифицированным Республикой Казахстан.
Статья 32. Договорная подсудность
Стороны могут по соглашению между собой изменить территориальную подсудность для
данного дела, в том числе и по делам, находящимся в производстве суда, на стадии
подготовки дела к судебному разбирательству. Подсудность, установленная статьей 31
настоящего Кодекса, не может быть изменена соглашением сторон.
Статья 33. Подсудность нескольких связанных
между собой дел
1. Иск третьего лица, заявляющего самостоятельное требование, и встречный иск,
независимо от их подсудности, предъявляются в суде по месту рассмотрения первоначального
иска.
2. При предъявлении нескольких исков к одному ответчику суд вправе объединить их в
одно производство, если предмет спора или основание связаны с предметом спора или
основанием имеющегося в производстве суда дела, а подсудность таких исков не будет
нарушать подсудность находящегося в производстве суда дела.
3. Иск, вытекающий из уголовного дела, если он не был заявлен или не был разрешен
в качестве гражданского иска при производстве по уголовному делу или оставлен судом без
рассмотрения, за исключением случаев, предусмотренных частью девятой статьи 23
настоящего Кодекса, предъявляется для рассмотрения в порядке гражданского
судопроизводства к осужденному к лишению свободы по месту его жительства до осуждения
либо по месту жительства или нахождения истца.
Иск, вытекающий из уголовного дела об общественно опасном деянии невменяемого,
если он не был заявлен или не был разрешен в качестве гражданского иска при производстве
по делу или оставлен судом без рассмотрения при производстве по делу, предъявляется для
рассмотрения в порядке гражданского судопроизводства по месту жительства лица, несущего
материальную ответственность за действия невменяемого, либо по месту жительства или
нахождения истца.
Статья 34. Передача дела из производства
одного суда в другой
1. Дело, принятое судом к производству с соблюдением правил подсудности, должно
быть разрешено им по существу, хотя бы в дальнейшем оно стало подсудным другому суду.
2. Суд передает дело на рассмотрение другого суда, если:
1) ответчик, место жительства которого не было ранее известно, заявит ходатайство
о передаче дела в суд по его месту жительства;
2) после отвода одного или нескольких судей рассмотрение дела в данном суде
становится невозможным;
3) при рассмотрении дела в данном суде выявилось, что оно было принято к
производству с нарушением правил подсудности;
4) возникают основания, предусмотренные частью третьей статьи 27 настоящего
Кодекса;
5) возникают основания, предусмотренные статьей 32 настоящего Кодекса.
3. Заявления сторон о неподсудности дела данному суду разрешаются этим судом. По
вопросу о передаче дела в другой суд выносится определение. Определение может быть
обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является
окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит.
4. В случаях, предусмотренных подпунктом 2) части второй настоящей статьи,
выносится определение о передаче дела в вышестоящий суд для определения его подсудности.
Вопрос о передаче дела в другой суд рассматривается судьей вышестоящего суда единолично
без извещения лиц, участвующих в деле, и без проведения судебного заседания. По
результатам рассмотрения выносится определение, которое является окончательным и
обжалованию, опротестованию не подлежит.
5. Передача дела из одного суда в другой производится по истечении срока на
обжалование этого определения, а в случае подачи жалобы – после вынесения определения об
оставлении жалобы без удовлетворения.
6. Споры о подсудности между судами разрешаются вышестоящим судом, решение
которого является окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит.
Глава 4. СОСТАВ СУДА, ОТВОДЫ
Статья 35. Состав суда
1. Гражданские дела в суде первой инстанции рассматриваются и разрешаются судьей
единолично, который действует от имени суда.
2. Гражданские дела, предусмотренные частью четвертой статьи 27 настоящего
Кодекса, рассматриваются и разрешаются в суде города Астаны единолично судьей по
правилам суда первой инстанции.
3. Гражданские дела, предусмотренные статьей 28 настоящего Кодекса,
рассматриваются и разрешаются в Верховном Суде Республики Казахстан единолично судьей по
правилам суда первой инстанции.
4. Рассмотрение дел в суде апелляционной инстанции производится коллегиальным
составом суда в нечетном количестве (не менее трех) судей областного и приравненного к
нему суда, один из которых является председательствующим, либо единолично судьей в
соответствии со статьей 402 настоящего Кодекса.
5. Рассмотрение дел в суде кассационной инстанции производится коллегиальным
составом суда в нечетном количестве (не менее трех) судей Верховного Суда Республики
Казахстан под председательством председателя судебной коллегии либо одного из судей по
его поручению.
6. Рассмотрение дел по пересмотру постановлений суда кассационной инстанции
производится в коллегиальном составе в нечетном количестве (не менее семи) судей под
председательством Председателя Верховного Суда Республики Казахстан или одного из судей
по его поручению.
7. Состав суда для рассмотрения конкретного дела формируется с учетом нагрузки и
специализации судей в порядке, исключающем влияние на его формирование лиц,
заинтересованных в исходе судебного разбирательства, в том числе с использованием
автоматизированной информационной системы.
8. Дело, рассмотрение которого начато одним судьей или составом суда, должно быть
рассмотрено этим же судьей или составом суда.
Дела по спорам, возникающим в рамках реабилитационной процедуры и процедуры
банкротства, в том числе о признании сделок, заключенных должником, недействительными, о
возврате имущества должника, о взыскании дебиторской задолженности по искам банкротного
или реабилитационного управляющего, рассматриваются тем же судьей, которым вынесено
решение о применении реабилитационной процедуры или о признании должника банкротом, за
исключением дел по спорам, подсудность которых установлена статьей 31 настоящего
Кодекса.
9. Замена судьи или одного из судей возможна в случае:
1) заявленного и удовлетворенного в порядке, установленном настоящим Кодексом,
самоотвода или отвода судьи;
2) длительного отсутствия судьи ввиду болезни, отпуска, пребывания на учебе,
нахождения в служебной командировке.
10. Замена судьи производится также в случаях прекращения или приостановления его
полномочий по основаниям, установленным законом.
11. В случае замены судьи в процессе рассмотрения дела судебное разбирательство
должно быть произведено с самого начала. Совершение процессуальных действий в случаях,
не терпящих отлагательства, в том числе принятие искового заявления или заявления и
возбуждение производства по делу, рассмотрение заявления об обеспечении иска, отложение
судебного разбирательства, одним судьей вместо другого судьи в порядке
взаимозаменяемости не является заменой судьи.
Статья 36. Порядок разрешения вопросов коллегиальным
составом суда
1. Все судьи при рассмотрении и разрешении дел коллегиальным составом суда
пользуются равными правами. Все вопросы, возникающие при рассмотрении и разрешении дела
коллегиальным составом суда, решаются судьями большинством голосов. При решении каждого
вопроса никто из судей не вправе воздерживаться от голосования.
2. Председательствующий вносит предложения, высказывает свои суждения и голосует
последним.
3. Судья, не согласный с решением большинства, обязан подписать это решение и
может изложить в письменном виде свое особое мнение, которое приобщается к делу в
запечатанном конверте. С особым мнением вправе ознакомиться суд кассационной инстанции
при рассмотрении данного дела. О наличии особого мнения судьи лица, участвующие в деле,
не извещаются, особое мнение в зале судебного заседания не оглашается.
Статья 37. Недопустимость повторного участия судьи
в рассмотрении и разрешении дела
1. Судья, принимавший участие в рассмотрении и разрешении гражданского дела в суде
первой инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела повторно в суде первой
инстанции, а также в судах апелляционной, кассационной инстанций, а равно участвовать в
новом рассмотрении дела в случае отмены решения, принятого с его участием.
2. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде апелляционной инстанции,
не может участвовать в рассмотрении этого дела в судах первой, кассационной инстанций, а
равно участвовать в новом рассмотрении дела в суде апелляционной инстанции в случае
отмены судебного акта, принятого с его участием.
3. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде кассационной инстанции,
не может участвовать в рассмотрении этого же дела в судах первой, апелляционной
инстанций, а равно участвовать в новом рассмотрении дела в суде кассационной инстанции в
случае отмены судебного акта, принятого с его участием.
Статья 38. Основания для отвода (самоотвода) судьи
1. Судья не может участвовать в рассмотрении и разрешении дела и подлежит отводу
(самоотводу), если он:
1) при предыдущем рассмотрении данного дела участвовал в качестве судьи,
проводившего медиацию, прокурора, свидетеля, эксперта, специалиста, переводчика,
представителя стороны или третьего лица, секретаря судебного заседания, судебного
исполнителя;
2) является родственником, супругом (супругой) или свойственником кого-либо из
лиц, участвующих в деле, или их представителей;
3) лично, прямо или косвенно заинтересован в исходе дела либо если имеются иные
обстоятельства, вызывающие обоснованные сомнения в его беспристрастности.
2. В коллегиальный состав суда, рассматривающего дело, не могут входить судьи,
состоящие в родстве, являющиеся супругами или свойственниками между собой.
Статья 39. Основания для отвода (самоотвода) прокурора,
эксперта, специалиста, переводчика, секретаря
судебного заседания
1. Основания для отвода (самоотвода), указанные в подпунктах 2), 3) части
первой статьи 38 настоящего Кодекса, распространяются также на участвующих в судебном
заседании прокурора, секретаря судебного заседания, специалиста, переводчика, эксперта.
2. Эксперт, специалист, переводчик, кроме того, не может участвовать в судебном
заседании при рассмотрении и разрешении дела судом, если:
1) он находится или находился в служебной или иной зависимости от лиц, участвующих
в деле, или их представителей;
2) он производил ревизию или проверку, результаты которой послужили основанием для
обращения в суд либо используются при рассмотрении данного гражданского дела;
3) обнаружилась его некомпетентность, в том числе выяснение обстоятельств, имеющих
значение для дела, выходит за пределы сферы его специальных знаний.
3. Участие прокурора, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания в
судебном заседании при предыдущем рассмотрении и разрешении судом дела в качестве
соответственно прокурора, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания не
является основанием для их отвода. Предыдущее участие лица в деле в качестве эксперта не
является обстоятельством, исключающим поручение ему производства дополнительной
экспертизы по делу, кроме случаев, когда она назначается повторно после проведенной с
его участием экспертизы.
Статья 40. Заявление об отводе (самоотводе)
1. При наличии обстоятельств, указанных в статьях 38, 39 настоящего Кодекса,
судья, прокурор, эксперт, специалист, переводчик, секретарь судебного заседания обязаны
заявить самоотвод. По тем же основаниям отвод должен быть заявлен лицами, участвующими в
деле.
2. Отвод (самоотвод) должен быть мотивирован и заявлен письменно до начала
рассмотрения дела по существу. В ходе рассмотрения дела заявление об отводе (самоотводе)
допускается в том случае, когда основание отвода (самоотвода) стало известно суду или
лицу, заявляющему отвод (самоотвод) после начала рассмотрения дела.
3. Повторное заявление отвода судье по ранее заявленным основаниям не допускается.
4. Заявленный судьей самоотвод по основаниям, предусмотренным подпунктами 1), 2)
части первой статьи 38 настоящего Кодекса, является безусловным основанием для его
удовлетворения.
Статья 41. Порядок рассмотрения заявления об отводе
(самоотводе)
1. Отвод (самоотвод), заявленный прокурору, секретарю судебного заседания,
специалисту, эксперту, переводчику, рассматривается и разрешается судом в том же
судебном заседании, в котором отвод (самоотвод) заявлен.
2. Отвод (самоотвод), заявленный судье суда первой инстанции, рассматривает и
разрешает председатель или другой судья этого суда без извещения сторон не позднее
следующего рабочего дня со дня его заявления, а в случае их отсутствия – судья
соответствующего областного и приравненного к нему суда не позднее следующего рабочего
дня со дня его поступления.
3. Отвод (самоотвод), заявленный судье суда апелляционной инстанции, рассматривает
и разрешает председатель суда апелляционной инстанции единолично без извещения сторон в
срок не позднее следующего рабочего дня со дня его заявления, а при его отсутствии –
другой судья этой апелляционной инстанции.
4. При рассмотрении дела коллегиальным составом суда отвод (самоотвод), заявленный
одному из судей, рассматривается другими судьями коллегиального состава суда. Суд по
заявленному отводу заслушивает мнение лиц, участвующих в деле, мнение отводимого судьи,
если он желает дать объяснение. Отвод (самоотвод) разрешается в совещательной комнате
без участия судьи, которому заявлен отвод (самоотвод). При равном количестве голосов,
поданных за и против отвода (самоотвода), отвод (самоотвод) считается удовлетворенным.
5. Отвод (самоотвод), заявленный двум и более судьям или всем судьям
коллегиального состава суда, рассматривающего дело в судебном заседании, разрешается
этим же судом в полном составе простым большинством голосов.
6. При отклонении заявления об отводе (самоотводе) рассмотрение и разрешение дела
продолжаются в том же судебном заседании и тем же составом суда.
7. При удовлетворении заявления об отводе (самоотводе) рассмотрение дела
откладывается. О времени и месте рассмотрения дела в новом судебном заседании извещаются
лица, участвующие в деле, и их представители.
8. Определение суда по результатам рассмотрения заявления об отводе (самоотводе)
обжалованию, опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть
включены в апелляционную жалобу, ходатайство о пересмотре судебного акта в кассационном
порядке или протест.
Статья 42. Последствия удовлетворения заявления об отводе
(самоотводе)
1. В случае отвода (самоотвода) судьи, рассматривающего дело единолично в районном
или приравненном к нему суде, это дело рассматривается в том же суде другим судьей. Дело
передается в другой суд первой инстанции через вышестоящий суд, если в суде, в
производстве которого находится дело, замена судьи невозможна.
2. В случае отвода (самоотвода) судьи либо отвода всего состава суда при
рассмотрении дела в областном или приравненном к нему суде, Верховном Суде Республики
Казахстан дело рассматривается в том же суде другим судьей или другим составом судей.
3. Дело должно быть передано в Верховный Суд Республики Казахстан для определения
суда, в котором оно будет рассматриваться, если в областном или приравненном к нему суде
после удовлетворения самоотводов или отводов невозможно образовать новый состав суда для
рассмотрения данного дела.
Глава 5. ЛИЦА, УЧАСТВУЮЩИЕ В ДЕЛЕ
Статья 43. Состав лиц, участвующих в деле
1. Лицами, участвующими в деле, признаются стороны; третьи лица; прокурор;
государственные органы; органы местного самоуправления; юридические лица или граждане,
вступающие в процесс по основаниям, предусмотренным статьями 55 и 56 настоящего Кодекса;
заявители и иные заинтересованные лица по делам, рассматриваемым судом в порядке особого
производства, перечисленным в статье 302 настоящего Кодекса.
2. Состав лиц, участвующих в деле, определяется содержанием предмета и оснований
требований, возражений сторон и других лиц, участвующих в деле, и подлежащих применению
законов.
Статья 44. Гражданская процессуальная правоспособность
Способность иметь гражданские процессуальные права и обязанности (гражданская
процессуальная правоспособность) признается в равной мере за всеми гражданами и
юридическими лицами, являющимися субъектами материального права.
Статья 45. Гражданская процессуальная дееспособность
1. Способность своими действиями самостоятельно осуществлять свои права и
исполнять обязанности в суде (гражданская процессуальная дееспособность) принадлежит в
полном объеме гражданам, достигшим восемнадцати лет, юридическим лицам.
2. Права, свободы и законные интересы несовершеннолетних в возрасте от
четырнадцати до восемнадцати лет, а также граждан, признанных ограниченно дееспособными,
защищаются в суде их родителями или иными законными представителями. Суд обязан
привлекать к участию в таких делах самих несовершеннолетних или граждан, признанных
ограниченно дееспособными. По ходатайству законных представителей несовершеннолетних или
граждан, признанных ограниченно дееспособными, суд может привлечь к участию в деле
прокурора.
3. Права, свободы и законные интересы несовершеннолетних, не достигших
четырнадцати лет, а также граждан, признанных недееспособными, защищаются в суде их
законными представителями, прокурором.
4. В случаях, предусмотренных законом, по делам, возникающим из гражданских,
семейных, трудовых, кооперативных и иных правоотношений и из сделок, связанных с
распоряжением полученным заработком или доходами от предпринимательской деятельности,
несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет имеют право лично
защищать в суде свои права и законные интересы.
5. Несовершеннолетние, эмансипированные по основаниям, предусмотренным законом,
приобретают полную процессуальную дееспособность с момента эмансипации.
6. Суд вправе по своему усмотрению привлечь к участию в делах законных
представителей несовершеннолетних, указанных в частях четвертой и пятой настоящей
статьи, для оказания им помощи.
Статья 46. Права и обязанности лиц, участвующих в деле
1. Лица, участвующие в деле, имеют право знакомиться с материалами дела, делать
выписки из них и снимать копии; заявлять отводы; представлять доказательства и
участвовать в их исследовании; задавать вопросы другим лицам, участвующим в деле,
свидетелям, экспертам и специалистам; заявлять ходатайства, в том числе о принятии мер
по обеспечению иска, по обеспечению доказательств, об истребовании дополнительных
доказательств, о применении примирительных процедур; давать устные и письменные
объяснения суду; приводить свои доводы по всем возникающим в ходе судебного процесса
вопросам; возражать против ходатайств и доводов других лиц, участвующих в деле;
участвовать в судебных прениях; знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать
на него письменные замечания; обжаловать решения, определения и постановления суда;
пользоваться другими процессуальными правами, предоставленными законодательством
Республики Казахстан о гражданском судопроизводстве. Они должны добросовестно
пользоваться всеми принадлежащими им процессуальными правами, не злоупотребляя правами
других лиц, не нарушая их интересы, и не допускать умышленное затягивание сроков
рассмотрения и разрешения дела.
2. Лица, участвующие в деле, обязаны заявлять суду о действительных
обстоятельствах дела полностью и правдиво, высказываться или представлять суду
письменные документы, опровергающие факты, утверждаемые другой стороной. Неисполнение
лицами, участвующими в деле, процессуальных обязанностей влечет наступление
процессуальных последствий, предусмотренных настоящим Кодексом.
3. Стороны, участвующие в корпоративном споре, вправе запрашивать друг у друга
документы, имеющие значение для дела, не указывая каждый конкретный документ.
Стороны не могут запрашивать друг у друга документы, содержащие государственные
секреты или иную охраняемую законом тайну.
4. Действия, указанные в частях первой и второй настоящей статьи, могут быть
совершены посредством подачи заявлений и ходатайств, документов в письменной форме либо
в форме электронного документа.
Статья 47. Стороны
1. Сторонами в гражданском процессе являются истец и ответчик.
Истцами являются граждане и юридические лица, предъявившие иск в защиту своих
нарушенных или оспариваемых прав и свобод, законных интересов или в защиту которых
предъявлен иск иными лицами в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
Ответчиками являются граждане и юридические лица, к которым предъявлено исковое
требование.
2. В случаях, предусмотренных законом, сторонами могут быть и организации, не
являющиеся юридическими лицами.
3. Лицо, в интересах которого дело начато по заявлению лиц, имеющих по закону
право на обращение в суд за защитой прав, свобод и охраняемых законом интересов других
лиц, извещается судом о возникшем процессе и участвует в нем в качестве истца.
4. Стороной в гражданском процессе может быть государство.
5. Стороны обладают равными процессуальными правами и несут равные процессуальные
обязанности.
Статья 48. Изменение основания или предмета иска, отказ
от иска, признание иска, мировое соглашение,
соглашение об урегулировании спора (конфликта)
в порядке медиации или соглашение об
урегулировании спора в порядке партисипативной
процедуры
1. Истец вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить
размер исковых требований или отказаться от иска, ответчик вправе признать иск, стороны
могут окончить дело мировым соглашением или соглашением об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации либо соглашением об урегулировании спора в порядке
партисипативной процедуры по правилам, предусмотренным статьями 169, 170, 171 и главой
17 настоящего Кодекса.
2. Суд не вправе по своей инициативе изменять предмет или основание иска. Суд не
принимает отказа истца от иска, признания иска ответчиком и не утверждает мирового
соглашения сторон или соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации либо соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры,
если эти действия противоречат закону или нарушают чьи-либо права, свободы и законные
интересы.
3. При изменении основания или предмета иска, увеличении или уменьшении размера
исковых требований течение срока рассмотрения дела исчисляется со дня предъявления
первоначального требования.
Статья 49. Участие в деле нескольких истцов или ответчиков
1. Иск может быть предъявлен совместно несколькими истцами к одному или к
нескольким ответчикам. Каждый из истцов или ответчиков по отношению к другой стороне
выступает в процессе самостоятельно. Стороны могут поручить ведение дела соответственно
одному из соистцов или соответчиков на основании доверенности.
2. Участие в деле нескольких истцов или ответчиков допускается, если:
1) предметом спора являются общие права и обязанности нескольких истцов или
нескольких ответчиков;
2) права и обязанности нескольких истцов или нескольких ответчиков имеют одно
основание;
3) предметом спора являются однородные (тождественные) права и обязанности
нескольких истцов или нескольких ответчиков.
Статья 50. Замена ненадлежащего ответчика
1. Замена ответчика допускается до начала рассмотрения дела по существу в суде
первой инстанции. Суд, установив, что иск предъявлен не к тому лицу, которое должно
отвечать по иску, может по ходатайству истца, не прекращая дела, допустить замену
ненадлежащего ответчика надлежащим. После замены ненадлежащего ответчика подготовка дела
и его рассмотрение в судебном заседании производятся с самого начала. Срок рассмотрения
дела исчисляется со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
2. Если истец не согласен на замену ненадлежащего ответчика надлежащим ответчиком,
суд рассматривает и разрешает дело по предъявленному иску.
Статья 51. Третьи лица, заявляющие самостоятельные
требования на предмет спора
1. Третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, могут
вступить в процесс до окончания подготовки дела к судебному разбирательству путем
предъявления иска к одной или обеим сторонам. Они пользуются всеми правами и несут все
обязанности истца.
2. Суд при подготовке дела к судебному разбирательству и наличии достоверных
данных о том, что предъявленными требованиями могут быть затронуты права, свободы и
законные интересы третьих лиц, извещает указанных лиц о принятии такого заявления.
3. Если третье лицо не реализовало право на участие в деле или на предъявление
самостоятельного иска в суде первой инстанции, суд рассматривает и разрешает дело по
предъявленному истцом требованию.
Статья 52. Третьи лица, не заявляющие самостоятельные
требования на предмет спора
1. Третьи лица, не заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, могут
вступить в процесс до вынесения судом первой инстанции решения по делу, если оно может
повлиять на их права или обязанности по отношению к одной из сторон на стороне истца или
ответчика. Они могут быть привлечены к участию в деле по ходатайству сторон и других
лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда.
2. Суд при подготовке дела к судебному разбирательству и наличии достоверных
данных о том, что предъявленными требованиями могут быть затронуты права, свободы и
законные интересы третьих лиц, извещает указанных лиц о принятии такого заявления.
Решение о вступлении в дело третьего лица, не заявляющего самостоятельное
требование на предмет спора, принимается судом на стадии подготовки дела к судебному
разбирательству, о чем указывается в определении о подготовке дела к судебному
разбирательству, или в судебном заседании определением, которое заносится в протокол
судебного заседания.
3. Третьи лица, не заявляющие самостоятельные требования, пользуются
процессуальными правами и несут процессуальные обязанности той стороны, на стороне
которой участвуют. Указанные лица не вправе изменить основание или предмет иска,
увеличить или уменьшить размер требований, отказаться от иска, признать иск, заключить
мировое соглашение или соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации
либо соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, предъявить
встречный иск, требовать принудительного исполнения решения суда.
При вступлении в дело третьего лица, не заявляющего самостоятельное требование,
рассмотрение дела продолжается с предоставлением возможности этому лицу ознакомиться с
материалами дела, в том числе с данными ранее объяснениями лиц, участвующих в деле.
Статья 53. Процессуальное правопреемство
1. В случае выбытия одной из сторон в спорном или установленном решением суда
правоотношении (смерть лица, реорганизация, ликвидация юридического лица, уступка
требования, перевод долга и другие случаи перемены лиц в спорном материальном
правоотношении) суд допускает замену этой стороны ее правопреемником. Правопреемство
возможно в любой стадии процесса.
2. Все действия, совершенные до вступления правопреемника в процесс, обязательны
для него в той мере, в какой они были бы обязательны для лица, которое правопреемник
заменил.
3. В случае выбытия одной из сторон при рассмотрении дела в судах первой и
апелляционной инстанций производство по делу приостанавливается в соответствии с
подпунктом 1) части первой статьи 272 настоящего Кодекса.
4. При выбытии одной из сторон на стадии пересмотра судебных актов в суде
кассационной инстанции ходатайство о пересмотре судебных актов выбывшей стороны и других
лиц, участвующих деле, оставляется без рассмотрения. Ходатайство может быть повторно
подано правопреемником.
Протест подлежит оставлению без рассмотрения, если принесен по ходатайству
выбывшей стороны, другого лица, участвующего в деле, кроме случаев принесения протеста
по инициативе прокурора.
5. Ходатайства правопреемника, прокурора о восстановлении срока для обжалования,
опротестования судебных актов рассматриваются судом кассационной инстанции в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
Статья 54. Участие прокурора в гражданском
судопроизводстве
1. Высший надзор за точным и единообразным применением законов в гражданском
судопроизводстве от имени государства осуществляется Генеральным Прокурором Республики
Казахстан как непосредственно, так и через подчиненных ему прокуроров.
2. Прокурор вправе вступить в процесс для дачи заключения по делу в целях
осуществления возложенных на него законом обязанностей.
Участие прокурора в гражданском судопроизводстве обязательно по делам,
затрагивающим интересы государства, когда требуется защита общественных интересов или
граждан, которые самостоятельно не могут себя защищать, а также когда необходимость
участия прокурора признана судом или прокурором.
Указанные полномочия прокурора обеспечиваются путем своевременного извещения судом
обо всех назначенных к рассмотрению делах путем размещения соответствующей информации на
интернет-ресурсе суда.
3. Прокурор вправе обратиться в суд с иском, заявлением о защите прав, свобод и
законных интересов граждан, прав и законных интересов юридических лиц, общественных или
государственных интересов. Иск о защите трудовых, жилищных и иных прав и свобод
неограниченного круга лиц в социальной сфере, а также в защиту интересов недееспособного
гражданина может быть предъявлен прокурором независимо от просьбы и заявления
заинтересованного лица.
4. Если истец не поддерживает требования, заявленного прокурором, то суд оставляет
иск (заявление) без рассмотрения, если не затрагиваются права, свободы и законные
интересы третьих лиц.
5. Прокурор, предъявивший иск, пользуется всеми процессуальными правами, а также
несет все процессуальные обязанности истца, кроме права на заключение мирового
соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации и
соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры. Отказ прокурора
от иска (заявления), предъявленного в защиту интересов другого лица, не лишает это лицо
права требовать рассмотрения дела по существу после уплаты им государственной пошлины в
соответствии с требованиями Кодекса Республики Казахстан «О налогах и других
обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
6. Прокурор, представляющий интересы органов прокуратуры в рассматриваемом судом
споре в качестве истца или ответчика, пользуется процессуальными правами и обязанностями
стороны.
Статья 55. Обращение в суд в защиту прав других лиц,
общественных и государственных интересов
1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы и органы местного
самоуправления, юридические лица или граждане могут обращаться в суд с иском в защиту
прав, свобод и законных интересов других лиц по их просьбе, а равно общественных или
государственных интересов.
2. Иск в защиту интересов недееспособного гражданина может быть предъявлен
независимо от просьбы заинтересованного лица.
3. Лица, предъявившие иск в защиту чужих интересов, пользуются всеми
процессуальными правами и несут все процессуальные обязанности истца, кроме права на
отказ от иска, на заключение мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации и соглашения об урегулировании спора в порядке
партисипативной процедуры.
4. Если лицо, в интересах которого возбуждено дело, не поддерживает заявленное
требование, суд оставляет иск (заявление) без рассмотрения, если не затрагиваются права,
свободы и законные интересы третьих лиц.
Статья 56. Участие в процессе государственных органов и
органов местного самоуправления для дачи
заключения по делу
1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы и органы местного
самоуправления до окончания рассмотрения дела по существу могут вступить в процесс по
своей инициативе, по ходатайству лиц, участвующих в деле, а также по инициативе суда для
дачи письменного заключения по делу.
Государственным органам и органам местного самоуправления направляются вопросы, по
которым требуется представить заключение.
2. Заключение дается в целях осуществления возложенных на эти органы обязанностей
по защите прав, свобод и законных интересов граждан, общественных или государственных
интересов и в пределах компетенции государственного органа или органа местного
самоуправления и приобщается к материалам дела.
Заключение государственных органов, органов местного самоуправления не имеет
заранее установленной силы. О несогласии суда с заключением должно быть указано в
решении суда.
3. Указанные в настоящей статье органы через своих представителей пользуются всеми
правами лиц, участвующих в деле, предусмотренными статьей 46 настоящего Кодекса.
Глава 6. ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВО В СУДЕ
Статья 57. Ведение дела в суде через представителей
1. Граждане вправе вести свои дела в суде лично или через представителей. Личное
участие в деле гражданина не лишает его права иметь по этому делу представителя.
2. Дела юридических лиц ведут в суде их руководители, действующие в пределах
полномочий, предоставленных им законом, иными нормативными правовыми актами или
учредительными документами, и (или) их представители. Руководитель юридического лица
представляет суду документы, удостоверяющие его служебное положение или полномочие.
Представителем в суде в соответствии с частью третьей настоящей статьи может быть
дееспособное лицо, имеющее надлежащим образом оформленные полномочия на ведение дела в
суде, основанные на доверенности, законодательстве Республики Казахстан, решении суда
либо административном акте.
3. Представителями лиц, указанных в частях первой и второй настоящей статьи,
являются:
1) в судах первой и апелляционной инстанций лица, указанные в части первой статьи
58 настоящего Кодекса;
2) в суде кассационной инстанции лица, указанные в подпунктах 1), 2), 3), 4) и 6)
части первой статьи 58 настоящего Кодекса.
Статья 58. Представительство по поручению
1. Представителями по поручению в суде могут быть следующие лица:
1) адвокаты;
2) работники юридических лиц – по делам этих юридических лиц, а государственных
органов – по делам этих государственных органов и их территориальных подразделений;
3) уполномоченные профессиональных союзов – по делам рабочих, служащих, а также
других лиц, защита прав и интересов которых осуществляется этими профессиональными
союзами;
4) уполномоченные организаций, которым законом, уставом или положением
предоставлено право защищать права и интересы членов этих организаций, а также права и
интересы других лиц;
5) один из соучастников по поручению других соучастников;
6) другие лица, имеющие высшее юридическое образование, допущенные судом по
просьбе лиц, участвующих в деле.
2. Процессуальные полномочия представителя подтверждаются надлежащим образом
оформленной доверенностью.
3. В соответствии с ордером адвокат вправе совершать необходимые при
представительстве процессуальные действия, за исключением действий, перечисленных
в статье 60 настоящего Кодекса. Право на совершение каждого из них должно быть указано в
доверенности.
Статья 59. Лица, которые не могут быть представителями
в суде
1. Судьи, следователи, прокуроры и депутаты Парламента Республики Казахстан или
местных представительных органов не могут быть представителями в суде, кроме случаев
участия их в процессе в качестве представителей соответствующих организаций или законных
представителей.
2. Представителями по поручению в суде не могут быть адвокаты, принявшие поручение
об оказании юридической помощи с нарушением требований законодательства Республики
Казахстан об адвокатской деятельности.
3. Лицо не может быть представителем по поручению, если:
1) по данному делу оказывает или ранее оказывало юридическую помощь лицам,
интересы которых противоречат интересам представляемого лица;
2) ранее при рассмотрении и разрешении дела участвовало в качестве судьи,
прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, свидетеля или понятого;
3) состоит в родственных отношениях с другой стороной или третьим лицом, судьей,
прокурором, секретарем судебного заседания, экспертом, давшим заключение по делу,
специалистом, переводчиком;
4) в силу психического состояния здоровья либо возраста и по другим причинам
самостоятельно не имеет возможности осуществлять представительство.
4. Представители по поручению, перечисленные в частях первой, второй и третьей
настоящей статьи, отстраняются от участия в деле судом по ходатайству лица, участвующего
в деле, или по инициативе суда. Об этом суд выносит определение, которое заносится в
протокол судебного заседания.
5. При отстранении представителей по поручению от участия в деле суд откладывает
разбирательство дела на срок, необходимый для оформления полномочий другого
представителя и его ознакомления с материалами дела, но не более пяти рабочих дней.
Статья 60. Полномочия представителя
1. Представитель по поручению вправе совершать от имени представляемого все
предусмотренные настоящим Кодексом процессуальные действия, кроме подписания искового
заявления, передачи дела в арбитраж, заключения мирового соглашения, соглашения об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании
спора в порядке партисипативной процедуры, полного или частичного отказа от иска или
признания иска, увеличения или уменьшения предмета исковых требований, изменения
предмета или основания иска, передачи полномочий другому лицу (передоверия); обжалования
судебного акта в апелляционном, кассационном порядках, подачи заявления о пересмотре
судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам, требования
принудительного исполнения судебного акта, получения присужденного имущества, отказа от
апелляционной жалобы, ходатайства.
2. Представитель по поручению, указанный в подпункте 1) части первой статьи 58
настоящего Кодекса, наряду с правами, предусмотренными в части первой настоящей статьи,
вправе запрашивать справки или иные документы от государственных органов, общественных
объединений, юридических лиц, а также совершать иные действия для оказания юридической
помощи в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан об адвокатской
деятельности.
3. Полномочия представителя на совершение каждого из указанных в части первой
настоящей статьи процессуальных действий должны быть специально предусмотрены в
доверенности, выданной представляемым.
Статья 61. Оформление полномочий представителя
1. Полномочия представителя должны быть выражены в доверенности, выданной и
оформленной в соответствии с законом.
Доверенность представляется в суд в письменной форме или в форме электронного
документа, удостоверенного электронной цифровой подписью доверителя.
2. Уполномоченные профессиональных союзов и других организаций в соответствии с
подпунктами 3), 4) части первой статьи 58 настоящего Кодекса должны представить суду
документы, удостоверяющие поручение на осуществление представительства по данному делу.
3. Полномочия адвоката на ведение конкретного дела удостоверяются ордером,
выдаваемым в порядке, предусмотренном Законом Республики Казахстан «Об адвокатской
деятельности».
Совершение адвокатом процессуальных действий, предусмотренных частью первой статьи
60 настоящего Кодекса, удостоверяется доверенностью.
4. Доверенность от имени юридического лица выдается руководителем или иным
уполномоченным на это лицом соответствующего юридического лица.
5. Полномочия представителей, указанных в подпунктах 5) и 6) части первой статьи
58 настоящего Кодекса, могут быть выражены в доверенности или же в случае личного
участия в судебном заседании в устном заявлении доверителя, занесенном в протокол
судебного заседания. Представителем, указанным в подпункте 6) части первой статьи 58
настоящего Кодекса, представляется заверенная копия диплома о высшем юридическом
образовании.
Статья 62. Законные представители
1. Права, свободы и законные интересы недееспособных граждан, несовершеннолетних и
лиц, признанных в судебном порядке ограниченно дееспособными, защищают в суде их
родители, усыновители, опекуны, попечители, патронатные воспитатели или другие
заменяющие их лица, которые представляют суду документы, удостоверяющие их полномочия.
2. По делу, в котором должен участвовать гражданин, признанный в установленном
порядке безвестно отсутствующим, в качестве его представителя выступает лицо, которое
осуществляет опеку над имуществом безвестно отсутствующего гражданина.
3. По делу, в котором должен участвовать наследник лица, умершего или объявленного
в установленном законом порядке умершим, если наследство еще никем не принято, в
качестве представителя наследника выступает лицо, которому передано в доверительное
управление наследственное имущество.
4. Законные представители совершают от имени представляемых все процессуальные
действия, право совершения которых принадлежит представляемым, с ограничениями,
предусмотренными законом. Законные представители могут поручить ведение дела в суде
другому представителю.
Законный представитель несовершеннолетнего, лица, признанного в судебном порядке
недееспособным, либо лица, признанного в судебном порядке безвестно отсутствующим,
совершает в интересах представляемого все процессуальные действия при рассмотрении дел
по спорам, предметом которых является имущество опекаемого.
Законный представитель несовершеннолетнего, лица, признанного ограниченно
дееспособным, совершает самостоятельно в интересах этого лица все процессуальные
действия при рассмотрении дел, предметом которых являются обязательства, вытекающие из
объема ограниченных прав. По другим спорам ограниченно дееспособное лицо совершает
процессуальные действия и несет самостоятельно процессуальные обязанности.
5. Законные представители и представители по поручению не вправе совершать
процессуальные действия в своих интересах или вопреки интересам представляемого.
Глава 7. ДОКАЗАТЕЛЬСТВА И ДОКАЗЫВАНИЕ Статья 63. Доказательства
1. Доказательствами по делу являются полученные законным способом сведения о
фактах, на основе которых суд устанавливает наличие или отсутствие обстоятельств,
обосновывающих требования и возражения сторон, а также иных обстоятельств, имеющих
значение для правильного рассмотрения и разрешения дела.
2. Сведения о фактах могут быть получены из объяснений сторон и третьих лиц,
показаний свидетелей, заключений экспертов, вещественных доказательств, протоколов
процессуальных действий, протоколов судебных заседаний, аудио-, видеозаписей, данных,
полученных путем использования систем видеоконференцсвязи, отражающих ход и результаты
процессуальных действий, и иных источников.
Статья 64. Относимость доказательств
Доказательство признается судом относящимся к делу, если оно содержит сведения о
фактах, которыми подтверждаются, опровергаются либо ставятся под сомнение выводы о
существовании обстоятельств, имеющих значение для дела.
Статья 65. Допустимость доказательств
1. Доказательство признается судом допустимым, если оно получено в порядке,
предусмотренном настоящим Кодексом.
2. В качестве допустимых доказательств могут признаваться аудио-, видеозаписи, в
том числе полученные приборами наблюдения и (или) фиксации, материалы фото- и (или)
киносъемки, другие материалы на электронных, цифровых и иных материальных носителях.
3. Обстоятельства дела, которые по закону должны быть подтверждены определенными
доказательствами, не могут подтверждаться никакими другими доказательствами.
Статья 66. Сведения, недопустимые в качестве доказательств
1. Сведения о фактах признаются судом недопустимыми в качестве доказательств, если
они получены с нарушениями требований настоящего Кодекса путем лишения или ограничения
гарантированных законом прав лиц, участвующих в деле, которые повлияли или могли
повлиять на достоверность полученных сведений о фактах, в том числе:
1) с применением насилия, угроз, обмана, а равно иных незаконных действий;
2) с использованием заблуждения лица, участвующего в деле, относительно своих прав
и обязанностей, возникших вследствие неразъяснения, неполного или неправильного их
разъяснения этому лицу;
3) в связи с проведением процессуального действия лицом, не имеющим права
осуществлять производство по данному гражданскому делу;
4) в связи с участием в процессуальном действии лица, подлежащего отводу;
5) с существенным нарушением порядка производства процессуального действия;
6) от неизвестного источника либо от источника, который не может быть установлен в
судебном заседании;
7) с применением в ходе доказывания методов, противоречащих современным научным
знаниям;
8) путем специального изготовления или изменения содержания в целях обоснования
или опровержения доводов стороны или других лиц, участвующих в деле.
2. Недопустимость использования сведений в качестве доказательства при
производстве по делу устанавливается по усмотрению суда или по ходатайству лиц,
участвующих в деле.
3. Доказательства, полученные с нарушением закона, признаются не имеющими
юридической силы и не могут быть положены в основу судебного решения, а также
использоваться при доказывании любого обстоятельства, имеющего значение для дела. Такие
доказательства могут быть использованы при доказывании факта нарушений и виновности лиц,
их допустивших.
4. В случае неурегулирования спора (конфликта) в порядке медиации доказательства,
полученные судьей при проведении им медиации в суде, не могут быть им представлены
судье, в производстве которого находится дело.
Статья 67. Достоверность доказательств
Доказательство считается достоверным, если в результате проверки выяснится, что
оно соответствует действительности.
Статья 68. Оценка доказательств
1. Каждое доказательство подлежит оценке с учетом относимости, допустимости,
достоверности, а все собранные доказательства в совокупности – достаточности для
разрешения гражданского дела.
2. В соответствии со статьей 16 настоящего Кодекса судья оценивает доказательства
по своему внутреннему убеждению.
3. Обстоятельства считаются установленными, если одна сторона не оспаривает и
признает представленные другой стороной доказательства либо оспаривание доказательств
непосредственно не вытекает из возражения ответчика или возражения истца против доводов
ответчика.
4. В случае заявления ходатайства о фальсификации, представленного другой стороной
доказательства, лицо, сделавшее такое заявление, обязано указать признаки,
свидетельствующие о фальсификации доказательства.
Если лицо, представившее доказательство, признает обоснованным заявление о его
фальсификации, суд исключает доказательство из числа допустимых и разрешает дело на
основании других доказательств.
5. Обстоятельства не могут считаться установленными, если в их подтверждение
представлены только копии документов, когда необходимость представления подлинника
вытекает из требований закона.
Суд также не может считать доказанными обстоятельства, подтверждаемые только
копией документа или иного письменного доказательства при оспаривании его содержания,
если:
1) утрачен и не передан суду подлинник документа;
2) представленные каждой из спорящих сторон копии этого документа не тождественны
между собой;
3) невозможно установить содержание подлинника документа с помощью других
доказательств.
6. Совокупность доказательств признается достаточной для разрешения гражданского
дела, если собраны относящиеся к делу допустимые и достоверные доказательства,
неоспоримо подтверждающие обстоятельства, имеющие значение для дела, и не опровергнуты
другой стороной.
Статья 69. Обеспечение доказательств
1. Лица, участвующие в деле и имеющие основания опасаться, что представление
необходимых для них доказательств сделается впоследствии невозможным или
затруднительным, могут просить суд об обеспечении этих доказательств.
2. Обеспечение доказательств судом производится путем допроса свидетелей,
назначения и производства экспертизы, осмотра доказательств в местах их хранения,
направления судебного поручения и другими способами.
3. Обеспечение доказательств до возбуждения дела в суде производится в порядке,
предусмотренном законодательством Республики Казахстан о нотариате.
Статья 70. Заявление об обеспечении доказательств
1. Заявление об обеспечении доказательств подается в суд, в производстве которого
находится дело.
2. В заявлении об обеспечении доказательств должны быть указаны доказательства,
которые необходимо обеспечить, обстоятельства дела, для подтверждения или опровержения
которых необходимо такое обеспечение, данные, свидетельствующие о том, что представление
необходимых доказательств является затруднительным. В заявлении должно быть указано
дело, по которому необходимо обеспечить доказательства, в представлении которого было
отказано.
3. По результатам рассмотрения заявления об обеспечении доказательств суд выносит
определение, в соответствии с которым совершает процессуальные действия по обеспечению
доказательств либо отказывает в этом. Определение может быть обжаловано, опротестовано в
суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным и обжалованию,
опротестованию не подлежит. С частной жалобой, протестом в суд апелляционной инстанции
направляется выделенный из дела материал, касающийся вынесенного определения.
Статья 71. Порядок обеспечения доказательств
1. Обеспечение доказательств производится судьей при подготовке дела к судебному
разбирательству или при рассмотрении дела в суде первой инстанции в срок не позднее трех
рабочих дней со дня поступления заявления.
2. Заявитель и другие лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте
обеспечения доказательств, однако их неявка не является препятствием к совершению судом
отдельного процессуального действия по обеспечению доказательств.
3. Протоколы и все собранные в порядке обеспечения доказательства передаются в
суд, рассматривающий дело, с уведомлением об этом лиц, участвующих в деле.
Статья 72. Обязанность доказывания
1. Каждая сторона должна доказать те обстоятельства, на которые она ссылается как
на основания своих требований и возражений, использовать средства защиты, утверждать,
оспаривать факты, приводить доказательства и возражения против доказательств в
установленные судьей сроки, которые соответствуют добросовестному ведению процесса и
направлены на содействие производству.
2. Бремя доказывания по делам, указанным в главе 29 настоящего Кодекса,
возлагается на органы государственной власти, местного самоуправления, общественного
объединения, организации, должностных лиц и государственных служащих, чьи акты, действия
(бездействие) обжалуются.
Статья 73. Представление доказательств
1. Доказательства представляются сторонами и другими лицами, участвующими в деле,
суду первой инстанции на стадии подготовки дела к судебному разбирательству.
Доказательства могут быть представлены на стадии судебного разбирательства, если
невозможность их представления на стадии подготовки дела к судебному разбирательству
будет обоснована лицами, их представившими.
В случае, предусмотренном частью второй статьи 404 настоящего Кодекса,
доказательства могут быть представлены суду апелляционной инстанции.
Непредставление суду имеющихся у сторон доказательств исключает возможность
представления этих доказательств суду апелляционной, кассационной инстанций.
2. Обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения дела, определяются
судом на основании требований и возражений сторон и других лиц, участвующих в деле, с
учетом подлежащих применению норм материального и процессуального права. Лицо вправе
ссылаться только на те доказательства, которые были раскрыты в ходе подготовки дела к
судебному разбирательству либо в ходе судебного разбирательства, в случаях,
установленных частью первой настоящей статьи.
3. Суд вправе предложить сторонам и другим лицам, участвующим в деле, представить
необходимые для правильного разрешения дела дополнительные доказательства.
4. В случае, когда представление доказательств для сторон и других лиц,
участвующих в деле, затруднительно, суд первой инстанции по их ходатайству оказывает им
содействие в истребовании доказательств.
Ходатайство об оказании содействия в истребовании необходимых стороне
доказательств, оставленное без удовлетворения судом первой инстанции, может быть
заявлено перед судом апелляционной инстанции в апелляционной жалобе или судебном
заседании.
5. В ходатайстве об оказании содействия в истребовании доказательства должны быть
указаны доказательство, а также какие обстоятельства, имеющие значение для дела, могут
быть установлены или опровергнуты этим доказательством, причины, препятствующие
самостоятельному получению доказательства, и место его нахождения.
6. При необходимости суд выдает лицу, участвующему в деле, запрос для получения
доказательства. Лицо, у которого находится истребуемое судом доказательство, направляет
его непосредственно в суд или выдает на руки лицу, имеющему соответствующий запрос суда,
для представления доказательства в суд. Доказательства по корпоративным спорам должны
быть истребованы только судом и направлены непосредственно в суд.
7. В случае неизвещения суда о причинах непредставления истребованного
доказательства, а также непредставления доказательства в установленный судом срок по
причинам, признанным судом неуважительными, виновные должностные или иные лица, не
участвующие в деле, подвергаются административному взысканию в соответствии с Кодексом
Республики Казахстан об административных правонарушениях по правилам,
установленным главой 9 настоящего Кодекса.
8. Наложение административного взыскания не освобождает лицо, владеющее
истребуемым судом доказательством, от обязанности его представления суду. В случае
злостного неисполнения требования суда указанные лица несут уголовную ответственность.
9. Если сторона удерживает у себя истребуемое судом доказательство и не
представляет его по запросу суда в установленный судом срок, предполагается, что
содержащиеся в нем сведения направлены против интересов этой стороны и считаются ею
признанными.
10. Стороны арбитражного разбирательства с согласия арбитража могут обратиться в
суд с ходатайством о содействии в получении доказательств, которое рассматривается в
соответствии с абзацем первым части четвертой настоящей статьи.
Статья 74. Судебные поручения
1. Суд, рассматривающий дело, в случае удовлетворения ходатайства лица,
участвующего в деле, о необходимости обеспечения (сбора, исследования) доказательств,
находящихся в другом городе или районе, поручает соответствующему суду произвести
определенные процессуальные действия.
2. Суд, рассматривающий дело, в случае удовлетворения ходатайств лиц, участвующих
в деле, о необходимости обеспечения (сбора, исследования) доказательств, находящихся в
другом государстве, с которым Республика Казахстан имеет договор об оказании правовой
помощи по гражданским делам, направляет судебное поручение в соответствии с положениями
этого договора.
3. В определении о судебном поручении кратко излагаются существо рассматриваемого
дела, сведения о сторонах, указываются обстоятельства, подлежащие выяснению,
доказательства, которые должен собрать суд, выполняющий поручение. Это определение
обязательно для суда, которому оно адресовано. Определение о судебном поручении
обжалованию, опротестованию не подлежит.
Статья 75. Порядок выполнения судебного поручения
1. Выполнение судебного поручения производится в судебном заседании по правилам,
установленным настоящим Кодексом. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте
заседания, однако их неявка не является препятствием к выполнению поручения.
2. Судебное поручение исполняется судом, которому оно адресовано, в месячный срок
со дня его поступления.
3. Протоколы и все собранные при выполнении судебного поручения материалы
немедленно пересылаются в суд, рассматривающий дело.
4. Если лица, участвующие в деле, или свидетели, дававшие объяснения или показания
суду, выполнявшему поручение, явятся в суд, рассматривающий дело, они дают объяснения и
показания в общем порядке.
Статья 76. Основания освобождения от доказывания
1. Обстоятельства, признанные судом общеизвестными, не нуждаются в доказывании.
Общеизвестными признаются обстоятельства, не входящие в предмет доказывания по
делу в силу их широкой известности на определенной территории, в том числе суду и лицам,
участвующим в деле.
2. Обстоятельства, установленные вступившим в законную силу решением или
постановлением суда по ранее рассмотренному гражданскому делу, обязательны для суда.
Такие обстоятельства не доказываются вновь при разбирательстве других гражданских дел, в
которых участвуют те же лица.
3. Вступивший в законную силу приговор суда по уголовному делу, которым признается
право на удовлетворение иска, обязателен для суда, рассматривающего дело о гражданско-
правовых последствиях деяний лица, в отношении которого состоялся приговор суда.
Вступивший в законную силу приговор суда обязателен для суда, рассматривающего такое
гражданское дело, также по вопросам, имели ли место эти деяния и совершены ли они данным
лицом, а также в отношении других установленных приговором обстоятельств и их правовой
оценки.
4. Гражданско-правовые последствия деяния, совершенного лицом, освобожденным от
уголовной ответственности по основаниям, предусмотренным подпунктами 3), 4), 9), 10),
11) и 12) части первой статьи 35 и статьей 36 Уголовно-процессуального кодекса
Республики Казахстан, не доказываются вновь при предъявлении иска в порядке гражданского
судопроизводства.
5. Виновность лица в совершении административного правонарушения, установленная
вступившим в законную силу постановлением суда по делу об административном
правонарушении, не доказывается вновь при рассмотрении дела о гражданско-правовых
последствиях совершенного этим лицом этого же правонарушения.
6. Факты, которые согласно закону предполагаются установленными, не доказываются
при разбирательстве гражданского дела.
7. Обстоятельства считаются также установленными без доказательств, если в рамках
надлежащей правовой процедуры не будет доказано обратное:
1) правильность общепринятых в современных науке, технике, искусстве, ремесле
методов исследования;
2) знание лицом закона;
3) знание лицом своих служебных и профессиональных обязанностей;
4) отсутствие специальной подготовки или образования у лица, не представившего в
подтверждение их наличия документа и не указавшего учебного заведения или другого
учреждения, где оно получило специальную подготовку или образование.
Статья 77. Привлечение специалиста к участию
в процессуальных действиях
1. Для участия в судебном заседании или процессуальных действиях в целях оказания
содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств путем дачи консультаций
(пояснений) и помощи в применении научно-технических средств судом в качестве
специалиста может быть привлечено не заинтересованное в исходе дела совершеннолетнее
лицо, обладающее специальными знаниями.
Суд вправе привлекать специалистов и по ходатайству стороны. Лица, участвующие в
деле, могут просить суд о привлечении в качестве специалиста конкретного лица,
обладающего специальными знаниями.
2. О назначении специалиста в ходе судебного заседания указывается в определении о
подготовке дела к судебному разбирательству, а в ходе судебного заседания – в протоколе
судебного заседания.
3. Лицо, вызванное в качестве специалиста, имеет право: знать цель своего вызова;
отказаться от участия в производстве по делу, если не обладает соответствующими
специальными знаниями и навыками; с разрешения суда задавать вопросы участникам
процессуального действия; обращать внимание участников процессуального действия на
обстоятельства, связанные с его действиями при оказании содействия в собирании,
исследовании и оценке доказательств, при применении научно-технических средств,
подготовке материалов для назначения экспертизы; знакомиться с протоколом
процессуального действия, в котором он принимал участие, а также в соответствующей части
с протоколом заседания суда и делать подлежащие занесению в протокол заявления и
замечания относительно полноты и правильности фиксации хода и результатов
производившихся при его участии действий; получать возмещение расходов, понесенных им в
связи с участием в производстве процессуальных действий, и вознаграждение за выполненную
работу, если участие в производстве по делу не входит в круг его должностных
обязанностей.
4. Лицо, назначенное специалистом, обязано: явиться по вызову суда; участвовать в
производстве процессуальных действий и в судебном разбирательстве, используя специальные
знания, навыки и научно-технические средства; давать консультации; давать пояснения по
поводу выполняемых им действий. Заключение специалиста по всем возникшим вопросам должно
быть представлено суду в письменной форме.
5. При производстве процессуальных действий по определению мнения
несовершеннолетнего ребенка по предмету спора, достигшего возраста десяти лет, участие
педагога и (или) психолога обязательно.
6. Педагог и (или) психолог вправе знакомиться с материалами гражданского дела,
характеризующими личность несовершеннолетнего, до начала его опроса, с разрешения
председательствующего задавать вопросы несовершеннолетнему для уточнения его мнения по
предмету спора, а по окончании процессуального действия знакомиться с протоколом
судебного заседания в части, отражающей его участие в судебном заседании.
7. Опрос ребенка старше десяти лет производится с участием педагога и (или)
психолога. На время опроса ребенка его законные представители по протокольному
определению суда могут быть удалены из зала судебного заседания. После возвращения
законных представителей в зал заседания им должно быть сообщено содержание мнения
ребенка и предоставлена возможность задать ему вопросы. Ребенок после выяснения его
мнения по предмету спора удаляется из зала судебного заседания.
8. При рассмотрении инвестиционных споров суд вправе запрашивать заключение
специалистов Международного совета при Верховном Суде Республики Казахстан.
Статья 78. Научно-технические средства в процессе
доказывания
1. Научно-технические средства в процессе доказывания по делу могут быть
использованы судом, сторонами, а также экспертом и специалистом при исполнении ими
процессуальных обязанностей, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Для оказания содействия при использовании научно-технических средств судом
может быть приглашен специалист.
3. Использование научно-технических средств признается допустимым, если это:
1) прямо предусмотрено законом или не противоречит его нормам и принципам;
2) научно обоснованно;
3) обеспечивает эффективность производства по делу;
4) безопасно.
4. Не могут быть использованы в гражданском судопроизводстве в качестве
доказательств результаты скрытного применения научно-технических средств, за исключением
случаев, когда такое применение допускается законом и (или) эти доказательства признаны
и не оспорены стороной, против которой они направлены.
5. Использование научно-технических средств фиксируется справкой, представляемой
стороной, или протоколом соответствующего процессуального действия либо протоколом
судебного заседания. В справке или протоколе указываются наименование научно-технических
средств, условия и порядок их применения, объекты, к которым эти средства были
применены, и результаты их использования.
6. Исследование, хранение документов и других материалов, полученных с помощью
научно-технических средств, и распоряжение ими осуществляются в порядке,
предусмотренном статьями 96 и 98 настоящего Кодекса.
Статья 79. Объяснения лиц, участвующих в деле
1. Объяснения лиц, участвующих в деле, об известных им обстоятельствах, имеющих
значение для дела, подлежат проверке и оценке наряду с другими собранными по делу
доказательствами.
Объяснения указанных лиц могут быть устными и письменными.
2. Признание стороной фактов, на которых другая сторона основывает свои требования
или возражения, освобождает последнюю от необходимости дальнейшего доказывания этих
фактов. Признание стороной факта заносится в протокол судебного заседания. Если
признание факта изложено в письменном заявлении, оно приобщается к делу.
3. Суд не принимает признание фактов, если имеются сомнения, что оно совершено с
целью скрыть действительные обстоятельства дела либо под влиянием обмана, насилия,
угрозы или заблуждения, о чем указывается в решении суда. В этом случае данные факты
подлежат доказыванию на общих основаниях.
Статья 80. Свидетельские показания
1. Свидетелем может быть любое лицо, которому известны какие-либо сведения об
обстоятельствах, имеющих значение для дела. Не признаются доказательством показания
лица, если оно не может указать источник своей осведомленности.
2. Лицо, ходатайствующее о вызове свидетеля, обязано сообщить суду его фамилию,
имя, отчество и место жительства или место работы, обосновать необходимость допроса
этого свидетеля.
3. Не подлежат допросу в качестве свидетеля:
1) лица, которые в силу своего малолетнего возраста, физических или психических
недостатков не способны правильно воспринимать факты и давать о них правильные
показания, за исключением дел по спорам о воспитании детей;
2) представители по гражданскому делу или представители, защитники по уголовному
делу, делу об административном правонарушении – об обстоятельствах, которые стали им
известны в связи с исполнением обязанностей представителя или защитника;
3) судья – о вопросах, возникавших в совещательной комнате при обсуждении
обстоятельств дела при вынесении решения или приговора;
4) арбитр, присяжный заседатель – об обстоятельствах, ставших известными им в
связи с исполнением ими своих обязанностей;
5) медиатор, судья, проводивший медиацию, – об обстоятельствах, ставших известными
им в связи с проведением медиации, за исключением случаев, предусмотренных законом;
6) священнослужители – об обстоятельствах, которые им стали известны от лиц,
доверившихся им на исповеди;
7) другие лица, указанные в законе.
4. Лицо вправе отказаться от дачи свидетельских показаний в суде против самого
себя, супруга (супруги) и близких родственников, круг которых определяется законом.
Статья 81. Обязанности и права свидетеля
1. Лицо, вызванное в качестве свидетеля, обязано явиться в суд в назначенное время
и дать правдивые показания.
2. Свидетель может быть допрошен судом в месте своего пребывания, если он
вследствие болезни, старости, инвалидности или других уважительных причин не в состоянии
явиться по вызову суда.
3. За дачу заведомо ложного показания и отказ от дачи показаний по основаниям, не
предусмотренным законом, свидетель несет ответственность, предусмотренную Уголовным
кодексом Республики Казахстан.
4. Свидетель имеет право на возмещение расходов, связанных с вызовом в суд, и на
получение денежной компенсации в связи с потерей времени. Размер расходов и компенсации
определяется бюджетным законодательством Республики Казахстан.
Статья 82. Назначение судебной экспертизы
1. Судебная экспертиза назначается в случаях, когда обстоятельства, имеющие
значение для дела, могут быть установлены в результате исследования ее объектов,
проводимого экспертом на основе специальных научных знаний. Наличие таких знаний у иных
лиц, участвующих в гражданском судопроизводстве, не освобождает суд от необходимости в
соответствующих случаях назначить экспертизу.
2. Наличие в деле актов ревизий, проверок, заключений ведомственных инспекций, а
также письменных консультаций специалистов, отчетов оценщиков не заменяет заключения
эксперта и не исключает возможности назначения судебной экспертизы по тем же вопросам.
3. Суд назначает судебную экспертизу по ходатайству стороны или по своей
инициативе.
4. По заявлению стороны и других лиц, участвующих в деле, о фальсификации
письменного доказательства суд вправе назначить соответствующую экспертизу.
5. В качестве эксперта может быть вызвано незаинтересованное в деле лицо,
обладающее специальными научными знаниями. Производство судебной экспертизы может быть
поручено:
1) сотрудникам органов судебной экспертизы;
2) физическим лицам, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании
лицензии;
3) в разовом порядке иным лицам, обладающим специальными научными знаниями, в
соответствии с требованиями Закона Республики Казахстан «О судебно-экспертной
деятельности в Республике Казахстан».
6. Лица, участвующие в деле, могут просить суд о поручении производства судебной
экспертизы конкретному лицу, обладающему необходимыми специальными научными знаниями.
Требование суда о вызове лица, которому поручено производство экспертизы в разовом
порядке, обязательно для руководителя организации, где работает указанное лицо.
7. Каждое лицо, участвующее в деле, вправе представить суду вопросы, которые
следует поставить перед экспертом. Окончательно круг вопросов, по которым эксперт должен
дать заключение, определяется судом. Отклонение предложенных вопросов суд обязан
мотивировать в определении о назначении судебной экспертизы.
8. Если сторона уклоняется от участия в производстве экспертизы или чинит
препятствия в ее проведении (не является на экспертизу, не представляет экспертам
необходимые для исследования материалы, не предоставляет возможности исследования
принадлежащих ей объектов, которые невозможно или затруднительно представить в суд), а
по обстоятельствам дела без участия этой стороны экспертизу провести невозможно, суд, в
зависимости от того, какая сторона уклоняется от экспертизы, вправе признать факт, для
выяснения которого экспертиза была назначена, установленным или опровергнутым.
9. Суд выносит определение о назначении экспертизы, разъясняет эксперту права и
обязанности, предусмотренные статьей 91 настоящего Кодекса, и предупреждает об уголовной
ответственности за дачу заведомо ложного заключения.
В определении о назначении судебной экспертизы указываются: наименование суда;
время, место назначения экспертизы; наименование сторон по рассматриваемому делу; вид
экспертизы; основания для назначения экспертизы; вопросы, поставленные перед экспертами;
материалы дела и объекты, направляемые на экспертизу, и информация об их происхождении;
разрешение на возможное полное или частичное уничтожение объектов, изменение их внешнего
вида или основных свойств в ходе исследования; наименование органа судебной экспертизы и
(или) фамилия лица, которому поручено производство судебной экспертизы в разовом
порядке; наименование стороны, которая должна производить оплату за ее проведение.
Определение суда о назначении судебной экспертизы обязательно для исполнения органами
или лицами, которым оно адресовано, и входит в их компетенцию.
Экспертиза проводится в сроки, установленные Законом Республики Казахстан «О
судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан». Определение о назначении
экспертизы обжалованию и опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением
могут быть включены в апелляционную жалобу.
Статья 83. Получение образцов
1. Судья вправе получить необходимые для экспертизы образцы, отображающие свойства
живого человека, трупа, животного, веществ и материалов, для экспертного исследования в
целях установления обстоятельств, имеющих значение для правильного рассмотрения и
разрешения дела.
К образцам относятся также пробы материалов, веществ, сырья, готовой продукции.
2. О получении образцов выносится мотивированное определение, в котором
указываются: лицо, которое будет получать образцы; лицо (организация), у которого
следует получить образцы; какие именно образцы и в каком количестве должны быть
получены; когда и к кому должно явиться лицо для получения у него образцов; когда и кому
должны быть представлены образцы после их получения.
3. Образцы могут быть получены судьей лично, а при необходимости – с участием
специалиста, если это не сопряжено с обнажением лица противоположного пола, у которого
берутся образцы, и не требует особых профессиональных навыков. В иных случаях образцы
могут быть получены по поручению судьи специалистом.
4. Образцы могут быть получены у сторон, а также у третьих лиц.
5. Специалист по поручению судьи производит необходимые действия и получает
образцы. Образцы упаковываются и опечатываются, после чего вместе с официальным
документом, составленным специалистом, направляются судье.
6. В случаях, когда получение образцов является частью экспертного исследования,
оно может быть произведено экспертом.
7. В протоколе получения образцов описываются действия, предпринятые для получения
образцов, в той последовательности, в которой они производились, примененные при этом
научно-исследовательские и другие методы и процедуры, а также сами образцы, условия их
упаковки и хранения.
Статья 84. Получение образцов специалистом или экспертом
от живого человека
1. Судья направляет к специалисту лицо, у которого должны быть получены
образцы, а также определение с соответствующим поручением. В определении должны быть
указаны права и обязанности всех участников данного процессуального действия.
2. Специалист по поручению судьи производит необходимые действия и получает
требуемые для экспертного исследования образцы. Образцы упаковываются и опечатываются,
после чего вместе с официальным документом, составленным специалистом, направляются
судье.
3. После проведения исследования эксперт прилагает образцы к своему заключению в
упакованном и опечатанном виде.
4. В процессе исследования экспертом могут быть изготовлены экспериментальные
образцы, о чем он сообщает в заключении.
5. Если образцы получены по поручению судьи специалистом или экспертом, он
составляет официальный документ, который подписывается всеми участниками процессуального
действия и передается судье для приобщения к материалам дела.
6. К протоколу прилагаются полученные образцы в упакованном и опечатанном виде.
Статья 85. Получение образцов почерка для сравнительного
исследования
1. В случае обжалования подлинности подписи лица на документе, от имени которого
она исполнена, суд вправе получить от этого лица образцы почерка и его подписи для
сравнительного исследования.
2. О получении от лица образцов почерка и подписи суд выносит определение, которое
заносится в протокол судебного заседания.
3. Уклонение лица от предоставления образцов почерка и подписи для сравнительного
исследования расценивается как признание этим лицом обстоятельств, на которые ссылается
сторона в обоснование своих требований или возражений.
4. Получение образцов почерка и подписи производится в судебном заседании и
отражается в протоколе.
Статья 86. Охрана прав личности при получении образцов
1. Методы и научно-технические средства получения образцов должны быть безопасны
для жизни и здоровья человека.
2. Применение сложных медицинских процедур или методов, вызывающих болевые
ощущения либо возможные отрицательные последствия для здоровья, допускается лишь после
разъяснения лицу таких последствий и только с письменного согласия лица, у которого
должны быть получены образцы, а если оно не достигло совершеннолетия или страдает
психическим заболеванием, то и с согласия его законных представителей.
Статья 87. Порядок производства экспертизы
1. Экспертиза производится в суде или вне суда в зависимости от характера
исследования либо невозможности или затруднительности доставки объектов для исследования
в судебном заседании.
2. При производстве экспертизы ее объекты с разрешения суда, назначившего
экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это
необходимо для проведения исследований и дачи заключения. Указанное разрешение должно
содержаться в определении о назначении судебной экспертизы или в мотивированном
определении об удовлетворении ходатайства судебного эксперта либо о частичном отказе в
его удовлетворении.
3. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует суд.
4. Объекты экспертного исследования, если их габариты и свойства это позволяют,
передаются эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных случаях суд,
назначивший экспертизу, должен обеспечить доставку эксперта к месту нахождения объектов
исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия, необходимые для проведения
исследования.
5. Лица, участвующие в деле, вправе присутствовать при производстве экспертизы, за
исключением случаев, когда такое присутствие при производстве экспертизы вне суда может
помешать нормальной работе экспертов. При удовлетворении судом ходатайства о присутствии
при проведении экспертизы лиц, участвующих в деле, указанные лица извещаются о месте и
времени производства экспертизы. Неявка извещенных лиц не препятствует производству
экспертизы.
6. В случае присутствия при производстве экспертизы вне суда лиц, участвующих в
деле, обязательное участие судебного пристава определяется судом.
7. При поручении производства экспертизы органу судебной экспертизы суд направляет
определение о назначении экспертизы и необходимые материалы его руководителю. Экспертиза
производится тем сотрудником органа судебной экспертизы, который указан в определении.
Если конкретный эксперт в определении о назначении экспертизы не указан, его выбор
осуществляет руководитель органа судебной экспертизы, о чем сообщает суду, назначившему
экспертизу.
8. Руководитель органа судебной экспертизы вправе:
1) указав мотивы, возвратить в суд без исполнения определение о назначении
экспертизы, представленные для ее производства объекты в случаях, если: в данном органе
судебной экспертизы отсутствует эксперт, обладающий необходимыми специальными научными
знаниями; материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не
позволяют решить конкретные экспертные задачи; вопросы, поставленные перед экспертом,
выходят за пределы его компетенции; материалы для проведения экспертизы представлены с
нарушением требований, предусмотренных настоящим Кодексом;
2) ходатайствовать перед судом о включении в состав комиссии судебных экспертов
лиц, не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные
знания необходимы для дачи заключения;
3) заявлять перед судом, назначившим судебную экспертизу, мотивированное
ходатайство о продлении срока производства судебной экспертизы.
Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права,
предусмотренные Законом Республики Казахстан «О судебно-экспертной деятельности в
Республике Казахстан».
9. Руководитель органа судебной экспертизы обязан:
1) по получении определения о назначении судебной экспертизы и объектов
исследования поручить производство конкретному судебному эксперту или комиссии судебных
экспертов данного органа судебной экспертизы с учетом требований закона;
2) не нарушая принципа независимости судебного эксперта, обеспечить контроль за
соблюдением срока производства судебной экспертизы, всесторонностью, полнотой и
объективностью проводимых исследований, обеспечением сохранности объектов судебной
экспертизы;
3) не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией
производства судебной экспертизы.
10. Если производство экспертизы предполагается поручить лицу, не являющемуся
сотрудником органа судебной экспертизы, суд до вынесения определения о ее назначении
должен удостовериться в его личности и отсутствии оснований к отводу эксперта,
предусмотренных статьей 39 настоящего Кодекса.
11. Возмещение расходов, связанных с производством экспертизы, а также оплата
труда эксперта производятся по правилам, установленным статьями 110 и 111 настоящего
Кодекса.
Статья 88. Единоличная и комиссионная экспертизы
1. Производство экспертизы осуществляется экспертом единолично либо комиссией
экспертов.
2. Комиссионная экспертиза назначается в случаях необходимости производства
сложных экспертных исследований и проводится не менее чем двумя экспертами одной
специальности.
3. При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов
независимо и самостоятельно проводит судебно-экспертное исследование в полном объеме.
Члены экспертной комиссии совместно анализируют полученные результаты и, придя к общему
мнению, подписывают заключение либо сообщение о невозможности дать заключение. В случае
разногласия между экспертами каждый из них дает отдельное заключение либо эксперт,
мнение которого расходится с выводами остальных членов комиссии, формулирует его в
заключении отдельно.
4. Определение суда о производстве комиссионной экспертизы обязательно для
руководителя органа судебной экспертизы. Руководитель органа судебной экспертизы вправе
самостоятельно принять решение о проведении по представленным материалам комиссионной
экспертизы и организовать ее производство.
Статья 89. Комплексная экспертиза
1. Комплексная экспертиза назначается в случаях, когда для установления
обстоятельства, имеющего значение для дела, необходимы исследования на основе разных
отраслей знаний, и проводится экспертами различных специальностей в пределах своей
компетенции.
2. В заключении комплексной экспертизы должно быть указано, какие исследования, в
каком объеме провел каждый эксперт и к каким выводам он пришел. Каждый эксперт
подписывает ту часть заключения, в которой содержатся эти исследования.
3. На основе результатов исследований, проведенных каждым из экспертов, ими
формулируется общий вывод (выводы) об обстоятельстве, для установления которого
экспертиза была назначена. Общий вывод (выводы) формулируют и подписывают только
эксперты, компетентные в оценке полученных результатов. Если основанием окончательного
вывода комиссии или части ее являются факты, установленные одним из экспертов
(отдельными экспертами), то об этом должно быть указано в заключении.
4. В случае разногласий между экспертами результаты исследований оформляются в
соответствии с частью третьей статьи 88 настоящего Кодекса.
5. Организация производства комплексной экспертизы, порученной органу судебной
экспертизы, возлагается на ее руководителя. Руководитель органа судебной экспертизы
вправе также самостоятельно принять решение о проведении комплексной экспертизы по
представленным материалам и организовать ее производство.
Статья 90. Дополнительная и повторная экспертизы
1. Дополнительная экспертиза назначается при недостаточной ясности или полноте
заключения, а также возникновении необходимости решения дополнительных вопросов,
связанных с предыдущим исследованием.
2. Производство дополнительной экспертизы может быть поручено тому же или иному
эксперту.
3. Повторная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и получения
ответов на ранее поставленные вопросы, если заключение эксперта недостаточно обосновано
либо его выводы вызывают сомнение, либо существенно нарушены порядок и методика
производства экспертизы.
4. В определении о назначении повторной экспертизы должны быть приведены мотивы
несогласия с результатами предыдущей экспертизы.
5. Производство повторной экспертизы поручается комиссии экспертов. Эксперты,
проводившие предыдущую экспертизу, могут присутствовать при производстве повторной
экспертизы и давать комиссии пояснения, однако в экспертном исследовании и составлении
заключения они не участвуют.
6. При поручении производства дополнительной и повторной экспертиз эксперту
(экспертам) должны быть представлены заключения предыдущих экспертов.
7. Если вторая или последующая по счету экспертиза назначается по нескольким
основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а другие – к
повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной.
Статья 91. Права и обязанности эксперта
1. Эксперт имеет право: знакомиться с материалами дела, относящимися к объекту
экспертизы; заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных материалов,
необходимых для экспертного исследования; участвовать в производстве процессуальных
действий и в судебном заседании, с разрешения суда задавать участвующим в них лицам
вопросы, относящиеся к объекту экспертного исследования; знакомиться с протоколом
отдельного процессуального действия, в котором он участвовал, а также с соответствующей
частью протокола судебного заседания и делать подлежащие внесению в протокол замечания
относительно полноты и правильности фиксации произведенных действий и полученных
результатов; давать заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования
обстоятельствам, имеющим значение; представлять заключение и давать показания на родном
языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять
отвод переводчику; обжаловать действия лиц, нарушающих процессуальные права при
производстве экспертизы; получать возмещение расходов, понесенных при производстве
экспертизы; получать вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной
экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.
2. Эксперт не вправе: помимо суда, вести переговоры с лицами, участвующими в деле,
по вопросам, связанным с проведением экспертизы; самостоятельно собирать материалы для
экспертного исследования; проводить исследования, могущие повлечь полное или частичное
уничтожение объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не
было специального разрешения суда, назначившего экспертизу.
3. Эксперт обязан: являться по вызову суда; провести всестороннее, полное и
объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное письменное
заключение по поставленным перед ним вопросам; отказаться от дачи заключения и составить
мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить его в
суд в случаях, предусмотренных статьей 93 настоящего Кодекса; давать показания по
вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением; обеспечивать
сохранность исследуемых объектов; не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные
сведения, ставшие ему известными в связи с производством экспертизы.
4. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет предусмотренную законом
уголовную ответственность.
5. Эксперт, являющийся сотрудником органов судебной экспертизы, считается по роду
своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и предупрежденным об
уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.
Статья 92. Заключение эксперта
1. Заключение эксперта – это представленные в предусмотренной настоящим Кодексом
письменной форме выводы по вопросам, поставленным перед экспертом судом или сторонами,
основанные на исследовании объектов экспертизы, проведенном с использованием специальных
научных знаний.
Заключение эксперта должно быть составлено в течение срока, установленного Законом
Республики Казахстан «О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан». При
наличии обстоятельств, препятствующих проведению экспертизы в установленный срок,
эксперт обязан письменно сообщить об этом суду.
2. Заключение составляется экспертом (экспертами) после производства необходимых
исследований с учетом его результатов от своего имени, удостоверяется его (их) подписью
и личной печатью и направляется в суд, назначивший экспертизу. В случае проведения
экспертизы органом судебной экспертизы подпись эксперта (экспертов) заверяется печатью
указанного органа.
3. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место
производства экспертизы; основания производства экспертизы; сведения о суде, сведения об
органе судебной экспертизы и (или) эксперте (экспертах), которым поручено производство
экспертизы (фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), образование, специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и
ученое звание, занимаемая должностю( � отметка, удостоверенная подписью эксперта, о том,
что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения;
вопросы, поставленные перед экспертом (экспертами); сведения об участниках процесса,
присутствовавших при производстве экспертизы, и данных ими пояснениях; объекты
исследования; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик;
оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по
поставленным перед экспертом (экспертами) вопросам.
4. Заключение должно содержать обоснование невозможности ответить на все или
некоторые из поставленных вопросов, если обстоятельства, указанные в статье 93
настоящего Кодекса, выявлены в ходе исследования.
5. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы, графики,
таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном частью второй
настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению
также должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.
6. Показания эксперта, данные им в ходе допроса, проведенного в порядке,
предусмотренном статьей 94 настоящего Кодекса, являются доказательствами лишь в части
разъяснения, дополнения либо уточнения данного им ранее заключения.
7. Заключение эксперта не является обязательным для суда, но в случае несогласия с
ним об этом должно быть указано в решении суда.
Статья 93. Сообщение о невозможности дать заключение
Если эксперт до проведения исследования убеждается, что поставленные перед ним
вопросы выходят за пределы его специальных знаний либо представленные ему материалы
непригодны или недостаточны для дачи заключения и не могут быть восполнены, либо
состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на поставленные вопросы, он
составляет мотивированное сообщение о невозможности дать заключение и направляет его
суду.
Статья 94. Допрос эксперта
1. Допрос эксперта может быть произведен только после оглашения заключения
эксперта в случае, если оно недостаточно ясно, имеет пробелы, для восполнения которых не
требуется проведения дополнительных исследований, или необходимо уточнить примененные
экспертом методы и термины.
2. Эксперт не может быть допрошен по поводу обстоятельств, не относящихся к его
заключению, ставших ему известными в связи с производством судебно-психиатрической, а
также судебно-медицинской экспертизы в отношении живых лиц.
3. Первым эксперта допрашивает сторона, по ходатайству которой назначена
экспертиза. Если экспертиза произведена по соглашению между сторонами или по инициативе
суда, первым задает вопросы эксперту истец, затем ответчик. Суд вправе задавать эксперту
вопросы в любой момент допроса.
Статья 95. Вещественные доказательства
Вещественными доказательствами признаются предметы, если есть основание полагать,
что они своим внешним видом, свойствами или иными признаками могут служить средством
установления обстоятельств, имеющих значение для дела.
Статья 96. Хранение и осмотр вещественных доказательств
1. Вещественные доказательства хранятся в деле или по особой описи сдаются в
камеру хранения вещественных доказательств суда. Суд принимает меры к сохранению
вещественных доказательств в неизменном состоянии.
2. Предметы, которые не могут быть доставлены в суд, хранятся в месте их
нахождения. Они должны быть осмотрены судом при подготовке дела к судебному
разбирательству или в ходе судебного разбирательства дела. При осмотре внешний вид,
свойства и состояние предметов подлежат фиксации в протоколе отдельного процессуального
действия или в протоколе судебного заседания, а в случае необходимости эти предметы
могут быть сфотографированы, запечатлены на видеозаписи и опечатаны.
3. Осмотр вещественных доказательств производится судом с участием лиц,
участвующих в деле, и при необходимости экспертов. Протокол осмотра вещественных
доказательств приобщается к делу.
4. Расходы по хранению вещественных доказательств могут быть распределены между
сторонами в соответствии со статьей 109 настоящего Кодекса.
Статья 97. Осмотр вещественных доказательств,
подвергающихся быстрой порче
1. Вещественные доказательства, подвергающиеся быстрой порче, не позднее
следующего рабочего дня после заявления ходатайства об их осмотре осматриваются и
исследуются судом, после чего возвращаются лицу, представившему их для осмотра.
2. О месте и времени осмотра и исследования таких вещественных доказательств
извещаются лица, участвующие в деле, если они могут прибыть по месту нахождения
вещественных доказательств к моменту их осмотра. Неявка извещенных лиц, участвующих в
деле, не препятствует осмотру и исследованию вещественных доказательств. Данные осмотра
и исследования заносятся в протокол.
3. Осмотр вещественных доказательств, подвергающихся быстрой порче, и фиксация его
результатов производятся в порядке, предусмотренном частями второй и третьей статьи 96
настоящего Кодекса.
Статья 98. Распоряжение вещественными доказательствами
1. Вещественные доказательства, кроме предусмотренных частью первой статьи 97
настоящего Кодекса, после вступления в законную силу решения суда возвращаются лицам, от
которых они были получены, или передаются лицам, за которыми суд признал право на эти
предметы, или реализуются в порядке, определяемом судом.
2. Предметы, которые по закону не могут находиться в обладании граждан, передаются
соответствующим организациям.
3. Вещественные доказательства после их осмотра и исследования судом могут быть до
окончания производства по делу возвращены лицам, от которых они были получены, если
последние о том ходатайствуют и удовлетворение такого ходатайства не будет
препятствовать правильному разрешению дела.
4. О распоряжении вещественными доказательствами, подвергающимися быстрой порче,
суд выносит определение, которое обжалованию, опротестованию не подлежит.
Статья 99. Доказательства на материальных носителях
информации
1. Доказательства могут быть представлены на материальных носителях информации,
содержащих: аудио-, видеозаписи, в том числе полученные приборами наблюдения и фиксации,
материалы фото- и киносъемки и другие материалы на электронных и цифровых носителях,
имеющих значение для дела и отвечающих критериям относимости и допустимости.
2. Лицо, представляющее доказательства на материальных носителях или заявившее
ходатайство об оказании содействия в их истребовании, обязано указать, когда, кем, в
каких условиях и при каких обстоятельствах осуществлены записи.
Несообщение лицом указанных сведений исключает возможность исследования в судебном
заседании таких доказательств.
Статья 100. Письменные доказательства
1. Письменными доказательствами являются акты, документы, письма делового или
личного характера, содержащие сведения об обстоятельствах, имеющих значение для дела.
2. Письменные доказательства могут быть представлены сторонами и другими лицами,
участвующими в деле, а также по их просьбе истребованы судом.
3. Лица, не имеющие возможности представить истребуемое судом письменное
доказательство или предоставить его в установленный судом срок, обязаны известить об
этом суд с указанием причин неисполнения требования суда.
4. Письменные доказательства, истребуемые судом от граждан и юридических лиц,
направляются непосредственно в суд. Суд может выдать лицу, ходатайствующему об
истребовании письменного доказательства, запрос на право его получения для последующего
представления в суд.
5. Письменные доказательства, как правило, представляются в подлиннике. Если
представлена копия документа, суд вправе, в случае необходимости, а также в соответствии
с частью пятой статьи 68 настоящего Кодекса, потребовать представления подлинника.
При затруднительности представления в суд подлинника письменного доказательства
суд может потребовать представления надлежащим образом засвидетельствованных копий и
выписок из такого документа или произвести осмотр и исследование и других письменных
доказательств в месте их хранения.
6. Доказательства в форме электронных документов или их копий удостоверяются
электронной цифровой подписью лица, их представляющего, с обязательной отметкой «копия
электронного документа» и отражением результатов процедуры проверки его электронной
цифровой подписи. Указанные доказательства равнозначны письменным документам в
подлиннике, за исключением случаев, когда законодательством Республики Казахстан не
допускается использование только электронного документа.
Статья 101. Возвращение письменных доказательств
1. Подлинники письменных доказательств, а также личные письма, имеющиеся в деле,
по просьбе лиц, их представивших, возвращаются им после вступления решения суда в
законную силу.
2. До вступления решения в законную силу письменные доказательства могут быть
возвращены лицам, их представившим, если суд найдет это возможным.
3. При возвращении подлинника письменного доказательства в деле оставляется
засвидетельствованная судьей копия (ксерокопия) письменного доказательства.
4. Доказательства на материальных носителях хранятся в деле. После вступления
решения суда в законную силу эти доказательства могут быть возвращены судом лицу,
которое их предоставило по его ходатайству. Копия записи во всех случаях остается в
деле.
По ходатайству лица, участвующего в деле, ему может быть выдана копия записи,
изготовленная за его счет. О получении копии записи отбирается расписка.
Глава 8. СУДЕБНЫЕ РАСХОДЫ
Статья 102. Понятие и состав судебных расходов
Судебные расходы состоят из государственной пошлины и издержек, связанных с
производством по делу.
Статья 103. Государственная пошлина
Порядок уплаты и размер государственной пошлины, а также основания освобождения от
ее уплаты определяются Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных
платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
Уплата государственной пошлины в бюджет должна быть подтверждена платежными или
кассовыми документами, а при оплате платежей посредством банкоматов, электронных
терминалов, каналов удаленной связи и платежного шлюза «электронного правительства» –
чеками и квитанциями на бумажных носителях или в электронном виде.
Статья 104. Цена иска
1. Цена иска определяется:
1) в исках о взыскании денег – предъявленной к взысканию суммой;
2) в исках о взыскании компенсации морального вреда в денежном выражении,
причиненного распространением сведений, порочащих честь, достоинство и деловую
репутацию, – предъявленной к взысканию суммой;
3) в исках о взыскании суммы убытков, причиненных распространением сведений,
порочащих деловую репутацию, – предъявленной к взысканию суммой;
4) в исках о разделе имущества, являющегося совместной или долевой собственностью,
об определении либо о выделе доли в имуществе, являющегося общей собственностью, –
стоимостью истребуемого имущества, определяемой по рыночным ценам, сложившимся в месте
нахождения имущества на момент предъявления иска;
5) в исках о взыскании алиментов – совокупностью платежей за один год;
6) в исках о периодических срочных платежах и выдачах – совокупностью всех
платежей и выдач, но не более чем за три года;
7) в исках о бессрочных или пожизненных платежах и выдачах – совокупностью
платежей и выдач, но не более чем за три года;
8) в исках об уменьшении или увеличении платежей или выдач – общей суммой, на
уменьшение или увеличение которой претендует заявитель, но не более чем за один год;
9) в исках о прекращении платежей и выдач – совокупностью оставшихся платежей или
выдач, но не более чем за один год;
10) в исках о досрочном расторжении договора имущественного найма (аренды), за
исключением найма жилища, – совокупностью платежей за пользование имуществом за
оставшийся срок действия договора (контракта), но не более чем за три года;
11) в исках о праве собственности на объекты недвижимого имущества – рыночной
стоимостью таких объектов в местах их нахождения на день предъявления иска;
12) в исках об истребовании недвижимого или движимого имущества из чужого
незаконного владения – рыночной стоимостью отыскиваемого имущества, но не ниже оценки по
договору страхования, заключенного гражданином, и не ниже балансовой стоимости
имущества, принадлежащего юридическому лицу, на день предъявления иска в суд;
13) в исках о признании недействительными договоров купли-продажи, залога, дарения
движимого и недвижимого имущества, иных договоров, связанных с последующим возвратом
всего полученного имущества по сделкам в порядке, установленном частью третьей статьи
157 Гражданского кодекса Республики Казахстан, – рыночной стоимостью имущества на день
предъявления иска в суд. При оспаривании договора о залоге цена иска не должна превышать
стоимость имущества, указанную в договоре;
14) в исках, состоящих из нескольких самостоятельных требований, – общей суммой
всех требований.
2. Цена иска указывается истцом. В случае явного несоответствия указанной цены
действительной стоимости отыскиваемого имущества цену иска определяет судья.
Статья 105. Доплата государственной пошлины
1. При затруднительности определения цены иска в момент его предъявления размер
государственной пошлины предварительно устанавливается судьей на стадии подготовки дела
к судебному разбирательству, о чем указывается в определении о подготовке дела к
судебному разбирательству.
2. В случае определения цены иска судом при рассмотрении и разрешении дела о
взыскании недоплаченной суммы государственной пошлины размер подлежащей доплате
государственной пошлины указывается в решении суда.
3. При увеличении размера исковых требований рассмотрение дела в части увеличенных
требований продолжается после предоставления истцом доказательства уплаты
государственной пошлины в срок, установленный судом.
В случае непредставления документа об уплате государственной пошлины дело
рассматривается и разрешается в пределах первоначально заявленных требований с указанием
об этом в решении суда. Заявление об увеличении исковых требований возвращается истцу
без рассмотрения. Доводы о несогласии с выводами суда по вопросу доплаты государственной
пошлины могут быть включены в апелляционную жалобу.
Статья 106. Освобождение от уплаты государственной
пошлины. Отсрочка уплаты
государственной пошлины
1. Освобождение истца от уплаты государственной пошлины подаваемого в суд иска
осуществляется по основаниям, предусмотренным Кодексом Республики Казахстан «О налогах и
других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
2. В случае отказа лиц, указанных в статьях 54 и 55 настоящего Кодекса, от
предъявленного ими иска истец, в интересах которого данный иск предъявлен, обязан
уплатить государственную пошлину в общем порядке в установленный судом срок, если он
настаивает на рассмотрении иска и не освобожден от уплаты государственной пошлины. В
таком случае суд откладывает рассмотрение дела.
При неуплате государственной пошлины исковое заявление оставляется без
рассмотрения и возвращается истцу. Определение суда может быть обжаловано, опротестовано
в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
3. Суд по искам о защите прав потребителей, поданным гражданином, производит
отсрочку от уплаты государственной пошлины до принятия соответствующего решения, о чем
выносится определение. Определение обжалованию и опротестованию не подлежит. Доводы о
несогласии с определением могут быть включены в апелляционную жалобу. При принятии
решения суд присуждает расходы, связанные с уплатой государственной пошлины, стороне, не
в пользу которой вынесено решение.
Статья 107. Возврат государственной пошлины
Порядок возврата государственной пошлины определяется Кодексом Республики
Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
Статья 108. Издержки, связанные с производством по делу
К издержкам, связанным с производством по делу, относятся:
1) суммы, подлежащие выплате свидетелям, экспертам и специалистам;
2) расходы, связанные с производством осмотра на месте;
3) расходы, связанные с хранением вещественных доказательств;
4) расходы по розыску ответчика и (или) ребенка;
5) расходы, связанные с публикацией и объявлениями по делу;
6) расходы по извещению и вызову в суд сторон и других лиц, участвующих в деле;
7) расходы по проезду сторон и третьих лиц и найму жилых помещений, понесенные ими
в связи с явкой в суд;
8) расходы по оплате помощи представителя;
9) другие расходы, признанные судом подлежащими возмещению, в том числе понесенные
сторонами в процедурах обязательного досудебного урегулирования спора при после дующем
обращении в суд.
Статья 109. Распределение судебных расходов между
сторонами
1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны
все понесенные по делу судебные расходы. Если иск удовлетворен частично, то расходы
присуждаются истцу пропорционально размеру удовлетворенных судом исковых требований, а
ответчику – пропорционально той части исковых требований, в которой истцу отказано.
2. Если спор возник вследствие нарушения лицом, участвующим в деле, претензионного
или иного досудебного порядка урегулирования спора, предусмотренного законом или
договором, в том числе нарушения срока представления ответа на претензию, оставления
претензии без ответа, суд относит на это лицо судебные расходы независимо от результатов
рассмотрения дела.
Суд вправе отнести все судебные расходы по делу на лицо, злоупотребляющее
процессуальными правами или не выполняющее процессуальных обязанностей, в том числе в
случае представления доказательств с нарушением установленного судом срока и
установленного настоящим Кодексом порядка представления доказательств без уважительных
причин, если это привело к затягиванию судебного процесса, воспрепятствованию
рассмотрения дела и принятию законного и обоснованного судебного акта.
3. Если суды апелляционной, кассационной инстанций изменят состоявшееся или
вынесут новое решение, не передавая дела на новое рассмотрение, они соответственно
изменяют и распределение судебных расходов при представлении стороной доказательств о
понесенных расходах в соответствующих судебных инстанциях.
4. Суд первой инстанции по заявлению стороны выносит определение о взыскании
судебных издержек, понесенных в ходе рассмотрения дела в судах апелляционной,
кассационной инстанций, если ходатайство обсуждалось при рассмотрении дела в судебных
инстанциях, но судебные издержки не были взысканы в связи с необходимостью проверки
достоверности представленных документов и об этом указано в постановлении суда
соответствующей судебной инстанции.
5. Заявление о взыскании судебных издержек подлежит рассмотрению судом в судебном
заседании с извещением сторон. Неявка сторон, извещенных надлежащим образом о времени и
месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения заявления.
Заявление может быть подано в течение одного месяца со дня вступления в законную силу
последнего судебного акта, принятием которого закончилось рассмотрение дела по существу.
6. Копия судебного акта не позднее пяти рабочих дней с момента вступления в
законную силу направляется судом в налоговый орган по месту регистрации (гражданина) или
нахождения (юридического лица) судебного представителя, расходы по оплате услуг которого
компенсированы судом.
Статья 110. Суммы, подлежащие выплате экспертам,
специалистам, свидетелям, переводчикам
1. Свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам возмещаются понесенные ими в
связи с явкой в суд расходы по проезду, найму помещения и выплачиваются суточные в
размерах, установленных для лиц, направляемых в командировки. Эксперту и специалисту
также возмещается стоимость принадлежащих им химических реактивов и других расходных
материалов, истраченных ими при выполнении порученной работы, а также внесенная ими для
выполнения работы плата за использование оборудования, коммунальные услуги.
2. За работающими лицами, вызываемыми в суд в качестве свидетелей, сохраняется за
время их отсутствия в связи с явкой в суд средний заработок по месту работы. Свидетели,
не состоящие в трудовых отношениях, за отвлечение их от обычных занятий получают
компенсацию с учетом фактической затраты времени и исходя из установленного законом
минимального размера месячной заработной платы.
3. Подлежит оплате выполненная работа, не входящая в круг служебных обязанностей
экспертов, привлеченных в разовом порядке, а также специалистов, по поручению суда.
Размер оплаты определяется судом по согласованию со сторонами и предварительно вносится
на счет, открытый в порядке, установленном бюджетным законодательством Республики
Казахстан, стороной, заявившей ходатайство.
4. Выплата сумм свидетелям, экспертам, специалистам, а также оплата производства
экспертизы органами судебной экспертизы производится стороной, заявившей ходатайство.
Если ходатайство заявлено обеими сторонами либо вызов свидетеля, назначение экспертизы,
привлечение специалиста производятся по инициативе суда, требуемые суммы выплачиваются
сторонами в равных частях.
5. Суммы, подлежащие оплате за производство экспертизы органом судебной
экспертизы, вносятся в соответствующий бюджет в форме предварительной оплаты стороной
(сторонами), заявившей ходатайство, либо стороной, на которую судом возложена такая
обязанность. В случае невнесения суммы в установленные судом сроки издержки, связанные с
производством экспертизы, возлагаются по решению суда на лицо, не осуществившее
(несвоевременно осуществившее) оплату, независимо от результатов рассмотрения дела в
соответствии с частью второй статьи 109 настоящего Кодекса.
6. Выплата сумм, причитающихся экспертам и специалистам в случае, когда одна или
обе стороны освобождены от уплаты издержек, производится за счет бюджетных средств по
результатам рассмотрения дела на основании решения суда.
Порядок выплаты сумм, причитающихся экспертам и специалистам, определяется
Правительством Республики Казахстан.
Статья 111. Выплата сумм свидетелям, экспертам,
специалистам и переводчикам
1. Суммы, причитающиеся свидетелям, экспертам и специалистам, выплачиваются судом
со счета, открытого в соответствии с бюджетным законодательством Республики Казахстан,
по выполнении ими своих обязанностей.
2. Выплата сумм, причитающихся переводчикам, производится за счет республиканского
бюджета в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.
Статья 112. Оказание бесплатной юридической помощи
1. Судья при подготовке дела к судебному разбирательству или суд при рассмотрении
дела обязан освободить полностью от оплаты юридической помощи и возмещения расходов,
связанных с представительством, и отнести их за счет бюджетных средств при рассмотрении
дел следующих лиц:
1) истцов по спорам о возмещении вреда, причиненного смертью кормильца;
2) истцов по спорам о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья,
связанным с работой, либо причиненного уголовным правонарушением;
3) истцов и ответчиков по спорам, не связанным с предпринимательской
деятельностью, являющихся участниками Великой Отечественной войны, лицами, приравненными
к ним, военнослужащими срочной службы, инвалидами I и II групп, пенсионерами по
возрасту;
4) истцов по спорам о возмещении вреда реабилитированным в соответствии с законом.
2. Размер оплаты юридической помощи, оказываемой адвокатом, и возмещения расходов,
связанных с защитой и представительством, устанавливается Правительством Республики
Казахстан.
Порядок оплаты юридической помощи, оказываемой адвокатом, и возмещения расходов,
связанных с защитой и представительством, устанавливается правилами оплаты юридической
помощи, утвержденными Министерством юстиции Республики Казахстан.
3. К ходатайству лица об освобождении от оплаты юридической помощи и о возмещении
расходов, связанных с его представительством, в случаях, предусмотренных частью первой
настоящей статьи, должны быть приобщены документы и другие доказательства,
подтверждающие право данного лица на получение юридической помощи из средств
республиканского бюджета.
4. Суд выносит определение об освобождении лица от оплаты юридической помощи и
возмещения расходов, связанных с его представительством, или об отказе в удовлетворении
ходатайства, которое обжалованию, опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с
вынесенным определением могут быть включены в апелляционную жалобу.
5. Определение суда об освобождении лица от оплаты юридической помощи и возмещения
расходов, связанных с представительством, незамедлительно направляется в территориальную
коллегию адвокатов или ее структурное подразделение по месту нахождения суда,
рассматривающего гражданское дело, которые в установленный судом срок обязаны обеспечить
участие адвоката в суде.
Статья 113. Возмещение расходов по оплате помощи
представителя
1. По ходатайству стороны, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с
другой стороны понесенные ею расходы по оплате помощи представителя (нескольких
представителей), участвовавшего в процессе и не состоящего с этой стороной в трудовых
отношениях, в размере фактически понесенных стороной расходов. По имущественным
требованиям общая сумма этих расходов не должна превышать десять процентов от
удовлетворенной части иска. По требованиям неимущественного характера сумма расходов
взыскивается в разумных пределах, но не должна превышать триста месячных расчетных
показателей.
2. В случае вынесения судом решения в пользу стороны, которой в порядке и по
основаниям, установленным законом, квалифицированная юридическая помощь оказана
адвокатом за счет бюджетных средств, указанные расходы взыскиваются в доход
государственного бюджета с другой стороны.
Статья 114. Взыскание убытков за потерю времени
1. По заявлению лица, участвующего в деле, со стороны, недобросовестно заявившей
заведомо необоснованный иск или спор против обоснованного иска (лицо знало или должно
было знать) либо систематически противодействовавшей правильному и быстрому рассмотрению
и разрешению дела, суд может взыскать в пользу другого лица, участвующего в деле,
компенсацию убытков за фактическую потерю времени.
2. Размер убытков определяется судом с учетом конкретных обстоятельств, в том
числе исходя из действующих норм оплаты соответствующего труда в данной местности.
3. Мотивированное заявление о взыскании убытков со стороны подается до окончания
рассмотрения дела по существу и рассматривается судом одновременно с основным
требованием. К заявлению о взыскании убытков должен быть приложен документ,
подтверждающий уплату государственной пошлины в порядке, установленном Кодексом
Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый
кодекс).
Статья 115. Распределение судебных расходов при отказе
от иска, мировом соглашении или соглашении об
урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации, соглашении об урегулировании спора в
порядке партисипативной процедуры,
оставлении заявления без рассмотрения
1. При отказе истца от иска понесенные им судебные расходы ответчиком не
возмещаются. Истец возмещает ответчику судебные расходы, понесенные им в связи с
ведением дела.
Если истец отказался от поддержания своих требований вследствие добровольного
удовлетворения их ответчиком после предъявления иска, суд по ходатайству истца
взыскивает с ответчика все понесенные судебные расходы. Если предъявление иска не
вызвано виновным поведением ответчика, то судебные расходы возлагаются на истца в случае
признания иска ответчиком в суде.
2. При заключении сторонами мирового соглашения или соглашения об урегулировании
спора (конфликта) в порядке медиации, соглашения об урегулировании спора в порядке
партисипативной процедуры, которые утверждены судами первой, апелляционной инстанций,
подлежит возврату из бюджета уплаченная государственная пошлина в полном объеме.
При заключении мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта)
в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной
процедуры в суде кассационной инстанции подлежит возврату из бюджета уплаченная
государственная пошлина в размере пятидесяти процентов от суммы, уплаченной при
обращении в суд кассационной инстанции.
Другие судебные расходы распределяются судом между сторонами в соответствии с
условиями мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры. В
случае отсутствия такого указания в соглашениях они считаются взаимно погашенными.
3. При оставлении искового заявления без рассмотрения по основаниям,
предусмотренным подпунктами 6), 8) статьи 279 настоящего Кодекса, понесенные истцом
судебные расходы ответчиком не возмещаются. В таком случае истец возмещает ответчику
судебные издержки, понесенные им в связи с ведением дела.
Статья 116. Возмещение сторонам судебных расходов
1. При отказе полностью или в части в иске лицам, обратившимся в случаях,
предусмотренных настоящим Кодексом, в суд с заявлениями о защите прав, свобод и законных
интересов других лиц и государства (статьи 54 и 55 настоящего Кодекса), ответчику
возмещаются из бюджетных средств понесенные им судебные издержки полностью или
пропорционально той части исковых требований, в которой истцу отказано.
2. В случае удовлетворения такого иска судебные расходы возмещаются ответчиком в
порядке, предусмотренном главой 8 настоящего Кодекса.
Статья 117. Возмещение государству судебных расходов
1. Государственная пошлина, от уплаты которой истец был освобожден, а также
издержки, связанные с производством по делу, взыскиваются с ответчика, не освобожденного
от уплаты судебных расходов, в доход государства полностью или пропорционально
удовлетворенной части иска.
2. Если иск удовлетворен в части, а ответчик освобожден от уплаты судебных
расходов, издержки, связанные с производством по делу, взыскиваются в доход государства
с истца, не освобожденного от уплаты судебных расходов, пропорционально той части
исковых требований, в удовлетворении которых отказано.
3. Если обе стороны освобождены от уплаты судебных расходов, то издержки,
связанные с производством по делу, относятся на счет бюджетных средств.
4. При отказе в иске судебные издержки, связанные с производством по делу,
взыскиваются с истца в доход государства.
5. В случае объявления розыска лица, уклоняющегося от уплаты причитающихся с него
платежей, расходы по производству розыска взыскиваются с этого лица в доход государства.
Статья 118. Обжалование и опротестование судебных актов
по вопросам, связанным с судебными расходами
Судебные акты по вопросам, связанным с судебными расходами, могут быть обжалованы,
опротестованы с учетом особенностей, предусмотренных настоящей главой.
Глава 9. МЕРЫ ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЗА ПРОЯВЛЕНИЕ НЕУВАЖЕНИЯ К СУДУ Статья 119. Меры ответственности за проявление
неуважения к суду
1. Меры ответственности за проявление неуважения к суду применяются судом в целях
реализации конституционного принципа равенства всех перед судом и задач правосудия.
2. За проявление неуважения к суду виновные в этом лица привлекаются к
административной ответственности в порядке, предусмотренном Кодексом Республики
Казахстан об административных правонарушениях, с особенностями, установленными настоящей
главой.
3. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки
уголовного правонарушения, это лицо может быть привлечено к уголовной ответственности.
4. За совершенное противозаконное действие (бездействие) могут применяться только
одна мера принуждения и (или) один вид ответственности.
Статья 120. Порядок привлечения к ответственности
за проявление неуважения к суду
1. Об установлении факта проявления неуважения к суду в судебном заседании судьей
(составом суда), ведущим процесс непосредственно в судебном заседании, где это нарушение
было установлено, объявляется правонарушителю немедленно в судебном заседании без
удаления суда в совещательную комнату. Данный факт фиксируется в протоколе судебного
заседания. При этом протокол об административном правонарушении не составляется.
2. Лицо, в отношении которого установлен факт проявления неуважения к суду, а
также иные лица, участвующие в деле, вправе дать свои объяснения.
3. Постановление об административном правонарушении изготавливается
председательствующим судьей после окончания судебного заседания по гражданскому делу в
совещательной комнате, подписывается судьей (составом суда).
4. В случае, если неуважение к суду проявлено в судебном заседании и нарушитель
покинул зал судебного заседания, при проявлении неуважения к суду вне судебного
заседания, а также если установлено уклонение от явки в судебное заседание, протокол о
правонарушении составляется судебным приставом или иным работником суда по устному
распоряжению председателя суда или председательствующего в заседании суда, о чем
указывается в протоколе о правонарушении.
5. Протокол о правонарушении вместе с необходимыми материалами в случаях,
предусмотренных частью четвертой настоящей статьи, направляются для рассмотрения в суд в
соответствии с подсудностью, установленной Кодексом Республики Казахстан об
административных правонарушениях.
6. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки
уголовного правонарушения, суд выносит об этом постановление, которое вручается и (или)
направляется лицу, в отношении которого оно вынесено, в течение трех рабочих дней и с
подтверждающими материалами направляется прокурору для организации проведения
досудебного производства.
Глава 10. ПРОЦЕССУАЛЬНЫЕ СРОКИ
Статья 121. Сроки совершения процессуальных действий
1. Процессуальные действия совершаются в процессуальные сроки, установленные
настоящим Кодексом.
2. В случае, если срок для совершения процессуального действия настоящим Кодексом
не установлен, он назначается судом. Назначаемый судом процессуальный срок должен быть
разумным и достаточным для совершения процессуального действия.
Статья 122. Исчисление процессуальных сроков
1. Сроки для совершения процессуальных действий определяются точной календарной
датой, указанием на событие, которое должно неизбежно наступить, или периодом времени,
который исчисляется годами, месяцами или днями. В последнем случае действие может быть
совершено в течение всего периода.
2. Течение процессуального срока, определяемого периодом, начинается на следующий
день после календарной даты или наступления события, которыми определено его начало.
Статья 123. Окончание процессуальных сроков
1. Срок, исчисляемый годами, истекает в соответствующий месяц и число последнего
года срока.
2. Срок, исчисляемый месяцами, истекает в соответствующий последний месяц срока.
Если конец срока, исчисляемого месяцами, приходится на такой месяц, который
соответствующего числа не имеет, то срок истекает в последний день этого месяца.
3. Срок, исчисляемый днями, истекает в последний день установленного периода.
4. В случаях, когда последний день срока приходится на нерабочий день, днем
окончания срока, исчисляемого годами, месяцами и днями, считается следующий за ним
рабочий день.
5. Процессуальное действие, для совершения которого установлен срок, может быть
выполнено до двадцати четырех часов последнего дня срока. Если жалоба, документы либо
денежные суммы были сданы на почту, телеграф или переданы по другим средствам связи до
двадцати четырех часов последнего дня срока, то срок не считается пропущенным.
6. Если процессуальное действие должно быть совершено непосредственно в суде, то
срок истекает в тот час, когда в суде по установленным правилам внутреннего распорядка
заканчивается работа.
7. Порядок исчисления процессуальных сроков, предусмотренный в настоящей статье,
распространяется и на подаваемые в суд электронные документы.
Статья 124. Последствия пропуска процессуального срока
1. Право на совершение процессуального действия погашается с истечением
установленного настоящим Кодексом или назначенного судом процессуального срока.
2. Жалобы и документы, поданные по истечении процессуальных сроков, если не
заявлено о восстановлении пропущенного процессуального срока, судом возвращаются без
рассмотрения лицу, которым они были поданы.
3. Истечение процессуального срока не освобождает участвующее в деле лицо от
выполнения процессуальной обязанности.
Статья 125. Приостановление процессуальных сроков
1. Течение всех не истекших процессуальных сроков приостанавливается с
приостановлением производства по делу. Приостановление сроков начинается со дня
вынесения судом определения о приостановлении производства по делу по предусмотренным
настоящим Кодексом основаниям.
2. Со дня вынесения судом определения о возобновлении производства по делу течение
процессуальных сроков продолжается.
Статья 126. Продление и восстановление
процессуальных сроков
1. Назначенные судом сроки могут быть продлены судом.
2. Сроки, установленные настоящим Кодексом, могут быть восстановлены судом, если
они пропущены по причинам, признанным судом уважительными.
3. Суд обязан восстановить пропущенный срок, указанный в части второй настоящей
статьи, для обжалования судебных актов, принесения протеста в случае нарушения закона
судом либо судебных актов, ограничивающих возможность участника процесса на защиту своих
прав и законных интересов (несвоевременное направление копии судебного акта лицу,
участвующему в деле; незнание языка судопроизводства, если судебный акт не переведен на
язык, которым лицо владеет; неправильное оформление правопреемства), а также при наличии
иных обстоятельств, которые воспрепятствовали ему своевременно принести жалобу или
протест.
4. Заявление о восстановлении пропущенного процессуального срока подается в суд, в
котором надлежало совершить процессуальное действие, не позднее одного месяца со дня,
когда заявителю стало известно о нарушении его прав или законных интересов. О времени и
месте рассмотрения заявления извещаются участвующие в деле лица, однако неявка любого из
них не является препятствием для рассмотрения заявления.
5. Одновременно с подачей заявления о восстановлении срока должно быть предъявлено
требование о защите прав, представлен документ, подтверждающий уважительность причин
пропуска срока.
6. Определение суда об отказе в продлении или восстановлении пропущенного
процессуального срока может быть обжаловано и опротестовано в апелляционном порядке.
7. Определение суда о продлении или восстановлении процессуального срока
обжалованию, опротестованию не подлежит.
Глава 11. СУДЕБНЫЕ ИЗВЕЩЕНИЯ И ВЫЗОВЫ
Статья 127. Судебные извещения и вызовы
1. Лица, участвующие в деле, их представители, а также свидетели, эксперты,
специалисты и переводчики извещаются о времени и месте судебного заседания или
совершения отдельного процессуального действия и вызываются в суд судебными повестками.
2. Лица, участвующие в деле, а также свидетели, эксперты, специалисты и
переводчики могут быть извещены или вызваны заказным письмом с уведомлением о его
вручении, телефонограммой или телеграммой, а также с использованием иных средств связи,
обеспечивающих фиксирование извещения или вызова.
3. Извещения и вызовы должны быть направлены не позднее следующего дня со дня
вынесения определения о подготовке дела к судебному разбирательству либо со дня
назначения даты судебного разбирательства с таким расчетом, чтобы извещаемое или
вызываемое лицо имело достаточный срок для своевременной явки в суд и подготовки к делу.
4. Извещение или вызов направляются извещаемому или вызываемому лицу по адресу,
абонентскому номеру сотовой связи или электронному адресу, указанному стороной или
другим лицом, участвующим в деле. Если по сообщенному суду адресу лицо фактически не
проживает, извещение или вызов могут быть направлены по месту его работы. Извещение или
вызов, адресованные юридическому лицу, направляются по месту его нахождения.
Лица, участвующие в деле, вправе опубликовать в средствах массовой информации
сообщение о времени, дате и месте судебного разбирательства по делам, по которым
извещаемые и вызываемые лица не являются в суд.
5. Надлежащее извещение стороны – извещение, полученное одним из совершеннолетних
членов семьи стороны, другим лицом, проживающим по указанному адресу, направленное
заказным письмом с уведомлением о его вручении, телефонограмма или телеграмма, а также
отчет, подтверждающий доставку текстового сообщения по абонентскому номеру сотовой связи
или электронному адресу, или с использованием иных средств связи, обеспечивающих
фиксирование извещения или вызова, если не будет доказано, что такое извещение не
поступило либо поступило позднее.
6. Предусмотренные настоящей статьей формы судебных извещений применяются и по
отношению к субъектам, указанным в части пятой статьи 23 настоящего Кодекса, если иной
порядок не установлен международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан.
Статья 128. Содержание судебной повестки или иного
извещения, вызова
1. Судебная повестка или иное извещение, вызов должны содержать:
1) указание лица, извещаемого или вызываемого в суд (фамилия, имя, отчество (если
оно указано в документе, удостоверяющем личность) и место жительства лица либо
наименование юридического лица и его место нахождения);
2) наименование и адрес суда;
3) указание места и времени явки в суд;
4) наименование дела, по которому производится извещение или вызов адресата;
5) указание, в качестве кого извещается или вызывается адресат;
6) предложение лицам, участвующим в деле, представить все имеющиеся у них
доказательства по делу с указанием на последствия их непредставления в соответствии с
требованиями настоящего Кодекса;
7) указание на права и обязанности, предусмотренные статьей 46 настоящего Кодекса;
8) указание на обязанность лица, принявшего повестку или иное извещение, вызов в
связи с отсутствием адресата, при первой возможности вручить ее адресату;
9) указание на последствия неявки в суд извещаемого или вызываемого лица и на его
обязанность сообщить суду причины неявки;
10) подпись лица, направившего повестку или иное извещение, вызов.
Лицо, передавшее телефонограмму об извещении или вызове, должно удостоверить ее
своей подписью и указанием, кому и когда она передана.
2. Сообщение, направляемое по абонентскому номеру сотовой связи или электронному
адресу, должно содержать:
1) указание лица, извещаемого или вызываемого в суд (фамилия, имя, отчество (если
оно указано в документе, удостоверяющем личность) лица, которому оно адресуется, либо
наименование юридического лица);
2) наименование и адрес суда;
3) указание места и времени явки;
4) краткое наименование дела, по которому производится извещение или вызов
адресата;
5) указание, в качестве кого извещается или вызывается адресат;
6) фамилия и имя лица, направившего сообщение.
Документ, подтверждающий отправку сообщения, приобщается к материалам дела.
3. Стороны, получившие уведомление, вправе ознакомиться с иском и прилагаемыми к
нему материалами через официальный интернет-ресурс суда, за исключением дел, подлежащих
рассмотрению в закрытом судебном заседании.
Статья 129. Доставка судебной повестки или иного извещения
1. Судебная повестка или иное извещение доставляются по почте заказным письмом с
уведомлением или лицами, которым судья это поручает, либо путем направления текстового
сообщения в электронном виде на абонентский номер сотовой связи или электронный адрес,
или с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксирование извещения или
вызова. Время вручения повестки или иного извещения адресату отмечается на корешке
повестки или копии иного извещения, подлежащих возврату в суд.
2. Судья может с согласия лица, участвующего в деле, выдать ему на руки повестку
или иное судебное извещение для вручения другому извещаемому или вызываемому по делу
лицу.
3. Лицо, которому поручено доставить судебную повестку или иное извещение, обязано
возвратить в суд корешок повестки или копии иного извещения с указанием даты вручения и
распиской адресата в их получении.
4. Судебная повестка или иное извещение считаются доставленными при соблюдении
требований настоящей главы и если не доказано обратное.
Статья 130. Вручение судебных повесток или иного извещения
1. Судебная повестка или иное извещение вручаются гражданину, которому они
адресованы, лично под расписку на подлежащем возвращению в суд корешке повестки, копии
иного извещения, либо путем направления текстового сообщения в электронном виде на
абонентский номер сотовой связи или электронный адрес, или с использованием иных средств
связи, обеспечивающих фиксирование извещения или вызова.
Судебная повестка или иное извещение, адресованные юридическому лицу, вручаются
его представителю или соответствующему лицу, выполняющему управленческие функции,
сотруднику охранной службы либо другому работнику вызываемого, извещаемого лица, который
расписывается на корешке повестки или на копии иного извещения о получении с указанием
своей должности, фамилии и инициалов.
Судебная повестка или иное извещение считаются доставленными юридическому лицу по
месту его нахождения, даже если юридическое лицо отсутствует по указанному адресу.
2. Если лицо, доставившее повестку, не застанет извещаемое или вызываемое по делу
лицо по месту его жительства или работы, то повестка вручается одному из совместно
проживающих с ним совершеннолетних членов семьи либо другому лицу с их согласия, а при
их отсутствии – уполномоченному лицу кооператива собственников помещений (квартир),
службы оказания жилищно-эксплуатационных и коммунальных услуг либо управляющему жилым
домом, уполномоченному лицу органа местного самоуправления или соответствующего
исполнительного органа по месту жительства адресата либо администрации по месту его
работы. В этих случаях лицо, принявшее повестку, обязано на корешке повестки указать
свою фамилию, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), а
также отношение к адресату или занимаемую должность. Лицо, принявшее повестку, обязано
при первой возможности без промедления вручить ее адресату.
В указанных случаях судебная повестка считается доставленной надлежащим образом.
3. При временном отсутствии адресата лицо, доставившее повестку, отмечает на
корешке повестки или иного извещения, куда выбыл адресат и когда ожидается его
возвращение. Эти сведения должны быть подтверждены кем-либо из совместно проживающих с
ним совершеннолетних членов семьи и других лиц либо удостоверены уполномоченным лицом
кооператива собственников помещений (квартир), службы оказания жилищно-эксплуатационных
и коммунальных услуг либо управляющим жилым домом, уполномоченным лицом органа местного
самоуправления или соответствующего исполнительного органа по месту жительства адресата
или администрации по месту его работы, а также лицом, доставившим судебную повестку или
извещение.
Статья 131. Последствия отказа адресата от принятия
судебной повестки или иного извещения
1. При отказе адресата принять судебную повестку или иное извещение лицо,
доставляющее или вручающее их, делает соответствующую отметку на повестке или ином
извещении, вызове, которые возвращаются в суд, а также вправе составить акт об этом.
Отметка об отказе адресата получить судебную повестку или иное извещение удостоверяется
уполномоченным лицом кооператива собственников помещений (квартир), службы оказания
жилищно-эксплуатационных и коммунальных услуг либо управляющим жилым домом,
уполномоченным лицом органа местного самоуправления или соответствующего исполнительного
органа по месту жительства адресата или администрации по месту его работы.
2. Отказ адресата от принятия судебной повестки или иного извещения не является
препятствием к рассмотрению дела или совершению отдельных процессуальных действий, и
лицо считается извещенным надлежащим образом.
Статья 132. Перемена фамилии, имени, отчества (если оно
указано в документе, удостоверяющем личность),
изменение адреса, абонентского номера сотовой
связи и электронного адреса во время
производства по делу
Лица, участвующие в деле, и их представители в случае перемены фамилии, имени,
отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), изменения адреса,
абонентского номера сотовой связи, электронного адреса во время производства по делу
обязаны сообщить об этом суду. При отсутствии такого сообщения повестка или иное
извещение, вызов посылаются по последним известным суду данным и считаются
доставленными, хотя бы адресат по этому адресу более не проживает или не находится, не
использует этот абонентский номер сотовой связи или электронный адрес. Такое извещение
является надлежащим.
Статья 133. Неизвестность места пребывания ответчика и
(или) ребенка и их розыск
1. При неизвестности фактического места пребывания ответчика суд приступает к
рассмотрению дела по поступлении в суд судебной повестки или иного извещения, вызова с
надписью, удостоверяющей их получение уполномоченным лицом кооператива собственников
помещений (квартир), службы оказания жилищно-эксплуатационных и коммунальных услуг либо
управляющим жилым домом, уполномоченным лицом органа местного самоуправления или
соответствующего исполнительного органа по последнему известному месту жительства
адресата или администрации по последнему известному месту его работы. Такое извещение
является надлежащим.
При неизвестности места пребывания ответчика и (или) ребенка по требованию о
возвращении незаконно перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в
Республике Казахстан ребенка или об осуществлении в отношении такого ребенка прав
доступа на основании международного договора, ратифицированного Республикой Казахстан,
судья обязан вынести определение об объявлении розыска ответчика и (или) ребенка.
2. При неизвестности места пребывания ответчика по искам, предъявленным в
интересах государства, а также о взыскании алиментов, возмещении вреда, причиненного
повреждением здоровья или смертью кормильца, суд обязан объявить розыск ответчика через
уполномоченные органы. Объявление судом розыска ответчика не является препятствием к
рассмотрению дела.
3. Ответчик после вручения ему копии решения суда вправе подать ходатайство о
восстановлении пропущенного процессуального срока для подачи апелляционной жалобы в
порядке, установленном статьей 126 настоящего Кодекса, и обжаловать решение суда.
4. Взыскание расходов по розыску ответчика и (или) ребенка производится по
заявлению уполномоченного органа путем выдачи судебного приказа.
РАЗДЕЛ 2. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ
ПОДРАЗДЕЛ 1. УПРОЩЕННОЕ ПРОИЗВОДСТВО
Глава 12. ПРИКАЗНОЕ ПРОИЗВОДСТВО
Статья 134. Взыскание задолженности на основании
судебного приказа
1. Судебный приказ является судебным актом, который выносится судьей по заявлению
взыскателя о взыскании денег или истребовании движимого имущества от должника по
бесспорным требованиям без вызова должника и взыскателя для заслушивания их объяснений и
без судебного разбирательства.
2. Судебный приказ имеет силу исполнительного документа. Взыскание по судебному
приказу производится в порядке, установленном для исполнения судебных решений.
Статья 135. Требования, по которым выносится
судебный приказ
Судебный приказ выносится по требованиям:
1) об исполнении обязательства, основанного на нотариально удостоверенной сделке;
2) об исполнении обязательства, основанного на письменной сделке, срок исполнения
которой наступил и неисполнение обязательства признается должником, в том числе в ответе
на претензию, направленную взыскателю в порядке досудебного урегулирования спора;
3) об исполнении обязательства, основанного на протесте векселя в неплатеже,
неакцепте и недатировании акцепта, совершенном нотариусом;
4) о взыскании алиментов на содержание несовершеннолетних детей, не связанным с
установлением отцовства (материнства) или необходимостью привлечения третьих лиц;
5) о взыскании с физических лиц недоимки по налогам и другим обязательным платежам
в бюджет и пеням, а также задолженности по таможенным платежам, налогам и пеням;
6) о взыскании начисленных, но не выплаченных работнику заработной платы и иных
платежей, в том числе о перечислении обязательных пенсионных отчислений в Единый
накопительный пенсионный фонд;
7) о возмещении расходов по розыску должника, ответчика и (или) ребенка,
заявленных уполномоченными органами;
8) об истребовании предмета лизинга в соответствии с договором лизинга или
законами Республики Казахстан;
9) об обращении взыскания на предмет залога по истечении срока возврата кредита,
предъявленного ломбардом к должнику-залогодателю;
10) о взыскании задолженности с собственников помещений (квартир), уклоняющихся от
участия в обязательных расходах на содержание общего имущества объекта кондоминиума,
утвержденных Законом Республики Казахстан «О жилищных отношениях», за исключением
требований о взыскании дополнительных расходов;
11) о взыскании задолженности на основании публичных договоров за фактически
потребленные услуги (электро-, газо-, тепло-, водоснабжение и другие), а также иных
договоров за услуги согласно установленным тарифам, срок оплаты по которым наступил;
12) о взыскании единовременного денежного вознаграждения, предусмотренного
контрактом о прохождении воинской службы, в случае досрочного расторжения контракта по
инициативе военнослужащего;
13) о взыскании сумм, затраченных на обучение курсантов учебных заведений,
прекративших по собственному желанию обучение либо прохождение службы, а также уволенных
или отчисленных по основаниям, предусмотренным законодательством Республики Казахстан,
до истечения предусмотренного договором срока;
14) о взыскании государственных грантов с лиц, прекративших обучение либо не
возвратившихся в Республику Казахстан после окончания учебного заведения в иностранном
государстве или нарушивших предусмотренное договором обязательство по возврату гранта;
15) о взыскании государственных грантов, подъемных, пособий с молодых
специалистов, направленных в сельскую местность, в случае неисполнения или ненадлежащего
исполнения ими обязательств по договорам;
16) о возврате в бюджет выплаченной единовременной денежной выплаты в связи с
усыновлением ребенка-сироты и (или) ребенка, оставшегося без попечения родителей, в
случае отмены усыновления;
17) о взыскании арендных платежей ввиду их неуплаты в сроки, установленные
договором аренды;
18) о взыскании процессуальных издержек по прекращенным органом уголовного
преследования уголовным делам.
Статья 136. Форма и содержание заявления о вынесении
судебного приказа
1. Заявление о вынесении судебного приказа подается в суд по общим правилам
территориальной подсудности, установленной главой 3 настоящего Кодекса.
2. Заявление подается в письменной форме либо в форме электронного документа. В
заявлении должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование взыскателя, его дата рождения, место жительства или место
нахождения, индивидуальный идентификационный номер, реквизиты юридического лица, бизнес-
идентификационный номер;
3) наименование должника, его дата рождения, место жительства или место
нахождения, индивидуальный идентификационный номер (если он известен заявителю),
реквизиты юридического лица, бизнес-идентификационный номер;
4) требование взыскателя и обстоятельства, на которых оно основано;
5) перечень прилагаемых документов, подтверждающих заявленное требование.
3. В случае истребования движимого имущества в заявлении должна быть указана
стоимость этого имущества, подтвержденная соответствующими документами.
4. Заявление подписывается взыскателем или его представителем при наличии
полномочия на подписание или подачу заявления. К заявлению, подаваемому представителем,
должна быть приложена доверенность, удостоверяющая его полномочия.
При подаче заявления в форме электронного документа оно удостоверяется электронной
цифровой подписью взыскателя или его представителя. К заявлению, подаваемому в форме
электронного документа, прилагаются электронные копии документов, указанных в настоящей
статье.
5. При предъявлении требований, перечисленных в статье 135 настоящего Кодекса, без
указания на рассмотрение их в порядке приказного или искового производства, указанные
требования рассматриваются по правилам настоящей главы.
Статья 137. Государственная пошлина
1. Заявление о выдаче судебного приказа оплачивается государственной пошлиной в
размере, установленном Кодексом Республики Казахстан «О налогах и других обязательных
платежах в бюджет» (Налоговый кодекс).
2. При отказе в принятии заявления государственная пошлина, уплаченная
взыскателем, возвращается.
3. При отмене судебного приказа государственная пошлина, уплаченная взыскателем,
не возвращается. При предъявлении взыскателем иска к должнику в порядке искового
производства она засчитывается в счет подлежащей оплате государственной пошлины.
Статья 138. Основания к отказу в принятии и возвращению
заявления о вынесении судебного приказа
1. Судья отказывает в принятии или возвращает заявление о вынесении судебного
приказа по основаниям, предусмотренным статьями 151, 152 настоящего Кодекса.
Кроме того, судья возвращает заявление в случаях, если:
1) заявленное требование не предусмотрено статьей 135 настоящего Кодекса;
2) место жительства или место нахождения должника находится вне пределов
Республики Казахстан;
3) не представлены документы, подтверждающие заявленное требование;
4) усматривается наличие спора о праве, который подлежит рассмотрению в порядке
искового производства;
5) форма и содержание заявления не отвечают требованиям статьи 136 настоящего
Кодекса;
6) заявление не оплачено государственной пошлиной.
2. Об отказе в принятии или возвращении заявления судья в течение трех рабочих
дней со дня поступления заявления в суд выносит определение.
3. Возвращение заявления не препятствует повторной подаче в суд заявления о выдаче
судебного приказа либо предъявлению иска к тому же ответчику, о том же предмете и по тем
же основаниям, если им будет устранено допущенное нарушение.
4. Определение судьи об отказе в принятии или о возвращении заявления может быть
обжаловано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
Статья 139. Порядок и срок вынесения судебного приказа
Судебный приказ по существу заявленного бесспорного требования выносится судьей в
течение трех рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
Статья 140. Содержание судебного приказа
1. В судебном приказе указываются:
1) номер производства и дата вынесения судебного приказа;
2) наименование суда, фамилия и инициалы судьи, вынесшего приказ;
3) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), дата рождения взыскателя, его место жительства или нахождения, индивидуальный
идентификационный номер или, если взыскателем является юридическое лицо, его
наименование, место фактического нахождения, банковские реквизиты, бизнес-
идентификационный номер;
4) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), дата рождения должника, его место жительства или место нахождения, сведения о
его месте работы и банковских реквизитах юридического лица, в котором работает должник
(если указаны в заявлении о вынесении судебного приказа), индивидуальный
идентификационный номер (если он известен) или, если должником является юридическое
лицо, его наименование, место нахождения, банковские реквизиты, бизнес-идентификационный
номер, а также сведения об абонентских номерах городской и (или) сотовой связи, адрес
электронной почты (если таковые имеются и известны);
5) закон, на основании которого удовлетворено требование;
6) размер денежных сумм, подлежащих взысканию, или обозначение движимого
имущества, подлежащего истребованию, с указанием его стоимости;
7) размер неустойки, если ее взыскание предусмотрено законом или договором, и
период времени, за который она начислена;
8) сумма государственной пошлины, подлежащая взысканию с должника в пользу
взыскателя или в соответствующий бюджет;
9) срок и порядок подачи заявления о возражении против заявленного требования.
2. В судебном приказе о взыскании алиментов на несовершеннолетних детей, кроме
сведений, предусмотренных подпунктами 1), 2), 3), 4), 5) и 8) части первой настоящей
статьи, указываются имя и дата рождения каждого ребенка, на содержание которых
присуждены алименты, размер платежей, взыскиваемых ежемесячно с должника, и срок их
взыскания.
3. Судебный приказ подписывается судьей.
Статья 141. Направление должнику копии судебного приказа.
Возражения против судебного приказа
1. Судебный приказ не позднее следующего дня после его вынесения должен быть
вручен или направлен должнику с использованием средств связи, обеспечивающих
фиксирование его получения.
2. Должник вправе в течение десяти рабочих дней со дня получения копии судебного
приказа или со дня, когда ему стало известно о его вынесении, направить в суд, вынесший
судебный приказ, возражения против заявленного требования.
3. Возражения должника должны быть подтверждены соответствующими доказательствами
о существовании предмета спора, указанного в заявлении о выдаче судебного приказа. К
возражениям, подаваемым в форме электронного документа, прилагаются электронные копии
документов.
4. Возражения подписываются лицом, указанным в части второй настоящей статьи, или
его представителем. При подаче возражений в форме электронного документа они
удостоверяются электронной цифровой подписью должника или его представителя. К
возражениям, подаваемым представителем, должна быть приложена доверенность,
удостоверяющая его полномочия.
5. Возражения, не соответствующие требованиям частей третьей и четвертой настоящей
статьи, возвращаются определением суда.
6. Пропущенный по уважительным причинам срок на подачу возражения может быть
восстановлен судом, вынесшим судебный приказ, по основаниям и в порядке,
предусмотренным статьей 126 настоящего Кодекса.
Статья 142. Отмена судебного приказа
1. Судья отменяет судебный приказ, если от должника в установленный срок поступят
возражения против заявленного требования либо если поступит заявление другого лица,
права и обязанности которого затрагиваются судебным приказом, о несоответствии
вынесенного судебного приказа требованиям закона.
2. Судья выносит определение об отмене судебного приказа не позднее трех рабочих
дней со дня поступления возражения или заявления. В определении разъясняется, что
заявленное взыскателем требование может быть предъявлено в порядке искового
производства. Копии определения об отмене судебного приказа направляются взыскателю и
должнику не позднее следующего дня после его вынесения.
Определение суда об отмене судебного приказа обжалованию и опротестованию не
подлежит.
Определение суда об отказе в отмене судебного приказа может быть обжаловано,
опротестовано.
Статья 143. Выдача судебного приказа взыскателю и
направление его на исполнение
1. Если в установленный срок от должника не поступит в суд возражение, судья
выдает взыскателю судебный приказ, заверенный печатью суда, для предъявления его к
исполнению в соответствующий орган юстиции по месту жительства должника.
2. По просьбе взыскателя, а также по требованиям, подлежащим немедленному
исполнению в соответствии со статьей 243 настоящего Кодекса, судебный приказ может быть
направлен непосредственно судом.
3. Для взыскания государственной пошлины с должника в доход соответствующего
бюджета отдельный экземпляр судебного приказа, заверенный печатью суда, направляется
непосредственно судом в соответствующий орган юстиции по территориальности.
4. Копия судебного приказа остается в производстве суда.
Глава 13. УПРОЩЕННОЕ (ПИСЬМЕННОЕ) ПРОИЗВОДСТВО
Статья 144. Порядок упрощенного (письменного) производства
1. Дела в порядке упрощенного (письменного) производства рассматриваются судом по
правилам главы 14 настоящего Кодекса с особенностями, установленными настоящей главой.
2. Дела в порядке упрощенного (письменного) производства рассматриваются судьей в
месячный срок со дня принятия заявления. Срок рассмотрения дела в порядке упрощенного
(письменного) производства продлению не подлежит.
3. Суд выносит определение о рассмотрении дела по правилам искового производства в
общем порядке, если:
1) стороной об этом заявлено ходатайство;
2) удовлетворено ходатайство третьего лица о вступлении в дело;
3) принят встречный иск;
4) судебным актом, принятым по данному делу, могут быть нарушены права и законные
интересы других лиц;
5) необходимо провести осмотр и исследование доказательств по месту их нахождения,
назначить экспертизу или заслушать свидетельские показания;
6) необходимо выяснить дополнительные обстоятельства или исследовать
дополнительные доказательства.
4. В определении о рассмотрении дела по правилам искового производства в общем
порядке указываются действия, которые подлежат совершить лицам, участвующим в деле, и
сроки совершения этих действий. Дело должно быть рассмотрено в сроки, установленные
настоящим Кодексом для дел соответствующей категории. Срок рассмотрения дела исчисляется
со дня первоначального принятия искового заявления.
5. Если одновременно заявлены несколько требований, из которых одно или более не
подпадает под перечень, указанный в статье 145 настоящего Кодекса, и суд не выделит эти
требования в отдельное производство, они рассматриваются в порядке, установленном главой
14 настоящего Кодекса.
Статья 145. Дела, рассматриваемые в порядке упрощенного
(письменного) производства
1. В порядке упрощенного (письменного) производства подлежат рассмотрению дела:
1) по исковым заявлениям о взыскании денег, если цена иска не превышает для
юридических лиц семисот месячных расчетных показателей, для индивидуальных
предпринимателей, граждан – двухсот месячных расчетных показателей;
2) независимо от цены иска по исковым заявлениям, основанным на представленных
истцом документах, устанавливающих денежные обязательства ответчика, и (или) на
документах, подтверждающих задолженность по договору;
3) об исполнении соглашений об урегулировании споров (конфликтов) в порядке
медиации, заключенных в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных
законом или предусмотренных договором;
4) об исполнении соглашений об урегулировании спора, удостоверенных нотариусом в
порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных Законом Республики Казахстан
«О нотариате» или предусмотренных договором;
5) об исполнении соглашений об урегулировании споров, заключенных с участием
адвоката по договору поручения сторон или адвокатов и сторон в порядке партисипативной
процедуры в соответствии с Законом Республики Казахстан «Об адвокатской деятельности»;
6) об исполнении соглашений по спорам, связанным с предпринимательской,
инвестиционной деятельностью, заключенных в порядке досудебного урегулирования в
случаях, установленных законом или предусмотренных договором;
7) об исполнении соглашений по страховым спорам и спорам, вытекающим из договоров
банковского займа, заключенных в порядке досудебного урегулирования в случаях,
установленных законом или предусмотренных договором;
8) об исполнении соглашений по спорам в сфере защиты прав потребителей,
заключенных в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или
предусмотренных договором;
9) об исполнении соглашений по спорам в сфере защиты прав на интеллектуальную
собственность, заключенных в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных
законом или предусмотренных договором;
10) об исполнении соглашений по спорам в сфере брачно-семейных отношений,
заключенных в порядке досудебного урегулирования в случаях, установленных законом или
предусмотренных договором;
11) об исполнении соглашений по спорам о публикации опровержения сведений,
порочащих честь, достоинство или деловую репутацию гражданина и деловую репутацию
юридического лица, либо ответа в средстве массовой информации;
12) об исполнении иных соглашений, заключенных в порядке досудебного
урегулирования споров в случаях, установленных законом или предусмотренных договором.
2. При предъявлении исковых требований, перечисленных в части первой настоящей
статьи, без указания на рассмотрение их в упрощенном (письменном) производстве, они
рассматриваются по правилам настоящей главы.
Статья 146. Особенности рассмотрения дел в порядке
упрощенного (письменного) производства
1. Исковое заявление должно соответствовать по форме и содержанию
требованиям статей 148 и 149 настоящего Кодекса.
2. О принятии искового заявления к производству суд выносит определение, в котором
указывает на рассмотрение дела в порядке упрощенного (письменного) производства.
3. Суд извещает стороны, устанавливает срок в течение пятнадцати рабочих дней для
представления ответчиком отзыва (возражения) на исковое заявление с приложением
документов и доказательств, которыми он обосновывается. К отзыву (возражению)
прилагается документ, подтверждающий направление его копии истцу.
4. Отзыв (возражение), доказательства и иные документы, поступившие в суд по
истечении установленного судом срока, принимаются, если стороной обоснована
невозможность их представления в установленный судом срок и они поступили до вынесения
решения судом.
5. Суд рассматривает дело в порядке упрощенного (письменного) производства без
вызова сторон после истечения сроков, установленных судом для представления отзыва,
доказательств и иных документов.
6. Суд исследует изложенные в представленных сторонами документах объяснения,
возражения и (или) доводы и принимает решение.
7. При рассмотрении дела в порядке упрощенного (письменного) производства не
применяются правила, предусмотренные главой 26 настоящего Кодекса и статьей 198
настоящего Кодекса.
Статья 147. Решение по делу, рассматриваемому в порядке
упрощенного (письменного) производства
1. По делу, рассматриваемому в порядке упрощенного (письменного) производства,
выносится краткое решение, которое должно соответствовать требованиям,
установленным главой 19 настоящего Кодекса. Копии решения суда высылаются сторонам с
использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения, либо выдаются
не позднее пяти рабочих дней со дня вынесения решения в окончательной форме.
2. Ответчик вправе подать в суд, вынесший решение в порядке упрощенного
(письменного) производства, заявление об отмене этого решения в течение пяти рабочих
дней со дня получения копии решения суда. Заявление подается в случае, если ответчик не
был извещен надлежащим образом о поступлении искового заявления и рассмотрении его в
упрощенном (письменном) производстве и не смог представить отзыв, а также
доказательства, которые могут повлиять на содержание решения.
3. Заявление об отмене решения рассматривается по правилам, установленным главой
21 настоящего Кодекса, с учетом требований, предусмотренных частью второй настоящей
статьи.
4. Решение может быть обжаловано сторонами или опротестовано прокурором в
апелляционном порядке по истечении срока на подачу заявления об отмене этого решения, а
в случае, если заявление подано, – в месячный срок после вынесения судом определения об
отказе в удовлетворении этого заявления.
5. В порядке упрощенного (письменного) производства может быть прекращено
производство по делу, оставлено заявление без рассмотрения по основаниям,
установленным статьями 277, 279 настоящего Кодекса, по представленным сторонами
документам без вызова сторон.
ПОДРАЗДЕЛ 2. ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО
Глава 14. ПРЕДЪЯВЛЕНИЕ ИСКА
Статья 148. Форма и содержание искового заявления
1. Исковое заявление подается в суд первой инстанции в письменной форме либо в
форме электронного документа.
2. В заявлении должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается исковое заявление;
2) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность)
истца, дата его рождения, место жительства, индивидуальный идентификационный номер, а
если истцом является юридическое лицо, то его полное наименование, место нахождения,
бизнес-идентификационный номер и банковские реквизиты; наименование представителя и его
адрес, если заявление подается представителем. В заявлении должны быть указаны сведения
об абонентском номере сотовой связи и электронном адресе истца и представителя, если они
имеются;
3) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность)
ответчика, его место жительства, индивидуальный идентификационный номер (если он
известен истцу), если ответчиком является юридическое лицо, то его полное наименование,
место нахождения, банковские реквизиты (если они известны истцу) и бизнес-
идентификационный номер (если он известен истцу). В заявлении должны быть указаны
сведения об абонентском номере сотовой связи и электронном адресе ответчика, если они
известны истцу;
4) суть нарушения или угрозы нарушения прав и свобод гражданина или законных
интересов истца и требования истца;
5) обстоятельства, на которых истец основывает свои требования, а также содержание
доказательств, подтверждающих эти обстоятельства;
6) сведения о соблюдении досудебного порядка обращения к ответчику, если это
установлено законом или предусмотрено договором;
7) цена иска, если иск подлежит оценке, а также расчет взыскиваемых или
оспариваемых денежных сумм;
8) перечень прилагаемых к исковому заявлению документов.
3. В исковом заявлении, предъявляемом прокурором в государственных или
общественных интересах, должно содержаться обоснование того, в чем заключается
государственный или общественный интерес, какие законные интересы нарушены, а также
ссылка на закон, который подлежит применению. В случае обращения прокурора в интересах
гражданина в исковом заявлении должно содержаться обоснование причин невозможности
предъявления иска самим гражданином. К исковому заявлению должен быть приложен документ,
подтверждающий согласие гражданина или его законного представителя на обращение
прокурора с иском в суд, кроме случаев подачи иска в интересах недееспособного лица.
4. Исковое заявление подписывается истцом или его представителем при наличии
полномочия на подписание искового заявления. При подаче иска в форме электронного
документа он удостоверяется электронной цифровой подписью истца или его представителя.
Статья 149. Документы, прилагаемые к исковому заявлению
1. К исковому заявлению прилагаются:
1) документ, подтверждающий направление ответчику или его представителю, третьим
лицам копий искового заявления и приложенных к нему документов;
2) документ, подтверждающий уплату государственной пошлины;
3) доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя;
4) документы, подтверждающие обстоятельства, на которых истец основывает свои
требования;
5) документы, подтверждающие соблюдение досудебного порядка урегулирования спора,
если этот порядок установлен законом или предусмотрен договором;
6) ходатайство истца об истребовании доказательств, если доказательства находятся
у ответчика или третьего лица;
7) копии устава, свидетельства или справки о государственной регистрации
(перерегистрации), если иск предъявлен юридическим лицом.
2. К исковому заявлению, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются в
электронной форме копии документов, указанных в части первой настоящей статьи.
Статья 150. Принятие искового заявления
1. Судья в течение пяти рабочих дней со дня поступления искового заявления решает
вопрос о его принятии в производство суда.
2. Приняв исковое заявление в производство суда первой инстанции, судья выносит
определение о возбуждении гражданского дела с указанием языка судопроизводства.
Статья 151. Отказ в принятии искового заявления
1. Судья отказывает в принятии искового заявления, если:
1) заявление не подлежит рассмотрению и разрешению в порядке гражданского
судопроизводства;
2) имеется вступившее в законную силу решение суда или определение суда о
прекращении производства по делу по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом,
вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
3) имеется принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем
же основаниям решение арбитража и об этом стало известно суду.
2. Об отказе в принятии искового заявления судья выносит определение в течение
пяти рабочих дней со дня его поступления, которое вручается или направляется заявителю
со всеми приложенными к иску документами.
3. Отказ в принятии искового заявления препятствует повторному обращению истца в
суд с иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям.
4. В определении суда об отказе в принятии искового заявления указывается, в какой
орган следует обратиться истцу, если дело не подлежит рассмотрению и разрешению в
порядке гражданского судопроизводства.
5. Определение об отказе в принятии искового заявления может быть обжаловано,
опротестовано.
Статья 152. Возвращение искового заявления
1. Судья возвращает исковое заявление, если:
1) истцом не соблюден установленный законом для данной категории дел или
предусмотренный договором сторон порядок досудебного урегулирования спора и возможность
применения этого порядка не утрачена;
2) дело не подсудно данному суду;
3) исковое заявление не соответствует требованиям статьи 148, подпунктов 1), 2),
3) и 5) части первой статьи 149 настоящего Кодекса и будет установлена невозможность
устранения недостатков на стадии подготовки дела к судебному разбирательству;
4) заявление подано недееспособным лицом;
5) заявление подписано лицом, не имеющим полномочий на его подписание или его
предъявление;
6) в производстве этого же или другого суда либо арбитража имеется дело по спору
между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
7) между сторонами в соответствии с законом заключено соглашение о передаче
данного спора на разрешение арбитража, если иное не предусмотрено законом;
8) орган, управомоченный управлять коммунальным имуществом, обратился в суд о
признании права коммунальной собственности на недвижимую вещь до истечения одного года
со дня принятия этой вещи на учет органом, осуществляющим государственную регистрацию
права на недвижимое имущество, за исключением случая, указанного в пункте 3 статьи 242
Гражданского кодекса Республики Казахстан;
9) истцом заявлено о возвращении поданного им искового заявления.
2. О возвращении искового заявления судья выносит определение, в котором
указывает, в какой суд следует обратиться лицу, если дело не подсудно данному суду, либо
как устранить обстоятельства, препятствующие возбуждению гражданского дела. Определение
должно быть вынесено в течение пяти рабочих дней со дня поступления искового заявления в
суд и вручено или направлено истцу со всеми приложенными документами.
3. Возвращение искового заявления не препятствует повторному обращению истца в суд
с иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям, если им будет
устранено допущенное нарушение.
4. Определение суда о возвращении искового заявления может быть обжаловано,
опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
Статья 153. Предъявление встречного иска
1. Ответчик вправе до окончания подготовки дела к судебному разбирательству
предъявить к истцу встречный иск для совместного рассмотрения с первоначальным иском.
Предъявление, возвращение, отказ в принятии встречного иска производятся по правилам,
предусмотренным статьями 148, 151 и 152 настоящего Кодекса.
2. Встречный иск может быть принят в ходе судебного разбирательства, если ответчик
не принимал участия на стадии подготовки дела к судебному разбирательству по причине
ненадлежащего извещения о времени и месте проведения подготовки дела к судебному
разбирательству.
Статья 154. Условия принятия встречного иска
Судья принимает встречный иск, если:
1) встречное требование направлено к зачету первоначального требования;
2) удовлетворение встречного иска исключает полностью или в части удовлетворение
первоначального иска;
3) между встречным и первоначальным исками имеется взаимная связь, а их совместное
рассмотрение приведет к более быстрому и правильному рассмотрению споров.
Глава 15. ОБЕСПЕЧЕНИЕ ИСКА Статья 155. Основания для обеспечения иска
1. По заявлению лиц, участвующих в деле, сторон арбитражного разбирательства суд
может принять меры к обеспечению иска во всяком положении дела, если непринятие таких
мер может затруднить или сделать невозможным исполнение решения суда.
Стороны арбитражного разбирательства должны приложить к заявлению об обеспечении
иска документ, подтверждающий предъявление иска в арбитраж.
2. Не допускается принятие мер к обеспечению иска в отношении финансовой
организации, а также организации, входящей в банковский конгломерат в качестве
родительской организации и не являющейся финансовой организацией, при проведении ими
реструктуризации в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
Не допускается принятие мер к обеспечению иска в отношении приостановления
действия оспариваемого правового акта Национального Банка Республики Казахстан по
приостановлению действий и (или) лишению лицензий и (или) приложений к ним на
осуществление деятельности на финансовом рынке, проведению консервации финансовых
организаций, а также его письменных предписаний.
Не допускается принятие мер по обеспечению иска в виде приостановления действия
оспариваемого правового акта органов государственных доходов, являющегося основанием для
проведения налоговых проверок.
Статья 156. Меры по обеспечению иска
1. Мерами по обеспечению иска могут быть:
1) наложение ареста на имущество, принадлежащее ответчику и находящееся у него или
у других лиц (за исключением наложения ареста на деньги, находящиеся на
корреспондентском счете банка, и на имущество, являющееся предметом по операциям репо,
заключенным в торговых системах организаторов торгов методом открытых торгов, а также на
деньги, находящиеся на банковских счетах, на которые поступают суммы заработной платы).
Наложение ареста на обязательные пенсионные взносы, обязательные профессиональные
пенсионные взносы (пени по ним), пенсионные активы и пенсионные накопления, активы Фонда
социального медицинского страхования, а также на гарантированные государством социальные
выплаты не допускается.
Наложение ареста на деньги, находящиеся на территории Республики Казахстан на
корреспондентском счете иностранного государства, допускается по искам о возмещении
убытков, причиненных нарушением иностранным государством юрисдикционного иммунитета
Республики Казахстан и ее собственности.
В определении об обеспечении иска в виде наложения ареста на деньги, принадлежащие
ответчику и находящиеся в банке, должна быть указана сумма денег, на которую налагается
арест. Сумма денег, на которую налагается арест, определяется судом исходя из цены иска;
2) запрещение ответчику совершать определенные действия;
3) запрещение другим лицам передавать имущество ответчику по обязательствам, срок
исполнения которых наступил, или выполнять по отношению к ответчику иные обязательства,
предусмотренные законом или договором;
4) приостановление реализации имущества в случаях предъявления иска об
освобождении имущества от ареста и (или) оспаривания результатов оценки имущества
должника;
5) приостановление действия оспариваемого правового акта государственного органа,
органа местного самоуправления (за исключением правового акта Национального Банка
Республики Казахстан по приостановлению действий и (или) лишению лицензий и (или)
приложений к ним на осуществление деятельности на финансовом рынке, проведению
консервации финансовых организаций, а также его письменных предписаний);
6) приостановление взыскания по исполнительному документу, оспариваемому должником
в судебном порядке;
7) приостановление торгов по внесудебной реализации предмета залога;
8) приостановление оспариваемых актов и действий судебного исполнителя, связанных
с обращением взыскания на имущество, совершаемых в исполнительном производстве.
2. В необходимых случаях судом могут быть приняты иные меры по обеспечению иска,
которые отвечают целям, указанным в части первой статьи 155 настоящего Кодекса. Судом
может быть принято несколько мер обеспечения иска. При нарушении запрещений, указанных в
настоящей статье, виновные лица несут установленную законами ответственность. Кроме
того, истец вправе в судебном порядке требовать с этих лиц возмещения убытков,
причиненных неисполнением определения об обеспечении иска.
3. Меры по обеспечению иска должны быть соразмерны заявленному истцом требованию и
не нарушать публичных интересов и интересов третьих лиц.
Статья 157. Рассмотрение заявления об обеспечении иска
1. Заявление об обеспечении иска рассматривается и разрешается судьей в день
вынесения определения о возбуждении гражданского дела, если оно было приложено к
исковому заявлению или об этом указано в исковом заявлении. В остальных случаях
заявление об обеспечении иска разрешается судьей в день его поступления в суд.
2. Заявление об обеспечении иска рассматривается и разрешается судьей без
извещения лиц, участвующих в деле, сторон арбитражного разбирательства, без проведения
судебного заседания.
По результатам рассмотрения заявления судья выносит определение об обеспечении
иска с указанием обеспечительной меры, предусмотренной статьей 156 настоящего Кодекса,
или об отказе в удовлетворении заявления.
Статья 158. Исполнение определения об обеспечении иска
1. Определение об обеспечении иска направляется судом или вручается лицу,
заявившему ходатайство о принятии обеспечительных мер, для представления его немедленно:
1) в соответствующий орган юстиции по территориальности для наложения ареста на
имущество должника в порядке, установленном Законом Республики Казахстан «Об
исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей», при отсутствии сведений об
имуществе;
2) в соответствующий орган юстиции по территориальности для приостановления
исполнительного производства в случаях, предусмотренных подпунктами 6), 8) части
первой статьи 156 настоящего Кодекса;
3) ответчику в случае, предусмотренном подпунктом 2) части первой статьи 156
настоящего Кодекса;
4) в государственный орган или орган местного самоуправления в случае,
предусмотренном подпунктом 5) части первой статьи 156 настоящего Кодекса;
5) залогодержателю в случае, предусмотренном подпунктом 7) части первой статьи 156
настоящего Кодекса;
6) в орган юстиции или уполномоченному органу по реализации ограниченного в
распоряжении имущества в случае, предусмотренном подпунктом 4) части первой статьи 156
настоящего Кодекса;
7) дебитору ответчика в случае, предусмотренном подпунктом 3) части первой статьи
156 настоящего Кодекса;
8) в регистрирующий орган для наложения обременения на спорное имущество;
9) в банки и организации, осуществляющие отдельные виды банковских операций, для
наложения ареста на деньги, принадлежащие ответчику и находящиеся на банковских счетах,
в случае, когда известны номера счетов и конкретный банк.
2. В случае отсутствия сведений об имуществе, к которому применены обеспечительные
меры, определение суда направляется для исполнения в соответствующий орган юстиции по
территориальности.
Об исполнении определения суда об обеспечении иска органы и лица, которым
определение направлено, в течение пяти рабочих дней после совершения необходимых
действий по его исполнению обязаны сообщить суду. Неисполнение указанной обязанности
влечет наступление предусмотренной законом ответственности.
3. Исполнительный лист по вопросу о принятии обеспечительных мер не выписывается.
Статья 159. Замена меры обеспечения иска
1. По заявлению лица, участвующего в деле, сторон арбитражного разбирательства
допускается замена одной меры обеспечения иска другой.
2. Вопрос о замене одной меры обеспечения иска другой разрешается судом не позднее
пяти рабочих дней со дня поступления такого заявления с извещением лиц, участвующих в
деле, о времени и месте рассмотрения заявления, однако их неявка не препятствует
рассмотрению данного вопроса по существу.
3. О замене одной меры обеспечения иска другой судья выносит определение.
При отказе в удовлетворении заявления суд в определении указывает мотивы, по
которым невозможна замена ранее избранной меры обеспечения иска.
4. Ответчик вправе взамен принятых судом мер обеспечения иска внести сумму, равную
цене иска, на депозит территориального подразделения уполномоченного органа по
организационному и материально-техническому обеспечению деятельности судов.
Статья 160. Отмена меры обеспечения иска
1. Обеспечение иска может быть отменено тем же судом по заявлению лица,
участвующего в деле, сторон арбитражного разбирательства или по собственной инициативе.
Вопрос об отмене меры обеспечения иска разрешается судьей не позднее пяти рабочих
дней с извещением лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения заявления,
однако их неявка не препятствует рассмотрению данного вопроса по существу.
2. В случае отказа в иске принятые меры обеспечения иска сохраняются до вступления
решения в законную силу. Суд одновременно с вступлением в законную силу решения выносит
определение об отмене обеспечения иска. При удовлетворении иска принятые меры по его
обеспечению сохраняют свое действие до исполнения решения суда. Исполнительный лист по
вопросу об отмене обеспечительных мер не выписывается.
3. Суд, рассматривающий дело о реструктуризации финансовой организации или
организации, входящей в банковский конгломерат в качестве родительской организации и не
являющейся финансовой организацией, обязан отменить обеспечение иска в отношении
финансовой организации или организации, входящей в банковский конгломерат в качестве
родительской организации и не являющейся финансовой организацией, и (или) ее имущества,
принятое судом до вынесения решения о проведении реструктуризации.
Статья 161. Обжалование, опротестование определений
по вопросам обеспечения иска
1. Определения по вопросам обеспечения иска могут быть обжалованы и опротестованы
в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
2. Если определение об обеспечении иска было вынесено без извещения лица,
подавшего жалобу, срок для подачи жалобы исчисляется со дня, когда ему стало известно об
этом определении.
3. Подача частной жалобы на определение об обеспечении иска не приостанавливает
исполнение этого определения.
4. Подача частной жалобы или принесение протеста на определение об отмене
обеспечения иска или о замене одной меры обеспечения иска другой приостанавливает
исполнение определения.
5. С частной жалобой в суд апелляционной инстанции направляется выделенный из дела
материал, касающийся принятого определения.
Статья 162. Возмещение ответчику убытков, причиненных
обеспечением иска
1. Суд, допуская обеспечение иска, может потребовать от истца предоставления
обеспечения возможных для ответчика убытков. Обеспечение возможных убытков производится
путем внесения на депозит уполномоченного органа указанной в определении суда суммы.
2. Ответчик после вступления в законную силу решения, которым в иске отказано,
вправе предъявить к лицу, заявившему требование о принятии меры по обеспечению иска, иск
о возмещении убытков, причиненных мерами, принятыми по его заявлению.
Глава 16. ПОДГОТОВКА ДЕЛА К СУДЕБНОМУ РАЗБИРАТЕЛЬСТВУ Статья 163. Задачи подготовки дела
1. После принятия заявления в производство суда и возбуждения гражданского дела
судья производит подготовку дела к судебному разбирательству в целях обеспечения
своевременного и правильного его разрешения.
Судья выносит определение о подготовке дела к судебному разбирательству и
указывает действия, которые следует произвести.
2. Задачами подготовки гражданского дела к судебному разбирательству, обязательной
по каждому делу, являются:
1) уточнение обстоятельств, имеющих значение для правильного разрешения дела;
2) определение правоотношений сторон и закона, которым суду следует
руководствоваться;
3) разрешение вопроса о составе лиц, участвующих в деле, и надлежащее извещение их
о времени и месте судебного заседания;
4) определение доказательств, которые каждая сторона должна представить в
обоснование своих требований или возражений;
5) содействие примирению сторон.
Статья 164. Сроки подготовки дела к судебному
разбирательству
1. Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству должна быть проведена не
позднее пятнадцати рабочих дней со дня принятия искового заявления в производство суда,
если иное не установлено настоящим Кодексом и другими законами.
В исключительных случаях по делам особой сложности, кроме дел о взыскании
алиментов, о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья, а также по случаю
потери кормильца и по требованиям, вытекающим из трудовых правоотношений, по истечении
срока, предоставленного для подготовки дела к судебному разбирательству, этот срок может
быть продлен дополнительно на один месяц по определению судьи.
2. Определение о продлении срока подготовки дела к судебному разбирательству
обжалованию, опротестованию не подлежит.
Статья 165. Действия судьи по подготовке дела к судебному
разбирательству
В порядке подготовки дела к судебному разбирательству с учетом обстоятельств дела
судья производит следующие действия:
1) обязывает ответчика представить в установленный судом срок письменный отзыв на
заявленные истцом требования с приложением доказательств, обосновывающих доводы;
2) в случае, если ответчик или другие лица, участвующие в деле, заявят суду о
неполучении документов, приложенных к исковому заявлению, суд обеспечивает ознакомление
с ними в суде, а при наличии ходатайства этих лиц о вручении обязывает истца представить
копии указанных документов;
3) разъясняет сторонам их процессуальные права и обязанности, предлагает дать
пояснения по представленным процессуальным документам и взаимно оспариваемым сторонами
обстоятельствам;
4) разъясняет сторонам правовые последствия несвоевременного представления
доказательств в установленный судом срок и неосновательного затягивания процесса,
установленные настоящим Кодексом;
5) разъясняет сторонам право разрешить спор мировым соглашением, соглашением об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашением об урегулировании
спора в порядке партисипативной процедуры либо обратиться за разрешением спора в
арбитраж и их правовые последствия;
6) разъясняет законным представителям несовершеннолетних истца или ответчика право
обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в районный и приравненный к
нему суд по месту жительства (нахождения) ребенка;
7) разрешает вопрос о составе лиц, участвующих в деле, в том числе о вступлении в
дело третьих лиц, а также решает вопрос о замене ненадлежащего ответчика;
8) извещает о поступлении искового заявления в суд лиц, заинтересованных в исходе
судебного разбирательства по данному делу;
9) по ходатайству стороны или по собственной инициативе назначает экспертизу, а
также разрешает вопрос о привлечении к участию в деле специалиста, переводчика;
10) разрешает вопрос о вызове свидетелей в судебное заседание;
11) по ходатайству стороны обязывает граждан и юридических лиц представить
доказательства, имеющие значение для правильного рассмотрения и разрешения дела,
разъясняет правовые последствия, установленные частью седьмой статьи 73 настоящего
Кодекса;
12) в случаях, не терпящих отлагательства, производит с извещением лиц,
участвующих в деле, осмотр на месте письменных и вещественных доказательств;
13) направляет судебные поручения;
14) по заявлению истца выносит определение о возвращении поданного им искового
заявления;
15) в случае, если между сторонами в порядке досудебного урегулирования
проводилась партисипативная процедура, обязывает стороны представить документы и
доказательства, полученные в ходе ее проведения; опрашивает истца по существу заявленных
им требований, выясняет у него оспариваемые им факты, возможные со стороны ответчика
возражения, предлагает, если это необходимо, представить дополнительные доказательства,
разъясняет сторонам их процессуальные права и обязанности;
16) совершает иные необходимые для правильного и своевременного рассмотрения и
разрешения дела процессуальные действия.
Статья 166. Отзыв на исковое заявление
1. Ответчик представляет в суд отзыв на исковое заявление с приложением
документов, которые опровергают доводы относительно иска, а также документов о
направлении ответчиком копий отзыва и прилагаемых к нему документов истцу и другим
лицам, участвующим в деле.
2. Отзыв представляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность
ознакомления с ним до начала судебного заседания.
3. Отзыв на исковое заявление вправе представить и иные лица, участвующие в деле,
интересов которых касается заявленное истцом требование.
4. В отзыве указываются:
1) наименование истца, его место нахождения или место жительства;
2) наименование ответчика, его место нахождения; если ответчиком является
гражданин, то указывается его место жительства;
3) доводы по существу заявленных требований со ссылкой на доказательства, их
обосновывающие;
4) перечень прилагаемых к отзыву документов.
В отзыве могут быть указаны номера телефонов, факсов, адреса электронной почты и
иные сведения, необходимые для правильного и своевременного рассмотрения дела.
5. Непредставление ответчиком отзыва и доказательств не препятствует рассмотрению
дела по имеющимся в деле доказательствам.
6. Отзыв подписывается ответчиком или его представителем. К отзыву, подписанному
представителем, прилагается доверенность или иной документ, подтверждающий его
полномочия.
Отзыв, поданный в форме электронного документа, удостоверяется электронной
цифровой подписью ответчика или его представителя. К отзыву, подаваемому в форме
электронного документа, прилагаются в электронной форме копии документов, указанных в
настоящей статье.
Статья 167. Соединение и разъединение нескольких исковых
требований
1. Судья выделяет одно или несколько из соединенных истцом требований в отдельное
производство, если раздельное рассмотрение требований будет более целесообразным.
2. При предъявлении требований несколькими истцами или к нескольким ответчикам
судья вправе выделить одно или несколько требований в отдельное производство, если
признает раздельное рассмотрение требований более целесообразным.
3. Судья, установив, что в производстве данного суда имеется несколько однородных
дел, в которых участвуют одни и те же стороны, либо несколько дел по искам одного истца
к разным ответчикам или разных истцов к одному и тому же ответчику, вправе объединить
эти дела по своему усмотрению либо по ходатайству сторон в одно производство для
совместного рассмотрения, если признает, что такое объединение будет целесообразным.
4. Срок рассмотрения дела после выделения одного требования из другого исчисляется
со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству по выделенному требованию.
Срок рассмотрения дела после объединения дел в одно производство исчисляется со
дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству по требованию, заявленному
ранее.
5. Определение о соединении или разъединении нескольких исковых требований
обжалованию, опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть
указаны в апелляционной жалобе.
Статья 168. Приостановление, прекращение производства по
делу и оставление заявления без рассмотрения
при подготовке дела к судебному
разбирательству
1. При наличии обстоятельств, предусмотренных статьями 272, 273, подпунктами 1),
2), 3), 4) и 5) статьи 277 и подпунктами 1), 2), 3), 4), 5), 8) и 9) статьи 279
настоящего Кодекса, производство по делу при его подготовке к судебному разбирательству
может быть приостановлено или прекращено либо заявление оставлено без рассмотрения.
2. Сторонам разъясняются последствия такого процессуального действия.
Статья 169. Изменение предмета или основания иска,
увеличение или уменьшение исковых требований
1. Истец вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить
размер исковых требований путем подачи письменного заявления до окончания подготовки
дела к судебному разбирательству либо до удаления суда в совещательную комнату при
отсутствии необходимости проведения дополнительных процессуальных действий.
Об изменении основания или предмета иска, увеличении или уменьшении размера
исковых требований может быть заявлено после соблюдения досудебного порядка
урегулирования спора, если такой порядок установлен законом или предусмотрен договором.
2. Одновременное либо в любой последовательности изменение предмета и основания
иска означает предъявление истцом нового иска и отказ истца от ранее поданного иска, что
влечет прекращение производства по делу по ранее поданному исковому заявлению.
Одновременное либо в любой последовательности изменение предмета и основания иска
допускается в случае заключения соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации.
3. Суд не вправе по своей инициативе изменять предмет или основание иска.
Статья 170. Отказ истца от иска
1. Истец вправе отказаться от иска при подготовке дела к судебному разбирательству
или до удаления суда в совещательную комнату путем подачи письменного заявления в судах
первой и апелляционной инстанций.
2. До принятия отказа от иска суд разъясняет истцу или сторонам последствия
соответствующих процессуальных действий.
3. В случае принятия отказа от иска суд выносит определение о прекращении
производства по делу, которое может быть обжаловано и опротестовано в суд апелляционной
инстанции.
4. В случае непринятия судом отказа истца от иска по основаниям, предусмотренным
частью второй статьи 48 настоящего Кодекса, или в случае несоблюдения требований части
первой настоящей статьи суд продолжает рассмотрение дела по существу и о мотивах
непринятия отказа от иска указывает в решении или постановлении суда.
Статья 171. Признание иска ответчиком
1. Ответчик вправе признать иск полностью или в части при подготовке дела к
судебному разбирательству или до удаления суда в совещательную комнату путем подачи
письменного заявления в судах первой и апелляционной инстанций.
2. Признание иска ответчиком освобождает суд от обязанности исследования
доказательств. В случае признания иска в части исследование доказательств производится
только в той части, в которой иск ответчиком не признан.
3. До принятия признания иска суд разъясняет истцу, ответчику или сторонам
последствия соответствующих процессуальных действий.
4. О принятии признания ответчиком иска полностью или в части либо о непринятии
такого признания по основаниям, предусмотренным частью второй статьи 48 настоящего
Кодекса, указывается в решении или постановлении суда.
Статья 172. Предварительное судебное заседание
1. По результатам проведения подготовки дела к судебному разбирательству
проводится предварительное судебное заседание в целях процессуального закрепления
распорядительных действий сторон и других лиц, участвующих в деле, совершенных при
подготовке дела к судебному разбирательству, исследования фактов пропуска сроков
обращения в суд и сроков исковой давности.
2. Стороны и другие лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте
предварительного судебного заседания. Неявка кого-либо из вызванных лиц не является
препятствием для проведения предварительного судебного заседания.
3. Суд в ходе предварительного судебного заседания обсуждает со сторонами
обстоятельства дела, задает вопросы, определяет характер спорного правоотношения и
обстоятельства, способствующие примирению сторон. Присутствующие стороны и другие лица,
участвующие в деле, должны быть заслушаны.
4. Судья в соответствии с настоящим Кодексом принимает все меры, которые еще
требуются для подготовки дела к судебному разбирательству. В исключительных случаях по
делам особой сложности судья продлевает срок подготовки дела к судебному разбирательству
в соответствии с требованиями настоящего Кодекса.
5. Суд устанавливает срок для представления письменного отзыва на исковое
заявление, если ответчик его не представил к установленному ранее сроку или представил
отзыв не по всем требованиям и основаниям искового заявления. По требованию суда отзыв
представляется непосредственно в предварительном судебном заседании.
6. При пропуске без уважительных причин срока исковой давности или срока обращения
в суд судья принимает решение об отказе в иске без исследования иных фактических
обстоятельств по делу. Факт пропуска срока устанавливается на основании ходатайства
истца о восстановлении пропущенного срока или ходатайства ответчика о применении срока
исковой давности.
7. В случае принятия судом признания иска в порядке, установленном статьей 171
настоящего Кодекса, судья принимает решение об удовлетворении иска без исследования
обстоятельств по делу.
В случае отсутствия необходимости проведения дополнительных процессуальных
действий или исследования доказательств суд выносит решение по существу заявленных
требований.
8. При наличии оснований, предусмотренных настоящим Кодексом, производство по делу
в предварительном судебном заседании может быть приостановлено или прекращено, заявление
оставлено без рассмотрения.
9. Протокол судебного заседания ведется по правилам, предусмотренным частью
второй статьи 281 настоящего Кодекса.
10. Прокурор участвует в предварительном заседании по делам, обязательность
участия по которым установлена настоящим Кодексом.
Статья 173. Назначение дела к судебному разбирательству
Судья, признав дело подготовленным, выносит определение о назначении его к
разбирательству в судебном заседании, извещает стороны и других лиц, участвующих в деле,
о времени и месте рассмотрения дела.
Отложение назначенного судебного разбирательства, как правило, не допускается, за
исключением случаев, предусмотренных статьей 198 настоящего Кодекса.
Глава 17. ПРИМИРИТЕЛЬНЫЕ ПРОЦЕДУРЫ Статья 174. Примирение сторон
1. Суд принимает меры для примирения сторон, содействует им в урегулировании спора
на всех стадиях процесса.
2. Стороны могут урегулировать спор в полном объеме взаимных требований либо в
части, заключив мировое соглашение, соглашение об урегулировании спора (конфликта) в
порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной
процедуры либо используя иные способы в порядке, установленном настоящим Кодексом.
3. Ходатайство об урегулировании спора с применением примирительных процедур может
быть заявлено по любому делу искового производства, кроме дел, вытекающих из публично-
правовых отношений, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или законом.
Статья 175. Заключение мирового соглашения
1. Мировое соглашение может быть заключено на любой стадии судебного
разбирательства до удаления суда в совещательную комнату в судах первой, апелляционной,
кассационной инстанций, а также при исполнении судебного акта.
2. Мировое соглашение не может нарушать права и законные интересы других лиц и
противоречить закону.
3. Мировое соглашение утверждается судом.
Статья 176. Форма и содержание мирового соглашения
1. Мировое соглашение заключается в письменной форме и подписывается сторонами или
их представителями при наличии у них полномочий на заключение мирового соглашения,
специально предусмотренных в доверенности.
2. Мировое соглашение должно содержать согласованные сторонами условия с указанием
срока и порядка его исполнения.
3. Заключение мирового соглашения под отлагательным условием не допускается.
4. В мировом соглашении могут содержаться условия об отсрочке или рассрочке
исполнения обязательств ответчиком с указанием сроков отсрочки или рассрочки, уступке
права требования, полном или частичном прощении либо признании долга, распределении
судебных расходов, условиях принудительного исполнения мирового соглашения и иные
условия, не противоречащие закону.
Если в мировом соглашении отсутствует условие о распределении судебных расходов,
они считаются взаимно погашенными.
5. Мировое соглашение составляется и подписывается в количестве экземпляров,
превышающем на один экземпляр количество лиц, заключивших мировое соглашение. Один из
этих экземпляров приобщается судом, утвердившим мировое соглашение, к материалам дела.
Статья 177. Утверждение судом мирового соглашения
1. Ходатайство сторон об утверждении мирового соглашения рассматривается судом в
судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного
заседания.
В случае неявки в судебное заседание сторон, извещенных надлежащим образом о
времени и месте судебного заседания, и отсутствия заявления о рассмотрении ходатайства
без их участия ходатайство об утверждении мирового соглашения судом не рассматривается.
2. Суд разъясняет сторонам правовые последствия заключения мирового соглашения до
его утверждения.
3. По результатам рассмотрения суд выносит определение об утверждении мирового
соглашения и прекращении производства по делу либо отказе в утверждении мирового
соглашения.
4. Суд не утверждает мировое соглашение, если оно противоречит закону или нарушает
права и законные интересы других лиц. В случае отказа в утверждении мирового соглашения
суд выносит об этом определение, которое обжалованию и опротестованию не подлежит.
Доводы о несогласии с определением могут быть указаны в апелляционной жалобе.
5. В определении суда об утверждении мирового соглашения указывается на:
1) утверждение мирового соглашения и прекращение производства по делу;
2) условия мирового соглашения и сроки его исполнения;
3) распределение судебных издержек в соответствии с частью четвертой статьи 176
настоящего Кодекса;
4) возвращение истцу из бюджета уплаченной им государственной пошлины.
6. Мировое соглашение, заключенное на стадии исполнения судебного акта,
представляется на утверждение в суд первой инстанции по месту исполнения судебного акта
или в суд, принявший указанный судебный акт.
7. Определение об утверждении мирового соглашения может быть обжаловано и
опротестовано в суд апелляционной инстанции.
Статья 178. Исполнение мирового соглашения
1. Мировое соглашение исполняется лицами, его заключившими, добровольно в порядке
и сроки, которые предусмотрены этим соглашением.
2. Мировое соглашение, не исполненное добровольно, подлежит принудительному
исполнению на основании исполнительного листа, выдаваемого судом по ходатайству лица,
заключившего мировое соглашение.
Статья 179. Урегулирование спора (конфликта) в порядке
медиации
1. Стороны вправе до удаления суда в совещательную комнату в судах первой,
апелляционной, кассационной инстанций заявить ходатайство об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации.
Ходатайство сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации может
быть заявлено в суде кассационной инстанции, если это не требует дополнительных
процессуальных действий и приостановления рассмотрения дела. Одновременно с ходатайством
в суде кассационной инстанции стороны должны представить соглашение об урегулировании
спора (конфликта) в порядке медиации.
2. При заявлении ходатайства о проведении медиации медиатором и представлении
судам первой и апелляционной инстанций договора, заключенного сторонами с медиатором,
производство по делу приостанавливается в соответствии с подпунктом 7) статьи 272
настоящего Кодекса на срок не более одного месяца.
3. При заявлении ходатайства о проведении медиации судьей первой или апелляционной
инстанции суд вправе приостановить производство по делу в соответствии с подпунктом
7) статьи 273 настоящего Кодекса на срок не более десяти рабочих дней.
4. Для проведения медиации в суде первой инстанции дело передается другому судье.
По ходатайству сторон медиация может быть проведена судьей, в производстве которого
находится дело.
Для проведения медиации в суде апелляционной инстанции дело передается, как
правило, одному из судей коллегиального состава суда.
5. Судья, который проводит медиацию, назначает день проведения медиации и извещает
стороны о времени и месте ее проведения. Медиация в суде проводится в соответствии
с Законом Республики Казахстан «О медиации» и с особенностями, установленными настоящим
Кодексом.
По ходатайству сторон суд вправе отложить процедуру медиации в пределах срока,
установленного частью третьей настоящей статьи, и вызвать на медиацию других лиц, если
их участие будет способствовать урегулированию спора (конфликта).
6. Протокол проведения медиации в суде не ведется.
7. Если соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации
заключено на стадии исполнения судебного акта, оно представляется на утверждение в суд
первой инстанции по месту исполнения судебного акта или в суд, принявший указанный
судебный акт.
Статья 180. Соглашение об урегулировании спора (конфликта)
в порядке медиации и его исполнение
1. Судья (состав суда), в производстве которого находится дело, проверяет
содержание соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации и выносит
определение о его утверждении и прекращении производства по делу.
2. Соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, определение
об утверждении этого соглашения должны соответствовать требованиям Закона Республики
Казахстан «О медиации» и статей 176, 177 настоящего Кодекса.
3. Если стороны не достигли соглашения в порядке медиации или условия соглашения
судом не утверждены, разбирательство дела проводится в общем порядке.
4. Исполнение соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации,
утвержденного судом, производится по правилам исполнения мирового соглашения,
установленным статьей 178 настоящего Кодекса.
Статья 181. Урегулирование спора в порядке партисипативной
процедуры
1. Стороны вправе до удаления суда в совещательную комнату по правилам,
предусмотренным статьей 179 настоящего Кодекса, заявить ходатайство об урегулировании
спора в порядке партисипативной процедуры.
2. Партисипативная процедура проводится без участия судьи путем проведения
переговоров между сторонами при содействии урегулированию спора адвокатами обеих сторон.
Статья 182. Соглашение об урегулировании спора в порядке
партисипативной процедуры и его исполнение
1. Судья (состав суда), в производстве которого находится дело, проверяет
содержание соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры и
выносит определение о его утверждении и прекращении производства по делу в соответствии
со статьей 177 настоящего Кодекса.
2. Соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры,
определение об утверждении соглашения должны соответствовать требованиям статей 176
и 177 настоящего Кодекса.
3. Если стороны не достигли соглашения в порядке партисипативной процедуры или
условия соглашения судом не утверждены, разбирательство дела проводится в общем порядке.
4. Исполнение соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной
процедуры, утвержденное судом, производится по правилам исполнения мирового соглашения,
установленным статьей 178 настоящего Кодекса.
Глава 18. СУДЕБНОЕ РАЗБИРАТЕЛЬСТВО
Статья 183. Сроки рассмотрения и разрешения гражданских
дел судом первой инстанции
1. Срок рассмотрения гражданского дела должен соответствовать его фактической
сложности и интересам лиц, участвующих в деле.
2. Гражданские дела рассматриваются и разрешаются судом в срок до двух месяцев со
дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
Гражданские дела о восстановлении на работе, об установлении отцовства и взыскании
алиментов, а также дела особого искового и особого производства рассматриваются и
разрешаются судом в срок до одного месяца со дня окончания подготовки дела к судебному
разбирательству. Дела о признании забастовок незаконными рассматриваются и разрешаются в
течение десяти рабочих дней со дня поступления искового заявления в суд. Дела об
оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по итогам проверки
проведения государственных закупок рассматриваются и разрешаются в течение десяти
рабочих дней со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству.
3. Для отдельных категорий гражданских дел настоящим Кодексом могут быть
установлены иные сроки их рассмотрения и разрешения.
4. Течение срока рассмотрения и разрешения дела, по которому подан встречный иск,
исчисляется со дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству по основному
иску.
Срок должен устанавливаться судом с учетом разумности и достаточности.
5. Течение срока рассмотрения и разрешения дела, выделенного из основного дела, а
также дел, объединенных в одно дело для совместного рассмотрения, исчисляется в
соответствии с частью четвертой статьи 167 настоящего Кодекса.
6. Течение срока рассмотрения и разрешения дела при обжаловании определения суда в
порядке, установленном настоящим Кодексом, прерывается с момента направления дела в
вышестоящий суд до его поступления в производство суда первой инстанции, кроме случаев
обжалования определения об обеспечении иска.
Статья 184. Судебное заседание
Разбирательство гражданского дела судом происходит в судебном заседании с
обязательным извещением лиц, участвующих в деле.
Статья 185. Председательствующий в судебном заседании
1. Обязанности председательствующего выполняет судья. Председательствующий
руководит ходом заседания, обеспечивая в соответствии с принципами гражданского
судопроизводства соблюдение последовательности и порядка совершения процессуальных
действий, осуществление участниками процесса процессуальных прав и выполнение ими
процессуальных обязанностей, воспитательное воздействие процесса.
2. Возражения кого-либо из лиц, участвующих в деле, против процессуальных действий
председательствующего заносятся в протокол судебного заседания.
3. Председательствующий принимает необходимые меры к обеспечению надлежащего
порядка в судебном заседании. Требования по соблюдению порядка в судебном заседании
обязательны для всех лиц, участвующих в деле, и их представителей, специалистов,
экспертов, переводчиков, а также для граждан, присутствующих в зале заседания суда.
Невыполнение требований председательствующего по соблюдению порядка в судебном
заседании влечет предусмотренную законом ответственность в соответствии с
требованиями статей 119 и 120 настоящего Кодекса.
Статья 186. Непосредственность и устность судебного
разбирательства
1. Суд при рассмотрении и разрешении дела и спора обязан непосредственно
исследовать доказательства по делу.
Суд обязан заслушать объяснения сторон и других лиц, участвующих в деле, показания
свидетелей, заключения экспертов, заключения государственных органов и органов местного
самоуправления, за исключением дел, рассматриваемых в порядке упрощенного (письменного)
производства, ознакомиться с документами, осмотреть вещественные доказательства,
прослушать звукозаписи и просмотреть видеозаписи, кино-, фотоматериалы, ознакомиться с
материалами иных средств преобразования информации. В необходимых случаях при
исследовании доказательств по делу суд заслушивает консультации и пояснения специалиста.
2. Разбирательство дела в судебном заседании происходит устно. В случае замены
судьи в процессе рассмотрения дела разбирательство должно быть произведено с самого
начала.
3. Заслушивание объяснений сторон, других лиц, участвующих в деле, показаний
свидетелей, заключений экспертов, заключений государственных органов и органов местного
самоуправления может осуществляться судом посредством видеоконференцсвязи.
Статья 187. Порядок в судебном заседании
1. При входе судьи в зал судебного заседания лица, присутствующие в зале, встают.
Решение или определение суда, которым заканчивается дело без вынесения решения,
присутствующие в зале судебного заседания слушают стоя.
2. Лица, участвующие в деле, и присутствующие в зале судебного заседания граждане
обращаются к судье «Уважаемый суд».
Объяснения и показания, вопросы и ответы на них с разрешения председательствующего
участники процесса дают стоя. Отступление от этого правила может быть допущено лишь с
разрешения председательствующего.
3. Лица, участвующие в деле, а также присутствующие в зале судебного заседания
граждане обязаны соблюдать порядок в зале судебного заседания.
Статья 188. Меры, применяемые к нарушителям порядка в
судебном заседании
1. Лицу, нарушающему порядок во время разбирательства дела, председательствующий
от имени суда делает предупреждение.
2. При повторном нарушении порядка лицо, участвующее в деле, может быть удалено из
зала судебного заседания по определению суда, которое заносится в протокол судебного
заседания, на все время судебного разбирательства или на часть его. В последнем случае
председательствующий знакомит лицо, вновь допущенное в зал судебного заседания, с
процессуальными действиями, совершенными в его отсутствие. Лица, возвращенные в зал
судебного заседания, вправе дать объяснения по обстоятельствам, исследованным в их
отсутствие, и задать вопросы другим лицам, участвующим в деле.
3. Лица, не участвующие в деле и присутствующие в зале судебного заседания, за
повторное нарушение порядка удаляются из зала заседания по распоряжению
председательствующего.
4. При массовом нарушении порядка присутствующими при разбирательстве дела суд
может удалить из зала судебного заседания всех лиц, не участвующих в деле, и рассмотреть
дело в закрытом заседании или отложить разбирательство дела. О рассмотрении и разрешении
дела в закрытом судебном заседании выносится определение, которое заносится в протокол
судебного заседания.
5. Суд вправе при установлении факта неуважения к суду со стороны присутствующего
в процессе лица непосредственно в ходе судебного разбирательства наложить на виновное
лицо административное взыскание в порядке, установленном статьей 120 настоящего Кодекса.
6. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки
уголовного правонарушения, это лицо может быть привлечено к уголовной ответственности в
порядке, установленном статьей 120 настоящего Кодекса.
Статья 189. Открытие судебного заседания
1. Председательствующий открывает судебное заседание и объявляет о деле,
подлежащем рассмотрению, а также об использовании средств аудио-, видеозаписи судебного
заседания.
Фиксация судебного заседания с помощью средств аудио-, видеозаписи не
осуществляется в случаях технически неисправного оборудования, его отсутствия или
невозможности применения по техническим причинам.
2. Невозможность использования средств аудио-, видеозаписи не исключает
продолжения судебного заседания.
Причины неиспользования аудио-, видеозаписи обязательно должны быть отражены в
протоколе судебного заседания.
Статья 190. Проверка явки участников процесса
1. Секретарь судебного заседания докладывает суду, кто из вызванных по данному
делу лиц явился, извещены ли неявившиеся лица и какие имеются сведения о причинах их
отсутствия.
2. Председательствующий устанавливает личность явившихся, а также проверяет
полномочия представителей.
Статья 191. Разъяснение переводчику его обязанностей
1. Председательствующий разъясняет переводчику его обязанность переводить
объяснения, показания, заявления лиц, не владеющих языком, на котором ведется
судопроизводство, а этим лицам – содержание объяснений, показаний, заявлений лиц,
участвующих в деле, и свидетелей, оглашаемых и имеющихся в деле документов,
звукозаписей, заключений экспертов, консультаций специалистов, а также распоряжений
судьи, выносимых судом судебных актов.
2. Председательствующий предупреждает переводчика об ответственности,
предусмотренной Уголовным кодексом Республики Казахстан, за заведомо неправильный
перевод. Подписка переводчика об этом приобщается к протоколу судебного заседания. В
случае уклонения переводчика от явки в суд или от исполнения без уважительных причин
своих обязанностей на него может быть наложено административное взыскание в соответствии
с Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях.
3. Правила настоящей статьи распространяются на лицо, владеющее навыками
сурдоперевода и привлеченное судом для участия в процессе.
Статья 192. Удаление свидетелей из зала судебного
заседания
1. Явившиеся свидетели удаляются из зала судебного заседания.
2. Председательствующий принимает меры к тому, чтобы допрошенные свидетели не
общались с недопрошенными судом свидетелями.
Статья 193. Объявление состава суда и разъяснение
права отвода
1. Председательствующий объявляет состав суда, сообщает, кто участвует в качестве
прокурора, эксперта, специалиста, секретаря судебного заседания, и разъясняет лицам,
участвующим в деле, их право заявлять отводы.
2. Основания для отводов, порядок разрешения заявленного отвода и последствия
удовлетворения таких заявлений определяются статьями 38, 39, 40, 41 и 42 настоящего
Кодекса.
Статья 194. Разъяснение лицам, участвующим в деле, их прав
и обязанностей
Председательствующий удостоверяется в ознакомлении лиц, участвующих в деле, с
процессуальными правами и обязанностями, а в случае неознакомления разъясняет им права и
обязанности.
Председательствующий разъясняет сторонам право разрешить спор мировым соглашением,
соглашением об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, соглашением об
урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры или урегулировать спор другим
установленным законом способом либо обратиться за разрешением спора в арбитраж и их
правовые последствия.
Статья 195. Разрешение судом ходатайств лиц,
участвующих в деле
Ходатайства лиц, участвующих в деле, и представителей по вопросам, связанным с
разбирательством дела, разрешаются после заслушивания мнения лиц, участвующих в деле, о
чем указывается в протоколе судебного заседания. В случаях, установленных настоящим
Кодексом, выносится определение суда.
Статья 196. Последствия неявки в судебное заседание лиц,
участвующих в деле, и представителей
1. Лица, участвующие в деле, обязаны заблаговременно известить суд о причинах
неявки в судебное заседание и представить доказательства уважительности этих причин.
2. В случае неявки в судебное заседание кого-либо из лиц, участвующих в деле, в
отношении которых отсутствуют сведения об их надлежащем извещении, разбирательство дела
откладывается.
3. Если лица, участвующие в деле, надлежащим образом извещены о времени и месте
судебного заседания, суд откладывает разбирательство дела только в случае признания
причины их неявки уважительной.
4. Суд вправе рассмотреть дело в случае неявки кого-либо из лиц, участвующих в
деле, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, если признает
причины их неявки неуважительными.
5. Суд вправе рассмотреть дело в заочном производстве по основаниям,
предусмотренным статьей 256 настоящего Кодекса.
6. Стороны вправе в письменной форме просить суд о рассмотрении дела в их
отсутствие и направлении им копии решения.
7. Неявка представителя лица, участвующего в деле, извещенного о времени и месте
судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела. Суд может отложить
разбирательство дела по ходатайству истца, ответчика либо третьего лица в связи с
неявкой в судебное заседание его представителя по уважительной причине.
Статья 197. Последствия неявки в судебное заседание
свидетеля, эксперта, специалиста, переводчика
1. В случае неявки в судебное заседание свидетеля, эксперта или специалиста суд
выслушивает мнение лиц, участвующих в деле, о возможности рассмотрения дела в их
отсутствие и выносит определение о продолжении судебного разбирательства или его
отложении.
2. В случае неявки в судебное заседание переводчика суд выносит определение об
отложении разбирательства дела, если замена переводчика представляется невозможной.
3. Если свидетель, эксперт, специалист или переводчик не явились в судебное
заседание по причинам, признанным судом неуважительными, они могут быть привлечены к
административной ответственности за проявление неуважения к суду в порядке,
предусмотренном статьями 119 и 120 настоящего Кодекса.
Статья 198. Отложение разбирательства дела
1. Отложение разбирательства дела допускается, если суд сочтет невозможным
рассмотрение дела в этом судебном заседании вследствие неявки кого-либо из лиц,
участвующих в деле, необходимости представления или истребования дополнительных
доказательств по правилам статьи 73 настоящего Кодекса, при предъявлении встречного иска
в случае, предусмотренном частью второй статьи 153 настоящего Кодекса, необходимости
совершения иных процессуальных действий.
2. Суд обязан отложить на тридцать дней разбирательство дела, связанного со спором
о ребенке, в случае поступления письменного уведомления от уполномоченного органа
Республики Казахстан в целях обеспечения исполнения обязательств по международному
договору, ратифицированному Республикой Казахстан, о получении им заявления о незаконном
перемещении этого ребенка в Республику Казахстан или его удержании в Республике
Казахстан. К уведомлению должна быть приложена копия заявления, если ребенок не достиг
возраста, по достижении которого указанный международный договор не подлежит применению
в отношении этого ребенка.
3. При отложении дела назначается день нового судебного заседания с учетом
времени, позволяющего обеспечить рассмотрение и разрешение дела в новом судебном
заседании, о чем явившимся лицам объявляется под расписку. Не явившимся и вновь
привлеченным к участию в процессе лицам направляются повестки (извещения) о времени и
месте нового судебного заседания.
Статья 199. Допрос свидетелей при отложении
разбирательства дела
При отложении разбирательства дела суд вправе допросить явившихся свидетелей, если
в судебном заседании присутствуют стороны. Вторичный вызов этих свидетелей в новое
судебное заседание допускается лишь в случае необходимости.
Статья 200. Разъяснение эксперту и специалисту его прав
и обязанностей
Председательствующий разъясняет эксперту его процессуальные права и обязанности,
предупреждает эксперта об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения,
о чем у эксперта отбирается подписка. Подписка приобщается к протоколу судебного
заседания.
Специалисту разъясняются его процессуальные права и обязанность оказывать
содействие суду в выполнении необходимых процессуальных действий.
Статья 201. Начало рассмотрения дела по существу
Рассмотрение дела по существу начинается с выяснения председательствующим вопросов
о том, поддерживает ли истец свои требования, признает ли ответчик требования истца и не
желают ли стороны окончить дело мировым соглашением или передать дело на рассмотрение в
арбитраж либо разрешить спор (конфликт) в порядке медиации или в порядке партисипативной
процедуры, или другим установленным законом способом.
Статья 202. Объяснения лиц, участвующих в деле,
и установление порядка исследования
доказательств
1. Суд заслушивает объяснения истца и участвующего на его стороне третьего лица,
их представителей, а также ответчика и участвующего на его стороне третьего лица, их
представителей.
Лица, предъявившие иск в соответствии с частью третьей статьи 54 и статьей 55
настоящего Кодекса в интересах истца, дают объяснения по обстоятельствам дела и
представляют доказательства первыми.
Лица, участвующие в деле, вправе задавать друг другу вопросы в порядке и
очередности, устанавливаемой председательствующим. Количество задаваемых вопросов не
может быть ограничено, но председательствующий вправе снимать вопросы, не имеющие
отношения к предмету спора и обстоятельствам, на которых основаны требования истца и
возражения ответчика.
2. Письменные объяснения лиц, участвующих в деле, не явившихся в судебное
заседание по уважительным причинам, а также доказательства, полученные в порядке,
предусмотренном статьями 69, 71, 74, 75 настоящего Кодекса, оглашаются
председательствующим и исследуются в судебном заседании.
3. Суд, заслушав объяснения лиц, участвующих в деле, с учетом их мнений
устанавливает порядок исследования иных доказательств.
4. Объяснения лиц, участвующих в деле, могут быть получены, а доказательства
исследованы судом с помощью средств видеоконференцсвязи через суд по месту нахождения
данных лиц или доказательств.
Статья 203. Предупреждение свидетеля об ответственности
за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо
ложных показаний
1. До допроса свидетеля председательствующий устанавливает личность свидетеля,
разъясняет его обязанности и права и предупреждает его об уголовной ответственности за
отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний. Свидетелю, в том числе не
достигшему шестнадцатилетнего возраста, разъясняется его право отказаться от дачи
показаний против самого себя, его супруги (супруга) и близких родственников, а
священнослужителю – от дачи показаний также против доверившихся ему на исповеди.
2. Свидетелю, не достигшему шестнадцатилетнего возраста, судья разъясняет
обязанность правдиво рассказать все известное ему по делу, но он не предупреждается об
уголовной ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных
показаний.
Статья 204. Порядок допроса свидетеля
1. Каждый свидетель допрашивается отдельно. Свидетели, еще не давшие показаний, не
могут находиться в зале судебного заседания во время разбирательства дела.
2. Председательствующий выясняет отношение свидетеля к лицам, участвующим в деле,
и предлагает свидетелю сообщить суду все, что ему лично известно по делу.
3. После дачи показаний в свободной форме свидетелю могут быть заданы вопросы.
Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого вызван свидетель, и его представитель,
а затем другие лица, участвующие в деле, и их представители. Судья вправе задавать
вопросы свидетелю в любой момент его допроса.
4. В случае необходимости суд может вторично допросить свидетеля в том же или
следующем заседании, а также произвести очную ставку между свидетелями для выяснения
противоречий в их показаниях.
5. Допрошенный свидетель остается в зале судебного заседания до окончания
разбирательства дела, если суд не разрешит ему удалиться раньше.
Статья 205. Использование свидетелем письменных материалов
1. Свидетель при даче показаний может пользоваться письменными материалами, когда
показания связаны с какими-либо цифровыми или другими данными. Эти документы
предъявляются свидетелем суду и лицам, участвующим в деле, и могут быть приобщены к
делу, о чем указывается в протоколе судебного заседания.
2. Свидетелю разрешается оглашение имеющихся у него документов, относящихся к его
показаниям, которые могут быть приобщены к делу, о чем указывается в протоколе судебного
заседания.
Статья 206. Допрос несовершеннолетнего свидетеля
1. Допрос свидетеля в возрасте до четырнадцати лет, а по усмотрению суда и допрос
свидетеля в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет производится с участием педагога
и законных представителей, которые вызываются в суд. Указанные лица могут с разрешения
председательствующего задавать свидетелю вопросы, а также высказывать свое мнение
относительно личности свидетеля и содержания данных им показаний.
2. В исключительных случаях, когда это необходимо для установления обстоятельств
дела, на время допроса несовершеннолетнего свидетеля из зала судебного заседания по
определению суда, которое заносится в протокол судебного заседания, может быть удалено
то или иное лицо, участвующее в деле. После возвращения этого лица в зал заседания ему
должно быть сообщено содержание показаний несовершеннолетнего свидетеля и предоставлена
возможность задать свидетелю вопросы.
3. Свидетель, не достигший шестнадцати лет, по окончании его допроса удаляется из
зала судебного заседания, кроме случаев, когда суд признает необходимым присутствие
этого свидетеля в зале судебного заседания.
Статья 207. Оглашение показаний свидетеля
Показания свидетелей, собранные в порядке, предусмотренном статьями 69, 71, 74, 75
и 199 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании, после чего лица, участвующие
в деле, вправе дать по ним объяснения.
Статья 208. Исследование документов
Документы или протоколы их осмотра, составленные в порядке,
предусмотренном статьями 71, 75 и подпунктом 12) статьи 165 настоящего Кодекса,
оглашаются в судебном заседании и предъявляются лицам, участвующим в деле,
представителям, а в необходимых случаях – экспертам, специалистам и свидетелям. После
этого лица, участвующие в деле, могут дать объяснения по содержанию документов и
протоколов.
Статья 209. Оглашение и исследование личной переписки и
телеграфных сообщений граждан
В целях охраны тайны личной переписки и личных телеграфных сообщений граждан
переписка и телеграфные сообщения могут быть оглашены и исследованы в открытом судебном
заседании только с согласия лиц, между которыми они происходили. Без согласия этих лиц
их личная переписка и личные телеграфные сообщения оглашаются и исследуются в закрытом
судебном заседании. После этого лица, участвующие в деле, могут дать по ним объяснения.
Статья 210. Исследование вещественных доказательств
1. Вещественные доказательства осматриваются судом и предъявляются лицам,
участвующим в деле, представителям, а в необходимых случаях – экспертам, специалистам и
свидетелям. Лица, которым предъявлены вещественные доказательства, могут обращать
внимание суда на обстоятельства, связанные с осмотром, о чем указывается в протоколе
судебного заседания.
2. Протоколы осмотра вещественных доказательств, составленные в порядке,
предусмотренном статьями 71, 75, 96, 97 и подпунктом 12) статьи 165 настоящего Кодекса,
оглашаются в судебном заседании, после чего лица, участвующие в деле, их представители
могут дать объяснения.
Статья 211. Осмотр на месте
1. Документы и вещественные доказательства, которые затруднительно представить или
они не могут быть доставлены в суд, осматриваются и исследуются по месту их нахождения.
О производстве осмотра на месте суд выносит определение, которое заносится в протокол
судебного заседания.
2. О времени и месте осмотра извещаются лица, участвующие в деле, их
представители, однако их неявка не препятствует производству осмотра. В необходимых
случаях также вызываются эксперты, специалисты и свидетели.
3. Результаты осмотра заносятся в протокол судебного заседания. К протоколу
прилагаются составленные или проверенные при осмотре планы, схемы, чертежи, расчеты,
копии документов, а также сделанные во время осмотра фотоснимки документов и
вещественных доказательств, видеозаписи и киноматериалы.
Статья 212. Воспроизведение звукозаписи, демонстрация
видеозаписи, фото- и киноматериалов и их
исследование
1. При воспроизведении звукозаписи, демонстрации видеозаписи, фото- и
киноматериалов, носящих личный характер, а также при их исследовании применяются
правила, предусмотренные частью третьей статьи 19 и статьей 209 настоящего Кодекса.
2. Воспроизведение звукозаписи, демонстрация видеозаписи, фото- и киноматериалов
производятся в зале судебного заседания либо в ином специально оборудованном для этой
цели помещении с отражением в протоколе судебного заседания отличительных признаков
материала и указанием времени демонстрации. После этого суд заслушивает объяснения лиц,
участвующих в деле, их представителей.
3. При необходимости воспроизведение звукозаписи и демонстрация видеозаписи, фото-
и киноматериалов могут быть повторены полностью или в какой-либо их части.
4. В целях выяснения содержащихся в звуко- и видеозаписях, фото- и киноматериалах
сведений судом может быть привлечен специалист, а также назначена экспертиза.
Статья 213. Исследование заключения эксперта
1. Заключение эксперта оглашается в судебном заседании. В целях разъяснения и
дополнения заключения эксперту могут быть заданы вопросы.
2. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого назначена экспертиза, и его
представитель, а затем другие лица, участвующие в деле, и представители. Эксперту,
которому было поручено производство экспертизы, назначенной судом, первыми задают
вопросы истец и его представитель. Суд вправе задавать вопросы эксперту в любой момент
его допроса.
3. В случаях, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса, суд вправе назначить
дополнительную или повторную экспертизы.
Статья 214. Консультация (пояснение) специалиста
1. В случаях, не требующих проведения специальных исследований, специалист дает
суду консультацию (пояснение) в устной или письменной форме.
Консультация специалиста, данная в письменной форме, оглашается, исследуется в
судебном заседании и приобщается к делу. Устная консультация заносится непосредственно в
протокол судебного заседания (процессуального действия).
2. В целях разъяснения и дополнения консультации специалисту могут быть заданы
вопросы. Первым задает вопросы лицо, по ходатайству которого был привлечен специалист, и
его представитель, а затем другие лица, участвующие в деле, и представители.
Специалисту, привлеченному судом, первым задает вопросы истец и его представитель. Суд
вправе задавать вопросы специалисту в любой момент.
Статья 215. Заключения государственных органов и органов
местного самоуправления
Письменные заключения государственных органов и органов местного самоуправления,
допущенных судом к участию в деле на основании статьи 56 настоящего Кодекса, оглашаются
и исследуются в судебном заседании. Суд, а также лица, участвующие в деле, и их
представители могут задавать уполномоченным представителям этих органов вопросы в целях
разъяснения и дополнения заключений.
Статья 216. Окончание рассмотрения дела по существу
После исследования всех доказательств судья выясняет у лиц, участвующих в деле, и
представителей, имеются ли дополнения. При отсутствии таких заявлений
председательствующий объявляет исследование дела законченным и переходит к судебным
прениям.
Статья 217. Судебные прения
1. Судебные прения состоят из речей лиц, участвующих в деле, и их представителей.
Участники судебных прений не вправе в своих выступлениях ссылаться на
обстоятельства, которые судом не выяснялись, а также на доказательства, которые не
исследовались в судебном заседании.
2. Сначала выступает истец и его представитель, а затем – ответчик и его
представитель.
3. Третье лицо, заявившее самостоятельное требование на предмет спора в уже
начатом процессе, и его представитель выступают после сторон и их представителей. Третье
лицо, не заявившее самостоятельных требований на предмет спора, и его представитель
выступают после истца или ответчика, на стороне которого третье лицо участвует в деле.
4. Прокурор, представители государственных органов и органов местного
самоуправления, юридические лица и граждане, обратившиеся в суд за защитой прав, свобод
и охраняемых законом интересов других лиц, выступают в судебных прениях последними.
Статья 218. Реплики
После произнесения речей всеми участниками судебных прений они могут выступить с
репликой в связи со сказанным в речах. Право последней реплики всегда принадлежит
ответчику и его представителю.
Статья 219. Заключение прокурора
Прокурор, не являющийся стороной по делу и вступивший в процесс в порядке,
предусмотренном частью второй статьи 54 настоящего Кодекса, дает письменное заключение
по существу спора в целом после судебных прений, которое приобщается к материалам
гражданского дела.
Статья 220. Возобновление рассмотрения дела по существу
Суд, признав необходимым выяснить дополнительно обстоятельства, имеющие значение
для правильного разрешения дела, или исследовать доказательства, объявляет о
возобновлении рассмотрения дела по существу во время или после судебных прений. О
возобновлении рассмотрения дела по существу указывается в протоколе судебного заседания.
После окончания рассмотрения дела по существу суд вновь заслушивает судебные прения, а в
случае, предусмотренном статьей 219 настоящего Кодекса, и заключение прокурора.
Статья 221. Удаление суда для вынесения решения
После судебных прений, а в случае, предусмотренном статьей 219 настоящего
Кодекса, после дачи прокурором заключения по делу суд удаляется в совещательную комнату
для вынесения судебного акта, о чем председательствующий объявляет находящимся в зале
судебного заседания лицам и извещает о времени оглашения решения суда.
Статья 222. Оглашение решения
1. После принятия и подписания решения суда судья в зале судебного заседания
оглашает резолютивную часть решения суда.
2. После оглашения резолютивной части решения суда председательствующий разъясняет
порядок и сроки обжалования решения, объявляет о дате изготовления решения в
окончательной форме, и когда лица, участвующие в деле, могут получить его копию.
3. После совершения действий, предусмотренных частями первой и второй настоящей
статьи, председательствующий объявляет судебное заседание закрытым.
Глава 19. РЕШЕНИЕ СУДА И ЕГО ИСПОЛНЕНИЕ
Статья 223. Вынесение решения
1. Судебный акт суда первой инстанции, которым дело разрешается по существу,
выносится в форме решения.
2. Решение выносится в совещательной комнате. Присутствие в этой комнате иных лиц
не допускается. По окончании рабочего времени, а также в течение рабочего дня суд
(судья) вправе сделать перерыв для отдыха с выходом из совещательной комнаты.
3. Решение выносится немедленно после разбирательства дела. Составление
мотивированного решения может быть отложено, но резолютивную часть решения суд должен
огласить в том же заседании, в котором закончилось разбирательство дела. Объявленная
резолютивная часть решения должна быть подписана судьей и приобщена к делу.
4. Решение в окончательной форме должно быть изготовлено в срок не позднее пяти
рабочих дней после оглашения резолютивной части решения.
5. При разрешении дела по существу в порядке упрощенного (письменного)
производства суд выносит краткое решение, состоящее из вводной, мотивировочной и
резолютивной частей.
По письменному ходатайству сторон, заявленному до вступления решения в законную
силу, либо по своему усмотрению суд выносит мотивированное решение, состоящее из
вводной, описательной, мотивировочной и резолютивной частей.
Статья 224. Законность и обоснованность решения
1. Решение суда должно быть законным и обоснованным.
2. Суд основывает решение лишь на тех доказательствах, которые были представлены
сторонами и исследованы в судебном заседании.
Статья 225. Вопросы, разрешаемые при вынесении решения
1. При вынесении решения суд оценивает доказательства, определяет, какие
обстоятельства, имеющие значение для дела, установлены и какие не установлены, каковы
правоотношения сторон, какой закон должен быть применен по данному делу и подлежит ли
заявленное требование удовлетворению.
2. Суд разрешает дело в пределах заявленных истцом требований.
3. Суд после ухода в совещательную комнату, признав необходимым выяснить
дополнительно обстоятельства, имеющие значение для дела, или исследовать доказательства,
выносит определение о возобновлении рассмотрения дела по существу, которое заносится в
протокол судебного заседания. После окончания рассмотрения дела по существу суд вновь
заслушивает судебные прения, а в случае, предусмотренном статьей 219 настоящего Кодекса,
и заключение прокурора.
Статья 226. Содержание решения
1. Решение выносится именем Республики Казахстан.
2. Решение состоит из вводной, описательной, мотивировочной и резолютивной частей.
3. Во вводной части решения указываются: дата и место вынесения решения;
наименование суда, вынесшего решение; состав суда; секретарь судебного заседания;
стороны; другие лица, участвующие в деле, и представители; предмет спора или заявленное
требование.
4. В описательной части решения должно быть изложено краткое содержание требований
истца, объяснения ответчика и объяснения третьих лиц, участвующих в деле, с указанием на
доказательства, которыми они обосновывают доводы.
5. В мотивировочной части решения указываются кратко обстоятельства дела,
установленные судом; доказательства, на которых основаны выводы суда о правах и
обязанностях; доводы, по которым суд отвергает те или иные доказательства, и законы,
которыми руководствовался суд. В случае признания иска ответчиком в мотивировочной части
может быть указано лишь на признание иска и принятие его судом.
6. Резолютивная часть решения должна содержать вывод суда об удовлетворении иска
или об отказе в иске полностью или в части, указание на распределение судебных расходов,
на срок и порядок обжалования решения, а также иные выводы.
7. В случае, когда суд устанавливает определенный порядок и срок исполнения
решения или обращает решение к немедленному исполнению, или принимает меры к обеспечению
его исполнения, об этом указывается в решении.
8. Решение излагается в письменном виде судьей и подписывается им.
Статья 227. Решение по заявлению об оспаривании законности
действий (бездействия) и решений
государственных органов, органов местного
самоуправления, общественных объединений,
организаций, должностных лиц
и государственных служащих
1. Суд, признав обоснованным заявление о незаконности действий (бездействия) и
решений государственных органов, органов местного самоуправления, общественных
объединений, организаций, должностных лиц и государственных служащих, выносит решение об
удовлетворении заявления. В решении указывается, каким законам эти действия
(бездействие), решение противоречат и срок, в течение которого решение суда должно быть
исполнено.
Суд обязывает государственный орган, орган местного самоуправления, общественное
объединение, организацию, должностное лицо и государственного служащего устранить в
полном объеме допущенное нарушение и восстановить нарушенные права, свободы и законные
интересы гражданина или юридического лица, отменить примененные к лицу меры
ответственности либо иным способом восстановить нарушенные права, свободы и законные
интересы.
2. Суд отказывает в удовлетворении заявления, если при его рассмотрении установит,
что оспариваемое действие (бездействие) совершено, решение принято в соответствии с
компетенцией и законодательством Республики Казахстан.
Статья 228. Решение по заявлению о признании незаконным
нормативного правового акта
1. Суд, признав обоснованным заявление о признании незаконным нормативного
правового акта, выносит решение об удовлетворении заявления. В решении указывается,
каким законам и в какой части противоречит оспариваемый нормативный правовой акт и о
признании нормативного правового акта недействующим полностью или в отдельной его части
с момента принятия акта.
2. Решение суда о признании незаконным нормативного правового акта или сообщение о
нем должно быть опубликовано в средствах массовой информации, в которых был опубликован
нормативный правовой акт, за счет средств органа, его принявшего (издавшего).
Опубликование должно быть осуществлено не позднее десяти дней со дня вступления решения
суда в законную силу.
3. Суд, признав заявление необоснованным, выносит решение об отказе в его
удовлетворении.
Статья 229. Решение о взыскании денежных сумм
Суд, вынося решение о взыскании денежных сумм, указывает в резолютивной части
решения цифрами и словами размер взыскиваемой денежной суммы, вид валюты и сторону, в
пользу которой состоялось решение о взыскании денег.
Статья 230. Решение о заключении или изменении договора
По спору, возникшему при заключении или изменении договора, в резолютивной части
указывается решение по каждому спорному условию договора, а по спору о понуждении
заключить договор указываются вид договора и условия, на которых стороны обязаны
заключить договор.
Статья 231. Решение о присуждении имущества или его
стоимости
При присуждении имущества в натуре суд указывает в решении его индивидуально
определенные признаки и стоимость имущества, которая должна быть взыскана с ответчика,
если при исполнении решения присужденного имущества в наличии не окажется.
Статья 232. Решение, обязывающее ответчика совершить
определенные действия
При вынесении решения, обязывающего ответчика совершить определенные действия, не
связанные с передачей имущества или денег, суд указывает действия и срок их совершения,
которые ответчик обязан совершить для восстановления нарушенных прав, свобод или
законных интересов гражданина, юридического лица.
В резолютивной части решения указывается, что в случае неисполнения решения суда
истец вправе произвести эти действия самостоятельно с взысканием с ответчика понесенных
расходов, кроме случаев, когда действия могут быть совершены только ответчиком.
Статья 233. Решение в пользу нескольких истцов или против
нескольких ответчиков
1. При вынесении решения в пользу нескольких истцов суд в резолютивной части
решения указывает, в какой части оно относится к каждому из них, или указывает, что
право взыскания является солидарным.
2. При вынесении решения против нескольких ответчиков суд в резолютивной части
решения указывает, какие действия и в каком объеме каждый из ответчиков должен совершить
в пользу истца, или указывает, что их ответственность является солидарной.
Статья 234. Высылка и выдача лицам, участвующим в деле,
копий решения суда
Сторонам и другим лицам, участвующим в деле, не явившимся в судебное заседание,
копии решения высылаются или выдаются не позднее трех рабочих дней со дня вынесения
решения в окончательной форме с использованием средств связи, обеспечивающих
фиксирование его получения.
Статья 235. Исправление описок и явных арифметических
ошибок в решении
1. После объявления решения по делу суд, вынесший решение, не вправе сам отменить
или изменить его.
2. Суд может по своей инициативе или по заявлению лиц, участвующих в деле,
исправить допущенные в решении описки или явные арифметические ошибки.
Суд рассматривает заявление об исправлении описок и явных арифметических ошибок в
течение десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд в судебном заседании.
Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их
неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса о внесении исправлений.
3. Определение суда по вопросу о внесении исправлений может быть обжаловано или
опротестовано.
Статья 236. Дополнительное решение
1. Суд, вынесший решение по делу, может по заявлению лиц, участвующих в деле, или
по своей инициативе вынести дополнительное решение в случаях:
1) если по какому-либо требованию, по которому лица, участвующие в деле,
представляли доказательства и давали объяснения, не было вынесено решение;
2) если суд, разрешив вопрос о праве, не указал размера присужденной суммы,
имущества, подлежащего передаче, или действия, которые обязан совершить ответчик;
3) если судом не разрешен вопрос о судебных расходах;
4) если судом не разрешен вопрос о повороте исполнения решения суда.
2. Вопрос о вынесении дополнительного решения может быть поставлен в пределах
сроков исполнения решения.
Суд рассматривает и разрешает вопрос о вынесении дополнительного решения в течение
десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд либо со дня обнаружения
обстоятельств, указанных в части первой настоящей статьи.
Дополнительное решение об удовлетворении требований выносится судом первой
инстанции после рассмотрения вопроса в судебном заседании и может быть обжаловано,
опротестовано. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного
заседания, однако их неявка не является препятствием к рассмотрению заявления.
3. Определение суда об отказе в вынесении дополнительного решения может быть
обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является
окончательным.
Статья 237. Разъяснение решения
1. В случае неясности решения суд, рассмотревший дело, вправе по заявлению лиц,
участвующих в деле, а также по ходатайству судебного исполнителя разъяснить решение, не
изменяя его содержания. Разъяснение решения допускается, если оно еще не приведено в
исполнение и не истек срок, в течение которого решение может быть принудительно
исполнено.
Суд рассматривает и разрешает заявление, ходатайство о разъяснении решения в
течение десяти рабочих дней со дня их поступления в суд.
2. Вопрос о разъяснении решения разрешается судом в судебном заседании. Лица,
участвующие в деле, а также судебный исполнитель в случаях, когда предметом рассмотрения
и разрешения является его ходатайство о разъяснении, извещаются о времени и месте
судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса
о разъяснении решения.
3. Определение суда о разъяснении решения может быть обжаловано, опротестовано в
суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным.
Статья 238. Отсрочка и рассрочка исполнения решения,
изменение способа и порядка его исполнения до
обращения решения к исполнению
1. Суд, рассмотревший дело и вынесший решение, вправе по заявлению лиц,
участвующих в деле, исходя из имущественного положения сторон или других уважительных
причин отсрочить или рассрочить исполнение решения, а также изменить способ и порядок
его исполнения.
Суд рассматривает и разрешает заявление, ходатайство об отсрочке, рассрочке или
изменении способа и порядка исполнения решения суда в течение десяти рабочих дней со дня
поступления заявления в суд.
2. Указанные в части первой настоящей статьи заявления рассматриваются в судебном
заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания. Неявка
указанных лиц не является препятствием для разрешения вопроса, поставленного перед
судом.
3. Определение суда по вопросу об отсрочке или рассрочке исполнения решения, об
изменении способа и порядка его исполнения может быть обжаловано, опротестовано.
Статья 239. Индексация присужденных денежных сумм
1. Суд по заявлению взыскателя может произвести соответствующую индексацию
взысканных по решению суда денежных сумм исходя из официальной ставки рефинансирования
Национального Банка Республики Казахстан на день исполнения решения суда.
2. Суд рассматривает и разрешает заявление об индексации присужденных сумм в
течение десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
Заявление об индексации присужденных сумм рассматривается в судебном заседании.
Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не
является препятствием для разрешения поставленного перед судом вопроса.
3. Определение суда об индексации присужденных денежных сумм может быть
обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является
окончательным.
Статья 240. Вступление решения суда в законную силу
1. Решение суда первой инстанции вступает в законную силу по истечении срока на
его апелляционные обжалование, опротестование, если оно не было обжаловано или
опротестовано.
2. Решения суда о проведении реструктуризации финансовых организаций или
организации, входящей в банковский конгломерат в качестве родительской организации и не
являющейся финансовой организацией, вступают в законную силу со дня их оглашения и
подлежат немедленному исполнению.
3. Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан вступает в законную силу со дня оглашения решения.
4. Решение суда, вынесенное по делам, предусмотренным статьей 28 настоящего
Кодекса, вступает в законную силу со дня его оглашения.
5. В случае принесения жалобы или протеста в апелляционном порядке решение, если
оно не отменено и (или) не изменено, вступает в законную силу с момента оглашения
постановления судом апелляционной инстанции, а решения по делам, рассмотренным по
правилам части четвертой статьи 27 настоящего Кодекса, вступают в законную силу со дня
оглашения постановления специализированной судебной коллегии Верховного Суда Республики
Казахстан.
6. По вступлении решения суда в законную силу стороны и другие лица, участвующие в
деле, а также их правопреемники не могут вновь заявлять в суде те же исковые требования,
по тем же основаниям, а также оспаривать в другом процессе установленные судом факты и
правоотношения.
7. Если после вступления в законную силу решения, которым с ответчика взыскиваются
периодические платежи, изменяются обстоятельства, влияющие на определение размера
платежей или на их продолжительность, каждая сторона вправе путем предъявления нового
иска требовать изменения размера и сроков периодических платежей.
Статья 241. Обращение решения суда к исполнению
1. Решение в порядке, установленном настоящим Кодексом, обращается к исполнению
после вступления его в законную силу, кроме случаев немедленного исполнения.
2. После вступления в законную силу решения суда выписывается исполнительный лист.
В случаях конфискации имущества, взыскания в доход государства, а также взыскания
ущерба, причиненного преступлением, взыскания алиментов, возмещения вреда, причиненного
увечьем или иным повреждением здоровья, потерей кормильца, где стороной является
государство, суд по своей инициативе направляет исполнительный документ для исполнения в
соответствующий орган юстиции по территориальности не позднее следующего рабочего дня со
дня его выписки.
3. По решению суда, подлежащему немедленному исполнению, исполнительный лист
выписывается и направляется на исполнение не позднее следующего рабочего дня после
вынесения решения.
4. Исполнительный лист (далее – исполнительный документ) выписывается судом первой
инстанции в течение трех рабочих дней со дня вступления решения в законную силу или
возвращения дела из вышестоящего суда. Исполнительный документ может быть выписан в
форме электронного исполнительного документа, который удостоверяется электронной
цифровой подписью судьи.
В исполнительном документе должны быть указаны:
наименование суда, вынесшего решение;
номер дела и дата вынесения решения;
резолютивная часть решения (дословно);
дата вступления решения в законную силу;
дата выдачи исполнительного документа;
фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность),
дата рождения взыскателя, его место жительства или нахождения, сведения о его
регистрации по месту жительства и индивидуальный идентификационный номер или, если
взыскателем является юридическое лицо, его наименование, место фактического нахождения,
банковские реквизиты и бизнес-идентификационный номер;
фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность),
дата рождения должника, его место жительства или нахождения, сведения о его регистрации
по месту жительства, сведения о его месте работы и банковских реквизитах юридического
лица, в котором работает должник (если имеются в материалах дела), банковские реквизиты
и индивидуальный идентификационный номер (если имеются в материалах дела) или, если
должником является юридическое лицо, его наименование, место фактического нахождения,
банковские реквизиты и бизнес-идентификационный номер.
Форма исполнительного документа утверждается уполномоченным органом юстиции по
обеспечению исполнения исполнительных документов.
5. По каждому решению суда выдается один исполнительный документ. Исполнительный
документ выдается взыскателю либо по его заявлению направляется судом для исполнения в
соответствующий орган юстиции по территориальности либо частному судебному исполнителю.
На основании решения или приговора суда о взыскании денежных сумм с солидарных
ответчиков по просьбе взыскателя должно быть выдано несколько исполнительных листов,
число которых соответствует числу солидарных ответчиков. В каждом исполнительном листе
должны быть указаны общая сумма взыскания, все ответчики и их солидарная
ответственность.
Если судом приняты меры по обеспечению иска, к исполнительному документу
прилагаются копии документов о принятых мерах по обеспечению иска и содержащих сведения
о месте нахождения арестованного в обеспечение иска имущества и лицах, ответственных за
его сохранность. В случае выписки исполнительного документа в форме электронного
исполнительного документа документы об обеспечении иска прилагаются в форме электронных
документов, удостоверенных электронной цифровой подписью судьи.
Если исполнение должно производиться в различных местах либо если решение вынесено
в пользу нескольких истцов или против нескольких ответчиков, суд по просьбе взыскателей
выписывает несколько исполнительных документов с точным указанием места исполнения либо
той части решения, которая по данному исполнительному документу подлежит исполнению.
К исполнительному документу судом прилагается копия судебного акта либо выписка
из него, заверенная печатью суда. В случае выписки исполнительного документа в форме
электронного исполнительного документа копия судебного акта либо выписка из него
прилагается в форме электронного документа, удостоверенного электронной цифровой
подписью судьи.
6. В случае вынесения судом определения о процессуальном правопреемстве после
вынесения решения суда и обращения его к исполнению выписывается исполнительный документ
с указанием нового должника.
7. Судебный исполнитель в случае исполнения исполнительного документа обязан в
течение десяти рабочих дней уведомить об этом суд, вынесший решение, либо по истечении
срока исполнения, установленного Законом Республики Казахстан «Об исполнительном
производстве и статусе судебных исполнителей», обязан предоставить информацию о причинах
неисполнения. Должник, исполнивший судебное решение до предъявления исполнительного
документа к принудительному исполнению, должен в течение трех рабочих дней уведомить об
этом суд, вынесший решение.
В случае направления судом исполнительного документа в соответствующий орган
юстиции по территориальности или, если исполнительный документ выдан взыскателю до его
уведомления об исполнении судебного решения, должник уведомляет взыскателя.
8. Неисполнение вступившего в законную силу решения суда влечет
предусмотренную законом ответственность.
Статья 242. Выдача судом дубликата исполнительного листа
или судебного приказа
1. В случае утраты подлинника исполнительного листа или судебного приказа (далее –
исполнительные документы) суд, вынесший решение или судебный приказ, может выдать
дубликаты исполнительных документов по заявлению взыскателя или представлению судебного
исполнителя, ходатайству органа юстиции.
2. Заявление о выдаче дубликата исполнительного документа может быть подано в суд
до истечения срока, установленного для предъявления исполнительного документа к
исполнению.
Если исполнительный документ был утрачен в ходе исполнения и взыскателю стало об
этом известно после истечения срока для предъявления его к исполнению, заявление о
выдаче дубликата исполнительного документа может быть подано в суд в течение месяца со
дня, когда взыскателю стало известно об утрате исполнительного документа.
3. Суд рассматривает и разрешает заявление о выдаче дубликата исполнительного
документа в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд.
Заявление о выдаче дубликата исполнительного документа рассматривается в судебном
заседании с извещением лиц, участвующих в деле, о времени и месте заседания, однако их
неявка не является препятствием к разрешению вопроса о выдаче дубликата.
4. При рассмотрении заявления о выдаче дубликата исполнительного документа суд
проверяет и исследует доказательства об утрате исполнительного документа.
5. Определение суда может быть обжаловано и опротестовано в суд апелляционной
инстанции, решение которого является окончательным.
Статья 243. Решения, подлежащие немедленному исполнению
Немедленному исполнению подлежат решения:
1) о присуждении алиментов;
2) о присуждении работнику заработной платы, но не свыше чем за три месяца;
3) о восстановлении на работе;
4) о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья, а также потерей
кормильца, но не более чем за три месяца;
5) о признании забастовки незаконной;
6) о реструктуризации финансовых организаций и организаций, входящих в банковский
конгломерат в качестве родительской организации и не являющихся финансовыми
организациями;
7) о признании организации, осуществляющей экстремистскую или террористическую
деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого государства,
экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего
наименования;
8) о признании информационных материалов, ввозимых, издаваемых, изготавливаемых и
(или) распространяемых на территории Республики Казахстан, экстремистскими или
террористическими;
9) о введении, досрочном завершении и продлении срока временного управления
хлебоприемным предприятием или хлопкоперерабатывающей организацией;
10) об урегулировании неплатежеспособности;
11) о признании должника банкротом.
Статья 244. Право суда обратить решение к немедленному
исполнению
1. Суд может по просьбе истца обратить к немедленному исполнению решение, если
вследствие особых обстоятельств замедление в исполнении решения может привести к
значительному ущербу для взыскателя или исполнение решения может оказаться невозможным.
2. При допущении немедленного исполнения решения суд может потребовать от истца
обеспечения поворота исполнения решения на случай отмены решения суда.
3. Вопрос о допущении немедленного исполнения решения, если он не был разрешен при
вынесении решения, рассматривается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле,
извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием для
разрешения вопроса о немедленном исполнении решения суда.
4. Определение суда по вопросу о немедленном исполнении решения может быть
обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является
окончательным. Подача частной жалобы, протеста на определение о немедленном исполнении
решения приостанавливает исполнение этого определения.
Статья 245. Обеспечение исполнения решения
Суд может обеспечить исполнение решения, не обращенного к немедленному исполнению
по правилам главы 15 настоящего Кодекса.
Эти действия судом производятся до направления исполнительного листа на исполнение
в соответствующий орган юстиции по территориальности.
Статья 246. Отсрочка и рассрочка исполнения решения суда,
изменение способа и порядка его исполнения,
утверждение мирового соглашения или соглашения
об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации
1. Суд, вынесший решение или судебный приказ по делу, а также суд по месту
исполнения решения может по ходатайству государственного судебного исполнителя по
исполнительным производствам, по которым взыскателем является государство, и (или) по
заявлению сторон в исполнительном производстве изменить способ или порядок его
исполнения, по заявлению сторон в исполнительном производстве отсрочить или рассрочить
исполнение решения суда, если возникли обстоятельства, делающие совершение
исполнительных действий затруднительными или невозможными.
2. По заявлению сторон исполнительного производства суд вправе утвердить
заключенное между ними мировое соглашение или соглашение об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации.
3. Ходатайство государственного судебного исполнителя или заявление сторон в
исполнительном производстве, а также заключенное между ними мировое соглашение или
соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации рассматриваются в
судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания,
однако их неявка не является препятствием для разрешения ходатайства или заявления.
Суд рассматривает заявление, ходатайство об отсрочке и рассрочке исполнения
решения суда, изменении способа и порядка его исполнения, утверждении мирового
соглашения или соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации в
течение десяти рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
4. Определения суда, указанные в части третьей настоящей статьи, могут быть
обжалованы, опротестованы:
об отсрочке, рассрочке исполнения решения суда, об изменении способа и порядка его
исполнения в порядке, установленном частью третьей статьи 238 настоящего Кодекса;
об утверждении мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта)
в порядке медиации в соответствии с частью седьмой статьи 177 настоящего Кодекса.
Статья 247. Поворот исполнения решения суда
1. В случае отмены вступившего в законную силу решения суда первой инстанции,
постановления суда апелляционной и кассационной инстанций, которые полностью или в части
исполнены, и вынесения судом нового решения об отказе в иске полностью или в части с
истца взыскивается все им полученное по отмененному решению (поворот исполнения
решения).
2. Поворот исполнения решения производится и в случае отмены полностью или в части
исполненного решения суда и вынесения определения о прекращении производства по делу или
определения об оставлении иска без рассмотрения.
Статья 248. Рассмотрение заявления о повороте исполнения
решения суда
1. Суд, вынесший новое решение по делу, по которому ранее вынесенное решение
полностью или в части исполнено, рассматривает и разрешает заявление ответчика о
повороте исполнения в новом решении при представлении доказательств об исполнении
решения.
2. Если суд при новом рассмотрении дела не разрешил вопрос о повороте исполнения
по отмененному решению, ответчик вправе обратиться в суд первой инстанции с заявлением о
повороте исполнения решения.
3. Суд рассматривает заявление о повороте исполнения решения в течение десяти
рабочих дней со дня его поступления в суд. Заявление рассматривается в отдельном
судебном заседании с извещением истца и ответчика, а при необходимости и органа юстиции,
которые должны представить суду сведения об исполнении отмененного решения суда.
Неявка указанных лиц в судебное заседание не является препятствием для разрешения
заявления о повороте исполнения. В случае, когда решение суда находится на исполнении,
судебный исполнитель, в производстве которого находится соответствующее исполнительное
производство, обязан явиться в судебное заседание и предоставить его суду.
4. Определение суда первой инстанции о повороте исполнения решения может быть
обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является
окончательным.
Статья 249. Рассмотрение представлений
судебного исполнителя
1. Представление судебного исполнителя должно содержать реквизиты и место
нахождения сторон исполнительного производства, дату его возбуждения, сведения о ходе
исполнения исполнительного документа, основания обращения.
В случае несоответствия представления указанным требованиям, а также подачи
судебным исполнителем заявления об отзыве представления суд возвращает представление с
приложенными к нему документами.
2. Представление судебного исполнителя разрешается судьей в течение десяти рабочих
дней со дня его поступления в суд. Суд извещает должника и взыскателя о поступившем
представлении судебного исполнителя, сообщает время и место проведения судебного
заседания. Неявка должника или взыскателя, надлежащим образом извещенного о времени и
месте проведения судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела.
Рассмотрев представление судебного исполнителя, судья выносит определение, которое может
быть обжаловано, опротестовано.
Копия определения суда высылается должнику и взыскателю в течение пяти рабочих
дней.
Статья 250. Обжалование действий (бездействия) судебного
исполнителя
1. На действия (бездействие) судебного исполнителя по исполнению исполнительных
документов, в том числе по оспариванию торгов, в процессе исполнительного производства
либо на отказ в совершении таких действий взыскателем или должником может быть подана
жалоба.
Жалоба подается в районный (городской) суд обслуживаемого судебным исполнителем
территориального участка либо по месту регистрации частного судебного исполнителя в
течение десяти рабочих дней со дня совершения действия (отказа в совершении действия)
или со дня, когда взыскателю или должнику, не извещенному о времени и месте совершения
действия судебным исполнителем, стало о нем известно. Жалоба подается по месту
совершения исполнительных действий, если обслуживаемый судебным исполнителем
территориальный участок либо место регистрации частного судебного исполнителя находятся
в одном населенном пункте с местом совершения исполнительных действий.
Предварительное обращение в вышестоящие органы и к вышестоящему должностному лицу
в порядке подчиненности не препятствует подаче жалобы в суд.
2. Жалоба рассматривается судом в течение десяти рабочих дней со дня окончания
подготовки дела к судебному разбирательству. Подготовка дела к судебному разбирательству
проводится в течение десяти рабочих дней по правилам статьи 165 настоящего Кодекса,
продление которой не допускается.
Взыскатель, должник и судебный исполнитель извещаются судом о времени и месте
судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения жалобы.
3. Суд, признав жалобу обоснованной, выносит решение о признании незаконными
действий (бездействия) судебного исполнителя и обязывает его устранить в полном объеме
допущенное нарушение либо восстановить нарушенные права, свободы или законные интересы
взыскателя или должника иным способом.
Копия решения направляется в органы юстиции по территориальности.
Если указанные действия могут быть совершены только судебным исполнителем, суд
устанавливает в решении срок, в течение которого допущенные нарушения должны быть
устранены.
4. Суд отказывает в удовлетворении жалобы, если установит, что обжалуемые действия
(бездействие) были совершены в соответствии с законом в пределах полномочий судебного
исполнителя и права, свободы и охраняемые законом интересы должника и взыскателя не были
нарушены.
5. Об исполнении решения должно быть сообщено суду, взыскателю или должнику в
установленный судом срок либо не позднее чем в месячный срок со дня получения решения
суда.
6. Действия судебного исполнителя, связанные с оценкой имущества, а также о
принятии либо отказе в принятии отчета об оценке имущества могут быть обжалованы в
порядке, установленном настоящей статьей.
Статья 251. Защита прав других лиц при исполнении решения
1. В случае допущения судебным исполнителем при производстве ареста имущества
нарушения закона, которое является основанием к отмене ареста независимо от
принадлежности имущества должнику или другим лицам, заявления других лиц об отмене
ареста имущества рассматриваются судом в порядке, предусмотренном статьей 250 настоящего
Кодекса. Такие заявления могут быть поданы до реализации арестованного имущества.
Спор о праве, связанный с принадлежностью имущества, на которое обращено
взыскание, может быть заявлен другими лицами в течение десяти рабочих дней со дня
совершения действия (отказа в совершении действия) или со дня, когда лицу стало об этом
известно. Такие требования рассматриваются судом по правилам искового производства.
2. Иски об освобождении имущества от ареста (исключении из описи) могут
предъявляться собственниками или лицами, владеющими имуществом на праве хозяйственного
ведения, оперативного управления, аренды, постоянного землепользования либо по иному
основанию, предусмотренному законом или договором.
3. Иски об освобождении имущества от ареста предъявляются должнику и взыскателю.
4. Если арест имущества произведен судебным исполнителем в рамках исполнения
приговора, постановления о конфискации имущества, в котором не указаны предметы,
подлежащие конфискации, в качестве ответчиков привлекаются осужденный и соответствующий
орган, уполномоченный на организацию работ по учету, хранению, оценке и дальнейшему
использованию имущества, обращенного (поступившего) в государственную собственность.
В случае признания исковых требований обоснованными, если подлежащее конфискации
имущество находится у органа, уполномоченного на организацию работ по учету, хранению,
оценке и дальнейшему использованию имущества, обращенного (поступившего) в
государственную собственность, и передано им торговым, другим организациям для
реализации, переработки либо безвозмездно, то это имущество подлежит возврату в натуре.
В этом случае, кроме органа, уполномоченного на организацию работ по учету, хранению,
оценке и дальнейшему использованию имущества, обращенного (поступившего) в
государственную собственность, к участию в деле привлекаются указанные торговые и другие
организации. Если этими организациями имущество, подлежащее исключению из описи, не
реализовано, то на них возлагается обязанность по возврату имущества в натуре.
5. Судья, установив, независимо от заявления заинтересованных лиц, обстоятельства,
указанные в части первой настоящей статьи, обязан освободить имущество от ареста
(исключить из описи) при рассмотрении заявления в порядке, установленном настоящей
статьей и статьей 250 настоящего Кодекса.
6. Если имущество, арест которого произведен в связи с конфискацией имущества, уже
реализовано или обращено в переработку, истцу возмещается сумма, вырученная от
реализации имущества при рассмотрении заявления в порядке, установленном настоящей
статьей и статьей 250 настоящего Кодекса.
Статья 252. Санкционирование постановления судебного
исполнителя
1. В установленных законом случаях судебный исполнитель выносит постановление о
производстве исполнительных действий, подлежащих санкционированию судом. В постановлении
должны быть изложены мотивы и основания, в силу которых возникла необходимость в
принятии санкционируемых действий.
2. Постановление, подлежащее санкционированию судом, представляется судебным
исполнителем в суд. К постановлению прилагаются материалы исполнительного производства,
подтверждающие обоснованность принятия санкционируемых действий.
3. Постановление судебного исполнителя должно быть рассмотрено судом в день
поступления материалов в суд.
4. Рассмотрев постановление судебного исполнителя и приложенные к нему материалы
исполнительного производства, суд дает санкцию на совершение исполнительных действий или
отказывает в даче санкции.
Дача санкции осуществляется путем проставления на постановлении судебного
исполнителя штампа суда «Санкционирую», заверяемого подписью судьи. В случае отказа в
даче санкции судья выносит определение об отказе в даче санкции на проведение
исполнительных действий.
Дача санкции на постановление судебного исполнителя, представленное в форме
электронного документа, осуществляется судом путем удостоверения электронной цифровой
подписью судьи. В случае отказа в даче санкции судья выносит мотивированное определение
об отказе в даче санкции в форме электронного документа.
5. Постановление судебного исполнителя о проведении исполнительных действий,
санкционированное судом, может быть обжаловано по правилам, предусмотренным статьей 250
настоящего Кодекса.
Определение суда об отказе в даче санкции на постановление о проведении
исполнительных действий может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной
инстанции, решение которого является окончательным.
Глава 20. ИСПОЛНЕНИЕ АРБИТРАЖНОГО РЕШЕНИЯ
Статья 253. Принудительное исполнение арбитражного решения
1. В случае, если арбитражное решение не исполнено добровольно в установленный в
нем срок, сторона арбитражного разбирательства, в пользу которой вынесено арбитражное
решение (взыскатель), вправе обратиться в суд с заявлением о принудительном исполнении
арбитражного решения по месту рассмотрения спора арбитражем либо по месту жительства
должника или по месту нахождения органа юридического лица, если место жительства или
место нахождения неизвестно, то по месту нахождения имущества должника.
2. К заявлению о выдаче исполнительного листа прилагаются:
1) подлинник или копия арбитражного решения. Копия решения постоянно действующего
арбитража заверяется руководителем этого арбитража, копия арбитражного решения для
разрешения конкретного спора должна быть нотариально удостоверенной;
2) подлинник или нотариально заверенная копия арбитражного соглашения,
заключенного в установленном законом порядке.
3. Заявление о выдаче исполнительного листа может быть подано не позднее трех лет
со дня окончания срока для добровольного исполнения арбитражного решения.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа, поданное с пропуском установленного
срока, к которому не были приложены ходатайство о восстановлении срока и подтверждающие
документы, возвращается судом без рассмотрения, о чем выносится определение. Определение
может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого
является окончательным.
5. Суд вправе восстановить срок на подачу заявления о выдаче исполнительного
листа, если признает причины пропуска указанного срока уважительными.
6. Заявление о выдаче исполнительного листа рассматривается судьей единолично в
течение пятнадцати рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
7. О поступившем заявлении взыскателя о принудительном исполнении арбитражного
решения, а также месте и времени его рассмотрения в судебном заседании суд уведомляет
должника. Взыскатель также уведомляется о месте и времени рассмотрения его заявления.
Неявка должника или взыскателя в судебное заседание не является препятствием к
рассмотрению заявления, если от должника не поступило ходатайство об отложении
рассмотрения заявления с указанием уважительных причин невозможности явиться в судебное
заседание.
8. Суд при рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное
исполнение арбитражного решения не вправе пересматривать арбитражное решение по
существу.
9. По результатам рассмотрения заявления судом выносится определение о выдаче
исполнительного листа либо об отказе в его выдаче.
Определение суда о выдаче исполнительного листа подлежит немедленному исполнению.
Статья 254. Выдача исполнительного листа
1. При вынесении судом определения о выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение арбитражного решения исполнительный лист выдается по
правилам статьи 241 настоящего Кодекса.
2. Определение суда, вынесенное по заявлению о выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение арбитражного решения, может быть обжаловано, опротестовано.
Статья 255. Отказ в выдаче исполнительного листа
1. Суд выносит определение об отказе в выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение арбитражного решения, если:
1) сторона, против которой было принято арбитражное решение, представит в суд
доказательства того, что:
арбитражное соглашение недействительно по законам государства, которым стороны его
подчинили, а при отсутствии такого указания – по законам Республики Казахстан;
арбитражное решение вынесено по спору, не предусмотренному арбитражным соглашением
или не подпадающему под его условия, либо содержит постановления по вопросам, выходящим
за пределы арбитражного соглашения, а также вследствие неподведомственности спора
арбитражу;
одна из сторон арбитражного соглашения была признана судом недееспособной либо
ограниченно дееспособной;
сторона, против которой вынесено решение, не была должным образом уведомлена о
назначении арбитра или об арбитражном разбирательстве или по другим причинам, признанным
судом уважительными, не могла представить арбитражу свои объяснения;
имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о
том же предмете и по тем же основаниям решение суда или арбитражное решение либо
определение суда или арбитража о прекращении производства по делу в связи с отказом
истца от иска;
вынесение арбитражного решения стало возможным в результате совершения уголовного
правонарушения, установленного вступившим в законную силу приговором суда;
состав арбитража или арбитражная процедура разбирательства не соответствовали
требованиям закона;
решение еще не стало обязательным для сторон или было отменено, или его исполнение
было приостановлено судом страны, в соответствии с законом которой оно было вынесено;
2) суд установит, что приведение в исполнение этого арбитражного решения
противоречит публичному порядку Республики Казахстан или что спор, по которому вынесено
арбитражное решение, не может являться предметом арбитражного разбирательства в
соответствии с законом.
2. Если арбитражное решение по вопросам, которые охватываются арбитражным
соглашением, могут быть отделены от решений по вопросам, которые не охватываются таким
соглашением, то в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение той части
арбитражного решения, которая охватывается арбитражным соглашением, не может быть
отказано.
3. Суд выносит по вопросу о приведении в исполнение арбитражного решения
определение, которое может быть обжаловано, опротестовано в соответствии с настоящим
Кодексом.
Глава 21. ЗАОЧНОЕ ПРОИЗВОДСТВО И ЗАОЧНОЕ РЕШЕНИЕ
Статья 256. Основания заочного производства
1. В случае неявки в судебное заседание ответчика, извещенного надлежащим образом
о времени и месте заседания, не сообщившего об уважительных причинах неявки и не
просившего о рассмотрении дела в его отсутствие, дело может быть рассмотрено в порядке
заочного производства, если против этого не возражает истец.
2. При участии в деле нескольких ответчиков рассмотрение дела в порядке заочного
производства возможно в случае неявки в судебное заседание одновременно всех ответчиков.
3. Если явившийся в судебное заседание истец не согласен на рассмотрение дела в
порядке заочного производства в отсутствие ответчика, суд откладывает разбирательство
дела и направляет ответчику извещение о времени и месте нового судебного заседания. В
случае повторной неявки извещенного надлежащим образом ответчика суд рассматривает дело
в порядке заочного производства независимо от мнения истца.
4. Если от неявившегося в судебное заседание ответчика поступило заявление о
рассмотрении дела без его участия, дело подлежит рассмотрению в общем порядке, а не в
порядке заочного производства.
5. О рассмотрении дела в порядке заочного производства суд выносит определение,
которое заносится в протокол судебного заседания с указанием оснований рассмотрения дела
в порядке заочного производства.
6. При изменении истцом предмета или основания иска, увеличении исковых требований
суд не вправе рассмотреть дело в порядке заочного производства в данном судебном
заседании. Рассмотрение дела откладывается для вручения ответчику искового заявления с
измененным предметом или основанием иска, увеличенным размером исковых требований.
В новом судебном заседании дело может быть рассмотрено в порядке заочного
производства при наличии оснований, установленных в части первой настоящей статьи.
Статья 257. Порядок заочного производства
При рассмотрении дела в порядке заочного производства суд исследует
доказательства, представленные лицами, участвующими в деле, учитывает их доводы и
выносит решение, которое именуется заочным.
Статья 258. Содержание заочного решения
1. Содержание заочного решения определяется правилами статьи 226 настоящего
Кодекса.
2. В резолютивной части заочного решения должны быть указаны срок и порядок подачи
ответчиком заявления об отмене этого решения.
Статья 259. Высылка копии заочного решения
Копия заочного решения высылается ответчику, а также истцу, не присутствовавшему в
судебном заседании, не позднее пяти рабочих дней со дня его вынесения в окончательной
форме с использованием средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения.
Статья 260. Содержание заявления об отмене
заочного решения
1. Заявление об отмене заочного решения должно содержать:
1) наименование суда, вынесшего заочное решение;
2) наименование стороны, подающей заявление;
3) сведения об обстоятельствах, свидетельствующих об уважительности причин неявки
ответчика в судебное заседание, и доказательства, подтверждающие эти обстоятельства, а
также доказательства, которые могут повлиять на содержание заочного решения;
4) просьбу стороны, подающей заявление;
5) перечень прилагаемых к заявлению материалов.
2. Заявление об отмене заочного решения подписывается стороной или ее
представителем при наличии полномочия и представляется в суд с копиями заявления и
приложенных к нему материалов по числу лиц, участвующих в деле.
Статья 261. Действия суда после принятия заявления
Суд извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения заявления об
отмене заочного решения, направляет им копии заявления и приложенных к нему материалов.
Статья 262. Рассмотрение заявления
1. Заявление об отмене заочного решения рассматривается судом в судебном заседании
в течение десяти рабочих дней со дня его поступления в суд. Неявка лиц, участвующих в
деле, извещенных о времени и месте судебного заседания, не препятствует рассмотрению
заявления.
2. Определение суда об отмене заочного решения либо об отказе в отмене заочного
решения обжалованию, опротестованию не подлежит.
Статья 263. Полномочия суда
Суд, рассмотрев заявление об отмене заочного решения, выносит определение об
отказе в удовлетворении заявления или об отмене заочного решения и возобновлении
рассмотрения дела по существу в том же или ином составе суда.
Статья 264. Обжалование заочного решения
1. Ответчик или его представитель при наличии полномочий вправе подать в суд,
вынесший заочное решение, заявление об отмене этого решения в течение пяти рабочих дней
со дня получения копии заочного решения.
2. В случае отказа в удовлетворении заявления, поданного в соответствии с частью
первой статьи 260 настоящего Кодекса, ответчик вправе обжаловать заочное решение в
апелляционном порядке в течение одного месяца со дня вынесения судом определения об
отказе в удовлетворении заявления.
3. Заочное решение может быть обжаловано лицами, участвующими в деле, или
опротестовано прокурором в апелляционном порядке по истечении срока на подачу заявления
об отмене этого решения, а в случае, если заявление подано, – в течение одного месяца со
дня вынесения судом определения об отказе в удовлетворении этого заявления.
Статья 265. Основания к отмене заочного решения
1. Заочное решение подлежит отмене, если суд установит совокупность обстоятельств,
свидетельствующих о том, что ответчик:
1) не явился в судебное заседание по уважительным причинам, хотя был извещен о
времени и месте судебного разбирательства;
2) представил доказательства, которые могут повлиять на содержание заочного
решения.
2. Отсутствие в совокупности указанных в части первой настоящей статьи оснований
исключает возможность отмены заочного решения судом первой инстанции.
Статья 266. Возобновление рассмотрения дела
1. Об отмене заочного решения суд выносит определение, которым возобновляет
рассмотрение дела по существу.
2. В случае неявки ответчика, извещенного надлежащим образом о времени и месте
судебного заседания, вынесенное при новом рассмотрении дела решение суда не признается
заочным. Ответчик не вправе повторно подавать заявление об отмене этого решения.
Статья 267. Законная сила заочного решения
Заочное решение вступает в силу по правилам, установленным частью первой статьи
240 настоящего Кодекса.
Глава 22. ОПРЕДЕЛЕНИЕ СУДА
Статья 268. Определение суда и порядок его вынесения
1. Акт суда, которым дело не разрешается по существу, выносится в форме
определения.
2. Определение выносится судом в виде самостоятельного процессуального документа в
порядке, предусмотренном статьей 223 настоящего Кодекса.
3. При разрешении несложных вопросов суд может вынести определение, не удаляясь из
зала судебного заседания. О содержании определения указывается в протоколе судебного
заседания.
4. Определение либо его резолютивная часть оглашаются немедленно после вынесения.
Определение в окончательной форме может быть изготовлено в срок не позднее пяти рабочих
дней после оглашения его резолютивной части.
Статья 269. Содержание определения
1. В определении, выносимом судом в совещательной комнате, должны быть указаны:
1) дата и место вынесения определения;
2) наименование суда, вынесшего определение, фамилии и инициалы судьи и секретаря
судебного заседания;
3) лица, участвующие в деле, предмет спора или заявленное требование;
4) вопрос, по которому выносится определение;
5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на законы, которыми суд
руководствовался;
6) процессуальное решение суда;
7) порядок и срок обжалования определения, если оно подлежит обжалованию.
2. Определение, которое выносится судом в зале судебного заседания, должно
содержать сведения, перечисленные в подпунктах 4), 5) и 6) части первой настоящей
статьи.
Статья 270. Частное определение суда
1. При выявлении случаев нарушения законности суд вправе вынести и направить
частное определение, а если нарушения допущены со стороны государственных органов,
должностных лиц и государственных служащих, суд выносит и направляет частное определение
соответствующим организациям, должностным или иным лицам, выполняющим управленческие
функции, которые обязаны в месячный срок сообщить о принятых ими мерах.
2. Несообщение о принятых мерах влечет административную ответственность лиц,
которым адресовано частное определение, за проявление неуважения к суду в соответствии с
требованиями статей 119 и 120 настоящего Кодекса. Наложение административного взыскания
не освобождает соответствующих лиц от обязанности сообщить о мерах, принятых по частному
определению суда.
3. Если при рассмотрении дела суд обнаружит в действиях стороны, других участников
процесса, должностного или иного лица признаки уголовного правонарушения, он сообщает об
этом прокурору.
4. Частное определение может быть обжаловано лицами, интересов которых оно
касается, в порядке, предусмотренном частью четвертой статьи 429 настоящего Кодекса, и
опротестовано.
Статья 271. Высылка лицам, участвующим в деле, копий
определения суда
Сторонам и другим лицам, участвующим в деле, не явившимся в судебное заседание,
копии определения суда о приостановлении или прекращении производства по делу либо об
оставлении заявления без рассмотрения высылаются не позднее пяти рабочих дней со дня
вынесения определения в окончательной форме с использованием средств связи,
обеспечивающих фиксирование его получения.
Глава 23. ПРИОСТАНОВЛЕНИЕ ПРОИЗВОДСТВА ПО ДЕЛУ
Статья 272. Обязанность суда приостановить производство
1. Суд обязан приостановить производство по делу в случаях:
1) смерти гражданина или реорганизации, ликвидации юридического лица, если спорное
правоотношение допускает правопреемство;
2) признания гражданина недееспособным в установленном законом порядке;
3) пребывания ответчика в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил,
других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан или просьбы истца,
находящегося в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других войсках и
воинских формированиях Республики Казахстан;
4) невозможности рассмотрения данного дела до разрешения другого дела,
рассматриваемого в гражданском, уголовном или административном судопроизводстве;
5) если он усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий
применению по данному делу, ущемляет закрепленные Конституцией права и свободы человека
и гражданина, и обратится в Конституционный Совет Республики Казахстан с представлением
о признании этого акта неконституционным, а также если станет известно, что
Конституционным Советом по инициативе другого суда производится проверка
конституционности нормативного правового акта, подлежащего применению по данному делу;
6) обращения с поручением суду иностранного государства об оказании правовой
помощи;
7) заключения сторонами с медиатором договора о проведении медиации. При продлении
срока проведения медиации стороны должны сообщить об этом суду совместным письменным
уведомлением;
8) поступления по делу, связанному со спором о ребенке, копии определения суда о
принятии к производству, поданного на основании международного
договора, ратифицированного Республикой Казахстан, заявления о возвращении незаконно
перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка
или об осуществлении в отношении ребенка прав доступа, если ребенок не достиг возраста,
по достижении которого указанный международный договор, ратифицированный Республикой
Казахстан, не подлежит применению в отношении этого ребенка.
Статья 273. Право суда приостановить производство
Суд может по заявлению лиц, участвующих в деле, или по своей инициативе
приостановить производство по делу в случаях:
1) пребывания стороны на воинской службе по призыву в Вооруженных Силах, других
войсках и воинских формированиях Республики Казахстан или привлечения ее для выполнения
другой государственной обязанности;
2) нахождения стороны в служебной командировке, превышающей срок рассмотрения
дела, за исключением случаев участия в деле представителей юридических лиц;
3) нахождения стороны в медицинской организации на стационарном лечении, за
исключением случаев участия в деле представителей юридического лица;
4) обращения с поручением суду об оказании правовой помощи по рассматриваемому
делу;
5) назначения обследования органом, осуществляющим функции по опеке или
попечительству, условий жизни усыновителей по делам об усыновлении;
6) назначения судом экспертизы;
7) проведения медиации в суде или проведения партисипативной процедуры;
8) розыска ответчика и (или) ребенка в случаях, предусмотренных статьей 133
настоящего Кодекса.
Статья 274. Сроки приостановления производства
Производство по делу приостанавливается:
1) в случаях, предусмотренных подпунктами 1) и 2) статьи 272 настоящего Кодекса, –
до определения правопреемника выбывшего лица или назначения недееспособному лицу
опекуна;
2) в случаях, предусмотренных подпунктом 3) статьи 272 и подпунктами 1), 2), 3),
5), 6) и 8) статьи 273 настоящего Кодекса, – до прекращения пребывания стороны в составе
Вооруженных Сил Республики Казахстан, до окончания выполнения ею государственной
обязанности, до возвращения из служебной командировки, выписки из лечебного учреждения
или окончания заболевания, до представления суду заключения эксперта или заключения
органа, осуществляющего функции по опеке и попечительству, до розыска ответчика;
3) в случаях, предусмотренных подпунктом 4) статьи 272 настоящего Кодекса, – до
вступления в законную силу решения, приговора или постановления суда;
4) в случаях, предусмотренных подпунктом 5) статьи 272 настоящего Кодекса, – до
вступления в силу решения Конституционного Совета Республики Казахстан;
5) в случаях, предусмотренных подпунктом 6) статьи 272 и подпунктом 4) статьи 273
настоящего Кодекса, – до выполнения судом поручения об оказании правовой помощи;
6) в случаях, предусмотренных подпунктом 7) статьи 272 и подпунктом 7) статьи 273
настоящего Кодекса, – до прекращения медиации, партисипативной процедуры;
7) до вступления в законную силу решения суда по делу о возвращении незаконно
перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка
или об осуществлении в отношении ребенка прав доступа на основании международного
договора, ратифицированного Республикой Казахстан, или определения о прекращении
производства по этому делу, или определения об оставлении судом заявления, указанного в
подпункте 8) статьи 272 настоящего Кодекса, без рассмотрения.
Статья 275. Обжалование или опротестование определения
суда о приостановлении производства
Определение суда о приостановлении производства по делу в случаях, предусмотренных
настоящим Кодексом, может быть обжаловано, опротестовано в суд апелляционной инстанции,
решение которого является окончательным.
Статья 276. Возобновление производства
Производство по делу возобновляется после устранения обстоятельств, вызвавших его
приостановление, по заявлению лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда. При
возобновлении производства суд извещает лиц, участвующих в деле, по общим правилам
гражданского судопроизводства.
Определение суда о возобновлении производства по делу обжалованию и опротестованию
не подлежит.
Копия определения направляется либо вручается лицам, участвующим в деле, не
позднее пяти рабочих дней со дня его вынесения в окончательной форме с использованием
средств связи, обеспечивающих фиксирование его получения.
Глава 24. ПРЕКРАЩЕНИЕ ПРОИЗВОДСТВА ПО ДЕЛУ
Статья 277. Основания прекращения производства по делу
Суд прекращает производство по делу, если:
1) дело не подлежит рассмотрению в порядке гражданского судопроизводства;
2) имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же
сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или определение суда о
прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска или утверждением
мирового соглашения сторон, соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в
порядке медиации, соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной
процедуры;
3) имеется принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем
же основаниям арбитражное решение;
4) судом принят отказ истца от иска;
5) стороны заключили мировое соглашение и оно утверждено судом;
6) стороны заключили соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации, соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры и они
утверждены судом;
7) после смерти гражданина, являющегося одной из сторон по делу, спорное
правоотношение не допускает правопреемства;
8) организация, выступающая стороной по делу, ликвидирована с прекращением ее
деятельности и отсутствием правопреемников;
9) установлено наличие у иностранного государства судебного иммунитета.
Статья 278. Порядок и последствия прекращения производства
по делу
1. Производство по делу прекращается определением суда.
2. В случае прекращения производства по делу вторичное обращение в суд по спору
между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям не допускается.
3. Прекращая производство по делу по основаниям, предусмотренным подпунктами 1),
2), 3), 5) и 6) статьи 277 настоящего Кодекса, суд в определении указывает о возврате
государственной пошлины в соответствии с требованиями статьи 107 настоящего Кодекса.
Суд, прекращая производство по делу, отменяет принятые меры по обеспечению иска.
4. Определение суда о прекращении производства по делу может быть обжаловано и
опротестовано в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Кодексом.
Глава 25. ОСТАВЛЕНИЕ ИСКОВОГО ЗАЯВЛЕНИЯ БЕЗ РАССМОТРЕНИЯ
Статья 279. Основания оставления искового заявления без
рассмотрения
Суд оставляет исковое заявление без рассмотрения, если:
1) истцом не соблюден установленный законом для данной категории дел или
предусмотренный договором порядок досудебного урегулирования спора и возможность
применения этого порядка не утрачена;
2) исковое заявление подано недееспособным лицом;
3) исковое заявление подписано или подано лицом, не имеющим полномочий на его
подписание или предъявление;
4) в производстве этого или другого суда либо арбитража имеется возбужденное ранее
дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
5) между сторонами в соответствии с законом заключено соглашение о передаче
данного спора на разрешение арбитража, если иное не предусмотрено законом;
6) истец, не просивший о разбирательстве дела в его отсутствие, не явился в суд по
вторичному вызову;
7) лицо, в интересах которого возбуждено дело, не поддержало заявленного
требования;
8) истцом подано заявление о возвращении искового заявления;
9) заявление по делам о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на
предъявителя и ордерным ценным бумагам подано до истечения трехмесячного срока со дня
публикации;
10) заявление о признании права коммунальной собственности на недвижимую вещь
подано ранее срока, установленного законом, или с нарушением предусмотренных законом
процедур фиксации недвижимого имущества бесхозяйным;
11) не уплачена государственная пошлина в порядке, установленном частью
третьей статьи 105 и частью второй статьи 106 настоящего Кодекса;
12) не представлены сведения о публикации в средствах массовой информации по делам
особого искового производства, предусмотренным главой 34 настоящего Кодекса;
13) при рассмотрении дела в особом производстве установлено наличие спора о праве,
подведомственного суду, подлежащего рассмотрению в исковом производстве.
Статья 280. Порядок и последствия оставления искового
заявления без рассмотрения
1. Производство по делу в случаях оставления искового заявления без рассмотрения
заканчивается определением суда. В этом определении суд обязан указать, как устранить
перечисленные в подпунктах 1), 2), 3), 9) и 10) статьи 279 настоящего Кодекса
обстоятельства, препятствующие рассмотрению дела. Оставляя исковое заявление без
рассмотрения по основаниям, предусмотренным подпунктами 1), 2) и 5) статьи 279
настоящего Кодекса, в определении суд указывает о возврате государственной пошлины и об
отмене принятых мер по обеспечению иска.
2. Определение суда об оставлении искового заявления без рассмотрения может быть
обжаловано или опротестовано в суд апелляционной инстанции, решение которого является
окончательным.
3. После устранения обстоятельств, послуживших основанием для оставления заявления
без рассмотрения, заинтересованное лицо вправе вновь обратиться в суд с исковым
заявлением в общем порядке.
Копия определения направляется или вручается истцу вместе с материалами,
приложенными к исковому заявлению.
Глава 26. ПРОТОКОЛЫ
Статья 281. Обязательность ведения протокола
1. О каждом судебном заседании суда первой инстанции, а также о каждом отдельном
процессуальном действии, совершенном вне заседания, составляется протокол в письменной
форме либо краткий протокол при ведении аудио-, видеозаписи судебного заседания.
В случае неявки в судебное заседание всех лиц, участвующих в деле, аудио-,
видеозапись не проводятся.
2. В предварительном судебном заседании при подготовке дела к судебному
разбирательству в суде первой инстанции протокол ведется по усмотрению суда, за
исключением случаев, когда на этой стадии выносится решение по существу спора.
3. Ведение протокола в судебном заседании суда апелляционной инстанции не
обязательно, за исключением случаев, когда дело рассматривается судом апелляционной
инстанции по правилам суда первой инстанции, а также в случае исследования новых
доказательств по правилам, предусмотренным частью второй статьи 413 и частью
четвертой статьи 420 настоящего Кодекса.
4. В суде кассационной инстанции протокол не ведется.
Статья 282. Содержание протокола
1. Протокол судебного заседания или отдельного процессуального действия,
совершенного вне заседания, должен отражать все существенные обстоятельства
разбирательства дела или совершения отдельного процессуального действия.
2. В протоколе указываются:
1) год, месяц, число и место судебного заседания;
2) время начала и окончания судебного заседания;
3) наименование суда, рассматривающего дело, фамилии и инициалы судьи, секретаря
судебного заседания;
4) наименование дела;
5) сведения о применении судом стенографирования и указание причин невозможности
проведения аудио-, видеозаписи процесса;
6) сведения о явке лиц, участвующих в деле, представителей, свидетелей,
экспертов, специалистов, переводчиков;
7) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, представителям, а также
переводчику, экспертам и специалистам их процессуальных прав и обязанностей;
8) распоряжения председательствующего и определения, вынесенные в зале судебного
заседания;
9) заявления, ходатайства и объяснения лиц, участвующих в деле, и представителей;
10) устные показания свидетелей, пояснения экспертов и специалистов;
11) сведения об оглашении и результатах исследования доказательств и документов,
прослушивании аудиозаписей и просмотре видеозаписей, киноматериалов;
12) сведения о заключении государственных органов и органов местного
самоуправления, участвовавших в деле на основании статьи 56 настоящего Кодекса;
13) содержание вопросов и ответов, имевших место в зале судебного заседания;
14) содержание судебных прений и реплик;
15) краткое заключение прокурора, участвовавшего в деле на основании статьи 54
настоящего Кодекса;
16) сведения об оглашении и разъяснении содержания решения и определений, о сроках
изготовления их в окончательной форме, разъяснении порядка и срока обжалования;
17) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, прав на ознакомление с
протоколом судебного заседания и подачу на него замечаний;
18) дата составления протокола в окончательной форме.
3. В случае фиксирования разбирательства дела с использованием средств аудио-,
видеозаписи составляется краткий протокол.
4. Содержание краткого протокола должно соответствовать требованиям, указанным в
подпунктах 1), 2), 3), 4), 6) и 18) части второй настоящей статьи. Также указывается о
применении судом средств аудио-, видеозаписи, наименование файла, содержащего аудио-,
видеозапись.
Носитель аудио-, видеозаписи и краткий протокол приобщаются к делу.
По ходатайству лиц, участвующих в деле, и их представителей судом представляются
копия аудио-, видеозаписи и краткий протокол или протокол судебного заседания. В
случаях, когда дело рассмотрено в закрытом судебном заседании, лицам, участвующим в
деле, аудио-, видеозапись и протокол судебного заседания не представляются, им
обеспечивается возможность ознакомления с аудио-, видеозаписью и протоколом судебного
заседания в суде.
5. Аудио-, видеозаписи судебных заседаний используются только в целях
судопроизводства для точного фиксирования хода судебного разбирательства, а также в
целях установления фактических данных в гражданском, уголовном судопроизводстве,
производстве по делам об административных правонарушениях либо в рамках производства по
дисциплинарному делу.
Порядок технического применения средств аудио-, видеозаписи, обеспечивающих
фиксирование хода судебного заседания, хранения и уничтожения аудио-, видеозаписи, а
также порядок доступа к аудио-, видеозаписи определяются органом, осуществляющим
организационное и материально-техническое обеспечение деятельности судов, с учетом
требований настоящего Кодекса.
Статья 283. Составление протокола
1. Протокол судебного заседания или отдельного процессуального действия
составляется секретарем судебного заседания либо ведется краткий протокол при ведении
аудио-, видеозаписи судебного заседания.
2. Протокол, краткий протокол изготавливаются компьютерным, машинописным либо
рукописным способами.
3. Лица, участвующие в деле, и представители вправе ходатайствовать об оглашении
какой-либо части протокола, о занесении в протокол сведений об обстоятельствах, которые
они считают существенными для дела.
4. Протокол должен быть изготовлен и подписан не позднее трех рабочих дней после
окончания судебного заседания, а протокол об отдельном процессуальном действии – не
позднее следующего дня после его совершения. По сложным делам протокол судебного
заседания должен быть изготовлен и подписан не позднее десяти рабочих дней после
окончания судебного заседания.
5. Протокол подписывается председательствующим и секретарем. Все изменения,
поправки, дополнения должны быть оговорены в протоколе и удостоверены их подписями.
6. По ходатайству лиц, участвующих в деле, суд обязан представить для ознакомления
протокол в форме электронного документа, удостоверенного электронной цифровой подписью
председательствующего и секретаря судебного заседания.
7. Если лица, участвующие в деле, свои пояснения, заявления, ходатайства,
заключения, заявленные в устной форме, изложили дополнительно в письменной форме, суд
приобщает письменные документы к делу без отражения их полного содержания в протоколе.
Статья 284. Замечания на протокол, краткий протокол,
содержание аудио-, видеозаписи
Лица, участвующие в деле, или их представители вправе ознакомиться с протоколом,
кратким протоколом, содержанием аудио-, видеозаписи судебного заседания в течение пяти
рабочих дней со дня их изготовления и подписания. Указанные лица в течение трех рабочих
дней после ознакомления вправе подать замечания на протокол, краткий протокол,
содержание аудио-, видеозаписи в письменном виде или в форме электронного документа,
удостоверенного электронной цифровой подписью, с указанием на неполноту совершенных
процессуальных действий и фиксирования их результатов.
Статья 285. Рассмотрение замечаний на протокол, краткий
протокол, содержание аудио-, видеозаписи
1. Замечания на протокол, краткий протокол, содержание аудио-, видеозаписи
рассматривает подписавший их председательствующий, который в случае согласия с
замечаниями удостоверяет их правильность своей резолюцией и подписью.
2. В случае несогласия председательствующего с поданными замечаниями они
рассматриваются в судебном заседании с извещением лиц, участвовавших в рассмотрении
дела. Неявка лиц, участвовавших в рассмотрении дела, не является препятствием для
рассмотрения замечаний на протокол, краткий протокол, содержание аудио-, видеозаписи.
По результатам рассмотрения замечаний председательствующий выносит определение об
их удовлетворении либо об их полном или частичном отклонении. Все замечания приобщаются
к делу.
3. Определение суда, вынесенное по результатам рассмотрения замечаний, обжалованию
и опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть включены в
апелляционные жалобу или протест.
4. Замечания на протокол, краткий протокол, содержание аудио-, видеозаписи должны
быть рассмотрены в течение пяти рабочих дней со дня их подачи.
5. Если председательствующий по уважительным причинам не может рассмотреть
замечания на протокол, краткий протокол, содержание аудио-, видеозаписи, они приобщаются
к материалам дела.
ПОДРАЗДЕЛ 3. ОСОБОЕ ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО
Глава 27. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ О ЗАЩИТЕ ИЗБИРАТЕЛЬНЫХ
ПРАВ ГРАЖДАН И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОБЪЕДИНЕНИЙ, УЧАСТВУЮЩИХ В ВЫБОРАХ,
РЕСПУБЛИКАНСКОМ РЕФЕРЕНДУМЕ Статья 286. Подача заявления
Гражданин, общественное объединение, член избирательной комиссии, доверенные лица
кандидатов и политических партий, представители политических партий с правом
совещательного голоса, наблюдатели политических партий, иных общественных объединений,
некоммерческих организаций, считающие, что решением, действием (бездействием)
государственного органа, органа местного государственного управления и самоуправления,
избирательной комиссии, предприятия, организации, их должностными лицами нарушается
право избирать или быть избранными, участвовать в выборах, референдуме, вправе
обратиться с письменным заявлением в суд по подсудности, установленной главой 3
настоящего Кодекса и другими законами.
Статья 287. Рассмотрение заявления
1. Заявление, поступившее в период подготовки и проведения выборов,
республиканского референдума, а также в течение месяца со дня голосования, должно быть
рассмотрено в пятидневный срок, а поступившее менее чем за пять дней до голосования, в
день голосования и до объявления итогов выборов, республиканского референдума, –
немедленно, если иное не предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О
выборах в Республике Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О
республиканском референдуме».
Заявление об обжаловании решения избирательной комиссии о необходимости
исправления в списках избирателей (выборщиков) должно быть рассмотрено в день
поступления.
2. Заявление рассматривается судом с участием заявителя, представителя
соответствующей избирательной комиссии или государственного органа, органа местного
государственного управления и самоуправления, предприятия, организации, прокурора.
Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного
заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения дела.
Статья 288. Решение суда, его обжалование, опротестование
и исполнение
1. Решение суда, которым заявление признано обоснованным, является основанием для
восстановления нарушенного избирательного права.
2. Решение суда первой инстанции может быть обжаловано, опротестовано в
апелляционном порядке в течение трех дней со дня вручения копии решения, если иное не
предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О выборах в Республике
Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О республиканском
референдуме».
Постановление суда апелляционной инстанции обжалованию и опротестованию не
подлежит.
3. Решение суда по делам об оспаривании решений и действий (бездействия)
Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, а также решений и действий
(бездействия) Центральной комиссии референдума, вынесенное по правилам подсудности,
предусмотренной статьей 28 настоящего Кодекса, может быть обжаловано, опротестовано в
кассационном порядке в течение трех дней со дня вручения копии решения, если иное не
предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О выборах в Республике
Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О республиканском
референдуме».
4. Жалоба, ходатайство, протест на решения, указанные в частях второй и третьей
настоящей статьи, рассматриваются в трехдневный срок со дня поступления в суд, а
поступившие менее чем за пять дней до голосования, в день голосования и до объявления
итогов выборов, республиканского референдума, – немедленно, если иное не
предусмотрено Конституционным законом Республики Казахстан «О выборах в Республике
Казахстан», Конституционным законом Республики Казахстан «О республиканском
референдуме».
5. Решение суда, вступившее в законную силу, направляется в соответствующий
государственный орган, орган местного государственного управления и самоуправления,
организацию, председателю избирательной комиссии. Должностные лица, виновные в
неисполнении решения суда, несут ответственность, установленную законом.
Глава 28. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ ОБ ОСПАРИВАНИИ РЕШЕНИЙ,
ДЕЙСТВИЙ (БЕЗДЕЙСТВИЯ) МЕСТНЫХ ИСПОЛНИТЕЛЬНЫХ ОРГАНОВ,
НАРУШАЮЩИХ ПРАВА ГРАЖДАН НА УЧАСТИЕ В УГОЛОВНОМ
СУДОПРОИЗВОДСТВЕ В КАЧЕСТВЕ ПРИСЯЖНОГО ЗАСЕДАТЕЛЯ Статья 289. Подача заявления
1. Гражданин, считающий, что решением, действием (бездействием) местного
исполнительного органа нарушается право гражданина на участие в процедуре отбора для
участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, вправе обратиться
с заявлением в суд по подсудности, установленной главой 3 настоящего Кодекса.
2. К заявлению должны быть приобщены доказательства, свидетельствующие о нарушении
права гражданина на включение в список кандидатов в присяжные заседатели и участие в
уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя.
3. Заявление может быть подано в суд в течение семи рабочих дней с момента
окончания срока ознакомления граждан с предварительными списками кандидатов в присяжные
заседатели в соответствии с законодательством Республики Казахстан о присяжных
заседателях.
Статья 290. Рассмотрение заявления
1. Заявление, поступившее в сроки, установленные статьей 289 настоящего Кодекса,
должно быть рассмотрено в течение двух рабочих дней, а поступившее в день окончания
этого срока, – немедленно.
2. Заявление рассматривается судом с участием заявителя, представителя
соответствующего местного исполнительного органа. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим
образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для
рассмотрения и разрешения дела.
Статья 291. Решение суда по заявлению и его исполнение
1. Решение суда, которым установлено нарушение права гражданина на участие в
процедуре отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного
заседателя, является основанием для внесения исправлений в предварительные списки
кандидатов в присяжные заседатели.
2. Решение суда направляется в соответствующий местный исполнительный орган.
Должностные лица, виновные в неисполнении решения суда, несут
ответственность, установленную законом.
Глава 29. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ ОБ ОСПАРИВАНИИ РЕШЕНИЙ И
ДЕЙСТВИЙ (БЕЗДЕЙСТВИЯ) ОРГАНОВ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ВЛАСТИ, МЕСТНОГО
САМОУПРАВЛЕНИЯ, ОБЩЕСТВЕННЫХ ОБЪЕДИНЕНИЙ, ОРГАНИЗАЦИЙ,
ДОЛЖНОСТНЫХ ЛИЦ И ГОСУДАРСТВЕННЫХ СЛУЖАЩИХ
Статья 292. Подача заявления
1. Гражданин и юридическое лицо вправе оспорить решение, действия (бездействие)
государственного органа, органа местного самоуправления, общественного объединения,
организации, должностного лица, государственного служащего в суде. В случаях, когда
законом установлено рассмотрение обращения вышестоящим органом, организацией,
должностным лицом, комиссиями или омбудсменом, заявление гражданина и юридического лица
подается в суд после соблюдения такого порядка обращения.
Прокурор в случае отклонения протеста на не соответствующий закону правовой акт
индивидуального применения, а также на действия государственного органа или должностного
лица органом или должностным лицом, издавшим незаконный акт или совершившим незаконные
действия, либо вышестоящим органом или должностным лицом обращается в суд с заявлением о
признании акта, действия незаконными.
2. Не подлежат рассмотрению в суде заявления по правилам настоящей главы по делам
об обжаловании действий (бездействия) органа (должностного лица), осуществляющего
производство по делу об административном правонарушении.
3. Заявление подается в суд по правилам подсудности, установленным главой 3
настоящего Кодекса. Заявления, рассмотрение которых отнесено к подсудности районных
судов, могут быть поданы в суд по месту жительства гражданина либо в суд по месту
нахождения государственного органа, органа местного самоуправления, общественного
объединения, организации, должностного лица, государственного служащего, действия
которых оспариваются.
4. Отказ в разрешении на выезд из Республики Казахстан за границу по основанию,
что заявитель осведомлен о сведениях, составляющих государственные секреты, оспаривается
в соответствующем районном и приравненном к нему суде по месту нахождения органа,
принявшего решение об оставлении просьбы о выезде без удовлетворения.
5. Обращение прокурора в суд приостанавливает действие опротестованного правового
акта индивидуального применения до рассмотрения судом.
Статья 293. Решения, действия (бездействие)
государственных органов, органов местного
самоуправления, общественных объединений,
организаций, должностных лиц, государственных
служащих, подлежащие судебному оспариванию
1. К решениям, действиям (бездействию) государственных органов, органов местного
самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц, государственных
служащих, подлежащим судебному оспариванию, относятся коллегиальные и единоличные
решения и действия (бездействие), в результате которых:
1) нарушены права и свободы гражданина и законные интересы юридического лица;
2) созданы препятствия к осуществлению гражданином его прав и свобод, а также
юридическим лицом законных интересов;
3) на гражданина или юридическое лицо незаконно наложена какая-либо обязанность
или они незаконно привлечены к ответственности.
2. Не могут быть оспорены в суде в соответствии с настоящей главой:
1) законы и иные нормативные правовые акты, проверка которых на соответствие
нормам Конституции Республики Казахстан отнесена к исключительной компетенции
Конституционного Совета Республики Казахстан;
2) правовые акты индивидуального применения, в отношении которых другими законами
предусмотрен иной порядок судебного обжалования;
3) международные договоры;
4) нормативные правовые акты, проверка которых на соответствие законам проводится
в порядке, предусмотренном главой 30 настоящего Кодекса;
5) решения, действия (бездействие) государственных органов, органов местного
самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц, государственных
служащих, подлежащие судебному обжалованию юридическими лицами, в уставном капитале
которых имеется доля государства, которые подлежат оспариванию в порядке искового
производства (корпоративные споры);
6) решения, действия (бездействие) государственных органов, органов местного
самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц, государственных
служащих, подлежащие рассмотрению судом в порядке, определенном Уголовно-процессуальным
кодексом Республики Казахстан и Кодексом Республики Казахстан об административных
правонарушениях.
3. Заявление может быть подано в суд по любому основанию, предусмотренному в части
первой настоящей статьи.
По ходатайству заявителя копия определения о принятии заявления к производству
суда может быть выдана заявителю для представления в орган или должностному лицу, чьи
решения, действия (бездействие) оспариваются.
Статья 294. Срок для обращения с заявлением в суд
1. Гражданин и юридическое лицо вправе обратиться в суд с заявлением в течение
трех месяцев со дня, когда им стало известно о нарушении прав, свобод и законных
интересов.
Прокурор вправе обратиться в суд в десятидневный срок с момента получения
сообщения о результатах рассмотрения протеста или по истечении установленного законом
срока для его рассмотрения.
2. Пропуск трехмесячного срока для обращения с заявлением в суд не является
основанием для суда к отказу в принятии заявления.
Ходатайство о восстановлении указанного срока либо о применении этого срока
рассматривается в предварительном судебном заседании или в судебном заседании. Если срок
не восстановлен, суд выносит решение об отказе в удовлетворении заявления.
Статья 295. Подготовка дела к судебному разбирательству
В порядке, предусмотренном статьей 165 настоящего Кодекса, судья проводит
подготовку дела к судебному разбирательству в течение десяти рабочих дней со дня
принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.
Статья 296. Рассмотрение заявления
1. Заявление рассматривается судом в месячный срок со дня окончания подготовки
дела к судебному разбирательству с участием прокурора, гражданина, представителя
юридического лица, руководителя государственного органа, органа местного самоуправления,
общественного объединения, организации, должностного лица или государственного
служащего, решения и действия (бездействие) которых оспариваются, или их представителей.
Заявление прокурора рассматривается судом в десятидневный срок со дня окончания
подготовки дела к судебному разбирательству с участием прокурора и с участием органа,
должностного лица, принявшего решение об отклонении протеста, или его представителя.
2. Неявка в судебное заседание кого-либо из перечисленных лиц, надлежащим образом
извещенных о месте и времени судебного заседания, не является препятствием к
рассмотрению заявления. Однако суд может признать явку указанных лиц в судебное
заседание обязательной с отложением разбирательства по делу и повторным вызовом лиц.
3. Суд вправе по своей инициативе истребовать от лиц, перечисленных в части первой
настоящей статьи, все документы и материалы, на основании которых принимались
оспариваемые решение, действия (бездействие).
Непредставление в суд истребованных материалов без уважительных причин влечет
правовые последствия, предусмотренные частью девятой статьи 73 настоящего Кодекса.
Статья 297. Решение суда и его исполнение
1. Решение суда выносится в соответствии с требованиями статьи 227 настоящего
Кодекса.
2. Решение суда направляется для устранения допущенных нарушений закона
руководителю государственного органа, органа местного самоуправления, общественного
объединения, организации, должностному лицу, государственному служащему либо
вышестоящему в порядке подчиненности органу в течение трех рабочих дней после вступления
решения суда в законную силу. Копия решения суда направляется вышестоящему
государственному органу и прокурору.
3. Об исполнении решения должно быть сообщено суду, гражданину или юридическому
лицу не позднее чем в месячный срок со дня получения решения суда. За неисполнение
решения суда виновные должностные лица несут ответственность, предусмотренную законом.
4. Возмещение вреда, причиненного гражданину или юридическому лицу в результате
принятия незаконного решения, совершения незаконных действий (бездействия)
государственным органом, органом местного самоуправления, общественным объединением,
организацией, должностным лицом или государственным служащим, осуществляется в порядке
искового производства.
Глава 30. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ ОБ ОСПАРИВАНИИ
ЗАКОННОСТИ НОРМАТИВНОГО ПРАВОВОГО АКТА Статья 298. Подача заявления
1. Гражданин или юридическое лицо, на которых распространяется действие
нормативного правового акта, считающие, что принятым и опубликованным в предусмотренном
законом порядке нормативным правовым актом нарушаются их права и законные интересы,
гарантированные Конституцией и законами Республики Казахстан, вправе обратиться в суд с
заявлением о признании этого нормативного правового акта противоречащим закону полностью
или в отдельной части.
Прокурор в случае отклонения протеста на несоответствующий закону нормативный
правовой акт органом или должностным лицом, издавшим незаконный нормативный правовой
акт, либо вышестоящим органом или должностным лицом обращается в суд с заявлением о
признании нормативного правового акта незаконным.
2. Заявление должно соответствовать требованиям, предусмотренным статьей 148
настоящего Кодекса, и дополнительно содержать данные о наименовании государственного
органа, органа местного самоуправления, должностного лица, принявшего оспариваемый
подзаконный нормативный правовой акт, дате его принятия, какие права, свободы и
охраняемые законом интересы гражданина или юридического лица нарушаются этим нормативным
правовым актом или его отдельными положениями, каким статьям Конституции Республики
Казахстан, статьям или положениям законов Республики Казахстан противоречит оспариваемый
нормативный правовой акт.
3. К заявлению приобщается копия оспариваемого нормативного правового акта или его
части с указанием, каким органом средства массовой информации и когда официально
опубликован нормативный правовой акт.
4. Подача заявления в суд не приостанавливает действия нормативного правового
акта, кроме случаев обращения прокурора в суд о признании опротестованного нормативного
правового акта незаконным до рассмотрения судом.
Статья 299. Подготовка дела к судебному разбирательству
В порядке, предусмотренном статьей 165 настоящего Кодекса, судья проводит
подготовку дела к судебному разбирательству в течение десяти рабочих дней со дня
принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не допускается.
Статья 300. Рассмотрение заявления
1. Гражданин или юридическое лицо, прокурор, обратившиеся в суд с заявлением, а
также государственный орган (должностное лицо), принявший нормативный правовой акт,
извещаются о времени и месте судебного заседания.
2. Дело рассматривается в месячный срок со дня окончания подготовки дела к
судебному разбирательству с обязательным участием гражданина или представителя
юридического лица, прокурора, представителя государственного органа или должностного
лица, принявшего нормативный правовой акт.
Заявление прокурора рассматривается судом в десятидневный срок со дня окончания
подготовки дела к судебному разбирательству с участием прокурора и с участием органа,
должностного лица, принявшего решение об отклонении протеста, или его представителя.
Неявка указанных лиц не является препятствием к рассмотрению дела.
3. В судебном заседании суд проверяет компетенцию государственного органа или
органа местного самоуправления либо полномочия должностного лица, принявшего нормативный
правовой акт, соответствие всего нормативного правового акта или его отдельной
части Конституции Республики Казахстан, законам Республики Казахстан.
4. При рассмотрении заявления о признании противоречащим закону нормативного
правового акта обязанность доказывания обстоятельств, послуживших основанием для
принятия указанного нормативного правового акта, возлагается на государственный орган
или орган местного самоуправления либо должностное лицо, принявшее нормативный правовой
акт.
5. Отказ лица, обратившегося в суд, от своего требования не влечет прекращения
производства по делу. Признание требования государственным органом, органом местного
самоуправления, должностным лицом, издавшим нормативный правовой акт, для суда
необязательно.
Статья 301. Решение суда и его исполнение
1. Решение суда выносится в соответствии с требованиями статьи 228 настоящего
Кодекса.
2. Решение суда, которым нормативный правовой акт полностью или в отдельной его
части признан несоответствующим закону и недействующим, обязательно для государственного
органа или должностного лица, принявшего этот нормативный правовой акт. Решение
обязательно для неопределенного круга лиц, на права и свободы, законные интересы которых
распространялось действие оспоренного подзаконного нормативного правового акта.
3. Решение суда о соответствии или несоответствии нормативного правового акта
законам имеет преюдициальную силу. Законность подзаконного нормативного правового акта
может быть оспорена вновь другими гражданами или юридическими лицами только в той его
части, которая ранее не проверялась в судебном порядке.
ПОДРАЗДЕЛ 4. ОСОБОЕ ПРОИЗВОДСТВО
Глава 31. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 302. Дела, рассматриваемые судом в порядке
особого производства
1. К делам, рассматриваемым судом в порядке особого производства, относятся дела:
1) об установлении фактов, имеющих юридическое значение;
2) по заявлениям об усыновлении (удочерении) ребенка;
3) о признании гражданина безвестно отсутствующим и об объявлении гражданина
умершим;
4) об ограничении дееспособности гражданина, о признании гражданина
недееспособным, об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от
четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами;
5) об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипация);
6) о направлении несовершеннолетних в специальные организации образования для
детей с девиантным поведением или организации с особым режимом содержания;
7) о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар;
8) о направлении гражданина на принудительное лечение от туберкулеза, алкоголизма,
наркомании, токсикомании;
9) о реструктуризации финансовых организаций и организаций, входящих в банковский
конгломерат в качестве родительской организации и не являющихся финансовыми
организациями;
10) о введении, досрочном завершении и продлении срока временного управления
хлебоприемным предприятием или хлопкоперерабатывающей организацией;
11) о реабилитации и банкротстве;
12) о признании движимой вещи бесхозяйной и признании права коммунальной
собственности на недвижимое имущество;
13) об установлении неправильностей записей актов гражданского состояния;
14) по жалобам на нотариальные действия или на отказ в их совершении;
15) о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным
ценным бумагам (вызывное производство);
16) по заявлениям о признании организации, осуществляющей экстремизм или
террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого
государства, экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения
ею своего наименования, а также о признании информационных материалов, ввозимых,
издаваемых, изготавливаемых и (или) распространяемых на территории Республики Казахстан,
экстремистскими или террористическими;
17) по заявлениям о признании интернет-казино, продукции иностранного средства
массовой информации, распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей
информацию, противоречащую законам Республики Казахстан, незаконными;
18) по заявлениям о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан.
2. Законом может быть предусмотрено рассмотрение и других дел в порядке особого
производства.
Статья 303. Подготовка дела к судебному разбирательству
В порядке, предусмотренном статьей 165 настоящего Кодекса, с особенностями,
установленными главой 31 настоящего Кодекса, судья проводит подготовку дела к судебному
разбирательству в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления в производство
суда. Продление этого срока не допускается.
Статья 304. Порядок рассмотрения дел особого производства
1. Дела особого производства рассматриваются судами по правилам искового
производства с особенностями, установленными главами 31–49 настоящего Кодекса. Дела
особого производства суд рассматривает с участием заявителя и заинтересованных лиц.
2. Если при подаче заявления или рассмотрении дела в особом производстве
установлено наличие спора о праве, подведомственного суду, суд выносит определение об
оставлении заявления без рассмотрения, которым разъясняет сторонам и заинтересованным
лицам их право на обращение в суд в порядке искового производства.
Глава 32. УСТАНОВЛЕНИЕ ФАКТОВ, ИМЕЮЩИХ ЮРИДИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ
Статья 305. Дела об установлении фактов, имеющих
юридическое значение
1. Суд устанавливает факты, от которых зависит возникновение, изменение или
прекращение личных либо имущественных прав граждан или юридических лиц.
2. Суд рассматривает дела об установлении фактов:
1) родственных отношений лиц;
2) нахождения лица на иждивении;
3) регистрации рождения, усыновления (удочерения), брака, развода и смерти;
4) признания отцовства;
5) принадлежности правоустанавливающих документов (за исключением воинских
документов, паспорта, удостоверения личности и свидетельств, выдаваемых органами записи
актов гражданского состояния) лицу, имя, отчество или фамилия которого, указанные в
документе, не совпадают с именем, отчеством или фамилией этого лица по паспорту или
удостоверению личности, или свидетельству о рождении;
6) наличия документов, подтверждающих владение, пользование и (или) распоряжение
объектами недвижимого имущества, если у заявителя имелся правоустанавливающий документ о
принадлежности имущества, но он утрачен, и указанный факт не может быть установлен во
внесудебном порядке;
7) несчастного случая, если он не может быть подтвержден в ином порядке;
8) смерти лица в определенное время при определенных обстоятельствах в случае
отказа органов записи актов гражданского состояния в регистрации смерти;
9) принятия наследства и места открытия наследства, если лицо, совершающее
нотариальные действия, не может выдать заявителю свидетельство о праве на наследство в
связи с отсутствием или недостаточностью соответствующих документов, необходимых для
подтверждения факта вступления во владение наследственным имуществом.
3. Суд устанавливает другие имеющие юридическое значение факты, если
законодательством Республики Казахстан не предусмотрен иной порядок их установления.
Статья 306. Условия, необходимые для установления фактов,
имеющих юридическое значение
Суд устанавливает факты, имеющие юридическое значение, лишь при невозможности
получения заявителем в ином порядке надлежащих документов, удостоверяющих эти факты,
либо при невозможности восстановления утраченных документов.
Статья 307. Подача заявления
Заявление по делам об установлении факта, имеющего юридическое значение, подается
в суд по месту жительства заявителя, за исключением факта наличия документов,
подтверждающих владение, пользование и (или) распоряжение объектами недвижимого
имущества, которое подается в суд по месту нахождения недвижимого имущества.
Статья 308. Содержание заявления
В заявлении должно быть указано, для какой цели заявителю необходимо установить
данный факт, а также должны быть приведены доказательства, подтверждающие невозможность
получения заявителем надлежащих документов либо невозможность восстановления утраченных
документов.
Статья 309. Решение суда по заявлению
Решение суда об установлении факта, имеющего юридическое значение, является
основанием для государственной регистрации соответствующего права и выдачи
соответствующих документов, если такое право подлежит регистрации, не заменяя собой
документов, выдаваемых этими органами.
Глава 33. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ ОБ УСЫНОВЛЕНИИ (УДОЧЕРЕНИИ) РЕБЕНКА
Статья 310. Подача заявления
Заявление об усыновлении или удочерении (далее – усыновление) несовершеннолетнего
ребенка подается гражданами, желающими усыновить ребенка, в суд по месту жительства
(месту нахождения) ребенка по правилам подсудности, установленной главой 3 настоящего
Кодекса.
Статья 311. Содержание заявления
В заявлении об усыновлении ребенка должны быть указаны:
1) фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность)
усыновителей (усыновителя), место их жительства;
2) фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность)
и дата рождения усыновляемого ребенка, его место жительства (место нахождения), сведения
о родителях усыновляемого ребенка, наличие у него братьев и сестер;
3) обстоятельства, обосновывающие просьбу усыновителей (усыновителя) об
усыновлении ребенка, и доказательства, подтверждающие эти обстоятельства;
4) просьба об изменении фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе,
удостоверяющем личность) усыновляемого ребенка, даты его рождения, места рождения
усыновляемого ребенка, о записи усыновителей (усыновителя) в актовой записи о рождении
ребенка в качестве родителей (родителя) при желании усыновителей (усыновителя) внести
соответствующие изменения в актовую запись о рождении ребенка.
Статья 312. Документы, прилагаемые к заявлению об
усыновлении
К заявлению об усыновлении должны быть приложены:
1) копия свидетельства о браке усыновителей (усыновителя) – при усыновлении
ребенка лицами (лицом), состоящими в браке;
2) при усыновлении ребенка одним из супругов – согласие другого супруга или
документ, подтверждающий, что супруги прекратили семейные отношения. При невозможности
приобщить к заявлению соответствующий документ в заявлении должны быть указаны
доказательства, подтверждающие эти факты;
3) медицинское заключение о состоянии здоровья усыновителей (усыновителя);
4) справка с места работы о занимаемой должности и заработной плате либо иной
документ о доходах;
5) документ, подтверждающий право пользования жилым помещением или право
собственности на жилое помещение;
6) иные документы, предусмотренные законами Республики Казахстан.
Статья 313. Подготовка дела к судебному разбирательству
1. При подготовке дела к судебному разбирательству судья обязывает органы,
осуществляющие функции по опеке или попечительству по месту жительства или месту
нахождения усыновляемого ребенка, представить в суд разрешение о передаче на усыновление
на основании заключения комиссии об обоснованности и о соответствии усыновления
интересам ребенка.
2. К заключению органов опеки и попечительства должны быть приложены:
1) акт обследования условий жизни усыновителей (усыновителя), составленный
органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству по месту жительства или
месту нахождения усыновляемого ребенка либо по месту жительства усыновителей
(усыновителя);
2) свидетельство о рождении усыновляемого ребенка;
3) медицинское заключение о состоянии здоровья, о физическом и об умственном
развитии усыновляемого ребенка;
4) согласие усыновляемого ребенка, достигшего возраста десяти лет, на усыновление,
а также на возможные изменения его имени, отчества, фамилии и запись усыновителей
(усыновителя) в качестве его родителей (за исключением случаев, если такое согласие в
соответствии с законодательством Республики Казахстан не требуется);
5) согласие на усыновление ребенка родителей, не достигших возраста шестнадцати
лет, также согласие их законных представителей, а при отсутствии законных представителей
согласие органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, за исключением
случаев, предусмотренных Кодексом Республики Казахстан «О браке (супружестве) и семье»;
6) согласие на усыновление ребенка его опекуна или попечителя, патронатного
воспитателя или руководителя организации образования, медицинских и других организаций,
в котором находится ребенок, оставшийся без попечения родителей;
7) при усыновлении ребенка гражданами Республики Казахстан, постоянно проживающими
за пределами Республики Казахстан, иностранцами документ, подтверждающий факт нахождения
на централизованном учете в уполномоченном органе в сфере защиты прав детей, а также
документы, подтверждающие реализацию уполномоченным органом в сфере защиты прав детей
права первоочередного усыновления этого ребенка родственниками независимо от их
гражданства и места жительства либо гражданами Республики Казахстан.
3. Суд истребует информацию о детях-сиротах, детях, оставшихся без попечения
родителей, состоящих на первичном, региональном, централизованном учетах, от органов,
осуществляющих функции по опеке или попечительству, на основании письменного запроса.
4. Суд при необходимости может истребовать и иные документы.
Статья 314. Рассмотрение заявлений
Дела об усыновлении ребенка суд рассматривает с обязательным участием самих
усыновителей (усыновителя), представителей органа, осуществляющего функцию по опеке или
попечительству, а также прокурора.
В необходимых случаях суд может привлечь к участию в деле родителей (родителя) или
иных законных представителей усыновляемого ребенка, его родственников и других
заинтересованных лиц, а также самого ребенка, достигшего возраста десяти лет.
Дела об усыновлении ребенка суд рассматривает в закрытом судебном заседании.
Статья 315. Решение суда по заявлению
Рассмотрев заявление об усыновлении ребенка, суд выносит решение об удовлетворении
заявления либо об отказе в его удовлетворении полностью или в части удовлетворения
просьбы усыновителей (усыновителя) о записи их в качестве родителей (родителя) ребенка в
актовой записи о его рождении, а также об изменении даты и места рождения ребенка.
При удовлетворении заявления об усыновлении взаимные права и обязанности
усыновителей (усыновителя) и усыновленного ребенка возникают со дня вступления в
законную силу решения суда.
Выписка из решения суда направляется в орган записи актов гражданского состояния
по месту нахождения суда для государственной регистрации усыновления ребенка, а также в
орган, осуществляющий функцию по опеке и попечительству, в течение трех рабочих дней со
дня вступления решения в законную силу.
Статья 316. Отмена усыновления
Рассмотрение и разрешение дел об отмене усыновления осуществляются по правилам
искового производства.
Глава 34. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О ПРИЗНАНИИ ГРАЖДАНИНА
БЕЗВЕСТНО ОТСУТСТВУЮЩИМ ИЛИ ОБЪЯВЛЕНИИ УМЕРШИМ Статья 317. Подача заявления
1. Заявление о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении
гражданина умершим подается в суд по месту жительства заявителя либо по последнему
известному месту жительства безвестно отсутствующего гражданина.
2. Дело о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении гражданина
умершим может быть начато по заявлению членов его семьи, прокурора, общественных
объединений, органа опеки и попечительства и других заинтересованных лиц.
Статья 318. Содержание заявления
В заявлении должно быть указано, для какой цели необходимо заявителю признать
гражданина безвестно отсутствующим или объявить его умершим, а также должны быть
изложены обстоятельства, подтверждающие безвестное отсутствие гражданина, либо
обстоятельства, угрожавшие пропавшему без вести смертью или дающие основание
предполагать его гибель от определенного несчастного случая. В отношении военнослужащих
или иных граждан, пропавших без вести в связи с военными действиями, в заявлении
указывается день окончания военных действий.
Статья 319. Подготовка дела к судебному разбирательству
1. Судья при подготовке дела к судебному разбирательству выясняет, какие лица
могут дать сведения об отсутствующем лице, а также запрашивает соответствующие
организации по последнему известному месту жительства и месту работы отсутствующего
лица, органы внутренних дел, воинские части об имеющихся о нем сведениях.
2. Судья в определении о подготовке дела к судебному разбирательству обязывает
заявителя за свой счет произвести публикацию в средствах массовой информации (районного,
областного, республиканского уровня, в сети Интернет, на телевидении) о возбуждении дела
о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении гражданина умершим.
Публикация производится в срок, установленный судом, и должна содержать:
1) наименование суда, в который поступило заявление о признании гражданина
безвестно отсутствующим или объявлении умершим;
2) наименование заявителя и его место жительства (место нахождения, если заявление
поступило от юридического лица);
3) фамилию, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность),
место рождения и место последней работы отсутствующего;
4) предложение лицам, имеющим сведения о месте пребывания гражданина, сообщить об
этом суду в трехмесячный срок со дня публикации.
3. О публикации в средствах массовой информации заявитель обязан представить суду
подтверждение не позднее трех рабочих дней со дня ее размещения. Непредставление
подтверждения о публикации влечет оставление заявления без рассмотрения.
Судья может предложить органу, осуществляющему функции по опеке или
попечительству, назначить опекуна для охраны и управления имуществом отсутствующего
гражданина.
Статья 320. Обязательность участия прокурора
Дела о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении гражданина
умершим суд рассматривает с обязательным участием прокурора.
Статья 321. Последствия решения суда
1. Решение суда, которым гражданин признан безвестно отсутствующим, является
основанием для назначения органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству,
опеки над имуществом безвестно отсутствующего по месту его нахождения.
2. Решение суда, которым гражданин объявлен умершим, является основанием для
внесения органом записи актов гражданского состояния записи о смерти лица в книгу
регистрации актов гражданского состояния.
Со дня вступления решения суда в законную силу считается открывшимся наследство в
отношении имущества гражданина, объявленного умершим.
Статья 322. Последствия явки или обнаружения места
пребывания гражданина, признанного решением
суда безвестно отсутствующим или объявленного
умершим
1. В случае явки или обнаружения места пребывания гражданина, признанного решением
суда безвестно отсутствующим или объявленного умершим, суд первой инстанции отменяет
свое ранее вынесенное решение новым решением. Это решение является основанием для
прекращения опеки над имуществом гражданина, признанного безвестно отсутствующим,
и аннулирования в книге регистрации актов гражданского состояния записи о смерти лица,
объявленного умершим.
2. Отмена решения суда о признании гражданина безвестно отсутствующим или об
объявлении его умершим является основанием для восстановления имущественных прав
указанных лиц.
Глава 35. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ ОБ ОГРАНИЧЕНИИ ДЕЕСПОСОБНОСТИ
ГРАЖДАНИНА, О ПРИЗНАНИИ ГРАЖДАНИНА НЕДЕЕСПОСОБНЫМ, ОБ
ОГРАНИЧЕНИИ ИЛИ О ЛИШЕНИИ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНЕГО В ВОЗРАСТЕ ОТ
ЧЕТЫРНАДЦАТИ ДО ВОСЕМНАДЦАТИ ЛЕТ ПРАВА САМОСТОЯТЕЛЬНО
РАСПОРЯЖАТЬСЯ СВОИМИ ДОХОДАМИ
Статья 323. Подача заявления
1. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным вследствие злоупотребления
спиртными напитками или наркотическими средствами, психотропными веществами, их
аналогами может быть возбуждено по заявлению членов его семьи, близких родственников
независимо от совместного с ним проживания, прокурора, органа, осуществляющего функции
по опеке или попечительству.
2. Дело о признании гражданина недееспособным вследствие психического заболевания
или психического расстройства, слабоумия или иного болезненного состояния психики может
быть возбуждено в суде по заявлению членов семьи, близких родственников независимо от
совместного с ним проживания, прокурора, органа, осуществляющего функции по опеке или
попечительству, психиатрического (психоневрологического) лечебного учреждения.
3. Дело об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от
четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своими доходами
может быть возбуждено на основании заявления родителей, усыновителей, попечителя либо
органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, или прокурора.
4. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным, недееспособным или о
лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права
самостоятельно распоряжаться своими доходами возбуждается в целях защиты как интересов
ограниченно дееспособного, недееспособного путем установления (назначения) опеки, так и
лиц, указанных в частях первой и второй настоящей статьи.
5. Заявление о признании гражданина ограниченно дееспособным, недееспособным или о
лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права
самостоятельно распоряжаться своими доходами подается в суд по месту жительства данного
лица, а если лицо помещено в психиатрическое (психоневрологическое) лечебное учреждение,
то по месту нахождения этого учреждения.
Статья 324. Содержание заявления
1. В заявлении о признании гражданина ограниченно дееспособным должны быть
изложены обстоятельства, свидетельствующие о том, что лицо, злоупотребляющее спиртными
напитками или наркотическими средствами, психотропными веществами, их аналогами, ставит
свою семью в тяжелое материальное положение.
2. В заявлении о признании гражданина недееспособным должны быть изложены
обстоятельства, свидетельствующие о наличии у него психического заболевания или
психического расстройства, слабоумия или иного болезненного состояния психики,
вследствие чего лицо не может понимать фактический характер и значение своих действий
или руководить ими.
3. В заявлении об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от
четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком,
стипендией или иными доходами должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о
явно неразумном распоряжении несовершеннолетним своим заработком, стипендией или иными
доходами.
Статья 325. Подготовка дела к судебному разбирательству
1. При подготовке дела к судебному разбирательству судья назначает официального
представителя-адвоката для представления и защиты им интересов гражданина в процессе по
возбужденному делу.
Официальный представитель-адвокат обладает полномочиями законного представителя. В
соответствии с законом юридическая помощь такого адвоката предоставляется бесплатно за
счет бюджетных средств.
2. При наличии достаточных данных о психическом заболевании или психическом
расстройстве, слабоумии или ином болезненном состоянии психики гражданина суд назначает
для определения его психического состояния судебно-психиатрическую экспертизу.
При явном уклонении лица, в отношении которого возбуждено дело о признании его
недееспособным, от прохождения экспертизы суд в судебном заседании с участием психиатра
может вынести определение о принудительном направлении гражданина на судебно-
психиатрическую экспертизу.
Статья 326. Рассмотрение заявления
1. Заявление о признании гражданина ограниченно дееспособным, недееспособным, об
ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати
лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией или иными доходами
суд рассматривает с участием самого гражданина, заявителя, прокурора, представителя
органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству.
Гражданин, в отношении которого рассматривается дело о признании его
недееспособным, должен быть вызван в судебное заседание, если его присутствие в судебном
заседании не создает опасности для его жизни или здоровья либо для жизни или здоровья
окружающих. Лицо вправе изложить свою позицию лично либо через представителей.
Если личное участие гражданина в судебном заседании по делу о признании лица
недееспособным создает опасность для его жизни или здоровья либо для жизни или здоровья
окружающих, дело рассматривается судом по месту его нахождения. Дело может быть
рассмотрено в медицинской организации, оказывающей психиатрическую помощь в стационарных
условиях, или стационарном учреждении социального обслуживания для лиц, страдающих
психическими расстройствами, с участием самого гражданина.
2. При рассмотрении дел указанной категории заявитель освобождается от уплаты
судебных издержек. Суд, установив, что лицо, подавшее заявление, действовало
недобросовестно в целях заведомо необоснованного ограничения или лишения дееспособности
гражданина, взыскивает с него все судебные издержки, связанные с рассмотрением дела.
Статья 327. Решение суда по заявлению
1. Суд выносит решение об отказе в удовлетворении заявления, если установит факт
отсутствия оснований для признания гражданина ограниченно дееспособным или
недееспособным, об ограничении или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от
четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим заработком,
стипендией или иными доходами.
2. Решение суда об ограничении дееспособности гражданина, а также об ограничении
или о лишении несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права
самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией или иными доходами является
основанием для назначения попечителя органом, осуществляющим функции по опеке или
попечительству.
3. Решение суда о признании гражданина недееспособным является основанием для
назначения опекуна органом, осуществляющим функции по опеке или попечительству.
4. Орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству, обязан в
десятидневный срок сообщить суду о назначении ограниченно дееспособному или
недееспособному гражданину попечителя или опекуна.
5. Гражданин, признанный недееспособным или ограниченно дееспособным, вправе
обжаловать решение суда в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
Статья 328. Признание гражданина дееспособным
1. В случаях, предусмотренных пунктом вторым статьи 22, пунктом вторым статьи 27
Гражданского кодекса Республики Казахстан, суд по заявлению самого гражданина, члена его
семьи, близкого родственника, попечителя, органа, осуществляющего функции по опеке или
попечительству, психиатрического диспансера выносит решение об отмене ограничения
дееспособности гражданина, об отмене ограничения или отмене лишения несовершеннолетнего
в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет права самостоятельно распоряжаться своим
заработком, стипендией или иными доходами. На основании решения суда отменяется
установленное над ним попечительство.
2. В случаях, предусмотренных пунктом третьим статьи 26 Гражданского кодекса
Республики Казахстан, суд по заявлению опекуна, психиатрического лечебного учреждения,
члена семьи, близкого родственника, прокурора, психиатрического (психоневрологического)
учреждения, органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, на основании
соответствующего заключения судебно-психиатрической экспертизы выносит решение о
признании выздоровевшего или имеющего значительное улучшение здоровья лица дееспособным.
На основании решения суда отменяется установленная над гражданином опека.
Глава 36. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ ОБ ОБЪЯВЛЕНИИ
НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНЕГО ПОЛНОСТЬЮ ДЕЕСПОСОБНЫМ (ЭМАНСИПАЦИЯ)
Статья 329. Подача заявления об объявлении
несовершеннолетнего полностью дееспособным
1. Несовершеннолетний, достигший возраста шестнадцати лет, может обратиться в суд
по месту своего жительства с заявлением об объявлении его полностью дееспособным в
случае, предусмотренном статьей 22-1 Гражданского кодекса Республики Казахстан.
2. Заявление об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным принимается
судом при отсутствии согласия родителей (одного из родителей), усыновителей
(усыновителя) или попечителя объявить несовершеннолетнего полностью дееспособным.
Статья 330. Рассмотрение заявления об объявлении
несовершеннолетнего полностью дееспособным
Заявление об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным рассматривается
судом с участием заявителя, родителей (одного из родителей), усыновителей (усыновителя),
попечителя, а также представителя органа, осуществляющего функции по опеке или
попечительству, прокурора.
Статья 331. Решение суда по заявлению об объявлении
несовершеннолетнего полностью дееспособным
1. Суд, рассмотрев по существу заявление об объявлении несовершеннолетнего
полностью дееспособным, принимает решение, которым удовлетворяет или отказывает в
удовлетворении заявителя.
2. При удовлетворении заявления несовершеннолетний, достигший возраста шестнадцати
лет, объявляется полностью дееспособным (эмансипированным) со дня вступления в законную
силу решения суда об эмансипации.
Глава 37. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О НАПРАВЛЕНИИ
НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ В СПЕЦИАЛЬНЫЕ ОРГАНИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ ДЛЯ
ДЕТЕЙ С ДЕВИАНТНЫМ ПОВЕДЕНИЕМ ИЛИ ОРГАНИЗАЦИЮ
С ОСОБЫМ РЕЖИМОМ СОДЕРЖАНИЯ
Статья 332. Помещение несовершеннолетнего в специальную
организацию образования для детей с девиантным
поведением или организацию с особым режимом
содержания
1. Заявление о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования
для детей с девиантным поведением подается органом, осуществляющим функции по опеке или
попечительству, либо органом внутренних дел, а в специальную организацию с особым
режимом содержания – органом внутренних дел в специализированный межрайонный суд по
делам несовершеннолетних по месту жительства (месту нахождения) ребенка.
2. В заявлении о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию
образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом
содержания должны быть изложены обстоятельства и представлены документы,
свидетельствующие о наличии предусмотренных законом оснований для направления в
специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с
особым режимом содержания и об отсутствии у несовершеннолетнего заболевания,
препятствующего его содержанию и обучению в указанной организации образования, а также
постановление комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав.
Статья 333. Рассмотрение заявления о помещении
несовершеннолетнего в специальную организацию
образования для детей с девиантным поведением
или организацию с особым режимом содержания
1. В суд вызываются несовершеннолетний, его законные представители, представители
органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, а также иные лица по
усмотрению суда.
2. Участие прокурора в рассмотрении заявления о помещении несовершеннолетнего в
специальную организацию образования для детей с девиантным поведением или организацию с
особым режимом содержания является обязательным.
3. Заявитель освобождается от уплаты судебных издержек, связанных с рассмотрением
дела о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с
девиантным поведением или организацию с особым режимом содержания.
Статья 334. Решение суда по заявлению о помещении
несовершеннолетнего в специальную организацию
образования для детей с девиантным поведением
или организацию с особым режимом содержания
1. Рассмотрев заявление о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию
образования для детей с девиантным поведением или организацию с особым режимом
содержания по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет
заявление.
2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для помещения
несовершеннолетнего в специальную организацию образования для детей с девиантным
поведением или организацию с особым режимом содержания.
3. Срок пребывания несовершеннолетнего в специальной организации образования для
детей с девиантным поведением или организации с особым режимом содержания исчисляется со
дня вступления решения в законную силу.
Глава 38. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О ПРИНУДИТЕЛЬНОЙ ГОСПИТАЛИЗАЦИИ
ГРАЖДАНИНА В ПСИХИАТРИЧЕСКИЙ СТАЦИОНАР
Статья 335. Подача заявления о принудительной
госпитализации гражданина в
психиатрический стационар
1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический
стационар без его согласия подается представителем медицинской организации, оказывающей
психиатрическую помощь в стационарных условиях, в суд по месту нахождения
психиатрической организации.
2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом основания
для принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар, прилагается
мотивированное заключение комиссии врачей-психиатров психиатрической организации,
принявшей решение об обоснованности госпитализации лица в психиатрический стационар и
его лечении.
Статья 336. Срок подачи заявления о принудительной
госпитализации гражданина в
психиатрический стационар
1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический
стационар подается в суд не позднее семидесяти двух часов с момента помещения лица в
психиатрический стационар.
Принудительная госпитализация гражданина в психиатрический стационар до вынесения
судом решения допускается исключительно в целях недопущения последствий,
предусмотренных подпунктами 2), 3) и 4) пункта 1 статьи 94 Кодекса Республики Казахстан
«О здоровье народа и системе здравоохранения».
По каждому случаю принудительной госпитализации без решения суда администрация
психиатрической организации в течение сорока восьми часов с момента помещения гражданина
в психиатрический стационар направляет прокурору письменное уведомление.
2. Возбуждая дело, судья одновременно продлевает пребывание гражданина в
психиатрическом стационаре на срок, необходимый для рассмотрения заявления в суде.
Статья 337. Рассмотрение заявления о принудительной
госпитализации гражданина в психиатрический
стационар
1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический
стационар судья рассматривает в течение десяти рабочих дней со дня возбуждения дела.
Судебное заседание проводится в помещении суда или психиатрической организации, в
которую лицо госпитализировано. Гражданин имеет право лично участвовать в судебном
заседании по делу о его принудительной госпитализации, если по сведениям, полученным от
представителя психиатрической организации, психическое состояние этого лица позволяет
ему лично участвовать в судебном заседании, которое проводится в помещении
психиатрической организации.
2. Дело рассматривается с участием прокурора, представителя медицинской
организации, в которую госпитализирован гражданин и по чьей инициативе возбуждено дело,
и представителя гражданина, в отношении которого решается вопрос о принудительной
госпитализации в психиатрический стационар.
Статья 338. Решение суда по заявлению о принудительной
госпитализации гражданина в психиатрический
стационар и лечении
1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо
удовлетворяет заявление.
2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для принудительной
госпитализации гражданина для лечения и дальнейшего содержания в психиатрическом
стационаре на установленный законом срок.
Статья 339. Подача и рассмотрение заявления о продлении
срока принудительной госпитализации и лечения
1. Заявление о продлении срока принудительной госпитализации и лечения свыше шести
месяцев подается в суд медицинской организацией, оказывающей психиатрическую помощь в
стационарных условиях, по месту нахождения психиатрической организации.
2. К заявлению о продлении срока принудительной госпитализации и лечения
прилагается заключение комиссии врачей-психиатров о необходимости продления срока
принудительной госпитализации и лечения, вынесенное в порядке,
установленном законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.
3. Заявление о продлении срока о принудительной госпитализации и лечения
рассматривается в порядке, предусмотренном статьей 337 настоящего Кодекса.
Статья 340. Решение суда по заявлению о продлении срока
принудительной госпитализации и лечения
1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо
удовлетворяет это заявление.
2. Решение суда об удовлетворении заявления о продлении срока принудительной
госпитализации и лечения гражданина является основанием для продления срока
принудительной госпитализации и лечения на срок, установленный законом.
3. Решение суда об отклонении заявления о продлении срока принудительной
госпитализации и лечения гражданина является основанием для выписки из психиатрической
организации.
Глава 39. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О НАПРАВЛЕНИИ ГРАЖДАНИНА,
БОЛЬНОГО АЛКОГОЛИЗМОМ, НАРКОМАНИЕЙ ИЛИ ТОКСИКОМАНИЕЙ, НА
ПРИНУДИТЕЛЬНОЕ ЛЕЧЕНИЕ В НАРКОЛОГИЧЕСКУЮ ОРГАНИЗАЦИЮ
Статья 341. Подача заявления о направлении на
принудительное лечение в наркологическую
организацию больного алкоголизмом, наркоманией
или токсикоманией
1. Заявление о направлении на принудительное лечение в наркологическую организацию
больного алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией без его согласия подается
представителем государственной организации здравоохранения по инициативе родственников
больного, трудовых коллективов, общественных организаций, органов внутренних дел,
прокуратуры, органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, по месту
жительства больного.
В случае решения вопроса о принудительном лечении в наркологической организации
больного алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией, не имеющего постоянного места
жительства, заявление подается органами внутренних дел по месту нахождения больного в
момент подачи такого заявления.
2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом основания
для направления на принудительное лечение в наркологическую организацию больного
алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией, прилагается мотивированное медицинское
заключение о признании лица больным алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией и
необходимости применения к нему принудительных мер лечения.
Статья 342. Рассмотрение заявления о принудительном
лечении в наркологической организации больного
алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией
1. Заявление о принудительном лечении гражданина в наркологической организации
судья рассматривает в течение десяти рабочих дней со дня принятия заявления к
производству.
2. Дело рассматривается с участием больного, направляемого на принудительное
лечение, представителя органов здравоохранения и внутренних дел, по чьей инициативе
возбуждено дело, родственников больного, представителей трудовых коллективов,
общественных объединений.
В случае уклонения от явки на судебное заседание больного, в отношении которого
возбуждено дело о направлении на принудительное лечение в наркологической организации,
он подвергается судом принудительному приводу органами внутренних дел.
Статья 343. Решение суда по заявлению о принудительном
лечении в наркологической организации больного
алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией
1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо
удовлетворяет заявление.
2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для направления
гражданина для принудительного лечения в наркологическую организацию на
установленный законом срок.
Статья 344. Подача и рассмотрение заявления о продлении
срока принудительного лечения в
наркологической организации больного
алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией
1. В случаях, предусмотренных законом, срок принудительного лечения в
наркологической организации больного алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией может
быть продлен по заявлению администрации наркологической организации по месту нахождения
данной организации.
2. К заявлению о продлении срока принудительного лечения в наркологической
организации больного алкоголизмом, наркоманией или токсикоманией прилагается медицинское
заключение о необходимости продления срока принудительного лечения.
Статья 345. Решение суда по заявлению о продлении срока
принудительного лечения в наркологической
организации больного алкоголизмом, наркоманией
или токсикоманией
1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо
удовлетворяет это заявление.
2. Решение суда об удовлетворении заявления о продлении срока принудительной
госпитализации и лечения гражданина является основанием для продления срока
принудительного лечения в наркологической организации больного алкоголизмом, наркоманией
или токсикоманией на срок, установленный законом.
3. Решение суда об отклонении заявления о продлении срока принудительной
госпитализации и лечения гражданина является основанием для выписки из наркологической
организации.
Глава 40. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О ПРИНУДИТЕЛЬНОМ ЛЕЧЕНИИ
ГРАЖДАНИНА, БОЛЬНОГО ТУБЕРКУЛЕЗОМ И УКЛОНЯЮЩЕГОСЯ ОТ ЛЕЧЕНИЯ Статья 346. Подача заявления о принудительном лечении
гражданина, больного туберкулезом и
уклоняющегося от лечения
1. Заявление о принудительном лечении гражданина, больного туберкулезом, без его
согласия подается представителем органов (организаций) здравоохранения по месту
нахождения противотуберкулезного учреждения, осуществляющего медицинское (диспансерное)
наблюдение за этим больным, или в суд по месту жительства больного.
2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом основания
для лечения гражданина, больного туберкулезом, без его согласия, прилагаются заключение
организации здравоохранения о признании больным туберкулезом, а также документы,
подтверждающие отказ больного от лечения, назначенного врачом.
3. Заявление в отношении гражданина, освобождающегося из исправительного
учреждения уголовно-исполнительной системы органов внутренних дел, больного
туберкулезом, подается в суд администрацией исправительного учреждения не позднее месяца
до окончания срока наказания по месту нахождения исправительного учреждения.
Статья 347. Рассмотрение заявления о принудительном
лечении гражданина, больного туберкулезом и
уклоняющегося от лечения
1. Заявление о принудительном лечении гражданина, больного туберкулезом и
уклоняющегося от лечения, судья рассматривает в течение пяти рабочих дней со дня
принятия заявления к производству суда.
2. Дело рассматривается с участием гражданина, направляемого на принудительное
лечение в зале судебного заседания, либо по месту нахождения противотуберкулезного
учреждения, осуществляющего медицинское (диспансерное) наблюдение за этим больным.
В случае, когда по данным специализированной противотуберкулезной организации,
представителя организации здравоохранения или уголовной исполнительной системы органов
внутренних дел, внесших представление о направлении на принудительное лечение, и
прокурора лицо представляет опасность для окружающих в связи с угрозой распространения
болезни, дело может быть рассмотрено в отсутствие лица либо с использованием средств
видеоконференцсвязи при ее наличии.
3. Дело рассматривается с участием гражданина, представителя организации
здравоохранения или уголовной исполнительной системы органов внутренних дел, внесшей
представление о направлении на принудительное лечение, и прокурора.
Статья 348. Решение суда по заявлению о принудительном
лечении гражданина, больного туберкулезом и
уклоняющегося от лечения
1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо
удовлетворяет заявление.
2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для направления
гражданина, больного туберкулезом, на принудительное лечение в специализированную
противотуберкулезную организацию на установленный законом срок.
3. Принудительное лечение гражданина, больного туберкулезом, освобождаемого из
учреждения уголовно-исполнительной системы, не прошедшего полный курс лечения в период
отбывания наказания, осуществляется в специализированных противотуберкулезных
организациях по месту освобождения в порядке, установленном Уголовно-исполнительным
кодексом Республики Казахстан.
4. Исполнение решения суда о направлении гражданина, больного туберкулезом, на
принудительное лечение возлагается на органы уголовно-исполнительной системы.
5. Исполнение решения суда о направлении гражданина, больного туберкулезом,
освобождаемого из учреждения уголовно-исполнительной системы, осуществляется органами
внутренних дел на основании извещения этого учреждения.
Глава 41. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О РЕСТРУКТУРИЗАЦИИ ФИНАНСОВЫХ
ОРГАНИЗАЦИЙ И ОРГАНИЗАЦИЙ, ВХОДЯЩИХ В БАНКОВСКИЙ КОНГЛОМЕРАТ В
КАЧЕСТВЕ РОДИТЕЛЬСКОЙ ОРГАНИЗАЦИИ И НЕ ЯВЛЯЮЩИХСЯ
ФИНАНСОВЫМИ ОРГАНИЗАЦИЯМИ
Статья 349. Рассмотрение дел о реструктуризации финансовых
организаций и организаций, входящих в
банковский конгломерат в качестве родительской
организации и не являющихся
финансовыми организациями
Дела о реструктуризации финансовых организаций и организаций, входящих в
банковский конгломерат в качестве родительской организации и не являющихся финансовыми
организациями, рассматриваются специализированным межрайонным экономическим судом по
общим правилам предусмотренным настоящим Кодексом, с особенностями, установленными
законодательством Республики Казахстан.
Положения настоящей главы распространяются на проведение реструктуризации
организацией, входящей в банковский конгломерат в качестве родительской организации и не
являющейся финансовой организацией, в случаях, предусмотренных законами Республики
Казахстан.
Статья 350. Подача заявления о реструктуризации
1. Заявление о реструктуризации финансовой организации подается финансовой
организацией в специализированный межрайонный экономический суд.
2. К заявлению о реструктуризации, в котором должно быть указано предусмотренное
законом основание для реструктуризации финансовой организации, прилагаются:
1) решение совета директоров финансовой организации о проведении реструктуризации;
2) письменное соглашение финансовой организации с Национальным Банком Республики
Казахстан по вопросам реструктуризации финансовой организации;
3) проект плана реструктуризации финансовой организации, содержащий следующую
информацию:
порядок и срок проведения реструктуризации;
перечень реструктурируемых активов и обязательств;
мероприятия, проводимые в рамках реструктуризации;
предполагаемые финансовые результаты от реструктуризации активов и обязательств;
принимаемые ограничения в деятельности.
Статья 351. Рассмотрение заявления
Суд рассматривает заявление о реструктуризации финансовой организации в течение
пяти рабочих дней со дня его принятия к производству суда.
Статья 352. Решение суда по заявлению
1. Рассмотрев заявление о реструктуризации финансовой организации, суд выносит
решение о проведении реструктуризации финансовой организации, которое должно содержать:
1) наименование финансовой организации;
2) указание о проведении реструктуризации финансовой организации с определением
срока реструктуризации и должностных лиц финансовой организации, ответственных за
проведение реструктуризации, созыв и проведение собрания кредиторов.
2. С момента вступления в законную силу решения суда о проведении реструктуризации
финансовой организации:
1) приостанавливается исполнение:
ранее принятых решений судов, арбитража об удовлетворении требований по
обязательствам, которые предполагается реструктурировать;
требований кредиторов финансовой организации, обязательства перед которыми
предполагается реструктурировать, заявленных до вступления в силу решения суда о
проведении реструктуризации и в период реструктуризации финансовой организации;
2) не допускается обращение взыскания на имущество финансовой организации.
3. Копия вступившего в законную силу решения суда о проведении реструктуризации
финансовой организации направляется судом в финансовую организацию, Национальный Банк
Республики Казахстан и в соответствующие органы юстиции по территориальности.
Статья 353. Утверждение судом плана реструктуризации
После одобрения кредиторами плана реструктуризации финансовой организации
финансовая организация обязана представить план реструктуризации на утверждение суда.
Вместе с планом реструктуризации финансовая организация представляет в суд протокол
собрания кредиторов финансовой организации об одобрении плана реструктуризации
финансовой организации в порядке, предусмотренном законодательством Республики
Казахстан.
Статья 354. Решение суда о прекращении реструктуризации
1. Решение суда о прекращении реструктуризации финансовой организации принимается
по заявлению Национального Банка Республики Казахстан по следующим основаниям:
1) истечение срока реструктуризации финансовой организации, предусмотренного
решением суда о проведении реструктуризации;
2) осуществление комплекса мер, предусмотренных планом реструктуризации;
3) досрочное прекращение реструктуризации финансовой организации в случае:
наличия достаточных оснований полагать, что реструктуризация финансовой
организации не приведет к улучшению финансовых результатов деятельности финансовой
организации;
отсутствия одобрения кредиторов финансовой организации, полученного в порядке,
предусмотренном законами Республики Казахстан;
неисполнения мероприятий, предусмотренных планом реструктуризации;
неисполнения предписаний уполномоченного органа, примененных в период
реструктуризации.
Осуществление комплекса мер, предусмотренных планом реструктуризации, влечет
прекращение обязательств, по которым ранее были приняты решения судов, арбитража об
удовлетворении требований по обязательствам, которые были реструктурированы, их
исполнения.
2. Заявление Национального Банка Республики Казахстан, указанное в части первой
настоящей статьи, рассматривается судом в течение пяти рабочих дней со дня его принятия
к производству суда.
Глава 42. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О РЕАБИЛИТАЦИИ И БАНКРОТСТВЕ Статья 355. Рассмотрение дел об урегулировании
неплатежеспособности, о банкротстве
индивидуальных предпринимателей
и юридических лиц, ускоренной реабилитации и
реабилитации юридических лиц
Дела об урегулировании неплатежеспособности, о банкротстве индивидуальных
предпринимателей и юридических лиц, ускоренной реабилитации и реабилитации юридических
лиц рассматриваются судом по общим правилам, предусмотренным настоящим Кодексом, с
особенностями, установленными Законом Республики Казахстан «О реабилитации и
банкротстве».
Глава 43. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ О ПРИЗНАНИИ ДВИЖИМОЙ ВЕЩИ
БЕСХОЗЯЙНОЙ И ПРИЗНАНИИ ПРАВА КОММУНАЛЬНОЙ СОБСТВЕННОСТИ
НА НЕДВИЖИМОЕ ИМУЩЕСТВО Статья 356. Подача заявления
1. Заявление о признании движимой вещи бесхозяйной в случаях,
предусмотренных Гражданским кодексом Республики Казахстан, подается в суд по месту
жительства физического лица или месту нахождения организации, вступивших во владение
этой вещью.
2. Заявление о признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество
подается в суд по месту нахождения этого имущества органом, уполномоченным управлять
коммунальным имуществом.
3. Суд возвращает заявление о признании права коммунальной собственности на
недвижимое имущество, если орган, управомоченный управлять коммунальным имуществом,
обращается в суд с заявлением до истечения одного года со дня принятия этого имущества
на учет органом, осуществляющим государственную регистрацию права на недвижимое
имущество, за исключением случая, указанного в пункте 3 статьи 242 Гражданского кодекса
Республики Казахстан.
Статья 357. Содержание заявления
1. В заявлении о признании движимой вещи бесхозяйной должно быть указано, какая
вещь подлежит признанию бесхозяйной, описаны ее основные отличительные признаки, а также
приведены доказательства, свидетельствующие об оставлении вещи собственником без
намерения сохранения права собственности на нее, и доказательства, свидетельствующие о
вступлении заявителя во владение вещью.
2. В заявлении органа, управомоченного на управление коммунальным имуществом, о
признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество должно быть указано,
какое имущество подлежит признанию бесхозяйным, кем и каким образом оно выявлено и в
какое время поставлено на учет в качестве бесхозяйного, а также приведены
доказательства, свидетельствующие об оставлении этого имущества собственником без
намерения сохранения права собственности на него.
Статья 358. Подготовка дела к судебному разбирательству
При подготовке дела к судебному разбирательству суд выясняет, какие лица
(собственники), фактические владельцы и другие могут дать сведения о принадлежности
имущества, допрашивает об имеющихся сведениях соответствующие организации, а также
проводит все процессуальные действия, предусмотренные статьей 165 настоящего Кодекса.
Подготовка дела к судебному разбирательству осуществляется в течение десяти
рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не
допускается.
Статья 359. Рассмотрение заявления
Заявление о признании движимой вещи бесхозяйной или о признании права коммунальной
собственности на недвижимое имущество рассматривается судом с участием заявителя и всех
заинтересованных по делу лиц.
Статья 360. Решение суда по заявлению
1. Суд, признав, что движимая вещь не имеет собственника либо оставлена
собственником без намерения сохранить право собственности на нее, выносит решение о
признании движимой вещи бесхозяйной и о передаче ее в собственность лица, вступившего во
владение ею.
2. Суд, признав, что недвижимое имущество не имеет собственника либо оставлено им
без намерения сохранить право собственности и принято на учет в установленном порядке,
выносит решение о признании недвижимого имущества бесхозяйным и признании права
коммунальной собственности.
Глава 44. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ ОБ УСТАНОВЛЕНИИ НЕПРАВИЛЬНОСТЕЙ
ЗАПИСЕЙ АКТОВ ГРАЖДАНСКОГО СОСТОЯНИЯ
Статья 361. Подача заявления
Суд рассматривает дела об установлении неправильностей записей актов гражданского
состояния, если органы записи актов гражданского состояния при отсутствии спора о праве
отказались внести исправления в произведенную запись. Заявление об установлении
неправильности записи актов гражданского состояния подается в суд по месту жительства
заявителя либо месту нахождения органа записей актов гражданского состояния.
Подготовка дела к судебному разбирательству осуществляется в течение десяти
рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не
допускается.
Статья 362. Содержание заявления
В заявлении должно быть указано, в чем заключается неправильность записей актов
гражданского состояния, когда и каким органом записи актов гражданского состояния было
отказано в исправлении или изменении произведенной записи.
Статья 363. Решение суда по заявлению
Решение суда, которым установлена неправильность записей актов гражданского
состояния, служит основанием для исправления или изменения такой записи органами записи
актов гражданского состояния.
Глава 45. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЖАЛОБАМ НА НОТАРИАЛЬНЫЕ ДЕЙСТВИЯ
ИЛИ ОТКАЗ В ИХ СОВЕРШЕНИИ Статья 364. Подача жалобы
1. Заинтересованное лицо, считающее неправильным совершенное нотариальное действие
или отказ в совершении нотариального действия, вправе подать об этом жалобу в суд по
месту нахождения нотариуса или должностного лица, уполномоченного на совершение
нотариальных действий.
2. Жалобы на неправильное удостоверение завещаний и доверенностей или на отказ в
их удостоверении должностными лицами, перечисленными в законе, подаются в суд по месту
нахождения соответственно больницы, другого стационарного лечебно-профилактического
учреждения, учреждения социальной защиты населения, соответствующего органа социальной
защиты населения, экспедиции, госпиталя, военно-учебного учреждения, воинской части,
соединения, учреждения, организации, места лишения свободы.
3. Жалобы на неправильное удостоверение завещания или на отказ в его удостоверении
капитаном морского судна или судна внутреннего плавания, плавающего под флагом
Республики Казахстан, подаются в суд по месту порта приписки судна.
4. Жалоба подается в суд в десятидневный срок, исчисляемый со дня, когда заявителю
стало известно о совершенном нотариальном действии или об отказе в совершении
нотариального действия.
Статья 365. Подготовка дела к судебному разбирательству
При подготовке дела к судебному разбирательству суд выясняет, с каким совершенным
нотариальным действием или отказом в его совершении не согласен заявитель, в чем
выражается нарушение его прав и законных интересов, проводит все процессуальные
действия, предусмотренные статьей 165 настоящего Кодекса.
Подготовка дела к судебному разбирательству осуществляется в течение десяти
рабочих дней со дня принятия заявления в производство суда. Продление этого срока не
допускается.
Статья 366. Рассмотрение жалобы
1. Жалоба рассматривается судом с участием заявителя, нотариуса или должностного
лица, уполномоченного на совершение нотариальных действий, совершившего обжалуемое
нотариальное действие или отказавшего в совершении нотариального действия. Однако их
неявка не является препятствием для разрешения дела.
2. В случае, если при подаче жалобы или при рассмотрении дела будет установлен
между заинтересованными лицами спор о праве, основанный на совершенном нотариальном
действии, суд выносит определение об оставлении заявления без рассмотрения, в котором
разъясняет заявителю и другим заинтересованным лицам их право разрешить спор в порядке
искового производства.
Статья 367. Решение суда по жалобе
Решение суда, которым удовлетворена жалоба заявителя, отменяет совершенное
нотариальное действие или обязывает выполнить такое действие.
Глава 46. ВОССТАНОВЛЕНИЕ ПРАВ ПО УТРАЧЕННЫМ ЦЕННЫМ БУМАГАМ НА
ПРЕДЪЯВИТЕЛЯ И ОРДЕРНЫМ ЦЕННЫМ БУМАГАМ (ВЫЗЫВНОЕ ПРОИЗВОДСТВО)
Статья 368. Подача заявления
1. Лицо, утратившее ценную бумагу на предъявителя или ордерную ценную бумагу
(далее – документ), в случаях, указанных в законе, вправе подать заявление в суд о
признании утраченного документа недействительным и восстановлении прав по нему. Права по
документу могут быть восстановлены и при утрате документом признаков платежности в
результате ненадлежащего хранения или по другим причинам.
2. Заявление о признании утраченного документа недействительным подается в суд по
месту нахождения лица, выдавшего документ.
Статья 369. Содержание заявления
В заявлении должны быть указаны отличительные признаки утраченного документа,
наименование лица, выдавшего его, а также изложены обстоятельства, при которых произошла
утрата документа, просьба заявителя о запрещении лицу, выдавшему документ, производить
по нему платежи или выдачи.
Статья 370. Подготовка дела к судебному разбирательству
1. В определении о подготовке дела к судебному разбирательству судья обязывает
заявителя за свой счет произвести публикацию в средствах массовой информации (районного,
областного, республиканского уровня, в сети Интернет, на телевидении) о возбуждении дела
о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным ценным
бумагам.
Публикация производится в срок, установленный судом, и должна содержать:
1) наименование суда, в который поступило заявление об утрате документа;
2) указание лица, подавшего заявление, и его адрес;
3) наименование и отличительные признаки документа;
4) предложение держателю документа, об утрате которого заявлено, в трехмесячный
срок со дня публикации подать в суд заявление о своих правах на этот документ.
2. О публикации в средствах массовой информации заявитель обязан представить суду
подтверждение не позднее трех рабочих дней со дня его размещения. Непредставление
подтверждения о публикации влечет оставление заявления без рассмотрения.
3. Суд направляет копию определения лицу, выдавшему документ, реестродержателю и
заявителю.
4. Судья после принятия заявления выносит определение о запрещении выдавшему
документ лицу производить по нему платежи или выдачи и направляет копию определения
лицу, выдавшему документ, реестродержателю и регистратору.
Определение может быть обжаловано или опротестовано в суд апелляционной инстанции,
решение которого является окончательным.
Статья 371. Заявление держателя документа
Держатель документа, об утрате которого заявлено, обязан до истечения
трехмесячного срока со дня публикации подать в суд, вынесший определение, заявление о
своих правах на документ и представить при этом документ в подлиннике.
Статья 372. Действия судьи после поступления заявления
от держателя документа
1. В случае поступления заявления от держателя документа до истечения
трехмесячного срока со дня публикации суд оставляет заявление лица, утратившего
документ, без рассмотрения и устанавливает срок, в течение которого выдавшему документ
лицу запрещается производить по нему платежи и выдачи. Этот срок не должен превышать два
месяца.
2. Одновременно суд разъясняет заявителю его право предъявить иск в общем порядке
к держателю документа об истребовании этого документа, а держателю документа – его право
взыскать с заявителя убытки, причиненные принятыми запретительными мерами.
3. Определение суда обжалованию, опротестованию в апелляционном порядке не
подлежит.
Статья 373. Рассмотрение заявления о признании утраченного
документа недействительным
1. Дело о признании утраченного документа недействительным судья рассматривает по
истечении трехмесячного срока со дня публикации, если от держателя документа не
поступило заявление, указанное в статье 372 настоящего Кодекса.
2. Поступление в суд заявления от держателя утраченного документа по истечении
трехмесячного срока, но до рассмотрения дела по существу влечет последствия,
предусмотренные статьей 372 настоящего Кодекса.
Статья 374. Решение суда по заявлению
1. В случае удовлетворения заявления заявителя суд выносит решение, которым
признает утраченный документ недействительным. Это решение является основанием для
выдачи заявителю вклада или нового документа взамен признанного недействительным.
2. В случае удовлетворения заявления о восстановлении права по документам,
утратившим признаки платежности, суд выносит решение о выдаче нового документа.
Статья 375. Право держателя документа предъявить иск о
неосновательном приобретении имущества
Держатель документа, не заявивший по каким-либо причинам своевременно о своих
правах на этот документ, после вступления в законную силу решения суда о признании
документа недействительным может предъявить лицу, за которым признано право на получение
нового документа взамен утраченного, иск о неосновательном приобретении или сбережении
имущества.
Глава 47. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЮ О ПРИЗНАНИИ ОРГАНИЗАЦИИ,
ОСУЩЕСТВЛЯЮЩЕЙ ЭКСТРЕМИЗМ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ НА
ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН И (ИЛИ) ДРУГОГО ГОСУДАРСТВА,
ЭКСТРЕМИСТСКОЙ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКОЙ, В ТОМ ЧИСЛЕ ОБ
УСТАНОВЛЕНИИ ИЗМЕНЕНИЯ ЕЮ СВОЕГО НАИМЕНОВАНИЯ, А ТАКЖЕ О
ПРИЗНАНИИ ИНФОРМАЦИОННЫХ МАТЕРИАЛОВ, ВВОЗИМЫХ, ИЗДАВАЕМЫХ,
ИЗГОТАВЛИВАЕМЫХ И (ИЛИ) РАСПРОСТРАНЯЕМЫХ НА ТЕРРИТОРИИ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, ЭКСТРЕМИСТСКИМИ ИЛИ ТЕРРОРИСТИЧЕСКИМИ Статья 376. Подача заявления
Заявление о признании организации, осуществляющей экстремизм или террористическую
деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого государства,
экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего
наименования, а также о признании информационных материалов, ввозимых, издаваемых,
изготавливаемых и (или) распространяемых на территории Республики Казахстан,
экстремистскими или террористическими, подается прокурором в суд по месту нахождения
прокурора, заявившего такие требования, или по месту обнаружения таких материалов.
Статья 377. Содержание заявления
В заявлении должны быть изложены обстоятельства, подтверждающие факт осуществления
организацией на территории Республики Казахстан и (или) другого государства
деятельности, которая могла бы быть признана экстремистской или террористической в
соответствии с законодательством Республики Казахстан, либо факт изменения ею своего
наименования, а также наличия в информационных материалах признаков и (или) призывов к
экстремизму или терроризму.
Материалы, содержащиеся в заявлении прокурора о признании организации
экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения ею своего
наименования, а также о признании информационных материалов, ввозимых, издаваемых,
изготавливаемых и (или) распространяемых на территории Республики Казахстан,
экстремистскими или террористическими, могут включать в себя также и фактические данные,
полученные от компетентных органов иностранных государств, в том числе судебные решения
международных судов и судов иностранных государств.
Статья 378. Решение суда по заявлению
Суд, признав организацию экстремистской или террористической и (или)
информационные материалы, ввозимые, издаваемые, изготавливаемые и (или) распространяемые
на территории Республики Казахстан, экстремистскими или террористическими, выносит
решение о запрещении деятельности и ликвидации организации и (или) запрещении ввоза,
издания, изготовления и (или) распространения информационных материалов на территории
Республики Казахстан, а также о конфискации и обращении в доход государства имущества
организации.
Решение суда о признании организации, осуществляющей экстремизм или
террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого
государства, экстремистской или террористической, в том числе об установлении изменения
ею своего наименования, а также о признании информационных материалов, ввозимых,
издаваемых, изготавливаемых и (или) распространяемых на территории Республики Казахстан,
экстремистскими или террористическими, служит основанием для включения сведений об этом
в систему специальных учетов государственного органа, осуществляющего в пределах своей
компетенции статистическую деятельность в области правовой статистики и специальных
учетов.
Глава 48. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЯМ О ПРИЗНАНИИ
ИНТЕРНЕТ-КАЗИНО, ПРОДУКЦИИ ИНОСТРАННОГО СРЕДСТВА МАССОВОЙ
ИНФОРМАЦИИ, РАСПРОСТРАНЯЕМОЙ НА ТЕРРИТОРИИ РЕСПУБЛИКИ
КАЗАХСТАН, СОДЕРЖАЩЕЙ ИНФОРМАЦИЮ, ПРОТИВОРЕЧАЩУЮ ЗАКОНАМ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, НЕЗАКОННЫМИ
Статья 379. Подача заявления
Заявление о признании интернет-казино, продукции иностранного средства массовой
информации, распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию,
противоречащую законам Республики Казахстан, незаконными подается гражданами и
юридическими лицами, законные интересы которых были затронуты в продукции иностранного
средства массовой информации, прокурором или уполномоченным органом в суд в письменной
форме либо в форме электронного документа по месту нахождения заявителя.
Статья 380. Содержание заявления
В заявлении о признании интернет-казино, продукции иностранного средства массовой
информации, распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию,
противоречащую законам Республики Казахстан, незаконными должны быть указаны факты и
приложены документы, свидетельствующие о незаконной деятельности интернет-казино либо о
том, какая информация подлежит признанию незаконной, а также приведены доказательства,
свидетельствующие о несоответствии информационной продукции законам Республики
Казахстан, изложены факты, подтверждающие распространение изложенной в заявлении
информации.
Статья 381. Решение суда по заявлению
Суд, признав, что интернет-казино, продукция иностранного средства массовой
информации, распространяемая на территории Республики Казахстан, содержащая информацию,
противоречащую законам Республики Казахстан, являются незаконными, выносит решение о
приостановлении либо прекращении деятельности интернет-казино, распространения на
территории Республики Казахстан продукции иностранного средства массовой информации.
Решение суда направляется в соответствующий государственный орган.
Глава 49. ПРОИЗВОДСТВО ПО ЗАЯВЛЕНИЮ О ВЫДВОРЕНИИ ИНОСТРАНЦА ИЛИ
ЛИЦА БЕЗ ГРАЖДАНСТВА ЗА ПРЕДЕЛЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ЗА
НАРУШЕНИЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН Статья 382. Подача заявления
Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики
Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан подается органами
внутренних дел в суд по месту пребывания и (или) регистрации иностранца или лица без
гражданства.
Статья 383. Содержание заявления
1. В заявлении о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о нарушении
законодательства Республики Казахстан.
2. К заявлению о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан прилагаются документы, подтверждающие совершение иностранцем или
лицом без гражданства нарушения законодательства Республики Казахстан.
Статья 384. Рассмотрение заявления
1. Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан суд рассматривает в течение десяти дней с момента возбуждения дела.
2. Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан рассматривается с обязательным участием иностранца или лица без
гражданства, а также прокурора.
3. Судебные расходы, а также расходы по выдворению несут выдворяемые иностранцы
или лица без гражданства либо организации или физические лица, пригласившие иностранца
или лицо без гражданства в Республику Казахстан. В случаях отсутствия либо
недостаточности средств у названных лиц для покрытия расходов по выдворению
финансирование соответствующих мероприятий производится за счет бюджетных средств.
Статья 385. Решение суда по заявлению
1. Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан вступает в законную силу со дня его принятия и служит основанием
для выдворения иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан.
2. В решении указывается срок, в течение которого иностранец или лицо без
гражданства должны покинуть территорию Республики Казахстан.
3. Решение суда направляется для исполнения в органы внутренних дел.
Статья 386. Приостановление исполнения судебного акта о
выдворении
Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан в случае поступления жалобы или протеста до срока, указанного
судом, в течение которого иностранец или лицо без гражданства должны покинуть территорию
Республики Казахстан, приостанавливается до рассмотрения жалобы или протеста.
ПОДРАЗДЕЛ 5. ПРОИЗВОДСТВО ПО ВОССТАНОВЛЕНИЮ УТРАЧЕННОГО
СУДЕБНОГО ИЛИ ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ПРОИЗВОДСТВА
Глава 50. ПРОИЗВОДСТВО ПО ВОССТАНОВЛЕНИЮ УТРАЧЕННОГО СУДЕБНОГО
ИЛИ ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ПРОИЗВОДСТВА
Статья 387. Подача заявления
1. Восстановление утраченного полностью либо в части судебного или исполнительного
производства по гражданскому делу, оконченного вынесением решения или прекращением,
производится судом в порядке, установленном настоящей главой.
2. Заявление о восстановлении судебного производства подается в суд, вынесший
решение по существу спора либо определение о прекращении производства по делу лицами,
участвующими в деле, либо прокурором.
3. Заявление о восстановлении утраченного исполнительного производства подается в
суд по месту исполнения сторонами исполнительного производства, судебным исполнителем
либо прокурором.
4. В заявлении должно быть указано: о восстановлении какого именно производства
просит заявитель, было ли принято судом решение по существу либо производство по делу
прекращалось, какое процессуальное положение занимал в нем заявитель, кто еще принимал
участие по делу и в каком процессуальном положении, место их нахождения либо проживания,
что известно заявителю об обстоятельствах утраты производства, о месте нахождения копий
документов производства или сведений о них, восстановление каких именно документов
заявитель считает необходимым, для какой цели необходимо их восстановление.
5. К заявлению прилагаются сохранившиеся и имеющие отношение к делу документы или
их копии, даже если они не заверены в установленном порядке.
6. Заявление о восстановлении утраченного производства не оплачивается
государственной пошлиной.
Статья 388. Рассмотрение заявления
1. При отсутствии указания в заявлении цели обращения в суд по вопросу о
восстановлении утраченного производства, а также если указанная заявителем цель
обращения не связана с защитой его прав и законных интересов, суд отказывает в
возбуждении дела о восстановлении производства либо мотивированным определением
оставляет его без рассмотрения, если оно было возбуждено.
2. Судебное производство, утраченное до рассмотрения его по существу, не подлежит
восстановлению в установленном данной главой порядке. Истец в этом случае вправе
предъявить новый иск. В определении суда о возбуждении дела по новому иску в связи с
утратой судебного производства данное обстоятельство должно быть обязательно отражено.
3. При рассмотрении дела суд использует сохранившиеся части производства,
документы, выданные из дела до утраты производства гражданам и юридическим лицам, копии
этих документов, другие материалы, имеющие отношение к делу.
4. Суд может допросить в качестве свидетелей лиц, присутствовавших при совершении
процессуальных действий, а в необходимых случаях – лиц, входивших в состав суда,
рассматривавшего дело, по которому утрачено производство, а также лиц, исполнявших
решение суда.
Статья 389. Решение суда по заявлению
1. Решение суда или определение о прекращении производства, если оно выносилось по
делу, подлежит обязательному восстановлению.
2. В решении суда о восстановлении утраченного судебного решения или определения о
прекращении производства по делу указывается, на основании каких конкретно данных,
представленных суду и исследованных в судебном заседании с участием всех участников
процесса по утраченному производству, суд считает установленным содержание
восстанавливаемого судебного акта.
3. В мотивировочной части решения по делу о восстановлении утраченного
производства также указываются выводы суда о доказанности того, какие доказательства
исследовались судом и какие процессуальные действия совершались по утраченному
производству.
4. Утраченное исполнительное производство восстанавливается, если исполнение
решения было произведено.
5. Акт об исполнении решения суда восстанавливается судебным решением с указанием
существа действий, совершенных и отраженных в акте судебным исполнителем при исполнении.
6. При утрате исполнительного производства до исполнения решения, когда может быть
выдан дубликат исполнительного листа, суд мотивированным определением отказывает в
возбуждении дела о восстановлении утраченного исполнительного производства.
Статья 390. Прекращение производства по делу о
восстановлении утраченного производства
1. При недостаточности собранных материалов для точного восстановления судебного
акта по утраченному производству суд определением прекращает разбирательство заявления о
восстановлении производства и разъясняет лицам, участвующим в деле, право предъявить иск
в общем порядке.
2. Рассмотрение заявления о восстановлении судебного акта по утраченному
производству не ограничивается сроком его хранения. Однако в случае обращения с
заявлением о восстановлении утраченного производства в целях его исполнения, когда срок
для предъявления исполнительного листа к исполнению истек и судом не восстанавливается,
суд также прекращает производство по заявлению.
Статья 391. Порядок оспаривания судебных актов, связанных
с восстановлением утраченного производства
1. Судебные акты, связанные с восстановлением утраченного судебного производства,
оспариваются в порядке, установленном настоящим Кодексом.
2. При заведомо ложном заявлении судебные расходы, связанные с возбуждением дела
по заявлению о восстановлении утраченного судебного производства, взыскиваются с
заявителя.
ПОДРАЗДЕЛ 6. ПРОИЗВОДСТВО ПО РАССМОТРЕНИЮ ЗАЯВЛЕНИЙ О
ВОЗВРАЩЕНИИ РЕБЕНКА ИЛИ ОБ ОСУЩЕСТВЛЕНИИ В ОТНОШЕНИИ РЕБЕНКА
ПРАВ ДОСТУПА НА ОСНОВАНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО ДОГОВОРА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Глава 51. ПРОИЗВОДСТВО ПО РАССМОТРЕНИЮ ЗАЯВЛЕНИЙ О ВОЗВРАЩЕНИИ
РЕБЕНКА ИЛИ ОБ ОСУЩЕСТВЛЕНИИ В ОТНОШЕНИИ РЕБЕНКА ПРАВ ДОСТУПА
НА ОСНОВАНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО ДОГОВОРА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Статья 392. Подача заявления о возвращении ребенка или об
осуществлении в отношении ребенка прав доступа
на основании международного договора,
ратифицированного Республикой Казахстан
1. Заявление о возвращении незаконно перемещенного в Республику Казахстан или
удерживаемого в Республике Казахстан ребенка или об осуществлении в отношении такого
ребенка прав доступа на основании международного договора, ратифицированного Республикой
Казахстан (далее – заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа),
подается в суд родителем или иным лицом, полагающим, что ответчиком нарушены его права
опеки или права доступа, либо подается в суд прокурором.
2. Заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа подается в
специализированный межрайонный суд по делам несовершеннолетних.
3. Если место пребывания ребенка на территории Республики Казахстан неизвестно,
заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа подается в суд,
предусмотренный частью второй настоящей статьи, по последнему известному месту
пребывания ребенка в Республике Казахстан или по последнему известному месту жительства
ответчика в Республике Казахстан.
4. В случае изменения места пребывания ребенка заявление о возвращении ребенка или
об осуществлении прав доступа подлежит рассмотрению судом, который принял заявление к
своему производству с соблюдением установленных настоящей статьей правил подсудности.
5. В заявлении о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа должно быть
указано, что соответствующее требование предъявляется на основании международного
договора, ратифицированного Республикой Казахстан.
Статья 393. Порядок рассмотрения заявлений о возвращении
ребенка или об осуществлении прав доступа
Дела по заявлениям о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа на
основании международного договора, ратифицированного Республикой Казахстан (далее – дело
о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа), рассматриваются и разрешаются
по общим правилам искового производства с особенностями, установленными международным
договором, ратифицированным Республикой Казахстан, и настоящей главой.
Статья 394. Обеспечение иска
В необходимых случаях, наряду с другими мерами по обеспечению иска в соответствии
с главой 15 настоящего Кодекса, судья может запретить ответчику до вступления в законную
силу решения суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа
изменять место пребывания ребенка и временно ограничить его выезд из Республики
Казахстан.
Статья 395. Недопустимость соединения исковых требований
и предъявления встречного иска
Соединение нескольких исковых требований, за исключением случая объединения истцом
требований о возвращении двух и более детей, незаконно перемещенных в Республику
Казахстан или удерживаемых в Республике Казахстан, или об осуществлении в отношении двух
и более детей прав доступа на основании международного договора, ратифицированного
Республикой Казахстан, и предъявление встречного иска по делу о возвращении ребенка или
об осуществлении прав доступа не допускаются.
Статья 396. Рассмотрение заявления о возвращении ребенка
или об осуществлении прав доступа
1. Заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа
рассматривается с обязательным участием прокурора и органа, осуществляющего функции по
опеке или попечительству.
2. Заявление о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа
рассматривается судом в срок, не превышающий сорока двух дней со дня принятия заявления
судом, включая срок на подготовку дела к судебному разбирательству и составление
мотивированного решения.
Статья 397. Решение суда по делу о возвращении ребенка
или об осуществлении прав доступа
1. Решение суда по делу о возвращении на основании международного договора,
ратифицированного Республикой Казахстан, незаконно перемещенного в Республику Казахстан
или удерживаемого в Республике Казахстан ребенка должно соответствовать
установленным главой 19 настоящего Кодекса требованиям и содержать обоснование
необходимости возвращения ребенка в государство постоянного проживания в соответствии с
международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, порядок возвращения
ребенка, указание на распределение судебных расходов и расходов, связанных с
возвращением ребенка, или обоснование отказа в возвращении ребенка в государство
постоянного проживания в соответствии с международным договором Республики Казахстан и
указание на распределение судебных расходов.
2. Решение суда по делу об осуществлении в отношении ребенка, незаконно
перемещенного в Республику Казахстан или удерживаемого в Республике Казахстан, прав
доступа на основании международного договора, ратифицированного Республикой Казахстан,
должно соответствовать установленным главой 19 настоящего Кодекса требованиям и
содержать обоснование осуществления истцом прав доступа в соответствии с международным
договором, ратифицированным Республикой Казахстан, меры по обеспечению осуществления
истцом прав доступа, указание на распределение судебных расходов или обоснование отказа
в осуществлении прав доступа в соответствии с международным договором, ратифицированным
Республикой Казахстан, и указание на распределение судебных расходов.
Статья 398. Срок подачи апелляционных жалобы, протеста
на решение суда по делу о возвращении ребенка
или об осуществлении прав доступа и срок
рассмотрения дела в суде
апелляционной инстанции
1. Апелляционные жалоба, протест на решение суда по делу о возвращении ребенка или
об осуществлении прав доступа могут быть поданы в течение десяти дней со дня принятия
решения суда в окончательной форме в соответствии с правилами, установленными главой 52
настоящего Кодекса.
2. Поступившее по апелляционным жалобе, протесту дело о возвращении ребенка или об
осуществлении прав доступа рассматривается в срок, не превышающий одного месяца, со дня
его поступления в суд апелляционной инстанции в соответствии с правилами,
установленными главой 52 настоящего Кодекса.
Статья 399. Срок подачи и рассмотрения частной жалобы,
протеста на определение суда по заявлению о
возвращении ребенка или об осуществлении
прав доступа
1. На определение суда по заявлению о возвращении ребенка или об осуществлении
прав доступа может быть подана частная жалоба, принесен протест в течение десяти рабочих
дней со дня вынесения определения в соответствии с правилами, установленными главой 52
настоящего Кодекса.
2. Частная жалоба, протест, указанные в части первой настоящей статьи,
рассматриваются не позднее десяти рабочих дней со дня передачи дела в апелляционную
инстанцию в соответствии с правилами, предусмотренными статьей 429 настоящего Кодекса.
Статья 400. Высылка копий судебных постановлений
1. Копии определений суда об отказе в принятии, о возвращении, об оставлении
заявления о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа без рассмотрения, о
приостановлении, возобновлении или прекращении производства по делу о возвращении
ребенка или об осуществлении прав доступа, копия определения, вынесенного судом
апелляционной инстанции по частной жалобе или протесту на указанные определения суда
первой инстанции, направляются не позднее дня, следующего за днем вынесения
соответствующего определения, уполномоченному органу, назначенному в Республике
Казахстан в целях обеспечения исполнения обязательств по международному договору
Республики Казахстан (далее в настоящей статье – центральный орган), а также в суд, в
производстве которого находится дело, связанное со спором об этом ребенке, если о таком
деле известно суду, вынесшему определение.
2. Копии определений суда, предусмотренных частью второй статьи 151, частью
второй статьи 152 настоящего Кодекса, по заявлению о возвращении ребенка или об
осуществлении прав доступа вручаются заявителю или направляются ему не позднее дня,
следующего за днем вынесения соответствующего определения.
3. Копии определений суда, предусмотренных статьей 271 настоящего Кодекса, по делу
о возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа высылаются лицам, участвующим в
деле, если они не явились в судебное заседание, не позднее дня, следующего за днем
вынесения соответствующего определения.
4. Копии решения суда по делу о возвращении ребенка или об осуществлении прав
доступа направляются лицам, участвующим в деле, но не присутствовавшим в судебном
заседании, и центральному органу не позднее дня, следующего за днем принятия решения
суда в окончательной форме. В случае, если по указанному делу в соответствии со статьей
236 настоящего Кодекса принято дополнительное решение, его копия направляется лицам,
участвующим в деле, и центральному органу не позднее дня, следующего за днем принятия
дополнительного решения.
5. По истечении срока на апелляционное обжалование, если решение суда по делу о
возвращении ребенка или об осуществлении прав доступа не было обжаловано, копия
вступившего в законную силу решения направляется центральному органу и в суд,
приостановивший производство по делу, связанному со спором об этом ребенке, если о таком
деле известно суду, принявшему решение.
6. Копия апелляционного определения по делу о возвращении ребенка или об
осуществлении прав доступа в трехдневный срок со дня вынесения направляется центральному
органу и в суд первой или второй инстанции, в производстве которого находится дело,
связанное со спором об этом ребенке, если о таком деле известно суду, вынесшему
определение.
7. Копия определения суда о разъяснении решения суда по делу о возвращении ребенка
или об осуществлении прав доступа направляется лицам, участвующим в деле, но не
присутствовавшим в судебном заседании, и центральному органу не позднее дня, следующего
за днем вынесения соответствующего определения.
РАЗДЕЛ 3. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ
Глава 52. АПЕЛЛЯЦИОННЫЕ ОБЖАЛОВАНИЕ,
ОПРОТЕСТОВАНИЕ СУДЕБНЫХ АКТОВ
Статья 401. Право апелляционных обжалования,
опротестования судебного решения
1. В соответствии с правилами, предусмотренными настоящей главой, решения суда, не
вступившие в законную силу, могут быть обжалованы, опротестованы в апелляционном
порядке.
2. Право апелляционного обжалования решения суда принадлежит сторонам, другим
лицам, участвующим в деле.
3. Право апелляционного опротестования решения суда принадлежит прокурору,
участвовавшему в рассмотрении дела. Генеральный Прокурор Республики Казахстан и его
заместители, прокуроры областей и приравненные к ним прокуроры и их заместители,
прокуроры районов и приравненные к ним прокуроры и их заместители в пределах своей
компетенции вправе опротестовать решение независимо от участия в рассмотрении дела.
4. Апелляционную жалобу вправе подать также лица, не привлеченные к участию в
деле, но в отношении прав и обязанностей которых суд принял решение.
Статья 402. Суды, рассматривающие апелляционные жалобы,
протесты
Апелляционные жалоба, протест на решения, вынесенные районными и приравненными к
ним судами, рассматриваются апелляционной судебной коллегией по гражданским делам
областного и приравненного к нему суда в коллегиальном составе не менее трех судей
коллегии.
Апелляционные жалоба, протест на решения, вынесенные по делам, рассмотренным по
правилам части четвертой статьи 27 настоящего Кодекса, рассматриваются
специализированной судебной коллегией Верховного Суда Республики Казахстан в
коллегиальном составе не менее трех судей коллегии.
Единолично судьей рассматриваются апелляционные жалоба, протест на решения,
вынесенные районными и приравненными к ним судами в порядке упрощенного (письменного)
производства, частная жалоба, протест на определения.
Сноска. Статья 402 с изменением, внесенным Законом РК от 08.04.2016 № 489-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 403. Порядок и сроки подачи апелляционных жалоб,
протестов
1. Апелляционные жалоба, протест подаются через суд, вынесший решение. Жалоба,
протест, поступившие непосредственно в апелляционную инстанцию, подлежат направлению в
суд, вынесший решение, для выполнения требований части второй настоящей статьи и статьи
405 настоящего Кодекса.
2. Апелляционные жалоба, протест подаются в суд с копиями по числу лиц,
участвующих в деле. В необходимых случаях судья может обязать лицо, подающее жалобу или
протест, представить копии приложенных к жалобе, протесту письменных доказательств по
числу лиц, участвующих в деле.
3. Апелляционные жалоба, протест могут быть поданы в течение одного месяца со дня
вынесения решения в окончательной форме, за исключением случаев, установленных настоящим
Кодексом, а лицами, не участвовавшими в судебном разбирательстве, со дня направления им
копии решения.
4. Апелляционные жалоба, протест по делам об оспаривании решений, заключений,
предписаний уполномоченного органа по итогам проверки проведения государственных закупок
могут быть поданы в течение десяти дней со дня вынесения решения.
5. Вопрос о восстановлении срока для подачи апелляционных жалобы или протеста
рассматривается судом первой инстанции в порядке, предусмотренном статьей 126 настоящего
Кодекса.
Статья 404. Содержание апелляционных жалобы, протеста
1. Апелляционные жалоба, протест должны содержать:
1) наименование суда, которому адресуются жалоба, протест;
2) наименование лица, подающего жалобу, протест;
3) обжалуемое или опротестовываемое решение и наименование суда, вынесшего это
решение;
4) указание на то, в чем заключается незаконность или необоснованность решения
суда, как правило, со ссылкой на законы, подлежащие применению, и материалы дела;
5) указание на то, в какой части следует проверить законность обжалуемого или
опротестовываемого решения и внесения каких изменений требует лицо, подающее жалобу,
протест;
6) перечень прилагаемых к жалобе, протесту документов;
7) дату подачи жалобы, протеста и подпись лица, подающего жалобу, протест. К
жалобе, подписанной представителем, должна быть приложена доверенность или иной
документ, удостоверяющий полномочия представителя, если в деле отсутствует такой
документ.
При подаче жалобы, протеста в форме электронного документа они удостоверяются
электронной цифровой подписью лица, его подающего, или его представителя. К жалобе,
протесту в форме электронного документа прилагаются электронные копии документов.
2. В апелляционных жалобе, протесте не могут содержаться требования, не заявленные
в суде первой инстанции.
Ссылка на новые доказательства, которые не были представлены в суд первой
инстанции, допускается, если жалоба, протест содержат обоснование невозможности их
представления в суд первой инстанции, в том числе если лицо не было привлечено к участию
в деле в суде первой инстанции, а также если в суде первой инстанции заявлялось
ходатайство об их исследовании и (или) истребовании, но оно было оставлено без
удовлетворения.
Статья 405. Действия суда первой инстанции после получения
апелляционных жалобы, протеста
1. Судья суда первой инстанции после получения апелляционных жалобы или протеста,
поданных в срок и соответствующих требованиям статей 403 и 404 настоящего Кодекса,
совершает следующие действия:
1) не позднее пяти рабочих дней после поступления жалобы или протеста направляет
лицам, участвующим в деле, копии жалобы, протеста и приложенные к ним письменные
доказательства либо извещение о возможности ознакомления с их электронными копиями через
интернет-ресурс суда.
Сторонам разъясняется их право подачи возражений на жалобу, протест в письменной
форме либо в форме электронного документа с указанием срока представления;
2) по истечении срока, установленного для обжалования, опротестования, направляет
дело в суд апелляционной инстанции.
2. До истечения срока, установленного для апелляционного обжалования,
опротестования, гражданское дело никем не может быть истребовано из суда. Лица,
участвующие в деле, а также лица, не привлеченные к участию в деле, но в отношении прав
и обязанностей которых суд принял решение, вправе знакомиться в суде с материалами дела,
а также с поступившими жалобами и возражениями на них.
Статья 406. Оставление апелляционных жалобы, протеста
без движения
1. При подаче апелляционных жалобы, протеста, не соответствующих требованиям,
предусмотренным частью второй статьи 403 и статьи 404 настоящего Кодекса, судья выносит
определение, которым оставляет жалобу, протест без движения и назначает лицу, подавшему
жалобу, протест, срок для исправления недостатков.
2. Если лицо, подавшее апелляционные жалобу, протест, в установленный срок
выполнит указания, содержащиеся в определении, жалоба, протест считаются поданными в
день первоначального представления в суд.
3. Определение об оставлении апелляционных жалобы, протеста без движения
обжалованию и опротестованию не подлежит.
Статья 407. Возвращение апелляционных жалобы, протеста
1. Апелляционные жалоба, протест возвращаются лицу, их подавшему, в случаях:
1) невыполнения в установленный срок указаний судьи в определении об оставлении
жалобы, протеста без движения;
2) по просьбе лица, подавшего жалобу, протест;
3) если истек срок обжалования или опротестования и в жалобе, протесте отсутствует
заявление о его восстановлении или при отказе в его восстановлении;
4) если жалоба, протест поданы лицом, не имеющим право на его подачу или
подписание.
2. Определение о возвращении апелляционных жалобы, протеста выносится судом не
позднее пяти рабочих дней:
1) в случае, предусмотренном подпунктом 1) части первой настоящей статьи, – со дня
истечения установленного судом срока;
2) в остальных случаях – со дня поступления жалобы, протеста.
Определение о возвращении апелляционных жалобы, протеста может быть обжаловано,
опротестовано.
Статья 408. Отзыв на апелляционные жалобу, протест
1. Лицо, участвующее в деле, направляет отзыв на апелляционные жалобу, протест в
суд апелляционной инстанции, другим лицам, участвующим в деле, с приложением документов,
подтверждающих возражения относительно апелляционных жалобы, протеста.
К отзыву, направляемому в суд апелляционной инстанции, прилагается также документ,
подтверждающий направление отзыва другим лицам, участвующим в деле.
2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность
ознакомления с ним лицами, участвующими в деле, до начала судебного заседания в суде
апелляционной инстанции.
3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. При
подаче отзыва в форме электронного документа он удостоверяется электронной цифровой
подписью лица, его подающего, или его представителя. К отзыву, подписанному
представителем, должны быть приложены доверенность или иной документ, подтверждающий его
полномочия. К отзыву, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются
электронные копии документов, указанных в настоящей статье.
Статья 409. Отказ от апелляционных жалобы, протеста и их
отзыв
1. Лицо, подавшее апелляционную жалобу, в том числе прокурор, подавший
апелляционную жалобу в качестве стороны по делу, вправе отказаться от нее до вынесения
судом апелляционной инстанции постановления или отозвать ее в суде первой инстанции при
выполнении судом действий, предусмотренных статьей 405 настоящего Кодекса.
Прокурор вправе отозвать протест до вынесения судом апелляционной инстанции
постановления.
Отказ от апелляционной жалобы, отзыв жалобы, протеста оформляются путем подачи
письменного заявления в суд первой или апелляционной инстанции.
2. О принятии отказа от апелляционной жалобы суд апелляционной инстанции выносит
определение о прекращении апелляционного производства, если решение не обжаловано
другими лицами и не опротестовано вышестоящим прокурором. Определение обжалованию,
опротестованию не подлежит. Повторная подача жалобы не допускается, а в случае подачи
жалоба возвращается.
3. В случае отзыва жалобы, протеста суд выносит определение о возвращении, которое
обжалованию и опротестованию не подлежит. Жалоба, протест могут быть поданы повторно в
сроки, установленные частью третьей статьи 403 настоящего Кодекса.
4. Если на решение суда первой инстанции апелляционная жалоба подана другими
лицами, она подлежит рассмотрению по существу в порядке, установленном настоящей главой.
Статья 410. Добровольное урегулирование сторонами спора
в суде апелляционной инстанции
1. Отказ истца от иска, мировое соглашение сторон, соглашение сторон об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании
спора в порядке партисипативной процедуры, совершенные после подачи апелляционной
жалобы, должны быть выражены в адресованных суду апелляционной инстанции заявлениях.
2. Суд апелляционной инстанции рассматривает заявления по вопросам, указанным в
части первой настоящей статьи, в порядке, предусмотренном статьей 170 и главой 17
настоящего Кодекса.
3. В случае принятия отказа от иска суд апелляционной инстанции отменяет решение
суда и прекращает производство по делу по основаниям, установленным подпунктом 4) статьи
277 настоящего Кодекса.
В случае утверждения мирового соглашения, соглашения сторон об урегулировании
спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке
партисипативной процедуры суд апелляционной инстанции отменяет решение суда и прекращает
производство по делу по основаниям, установленным подпунктами 5), 6) статьи 277
настоящего Кодекса.
4. Если суд апелляционной инстанции не примет отказ истца от иска, не утвердит
мировое соглашение, соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры,
апелляционная жалоба рассматривается по существу.
Статья 411. Приостановление исполнения решения
Суд апелляционной инстанции до рассмотрения дела вправе по заявлению лица,
подавшего апелляционные жалобу, протест, приостановить исполнение решения, принятого
судом первой инстанции и обращенного к немедленному исполнению в порядке,
предусмотренном статьей 244 настоящего Кодекса, кроме решений по делам, перечисленным
в статье 243 настоящего Кодекса.
По миновании необходимости в приостановлении исполнения решения постановление о
приостановлении отменяется.
Постановление о приостановлении исполнения решения или об отмене приостановления
направляется (вручается) судебному исполнителю и сторонам.
Глава 53. РАССМОТРЕНИЕ ДЕЛ ПО АПЕЛЛЯЦИОННЫМ ЖАЛОБЕ, ПРОТЕСТУ
Статья 412. Предмет апелляционного рассмотрения
По апелляционным жалобе, протесту суд апелляционной инстанции по имеющимся в деле
и представленным в соответствии с требованиями части второй статьи 413 настоящего
Кодекса материалам проверяет правильность установления фактических обстоятельств дела,
применения и толкования норм материального права, а также соблюдение при рассмотрении и
разрешении дела норм гражданского процессуального закона.
Статья 413. Пределы апелляционного рассмотрения
1. При рассмотрении дела в апелляционном порядке суд проверяет законность и
обоснованность решения суда первой инстанции в полном объеме.
2. Суд апелляционной инстанции оценивает имеющиеся в деле, а также представленные
в соответствии с частью второй статьи 404 настоящего Кодекса доказательства в пределах
заявленного иска.
Новые доказательства принимаются, если суд апелляционной инстанции признает, что
невозможность их представления в суд первой инстанции вызвана уважительными причинами, в
том числе если лицо не было привлечено к участию в деле в суде первой инстанции, а также
если в суде первой инстанции заявлялось ходатайство об их исследовании и (или)
истребовании, но оно было оставлено без удовлетворения.
Лица, представляющие суду апелляционной инстанции доказательства, обязаны указать,
каким путем они получены и в связи с какими обстоятельствами возникла необходимость в их
представлении.
3. В суде апелляционной инстанции не применяются правила о соединении и
разъединении нескольких исковых требований, изменении размера исковых требований,
изменении предмета и основания иска, замене ненадлежащего ответчика, предъявлении
встречного иска.
Суд апелляционной инстанции может привлечь к участию в деле третьих лиц, не
заявляющих самостоятельные требования, если решение отменено по основаниям, указанным в
подпунктах 2) и 4) части четвертой статьи 427 настоящего Кодекса, и будет признана
невозможность рассмотрения дела по существу без их участия.
Статья 414. Подготовка к рассмотрению дела в суде
апелляционной инстанции
1. Судья суда апелляционной инстанции, получивший дело с апелляционными жалобой
или протестом, проверяет выполнение судом первой инстанции требований статьи 405
настоящего Кодекса. В случае невыполнения судом первой инстанции требований статьи 405
настоящего Кодекса дело может быть возвращено в суд первой инстанции для устранения
недостатков.
2. Судья с учетом изложенных в апелляционных жалобе или протесте доводов выносит
определение о принятии дела в производство суда апелляционной инстанции и подготовке
дела к рассмотрению. В течение десяти рабочих дней со дня принятия дела в производство
судья производит действия, предусмотренные статьей 165 настоящего Кодекса.
3. Суд апелляционной инстанции извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте
судебного заседания.
Статья 415. Срок рассмотрения дела судом апелляционной
инстанции
В суде апелляционной инстанции дело рассматривается в двухмесячный срок со дня его
поступления в суд, за исключением случаев, установленных настоящим Кодексом.
Дело об оспаривании решений, заключений, предписаний уполномоченного органа по
итогам проверки проведения государственных закупок рассматривается в течение десяти
рабочих дней со дня его поступления в суд.
В специализированной судебной коллегии Верховного Суда Республики Казахстан дело
рассматривается в месячный срок со дня его поступления в суд.
Статья 416. Производство в суде апелляционной инстанции
1. В заседании суда апелляционной инстанции в случаях, предусмотренных частью
второй статьи 54 настоящего Кодекса, участвует прокурор, который дает по делу
заключение.
Суд апелляционной инстанции извещает прокурора о делах, подлежащих рассмотрению в
апелляционной инстанции, решениях, принятых по делам, рассмотренным в апелляционной
инстанции.
2. Суд апелляционной инстанции по правилам, предусмотренным для суда первой
инстанции, исследует имеющие значение для правильного разрешения дела, представленные
сторонами или истребованные по их ходатайствам, дополнительные материалы, полученные
экспертные заключения, допрашивает вызванных в заседание лиц.
Статья 417. Начало разбирательства дела
1. Председательствующий открывает судебное заседание суда апелляционной инстанции
и объявляет: какое дело, по чьим апелляционным жалобе, протесту и решение какого суда
подлежит рассмотрению, состав суда апелляционной инстанции, секретаря судебного
заседания, а также прокурора, если он участвует в рассмотрении дела.
Председательствующий выясняет, кто из лиц, участвующих в деле, и представителей явился,
устанавливает личность явившихся, проверяет полномочия должностных лиц и представителей
и удостоверяется в ознакомлении лиц, участвующих в деле, с правами и обязанностями. В
случае выяснения о неознакомлении с правами и обязанностями суд ознакамливает лиц,
заявивших об этом. Если заявлены отводы, они разрешаются в порядке,
установленном статьей 41 настоящего Кодекса.
2. Суд заслушивает объяснения явившихся в судебное заседание лиц, участвующих в
деле, и представителей. В случае обжалования решения обеими сторонами первым выступает
истец. После объяснений лица, подавшего апелляционные жалобу, протест, и других лиц,
участвующих в деле, их представителей суд апелляционной инстанции переходит к
исследованию доказательств.
Статья 418. Последствия неявки в судебное заседание лиц,
участвующих в деле
1. В случае неявки в судебное заседание суда апелляционной инстанции кого-либо из
лиц, участвующих в деле, надлежащим образом не извещенных о времени и месте рассмотрения
дела, суд откладывает разбирательство дела.
2. Неявка указанных в части первой настоящей статьи лиц, надлежащим образом
извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к
разбирательству дела. Однако суд вправе и в этих случаях, признав причины неявки
уважительными, отложить разбирательство дела.
3. При отложении разбирательства дела суд апелляционной инстанции извещает
надлежащим образом лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения дела.
Разбирательство дела в повторном заседании продолжается, если лица, участвующие в деле,
не настаивают на разбирательстве с самого начала.
Статья 419. Разрешение судом заявлений и ходатайств лиц,
участвующих в деле
1. Заявления и ходатайства лиц, участвующих в деле, по всем вопросам, связанным с
разбирательством дела в апелляционной инстанции, разрешаются судом после заслушивания
мнений других лиц, участвующих в деле.
2. Стороны вправе заявлять ходатайства об исследовании и (или) истребовании
доказательств, в удовлетворении которых им было отказано судом первой инстанции.
3. Разрешение заявлений и ходатайств, связанных с исследованием обстоятельств
дела, производится по правилам статьи 195 настоящего Кодекса. При этом суд апелляционной
инстанции не вправе отказать в удовлетворении ходатайства на том основании, что оно не
было удовлетворено судом первой инстанции.
Статья 420. Исследование доказательств
1. Порядок и пределы исследования доказательств определяются судом с учетом мнений
лиц, участвующих в деле.
2. После объяснений сторон, других лиц, участвующих в деле, суд проверяет
имеющиеся в деле доказательства, а также доказательства, представленные в соответствии с
правилами части второй статьи 413 настоящего Кодекса.
3. Суд вправе огласить объяснения лиц, участвующих в деле, не явившихся на
заседание суда, а также показания свидетелей, не вызывавшихся на заседание суда
апелляционной инстанции.
4. Стороны вправе заявлять ходатайства о вызове и допросе свидетелей и об
исследовании и (или) истребовании доказательств, в допросе и исследовании которых им
было отказано судом первой инстанции. Если показания свидетелей оспариваются сторонами,
указанные лица могут быть вызваны в суд апелляционной инстанции.
5. В суде подлежат исследованию и оценке в совокупности с другими
доказательствами, имеющимися в деле, доказательства, которые оспаривает лицо, подавшее
апелляционные жалобу, протест, с позиции их относимости, допустимости, достоверности.
Статья 421. Судебные прения
1. После завершения рассмотрения дела по существу председательствующий опрашивает
лиц, участвующих в деле, о наличии ходатайств. Суд разрешает эти ходатайства, после чего
переходит к судебным прениям.
2. Судебные прения проводятся по правилам, предусмотренным в статье 217 настоящего
Кодекса, при этом первым выступает лицо, подавшее апелляционные жалобу или протест, и
(или) его представитель. В случае обжалования решения обеими сторонами первым выступает
истец.
3. По окончании судебных прений и заслушивания заключения прокурора суд удаляется
в совещательную комнату для вынесения постановления.
Статья 422. Протокол судебного заседания
В суде апелляционной инстанции протокол судебного заседания ведется по правилам
части третьей статьи 281 настоящего Кодекса.
Статья 423. Вынесение судебного акта и его объявление
1. Вынесение судебного акта и его объявление происходят по правилам,
предусмотренным статьями 222, 223 и 224 настоящего Кодекса.
2. Суд может с соблюдением требований части первой настоящей статьи вынести и
огласить резолютивную часть судебного акта с указанием срока его изготовления в
окончательной форме. Резолютивная часть судебного акта приобщается к материалам дела.
Мотивированный судебный акт изготавливается и подписывается судьей в течение пяти
рабочих дней со дня рассмотрения дела. Копия мотивированного судебного акта должна быть
направлена (вручена) лицам, участвующим в деле, в срок не позднее пяти рабочих дней
после его изготовления.
Статья 424. Полномочия суда апелляционной инстанции
Суд апелляционной инстанции вправе:
1) оставить решение без изменения, а жалобу, протест без удовлетворения;
2) изменить решение суда первой инстанции;
3) отменить решение суда первой инстанции и вынести новое решение;
4) отменить решение полностью или в части и прекратить производство по делу либо
оставить заявление без рассмотрения по основаниям, предусмотренным статьей 277 и
подпунктами 2), 3), 4), 5), 9) и 10) статьи 279 настоящего Кодекса;
5) отменить решение и направить дело на новое рассмотрение в суд первой инстанции
в случае установления нарушений норм процессуального права, предусмотренных подпунктами
1), 3), 4) и 5) части четвертой статьи 427 настоящего Кодекса;
6) принять дело в свое производство для рассмотрения по существу по правилам суда
первой инстанции в случае отмены решения суда по основаниям, предусмотренным подпунктом
2) части четвертой статьи 427 настоящего Кодекса.
Статья 425. Акты суда апелляционной инстанции
Суд апелляционной инстанции выносит следующие акты:
1) постановление в случаях, предусмотренных подпунктами 1), 2), 3), 5), а также
подпунктом 6) статьи 424 настоящего Кодекса в случае принятия нового решения после
рассмотрения дела по существу по правилам суда первой инстанции;
2) определение в случаях, предусмотренных частью второй статьи 409, подпунктом 4),
а также подпунктом 6) статьи 424 настоящего Кодекса в случае отмены решения суда и
принятия дела в производство суда апелляционной инстанции для рассмотрения по существу
по правилам суда первой инстанции, а также в иных случаях, требующих вынесения судебного
акта, когда дело не рассматривалось по существу.
Статья 426. Содержание апелляционного постановления
1. В постановлении суда апелляционной инстанции должны быть указаны:
1) дата и место вынесения постановления;
2) наименование суда и состав суда, вынесшего постановление;
3) лицо, подавшее апелляционные жалобу, протест, другие лица, участвующие в деле,
и представители;
4) предмет спора или заявленное требование;
5) обстоятельства дела, установленные судом первой инстанции, мотивы, которыми он
руководствовался при вынесении решения или определения; краткое содержание решения суда
первой инстанции;
6) краткое содержание апелляционных жалобы или протеста и отзыва на них;
7) основания, по которым суд апелляционной инстанции оставляет без изменения,
отменяет либо изменяет решение суда первой инстанции;
8) мотивы, по которым суд апелляционной инстанции пришел к своим выводам, и ссылка
на законы, которыми суд руководствовался;
9) выводы суда апелляционной инстанции по результатам рассмотрения дела;
10) распределение судебных расходов;
11) сроки и порядок обжалования, опротестования постановления.
2. При оставлении апелляционных жалобы или протеста без удовлетворения в связи с
отсутствием новых доводов в мотивировочной части постановления указывается только на
отсутствие предусмотренных настоящим Кодексом оснований для внесения изменений в решение
суда первой инстанции либо его отмены.
В случае ссылки в апелляционных жалобе или протесте на доводы, не являвшиеся
предметом рассмотрения в суде первой инстанции, в мотивировочной части апелляционного
постановления должны быть указаны основания, по которым указанные ссылки и доводы не
приняты к рассмотрению и исследованию в судебном заседании.
3. В случаях и порядке, предусмотренных статьями 235, 237 настоящего Кодекса, суд
апелляционной инстанции вправе рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных
арифметических ошибок, допущенных в постановлении суда апелляционной инстанции, или о
разъяснении постановления путем вынесения определения, не изменяя существа
апелляционного постановления.
Определение суда апелляционной инстанции по указанным вопросам вступает в силу со
дня вынесения и может быть обжаловано, опротестовано.
4. В случаях и порядке, предусмотренных статьей 236 настоящего Кодекса, суд
апелляционной инстанции вправе вынести дополнительное постановление.
Статья 427. Основания к отмене либо изменению решения
суда в апелляционном порядке
1. Основаниями к отмене либо изменению решения суда в апелляционном порядке
являются:
1) неправильное определение и выяснение круга обстоятельств, имеющих значение для
дела;
2) недоказанность установленных судом первой инстанции обстоятельств, имеющих
значение для дела;
3) несоответствие выводов суда первой инстанции, изложенных в решении,
обстоятельствам дела;
4) нарушение или неправильное применение норм материального или процессуального
права;
5) в деле отсутствует протокол судебного заседания, отдельного процессуального
действия, когда обязательность его ведения предусмотрена настоящим Кодексом.
2. Нормы материального права считаются нарушенными или неправильно примененными,
если суд:
1) не применил закон, подлежащий применению;
2) применил закон, не подлежащий применению;
3) неправильно истолковал закон.
3. Не может быть отменено правильное по существу решение суда по одним лишь
формальным соображениям. Нарушение или неправильное применение норм материального или
процессуального права является основанием для изменения или отмены решения суда первой
инстанции, если это нарушение привело или могло привести к принятию неправильного
решения.
Если судом принято правильное решение, но допущены указанные нарушения, в
постановлении приводятся мотивы, нормы материального и процессуального права, в
соответствии с которыми решение подлежит оставлению без изменения.
4. Решение суда первой инстанции подлежит отмене в любом случае, если:
1) дело рассмотрено в незаконном составе суда или с нарушением правил о
подсудности;
2) дело рассмотрено судом в отсутствие кого-либо из лиц, участвующих в деле, не
извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, за исключением дел,
рассмотренных по правилам статьи 133 настоящего Кодекса;
3) при рассмотрении дела были нарушены правила о языке судопроизводства;
4) суд разрешил вопрос о правах и обязанностях лиц, не привлеченных к участию в
деле;
5) решение не подписано судьей или подписано не тем судьей, который рассмотрел и
разрешил дело.
5. При наличии оснований, предусмотренных подпунктом 2) части четвертой настоящей
статьи, суд апелляционной инстанции отменяет решение суда первой инстанции, о чем
выносит определение. В определении указываются о переходе к рассмотрению дела по
правилам производства в суде первой инстанции, действия, которые надлежит совершить
лицам, участвующим в деле, и сроки их совершения. По окончании указанных действий дело
рассматривается, как правило, в том же составе суда апелляционной инстанции.
В остальных случаях, в том числе и при отмене решения суда с вынесением нового
решения, суд апелляционной инстанции рассматривает дело в одном судебном заседании с
принятием одного судебного акта.
6. Неразрешение или неправильное разрешение вопроса о распределении судебных
расходов не является основанием для отмены или изменения решения суда. В резолютивной
части постановления указывается на распределение судебных расходов.
Статья 428. Отмена решения суда с прекращением
производства по делу или с оставлением
заявления без рассмотрения
Решение суда первой инстанции подлежит отмене в апелляционном порядке в связи с
прекращением производства по делу или с оставлением иска без рассмотрения по основаниям,
указанным в статье 277 и подпунктах 2), 3), 4), 5), 9) и 10) статьи 279 настоящего
Кодекса.
Статья 429. Порядок и сроки обжалования, опротестования
определения (постановления) суда
первой инстанции
1. На определение суда первой инстанции в случаях, предусмотренных настоящим
Кодексом, а также в случаях, когда определение суда преграждает возможность дальнейшего
движения дела, могут быть поданы частная жалоба, протест лицами, указанными в статье 401
настоящего Кодекса. Обжаловать определение суда вправе также лица, не участвующие в
деле, если определение касается их прав и интересов.
Частная жалоба, протест подаются в течение десяти рабочих дней со дня изготовления
определения в окончательной форме.
2. На остальные определения суда первой инстанции, в том числе вынесенные на месте
с занесением в протокол судебного заседания, частная жалоба, протест не подаются, но
возражения могут быть включены в апелляционные жалобу, протест.
3. В случае обжалования, опротестования определения, вынесенного во время
судебного разбирательства, закончившегося вынесением решения, дело направляется в
вышестоящую судебную инстанцию только по истечении срока, установленного для обжалования
решения. При этом, если на решение поданы апелляционные жалоба, протест, проверка
частной жалобы, протеста производится той судебной инстанцией, которая рассматривает
дело в апелляционном порядке.
4. Частная жалоба, протест подаются в суд, вынесший данное определение с
приложением копий документов по числу лиц, участвующих в деле, которые судья направляет
или вручает им. Судья после получения частной жалобы, протеста направляет гражданское
дело или материалы в суд апелляционной инстанции.
5. Частные жалобы, протесты принимаются и рассматриваются в порядке, установленном
настоящей главой для принятия и рассмотрения апелляционных жалоб и протестов.
В порядке, предусмотренном статьей 414 настоящего Кодекса, суд апелляционной
инстанции извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения частной
жалобы, протеста. Неявка лиц, участвующих в деле, в судебное заседание суда
апелляционной инстанции не препятствует их рассмотрению.
6. По результатам рассмотрения частной жалобы, протеста суд апелляционной
инстанции выносит определение об:
1) оставлении определения суда без изменения, а частной жалобы, протеста без
удовлетворения;
2) отмене определения суда полностью или в части и передаче вопроса на новое
рассмотрение в суд первой инстанции;
3) отмене определения суда полностью или в части и разрешении вопроса по существу;
4) изменении определения.
7. Определения суда апелляционной инстанции, вынесенные по частной жалобе или
протесту, по вопросам возврата исковых заявлений, приостановления производства по делу,
оставления исковых заявлений без рассмотрения обжалованию и опротестованию не подлежат.
В случаях, установленных настоящим Кодексом, определения суда апелляционной инстанции,
преграждающие возможность дальнейшего движения дела, могут быть обжалованы и
опротестованы.
Статья 430. Частное определение суда апелляционной
инстанции
Суд апелляционной инстанции по основаниям, предусмотренным статьей 270 настоящего
Кодекса, может вынести частное определение.
Частное определение может быть обжаловано, опротестовано в порядке,
предусмотренном статьей 429 настоящего Кодекса.
Статья 431. Законная сила судебных актов суда
апелляционной инстанции
Судебные акты суда апелляционной инстанции вступают в законную силу со дня их
оглашения.
Статья 432. Направление судебного акта и возвращение
дела в суд первой инстанции
Суд апелляционной инстанции после рассмотрения дела и направления (вручения) копии
судебного акта лицам, участвующим в деле, возвращает дело в суд первой инстанции.
Статья 433. Порядок рассмотрения апелляционных (частной)
жалобы, протеста, поступивших после
рассмотрения дела в апелляционном порядке
1. В случае, когда апелляционные (частная) жалоба, протест, поданные в
установленный срок или после восстановления пропущенного срока, поступят в суд
апелляционной инстанции после рассмотрения дела по другим жалобам, суд обязан принять
такие жалобу, протест к своему производству.
2. По результатам рассмотрения апелляционной (частной) жалобы, протеста и при
наличии оснований суд апелляционной инстанции отменяет ранее вынесенный судебный акт и
принимает новые постановление, определение по поступившим жалобе, протесту.
При отсутствии таких оснований суд апелляционной инстанции выносит постановление,
определение об отказе в удовлетворении апелляционных жалобы, протеста.
Глава 54. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ КАССАЦИОННОЙ ИНСТАНЦИИ
Статья 434. Судебные акты, подлежащие пересмотру в
кассационном порядке
1. Вступившие в законную силу судебные акты местных и других судов в случае
соблюдения апелляционного порядка их обжалования, а также судебные акты
специализированной судебной коллегии Верховного Суда Республики Казахстан могут быть
пересмотрены в кассационном порядке Верховным Судом Республики Казахстан.
2. Не подлежат пересмотру в кассационном порядке судебные акты по делам:
1) рассмотренным в порядке упрощенного производства, предусмотренном главами 12
и 13 настоящего Кодекса;
2) оконченным мировым соглашением, соглашением об урегулировании спора (конфликта)
в порядке медиации или соглашением об урегулировании спора в порядке партисипативной
процедуры;
3) связанным с имущественными интересами физических лиц при сумме иска менее двух
тысяч месячных расчетных показателей и юридических лиц при сумме иска менее тридцати
тысяч месячных расчетных показателей;
4) оконченным в связи с отказом от иска;
5) об урегулировании неплатежеспособности, а также делам по спорам, возникающим в
рамках реабилитационной процедуры и процедуры банкротства, в том числе о признании
сделок, заключенных должником, недействительными, о возврате имущества должника, о
взыскании дебиторской задолженности по искам банкротного или реабилитационного
управляющего.
3. Вступившие в законную силу судебные акты местных и других судов в случае
несоблюдения апелляционного порядка их обжалования, а также по делам, указанным в части
второй настоящей статьи, могут быть пересмотрены в кассационном порядке по представлению
Председателя Верховного Суда Республики Казахстан и протесту Генерального Прокурора
Республики Казахстан при наличии оснований, предусмотренных частью шестой статьи 438
настоящего Кодекса.
4. Вступившие в законную силу судебные акты местных и других судов в случае
несоблюдения апелляционного порядка их обжалования, за исключением судебных актов по
делам, указанным в подпунктах 1), 2), 3) и 4) части второй настоящей статьи, а также
судебные акты первой и апелляционной инстанций, указанные в подпункте 5) части второй
настоящей статьи, могут быть пересмотрены в кассационном порядке по протесту
Генерального Прокурора Республики Казахстан по основаниям, предусмотренным статьей 427
настоящего Кодекса.
5. Постановления кассационной инстанции могут быть пересмотрены при наличии
оснований, предусмотренных частью шестой статьи 438 настоящего Кодекса.
Статья 435. Лица, имеющие право на подачу ходатайства,
внесение представления, принесение протеста
на вступившие в законную силу судебные акты
1. Ходатайство об оспаривании судебных актов, предусмотренных частью первой статьи
434 настоящего Кодекса, могут быть поданы сторонами, лицами, участвующими в деле,
другими лицами, интересы которых затрагиваются судебными актами, и их представителями.
2. Председатель Верховного Суда Республики Казахстан вправе вносить представление,
Генеральный Прокурор Республики Казахстан вправе приносить протест на вступившие в
законную силу судебные акты как по собственной инициативе, так и по ходатайству лиц,
указанных в части первой настоящей статьи.
Ходатайство прилагается к представлению или протесту.
3. Лицо, подавшее ходатайство, в том числе прокурор, подавший ходатайство в
качестве стороны по делу, вправе отказаться или отозвать ходатайство, прокурор,
принесший протест, вправе его отозвать путем подачи заявления в суд кассационной
инстанции до рассмотрения ходатайства, протеста.
Отказ от ходатайства влечет прекращение производства в суде кассационной
инстанции, в том числе и на стадии предварительного рассмотрения. Повторная подача
ходатайства не допускается, а в случае подачи ходатайство возвращается.
В случае отзыва ходатайство, протест могут быть поданы повторно в сроки,
установленные частью первой статьи 436 настоящего Кодекса.
4. Если на судебные акты ходатайство подано другими лицами и по нему принято
решение о передаче ходатайства с делом для рассмотрения в судебном заседании суда
кассационной инстанции, дело подлежит рассмотрению по существу в порядке, установленном
настоящей главой, в том числе и при установлении обстоятельств, указанных в части
третьей настоящей статьи.
5. Правила, предусмотренные статьями 443 и 444 настоящего Кодекса, на
представление Председателя Верховного Суда Республики Казахстан и протест Генерального
Прокурора Республики Казахстан не распространяются и рассматриваются судом кассационной
инстанции непосредственно.
Статья 436. Сроки оспаривания, опротестования судебных
актов, вступивших в законную силу
1. Ходатайство, протест на определения, постановления суда апелляционной инстанции
могут быть поданы в течение шести месяцев со дня их вступления в законную силу.
2. В случае пропуска срока на обжалование судебных актов в апелляционном порядке
ходатайство может быть подано в суд кассационной инстанции после рассмотрения судом
первой инстанции заявления о восстановлении срока на обжалование, а в случае отказа –
после рассмотрения частной жалобы, протеста, апелляционной жалобы судом апелляционной
инстанции.
3. Правила части первой настоящей статьи не распространяются на случаи пересмотра
судебных актов по основаниям, предусмотренным частью шестой статьи 438 настоящего
Кодекса.
4. Срок на принесение протеста продлевается судом кассационной инстанции, если
ходатайство о принесении кассационного протеста было подано прокурору с соблюдением
установленного срока, но решение по нему не было принято. В протесте должно быть указано
об этом.
Статья 437. Суды, рассматривающие дела в кассационном
порядке
1. Верховный Суд Республики Казахстан рассматривает дела по ходатайствам лиц,
указанных в части первой статьи 435 настоящего Кодекса, а также по представлению и
протесту лиц, указанных в части второй статьи 435 настоящего Кодекса, в коллегиальном
составе не менее трех судей.
2. Верховный Суд Республики Казахстан рассматривает дела по представлению и
протесту лиц, указанных в части второй статьи 435 настоящего Кодекса, внесенным на
постановления суда кассационной инстанции по основаниям, указанным в части шестой статьи
438 настоящего Кодекса, в коллегиальном составе не менее семи судей.
Статья 438. Поводы и основания к истребованию дел и
пересмотру судебных актов, вступивших
в законную силу
1. Гражданское дело может быть истребовано из соответствующего суда для проверки в
кассационном порядке Председателем Верховного Суда Республики Казахстан, судьями
Верховного Суда Республики Казахстан, а также Генеральным Прокурором Республики
Казахстан либо по его поручению заместителями Генерального Прокурора Республики
Казахстан, прокурорами областей и приравненными к ним прокурорами.
2. Поводами к истребованию дел являются ходатайства лиц, указанных в части
первой статьи 435 настоящего Кодекса, а равно инициатива Председателя Верховного Суда
Республики Казахстан, Генерального Прокурора Республики Казахстан в пределах их
компетенции.
3. В случае истребования дела ходатайство о пересмотре судебных актов подлежит
рассмотрению в суде кассационной инстанции в течение тридцати рабочих дней со дня
поступления дела.
4. Запрос об истребовании дела исполняется судом не позднее пяти рабочих дней со
дня поступления его в суд.
В случае истребования дела прокурором ходатайство о принесении кассационного
протеста подлежит рассмотрению прокурором в течение тридцати рабочих дней со дня
поступления дела в прокуратуру.
5. Основаниями к пересмотру в кассационном порядке вступивших в законную силу
судебных актов, указанных в части первой статьи 434 настоящего Кодекса, являются
существенные нарушения норм материального и процессуального права,
предусмотренные статьей 427 настоящего Кодекса, которые привели к вынесению незаконного
судебного акта.
6. Основаниями к пересмотру в кассационном порядке вступивших в законную силу
судебных актов, указанных в частях третьей и пятой статьи 434 настоящего Кодекса,
являются:
1) случаи, когда исполнение принятого постановления может привести к тяжким
необратимым последствиям для жизни, здоровья людей либо для экономики и безопасности
Республики Казахстан;
2) случаи, когда принятое постановление нарушает права и законные интересы
неопределенного круга лиц или иные публичные интересы;
3) случаи, когда принятое постановление нарушает единообразие в толковании и
применении судами норм права.
Статья 439. Принесение протеста
1. При наличии повода и оснований Генеральный Прокурор Республики Казахстан
приносит протест и направляет его вместе с делом и ходатайством в Верховный Суд
Республики Казахстан.
2. Копии протеста направляются Генеральной прокуратурой Республики Казахстан
лицам, участвующим в деле.
Статья 440. Содержание протеста
Протест должен содержать:
1) наименование суда, в который приносится протест;
2) указание на судебные акты, которые опротестовываются;
3) изложение существа дела, по которому вынесены судебные акты;
4) указание, в чем состоит существенное нарушение норм материального либо
процессуального права, которые привели к вынесению незаконного судебного акта;
5) предложение или выводы должностного лица, принесшего протест;
6) в случаях принесения протеста по основаниям, предусмотренным частью
шестой статьи 438 настоящего Кодекса, в протесте должно быть указано, в чем состоит
исключительность основания для пересмотра судебных актов;
7) к протесту прилагается документ, подтверждающий выполнение требований части
второй статьи 439 настоящего Кодекса.
Статья 441. Содержание ходатайства о пересмотре судебного
акта в кассационном порядке и о принесении
кассационного протеста
1. Ходатайства о пересмотре судебного акта в кассационном порядке, подаваемые в
Верховный Суд Республики Казахстан, и о принесении кассационного протеста, подаваемые в
Генеральную прокуратуру Республики Казахстан, должны содержать:
1) наименование суда или должностного лица, которым адресуется ходатайство;
2) наименование лица, подающего ходатайство, и лица, в интересах которого оно
подается, его место жительства или место нахождения и процессуальное положение в деле;
3) перечисление участвующих в деле лиц с указанием места их жительства или места
нахождения;
4) указание на суды, рассматривавшие дело в первой, апелляционной инстанциях, и
содержание принятых ими решений;
5) указание на судебный акт, подлежащий пересмотру, опротестованию;
6) указания на то, в чем состоит нарушение норм материального и процессуального
права и в чем состоит просьба лица, подающего ходатайство;
7) в случае подачи ходатайства по основаниям, предусмотренным частью шестой статьи
438 настоящего Кодекса, в ходатайстве должно быть указано, в чем состоит
исключительность основания для пересмотра судебных актов.
2. Если ходатайство подается в интересах лица, не участвовавшего в деле, в нем
должно быть указано, какие права этого лица нарушены оспариваемым судебным актом.
3. Если ходатайство ранее подавалось в суд кассационной инстанции и было
возвращено, в ходатайстве должно быть указано о причинах возврата.
4. Ходатайство должно быть подписано лицом, его подающим. При подаче ходатайства в
форме электронного документа оно удостоверяется электронной цифровой подписью лица, его
подающего. К ходатайству, подаваемому в форме электронного документа, прилагаются в
электронной форме копии документов, указанных в настоящей статье.
5. К ходатайству об оспаривании судебного акта должен быть приложен документ,
подтверждающий уплату государственной пошлины в размере, установленном Кодексом
Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» (Налоговый
кодекс).
Статья 442. Возвращение ходатайства или протеста
прокурора
1. Ходатайство или протест прокурора подлежат возвращению лицам, их подавшим, по
следующим основаниям:
1) ходатайство или протест прокурора не соответствуют требованиям статей 440, 441
настоящего Кодекса;
2) ходатайство или протест прокурора поданы лицами, которые в соответствии
со статьей 435 настоящего Кодекса не имеют права на оспаривание, опротестование
вступившего в законную силу данного судебного акта;
3) ходатайство или протест прокурора поданы после истечения срока, указанного в
части первой статьи 436 настоящего Кодекса, и отсутствуют уважительные причины для его
восстановления;
4) до рассмотрения ходатайства или протеста прокурора они были отозваны;
5) в случае прекращения кассационного производства по делу в суде кассационной
инстанции в связи с отказом от ходатайства;
6) ходатайство или протест прокурора поданы в суд кассационной инстанции с
нарушением порядка обжалования, установленного настоящим Кодексом;
7) имеется постановление об отказе в передаче ходатайства с делом для рассмотрения
в судебном заседании суда кассационной инстанции по ходатайству этого же участника
процесса;
8) к ходатайству об оспаривании судебного акта не приложен документ,
подтверждающий уплату госпошлины.
2. О возвращении ходатайства или протеста по основаниям, предусмотренным в
подпунктах 3), 4) и 5) части первой настоящей статьи, выносится постановление
соответственно судом кассационной инстанции либо судьей, участвующими при
предварительном рассмотрении. В остальных случаях ходатайства возвращаются письмом в
течение трех рабочих дней.
3. При устранении недостатков, послуживших основанием для возврата ходатайства или
протеста прокурора, они могут быть поданы повторно на общих основаниях, кроме случаев
отказа от ходатайства, предусмотренных частью третьей статьи 435 настоящего Кодекса.
4. Прокурор вправе возвратить заявителю ходатайство о принесении кассационного
протеста для подачи им ходатайства о пересмотре судебного акта в кассационном порядке
непосредственно в суд кассационной инстанции, если это право им не реализовано, кроме
случаев, когда ходатайство с соблюдением требований статьи 441 настоящего Кодекса подано
лицами, перечисленными в части первой статьи 112 настоящего Кодекса.
Статья 443. Предварительное рассмотрение ходатайства
Ходатайство о пересмотре судебного акта в кассационном порядке изучается судьей
кассационной инстанции, который в десятидневный срок разрешает следующие вопросы:
1) о наличии или отсутствии оснований к возврату ходатайства, предусмотренных
частью первой статьи 442 настоящего Кодекса;
2) о наличии или отсутствии оснований к истребованию судебного дела.
Ходатайство рассматривается в течение тридцати рабочих дней со дня его
поступления, а в случае истребования дела – в течение тридцати рабочих дней со дня
поступления дела.
Статья 444. Решения, принимаемые по результатам
предварительного рассмотрения ходатайства
1. По результатам предварительного рассмотрения ходатайства судьей выносится
постановление:
1) о передаче ходатайства с делом для рассмотрения в судебном заседании
кассационной инстанции при наличии оснований для пересмотра судебных актов;
2) об отказе в передаче ходатайства для рассмотрения в судебном заседании
кассационной инстанции при отсутствии оснований для пересмотра судебных актов;
3) о возвращении ходатайства по основаниям, указанным в подпунктах 3), 4) и 5)
части первой статьи 442 настоящего Кодекса.
2. В постановлении должны быть указаны:
1) дата и место вынесения;
2) фамилия и инициалы судьи, рассмотревшего ходатайство;
3) дело, по которому вынесено постановление с указанием судебного акта, о
пересмотре которого заявлено ходатайство;
4) фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность)
или наименование лица, подавшего ходатайство;
5) доводы, приведенные в ходатайстве;
6) мотивы принятого процессуального решения;
7) выводы по результатам рассмотрения ходатайства.
3. При наличии оснований для пересмотра судебных актов постановление, ходатайство
и приложенные к нему документы вместе с делом передаются в суд кассационной инстанции не
позднее пяти рабочих дней со дня предварительного рассмотрения.
4. Копия постановления, вынесенного по результатам предварительного рассмотрения
ходатайства, направляется лицу, подавшему ходатайство. В случае возвращения ходатайства
подлежат возврату приложенные к нему документы.
Статья 445. Назначение судебного заседания суда
кассационной инстанции
1. Суд кассационной инстанции после получения дела с постановлением судьи, с
представлением Председателя Верховного Суда Республики Казахстан, с протестом
Генерального Прокурора Республики Казахстан в течение трех рабочих дней направляет
сторонам копии указанных документов, извещение о рассмотрении дела в суде кассационной
инстанции с указанием даты, времени, места проведения судебного заседания либо с
уведомлением о возможности ознакомления с их электронными копиями через интернет-ресурс
Верховного Суда Республики Казахстан.
2. Дело должно быть рассмотрено в течение тридцати рабочих дней со дня его
передачи в суд кассационной инстанции либо поступления представления, протеста.
3. Неявка лиц, участвующих в деле, извещенных надлежащим образом о времени и месте
рассмотрения дела судом кассационной инстанции, не является препятствием для
рассмотрения дела.
Статья 446. Отзыв на ходатайство, представление
или протест о пересмотре судебного акта
1. Лицо, участвующее в деле, или его представитель направляет отзыв на
ходатайство, представление или протест о пересмотре судебного акта с приложением
документов, подтверждающих возражения относительно пересмотра, другим лицам, участвующим
в деле, и в Верховный Суд Республики Казахстан.
К отзыву прилагается также документ, подтверждающий направление копий отзыва
другим лицам, участвующим в деле.
2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность
ознакомления с ним до начала рассмотрения ходатайства или протеста судом кассационной
инстанции.
3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. К отзыву
прилагается доверенность, подтверждающая полномочия представителя.
Статья 447. Мировое соглашение, соглашение об
урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации и соглашение об урегулировании спора
в порядке партисипативной процедуры
1. Мировое соглашение сторон, соглашение сторон об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации или соглашение об урегулировании спора в порядке
партисипативной процедуры, совершенные после подачи ходатайства, внесения представления
или протеста, должны быть представлены суду кассационной инстанции в письменной форме.
Соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или
соглашение об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры принимается судом
в соответствии с правилами статей 179 и 181 настоящего Кодекса.
В судебном заседании до утверждения мирового соглашения сторон, соглашения сторон
об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании
спора в порядке партисипативной процедуры суд разъясняет сторонам последствия их
процессуальных действий.
2. При утверждении мирового соглашения сторон, соглашения сторон об урегулировании
спора (конфликта) в порядке медиации или соглашения об урегулировании спора в порядке
партисипативной процедуры суд кассационной инстанции отменяет судебные акты и прекращает
производство по делу.
Статья 448. Приостановление исполнения судебного акта
Председатель Верховного Суда Республики Казахстан, Генеральный Прокурор Республики
Казахстан одновременно с истребованием дела вправе приостановить исполнение судебного
акта для проверки в кассационном порядке на срок не свыше трех месяцев.
По миновании необходимости в приостановлении исполнения судебного акта
постановление о приостановлении отменяется.
Постановление о приостановлении исполнения судебного акта или об отмене
приостановления направляется (вручается) органу юстиции и сторонам.
Статья 449. Предмет и пределы рассмотрения дела в
кассационном порядке
1. При рассмотрении дела в кассационном порядке суд проверяет законность судебных
актов, вынесенных судами, по имеющимся в деле материалам в пределах доводов ходатайства,
представления, протеста.
2. Суд кассационной инстанции в интересах законности вправе выйти за пределы
ходатайства, представления или протеста и проверить законность обжалованного,
опротестованного судебного акта в полном объеме.
Статья 450. Порядок рассмотрения дела судом кассационной
инстанции
1. Председательствующий открывает судебное заседание и объявляет подлежащее
рассмотрению дело, процессуальный документ, послуживший основанием для этого, состав
суда и лиц, участвующих в деле, присутствующих в зале судебного заседания, которым
разъясняет их права и обязанности.
2. Отсутствие лица, подавшего ходатайство, прокурора, надлежаще уведомленных о
времени и месте рассмотрения дела, не исключает возможность продолжения судебного
заседания.
3. После разрешения заявленных ходатайств суд заслушивает лицо, подавшее
ходатайство, протест.
4. Суд кассационной инстанции своевременно извещает прокурора обо всех делах,
подлежащих рассмотрению в кассационной инстанции.
5. Лицо, подавшее ходатайство, прокурор излагают мотивы и доводы, в силу которых,
по их мнению, обжалуемый судебный акт является незаконным. Затем председательствующий
предоставляет слово в порядке, определяемом судом, другим лицам, участвующим в деле.
После их выступления прокурор дает заключение по делу, если он участвует в судебном
заседании.
Статья 451. Полномочия суда кассационной инстанции
1. По результатам рассмотрения ходатайства, представления, протеста суд
кассационной инстанции выносит постановление.
2. Суд кассационной инстанции в совещательной комнате принимает одно из следующих
решений:
1) оставляет определение, постановление суда апелляционной инстанции в силе, а
ходатайство или протест без удовлетворения;
2) отменяет определение, постановление суда апелляционной инстанции и оставляет в
силе определение, решение суда первой инстанции;
3) отменяет постановление суда апелляционной инстанции и направляет дело на новое
рассмотрение в суд апелляционной инстанции в ином составе судей в случае установления
нарушений, предусмотренных подпунктом 2) части четвертой статьи 427 настоящего Кодекса;
4) отменяет решение суда первой инстанции, постановление суда апелляционной
инстанции и направляет дело на новое рассмотрение в соответствующий суд первой или
апелляционной инстанции в ином составе судей в случае допущения нарушений,
предусмотренных подпунктами 1), 3), 4) и 5) части четвертой статьи 427 настоящего
Кодекса;
5) отменяет определение, решение суда первой, определение и постановление суда
апелляционной инстанции полностью либо в части и направляет дело на новое рассмотрение в
суд апелляционной инстанции либо, если дело не рассматривалось в суде апелляционной
инстанции или по существу, – в суд первой инстанции;
6) отменяет решение, постановление и определение судов первой или апелляционной
инстанции полностью либо в части и прекращает производство по делу по основаниям,
предусмотренным статьей 277 настоящего Кодекса, в связи с утверждением мирового
соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или
соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры либо оставляет
заявление без рассмотрения по основаниям, предусмотренным подпунктами 2), 3), 4), 5), 9)
и 10) статьи 279 настоящего Кодекса;
7) отменяет определения судов первой и апелляционной инстанций по вопросам
восстановления процессуальных сроков обжалования и направляет дело для рассмотрения
апелляционной жалобы в суд апелляционной инстанции;
8) изменяет решение, определение, постановление судов первой или апелляционной
инстанции или, отменив решение, определение, постановление суда первой инстанции или
постановление, определение суда апелляционной инстанции полностью либо в части, не
передавая дело на новое рассмотрение, выносит новый судебный акт, если обстоятельства
дела установлены судом первой или апелляционной инстанции полно и правильно, но допущена
ошибка в применении норм материального права;
9) оставляет без изменения, отменяет либо изменяет кассационное постановление в
случаях его пересмотра по основаниям, предусмотренным частью шестой статьи 438
настоящего Кодекса, с принятием одного из процессуальных решений, предусмотренных
подпунктами 1) – 8) части второй настоящей статьи.
3. При отмене судебных актов и направлении дела на новое рассмотрение суд
кассационной инстанции не вправе предрешать вопросы о достоверности или недостоверности
того или иного доказательства, о преимуществе одних доказательств перед другими, о том,
какая норма материального права должна быть применена, а также о том, какое решение
должно быть вынесено при новом рассмотрении дела.
4. Суд кассационной инстанции не вправе устанавливать или считать доказанными
обстоятельства, которые не были указаны в судебных актах либо не опровергнуты им.
5. В случае, если судом принято правильное решение, но допущены нарушения,
предусмотренные частями первой и второй статьи 427 настоящего Кодекса, в постановлении
указываются мотивы, нормы материального и процессуального права, в соответствии с
которыми судебные акты оставляются без изменения.
6. Резолютивная часть постановления оглашается после выхода из совещательной
комнаты.
7. Постановление в окончательной форме должно быть изготовлено в течение пяти
рабочих дней.
Статья 452. Содержание постановления суда кассационной
инстанции
1. Постановление суда кассационной инстанции должно соответствовать требованиям,
установленным настоящим Кодексом для постановления суда апелляционной инстанции.
Постановление суда кассационной инстанции подписывается всеми судьями, принимавшими
решение по делу.
2. Суд кассационной инстанции вправе в случаях и порядке, предусмотренных статьями
235 и 237 настоящего Кодекса, рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных
арифметических ошибок, разъяснить ранее вынесенное судом кассационной инстанции
постановление, о чем выносится определение, а в случае и порядке,
предусмотренным статьей 236 настоящего Кодекса, выносится дополнительное постановление.
Статья 453. Вступление постановления суда кассационной
инстанции в законную силу
Постановление суда кассационной инстанции вступает в законную силу со дня его
оглашения.
Статья 454. Рассмотрение дела после отмены решения,
определения, постановления суда
1. После отмены в кассационном порядке судебных актов дело подлежит рассмотрению в
общем порядке.
2. Ходатайство, представление, протест на новые судебные акты, вынесенные после
отмены в апелляционном или кассационном порядке ранее состоявшихся судебных актов, могут
быть поданы, принесены на общих основаниях независимо от мотивов их отмены.
Глава 55. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ ПО ВНОВЬ
ОТКРЫВШИМСЯ ИЛИ НОВЫМ ОБСТОЯТЕЛЬСТВАМ Статья 455. Основания пересмотра
1. Решения, определения и постановления, вступившие в законную силу, могут быть
пересмотрены по вновь открывшимся или новым обстоятельствам.
Основаниями для пересмотра решений, определений и постановлений по вновь
открывшимся или новым обстоятельствам являются юридические факты, имеющие существенное
значение для правильного разрешения ранее рассмотренного дела, которые возникли или
имели место, однако о них стало известно после вступления судебного акта в законную
силу.
2. Основаниями для пересмотра решений, определений и постановлений по вновь
открывшимся обстоятельствам являются:
1) установленные вступившими в законную силу приговором, постановлением суда,
постановлениями государственных органов и должностных лиц, осуществляющих функции
уголовного преследования, заведомо ложные показания свидетеля, заведомо ложное
заключение эксперта, заведомо неправильный перевод, подложность документов либо
вещественных доказательств, повлекшие за собой постановление незаконного либо
необоснованного решения;
2) установленные вступившими в законную силу приговором, постановлением суда,
постановлениями государственных органов и должностных лиц, осуществляющих функции
уголовного преследования, уголовное правонарушение сторон, других лиц, участвующих в
деле, либо их представителей или уголовное правонарушение судей, совершенные при
рассмотрении данного дела;
3) отмена решения, приговора, определения или постановления суда либо
постановления иного государственного органа, послужившего основанием к вынесению данного
решения, определения или постановления.
3. К новым обстоятельствам относятся:
1) отмена судебного акта, имевшего преюдициальное значение при рассмотрении и
разрешении дела;
2) вступившее в законную силу решение суда о признании недействительной сделки,
на основании которой был вынесен судебный акт;
3) признание Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционными
законов и иных нормативных правовых актов, с применением которых вынесен судебный акт.
Статья 456. Суды, пересматривающие судебные акты по вновь
открывшимся или новым обстоятельствам
1. Вступившее в законную силу решение суда первой инстанции пересматривается по
вновь открывшимся или новым обстоятельствам судом, вынесшим это решение.
2. Пересмотр по вновь открывшимся или новым обстоятельствам определений, решений,
постановлений апелляционной и кассационной инстанций, которыми изменено решение суда
первой инстанции или постановлено новое решение, производится судом, изменившим решение
или вынесшим новое решение.
Статья 457. Подача заявления
1. Заявление о пересмотре решения, определения или постановления по вновь
открывшимся или новым обстоятельствам подается сторонами, другими лицами, участвовавшими
в деле, или прокурором в суд, вынесший решение, определение или постановление, в течение
трех месяцев со дня установления обстоятельств, служащих основанием для пересмотра.
2. Заявление должно быть рассмотрено в течение пятнадцати рабочих дней со дня его
поступления, а в судах апелляционной и кассационной инстанций – в указанный срок со дня
поступления дела в соответствующий суд.
Статья 458. Форма и содержание заявления
1. Заявление подписывается лицом, подающим заявление, или его уполномоченным
представителем.
2. В заявлении о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым
обстоятельствам должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименования лица, подающего заявление, и других лиц, участвующих в деле, их
место нахождения или место жительства;
3) наименование суда, принявшего судебный акт, о пересмотре которого по вновь
открывшимся или новым обстоятельствам ходатайствует заявитель, дата принятия судебного
акта, предмет спора;
4) требование лица, подающего заявление; вновь открывшиеся или новые
обстоятельства, предусмотренные статьей 455 настоящего Кодекса и являющиеся, по мнению
заявителя, основанием для постановки вопроса о пересмотре судебного акта по вновь
открывшимся или новым обстоятельствам, со ссылкой на документы, подтверждающие открытие
или установление этого обстоятельства;
5) перечень прилагаемых документов.
В заявлении могут быть также указаны номера телефонов, факсов, адреса электронной
почты лиц, участвующих в деле, и иные сведения.
3. Лицо, подающее заявление, обязано направить другим лицам, участвующим в деле,
копии заявления и приложенных документов, которые у них отсутствуют.
4. К заявлению должны быть приложены:
1) копии документов, подтверждающих вновь открывшиеся или новые обстоятельства;
2) копия судебного акта, о пересмотре которого ходатайствует заявитель;
3) документ, подтверждающий направление другим лицам, участвующим в деле, копий
заявления и документов, которые у них отсутствуют;
4) доверенность или иной документ, подтверждающий полномочия лица на подписание
заявления.
Статья 459. Исчисление срока для подачи заявления
Срок для подачи заявления исчисляется:
1) в случаях, предусмотренных подпунктами 1) и 2) части второй статьи 455
настоящего Кодекса, – со дня вступления в законную силу приговора, постановления суда,
постановлений государственных органов и должностных лиц, осуществляющих функции
уголовного преследования по уголовному делу;
2) в случаях, предусмотренных подпунктом 3) части второй статьи 455 настоящего
Кодекса, – со дня вступления в законную силу решения, приговора, определения,
постановления суда или постановления иного государственного органа, которыми отменены
названные акты, послужившие основанием к вынесению решения;
3) в случаях, предусмотренных подпунктом 1) части третьей статьи 455 настоящего
Кодекса, – со дня вступления в законную силу судебного акта, которым отменен имевший
преюдициальное значение судебный акт;
4) в случаях, предусмотренных подпунктом 2) части третьей статьи 455 настоящего
Кодекса, – со дня вступления в законную силу судебного акта, которым сделка признана
недействительной;
5) в случаях, предусмотренных подпунктом 3) части третьей статьи 455 настоящего
Кодекса, – со дня опубликования в средствах массовой информации нормативного
постановления Конституционного Совета Республики Казахстан.
Статья 460. Принятие заявления к производству суда
1. Заявление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым
обстоятельствам, поданное с соблюдением требований, предъявляемых к его форме и
содержанию, принимается к производству соответствующего суда.
2. Вопрос о принятии заявления к производству суда решается судьей
соответствующего суда единолично в течение пяти рабочих дней со дня его поступления в
суд.
3. О принятии заявления к производству судья соответствующего суда выносит
определение.
4. В определении указываются дата и место проведения судебного заседания по
рассмотрению заявления.
5. Копии определения направляются лицам, участвующим в деле.
Статья 461. Возвращение заявления
1. Судья соответствующего суда возвращает заявителю поданное им заявление о
пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам, если при
решении вопроса о принятии его к производству установит, что:
1) заявление подано с нарушением правил, установленных статьями 456 и 457
настоящего Кодекса;
2) заявление подано после истечения установленного срока и отсутствует ходатайство
о его восстановлении или в восстановлении пропущенного срока подачи заявления отказано;
3) не соблюдены требования, предъявляемые к форме и содержанию заявления.
Заявление может быть возвращено по другим основаниям, предусмотренным настоящим
Кодексом.
2. О возвращении заявления выносится определение. Копия определения направляется
заявителю вместе с заявлением и прилагаемыми к нему документами не позднее следующего
дня после дня его вынесения.
3. Определение суда о возвращении заявления может быть обжаловано, опротестовано.
Статья 462. Рассмотрение заявления
Заявление о пересмотре решения, определения или постановления по вновь открывшимся
или новым обстоятельствам суд рассматривает в судебном заседании.
Заявитель и лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте рассмотрения
заявления, однако их неявка не является препятствием к рассмотрению заявления.
Статья 463. Определение суда о пересмотре дела
1. Суд, рассмотрев заявление о пересмотре решения, определения или постановления
по вновь открывшимся или новым обстоятельствам, удовлетворяет заявление и отменяет
решение, определение или постановление либо отказывает в пересмотре.
2. Определения судов первой, апелляционной и кассационной инстанций об отмене
судебного акта по вновь открывшимся или новым обстоятельствам обжалованию и
опротестованию не подлежат. Доводы о несогласии с определением могут быть включены в
апелляционную и кассационную жалобы.
3. Определения судов первой, апелляционной и кассационной инстанций об отказе в
удовлетворении заявления о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся или новым
обстоятельствам могут быть обжалованы, опротестованы.
4. В случае отмены решения, определения или постановления дело рассматривается
судом по правилам, установленным настоящим Кодексом.
Глава 56. ПРОИЗВОДСТВО ПО ХОДАТАЙСТВУ ОБ ОТМЕНЕ
АРБИТРАЖНЫХ РЕШЕНИЙ
Статья 464. Подача ходатайства об отмене арбитражного
решения
1. Ходатайство об отмене арбитражного решения может быть подано сторонами
арбитражного разбирательства, третьими лицами, не привлеченными к участию в деле, но в
отношении прав и обязанностей которых арбитраж принял решение по основаниям,
предусмотренным законом, в течение одного месяца со дня получения арбитражного решения.
2. Ходатайство об отмене арбитражного решения подается в соответствующий суд
Республики Казахстан:
1) по месту рассмотрения спора арбитражем, если арбитражное решение принято на
территории Республики Казахстан;
2) по месту нахождения постоянно действующего арбитража, если арбитражное решение
принято по закону Республики Казахстан в иностранном государстве;
3) по месту образования арбитража в Республике Казахстан, если арбитражное решение
принято по закону Республики Казахстан в иностранном государстве.
3. Судья возвращает ходатайство, если истек срок для отмены решения, установленный
частью первой настоящей статьи, и нет оснований для его восстановления в соответствии с
настоящим Кодексом.
Статья 465. Рассмотрение ходатайства
1. Ходатайство об отмене арбитражного решения рассматривается судом в течение
десяти рабочих дней с момента возбуждения дела по правилам, предусмотренным настоящим
Кодексом.
Судья при подаче ходатайства третьим лицом имеет право продлить производство по
делу в случае необходимости представления дополнительных доказательств на срок до одного
месяца.
2. Стороны арбитражного разбирательства, а также третьи лица, в случае подачи ими
ходатайства об отмене арбитражного решения, извещаются судом о времени и месте судебного
заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о времени и месте
судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела.
3. При рассмотрении дела суд устанавливает наличие или отсутствие оснований для
отмены арбитражного решения, предусмотренных законом, путем исследования представленных
в суд доказательств в обоснование заявленных требований и возражений.
4. Суд по результатам рассмотрения ходатайства об отмене арбитражного решения
выносит определение об отмене арбитражного решения либо отказе в удовлетворении
ходатайства. Определение суда может быть обжаловано, опротестовано в соответствии с
настоящим Кодексом.
РАЗДЕЛ 4. МЕЖДУНАРОДНЫЙ ПРОЦЕСС
Глава 57. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ С УЧАСТИЕМ ИНОСТРАННЫХ ЛИЦ Статья 466. Компетенция судов Республики Казахстан по
делам с участием иностранных лиц
1. Суды Республики Казахстан рассматривают дела с участием иностранных лиц, если
организация-ответчик находится или гражданин-ответчик имеет место жительства на
территории Республики Казахстан.
2. Суды Республики Казахстан также рассматривают дела с участием иностранных лиц в
случаях, когда:
1) орган управления, филиал или представительство иностранного лица находятся на
территории Республики Казахстан;
2) ответчик имеет имущество на территории Республики Казахстан;
3) по делу о взыскании алиментов и об установлении отцовства истец имеет место
жительства в Республике Казахстан;
4) по делу о возмещении вреда, причиненного увечьем, иным повреждением здоровья
или смертью кормильца, вред причинен на территории Республики Казахстан или истец имеет
место жительства в Республике Казахстан;
5) по делу о возмещении вреда, причиненного имуществу, действие или иное
обстоятельство, послужившее основанием для предъявления требования о возмещении вреда,
имело место на территории Республики Казахстан;
6) иск вытекает из договора, по которому полное или частичное исполнение должно
иметь место или имело место на территории Республики Казахстан;
7) иск вытекает из неосновательного обогащения, имевшего место на территории
Республики Казахстан;
8) по делу о расторжении брака истец имеет место жительства в Республике Казахстан
или хотя бы один из супругов является гражданином Республики Казахстан;
9) по делу о защите чести, достоинства и деловой репутации истец имеет место
жительства в Республике Казахстан;
10) по делу о защите прав субъектов персональных данных, в том числе о возмещении
убытков и (или) компенсации морального вреда, истец имеет место жительства в Республике
Казахстан.
3. Суды Республики Казахстан рассматривают и другие дела, если законом и (или)
международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, они отнесены к их
компетенции.
Статья 467. Исключительная компетенция судов Республики
Казахстан с участием иностранных лиц
1. К исключительной компетенции судов Республики Казахстан относятся:
1) дела, связанные с правом на недвижимое имущество, находящееся в Республике
Казахстан;
2) дела по искам к перевозчикам, вытекающим из договоров перевозки, если
перевозчики находятся на территории Республики Казахстан;
3) дела о расторжении брака граждан Республики Казахстан с иностранцами или лицами
без гражданства, если оба супруга имеют место жительства в Республике Казахстан;
4) дела особого искового производства, предусмотренные главами 27 – 30 настоящего
Кодекса.
2. Суды Республики Казахстан рассматривают дела особого производства в случаях,
когда:
1) заявитель по делу об установлении факта имеет место жительства на территории
Республики Казахстан или факт, который необходимо установить, имел или имеет место на
территории Республики Казахстан;
2) гражданин, в отношении которого подается заявление об усыновлении (удочерении),
об ограничении дееспособности или о признании его недееспособным, об объявлении
несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипация), о принудительной
госпитализации в психиатрический стационар, о продлении срока принудительной
госпитализации гражданина, страдающего психическим расстройством, принудительном лечении
от туберкулеза, алкоголизма, наркомании и токсикомании, является гражданином Республики
Казахстан либо имеет место жительства на территории Республики Казахстан;
3) гражданин, в отношении которого ставится вопрос о признании безвестно
отсутствующим или объявлении умершим, является гражданином Республики Казахстан либо
имел последнее известное место жительства на территории Республики Казахстан и при этом
от разрешения данного вопроса зависит установление прав и обязанностей граждан и
организаций, имеющих место жительства или место нахождения на территории Республики
Казахстан;
4) вещь, в отношении которой подано заявление о признании ее бесхозяйной,
находится на территории Республики Казахстан;
5) ценная бумага, в отношении которой подано заявление о признании утраченной и о
восстановлении на нее соответствующих прав (вызывное производство), выдана гражданином
или организацией, проживающим или находящейся на территории Республики Казахстан;
6) записи актов гражданского состояния, об установлении неправильностей которых
подано заявление, совершены органами записей актов гражданского состояния Республики
Казахстан;
7) обжалуемые нотариальные действия (отказ в их совершении) совершены нотариусом
или другим органом Республики Казахстан.
Статья 468. Договорная подсудность
Компетенция иностранного суда может быть предусмотрена письменным соглашением
сторон, кроме случаев, предусмотренных статьей 31 настоящего Кодекса. При наличии такого
соглашения суд по ходатайству ответчика оставляет заявление без рассмотрения, если такое
ходатайство заявлено до начала рассмотрения дела по существу.
Статья 469. Неизменность компетенции
Дело, принятое судом Республики Казахстан к производству с соблюдением
предусмотренных законодательством Республики Казахстан правил компетенции, разрешается
им по существу, хотя бы в дальнейшем в связи с изменением гражданства, места жительства
сторон и другими обстоятельствами, влияющими на компетенцию, оно стало подсудно суду
другого государства.
Статья 470. Значение производства в иностранном суде
1. Суд Республики Казахстан оставляет заявление без рассмотрения, а производство
по делу прекращает, если по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же
основаниям судом иностранного государства, с которым Республикой Казахстан заключен
международный договор, предусматривающий взаимное признание и исполнение судебных
решений, уже вынесено решение.
2. Суд Республики Казахстан оставляет заявление без рассмотрения, а производство
по делу прекращает, если в суде иностранного государства имеется возбужденное ранее дело
по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям, решение по
которому подлежит признанию в Республике Казахстан согласно законодательству Республики
Казахстан.
3. Положения настоящей статьи не затрагивают случаев, когда данное дело относится
к исключительной компетенции судов Республики Казахстан.
Статья 471. Подсудность
Подсудность дел, отнесенных законодательством Республики Казахстан к компетенции
судов Республики Казахстан, определяется по правилам подсудности, установленным главой 3
настоящего Кодекса.
Статья 472. Процессуальные права и обязанности
иностранных лиц
1. Иностранцы и лица без гражданства, иностранные и международные организации
(далее – иностранные лица) имеют право обращаться в суды Республики Казахстан для защиты
своих нарушенных или оспариваемых прав, свобод и охраняемых законом интересов.
2. Иностранные лица пользуются процессуальными правами и выполняют процессуальные
обязанности наравне с гражданами и юридическими лицами Республики Казахстан, если иное
не предусмотрено международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан.
3. Судопроизводство в судах по делам, в которых участвуют иностранные лица,
осуществляется в соответствии с настоящим Кодексом, иными законами и международными
договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.
4. Республикой Казахстан могут быть установлены ответные ограничения (реторсии) в
отношении иностранных лиц тех государств, в которых допускаются специальные ограничения
процессуальных прав граждан и организаций Республики Казахстан.
Статья 473. Гражданская процессуальная дееспособность
иностранцев и лиц без гражданства
1. Гражданская процессуальная дееспособность иностранцев и лиц без гражданства
определяется их личным законом.
2. Личным законом иностранца является право государства, гражданином которого он
является.
3. При наличии у гражданина нескольких иностранных гражданств его личным законом
считается закон государства, с которым он наиболее тесно связан, в том числе в котором
гражданин имеет место жительства.
4. Личным законом лица без гражданства считается закон государства, в котором лицо
имеет постоянное место жительства, а при отсутствии такового – закон государства его
обычного местопребывания.
5. Лицо, не являющееся по своему личному закону процессуально дееспособным, может
быть на территории Республики Казахстан признано дееспособным, если оно в соответствии с
законом Республики Казахстан обладает процессуальной дееспособностью.
Статья 474. Процессуальная правоспособность иностранной
и международной организации
1. Процессуальная правоспособность иностранной организации определяется по закону
иностранного государства, в соответствии с которым она создана. Иностранная организация,
не обладающая по этому закону процессуальной правоспособностью, может быть на территории
Республики Казахстан признана правоспособной в соответствии с законом Республики
Казахстан.
2. Процессуальная правоспособность международной организации устанавливается на
основе международного договора, в соответствии с которым она учреждена, или иных
международных договоров Республики Казахстан.
Статья 475. Признание документов, выданных органами
иностранных государств
1. Документы, выданные, составленные или удостоверенные по установленной форме
компетентными органами иностранных государств, совершенные вне Республики Казахстан по
законам иностранных государств в отношении организаций Республики Казахстан или
иностранных лиц, принимаются судами Республики Казахстан при наличии консульской
легализации или проставления апостиля, если иное не предусмотрено законодательством и
(или) международным договором Республики Казахстан.
2. Документы, составленные на иностранном языке, при представлении в суды
Республики Казахстан должны сопровождаться надлежащим образом заверенным переводом их на
язык судопроизводства.
Статья 476. Поручения о правовой помощи
1. Суды Республики Казахстан оказывают правовую помощь в объеме, который
предусматривается законодательством и (или) международными договорами, ратифицированными
Республикой Казахстан.
Оказание правовой помощи включает вручение и пересылку извещений, других
документов, а также выполнение иных процессуальных действий, в частности, заслушивание
сторон, свидетелей, проведение экспертизы, осмотра на месте, другие процессуальные
действия, выполнение которых в рамках оказания правовой помощи предусмотрено
законодательством или международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан,
либо на основе взаимности.
2. Суды Республики Казахстан исполняют переданные им в порядке, предусмотренном
законом или международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, либо на
основе взаимности поручения иностранных судов о производстве отдельных процессуальных
действий, за исключением случаев, когда:
1) исполнение поручения может нанести ущерб суверенитету Республики Казахстан или
угрожает безопасности Республики Казахстан;
2) исполнение поручения не входит в компетенцию суда;
3) в иных случаях, предусмотренных международными договорами Республики Казахстан.
3. Исполнение поручений иностранных судов о выполнении отдельных процессуальных
действий производится в порядке, установленном настоящим Кодексом, если иное не
предусмотрено международными договорами Республики Казахстан.
4. Суды Республики Казахстан могут обращаться к иностранным судам с поручениями об
исполнении отдельных процессуальных действий.
5. Порядок сношений судов Республики Казахстан с иностранными судами определяется
законом и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан, либо на
основе взаимности.
6. Инструкция, детализирующая применение законодательства об оказании судами
Республики Казахстан правовой помощи и обращения за правовой помощью к судам иностранных
государств, утверждается органом, осуществляющим организационное и материально-
техническое обеспечение деятельности судов.
Статья 477. Иммунитет иностранного государства
Иностранное государство пользуется в Республике Казахстан юрисдикционным
иммунитетом, включая судебный иммунитет, иммунитет от обеспечения иска и иммунитет от
принудительного исполнения судебного акта, за исключением случаев, установленных
настоящим Кодексом.
Статья 478. Судебный иммунитет
В соответствии с положениями настоящего Кодекса иностранное государство не
пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом, если оно согласилось на отказ от
судебного иммунитета либо к иностранному государству не применяется иммунитет в
соответствии со статьей 484 настоящего Кодекса, а также если оно осуществило
деятельность иную, чем осуществление суверенной власти государства, в том числе в
случаях, указанных в статьях 484, 485, 486, 487, 488, 489, 490 и 491 настоящего Кодекса.
Статья 479. Отказ иностранного государства от иммунитета
в отношении встречного иска
1. Иностранное государство, предъявившее иск в суд Республики Казахстан,
признается согласившимся на отказ от судебного иммунитета в отношении любого встречного
иска, основанного на тех же правоотношениях или фактах, что и первоначальный иск этого
государства.
2. Иностранное государство, предъявившее встречный иск в суд Республики Казахстан,
признается согласившимся на отказ от судебного иммунитета в отношении первоначального
иска.
Статья 480. Согласие иностранного государства
на юрисдикцию суда Республики Казахстан
и отказ от судебного иммунитета
1. Признается, что иностранное государство согласилось на отказ от судебного
иммунитета, если оно прямо выразило согласие на осуществление юрисдикции судом
Республики Казахстан в отношении соответствующего вопроса или дела, в частности:
1) в международном договоре;
2) в письменном соглашении, не являющемся международным договором Республики
Казахстан;
3) путем заявления в суде Республики Казахстан или письменного уведомления в
рамках конкретного разбирательства.
2. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета не
рассматривается как его согласие на отказ от иммунитета от обеспечения иска и иммунитета
от принудительного исполнения судебного акта.
3. Согласие иностранного государства на применение законодательства Республики
Казахстан не рассматривается как согласие на отказ от судебного иммунитета.
Статья 481. Участие иностранного государства в судебном
разбирательстве
1. Признается, что иностранное государство согласилось на отказ от судебного
иммунитета, если это государство явилось стороной разбирательства, возбужденного по его
инициативе в суде Республики Казахстан, или вступило в разбирательство существа дела в
суде Республики Казахстан, или предприняло какое-либо иное действие по существу дела.
Однако если государство докажет в суде, что до того, как оно предприняло такие действия,
ему не могли быть известны факты, дающие основание заявить об иммунитете, оно может
ссылаться на иммунитет на основании этих фактов незамедлительно после того, как они
стали ему известны.
2. Иностранное государство не рассматривается как отказавшееся от судебного
иммунитета, если оно вступает в разбирательство в суде Республики Казахстан или
предпринимает какое-либо другое действие с целью сослаться на иммунитет или привести
доказательства своего права в отношении имущества, которое является предметом
разбирательства.
3. Явка представителя иностранного государства в суд Республики Казахстан для дачи
свидетельских показаний не рассматривается как согласие этого государства на отказ от
судебного иммунитета.
4. Если иностранное государство не участвует в разбирательстве в суде Республики
Казахстан, это обстоятельство само по себе не может быть истолковано как его согласие на
отказ от судебного иммунитета.
Статья 482. Отказ иностранного государства от иммунитета
в отношении арбитражного разбирательства
Если иностранное государство выразило в письменной форме согласие на рассмотрение
в арбитраже споров с его участием, которые возникли или могут возникнуть в будущем,
признается, что применительно к этим спорам оно добровольно согласилось на отказ от
судебного иммунитета по вопросам, касающимся осуществления судом Республики Казахстан
функций в отношении арбитража.
Статья 483. Отзыв согласия на отказ от иммунитета
1. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета, иммунитета
от обеспечения иска и иммунитета от принудительного исполнения судебного акта не может
быть отозвано, за исключением случаев, когда допустимость отзыва такого согласия прямо
предусмотрена соглашением с другой участвующей в споре стороной.
2. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета
распространяется на все стадии судебного разбирательства.
Статья 484. Неприменение иммунитета иностранного
государства в случае нарушения юрисдикционного
иммунитета Республики Казахстан
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом,
а равно иммунитетом от обеспечения иска и от принудительного исполнения судебного акта в
случае нарушения таким иностранным государством юрисдикционного иммунитета Республики
Казахстан и ее собственности.
Статья 485. Неприменение судебного иммунитета
иностранного государства по спорам, связанным
с предпринимательской деятельностью
1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, возникшим при осуществлении этим государством предпринимательской
деятельности на территории Республики Казахстан.
2. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, возникшим из гражданско-правовых сделок вне предпринимательской
деятельности, которые это государство совершило или с которыми оно связано иным образом,
чем при осуществлении суверенной власти государства.
3. При решении вопроса о том, является ли сделка, совершенная иностранным
государством или с которой оно связано, деятельностью, связанной с осуществлением его
суверенной власти, суд Республики Казахстан принимает во внимание характер и цель такой
сделки.
Статья 486. Неприменение судебного иммунитета
иностранного государства по спорам, связанным
с участием в юридических лицах
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом
по спорам, касающимся его участия в коммерческих и некоммерческих юридических лицах,
учрежденных или имеющих основное место деятельности на территории Республики Казахстан.
Статья 487. Неприменение судебного иммунитета
иностранного государства по спорам, касающимся
прав на имущество
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом
по спорам, касающимся:
1) его прав на недвижимое имущество, которое находится на территории Республики
Казахстан, а также его обязательств, связанных с таким имуществом;
2) его прав на недвижимое имущество, которые возникают по основаниям, не связанным
с осуществлением этим государством суверенной власти.
Статья 488. Неприменение судебного иммунитета
иностранного государства по спорам о
возмещении ущерба (вреда)
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом
по спорам о возмещении этим государством вреда, причиненного жизни и (или) здоровью, и
ущерба, причиненного имуществу, если требование возникло из причинения ущерба (вреда)
действием (бездействием) или обстоятельством, имевшим место полностью или частично на
территории Республики Казахстан.
Статья 489. Неприменение судебного иммунитета
иностранного государства по спорам, касающимся
объектов прав интеллектуальной собственности
1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, касающимся установления и осуществления его прав на объекты
интеллектуальной собственности.
2. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, касающимся предполагаемого нарушения этим государством прав
других лиц на объекты интеллектуальной собственности.
Статья 490. Неприменение судебного иммунитета
иностранного государства по трудовым спорам
1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по трудовым спорам, возникшим между этим государством и работником,
относительно работы, которая была или должна быть выполнена полностью или частично на
территории Республики Казахстан.
2. Правило части первой настоящей статьи не применяется в случаях, когда:
1) работник является гражданином государства, принявшего его на работу, в момент
возбуждения разбирательства, за исключением случая, когда работник имеет постоянное
место жительства в Республике Казахстан;
2) работник был нанят для выполнения обязанностей по осуществлению суверенной
власти государства;
3) предметом спора является заключение или возобновление трудового договора.
Статья 491. Иммунитет иностранного государства по спорам,
связанным с эксплуатацией морских судов и
судов внутреннего плавания
1. Иностранное государство, являющееся собственником морского судна или судна
внутреннего плавания либо эксплуатирующее такое судно, не пользуется в Республике
Казахстан судебным иммунитетом по спорам, касающимся эксплуатации этого судна или
перевозки груза этим судном, если в момент возникновения факта, послужившего основанием
иска, судно использовалось в иных целях, нежели в государственных некоммерческих целях.
2. Правило части первой настоящей статьи не применяется в отношении:
1) военных кораблей и военно-вспомогательных судов, а также груза, перевозимого на
борту таких кораблей и судов;
2) груза, принадлежащего государству и используемого или предназначенного для
использования исключительно в государственных некоммерческих целях, независимо от того,
на каком судне этот груз перевозится.
3. Для целей применения настоящей статьи под спорами, касающимися эксплуатации
судна, понимаются, в частности, споры в отношении:
1) столкновения судов, повреждения портовых и гидротехнических сооружений или
другой судоходной аварии;
2) оказания помощи, спасательных работ и общей аварии;
3) поставок, ремонтных и других работ, оказания услуг, касающихся судна;
4) последствий загрязнения морской среды;
5) подъема затонувшего имущества.
Статья 492. Иммунитет иностранного государства
от обеспечения иска и принудительного
исполнения судебного акта
Иностранное государство пользуется иммунитетом от обеспечения иска и иммунитетом
от принудительного исполнения судебного акта, за исключением случаев, когда:
1) иностранное государство прямо выразило согласие на отказ от указанных в
настоящей статье видов юрисдикционного иммунитета одним из способов, предусмотренных
частью первой статьи 480 настоящего Кодекса;
2) иностранное государство зарезервировало или иным образом обозначило имущество
на случай удовлетворения требования, являющегося предметом разбирательства в суде
Республики Казахстан;
3) находящееся на территории Республики Казахстан имущество иностранного
государства используется и (или) предназначено для использования иностранным
государством в целях иных, чем осуществление суверенной власти государства.
Статья 493. Имущество, используемое в целях осуществления
суверенной власти
Не рассматривается как имущество, используемое и (или) предназначенное для
использования иностранным государством в целях иных, чем осуществление суверенной власти
государства (подпункт 3) статьи 492 настоящего Кодекса), в частности, следующее
имущество иностранного государства:
1) имущество (в том числе деньги, находящиеся на банковском счете), используемое
или предназначенное для осуществления функций дипломатических представительств
иностранного государства или его консульских учреждений, специальных миссий,
представительств при международных организациях, делегаций иностранного государства в
органах международных организаций либо на международных конференциях;
2) военное имущество и (или) пользуемое в миротворческих операциях, признаваемых
Республикой Казахстан;
3) культурные ценности или архивные документы, не выставленные на продажу либо не
предназначенные для продажи.
Статья 494. Судопроизводство по делам с участием
иностранного государства
Дела с участием иностранного государства рассматриваются судами Республики
Казахстан по правилам судопроизводства Республики Казахстан, включая правила о
подсудности, действующие в отношении юридических лиц, в частности, иностранных
юридических лиц, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или другими законами.
Статья 495. Порядок решения вопроса о судебном иммунитете
иностранного государства
1. Вопрос о том, пользуется ли иностранное государство судебным иммунитетом,
решается судом Республики Казахстан в судебном заседании с вызовом сторон.
2. В случае, если судом Республики Казахстан будет установлено наличие у
иностранного государства судебного иммунитета, производство по делу прекращается в связи
с тем, что спор не подлежит рассмотрению в суде.
Статья 496. Решение судом Республики Казахстан вопросов
об обеспечении иска и о принудительном
исполнении судебного акта по спорам с участием
иностранного государства
1. Вопросы об обеспечении иска и о принудительном исполнении судебного акта,
вынесенного в отношении иностранного государства, суд Республики Казахстан решает в
зависимости от наличия или отсутствия у иностранного государства соответственно
иммунитета от обеспечения иска и иммунитета от принудительного исполнения судебного
акта.
2. В случаях, когда непринятие безотлагательных мер может затруднить или сделать
невозможным исполнение судебного акта, в частности, в связи с большой степенью
вероятности уничтожения, повреждения, перемещения имущества или иного распоряжения им в
целях недопущения исполнения судебного акта, суд Республики Казахстан при отсутствии у
него достаточных оснований полагать, что иностранное государство пользуется
соответствующим иммунитетом, вправе по просьбе стороны применить меры по обеспечению
иска, а на стадии исполнительного производства – обратить взыскание на имущество
иностранного государства. О наложении ареста на имущество иностранного государства,
применении других мер, связанных с обеспечением иска, а также об обращении взыскания на
имущество иностранного государства суд Республики Казахстан выносит определение, которое
может быть обжаловано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
3. Принятие такого решения не лишает иностранное государство права на его
оспаривание со ссылкой на наличие соответствующего иммунитета.
Статья 497. Применение принципа взаимности
1. При рассмотрении в суде Республики Казахстан иска, предъявленного к
иностранному государству, суд применяет принцип взаимности по ходатайству истца или
другого участвующего в деле лица.
2. По спорам, связанным с предпринимательской деятельностью, а также по спорам,
возникшим из гражданско-правовых сделок вне предпринимательской деятельности,
доказывание объема юрисдикционного иммунитета, который в соответствующем иностранном
государстве предоставляется Республике Казахстан, может быть возложено на лицо,
заявившее ходатайство о применении принципа взаимности.
3. Если будет доказано, что в иностранном государстве, в отношении которого возник
вопрос о юрисдикционном иммунитете, Республике Казахстан предоставляется юрисдикционный
иммунитет в более ограниченном объеме, чем тот, который предоставляется иностранному
государству в силу настоящего Кодекса, то суд Республики Казахстан при решении
указанного вопроса на основе взаимности вправе исходить из того же объема
юрисдикционного иммунитета, каким Республика Казахстан пользуется в соответствующем
иностранном государстве.
Статья 498. Содействие суду Республики Казахстан
по вопросам применения настоящего Кодекса
1. Министерство иностранных дел Республики Казахстан по запросу суда Республики
Казахстан или по своей инициативе дает заключение по вопросам, связанным с применением
настоящего Кодекса в отношении иностранного государства, в частности, является ли
сторона, в отношении которой возникает вопрос о юрисдикционном иммунитете, иностранным
государством, имела ли место деятельность по осуществлению суверенной власти
государства, в каком объеме предоставляется юрисдикционный иммунитет Республики
Казахстан в иностранном государстве.
2. Суд Республики Казахстан может в установленном порядке обратиться по вопросам,
являющимся предметом спора, за содействием и разъяснением также к иным органам и
организациям в Республике Казахстан и за границей или привлечь экспертов. Полученные
заключения и разъяснения подлежат оценке судом Республики Казахстан с учетом
совокупности имеющихся в деле доказательств.
Статья 499. Направление и вручение иностранному
государству процессуальных документов
1. Направление иностранному государству извещения о возбуждении в отношении него
дела в суде Республики Казахстан и иных судебных документов осуществляется по
дипломатическим каналам. Датой вручения этих документов считается дата получения их
органом исполнительной власти, ведающим иностранными делами соответствующего
государства.
2. Поручения судов Республики Казахстан о вручении иностранному государству
документов и совершении в связи с возбужденным в отношении него в суде Республики
Казахстан делом иных процессуальных действий оформляются в порядке,
предусмотренном законодательством и (или) международными договорами, ратифицированными
Республикой Казахстан, регламентирующими оказание правовой помощи.
Статья 500. Заочное решение
Решение в отношении иностранного государства, не принявшего участия в
разбирательстве в суде Республики Казахстан, может быть вынесено при условии, если суд
установит, что:
1) соблюдены требования статьи 499 настоящего Кодекса;
2) с даты направления поручения о вручении иностранному государству документов о
возбуждении в отношении него дела прошло не менее шести месяцев;
3) в соответствии с положениями настоящего Кодекса государство не пользуется
судебным иммунитетом.
Статья 501. Признание и приведение в исполнение решений
иностранных судов, арбитражных решений
иностранных арбитражей
1. Решения, постановления и определения об утверждении мировых соглашений,
судебные приказы иностранных судов, а также арбитражные решения иностранных арбитражей
признаются и приводятся в исполнение судами Республики Казахстан, если признание и
приведение в исполнение таких актов предусмотрены законодательством и (или)
международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, либо на основе
взаимности.
2. Условия и порядок признания и исполнения актов, указанных в части первой
настоящей статьи, определяются законом, если международным договором, ратифицированным
Республикой Казахстан, не установлено иное.
3. Акты, указанные в части первой настоящей статьи, могут быть предъявлены к
принудительному исполнению в течение трех лет с момента их вступления в законную силу.
Пропущенный по уважительной причине срок может быть восстановлен судом Республики
Казахстан в порядке, предусмотренном статьей 126 настоящего Кодекса.
Статья 502. Признание решений иностранных судов,
не требующих исполнения
В Республике Казахстан признаются следующие решения иностранных судов, не
требующие по своему характеру исполнения:
1) затрагивающие личный статус исключительно граждан государства, суд которого
вынес решение;
2) о расторжении или признании недействительными браков между гражданами
Республики Казахстан и иностранцами, если в момент расторжения брака хотя бы один из
супругов проживал вне пределов Республики Казахстан;
3) о расторжении или признании недействительными браков между гражданами
Республики Казахстан, если оба супруга в момент расторжения брака проживали вне пределов
Республики Казахстан.
Статья 503. Принудительное исполнение решений
иностранных судов, арбитражных решений
иностранных арбитражей
1. В случае, если акты, указанные в части первой статьи 501 настоящего Кодекса, не
исполнены добровольно в установленные в них сроки, сторона судебного, арбитражного
разбирательства, в пользу которой вынесены данные акты, вправе обратиться с заявлением
об их принудительном исполнении в суд по месту рассмотрения спора либо по месту
жительства должника или по месту нахождения органа юридического лица, если место
жительства или место нахождения неизвестно, то по месту нахождения имущества должника.
2. К заявлениям о выдаче исполнительного листа прилагаются должным образом
заверенные подлинные акты, указанные в части первой статьи 501 настоящего Кодекса, или
должным образом заверенные их копии, а также при наличии – подлинное арбитражное
соглашение или должным образом заверенная его копия. Если указанные акты или арбитражные
соглашения изложены на иностранном языке, сторона должна представить должным образом
заверенный их перевод на казахский или русский языки.
3. Заявления о выдаче исполнительного листа могут быть поданы не позднее трех лет
со дня окончания срока для добровольного исполнения актов, указанных в части
первой статьи 501 настоящего Кодекса.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа, которое было подано с пропуском
установленного срока либо к которому не были приложены необходимые документы,
возвращается судом без рассмотрения, о чем выносится определение, которое может быть
обжаловано, опротестовано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
5. Суд вправе восстановить срок на подачу заявления о выдаче исполнительного
листа, если найдет причины пропуска указанного срока уважительными.
6. Заявление о выдаче исполнительного листа рассматривается судьей единолично в
течение пятнадцати рабочих дней со дня поступления заявления в суд.
7. О поступивших заявлениях взыскателя о принудительном исполнении актов,
указанных в части первой статьи 501 настоящего Кодекса, а также о месте и времени их
рассмотрения в судебном заседании суд уведомляет должника. Взыскатель также уведомляется
о месте и времени рассмотрения его заявления. Неявка должника или взыскателя в судебное
заседание не является препятствием к рассмотрению заявления, если от должника не
поступило ходатайство об отложении рассмотрения заявления с указанием уважительных
причин невозможности явиться в судебное заседание.
8. Суд при рассмотрении заявлений о выдаче исполнительного листа на принудительное
исполнение актов, указанных в части первой статьи 501 настоящего Кодекса, не вправе
пересматривать их по существу.
9. По результатам рассмотрения заявления судом выносится определение о выдаче
исполнительного листа либо об отказе в его выдаче.
Определение суда о выдаче исполнительного листа подлежит немедленному исполнению.
Статья 504. Отказ в выдаче и выдача исполнительного листа
Отказ в выдаче и выдача исполнительного листа осуществляются по правилам,
предусмотренным главой 20 настоящего Кодекса.
Глава 58. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 505. Введение Гражданского процессуального кодекса
Республики Казахстан в действие
1. Настоящий Кодекс вводится в действие с 1 января 2016 года.
2. Признать утратившими силу с 1 января 2016 года следующие законодательные акты:
1) Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан от 13 июля 1999 года
(Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1999 г., № 18, ст. 644; 2000 г., № 3-4, ст.
66; № 10, ст. 244; 2001 г., № 8, ст. 52; № 15-16, ст. 239; № 21-22, ст. 281; № 24, ст.
338; 2002 г., № 17, ст. 155; 2003 г., № 10, ст. 49; № 14,ст. 109; № 15, ст. 138; 2004
г., № 5, ст. 25; № 17, ст. 97; № 23, ст. 140; № 24, ст. 153; 2005 г., № 5, ст. 5; № 13,
ст. 53; № 24, ст. 123; 2006 г., № 2, ст. 19; № 10, ст. 52; № 11, ст. 55; № 12, ст. 72; №
13, ст. 86; 2007 г., № 3, ст. 20; № 4, ст. 28; № 9, ст. 67; № 10, ст. 69; № 13, ст. 99;
2008 г., № 13-14, ст. 56; № 15-16, ст. 62; 2009 г., № 15-16, ст. 74; № 17, ст. 81; № 24,
ст. 127, 130; 2010 г., № 1-2, ст. 4; № 3-4, ст. 12; № 7, ст. 28, 32; № 17-18, ст. 111; №
22, ст. 130; № 24, ст. 151; 2011 г., № 1, ст. 9; № 2, ст. 28; № 5, ст. 43; № 6, ст. 50;
№ 14, ст. 117; № 16, ст. 128, 129; № 23, ст. 179; 2012 г., № 2, ст. 14; № 6, ст. 43, 44;
№ 8, ст. 64; № 13, ст. 91; № 14, ст. 93; № 21-22, ст. 124; 2013 г., № 9, ст. 51; № 10-
11, ст. 56; № 13, ст. 64; № 14, ст. 72, 74; № 15, ст. 76; 2014 г., № 1, ст. 6, 9; № 4-5,
ст. 24; № 11, ст. 67; № 14, ст. 84; № 16, ст. 90; № 19-I, 19-II, ст. 94, 96; № 21, ст.
118, 122; № 22, ст. 128; № 23, ст. 143; 2015 г., № 8, ст. 42, 44);
2) Закон Республики Казахстан от 13 июля 1999 года «О введении в действие
Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан» (Ведомости Парламента
Республики Казахстан, 1999 г., № 18, ст. 645; 2000 г., № 6, ст. 141; 2001 г., № 15-16,
ст. 239; 2006 г., № 10, ст. 52).
3. Решения третейских судов, вынесенные до введения в действие законодательного
акта об арбитраже, могут быть отменены в порядке, предусмотренном главой 56 настоящего
Кодекса, и по ним могут быть выписаны исполнительные листы в порядке,
предусмотренном главой 20 настоящего Кодекса
4. Судебные акты, вынесенные до введения в действие настоящего Кодекса, могут
быть обжалованы, опротестованы в порядке, установленном настоящим Кодексом.
Судебные акты по делам, предусмотренным частью второй статьи 434 настоящего
Кодекса, вынесенные до 1 января 2016 года, могут быть обжалованы, опротестованы в
кассационной инстанции Верховного Суда Республики Казахстан в течение шести месяцев с
момента введения в действие настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 505 с изменением, внесенным Законом РК от 08.04.2016 № 489-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Президент
Республики Казахстан Н. НАЗАРБАЕВ
© 2012. РГП на ПХВ Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики
Казахстан