ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ КОДЕКСI
Мұрағаттық версия
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1994 жылғы 27 желтоқсандағы қаулысымен
қолданысқа енгізілді
МАЗМҰНЫ
Ескерту. ҚР 1999.11.04 N 472 Заңымен енгізілген өзгерістер 2000 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
Ескерту. Мәтiнде "бөлiм" деген сөздiң алдындағы "I - IІІ" деген цифрлар
тиiсiнше "1 - 3" деген цифрлармен ауыстырылды - ҚР 2004.12.20 N 13 Заңымен (2005
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі).
Жалпы бөлім
1 бөлiм. Жалпы ережелер
1-тарау. Азаматтық-құқықтық қатынастарды реттеу 1-бап. Азаматтық заңдармен реттелетiн қатынастар
1. Азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және қатысушылардың теңдiгiне
негiзделген өзге де мүлiктiк қатынастар, сондай-ақ мүлiктiк қатынастарға байланысты
мүлiктiк емес жеке қатынастар реттеледi. Азаматтық заңдармен реттелетiн
қатынастардың қатысушылары азаматтар, заңды тұлғалар, мемлекет, сондай-ақ
әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстер болып табылады.
2. Мүлiктiк қатынастарға байланысы жоқ мүлiктiк емес жеке қатынастар
азаматтық заңдармен реттеледi, өйткенi олар заң құжаттарында өзгеше көзделмеген, не
мүлiктiк емес жеке қатынастар мәнiнен туындамайды.
3. Осы баптың 1-тармағында аталған белгiлерге сай келетiн отбасылық, еңбек
қатынастары мен табиғи ресурстарды пайдалану және айналадағы ортаны қорғау
жөнiндегi қатынастарға азаматтық заңдар бұл қатынастар тиiсiнше отбасылық, еңбек
заңдарымен, табиғи ресурстарды пайдалану және айналадағы ортаны қорғау туралы
заңдармен реттелмеген жағдайларда қолданылады.
4. Заң құжаттарында көзделген реттердi қоспағанда, бiр тараптың екiншiсiне
әкiмшiлiк немесе өзге де билiк жағынан бағынуына негiзделген мүлiктiк қатынастарға,
соның iшiнде салық жөнiндегi және басқа бюджеттiк қатынастарға азаматтық заңдар
қолданылмайды.
2-бап. Азаматтық заңдардың негiзгi бастаулары
1. Азаматтық заңдар өздерi реттейтiн қатынастарға қатысушылардың теңдiгiн,
меншiкке қол сұқпаушылықты, шарт еркiндiгiн, жеке iстерге кiмнiң болса да
озбырлықпен араласуына жол беруге болмайтындығын, азаматтық құқықтарды кедергiсiз
жүзеге асыру, нұқсан келтiрiлген құқықтардың қалпына келтiрiлуiн, оларды соттың
қорғауын қамтамасыз ету қажеттiгiн тануға негiзделедi.
2. Азаматтар мен заңды тұлғалар өздерiнiң азаматтық құқықтарына өз еркiмен
және өз мүддесiн көздей отырып ие болады және оларды жүзеге асырады, сондай-ақ егер
заңнамалық актілерде өзгеше белгіленбесе, құқықтарынан бас тартады. Олар шарт
негiзiнде өздерiнiң құқықтары мен мiндеттерiн анықтауда және оның заңнамаға қайшы
келмейтін кез келген талаптарын белгiлеуде ерiктi.
3. Тауарлар, қызмет және ақша Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында
емiн-еркiн орын ауыстырып және айналысқа түсiп отырады. Егер қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету, адамдардың өмiрi мен денсаулығын қорғау, табиғат пен мәдени
қазыналарды сақтау үшiн қажет болса, заң құжаттарына сәйкес тауарлар мен қызметтiң
орын ауыстыруына шектеулер енгiзiледi.
Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 1997.07.11 N 154, 2011.03.25 N 421-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
3-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық заңдары
1. Қазақстан Республикасының азаматтық заңдары Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Кодекстен, Қазақстан
Республикасының оған сәйкес қабылданған өзге де заңдарынан, Қазақстан Республикасы
Президентiнiң Заң күшi бар Жарлықтарынан, Парламенттiң қаулыларынан, Парламенттiң
Сенаты мен Мәжiлiсiнiң қаулыларынан (заң актiлерiнен), сондай-ақ осы Кодекстiң 1-
бабының 1,2-тармақтарында аталған қатынастарды реттейтiн Қазақстан Республикасы
Президентiнiң Жарлықтарынан, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулыларынан тұрады.
2. Осы Кодекстiң 1-бабының 3-тармағында аталғандарды қоспағанда, азаматтық
құқықтың Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде қамтылған нормалары осы
Кодекстiң ережелерiне қайшы келген жағдайда осы Кодекстiң ережелерi қолданылады,
Қазақстан Республикасының заңдарында қамтылған және осы Кодекстiң нормаларына қайшы
келетiн азаматтық құқық нормалары Кодекске тиiстi өзгерiстер енгiзiлгеннен кейiн
ғана қолданылады.
Қазақстан Республикасы азаматтық заңнамасының нормалары Қазақстан
Республикасы азаматтық заңнамасының негізгі бастауларына қайшы келмейді.
3. Банктер мен астық қабылдау кәсiпорындарының құрылуына, қайта
ұйымдастырылуына, банкроттығына және таратылуына, банк қызметiн бақылау мен оны
аудиторлық тексеруге, астық қабылдау кәсiпорындарының қызметiн бақылауға, банк
операцияларының жекелеген түрлерiн лицензиялауға, банктерді қайта құрылымдауға,
астық қабылдау кәсiпорындарының қойма куәлiктерiмен операцияларды жүзеге асыруға
байланысты қатынастар банк қызметiн және астық қабылдау кәсiпорындарының қызметiн
реттейтiн заң актiлерiне қайшы келмейтiн бөлiгiнде осы Кодекспен реттеледi.
Банктер мен олардың клиенттерi арасындағы қатынастар, сондай-ақ клиенттер
арасындағы банк арқылы қатынастар азаматтық заңдармен осы баптың 2-тармағында
белгiленген тәртiп бойынша реттеледi.
4. Азаматтық қатынастар, егер әдеттегi құқықтар, соның iшiнде iскерлiк
қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтар Қазақстан Республикасы аумағында қолданылып
жүрген азаматтық заңдарға қайшы келмесе, солармен реттелуi мүмкiн.
5. Министрлiктер және өзге де орталық атқарушы органдар, жергiлiктi өкiлдi
және атқарушы органдар, осы Кодексте және өзге де азаматтық заң актiлерiнде
көзделген жағдайлар мен шектерде азаматтық қатынастарды реттейтiн актiлер шығара
алады.
6. Азаматтар мен заңды тұлғалардың осы Кодексте және Қазақстан
Республикасының өзге де заң құжаттарында белгiленген құқықтарын мемлекеттiк басқару
органдары мен жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың құжаттары шектей алмайды.
Мұндай құжаттар қабылданған кезден бастап жарамсыз болып табылады және
қолданылмауға тиiс.
7. Егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, шетелдiк жеке және заңды
тұлғалар, сондай-ақ азаматтығы жоқ адамдар азаматтық заңдарда Қазақстан
Республикасының азаматтары мен заңды тұлғалары үшiн қандай құқықтар мен мiндеттер
көзделсе, нақ сондай құқықтарға ие болуға қақылы және сондай мiндеттердi орындауға
мiндеттi.
8. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта Қазақстан
Республикасының азаматтық заңдарындағыдан өзгеше ережелер белгiленген болса,
аталған шарттың ережелерi қолданылады. Халықаралық шарттан оны қолдану үшiн заң
шығару талап етiлгеннен басқа жағдайларда, азаматтық қатынастарға Қазақстан
Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар тiкелей қолданылады.
Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР Президентiнiң 1995.08.31 N 2447 заң
күші бар Жарлығымен, ҚР 1998.03.02 N 211, 2001.01.15 N 141, 2009.04.29 N 154-IV,
2009.07.11 N 185-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.25 N
421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
4-бап. Азаматтық заңдардың уақытқа қарай қолданылуы
1. Азаматтық заң құжаттарының керi күшi болмайды және өздерi күшiне
енгiзiлгеннен кейiн пайда болған қатынастарға қолданылады. Азаматтық заң
құжаттарының заңдық күшi өздерi күшiне енгiзiлгенге дейiн пайда болған қатынастарға
бұл оларда тiкелей көзделген реттерде қолданылады.
2. Азаматтық заң құжаттары күшiне енгiзiлгенге дейiн пайда болған қатынастар
бойынша ол өзi күшiне енгiзiлгеннен кейiн пайда болған құқықтар мен мiндеттерге
қолданылады. Азаматтық заң құжаттары күшiне енгiзiлгенге дейiн жасалған шарт
бойынша тараптардың қатынастары осы Кодекстiң 383-бабына сәйкес реттеледi.
5-бап. Азаматтық заңдардың ұқсастығына қарай қолданылуы
1. Осы Кодекстiң 1-бабындағы 1 және 2-тармақтарда көзделген қатынастар
заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен тiкелей реттелмеген және оларға қолдануға
келетiн әдет-ғұрып болмаған жағдайларда, мұндай қатынастарға, олардың мәнiне қайшы
келмейтiн болғандықтан, азаматтық заңдардың ұқсас қатынастарды реттейтiн қалыптары
қолданылады (заң ұқсастығы).
2. Аталған жағдайларда заң ұқсастығын пайдалану мүмкiн болмаса, тараптардың
құқықтары мен мiндеттерi азаматтық заңдардың жалпы негiздерi мен мәнi және адалдық,
парасаттылық пен әдiлеттiлiк талаптары негiзге алына отырып белгiленедi (құқық
ұқсастығы).
6-бап. Азаматтық заң қалыптарының түсiнiлуi
1. Азаматтық заң қалыптары оларда айтылған сөздердiң дәлме-дәл мәнiне сәйкес
түсiнiлуге тиiс. Заң қалыптарының текстiнде қолданылған сөздердi әртүрлi түсiну
мүмкiн болған жағдайда Қазақстан Республикасы Конституциясының ережелерiне және
азаматтық заңдардың осы тарауда, ең алдымен оның 2-бабында баяндалған негiзгi
қағидаттарына сай келетiн түсiнiкке басымдық берiледi.
2. Азаматтық заң қалыптарының дәл мағынасын анықтау кезiнде, егер бұл осы
баптың 1-тармағында баяндалған талаптарды бұрмаламайтын болса, ол күшiне енгiзiлген
кездегi тарихи жағдайларды және оның сот тәжiрибесiндегi түсiнiлуiн ескеру қажет.
7-бап. Азаматтық құқықтар мен мiндеттердiң пайда болу
негiздерi
Азаматтық құқықтар мен мiндеттер заңдарда көзделген негiздерден, сондай-ақ
азаматтар мен заңды тұлғалардың әрекеттерiнен пайда болады, өйткенi ол әрекеттер
азаматтық заңдарда көрсетiлмегенiмен, олардың жалпы негiздерi мен мәнiне байланысты
азаматтық құқықтар мен мiндеттердi туғызады.
Осыған сәйкес азаматтық құқықтар мен мiндеттер:
1) заңдарда көзделген шарттар мен өзге де мәмiлелерден, сондай-ақ заңдарда
көзделмегенiмен, оларға қайшы келмейтiн мәмiлелерден;
2) заңдарға сәйкес азаматтық-құқықтық жағдайларды туғызатын әкiмшiлiк
құжаттардан;
3) азаматтық құқықтар мен мiндеттер белгiлеген сот шешiмiнен;
4) заң құжаттарында тыйым салынбаған негiздер бойынша мүлiктi жасау немесе
иемдену нәтижесiнде;
5) өнертабыстар, өнеркәсiптiк үлгiлер, ғылым, әдебиет пен өнер шығармаларын
және интеллектуалдық қызметтiң өзге де нәтижелерiн жасау нәтижесiнде;
6) басқа жаққа зиян келтiру салдарынан, сол сияқты басқа жақ есебiнен
мүлiктi негiзсiз сатып алу немесе жинау (негiзсiз баю) салдарынан;
7) азаматтар мен заңды тұлғалардың өзге де әрекеттерi салдарынан;
8) заңдар азаматтық-құқықтық жағдайлар басталуын байланыстыратын оқиғалар
салдарынан пайда болады.
8-бап. Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру
1. Азаматтар мен заңды тұлғалар өздерiне берiлген азаматтық құқықтарды, соның
iшiнде өздерiн қорғау құқығын өз қалауынша пайдаланады.
2. Азаматтар мен заңды тұлғаларға тиесілі құқықтардың жүзеге асырылмауы,
заңнамалық актілерде көзделген жағдайларды қоспағанда, бұл құқықтардың тоқтатылуына
әкеп соқпайды.
3. Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру басқа құқық субъектiлерiнiң құқықтарын
және заңдармен қорғалатын мүдделерiн бұзбауға, айналадағы ортаға зиян келтiрмеуге
тиiс.
4. Азаматтар мен заңды тұлғалар өздерiне берiлген құқықтарды жүзеге асырған
кезде адал, парасатты және әдiл әрекет жасап, заңдардағы талаптарды, қоғамның
адамгершiлiк қағидаттарын, ал кәсiпкерлер - бұған қоса iскерлiк әдептiлiк
ережелерiн сақтауға тиiс.
Бұл мiндеттi шарт арқылы алып тастауға немесе шектеуге болмайды. Азаматтық
құқық қатынастарына қатысушылардың адал, парасатты және әдiл әрекет жасауы
көзделедi.
5. Азаматтар мен заңды тұлғалардың басқа жаққа зиян келтiруге, құқықты басқа
түрлерде қиянат жасап пайдалануға, сондай-ақ құқықты оның мақсатына қайшы
келетiндей етiп жүзеге асыруға бағытталған әрекеттерiне жол берiлмейдi.
Осы баптың 3-5-тармақтарында көзделген талаптарды орындамаған жағдайда сот ол
адамның тиiстi құқығын қорғаудан бас тарта алады.
Ескерту. 8-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР Президентiнiң 2011.03.25 N 421-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
9-бап. Азаматтық құқықтарды қорғау
1. Азаматтық құқықтарды қорғауды сот, төрелiк сот немесе аралық сот:
құқықтарды мойындату; құқық бұзылғанға дейiнгi болған жағдайды қалпына келтiру;
құқықты бұзатын немесе оның бұзылу қаупiн туғызатын әрекеттерге тыйым салу;
мiндеттi заттай орындатуға ұйғарым шығару; залалдарды, төленетiн айыпты өндiртiп
алу; мәмiленi жарамсыз деп тану; моральдық зиянның өтемiн төлету; құқық
қатынастарын тоқтату немесе өзгерту; мемлекеттiк басқару органының немесе
жергiлiктi өкiлдi не атқарушы органның заңдарға сәйкес келмейтiн құжатын жарамсыз
немесе орындауға жатпайды деп тану; азаматтың немесе заңды тұлғаның құқыққа ие
болуына немесе оны жүзеге асыруына кедергi жасағаны үшiн мемлекеттiк органнан
немесе лауазымды адамнан айыппұл өндiртiп алу арқылы, сондай-ақ заң құжаттарында
көзделген өзге де әдiстермен жүзеге асырады.
2. Бұзылған құқықты қорғау үшiн өкiмет билiгi немесе басқару органына өтiнiш
жасау, егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, құқық қорғау туралы талап қойып
сотқа жолдануға кедергi жасамайды.
3. Заң құжаттарында арнайы көзделген реттерде азаматтық құқықтарды қорғау
құқығы бұзылған адамның тiкелей iс жүзiндегi немесе заңдық әрекеттерiмен жүзеге
асырылуы мүмкiн (өзiн-өзi қорғау).
4. Құқығы бұзылған адам, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше
көзделмесе, өзiне келтiрiлген залалдың толық өтелуiн талап ете алады.
Құқығы бұзылған адам жасаған немесе жасауға тиiстi шығыстар, оның мүлкiнiң
жоғалуы немесе зақымдануы (нақты нұқсан), сондай-ақ сол адамның құқығы бұзылмаған
болса, дағдылы айналым жағдайында оның алуына болатын, бiрақ алынбай қалған
табыстары (айрылып қалған пайда) залалдар деп түсiнiледi.
5. Мемлекеттiк өкiмет билiгi органының, өзге де мемлекеттiк органның
заңдарға сай келмейтiн құжат шығаруы, сондай-ақ осы органдардың лауазымды
адамдарының әрекетi (әрекетсiздiгi) салдарынан азаматқа немесе заңды тұлғаға
келтiрiлген залалды Қазақстан Республикасы немесе тиiсiнше әкiмшiлiк-аумақтық
бөлiнiс өтеуге тиiс.
6. Егер тәртiп бұзудың құқықтық салдарының пайда болуы тәртiп бұзушының
кiнәсiне байланысты болса, заң құжаттарында өзгеше көзделгеннен басқа жағдайларда,
ол кiнәлi деп ұйғарылады.
10-бап. Кәсiпкерлер мен тұтынушылардың
құқықтарын қорғау
1. Кәсiпкерлiк - меншiк түрлерiне қарамастан, азаматтар мен заңды
тұлғалардың, тауарларға (жұмысқа, қызметке) сұранымды қанағаттандыру арқылы таза
табыс табуға бағытталған, жеке меншiк құқығына (жеке кәсiпкерлiк) не мемлекеттiк
кәсiпорынды шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығына (мемлекеттiк
кәсiпкерлiк) негiзделген ынталы қызметi. Кәсiпкерлiк қызмет кәсiпкердiң атынан,
оның тәуекел етуiмен және мүлiктiк жауапкершiлiгiмен жүзеге асырылады.
2. Мемлекет кәсiпкерлiк қызмет еркiндiгiне кепiлдiк бередi және оны қорғау
мен қолдауды қамтамасыз етедi.
3. Заңдарда тыйым салынбаған қызметтi жүзеге асырушы кәсiпкерлердiң
құқықтары:
1) лицензия берiлетiн қызмет түрлерiнен басқа кәсiпкерлiк қызметтi кiмнiң
болса да рұқсатын алмай-ақ жүзеге асыру мүмкiндiгi арқылы;
2) экономиканың барлық салаларындағы кәсiпкерлiктiң барлық түрiн бiр ғана
тiркеушi органда тiркеудiң барынша қарапайым өз бетiмен жүргiзетiн тәртiбiмен;
3) кәсiпкерлiк қызметке мемлекеттiк органдар жүргiзетiн тексерулердi заң
құжаттарымен шектеу арқылы;
4) кәсiпкерлiк қызметтi заң құжаттарында көзделген негiз бойынша шығарылған
сот шешiмi бойынша ғана ерiксiз тоқтату арқылы;
5) жеке кәсiпкерлiк үшiн тыйым салынған, экспорт немесе импорт үшiн тыйым
салынған немесе шек қойылған жұмыс, тауарлардың түрлерi мен қызмет тiзбесiн заң
құжаттарында белгiлеу арқылы;
6) мемлекеттiк органдарды, лауазымды адамдарды, сондай-ақ өзге де жақтар мен
ұйымдарды кәсiпкерлердiң қызметiне заңсыз кедергi жасағаны үшiн олардың алдындағы
заңдарда белгiленген мүлiктiк жауапкершiлiкке тарту арқылы;
6-1) атқарушы бақылау және қадағалау органдарына кәсiпкерлiк субъектiлерiмен
осы органдардың функциялары болып табылатын мiндеттердi орындау мәнiнде шарттық
қатынастарға кiруге тыйым салу арқылы;
7) заңдарда көзделген өзге де амалдармен қорғалады.
4. Жекелеген қызмет түрлері бойынша лицензиялау тәртібін енгізу ұлттық
қауіпсіздік, құқық тәртібін қамтамасыз ету, қоршаған ортаны, азаматтардың меншігін,
өмірі мен денсаулығын қорғау мақсатында белгіленеді. Қазақстан Республикасының
заңдарында өнімге қатысты белгіленген талаптар, жекелеген өнім түрлерінің,
процестердің сәйкестігін міндетті растау жөніндегі талаптар және (немесе) қызметті
мемлекеттік бақылау мемлекеттік әкімшілік ету мақсаттарына қол жеткізу үшін
жеткіліксіз болған жағдайларда жекелеген қызмет түрлерін лицензиялау белгіленеді.
5. Коммерциялық (кәсiпкерлiк) құпия заңмен қорғалады. Коммерциялық құпия
болып табылатын мәлiметтердi анықтау тәртiбi, оның қорғау құралдары, сондай-ақ
коммерциялық құпия құрамына енбейтiн мәлiметтер тiзбесi заңдарда белгiленедi.
6. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау осы Кодексте немесе өзге де заң
құжаттарында көзделген құралдармен қамтамасыз етiледi.
Әрбiр тұтынушының, атап айтқанда:
- тауарлар сатып алу, жұмыс пен қызметтi пайдалану үшiн еркiн шарт жасасуға;
- тауарлардың (жұмыстың, қызметтiң) тиiсiнше сапалы және қауiпсiз болуына;
- тауарлар (жұмыс, қызмет) жөнiнде толық және анық мәлiмет алуға;
- тұтынушылардың қоғамдық ұйымдарына бiрiгуге құқығы бар.
Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР Президентiнiң 1996.01.27 N 2835
Жарлығымен, ҚР 1997.07.11 N 154, 1998.07.10 N 283, 2007.01.12 N 222 (ресми
жарияланған күнінен бастап алты ай өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі),
2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
11-бап. Кәсiпкерлiк еркiндiгiн пайдаланып қиянат
жасауға жол бермеу
1. Заңды бәсекелестiктi шектеуге немесе жоюға, негiзсiз артықшылықтар алуға,
тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерiне қысым жасауға бағытталған
монополистiк және қандай болса да басқа қызметке жол берiлмейдi.
2. Заң құжаттарында көзделген реттердi қоспағанда, кәсiпкерлердiң азаматтық
құқықтарды бәсекелестiктi шектеу мақсатында пайдалануына, соның iшiнде:
1) кәсiпкерлердiң рыноктағы өздерiнiң үстем жағдайын пайдаланып, атап
айтқанда, тауар тапшылығын жасау немесе бағаны көтеру үшiн тауар өндiрудi шектеу
немесе тоқтатып тастау, не айналыстан алып тастау арқылы қиянат жасауына;
2) ұқсас кәсiпкерлiк қызмет жүргiзушi адамдардың баға, рыноктарды бөлiсу,
басқа кәсiпкерлердi аластау туралы және бәсекелестiктi едәуiр шектейтiн өзге де
жағдайлар туралы келiсiмдер жасасуына және оларды орындауына;
3) ұқсас кәсiпкерлiк қызмет жүргiзушi адамның және тұтынушылардың заңды
мүдделерiне қысым көрсетуге бағытталған терiс пиғылды әрекеттер жасауына (терiс
пиғылды бәсекелестiк), атап айтқанда, тұтынушыларды басқа кәсiпкердiң тауар
дайындаушысы, дайындау мақсаты, әдiсi мен орны, сапасы және өзге де қасиеттерi
жөнiнен шатастыру арқылы, тауарларды жарнамалық және өзге де ақпаратта
әдепсiздiкпен салыстыру, бөтен тауардың сыртқы безендiрiлуiн көшiрiп алу арқылы
және басқа да әдiстермен шатастыруына жол берiлмейдi.
Терiс пиғылды бәсекелестiкке қарсы күрес жөнiндегi шаралар заң құжаттарымен
белгiленедi.
2-тарау. Азаматтық құқықтардың субъектілері
Параграф 1. Қазақстан Республикасының азаматтары
және басқа жеке тұлғалар
12-бап. Жеке тұлға ұғымы
Қазақстан Республикасының азаматтары, басқа мемлекеттердiң азаматтары,
сондай-ақ азаматтығы жоқ адамдар жеке тұлғалар болып ұғынылады. Егер осы Кодексте
басқаша белгiленбесе, бұл тараудың ережелерi барлық жеке тұлғаларға қолданылады.
13-бап. Азаматтардың құқық қабiлеттiлiгi
1. Азаматтық құқыққа ие болып, мiндет атқару қабiлетi (азаматтық құқық
қабiлеттiлiгi) барлық азаматтарға бiрдей деп танылады.
2. Азаматтың құқық қабiлеттiлiгi ол туған кезден басталып қайтыс болған соң
тоқтатылады.
14-бап. Азаматтың құқық қабiлеттiлiгiнiң
негiзгi мазмұны
Азаматтың Қазақстан Республикасы шегiнде де, одан тыс жерлерде де мүлiктi,
соның iшiнде шетел валютасын меншiктенуге; мүлiктi мұраға алып, мұраға қалдыруға;
республика аумағында еркiн жүрiп-тұруға және тұрғылықты жер таңдауға; республикадан
тыс жерлерге еркiн шығып кетуге және оның аумағына қайтып оралуға; заң құжаттарында
тыйым салынбаған кез келген қызметпен айналысуға; дербес өзi немесе басқа
азаматтармен және заңды тұлғалармен бiрiгiп заңды тұлғалар құру; заң құжаттарында
тыйым салынбаған кез келген мәмiле жасасып, мiндеттемелерге қатысу; өнертабыстарға,
ғылым, әдебиет және өнер шығармаларына, интеллектуалдық қызметтiң өзге де
туындыларына интеллектуалдық меншiк құқығы болуға; материалдық және моральдық
зиянның орнын толтыруды талап етуге құқығы болады; басқа да мүлiктiк және жеке
құқықтары болады.
15-бап. Азаматтың есiмi
1. Азамат тегi мен есiмiн, сондай-ақ қалауы бойынша - әкесiнiң атын қоса
отырып, өз атымен құқықтар мен мiндеттер алады және оларды жүзеге асырады.
2. Заңдар бойынша азаматтардың жасырын түрде құқықтар иеленiп, мiндеттердi
жүзеге асыратын жағдайлары немесе бүркеншiк ат (ойдан шығарылған есiмдi)
пайдаланатын реттерi көзделуi мүмкiн.
3. Азаматтың туған кезде берiлген есiмi, сондай-ақ есiмiн өзгерту азаматтық
хал актiлерiн тiркеу туралы заңдарда белгiленген тәртiп бойынша тiркелуге тиiс.
4. Азамат өз есiмiн заң құжаттарында белгiленген тәртiп бойынша өзгертуге
құқылы. Есiмiн өзгерту оның бұрынғы есiмiн, жасырын немесе бүркеншiк атпен алған
құқықтары мен мiндеттерiн тоқтатуға немесе өзгертуге негiз болмайды.
5. Азамат өзiнiң борышқорлары мен несие берушiлерiне өз есiмiн өзгерткенi
туралы хабарлау үшiн қажеттi шаралар қолдануға мiндеттi және бұл адамдарда оның
есiмi өзгертiлгендiгi туралы мәлiметтер болмауынан туған ықтимал зардаптарға
тәуекел етедi.
6. Есiмiн өзгерткен азамат өзiнiң бұрынғы есiмiне ресiмделген құжаттарға
тиiстi өзгерiстер енгiзiлуiн талап етуге құқылы.
7. Басқа бiр адамның есiмiмен құқықтар мен мiндеттер иеленуге жол
берiлмейдi.
8. Азамат өз есiмi оның келiсiмiнсiз пайдаланылған жағдайда, оған тыйым
салынуын талап етуге құқылы.
9. Азаматтың есiмiн заңсыз пайдалану нәтижесiнде оған келтiрiлген зиян осы
Кодекстiң ережелерiне сәйкес өтелуге тиiс.
Азаматтың есiмi оның абыройына, қадiр-қасиетiне және iскерлiк беделiне
нұқсан келтiретiн әдiстермен немесе сондай нысанда бұрмаланған не пайдаланылған
жағдайда осы Кодекстiң 143-бабында көзделген ережелер қолданылады.
Ескерту. 15-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.01.12 N 225 Заңымен.
16-бап. Азаматтың тұрғылықты жерi және заңды мекенжайы
1. Азамат тұрақты немесе көбiнесе тұратын елдi мекен оның тұрғылықты жерi деп
танылады. S990005
2. Он төрт жасқа толмаған адамдардың (жас балалардың) немесе қорғаншылықтағы
азаматтардың тұрғылықты жерi олардың заңды өкілдерінің тұрғылықты жерi болып
танылады.
3. Азаматтың жеке және заңды тұлғалармен, сондай-ақ мемлекетпен қарым-
қатынастарында пайдаланатын заңды мекенжайы болады.
Азаматтың тiркелген жерi оның заңды мекенжайы болып танылады.
Азаматтарды тiркеу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Yкiметi айқындайды.
Ескерту. 16-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.01.12 N 224, 2011.03.25 N 421-
IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
17-бап. Азаматтардың әрекет қабiлеттiлiгi
1. Азаматтың өз әрекеттерiмен азаматтық құқықтарға ие болуға және оны жүзеге
асыруға, өзi үшiн азаматтық мiндеттер жасап, оларды орындауға қабiлеттiлiгi
(азаматтық әрекет қабiлеттiлiгi) кәмелетке толғанда, яғни он сегiз жасқа толғаннан
кейiн толық көлемiнде пайда болады.
2. Заң құжаттарында он сегiз жасқа жеткенге дейiн некелесуге рұқсат етiлетiн
жағдайда, он сегiз жасқа толмаған азамат некеге тұрған кезден бастап толық
көлемiнде әрекет қабiлеттiлiгiне ие болады.
3. Егер заң құжаттарында өзгеше белгiленбесе, барлық азаматтардың әрекет
қабiлеттiлiгi тең болады.
18-бап. Құқық қабiлеттiлiгi мен әрекет қабiлеттiлiгiнен
айыруға және оларды шектеуге жол бермеу
1. Заң құжаттарында көзделген реттер мен тәртiп бойынша болмаса, ешкiмнiң де
құқық қабiлеттiлiгi мен әрекет қабiлеттiлiгiн шектеуге болмайды.
2. Азаматтардың құқық қабiлеттiлiгi мен әрекет қабiлеттiлiгiн шектеудiң заң
құжаттарында белгiленген шарттары мен тәртiбiнiң немесе олардың кәсiпкерлiк не өзге
де қызметпен айналысу құқығының сақталмауы тиiстi шектеудi белгiлеген мемлекеттiк
немесе өзге де органның құжатын жарамсыз деп тануға әкелiп соқтырады.
3. Азаматтың құқық қабiлеттiлiгiнен немесе әрекет қабiлеттiлiгiнен толық
немесе iшiнара бас тартуы және құқық қабiлеттiлiгiн немесе әрекет қабiлеттiлiгiн
шектеуге бағытталған басқа да мәмiлелер жарамсыз болады, бұған мұндай мәмiлелерге
заң құжаттарында рұқсат берiлген реттер қосылмайды.
19-бап. Азаматтардың кәсiпкерлiк қызметi
1. Азаматтар, осы Кодексте және өзге заң актiлерiнде көзделген жағдайларды
қоспағанда заңды тұлға құрмай-ақ кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға құқылы.
2. Жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркеу өз бетiмен тiркелу сипатында
жасалады және жеке кәсiпкер ретiнде есепке алынады.
3. Азаматтардың заңды тұлға құрмай-ақ жүзеге асырылатын кәсiпкерлiк
қызметiне, егер заңдардан немесе құқықтық қатынастар мәнiнен өзгеше нәрсе
туындамайтын болса, тиiсiнше осы Кодекстiң коммерциялық ұйымдар болып табылатын
заңды тұлғалардың қызметiн реттейтiн ережелерi қолданылады.
РҚАО-ның ескертпесі!
4-тармаққа өзгерту енгізу көзделген - ҚР 2010.06.30 № 297-IV (2013.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
4. Мынадай шарттардың бiрiне сәйкес келетiн:
1) жалданбалы қызметкерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланатын;
2) кәсiпкерлiк қызметтен салық заңдарына сәйкес есептелген, осы баптың 4-1-
тармағында көрсетілген адамдарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының заң
актiлерiнде жеке тұлғалар үшiн белгiленген жиынтық жылдық табыстың салық
салынбайтын мөлшерiнен артық жиынтық жылдық табыс табатын жеке кәсiпкерлер мiндеттi
мемлекеттiк тiркеуге жатады.
Қазақстан Республикасының Салық кодексiнде белгiленген жағдайларды
қоспағанда, мемлекеттiк тiркеусiз аталған жеке кәсiпкерлердiң қызметiне тыйым
салынады.
4-1. Қызметкерлердің еңбегін тұрақты негізде пайдаланбайтын жеке тұлға
Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген мынадай табыстарды алу
кезінде дара кәсіпкер ретінде тіркелмеуге құқылы:
1) төлем көзінен салық салынатын табыс;
2) мүліктік табыс;
3) өзге де табыстар.
5. Егер жеке кәсiпкер лицензиялануға тиiс қызметтi жүзеге асырса, оның
осындай қызметтi жүзеге асыру құқығына лицензиясы болуы мiндеттi.
Лицензия лицензиялау туралы заңдарда vбелгiленген тәртiппен берiледi.
Қазақстан Республикасының Үкiметi жеке кәсiпкерлерге лицензия берудiң
оңайлатылған тәртiбiн белгiлеуге хақылы.
Ескерту. 19-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.02 N 144-I, 2001.12.24 N
276, 2008.12.10 N 101-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
20-бап. Азаматтың мүлiктiк жауапкершiлiгi
1. Азамат өз мiндеттемелерi бойынша өзiне тиесiлi бүкiл мүлiкпен жауап
бередi, бұған заң құжаттарына сәйкес ақы өндiрiп алуға болмайтын мүлiктер кiрмейдi.
2. Азаматтардың ақы өндiрiп алуға болмайтын мүлкiнiң тiзбесi Қазақстан
Республикасының Азаматтық iс жүргiзу кодексiмен белгiленедi.
21-бап. Жеке кәсiпкердiң банкроттығы
1. Жеке кәсiпкердiң дәрменсiздiгi (осы Кодекстiң 52-бабы) оны банкрот деп
тануға негiз болып табылады.
2. Жеке кәсiпкерлiк банкроттығы осы Кодекстің осы баптың 4 және 5-
тармақтарында көзделген ерекшелiктер ескерiле отырып, заңды тұлғалар үшiн
белгiленген ережелер бойынша ерiктi немесе мәжбүрлi тәртiппен танылады. Жеке
кәсiпкердi банкрот деп таныған кезден бастап оны жеке кәсiпкер ретiнде тiркеудiң
күшi жойылады.
3. Жеке кәсiпкерге банкроттық рәсiмiн қолданған кезде оның кәсiпкерлiк
қызметпен байланысты емес мiндеттемелер жөнiнде несие берушiлерi, егер осындай
мiндеттемелер бойынша орындау мерзiмi жетсе, өз талаптарын қоюға хақылы. Аталған
несие берушiлердiң осындай тәртiппен мәлiмделмеген талаптары, сондай-ақ конкурстық
жиынтықтан толық көлемде қанағаттандырылмаған талаптар күшiн сақтап қалады және
банкроттық рәсiм аяқталғаннан кейiн жеке тұлға ретiнде борышкерден өндiрiп алуға
қойылуы мүмкiн. Бұл талаптардың мөлшерi борышкердiң банкроттығы процесiнде алынған
қанағаттандыру сомасына кемiтiледi.
4. Несие берушiлердiң талаптары қанағаттандырылғанға дейiн конкурстық
жиынтықтан сот шығыстары, сондай-ақ олар тағайындалған жағдайда конкурстық және
оңалтушы басқарушыларға сыйақы төлеу жөнiндегi шығыстар өтеледi. Жеке кәсiпкер
банкрот деп танылған жағдайда, оған несие берушiлердiң талаптарын қанағаттандыру
соған тиесiлi мүлiк есебiнен мынадай кезектiлiкпен жүзеге асырылады:
1) бiрiншi кезекте алимент өндiрiп алу жөнiндегi талаптар, сондай-ақ өмiр
мен денсаулыққа келтiрiлген зиянды өтеу жөнiндегi талаптар қанағаттандырылады;
2) екiншi кезекте еңбек шарты бойынша жұмыс iстеген адамдарға еңбекақы және
өтемақыларды төлеу, Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына әлеуметтiк аударымдар
бойынша берешектердi төлеу жөнiндегi, тұлғаның кiрiсiнен ұсталған мiндеттi
зейнетақы жарналарын, сондай-ақ авторлық шарттар бойынша сыйақылар төлеу жөнiндегi
есеп айырысулар жүргiзiледi;
3) үшiншi кезекте несие берушiлердiң жеке кәсiпкерге тиесiлi мүлiк кепiлiмен
қамтамасыз етiлген талаптары қамтамасыз ету сомасы шегiнде қанағаттандырылады;
4) төртiншi кезекте салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
бойынша берешек өтеледi;
5) бесiншi кезекте заңнамалық актiлерге сәйкес басқа да несие берушiлермен
есеп айырысулар жүргiзiледi.
5. Банкрот деп танылған борышкер несие берушiлермен есеп айырысып болғаннан
кейiн кәсiпкерлiк қызметке байланысты қалған мiндеттемелердi орындаудан босатылады,
бұған банкрот деп жарияланған адамның азаматтардың өмiрiне немесе денсаулығына зиян
келтiргенi үшiн жауапты болатын талаптары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң
актiлерiнде көзделген жеке сипаттағы өзге де талаптар қосылмайды.
Ескерту. 21-бап жаңа редакцияда - ҚР 1997.07.02 N 144-I, өзгерту енгізілді -
1998.03.02 N 211-I, 2006.01.31 N 125 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан
қараңыз), 2007.01.12 N 225 Заңдарымен.
22-бап. Он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi
кәмелетке толмағандардың әрекет қабiлеттiлiгi
1. Он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандар мәмiлелердi
олардың заңды өкілдерінің келiсiмiмен жасайды. Мұндай келiсiмнiң нысаны заңдарда
кәмелетке толмағандар жасайтын мәмiле үшiн белгiленген нысанға сай келуге тиiс.
2. Он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандар өздерiнiң
табысына, стипендиясына, өзге де кiрiстерiне және өздерi жасаған интеллектуалдық
меншiк құқығы объектiлерiне өз бетiнше билiк етуге, сондай-ақ тұрмыстық ұсақ
мәмiлелер жасасуға құқылы.
3. Жеткiлiктi негiздер болған жағдайда қорғаншылық және қамқоршылық органы
кәмелетке толмаған адамның өз табысына, стипендиясына, өзге де кiрiстерiне және өзi
жасаған интеллектуалдық меншiк құқығы объектiлерiне өз бетiнше билiк ету құқығын
шектеуi немесе ол құқықтан айыруы мүмкiн.
4. Он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандар осы баптың
ережелерiне сәйкес өздерi жасаған мәмiлелер бойынша дербес жауапты болады және
өздерiнiң әрекеттерiнен келтiрiлген зиян үшiн осы Кодекстiң ережелерi бойынша жауап
бередi.
Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
22-1-бап. Кәмелетке толмаған адамды толығымен әрекетке
қабiлеттi деп жариялау (эмансипация)
1. Жасы он алтыға жеткен кәмелетке толмаған адам, егер ол еңбек шарты бойынша
жұмыс iстейтiн болса немесе оның заңды өкілдерінің келiсiмiмен кәсiпкерлiк
қызметпен айналысатын болса, толығымен әрекетке қабiлеттi деп жариялануы мүмкiн.
2. Кәмелетке толмаған адамды толығымен әрекетке қабiлеттi деп жариялау
(эмансипация) оның заңды өкілдерінің келiсiмiмен қорғаншы және қамқоршы органның
шешiмi бойынша не ондай келiсiм болмаған жағдайда соттың шешiмi бойынша
жүргiзiледi.
3. Эмансипацияланған кәмелетке толмаған адам, Қазақстан Республикасының
заңнамалық актiлерiне сәйкес ие болу үшiн жас шектеуi белгiленген құқықтар мен
мiндеттердi қоспағанда, азаматтық құқықтарға ие болады және мiндеттердi (оның
iшiнде өзiнiң зиян келтiруi салдарынан туындаған мiндеттемелер бойынша) мойнына
алады.
Заңды өкілдер эмансипацияланған кәмелетке толмаған адамның мiндеттемелерi
бойынша жауапты болмайды.
Ескерту. Кодекс 21-1-баппен толықтырылды - ҚР 2007.01.12 N 225 Заңымен,
өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
23-бап. Он төрт жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандардың
(жас балалардың) әрекет қабiлеттiлiгi
1. Он төрт жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандар (жас балалар) үшiн
мәмiлелердi, егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, олардың атынан заңды өкілдері
жасайды.
2. Он төрт жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандар (жас балалар) өздерiнiң жасына
лайықты, жасай салып орындалатын тұрмыстық ұсақ мәмiлелердi өз бетiнше жасауға
құқылы.
Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
24-бап. Қорғаншылық және қамқоршылық органдарының
кәмелетке толмағандардың мәмiле жасауына және
кәмелетке толмағандар үшiн мәмiле жасауға
келiсiмi
Заң құжаттарында кәмелетке толмағандардың мәмiле жасауына және кәмелетке
толмағандар үшiн мәмiле жасауға қорғаншылық және қамқоршылық органының алдын ала
келiсiмi талап етiлетiн жағдайлар белгiленуi мүмкiн. қараңыз.P100140
25-бап. Кәмелетке толмағандардың банкiлерге салымдар
салу және салымдарға билiк ету құқығы
1. Кәмелетке толмағандар банкiлерге салымдар салуға және өздерi салған
салымдарға дербес билiк етуге құқылы.
2. Он төрт жасқа толмаған кәмелетке толмағандардың (жас балалардың) атына
басқа бiреудiң салған салымдарына олардың ата-анасы немесе өзге де заңды өкiлдерi
билiк етедi, ал он төрт жасқа толған кәмелетке толмағандар өздерiнiң атына басқа
бiреу салған салымдарға өз бетiнше билiк етедi.
Ескерту. 25-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
26-бап. Азаматты әрекет қабiлеттiлiгi жоқ деп тану
1. Жүйке ауруы немесе ақыл-есiнiң кемдiгi салдарынан өз әрекеттерiнiң мәнiн
түсiне алмайтын немесе не iстегенiн бiлмейтiн азаматты сот әрекет қабiлеттiлiгi жоқ
деп тануы мүмкiн, соған байланысты оған қорғаншылық белгiленедi.
2. Әрекет қабiлеттiлiгi жоқ деп танылған азаматтың атынан мәмiлелердi оның
қорғаншысы жасайды. қараңыз.K090193
3. Әрекет қабiлеттiлiгi жоқ адам сауығып кеткен немесе денсаулығы едәуiр
жақсарған жағдайда сот оны әрекет қабiлеттiлiгi бар деп таниды, бұдан кейiн одан
қорғаншылық алынады.
27-бап. Азаматтың әрекет қабiлеттiлiгiн шектеу
1. Спирт iшiмдiктерiне немесе есiрткi заттарға салыну салдарынан өзiнiң
отбасын материалдық жағынан ауыр жағдайға ұшыратқан азаматтың әрекет қабiлеттiлiгiн
сот Қазақстан Республикасының Азаматтық iс жүргiзу кодексiнде белгiленген тәртiп
бойынша шектеуi мүмкiн. Оған қамқоршылық белгiленедi. Ол тұрмыстық ұсақ мәмiлелердi
өз бетiнше жасауға құқылы. Басқа мәмiлелер жасауды, сондай-ақ табысын, зейнетақысын
және өзге де кiрiстерiн алуды және оларға билiк етудi ол тек қамқоршысының
келiсiмiмен ғана жүзеге асыра алады.
2. Азамат спирт iшiмдiктерiне немесе есiрткi заттарға және нашақорлыққа
салынуды тоқтатқан жағдайда сот оның әрекет қабiлеттiлiгiне қойылған шектеудiң
күшiн жояды. Сот шешiмiнiң негiзiнде азаматқа белгiленген қамқоршылықтың күшi
жойылады.
28-бап. Азаматты хабар-ошарсыз кеттi деп тану
1. Егер азаматтың тұрғылықты жерiнде ол туралы бiр жыл бойы деректер болмаса,
мүдделi адамдардың арызы бойынша сот оны хабар-ошарсыз кеттi деп тануы мүмкiн.
2. Хабар-ошарсыз кеткен азамат туралы соңғы деректер алынған күндi анықтау
мүмкiн болмаған жағдайда жоқ адам туралы соңғы деректер алынған айдан кейiнгi айдың
бiрiншi күнi, ал бұл айды анықтау мүмкiн болмаған жағдайда келесi жылғы бiрiншi
қаңтар хабар-ошарсыз кетудiң басталған күнi деп есептеледi.
29-бап. Хабар-ошарсыз кеткен адамның мүлкiн сақтау
1. Хабар-ошарсыз кеттi деп танылған адамның мүлкiне сот шешiмiнiң негiзiнде
қорғаншылық белгiленедi. Осы мүлiктен хабар-ошарсыз кеткен адам асырауға мiндеттi
адамдарды асырауға қаражат берiледi және хабар-ошарсыз кеткен адамның салықтар мен
басқа да мiндеттемелер бойынша берешегi өтеледi.
2. Мүдделi адамдардың арызы бойынша қорғаншылық және қамқоршылық органы
мүлiктi сақтау және басқару үшiн хабар-ошарсыз кеткен адамның тұрған жерi туралы
соңғы деректер алынған күннен бастап бiр жыл өткенге дейiн де қорғаншы тағайындай
алады.
30-бап. Хабар-ошарсыз кеттi деп тану туралы шешiмнiң
күшiн жою
Хабар-ошарсыз кеттi деп танылған адам келген немесе оның тұрған жерi белгiлi
болған жағдайда сот оны хабар-ошарсыз кеттi деп тану туралы және оның мүлкiне
қорғаншылық белгiлеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.
31-бап. Азаматты өлдi деп жариялау
1. Егер азаматтың тұрғылықты жерiнде ол туралы үш жыл бойы деректер болмаса,
ал егер ол өлiм қатерi төнген немесе жазатайым оқиғадан қаза тапты деп жорамалдауға
негiз болатын жағдайларда алты ай бойы хабар-ошарсыз жоғалып кетсе, мүдделi
адамдардың арызы бойынша сот оны өлдi деп жариялауы мүмкiн.
2. Соғыс қимылдарына байланысты хабар-ошарсыз жоғалып кеткен әскери қызметшi
немесе өзге адам соғыс қимылдары аяқталған күннен бастап кемiнде екi жыл өткеннен
кейiн өлдi деп жариялануы мүмкiн.
3. Өлдi деп жариялау туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күні өлдi деп
жарияланған адамның өлген күнi болып есептеледi. Өлiм қатерi төнген немесе
жазатайым оқиғадан қаза тапты деп жорамалдауға негiз болатын жағдайларда хабар-
ошарсыз жоғалып кеткен адам өлдi деп жарияланған реттерде сот бұл адамның шамамен
қаза тапқан күнiн оның өлген күнi деп тануы мүмкiн.
4. Адамды өлдi деп жариялау туралы заңды күшiне енген сот шешiмiнiң
негiзiнде азаматтық хал актiлерiн жазу кiтаптарына оның өлгенi туралы жазба
жасалады. Бұл жазбаның нәтижелерi де нақты өлiм туралы жазбаның нәтижелерi сияқты
болады.
32-бап. Өлдi деп жарияланған адамның тiрi оралуынан
туындайтын жағдайлар
1. Өлдi деп жарияланған адам тiрi оралған немесе оның тұрған жерi белгiлi
болған жағдайда сот тиiстi шешiмнiң күшiн жояды.
2. Азамат өзiнiң қай уақытта оралғанына қарамастан, кез келген адамнан
азамат өлдi деп жарияланғаннан кейiн сол адамға тегiн көшiп, сақталып қалған мүлкiн
қайтарып берудi талап ете алады.
3. Егер өлдi деп жарияланған адамның мүлкiн оның заңды мұрагерi үшiншi бiр
адамдарға берiп, олар мүлiктiң сатып алу бағасын адам тiрi оралған кезге дейiн
толық төлемеген болса, төленбеген соманы талап ету құқығы тiрi оралған адамға
көшедi.
4. Өлдi деп жарияланған азаматтың мүлкi ақысы төленетiн мәмiле бойынша өзiне
көшкен адамдар оған бұл мүлiктi қайтаруға, ал оларда мүлiк жоқ болған жағдайда,
егер мүлiктi алған кезде олар өлдi деп жарияланған азаматтың тiрi екендiгiн бiлгенi
дәлелденсе, мүлiктiң құнын өтеуге мiндеттi.
5. Мүлiктi иелiктен шығарушы адам өлдi деп жарияланған адамның мүлiктi
иелiктен шығару кезiнде тiрi екендiгiн бiлген болса, мүлiктi қайтарып беру немесе
оның құнын өтеу мiндетiн мүлiктi алушымен бiрге мойнына алады.
6. Егер өлдi деп жарияланған адамның мүлкi мұрагерлiк құқық бойынша
мемлекетке өтiп, сатылып кеткен болса, адамды өлдi деп жариялау туралы шешiмнiң
күшi жойылғаннан кейiн оған мүлiктiң құн төленетiн күнгi нарықтық бағасы ескерiле
отырып, оны сатудан түскен сома қайтарылады.
Параграф 2. Заңды тұлғалар
Ескерту. III, IV, V бөлiктер V, VI, VII бөлiктер болып есептелсiн - ҚР
1998.05.10 N 282 Заңымен.
I. Жалпы ережелер
33-бап. Заңды тұлға ұғымы
1. Меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкi
бар және сол мүлiкпен өз мiндеттемелерi бойынша жауап беретiн, өз атынан мүлiктiк
және мүлiктiк емес жеке құқықтар мен мiндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра
алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлға деп танылады.
Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиiс.
2. Заңды тұлғаның өз атауы жазылған мөрi болады.
34-бап. Заңды тұлғалардың түрлерi мен нысандары
1. Өз қызметiнiң негiзгi мақсаты ретiнде табысын келтiрудi көздейтiн
(коммерциялық ұйым) не мұндай мақсат ретiнде пайда келтiре алмайтын және алынған
таза табысын қатысушыларына үлестiрмейтiн (коммерциялық емес ұйым) ұйым заңды тұлға
бола алады.
2. Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға мемлекеттiк кәсiпорын,
шаруашылық серiктестiк, акционерлiк қоғам, өндiрiстiк кооператив нысандарында ғана
құрылуы мүмкiн.
3. Коммерциялық емес ұйым болып табылатын заңды тұлға мекеме, қоғамдық
бiрлестiк, акционерлiк қоғамдар тұтыну кооперативi, қоғамдық қор, дiни бiрлестiк
нысанында және заң құжаттарында көзделген өзге де нысанда құрылуы мүмкiн.
Коммерциялық емес ұйым кәсiпкерлiк қызметпен өзiнiң жарғылық мақсаттарына
сай келуiне қарай ғана айналыса алады.
3-1. Коммерциялық емес ұйым болып табылатын және мемлекеттiк бюджеттiң
есебiнен ғана ұсталатын заңды тұлға тек қана мемлекеттiк мекеме нысанында құрылуы
мүмкiн.
4. Заңды тұлғалар бiрлестiк құра алады (осы Кодекстiң 110-бабы).
5. Заңды тұлға осы Кодекстiң, заңды тұлғалар нысандарының әрқайсысы туралы
Заңның, өзге де заң құжаттары мен құрылтай құжаттарының негiзiнде жұмыс iстейдi.
Ескерту. 34-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.11 N 154, 1998.03.02 N 211,
1998.07.10 N 282, 1998.12.16 N 320, 2007.01.12 N 225 Заңдарымен.
35-бап. Заңды тұлғаның құқық қабiлеттiлiгi
1. Заңды тұлғаның азаматтық құқықтары болып, өз қызметiне байланысты
мiндеттердi осы Кодекске сәйкес мойнына алуы мүмкiн. Мемлекеттiк кәсiпорындарды
қоспағанда, коммерциялық ұйымдардың азаматтық құқықтары болуы және заң актiлерiнде
немесе құрылтай құжаттарында тыйым салынбаған кез келген қызмет түрiн жүзеге асыру
үшiн қажеттi азаматтық мiндеттердi атқаруы мүмкiн.
Заң актiлерiнде көзделген жағдайларда белгiлi бiр қызмет түрiн жүзеге
асырушы заңды тұлғалар үшiн басқа қызметпен айналысу мүмкiндiгi болмауы немесе
шектелуi мүмкiн.
Заңды тұлға тiзбесi заң актiлерiнде белгiленетiн жекелеген қызмет түрлерiмен
лицензия негiзiнде ғана айналыса алады.
2. Заңды тұлғаның құқық қабiлеттiлiгi ол құрылған кезде пайда болып, оны
тарату аяқталған кезде тоқтатылады. Айналысу үшiн лицензия алу қажет болатын қызмет
саласында заңды тұлғаның құқық қабiлеттiлiгi сондай лицензияны алған кезден бастап
пайда болып, ол қайтарып алынған, оның қолданылу мерзiмi өткен немесе заң
құжаттарында белгiленген тәртiппен жарамсыз деп танылған кезде тоқтатылады.
3. Коммерциялық емес ұйым болып табылатын және мемлекеттiк бюджеттiң есебiнен
ғана ұсталатын заңды тұлғаның (мемлекеттiк мекеме) құқық қабiлеттiлiгi осы
Кодекспен және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiмен белгiленедi.
Ескерту. 35-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211, 1998.12.16 N 320
Заңдарымен.
36-бап. Құрылтайшылардың (қатысушылардың) өздерi құрған
заңды тұлғалардың мүлкiне құқықтары
1. Заңды тұлғаның оқшау мүлкiне қатысты оның құрылтайшыларының
(қатысушыларының) мiндеттемелiк және заттық құқықтары болуы мүмкiн.
2. Мүлкiне өз қатысушылары (құрылтайшылары) мiндеттемелiк құқықтарын сақтап
қалатын заңды тұлғаларға шаруашылық серiктестiктер, акционерлiк қоғам мен
кооперативтер жатады.
3. Мүлкiне өз құрылтайшылары меншiк құқығын немесе өзге де заттық құқығын
сақтап қалатын заңды тұлғаларға шаруашылық жүргiзушi құқығында немесе оралымды
басқару құқығында мүлкi бар ұйымдар жатады.
4. Мүлкiне өз құрылтайшылары (қатысушылары) мүлiктiк құқықтарын сақтамайтын
заңды тұлғаларға қоғамдық бiрлестiктер, қоғамдық қорлар және дiни бiрлестiктер
жатады.
5. Құрылтайшылардың (қатысушылардың) өздерi құрған өзге ұйымдық-құқықтық
нысандардағы заңды тұлғалардың мүлкiне құқықтары Қазақстан Республикасының
заңнамалық актiлерiнде айқындалады.
Ескерту. 36-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.07.10 N 282, 2007.01.12 N 225
Заңдарымен.
37-бап. Заңды тұлғаның органдары
1. Заңды тұлға заң құжаттары мен құрылтай құжаттарына сәйкес жұмыс iстейтiн
өз органдары арқылы ғана азаматтық құқықтарға ие болып, өзiне мiндеттер қабылдайды.
2. Заңды тұлға органдарының түрлерi, тағайындалу немесе сайлану тәртiбi және
олардың өкiлеттiгi заңнамалық актілер мен құрылтай құжаттарында белгiленедi.
Ескерту. 37-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211, 2011.03.25 N 421-
IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
38-бап. Заңды тұлғаның атауы
1. Заңды тұлғаның оны басқа заңды тұлғалардан айыруға мүмкiндiк беретiн өз
атауы болады.
Заңды тұлғаның атауы оның қалай аталатынын және ұйымдық-құқықтық нысанын
көрсетудi қамтиды. Ол заңдарда көзделген қосымша мағлұматты қамтуы мүмкiн.
Заңды тұлғаның атауы оның құрылтай құжаттарында көрсетiледi.
Заңды тұлғаның атауында заң талаптарына немесе қоғамдық мораль қалыптарына
қайшы келетiн аттарды, егер жеке адамдардың есiмдерi қатысушылардың есiмдерiне
сәйкес келмесе не қатысушылар бұл адамдардың есiмiн пайдалануға олардан (олардың
мұрагерлерiнен) рұқсат алмаса, олардың есiмдерiн пайдалануға жол берiлмейдi.
2. Заңды тұлға белгілі бір атаумен заңды тұлғалардың бірыңғай мемлекеттік
тіркеліміне енгізіледі.
Заңды тұлғаның атауы Қазақстан Республикасында тіркелген заңды тұлғалардың
атауын толық немесе оның елеулі бөлігінде қайталамауға тиіс.
Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлғаның атауы заңды тұлға
тіркелгеннен кейін оның фирмалық атауы болып табылады.
Заңды тұлғаның фирмалық атауды тек қана өзі пайдалануға құқығы бар. Бөтен бір
фирмалық атауды заңсыз пайдаланатын тұлға фирмалық атаудың құқық иесінің талап етуі
бойынша мұндай атауды пайдалануды тоқтатуға және келтірілген залалдың орнын
толтыруға міндетті.
Заңды тұлғаның фирмалық атауды пайдалануға байланысты құқықтары мен
міндеттері заңнамада айқындалады.
3. Алынып тасталды - ҚР 2001.12.24 N 276 Заңымен.
4. Мемлекеттiк органдар болып табылмайтын заңды тұлғалардың фирмалық
атауларында, қызмет көрсету таңбаларында, тауар таңбаларында, Қазақстан
Республикасының заң актілерiнде, Президентi мен Үкiметi актiлерiнде белгiленген
Қазақстан Республикасы мемлекеттiк органдарының ресми атауларына сiлтемелердi
пайдалануға тыйым салынады.
Ескерту. 38-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1996.07.15 N 30, 1998.03.02 N 211,
1999.07.16 N 440, 2001.12.24 N 276, 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
39-бап. Заңды тұлғаның тұрған жерi
1. Заңды тұлғаның тұрақты жұмыс iстейтiн органы тұрған жер оның тұрған жерi
болып танылады.
2. Заңды тұлғаның тұрған жерi оның құрылтай құжаттарында почталық толық
мекен-жайы жазылып, көрсетiледi.
3. Үшiншi тұлғалармен қарым-қатынаста заңды тұлға өзiнiң нақты мекен-жайының
бiрыңғай мемлекеттiк тiзiлiмге енгiзiлген мекен-жайға сәйкес келмейтiнiне сiлтеме
жасауға құқығы жоқ. Бұл орайда үшiншi тұлғалар заңды тұлғаға мемлекеттiк тiзiлiмге
енгiзiлген мекен-жайына да, нақты мекен-жайына да почталық және өзге де хат-
хабарлар жiберуге құқылы.
Ескерту. 39-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен.
40-бап. Заңды тұлғаның құрылтайшылары
1. Заңды тұлғаны бiр немесе бiрнеше құрылтайшы құруы мүмкiн.
2. Мүлiктi меншiктенушiлер не олар уәкiлдiк берген органдар немесе жақтар,
ал заң құжаттарында арнайы көзделген реттерде өзге де заңды тұлғалар заңды тұлғаның
құрылтайшылары бола алады. Бұл орайда, мүлiктi шаруашылық жүргiзу немесе оралымды
басқару құқығымен иеленетiн заңды тұлғалар, егер Қазақстан Республикасының
заңдарында өзгеше көзделмесе, меншiк иесiнiң немесе ол уәкiлдiк берген органның
келiсiмiмен басқа заңды тұлғалардың құрылтайшылары бола алады.
3. Заңды тұлғаның құрылтайшылары, Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде
көзделген жағдайларды қоспағанда, осы заңды тұлғаның құрылтайшылары болып
табылмайтын оның басқа қатысушыларынан қандай да бiр артықшылықтарға ие бола
алмайды.
Ескерту. 40-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2003.05.16 N 416, 2011.02.18 N 408-
IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
41-бап. Заңды тұлғаның құрылтай құжаттары
1. Егер осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше
көзделмесе, заңды тұлға өз қызметiн жарғысы және құрылтай шарты негiзiнде, немесе
eгep заңды тұлғаны бiр тұлға құрған болса, жарғысы және заңды тұлға құру туралы
жазбаша түрде ресiмделген шешiмi (жалғыз құрылтайшының шешiмi) негiзiнде жүзеге
асырады. Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларда,
коммерциялық ұйым болып табылмайтын заңды тұлға ұйымдардың осы түрi жөнiндегi жалпы
ережелер негiзiнде iс-әрекет жасай алады.
Шағын, орта және ірі кәсiпкерлiк субъектiсi болып табылатын заңды тұлға өз
қызметiн Қазақстан Республикасының Үкiметi мазмұнын белгiлейтiн үлгi жарғының
негiзiнде жүзеге асыра алады.
2. Заңды тұлғаның құрылтай шарты жасалады, ал жарғысын құрылтайшылары
бекiтедi. Егер коммерциялық ұйымның құрылтайшысы бiр адам болса, құрылтай шарты
жасалмайды.
3. Коммерциялық емес ұйым мен мемлекеттiк кәсiпорынның құрылтай құжаттарында
заңды тұлға қызметiнiң мәнi мен мақсаты белгiленуге тиiс.
Шаруашылық серiктестiгi, акционерлiк қоғамы мен өндiрiстiк кооперативтiң
құрылтай құжаттарында олардың қызметiнiң мәнi мен мақсаттары көзделуi мүмкiн.
4. Құрылтай шартында тараптар (құрылтайшылар) заңды тұлға құруға
мiндеттенедi, оны құру жөнiндегi бiрлескен қызмет тәртiбiн, оның меншiгiне
(оралымды басқаруына) өз мүлкiн беру және оның қызметiне қатысу ережелерiн
белгiлейдi. Егер осы Кодексте немесе заңды тұлғалардың жекелеген түрлерi туралы заң
актiлерiнде өзгеше көзделмесе, шартта құрылтайшылар арасында таза табысты бөлудiң,
заңды тұлға қызметiн басқарудың, оның құрамынан құрылтайшылардың шығуының шарттары
мен тәртiбi де белгiленедi және оның жарғысы бекiтiледi.
Құрылтай шартына құрылтайшылардың келiсуi бойынша басқа да ережелер
енгiзiлуi мүмкiн.
4-1. Жалғыз құрылтайшының шешiмi мүлiктердi меншiкке беру (шаруашылық
жүргiзу, оралымды басқару) шарттарын және Қазақстан Республикасының заңнамасына
қайшы келмейтiн өзге де шешiмдердi қамтуға тиiс.
Жалғыз құрылтайшының - заңды тұлғаның шешiмiн Қазақстан Республикасының
заңнамасына және осы заңды тұлғаның жарғысына сәйкес оның осындай шешiм қабылдауға
құқығы бар органдары қабылдайды.
5. Заңды тұлғаның жарғысында: онда оның атауы, тұрғылықты орны, оның
органдарын құру тәртiбi және олардың құзыретi, оның қызметiн қайта құру және жою
ережелерi белгiленедi.
Егер заңды тұлғаны бiр адам құрса, онда оның жарғысында мүлiктi құру және
кiрiстердi бөлу тәртiбi де белгiленедi.
Жарғыда Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтiн басқа да
ережелер болуы мүмкiн.
6. Бiр заңды тұлғаның құрылтай шарты мен жарғысы арасында қайшылықтар болған
жағдайда:
1) егер олар құрылтайшылардың iшкi қатынастарына қатысты болса, құрылтай
шартының;
2) егер олардың қолданылуы заңды тұлғаның үшiншi тұлғалармен қатынастарында
маңызы болса, жарғының ережелерi қолдануға тиiс.
7. Барлық мүдделi адамдар заңды тұлғаның жарғысымен танысуға құқылы.
Ескерту. 41-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1996.07.15 N 30, 1997.06.19 N 132,
1997.07.11 N 154, 1998.03.02 N 211, 1998.04.22 N 221, 1998.07.10 N 282 , 2003.05.16
N 416, 2007.01.12 N 225, 2008.07.04 N 54-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан
қараңыз), 2009.12.08 N 225-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз),
2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
42-бап. Заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу және
қайта тiркеу
1. Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген жағдайларды
қоспағанда, заңды тұлға әдiлет органдарында мемлекеттiк тiркеуден өтуге тиiс.
Мемлекеттiк тiркеу тәртiбi заңдарда белгiленедi. P092121
2. Мемлекеттiк тiркеу деректерi, соның iшiнде заңды тұлғалардың атауы, ал
коммерциялық ұйымдар үшін - фирмалық атауы заңды тұлғалардың бiрыңғай мемлекеттiк
регистрiне енгiзiледi.
3. Заңды тұлға мемлекеттiк тiркеуден өткен кезден бастап құрылды деп
саналады.
4. Филиалдар мен өкiлдiктер заң құжаттарында белгiленген тәртiппен
тiркеледi.
Филиалдар мен өкiлдiктер атаулары өзгерген жағдайда қайта тiркелуге жатады.
5. Заңды тұлға құрудың заңда белгiленген тәртiбiн бұзу немесе оның құрылтай
құжаттарының заңға сәйкес келмеуi заңды тұлғаның мемлекеттiк тiркеуден бас тартуға
әкелiп соқтырады. Заңды тұлға құрудың тиiмсiздiгiн желеу етiп тiркеуден бас тартуға
жол берiлмейдi.
Мемлекеттiк тiркеуден бас тартқаны, сондай-ақ мұндай тiркеуден жалтарғаны
үшiн сотқа шағым берiлуi мүмкiн.
6. Заңды тұлға мынадай жағдайларда:
1) жарғылық капиталының мөлшерi азайтылған;
2) атауы өзгергенде;
3) шаруашылық серiктестiктерiндегi қатысушылардың құрамы өзгергенде
(шаруашылық серiктестiгi қатысушыларының тiзiлiмiн жүргiзудi бағалы қағаздарды
ұстаушылар тiзiлiмдерiнiң жүйесiн жүргiзу жөнiндегі қызметтi жүзеге асыруға
лицензиясы бар бағалы қағаздар рыногының кәсiби қатысушысы жүзеге асыратын
шаруашылық серiктестiктерiн қоспағанда) қайта тiркелуге тиiс.
Аталған негiздер бойынша құрылтай құжаттарына енгiзiлген өзгерiстер заңды
тұлға қайта тiркелмейiнше жарамсыз болып табылады.
Құрылтай құжаттарына басқа өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлген ретте
заңды тұлға бұл туралы тiркеушi органды бiр айлық мерзiмде хабардар етедi.
Ескерту. 42-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1996.07.15 N 30-I , 1997.07.11 N 154
, 1998.03.02 N 211 , 1998.07.10 N 282 , 2003.05.16 N 416 , 2005.07.08 N 72
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2006.06.05 N 146, 2011.03.25 N
421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
43-бап. Филиалдар мен өкiлдiктер
1. Заңды тұлғаның тұрған жерiнен тыс орналасқан және оның мiндеттерiнiң бәрiн
немесе бiр бөлiгiн, соның iшiнде өкiлдiк мiндетiн жүзеге асырушы оқшау бөлiмшесi
филиал болып табылады.
2. Заңды тұлғаның тұрған жерiнен тыс орналасқан және оның мүдделерiн қорғау
мен өкiлдiгiн жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде
көзделген жағдайларды қоспағанда, оның атынан мәмiлелер мен өзге құқықтық әрекеттер
жасайтын оқшау бөлiмшесi өкiлдiк болып табылады.
3. Филиалдар мен өкiлдiктер заңды тұлға болмайды. Бұларға өздерiн құрған
заңды тұлға мүлкi берiледi және оның бекiткен ережелерi негiзiнде жұмыс iстейдi.
4. Қоғамдық бiрлестiктердiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен
өкiлдiктерiнiң) басшылары қоғамдық бiрлестiктiң жарғысында және оның филиалдары
немесе өкiлдiктерi туралы ережеде көзделген тәртiппен сайланады.
Дiни бiрлестiктердiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен
өкiлдiктерiнiң) басшылары дiни бiрлестiктердiң жарғысында және оның филиалы немесе
өкiлдiгi туралы ережеде көзделген тәртiппен сайланады не тағайындалады.
Өзгеше нысандағы заңды тұлғалардың филиалдарды мен өкiлдiктерiнiң басшыларын
заңды тұлға уәкiлдiк берген орган тағайындайды және оның сенiмхаты негiзiнде жұмыс
iстейдi.
Ескерту. 43-баптың 4-тармағы жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының
1996.07.15. N 30-I , 2005.12.23. N 107 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан
қараңыз) Заңдарымен.
44-бап. Заңды тұлғаның жауапкершiлiгi
«1. Мекемелердің және қазыналық кәсiпорындардың құрылтайшысы қаржыландыратын
арнайы қаржы компанияларынан басқа заңды тұлғалар өз мiндеттемелерi бойынша
өздерiне тиесiлi барлық мүлiкпен жауап бередi.
Мекеме өзінің мiндеттемелері бойынша өз билiгiндегi ақшамен жауап бередi.
Ақша жеткiлiксiз болған жағдайда мекеменiң мiндеттемелерi бойынша оның құрылтайшысы
жауаптылықта болады.
Қазыналық кәсiпорын өзiнiң мiндеттемелерi бойынша өз билiгiндегi ақшамен
жауап бередi.
Қазыналық кәсiпорында ақша жеткiлiксiз болған жағдайда оның мiндеттемелерi
бойынша Қазақстан Республикасы немесе әкiмшiлiк-аумақтық бөлініс тиiстi бюджет
қаражатымен субсидиарлық жауаптылықта болады.
Арнайы қаржы компаниясы өз міндеттемелері бойынша Қазақстан Республикасының
секьюритилендіру туралы заңнамасында көзделген тәртіппен жауап береді.
2. Заңды тұлғаның құрылтайшысы (қатысушысы) немесе оның мүлкiнiң меншiк иесi
оның мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi, ал заңды тұлға заңды тұлғаның
құрылтайшысының (қатысушысының) немесе оның мүлкiнiң меншiк иесiнiң мiндеттемелерi
бойынша жауап бермейдi, бұған осы Кодексте, өзге заң актiлерiнде не заңды тұлғаның
құрылтай құжаттарында көзделген жағдайлар қосылмайды.
3. Егер заңды тұлғаның банкроттығы оның құрылтайшысының (қатысушысының)
немесе оның мүлкiнiң меншiк иесiнiң iс-әрекетiнен туындаған болса, заңды тұлғаның
қаражаты жеткiлiксiз болған жағдайда құрылтайшы (қатысушы) немесе оның мүлкiнiң
меншiк иесi несие берушiлер алдында субсидиарлық жауапкершiлiкте болады.
4. Заңды тұлға үшiншi тұлғалардың алдында заңды тұлғаның органы құрылтай
құжаттарында белгiленген өз өкiлеттiгiн асыра пайдаланып қабылдаған мiндеттемелерi
бойынша жауап бередi, бұған осы Кодекстiң 159-бабының 11-тармағында көзделген
жағдайлар қосылмайды.
Ескерту. 44-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.11 N 154, 1998.03.02 N 211,
1998.12.16 N 320, 1999.11.04 N 472, 2003.05.20 N 417, 2006.02.20 N 127 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2007.01.12 N 225, 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы
ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
45-бап. Заңды тұлғаны қайта құру
1. Заңды тұлғаны қайта құру (қосу, бiрiктiру, бөлу, бөлiп шығару, өзгерту)
оның мүлкiн меншiктенушiнiң немесе меншiк иесi уәкiлдiк берген органның,
құрылтайшылардың (қатысушылардың) шешiмi бойынша, сондай-ақ заңды тұлғаның құрылтай
құжаттарында уәкiлдiк берiлген органның шешiмi бойынша, не заң құжаттарында
көзделген реттерде сот органдарының шешiмi бойынша жүргiзiледi. Заңдарда қайта
құрудың басқа да нысандары көзделуi мүмкiн.
Заңды тұлға - жинақтаушы зейнетақы қорын, сақтандыру (қайта сақтандыру)
ұйымын, Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қорын, арнайы қаржы компаниясын қайта
құру Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру, сақтандыру ісі
және сақтандыру қызметі, Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры
және секьюритилендіру туралы заңнамасында көзделген ерекшеліктер ескерiле отырып
жүзеге асырылады.
Акционерлiк қоғамдарды қайта ұйымдастыру Қазақстан Республикасының
акционерлiк қоғамдар туралы заң актiсiнде белгiленген ерекшелiктер ескерiле отырып
жүзеге асырылады. V032214
2. Қайта құру ерiктi түрде немесе ықтиярсыз жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Заң құжаттарында көзделген реттерде ықтиярсыз қайта құру сот органдарының
шешiмi бойынша жүзеге асырылуы мүмкiн.
Егер заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi, ол уәкiлдiк берген орган,
құрылтайшылар немесе заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында қайта құруға уәкiлдiк
берiлген органы заңды тұлғаны қайта құруды сот органының шешiмiнде белгiленген
мерзiмде жүзеге асырмаса, сот заңды тұлғаның басқарушысын тағайындайды және оған
осы заңды тұлғаны қайта құруды жүзеге асыруды тапсырады. Басқарушы тағайындалған
кезден бастап заңды тұлғаның iсiн басқару жөнiндегi өкiлеттiк соған ауысады.
Басқарушы сотта заңды тұлғаның атынан әрекет етедi, бөлу балансын жасайды және оны
заңды тұлғаны қайта құру нәтижесiнде туындайтын құрылтай құжаттарымен бiрге соттың
бекiтуiне бередi. Аталған құжаттарды соттың бекiтуi жаңадан пайда болған заңды
тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу үшiн негiз болады.
4. Заңды тұлға, бiрiктiру нысанында қайта құрылатын реттердi қоспағанда,
жаңадан пайда болған заңды тұлғалар тiркелген кезден бастап қайта құрылған деп
есептеледi.
Заңды тұлғаны оған екiншi бiр заңды тұлғаны бiрiктiру жолымен қайта құрған
кезде, заңды тұлғалардың мемлекеттiк регистрiне бiрiктiрiлген заңды тұлға
қызметiнiң тоқтатылғандығы туралы жазба жасалған кезден бастап олардың бiрiншiсi
қайта құрылған деп есептеледi.
Ескерту. 45-бапқа өзгерту енгізілді - 1997.06.19 N 134-I, 2000.12.18 N 128,
2005.07.08 N 72 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2006.02.20 N 127
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.
46-бап. Заңды тұлғаларды қайта құрған кездегi құқықты
мирасқорлығы
1. Заңды тұлғаларды қосқан кезде олардың әрқайсысының құқықтары мен
мiндеттерi өткiзу құжатына сәйкес жаңадан пайда болған заңды тұлғаға ауысады.
2. Заңды тұлғаны екiншi бiр заңды тұлғаға бiрiктiрген кезде бiрiктiрiлген
заңды тұлғаның құқықтары мен мiндеттерi өткiзу құжатына сәйкес соңғысына ауысады.
3. Заңды тұлғаны бөлген кезде оның құқықтары мен мiндеттерi бөлу балансына
сәйкес жаңадан пайда болған заңды тұлғаларға ауысады.
4. Заңды тұлғаның құрамынан бiр немесе бiрнеше заңды тұлғаларды бөлiп
шығарғанда, бөлу балансына сәйкес олардың әрқайсысына қайта құрылған заңды тұлғаның
құқықтары мен мiндеттерi ауысады.
5. Заңды тұлғаның бiр түрiн екiншi түрдегi заңды тұлғаға өзгерткен кезде
(ұйымдық-құқықтық нысанды өзгерткенде) қайта құрылған заңды тұлғаның құқықтары мен
мiндеттерi өткiзу құжатына сәйкес жаңадан пайда болған заңды тұлғаға ауысады.
47-бап. Өткiзу актiсi және бөлу балансы
1. Қайта құрылған заңды тұлғаның мүлiктiк құқықтары мен мiндеттерi жаңадан
пайда болған заңды тұлғаға қосылған немесе бiрiктiрiлген кезде - өткiзу актiсiне
сәйкес, бөлiнген және бөлiп шығарылған жағдайда - бөлу балансына сәйкес ауысады.
Өткiзу актiсi мен айыру балансында қайта құрылған заңды тұлғаның барлық
несие берушiлерi мен борышқорларына қатысты, барлық мiндеттемелерi бойынша, соның
iшiнде тараптар дауласқан мiндеттемелер бойынша да құқықты мирасқорлығы туралы
ережелер болуға тиiс.
2. Өткiзу актiсi мен бөлу балансын заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi немесе
заңды тұлғаны қайта құру туралы шешiм қабылдаған орган бекiтедi және құрылтай
құжаттарымен бiрге жаңадан пайда болған заңды тұлғаларды тiркеуге немесе нақтылы
бар заңды тұлғалардың құрылтай құжаттарына өзгерiстер енгiзу үшiн олар құрылтай
құжаттарымен бiрге тапсырылады.
Құрылтай құжаттарымен бiрге тиiстi өткiзу актiсiнiң немесе бөлу балансының
тапсырылмауы, сондай-ақ оларда қайта құрылған заңды тұлғаның мiндеттемелерi бойынша
құқықты мирасқорлығы туралы ережелердiң болмауы жаңадан пайда болған заңды
тұлғаларды мемлекеттiк тiркеуден бас тартуға әкелiп соқтырады.
3. Егер заң құжаттарында немесе қайта құру туралы шешiмде өзгеше көзделмесе,
мүлiк (құқықтар мен мiндеттер) құқықты мирасқорына ол тiркелген кезден бастап
ауысады.
48-бап. Заңды тұлғаны қайта құру кезiндегi оның несие
берушiлерi құқықтарының кепiлдiгi
1. Заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi немесе заңды тұлғаны қайта құру туралы
шешiм қабылдаған орган бұл туралы қайта құрылатын заңды тұлғаның несие берушiлерiне
жазбаша түрде хабарлауға мiндеттi.
2. Бөлiнген және бөлiп шығарылған кезде құрылатын заңды тұлғаның несие
берушiсi осы заңды тұлға борышқоры болып табылатын мiндеттемелердiң мерзiмiнен
бұрын тоқтатылуын және келтiрiлген залалдың орны толтырылуын талап етуге құқылы.
3. Егер бөлу балансы қайта құрылған заңды тұлғаның құқықты мирасқорын
анықтауға мүмкiндiк бермесе, не егер құқықтық мирасқорында қайта құрылғанға дейін
туындаған міндеттемелерді орындау үшін мүлік жеткіліксіз болса, жаңадан пайда
болған заңды тұлғалар, сондай-ақ құрамынан басқа заңды тұлға бөлiнiп шыққан заңды
тұлға, қайта құрылған заңды тұлғаның мiндеттемелерi бойынша оның несие
берушiлерiнiң алдында ортақ жауапты болады.
Ескерту. 48-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211, 2010.04.02 N 262-
IV (2010.10.21 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
49-бап. Заңды тұлғаны тарату негiздерi
1. Заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушiнiң немесе меншiк иесi уәкiлдiк берген
органның шешiмi бойынша, сондай-ақ құрылтай құжаттарында шешiм қабылдауға уәкiлдiк
берiлген заңды тұлға органының шешiмi бойынша заңды тұлға кез келген негiз бойынша
таратылуы мүмкiн.
Заңды тұлға - жинақтаушы зейнетақы қорын, сақтандыру (қайта сақтандыру)
ұйымын, Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қорын, арнайы қаржы компаниясын, мақта
өңдеу ұйымын тарату Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру,
сақтандыру ісі және сақтандыру қызметі, Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру
қоры, секьюритилендіру және мақта саласын дамыту туралы заңнамасында көзделген
ерекшелiктер ескерiле отырып жүзеге асырылады.
2. Соттың шешiмi бойынша заңды тұлға:
1) банкрот болған;
2) заңды тұлғаны құру кезiнде заңдардың түзетуге келмейтiн сипатта бұзылуына
жол берiлуiне байланысты оны тiркеу жарамсыз деп танылған;
3) орналасқан жері бойынша немесе нақты мекенжайы бойынша заңды тұлға,
сондай-ақ заңды тұлға бір жыл ішінде оларсыз жұмыс істей алмайтын құрылтайшылар
(қатысушылар) және лауазымды адамдар болмаған;
4) қызметін заңнаманы өрескел бұза отырып жүзеге асырған:
заңды тұлғаның жарғылық мақсаттарына қайшы келетін қызметті үнемі жүзеге
асырған;
қызметін тиісті рұқсатсыз (лицензиясыз) не заңнамалық актілерде тыйым
салынған қызметті жүзеге асырған;
5) басқа да заңнамалық актілерде көзделген жағдайларда таратылуы мүмкін.
3. Осы баптың екiншi тармағындағы аталған негiздер бойынша заңды тұлғаны
тарату туралы талапты заң актiлерiнде осындай талап қоюға құқық берiлген
мемлекеттiк орган, ал банкрот болған жағдайда - несие берушiлер де сотқа беруi
мүмкiн.
Заңды тұлғаны тарату туралы сот шешiмiмен заңды тұлғаны таратуды жүзеге
асыру жөнiндегi мiндеттер оның мүлкiн меншiктенушiге, меншiк иесi уәкiлдiк берген
органға, заңды тұлғаны таратуға оның құрылтай құжаттарында уәкiлдiк берiлген
органға, не сот тағайындаған басқа органға (тұлғаға) жүктелуi мүмкiн.
4. Егер заңды тұлға жөнiнде осы баптың 1-тармағында белгiленген тәртiп
бойынша оны тарату туралы шешiм қабылданып, оның мүлкiнiң құны несие берушiлердiң
талаптарын қанағаттандыру үшiн жеткiлiксiз болса, ондай заңды тұлға банкроттық
туралы заңдарда белгiленген тәртiппен таратылуы мүмкiн.
5. Заңды тұлғалардың жекелеген түрлерi мемлекет уәкiлдiк берген тиiстi
органның шешiмiмен заң актiлерiнде көзделген негiздер бойынша таратылуы
мүмкiн. V032214
Ескерту. 49-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1997.01.21 N 68-I , 1997.06.19 N
134-I , 1998.03.02 N 211 , 2000.12.18 N 128 , 2001.12.24 N 276 (2002.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2006.02.20 N 127 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан
қараңыз), 2007.01.12 N 225 , 2007.07.21 N 299, 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
50-бап. Заңды тұлғаны тарату тәртiбi
1. Заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi немесе заңды тұлғаны тарату туралы
шешiм қабылдаған орган бұл туралы заңды тұлғаларды тiркеудi жүзеге асыратын әдiлет
органына, тiркеу орны бойынша салық органына дереу жазбаша түрде хабарлауға
мiндеттi.
2. Заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi немесе заңды тұлғаны тарату туралы
шешiм қабылдаған орган тарату комиссиясын құрады және осы Кодекске сәйкес тарату
тәртiбi мен мерзiмiн белгiлейдi.
Тарату комиссиясы құрылған кезден бастап заңды тұлғаның мүлкiн және iстерiн
басқару жөнiндегі өкiлеттiк соған ауысады. Тарату комиссиясы сотта таратылатын
заңды тұлға атынан әрекет етедi.
3. Тарату комиссиясы заңды тұлғаны тарату туралы, сондай-ақ оның несие
берушiлерiнiң талаптарын мәлiмдеу тәртiбi мен мерзiмi туралы ақпаратты орталық
әдiлет органының ресми баспасөз басылымдарында жариялайды. Талаптарды мәлiмдеу
мерзiмi тарату туралы жарияланған кезден бастап екi айдан кем бола алмайды.
Тарату комиссиясы несие берушiлердi анықтау және қарыздарын алу үшiн шаралар
қолданады, сондай-ақ несие берушiлерге заңды тұлғаның таратылғандығы туралы жазбаша
хабарлайды.
4. Несие берушiлер талаптарын қоюға арналған мерзiм аяқталғаннан кейiн
тарату комиссиясы аралық тарату балансын жасайды, онда таратылатын заңды тұлға
мүлкiнiң құрамы, несие берушiлер қойған талаптар тiзбесi, сондай-ақ оларды қарау
нәтижелерi туралы мәлiметтер болады.
Аралық тарату балансын заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi немесе заңды
тұлғаны тарату жөнiнде шешiм қабылдаған орган бекiтедi.
Аралық тарату балансын жасаған кезде таратылатын заңды тұлға мүлкінің
құрамына Қазақстан Республикасының секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес
шығарылған облигациялар бойынша қамтамасыз ету болып табылатын бөлінген активтер
және ипотекалық облигациялар бойынша мынадай қамтамасыз ету болып табылатын кепіл
мүлкі: ипотекалық тұрғын үй қарызы шарттары бойынша талап ету құқығы (ипотекалық
куәліктерді қоса алғанда), сондай-ақ аталған облигацияларды ұстаушыларда оларға
меншік құқығы туындаған немесе мәмілелер бойынша не Қазақстан Республикасының заң
актілерінде көзделген өзге де негіздер бойынша оларға ауысқан жағдайларда Қазақстан
Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздары енгізілмейді. Тарату комиссиясы
аталған мүлiктi және Қазақстан Республикасының секьюритилендіру
туралы заңнамасына сәйкес шығарылған облигациялар бойынша қамтамасыз ету болып
табылатын бөлінген активтерді Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы
туралы заңнамасына сәйкес кредиторлармен - аталған облигацияларды ұстаушылармен
есеп айырысу үшiн ипотекалық облигацияларды немесе Қазақстан Республикасының
секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес шығарылған облигацияларды ұстаушылардың
өкіліне бередi.
5. Егер таратылатын заңды тұлғаның (мемлекеттiк мекемелерден басқа) ақшасы
несие берушiлердiң талабын қанағаттандыру үшiн жеткiлiксiз болса, тарату комиссиясы
заңды тұлғаның мүлкiн сот шешiмдерiн орындау үшiн белгiленген тәртiп бойынша жария
сатуды жүзеге асырады.
6. Таратылатын заңды тұлғаның несие берушiлерiне ақша төлеудi тарату
комиссиясы осы Кодекстiң 51-бабында белгiленген кезек тәртiбiмен аралық тарату
балансы бекiтiлген күннен бастап, соған сәйкес жүргiзедi. Акционерлiк қоғамдардың
мүлкiн бөлу ерекшелiктерi олар туралы заңдармен белгiленедi.
7. Несие берушiлермен есеп айырысу бiткеннен кейiн тарату комиссиясы тарату
балансын жасайды, оны заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi немесе заңды тұлғаны
тарату туралы шешiм қабылдаған орган бекiтедi.
8. Несие берушiлердiң талаптары қанағаттандырылғаннан кейiн қалған мүлiк
құрылтай құжаттарында көрсетiлген мақсаттарға жұмсалады.
9. Несие берушiлердiң талаптарын қанағаттандыру үшiн таратылатын қазыналық
кәсiпорынның - мүлкi, ал таратылатын мекеменiң ақшасы жеткiлiксiз болған жағдайда,
несие берушiлер талаптарының қалған бөлiгiн осы кәсiпорынның немесе мекеменiң
мүлкiн меншiктенушi есебiнен қанағаттандыру туралы талап қойып сотқа жүгiнуге
құқылы.
9-1. Алып тасталды - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
10. Заңды тұлғалардың мемлекеттiк регистрiне тиiстi жазба жасалғаннан кейiн
заңды тұлғаның таратылуы аяқталады, ал заңды тұлғаның өмiр сүруi тоқтатылды деп
есептеледi.
Ескерту. 50-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1996.07.15 N 30-I , 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 , 1998.07.10. N 282 , 1998.12.16. N 320 , 2003.06.03. N 426
, 2006.01.10. N 115 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі),
2006.02.20. N 127 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2007.01.12. N
225 , 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
51-бап. Несие берушiлердiң талаптарын қанағаттандыру
1. Заңды тұлға таратылған кезде оның несие берушiлерiнiң талаптары мынадай
кезек бойынша қанағаттандырылады:
1) бiрiншi кезекте - жалақыдан және (немесе) өзге де кiрiстен ұсталған
алименттерді төлеу жөнiндегi талаптар, сондай-ақ таратылатын заңды тұлға өмiрiне
немесе денсаулығына зиян келтiргенi үшiн алдында жауаптылықта болатын азаматтардың
талаптары тиiстi мерзiмдiк төлемдердi капиталға айналдыру жолымен
қанағаттандырылады;
2) екінші кезекте - банкроттық мәселелерін реттейтін заң актісіне сәйкес
талаптар сомасының бір бөлігі бесінші кезекте қанағаттандырылатын жағдайларды
қоспағанда, еңбек шарты бойынша жұмыс істеген адамдардың еңбегіне ақы төлеу және
өтем төлеу, Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына әлеуметтiк аударымдар бойынша,
еңбекақыдан ұсталатын міндетті зейнетақы жарналарын төлеу жөніндегі берешектерді
өтеу, сондай-ақ авторлық шарттар бойынша сыйақы төлеу жөнінде есеп айырысулар
жүргізіледі;
3) үшінші кезекте - кредиторлардың таратылатын банкроттың кепілмен
қамтамасыз етілген мүлкінің міндеттемелері жөніндегі талаптары, кредиторлардың -
ипотекалық тұрғын үй қарызы шарттары бойынша талап ету құқықтары кепілімен
(ипотекалық куәлік кепілін қоса алғанда) қамтамасыз етілген ипотекалық
облигацияларды, сондай-ақ аталған облигацияларды ұстаушыларда оларға меншік құқығы
туындаған немесе мәмілелер бойынша не Қазақстан Республикасының заң актілерінде
көзделген өзге де негіздер бойынша оларға ауысқан жағдайларда Қазақстан
Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарын ұстаушылардың талаптарын қоспағанда,
қамтамасыз ету сомасы шегінде қанағаттандырылады;
4) төртiншi кезекте салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
жөнiндегi берешек өтеледi;
5) бесiншi кезекте - заң құжаттарына сәйкес басқа да несие берушiлермен есеп
айырысылады.
2. Әр кезектiң талаптары оның алдындағы кезек талаптары толық
қанағаттандырылып болғаннан кейiн қанағаттандырылады.
3. Таратылған заңды тұлғаның мүлкi жеткiлiксiз болған жағдайда, егер заңда
өзгеше белгiленбесе, ол несие берушiлер арасында тиiстi кезекпен қанағаттандырылуға
жататын талаптардың сомаларына қарай бөлiнедi.
4. Тарату комиссиясы несие берушiнiң талаптарын қанағаттандырудан бас
тартқан не оларды қараудан жалтарған жағдайда, несие берушi заңды тұлғаның тарату
балансы бекiтiлгенге дейiн тарату комиссиясына талап қойып сотқа жүгiнуге құқылы.
Соттың шешiмi бойынша несие берушiнiң талаптары таратылған заңды тұлғаның қалған
мүлкi есебiнен қанағаттандырылуы мүмкiн.
5. Заңды тұлғаның несие берушiлердiң талаптары қанағаттандырылғаннан кейiн
қалған мүлкi, егер заңдарда немесе заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында өзгеше
көзделмесе, оның бұл мүлiкке заттық құқықтары бар немесе заңды тұлға жөнiнде
мiндеттемелiк құқықтары бар меншiк иесiне немесе құрылтайшыларына (қатысушыларына)
берiледi.
6. Таратылатын заңды тұлға мүлкiнiң жеткiлiксiз болуына байланысты несие
берушiлердiң қанағаттандырылмаған, сондай-ақ тарату балансын бекiткенге дейiн
мәлiмделмеген талаптары өтелген деп есептеледi.
Егер несие берушi талап қойып сотқа жүгiнбесе, несие берушiлердiң тарату
комиссиясы мойындамаған талаптары да, сот шешiмiмен несие берушiге
қанағаттандырудан бас тартылған талаптар да өтелген деп есептеледi.
Ескерту. 51-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.01.21. N
68-I , 2001.07.11. N 239 , 2003.06.03. N 426 , 2004.04.08. N 542 (2005 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі), 2007.01.12. N 225 Заңдарымен.
52-бап. Банкроттық
Банкроттық - борышкердiң соттың шешiмiмен танылған оны таратуға негiз болып
табылатын дәрменсiздiгi.
Борышкердiң - жеке кәсiпкердiң немесе заңды тұлғаның ақшалай мiндеттемелер
бойынша несие берушiлердiң талаптарын толық көлемде қанағаттандыра алмауы, еңбек
шарты бойынша жұмыс iстейтiн адамдармен еңбегiне ақы төлеу жөнiнде есеп айырыса
алмауы, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді, Мемлекеттік
әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдарды, сондай-ақ міндетті зейнетақы
жарналарын төлеуді қамтамасыз ете алмайтын қабiлетсiздiгi сот белгілеген оның
дәрменсiздiгi деп түсiнiледi.
Ескерту. 52-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1997.01.21. N 68-
I , өзгерту енгізілді - 1998.06.29. N 238 , 2008.07.05 N 60-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
53-бап. Банкрот деп тану
1. Банкроттық ерiктi түрде немесе мәжбүр ету тәртiбiмен танылуы
мүмкiн. Z970067
2. Банкроттықты ерiктi түрде тану борышкердiң сотқа берген өтiнiшi негiзiнде
жүзеге асырылады. P00003S
3. Мәжбүр ету тәртiбiмен банкрот деп тану несие берушiнiң, ал заң
актiлерiнде көзделген жағдайларда өзге де адамдардың сотқа өтiнiш беруi негiзiнде
жүзеге асырылады.
Ескерту. 53-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1997.01.21. N 68-
I , өзгерту енгізілді - 1998.06.29. N 238 Заңдарымен.
54-бап. Банкроттық туралы iс жөнiндегi оңалту рәсiмi
Дәрменсіз борышкерге оның таратылуына жол бермеу мақсатымен төлем қабiлетiн
қалпына келтiруге бағытталған, заңға қайшы келмейтiн кез-келген шаралар қолданылуы
мүмкiн.
Аталған шаралар оңалту рәсiмi шеңберiнде iске асырылады, оны жүзеге асырудың
тәртiбi мен мерзiмi банкроттық туралы заңдармен белгiленедi.
Ескерту. 54-бап жаңа редакцияда - ҚР 1997.01.21 N 68-I Заңымен, өзгеріс
енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
54-1. Сырттай байқау
Сырттай байқау рәсiмiн сот:
борышкер мүлкiнiң сақталуын қамтамасыз ету;
әдейi және жалған банкроттық белгiлерiн анықтау;
борышкердің - қаржылық жай-күйiне, төлем қабілетін қалпына келтіру
мүмкіндігін немесе мүмкіндігінің жоқтығын айқындауға және кредиторлар алдындағы
мiндеттемелерiн орындаудан жалтару жөнiндегi әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) талдау
жүргiзу;
кредиторлар тарапынан борышкердiң қаржы-шаруашылық қызметiнiң жай-күйiне
және олардың қайта ұйымдастыруды жүргiзуiне бақылау жасау;
негiзгi құралдарды иелiктен шығару, мүлiктi кепiлге немесе жалға беру
бойынша мәмiлелер, сондай-ақ орындалуы борышкерге залал келтiруi мүмкiн нарықтық
бағадан айтарлықтай төмен бағамен не жеткiлiксiз негiздер бойынша өзге де мәмiлелер
жасауға бақылау жасау мақсатында енгiзуi мүмкiн.
Сырттай байқауды қолдану Қазақстан Республикасының заңнамалық
актiлерiнде белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.
Ескерту. 54-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2006.01.10 N
115 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), өзгерту енгізілді -
2008.07.05 N 60-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
55-бап. Конкурстық iстi қозғау салдары
1. Конкурстық iс қозғалған кезден бастап:
1) шамасы жоқ борышқордың мүлiктi иелiктен шығаруына (иелiктен шығаруға
несие берушiлердiң жиналысы рұқсат еткен кезден басқа жағдайда), бiреуге беруiне
және мiндеттемелердi өтеуiне тыйым салынады;
2) шамасы жоқ борышқордың барлық борыштылық мiндеттемелерiнiң мерзiмi өткен
деп саналады;
3) шамасы жоқ борышқор берешектерiнiң барлық түрлерi бойынша айыпақы мен
сыйақыны (мүдденi) есептеу тоқтатылады;
4) шамасы жоқ борышқор мүлкiнен ақы өндiрiп алуға заңдармен қойылған
шектеулердiң бәрi алынып тасталады;
5) егер шамасы жоқ борышқор қатысатын мүлiктiк сипаттағы сотта қаралып
жатқан даулар туралы шешiм заңды күшiне енбеген болса, олар тоқтатылады.
2. Осы кезден бастап мүлiктiк сипаттағы барлық талаптар борышқорға
тек конкурстық iстi жүргiзу шеңберiнде ғана қойылады.
Ескерту. 55-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.06.29. N 238 Заңдарымен.
56-бап. Дәрменсiз борышқорды борыштардан босату
1. Мүлiктi сатқаннан кейiн және сатудан түскен ақшаны несие берушiлердiң
арасында бөлгеннен кейiн дәрменсiз борышқор қалған мiндеттемелер мен орындауға
ұсынылған және заңды тұлғаны банкрот деп тану кезiнде есепке алынған өзге де
талаптарды орындаудан босатылады.
2. Дәрменсiз борышқор, егер өзiнiң мүлкiнiң бiр бөлiгiн тарату iс басталғанға
дейiнгi үш жыл iшiнде жасырса немесе жасыру мақсатымен басқа адамға берiп жiберсе,
бухгалтерлiк кiтаптарды, шоттарды, құжаттарды қоса алғанда, қажеттi есеп-қисап
ақпаратын жасырса немесе қолдан жасаса мiндеттемелерiн орындаудан босатылмайды.
Ескерту. 56-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N
211 , 2001.07.11. N 239 , 2006.01.10. N 115 (ресми жарияланған күнінен бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
57-бап. Банкрот болған заңды тұлға қызметiнiң
тоқтатылуы
1. Заңды тұлғаны соттың банкрот деп тануы оның таратылуына әкелiп соқтырады.
2. Банкрот кәсiпорын мемлекеттiк тiркеу регистрiнен шығарылған кезден бастап
оның қызметi тоқтатылды деп есептеледi.
2. Шаруашылық серiктестiк
1. Жалпы ережелер 58-бап. Шаруашылық серiктестiк туралы негiзгi
ережелер
1. Жарғылық капиталы құрылтайшылардың (қатысушылардың) үлесiне (салымдарына)
бөлiнген коммерциялық ұйым шаруашылық серiктестiк деп танылады. Құрылтайшылардың
(қатысушылардың) салымдары есебiнен құрылған, сондай-ақ шаруашылық серiктестiк өз
қызметi үрдiсiнде өндiрген және алған мүлiк меншiк құқығы бойынша серiктестiкке
тиесiлi болады.
2. Шаруашылық серiктестiктер толық серiктестiк, сенiм серiктестiгi,
жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк, қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк
нысандарында құрылуы мүмкiн.
3. Толық және сенiм серiктестiгiнен басқа, шаруашылық cepіктестікті бiр
тұлға құра алады, ол оның жалғыз қатысушысы болады.
Толық серiктестiктiң қатысушылары және сенiм серiктестiгiндегi толық
серiктер азаматтар ғана бола алады.
4. Құрылтай шарты мен жарғы шаруашылық серiктестiктiң құрылтай құжаттары
болып табылады.
Жарғы бiр адам (бiр қатысушы) құрған шаруашылық серiктестiктiң құрылтай
құжаты болып табылады.
5. Шағын кәсіпкерлік субъектісі болып табылатын шаруашылық серіктестігін
қоспағанда, шаруашылық серіктестігінің құрылтай құжаттарын (жарғы және құрылтай
шартын) нотариат куәландыруға тиіс.
6. Шаруашылық серiктестiктiң құрылтай құжаттарында осы Кодекстiң 41-бабының 4
және 5-тармақтарында аталған мәлiметтерге қоса әрбiр қатысушының үлес мөлшерi
туралы; серiктестiктiң жарғылық капиталына олар салатын салымның мөлшерi, құрамы,
мерзiмi және тәртiбi туралы; серiктестiктiң жарғылық капиталына салым салу
жөнiндегi мiндеттердi бұзғаны үшiн қатысушылардың жауапкершiлiгi туралы ережелер,
сондай-ақ заң құжаттарында көзделген өзге де мәлiметтер болуға тиiс.
7. алып тасталды
8. Шаруашылық серiктестiк, заң құжаттарында көзделген реттердi қоспағанда,
басқа шаруашылық серiктестiктердiң құрылтайшысы болуы мүмкiн.
9. Шаруашылық серiктестiк бағалы қағаздарды ұстаушылар тiзiлiмдерiнiң
жүйесiн жүргiзу жөнiндегi қызметтi жүзеге асыруға лицензиясы бар бағалы қағаздар
рыногының кәсiби қатысушысымен шаруашылық серiктестiгiне қатысушылар тiзiлiмiн
жүргiзу шартын жасасуға құқылы.
Құрылтай шартының қолданылуы шаруашылық серiктестiгiне қатысушылар тiзiлiмi
қалыптастырылған күннен бастап тоқтатылады. Шаруашылық серiктестiгiне қатысушылар
тiзiлiмiнен үзiнді-көшiрме қатысушылар тiзiлiмiн жүргiзудi бағалы қағаздарды
ұстаушылар тiзiлiмдерiнiң жүйесiн жүргiзу жөнiндегi қызметтi жүзеге асыруға
лицензиясы бар бағалы қағаздар рыногының кәсiби қатысушысы жүзеге асыратын
шаруашылық серiктестiгiнiң жарғылық капиталындағы үлеске құқықты растайтын құжат
болып табылады.
Акционерлiк қоғам қатысушылар тiзiлiмiн жүргiзудi бағалы қағаздарды
ұстаушылар тiзiлiмдерiнiң жүйесiн жүргiзу жөнiндегi қызметтi жүзеге асыруға
лицензиясы бар бағалы қағаздар рыногының кәсiби қатысушысы жүзеге асыратын
шаруашылық серiктестiгi болып қайта құрылған жағдайда құрылтай шарты жасалмайды.
Қатысушылар тiзiлiмiн жүргiзудi бағалы қағаздарды ұстаушылар тiзiлiмдерiнiң
жүйесiн жүргiзу жөнiндегi қызметтi жүзеге асыруға лицензиясы бар бағалы қағаздар
рыногының кәсiби қатысушысы жүзеге асыратын шаруашылық серiктестiгiнiң жарғылық
капиталына қатысу үлесiне құқықтар шаруашылық серiктестiгiне қатысушылар
тiзiлiмiнде осы құқықтардың тiркелген кезiнен бастап туындайды.
Шаруашылық серiктестiгiне қатысушылар тiзiлiмiн қалыптастыру, жүргiзу және
сақтау тәртiбi Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленедi.
Ескерту. 58-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.11 N 154, 1998.03.02 N 211,
1998.07.10 N 282, 2003.05.16 N 416, 2005.07.08 N 72 (қолданысқа енгізілу тәртібін
2-баптан қараңыз), 2007.01.12 N 225, 2010.01.20 № 239-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.
59-бап. Шаруашылық серiктестiктiң жарғылық капиталына
салым салу. Шаруашылық серiктестiктiң жарғылық
капиталындағы және мүлкiндегi қатысушының үлесi
1. Ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүлiктiк құқық, санаткерлiк қызмет нәтижесi
құқығын қоса алғанда және өзге де мүлiк (Қазақстан Республикасының секьюритилендіру
туралы заңнамасына сәйкес құрылатын, жарғылық капиталы тек қана ақшамен
қалыптастырылатын арнайы қаржы компанияларын және Қазақстан Республикасының бағалы
қағаздар нарығы туралы заңнамасына сәйкес құрылатын ислам арнайы қаржы
компанияларын қоспағанда) шаруашылық серiктестiктiң жарғылық капиталына салынатын
салым бола алады. қараңыз.V095687
Құрылтайшылардың (қатысушылардың) жарғылық капиталға заттай нысанда немесе
мүлiктiк құқықтар түрiнде салған салымдары барлық құрылтайшылардың келiсiмi бойынша
немесе серiктестiктiң барлық қатысушыларының жалпы жиналысының шешiмi бойынша
ақшалай нысанда бағаланады. Егер мұндай салымның құны жиырма мың айлық есептiк
көрсеткiш мөлшерiне барабар сомадан асып кетсе, оның бағасын тәуелсiз сарапшы
растауға тиiс.
Шаруашылық серiктестiгiн қайта тiркеген кезде оған қатысушының салымын
ақшалай бағалау серiктестiктiң бухгалтерлiк құжаттарымен не аудиторлық есеппен
расталуы мүмкiн.
Серiктестiктiң құрылтайшылары (қатысушылары) осындай баға берiлген кезден
бастап бес жыл бойы серiктестiктiң несие берушiлерi алдында салым бағасы
арттырылған сома шегiнде бiрлесiп жауап бередi.
Серiктестiкке салым ретiнде мүлiктi пайдалану құқығы берiлетiн жағдайларда
бұл салымның мөлшерi құрылтай құжаттарында көрсетiлген барлық мерзiмге есептелген
осы мүлiктi пайдалану төлемiмен анықталады.
Салымдарды мүлiктiк емес жеке құқық және өзге де материалдық емес игiлiк
түрiнде, сондай-ақ қатысушылардың серiктестiкке қойған талаптарын есептеу жолымен
енгiзуге жол берiлмейдi.
2. Егер құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, жарғылық капиталдағы барлық
қатысушылардың үлестерi және тиiсiнше олардың шаруашылық серiктестiгi мүлкiнiң
құнындағы үлестерi (мүлiктегi үлес) жарғылық капиталдағы салымдарына барабар
болады.
Шаруашылық серiктестiкке қатысушы серiктестiк мүлкiндегi өз үлесiн, егер заң
құжаттарында немесе құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, салып қоюға және
сатуға құқылы.
3. Жарғылық капиталға салым салудың тәртiбi мен мерзiмi, сондай-ақ жарғылық
капиталды құру жөнiндегi мiндеттердi орындамағаны үшiн жауапкершiлiк заң
құжаттарында және (немесе) құрылтай құжаттарында белгiленедi.
4. Шаруашылық серiктестiгiнiң жарғылық капиталын азайтуға оның барлық несие
берушiлерiне хабарланғаннан кейiн жол берiледi. Олар бұл жағдайда серiктестiктiң
мерзiмiнен бұрын тоқтатылуын немесе тиiстi мiндеттемелерiн орындауын және оның
зиянды өтеуiн талап етуге құқылы.
Осы тармақта белгiленген тәртiптi бұза отырып жарғылық капиталды азайту
мүдделi адамдардың арызы негізінде сот шешiмiмен серiктестiктi таратуға негiз болып
табылады.
Ескерту. 59-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1996.07.15 N 30 , 1997.07.11 N 154 ,
1998.03.02 N 211 , 2006.02.20 N 127 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан
қараңыз), 2006.05.05 N 139 , 2009.02.12 N 133-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз), 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
60-бап. Шаруашылық серiктестiктi басқару
1. Шаруашылық серiктестiктiң жоғары органы оның қатысушыларының жалпы
жиналысы болып табылады.
Толық серiктестiктен және сенiм серiктестiгiнен басқа, бiр тұлға құрған
шаруашылық серiктестiктерде жалпы жиналыстың өкiлеттiгi оның бiрден бiр
қатысушысына тиесiлi болады.
2. Шаруашылық серiктестiкте оның қызметiне күнделiктi басшылық жасайтын және
оның қатысушыларының жалпы жиналысына есеп берiп отыратын атқарушы орган (алқалық
және (немесе) жеке-дара құрылады). Жеке-дара басқару органы оның қатысушылары
арасынан сайланбауы мүмкiн.
Серiктестiктiң алқалы органдары ретiнде:
1) басқарма (дирекция);
2) байқаушы кеңес;
3) заң актiлерiнде немесе шаруашылық серiктестiгi қатысушыларының жалпы
жиналысының шешiмiнде көзделген жағдайларда басқа да органдар құрылуы мүмкiн.
3. Шаруашылық серiктестiктiң органдарының құзыретi, оларды сайлау
(тағайындау) тәртiбi, сондай-ақ олардың шешiмдер қабылдау тәртiбi осы Кодекске, заң
құжаттарына және құрылтай құжаттарына сәйкес белгiленедi.
4. Шаруашылық серiктестiгi қаржы есептерiнiң дұрыстығын тексеру және растату
үшiн серiктестiкпен немесе оның қатысушыларымен мүлiктiк мүдделер жөнiнен байланысы
жоқ аудиторлық ұйымды тарта алады (сыртқы аудит).
Шаруашылық серiктестiгiн аудиторлық тексеру серiктестiк бiр немесе бiрнеше
қатысушысының талап етуi бойынша соның (солардың) есебiнен кез келген уақытта
жүргiзiлуге тиiс.
Шаруашылық серiктестiгiнiң қызметiне аудиторлық тексерудi жүргiзу
тәртiбi заңдармен және серiктестiктiң құрылтай құжаттарымен белгiленедi.
Ескерту. 60-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N
211 , 1998.04.22. N 221 , 2006.05.05. N 139 , 2007.01.12. N 225 Заңдарымен.
61-бап. Шаруашылық серiктестiкке қатысушылардың
құқықтары мен мiндеттерi
1. Шаруашылық серiктестiкке қатысушылардың:
1) құрылтай құжаттарында белгiленген тәртiппен шаруашылық серiктестiктiң
iстерiн басқаруға қатысуға;
2) шаруашылық серiктестiктiң қызметi туралы ақпарат алуға және құрылтай
құжаттарында белгiленген тәртiппен оның құжаттамаларымен танысуға;
3) таза табысты бөлiсуге қатысуға құқығы бар. Құрылтай құжаттарының бiр
немесе бiрнеше қатысушыны пайданы бөлiсуге қатысудан шеттетудi көздейтiн ережелерi
жарамсыз болып табылады;
4) шаруашылық серiктестiк таратылған жағдайда несие берушiлермен есеп
айырысқаннан кейiн қалған серiктестiк мүлкiндегi өздерiнiң үлесiне сәйкес мүлiктiң
бiр бөлiгiн немесе оның құнын алуға.
Шаруашылық серіктестікке қатысушылардың заң құжаттарында және құрылтай
құжаттарында көзделген басқа да құқықтары болуы мүмкін.
5)
2. Шаруашылық серiктестiкке қатысушылар:
1) құрылтай құжаттарының талаптарын сақтауға;
2) салымдарды құрылтай құжаттарында көзделген тәртiп, мөлшер, әдiстер және
мерзiмдер бойынша салып отыруға;
3) шаруашылық серiктестiк коммерциялық құпия деп жариялаған мәлiметтердi
жария етпеуге мiндеттi.
Шаруашылық серiктестiктiң қатысушылары Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілерінде және құрылтай құжаттарында көзделген басқа да мiндеттердi атқаруы
мүмкiн.
Ескерту. 61-бапқа өзгертулер енгізілді - Қазақстан Республикасының
1997.07.11. N 154 , 1998.03.02. N 211 , 2007.02.19. N 230 (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
62-бап. Шаруашылық серiктестiктердi қайта құру
1. Шаруашылық серiктестiктер заң құжаттарында белгiленген реттер мен тәртiп
бойынша қатысушылардың жалпы жиналысының шешiмiмен шаруашылық серiктестiктiң бiр
түрiнен екiншi түрi не акционерлік қоғамдар немесе өндiрiстiк кооперативтер болып
қайта құрылуы мүмкiн.
2. Толық серiктестiк немесе сенiм серiктестiгi акционерлiк қоғам,
жауапкершiлiгi шектеулi немесе қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк болып қайта
құрылған жағдайда акционерлiк қоғамның, жауапкершiлiгi шектеулi немесе қосымша
жауапкершiлiгi бар серiктестiктiң қатысушысы болған әрбiр толық серiктес толық
серiктестiктен немесе сенiм серiктестiгiнен акционерлiк қоғамға, жауапкершiлiгi
шектеулi немесе қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiкке көшкен мiндеттемелер
бойынша екi жыл бойы өзiнiң барлық мүлкiмен субсидиялық жауапты болады. Бұрынғы
толық серiктестiң өзiне тиесiлi акцияларды (үлестердi) иелiктен шығаруы оны мұндай
жауапкершiлiктен босатпайды.
Ескерту. 62-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1996.07.15. N
30-I , 1999.07.16. N 436 -I Заңдарымен.
2. Толық серiктестiк
63-бап. Толық серiктестiк туралы негiзгi ережелер
1. Толық серiктестiктiң мүлкi жеткiлiксiз болған жағдайда қатысушылары
серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiне тиесiлi барлық мүлкiмен ортақ
жауапкершiлiкте болатын серiктестiк толық серiктестiк деп танылады.
2. Азамат бiр ғана толық серiктестiктiң қатысушысы бола алады.
64-бап. Толық серiктестiктiң жарғылық капиталы
1. Толық серiктестiктiң жарғылық капиталының мөлшерiн оның құрылтайшылары
белгiлейдi, бiрақ ол заң құжаттарында белгiленген ең төменгi мөлшерден кем болмауы
керек.
2.
Ескерту. 64-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 Заңдарымен.
65-бап. Толық серiктестiктiң iсiн жүргiзу
1. Толық серiктестiктiң ең жоғары органы қатысушылардың жалпы жиналысы болып
табылады. Толық серiктестiктiң iшкi мәселелерi жөнiндегі шешiм барлық
қатысушылардың жалпы келiсiмi бойынша қабылданады. Серiктестiктiң құрылтай шартында
қатысушылардың көпшiлiк даусымен шешiм қабылданатын реттер көзделуi мүмкiн. Егер
құрылтай шартында оның қатысушыларының дауыс санын анықтаудың өзгеше тәртiбi
көзделмесе, толық серiктестiктiң әрбiр қатысушысының бiр даусы болады. Құрылтай
шартында қатысушылар алатын дауыс санын олардың жарғылық капиталдағы үлесiне сай
белгiленетiндiгi көзделуi мүмкiн.
2. Толық серiктестiктi осы баптың 1-тармағының ережелерiн ескере отырып
басқаруды толық серiктестiктiң атқару органдары жүзеге асырады. Басқару
органдарының түрлерi, құрылу тәртiбi және олардың құзыретi құрылтай құжаттарында
белгiленедi.
3. Толық серiктестiкке қатысушының қалған қатысушылардың келiсiмiнсiз өз
атынан және өз мүдделерi немесе үшiншi жақтардың мүдделерi үшiн серiктестiк қызметi
мәнiмен бiртектес мәмiлелер жасасуға құқығы жоқ. Бұл ереже бұзылған жағдайда
серiктестiк өз қалауы бойынша мұндай қатысушылардан не серiктестiкке келтiрiлген
залалдың орнын толтыруын, не осындай мәмiлелерден тапқан бүкiл пайданы
серiктестiкке беруiн талап етуге құқылы.
4. Серiктестiктiң iсiн жүргiзу тапсырылған толық серiктестiктiң органдары
барлық қатысушыларға олардың талап етуi бойынша өз қызметi туралы толық ақпарат
берiп отыруға мiндеттi.
5. Өкiлеттiгi болмаса да ортақ мүдделер үшiн әрекет жасаған қатысушы, оның
әрекеттерiн қалған қатысушылар мақұлдамаған жағдайда, егер өз әрекеттерiнiң
арқасында серiктестiк құны жөнiнен серiктестiк шеккен шығындардан асып түсетiн
мүлiктi сақтап қалғандығын немесе тиiсiнше сатып алғандығын дәлелдеген жағдайда
серiктестiктен өзi жасаған шығындардың орнын толтыруды талап етуге құқылы.
Ескерту. 65-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 Заңымен.
66-бап. Толық серiктестiкке қатысушы үлесiнiң
(үлесiнiң бiр бөлiгiнiң) ауысуы
1. Толық серiктестiкке қатысушының өз үлесiн (үлесiнiң бiр бөлiгiн) оның
басқа қатысушыларына немесе үшiншi жақтарға қалған барлық қатысушылардың
келiсiмiмен ғана беруiне болады.
2. Үлес (үлестiң бiр бөлiгi) үшiншi жаққа берiлген жағдайда сонымен бiрге
толық серiктестiктен шыққан қатысушыға тиесiлi құқықтар мен мiндеттердiң бүкiл
жиынтығы соған ауысады.
3. Толық серiктестiктiң қатысушысы қайтыс болған ретте қалған барлық
қатысушылардың келiсуiмен құқықты мирасқор (мұрагер) серiктестiкке кiре алады.
4. Құқықты мирасқор (мұрагер) қатысушының толық серiктестiк алдындағы
борыштары бойынша, сондай-ақ серiктестiктiң үшiншi жақтар алдындағы бүкiл
серiктестiк қызметi кезiнде пайда болған борыштары бойынша жауапты болады.
5. Құқықты мирасқор (мұрагер) толық серiктестiкке кiруден бас тартқан немесе
құқықты мирасқорды (мұрагердi) қабылдаудан серiктестiк бас тартқан жағдайда оған
қатысушы қайтыс болған күнi белгiленген серiктестiк мүлкiндегi үлестiң құқықты
мирасқорлық негiзiнде өзiне тиесiлi құны төленедi.
Бұл реттерде тиiсiнше құрылтай құжаттарында (жарғысында) көзделген мерзiмде
құрылтай шартында (жарғысында) аталған серiктестiк мүлкiнiң мөлшерiне азайтылады,
бiрақ ол үш айдан кешiктiрiлмеуге тиiс.
67-бап. Қатысушының толық серiктестiктен шығуы
1. Толық серiктестiктiң қатысушысы оның өзге де қатысушыларына заң
құжаттарында немесе құрылтай шартында көзделген мерзiмнен кешiктiрмей ескерте
отырып, серiктестiктен кез-келген уақытта шыға алады.
2. Егер қатысушы шығып кеткен уақытта толық серiктестiк сақталып қалса, оның
шығып кеткен күнiнде жасалған балансқа сәйкес шығып кететiн қатысушыға серiктестiк
мүлкiндегi үлесiнiң салған салымына тең құны төленедi. Қатысушының талабы бойынша
және серiктестiктiң келiсуiмен салымды толық немесе iшiнара заттай түрде қайтарылуы
мүмкiн. Шығып кеткен қатысушыға оның осы жылы серiктестiкте болған кезеңiнде
серiктестiктiң сол жылы алған таза табысының оған тиесiлi бiр бөлiгi де төленедi.
Серiктестiкке қатысушының пайдалануға ғана берген мүлкi сыйақы төленбей
заттай түрде қайтарылады.
Ескерту. 67-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 Заңымен.
68-бап. Қатысушыны толық серiктестiктен шығару
1. Толық серiктестiкке қатысушылар қалатын қатысушылардың бiрауыздан
қабылдаған шешiмi бойынша және оған дәлелдi себептер болған жағдайда, атап
айтқанда, оның (олардың) өз мiндеттерiн дөрекi бұзуы немесе iс жүргiзу
қабiлетсiздiгi байқалған жағдайда қатысушылардың бiреуiн немесе бiрнешеуiн
серiктестiктен сот тәртiбiмен шығаруды талап етуге құқылы.
2. Толық серiктестiктен шығарылған қатысушыға осы Кодекстiң 67-бабының 2-
тармағында белгiленген тәртiп бойынша мүлiктiң бiр бөлiгiнiң құны төленедi.
69-бап. Қатысушының толық серiктестiктегi үлесiн
өндiрiп алуға өтiнiш жасауы
1. Қатысушының толық серiктестiктiң жеке борыштары бойынша өз үлесiн өндiрiп
алуға өтiнiш жасауына борыштарды өтеу үшiн оның басқа мүлiктерi жеткiлiксiз болған
жағдайда ғана жол берiледi. Мұндай қатысушының несие берушiлерi толық
серiктестiктен серiктестiк мүлкiнен ақы өндiрiп алу мақсатымен борышқордың жарғылық
капиталдағы үлесiне сәйкес мүлiктiң бiр бөлiгiн бөлiп берудi талап етуге құқылы.
Серiктестiк мүлкiн бөлiп берiлуге жататын бөлiгi немесе оның құны несие
берушiлердiң бөлiп беру туралы талаптары қойылған кезде жасалған баланс бойынша
анықталады.
2. Қатысушының толық серiктестiк мүлкiндегi үлесiнен ақы өндiрiп алу оның
серiктестiкке қатысуын тоқтатады және осы Кодекстiң 70 және 71-баптарында көзделген
салдарға әкелiп соқтырады.
Ескерту. 69-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 Заңымен.
70-бап. Қатысушылардың толық серiктестiктiң
борыштары бойынша жауапкершiлiгi
1. Егер толық серiктестiк таратылған жағдайда оның барлық борыштарын өтеу
үшiн нақтылы мүлкi жетпейтiн болса, серiктестiк үшiн жетiспейтiн бөлiгi жөнiнен
оған қатысушылар ортақ жауапкершiлiктi өздерiнiң заң құжаттарына сәйкес ақы өндiрiп
алынатын барлық мүлкiмен өз мойнына алады.
Толық серiктестiктiң қатысушысы серiктестiктiң борышы бойынша егер заң
құжаттарында өзгеше көзделмесе, оған өз кiргеннен кейiн немесе кiргенге дейiн пайда
болғанына қарамастан жауап бередi.
2. Серiктестiк мүлкiндегi өз үлесiнен астам бөлiгiндегi толық серiктестiктiң
борыштарын өтеген қатысушы өзiнiң алдында серiктестiк мүлкiндегi өз үлесiнiң
мөлшерiне тең үлестiк жауапкершiлiктi мойнына алатын өзге де қатысушыларға тиiстi
бөлiгiнде керi талап қоюға құқылы.
3. Толық серiктестiктен өз қалауымен шыққан немесе серiктестiктен соттың
шешiмi бойынша шығарылған қатысушы, сондай-ақ қайтыс болған қатысушының
серiктестiкке кiруден бас тартқан құқықты мирасқоры (мұрагерi) серiктестiктен
өздерi шыққан кезге дейiн пайда болған серiктестiк мiндеттемелерi бойынша
серiктестiктiң өздерi серiктестiктен шыққан жыл iшiндегi серiктестiк қызметi туралы
есеп бекiтiлген күннен бастап екi жыл бойы жауап бередi.
4. Өз үлесiн бiр қатысушыға немесе үшiншi жаққа беру арқылы, серiктестiк
мүлкiндегi өз үлесiнен несие берушi (несие берушiлер) ақы өндiрiп алу арқылы шыққан
қатысушы, сондай-ақ қайтыс болған қатысушының серiктестiкке қабылдаудан қалған
қатысушылар бас тартқан құқықты мирасқоры (мұрагерi) серiктестiк мiндеттемелерi
бойынша жауап бермейдi.
5. Толық серiктестiк тоқтатылғаннан кейiн қатысушылар серiктестiк
тоқтатылған күннен бастап екi жыл бойы ол тоқтатылған кезге дейiн пайда болған
серiктестiк мiндеттемелерi бойынша жауапты болады.
6. Толық серiктестiктiң осы бапта көзделген мiндеттемелерi бойынша өздерiнiң
жауапкершiлiк тәртiбiн өзгертетiн қатысушылардың келiсiмi жарамсыз болып табылады.
71-бап. Толық серiктестiктi тарату
1. Толық серiктестiк осы Кодекстiң 49-бабында аталған негiздерден басқа
серiктестiкте жалғыз қатысушы қалып, ол алты ай iшiнде серiктестiктi қайта құрмаса
немесе жаңа қатысушылар қабылдамаған жағдайда да таратылады.
2. Толық серiктестiкке қатысушылардың қайсы бiреуi шығып кеткен немесе
қайтыс болған жағдайда, олардың бiрi хабар-ошарсыз кеттi, әрекет қабiлеттiгi жоқ
немесе әрекет қабiлеттiгi шектеулi, не банкрот деп танылған немесе несие берушi бiр
қатысушы жарғылық капиталдағы оның үлесiне сәйкес келетiн мүлкiнен ақы өндiрiп
алған реттерде, егер ол серiктестiктiң құрылтай құжаттарында көзделсе немесе қалған
қатысушылар келiсетiн болса, серiктестiк өз қызметiн жалғастыра бередi.
3. Егер қатысушылардың бiрi осы баптың 2-тармағында аталған негiздер бойынша
серiктестiктен шығып кетсе, серiктестiктiң жарғылық капиталындағы өзге де
қатысушылардың үлестерi, егер құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, олардың
салымдарына қарай көбейедi.
Ескерту. 71-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 Заңымен.
3. Сенiм (коммандиттiк) серiктестiгi
72-бап. Сенiм серiктестiгi туралы негізгі ережелер
1. Серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiнiң бүкiл мүлкiмен (толық
серiктерiмен) қосымша жауап беретiн бiр немесе одан да көп қатысушылармен қатар,
серiктестiктiң (салымшылардың) мүлкiне өздерi салған салымдардың жиынтығымен
шектелетiн бiр немесе одан көп қатысушыларды да енгiзетiн және серiктестiктiң
кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыруға қатыспайтын серiктестiк сенiм серiктестiгi деп
танылады.
2. Сенiм серiктестiгiне қатысатын толық серiктердiң құқықтық ережесi және
олардың серiктестiк мiндеттемелерi бойынша жауапкершiлiгi толық серiктестiктiң
қатысушылары туралы ережемен белгiленедi.
3. Азамат тек бiр ғана сенiм серiктестiгiнiң толық серiктесi бола алады.
Сенiм серiктестiгiндегi толық серiктес толық серiктестiктiң қатысушысы бола
алмайды.
4. Сенiм серiктестiгiне осы Кодекстiң сенiм серiктестiктерi туралы
ережелерiне қайшы келмейтiндiктен, осы Кодекстiң толық серiктестiк туралы ережелерi
қолданылады.
Ескерту. 72-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N
211 Заңымен.
73-бап. Сенiм серiктестiгiнiң салымшысы
1. Сенiм серiктестiгiнiң салымшысы алғашқы салымын және қосымша жарналарын
(салымдарын) құрылтай құжаттарында көзделген мөлшерде, әдiс пен тәртiп бойынша
салуға мiндеттi.
2. Сенiм серiктестiгi салымшысының:
1) серiктестiк таза табысының жарғылық капиталдағы өзiне тиесiлi үлесiн
құрылтай құжаттарында көзделген тәртiп бойынша алуға;
2) серiктестiктiң қаржылық есеппен танысуға, сондай-ақ оның дұрыс жасалуын
тексеру мүмкiндiгiн қамтамасыз етудi талап етуге;
3) жарғылық капиталдағы өз үлесiн немесе оның бiр бөлiгiн заң құжаттарында
және серiктестiктiң құрылтай құжаттарында көзделген тәртiп бойынша басқа салымшыға
немесе үшiншi жаққа беруге құқығы бар. Салымшының өз үлесiн басқа бiреуге түгелдей
беруi оның серiктестiкке қатысуын тоқтатады;
4) заң актiлерiнде және құрылтай құжаттарында көзделген тәртiппен
серiктестiктен шығуға.
Сенiм серiктестiгiнің құрылтай құжаттарында салымшының өзге де құқықтары
көзделуі мүмкін.
Сенiм серiктестiгiнің салымшылары үшін осы Кодексте және басқа заң
құжаттарында көзделген құқықтардан бас тарту немесе оларды шектеу, соның ішінде
салымшылар мен толық серіктердің келісуі бойынша шектеу жарамсыз болады.
3. Егер салымшы сенiм серiктестiгiнiң мүдделерiн көздеп тиiстi өкiлеттiксiз
мәмiле жасаса, оның әрекеттерiн серiктестiк мақұлдаған жағдайда мәмiле бойынша ол
несие берушiлердiң алдында толық көлемiнде жауап бередi. Егер ол мақұлданбаса,
салымшы үшiншi жақтың алдында заңдар бойынша өзiнiң ақы өндiрiп алынатын бүкiл
мүлкiмен жеке жауап бередi.
Ескерту. 73-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 Заңдарымен.
74-бап. Сенiм серiктестiгiнiң жарғылық капиталы
1. Сенiм серiктестiгiнiң жарғылық капиталы оның қатысушылары салатын салымнан
құралады. Шаруашылық үрдiсiнде жарғылық қор өзгертiлуi мүмкiн. Салымшылардың
салымдарын есептемегенде, жарғылық капитал толық серiктестердiң сенiм серiктестiгi
мүлкiндегi үлесiн белгiлейдi.
2. Жарғылық капиталдың мөлшерiн сенiм серiктестiгiнiң толық серiктестерi
белгiлейдi және ол заң құжаттарында белгiленген ең төменгi мөлшерден кем болмауы
керек.
3. Сенiм серiктестiгiнiң жарғылық капиталын азайтуға оның барлық несие
берушiлерiне хабарланғаннан кейiн жол берiледi. Несие берушiлер бұл ретте тиiстi
мiндеттемелердiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуын немесе орындалуын және өздерi шеккен
залалдың орны толтырылуын талап етуге құқылы. Осы бапта белгiленген тәртiптi бұзып
жарғылық капиталды азайту мүдделi адамдардың арызы бойынша сот шешiмiмен сенiм
серiктестiгiн таратуға негiз болады.
Ескерту. 74-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 Заңдарымен.
75-бап. Сенiм серiктестiгiнiң iсiн басқару
Сенiм серiктестiгiнiң iсiн басқаруды толық серiктестер жүзеге асырады. Сенiм
серiктестiгiнiң iсiн оның толық серiктестерiнiң басқару және жүргiзу тәртiбiн олар
толық серiктестiк туралы ережелер бойынша белгiлейдi. Салымшылардың сенiм
серiктестiгi iсiн басқаруға қатысуға, сондай-ақ сенiмхат бойынша болмаса, оның
атынан әрекет жасауға құқығы жоқ. Сенiм серiктестiгi салымшыларының серiктестiк
iсiн басқару жөнiнде толық серiктестердiң әрекеттерiне дау жасауға құқығы жоқ.
76-бап. Сенiм серiктестiгiнiң тоқтатылуы
1. Сенiм серiктестiгi оған қатысушы барлық салымшылар шығып кеткен жағдайда
тоқтатылады. Толық серiктестер сенiм серiктестiгiн таратудың орнына оны толық
серiктестiк етiп қайта құруға құқылы. Сенiм серiктестiгi толық серiктестiктi тарату
үшiн көзделген негiздер бойынша да таратылады.
2. Салымшылар сенiм серiктестiгi таратылған кезде оның несие берушiлерiнiң
талаптары қанағаттандырылғаннан кейiнгi қалған серiктестiк мүлкiнен салымдарды
алуға толық серiктестер алдында артықшылық құқығы болады. Сенiм серiктестiгiнiң
бұдан кейiнгi қалған мүлкi толық серiктестер мен салымшылар арасында, егер құрылтай
құжаттарында өзгеше тәртiп белгiленбесе олардың серiктестiк мүлкiне қосқан үлесiне
қарай бөлiнедi.
4. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк
77-бап. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк туралы
негiзгi ережелер
1. Бiр немесе бiрнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен
белгiленген мөлшерде үлеске бөлiнген серiктестiк жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiк деп танылады; жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiкке қатысушылар оның
мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi және серiктестiктiң қызметiне байланысты
залалдарға өздерiнiң қосқан салымдарының құны шегiнде тәуекел етедi. Осы ережеден
өзгеше жағдайлар осы Кодексте және заң актiлерiнде көзделуi мүмкiн.
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң салымдарды толық қоспаған
қатысушылары оның мiндеттемелерi бойынша әрбiр қатысушының салым салмаған бөлiгiнiң
құны шегiнде ортақ жауапты болады.
2. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiкке қатысушылардың саны шектелмейдi.
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң жалғыз қатысушы ретiнде бiр адамнан
тұратын басқа шаруашылық серiктестiгi бола алмайды.
3. Өзiнiң кез-келген қатысушыларының талабы бойынша жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiк қызметiне аудиторлық тексеру жүргiзiлуге тиiс.
Заңдарда немесе құрылтай құжаттарында көзделгеннен басқа реттерде
жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктен көпшiлiк алдында есеп беру талап етiлмейдi.
4. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк оған қатысушылардың қабылдаған шешiмi
бойынша өз еркiмен қайта құрылуы немесе таратылуы мүмкiн. Жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiктi қайта құру мен таратудың өзге негiздерi осы Кодекспен және заң
құжаттарымен белгiленедi.
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк өзге де шаруашылық серiктестiк
акционерлік қоғам немесе өндiрiстiк кооператив болып қайта құрылуға құқылы.
5.
6. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң құқықтық ережесi, оған
қатысушылардың құқықтары мен мiндеттерi осы Кодекспен және заң құжаттарымен
белгiленедi.
Ескерту. 77-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1996.07.15. N
30-I , 1997.07.11. N 154 , 1998.03.02. N 211 , 1998.04.22. N 221 , 1999.07.16. N
436-I , 2003.05.16. N 416 Заңдарымен.
78-бап. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң
жарғылық капиталы
1. Жарғылық капиталдың мөлшерiн жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң
құрылтайшылары (қатысушылары) белгiлейдi және ол заң құжаттарында белгiленген ең
төменгi мөлшерден кем болмауы керек.
2.
Ескерту. 78-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 Заңдарымен.
79-бап. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктегi
басқару
1. Серiктестiк органдарының құзыретi, сондай-ақ олардың серiктестiк атынан
шешiмдер қабылдау немесе әрекет ету тәртiбi осы Кодекске, заң актiлерiне және
серiктестiк жарғысына сәйкес белгiленедi.
2. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк қатысушыларының жалпы жиналысының
айрықша құзыретiне мыналар жатады:
1) серiктестiктiң жарғысын өзгерту, соның iшiнде оның жарғылық капиталы
мөлшерiн өзгерту;
2) атқарушы органның мүшелерiн (мүшесiн) сайлау (тағайындау) және олардың
(оның) өкiлеттiктерiн мерзiмiнен бұрын тоқтату, сондай-ақ серiктестiктi немесе оның
мүлкiн сенiмгерлiк басқаруға беру туралы шешiм қабылдау және осындай беру шарттарын
айқындау;
3) серiктестiктiң қаржылық есебiн бекiту және оның таза табысын бөлу;
4) серiктестiктi қайта құру немесе тарату туралы шешiм шығару;
5) серiктестiктiң байқау кеңесiн және (немесе) тексеру комиссиясын
(тексерушiсiн) сайлау және өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтату, сондай-ақ
серiктестiк тексеру комиссиясының (тексерушiсiнiң) есептерi мен қорытындыларын
бекiту;
6) iшкi ережелердi, оларды қабылдау рәсiмдерiн және серiктестiктiң iшкi
қызметiн реттейтiн басқа да құжаттарды Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда бекiту;
7) серiктестiктiң өзге де шаруашылық серiктестiктерге, сондай-ақ
коммерциялық емес бiрлестiктерге қатысуы туралы шешiм шығару;
8) тарату комиссиясын тағайындау және тарату баланстарын бекiту;
9) осы Кодекстiң 82-бабына сәйкес жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк
қатысушысынан үлестi мәжбүрлеп сатып алу туралы шешiм шығару.
3. Серiктестiк қатысушыларының жалпы жиналысының айрықша құзыретiне
жатқызылған мәселелердi ол серiктестiктiң атқарушы органының шешуiне бере алмайды.
Ескерту. 79-бапқа өзгертулер енгізілді - Қазақстан Республикасының
1997.07.11. N 154 , 1998.03.02. N 211 , 1998.04.22. N 221 , 2007.01.12. N 225 ,
2007.02.19. N 230 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
80-бап. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң жарғылық
капиталдағы үлесiнiң басқа адамға ауысуы
1. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң қатысушысы, осы Кодексте көзделген
жағдайларды қоспағанда, серiктестiктiң жарғылық капиталындағы өз үлесiн немесе оның
бiр бөлiгiн өз қалауынша осы серiктестiктiң бiр немесе бiрнеше қатысушысына сатуға
немесе басқа түрде беруге құқылы.
2. Егер серiктестiктiң құрылтай құжаттарында не заңнамалық актілерде өзгеше
көзделмесе, жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiкке қатысушының өз үлесiн (оның бiр
бөлiгiн) үшiншi адамдарға беруiне болады.
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiкке қатысушылар, осы Кодексте көзделген
жағдайларды қоспағанда, үшiншi тұлғалар алдында үлестi немесе оның бiр бөлiгiн
сатып алуға артықшылық берiлген құқықты пайдаланады. Егер құрылтай құжаттарында
немесе серiктестiк қатысушыларының келiсiмiмен өзгеше көзделмесе, үлестi (оның бiр
бөлiгiн) сатып алуға артықшылық берiлген құқықты қатысушылар серiктестiктiң
жарғылық капиталындағы өз үлестерiнiң мөлшерiне барабар жүзеге асырады.
Үлес (оның бiр бөлiгi) сатып алуға артықшылық берiлген құқық бұзыла отырып
сатылған кезде жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң кез келген қатысушысы
сатылған күннен бастап үш ай iшiнде өзiне сатып алушының құқықтары мен мiндеттерiн
аударуды сот тәртiбiмен талап етуге құқылы.
3. Егер жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң құрылтай құжаттарына сәйкес
қатысушының үлесiн (оның бiр бөлiгiн) үшiншi жақтарға беру мүмкiн болмаса, ал
серiктестiктiң басқа қатысушылары оны сатып алудан бас тартса, серiктестiк
қатысушыға оның нақты құнын төлеуге не оған сондай құнға сәйкес заттай мүлiк беруге
мiндеттi.
4. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк қатысушысының үлесi оны толық төлеп
болғанға дейiн оның төленген бөлiгi мөлшерiнде ғана бөлiп берiлуi мүмкiн.
5. Қатысушының үлесiн (оның бiр бөлiгiн) жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiктiң өзi сатып алған ретте ол оны басқа қатысушыларға немесе үшiншi жаққа
заң құжаттары мен серiктестiктiң құрылтай құжаттарында көзделген мерзiм мен тәртiп
бойынша сатуға не өзiнiң жарғылық капиталын азайтуға мiндеттi. Осы кезең iшiнде
түскен таза табысты бөлу, сондай-ақ жоғары органда дауыс беру жауапкершiлiгi
шектеулi серiктестiктiң сатып алған үлесi есептелмей жүргiзiледi.
6. Егер серiктестiктiң құрылтай құжаттарында мұндай ауысуға тек
серiктестiктiң қалған қатысушыларының келiсiмiмен ғана рұқсат етiлетiндiгi
көзделмесе, жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң жарғылық капиталындағы үлес
серiктестiктiң қатысушысы болған азаматтардың мұрагерлерiне және заңды тұлғалардың
құқықты мирасқорларына ауысады. Үлестiң ауысуына келiсiм беруден бас тарту
серiктестiктi қатысушының мұрагерлерiне (мирасқорларына) заң құжаттары мен
серiктестiктiң құрылтай құжаттарында көзделген тәртiп пен жағдайлар бойынша үлестiң
нақты құнын төлеуге немесе оларға құны сондай заттай мүлiк беру мiндетiне әкелiп
соқтырады.
Заң актiлерiнде үлестiң заңды тұлғалардың құқықтық мұрагерлерiне ауысу
ерекшелiктерi көзделуi мүмкiн.
Ескерту. 80-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 , 2007.08.07. N 321 (ресми жарияланған күнінен бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
81-бап. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк
қатысушыларының қосымша жарналары
Егер жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң жарғысында өзгеше көзделмесе,
қатысушылардың жалпы жиналысы серiктестiк мүлкiне қатысушылардың қосымша жарналар
енгiзуi туралы шешiм қабылдай алады. Шешiм серiктестiктiң барлық қатысушыларының
төрттен үш көпшiлiк дауысымен қабылданады.
Ескерту. 81-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1998.04.22. N 221
Заңымен.
82-бап. Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктiң
қатысушысынан үлестi мәжбүрлеп сатып алу
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестіктiң қатысушысы заң актiлерiнде немесе
құрылтай құжаттарында белгiленген серiктестiк алдындағы өз мiндеттерiн бұзған
жағдайда серiктестiк жалпы жиналыстың шешiмiне сәйкес сот бойынша осындай
қатысушының үлесiн серiктестiктiң қатысушымен келiсiмiнде белгiленген бағамен
мәжбүрлеп сатып алуды талап етуге құқылы. Келiсiмге қол жетпеген жағдайда мәжбүрлеп
сатып алынатын үлестiң бағасын сот белгiлейдi.
Ескерту. 82-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211
Заңымен.
83-бап. Қатысушының жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiктегi үлесiнен ақы өндiрiп алу
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiкке қатысушының өз борыштарын өтеу үшiн
мүлкi жеткiлiксiз болған жағдайда несие берушiлер борышқор-қатысушының үлесiн
белгiленген тәртiп бойынша бөлiп берудi талап етуi мүмкiн.
Ескерту. 83-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N
211 Заңымен.
5. Қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк
84-бап. Қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк
туралы негiзгi ережелер
1. Қатысушылары серiктестiк мiндеттемелерi бойынша өздерiнiң жарғылық
капиталға салымдарымен жауап беретiн, ал бұл сомалар жеткiлiксiз болған жағдайда
өздерiне тиесiлi мүлiкпен оған өздерi еселенген мөлшерде енгiзген салымдар арқылы
жауап беретiн серiктестiк қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк деп танылады.
2. Қатысушылар жауапкершiлiгiнiң шектi мөлшерi жарғыда көзделедi.
Қатысушылардың бiрi банкрот болған жағдайда оның серiктестiк мiндеттемелерi
жөнiндегi жауапкершiлiгi, егер құрылтай құжаттарында жауапкершiлiктi бөлудiң өзгеше
тәртiбi көзделмесе, қалған қатысушылар арасында олардың салымдарына қарай бөлiнедi.
3. Қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiкке, осы бапта өзгеше
көзделмегендiктен, осы Кодекстiң жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк туралы
ережелерi қолданылады.
Ескерту. 84-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.04.22. N 221 Заңдарымен.
3. Акционерлiк қоғам 85-бап. Акционерлiк қоғам ұғымы
1. Өзiнiң қызметiн жүзеге асыру үшiн қаражат тарту мақсатында акциялар
шығаратын заңды тұлға акционерлiк қоғам болып танылады. Акционерлiк қоғамның
акционерлерi осы заң актiлерiнде көзделгеннен басқа жағдайларда оның мiндеттемелерi
бойынша жауап бермейдi және өзiне тиесiлi акциялар құнының шегiнде қоғамның
қызметiне байланысты шығындар тәуекелiн көтередi.
2. Акционерлiк қоғамның өз қатысушыларының мүлкiнен оқшауланған мүлкi
болады, өз мiндеттемелерi бойынша өз мүлкi шегiнде жауапты болады және өз
қатысушыларының мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.
Корпоративтiк жинақтаушы зейнетақы қорларының акционерлерi аталған қорлардың
мiндеттемелерi бойынша зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарда белгiленген
тәртiп пен жағдайларда ортақтасып жауап бередi.
3. Қоғамның барлық акцияларын бiр акционер сатып алған жағдайда акционерлiк
қоғам бiр адамнан құрылуы немесе бiр адамнан тұруы мүмкiн, егер заң актiлерiнде
өзгеше көзделмесе.
4. Акционерлiк қоғамның құқықтық ережелерi, акционерлердiң құқықтары мен
мiндеттерi осы Кодекске, заң құжаттарына сәйкес белгiленедi. Мемлекеттiк
кәсiпорындарды жекешелендiру жолымен құрылған немесе акцияларының бақылау пакеті
мемлекетке тиесілі акционерлік қоғамдардың құқықтық жағдайының ерекшелiктерi
Қазақстан Республикасының заң актілерімен айқындалады.
5. Заңдарда көзделген жағдайларда, акционерлiк қоғамның ұйымдық-құқықтық
нысанында коммерциялық емес ұйымдар құрылуы мүмкiн.
Ескерту. 85-баптың 2-тармағы 3 абзацпен толықтырылды - Қазақстан
Республикасының 1997.06.19. N 134-I , өзгерту енгізілді - 1997.07.11. N 154 ,
1998.03.02. N 211 , 2003.10.13. N 486 Заңдарымен.
86-бап.
Ескерту. 86-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.05.16. N 416
Заңымен.
87-бап. Акционерлiк қоғамның құрылтай құжаттары
1. Құрылтай шарты (жалғыз құрылтайшының шешiмi) мен жарғы акционерлiк
қоғамның құрылтай құжаттары болып табылады.
Акционерлiк қоғамның құрылтай құжаттарында осы Кодекспен және Қазақстан
Республикасының өзге де заң актiлерiмен айқындалған мәлiметтер болуға тиiс.
Акционерлiк қоғамның құрылтай құжаттары нотариаттық куәландырылуға жатады.
2. Құрылтай шартының күшi (жалғыз құрылтайшының шешiмi) жарияланған акциялар
шығарылымы мемлекеттiк тiркеуден өткiзiлген күннен бастап тоқтатылады.
3. Акционерлiк қоғамның жарғысын бекiту тәртiбi Қазақстан Республикасының заң
актiлерiмен белгiленедi.
Ескерту. 87-баптың 3-тармағының 4) тармақшасы жаңа редакцияда - Қазақстан
Республикасының 1997.07.11. N 154 , өзгерту енгізілді - 1998.03.02. N 211 ,
1998.07.10. N 282 , 2003.05.16. N 416 Заңдарымен.
88-бап. Акционерлiк қоғамның жарғылық капиталы
Акционерлiк қоғамның жарғылық капиталының ең төменгi мөлшерi және оны
қалыптастыру тәртiбi, сондай-ақ оны ұлғайту тәртiбi Қазақстан Республикасының заң
актiлерiмен айқындалады.
Ескерту. 88-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.07.10. N 282 , 2003.05.16. N 416 , 2005.07.08. N 72 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
89-бап.
90-бап.
Ескерту. 89, 90-баптар алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.05.16.
N 416 Заңымен.
91-бап. Бағалы қағаздарды шығару және орналастыру
1. Акционерлiк қоғам шығаратын бағалы қағаздардың түрлерi заң актiлерiнде
белгiленедi.
2. Жарияланған акциялар шығарылымын мемлекеттiк тiркеу және оларды
орналастыру Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес айқындалады.
3. Акционерлік қоғам, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде
көзделген жағдайларды қоспағанда, қамтамасыз етілген облигациялар және қамтамасыз
етілмеген облигациялар шығаруға құқылы. Акционерлiк қоғам купондық және дисконттық
облигациялар шығаруға құқылы. Облигациялар шығарудың шарттары мен тәртiбi бағалы
қағаздар рыногы туралы заңдармен белгiленедi.
4. Бағалы қағаздар бойынша табысты төлеудiң нысаны, тәсiлi және тәртiбi
акционерлiк қоғамның жарғысымен немесе бағалы қағаздар шығарылымы проспектiсiмен
заң актiлерiнде көзделген ерекшелiктер ескерiле отырып белгiленедi.
5. Акционерлiк қоғам қоғамның мынадай акциялары бойынша:
1) өз капиталының терiс мөлшерi кезiнде немесе, егер қоғамның өз капиталының
мөлшерi дивидендтердi оның акциялары бойынша төлеу нәтижесiнде терiс болса;
2) егер ол Қазақстан Республикасының банкроттық туралы заңдарына сәйкес төлем
қабiлетсiздiгi немесе дәрменсiздiк белгiлерiне сәйкес келсе не аталған белгiлер
қоғамда дивидендтердi оның акциялары бойынша төлеу нәтижесiнде пайда болса
дивидендтер төлеуге құқылы емес.
Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен акционерлiк қоғамдарға акциялар
бойынша дивидендтер төлеуге тыйым салатын өзге де негiздер көзделуi мүмкiн.
6. Акционерлiк қоғам заңдарда белгiленген тәртiппен туынды бағалы қағаздар,
опциондар мен айырбасталатын бағалы қағаздар шығаруға құқылы.
Ескерту. 91-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 , 1998.07.10. N 282 , 2003.05.16. N 416 , 2006.02.20. N 127
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2007.02.19. N 230 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.07.15 № 338-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.
92-бап. Акционерлiк қоғамды басқару
1. Акционерлiк қоғамның жоғары органы оның акционерлерiнiң жалпы жиналысы
болып табылады.
2. Акционерлердiң жалпы жиналысының айрықша құзыретi заң актiлерiмен
белгiленедi.
3. Акционерлердiң жалпы жиналысының айрықша құзыретiне жатқызылған
мәселелердi шешудi акционерлiк қоғамның өзге органдарына беруге болмайды.
4. Акционерлiк қоғамда директорлар кеңесi құрылады, осы Кодексте, заң
актiлерiнде және акционерлiк қоғамның жарғысында акционерлердiң жалпы жиналысының
айрықша құзыретiне жатқызылған мәселелердi шешудi қоспағанда, ол қоғамның қызметiне
жалпы басшылықты жүзеге асырады. Осы Кодексте, заң актiлерiнде және акционерлiк
қоғамның жарғысында директорлар кеңесiнiң айрықша құзыретiне жатқызылған
мәселелердi акционерлiк қоғамның атқарушы органының шешуiне беруге болмайды.
Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен белгiленген жағдайларда, бiр
акционерi бар акционерлiк қоғамда қоғамның жарғысымен директорлар кеңесiн құрмай-ақ
акционерлiк қоғамды басқару мүмкiндiгi көзделуi мүмкiн.
5. Акционерлiк қоғамның атқарушы органы алқалық (басқарма) немесе жеке дара
(директор, бас директор, президент) болуы мүмкiн. Ол акционерлiк қоғам қызметiне
күнделiктi басшылықты жүзеге асырады және директорлар кеңесi мен акционерлердiң
жалпы жиналысына есеп бередi.
Қоғам басқа да органдарының заңдармен немесе құрылтай құжаттарымен
белгiленген ерекше құзыретiне кiрмейтiн барлық мәселелердi шешу акционерлiк
қоғамның атқарушы органының құзыретiне жатады.
6. Акционерлердiң жалпы жиналысының акционерлiк қоғамның жылдық қаржы есебiн
тексеру комиссиясының (тексерушiнiң) қорытындысынсыз бекiтуге құқығы жоқ.
Акционерлiк қоғамда заң актiлерiне сәйкес өзге де органдар құрылуы мүмкiн.
7. Акционерлiк қоғам органдарының құзыретi, сондай-ақ олардың шешiм қабылдау
және қоғам атынан әрекет жасау тәртiбi осы Кодекске, заңдарға және құрылтай
құжаттарына сәйкес белгiленедi.
8.
Ескерту. 92-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 , 1998.07.10. N 282 , 2003.05.16. N 416 Заңдарымен.
93-бап. Акционерлiк қоғамды қайта құру және тарату
1. Акционерлiк қоғам акционерлер жиналысының шешiмi бойынша қайта құрылуы
немесе таратылуы мүмкiн. Акционерлiк қоғамды қайта құрудың және таратудың өзге
негiздерi мен тәртiбi осы Кодекспен және өзге де заң құжаттарымен белгiленедi.
2. Акционерлiк қоғам шаруашылық серiктестiгi, өндiрiстiк кооператив немесе
«Назарбаев Университеті», «Назарбаев Зияткерлік мектептері» және «Назарбаев Қоры»
мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес дербес білім беру ұйымы
болып қайта құрылуға құқылы.
Ескерту. 93-баптың 2-тармағы жаңа редакцияда - ҚР 1996.07.15 N 30 Заңымен,
өзгерту енгізілді - 2003.05.16 N 416, 2011.01.19 N 395-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi)
Заңдарымен.
IV. Еншiлес және тәуелдi акционерлiк қоғам
94-бап. Еншiлес ұйым
1. Жарғылық капиталының басым бөлiгiн басқа заңды тұлға қалыптастырған не
олардың арасында жасалған шартқа сәйкес (не өзгедей түрде) негiзгi ұйым осы ұйымның
қабылдайтын шешiмдерiн айқындай алатын заңды тұлға еншiлес ұйым болып табылады.
2. Еншiлес ұйым өзiнiң негiзгi ұйымының борыштары бойынша жауап бермейдi.
Еншiлес ұйыммен жасасқан шарт бойынша (не өзгедей түрде) оған мiндеттi
нұсқаулар беруге құқылы негiзгi ұйым онымен осындай нұсқауларды орындау үшiн
жасалған мәмiлелер бойынша еншiлес ұйыммен бiрге субсидиарлық жауапты болады.
Негiзгi ұйымның кiнәсiнен еншiлес ұйым банкрот болған жағдайда негiзгi ұйым
оның борыштары бойынша субсидиарлық жауапты болады.
3. Егер заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, еншiлес ұйымның қатысушылары
негiзгi ұйымнан оның кiнәсiнен еншiлес ұйымға келтiрiлген зиянды өтеудi талап етуге
құқылы.
4. Еншiлес ұйымдар ережелерiнiң осы бапта көзделмеген ерекшелiктерi заң
актiлерiмен айқындалады.
Ескерту. 94-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1998.07.10. N 282
Заңымен, өзгерту енгізілді - 2003.05.16. N 416 Заңымен.
95-бап. Тәуелдi акционерлiк қоғам
1. Егер акционерлiк қоғамның дауыс берушi акцияларының жиырма проценттен
астамы, басқа (қатысушы, басымырақ) заңды тұлғанiкi болса, ол тәуелдi қоғам деп
танылады.
2. Басымырақ (қатысушы) заңды тұлға тәуелдi акционерлiк қоғам акцияларының
тиiстi бөлiгiн сатып алғаны туралы мәлiметтi заң құжаттарында көзделген тәртiп
бойынша дереу жариялауға мiндеттi.
3. Егер заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, акционерлiк қоғамдардың бiр-
бiрiнiң жарғылық капиталдарында өзара қатысуы әрбiр жарғылық капиталдың жиырма бес
процентiнен аспауға тиiс. Бiр-бiрiнiң жарғылық капиталына өзара қатысатын
акционерлiк қоғамдар басқа қоғам акционерлерiнiң жалпы жиналысында жиырма бес
проценттен артық дауысты пайдалана алмайды.
4. Бiр-бiрiнiң жарғылық капиталына тәуелдi және өзара қатысатын акционерлiк
қоғамдардың осы бапта көзделмеген жағдайының ерекшелiктерi заң актiлерiмен
айқындалады.
Ескерту. 95-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.07.10. N 282 , 2003.05.16. N 416 Заңдарымен.
V. Өндiрiстiк кооператив 96-бап. Өндiрiстiк кооператив туралы
жалпы ережелер
1. Азаматтардың бiрлескен кәсiпкерлiк қызмет үшiн мүшелiк негiзде олардың өз
еңбегiмен қатысуына және өндiрiстiк кооператив мүшелерiнiң мүлiктiк жарналарын
бiрiктiруiне негiзделген ерiктi бiрлестiгi өндiрiстiк кооператив деп танылады.
2. Кооператив мүшелерi екеуден кем болмауға тиiс.
3. Өндiрiстiк кооперативтiң мүшелерi кооператив мiндеттемелерi бойынша
Өндiрiстiк кооператив туралы заңда көзделген мөлшер мен тәртiп бойынша қосымша
(жәрдем беру) жауапты болады.
4. Өндiрiстiк кооперативтiң және оның мүшелерiнiң құқықтық жағдайы осы
Кодекске, заң құжаттарына сәйкес белгiленедi.
Ескерту. 96-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N
211 Заңымен.
97-бап. Өндiрiстiк кооперативтiң жарғысы
Өндiрiстiк кооперативтiң жарғысында осы Кодекстiң 41-бабының 5-тармағында
көрсетiлген мәлiметтерден басқа кооператив мүшелерi жарнасының мөлшерi туралы;
кооператив мүшелерiнiң құрамы мен жарна қосу тәртiбi және олардың жарналарды енгiзу
жөнiндегi мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiгi туралы; кооператив қызметiне
оның мүшелерiнiң еңбекпен қатысу сипаты мен тәртiбi және олардың жеке еңбекпен
қатысуы жөнiндегi мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiгi туралы; кооперативтiң
таза табысын бөлу тәртiбi туралы; кооперативтi басқару органдарының құрамы мен
құзыретi және олардың шешiмдер қабылдау, соның iшiнде шешiмi бiрауыздан немесе
бiлiктi көпшiлiк дауыспен қабылданатын мәселелер жөнiндегi шешiмдер қабылдау
тәртiбi туралы ережелер болуға тиiс.
Ескерту. 97-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 Заңдарымен.
98-бап. Өндiрiстiк кооперативтiң мүлкi
1. Өндiрiстiк кооперативтiң меншiгiндегi мүлiк, егер кооперативтiң жарғысында
өзгеше көзделмесе, оның мүшелерiнiң пайларына олардың жарналарына барабар бөлiнедi.
2. Кооператив таза табысы оның мүшелерi арасында, егер кооператив жарғысында
өзгеше тәртiп көзделмесе, олардың еңбекке қатысуына сәйкес бөлiнедi.
3. Өндiрiстiк кооператив таратылған немесе кооператив мүшесi одан шыққан
жағдайда кооператив мүшесiнiң өз пайын бөлiп алуға құқығы бар.
Ескерту. 98-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1998.03.02. N 211 Заңдарымен.
99-бап. Өндiрiстiк кооперативтi басқару
1. Өндiрiстiк кооперативтi басқарудың жоғары органы оның мүшелерiнiң жалпы
жиналысы болып табылады.
Өндiрiстiк кооперативте кооперативтiң атқарушы органдарының қызметiне
бақылау жасауды жүзеге асыратын қадағалау кеңесi құрылуы мүмкiн. Қадағалау кеңесi
мүшелерiнiң өндiрiстiк кооператив атынан әрекет жасауға құқығы жоқ.
Басқарма және (немесе) оның төрағасы кооперативтiң атқарушы органдары болып
табылады. Олар кооператив қызметiне күнделiктi басшылықты жүзеге асырады және
қадағалау кеңесi мен кооператив мүшелерiнiң жалпы жиналысына есеп бередi.
Тек кооператив мүшелерi ғана қадағалау кеңесi мен өндiрiстiк кооператив
басқармасының мүшесi бола алады. Кооператив мүшесi бiр мезгiлде қадағалау кеңесiнiң
мүшесi және басқарма мүшесi бола алмайды.
2. Өндiрiстiк кооперативтi басқару органдарының құзыретi, сондай-ақ олардың
шешiм қабылдау және кооператив атынан әрекет жасау тәртiбi заң құжаттары мен
құрылтай құжаттарында белгiленедi.
3. Өндiрiстiк кооператив мүшелерiнiң жалпы жиналысының ерекше құзыретiне
мыналар жатады:
1) кооператив жарғысын өзгерту;
2) атқарушы, тексерушi органдарды және қадағалау кеңесiн құру мен олардың
мүшелерiн керi шақырып алу;
3) кооператив мүшелерiн қабылдау және шығару;
4) кооперативтiң қаржы есебiн бекiту және оның таза табысын бөлу;
5) кооперативтi қайта құру мен таратуды шешу.
Жалпы жиналыстың ерекше құзыретiне заң құжаттары мен құрылтай құжаттарында
басқа мәселелердi шешудi де жатқызуы мүмкiн.
Жалпы жиналыстың немесе кооперативтiң қадағалау кеңесiнiң ерекше құзыретiне
жатқызылған мәселелердi олар кооперативтiң атқарушы органдарының шешуiне бере
алмайды.
4. Жалпы жиналыс шешiмдер қабылдаған кезде кооператив мүшесiнiң бiр даусы
болады.
Ескерту. 99-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 Заңымен.
100-бап. Өндiрiстiк кооперативке мүшелiктiң
тоқтатылуы
1. Өндiрiстiк кооперативтiң мүшесi кооперативтен өз қалауымен шығуға құқылы.
Бұл ретте оған оның жарнасы төленуге немесе берiлуге, сондай-ақ жарғыда көзделген
басқа төлемдер төлеу жүзеге асырылуға тиiс.
Кооперативтен шығатын мүшеге жарна мен басқа мүлiк есептi кезең аяқталып,
кооперативтiң қаржы есебi бекiтiлгеннен кейiн берiледi.
2. Өндiрiстiк кооперативтiң мүшесi өзiне кооператив жарғысында жүктелген
мiндеттердi орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған ретте, сондай-ақ заң құжаттары
мен құрылтай құжаттарында көзделген басқа да реттерде жалпы жиналыстың шешiмi
бойынша кооперативтен шығарылуы мүмкiн.
Өндiрiстiк кооперативтiң мүшелiгiнен шығарылғаны үшiн сотқа шағым жасалуы
мүмкiн.
Өндiрiстiк кооперативтiң мүшесi кооперативтен соған ұқсас кооперативке мүше
болуына байланысты жалпы жиналыстың шешiмi бойынша шығарылуы мүмкiн.
Өндiрiстiк кооперативтiң одан шығарылған мүшесi өз жарнасын және осы баптың
1-тармағына сәйкес кооператив жарғысында көзделген басқа да төлемдердi алуға
құқылы.
3. Өндiрiстiк кооперативтiң мүшесi өз жарнасын немесе оның бiр бөлiгiн, егер
осы Кодексте, өзге де заң құжаттары мен құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе,
кооперативтiң басқа мүшесiне беруге құқылы.
Өндiрiстiк кооперативтiң мүшесi болып табылмайтын азаматқа жарнаны (оның бiр
бөлiгiн) беруге, егер заңнамалық актілерде өзгеше көзделмесе, кооперативтiң
келiсуiмен ғана рұқсат етiледi. Бұл ретте осы Кодексте көзделген жағдайларды
қоспағанда, кооперативтiң басқа мүшелерi мұндай жарнаны (оның бiр бөлiгiн) сатып
алуды басым құқықты пайдаланады.
4. Өндiрiстiк кооперативтiң мүшесi қайтыс болған жағдайда оның мұрагерлерi,
егер кооперативтiң жарғысында өзгеше көзделмесе, кооператив мүшесi етiп қабылдануы
мүмкiн. Қайтыс болған кооператив мүшесiнiң мұрагерi кооперативке кiруден бас
тартқанда немесе кооператив мұрагердi қабылдаудан бас тартқанда оған мүлiктегi
қайтыс болған кооператив мүшесiнiң пайына бара-бар үлес, сондай-ақ кооперативтiң
таза табысының қайтыс болған адамға тиесiлi бөлiгi және кооператив қызметiне қосқан
жеке еңбегi үшiн сыйақы төленедi.
5. Өндiрiстiк кооператив мүшесiнiң жарнасынан оның жеке борышын өндiрiп алуға
оның мұндай борышты заң құжаттары мен кооперативтiң құрылтай құжаттарында көзделген
тәртiп бойынша жабу үшiн басқа мүлкi жетпеген жағдайда ғана жол берiледi.
Ескерту. 100-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 , 2007.08.07. N 321 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
101-бап. Өндiрiстiк кооперативтi қайта
құру және тарату
1. Өндiрiстiк кооператив өз мүшелерiнiң жалпы жиналысының шешiмi бойынша
ерiктi түрде қайта құрылуы және таратылуы мүмкiн.
Өндiрiстiк кооперативтi қайта құрудың және таратудың өзге негiздерi мен
тәртiбi осы Кодексте және басқа заң құжаттарында белгiленедi.
2. Өндiрiстiк кооператив өз мүшелерiнiң бiрауызды шешiмi бойынша шаруашылық
серiктестiгi болып қайта құрылуы мүмкiн.
VI. Мемлекеттiк кәсiпорын 102-бап. Мемлекеттiк кәсiпорын туралы негiзгi
ережелер
1. Мемлекеттiк кәсiпорындарға:
1) шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген;
2) оралымды басқару құқығына негiзделген (қазыналық кәсiпорын) кәсiпорындар
жатады.
2. Мемлекеттiк кәсiпорынның мүлкi бөлiнбейдi және оны салымдар (үлестер,
жарналар) бойынша, соның iшiнде кәсiпорын қызметкерлерiнiң арасында бөлуге
болмайды.
3. Мемлекеттiк кәсiпорындардың фирмалық атауында оның мүлкiн меншiктенушi
көрсетiлуге тиiс.
4. Мемлекеттiк кәсiпорын уәкiлеттi мемлекеттiк органның шешiмi бойынша
құрылады, таратылады және қайта ұйымдастырылады.
5. Мемлекеттiк кәсiпорынның органы уәкiлетті мемлекеттiк орган тағайындайтын
және оған есеп беретiн басшы болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық актісінде
көзделген жағдайларда мемлекеттік кәсіпорын басшысынан басқа өзге де орган
мемлекеттiк кәсiпорынның органы ретінде әрекет ете алады.
6. (алынып тасталды)
7. Мемлекеттiк кәсiпорынның құқылық ережесi осы Кодексте және өзге заң
құжаттарында белгiленедi.
Ескерту. 102-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211, 2011.03.01 N 414-
IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
103-бап. Шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген
кәсiпорын
1. Құрылтайшы бекiтетiн шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген кәсiпорынның
жарғысы оның құрылтай құжаты болып табылады.
2. Шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген кәсiпорын өз мiндеттемелерi
бойынша өзiне тиесiлi барлық мүлкiмен жауап бередi.
Шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген кәсiпорын мемлекеттiң мiндеттемелерi
бойынша жауапты болмайды.
Осы Кодексте және өзге де заң актiлерiнде көзделген реттердi қоспағанда,
мемлекет шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген кәсiпорынның мiндеттемелерi
бойынша жауап бермейдi.
Ескерту. 103-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
104-бап. Қазыналық кәсiпорын
1. Жедел басқару құқығымен мемлекет мүлкiне ие болған кәсiпорын қазыналық
кәсiпорын деп танылады.
2. Қазыналық кәсiпорын Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң немесе жергiлiктi
атқарушы органның шешiмi бойынша құрылады.
3. Құрылтайшы бекiткен қазыналық кәсiпорынның жарғысы оның құрылтай құжаты
болып табылады.
4. Жедел басқару құқығына негiзделген кәсiпорынның фирмалық атауында
кәсiпорынның қазыналық болып табылатындығы көрсетiлуге тиiс.
5. Қазыналық кәсiпорынның шаруашылық қызметi жарғыда көрсетiлген оның
мақсаттарымен және мiндеттерiмен белгiленедi.
6. Қазақстан Республикасы немесе әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс қазыналық
кәсiпорынның мiндеттемелерi бойынша жәрдем беру жауаптылығын өз мойнына алады.
Шарттық мiндеттемелер бойынша жауапкершiлiк Қазақстан Республикасының мемлекеттік
мүлік туралы заңнамалық актісінде белгiленген тәртiппен туындайды.
Ескерту. 104-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.12.16 N 320, 2011.03.01 N 414-
IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
VII. Коммерциялық емес ұйымдар
105-бап. Мекеме
1. Басқарушылық, әлеуметтiк-мәдени немесе өзге де коммерциялық емес сипаттағы
функцияларды жүзеге асыру үшiн өзінің құрылтайшысы құрған және қаржыландыратын
ұйым, егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе,
мекеме деп танылады.
2. Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілеріне немесе Қазақстан Республикасы Президентiнiң,
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң және облыстардың, республикалық маңызы бар
қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті
атқарушы органдарының нормативтiк құқықтық актiлерiне сәйкес мемлекет құратын және
егер қосымша қаржыландыру көздерi Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде
белгiленбесе, тек қана бюджет немесе Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнің бюджетi
(шығыстар сметасы) есебiнен ұсталатын мекеме мемлекеттiк мекеме деп танылады.
3. Мемлекеттiк мекеменiң шарттық мiндеттемелердi қабылдауы Қазақстан
Республикасының Бюджет кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.
4. Мекемелердің құқықтық жағдайы осы Кодексте, Қазақстан Республикасының
мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық актісінде және Қазақстан Республикасының өзге
де заңнамалық актілерінде айқындалады.
Ескерту. 105-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
106-бап. Қоғамдық бiрлестiктер
1. Қазақстан Республикасында қоғамдық бiрлестiктер болып, саяси партиялар,
кәсiптiк одақтар және азаматтардың заңдарға қайшы келмейтiн, өздерiнiң ортақ
мақсаттарына жету үшiн ерiктi негiзде құрған басқа да бiрлестiктерi танылады.
Қаржы нарығындағы қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалардың қоғамдық
бiрлестiктерді құру және оларға қатысу ерекшеліктері Қазақстан Республикасының
заңнамалық актілерінде белгіленеді.
Қоғамдық бiрлестiктерге қатысушылардың (мүшелерiнiң) осы бiрлестiктерге
өздерi берген мүлiкке, соның iшiнде мүшелiк жарналарға құқықтары жоқ. Олар өздерi
мүшелерi ретiнде қатысатын қоғамдық бiрлестiктердiң мiндеттерi бойынша жауап
бермейдi, ал аталған бiрлестiктер өз мүшелерiнiң мiндеттемелерi бойынша жауап
бермейдi.
2 - 6. Алынып тасталды - ҚР 1998.03.02 N 211 PЗаңымен.
7. Съездiң (конференцияның) немесе жалпы жиналыстың шешiмi бойынша
таратылған қоғамдық бiрлестiктiң мүлкi оның жарғысымен көзделген мақсаттарға
жұмсалады.
Сот шешiмi бойынша таратылған қоғамдық бiрлестiктiң мүлкi осы Кодекске немесе
өзге заң құжаттарына сәйкес пайдаланылады.
8. Қоғамдық бiрлестiктiң құқықтық ережесi осы Кодекске, заң
құжаттарына сәйкес белгiленедi.
Ескерту. 106-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР Президентінің 1995.10.05 N 2489 заң
күші бар Жарлығымен, Қазақстан Республикасының 1997.07.11 N 154 , 2-6-тармақтар
алып тасталды - 1998.03.02 N 211, 2010.07.15 № 338-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін
2-б. қараңыз) Заңдарымен.
107-бап. Қоғамдық қор
1. Азаматтар және (немесе) заңды тұлғалар ерiктi мүлiктiк жарналар негiзiнде
құрған, әлеуметтiк, қайырымдылық, мәдени, бiлiм беру және өзге де қоғамдық пайдалы
мақсаттарды көздейтiн мүшелiгi жоқ коммерциялық емес ұйым қоғамдық қор деп
танылады.
2. Қоғамдық қор заңды тұлға болып табылады, азаматтық айналымда қордың
органдары өкiлдiк етедi, оның дербес балансы және банктік шоты бар.
3. Қоғамдық қорға оның құрылтайшылары берген мүлiк қордың меншiгi болып
табылады.
Қоғамдық қордың мүлкiне қор құрылтайшыларының мүлiктiк құқықтары жоқ.
4. Қоғамдық қордың қаржы көзi құрылтайшылардың ақшасы, сондай-ақ басқа
мүлкi, демеушiлiк, ерiктi түрде жиналған жылулар және өзге де заңды түсiмдер болып
табылады.
5. Қоғамдық қорды басқару тәртiбi мен оның органдарын құру тәртiбi оның
құрылтайшылар бекiтетiн жарғысында белгiленедi.
Қоғамдық қордың жарғысында осы Кодекстiң 41-бабының 5-тармағындағы
мәлiметтерден басқа қордың органдары туралы, қордың лауазымды адамдарын тағайындау
және оларды босату тәртiбi, ол таратылған жағдайда қор мүлiктерiнiң тағдыры
көрсетiлуге тиiс.
6. Қор өз мүлкiнiң пайдаланылуы туралы есептерiн ресми баспасөз
басылымдарында жыл сайын жариялап отыруға мiндеттi.
7. Қоғамдық қор сот шешiмi бойынша мынадай жағдайларда:
1) егер қордың мақсаттарын жүзеге асыру үшiн оның мүлкi жеткiлiксiз болса
және оның қажеттi мүлiктi алу ықтималдығы нақты болмаса;
2) егер қордың мақсаттарына жету мүмкiн болмаса, ал қор мақсаттарына қажеттi
өзгерiстер жасау мүмкiн болмаса;
3) қор өз қызметiнде жарғымен көзделген мақсаттардан бас тартқан жағдайда;
4) заң құжаттарында немесе құрылтай құжаттарында көзделген басқа да
жағдайларда таратылады.
8. Қоғамдық қор таратылғаннан кейiн қалған мүлiк оның жарғысында көзделген
мақсаттарға жұмсалады.
Ескерту. 107-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы Президентінің
1995.10.05. N 2489 заң күші бар Жарлығымен, Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , 1999.07.16. N 436 Заңдарымен.
108-бап. Тұтыну кооперативi
1. Қатысушылардың материалдық және өзге қажеттерiн қанағаттандыру үшiн өз
мүшелерiнiң мүлiктiк (үлестiк) жарналарын бiрiктiру арқылы жүзеге асырылатын
азаматтардың ерiктi бiрлестiгi тұтыну кооперативi деп танылады.
Заң актiлерiнде көзделген жағдайларда тұтыну кооперативiне заңды тұлғалар
кiре алады.
2. Тұтыну кооперативiнiң мүшелерi жыл сайынғы баланс бекiтiлгеннен кейiн
пайда болған залалдарды қосымша жарналар төлеу арқылы үш ай iшiнде жабуға мiндеттi.
Бұл мiндеттердi орындамаған ретте кооператив несие берушiлердiң талабы бойынша сот
тәртiбiмен таратылуы мүмкiн.
Тұтыну кооперативiнiң мүшелерi оның мiндеттемелерi бойынша кооператив
мүшелерiнiң қосымша төлемеген бөлiгi шегiнде жәрдем беру жөнiнен ортақ жауапты
болады.
3. Тұтыну кооперативiнiң жарғысында, осы Кодекстiң 41-бабының 5-тармағында
көрсетiлген мәлiметтерден басқа, кооператив мүшелерi жарналарының мөлшерi туралы;
кооператив мүшелерiнiң құрамы мен жарна төлеу тәртiбi және олардың жарна төлеу
жөнiндегi мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiгi туралы; кооперативтi басқару
органдарының құрамы мен құзыретi және олардың шешiмдер қабылдау, соның iшiнде
шешiмi бiрауыздан немесе бiлiктi көпшiлiк дауыспен қабылданатын мәселелер жөнiнде
шешiмдер қабылдау тәртiбi туралы; кооператив мүшелерiнiң өздерi шеккен залалдарды
жабу тәртiбi туралы ережелер болуға тиiс.
4. Тұтыну кооперативiнiң тапқан табыстарын оның мүшелерi арасында бөлуге
болмайды, олар жарғылық мақсаттарға берiледi.
5. Тұтыну кооперативi таратылған немесе кооператив мүшесi одан шыққан
жағдайда ол тұтыну кооперативiнiң мүлкiнен өз үлесiн өз жарнасына қарай бөлiп алуға
құқылы.
Тұтыну кооперативiнiң мүшесi қайтыс болған жағдайда, егер кооператив
жарғысында өзгеше көзделмесе, оның мұрагерлерiнiң кооператив мүшелiгiне қабылдануға
бiрiншi кезекте құқығы болады. Соңғы жағдайда кооператив мұрагерлерге тұтыну
кооперативiнiң мүлкiнен оның қосқан жарнасына қарай үлесiн төлейдi.
6. Тұтыну кооперативiнiң құқықтық жағдайы, сондай-ақ оның мүшелерiнiң
құқықтары мен мiндеттерi осы Кодекске сәйкес заң құжаттарында белгiленедi.
7. Селолық тұтыну кооперативтерi тек өз мүшелерiнiң ғана емес, селолық
жерлерде тұратын басқа адамдардың да материалдық және өзге қажеттерiн
қанағаттандыру үшiн құрылуы мүмкiн.
Селолық тұтыну кооперациясының ерекшелiктерi осы бапқа сәйкес
арнайы заңда белгiленедi.
8. Өзара сақтандыру қоғамдары - тұтыну кооперативтерi қызметiнiң
ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде айқындалады.
Ескерту. 108-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
211 , 2006.07.05. N 164 Заңдарымен.
109-бап. Дiни бiрлестiк
1. Рухани қажеттерiн қанағаттандыру үшiн өз мүдделерiнiң ортақтығы
негiзiнде, заң құжаттарында белгiленген тәртiп бойынша бiрiккен азаматтардың ерiктi
түрдегi бiрлестiгi дiни бiрлестiк деп танылады.
2. (алынып тасталды - 1998.03.02. N 211 Заңымен )
3. Республикадан тыс жерлерде басқару орталықтары бар Қазақстан
Республикасындағы дiни бiрлестiктер әдiлет органдарында тiркеуге жатады. Басқару
орталықтарының жарғылары (ережелерi), егер олар Қазақстан Республикасының заңдарына
қайшы келмесе, осындай дiни бiрлестiктер жарғыларының (ережелерiнiң) негiзiне
алынуы мүмкiн.
4-8. (алынып тасталды - 1998.03.02. N 211 Заңымен )
9. Дiни бiрлестiктер өз қаражаты есебiнен сатып алған немесе өздерi құрған
азаматтар, ұйымдар жылу ретiнде берген немесе мемлекет берген және заң құжаттарына
қайшы келмейтiн басқа да негiздер бойынша сатып алынған мүлiкке меншiк құқығы
болады.
10. Дiни бiрлестiктерге қатысушылардың (мүшелерiнiң) осы ұйымға өздерi
берген мүлiкке, соның iшiнде мүшелiк жарналарға құқықтары сақталмайды. Олар дiни
бiрлестiктiң мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi, ал дiни бiрлестiк өз
мүшелерiнiң мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.
11. Дiни бiрлестiктiң құқықтық жағдайының ерекшелiктерi осы Кодекске,
Қазақстан Республикасының заң құжаттарына сәйкес белгiленедi.
Ескерту. 109-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы Президентінің
1995.10.05. N 2489 заң күші бар Жарлығымен , 2, 4-8-тармақтар алынып тасталды -
Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.
110-бап. Жеке кәсiпкерлердiң және (немесе) заңды
тұлғалардың қауымдастық (одақ)
нысанындағы бiрлестiгi
1. Жеке кәсiпкерлер және (немесе) заңды тұлғалар өздерiнiң кәсiпкерлiк
қызметiн үйлестiру, сондай-ақ ортақ мүдделерiн бiлдiру мен қорғау мақсатында
қауымдастықтар (одақтар) құра алады.
Заңды тұлғалардың қаржы рыногында қызметтi жүзеге асыратын қауымдастығын
(одақтарын) құру және оларға қатысу ерекшелiгi Қазақстан
Республикасының заң актiлерiнде белгiленедi.
2. Қоғамдық бiрлестiктер және өзге де коммерциялық емес ұйымдар, соның
iшiнде мекемелер осы ұйымдардың қауымдастығына (одақтарына) өз еркiмен бiрiге
алады.
3. Қауымдастық (одақ) коммерциялық емес ұйым болып табылады.
4. Қауымдастықтың (одақтың) мүшелерi өз дербестiгiн сақтап қалады.
5. Қауымдастық (одақ) өз мүшелерiнiң мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.
Қауымдастық (одақ) мүшелерi оның мiндеттемелерi бойынша қауымдастықтың (одақтың)
құрылтай құжаттарында көзделген мөлшер мен тәртiп бойынша жәрдем жөнiнен жауапты
болады.
Ескерту. 110-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 , 2003.05.16. N 416 , 2007.01.12. N 225 Заңдарымен.
Параграф 3. Мемлекет пен әкімшілік-аумақтық
бөліністің азаматтық заңдармен реттелетін
қатынастарға қатысуы 111-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық
құқық қатынастарына қатысуы
1. Қазақстан Республикасы азаматтық заңдармен реттелетiн қатынастарға осы
қатынастардың өзге қатысушыларымен тең негiздерде кiредi.
2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары өздерiнiң осы органдардың
мәртебесiн айқындайтын Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде, ережелерде
және өзге де құжаттарда белгiленетiн құзыретi шегiнде Қазақстан Республикасының
атынан өз әрекеттерi арқылы мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтар мен
мiндеттердi алып, оларды жүзеге асырады, сотта өкiлдiк ете алады.
Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген реттер мен тәртiп бойынша
Қазақстан Республикасының арнайы тапсырмасымен оның атынан өзге де мемлекеттiк
органдар, заңды тұлғалар мен азаматтар өкiлдiк ете алады.
3. Азаматтық-құқықтық дауларды Қазақстан Республикасының қатысуымен соттар
шешедi.
Ескерту. 111-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
112-бап. Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң
азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысуы
1. Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс азаматтық заңдармен реттелетiн қатынастарда бұл
қатынастардың өзге де қатысушыларымен тең негiздерде кiредi.
2. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар осы органдардың мәртебесiн
айқындайтын заң құжаттарында, ережелерiнде және өзге де құжаттарында белгiленетiн
құзыретi шегiнде өз әрекеттерi арқылы әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң атынан мүлiктiк
және жеке мүлiктiк емес құқықтар мен мiндеттердi алып, оларды жүзеге асырады, сотта
өкiлдiк ете алады.
Заңдарда көзделген реттер мен тәртiп бойынша арнаулы тапсырмамен әкiмшiлiк-
аумақтық бөлiнiс атынан жергiлiктi мемлекеттiк органдар, заңды тұлғалар мен
азаматтар өкiлдiк ете алады.
3. Заңдарда белгiленген реттерде әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс азаматтық құқық
қатынастарында мемлекет атынан өкiлдiк ете алады.
4. Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс пен оның органдарына, егер заңдардан өзгеше
жағдай туындамаса, осы Кодекстiң тиiсiнше мемлекет пен оның органдарының азаматтық
заңдармен реттелетiн қатынастарға қатысуы туралы ережелерi қолданылады.
5. Азаматтық-құқықтық дауларды әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң қатысуымен
соттар шешедi.
113-бап. Қазақстан Республикасы мен әкiмшiлiк-аумақтық
бөлiнiстiң мiндеттемелерi бойынша ақы өндiрiп
алу
1. Қазақстан Республикасы өз мiндеттемелерi бойынша мемлекеттiк қазына
мүлкiмен жауап бередi, ал әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс өз мiндеттемелерi бойынша
жергiлiктi қазына мүлкiмен жауап бередi.
2. Қазақстан Республикасы мен әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс бiр-бiрiнiң
мiндеттемелерi бойынша, сондай-ақ азаматтар мен заңды тұлғалардың мiндеттемелерi
бойынша жауап бермейдi, ал азаматтар мен заңды тұлғалар осы Кодексте және заң
құжаттарында көзделгеннен басқа жағдайларда Қазақстан Республикасы мен әкiмшiлiк-
аумақтық бөлiнiс мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.
114-бап. Мемлекетке және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiске
заңды тұлғалар туралы қалыптарды қолдану
Мемлекетке және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерге заңды тұлғалардың азаматтық
заңдармен реттелетiн қатынастарға қатысуын анықтайтын қалыптар, егер заң
құжаттарынан өзгеше қалып туындамайтын болса, қолданылады.
3-тарау. Азаматтық құқықтар объектілері
Параграф 1. Жалпы ережелер 115-бап. Азаматтық құқық объектiлерiнiң түрлерi
1. Мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес игiлiктер мен құқықтар азаматтық құқық
объектiлерi бола алады.
2. Мүлiктiк игiлiктер мен құқықтарға (мүлiкке): заттар, ақша, соның iшiнде
шетел валютасы, қаржы құралдары, жұмыс, қызмет, шығармашылық-интеллектуалдық
қызметтiң объектiге айналған нәтижелерi, фирмалық атаулар, тауарлық белгiлер және
бұйымды дараландырудың өзге де құралдары мүлiктiк құқықтар мен басқа да мүлiк
жатады.
2-1. Ақшаға және ақшалай мiндеттемелер бойынша құқықтарға (талаптарға) (ақша
төлеу жөнiндегi талап ету құқықтарына), егер осы Кодексте, Қазақстан
Республикасының өзге де заңнамалық актiлерiнде өзгеше көзделмесе немесе мiндеттеме
мәнiнен туындамаса, тиiсiнше заттардың немесе мүлiктiк құқықтардың (талаптардың)
құқықтық режимi қолданылады.
3. Жеке мүлiктiк емес игiлiктер мен құқықтарға: жеке адамның өмiрi,
денсаулығы, қадiр-қасиетi, абырой, игi атақ, iскерлiк бедел, жеке өмiрге қол
сұқпаушылық, жеке құпия мен отбасы құпиясы, есiм алу құқығы, автор болу құқығы,
шығармаға қол сұқпаушылық құқығы және басқа материалдық емес игiлiктер мен құқықтар
жатады.
Ескерту. 115-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.01.12 N
225 , 2008.12.10 N 101-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
116-бап. Азаматтық құқық объектiлерiнiң айналым
қабiлеттiлiгi
1. Азаматтық құқық объектiлерi, егер ол айналымнан алынып тасталмаса немесе
айналымға шек қойылмаса, бiр адамнан екiншi адамға әмбебап құқықты мирасқорлық
(мұрагерлiк ету, заңды тұлғаны қайта құру) тәртiбiмен не өзге де әдiспен еркiн
берiледi немесе ауысады.
2. Берiлуге рұқсат етiлмейтiн заттардың түрлерi (айналымнан алынып тасталған
заттар) заң құжаттарында тiкелей көрсетiлуге тиiс.
3. Айналымның белгiлi бiр қатысушысына ғана тиесiлi болуы мүмкiн не алынуына
немесе берiлуiне арнайы рұқсат бойынша (айналым қабiлеттiгi шектеулi заттар) жол
берiлетiн заттардың түрлерi заңдарда белгiленедi.
4. Жеке мүлiктiк емес игiлiктер мен құқықтар заң құжаттарында белгiленген
реттердi қоспағанда, басқа әдiспен берiлмейдi және ауыспайды.
117-бап. Жылжымайтын және жылжымалы мүлік
1. Жылжымайтын мүлікке (жылжымайтын заттар) жер учаскелері, ғимараттар,
құрылыстар, көпжылдық екпелер және жермен тығыз байланысты өзге мүлік, яғни орнынан
олардың мақсатына сай емес шығынсыз ауыстыру мүмкін болмайтын объектілер жатады.
Егер кондоминиум объектісінің құрамындағы пәтерлер және өзге де тұрғын үй-
жайлар, сондай-ақ тұрғын емес үй-жайлар дара (бөлек) меншікте болса, олар дербес
жылжымайтын мүлік объектілері (түрлері) болып танылады.
2. Мемлекеттік тіркеуге жататын әуе және теңіз кемелері, ішкі суда жүзу
кемелері, «өзен-теңіз» жүзу кемелері, ғарыш объектілері де жылжымайтын заттарға
теңестіріледі. Заңнамалық актілермен жылжымайтын заттарға өзге мүліктер де
жатқызылуы мүмкін.
Осы Кодекстің және өзге де заңнамалық актілердің жылжымайтын заттарға
байланысты қатынастарды реттейтін нормалары Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілерінде тікелей көзделген жағдайда, осы тармақта көрсетілген заттарға
қолданылады.
3. Ақша мен бағалы қағаздарды қоса алғанда, жылжымайтын затқа жатпайтын мүлік
жылжымалы мүлік деп танылады. Заңнамалық актілерде көрсетілген жағдайларды
қоспағанда, жылжымалы заттарға құқықтарды тіркеу талап етілмейді.
Ескерту. 117-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
118-бап. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік
тіркеу
1. Жылжымайтын мүлікке құқықтардың (құқықтар ауыртпалығының) туындауы,
өзгеруі және тоқтатылуы осы Кодексте және «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды
мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жағдайларда
мемлекеттік тіркелуге жатады.
Мемлекеттік тіркеудің жылжымайтын мүлікке байланысты өзге де объектілері
«Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан
Республикасының Заңында айқындалады.
2. Егер осы Кодексте және «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу
туралы» Қазақстан Республикасының Заңында өзгеше белгіленбесе, жылжымайтын мүлікке
құқықтар (құқықтар ауыртпалығы) мемлекеттік тіркелген кезден бастап туындайды,
өзгереді және тоқтатылады. Егер тіркеуден бас тартылмаса, өтініш берген кез
мемлекеттік тіркеу кезі болып танылады.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын орган
тіркеуге ұсынылған құқық белгілейтін құжатта жазба жасау арқылы жүргізілген
тіркеуді құқық иеленушінің өтініші бойынша куәландыруға міндетті. «Жылжымайтын
мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында
көзделген жағдайларда тіркеуді жүзеге асыратын орган жылжымайтын мүлікке меншік
құқығы (өзге заттай құқық) туралы куәлік береді.
4. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу жариялы болып табылады.
Тіркеуді жүзеге асыратын орган жылжымайтын мүлікке тіркелген құқықтар туралы
ақпаратты кез келген тұлғаға «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу
туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген шектеулерді ескере отырып
беруге міндетті.
5. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеуден бас тарту не
тіркеуден негізсіз жалтару жағдайларында сотқа шағым жасалуы мүмкін.
6. Мемлекеттік тіркеу тәртібі осы Кодекске және «Жылжымайтын мүлікке
құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
белгіленеді.
7. Азаматтық әуе кемелерін, теңіз кемелерін, ішкі суда жүзу кемелерін, «өзен-
теңіз» жүзу кемелерін жылжымайтын мүлікке теңестірілген объектілер ретінде
мемлекеттік тіркеу тәртібі Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және
авиация қызметі, сауда мақсатында теңізде жүзу, ішкі су көлігі саласындағы
заңдарымен реттеледі.
Ескерту. 118-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
119-бап. Кәсiпорын
1. Кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыру үшiн пайдаланылатын мүлiктiк кешен құқық
объектiсi түрiндегi кәсiпорын деп танылады.
2. Мүлiктiк кешен ретiнде кәсiпорынның құрамына оның қызмет етуiне арналған
мүлiктiң барлық түрлерi, соның iшiнде үйлер, ғимараттар, жабдықтар, құрал-
саймандар, шикiзат, өнiмдер, жер учаскесiне құқық, талап ету құқықтары, борыштар,
сондай-ақ оның қызметiн дараландыратын белгiлерге құқықтар (фирмалық атау, тауар
белгiлерi) және, егер шартта өзгеше көзделмесе, басқа да айрықша құқықтар енедi.
3. Кәсiпорын тұтасымен немесе оның бiр бөлiгi сатып алу-сату, кепiлге,
арендаға беру және заттық құқықтарды белгiлеуге, өзгертуге және тоқтатуға
байланысты басқа да мәмiлелер объектiсi болуы мүмкiн.
3-1. Кәсіпорынның құрамына мүліктік кешен ретінде кіретін жылжымайтын мүлікке
құқықтарды мемлекеттік тіркеудің ерекшеліктері «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды
мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленеді.
4. Мүлiк кешенi ретiндегi кәсiпорын құрамындағы борыштарды берген кезде
несие берушiлердiң құқықтарына осы Кодекстiң 48-бабында көзделген тәртiппен
кепiлдiк берiледi.
Ескерту. 119-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211, 2011.03.25 N 421-
IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
120-бап. Бөлiнетiн және бөлiнбейтiн мүлiк
1. Мүлiк бөлiнетiн және бөлiнбейтiн болуы мүмкiн.
Бөлiнетiн мүлiк дегенiмiз - бөлу нәтижесiнде бөлiктерi өз мақсатын
(мiндетiн) жоғалтпайтын мүлiк.
Бөлiнбейтiн мүлiк дегенiмiз - өзiнiң шаруашылық мақсатын (мiндетiн)
өзгертпей бөлуге болмайтын немесе заң құжатында ұйғарылуына қарай бөлуге жатпайтын
мүлiк.
2. Құқық объектiлерi ретiнде бөлiнбейтiн заттардың ерекшелiктерi заңдарда
белгiленедi.
121-бап. Күрделi заттар
1. Егер әртектi заттар оны бiрiгу мәнi белгiлейтiн мақсаты бойынша
пайдалануға мүмкiндiк беретiн бүтiн бiр затты құрайтын болса, олар бiр зат (күрделi
зат) деп қаралады.
2. Күрделi зат жөнiнде жасалған мәмiленiң күшi, егер шартта өзгеше
белгiленбесе оның барлық құрамдас бөлiктерiне қолданылады.
122-бап. Басты зат және керек-жарақ
Керек-жарақ, яғни басты затқа қызмет етуге арналған және ортақ шаруашылық
мақсатқа қолданылуы сонымен байланысты болатын зат, егер заңдарда немесе шартта
өзгеше белгiленбесе, басты затқа iлесiп жүредi.
123-бап. Жемiстер, азық-түлiк және табыстар
Мүлiктердi пайдалану нәтижесiнде алынған түсiм (жемiстер, өнiмдер, табыстар),
егер заңдарда немесе бұл мүлiктi пайдалану туралы шартта өзгеше көзделмесе, осы
мүлiктi заңды негiзде пайдаланушы адамға тиесiлi болады.
124-бап. Жануарлар
Заңдарда өзгеше белгiленбегендiктен, жануарларға заттар туралы жалпы
ережелер қолданылады.
125-бап. Интеллектуалдық меншiк
1. Осы Кодексте және өзге де заң актiлерiнде белгiленген реттер мен тәртiп
бойынша азаматтың немесе заңды тұлғаның шығармашылық интеллектуалдық қызметтiң
нәтижелерiне және оларға теңестiрiлген заңды тұлғаны дараландыру құралдарына, жеке
немесе заңды тұлғаның өзi орындайтын жұмысының немесе қызметiнiң өнiмдерiне
(фирмалық атау, тауар белгiсi, қызмет көрсету белгiсi және
т.б.) ерекше құқығы танылады.
2. Шығармашылық интеллектуалдық қызметтiң нәтижелерi мен ерекше құқықтардың
(интеллектуалдық меншiктiң) объектiсi болуы мүмкiн даралану құралдарын пайдалануды
үшiншi жақтар құқық иеленушiнiң келiсiмiмен ғана жүзеге асырылады.
Ескерту. 125-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
126-бап. Қызметтiк және коммерциялық құпия
1. Үшiншi жаққа белгiсiз болуына байланысты ақпараттың нақты немесе
потенциалды коммерциялық құны болып, онымен заңды негiзде еркiн танысуға болмайтын
және ақпаратты иеленушi оның құпиялылығын сақтауға шара қолданатын ретте, қызметтiк
немесе коммерциялық құпия болып табылатын ақпарат азаматтық заңдармен қорғалады.
2. Мұндай ақпаратты заңсыз әдiстермен алған адамдар сондай-ақ еңбек шартына
қарамастан қызметшiлер немесе азаматтық-құқықтық шартқа қарамастан контрагенттер
қызметтiк немесе коммерциялық құпияны жария етсе, келтiрiлген залалдың орнын
толтыруға мiндеттi.
127-бап. Ақша (валюта)
1. Қазақстан Республикасының ақша бөлiнiсi теңге болып табылады.
2. Теңге Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында өз құны бойынша
қабылдануға мiндеттi заңды төлем құралы болып табылады.
3. Қазақстан Республикасы аумағында төлемдер қолма қол төлеп және қолма қол
төлемей есеп айырысу түрiнде жүзеге асырылады.
4. Қазақстан Республикасы аумағында шетел валютасымен есеп айырысудың
реттерi, тәртiбi мен шарттары Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленедi.
128-бап. Валюталық қазыналар
1. Валюталық қазыналар деп танылатын мүлiк түрлерi және олар арқылы мәмiлелер
жасау тәртiбi заң құжаттарында белгiленедi.
2. Валюталық қазыналарға меншiк құқығы Қазақстан Республикасында жалпы
негiздерде қорғалады.
Параграф 1-1. Қаржы құралдары Ескерту. 3-тарау 1-1параграфпен толықтырылды - Қазақстан Республикасының
2008.12.10 N 101-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
128-1-бап. Қаржы құралдары
1. Қаржы құралы — операциялар нәтижесінде бір ұйымның қаржылық активімен бір
мезгілде басқа ұйымда қаржылық міндеттеме немесе үлестік құрал туындайтын ақша,
туынды құнды қағаздарды қоса алғанда, құнды қағаздар, туынды қаржы құралдары мен
басқа да қаржы құралдары.
2. Қаржылық актив — ақшасын, басқа ұйымның үлестік құралын білдіретін кез
келген актив, басқа ұйымнан ақшасын немесе өзге де қаржылық активті алуға немесе
өзі үшін ықтимал тиімді жағдайларда басқа ұйыммен қаржылық активтермен немесе
қаржылық міндеттемелермен алмасуға шарттық құқық немесе есеп айырысу ұйымның
меншікті үлестік құралдарымен жүзеге асырылатын немесе жүзеге асырылуы мүмкін және
бұл ретте, ұйымның меншікті үлестік құралдарының ауыспалы санын алатын немесе алуы
міндетті болатын туынды құрал немесе ақшасының немесе өзге де қаржылық активтің
белгіленген сомасын алмастыру жолынан гөрі есеп айырысу ұйымның меншікті үлестік
құралдарының белгіленген санына кез келген өзге тәсілмен жүргізілетін немесе
жүргізілуі мүмкін туынды құрал болып табылатын шарт.
3. Қаржылық міндеттеме — ақшасын немесе өзге де қаржылық активті басқа
ұйымға беру немесе өзі үшін ықтимал тиімсіз жағдайларда басқа ұйыммен қаржылық
активтермен немесе қаржылық міндеттемелерімен алмасудың шартты міндеттемелерін
білдіретін кез келген міндеттеме немесе есеп айырысу ұйымның меншікті үлестік
құралдарымен жүзеге асырылатын немесе жүзеге асырылуы мүмкін және бұл ретте,
ұйымның меншікті үлестік құралдарының ауыспалы санын беретін және беруге міндетті
болатын туынды емес құрал немесе ақшасының немесе өзге де қаржылық активтің
тіркелген сомасын алмастыру жолынан гөрі есеп айырысу ұйымның меншікті үлестік
құралдарының тіркелген санына кез келген өзге тәсілмен жүргізілетін немесе
жүргізілуі мүмкін туынды құрал болып табылатын шарт.
4. Үлестік құрал — ұйымның барлық міндеттемелері шегерілгеннен кейін қалатын
оның активтеріндегі қалдық үлесіне құқығын растайтын кез-келген шарт.
128-2-бап. Туынды қаржы құралдары
1. Туынды қаржы құралдары — болашақта осы шарт бойынша есеп айырысуды
жүргізуді көздейтін, құны шарттың базалық активінің мөлшеріне (мөлшердің ауытқуын
қоса алғанда) тәуелді шарт.
2. Туынды қаржы құралдарына опциондар, фьючерстер, форвардтар, своптар және
осы белгілерге сай келетін басқа да туынды, оның ішінде жоғарыда аталған туынды
қаржы құралдарының комбинациясы болып табылатын қаржы құралдары жатады.
3. Тауарлар, тауарлардың стандартталған партиялары, бағалы қағаздар, валюта,
индекстер, проценттік ставкалар және нарықтық құны бар басқа да активтер,
болашақтағы оқиғалар немесе жағдайлар, туынды қаржы құралдары туынды қаржы
құралдарының базалық активтері болып табылады.
128-3-бап. Опцион
1. Опцион — оған сәйкес бір тарап (опцион сатушысы) екінші тарапқа (опционды
сатып алушы) болашақта келісілген жағдайларда пәтуаласқан баға бойынша базалық
актив сатып алу немесе сату құқығын сататын туынды қаржы құралы. Опционды сатушы
өзіне міндеттемелер алады, ал сатып алушы құқыққа ие болады.
2. Опционды сатушы опционды сатып алушыға сыйлықақы деп аталатын сыйақыға
опционды сатады. Опционның келісілген жағдайлары деп мынадай міндетті шарттарды
келісу түсініледі: базалық активтің түрі, базалық активтің жалпы құны (опцион
жасалатын сома), базалық активтің бағасы (страйк — опционды орындау бағасы),
опционның сыйлығы, опционның мерзімі (опционның қолданылу кезеңі), опционның түрі.
3. Егер опционды сатып алушы өзі сатып алған құқықты іске асырса, онда
опцион орындалды деп есептеледі.
128-4-бап. Своп
Своп — оған сәйкес тараптар келісілген шарттармен базалық активтер немесе
болашақтағы базалық активтер бойынша төлемдерді айырбастау жөнінде пәтуаласатын
туынды қаржы құралы.
128-5-бап. Форвард
1. Форвард — сатып алушы (немесе сатушы) болашақта келісілген шарттарда
базалық активті сатып алудың (немесе сатудың) белгіленген мерзімі өткеннен кейін
міндеттемені өзіне алатын туынды қаржы құралы.
2. Форвард ұйымдастырылмаған нарықта жасалады.
128-6-бап. Фьючерс
Фьючерс — сатып алушы (немесе сатушы) ұйымдастырылған нарықта белгіленген
стандартты шарттарға сәйкес базалық активті сатып алудың (немесе сатудың)
белгіленген мерзімі өткеннен кейін міндеттемені өзіне алатын тек ұйымдастырылған
нарықта айналымға түсетін туынды қаржы құралы.
Параграф 2. Бағалы қағаздар
129-бап. Бағалы қағаздар
1. Бағалы қағаз - мүлiктiк құқықты куәландыратын белгiлi бiр жазбалар мен
басқа да белгiлердiң жиынтығы.
1-1. Бағалы қағаздар борыштық және үлестік болуы мүмкін.
Борыштық бағалы қағаз — эмитенттің (борышкердің) осы бағалы қағаздарды
шығару шарттарында борыштың негізгі сомасын төлеу жөніндегі міндеттемесін
куәландыратын бағалы қағаздар.
Үлестік бағалы қағаз — Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген
жағдайларда мүлік иесінің мүлікке белгіленген үлесіне иелік ету құқығын
куәландыратын бағалы қағаз.
2. Бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар және бағалы қағаздардың осы
Кодекспен және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiмен айқындалған өзге
де түрлерi жатады.
3. Бағалы қағаздар шығарылым нысаны бойынша:
1) құжатты және құжатсыз;
2) эмиссиялық және эмиссиялық емес;
3) атаулы, ұсынбалы және ордерлiк бағалы қағаздар болып бөлiнедi.
Құжатты бағалы қағаздар - құжатты нысанда (бағалы қағаздың мазмұнын арнаулы
техникалық құралдарды пайдаланбай-ақ тiкелей оқу мүмкiндiгi болатын қағаз немесе
өзге материалдық жеткiзушi) шығарылған бағалы қағаздар.
Құжатсыз бағалы қағаздар - құжатсыз нысанда (электрондық жазбалар жиынтығы
түрiнде) шығарылған бағалы қағаздар.
Эмиссиялық бағалы қағаздар - бiр шығарылым шегiнде осы шығарылым үшiн бiрдей
жағдай негiзiнде орналастырылатын және айналымда болатын, бiртектi белгiлерi мен
реквизиттерi бар бағалы қағаздар.
Эмиссиялық емес бағалы қағаздар - осы тармақтың төртiншi бөлiгiнде
көрсетiлген белгiлерге сәйкес келмейтiн бағалы қағаздар.
Атаулы бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың онда аталған тұлғаға
тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.
Ұсынбалы бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың бағалы қағазды ұсынушыға
тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.
Ордерлiк бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың онда аталған тұлғаға, ал
оларға осы құқықтар осы Кодекстiң 132-бабының 3-тармағында көзделген тәртiппен
берiлген жағдайда, басқа тұлғаға тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.
4. Осы Кодекспен және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiмен
бағалы қағаздардың белгiлi бiр түрiн қайсыбiр нысанда шығару мүмкiндiгiне жол
берiлмеуi мүмкiн.
Ескерту. 129-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2003.05.16 N 416
, өзгерту енгізілді - 2008.12.10 N 101-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
130-бап. Бағалы қағазға құқықтарды растау
1. Бағалы қағаздың өзi құжатты бағалы қағазға құқықты растау болып табылады.
Құжатты бағалы қағаздар бағалы қағаздар рыногының кәсiби қатысушысына сақтауға
берiлген жағдайда, оның есебiн жүргiзу мақсатында осы кәсiби қатысушы ашқан шоттан
алынған үзiндi көшiрме оған берiлген лицензияға сәйкес уәкiлеттiнiң осы бағалы
қағазды осылай сақтауға құқығын растау болып табылады. Құжатты бағалы қағаз бен
аталған шоттан берiлген үзiндi көшiрменiң арасында алшақтық болған кезде үзiндi
көшiрмеге басымдық берiледi.
2. Бағалы қағаздар рыногының өзiне берiлген лицензияға сәйкес бағалы
қағаздармен жасалған мәмiлелердi тiркеуге уәкiлеттi кәсiби қатысушысындағы бағалы
қағаздың есебiн жүргiзу мақсатында ашылған шоттан үзiндi көшiрме құжатсыз бағалы
қағазға құқықты растау болып табылады.
3. Бағалы қағаздар рыногының кәсiби қатысушыларының бағалы қағаздардың есебiн
жүргiзуге арналған шоттарды ашу және жүргiзу тәртiбi, сондай-ақ осындай шоттардан
берiлетiн үзiндi көшiрменiң мазмұны мен ресiмделуiне қойылатын талаптар Қазақстан
Республикасының заңдарымен айқындалады.
Ескерту. 130-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2003.05.16. N
416 Заңымен .
131-бап. Бағалы қағазға қойылатын талаптар
1. Бағалы қағаздармен куәландырылатын құқықтардың түрлерi, бағалы қағаздардың
мiндеттi реквизиттерi, бағалы қағаз нысанына талаптар және басқа да қажеттi
талаптар заң құжаттарымен немесе соларда белгiленген тәртiп бойынша белгiленедi.
2. Бағалы қағаздың мiндеттi реквизиттерi болмауы немесе бағалы қағаздың ол
үшiн белгiленген нысанға сәйкес келмеуi оның жарамсыз болуына әкелiп соқтырады.
132-бап. Бағалы қағаз бойынша құқықтар беру
1. Ұсынушыға бағалы қағазбен куәландырылған құқықты басқа адамға беру үшiн
бағалы қағазды сол адамға тапсыру жеткiлiктi.
2. Атаулы бағалы қағазбен куәландырылған құқықтар талапты (цессияны)
жеңiлдету үшiн белгiленген тәртiп бойынша берiледi. Бағалы қағаз бойынша құқық
берушi адам осы Кодекстiң 347-бабына сәйкес бұл талапты орындау үшiн емес, тиiстi
талаптың жарамсыздығы үшiн жауапты болады. Атаулы бағалы қағаз бойынша құқықтарды
басқа адамға берген кезде берiлетiн қағаз жойылады, ал оның жаңа иесiне басқа
бағалы қағаз берiледi.
2-1. Эмиссиялық бағалы қағаздар бойынша құқықтар беру және солар бойынша
құқықтарды растау ерекшелiгi Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен айқындалады.
3. Ордерлiк бағалы қағаз бойынша құқықтар бұл қағазға берiлгенін жазу -
индоссамент арқылы берiледi. Ордерлiк бағалы қағаз бойынша құқық берушi адам
(индоссант), жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы Қазақстан Республикасының заң
актілерінде белгіленген жағдайларды қоспағанда, құқықтың болуы үшiн ғана емес, оның
жүзеге асырылуы үшiн де жауапты болады.
Бағалы қағазда жасалған индоссамент бағалы қағазбен куәландырылған барлық
құқықтарды бағалы қағаз бойынша құқықтар берiлетiн адамға - (индоссантқа) немесе
соның бұйрығына ауыстырады. Индоссамент бланкiлiк болуы мүмкiн (орындауға тиiс адам
көрсетiлмейдi).
Бағалы қағазбен куәландырылған құқықтарды жүзеге асыру, бұл құқықтарды
индоссантқа бермей-ақ (сену индоссаментi) индоссаментке тапсырумен ғана шектелуi
мүмкiн. Бұл жағдайда индоссант өкiл ретiнде әрекет жасайды.
Ескерту. 132-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен , 2003.05.16. N 416 Заңымен , 2003.06.03. N 426 Заңымен .
133-бап. Бағалы қағаз бойынша орындау
1. Бағалы қағазды берген адам және оны индоссиялаған барлық адамдар,
жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы Қазақстан Республикасының заң актілерінде
белгіленген жағдайларды қоспағанда, оның заңды иесiнiң алдында бiрге жауап бередi.
Бағалы қағаздың заңды иесiнiң сондай қағазбен куәландырылған мiндеттемесiн бағалы
қағаз бойынша мiндеттенгендердiң арасынан бiр немесе бiрнеше адамның орындауы
туралы талабын қанағаттандырған ретте олар бағалы қағаз бойынша өздерiнен бұрын
мiндеттенген өзге адамдарға керi талап қою (регресс) құқығына ие болады.
2. Мiндеттеменiң негiзi болмауын не оның жарамсыздығын сылтауратып бағалы
қағазбен куәландырылған мiндеттеменi орындаудан бас тартуға жол берiлмейдi.
3. Бағалы қағаздың жалғандығын немесе жасандылығын байқаған бағалы қағаз
иесi өзiне қағазды берген адамға, бағалы қағазбен куәландырылған мiндеттеменi
лайықты орындау туралы және залалдардың орнын толтыру туралы талап қоюға құқылы.
4. Заңсыз иеленушiнiң қолындағы бағалы қағаз бойынша құқықтар жүзеге
асырылмауға тиiс.
Ескерту. 133-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2003.06.03.
N 426 Заңымен.
134-бап. Бағалы қағазды қалпына келтiру
Жоғалған бағалы қағаз бойынша және ордерлiк бағалы қағаз бойынша ұсынушы
құқығын қалпына келтiрудi iс жүргiзу заңдарында көзделген тәртiппен сот жүргiзедi.
135-бап.
Ескерту. 135-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.05.16. N 416
Заңымен .
136-бап. Облигация
1. Облигация - шығару кезiнде айналыс мерзiмi алдын ала белгiленген, оны
шығару шарттарына сәйкес облигацияны шығарған тұлғадан ол бойынша сыйақы алу және
оның айналыс мерзiмiнiң аяқталуы бойынша облигацияның ақшалай немесе өзге де
мүлiктiк балама түрдегi нақты құнын алу құқығын куәландыратын бағалы қағаз.
2. Облигациялар тек атаулы эмиссиялық бағалы қағаздар ретiнде шығарылады.
3. Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қазақстан Республикасының Ұлттық
Банкi, коммерциялық ұйымдар облигациялар шығаруға құқылы.
4. Облигациялардың түрлерi және оларды шығару тәртiбi Қазақстан
Республикасының заңдарымен белгiленедi.
Ескерту. 136-бап жаңа редакцияда - 1998.07.10. N 282 Заңымен , 2003.05.16. N
416 , өзгерту енгізілді - 2004.12.20. N 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
137-бап.
138-бап.
Ескерту. 137, 138-баптар алынып тасталды - Қазақстан Республикасының
1997.07.11. N 154 Заңымен.
139-бап. Акция
1. Акция - акционерлiк қоғам шығаратын және акционерлiк қоғамды басқаруға
қатысуға, ол бойынша дивиденд және акционерлiк қоғам таратылған жағдайда оның
мүлкiнiң бiр бөлiгiн алуға құқықтарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң
актiлерiнде көзделген өзге де құқықтарды куәландыратын бағалы қағаз.
2. Акциялар тек атаулы эмиссиялық бағалы қағаздар ретiнде шығарылады.
3. Акциялардың түрлерi Қазақстан Республикасының заң
актiлерiмен белгiленедi.
Акцияларды шығару тәртiбi Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы
туралы заңдарымен белгiленедi.
4. Акционерлiк қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған коммерциялық емес
ұйымдар өз акциялары бойынша дивидендтер төлеудi жүзеге асырмайды.
5. Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзiнiң әрекетiмен немесе
әрекетсiздiгiмен акционерлiк қоғамның мүддесiн бұзған акционерден акцияларды сот
шешiмi бойынша сатып алу мүмкiндiгi көзделуі мүмкiн.
Банктерде және банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын
ұйымдарда, сондай-ақ сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарында Қазақстан
Республикасының заң актiлерiмен белгiленген тәртiппен есептелетiн меншiктi
капиталдың тepic мөлшерi болған жағдайда, олардың акцияларын мәжбүрлеп сатып алудың
мүмкiндiгi мен негiздемесi көзделуi мүмкiн.
Ескерту. 139-бап жаңа редакцияда - 2003.05.16. N 416 Заңымен , 139-бапқа
өзгерту енгізілді - 2005.07.08. N 72 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан
қараңыз) Заңымен .
139-1-бап. Банктiк депозит сертификаты
Банктiк депозит сертификаты - өз ұстаушысының шығару шарттарында белгiленген
айналыс мерзiмi аяқталғаннан кейiн не ол аяқталғанға дейiн номиналды құнын, сондай-
ақ шығару шарттарында белгiленген мөлшерде сыйақы алу құқығын растайтын атаулы
эмиссиялық емес бағалы қағаз.
Ескерту. 139-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2007.01.12. N
225 Заңымен.
140-бап.
Ескерту. 140-бап алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 Заңымен .
Параграф 3. Мүліктік емес өзіндік құқықтар
141-бап. Мүлiктiк емес өзiндiк құқықтарды қорғау
1. Мүлiктiк емес өзiндiк құқықтары бұзылған жеке тұлғаның, осы Кодекстiң 9-
бабында көзделген шаралардан басқа, осы Кодекстiң ережелерi бойынша моральдық
зардаптарын өтетуге құқығы бар.
2. Мүлiктiк емес өзiндiк құқықтардың қорғалуын азаматтық iс
жүргiзу заңдарында көзделген тәртiп бойынша сот жүзеге асырады.
3. Егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе құқық бұзған адамның кiнәсiне
қарамастан, мүлiктiк емес өзiндiк құқықтар қорғалуға тиiс. Қорғау туралы талап
қойған адам өзiнiң мүлiктiк емес өзiндiк құқығының бұзылуын нақты дәлелдеуге тиiс.
4. Мүлiктiк емес өзiндiк құқығы бұзылған адам өз таңдауы бойынша оны
бұзушыдан бұзылу зардаптарын жоюды немесе бұзушының есебiнен өз бетiнше қажеттi
әрекеттер жасауды не олардың орындалуын үшiншi жаққа тапсыруды талап етуi мүмкiн.
Ескерту. 141-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211 , 2011.03.25 N
421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
142-бап. Мүлiктiк құқықтармен байланысты мүлiктiк
емес өзiндiк құқықтар
Мүлiктiк емес өзiндiк және мүлiктiк құқықтар бiр мезгiлде бұзылған жағдайда
мүлiктiк емес өзiндiк құқықтардың бұзылғандығы үшiн жәбірленушiге тиесiлi өтем
ескерiле отырып, мүлiктiк зиянның орнын толтыру мөлшерi ұлғаяды.
143-бап. Ар-намысты, қадiр-қасиеттi және iскерлiк
беделдi қорғау
1. Азамат өзінің ар-намысына, қадір-қасиетіне немесе іскерлік беделіне нұқсан
келтіретін мәліметтерді сот тәртібімен теріске шығаруды талап етуге құқылы.
2. Егер азаматтың немесе заңды тұлғаның ар-намысына, қадiр-қасиетiне немесе
iскерлiк беделiне кiр келтiретiн мағлұматтар бұқаралық ақпарат құралдары арқылы
таратылған болса, олар сол бұқаралық ақпарат құралдарында тегiн терiске шығарылуға
тиiс.
Егер аталған мағлұматтар ұйымнан шыққан құжатта болса, бұл құжаттағы
мағлұматтардың шындыққа сай келмейтiндiгi туралы тиiстi адамға мiндеттi түрде
хабарлана отырып, мұндай құжат алмастырылуға немесе керi сұратып алынуға тиiс.
Өзге реттерде терiске шығару тәртiбiн сот белгiлейдi.
3. Бұқаралық ақпарат құралдары азаматқа немесе заңды тұлғаға қатысты олардың
құқықтарына немесе заңды мүдделерiне нұқсан келтiретiн мағлұматтар жарияласа, олар
сол бұқаралық ақпарат құралдарында өз жауаптарын тегiн жариялауға құқылы.
4. Бұқаралық ақпарат құралдарында терiске шығаруды не жауапты жариялау
туралы азаматтың немесе заңды тұлғаның талабы, егер бұқаралық ақпарат органы мұндай
жарияланымнан бас тартса не бiр айдың iшiнде жарияланым жасамаса, сондай-ақ ол
таратылған ретте, сотта қаралады.
5. Егер соттың шешiмi орындалмаса, сот тәртiп бұзушыға бюджеттiң кiрiсiне
өндiрiлiп алынатын айыппұл салуға құқылы. Айыппұл азаматтық iс жүргiзу заңдарында
белгiленген тәртiп пен мөлшерде салынады. Айыппұл төлеу тәртiп бұзушыны сот
шешiмiнде көзделген әрекеттi орындау мiндетiнен босатпайды.
6. Азаматқа қатысты оның ар-намысына, қадір-қасиетіне немесе іскерлік
беделіне кір келтіретін мағлұматтар таратылған болса, ол мұндай мағлұматтарды
теріске шығарумен бірге олардың таратылуынан өзіне келтірілген залалдың және
моральдық зиянның орнын толтыруды талап етуге құқылы.
Моральдық зиянды өтеу туралы талапты қоспағанда, осы баптың азаматтың
іскерлік беделін қорғау туралы қағидалары тиісінше заңды тұлғаның іскерлік беделін
қорғауға да қолданылады. Заңды тұлғаның іскерлік беделін қорғауға осы Кодексте
белгіленген тәртіппен залалдың орнын толтыру туралы қағидалар қолданылады.
7. Егер азаматтың немесе заңды тұлғаның ар-намысына, қадiр-қасиетiне және
iскерлiк беделiне кiр келтiретiн мағлұматтарды таратушыны анықтау мүмкiн болмаса,
өзi жөнiнде осындай мағлұматтар тараған адам таратылған мағлұматтарды шындыққа сай
келмейдi деп тану туралы сотқа жолдануға құқылы.
Ескерту. 143-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.02.06 N 123-IV (Заңның
қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
144-бап. Жеке бастың құпиясын сақтау құқығы
1. Азаматтың жеке бас құпиясын, оның iшiнде хат алысу, телефон арқылы
сөйлесу, күнделiктер, естелiктер, жазбалар, iшкi жан сыры, бала асырап алу, туу
құпиясын, дәрiгерлiк, адвокаттық құпияны, банктiк салымдар құпиясын сақтауға құқығы
бар.
Жеке бас құпиясы заң құжаттарында белгiленген реттерде ғана ашылуы мүмкiн.
2. Күнделiктердi, жазбаларды, естелiктердi және басқа құжаттарды жариялауға
- олардың авторының келiсiмiмен, ал хаттарды олардың авторы мен алысушысының
келiсiмiмен ғана жариялауға жол берiледi. Олардың қайсыбiрi қайтыс болған жағдайда
аталған құжаттар қайтыс болған адамның артында қалған жұбайының және балаларының
келiсiмiмен жариялануы мүмкiн.
Ескерту. 144-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.11.
N 154 Заңымен .
145-бап. Өз бейнесiне құқық
1. Қандай да бiр адамның суреттiк бейнесiн оның келiсiмiнсiз, ал ол қайтыс
болған жағдайда - мұрагерлерiнiң келiсiмiнсiз пайдалануға ешкiмнiң де құқығы жоқ.
2. Басқа адам бейнелеген бейнелеу туындыларын (сурет, фотосурет, кинофильм
және басқалар) - бейнеленген адамның келiсiмiмен, ал ол қайтыс болғаннан кейiн оның
балалары мен артында қалған жұбайының келiсiмiмен ғана жариялауға, қайта шығаруға
және таратуға жол берiледi. Егер заң құжаттарында белгiленсе, не бейнеленген адам
ақы алып кескiнделген болса, ондай келiсiм талап етiлмейдi.
146-бап. Тұрғын үйге қол сұғылмау құқығы
Заң құжаттарында көзделгеннен басқа реттерде азаматтың тұрғын үйге қол
сұққызбау құқығы болады, яғни тұрғын үйiне өзiнiң еркiнен тыс баса-көктеп кiрудiң
кез-келген әрекетiн тыюға құқығы бар.
4-тарау. Мәмілелер
147-бап. Мәмiле ұғымы
Азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен мiндеттерiн
белгiлеуге, өзгертуге немесе тоқтатуға бағытталған әрекеттерi мәмiлелер деп
танылады.
148-бап. Бiржақты мәмiлелер мен шарттар
1. Мәмiлелер бiржақты және екi немесе көпжақты (шарттар) болуы мүмкiн.
2. Заңдарға немесе тараптардың келiсiмiне сәйкес жасалуы үшiн бiр тараптың
ерiк бiлдiруi қажет және жеткiлiктi болатын мәмiле бiржақты мәмiле деп есептеледi.
3. Шарт жасасу үшiн екi тараптың (екiжақты мәмiле) не үш немесе одан да көп
тараптың (көпжақты мәмiле) келiсiлген ерiк бiлдiруi қажет.
149-бап. Бiржақты мәмiлелердi құқықтық реттеу
1. Бiржақты мәмiле мәмiле жасаған адамға мiндеттер жүктейдi. Ол басқа
адамдарға заң құжаттарында белгiленген не сол адамдармен келiсiм болған реттерде
ғана мiндеттер жүктей алады.
2. Бiржақты мәмiлелерге тиiсiнше мiндеттемелер туралы және шарттар туралы
жалпы ережелер қолданылады, өйткенi бұл заңдарға, мәмiленiң табиғаты мен мәнiне
қайшы келмейдi.
150-бап. Шартпен жасалған мәмiлелер
1. Егер тараптар құқықтар мен мiндеттердiң туындауын басталу-басталмауы
белгiсiз мән-жайға байланысты етiп қойса, мәмiле кейiнге қалдырылатын шартпен
жасалды деп есептеледi.
2. Егер тараптар құқықтар мен мiндеттемелердiң тоқтатылуын басталу-
басталмауы белгiсiз мән-жайға байланысты етiп қойса, мәмiле кейiн күшi жойылатын
шартпен жасалды деп есептеледi.
3. Егер шарттың басталуы тиiмсiз болатын тарап шарттың басталуына терiс
пиғылмен кедергi жасаса, шарт басталды деп танылады.
Егер шарттың басталуы тиiмдi болатын тарап шарттың басталуына терiс пиғылмен
ықпал етсе, шарт басталмаған деп танылады.
151-бап. Мәмiленiң нысаны
1. Мәмiлелер ауызша және жазбаша нысанда жасалады (жай немесе нотариалдық).
2. Заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен жазбаша (жай не нотариалдық)
немесе өзге белгiлi бiр нысан белгiленбеген мәмiле, атап айтқанда, олар жасалған
кезде атқарылатын мәмiлелердiң бәрi ауызша жасалуы мүмкiн. Мұндай мәмiле адамның
мiнез-құлқынан оның мәмiле жасау еркi айқын көрiнiп тұрған ретте де жасалған деп
саналады.
3. Жетон, билет немесе әдеттегiдей қабылданған өзге де растайтын белгi
арқылы расталған мәмiле, егер заңдарда өзгеше белгiленбесе, ауызша түрде жасалған
болып табылады.
4. Үндемей қалу заңдарда немесе тараптардың келiсiмiнде көзделген реттерде
мәмiле жасауға ерiк бiлдiру деп танылады.
5. Жазбаша түрде жасалған шартты орындау үшiн жасалған мәмiлелер, егер
заңдарға қайшы келмесе, тараптардың келiсiмi бойынша ауызша жасалуы мүмкiн.
152-бап. Мәмiленiң жазбаша түрi
1. Мынадай мәмiлелер:
1) егер мәмiлелердiң жекелеген түрлерi үшiн заңдарда өзгеше арнайы
көзделмесе немесе iскерлiк қызмет өрiсiнiң әдеттегi құқықтарынан туындамаса,
мәмiлелердi жасау кезiнiң өзiнде орындалатындарынан басқа, кәсiпкерлiк қызмет
үрдiсiнде жүзеге асырылатын;
2) мәмiлелердi жасау кезiнiң өзiнде орындалатындарынан басқа, жүз есептiк
көрсеткiш жоғары сомаға;
3) заңдарда немесе тараптардың келiсiмiнде көзделген өзге де реттерде
жазбаша түрде жасалуға тиiс.
2. Егер iскерлiк қызмет өрiсiнiң әдеттегi құқықтарынан өзгеше туындамаса,
жазбаша түрде жасалған мәмiлеге тараптар немесе олардың өкiлдерi қол қоюға тиiс.
Егер заңдарға немесе мәмiлеге қатысушылардың бiрiнiң талаптарына қайшы
келмесе, мәмiле жасау кезiнде қол қоюдың факсимилелiк көшiрме, электрондық цифрлық
қолтаңба құралдарын пайдалануға жол берiледi.
3. Екiжақты мәмiлелер әрқайсысына өзiн жасаған тараптар қол қойған
құжаттарды алмасу арқылы жасалуы мүмкiн.
Хат, жеделхат, телефонжазба, телетайпжазба, факс, электрондық құжаттар
немесе субъектiлердi және олардың ерiк бiлдiруiнiң мазмұнын айқындайтын өзге де
құжаттар алмасу, егер заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен өзгеше белгiленбесе,
жазбаша түрде жасалған мәмiлеге теңестiрiледi.
Заңдармен және тараптардың келiсiмiмен қосымша талаптар белгiленуi мүмкiн,
оларға мәмiле нысаны, атап айтқанда, белгiленген нысанды бланкiге жазу, мөрмен
бекiту сәйкес келуге және оларда осы тараптарды орындамау салдары көзделуге тиiс.
4. Егер азамат дене кемтарлығы, науқастығы немесе сауатсыздығы салдарынан
өзi қол қоя алмаса, оның өтiнiшi бойынша мәмiлеге басқа азамат қол қоя алады.
Соңғысының қойған қолын, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, нотариат немесе сондай
нотариалдық әрекет жасау құқығы бар басқа лауазымды адам, мәмiле жасаушының өзi қол
қоя алмаған себептердi көрсете отырып, куәландыруға тиiс.
5. Жазбаша түрде жасалған мәмiленi орындаған тарап екiншi тараптан оның
орындалғанын растайтын құжат талап етуге құқылы.
Мәмiлелердi жасау кезiнiң өзiнде орындалатындарынан басқа, ауызша
кәсiпкерлiк мәмiленi орындаған тараптың да осындай құқығы бар.
Ескерту. 152-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 , 2003.01.08. N 372 Заңдарымен.
153-бап. Мәмiленiң жазбаша түрiн сақтамау салдары
1. Мәмiленiң жай жазбаша түрiн сақтамау оның жарамсыз болып қалуына әкелiп
соқтырмайды, бiрақ дау туған жағдайда тараптарды мәмiленiң жасалғанын, мазмұнын
немесе орындалуын куәгерлiк айғақтармен растау құқығынан айырады. Алайда тараптар
мәмiленiң жасалғанын, мазмұнын немесе орындалғанын жазбаша немесе өзге, куәгерлiк
айғақтардан басқа дәлелдермен растауға құқылы.
2. Заң құжаттарында немесе тараптардың келiсiмiнде тiкелей көрсетiлген
реттерде мәмiленiң жай жазбаша түрiн сақтамау оның жарамсыз болып қалуына әкелiп
соқтырады.
3. Сыртқы экономикалық мәмiленiң жай жазбаша түрiн сақтамау мәмiленiң
жарамсыз болып қалуына әкелiп соқтырады.
154-бап. Мәмiленi нотариаттың куәландыруы
1. Заң құжаттарында немесе тараптардың келiсiмiмен белгiленген реттерде
жазбаша мәмiлелер оларды нотариат куәландырғаннан кейiн ғана жасалды деп саналады.
Мұндай талапты сақтамау осы Кодекстiң 157-бабының 3-тармағында көзделген салдармен
мәмiленiң жарамсыз болып қалуына әкелiп соқтырады.
2. Егер нотариаттың куәландыруын талап ететiн мәмiленi тараптар немесе
тараптардың бiрi iс жүзiнде орындаған болса, ол өзiнiң мазмұны жағынан заңдарға
қайшы келмесе және үшiншi жақтардың құқықтарын бұзбаса, сот мүдделi тараптың арызы
бойынша мәмiленi жарамды деп тануға құқылы. Бұл ретте мәмiленi кейiннен нотариаттың
куәландыруы талап етiлмейдi.
155-бап. Мәмілелерді тіркеу
1. Егер заңнамалық актілерде өзгеше көзделмесе, заңнамалық актілерге сәйкес
міндетті мемлекеттік немесе өзге де тіркелуге тиіс мәмілелер тіркелген кезден
бастап жасалған болып есептеледі.
Тіркеуден бас тарту жазбаша түрде ресімделуге тиіс және заңнама талаптарының
бұзылуына сілтеме жасалғанда ғана мүмкін болады.
2. Егер тараптардың бірі мәмілені мемлекеттік тіркеуден жалтарса, сот екінші
тараптың талап етуімен мәміле бойынша құқықтарды тіркеу туралы шешім шығаруға
құқылы. Мұндай жағдайда мәміле сот шешіміне сәйкес тіркеледі.
Ескерту. 155-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.07.26 N 311 Заңымен, өзгеріс
енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
156-бап. Биржалық мәмiлелер
1. Биржалық мәмiлелер - нысаны биржадағы айналысқа жiберiлген мүлiк болып
табылатын және тиiстi биржалар (тауар, қор және басқа) туралы Қазақстан
Республикасының заңдары мен биржалық сауда ережелерiне сәйкес онымен сауда-саттық
жүргiзуге қатысатындармен жасалатын мәмiлелер.
2. Биржалық мәмiлелер осы мәмiлелердiң жасалғандығын растау үшiн биржа
беретiн құжаттармен ресiмделедi.
3. Егер заңдардан, тараптардың келiсiмiнен немесе мәмiленiң мәнiнен өзге
жағдайлар туындамаса, биржалық мәмiлелерге олардың мазмұнына қарай тиiстi шарт
(сатып алу-сату, комиссиялар және басқалар) туралы ережелер қолданылады.
4. Заңнамада немесе биржалық сауда ережелерiнде, заңсыз жолмен алынған
кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-
қимыл туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қаржы мониторингі
жөніндегі уәкілетті органға ұсынылатын мәліметтерден басқа, тараптардың
коммерциялық құпиясы болып табылатын және олардың келiсiмiнсiз жария етуге
жатпайтын биржалық мәмiлелердiң талаптары көзделуi мүмкiн.
5. Биржалық мәмiлелер жасасуға байланысты даулар тиiстi биржа жанындағы
биржа төрелiгiнде қаралады, заңда көзделген жағдайларда оның шешiмiне сотта дау
айтылуы мүмкiн.
6. Алынып тасталды - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен.
Ескерту. 156-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211, 2003.05.16 N 416,
2009.08.28 N 192-IV (2010.03.08 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.03.25 N 421-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
157-бап. Жарамсыз мәмiлелер мен жарамсыздықтың
салдары
1. Мәміленің нысанына, мазмұнына және қатысушыларына, сондай-ақ олардың ерік
білдіру бостандығына қойылатын талаптар бұзылған жағдайда, мүдделі тұлғалардың,
тиісті мемлекеттік органның не прокурордың талап-арызы бойынша мәміле жарамсыз деп
танылуы мүмкін.
Көрсетілген мәмілені жасау нәтижесінде құқықтары мен заңды мүдделері бұзылған
немесе бұзылуы мүмкін тұлға мүдделі тұлға болып табылады.
2. Мәмiле жарамсыздығының негiздемелерi, сондай-ақ оны жарамсыз деп тануды
талап етуге құқығы бар адамдардың тiзбесi осы Кодексте не өзге де заң құжаттарында
белгiленедi.
3. Мәміле жарамсыз болған кезде тараптардың әрқайсысы екінші тарапқа мәміле
бойынша алынғанның барлығын қайтарып беруге, ал заттай қайтарып беру мүмкін
болмаған жағдайда (оның ішінде, алынғандар мүлікті пайдалану, орындалған жұмыс
немесе көрсетілген қызмет түрінде болса) - қайтарылуға тиіс мүліктің құнын, мүлікті
пайдаланудың, орындалған жұмыстардың немесе көрсетілген қызметтердің құнын, егер
мәміле жарамсыздығының өзге салдары осы Кодексте көзделмеген болса, ақшалай
қайтаруға міндетті.
4. Егер мәмiле қылмыстық мақсатқа жетуге бағытталып, екi тарапта да жымысқы
ниет болған жағдайда олардың мәмiле бойынша алғандарының немесе алуға тиiстi
болғандарының бәрi соттың шешiмi немесе үкiмi бойынша тәркiленуге тиiс. Мұндай
мәмiленi бiр тарап орындаған ретте, екiншi тараптан алғандарының бәрi және одан
мәмiле бойынша бiрiншi тарапқа тиесiлiнiң бәрi тәркiленуге тиiс. Егер тараптардың
ешқайсысы да орындауға кiрiспеген болса, мәмiледе орындалуы көзделгеннiң бәрi
тәркiленуге тиiс.
5. Қылмыстық мақсатқа жету жөнiндегi жымысқы ниет тараптардың бiрiнде ғана
болған жағдайда оның мәмiле бойынша алғандарының бәрi екiншi тарапқа қайтарылуы
тиiс, ал соңғысының алғаны не оған мәмiле бойынша тиесiлiсi тәркiленуге тиiс.
6. Нақты мән-жайларды ескере отырып, сот осы баптың 4 және 5-тармақтарында
көзделген салдарды, жарамсыз мәмiле бойынша алынған, не алынуға тиiс мүлiктi
тәркiлеуге қатысты бөлiгiнде iшiнара не толық қолданбауға құқылы. Бұл бөлiкте осы
баптың 3-тармағында көзделген салдар басталады.
7. Осы баптың 3-6-тармақтарында көзделген салдармен қоса, сот мәмiленiң
жарамсыз болуын туғызған әрекеттердi жасауға кiнәлi тараптан мәмiленi жарамсыз деп
тануға байланысты екiншi тараптың залалын оның пайдасына өндiрiп беруi мүмкiн.
8. Егер осы Кодексте, заңнамалық актілерде өзгеше көзделмесе немесе мәміленің
мәнінен немесе мазмұнынан өзгеше туындамаса, жарамсыз мәміле заңдық салдарға әкеліп
соқтырмайды, бұған оның жарамсыздығына байланысты және ол жасалған кезден бастап
жарамсыз болған мәмілелер кірмейді.
9. Мәмiленi жарамсыз деп тани отырып, сот нақты мән-жайларды ескеру арқылы
оның одан әрi орындалуына тыйым салумен шектелуге құқылы.
Ескерту. 157-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
158-бап. Мазмұны заң талаптарына сәйкес
келмейтiн мәмiленiң жарамсыздығы
1. Мазмұны заң талаптарына сәйкес келмейтiн, сондай-ақ құқықтық тәртiп
негiздерiне немесе адамгершiлiкке көрiнеу қайшы келетiн мақсатпен жасалған мәмiле
жарамсыз болады.
2. Заң талаптарын, заңды тұлғаның жарғысын не оның органдарының құзыретiн
бұзатын мәмiленi қасақана жасасқан адамның, егер мұндай талап пайдакүнемдiк
себептерден немесе жауапкершiлiктен жалтару ниетiнен туындаса, мәмiленi жарамсыз
деп тануды талап етуге құқығы жоқ.
3. Егер мәмiлеге қатысушылардың бiрi оны мiндеттемесiн орындаудан немесе
үшiншi жақ не мемлекет алдындағы жауапкершiлiктен жалтару ниетiмен жасаған ретте,
ал мәмiленiң басқа қатысушысы бұл ниет туралы бiлген болса немесе бiлуге тиiс
болса, мүдделi жақ (мемлекет) мәмiленi жарамсыз деп тануды талап етуге құқылы.
159-бап. Мәмiлелер жарамсыздығының негiздерi
1. Қажеттi лицензия алмай, не лицензияның қолданылу күшiнiң мерзiмi бiткеннен
кейiн жасалған мәмiле жарамсыз болады.
2. Терiс пиғылды бәсеке мақсатын көздейтiн немесе iскерлiк әдеп талаптарын
бұзатын мәмiле жарамсыз болады.
3. Осы Кодекстiң 23-бабында көзделген мәмiлелердi қоспағанда, он төрт жасқа
толмаған адам (жас бала) жасаған мәмiле жарамсыз болады.
4. Он төрт жасқа толған кәмелетке толмаған адамның заңды өкілдерінің
келісімінсіз жасаған мәмілесін, заң бойынша оның өзі дербес жасауға құқығы бар
мәмілелерді қоспағанда, сот заңды өкілдерінің талабы бойынша жарамсыз деп тануы
мүмкін. Осы баптың қағидалары осы Кодекске сәйкес әрекетке толық қабілетті деп
танылатын (осы Кодекстің 17-бабының 2-тармағы, 22-1-бабы) кәмелетке толмағандардың
мәмілелеріне қолданылмайды.
5. Есуастық немесе ақыл-есi кем болуы салдарынан әрекет қабiлеттiгi жоқ деп
танылған адам жасасқан мәмiле жарамсыз болады. Кейiннен әрекет қабiлеттiгi жоқ деп
танылған азамат жасасқан мәмiле (осы Кодекстiң 26-бабы), егер мәмiленi жасау
кезiнiң өзiнде-ақ бұл азаматтың психикалық шатасу жағдайында болғаны дәлелденсе,
оның қорғаншысының талабы бойынша сот мәмiленi жарамсыз деп тануы мүмкiн.
6. Сот әрекет қабiлеттiлiгiн шектеген адам жасасқан мәмiленi сот оның
қамқоршысының талап етуi бойынша жарамсыз деп тануы мүмкiн.
7. Әрекет қабiлеттiлiгi болғанымен, мәмiле жасаған кезде өз әрекеттерiнiң
мәнiн түсiне алмайтын немесе өзiнiң не iстегенiн бiлмейтiн жағдайда болған азамат
жасасқан мәмiленi сот сол азаматтың талабы бойынша, ал егер тiрi кезiнде талап
етуге азаматтың мүмкiндiгi болмаса, азамат қайтыс болғаннан кейiн басқа мүдделi
адамдардың талабы бойынша жарамсыз деп тануы мүмкiн.
8. Елеулi мәнi бар жаңылысу салдарынан жасалған мәмiленi сот жаңылысу
әсерiмен әрекет еткен тараптың талабы бойынша жарамсыз деп тануы мүмкiн. Мәмiленiң
табиғатына, ұқсастығына немесе оны өз мақсатына пайдалану мүмкiндiгiн айтарлықтай
төмендететiн мәнiнiң сапасына қатысты жаңылысудың елеулi мәнi болады. Дәлелдердегi
жаңылысу кейiнге қалдыру немесе күшiн жою шарты ретiнде, мәмiленiң мазмұнына
осындай дәлелдi енгiзген кезде ғана мәмiле жарамсыздығының негiзi бола алады (осы
Кодекстiң 150-бабы).
Егер жаңылысу мәмiлеге қатысушының өрескел бейқамдығының салдары болса, не
оны кәсiпкерлiк тәуекел билеген болса, сот нақты жағдайларды және мәмiлеге қатысушы
екiншi жақтың мүдделерiн ескере отырып, мәмiленi жарамсыз деп тану туралы талаптан
бас тартуға құқылы.
9. Алдау, зорлық, қорқыту ықпалымен жасалған мәмiленi, сондай-ақ басқа тарап
пайдаланған жағдайларға қарағанда адам өзi үшiн мүлде тиiмсiз ауыр мән-жайлардың
салдарынан жасауға мәжбүр болған мәмiленi (кiрiптарлық мәмiле) сот жәбiрленушiнiң
талабы бойынша жарамсыз деп тануы мүмкiн.
10. Бiр тарап өкiлiнiң екiншi тараппен зұлымдық ниетте келiсуi нәтижесiнде
жасалған мәмiленi сот жәбiрленушi тараптың талабы бойынша жарамсыз деп тануы
мүмкiн. Жәбiрленушi тарап шеккен залалды жәрдем беру тәртiбiмен өтеу (осы Кодекстiң
9-бабының 4-тармағы) терiс пиғылды өкiлге жүктелуi мүмкiн.
11. Заңды тұлғаның осы Кодексте, өзге де заң актiлерiнде немесе құрылтай
құжаттарында нақты шектелген қызмет мақсаттарына қайшы келетiн етiп жасаған, не
оның органының жарғылық құзыретiн бұза отырып жасаған мәмiлесi, егер мәмiледегi
басқа тараптың мұндай жолсыздықтар туралы бiлгенi немесе бiлуге тиiс болғаны
дәлелденсе, заңды тұлғаның немесе оның құрылтайшысының (қатысушысының) мүлiк
иесiнiң қуынымы бойынша жарамсыз деп танылуы мүмкiн.
12. Осы баптың 3, 5-тармақтарында көзделген мәмiлелер жас балалардың немесе
әрекет қабiлеттiлiгi жоқ адамдардың заңды өкілдерінің талабы бойынша, егер олар
аталған адамдардың пайдасына жасалған болса, сот шешiмiмен жарамды деп танылуы
мүмкiн.
Ескерту. 159-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211 , 2007.01.12 N 225
, 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
160-бап. Жалған немесе қулықпен жасалған
мәмiлелер
1. Заңдық салдар туғызу ниетiн көздемей, тек көз алдау үшiн ғана жасалған
жалған мәмiле жарамсыз болады.
2. Егер мәмiле екiншi бiр мәмiленi (қулықпен) бүркемелеу мақсатымен жасалса,
тараптар шын мәнiнде ойлаған мәмiлеге қатысты ережелер қолданылады.
161-бап. Мәмiленiң бiр бөлiгi жарамсыздығының
салдары
Егер мәмiленi оның жарамсыз бөлiгiн енгiзбей-ақ жасауға болар едi деп ойлау
мүмкiн болса, мәмiленiң бiр бөлiгiнiң жарамсыздығы оның басқа бөлiктерiнiң жарамсыз
болуына әкелiп соқтырмайды.
162-бап. Жарамсыз мәмiлелер бойынша талап қою
мерзiмдерi
1. (алып тасталды)
2. Осы Кодекстiң 159-бабының 9 және 10-тармақтарында көзделген негiздер
бойынша мәмiленiң жарамсыздығына байланысты даулар бойынша талап қою мерзiмi қорлық
немесе қорқыту ықпалымен мәмiле жасалып, сол зорлық немесе қорқыту тоқтатылған
күннен бастап не талап қоюшы мәмiленi жарамсыз деп тануға негiз болып табылатын
өзге де мән-жайларды бiлген немесе бiлуге тиiс болған күннен бастап бiр жыл болады.
Ескерту. 162-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
5-тарау. Өкілдік және сенімхат
163-бап. Өкiлдiк
1. Басқа адамның (өкiлдiк берушiнiң) атынан бiр адамның (өкiлдiң) сенiмхатқа,
заңдарға, сот шешiмiне не әкiмшiлiк құжатқа негiзделген өкiлеттiгi күшiмен жасаған
мәмiлесi өкiлдiк берушiнiң азаматтық құқықтары мен мiндеттерiн тiкелей туғызады,
өзгертедi және тоқтатады.
Өкiлеттiк өкiлдiң (бөлшек сауда жүйесiндегi сатушы, кассир және т.б.) әрекет
жасаған жағдайынан да көрiнуi мүмкiн.
2. Өкiл жасаған мәмiле бойынша тiкелей өкiлдiк берушiде құқықтар мен
мiндеттер пайда болады.
3. Өкіл жеке өзіне қатысты да, сонымен бірге өзі өкілі болып табылатын басқа
адамға қатысты да өкілдік берушінің атынан мәмілелер жасай алмайды.
Бұл қағида коммерциялық өкілдікке қолданылмайды.
4. Басқалардың мүдделерi үшiн болса да өз атынан әрекет ететiн адамдар
(коммерциялық делдалдар, мұрагерлiк кезiнде өсиеттi орындау тапсырылған адамдар
және т.б.), сондай-ақ болашақта жасалуы мүмкiн мәмiлелерге қатысты келiссөз
жүргiзуге уәкiлдiк берiлген адамдар өкiлдер болмайды.
5. Сипаты жөнiнен тек жеке өзi ғана жасауға болатын мәмiленi, сондай-ақ заң
құжаттарында көзделген реттердегi басқа да мәмiлелердi өкiл арқылы жасауға жол
берiлмейдi.
Ескерту. 163-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
164-бап. Әрекет қабiлеттiгi жоқ адамдар үшiн
өкiлдiк
Әрекет қабiлеттiгi жоқ азаматтардың атынан мәмiлелердi олардың заңды өкiлдерi
жасайды.
Ескерту. 164-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
165-бап. Өкiлеттiгi жоқ өкiлдiк
Мәмiле жасауға уәкiлдiк берiлмеген адамның басқа адам атынан немесе
өкiлеттiгiн асыра пайдаланып жасаған мәмiлесi өкiлдiк берушi осы мәмiленi кейiннен
мақұлдаған ретте ғана ол үшiн азаматтық құқықтар мен мiндеттердi туғызады,
өзгертедi және тоқтатады.
Өкiлдiк берушiнiң кейiннен мақұлдауы мәмiленi оның жасалған кезiнен бастап
жарамды етедi.
166-бап. Коммерциялық өкiлдiк
1. Кәсiпкерлер шарт жасасқан кезде олардың атынан үнемi және дербес өкiлдiк
етушi адам (коммерциялық өкiл) өкiлдiң өкiлеттiгi көрсетiлетiн жазбаша шарт
негiзiнде, ал ол көрсетiлмеген жағдайда - сенiмхат негiзiнде де әрекет жасайды.
2. Коммерциялық өкiл сонымен бiр мезгiлде өзiнiң қатысуымен жасалатын
шарттың түрлi тараптарының мүдделерiн бiлдiре алады. Бұл орайда ол өзiне берiлген
тапсырмаларды кәдiмгi кәсiпкердiң ыждағаттылығымен орындауға мiндеттi.
3. Коммерциялық өкiл келiсiлген сыйақыны және өзi тапсырмаларды орындаған
кезде жұмсаған шығындарын, егер өздерiнiң арасындағы келiсiмде өзгеше көзделмесе,
шарт тараптарынан тең мөлшерде төлеудi талап етуге құқылы.
4. Коммерциялық өкiл өзiне белгiлi болған сауда мәмiлелерi туралы
мәлiметтердi өзiне берiлген тапсырманы орындағаннан кейiн де құпия сақтауға
мiндеттi.
5. Кәсiпкерлiк қызметтiң жекелеген салаларындағы коммерциялық өкiлдiктiң
ерекшелiктерi заңмен белгiленедi.
167-бап. Сенiмхат
1. Бiр адамның (сенiм бiлдiрушiнiң) өз атынан өкiлдiк ету үшiн екiншi адамға
(сенiм бiлдiрген) берген жазбаша уәкiлдiгi сенiмхат деп танылады.
2. Мүлiкке билiк жасауға және нотариаттың куәландыруын талап ететiн
мәмiлелер жасауға берiлетiн сенiмхатты, егер заң құжаттарында өзгеше белгiленбесе,
нотариат куәландыруға тиiс.
3. Нотариат куәландырған сенiмхаттарға:
1) госпитальдарда, санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерiнде емделiп
жатқан әскери қызметшiлердiң және өзге де адамдардың осы госпитальдардың,
санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерiнiң бастықтары, медицина бөлiмi
жөнiндегi орынбасарлары, аға және кезекшi дәрiгерлерi куәландырған сенiмхаттар;
2) мемлекеттiк нотариалдық кеңселер мен басқа да нотариалдық әрекет жасайтын
органдары жоқ әскери бөлiмдер, құрамалар, мекемелер және әскери-оқу орындары
орналасқан мекендердегi осы бөлiмдердiң, құрамалардың, мекемелердiң, оқу
орындарының командирлерi (бастықтары) куәландырған әскери қызметшiлердiң
сенiмхаттары, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметшiлердiң, олардың отбасы мүшелерi мен
әскери қызметшiлер отбасы мүшелерiнiң сенiмхаттары;
3) бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдардың бас бостандығынан айыру
орындарының бастықтары куәландырған сенiмхаттары;
4) халықты әлеуметтiк қорғау мекемелерiндегi кәмелетке толған әрекет
қабiлеттiгi бар азаматтардың осы мекеменiң немесе тиiстi халықты әлеуметтiк қорғау
органдарының басшысы куәландырған сенiмхаттары теңестiрiледi.
4. Хат-хабар, соның iшiнде ақша және сәлемдеме алуға, жалақы және азаматтар
мен заңды тұлғалардан өзге де төлемдер алуға сенiмхатты сенiм бiлдiрушi тұратын
республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар
қалалардың жергілікті атқарушы органдары, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл
(село) әкімдері, ол жұмыс iстейтiн немесе оқитын ұйым, тұрғылықты жерi бойынша
тұрғын үй пайдалану ұйымы, ол емделiп жатқан тұрақты емдеу мекемесiнiң әкiмшiлiгi,
сондай-ақ әскери қызметшiлерге сенiмхат берiлгенде тиiстi әскери бөлiмдердiң
командованиесi куәландыруы мүмкiн. Құжат жiберудi байланыс қызметкерi жүзеге
асырған кезде телеграф арқылы, сондай-ақ байланыстың басқа да түрлерi арқылы
жiберiлетiн сенiмхатты байланыс органдары куәландырады.
5. Үшiншi жақтар сенiм бiлдiрiлген адамға сенiм бiлдiрушi факсимилелiк және
өзге де байланыстар бойынша, ресми байланыс органдарының қатысуынсыз жолдаған
өздерiне қатысты әрекеттер жасау үшiн берiлген сенiмхатты түпнұсқа деп санауға
құқылы.
6. Заңды тұлға атынан сенiмхат оның басшысы немесе бұған оның құрылтай
құжаттарымен уәкiлдiк берiлген өзге де адамның қолы қойылып берiледi және сол
ұйымның мөрiмен бекiтiледi.
7. Ақша және басқа бағалы мүлiктi алуға немесе беруге мемлекеттiк органның,
коммерциялық ұйым мен коммерциялық емес ұйымның атынан берiлетiн сенiмхатқа сол
ұйымның бас (аға) бухгалтерi де қол қоюға тиiс.
8. Банкiде операциялар жасауға берiлетiн сенiмхатты және сауда саласында
мәмiле жасауға берiлетiн сенiмхатты беру тәртiбi мен нысаны арнайы ережелермен
белгiленуi мүмкiн.
Ескерту. 167-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2004.12.20 N 13 (2005.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
168-бап. Сенiмхат мерзiмi
1. Сенiмхат үш жылдан аспайтын мерзiмге берiлуi мүмкiн. Егер сенiмхатта
неғұрлым ұзақ мерзiм көрсетiлсе, ол үш жыл бойы, ал егер қолдану мерзiмi
көрсетiлмесе, берiлген күннен бастап бiр жыл бойы жарамды болады.
2. Берiлген күнi көрсетiлмеген сенiмхат жарамсыз болады.
169-бап. Сенiм ауысуы
1. Сенiм бiлдiрiлген адам өзiне уәкiлдiк берiлген әрекеттi өзi жасауға тиiс.
Алған сенiмхат бойынша сенiм ауыстыруға уәкiлдiк берiлген не сенiм бiлдiрушiнiң
мүдделерiн қорғауға мәжбүр болған ретте ғана ол осы әрекеттердi жасау сенiмiн басқа
адамға аудара алады.
2. Сенім білдірілген адамның өз өкілеттігін басқа адамға беруі жөніндегі
сенімхатты, осы Кодекстің 167-бабының 4 және 6-тармақтарында көзделгеннен басқа
жағдайларда, нотариат куәландыруға тиіс.
Сенім білдірген адам өз өкілеттігін басқа адамға толық көлемде сеніп беретін
сенімхатқа бастапқы сенімхат қоса берілуге тиіс. Сенім білдірілген адам бастапқы
сенімхатта көрсетілген жекелеген өкілеттіктерді басқа адамға не бірнеше адамға
сеніп беретін сенімхатқа бастапқы сенімхаттың нотариат куәландырған көшірмесі қоса
берілуге тиіс.
3. Сенiм ауыстыру жөнiнде берiлген сенiмхаттың қолданылу мерзiмi ол негiзге
алынып берiлген алғашқы сенiмхаттың қолданылу мерзiмiнен аспауы керек.
4. Өз өкiлеттiгiн басқа бiреуге берген сенiм бiлдiрiлген адам бұл жөнiнде
сенiм бiлдiрушiнi дереу хабардар етуге және оған әлгi адам туралы, оның тұрғылықты
жерi туралы қажеттi мәлiметтердi хабарлауға тиiс. Бұл мiндеттiң орындалмауынан,
сенiм бiлдiрiлген адамға нақ өз әрекеттерi үшiн жауапкершiлiк жүктелетiнi сияқты,
өз өкiлеттiгiн берген адамның әрекеттерi үшiн де жауапкершiлiк жүктеледi.
Ескерту. 169-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
170-бап. Сенiмхаттың тоқтатылуы
1. Сенiмхаттың қолданылуы:
1) сенiмхат мерзiмiнiң өтуi;
2) сенiмхатта көзделген әрекеттердiң жүзеге асуы;
3) сенiмхатты берушi адамның оның күшiн жоюы;
4) сенiмхат берiлген адамның одан бас тартуы;
5) өз атынан сенiмхат берген заңды тұлғаның тоқтатылуы;
6) атына сенiмхат берiлген заңды тұлғаның таратылуы;
7) сенiмхат берген адамның қайтыс болуы, оның әрекет қабiлеттiгi жоқ, әрекет
қабiлеттiгi шектеулi немесе хабар-ошарсыз кеттi деп танылуы;
8) сенiмхат берiлген азаматтың қайтыс болуы, оның әрекет қабiлеттiгi жоқ,
әрекет қабiлеттiгi шектеулi немесе хабар-ошарсыз кеттi деп танылуы салдарынан
тоқтатылады.
2. Сенiмхатты берген адам сенiмхаттың немесе сенiм ауысуының күшiн кез
келген уақытта жоя алады, ал сенiмхат берiлген адам одан бас тарта алады. Бұл
құқықтан бас тарту туралы келiсiм жарамсыз болады.
171-бап. Сенiмхаттың тоқтатылу салдары
1. Сенiмхат берушi сенiмхаттың күшiн жойғандығы туралы (осы Кодекстiң 170-
бабы) сенiмхат берiлген адамға, сондай-ақ сенiмхат берiлгендердiң алдында өкiлдiк
ету үшiн өзiне белгiлi үшiншi жаққа хабарлауға мiндеттi. Сенiмхат осы Кодекстiң
170-бабының 5 және 7-тармақтарында көрсетiлген негiздерге сүйенiп тоқтатылған
реттерде дәл сондай мiндет сенiмхат берушi адамның құқықты мирасқорларына да
жүктеледi.
2. Сенiмхат берiлген адамға сенiмхаттың тоқтатылғанын бiлгенге дейiн немесе
бiлуге тиiс болған кезге дейiн оның жасаған әрекеттерi нәтижесiнде пайда болған
құқықтар мен мiндеттер сенiмхатты берген адам және оның құқықты мирасқорлары үшiн
үшiншi жақтарға қатысты күшiн сақтайды. Егер үшiншi жақ сенiмхаттың тоқтатылғанын
бiлсе немесе бiлуге тиiс болса бұл ереже қолданылмайды.
3. Сенiмхат берiлген адам немесе оның құқықты мирасқоры сенiмхат
тоқтатылысымен оны дереу қайтаруға тиiс.
4. Сенiмхаттың тоқтатылуына байланысты осы сенiмхат бойынша басқа адамға
өкiлеттiк беру де (сенiм ауысуы) күшiн жояды.
6-тарау. Мерзімдерді есептеу
172-бап. Мерзiм белгiлеу
1. Заңдармен, мәмiлемен белгiленген не сот тағайындайтын мерзiм күнтiзбелiк
күнмен немесе сөзсiз болуға тиiстi оқиға көрсетiлiп белгiленедi.
2. Мерзiм жылдармен, айлармен, апталармен, күндермен немесе сағаттармен
есептелетiн уақыт кезеңi ретiнде де белгiленуi мүмкiн.
173-бап. Уақыт кезеңiмен белгiленетiн мерзiмнiң басталуы
Уақыт кезеңiмен белгiленетiн мерзiмнiң өтуi күнтiзбелiк күннен немесе
мерзiмнiң басталуы белгiленген оқиға болғаннан кейiнгi келесi күннен басталады.
174-бап. Уақыт кезеңiмен белгiленетiн мерзiмнiң
аяқталуы
1. Жылдармен есептелетiн мерзiм - мерзiмнiң соңғы жылының тиiстi айы мен
күнiнде бiтедi.
Жарты жылмен есептелетiн мерзiмге айлармен есептелетiн мерзiмнiң ережелерi
қолданылады.
2. Жыл тоқсандарымен есептелетiн мерзiмге айлармен есептелетiн мерзiмнiң
ережелерi қолданылады. Бұл орайда бiр тоқсан үш айға тең деп есептеледi, ал
тоқсандарды есептеу жыл басынан бастап жүргiзiледi.
3. Айлармен есептелетiн мерзiм - мерзiмнiң соңғы айының тиiстi күнiнде
бiтедi.
Жарты аймен белгiленетiн мерзiм күндермен есептелетiн мерзiм ретiнде
қаралады да, он бес күнге тең болып есептеледi.
Егер айлармен есептелетiн мерзiмнiң аяқталуы тиiстi күн саны жоқ айға тура
келсе, мерзiм сол айдың соңғы күнiнде бiтедi.
4. Апталармен есептелетiн мерзiм - мерзiмнiң соңғы аптасының тиiстi күнiнде
бiтедi.
175-бап. Мерзiмнiң жұмыс iстемейтiн күнде аяқталуы
Егер мерзiмнiң соңғы күнi жұмыс iстемейтiн күнге тура келсе, содан кейiнгi ең
таяу жұмыс күнi мерзiмнiң аяқталған күнi болып саналады.
176-бап. Мерзiмнiң соңғы күнiнде әрекет жасау
тәртiбi
1. Егер мерзiм қандай да бiр әрекет жасауға белгiленген болса, ол әрекет
мерзiмнiң соңғы күнiндегi сағат жиырма төртке дейiн орындалуы мүмкiн.
Алайда, егер бұл әрекет ұйымда жасалуға тиiс болса, онда мерзiм осы ұйымда
белгiленген ережелер бойынша тиiстi операциялар тоқтатылған сағатта бiтедi.
2. Мерзiмнiң соңғы күнiндегi сағат жиырма төртке дейiн почтаға, телеграфқа
немесе өзге де байланыс мекемесiне тапсырылған жазбаша мәлiмдемелер мен
хабарламалар мерзiмiнде жасалған болып саналады.
7-тарау. Талап мерзімі
177-бап. Талап қою ұғымы
1. Талаптың ескiруi - адам құқығының немесе заңмен қорғалатын мүдденiң
бұзылуынан туындайтын талаптың қанағаттандырылуы мүмкiн болатын уақыт кезеңi.
2. Талап қою мерзiмдерi және оларды есептеу тәртiбi заңмен көзделедi және
оларды тараптардың келiсуiмен өзгертуге болмайды.
178-бап. Талап қою мерзiмдерi
1. Талап қоюдың жалпы мерзiмi үш жыл болып белгiленедi.
2. Талаптардың жекелеген түрлерi үшiн заң құжаттарымен талап қоюдың жалпы
мерзiммен салыстырғанда қысқартылған немесе неғұрлым ұзақ арнаулы мерзiмдерi
белгiленуi мүмкiн.
3. Осы Кодекстiң 177, 179-186-баптарының ережелерi, егер заң құжаттарында
өзгеше көзделмесе, талап қоюдың арнаулы мерзiмдерiне де қолданылады.
179-бап. Талап қоюдың қолданылуы
1. Талап қою мерзiмiнiң өтiп кетуiне қарамастан бұзылған құқықты қорғау
туралы талапты сот өз қарауына алады.
2. Талап мерзiмiн сот шешiм шығарғанға дейiн дауда тарап жасаған мәлiмдеме
бойынша ғана сот қолданады.
3. Талап қойғанға дейiн талап қою мерзiмiнiң өтiп кетуi соттың талаптан бас
тарту туралы шешiм шығаруына негiз болады.
Басты талап бойынша талап қою мерзiмiнiң бiтуiне байланысты қосымша талаптар
(айыптарды өндiрiп алу, кепiлдiк берушiнiң жауапкершiлiгi және т.б. туралы) бойынша
да талап қою мерзiмi бiтедi.
180-бап. Талап қою мерзiмiнiң өтуi
1. Талап қою мерзiмiнiң өтуi адам құқық бұзушылық туралы бiлген немесе бiлуге
тиiс болған күннен басталады. Оларды бұл ережеден айыру осы Кодекспен және өзге де
заң құжаттарымен белгiленедi.
2. Белгiленген орындау мерзiмiне байланысты мiндеттемелер бойынша талап қою
мерзiмiнiң өтуi орындалу мерзiмi аяқталғаннан кейiн басталады.
3. Орындалу мерзiмi белгiленбеген не талап ету кезiмен белгiленген
мiндеттемелер бойынша талап қою мерзiмiнiң өтуi мiндеттеменi орындау туралы талап
қойылған кезден басталады, ал егер борышқорға сондай талаптарды орындау үшiн
жеңiлдiк мерзiмi берiлсе, талап мерзiмiн есептеу аталған мерзiм аяқталғаннан кейiн
басталады (осы Кодекстiң 277-бабының 2-тармағы).
4. Регрестiк мiндеттемелер бойынша талап мерзiмiнiң өтуi негiзгi
мiндеттеменi орындау кезiнен басталады.
181-бап. Мiндеттемедегi адамдар өзгерген кездегi
талап қою мерзiмi
Мiндеттемедегi адамдардың өзгеруi талап қою мерзiмi мен оны есептеу тәртiбiн
өзгертуге әкелiп соқтырмайды.
182-бап. Талап қою мерзiмiнiң өтуiн тоқтата тұру
1. Талап қою мерзiмiнiң өтуi:
1) егер талап қоюға төтенше және бұл жағдайда болмай қоймайтын оқиға (бой
бермейтiн күш) кедергi жасаса;
2) мiндеттемелердiң бұл түрiн орындау Қазақстан Республикасы Президентiнiң
жариялауымен кейiнге қалдырылуына байланысты (мораторий):
3) егер талапкер немесе жауапкер соғыс жағдайына көшiрiлген әскери
бөлiмшелер құрамында болса;
4) егер әрекет қабiлеттiгi жоқ адамның заңды өкiлi болмаса;
5) тиiстi қатынасты реттейтiн заңдардың қолданылуын тоқтатуға байланысты
тоқтатыла тұрады.
Азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянның орнын толтыру
туралы талаптар бойынша талап қою мерзiмiнiң өтуi азаматтың зейнетақы төлемдерiн
тағайындау және/немесе жүзеге асыру туралы немесе жәрдемақы тағайындау туралы
тиiстi ұйымдарға жолдануына байланысты зейнетақы төлемдерi тағайындалғанға
және/немесе жүзеге асырылғанға немесе жәрдемақы тағайындалғанға не зейнетақы
төлемдерiн тағайындаудан және/немесе жүзеге асырудан немесе жәрдемақы тағайындаудан
бас тартылғанға дейiн тоқтатыла тұрады.
2. Талап қою мерзiмiнiң өтуi, егер осы бапта көрсетiлген мән-жайлар талап
мерзiмiнiң соңғы алты айы iшiнде пайда болса немесе бұрынғысынша қала берсе
тоқтатыла тұрады, ал егер бұл мерзiм алты айдан аспаса - талап мерзiмiнiң өтуi
кезiнде тоқтатыла тұрады.
3. Тоқтата тұруға әкелiп соқтырған мән-жайлар тоқтатылған күннен бастап
талап қою мерзiмiнiң өтуi одан әрi жалғасады. Бұл орайда мерзiмнiң қалған бөлiгi
алты айға дейiн, ал егер талап қою мерзiмi алты айдан аспаса - талап мерзiмiне
дейiн ұзартылады.
Ескерту. 182-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.06.19.
N 134-I Заңымен .
183-бап. Талап қою мерзiмiнiң өтуiндегi үзiлiс
1. Талап қою мерзiмiнiң өтуi белгiленген тәртiппен талап қою, тараптардың
медиация туралы шарт жасасуы, сондай-ақ мiндеткер адамның борышты немесе өзге
мiндеттердi мойындағандығын дәлелдейтiн әрекеттер жасауы арқылы үзiледi.
2. Үзiлiстен кейiн талап қою мерзiмiнiң өтуi қайтадан басталады; үзiлiске
дейiн өткен уақыт жаңа мерзiмге есептелмейдi.
Ескерту. 183-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
184-бап. Талапты қараусыз қалдырған ретте талап
қою мерзiмiнiң өтуi
1. Егер талапты сот қараусыз қалдырса, талап қойылғанға дейiн басталған талап
қою мерзiмi жалпы тәртiппен одан әрi жалғаса бередi.
2. Егер сот қылмыстық iсте қойылған талапты қараусыз қалдырса, талап қоюға
дейiн басталған талап қою мерзiмiнiң өтуi талапты қараусыз қалдырған үкiм заңды
күшiне енгiзiлгенге дейiн тоқтатыла тұрады. Мерзiмi тоқтатыла тұрған кездегi уақыт
талап қою мерзiмiне есептелмейдi. Бұл орайда, егер мерзiмнiң қалған бөлiгi алты
айдан аз болса, ол алты айға дейiн ұзартылады.
185-бап. Талап қою мерзiмiн қалпына келтiру
1. Ерекше жағдайларда, талапкердiң жеке басына байланысты мән-жайлар (ауыр
науқас, дәрменсiз халде болу, сауатсыздық және т.б.) бойынша талап қою мерзiмi өтiп
кетуiнiң себебiн сот орынды деп таныған кезде, азаматтың бұзылған құқығы қорғалуға
тиiс. Талап қою мерзiмiнiң өтiп кету себептерi орынды болып, егер ол талап
мерзiмiнiң соңғы алты ай iшiнде орын алған болса, ал егер бұл мерзiм алты айға тең
немесе алты айдан аз болса - талап мерзiмiнiң өтуi кезiнде танылады.
2. Белгiлi бiр iс бойынша сот шешiмiн орындаудан бас тартылуына байланысты
заң құжаттарына сәйкес талапкердiң тап сол iс бойынша жаңа талап қою құқығы пайда
болған ретте талап қою мерзiмi қалпына келтiрiледi және қайтадан өте бастайды.
186-бап. Талап қою мерзiмi бiткеннен кейiн
мiндеттердi атқару
Талап қою мерзiмi бiткеннен кейiн мiндетiн атқарған борышқордың немесе өзге
мiндеттi адамның тiптi сол мiндеттi атқарған кезiнде талап мерзiмiнiң өтiп кеткенiн
бiлмесе де, аталған адамның өзi атқарған нәрсесiн қайтаруды талап етуге құқығы жоқ.
187-бап. Талап қою қолданылмайтын талаптар
Талап қою:
1) заң құжаттарында көзделгеннен басқа реттерде материалдық емес игiлiктер
мен мүлiктiк емес өзiндiк құқықтарды қорғау туралы талаптарға;
2) салымшылардың банкiге банктiк салымдарды беру туралы талаптарына;
3) азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянның орнын толтыру
туралы талаптарға қолданылмайды. Алайда, талап қою мерзiмi өтiп кеткеннен кейiн
қойылған талаптар талап қойыла бастаған соң үш жылдан асырмай қанағаттандырылады;
4) егер меншiк иесiнiң немесе өзге заң иеленушiнiң өз құқығының кез келген
бұзылуы иелiктен айыруға байланысты болмаса (осы Кодекстiң 264, 265-баптары),
олардың осы құқық бұзушылықты жою туралы талабына; P06008S
5) заң құжаттарында белгiленген реттерде басқа талаптарға да қолданылмайды.
Ескерту. 187-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.11.
N 154 Заңымен .
II бөлiм. Меншік құқығы және
өзге де заттық құқықтар
8-тарау. Меншік құқығы. Жалпы ережелер 188-бап. Меншiк құқығы ұғымы және оның мазмұны
1. Меншiк құқығы дегенiмiз субъектiнiң заң құжаттары арқылы танылатын және
қорғалатын өзiне тиесiлi мүлiктi өз қалауынша иелену, пайдалану және оған билiк ету
құқығы.
Меншiк құқығы мәмiле жасалған кезде болған барлық жүктемелерiмен басқа
адамға берiледi.
2. Меншiк иесiнiң өз мүлкiн иелену, пайдалану және оған билiк ету құқығы
болады.
Иелену құқығы дегенiмiз мүлiктi iс жүзiнде иеленудi жүзеге асыруды заң
жүзiнде қамтамасыз ету.
Пайдалану құқығы дегенiмiз мүлiктен оның пайдалы табиғи қасиеттерiн алудың,
сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзiнде қамтамасыз етiлуi. Пайда кiрiс, өсiм,
жемiс, төл алу және өзге нысандарында болуы мүмкiн.
Билiк ету құқығы дегенiмiз мүлiктiң заң жүзiндегi тағдырын белгiлеудiң
заңмен қамтамасыз етiлуi.
3. Меншiк иесi өзiне тиесiлi мүлiкке қатысты өз қалауы бойынша кез келген
әрекеттер жасауға, соның iшiнде бұл мүлiктi басқа адамдардың меншiгiне берiп,
иелiгiнен шығаруға, өзi меншiк иесi болып қала отырып, оларға мүлiктi иелену,
пайдалану және оған билiк ету жөнiндегi өз өкiлеттiгiн тапсыруға, мүлiктi кепiлге
беруге және оған басқа да әдiстермен ауыртпалық түсiруге, оларға өзгеше түрде билiк
етуге құқылы.
4. Меншiк иесiнiң өз өкiлеттiгiн жүзеге асыруы басқа тұлғалар мен
мемлекеттiң құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн бұзбауға тиiс. Құқықтар
мен заңды мүдделердi бұзушылық басқа нысандарымен қатар, меншiк иесiнiң өзiнiң
монополиялық және өзге де басымдық жағдайын пайдаланып қиянат жасауынан көрiнуi
мүмкiн.
Меншiк иесi өз құқықтарын жүзеге асырған кезде азаматтардың денсаулығы мен
айналадағы ортаға келтiрiлуi мүмкiн зардаптарға жол бермеу шараларын қолдануға
мiндеттi.
5. Меншiк құқығының мерзiмi шексiз. Мүлiкке меншiк құқығы осы Кодексте
көзделген негiздер бойынша ғана ықтиярсыз тоқтатылуы мүмкiн.
6. Заң құжаттарында көзделген реттерде, жағдайлар мен шектерде меншiк иесi өз
мүлкiн басқа адамдардың шектеулi түрде пайдалануына жол беруге мiндеттi.
Ескерту. 188-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
189-бап. Мүлiктi күтiп ұстау ауыртпалығы
1. Меншiк иесi, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, өзiне
тиесiлi мүлiктi күтiп ұстау ауыртпалығын көтередi және бiржақты тәртiппен мұндай
ауыртпалықты үшiншi жаққа ауыстыра алмайды.
2. Егер мүлiк заңды түрде үшiншi жақтарда болса, олардың бөтен адамның
мүлкiн күтiп ұстауға жұмсаған шығындарын, егер шартта өзгеше көзделмесе, меншiк
иесi өтеуге тиiс.
Затты күтiмсiз және заңсыз ұстаған адамға мүлiктi күтiп ұстауға жұмсаған
шығындары өтелмейдi (осы Кодекстiң 263-бабы).
190-бап. Мүлiктiң кездейсоқ жойылу немесе
кездейсоқ бүлiну қаупi
1. Иелiктен айырылған заттардың кездейсоқ жойылу немесе кездейсоқ бүлiну
қаупi, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше белгiленбесе, сатып алушыда
меншiк құқығы пайда болумен бiр мезгiлде соған көшедi.
2. Егер иелiктен айырушы адам заттарды беру мерзiмiнiң өткiзiлiп жiберiлуiне
кiнәлi болса немесе сатып алушы оларды қабылдау мерзiмiнiң өткiзiлiп жiберiлуiне
кiнәлi болса, кездейсоқ жойылу немесе кездейсоқ бүлiну қаупi мерзiмiн өткiзiп
жiберген тарап көтередi.
191-бап. Жеке меншiк ұғымы және оның түрлерi
1. Жеке меншiк азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар мен олардың
бiрлестiктерiнiң меншiгi ретiнде көрiнедi.
2. Заң құжаттарына сәйкес азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесiлi бола
алмайтын жекелеген мүлiк түрлерiнен басқа кез келген мүлiк жеке меншiкте болуы
мүмкiн.
Жеке меншiкте болатын мүлiктiң саны мен құны шектелмейдi.
Ескерту. 191-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
192-бап. Мемлекеттiк меншiк құқығы
1. Мемлекеттiк меншiк республикалық және коммуналдық меншiк түрiнде көрiнедi.
2. Республикалық меншiк мемлекеттік қазынадан және заң құжаттарына сәйкес
мемлекеттiк республикалық заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлген мүлiктен тұрады.
Республикалық бюджеттiң қаражаты, мемлекеттiк меншiктiң осы Кодекстiң 193-
бабында аталған объектiлерi және мемлекеттiк заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлмеген
өзге де мемлекеттiк мүлiк Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қазынасын құрайды.
3. Коммуналдық меншiк жергiлiктi қазынадан және заң құжаттарына сәйкес
коммуналдық заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлген мүлiктен тұрады.
Жергiлiктi бюджет қаражаты және мемлекеттiк заңды тұлғаларға бекiтiлiп
берiлмеген өзге де коммуналдық мүлiк жергiлiктi қазынаны құрайды.
3-1. Коммуналдық меншiк жергiлiктi мемлекеттiк басқару деңгейлерi бойынша
облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) және аудандық (облыстық
маңызы бар қалалардың) меншiк болып бөлiнедi.
4. Мемлекеттiк меншiктегi мүлiк мемлекеттiк заңды тұлғаларға шаруашылық
жүргiзу немесе оралымды басқару құқығымен бекiтiлiп берiлуi мүмкiн.
5. Жекелеген мемлекеттік мекемелердің иелігіндегі мемлекеттік мүліктің
құқықтық режимінің ерекшеліктері заң актілерімен белгіленеді.
6. Мемлекеттiк мүлiктi мемлекеттiк меншiктiң бір түрiнен екiншiсiне беру
Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық актісіне сәйкес
жүзеге асырылады.
Мүлікті жеке меншіктен мемлекеттік меншікке ерікті және өтеусіз беру
Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық актісінде
айқындалатын тәртіппен жүзеге асырылады.
Коммуналдық меншiктегi мүлiктi жергiлiктi мемлекеттiк басқарудың бiр
деңгейiнен екiншi деңгейiне беру Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы
заңнамалық актісіне сәйкес жүзеге асырылады.
7. Осы баптың ережелері, егер Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік
туралы заңнамалық актісінде өзгеше көзделмесе немесе азаматтық құқықтардың мәніне
қайшы келмесе, меншік құқығынан басқа, тиісінше мемлекеттік мүлікке өзге де
азаматтық құқықтарға қолданылады.
Ескерту. 192-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211 , 1999.11.04 N 472
, 2001.03.02 N 162 , 2002.05.21 N 323 , 2005.05.18 N 50 , 2007.01.12 N 225,
2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
193-бап. Жерге және басқа да табиғи ресурстарға меншiк
Жер, оның қойнауы, су, өсiмдiк және жануарлар дүниесi, басқа да табиғи
ресурстар мемлекеттiк меншiкте болады. Жер заң актiлерiнде белгiленген негiздерде,
шарттар мен шектерде жеке меншiкте болуы да мүмкiн.
Ескерту. 193-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N
211 Заңымен.
193-1-бап. Стратегиялық объектілер
1. Қазақстан қоғамының орнықты дамуы үшін әлеуметтік-экономикалық маңызы
бар, оны иелену және (немесе), пайдалану және (немесе) оған билік ету Қазақстан
Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің жай-күйіне әсер ететін мүлік стратегиялық
объект болып табылады.
2. Стратегиялық объектілерге: магистральдық темір жол желілері;
магистральдық мұнай құбырлары; магистральдық газ құбырлары; ұлттық электр
тораптары; магистральдық байланыс желілері; телерадио хабарларын тарату объектілері
(телевизия және радио хабарларын таратудың жерүсті және жерсеріктік жүйелерінің
өндірістік-технологиялық кешені); мұнайды қайта өңдеу өндірістері; қуаты кемінде 50
мегаватт энергия өндіруші объектілер; ұлттық почта тораптары; халықаралық
әуежайлар; халықаралық маңызды мәртебесі бар теңіз порттары; әуе қозғалысын басқару
жүйесінің аэронавигациялық құрылғылары; кемелердің қауіпсіз жүзуін реттейтін және
оған кепілдік беретін құрылғылар мен навигациялық белгілер; атом энергиясын
пайдаланатын объектілер; ғарыш саласының объектілері; су шаруашылығы құрылыстары;
ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдары; сондай-ақ меншігінде стратегиялық
объектілер бар заңды тұлғалар акцияларының пакеттері (қатысу үлестері, пайлары),
меншігінде стратегиялық объектілер бар жеке және заңды тұлғалардың шешімдерін
тікелей немесе жанама айқындауға немесе қабылдайтын шешімдеріне ықпал етуге
мүмкіндігі бар заңды тұлғалар акцияларының пакеттері (қатысу үлестері, пайлары)
жатқызылуы мүмкін.
Стратегиялық объектілер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне
сәйкес мемлекеттік және жеке меншікте болуы мүмкін.
3. Стратегиялық объектілерге үшінші тұлғалардың құқықтарымен ауыртпалық салу
не оларды иеліктен шығару Қазақстан Республикасы Үкіметінің рұқсат беру туралы
шешімі негізінде және Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық
актісінде айқындалатын тәртіппен мүмкін болады.
4. Азамат немесе мемлекеттік емес заңды тұлға стратегиялық объектіні иеліктен
шығаруға ниет білдірген жағдайда, сондай-ақ стратегиялық объектіге өндіріп алу
қолданылған не стратегиялық объектіні оңалтушы не конкурстық басқарушы иеліктен
шығарған не кепіл ұстаушы кепілге салынған мүлікті (стратегиялық объектіні) соттан
тыс тәртіппен өткізген, не стратегиялық объект сот актісінің негізінде өндіріп
алынған жағдайда Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық
актісінде айқындалған шарттар бойынша Қазақстан Республикасы стратегиялық объектіні
сатып алудың басым құқығына ие болады.
Стратегиялық объектінің нарықтық құны Қазақстан Республикасының бағалау
қызметі туралы заңнамасына және Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы
заңнамалық актісіне сәйкес айқындалады.
Стратегиялық объектіні сатып алудың басым құқығын пайдалану тәртібі Қазақстан
Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық актісінде айқындалады.
5. Егер стратегиялық объектіге үшінші тұлғалардың құқықтарымен ауыртпалық
салу не оны иеліктен шығару кезінде осы баптың 3 және 4-тармақтарындағы талаптар
бұзылса, мұндай мәмілелер олар жасалған сәттен бастап жарамсыз деп танылады.
Ескерту. 193-1-баппен толықтырылды - ҚР 2007.08.07 N 321Заңымен, өзгеріс
енгізілді - ҚР 2009.02.13 N 135-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз),
2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа
енгізіледі), 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
194-бап. Тұрғын үйге меншiк құқығы мен өзге де
заттық құқықтар
Тұрғын үйге меншiк құқығы мен өзге де заттық құқықтарды жүзеге асыру
ерекшелiктерi тұрғын үй заңдарымен реттеледi.
195-бап. Меншiк иесi болып табылмайтын
адамдардың заттық құқықтары
1. Меншiк құқығымен қатар заттық құқықтарға:
1) жердi пайдалану құқығы;
2) шаруашылық жүргiзу құқығы;
3) оралымды басқару құқығы;
3-1) бөтеннің жылжымайтын мүлкін шектеулі түрде нысаналы пайдалану құқығы
(сервитут);
4) осы Кодексте немесе өзге заң актiлерiнде көзделген басқа да заттық
құқықтар.
2. Заттық құқықтарға, егер заңдарда өзгеше көзделмесе немесе осы заттық
құқықтың табиғатына қайшы келмесе, меншiк құқығы туралы нормалар қолданылады.
3. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде өзгеше көзделмесе,
мүлiкке меншiк құқығының басқа тұлғаға ауысуы осы мүлiкке басқа да заттық құқықты
тоқтату үшiн негiз болып табылмайды.
Ескерту. 195-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211 , 2007.01.12 N 225
, 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
9-тарау. Шаруашылық жүргізу құқығы
196-бап. Мемлекеттiк кәсiпорынның шаруашылық
жүргiзу құқығы
1. Шаруашылық жүргiзу құқығы мүлiктi мемлекеттен меншiк иесi ретiнде алған
және бұл мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету құқықтарын осы Кодекспен
және Қазақстан Республикасының өзге дезаңнамалық актілерінде белгiленген шекте
жүзеге асыратын мемлекеттiк кәсiпорынның заттық құқығы болып табылады.
2. Мемлекеттік кәсіпорындардың шаруашылық жүргізу құқықтарын жүзеге асыру
ерекшеліктері Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамалық
актісінде айқындалады.
Ескерту. 196-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
197-бап. Шаруашылық жүргiзу құқығының объектiсi
Шаруашылық жүргiзу құқығының объектiсi, егер Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, кез келген мүлiк бола
алады.
Ескерту. 197-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
198-бап. Шаруашылық жүргiзу құқығына ие болу
және тоқтату
1. Мүлiктi құрылып үлгiрген мемлекеттiк кәсiпорынға бекiту туралы меншiк иесi
шешiм қабылдаған мүлiкке қатысты шаруашылық жүргiзу құқығы, егер заңдарда немесе
меншiк иесiнiң шешiмiнде өзгеше белгiленбесе, бұл кәсiпорында мүлiктi кәсiпорынның
дербес балансына бекiткен кезде пайда болады.
2. Шаруашылық жүргiзудегi мүлiктi пайдаланудың жемiстерi, өнiмi мен кiрiсi,
сондай-ақ кәсiпорын шарттар немесе өзге де негiздер бойынша алған мүлiк меншiк
құқығын алуға арналған заңдарда белгiленген тәртiп бойынша кәсiпорынның шаруашылық
жүргiзуiне келiп түседi.
3. Мүлiкке шаруашылық жүргiзу құқығы меншiк құқығын тоқтатуға арналған
заңдарда көзделген негiздер мен тәртiп бойынша, сондай-ақ меншiк иесiнiң шешiмiмен
кәсiпорыннан мүлiк заңды жолмен қайтарып алынған реттерде тоқтатылады.
199-бап. Меншiк иесiнiң шаруашылық жүргiзудегi
мүлiкке қатысты құқығы
Шаруашылық жүргiзудегi мүлiктiң меншiк иесi заң құжаттарына сәйкес кәсiпорын
құру, оның қызметiнiң мәнi мен мақсаттарын белгiлеу, оны қайта құру мен тарату
мәселелерiн шешедi, кәсiпорынға тиесiлi мүлiктiң өз мақсатында пайдаланылуы мен
сақталуына бақылау жасауды жүзеге асырады.
Меншiк иесi өзi құрған кәсiпорынның шаруашылық жүргiзуiндегi мүлiктi
пайдаланудан келтiрiлген таза табыстың бiр бөлiгiн алуға құқылы.
Ескерту. 199-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.11.
N 154 Заңымен .
200-бап. Мемлекеттiк кәсiпорынның мүлiктiк
құқықтарын жүзеге асыру ережелерi
1. Қызметiн шаруашылық жүргiзу құқығында жүзеге асыратын мемлекеттiк
кәсiпорынның, егер заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе меншiк иесiнiң немесе ол
уәкiлдiк берген мемлекеттiк органның жазбаша келiсiмiнсiз:
1) өзiне тиесiлi үйлердi, құрылыстарды, жабдықты және кәсiпорынның басқа да
негiзгi құралдарын иеліктен айыруға немесе өзгеше әдiспен билiк етуге (осы бапта
көзделген жағдайларды қоспағанда), ұзақ мерзiмдi (үш жылдан астам) жалға беруге,
уақытша тегiн пайдалануға беруге;
2) филиалдар, өкілдіктер құруға, жеке кәсiпкерлермен бiрге кәсiпорындар мен
бiрлескен өндiрiстер құруға, олардың өзiнiң өндiрiстiк және ақша капиталын сатуға;
2-1) оған тиесiлi акцияларға (осы бапта көзделген жағдайларды қоспағанда),
сондай-ақ дебиторлық берешекке билiк етуге;
3) заемдар беруге;
4) үшiншi тұлғалардың мiндеттемелерi бойынша кепiлдеме немесе кепiлдiк беру.
2. Мемлекеттiк кәсiпорын, егер Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілерінде өзгеше көзделмесе, негiзгi құралдарға жатпайтын, өзiне шаруашылық
жүргiзу құқығымен бекiтiлiп берiлген мүлiкке дербес билiк етедi.
Шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк кәсіпорынның мемлекеттiк
кәсіпорынның негізгі құралдарына жататын мүлiкке қатысты, сондай-ақ оған тиесілi
акцияларды сатуға және сыйға беру мәмiлелерiн жасасуға құқығы жоқ.
Ескерту. 200-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1997.07.11 N 154 , 1998.03.02 N 211
, 2002.05.21 N 323 , 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
201-бап. Мемлекеттiк кәсiпорындар қатысатын
қатынастарға меншiк құқығы туралы
ережелердiң қолданылуы
Мемлекеттiк кәсiпорындар қатысатын мүлiктiк қатынастарға егер осы Кодекстен
және өзге заң құжаттарынан өзгеше туындамаса, осы Кодекстiң меншiк құқығы туралы
ережелерi қолданылады.
10-тарау. Оралымды басқару құқығы
202-бап. Оралымды басқару құқығы ұғымы мен
оның мазмұны
1. Оралымды басқару құқығы меншiк иесiнiң қаражаты есебiнен қаржыландырылатын
мекеменiң, меншiк иесiнен мүлiк алушы және өз қызметiнiң мақсатына, меншiк иесiнiң
тапсырмаларына және мүлiктiң мақсатына сәйкес Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілеріндебелгiленген шекте сол мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету
құқығын жүзеге асырушы қазыналық кәсiпорындардың заттық құқығы болып табылады.
2. Қазыналық кәсіпорындар мен мемлекеттік мекемелерді оралымды басқару
құқығын жүзеге асыру ерекшеліктері Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік
туралы заңнамалық актісінде айқындалады.
Ескерту. 202-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211 , 1998.12.16 N 320
, 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
203-бап. Оралымды басқару құқығына ие болу және тоқтату
Оралымды басқару құқығына ие болу мен тоқтату, егер Қазақстан Республикасының
заңнамалық актілерінде өзгеше белгiленбесе, осы Кодекстiң 13 және 14-тарауларында
көзделген ережелер мен тәртiп бойынша жүзеге асырылады.
Ескерту. 203-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
204-бап. Оралымды басқаруға берiлген мүлiктi
меншiктенушiнiң құқығы
1. Оралымды басқарудағы мүлiктi меншiктенушi Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес мекеме, қазыналық кәсiпорын құру, оның
қызметiнiң мәнi мен мақсаттарын белгiлеу мәселелерiн шешедi, мемлекеттiк мекеменiң
немесе қазыналық кәсiпорынның заң жүзiндегi тағдырын, оның қызметiнiң мазмұнын
белгiлеуге құқығы бар.
2. Меншiк иесi мекеменiң, қазыналық кәсiпорынның меншiк иесi берген мүлiктi
тиiмдi пайдалануы мен сақтауына бақылау жасауды жүзеге асырады.
3. Мекеменi бiрнеше меншiк иесi құрған жағдайда, олардың арасындағы
қатынастар мен меншiк иелерiнiң өз мүлкiне билiк жүргiзу құқықтары құрылтай
шартымен немесе сол сияқты келiсiммен белгiленедi.
Ескерту. 204-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1998.12.16 N 320, 2011.03.01 N 414-
IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
205-бап. Меншiк иесiнiң оралымды басқаруға
берiлген мүлiктi қайтарып алу және
қайта бөлу құқығы
Мекемеге немесе қазыналық кәсiпорынға бекiтiлiп берiлген мүлiктi
меншiктенушi, егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше
белгiленбесе, ол мүлiктi қайтарып алуға, не өзi құрған басқа заңды тұлғалар
арасында өз қалауы бойынша қайта бөлуге құқылы.
Ескерту. 205-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1998.12.16 N 320, 2011.03.01 N 414-
IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
206-бап. Мекеменің мүлкіне билік ету
Мекеме өзiне бекiтiлiп берiлген мүлiктi және оған смета бойынша бөлiнген
қаражат есебiнен сатып алынған мүлiктi иелiктен өз бетінше шығаруға немесе оған
өзгеше әдiспен билiк етуге құқылы емес.
Мемлекеттік мекемелердің табыс әкелетін қызметті жүзеге асыру ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленеді.
Ескерту. 206-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
207-бап. Қазыналық кәсiпорынның және мекеменің борыштары
бойынша құрылтайшының жауаптылығы
1. Қазыналық кәсiпорын өзiнiң мiндеттемелерi бойынша өз билiгiндегi ақшамен
жауап бередi.
Қазыналық кәсiпорынның ақшалай қаражаты жеткiлiксiз болған жағдайда, оның
мiндеттемелерi бойынша Қазақстан Республикасы немесе әкімшілік-аумақтық бөлініс
тиісті бюджет қаражатымен субсидиарлық жауаптылықта болады.
2. Мекеменiң жауапкершiлiгi осы Кодекстiң 44-бабының 1-тармағында көзделген
тәртiппен туындайды.
Ескерту. 207-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1997.07.11 N 154 , 1998.03.02 N 211
, 1998.12.16 N 320 , 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
208-бап. Мекеменi меншiктену құқығының ауысуы
Мекеменi меншiктену құқығы басқа адамға ауысқан кезде бұл мекеме өзiне
тиесiлi мүлiкке оралымды билiк жүргiзу құқығын сақтап қалады.
11-тарау. Ортақ меншік
209-бап. Ортақ меншiк ұғымы мен оның
пайда болу негiздерi
1. Екi немесе бiрнеше адамның меншiгiндегi мүлiк оларға ортақ меншiк
құқығымен тиесiлi болады.
2. Мүлiк меншiк иелерiнiң әрқайсысының меншiк құқығындағы үлестерi белгiлене
отырып (үлестiк меншiк) немесе ондай үлестер белгiленбей (бiрлескен меншiк) ортақ
меншiкте болуы мүмкiн.
3. Мүлiкке ортақ меншiк үлестiк меншiк болып табылады, бұған мүлiкке ортақ
меншiк құру заңда көзделген реттер қосылмайды.
4. Ортақ меншiк екi немесе бiрнеше адамның меншiгiне мүлiк түскен кезде
пайда болады, оны өзiнiң мақсаты өзгертiлмейiнше бөлуге болмайды (бөлiнбейтiн
заттар), өйткенi ол заңға сәйкес бөлiнуге жатпайды.
Бөлiнетiн мүлiкке ортақ меншiк заң құжаттарында немесе шартта көзделген
реттерде пайда болады.
5. Бiрлескен меншiкке қатысушылардың келiсiмi бойынша, ал келiсiмге қол
жетпеген жағдайда - сот шешiмi бойынша ортақ меншiкке осы адамдардың үлестi меншiгi
белгiленуi мүмкiн.
6. Жылжымайтын мүлiкке меншiк кондоминиум нысанында пайда болуы мүмкiн, бұл
жағдайда жылжымайтын мүлiктiң жекелеген бөлiктерi азаматтардың және (немесе) заңды
тұлғалардың дара (бөлек) меншiгiнде болады, ал жылжымайтын мүлiктiң бөлек меншiкте
емес бөлiктерi ортақ үлестiк меншiк құқығымен жылжымайтын мүлiк бөлiктерiнiң
иелерiне тиесiлi болады.
Әрбiр меншiк иесiнiң ортақ мүлiктегi үлесi оның жылжымайтын мүлiктiң өзiне
тиесiлi бөлiгiне бөлек меншiгiнен ажырағысыз.
Әрбiр меншiк иесiнiң ортақ мүлiктегi үлесiнiң мөлшерi мен оны ұстауға
арналған шығындарға қатысу дәрежесi, егер заң актiлерiнде немесе шартта өзгеше
көзделмесе, жылжымайтын мүлiктiң дара (бөлек) меншiктегi бөлiктерiнiң мөлшерiне
байланысты болады.
Кондоминиумның әр алуан түрлерiнiң құқықтық режимiнiң ерекшелiктерi заң
актiлерiмен айқындалуы мүмкiн.
7. Инвестициялық пай қорының активтерiне ортақ үлестiк меншiктiң құқықтық
режимiнiң ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының инвестициялық қорлар туралы заң
актiсiмен айқындалады.
Ескерту. 209-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 , 2004.07.07. N 577 Заңдарымен.
210-бап. Үлестiк меншiк құқығындағы үлестi анықтау
1. Егер үлестi меншiкке қатысушылар үлестерiнiң мөлшерi заң құжаттары
негiзiнде анықталуы және оған барлық қатысушылардың келiсiмiмен белгiленуi мүмкiн
болмаса, үлестер тең деп саналады.
2. Үлестi меншiкке барлық қатысушылардың келiсiмiмен олардың әрқайсысының
ортақ мүлiктi құру мен көбейтуге қосқан салымдарына қарай қатысушылардың үлестерiн
анықтау мен өзгерту тәртiбi белгiленуi мүмкiн.
211-бап. Үлестi меншiкке қатысушының оны жақсартуға
байланысты құқықтары
1. Ортақ мүлiктi пайдаланудың белгiленген тәртiбiн сақтай отырып, оны бөлмей
жақсартуды өз есебiнен жүзеге асырған үлестi меншiк қатысушысының ортақ мүлiкке
құқықтағы өз үлесiн тиiсiнше ұлғайтуға құқығы бар.
2. Ортақ мүлiктi бөлiп алып жақсарту, егер үлестi меншiкке қатысушылардың
келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, оны жасаған қатысушының меншiгiне түседi.
212-бап. Үлестi меншiктегi мүлiкке билiк ету
1. Үлестi меншiктегi мүлiкке билiк ету оның барлық қатысушыларының келiсуiмен
жүзеге асырылады.
2. Үлестi меншiкке әрбiр қатысушы өзiнiң үлесiн өз қалауы бойынша сатуға,
сыйға тартуға, өсиет етуге, кепiлге беруге, не осы Кодекстiң 216-бабында көзделген
шарттарды сақтай отырып, оған өзгеше түрде билiк етуге құқылы.
213-бап. Үлестi меншiктегi мүлiктi
иелену және пайдалану
1. Үлестi меншiктегi мүлiктi иелену және пайдалану оның барлық
қатысушыларының келiсуiмен, ал келiсiмге келмеген жағдайда - сот белгiлейтiн
тәртiппен жүзеге асырылады.
2. Үлестi меншiктiң әрбiр қатысушысы ортақ мүлiктiң өз үлесi мөлшерiне тең
бөлiгi өзiнiң иеленуiне және пайдалануына берiлуiне құқылы, ал бұл мүмкiн болмаған
жағдайда - өз үлесiне тиесiлi мүлiктi иеленетiн және пайдаланатын басқа
қатысушылардан тиiстi ақша сомасын немесе өзге де өтем төлеудi талап етуге құқылы.
214-бап. Үлестi меншiктегi мүлiктi пайдаланудан
алынатын жемiстер, өнiмдер мен табыстар
Үлестi меншiктегi мүлiктi пайдаланудан алынатын жемiстер, өнiмдер мен
табыстар ортақ мүлiктiң құрамына келiп түседi. Жемiстiң, өнiм мен табыстың одан
кейiнгi бөлiнуi, үлестi меншiктiң қатысушылары арасында, егер олардың арасындағы
келiсiмде өзгеше көзделмесе, олардың үлестерiне сәйкес жүргiзiледi.
215-бап. Үлестi меншiктегi мүлiктi күтiп
ұстауға байланысты шығындар
Үлестi меншiктiң әрбiр қатысушысы ортақ мүлiк бойынша өз үлесiне сәйкес
салықтар, алымдар және өзге де төлемдер төлеуге, сондай-ақ оны күтiп ұстау мен
сақтауға байланысты шығындарға қатысуға мiндеттi.
216-бап. Сатып алудың басым құқығы
1. Үлестi меншiк құқығындағы үлестi бөгде адамдарға сату кезiнде сатылатын
үлестi оның сатылатын бағасы бойынша және жария саудаға салып сату реттерiнен басқа
тең жағдайларда үлестi меншiктiң қалған қатысушыларының сатып алуға басым құқығы
болады.
Үлестi меншiкке барлық қатысушылардың келiсiмi болмаған жағдайда үлестi
меншiк құқығындағы үлестi сату үшiн жария саудаға салу осы Кодекстiң 222-бабының 2-
тармағында көзделген реттерде және заң құжаттарында көзделген өзге де реттерде
жүргiзiлуi мүмкiн.
2. Үлесiн сатушы оның сату бағасын және оны сатудың басқа да шарттарын
көрсете отырып, үлестi меншiктiң басқа қатысушыларына өз үлесiн бөтен адамға сату
ниетi туралы жазбаша түрде хабарлауға мiндеттi. Егер үлестi меншiктiң басқа
қатысушылары сатып алудан бас тартса немесе қозғалмайтын мүлiкке меншiк құқығындағы
сатылатын үлестi бiр ай iшiнде, ал басқа мүлiк жөнiнен - хабар алған күннен бастап
он күн iшiнде сатып алмаса, сатушы өз үлесiн кез келген адамға сатуға құқылы.
3. Үлес сатып алудың басым құқығы бұзыла отырып сатылған жағдайда үлестi
меншiктiң кез келген басқа қатысушысы үш айдың iшiнде сотта өзiне сатып алушының
құқықтары мен мiндеттерiн аударуды талап етуге құқылы.
4. Үлестi сатып алудың басым құқығын басқа бiреуге беруге рұқсат етiлмейдi.
5. Осы баптың ережелерi айырбас шарты бойынша үлестi иелiктен айыру кезiнде
де қолданылады.
6. Осы баптың ережелері стратегиялық объектілерді иеліктен шығару
жағдайларына қолданылмайды.
Ескерту. 216-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.08.07.
N 321 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
217-бап. Үлестi меншiк құқығындағы үлестiң шарт
бойынша сатып алушыға ауысатын кезi
Үлестi меншiк құқығындағы үлес, егер тараптардың келiсiмiнде өзгеше
көзделмесе, шарт жасасқан кезден бастап шарт бойынша сатып алушыға ауысады.
Мемлекеттiк тiркеуге немесе нотариат куәландыруға тиiстi шарт бойынша үлестi
меншiк құқығындағы үлестiң ауысатын кезi осы Кодекстiң 238-бабының 2-тармағына
сәйкес белгiленедi.
218-бап. Үлестi меншiктегi мүлiктiң бөлiнуi және
одан үлестi бөлiп шығару
1. Үлестi меншiктегi мүлiк оған қатысушылар арасындағы келiсiм бойынша
өздерiнiң арасында бөлiнуi мүмкiн.
2. Үлестi меншiкке қатысушы ортақ мүлiктен өз үлесiн бөлiп шығаруды талап
етуге құқылы.
3. Үлестi меншiкке қатысушылар ортақ мүлiктi бөлу немесе бiреуiнiң үлесiн
бөлiп шығарудың әдiстерi мен шарттары жөнiнде келiсiмге келе алмаған жағдайда
үлестi меншiкке қатысушы ортақ мүлiктен өз үлесiн заттай бөлiп берудi талап етуге
құқылы.
Егер үлестi заттай бөлiп беруге заң құжаттарында жол берiлмесе немесе ол
ортақ меншiктегi мүлiкке шамадан тыс залал келтiрмейiнше мүмкiн болмаса, бөлiнiп
шығушы меншiк иесi үлестi меншiктiң басқа қатысушыларынан өз үлесiнiң құнын
төлетуге құқылы.
4. Осы бап негiзiнде үлестi меншiктiң қатысушысына заттай бөлiп берiлетiн
мүлiктiң меншiк құқығындағы оның үлесiне сәйкессiздiгi тиiстi ақша сомасын немесе
өзге өтем төлеу арқылы жөнге келтiрiледi.
Басқа меншiк иелерiнiң үлестi меншiкке қатысушыға оның үлесiн заттай бөлiп
берудiң орнына өтем төлеуiне қатысушының келiсуiмен жол берiледi. Тиiстi меншiк
иесiнiң үлесi шамалы болып, нақты бөлiп шығару мүмкiн болмай және ол ортақ мүлiктi
пайдалануға онша мүдделi болмаса, сот бұл меншiк иесiнiң келiсiмi болмаған күнде де
үлестi меншiкке қатысушыларды оған өтем төлеуге мiндеттей алады.
5. Осы баптың 3 және 4-тармақтарына сәйкес өтем алғаннан кейiн меншiк иесi
ортақ мүлiктегi үлеске құқығын жоғалтады.
6. Осы баптың 3-5-тармақтарында баяндалған ережелер бойынша ортақ мүлiктi
бөлу iсiн жүргiзудiң не одан үлестi бөлiп шығарудың тиiмсiздiгi айқын болған
жағдайда сот мүлiктi жария саудаға салып сатып, кейiн одан түскен соманы ортақ
меншiкке қатысушылар арасында олардың үлестерiне сәйкес бөлiп беру туралы шешiм
шығаруға құқылы.
219-бап. Ортақ бiрлескен меншiк
1. Ортақ бiрлескен меншiк:
1) ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi;
2) шаруа қожалығы мүшелерiнiң ортақ меншiгi;
3) жекешелендiрiлген тұрғын үйге ортақ меншiк түрiнде болады.
2. Заң құжаттарында ортақ бiрлескен меншiктiң басқа да түрлерi көзделуi
мүмкiн.
3. Ортақ бiрлескен меншiк, егер оған қатысушылар арасындағы шартта өзгеше
көзделмесе, тағайындалады және қолдануда болады.
Ескерту. 219-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2007.01.12.
N 225 Заңымен.
220-бап. Бiрлескен меншiктегi мүлiктi иелену,
пайдалану және оған билiк ету
1. Бiрлескен меншiкке қатысушылар, егер олардың арасындағы келiсiмде өзгеше
көзделмесе, ортақ мүлiктi бiрлесiп иеленедi және пайдаланады.
2. Мүлiкке билiк ету жөнiндегi мәмiленi қатысушылардың қайсысы жасағанына
қарамастан бiрлескен меншiктегi мүлiкке билiк ету барлық қатысушылардың келiсiмi
бойынша жүзеге асырылады.
3. Егер барлық қатысушылардың келiсiмiнен өзгеше туындамайтын болса,
бiрлескен меншiкке қатысушылардың әрқайсысы ортақ мүлiкке билiк ету жөнiнде
мәмiлелер жасасуға құқылы. Бiрлескен меншiкке қатысушылардың бiреуi ортақ мүлiкке
билiк етуге байланысты жасаған мәмiле басқа қатысушылардың талап етуiмен мәмiле
жасаған қатысушының қажеттi өкiлеттiгi болмады деген себеппен мәмiледегi екiншi
тарап бұл жөнiнде бiлгенi немесе көпе-көрiнеу бiлуге тиiс болғандығы дәлелденген
ретте ғана жарамсыз деп танылуы мүмкiн.
Нотариаттың куәландыруын немесе мемлекеттiк тiркеудi керек ететiн мәмiлелер
жасасу кезiнде бiрлескен мүлiкке басқа қатысушылардың мәмiле жасауға келiсiмi
нотариалдық тәртiппен расталуға тиiс.
4. Егер осы Кодексте немесе өзге де заң құжаттарында бiрлескен меншiктiң
жекелеген түрлерi үшiн өзгеше белгiленбесе, осы баптың 1-3-тармақтары қолданылады.
221-бап. Бiрлескен меншiктегi мүлiктi бөлу
және одан үлестi бөлiп шығару
1. Ортақ меншiктi бiрлескен меншiкке қатысушылар арасында бөлу, сондай-ақ
олардың бiреуiнiң үлесiн бөлiп шығару қатысушылардың әрқайсысының ортақ мүлiкке
құқығындағы үлесi алдын ала анықталған жағдайда ғана жүзеге асырылуы мүмкiн.
2. Ортақ мүлiктi бөлу және одан үлестi бөлiп шығару кезiнде,
егер заң актiлерiмен немесе қатысушылардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе , олардың
үлестерi тең деп танылады.
3. Ортақ мүлiктi бөлу және одан үлестi бөлiп шығару негiздерi мен тәртiбi
осы Кодекстiң 218-бабының ережелерiмен белгiленедi, өйткенi ол осы Кодекспен, басқа
да заң құжаттарымен бiрлескен меншiктiң жекелеген түрлерi үшiн өзгеше белгiленбеген
және бiрлескен меншiкке қатысушылар қатынастарының мәнiнен туындамайды.
Ескерту. 221-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
222-бап. Ортақ мүлiктегi үлестен ақы өндiрiп алу
1. Үлестi немесе бiрлескен меншiкке қатысушыға несие берушi қатысушыда басқа
мүлiк жеткiлiксiз болған жағдайда борышқордың ортақ мүлiктегi үлесiн одан ақы
өндiрiп алу үшiн бөлiп беру туралы талап қоюға құқылы.
2. Ортақ меншiктiң өзге қатысушылары борышқордың үлесiн сатып алудан бас
тартқан реттерде несие берушi борышқордың ортақ меншiк құқығындағы үлесiн жария
саудаға салу жолымен осы үлестен сот арқылы ақы өндiрiп алуға талап етуге құқылы.
3. Егер мұндай жағдайда үлестi заттай бөлiп шығару мүмкiн болмаса, не үлестi
немесе бiрлескен меншiктiң қалған қатысушылары бұған қарсылық бiлдiрсе, несие
берушi борышқордан өз үлесiн ортақ меншiктiң өзге қатысушыларына осы үлестi
нарықтық құнына сәйкес бағамен сатып, сатудан түскен қаражатты борышты өтеуге
салуды талап етуге құқылы.
223-бап. Ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi
1. Ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезде жинаған мүлкi, егер бұл мүлiк ерлi-
зайыптылардың үлестi меншiгi болатыны, не олардың әрқайсысына тиесiлi немесе меншiк
құқығында тиiстi бөлiктерде ерлi-зайыптылардың әрқайсысына тиесiлi екенi олардың
арасындағы шартта көзделмесе, олардың бiрлескен меншiгi болып табылады.
2. Ерлi-зайыптылардың некеге тұрғанға дейiн тиесiлi болған, сондай-ақ
олардың некеде тұрған кезiнде сыйға тартылған немесе мұрагерлiк тәртiппен алған
мүлкi олардың әрқайсысының меншiгi болып табылады.
Қымбат бағалы және басқа әсемдiк заттарын қоспағанда, жеке пайдаланудағы
заттар (киiм-кешек, аяқ киiм және т.б.), некеде тұрған кезде ерлi-зайыптылардың
ортақ қаражатына сатып алынғанымен, оларды пайдаланған жұбайдың меншiгi деп
танылады.
Егер некеде тұрған кезде ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiнiң есебiнен сол
мүлiктiң құнын едәуiр арттырған қаражат жұмсалғаны (күрделi жөндеу, қайта жаңғырту,
қайта жабдықтау және т.б.) анықталса, ерлi-зайыптылардың әрқайсысының мүлкi олардың
бiрлескен меншiгi деп танылуы мүмкiн.
3. Ерлi-зайыптылардың бiрiнiң мiндеттемелерi бойынша жаза өз меншiгiндегi
мүлiкке ғана, сондай-ақ бұл мүлiктi бөлiсу кезiнде ерлi-зайыптылардың бiрiне
тиесiлi болатын ортақ мүлкiндегi өз үлесiне ғана қолданылуы мүмкiн.
4. Ерлi-зайыптылардың ортақ бiрлескен меншiк құқықтарының ерекшелiктерi
Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы заңдарымен белгiленедi.
Ескерту. 223-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
224-бап. Шаруа немесе фермер қожалығының меншiгi
1. Шаруа қожалығының мүлкi, егер оның мүшелерiнiң арасындағы шартта өзгеше
белгiленбесе, оларға бiрлескен меншiк құқығында тиесiлi болады.
Бiрлескен қызмет туралы шарт негiзiнде жай серiктестiк нысанында
ұйымдастырылған фермер қожалығының мүлкi оның мүшелерiне ортақ үлестiк меншiк
құқығында тиесiлi болады.
Өзiндiк кәсiпкерлiкке негiзделген фермер қожалығының мүлкi оған жеке меншiк
құқығында тиесiлi болады.
2. Шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерiнiң меншiгiнде жер учаскелерi, жер
учаскесiндегi екпелер, оның iшiнде жеке орман қорындағы екпелер, ерiксiз және
(немесе) жартылай ерiктi жағдайларда өсiрiлiп, ұсталатын жабайы жануарлар,
шаруашылыққа арналған және өзге де қора-қопсылар, мелиорациялық және басқа да
құрылыстар, өнiм беретiн және жегiн мал, құс, ауыл шаруашылығына арналған және өзге
де техника мен жабдықтар, көлiк құралдары, құрал-саймандар және қожалық мүшелерi
берген және (немесе) қожалық үшiн оның мүшелерiнiң ортақ қаражатына сатып алынған
басқа да мүлiк болуы мүмкiн.
3. Шаруа немесе фермер қожалығының қызметi нәтижесiнде алынған жемiстер,
өнiм мен кiрiстер шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерiнiң ортақ мүлкi болып
табылады және олардың арасында келiсiм бойынша пайдаланылады.
Ескерту. 224-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2007.01.12. N
225 Заңымен.
225-бап. Шаруа немесе фермер қожалығының мүлкiн бөлу
1. Барлық мүшелерiнiң шығып кетуiне байланысты немесе өзге де негiздер
бойынша немесе фермер қожалығы тоқтатылған жағдайда ортақ мүлiк осы Кодекстiң 218
және 221-баптарында көзделген ережелер бойынша бөлiнуге тиiс. Z980214
2. Шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерiнiң бiрi одан шыққан кезде,
шаруашылықтың өндiрiс құрал-жабдықтары бөлiнуге жатпайды. Қожалықтан шыққан адамның
бұл мүлiкке ортақ меншiктегi өз үлесiне сәйкес ақшалай өтем алуға құқығы бар.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде бiрлескен меншiк
құқығындағы шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерiнiң, егер олардың арасындағы
келiсiмде өзгеше көзделмесе, қожалық мүлкiне үлестерi тең деп танылады.
Ескерту. 225-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.01.12.
N 225 Заңымен.
226-бап. Шаруа немесе фермер қожалығын шаруашылық
серiктестiгi немесе кооператив етiп қайта
құрған кездегi мүлiктiң құқықтық режимi
1. Қожалық мүлкi негiзiнде шаруа немесе фермер қожалығының мүшелерi
шаруашылық серiктестiгiн немесе өндiрiстiк кооператив құруы мүмкiн. Қайта құрылған
мұндай шаруа немесе фермер қожалығының заңды тұлға ретiнде шаруа немесе фермер
қожалығының мүшелерi өзiне салымдар және басқа жарналар түрiнде берген мүлiктiң,
сондай-ақ оның қызметi нәтижесiнде алынған және заңдарға қайшы келмейтiн өзге де
негiздер бойынша сатып алынған мүлiктiң меншiк құқығына ие болады.
2. Шаруа немесе фермер қожалығының серiктестiкке қатысушылары немесе
кооператив мүшелерi болып табылатын мүшелерi салымдарының мөлшерi осы Кодекстiң
218-бабында немесе 225-бабының 3-тармағында көзделген тәртiп бойынша белгiленетiн
шаруа немесе фермер қожалығының мүлкiне ортақ меншiк құқығындағы өз үлестерiн
негiзге ала отырып белгiленедi.
Ескерту. 226-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.01.12.
N 225 Заңымен.
227-бап. Жекешелендiрiлген тұрғын
үйге ортақ меншiк
Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік және тұрғын үй қатынастары туралы
заңнамасына сәйкес жалдаушы сатып алған немесе тегiн алған мемлекеттiк тұрғын үй
қорының үйiндегi тұрғын жай, егер олардың арасындағы шартта өзгеше көзделмесе,
жалдаушының және онымен бiрге тұрақты тұратын отбасы мүшелерiнiң, соның iшiнде
кәмелетке толмаған және уақытша тұрмайтын мүшелерiнiң бiрлескен меншiгiне көшедi.
Жекешелендiрiлген тұрғын үйге бiрлескен меншiк құқығының ерекшелiктерi тұрғын
үй қатынастары туралы заң актiлерiнде белгiленедi.
Ескерту. 227-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211, 2011.03.01 N 414-
IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
12-тарау. Бірлескен қызмет туралы шарт
(жай серiктестiк)
228-бап. Жай серiктестiк
1. Жай серiктестiк бiрлескен қызмет туралы шарт негiзiнде құрылады.
Бiрлескен қызмет туралы шарт (жай серiктестiк шарты) бойынша тараптар табыс
табу немесе заңға қайшы келмейтiн өзге де мақсатқа қол жеткiзу үшiн бiрлесiп әрекет
жасауға мiндеттенедi.
Жай серiктестiк заңды тұлға болмайды.
2. Бiрлескен қызмет туралы шарт (жай серiктестiк шарты) азаматтардың,
азаматтар мен заңды тұлғалардың арасында, заңды тұлғалар арасында жасалады
(консорциум).
3. Жай серiктестiк қатысушыларының бiрлескен қызметi туралы шартқа
байланысты мiндеттемелерi, егер бiрлескен қызмет туралы шартта өзгеше көзделмесе,
үшiншi жақтар алдында ортақ болып табылады.
Ескерту. 228-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
229-бап. Шартқа қатысушылардың ортақ
iстерiн жүргiзу
Бiрлескен қызмет туралы шартқа қатысушылардың ортақ iстерiн жүргiзу олардың
жалпы келiсiмi бойынша жүзеге асырылады. Өзара келiсiм бойынша олар бiрлескен
қызметке басшылық етудi және ортақ iстердi жүргiзудi қатысушылардың бiреуiне
тапсыра алады, ал ол қатысушы бұл орайда шартқа өзге қатысушылар берген сенiмхат
негiзiнде әрекет етедi.
230-бап. Шартқа қатысушылардың ортақ мүлкi
1. Бiрлескен қызмет туралы шартқа қатысушылар өз мақсаттарына жету үшiн
жарналарын ақшалай немесе басқа мүлiкпен, не еңбек үлесi арқылы қосады.
2. Шартқа қатысушылардың ақшалай немесе өзге де мүлiктiк жарналары, сондай-
ақ олардың бiрлескен қызметi нәтижесiнде жасалған немесе сатып алынған мүлiк
олардың ортақ үлестi меншiгi болып табылады.
3. (алынып тасталды)
4. Шартқа қатысушылардың мүлкiне осы Кодекстiң ортақ үлестi меншiк туралы
қалыптары қолданылады, егер осы тараудың нормаларында өзгеше көзделмесе, басқа заң
актiлерiмен немесе бiрлескен қызмет туралы шартпен.
Ескерту. 230-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
231-бап. Шартқа қатысушылардың ортақ
шығындары мен залалдары
Бiрлескен қызметi бойынша ортақ шығындарды және соның нәтижесiнде пайда
болған залалдарды жабу тәртiбi қатысушылардың шартымен белгiленедi. Егер шартта
мұндай тәртiп көзделмесе, ортақ шығындар мен залалдар шартқа қатысушылардың ортақ
мүлкi есебiнен жабылады, ал жетпей қалған сомалар олардың арасында осы мүлiктегi
үлестерiне қарай бөлiнiп салынады.
Ескерту. 231-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
232-бап. Бiрлескен қызметке қатысу құқығын беру
және қатысудан бас тарту
1. Бiрлескен қызметке қатысу құқығын беру бiрлескен қызмет туралы шартқа (жай
серiктестiк шартына) қатысушылардың келiсiмiмен ғана жүзеге асырылуы мүмкiн.
2. Бiрлескен қызмет туралы шартқа (жай серiктестiк шартына) қатысушы өз
қалауы бойынша бiрлескен қызметке қатысудан бас тартуға құқылы.
3. Бiрлескен қызметке қатысушылардың қайсы бiреуiнiң қатысудан бас тартуы
салдарынан келтiрiлген залалдар, егер бiрлескен қызмет туралы шартта (жай
серiктестiк шартында) өзгеше көзделмесе, толық көлемiнде өндiрiлiп алынады.
233-бап. Консорциум
1. Консорциум - бiрлескен шаруашылық қызмет туралы шарт негiзiнде заңды
тұлғалар нақты шаруашылық мiндеттерiн шешу үшiн белгiлi бiр ресурстарды бiрiктiрiп,
күш-жiгердi үйлестiретiн ерiктi түрде тең құқықты уақытша одақ (бiрлестiк).
2. Консорциумға қатысушылар өздерiнiң шаруашылық дербестiгiн сақтап қалады
және басқа консорциумдардың, қауымдастықтардың қызметiне қатыса алады.
Консорциумға қатысушылардың арасындағы қатынастар шарт негiзiнде құрылады.
3. Консорциумды басқару консорциумға қатысушылардың консорциалдық келiсiмiне
сәйкес жүзеге асырылады.
4. Консорциумға қатысушылар, егер консорциалдық келiсiмде өзгеше
ескертiлмесе, консорциум қызметiне байланысты мiндеттемелер бойынша ортақ жауапты
болады.
5. Консорциум өз қызметiн алдына қойған мiндеттерiн орындағаннан кейiн
немесе оған қатысушылардың шешiмi бойынша тоқтатады.
Ескерту. 233-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
234-бап. Бiрлескен қызметтiң жекелеген
түрлерi туралы ережелер
Бiрлескен қызметтiң жекелеген түрлерi осы Кодекске Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес реттеледi.
13-тарау. Меншік құқығына және өзге
де заттық құқықтарға ие болу 235-бап. Меншiк құқығына ие болу негiздерi
1. Егер шартта немесе заңдарда өзгеше көзделмесе, жаңа затқа меншiк құқығы
оны дайындаған немесе жасаған тұлғаға тиедi.
Мүлiктi пайдалану нәтижесiнде алынған жемiстерге, өнiмге, табысқа меншiк
құқығы осы Кодекстiң 123-бабына сәйкес алынады.
2. Меншiк иесi бар мүлiкке меншiк құқығына басқа адам сатып алу-сату,
айырбастау, сыйға тарту немесе осы мүлiктi иелiктен айыру туралы өзге мәмiленiң
негiзiнде ие болуы мүмкiн.
Азамат қайтыс болған ретте оған тиесiлi мүлiкке меншiк құқығы өсиетке немесе
заңға сәйкес мұрагерлiк бойынша басқа адамдарға көшедi.
Заңды тұлға қайта ұйымдастырылған ретте оған тиесiлi мүлiкке меншiк құқығы
қайта құрылған заңды тұлғаның құқықты мирасқорларына - заңды тұлғаларға көшедi (осы
Кодекстiң 46-бабы).
Меншiк иесiнiң мүлкiн меншiк иесiнiң еркiнен тыс басқа тұлғаға беруге осы
Кодексте көзделгеннен басқа реттерде жол берiлмейдi.
3. Осы Кодексте көзделген реттер мен тәртiп бойынша тұлға меншiк иесi жоқ
мүлiкке, меншiк иесi белгiсiз мүлiкке, не меншiк иесi бас тартқан немесе өзге
негiздер бойынша ол меншiк құқығын жоғалтқан мүлiкке меншiк құқығын алуы мүмкiн.
3-1. Мемлекет Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда және
тәртіппен жер учаскесін реквизициялау, мемлекет меншігіне алу, оның ішінде мемлекет
мұқтажы үшін мәжбүрлеп алып қою кезінде, сондай-ақ жер учаскесін алып қоюға
байланысты жылжымайтын мүлікті иеліктен шығару кезінде мүлікке меншік құқығына ие
болады.
4. Тұтыну (тұрғын үй, тұрғын үй-құрылыс, саяжай, гараж немесе өзге)
кооперативiнiң мүшелерi, жарна жинақтауға құқығы бар, пәтер, саяжай, гараж және
кооператив осы адамдардың пайдалануына берген өзге де үй-жай үшiн өзiнiң үлестiк
жарнасын толық төлеген басқа да адамдар аталған мүлiктiң меншiк құқығына ие болады.
Ескерту. 235-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
236-бап. Жаңадан жасалып жатқан қозғалмайтын
мүлiкке меншiк құқығының пайда болуы
1. Салынып жатқан үйлерге, құрылыстарға, өзге де мүлiк кешендерiне, сондай-ақ
өзге де жаңадан жасалып жатқан қозғалмайтын мүлiкке меншiк құқығы осы мүлiктi жасау
аяқталған кезден бастап пайда болады.
2. Егер заң құжаттарында немесе шартта құрылысы аяқталған объектiлердi
қабылдап алу көзделген болса, онда тиiстi мүлiктi жасау осылайша қабылдап алынған
кезден бастап аяқталған болып есептеледi.
3. Қозғалмайтын мүлiк мемлекеттiк тiркелуге тиiс реттерде, оған меншiк
құқығы осылайша тiркелген кезден бастап пайда болады.
4. Қозғалмайтын мүлiктi жасау аяқталғанға дейiн, ал тиiстi жағдайларда - оны
мемлекеттiк тiркеуден өткiзгенге дейiн мүлiкке қозғалмайтын мүлiк жасалатын
материалдармен басқа мүлiкке меншiк құқығы туралы ережелер қолданылады.
237-бап. Өңдеу
1. Шартта өзгеше көзделмегендiктен, адам өзiне тиесiлi емес материалдарды
өңдеу арқылы дайындаған жаңа қозғалатын затқа меншiк құқығын материалдардың меншiк
иесi алады.
Алайда, егер өңдеу құны материалдардың құнынан едәуiр асып кетсе, жаңа затқа
меншiк құқығын адал жұмыс iстеп, өңдеудi өзi үшiн жүзеге асырған адам алады.
2. Егер шартта өзгеше көзделмесе, өз материалдарынан дайындалған затқа
меншiк құқығын алған материалдардың меншiк иесi ол затты өңдеудi жүзеге асырған
адамға оның құнын өтеуге, ал ол адам жаңа затқа меншiк құқығын алған ретте соңғысы
материалдардың меншiк иесiне олардың құнын қайтаруға мiндеттi.
3. Өңдеудi жүзеге асырған адамның ықылассыз әрекеттерiнiң нәтижесiнде
материалынан айрылған меншiк иесi жаңа затты өз меншiгiне берудi және өзiне
келтiрiлген залалдардың орнын толтыруды талап етуге құқылы.
238-бап. Шарт бойынша мүлiк алушының меншiк
құқығы пайда болатын кез
1. Шарт бойынша мүлiк алушының меншiк құқығы, егер заң құжаттарында немесе
шартта өзгеше көзделмесе, зат берiлген кезден бастап пайда болады.
1-1. Егер шарт бойынша мүлікті иеленушінің меншік құқығы мемлекеттік
тіркелуге жататын болса, онда мүлікті иеленушінің меншік құқығы, егер заңнамалық
актілерде өзгеше көзделмесе, осындай тіркеу жасалған кезден бастап туындайды.
2. Егер мүлiктi иелiктен айыру туралы шарт мемлекеттiк тiркеуге немесе
нотариалдық куәландыруға жататын болса, алушының меншiк құқығы тiркелген немесе
нотариат куәландырған кезден бастап, ал шартты нотариаттың куәландыруы да,
мемлекеттiк тiркеу де қажет болған жағдайда ол тiркелген кезден бастап пайда
болады.
Ескерту. 195-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 1998.03.02 N 211 , 2007.01.12 N 225
, 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
239-бап. Заттардың берiлуi
1. Заттардың алушыға тапсырылуы, сол сияқты, егер заңдарда немесе шартта
өзгеше көзделмесе, алушыға жөнелту үшiн көлiк ұйымына өткiзу және иелiктен
айырылған заттарды жеткiзiп беру мiндеттемесiнсiз алушыға салып жiберу үшiн почтаға
өткiзу-берiлу деп танылады.
2. Егер затты иелiктен айыру туралы шартты жасасу кезiнде-ақ ол алушының
иелiгiнде болса, зат оған сол кезден бастап берiлген деп танылады. Затқа коносамент
немесе өзге де өкiмшi құжат беру заттарды беруге теңестiрiледi.
240-бап. Иелену мерзiмi
1. Мүлiктiң меншiк иесi болып табылмайтын, бiрақ өзiнiң жеке қозғалмайтын
мүлкiндей жеті жыл бойы, не өзге мүлiктi кем дегенде бес жыл адал, ашық және ұдайы
иеленген азамат немесе заңды тұлға ол мүлiкке меншiк құқығын (иелену мерзiмiн)
алады.
Мемлекеттiк тiркеуге жататын қозғалмайтын және өзге де мүлiкке меншiк құқығы
бұл мүлiктi иелену мерзiмiне сәйкес алған тұлғада осындай тiркеу кезiнен бастап
пайда болады.
2. Мүлiкке меншiк құқығын алғанға дейiн оларды өз мүлкiндей иеленушi азамат
немесе заңды тұлға өз иелiгiн мүлiктiң меншiк иелерi болып табылмайтын, сондай-ақ
заң құжаттарында немесе шартта көзделген өзге де негiздерге сәйкес оларды иеленуге
құқығы жоқ үшiншi жақтардан қорғауға құқылы.
3. Иелену мерзiмiне жүгiнетiн азамат немесе заңды тұлғаның өздерi құқықты
мирасқорлары болып табылатын тұлғаның осы затқа иелiк еткен уақытының бәрiн өз
иелiгiне қосып алуына болады.
4. Иелену мерзімінің өтуі затты иеленген кезден басталады.
5. Алып тасталды - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 241-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
241-бап. Жинауға не аулауға арналған көпшiлiк
қолды заттарды меншiкке айналдыру
Заңдарға , жергiлiктi әдет-ғұрыпқа немесе меншiк иесi берген жалпы
рұқсатқа сәйкес ормандарда, бөгендерде немесе басқа аумақта жидек теруге, балық
аулауға, аң аулауға, басқа нәрселердi жинауға немесе аулауға жол берiлген ретте,
тиiстi заттарға меншiк құқығын оларды жинауды және аулауды жүзеге асырған адам
алады.
242-бап. Иесiз заттар
1. Меншiк иесi жоқ немесе меншiк иесi белгiсiз зат не меншiк иесi оның меншiк
құқығынан бас тартқан зат иесiз болып табылады.
2. Егер меншiк иесi бас тартқан заттарға меншiк құқығын алу туралы (осы
Кодекстiң 243-бабы), олжа туралы (осы Кодекстiң 245-бабы), қараусыз жануарлар
туралы (осы Кодекстiң 246-бабы) және қазына (осы Кодекстiң 247-бабы) туралы
ережелер терiске шығармаса, иелену көнелiгiне (осы Кодекстiң 240-бабы) сәйкес иесiз
қозғалмалы заттарға меншiк құқығы алынуы мүмкiн.
3. Иесi жоқ жылжымайтын заттарды олар табылған аумақтағы республикалық маңызы
бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті
атқарушы органдарының өтініші бойынша жылжымайтын мүлiктi мемлекеттiк тiркеудi
жүзеге асыратын орган есепке алады. Жергілікті атқарушы орган иесi жоқ жылжымайтын
зат есепке алынған күннен бастап бiр жыл өткен соң бұл затты коммуналдық меншiкке
түстi деп тану туралы талап қойып сотқа жүгiнеді.
Егер меншік иесі бұл туралы жариялау арқылы меншік құқығынан бас тартқан
жағдайда, жергілікті атқарушы орган бас тарту туралы жарияланған кезден бастап бұл
затты коммуналдық меншiкке түстi деп тану туралы талаппен сотқа жүгiнеді.
Коммуналдық меншікке түскен мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі
пайдалану және өткізу жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруды жергілікті атқарушы орган
жүзеге асырады.
Осындай мүлікті өзінің меншігі ретінде иеленетін азаматтардағы немесе
мемлекеттік емес заңды тұлғалардағы иесі жоқ жылжымайтын заттар есепке алынбайды
және коммуналдық меншікке берілмейді.
Мемлекеттік меншікке түскен мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі
пайдалану және өткізу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
Осындай мүлікке басқа тұлғаның меншік құқығы туындағанға дейін кез келген
уақытта меншік иесі өзіне тиесілі жылжымайтын затты иесі жоқ зат ретінде есептен
шығару туралы өтініш жасауға және оны өзінің іс жүзіндегі иелігіне қайта алуға
құқылы.
Ескерту. 242-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.12.24 N 276 (2002.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2004.12.20. N 13 (2005.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі),
2006.06.22. N 147 , 2007.01.12 N 225, 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
243-бап. Меншiк иесi бас тартқан жылжымалы заттар
1. Меншiк иесi тастаған немесе оларға меншiк құқығынан бас тарту мақсатымен
өзгеше түрде қалдырып кеткен жылжымалы заттар (тасталған заттар) осы баптың 2-
тармағында көзделген тәртiппен басқа адамдардың өз меншiгiне айналдырылуы мүмкiн.
2. Меншiгiнде, иелiгiнде немесе пайдалануында құны жиырма айлық есептiк
көрсеткiшке сәйкес сомадан көрiнеу төмен тасталған мүлiк не тасталған металл
сынықтары, жарамсыз өнiм жатқан жер учаскесi бар адамның ол заттарды пайдалануға
кiрiсiп немесе осы заттарды меншiгiне қаратқандығына куә болатын өзге де iс-әрекет
жасап, оларды өз меншiгiне айналдыруға құқығы бар.
Басқа тасталған заттар, егер осы адамның арызы бойынша оларды сот иесiз деп
таныса, оларды иеленуге кiрiскен тұлғаның меншiгiне кiредi.
Ескерту. 243-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N
211 Заңымен.
244-бап. Өз бетiмен салынған құрылыс
1. Мемлекетке тиесілі, жер учаскелері болып қалыптаспаған жерде, құрылысты
жүзеге асырған тұлғаға тиесілі емес жер учаскесінде салынған, сондай-ақ бұл үшін
Қазақстан Республикасының жер заңнамасына, Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала
құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамаға және Қазақстан Республикасының өзге
де заңнамасына сәйкес қажетті рұқсат алынбай салынған тұрғын үй, басқа да құрылыс,
ғимарат немесе өзге де жылжымайтын мүлік өз бетінше салынған құрылыс болып
табылады.
2. Өз бетiмен құрылыс салуды жүзеге асырған адам оған меншiк құқығын
алмайды. Оның құрылысқа билiк етуге - сатуға, сыйға тартуға, жалға беруге, басқа да
мәмiлелер жасауға - құқығы жоқ.
Өз бетiмен салынған құрылыс, осы баптың 3 және 4-тармақтарында көзделгеннен
басқа реттерде, оны жүзеге асырған адамның есебiнен бұзылуға тиiс.
3. Өзiне тиесiлi емес жер учаскесiне құрылысты жүзеге асырған адамға бұл
учаске салынған құрылысты орналастыру үшiн осы адамға белгiленген тәртiп бойынша
берiлген жағдайда ғана өз бетiмен салынған құрылысқа меншiк құқығы
танылады. P99010S
Сот сондай-ақ құрылыс салынған жер учаскесi өзiнiң заңды пайдалануында
болған адамның өз бетiмен салынған құрылысқа меншiк құқығын тануы мүмкiн. Бұл ретте
құрылысқа меншiк құқығы танылған адам оны жүзеге асырған адамды сот белгiлеген
мөлшерде құрылысқа жұмсаған шығындарын өтейдi.
Егер құрылысты сақтап қалу басқа адамдардың құқықтарын және заңмен
қорғалатын мүдделерiн бұзуға әкелiп соқтырса не азаматтардың өмiрi мен денсаулығына
қауiп төндiретiн болса, аталған адамдардың өз бетiмен салынған құрылысқа меншiк
құқығын тануға болмайды.
4. Мемлекетке тиесілі және жер пайдалануындағы емес жер учаскелерінде (жер
учаскелері болып қалыптаспаған жерде) тұлға өз бетінше тұрғызған құрылыс
әлеуметтiк-экономикалық тұрғыдан орындылығы ескерiле отырып, құрылыс шығындары сот
айқындаған мөлшерде өтеліп, коммуналдық меншiкке берiледі.
Мемлекеттік жер пайдаланушылардың жер пайдалануындағы жер учаскесінде өз
бетінше құрылыс салуды жүзеге асырған кезде өз бетінше салынған құрылыс әлеуметтiк-
экономикалық тұрғыдан орындылығы ескерiле отырып, құрылыс шығындары сот айқындаған
мөлшерде бюджет қаражатынан өтеліп, коммуналдық меншiкке берiледі.
Ескерту. 244-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
245-бап. Олжа
1. Жоғалған затты тауып алушы бұл туралы оны жоғалтқан адамға немесе заттың
меншiк иесiне немесе оны алуға құқығы бар өзiне белгiлi басқа адамдардың бiреуiне
дереу хабарлауға және табылған затты оған қайтаруға мiндеттi.
Егер зат үй-жайдың iшiнде немесе көлiкте табылған болса, ол сол үй-жайдың
немесе көлiктiң иесi болып табылатын адамға тапсырылуға тиiс. Мұндай ретте осы
иеленушi затты тапқан адамның құқықтарын иеленiп, оның мiндеттерiн мойнына алады.
2. Егер табылған затты алуға құқығы бар адамның өзi немесе оның тұрған жерi
белгiсiз болса, затты тауып алушы олжа туралы iшкi iстер органдарына немесе
республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар
қалалардың жергілікті атқарушы органдарына мәлiмдеуге мiндеттi.
3. Затты тауып алушы оны өзiнде сақтауға не iшкi iстер органдарының,
республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар
қалалардың жергілікті атқарушы органдарының немесе олар көрсеткен адамның сақтауына
тапсыруға құқылы. Тез бұзылатын затты немесе сақтауға кететiн шығындар оның құнына
сәйкес келмейтiн затты тауып алушы түсiм сомасын растайтын жазбаша дәлелдемелер
алып, сата алады. Табылған затты сатудан түскен ақша сақталуға және затты алуға
заңды құқығы бар адамға қайтарылуға немесе бұл заттың өзi үшiн белгiленген тәртiп
пен жағдайларда басқа адамдардың меншiгiне берiлуге тиiс.
Затты тауып алушы оның жоғалтқаны немесе бүлдiргенi үшiн өзiнiң жасыру ниетi
болған немесе өрескел абайсыздық жасаған ретте ғана және сол заттың құны шегiнде
жауапты болады.
4. Егер олжа туралы iшкi iстер органдарына немесе республикалық маңызы бар
қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті
атқарушы органдарына мәлiмденген кезден бастап алты ай өткенше жоғалған затты алуға
заңды құқығы бар адам анықталмаса және затқа өзiнiң құқығы туралы оны тапқан адамға
не iшкi iстер органдарына немесе республикалық маңызы бар қалалардың, астананың,
аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарына
мәлiмделмесе, затты тауып алушы оған меншiк құқығын алады.
Егер затты тауып алушы тапқан затын меншiгiне алудан бас тартса, ол
коммуналдық меншiкке өтедi.
5. Затты тауып алушы және оны алуға заңды құқығы бар адамға қайтарып берушi
ол адамнан, ал зат коммуналдық меншiкке өткен ретте - тиiстi жергiлiктi атқару
органынан затты сақтауға, өткiзуге, сатуға байланысты қажеттi шығындарды және затты
алуға заңды құқығы бар адамды табуға кеткен шығындарды өтетiп алуға құқылы.
6. Затты тауып алушы затты алуға заңды құқығы бар адамнан зат құнының отыз
процентi мөлшерiнде сыйақы алуға құқылы. Егер табылған зат оны алуға заңды құқығы
бар адам үшiн ғана құнды болса, сыйақының мөлшерi тараптар есептеп шығарған баға
бойынша белгiленедi.
Егер затты тауып алушы өзiнiң олжа туралы мәлiмдеу мiндетiн орындамаса
немесе олжаны жасырып қалуға өзге де әрекеттер жасаса, сыйақы алу құқығы
туындамайды.
Ескерту. 245-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2004.12.20 N 13 (2005.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
246-бап. Қараусыз жануарлар
1. Қараусыз немесе қаңғып жүрген малды және басқа да үй жануарларын немесе
қолға үйретiлген жануарларды ұстап алған адам оларды меншiк иесiне қайтаруға, ал
егер оның өзi немесе тұрған жерi белгiсiз болса, осындай жануарларды ұстаған кезден
бастап үш күннен кешiктiрмей табылған жануарлар туралы iшкi iстер органдарына
немесе республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы
бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарын мәлiмдеуге мiндеттi, олар меншiк
иесiн iздестiру шараларын қолданады.
Жануарлардың меншiк иесiн iздестiру кезеңiнде жануарларды ұстаушы адам
оларды өзiнiң бағуында және пайдалануында қалдыруы, не ол бағу мен пайдалану үшiн
қажеттi жағдайы бар басқа адамға тапсыруы мүмкiн. Жануарларды ұстап алған адамның
өтiнiшi бойынша оларды бағу мен пайдалану үшiн қажеттi жағдайы бар адамды iздеп
табуды және оларға жануарларды берудi республикалық маңызы бар қалалардың,
астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы
органдары жүзеге асырады.
2. Жануарларды ұстап алған адам және олар бағуы мен пайдалануына берiлген
адам жануарлардың өлiм-жiтiмi мен iске жарамай қалғаны үшiн бұған кiнәсi болған
кезде ғана және сол жануарлардың құны мөлшерiнде жауапты болады.
3. Егер жұмыс малы мен iрi қараны ұстап алғаны туралы мәлiмделген кезден
бастап алты ай iшiнде және басқа үй жануарлары жөнiнде - екi ай iшiнде олардың
меншiк иесi табылмаса және оларға өзiнiң құқығы туралы мәлiмдемесе, бұл жануарларға
меншiк құқығы жануарларды баққан және пайдаланған адамға көшедi.
Бұл адам бағуында болған жануарларды меншiгiне алудан бас тартқан жағдайда
олар коммуналдық меншiкке түседi және республикалық маңызы бар қалалардың,
астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың тиісті жергілікті атқарушы
органдары белгiлейтiн тәртiп бойынша пайдаланылады.
4. Жануарларды меншiк иесiне қайтарған ретте жануарларды ұстап алған адам
және жануарларды бағып, пайдаланып келген адам сол меншiк иесiнен жануарларды
пайдаланудан алынған пайданы есепке жатқыза отырып, оларды бағуға байланысты өз
шығындарына өтем алуға құқылы.
5. Қараусыз немесе қаңғып жүрген малды және басқа да үй жануарларын немесе
қолға үйретiлген жануарларды ұстап алған адам олардың меншiк иесiнен осы Кодекстiң
245-бабының 6-тармағына сәйкес сыйақы төлеудi талап етуге құқылы.
6. Жануарлар басқа адамның меншiгiне көшкеннен кейiн олардың бұрынғы меншiк
иесi келген ретте сол жануарлардың өзiне үйiрсектiгi сақталғанын немесе жаңа меншiк
иесiнiң оларға қатал не өзгедей мейiрiмсiз қарағанын дәлелдейтiн жағдайлар болған
кезде меншiк иесi жаңа меншiк иесiмен келiсiм бойынша белгiленетiн шарттармен, ал
келiсiмге келмеген кезде - сот арқылы оларды өзiне қайтарып берудi талап етуге
құқылы.
Ескерту. 246-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2004.12.20 N 13 (2005.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2007.01.12. N 225, 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
247-бап. Көмбе
1. Көмбе, яғни жерге көмiлген немесе басқа әдiспен жасырылған, меншiк иесiн
анықтау мүмкiн болмайтын не Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес оларға
құқығынан айрылған ақша немесе өзге де бағалы заттар көмбе жасырылған жер учаскесi
меншік иесінің немесе қозғалмайтын затты меншiктенушiнiң және көмбенi тапқан
адамның, егер олардың арасындағы шартта өзгеше белгiленбесе, меншiгiне тең мөлшерде
түседi.
Көмбе жасырылған жер учаскесiн пайдаланушының (жер пайдаланушының) немесе
жылжымайтын затты меншiктенушiнiң келiсiмiнсiз қазған немесе бағалы заттар
iздестiрген адам көмбенi тауып алған жағдайда көмбе меншiк иесiне берiлуге тиiс.
2. Мәдени құндылықтарға жататын заттардан тұратын көмбе табылған ретте олар
Қазақстан Республикасының меншiгiне берiлуге тиiс. Бұл орайда ондай көмбе табылған
жер учаскесінің меншік иесі немесе қозғалмайтын мүлiктi меншiктенушi және көмбенi
тапқан адам осы көмбе құнының елу процентi мөлшерiнде сыйақы алуға құқылы. Сыйақы
бұл адамдар арасында осы баптың 1-тармағында көзделген ережелер қолданыла отырып
бөлiнедi.
Ескерту. 247-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
248-бап. Меншiк иесiнен алынған мүлiктi иелену
Егер адам заң құжаттарында белгiленген тәртiп пен жағдайлар бойынша меншiк
иесiнен заңды негiздерде алынған мүлiктi иеленсе, бұл адам мүлiкке меншiк құқығына
ие болады.
14-тарау. Меншік құқығы мен өзге де
заттық құқықтардың тоқтатылуы
249-бап. Меншiк құқығының тоқтатылу негiздерi
1. Меншiк құқығы меншiк иесi өз мүлкiн басқа адамдарға берген, меншiк иесi
меншiк құқығынан бас тартқан, мүлiк қираған немесе жойылған және заң құжаттарында
көзделген өзге де реттерде мүлiкке меншiк құқығынан айрылған жағдайда тоқтатылады.
2. Мүлiктi меншiк иесiнен мәжбүрлеп иеліктен шығаруға жол берiлмейдi, бұған
мына реттер:
1) меншiк иесiнiң мiндеттемелерi бойынша мүлiкке өндiрiлiп алынған ақы
айналымға түскен;
2) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес белгiлi бiр адамға
тиесiлi бола алмайтын мүлiктi ықтиярсыз иелiктен айырған;
3) реквизицияланған;
4) тәркiлеген;
5) жер учаскесiн алып қоюға байланысты қозғалмайтын мүлiктi мәжбүрлеп
иеліктен шығарған;
6) күтiмсiз ұсталған тарих және мәдениет ескерткіштерін, мәдени құндылықтарды
алып қойған;
7) мемлекет меншігіне алып қойған реттер кірмейді.
3. Мемлекеттік меншіктегі мүлік:
1) азаматтар мен заңды тұлғаларға Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік
туралы заңнамалық актісінде көзделген жағдайларда, шарттарда және тәртiппен;
2) мемлекеттік меншік объектілерін заңды тұлғалардың жарғылық капиталдарын
төлеуге (қалыптастыруға немесе ұлғайтуға) беру арқылы;
3) Қазақстан Республикасының заңдарында тікелей көзделген өзге де
жағдайларда иеліктен шығарылып, жеке меншікке беріледі.
3-1. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тек мемлекеттік меншікте
ғана болатын мүлік, сондай-ақ мемлекеттік меншіктегі және Қазақстан Республикасы
Президентінің актілеріне сәйкес иеліктен шығаруға жатпайтын мүлік иеліктен шығару
объектісі бола алмайды.
4. Азаматтар мен заңды тұлғалардың жеке меншiгiндегi мүлiктi мемлекеттiк
меншiкке айналдыру туралы Қазақстан Республикасының Заңы қабылданған ретте (ұлт
меншiгiне алу) осы Кодекстiң 266-бабында белгiленген тәртiп бойынша оларға
шығындары өтеледi.
Ескерту. 249-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2008.12.11 N 102-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
250-бап. Меншiк құқығынан бас тарту
Азамат немесе заңды тұлға өзiне тиесiлi мүлiкке меншiк құқығынан бас тарта
алады, бұл жөнiнде ол жариялайды, не бұл мүлiкке қандай да болсын құқықтарын сақтау
ниетiнсiз өзiнiң мүлiктi иеленуден, пайдаланудан және оған билiк етуден шеттейтiнiн
айқын дәлелдейтiн басқа да әрекеттер (әрекетсiздiк) жасайды. P06003S
Меншiк құқығынан бас тарту осы мүлiкке басқа тұлға меншiк құқығын алған
кезге дейiн тиiстi мүлiкке қатысты меншiк иесiнiң құқықтары мен мiндеттерiн
тоқтатуға әкелiп соқтырмайды.
Ескерту. 250-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
251-бап. Меншiк иесi мүлкiнен ақы өндiрiп алу
1. Меншiк иесiнiң мiндеттемелерi бойынша мүлiктен ақы өндiрiп алу, егер
шартта өзгеше көзделмесе, сот тәртiбiмен жүргiзiледi.
2. Ақы өндiрiлiп алынатын мүлiкке меншiк иесiнiң меншiк құқығы заңдарда
көзделген тәртiп бойынша меншiк құқығы көшетiн адамның алып қойылған мүлiкке меншiк
құқығы пайда болған кезден бастап тоқтатылады.
Ескерту. 251-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
252-бап. Заң құжаттарына сәйкес өзiне тиесiлi бола
алмайтын мүлiкке адамның меншiк құқығының
тоқтатылуы
1. Егер заң құжаттарымен жол берiлетiн негiздер бойынша заң құжаттарына
сәйкес адамның өзiне тиесiлi бола алмайтын мүлiк оның меншiгiнде болып шықса, бұл
мүлiктi меншiк иесi, егер заң құжаттарында өзге мерзiмдер белгiленбесе, осы мүлiкке
меншiк құқығы пайда болған кезден бастап бiр жыл iшiнде иелiктен айыруға тиiс. Егер
меншiк иесi мүлiктi көрсетiлген мерзiмде иелiктен айырмаса, ол сот шешiмiмен
иелiктен ықтиярсыз айырылуға тиiс, бұл орайда меншiк иесiне мүлiктi иелiктен айыру
жөнiндегi шығындары шегерiлiп, оның құны өтеледi.
2. Егер азаматтың немесе заңды тұлғаның меншiгiнде заң құжаттарымен жол
берiлген негiздер бойынша сатып алуға арнайы рұқсат қажет етiлетiн зат азаматтың
немесе заңды тұлғаның меншiгiнде болып шықса, ал меншiк иесiне оны беруден бас
тартылса, бұл зат осы меншiк иесiне тиесiлi бола алмайтын мүлiк үшiн белгiленген
тәртiп бойынша иелiктен айырылуға тиiс.
253-бап. Реквизициялау
1. Дүлей апаттар, авариялар, жұқпалы аурулар, iндеттер, соғыс жағдайындағы
іс-қимыл кезеңінде немесе соғыс уақытында және төтенше сипаттағы өзге де жағдайлар
болған ретте мүлiк қоғам мүддесi үшiн мемлекеттiк органдар шешiмi бойынша Қазақстан
Республикасының заңдарында белгiленген тәртiп пен жағдайларда меншiк иесiнен оған
мүлiктiң құны төлене отырып алып қойылуы мүмкiн (реквизиция).
2. Меншiк иесiне реквизицияланған мүлiктiң құны өтелген бағаны оның сот
тәртiбiмен даулауына болады.
3. Мүлкi реквизицияланған адам реквизиция жүргiзуге байланысты жағдайлар
тоқтатылған кезде сақталған мүлiктi өзiне қайтарып берудi сот арқылы талап етуге
құқылы.
Ескерту. 253-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211, 2011.03.01 N 414-
IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
254-бап. Тәркiлеу
Заң құжаттарында көзделген реттерде мүлiк меншiк иесiнен жасаған қылмысы
немесе өзге де құқық бұзушылығы үшiн санкция түрiнде сот тәртiбiмен тегiн алынуы
мүмкiн (тәркiлеу).
255-бап. Жер учаскесін және басқа да табиғи ресурстарды
алып қоюға байланысты жылжымайтын-мүлікке меншік
құқығының тоқтатылуы
Ескерту. 255-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.25 N 421-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
1. Мемлекеттiк органның меншiк иесiнен мүлiктi алып қоюға тiкелей
бағытталмаған шешiмiне, соның iшiнде меншiк иесiне тиесiлi үй, өзге де қора-қопсы,
құрылыстар немесе өсiмдiктер бар жер учаскесiн алып қою туралы шешiмiне байланысты
қозғалмайтын мүлiкке меншiк құқығының заң құжаттарымен белгiленген реттер мен
тәртiп бойынша ғана меншiк иесiне құны тең мүлiк берiп және өзге де келтiрiлген
залалдарын өтей отырып немесе меншiк құқығының тоқтатылуынан келтiрiлген залалдарын
толық көлемiнде өтей отырып тоқтатылуына жол берiледi.
2. Меншiк иесi меншiк құқығын тоқтатуға әкелiп соқтыратын шешiммен келiспеген
жағдайда оны дау сот тәртiбiмен шешiлгенге дейiн жүзеге асыруға болмайды. Дауды
қарау кезiнде меншiк иесiне келтiрiлген залалдарды өтеудiң барлық мәселелерi де
шешiледi.
3. Осы баптың ережелерi мемлекеттiк органның мүлiк орналасқан тау
баурайларын, су айдыны учаскелерiн және басқа учаскелердi алып қою туралы шешiмiне
байланысты тиiсiнше қозғалмайтын мүлiкке меншiк құқығы тоқтатылған кезде
қолданылады.
Ескерту. 255-бапқа өзгеріс енгiзiлдi - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
256-бап. Күтiмсiз ұсталған тарих және мәдениет
ескерткіштерін, мәдени құндылықтарды алып қою
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ерекше бағалы әрi мемлекет
қорғайтын тарих және мәдениет ескерткіштерінің, мәдени құндылықтардың меншiк иесi
бұл ескерткіштер мен құндылықтарды күтiп ұстамай, бұл олардың өз мәнiн жоғалту
қатерiн төндiрген реттерде мұндай қазыналарды мемлекет меншiк иесiнен сот шешiмi
бойынша сатып алу арқылы алып қояды немесе жария сауда-саттықта сатылады.
Тарих және мәдениет ескерткіштері, мәдени құндылықтар сатып алынған кезде
меншiк иесiне - тараптардың келiсуiмен, ал дау туған ретте сот белгiлеген мөлшерде
олардың құны өтеледi. Жария саудаға салып сатқан кезде меншiк иесiне сатудан түскен
сома сауданы өткiзу шығындары шегерiлiп берiледi.
Ескерту. 256-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
257-бап. Меншiк құқығы тоқтатылған
кезде мүлiктi бағалау
Меншiк құқығы тоқтатылған кезде, егер Қазақстан Республикасының заңдарында
өзгеше белгiленбесе, мүлiк оның нарықтық құны негiзге алына отырып бағаланады.
Ескерту. 257-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
258-бап. Меншiк иесi емес адамның заттық
құқығының тоқтатылуы
Меншiк иесi емес адамның заттық құқықтары осы Кодекстiң 249-257-баптарында
белгiленген ережелер бойынша, сондай-ақ заң құжаттарында, заңды тұлғаның жарғысында
немесе меншiк иесiнiң мүлiк иесiмен жасасқан шартында белгiленген тәртiп бойынша
меншiк иесiнiң шешiмiмен тоқтатылады.
15-тарау. Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды қорғау
259-бап. Меншiк құқығын тану
Меншiк иесi меншiк құқығын тануды талап етуге құқылы.
260-бап. Меншiк иесiнiң мүлiктi өзгенiң заңсыз
иеленуiнен талап етуi
Меншiк иесi өзгенiң заңсыз иеленген өз мүлкiн талап етуге құқылы.
261-бап. Адал алушыдан мүлiктi талап етiп алдыру
1. Егер мүлiк оны иелiктен айыруға құқығы болмаған адамнан тегiн алынып,
алушы мұны бiлмесе және бiлуге тиiс болмаса (адал алушы), мүлiктi меншiк иесi
немесе меншiк иесi мүлiктi иеленуге берген адам жоғалтқан, не мұның екеуiнен де
ұрланған, не олардың иеленуiнен бұлардың еркiнен тыс өзге жолмен шығып қалған ретте
ғана меншiк иесi бұл мүлiктi алушыдан талап етiп алдыруға құқылы.
2. Егер мүлiк оны иелiктен айыруға құқығы жоқ адамнан тегiн алынса, меншiк
иесi барлық ретте мүлiктi талап етiп алдыруға құқылы.
3. Егер мүлiк сот шешiмдерiн атқару үшiн белгiленген тәртiп бойынша сатылған
болса, осы баптың 1-тармағында көрсетiлген негiздер бойынша мүлiктi талап етiп
алдыруға жол берiлмейдi.
Ескерту. 261-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
262-бап. Ақша мен бағалы қағаздарды талап етiп
алдыруды шектеу
Ұсынушыға берiлетiн ақшаны, сондай-ақ бағалы қағаздарды адал иеленушiден
талап етiп алдыруға болмайды.
263-бап. Заттарды заңсыз иеленуден қайтарып
алу кезiнде есеп айырысу
1. Меншiк иесi осы Кодекстiң 260, 261-баптары негiзiнде мүлiктi талап ете
отырып, арам ниеттi иеленушiден бүкiл иеленген кезiнде өзi алған немесе алуға тиiс
болған табыстардың бәрiн қайтаруды немесе өтеудi; адал иеленушiден иеленуiнiң
заңсыздығы туралы бiлген немесе бiлуге тиiс болған немесе меншiк иесiнiң мүлiктi
қайтару туралы талап қою жөнiндегi хабарламасын алған кезден бастап өзi алған
немесе алуға тиiс болған табыстардың бәрiн талап етуге де құқылы. Адал иеленушi өз
кезегiнде меншiк иесiнен мүлiктен табыс есептелетiн уақыттан бастап ол мүлiкке
жұмсаған қажеттi шығындарды меншiк иесiнiң өтеуiн талап етуге құқылы. Арам ниеттi
иеленушi мұндай өтемдi иеленушiнiң талабын сот негiздi деп тапқан реттерде толық
немесе iшiнара алуға құқылы.
2. Заңсыз иеленушi өзi жасаған жақсартуларды, егер олар затқа зақым
келтiрмей бөлуге келсе, өзiнде қалдыруға құқылы. Егер жақсартуларды бұлайша бөлу
мүмкiн болмаса, адал иеленушiнiң жақсартуға жұмсаған шығындарын өтетудi талап етуге
құқығы бар, бiрақ ол зат құнының ұлғайтылған мөлшерiнен аспауы керек. Арам ниеттi
иеленушiнiң мұндай құқығы жоқ.
264-бап. Меншiк иесi құқықтарын иеленуден айыруға
байланысы жоқ бұзылудан қорғау
Меншiк иесi, өз құқықтарының бұзылуы иелiктен айыруға байланысты
болмағанымен, оларды бұзудың қандайын болса да жоюды талап етуге құқылы.
265-бап. Меншiк иесi емес адамның заттық
құқықтарын қорғау
Меншiк иесi болмағанымен, шаруашылық жүргiзу, оралымды басқару, тұрақты жер
пайдалану құқығымен не заң құжаттарында немесе шартта көзделген өзге де негiзбен
мүлiктi иеленушiнiң де осы Кодекстiң 259-264-баптарында көзделген құқықтары болады.
Бұл адамның өз иелiгiн меншiк иесiнен де қорғауға құқығы бар.
266-бап. Заңда көзделген негiздер бойынша меншiк
иесiнiң құқықтары тоқтатылған кезде оның
мүдделерiн қорғау
Қазақстан Республикасы меншiк құқығын тоқтататын заң құжаттарын қабылдаған
ретте, осы құжаттарды қабылдау нәтижесiнде меншiк иесiне келтiрiлген залалдарды
меншiк иесiне Қазақстан Республикасы толық көлемiнде өтейдi.
267-бап. Меншiк иесiнiң құқықтарын және басқа заттық
құқықтарды бұзатын мемлекеттік органдар
мен лауазымды адамдар құжаттарының
жарамсыздығы
1. Егер мемлекеттік органның не лауазымды адамның заңдарға сәйкес келмейтiн
қалыпты немесе жеке құжат шығаруы салдарынан меншiк иесiнiң және басқа адамдардың
өзiне тиесiлi мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету жөнiндегi құқықтары
бұзылса, мұндай құжат меншiк иесiнiң немесе құқығы бұзылған адамның талап қоюы
бойынша сот тәртiбiмен жарамсыз деп танылады.
2. Нақты iс бойынша сот шешiм шығарған жағдайда мемлекеттік органдардың заң
құжаттарына қайшы келетiн құжаттары қолданылмайды.
Аталған құжаттарды шығару салдарынан меншiк иесiне келтiрiлген залал тиiстi
мемлекеттік органның тиiстi бюджет қаражатынан толық көлемiнде өтелуге тиiс.
Ескерту. 267-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3 бөлiм. Міндеттемелік құқық
1-бөлiмше. Міндеттеме туралы жалпы ережелер
16-тарау. Міндеттемелер ұғымы және
олардың пайда болу негіздері
268-бап. Мiндеттеме ұғымы
Мiндеттемеге сәйкес бiр адам (борышқор) басқа адамның (несие берушiнiң)
пайдасына мүлiк беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т.б. сияқты белгiлi бiр
әрекеттер жасауға, не белгiлi бiр әрекет жасаудан тартынуға мiндеттi, ал несие
берушi борышқордан өз мiндеттерiн орындауын талап етуге құқылы. Несие берушi
борышқордан атқарылғанды қабылдауға мiндеттi.
269-бап. Мiндеттеме тараптары
1. (алынып тасталды)
2. Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр
мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте белгiленген
ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк мiндеттеме пайда болады
(осы Кодекстiң 286-288-баптары).
Борышқор жағынан мiндеттемеге қатысушы адамдардың бiрiне несие берушi қойған
талаптардың жарамсыз болуы, сол сияқты мұндай адамға қойылатын талап бойынша талап
қою мерзiмiнiң өтiп кетуi несие берушiнiң өзге де осындай адамдарға қоятын
талаптарына өздiгiнен әсер етпейдi.
3. Егер мiндеттемеге сәйкес тараптардың әрқайсысы басқа тараптың пайдасына
мiндет алса, бұл оның пайдасына жасауға мiндеттi басқа тараптың борышқоры және
сонымен бiрге оған талап қоюға құқығы бар оның несие берушiсi болып есептеледi.
Ескерту. 269-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
270-бап. Мiндеттемеге қатысушылар
1. Тараптар (борышқор мен несие берушi) және үшiншi жақ мiндеттемеге
қатысушылар болып табылады.
2. Үшiншi жақ ретiнде мiндеттеме тараптарының бiреуiне мiндеттемелер немесе
өзге де құқық қатынастары арқылы байланысты жақтар қатысады.
3. Мiндеттеме үшiншi жақ үшiн мiндеттер туғызбайды. Заңдарда немесе
тараптардың келiсiмiнде көзделген реттерде мiндеттеме үшiншi жақтар үшiн
мiндеттеменiң бiр немесе екi тарапына да қатысты құқықтар туғызуы мүмкiн.
271-бап. Мiндеттеменiң пайда болу негiздерi
Мiндеттемелер осы Кодекстiң 7-бабында көрсетiлген шарттан, зиян келтiруден
немесе өзге де негiздерден пайда болады.
17-тарау. Міндеттемені орындау
272-бап. Мiндеттеменi тиiсiнше орындау
Мiндеттеме - мiндеттеме шарттары мен заң талаптарына сәйкес тиiсiнше
орындалуға тиiс, ал мұндай шарттар мен талаптар болмаған жағдайда - iскерлiк қызмет
өрiсiндегi әдеттегi құқықтарға немесе әдетте қойылатын өзге де талаптарға сәйкес
орындалуға тиiс.
273-бап. Мiндеттеменi орындаудан бiржақты
бас тартуға жол берiлмеуi
Заңдарда немесе шартта көзделгеннен басқа реттерде мiндеттеменi орындаудан
бiржақты бас тартуға және оның шарттарын бiржақты өзгертуге жол берiлмейдi.
274-бап. Мiндеттеменi бөлшектеп орындау
Егер мiндеттеме шарттарында, заңдарда өзгеше белгiленбесе немесе iскерлiк
қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан немесе мiндеттеме мәнiнен өзгеше туындамаса,
несие берушi мiндеттеменi бөлшектеп орындауды қабылдамауға құқылы.
275-бап. Мiндеттеменi тиiстi адамның орындауы
Егер тараптардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе және iскерлiк қызмет
өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан немесе мiндеттеме мәнiнен өзгеше туындамаса,
борышқор мiндеттеменi орындау кезiнде несие берушiнiң өзi немесе бұған ол уәкiлдiк
берген адам орындауға қабылдайтын нәрсенi талап етуге құқылы және мұндай талап
жасалмауының зардабын тартуға тәуекел етедi.
276-бап. Мiндеттеменi үшiншi жақтың орындауы
1. Егер заңдарда немесе шартта көзделсе, сол сияқты үшiншi жақ тиiстi шарт
арқылы тараптардың бiрiмен байланысты болса, мiндеттеменi орындау түгелдей немесе
бөлшектеп үшiншi жаққа жүктелуi мүмкiн.
2. Егер заңдардан, мiндеттеме шарттарынан немесе оның мәнiнен борышқордың
мiндеттеменi жеке өзi орындау мiндетi туындамаса, несие берушi борышқор үшiн үшiншi
жақ ұсынған орындау iсiн қабылдауға мiндеттi.
3. Несие берушiнiң борышқор мүлкiнен ақы өндiрiп алуы салдарынан өзiнiң бұл
мүлiкке құқығынан (иелену, пайдалану, кепiлге салу құқығы және басқа құқықтары)
айрылу қаупi төнген үшiншi жақ несие берушiнiң талабын борышқордың келiсiмiнсiз өз
есебiнен қанағаттандыра алады. Бұл ретте мiндеттеме бойынша несие берушiнiң құқығы
үшiншi жаққа көшедi және осы Кодекстiң талапқа көну туралы ережелерi (осы Кодекстiң
339-347-баптары) қолданылады.
277-бап. Мiндеттеменi орындау мерзiмi
1. Егер мiндеттемеде ол орындалатын күн немесе ол орындалуға тиiстi уақыт
кезеңi көзделсе немесе анықтауға мүмкiндiк берсе, мiндеттеме сол күнi немесе
тиiсiнше сол кезең iшiнде кез келген уақытта орындалуға тиiс.
2. Мiндеттемеде ол орындалатын мерзiм көзделмесе және бұл мерзiмдi анықтауға
мүмкiндiк беретiн шарттар болмаса, ол мiндеттеме пайда болғаннан кейiн ақылға
қонымды мерзiмде орындалуға тиiс.
Ақылға қонымды мерзiмде орындалмаған, сол сияқты орындалу мерзiмi талап
етiлетiн кезбен белгiленген мiндеттеменi, егер заңдардан, мiндеттеме шарттарынан,
iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан немесе мiндеттеме мәнiнен басқа
мерзiмде орындау мiндетi туындамаса, борышқор несие берушi оның орындалуын талап
еткен күннен бастап жетi күн мерзiмде орындауға мiндеттi.
278-бап. Мiндеттеменi бiрқалыпты орындау жөнiндегi
талаптар
Ұзақ мерзiмде орындалатын болып есептелген мiндеттемелер, егер заңдарда
немесе мiндеттеме шарттарында өзгеше көзделмесе, не мiндеттеме мәнiнен немесе
iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан туындамаса, бiрқалыпты,
мiндеттеменiң осы түрi үшiн ақылға қонымды кезеңдерде (күн, онкүндiк, ай, тоқсан
және т.б.) орындалуға тиiс.
279-бап. Мiндеттеменi мерзiмiнен бұрын орындау
1. Егер заңдарда немесе мiндеттеме шарттарында өзгеше көзделмесе және оның
мәнiнен туындамаса, борышқор мiндеттеменi мерзiмiне дейiн орындауға құқылы.
2. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты мiндеттемелердi мерзiмiнен бұрын
орындауға мiндеттеменi мерзiмiне дейiн орындау мүмкiндiгi заңдарда немесе
мiндеттеме шарттарында көзделген, не iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi
құқықтардан немесе мiндеттеменiң мәнiн туындаған реттерде ғана жол берiледi.
280-бап. Мiндеттеменiң орындалу барысы туралы ақпарат
Заңдарда немесе мiндеттеме шарттарында борышқордың несие берушiге
мiндеттеменiң орындалу барысы туралы хабарлап отыру мiндетi көзделуi мүмкiн.
281-бап. Мiндеттеме орындалатын жер
Егер мiндеттеме орындалатын жер заңдарда немесе оның шарттарында белгiленбесе
немесе мiндеттеме мәнiнен немесе iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан
көрiнбесе, ол:
1) мiндеттеме бойынша қозғалмайтын мүлiктi беру - мүлiк орналасқан жерде;
2) мiндеттеме бойынша тауарды немесе өзге де мүлiктi тасымалдауды пайдалана
отырып беру - мүлiктi несие берушiге жеткiзу үшiн оны бiрiншi тасымалдаушыға
тапсыратын жерде;
3) егер бұл жер мiндеттеме пайда болған кезде несие берушiге белгiлi болса,
кәсiпкердiң басқа мiндеттемелерi бойынша тауар немесе өзге де мүлiктi беру - мүлiк
дайындалған немесе сақталатын жерде;
4) ақшалай мiндеттеме бойынша - несие берушiнiң мiндеттеме пайда болған
кездегi тұрғылықты жерiнде, ал егер несие берушi заңды тұлға болса - мiндеттеме
пайда болған кезде оның болған жерiнде; егер несие берушi мiндеттеменiң орындалу
кезiнде тұрғылықты жерiн немесе тұрған жерiн өзгертiп, бұл туралы борышқорға
хабарласа - орындалатын жердiң өзгертiлуiне байланысты барлық шығындарды соның
есебiне жатқыза отырып, оның жаңа тұрғылықты жерiнде немесе тұрған жерiнде;
5) басқа да барлық мiндеттемелер бойынша - борышқордың тұрғылықты жерiнде,
ал егер борышқор заңды тұлға болса - оның орналасқан жерiнде орындалуға тиiс.
Ескерту. 281-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен .
282-бап. Ақшалай мiндеттеме
1. Ақшалай мiндеттемеге байланысты бiр адам (борышкер) екiншi адамға
(кредиторға) ақша төлеуге мiндеттi, ал кредитордың борышкерден ақша төлеу жөнiндегi
мiндеттерiн (ақша қарызы және басқа да мiндеттемелер) орындауын талап етуге құқығы
бар. Өтеу туралы шарт, залалды өтеу және тұрақсыздық айыппұлын төлеу туралы
мiндеттемелер, сондай-ақ зиян келтiру не негiзсiз баю салдарынан туындаған
мiндеттемелер бойынша ақша төлеу жөнiндегi мiндеттерге, егер осы Кодексте,
Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде өзгеше белгiленбесе немесе
мiндеттеме мәнiнен туындамаса, ақшалай мiндеттемелер туралы ереже қолданылады.
Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген жағдайларды
қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында ақшалай мiндеттемелер теңгемен (осы
Кодекстiң 127-бабы) көрсетiледi.
Қазақстан Республикасының аумағында мiндеттемелер бойынша есеп айырысуды
жүзеге асыру кезiнде шетел валютасын, сондай-ақ шетел валютасындағы төлем
құжаттарын пайдалануға Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде айқындалған
жағдайларда және шарттарда немесе оларда белгiленген тәртiппен жол берiледi.
Төлемдер мен аударымдарды жүзеге асыру тәртiбi мен тәсiлдерi Қазақстан
Республикасының ақша төлемдерi мен аударымдары туралы заңнамасында белгiленедi және
оларды тараптар тиiстi шартта айқындайды.
2. Ақшалай мiндеттеменi орындау үшiн жеткiлiксiз төленген төлемнiң сомасы
тараптардың өзге келiсiмi болмаған жағдайда ең алдымен несие берушiнiң орындау
жөнiндегi шығындарын, сонан соң айыпақы мен сыйақыны (мүдденi), ал қалған бөлiгiнде
- борыштың негiзгi сомасын өтейдi.
3. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе,
ұзақ мерзiмдi мiндеттемелерде тараптар келіскен шарттарда төлемдi индекстеу
көзделуi мүмкiн.
Ескерту. 282-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.11 N 154 , 1999.07.16 N 436
, 2001.12.24 N 276 (2002.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2003.07.10 N 483
(2004.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2007.01.12 N 225 , 2011.02.10 N 406-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
283-бап. Азаматты асырау үшiн төленетiн соманың
арттырылуы
Ақшалай мiндеттеме бойынша азаматты асырауға тiкелей төленетiн сома (өмiрiне
немесе денсаулығына келтiрiлген зиянның орнын толтыру үшiн, өмiр бойы асырау шарты
бойынша және басқалары) ең төменгi жалақының ресми түрде өсуiне қарай арттырылып
отырады.
284-бап. Өзара мiндеттердiң орындалуы
1. Егер заңдардан, iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан,
мiндеттеме шарттарынан немесе оның мәнiнен өзгеше туындамайтын болса, тараптар
өзара мiндеттердi бiр мезгiлде орындауға тиiс.
2. Тараптардың бiрiнiң мiндеттеменi орындамауы немесе тиiсiнше орындамауы
өзара мiндеттердi орындау және қарсы талаптарды қанағаттандыру кезiнде, егер заң
құжаттарында немесе мiндеттеме шарттарында өзгеше белгiленбесе, екiншi тарапты өз
мiндеттерiн орындаудан босатады.
285-бап. Балама мiндеттеменiң орындалуы
Екi немесе бiрнеше әрекеттiң бiрiн жасауға мiндеттi борышқорға, егер
заңдардан немесе мiндеттеменiң шарттарынан өзгеше туындамаса, таңдау құқығы
берiледi.
286-бап. Бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше
борышқор қатысатын мiндеттеменiң
орындалуы
Егер мiндеттемеге бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше борышқор қатысса
(адамдар көп болған мiндеттеме), несие берушiлердiң әрқайсысы мiндеттеменi
орындауды талап етуге құқылы, ал борышқорлардың әрқайсысы заңдардан немесе
мiндеттеме шарттарынан өзгеше туындамайтындықтан, басқалармен тең үлестi орындауға
мiндеттi (үлестi мiндеттеме).
287-бап. Ортақтасқан мiндеттеменiң орындалуы
1. Несие берушiлердiң әрқайсысы мiндеттеменi толық атқаруды талап етуге
құқылы, ал борышқорлардың әрқайсысы орындауға мiндеттi болуына сәйкес көп жақтар
қатысатын мiндеттеме ортақтасқан мiндеттеме деп танылады.
Егер бұл шартта көзделмесе немесе заң құжаттарында белгiленбесе, соның
iшiнде мiндеттеменiң мәнi бөлiнбейтiн кезде ортақтасқан мiндеттеме немесе
ортақтасқан талап пайда болады.
2. Кәсiпкерлiк қызметпен байланысты мiндеттеме бойынша бiрнеше борышқордың
мiндеттерi, сол сияқты мұндай мiндеттемелердегi бiрнеше несие берушiнiң талаптары,
егер заңдарда немесе мiндеттеме шарттарында өзгеше көзделмесе, ортақтасқан мiндет
болып табылады.
3. Борышқорлар ортақтасып мiндеттi болған жағдайда несие берушi барлық
борышқорлардан да, жеке-жеке алғанда олардың кез келгенiн де, оның үстiне борышты
түгелдей де, бөлшектеп те орындауды талап етуге құқылы. Ортақтас борышқорлардың
бiрiнен толық қанағаттанбаған несие берушi алынбағанды ортақтас борышқорлардың
қалғандарынан талап етуге құқылы.
Ортақтас борышқорлар мiндеттеме толық орындалғанға дейiн мiндеттi болып қала
бередi.
Борышқорлардың бiрiншi ортақтастық мiндеттi толық орындауы қалған
борышқорларды несие берушi үшiн орындаудан босатады.
4. Талаптар ортақ болған жағдайда ортақтас несие берушiлердiң кез-келгенi
борышқорға толық көлемiнде талап қоюға құқылы.
Ортақтас несие берушiлердiң бiреуiне мiндеттеменi толық орындау борышқорды
өзге несие берушiлерге оны орындаудан босатады.
5. Ортақтасқан мiндет болған ретте борышқордың несие берушiнiң талаптарына
қарсы басқа борышқорлардың осы борышқор қатыспайтын несие берушiге осындай
қатынастарына негiзделген қарсылық бiлдiруге құқығы жоқ.
Талаптар ортақ болған жағдайда борышқордың ортақтас несие берушiлердiң
бiреуiнiң талабына қарсы осы несие берушi қатыспайтын борышқордың басқа ортақтас
несие берушiмен осындай қатынастарына негiзделген қарсылық бiлдiруiне құқығы жоқ.
288-бап. Субсидиялық мiндеттеменi орындау
Негiзгi борышқор несие берушiнiң мiндеттеменi орындау туралы талабын
қанағаттандырмаған жағдайда бұл талап орындалмаған бөлiгiнде басқа борышқорға
(субсидиялық борышқорға) мәлiмдеуi мүмкiн екендiгi заң құжаттарында немесе несие
берушi мен борышқордың арасындағы мiндеттеме ережелерiнде көзделуi мүмкiн.
289-бап. Регрестiк талаптар
1. Басқа адамның мiндеттемесiн орындаған борышқор орындалған мiндеттеме
мөлшерiнде сол адамға керi талап (регресс) қоюға құқылы.
Үшiншi адамның әрекеттерi салдарынан мiндеттеменi орындамаған борышқор осы
адамнан залалдарын талап етуге құқылы.
2. Ортақтасқан мiндеттеменi орындаған борышқор қалған борышқорлардың
әрқайсысына оның өзiне тиесiлi үлесiн шегерiп, тең үлеспен керi талап қоюға құқылы.
Борышқорлардың бiреуi ортақтасқан мiндеттi орындаған борышқорға төлемегенi
осы борышқорға және қалған борышқорларға тең үлесте түседi.
Осы тармақтың ережелерi борышқорлардың бiреуiнiң қарсы талабы есептеле
отырып, тиiсiнше ортақтасқан мiндеттемелердi тоқтату кезiнде қолданылады.
3. Борышқордың орындағанын қабылдаған ортақтас несие берушi басқа несие
берушiлерге, егер олардың арасындағы қатынастардан өзгеше туындамаса, оларға
тиесiлi үлестерiн өтеуге мiндеттi.
290-бап. Мiндеттеменiң орындалғанын куәландыру
1. Мiндеттеменiң орындалғанын қабылдай отырып, несие берушi борышқордың талап
етуi бойынша оның толық немесе бiр бөлiгi орындалғаны жөнiнде оған қолхат беруге
мiндеттi.
Егер борышқор мiндеттеменi куәландыру үшiн несие берушiге борыш құжатын
берсе, несие берушi оның орындалғанын қабылдай отырып, құжатты борышқорға қайтаруға
тиiс. Қайтарып беру мүмкiн болмаған жағдайда ол мұны өзi беретiн қолхатта көрсетуге
мiндеттi.
Қолхат борышқорға қайтарылған борыш құжатындағы жазумен алмастырылуы мүмкiн.
2. Борышқорда борыш құжатының болуы, өзгеше дәлелденгенге дейiн
мiндеттеменiң тоқтатылғанын куәландырады.
3. Несие берушi мiндеттеменiң орындалғаны туралы қолхат беруден, борыш
құжатын қайтарудан немесе оны қайтарудың мүмкiн еместiгiн қолхатта атап көрсетуден
бас тартқан жағдайда борышқор оны орындауды кiдiрте тұруға құқылы. Бұл ретте несие
берушi мерзiмiн өткiзiп алушы деп есептеледi.
291-бап. Борышты депозитке төлеу арқылы
мiндеттеменi орындау
1. Егер борышқор:
1) несие берушiнiң немесе орындалған iстi қабылдауға өзi уәкiлдiк берген
адамның мiндеттеме орындалуға тиiстi жерде болмауы;
2) несие берушiнiң әрекет қабiлетсiздiгi және оның өкiлiнiң болмауы;
3) мiндеттеме бойынша, атап айтқанда, бұл мәселе жөнiнде несие берушi мен
басқа адамдар арасындағы дауға байланысты несие берушiнiң кiм екенi жайында анық
айқындық болмауы;
4) несие берушiнiң орындалған iстi қабылдаудан жалтаруы немесе оның тарапынан
өзге мерзiмiн өткiзiп алушылық салдарынан борышқор мiндеттеменi орындай алмаса,
борышқор мiндеттемелерiн орындау үшiн өзiнен алынатын ақшаны депозит шарттарында ,
ал бағалы қағаздарды - нотариустың атына сақтау шарттарында , ал заң құжаттарымен
белгiленген жағдайларда соттың атына орналастыруға құқылы.
2. Ақша сомасын немесе бағалы қағаздарды депозит шарттарында салу немесе
нотариустың немесе соттың атына сақтау мiндеттеменiң орындалғаны болып есептеледi.
Ақша немесе бағалы қағаздар атына салынған нотариус немесе сот бұл туралы
несие берушiлерге хабарлайды.
Ескерту. 291-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11.
N 154 , 1998.03.02. N 211 Заңдарымен.
18-тарау. Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету
Параграф 1. Жалпы ережелер
292-бап. Мiндеттеменiң орындалуын қамтамасыз ету
әдiстерi
1. Мiндеттеменi орындау, заңдарда немесе шартта көзделген айып төлету, кепiл,
борышқордың мүлкiн алып қалу, аманат, кепiлдiк, кепiлпұл, кепілдік жарна және басқа
да әдiстер арқылы қамтамасыз етiлуi мүмкiн.
Бағалы қағаздар бойынша мiндеттемелердiң орындалуын қамтамасыз ету тәсiлдерi
Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногындағы қызметтi реттейтiн заң
актiлерiнде белгiленедi.
2. Мiндеттеменi қамтамасыз ету туралы келiсiмнiң жарамсыздығы бұл
мiндеттеменiң (негiзгi мiндеттеменiң) жарамсыздығына әкелiп соқтырмайды.
3. Негiзгi мiндеттеменiң жарамсыздығы оны қамтамасыз ететiн мiндеттеменi
жарамсыз етедi.
Ескерту. 292-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.07.08 N 72 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
Параграф 2. Айып төлеу
293-бап. Айып төлеу ұғымы
Борышқор мiндеттемесiн орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған ретте, атап
айтқанда, орындау мерзiмiн өткiзiп алған ретте несие берушiге төлеуге мiндеттi,
заңдармен немесе шартпен белгiленген ақша сомасы айып төлеу (айыппұл, өсiм) деп
танылады. Айып төлеу туралы талап бойынша несие берушi оған келтiрiлген залалдарды
дәлелдеуге мiндеттi емес.
Ескерту. 293-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
294-бап. Айып төлеу туралы келiсiмнiң нысаны
Айып төлеу туралы келiсiм, негiзгi мiндеттеменiң нысанына қарамастан, жазбаша
түрде жасалуға тиiс.
Жазбаша нысанның сақталмауы айып төлеу туралы келiсiмнiң жарамсыздығына
әкелiп соқтырады.
295-бап. Заңды айып төлеу
1. Несие берушi тараптардың келiсiмiнде айып төлеу мiндетi көзделген-
көзделмегенiне қарамастан, заңдарда белгiленген айып төлеудi (заңды айып төлеудi)
талап етуге құқылы.
2. Егер заңдарда тыйым салынбаса, тараптардың келiсiмiмен заңды айып төлеу
мөлшерi көбейтiлуi мүмкiн.
296-бап. Айып төлеу мөлшерi
Айып төлеу мөлшерi нақты ақша сомасында немесе орындалмаған не тиiсiнше
орындалмаған мiндеттеме сомасына шаққандағы процентпен белгiленедi.
297-бап. Айып төлеу мөлшерiн азайту
Егер төленуге тиiстi айып (айыппұл, өсiм) несие берушiнiң шеккен залалдарымен
салыстырғанда тым көп болса, сот борышқордың мiндеттеменi орындау дәрежесiн және
борышқор мен несие берушiнiң назар аударуға лайықты мүдделерiн ескере отырып, айып
төлеу мөлшерiн (айыппұлды, өсiмдi) азайтуға құқылы.
298-бап. Айып төлеудi өндiрiп алу негiздерi
Мiндеттеменi бұзғаны үшiн борышқор жауапқа тартылатын жағдай болған кезде
мiндеттеменiң орындалмағаны немесе тиiсiнше орындалмағаны үшiн айып өндiрiп алынады
(осы Кодекстiң 359-бабы).
Параграф 3. Кепіл
299-бап. Кепiл ұғымы
1. Мiндеттемеге сәйкес несие берушiнiң (кепiл ұстаушының) борышқор кепiлмен
қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орындамаған ретте кепiлге салынған мүлiк құнынан
осы Кодексте белгiленген алып тасталатындарды қоспай, осы мүлiк тиесiлi адамның
(кепiл берушiнiң) басқа несие берушiлердiң алдында артықшылықпен қанағаттандырылуға
құқығы бар мiндеттеменi атқаруының осындай әдiсi кепiл деп танылады.
Кепiл ұстаушының кепiлге салынған мүлiк, кiмнiң пайдасына сақтандырылғанына
қарамастан, оның жоғалғаны немесе бүлiнгенi үшiн, егер жоғалу немесе бүлiну кепiл
ұстаушы жауап беретiн себептер бойынша болмаса, сақтандыру өтемiнен сол бұрынғы
негiзде қанағаттандырылуға құқығы бар.
2. Кәсiпорындар, үйлер, ғимараттар, пәтерлер, жер учаскелерiне және басқа
қозғалмайтын мүлiкке құқықтар (ипотека) кепiлi қозғалмайтын мүлiк ипотекасы туралы
Қазақстан Республикасы Заңымен реттеледi. Ипотека туралы Қазақстан
Республикасының Заңында өзгеше ережелер белгiленбеген реттерде ипотекаға осы
Кодекстегi кепiл туралы жалпы ережелер қолданылады.
3. Мемлекеттік тіркеуге жататын әуе және теңіз кемелерінің, ішкі суда жүзетін
кемелердің, "өзен-теңізде" жүзетін кемелердің кепілі (кемелер ипотекасы) Қазақстан
Республикасының арнайы заң актілерімен реттеледі. Осы Кодекстегі кепіл туралы
жалпы ережелер Қазақстан Республикасының арнайы заң актілерінде өзге ережелер
көзделмеген жағдайда кемелер ипотекасына қолданылады.
Осы тармақтың бірінші бөлігіндегі талаптар жасалып жатқан теңіз кемелеріне,
ішкі суда жүзетін кемелерге, "өзен-теңізде" жүзетін кемелерге де қолданылады.
Ескерту. 299-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 , 2002.01.17. N 285 Заңдарымен.
300-бап. Кепiлдiң пайда болу негiздерi
1. Кепiл шартқа сәйкес пайда болады. Кепiл заң құжаттарының негiзiнде, егер
заң құжаттарында қандай мүлiк және қандай мiндеттеменiң орындалуын қамтамасыз ету
үшiн кепiлде жатқан деп танылатыны көзделсе, оларды көрсетiлген мiндеттемелердiң
пайда болуы кезiнде де туындайды.
2. Осы Кодекстiң шартқа сәйкес пайда болатын кепiл туралы ережелерi, егер
заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, тиiсiнше заң құжаттары негiзiнде пайда болған
кепiлге сәйкес қолданылады.
301-бап. Кепiл мәнi
1. Кез-келген мүлiк, соның iшiнде айналымнан алып тасталған заттар (осы
Кодекстiң 116-бабының 2-тармағы), несие берушiнiң жеке басымен тығыз байланысты
талаптар, атап айтқанда алименттер, өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянды
өтеу туралы талаптар және заң құжаттарымен оларды басқа тұлғаға беруге тыйым
салынған өзге құқықтар, заттар мен мүлiктiк құқықтар (талаптар) кепiл мәнi бола
алады.
2. Кепiл құқығы болашақта кепiлге салушының меншiгiне немесе шаруашылық
иелiгiне түсетiн мүлiкке шарт бойынша қолданылуы мүмкiн.
3. Мүлiктiң, соның iшiнде азаматтардың ақы өндiрiп алуға жол берiлмейтiн
мүлкiнiң жекелеген түрлерiн кепiлге салуға заң құжаттарымен тыйым салынуы немесе
шектелуi мүмкiн.
4. алып тасталды
5. алып тасталды
Ескерту. 301-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11.
N 154 , 1998.03.02. N 211 , 2005.07.08. N 72 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз), 2007.01.12. N 225 Заңдарымен.
302-бап. Кепiл арқылы қамтамасыз етiлетiн талаптар
1. Егер шартта немесе заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, кепiл талапты оның
нақты қанағаттандырылатын кезiндегi көлемдi сыйақыны (мүдденi) қоса алғанда,
орындау мерзiмiн өткiзiп алу арқылы келтiрiлген шығындардың өтелуiн, айып (айыппұл,
өсiм) салуды, кепiлге салынған мүлiктi ұстау жөнiндегi қажеттi шығындарды, сондай-
ақ өндiрiп алу жөнiндегi шығындарды өтеудi қамтамасыз етедi.
2. Егер тараптар мұндай талаптарды кепiл арқылы қамтамасыз ету мөлшерi
туралы уағдаласқан жағдайда кепiл болашақта пайда болатын тараптарға қатысты
белгiленуi мүмкiн.
Ескерту. 302-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11.
N 154 Заңымен .
303-бап. Кепiл түрлерi
1. Ипотека - кепiлге салынған мүлiк кепiл салушының немесе үшiншi бiр жақтың
иелiгiнде және пайдалануында қалатын кепiл түрi.
Кәсiпорындар, құрылыстар, үйлер, ғимараттар, көп пәтерлi үйдегi пәтерлер,
көлiк құралдары, ғарыш объектiлерi, айналымдағы тауарлар және азаматтық айналымнан
алынбаған басқа да мүлiк ипотека мәнi бола алады.
Бөлiнетiн жемiстер бөлген кезден бастап үшiншi жақтың құқықтарының объектiсi
болмайтын жағдайда ғана олар ипотека мәнi бола алады. Кәсiпорындар, құрылыстар,
үйлер, ғимараттар, көп пәтерлi үйдегi пәтерлер, көлiк құралдары мен ғарыш
объектiлерi ипотекасы осындай объектiлердi тiркеудi жүзеге асыратын
органдарда тiркелуге тиiс .
2. Кепiлзат - кепiлге салынған мүлiктi кепiл берушi кепiл ұстаушының
иелiгiне беретiн кепiл түрi.
Кепiл ұстаушының келiсiмiмен кепiлге салынған зат кепiл ұстаушының құлпы
салынып, мөрi басылып, кепiл салушыда қалдырылуы мүмкiн. Кепiл мәнi кепiл туралы
куәландырылатын белгiлер салынып (анық кепiл), кепiл берушiнiң иелiгiнде қалдырылуы
мүмкiн.
3. Құқықтарды кепiлге салу кезiнде иелiктен айырылуы мүмкiн мүлiктiк
құқықтар, атап айтқанда, кәсiпорындарды, құрылыстарды, үйлердi, ғимараттарды жалға
беру құқықтары, шаруашылық серiктестiк мүлкiндегi үлеске құқық, борыштық талап қою,
авторлық, өнертапқыштық және өзге де мүлiктiк құқықтар кепiл мәнi болып табылады.
Жер учаскесiне құқықтарды, сондай-ақ өзге табиғи ресурстарға құқықтарды
кепiлге беруге, жер және өзге табиғи ресурстық заңдарда белгiленген шектер мен
ережелер бойынша жол берiледi.
Мерзiмдi құқық оның әрекет жасау мерзiмi бiткенге дейiн ғана кепiл мәнi бола
алады.
Кепiл құқығының борышқоры кепiл туралы хабардар болуға тиiс.
Егер кепiлге салынатын құқық құжатпен расталатын болса, кепiл шарты құқық
белгiлеушi құжатты беру арқылы ресiмделуi мүмкiн.
3-1. Банктік салым кепілге қойылған кезде салымшының банктік салым шарты
бойынша құқықтары кепілге ұсынылады. Кепіл беруші - салымшы кепіл ұстаушы туралы
мәліметтерді көрсете отырып, банктік салым кепілі туралы банкке жазбаша хабарлауға
міндетті.
4. Бағалы қағаздар кепiлi бағалы қағаздар рыногы туралы заңдарға сәйкес
жүзеге асырылады.
5. Егер кепiл туралы шартта өзгеше көзделмесе, кепiл нысанасы болып
табылатын ақша банкке орналастырылады.
Егер шартта өзгеше көзделмесе, осы ақша үшін алынатын сыйақы (мүдде) кепіл
берушіге тиесілі болады.
Ақша кепiл ұстаушыға немесе өзге тұлға кепiл ақшаны пайдалану мүмкiндiгiн
шектейтiн шарттарды сақтаған кезде (банк сейфiне, сейфтiң ұяшығына, сақтауға
арналған жеке үй-жайда сақтауға беру) осы тұлғаға берiлуi мүмкiн. Осындай тұлғаның
кепiл ақшаны пайдалану жөнiндегi шектеулердi орындамауы оның ақша берiлген кезден
бастап негiзсiз байығаны үшiн жауаптылығына негiз болып табылады.
Ескерту. 303-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1997.07.11 N 154 , 2005.07.08 N 72
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2007.01.12 N 225 , 2011.03.25 N
421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
304-бап. Ортақ меншiктегi мүлiктi кепiлге беру
Ортақ меншiктi құрайтын мүлiк кепiлге барлық меншiк иелерiнiң келiсуiмен ғана
берiлуi мүмкiн. Ортақ мүлiктегi үлеске құқық кепiлдiң дербес мәнi бола алады.
305-бап. Кепiл берушi
1. Борышқордың өзi де, үшiншi жақ та кепiл берушi болуы мүмкiн.
2. Егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, заттың меншiк иесi не меншiк
иесiнiң келiсiмiмен оған шаруашылық жүргiзу құқығы бар адам заттың кепiл берушiсi
бола алады.
3. Кепiлге салынатын құқыққа ие адам құқықты кепiлге берушi бола алады.
Жалға беру құқығын немесе бөтен адамның затына өзге құқықты оны
меншiктенушiнiң немесе оған шаруашылық жүргiзу құқығы бар жақтың келiсiмiнсiз, егер
заң құжаттарында немесе шартта аталған жақтардың келiсiмiнсiз бұл құқықты иелiктен
айыруға тыйым салынған болса, кепiлге салуға жол берiлмейдi.
306-бап. Кепiлге салынған мүлiктi сақтандыру
1. Кепiл ұстаушыға оның иеленуiне берiлген кепiлге салынған мүлiктi
сақтандыру мiндетi шартпен немесе заң құжаттарымен жүктелуi мүмкiн.
Кепiл берушiнiң пайдалануында қалатын кепiлге салынған мүлiктi сақтандыру
кепiл берушiге жүктеледi.
2. Сақтандыру жағдайы туған кезде кепiл берушiнiң кепiлге салынған мүлiктi
сақтандыру шарты бойынша талап ету құқығы одан кепiл ұстаушы бас тартқан ретте ғана
пайда болады.
Егер сақтандыру төлемінің сомасы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме
сомасынан асып кетсе, кепiл ұстаушы оны алған кезден бастап банктiк үш күннiң
iшiнде кепiл берушiге айырмасын аударуға мiндеттi.
Ескерту. 306-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2000.12.18.
N 128 Заңымен .
307-бап. Кепiл туралы шарттың мазмұны мен
нысаны
1. Кепiл туралы шартта кепiлдiң нысанасы мен оны бағалау, кепiлмен қамтамасыз
етiлетiн мiндеттеменiң мәнi, мөлшерi және орындалу мерзiмi көрсетiлуге тиiс.
Сондай-ақ онда кепiлге қойылған мүлiк тараптардың қайсысында екендiгi және оны
пайдалануға болатындығы көрсетiлуге тиiс.
Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, кепіл
нысанасын бағалау теңгемен көрсетіледі және тараптардың келісімімен айқындалуы
мүмкін. Міндеттемені шетел валютасында қамтамасыз ететін кепіл нысанасын бағалау
теңгемен және кепіл туралы шарт жасалған күнгі валюта айырбастаудың нарықтық бағамы
бойынша міндеттеме валютасымен көрсетіледі.
2. Кепiл туралы шарт жазбаша нысанда жасалуға тиiс.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарындағы қағидаларды сақтамау кепiл туралы
шарттың жарамсыз болуына әкеп соғады.
Ескерту. 307-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.02.10 N 406-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
308-бап. Кепiлдi тiркеу
1. Егер осы Кодекстен өзгеше туындамаса, тіркелуге жататын мүлікті кепілге
салу осы мүліктің тіркелуін жүзеге асыратын органда тіркелуге тиіс.
Жылжымайтын мүлік кепілі жылжымайтын мүлікке құқықтардың тіркелуін жүзеге
асыратын органда мемлекеттік тіркелуге жатады.
2. Кепіл нысанасының өзгеруі тіркелуге жатады.
Кепілдегі басқа өзгерістер қатысушылардың қалауы бойынша тіркелуі мүмкін.
3. Кепілді тоқтату туралы жазба тізілімге:
1) негізгі міндеттеменің орындалуына байланысты кепіл ұстаушының өтініші
негізінде кепілді тоқтатуды тіркеу кезінде;
2) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген тәртіппен кепіл
нысанасынан ақы өндіріп алу кезінде;
3) кепіл шартының бұзылуына байланысты кепілді тоқтатуды тіркеу кезінде;
4) осы Кодексінің 322-бабында көзделген өзге де негіздер бойынша кепілді
тоқтату кезінде енгізіледі.
4. Кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемені орындаған кепіл беруші
тізілімдегі кепіл туралы жазбаның жойылуын талап етуге құқылы. Кепіл ұстаушы кепіл
берушінің талабы бойынша тіркеуді жүргізетін органға қажетті құжаттар мен жазбаша
өтініштерді табыс етуге міндетті. Кепіл ұстаушы бұл міндеттемелерді орындамаған
немесе уақтылы орындамаған жағдайда, кепіл беруші өзіне келтірілген залалдың
өтелуін талап етуге құқылы.
Ескерту. 308-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
309-бап. Кепiл ұстаушының құқығы қолданылатын
мүлiк
1. Кепiл мәнi болып табылатын затқа кепiл ұстаушының құқығы (кепiл құқығы),
егер шартта немесе заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, оның керек-жарақтары мен
бөлiнбейтiн жемiстерiне де қолданылады.
Кепiлге салынған мүлiктi пайдалану нәтижесiнде алынған бөлiнетiн жемiске,
өнiмге және табысқа кепiл құқығы шартта немесе заң құжаттарында көзделген реттерде
қолданылады.
2. Кәсiпорынның немесе өзге мүлiк кешенiнiң ипотекасы жағдайында жалпы кепiл
құқығы, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, талап ету, соның
iшiнде ипотека кезiнде сатып алынған құқықтары мен ерекше құқықтарды қоса алғанда,
оның барлық қозғалмалы және қозғалмайтын мүлкiне қолданылады.
3. Үй немесе ғимарат ипотекасына осы үй немесе ғимарат тұрған жер учаскесiне
не осы учаскенiң кепiлге салынатын объектiнiң қызметiн қамтамасыз ететiн бөлiгiне
құқық нақ сол шарт бойынша бiр мезгiлде жасалатын ипотека арқылы жол берiледi.
310-бап. Кепiл құқығының пайда болуы
1. Кепiл туралы шартта өзгеше көзделмегендiктен, кепiл құқығы кепiлi
тiркелуге жататын мүлiк жөнiндегi шартты тiркеу кезiнен бастап, басқа мүлiк жөнiнен
- бұл мүлiктi кепiл ұстаушыға берген кезден бастап, ал егер ол беруге жатпаса,
кепiл туралы шарт жасасқан кезден бастап пайда болады.
2. Айналымдағы тауарларға кепiл құқығы осы Кодекстiң 327-бабының 2-
тармағының ережелерiне сәйкес пайда болады.
311-бап. Кейiнгi кепiл (кепiлдi қайталап салу)
1. Егер кепiлге салынған мүлiк басқа талаптарды қамтамасыз ететiн басқа бiр
кепiлдiң нысанасы болса (кепiлдi қайталап салу), кейiнгi кепiл ұстаушының талабы
алдыңғы кепiл ұстаушылардың талаптары қанағаттандырылғаннан кейiн кепiл мәнiнiң
құнынан қанағаттандырылады.
2. Егер кепiл туралы бұрынғы шарттарда тыйым салынбаса, қайтадан кепiл
салуға жол берiледi.
3. Кепiл берушi келесi кепiл ұстаушысының әрқайсысына осы мүлiктiң бұрыннан
бар барлық кепiлдерi жөнiндегi мәлiметтердi хабарлауға мiндеттi және осы мiндеттiң
орындалмауы себептi кепiл ұстаушыларға келтiрiлген залалдар үшiн жауап бередi.
Ескерту. 311-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 , 2007.01.12. N 225 Заңдарымен.
312-бап. Кепiлге салынған мүлiктi күтiп ұстау мен
сақтау
1. Кепiл берушi немесе кепiл ұстаушы кепiлге салынған мүлiк олардың
қайсысында екенiне қарай, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе:
1) кепiлге салынған мүлiктiң сақталуын қамтамасыз ету үшiн, соның iшiнде
оған үшiншi жақтар тарапынан қол сұғылып, талаптар қойылуынан қорғау үшiн қажеттi
шаралар қолдануға;
2) кепiлге салынған мүлiктiң жоғалу немесе бүлiну қаупiнiң пайда болуы
туралы екiншi тарапқа дереу хабарлауға мiндеттi.
2. Кепiл ұстаушы және кепiл берушi басқа тарапта тұрған кепiлге салынған
мүлiктi құжаттар бойынша және оның iс жүзiнде бар екендiгiн, көлемiн, жай-күйiн
және сақталу жағдайын тексеруге құқылы.
3. Кепiлге салынған мүлiктiң жоғалу немесе бүлiну қаупi туып, кепiл ұстаушы
осы баптың 1-тармағында көрсетiлген мiндеттердi өрескел бұзған жағдайда кепiл
берушi кепiлдiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуын талап етуге құқылы.
313-бап. Кепiлге салынған мүлiктiң жоғалу немесе
бүлiну салдары
1. Егер кепiл туралы шартта өзгеше көзделмесе, кепiл берушi кепiлге салынған
мүлiктiң кездейсоқ қирау немесе бүлiну тәуекелiн мойнына алады.
2. Кепiл ұстаушы, егер осы Кодекстiң 359-бабына сәйкес жауапкершiлiктен
босатыла алатынын дәлелдей алмаса, өзiне кепiлге берiлген нәрсенiң толық немесе
iшiнара жоғалуы немесе бүлiнуi үшiн жауап бередi.
3. Кепiл ұстаушы кепiлге салынған нәрсенiң жоғалғаны үшiн оның нақты құны
мөлшерiнде, ал оның зақымданғаны үшiн кепiлге салынған нәрсенiң кепiл ұстаушыға оны
берген кезде бағаланған сомасына қарамастан, осы құн төмендеген сома мөлшерiнде
жауап бередi.
4. Егер кепiлге салынған нәрсенiң бүлiнуi салдарынан ол өзiнiң тiкелей
мақсатында пайдаланыла алмайтындай болып өзгерiп кетсе, кепiл берушi одан бас
тартуға және оны жоғалтқаны үшiн өтем талап етуге құқылы.
5. Шартта кепiл ұстаушының кепiлге салынған нәрсенiң жоғалуы немесе
зақымдануы арқылы келтiрiлген өзге де шығындарды өтеуi көзделуi мүмкiн.
6. Кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме бойынша борышқор болып табылатын
кепiл берушi кепiл ұстаушыға кепiлге салынған нәрсенiң жоғалуынан немесе бүлiнуiнен
келтiрiлген шығындарды өтеу туралы талапты кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi
орындауға қоса есептеуге құқылы.
314-бап. Кепiлге салынған нәрсенi ауыстыру және
қалпына келтiру
1. Кепiлге салынған нәрсенi ауыстыруға, егер заң құжаттарында немесе шартта
өзгеше көзделмесе, кепiл ұстаушының келiсiмiмен жол берiледi.
2. Егер кепiлге салынатын нәрсе жойылса немесе бүлiнсе не оған меншiк немесе
шаруашылық жүргiзу құқығы заң құжаттарында белгiленген негiздер бойынша тоқтатылса,
кепiл берушi кепiлге салынған нәрсенi ақылға қонымды мерзiмде қалпына келтiруге
немесе оны басқа бiр сондай мүлiкпен алмастыруға құқылы.
315-бап. Кепiлге салынған нәрсенi пайдалану және
оған билiк ету
1. Егер шартта өзгеше көзделмесе және кепiл мәнiнен өзгеше туындамаса, кепiл
берушi кепiл нысанасын оның мақсатына сәйкес пайдалануға, соның iшiнде одан
жемiстер мен табыстар табуға құқылы.
2. Егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе және кепiл мәнiнен
туындамаса, кепiл берушi кепiл ұстаушының келiсiмiмен кепiлге салынған нәрсенi
меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару иелiгiнен айыруға, оны басқа
жаққа жалға немесе тегiн пайдалануға беруге не өзге түрде оған билiк етуге құқылы.
Кепiл берушiнiң кепiлге салынған мүлiктi өсиет етiп қалдыру құқығын
шектейтiн келiсiмi жарамсыз болады.
3. Кепiл ұстаушы өзiне кепiлге берiлген нәрсенi шартта көзделген реттерде
ғана кепiл берушiге оны пайдалану туралы үнемi есеп бере отырып пайдалануға құқылы.
Шарт бойынша кепiл ұстаушыға кепiлге салынған нәрсенiң негiзгi мiндеттеменi өтеу
мақсаттарында немесе кепiл берушiнiң мүдделерi үшiн жемiстер мен табыстар табу
мiндетi жүктелуi мүмкiн.
316-бап. Кепiл ұстаушының кепiлге салынған нәрсе
жөнiндегi құқықтарын қорғау
1. Кепiлге салынған мүлiк болған немесе болуға тиiс кепiл ұстаушы оны өзгенiң
заңсыз иеленуiнен, соның iшiнде кепiл берушiнiң өзiнен де талап етiп алуға құқылы.
2. Шарт ережелерi бойынша кепiл ұстаушыға өзiне кепiлге берiлген нәрсенi
пайдалану құқығы берiлген реттерде, ол басқа адамдардан, соның iшiнде кепiл
берушiден де өз құқығының қандай да болсын бұзылуы иелiктен айырумен байланысты
болмағанымен, оның бұзылуын жоюды талап ете алады.
317-бап. Кепiлге салынған мүлiктен ақы өндiрiп алу
негiздерi
1. Борышқор өзi жауап беретiн кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi
орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған ретте кепiл ұстаушының (несие берушiнiң)
талаптарын қанағаттандыру үшiн кепiлге салынған мүлiктен ақы өндiрiп алуы мүмкiн.
2. Егер борышқордың кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi бұзуы өте
болмашы болып және соның салдарынан кепiл ұстаушы талаптарының мөлшерi кепiлге
салынған мүлiктiң құнына көрiнеу сәйкес келмесе, кепiлге салынған мүлiктен ақы
өндiрiп алудан бас тартылуы мүмкiн.
318-бап. Кепiлге салынған нәрседен ақы өндiрiп алу
тәртiбi
1. Кепiл ұстаушының талаптарын кепiлге салынған мүлiктiң құнынан
қанағаттандыру, егер осы Кодексте және басқа заң құжаттарында немесе шартта өзгеше
көзделмесе, сот тәртiбiмен жүзеге асырылады.
2. Кепiл туралы шартта, сондай-ақ осы Кодексте және өзге де заң құжаттарында
көзделген реттерде кепiл ұстаушы кепiлге салынған мүлiктi соттан тыс күштеу
тәртiбiмен сауда өткiзу (аукцион) арқылы өз бетiмен сатуға құқылы. Ақшалай қарызды
қамтамасыз ететiн кепiлге салынған нәрсенi сату жөнiнде кепiл ұстаушы банктiң де
осындай құқығы болады. Қазақстан Республикасының жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы
заңнамалық актісінде көзделген жағдайларда, кепілге қойылған жылжымайтын мүлікті
мәжбүрлеп соттан тыс өткізуге жол берілмейді.
Ескерту. 318-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.02.10 N 406-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
319-бап. Кепiлге салынған мүлiктi сату
1. Кепілге салынған мүлiктi өткiзу (сату), егер заң құжаттарында өзгеше
тәртiп белгiленбесе, iс жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiп бойынша жария саудаға
салып сату арқылы жүргiзiледi.
1-1. Ақшаны және ақшалай мiндеттеме бойынша құқықтарды (талаптарды) кепiлге
беру кезiнде - кепiлге қойылған осы мүлiктi өткiзу кепiл нысанасы болып табылатын
немесе ақшалай мiндеттеме бойынша кепiлге қойылған құқықтар (талаптар) бойынша
тиесiлi ақшаны кепiл ұстаушыға беру жолымен, ал кепiл нысанасына өндiрiп алу
қолданылған кезде ақшаны беру мүмкiн болмаған жағдайда кепiл берушiнiң кепiл
нысанасына құқықтарын кепiл ұстаушыға ауыстыру жолымен жүргiзiледi.
Егер кепiл нысанасы болып табылатын немесе ақшалай міндеттеме бойынша
кепілге қойылған құқықтар (талаптар) бойынша тиесілі ақша сомасы кепiл ұстаушының
кепiлмен қамтамасыз етiлген талаптарының мөлшерiнен асып кетсе, айырма кепiл
берушiге қайтарылады. Кепiл ұстаушының талаптарын өтеу үшiн ақша сомасы жетпеген
жағдайда, заңнамалық актiлерде немесе шартта өзгеше нұсқау болмаған ретте, ол
кепiлде негiзделген артықшылықтарды пайдаланбай, жетпеген соманы борышкердiң
басқадай мүлкінен алуға құқылы.
2. Кепiлге салынған мүлiктi соттан тыс мәжбүр ету тәртiбiмен сату
ерекшелiктерi осы Кодекспен және қозғалмайтын мүлiк ипотекасы туралы Заңмен
белгiленедi. Ипотеканы iске асыру үшiн қозғалмайтын мүлiк ипотекасы туралы Заңмен
белгiленген ережелер мен рәсiмдер, егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, кепiлдiң
басқа түрлерiн орындау кезiнде мүлiктi сату үшiн қолданылады.
3. Кепiл берушiнiң өтiнiшi бойынша сот кепiлге салынған мүлiктен ақы өндiрiп
алу туралы шешiмiнде оның жария саудаға салынып сатылуын бiр жылға дейiнгi мерзiмге
кейiнге қалдыруға құқылы. Кейiнге қалдыру осы мүлiктi кепiлге салу арқылы
қамтамасыз етiлген мiндеттеме бойынша тараптардың құқықтары мен мiндеттерiне әсер
етпейдi және борышқордың кейiнге қалдырылған уақыт iшiнде несие берушiнiң өскен
шығындары мен айып төлеу сомасын өтеуден босатпайды.
4. Кепiл берушi мен кепiл ұстаушыны қоса алғанда, кез-келген заңды тұлғалар
мен азаматтар саудаға қатысуға құқылы.
Сауда басталардың алдында сот немесе сенiм бiлдiрiлген жақ (осы Кодекстiң
320-бабы) саудаға қатысушының әрқайсысынан кепiлдiк жарна төлеудi талап етуге
құқылы. Кепiлдiк жарналар сауда аяқталғаннан кейiн қайтарылып берiлуге тиiс.
Саудада ұтып шыққан қатысушының кепiлдiк жарнасы түпкiлiктi бағаның есебiне
есептеледi. Саудада ұтып шыққан, бiрақ түпкiлiктi бағаны төлемеген қатысушының
кепiлдiк жарнасы қайтарылмайды және соттың немесе сенiм бiлдiрiлген жақтың
билiгiнде қалады.
5. Қатысқан сатып алушы екеуден аз болуы себептi сауда жасалмайтыны
жарияланған жағдайда кепiл ұстаушы кепiлге салынған мүлiктi сот шешiмiмен немесе
мүлiктi бағалау жөнiндегi қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар жеке және заңды
тұлғалардың қорытындысы негiзiнде сенiм бiлдiрiлген жақ белгiлеген оның ағымдағы
бағалау құны бойынша өз меншiгiне аударуға, не жаңадан сауда белгiлеудi талап етуге
құқылы.
6. Егер кепiлге салынған мүлiктi өткiзу кезiнде түскен сома кепiл ұстаушының
талаптарын өтеуге жеткiлiксiз болса, ол заң құжаттарында немесе шартта өзгеше
нұсқаулар болмаған жағдайда жеткiлiксiз соманы борышқордың басқа мүлкiнен кепiлге
негiзделген артықшылықты пайдаланбай-ақ алуға құқылы.
Егер кепiлге салынған мүлiктi сату кезiнде түскен сома кепiл ұстаушының
кепiлмен қамтамасыз етiлген талабы мөлшерiнен асып кетсе, айырмасы кепiл берушiге
қайтарылады.
7. Борышқор мен үшiншi жақ болып табылатын кепiл берушi (зат берушi) кепiлге
салынған нәрсе сатылғанға дейiнгi кез келген уақытта одан ақы өндiрiп алуды және
оны сатуды кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi немесе оның орындалу мерзiмi
өтiп кеткен бөлiгiн орындап, тоқтатуға құқылы. Бұл құқықты шектейтiн келiсiм
жарамсыз болады.
Ескерту. 319-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.11.08 N 96 , 2007.01.12 N 225
, 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
320-бап. Кепiлге салынған мүлiктi соттан тыс
мәжбүр ету тәртiбiмен сату
1. Кепiлге салынған мүлiк соттан тыс мәжбүр ету тәртiбiмен сатылған жағдайда
сауданы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме бұзылған ретте кепiл ұстаушының
кепiлге салынған мүлiктi өткiзуге сенiмхаты бар сенiм бiлдiрiлген заңды тұлға мен
азамат жүргiзедi.
2. Сенiм бiлдiрiлген адам мынадай рәсiмдердi орындайды:
1) кепiл берушiге мiндеттеменiң орындалмағаны туралы хабарлама жазады және
оны кепiл туралы шарт тiркелген органда тiркейдi;
2) хабарламадан туындайтын талаптар қанағаттандырылмаған жағдайда, бiрақ
мұны кепiл берушiге жiберер кезден бастап отыз күннен кейiн, кепiлге салынған
мүлiктiң саудасы туралы хабарлама жазады, оны кепiл туралы шарт тiркелген органда
тiркеп кепiл берушiге тапсырады немесе тапсырыс хатпен кепіл шартында көрсетілген
мекенжай бойынша кепіл берушіге жібереді;
3) сауда туралы хабарландыруды жергiлiктi баспасөзде ресми түрде жариялайды.
Ескерту. 320-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
321-бап. Кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердi
мерзiмiнен бұрын орындау және кепiлге
салынған мүлiктен ақы өндiрiп алу
1. Кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердi мерзiмiнен тыс
бұрын орындауды мына жағдайларда:
1) егер кепiл туралы шарттың ережелерiне сәйкестендiрiлмей кепiлге салынған
нәрсе қалдырылған кепiл берушiнiң иелiгiнен шығып кетсе;
2) кепiл берушi кепiлге салынған нәрсенi ауыстыру туралы ережелердi бұзған
(осы Кодекстiң 314-бабы);
3) егер кепiл берушi осы Кодекстiң 314-бабындағы 2-тармақта көзделген құқықты
пайдаланбаса, кепiл ұстаушы жауап бермейтiн (осы Кодекстiң 313-бабының 2-тармағы)
мән-жайлар бойынша кепiлге берiлген нәрсе жоғалған жағдайда;
4) кепіл берушіде өзге мүлік болмаған кезде кепіл ұстаушы талабының алдында
басымдыққа ие болмайтын үшінші бір тұлғалар алдындағы атқарушылық құжаттар бойынша
кепіл берушінің міндеттемелерін орындау мақсатында кепілге салынған нәрседен ақы
өндіріп алуды талап етуге құқылы.
2. Кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердi мерзiмiнен
бұрын орындауды талап етуге құқылы, ал егер оның талабы қанағаттандырылмаса:
1) кепiл берушi кейiнгi кепiл туралы ережелердi бұзған;
2) кепiл берушi осы Кодекстiң 312-бабындағы 1-тармақтың 1 және 2-
тармақшасында және 2-тармақта көзделген мiндеттемелердi орындамаған;
3) кепiл берушi кепiлге салынған мүлiкке билiк ету туралы ережелердi (осы
Кодекстiң 315-бабының 2-тармағы) бұзған жағдайда кепiлге салынған нәрседен ақы
өндiрiп алуға құқылы.
Ескерту. 321-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.04.02 N 262-IV (2010.10.21
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
322-бап. Кепiлдi тоқтату
1. Кепiл:
1) кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелер тоқтатылғанда;
2) осы Кодекстiң 312-бабының 3-тармағында көзделген негiздер болған кезде
кепiл берушiнiң талабы бойынша;
3) егер кепiл берушi осы Кодекстiң 314-бабының 2-тармағында көзделген
құқықты пайдаланбаса, кепiлге салынған зат құрыған немесе кепiлге салынған құқық
тоқтатылған ретте;
4) кепiлге салынған мүлiктi жария саудаға салып сатқан ретте, сондай-ақ оны
сату мүмкiн болмаған ретте (осы Кодекстiң 319-бабы) тоқтатылады.
2. Кепiлдiң тоқтатылғаны туралы кепiл туралы шарт тiркелген реестрде белгi
соғылуға тиiс.
3. Кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердiң орындалуы салдарынан не
кепiл берушiнiң талабы бойынша кепiл тоқтатылған кезде (осы Кодекстiң 312-бабының
3-тармағы) кепiл ұстаушы өзiнде кепiлде болған мүлiктi кепiл берушiге дереу
қайтаруға мiндеттi.
323-бап. Кепiлге салынған мүлiкке құқық басқа
тұлғаға құқықты мирасқорлық тәртiбiмен
көшуi кезiнде кепiлдiң сақталуы
1. Кепiлге салынған мүлiктi ақылы немесе тегiн иелiктен айыру нәтижесiнде не
әмбебап құқықты мирасқорлық тәртiп бойынша мүлiкке меншiк құқығы немесе шаруашылық
жүргiзу құқығы кепiл берушiден басқа адамға көшкен ретте кепiл құқығы сақталып
қалады.
Кепiл берушiнiң құқықты мирасқоры кепiл берушiнiң орнын басады және, егер
кепiл ұстаушымен келiсiмде өзгеше белгiленбесе, кепiл берушiнiң барлық мiндеттерiн
атқарады.
2. Егер кепiл берушiнің кепiлге салынған нәрсе болып табылатын мүлкi құқықты
мирасқорлық тәртiбiмен бiрнеше адамға көшсе, құқықты мирасқорлардың әрқайсысы
(мүлiктi иеленушiлер) аталған мүлiктiң өзiне көшкен бөлiгiне кепiлмен қамтамасыз
етiлген мiндеттеменi орындамағандығы жөнiндегi кепiлден туындайтын зардаптарын
көтередi. Алайда кепiлге салынған нәрсе бөлiнбейтiн болса немесе өзге негiздер
бойынша құқықты мирасқорлардың бiрлескен ортақ меншiгiнде қалса, олар ортақ кепiл
берушiлерге айналады.
324-бап. Кепiлге салынған мүлiктi күштеп алу
салдары
1. Егер кепiл берушiнiң кепiлге салынатын мүлiкке меншiк құқығы заң
құжаттарында белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша мемлекеттiк қажеттер үшiн алып
қою (сатып алу), реквизициялау немесе ұлт меншiгiне айналдыру салдарынан
тоқтатылып, кепiл берушiге басқа мүлiк немесе тиiсiнше өтем берiлсе, кепiл құқығы
оның орнына берiлген мүлiкке қолданылады, не тиiсiнше кепiл ұстаушы кепiл берушiге
тиесiлi өтем сомасынан өз талаптарын артықшылықпен қанағаттандыру құқығына ие
болады. Кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердi мерзiмiнен бұрын
орындауды талап ете алады (осы Кодекстiң 321-бабының 1-тармағы).
2. Кепiлге салынатын нәрсе болып табылатын мүлiк заң құжаттарында
белгiленген тәртiп бойынша осы мүлiктiң шын мәнiндегi меншiк иесi басқа тұлға болып
табылатындығына сүйенiп, не қылмыс iстегенi үшiн немесе өзге де құқық бұзғаны үшiн
жазалау түрiнде кепiл берушiден алынған реттерде бұл мүлiктiң кепiлге салынғаны
тоқтатылады. Бұл ретте кепiл ұстаушы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменiң
мерзiмiнен бұрын орындалуын талап етуге құқылы.
325-бап. Кепiл туралы шарт бойынша құқықтарды
беру
1. Кепiл ұстаушы кепiл туралы шарт бойынша несие берушiнiң құқықтарын беру
туралы ережелердi сақтай отырып талапқа көну арқылы өз құқықтарын басқа жаққа
беруге (осы Кодекстiң 339-347-баптары) құқылы.
2. Кепiл туралы шарт бойынша кепiл ұстаушының өз құқықтарын басқа адамға
беруi, егер кепiлмен қамтамасыз етiлген негiзгi мiндеттеме бойынша борышқорға талап
ету құқықтары нақ сол адамға берiлсе, заңды болады.
3. (алынып тасталды)
Ескерту. 325-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
326-бап. Кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме
бойынша борышты аудару
Егер кепiл берушi жаңа борышқор үшiн жауап беруге несие берушiге келiсiм
бермесе, кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме бойынша кепiл борышты басқа адамға
аудару арқылы тоқтатылады.
327-бап. Айналымдағы тауарларды кепiлге салу
1. Тауарлардың жалпы құны кепiл туралы шартта көрсетiлгенiнен кем болмайтын
жағдайда оларды кепiл берушiде қалдыру және кепiл берушiге кепiлге салынған
мүлiктiң (тауар қоры, шикiзат, материалдар, жартылай фабрикаттар, дайын өнiмдер
және т.б.) құрамы мен нақты түрiн өзгерту құқығын бере отырып, оларды кепiлге салу
айналымдағы тауарларды кепiлге салу деп танылады.
Айналымдағы кепiлге салынған тауарлар құнының кемуi, егер шартта өзгеше
көзделмесе, кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменiң орындалған бөлiгiне сәйкес
болуына жол берiледi.
2. Кепiл берушi иелiктен айырған айналымдағы тауарлар оларды алушының
меншiгiне, шаруашылық жүргiзуiне немесе оралымды басқаруына көшкен кезден бастап
кепiлге салынған нәрсе болудан қалады, ал кепiл берушi сатып алған, кепiл туралы
шартта аталған тауарлар оларға кепiл берушiнiң меншiк немесе шаруашылық жүргiзу
құқығы пайда болған кезден бастап кепiлге салынған нәрсеге айналады.
3. Айналымдағы тауарларды кепiлге берушi кепiлдердi жазу кiтабын жүргiзуге
мiндеттi, оған тауарларды кепiлге салу шарттары туралы, кепiлге салынған тауарлар
құрамының немесе нақты түрiнiң операция жүргiзiлетiн соңғы күнде өзгеруiне әкелiп
соқтыратын, соның iшiнде оларды ұқсатуды қамтитын барлық операциялар туралы
жазбалар жасалады.
4. Кепiл берушi айналымдағы тауарларды кепiлге салу шарттарын бұзған
жағдайда кепiл ұстаушы кепiлге салынған тауарларға өзiнiң белгiлерi мен мөрiн қою
арқылы шарттың бұзылуы жойылғанға дейiн олармен операциялар жасауды тоқтата тұруға
құқылы.
328-бап. Ломбардта заттарды кепілге салу
1. Қысқа мерзімді қарыздарды қамтамасыз ету үшін азаматтардан жеке
пайдалануға арналған жылжымалы мүлікті кепілге қабылдауды ломбардтар ретінде
тіркелген заңды тұлғалар кәсіпкерлік қызмет ретінде жүзеге асыра алады, олардың
қызметінің айрықша түрі:
1) жылжымалы мүлікті кепілге алу арқылы қысқа мерзімді қарыздар беру;
2) құрамында қымбат бағалы металдар мен қымбат бағалы тастар бар зергерлік
бұйымдарды есепке алу, сақтау және сату болып табылады.
Ломбардтар инвестициялық қызметті жүзеге асыруға құқылы.
2. Ломбардта заттарды кепілге салу туралы шарт ломбардтың кепілге салу
билетін беруімен ресімделеді және онда кепілге қойылған мүлікті сақтандыру туралы
талап болуы мүмкін. Кепілге қойылған мүлікті сақтандыру ломбардтың есебінен жүзеге
асырылады.
3. Ломбардтың кепілге қойылған заттарды пайдалануға және оларға билік етуге
құқығы жоқ.
4. Ломбард, егер кепілге қойылған заттардың жоғалуы және бүлінуі
еңсерілмейтін күштің салдарынан болғанын дәлелдей алмаса, заттардың жоғалғаны және
бүлінгені үшін жауапты болады.
5. Ломбардтар өз қызметін ломбардтың жоғары органы бекітетін Ломбард
операцияларын жүргізу ережелері болғанда ғана жүзеге асырады және онда мынадай
ақпарат:
1) берілетін кредиттердің шекті сомалары мен мерзімдері;
2) берілетін кредиттер бойынша сыйақы ставкаларының шекті шамалары;
3) операциялар жүргізгені үшін ставкалар мен тарифтер;
4) ломбардтың және оның клиенттерінің құқықтары мен міндеттері, олардың
жауапкершілігі;
5) кепілге салу билетін жоғалтқан жағдайда кепіл берушіге дубликаттар беру
тәртібі;
6) өзге де талаптар қамтылуға тиіс.
Ломбард операцияларын жүргізу ережелері ломбардтың клиенттері көре алатындай
жерге орналастырылуға тиіс.
6. Ломбардта заттарды кепілге салу туралы шарттың, осы Кодексте кепіл
берушіге берілетін құқықтармен салыстырғанда, кепіл берушінің құқықтарын шектейтін
талаптары шарт жасалған кезден бастап жарамсыз болады. Мұндай талаптардың орнына
осы Кодекстің тиісті ережелері қолданылады.
Ескерту. 328-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2005.12.23. N
107 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
Параграф 4. Кепілдік және кепіл болушылық
Ескерту. 4 параграф жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 Заңымен .
329-бап. Кепiлдiк
1. Кепiлдiк бойынша кепiлдiк берушi, заң актiлерiнде көзделген жағдайларды
қоспағанда, басқа жақтың (борышқордың) несие берушiсi алдында осы жақтың
мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе борышқормен ортақтасып iшiнара жауап
беруге мiндеттенедi.
2. Бiрлесiп кепiлдiк берген адамдар, егер кепiлдiк шартында өзгеше
белгiленбесе, несие берушi алдында ортақтасып жауап бередi.
3. Кепiлдiк шарты болашақта туындайтын мiндеттеменi қамтамасыз ету үшiн де
жасалуы мүмкiн.
330-бап. Кепiл болушылық
Кепiл болушылық бойынша кепiл болушы басқа жақтың (борышқордың) несие
берушiсi алдында осы жақтың мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе iшiнара
қосалқы жауап беруге мiндеттенедi.
331-бап. Кепiлдiктiң және кепiл болушылықтың негiзi
мен нысаны
1. Кепiл болушылық немесе кепiлдiк шарттарының негiзiнде кепiлдiк және кепiл
болушылық пайда болады. Кепiлдiктi қолдану заңмен белгiленуi мүмкiн.
2. Кепiлдiк немесе кепiл болушылық шарттары жазбаша нысанда жасалуға тиiс.
Жазбаша нысанда жасалуын сақтамау кепiлдiк немесе кепiл болушылық шартының жарамсыз
болуына әкелiп соқтырады.
3. Егер кепiлдiк берушi немесе кепiл болушы борышқордың мiндеттеменi
орындауын өз жауапкершiлiгiне алатынын несие берушiге жазбаша түрде хабарласа, ал
несие берушi кепiлдiк берушiнiң немесе кепiл болушының ұсыныстарынан бұл үшiн
жеткiлiктi болатын қажеттi уақыт iшiнде бас тартпаса, кепiлдiк немесе кепiл
болушылық шарттарының жазбаша нысаны сақталған деп есептеледi.
4. Екiншi деңгейдегi банктер банк кепiлдiктерi мен кепiлгерлiгiн берудi
уәкiлеттi органның лицензиясы негiзiнде осы Кодекске сәйкес және уәкiлеттi органның
аталған операцияларды жүргiзу тәртiбiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлерiн
ескере отырып жүзеге асыра алады.
Екiншi деңгейдегi банктердiң осы Кодекстiң нормаларын сақтамай және
уәкiлеттi органның нормативтiк құқықтық актiлерiнiң талаптарын ескермей берген банк
кепiлдiктерi мен кепiлгерлiктерi олардың жарамсыз болуына әкеп соғады.
Ескерту. 331-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы 2001.03.02. N
162 , 2003.07.10. N 483 (2004 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі),
2007.01.12. N 225 Заңдарымен.
332-бап. Кепiлдiк берушiнiң және кепiл болушының
жауапкершiлiгi
1. Кепiлдiк және кепiл болушылық, егер шартта өзгеше белгiленбесе, тек заңды
талапты ғана қамтамасыз етедi. Кепiлдiк берушi мен кепiл болушы, егер олар әрекет
қабiлетсiздiгi туралы өздерiне күнi бұрын белгiлi болған борышқорға кепiл болса, ал
несие берушi бұл мән-жайды бiлмесе, жауапкершiлiктен босатылмайды.
2. Кепiлдiк берушi несие берушi алдында, егер кепiлдiк шартында өзгеше
белгiленбесе, борышқор сияқты айыпақы, сыйақы (мүдде) төлеудi қоса алғанда, борышты
өндiрiп алу жөнiндегi сот шығындарын және борышқордың мiндеттеменi орындамауы
немесе тиiсiнше орындамауы салдарынан туындаған несие берушiнiң басқа да зияндарын
төлеуде тап сондай көлемде жауап бередi.
3. Кепiл болушы несие берушi алдында, егер кепiл болушылық шарттарында
өзгеше көзделмесе, кепiл болушылықта көрсетiлген сома шегiнде жауапты болады.
Қосалқы жауапкершiлiктi мойнына алған кепiл болушыға талаптар қойылғанға дейiн
несие берушi бұл талапты борышқор қанағаттандыратындай, атап айтқанда, қарсы
талапты есепке алу және белгiленген тәртiп бойынша борышқордың мүлкiнен ақы өндiрiп
алу арқылы ақылға қонымды шаралар қолдануға тиiс.
333-бап. Кепiлдiк берушiнiң өзiне несие берушi талаптар
қойған жағдайдағы құқықтары мен мiндеттерi
1. Кепiлдiк берушi, несие берушiнiң талаптарын қанағаттандырғанға дейiн бұл
туралы борышқорға ескертуге, ал егер кепiлдiк берушiге қуыным жасалса, борышқорды
iске қатыстыруға мiндеттi. Олай болмаған жағдайда борышқор өзiнiң несие берушiге
қоймақшы болған қарсылықтарын кепiлдiк берушiнiң қайтарып қойған талабына қарсы
қоюға құқылы.
2. Кепiлдiк берушi, егер кепiлдiк шартынан өзгеше туындамаса, несие
берушiнiң талабына қарсы борышқор қоя алатын қарсылықтарды қоюға қақылы. Кепiлдiк
берушi бұл қарсылықтарға құқығын тiптi егер борышқор олардан бас тартқан немесе
өзiнiң қарызын мойындаған жағдайда да жоғалтпайды.
334-бап. Мiндеттеменi орындаған кепiлдiк берушi мен
кепiл болушының құқықтары
1. Мiндеттеменi орындаған кепiлдiк берушiге несие берушiнiң осы мiндеттеме
жөнiндегi барлық құқықтары және кепiл ұстаушы ретiнде несие берушiге тиесiлi
құқықтар кепiлдiк берушi несие берушiнiң талабын қанағаттандырған көлемде көшедi.
Кепiлдiк берушi, сондай-ақ, борышқордан несие берушiге төленген соманың айыпақысын
және сыйақысын (мүддесiн) төлеудi және борышқор үшiн жауапкершiлiкке байланысты
шеккен өзге де залалдардың орнын толтыруды талап етуге қақылы.
2. Кепiлдiк берушi мiндеттеменi орындағаннан кейiн несие берушi борышқорға
қойылған талапты куәландыратын құжаттарды кепiлдiк берушiге тапсыруға және осы
талапты қамтамасыз ететiн құқықтарды беруге мiндеттi.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында белгiленген ережелер, егер заңдарда
немесе кепiлдiк берушiнiң борышқорымен шартында өзгеше көзделмесе және олардың
арасындағы қатынастарда өзгеше туындамайтын болса, қолданылады.
4. Кепiл болушы дәл осындай құқықтарға борышқордың несие берушi алдындағы
мiндеттемесiн өзi орындаған бөлiгiнде ие болады.
335-бап. Борышқордың мiндеттеменi орындағаны туралы
кепiлдiк берушi мен кепiл болушыға хабарлауы
Кепiлдiктен немесе кепiл болушылықпен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi
орындаған борышқор кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушыға бұл туралы дереу
хабарлауға мiндеттi. Олай болмаған жағдайда өз кезегiнде мiндеттеменi орындаған
кепiлдiк берушi немесе кепiл болушы несие берушiден негiзсiз алынғанды өндiрiп
алуға, не борышқорға керi талап қоюға қақылы. Соңғы жағдайда борышқор несие
берушiден тек негiзсiз алынғанды ғана өндiрiп алуға қақылы.
336-бап. Кепiлдiктiң және кепiл болушылықтың тоқтатылуы
1. Кепiлдiк және кепiл болушылық өздерi қамтамасыз еткен мiндеттеменiң
тоқтатылуымен бiрге, сондай-ақ осы мiндеттеме кепiлдiк берушi мен кепiл болушының
жауапкершiлiгiн соңғылардың келiсiмiнсiз арттыруға немесе өзге де қолайсыз салдарға
әкелiп соқтыратындай өзгерген жағдайда, тоқтатылады.
2. Кепiлдiк және кепiл болушылық, егер кепiлдiк берушi немесе кепiл болушы
несие берушiге жаңа борышқор үшiн жауап беруге келiсiм бермесе, кепiлдiкпен немесе
кепiл болушылықпен қамтамасыз етiлген мiндеттеме жөнiндегi борышты басқа жаққа
ауыстырумен тоқтатылады.
3. Кепiлдiк және кепiл болушылық, егер олар өздерi қамтамасыз еткен
мiндеттеменi орындау мерзiмiнiң басталуына қарай борышқор немесе кепiлдiк берушi
мен кепiл болушы ұсынған тиiстi дәрежедегi орындауды қабылдаудан несие берушi бас
тартса тоқтатылады.
4. Кепiлдiк және кепiл болушылық оларға кепiлдiк немесе кепiл болушылық
шартында көрсетiлген мерзiм бiткен кезде тоқтатылады. Егер мұндай мерзiм
белгiленбесе, егер несие берушi кепiлдiкпен немесе кепiл болушылықпен қамтамасыз
етiлген мiндеттеменi орындау мерзiмi басталған күннен бастап бiр жылдың iшiнде
кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушыға қуыным жасамаса, ол тоқталады. Негiзгi
мiндеттеменiң орындалу мерзiмi көрсетiлмеген және белгiлеуге болмайтын немесе талап
етуiмен белгiленген кезде, кепiлдiк және кепiл болушылық егер несие берушi кепiлдiк
берушiге немесе кепiл болушыға кепiлдiк немесе кепiл болушылық шарты жасалған
күннен бастап екi жылдың iшiнде қуыным жасамаса, егер заң актiлерiнде өзгеше
көзделмесе, кепiлдiк пен кепiл болушылық тоқтатылады.
Параграф 5. Кепілпұл
337-бап. Кепiлпұл ұғымы. Кепiлпұл туралы келiсiм
нысаны
1. Уағдаласушы тараптардың бiреуiнiң шарт бойынша өзiнен алынатын төлемнiң
есебiнен екiншi тарапқа және шарт жасау мен орындауды не өзге мiндеттеменi
орындауды қамтамасыз етуге берiлетiн ақшалай сома кепiлпұл деп танылады.
2. Кепiлпұл туралы келiсiм кепiлпұлдың сомасына қарамастан жазбаша нысанда
жасалуға тиiс. Бұл ереже негiзгi мiндеттеме нотариалдық жолмен куәландырылуға тиiс
болатын жағдайда да қолданылады. Келiсiмнiң жазбаша нысанда жасалуын сақтамау
кепiлпұл келiсiмiн жарамсыз деп тануға әкелiп соқтырады.
Ескерту. 337-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы 2007.01.12. N
225 Заңымен.
338-бап. Кепiлпұлмен қамтамасыз етiлген
мiндеттеменi тоқтатудың және
орындамаудың салдары
1. Мiндеттеменiң орындалуы басталғанға дейiн тараптардың келiсiмi бойынша не
олардың кiнәсiнсiз-ақ оны орындаудың мүмкiндiгi болмауы салдарынан тоқтатылған
жағдайда, кепiлпұл қайтарылуға тиiс.
2. Егер мiндеттеменiң орындалмауына кепiлпұл берген тарап жауапты болса, ол
екiншi тарапта қалады, ал егер кепiлпұл алған тарап жауапты болса, ол екiншi
тарапқа кепiлпұлдың екi еселенген сомасын төлеуге мiндеттi. Оның үстiне, шартта
өзгеше көзделмегендiктен, мiндеттеменiң орындалмауына жауапты тарап екiншi тарапқа
кепiлпұл сомасын ескере отырып, шеккен залалдың орнын толтыруға мiндеттi.
Параграф 6. Ұстап қалу
Ескерту. 6 параграфпен толықтырылды - Қазақстан Республикасы 2007.01.12. N
225 Заңымен.
338-1-бап. Ұстап қалу туралы жалпы ережелер
1. Борышқорға не борышқор көрсеткен тұлғаға берiлуге тиiс зат қарамағында
болған несие берушi, борышқор осы заттың құнын төлеу немесе несие берушiге оған
байланысты шығындар мен басқа да залалдарды өтеу жөнiндегi мiндеттеменi мерзiмiнде
орындамаған жағдайда, тиiстi мiндеттеме орындалғанға дейiн оны ұстап қалуға құқылы.
Заттың құнын төлеуге немесе оған шыққан шығындарды және басқа да залалды
өтеуге байланысты болмаса да, кәсiпкер ретiнде әрекет ететiн тараптардың
мiндеттемелерiнен туындайтын талаптар да затты ұстап қалу арқылы қамтамасыз етiлуi
мүмкiн.
2. Несие берушi өзiндегi зат иелiгiне түскеннен кейiн де оны иелену құқығын
үшiншi тұлғаның алғанына қарамастан, ол затты ұстап қала алады.
3. Егер шартта өзгеше көзделмесе, осы баптың ережесi қолданылады.
338-2-бап. Ұстап қалынған мүлiк есебiнен талаптарды
қанағаттандыру
Затты ұстап қалушы несие берушiнiң талаптары кепiлмен қамтамасыз етiлген
талаптарды қанағаттандыру үшiн көзделген көлемде және тәртiппен заттың құнынан
қанағаттандырылады.
Параграф 7. Кепілдік жарна
Ескерту. 18-тарау 7-параграфпен толықтырылды - ҚР 2011.03.25 N 421-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
338-3-бап. Кепілдік жарна ұғымы
1. Сауда-саттық немесе өзге де міндеттемені орындау кезінде шарт жасасу
жөніндегі міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету үшін кепілдік жарнаны төлеушінің
кепілдік жарнаны алушыға беретін ақша сомасы кепілдік жарна болып танылады.
2. Кепілдік жарнаны төлеу жөніндегі міндеттеме заңнамалық актілерде көзделген
жағдайларда туындайды. Кепілдік жарнаны төлеу жөніндегі міндеттеме тараптардың
келісіміне байланысты да туындайды.
338-4-бап. Кепілдік жарнамен қамтамасыз етілген
міндеттемені орындамау, тоқтату немесе орындау
салдары
1. Кепілдік жарнамен қамтамасыз етілген міндеттеме төлеушінің кінәсінен
орындалмаған кезде кепілдік жарна екінші тарапта қалады.
2. Кепілдік жарнамен қамтамасыз етілген міндеттеме кепілдік жарнаны алушының
кінәсінен орындалмаған не тараптардың келісімі бойынша немесе олардың кінәсінсіз
орындаудың мүмкін болмауы салдарынан осы міндеттеме тоқтатылған кезде кепілдік
жарна қайтарылуға жатады.
3. Егер осы Кодексте, өзге де заңнамалық актілерде, тараптардың келісімінде
өзгеше көзделмесе немесе міндеттеменің мәнінен өзгеше туындамаса, шарт жасасу
немесе кепілдік жарнамен қамтамасыз етілген өзге міндеттемені орындау кезінде
кепілдік жарна сомасы жасалған шарт немесе өзге де кепілдік жарнамен қамтамасыз
етілген міндеттеме бойынша кепілдік жарна алушыға тиесілі екінші тараптан түсетін
төлемдердің есебіне жатқызылады.
19-тарау. Міндеттемедегі адамдардың ауыстырылуы 339-бап. Несие берушi құқықтарының басқа адамға
ауысу негiздерi мен тәртiбi
1. Мiндеттеме негiзiнде несие берушiге тиесiлi құқықтың (талап етудiң) ол
мәмiле (талап етудi беру) бойынша басқа адамға берiлуi; немесе ол құқық заң
құжатының негiзiнде басқа адамға ауыстыруы мүмкiн.
Несие берушi құқықтарының басқа адамға ауысуы жөнiндегi ережелер регрестi
талаптарға қолданылмайды.
2. Несие берушi құқықтарының басқа адамға ауысуы үшiн, егер заң құжаттарында
немесе шартта өзгеше көзделмесе, борышқордың келiсiмi талап етiлмейдi.
3. Егер несие берушi құқықтарының басқа адамға ауысқаны жөнiнде борышқорға
жазбаша түрде хабарланбаса, жаңа несие берушi осыдан туындайтын өзiне қолайсыз
салдарға тәуекел етедi. Бұл жағдайда бастапқы несие берушiге мiндеттеменi
орындағаны тиiстi несие берушiге орындағаны болып табылады.
4. Мiндеттеменiң жекелеген түрлерi бойынша талап ету құқығын берудiң
ерекшелiктерi заң актiлерiнде белгiленуi мүмкiн.
Ескерту. 339-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
340-бап. Басқа адамдарға ауыстыруға болмайтын
құқықтар
Несие берушiнiң жеке басымен тығыз байланысты құқықтардың, атап айтқанда
алимент жөнiндегi және азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянның
орнын толтыру жөнiндегi талаптардың басқа адамға ауысуына жол берiлмейдi.
341-бап. Несие берушiнiң басқа адамға ауысатын
құқықтарының көлемi
Егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, бастапқы несие
берушiнiң құқығы жаңа несие берушiге құқықтың ауысуы кезiнде болған көлемде және
сондай жағдайларда ауысады. Атап айтқанда, жаңа несие берушiге мiндеттеменi
орындауды қамтамасыз ететiн, сондай-ақ басқа да құқықты, соның iшiнде алынбаған
сыйақыға (мүддеге) құқықты талап етуге байланысты құқықтар ауысады.
Ескерту. 341-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1997.07.11.
N 154 Заңымен .
342-бап. Жаңа несие берушiнiң құқықтарына
дәлелдемелер
1. Борышқор талаптардың осы адамға ауысқанына дәлелдемелердi өзiне табыс
еткенше жаңа несие берушiге мiндеттемелердi орындамауға құқылы.
2. Талап етудi басқа адамға берген несие берушi оған талап ету құқықтарын
куәландыратын құжаттарды беруге және талапты жүзеге асыру үшiн маңызы бар
мәлiметтердi хабарлауға мiндеттi.
343-бап. Жаңа несие берушiнiң талабына
борышқордың қарсылық бiлдiруi
Борышқор мiндеттеме жөнiндегi құқықтардың жаңа несие берушiге ауысқаны туралы
хабарды алар кезiнде бастапқы несие берушiге қоймақшы болған қарсылықтарын жаңа
несие берушiнiң талаптарына қарсы қоюға құқылы.
344-бап. Несие берушi құқықтарының заң құжаттары
негiзiнде басқа адамға ауысуы
Мiндеттеме жөнiндегi несие берушiнiң құқықтары заң құжаттары және соларда
көрсетiлген мынадай жағдайлардың болуы негiзiнде:
1) несие берушiнiң құқықтарындағы әмбебап құқықты мирасқорлық нәтижесiнде;
2) заң құжаттарында мұндай ауысу мүмкiндiгi көзделсе, несие берушi
құқықтарының басқа адамға ауысуы туралы сот шешiмi бойынша;
3) мiндеттеменi оның кепiл болушысы, тапсырушысы немесе осы мiндеттеме
бойынша борышқор болып табылмайтын кепiлге зат берушiнiң орындалуы нәтижесiнде;
4) сақтандырушы сақтандыратын жағдайдың басталуына жауапты борышқорға несие
берушiнiң құқықтарын алып берген кезде;
5) заң құжаттарында көзделген өзге жағдайларда басқа адамға ауысады.
Ескерту. 344-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
345-бап. Талап етудi беру шарттары
1. Несие берушiнiң талап етудi басқа адамға беруiне жол берiледi, себебi ол
заң құжаттарына немесе шартқа қайшы келмейдi.
2. Егер несие берушiнiң жеке басының борышқор үшiн елеулi маңызы болса,
борышқордың келiсiмiнсiз мiндеттеме жөнiндегi талап етудi беруге жол берiлмейдi.
346-бап. Талап етудi беру нысаны
1. Жазбаша (жай немесе нотариалды) түрде жасалған мәмiлеге негiзделген талап
етудi беру тиiстi жазбаша түрде жасалуға тиiс.
2. Мемлекеттiк тiркеудi талап ететiн мәмiле бойынша талап етудi беру осы
мәмiленi тiркеу үшiн белгiленген тәртiп бойынша тiркелуге тиiс.
3. Ордерлi бағалы қағаз бойынша талап етудi беру осы бағалы қағаздағы
индоссамент арқылы жасалады (осы Кодекстiң 132-бабының 3-тармағы).
347-бап. Талап етудi берген несие берушiнiң
жауапкершiлiгi
Талап етудi берген бастапқы несие берушi жаңа несие берушiнiң алдында оған
берiлген талаптардың жарамсыздығы үшiн жауап бередi, бiрақ бұл талапты борышқордың
орындамағаны үшiн бастапқы несие берушi жаңа несие берушiнiң алдында борышқор үшiн
кепiл болуды өзiне алғаннан басқа жағдайда, сондай-ақ егер осы Кодексте немесе
шартта өзгеше көзделмесе, жауап бермейдi.
Ескерту. 347-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.06.03.
N 426 Заңымен .
348-бап. Борыштың ауысуы
1. Борышқордың өз борышын басқа адамға ауыстыруына тек несие берушiнiң
келiсiмiмен ғана жол берiледi.
2. Жаңа борышқор несие берушiмен бастапқы борышқордың арасындағы
қатынастарға негiзделген қарсылықтарын несие берушiнiң талабына қарсы қоюға құқылы.
3. Борышты аудару нысанына тиiсiнше осы Кодекстiң 346-бабының 1 және 2-
тармақтарындағы ережелер қолданылады.
4. Мiндеттеменiң жекелеген түрлерi бойынша қарызды аудару ерекшелiктерi заң
актiлерiнде белгiленуi мүмкiн.
Ескерту. 348-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
20-тарау. Міндеттеменің бұзылғандығы
үшін жауаптылық
349-бап. Мiндеттеменiң бұзылғандығы ұғымы
1. Мiндеттеменi орындамау, не тиiстi дәрежеде орындамау (мезгiлiнде
орындамау, тауарлар мен жұмыстарды толық орындамау, мiндеттеме мазмұнында
белгiленген басқа жағдайларды бұзып орындау) - тиiсiнше орындамау оның бұзылуы деп
түсiнiледi. Тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмаған жағдайда борышқор бұл
туралы несие берушiге дереу хабарлауға мiндеттi.
2. Мiндеттеменi бұзғандық үшiн борышқорды жауапқа тарту несие берушiнiң
талап етуi бойынша жүргiзiледi.
350-бап. Мiндеттеменiң бұзылуынан туындаған
залалдардың орнын толтыру
1. Мiндеттеменi бұзған борышқор несие берушiге оның бұзылуынан туындаған
залалдың орнын толтырып беруге мiндеттi (осы Кодекстiң 9-бабының 4-тармағы). Айып
төлеумен қамтамасыз етiлген мiндеттемедегi залалдың орнын толтыру осы Кодекстiң
351-бабында көзделген ережелермен белгiленедi.
2. Мiндеттеменiң бұзылуынан туындаған залалдың орнын толтырудан борышқорды
босату жөнiндегi тараптардың мiндеттеме бұзылғанға дейiн қабылдаған келiсiмi
жарамсыз болады, алайда тараптар өзара келiсiм бойынша мүлiктегi нақты келтiрiлген
зиянды ғана өндiрiп алуды көздеуi мүмкiн.
3. Егер заңдарда немесе шартта өзгеше көзделмесе, залалды анықтаған кезде,
мiндеттеме орындалуға тиiстi жерде, борышқор несие берушiнiң талабын өз ықтиярымен
қанағаттандырған күнi, ал егер талап ерiктi түрде қанағаттандырылмаса, талап арыз
берiлген күнi қолданылған баға назарға алынады. Мән-жай негiзге ала отырып, сот
шешiм шығарған күнi не нақты төлем төленген күнi қолданылған бағаны назарға ала
келiп, залалдың орнын толтыру туралы талапты қанағаттандыра алады.
4. Айырылып қалған пайданың мөлшерiн анықтаған кезде оны алу үшiн несие
берушi алдын ала қолданған шаралар және осы мақсатта жасалған дайындықтар
ескерiледi.
5. Егер мұның өзi мiндеттеменi бұзғаны үшiн жауапкершiлiктен жалтару
мақсатымен жасалғанын дәлелдесе, несие берушi борышқордың, сондай-ақ оның мүлiк
иесiнiң кез-келген iс-әрекетiн жарамсыз деп тануды талап етуге құқылы.
Ескерту. 350-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
351-бап. Залалдар және айып төлеу
1. Егер мiндеттеменiң орындалмағаны немесе тиiстi дәрежеде орындалмағаны үшiн
айып төлеу белгiленсе, залалдар айып төлеумен жабылмаған бөлiгiнде өтеледi.
Заңдарда немесе шартта залалдарды емес, айып төлеудi өндiрiп алуға жол
берiлетiн; залал толық сомасында айып төлеуден тыс өндiрiп алынуы мүмкiн; несие
берушiнiң таңдауы бойынша не айып төлеу, не шығын өндiрiп алынуы мүмкiн болатын
жағдайлар көзделуi ықтимал.
2. Мiндеттеменiң орындалмағаны немесе тиiстi дәрежеде орындалмағаны үшiн
шектелген жауаптылық белгiленген жағдайларда айып төлеу арқылы жабылмаған
бөлiгiнде, не одан тыс, не оның орнына өтелуге жататын залал осындай шектелумен
белгiленген шекке дейiн өндiрiп алынуы мүмкiн.
352-бап. Мiндеттеменiң бұзылуынан келтiрiлген
моральдық нұқсанды өтеу
Мiндеттеменiң бұзылуынан келтiрiлген моральдық нұқсан осы Кодекстiң 350-
бабында көзделген залалдардан тыс өтеледi. P01003S
353-бап. Басқаның ақшасын заңсыз пайдаланғаны
үшiн жауапкершiлiк
1. Ақша мiндеттемесiн орындамау салдарынан бiреудiң ақшасын заңсыз
пайдаланғаны не оларды төлеу мерзiмiн өткiзiп жiбергенi, не оларды негiзсiз алғаны
немесе басқа адамның есебiне сақтағаны үшiн тұрақсыздық айыпақы төленуге тиiс.
Айыпақының мөлшерi ақша мiндеттемесiн немесе оның тиiстi бөлiгiн орындаған күнгi
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi белгiлеген қайта қаржыландырудың ресми
ставкасы негiзiнде есептеледi. Борышты сот тәртiбiмен өндiрiп алу кезiнде сот несие
берушiнiң таңдауы бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң қуыным жасалған
немесе шешiм шығарылған немесе iс жүзiнде төленген күнгi қайта қаржыландырудың
ресми ставкасын негiзге ала отырып, несие берушiнiң талабын қанағаттандыра алады.
Егер заң құжаттарында немесе шартта айыпақының өзге мөлшерi белгiленбесе, осы
ережелер қолданылады. P01003S
2. Басқаның ақшасын пайдаланғаны үшiн айыпақы, егер заңдарда немесе шартта
айыпақы сомаларын есептеудiң өзге тәртiбi белгiленбесе, бұл ақшаның сомасы несие
берушiге төленген күнге дейiн өндiрiлiп алынады.
3. Егер несие берушiнiң ақшасын заңсыз пайдаланудан оған келтiрiлген залал
осы баптың 1-тармағының негiзiнде оған тиесiлi айыпақының сомасынан асып кетсе, ол
борышқордан осы сомадан асатын бөлiкте залалды өтеудi талап етуге құқылы.
Ескерту. 353-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 1997.07.11. N
154 , өзгерту енгізілді - 2007.01.12. N 225 Заңдарымен.
354-бап. Жауапкершiлiк және мiндеттеменi заттай
орындау
1. Мiндеттеме тиiстi дәрежеде орындалмаған жағдайда айып төлеу және
залалдарды өтеу, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, борышқорды
мiндеттеменi орындаудан босатпайды.
2. Мiндеттеме орындалмаған жағдайда залалды өтеу және оны орындамағаны үшiн
айып төлеу, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, борышқорды
міндеттеменi заттай орындаудан босатады.
3. Мерзiмi өтiп кеткендiктен өзi үшiн ендi керегi болмай қалған
мiндеттеменiң орындалуынан несие берушiнiң бас тартуы (осы Кодекстiң 365-бабы),
сондай-ақ бас тарту төлемi ретiнде белгiленген ақшалай соманы төлеу (осы Кодекстiң
369-бабы) борышқорды мiндеттеменi заттай орындаудан босатады.
Ескерту. 354-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
355-бап. Белгiлi бiр затты жеке беру мiндеттемесiн
орындамаудың салдары
1. Белгiлi бiр затты меншiкке, шаруашылық жүргiзуге, жедел басқаруға немесе
несие берушiнiң пайдалануына жеке беру мiндеттемесiн орындамаған жағдайда, бұл
затқа үшiншi жақтың артықшылық құқығы болмаса, несие берушi оны борышқордан алып
қоюды және несие берушiге берудi талап етуге құқылы.
2. Затты беру борышқорды залалдың орнын толтырудан босатпайды.
356-бап. Мiндеттеменi борышқордың есебiнен
орындау
Борышқор затты жасап, несие берушiге беру немесе оған белгiлi бiр жұмыс жасап
беру немесе қызмет көрсету мiндеттемесiн орындамаған жағдайда заңдардан, шарттан
немесе мiндеттеменiң мәнiнен өзгеше туындамайтындықтан, несие берушi мiндеттеменi
орындауды үшiншi адамдарға ақылға қонымды бағаға ақылға қонымды мерзiмде тапсыруға
немесе оны өз күшiмен орындауға және шыққан қажеттi шығындар мен басқа залалдарды
өтеудi борышқордан талап етуге құқылы.
357-бап. Субсидиялық жауапкершiлiк
1. Заңдарға немесе мiндеттеменiң шарттарына сәйкес негiзгi борышқор болып
табылатын (субсидиялық жауапкершiлiк) басқа адамның жауапкершiлiгiне қосымша
жауапты болатын адамға талап қойғанға дейiн кепiл берушi талапты негiзгi борышқорға
қоюға тиiс.
Егер негiзгi борышқор несие берушiнiң талабын қанағаттандырудан бас тартса,
не оны толық орындамаса немесе несие берушi одан қойылған талапқа ақылға қонымды
мерзiмде жауап алмаса, бұл талаптың орындалмаған бөлiгi субсидиялық жауапкершiлiгi
бар адамға қойылуы мүмкiн.
2. Егер бұл талап негiзгi борышқорға қарсы қойылған талапқа жатқызу (осы
Кодекстiң 370-бабы) арқылы қанағаттандырылуы мүмкiн болса, несие берушi өзiнiң
негiзгi борышқорға қоятын талабын субсидиялық жауапкершiлiгi бар адамның
қанағаттандыруын талап етуге құқылы емес.
3. Субсидиялық жауапкершiлiгi бар адам оған несие берушi қойған талапты
қанағаттандыруға дейiн бұл туралы негiзгi борышқорға ескертуге, ал егер мұндай
адамның үстiнен талап арызы түссе, негiзгi борышқорды iске қатыстыруға тиiс.
Олай болмаған жағдайда негiзгi борышқордың несие берушiге қарсы айтайын
деген қарсылықтарын субсидиялық жауапкершiлiгi бар адамның регрестiк талабына қарсы
қоюға құқығы бар.
Ескерту. 357-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
358-бап. Мiндеттемелер жөнiндегi жауапкершiлiктiң
мөлшерiн шектеу
1. Мiндеттеменiң кейбiр түрлерi бойынша және қызметтiң белгiлi бiр түрлерiне
байланысты мiндеттемелер бойынша заң құжаттары залалды толық өтеу құқығын шектей
алады (шектелген жауапкершiлiк).
2. Егер мiндеттемелердiң осы түрi немесе осындай құқық бұзушылық үшiн
жауапкершiлiк мөлшерi заңдармен белгiленген болса, қосылу шарты бойынша немесе
тұтынушы ретiндегi азамат несие берушi болып табылатын өзге шарт бойынша
борышқордың жауапкершiлiк мөлшерiн шектеу жөнiндегi келiсiм жарамсыз болады.
Ескерту. 358-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
359-бап. Мiндеттеменiң бұзылғандығы үшiн
жауапкершiлiк негiздерi
1. Борышқор кiнәлi болған кезде, егер заңдарда немесе шартта өзгеше
көзделмесе, мiндеттеменi орындамағаны және (немесе) тиiстi дәрежеде орындамағаны
үшiн жауап бередi. Егер борышқор мiндеттеменi тиiстi дәрежеде орындау үшiн өзiне
байланысты шаралардың барлығын қолданғанын дәлелдесе, ол кiнәсiз деп танылады.
2. Кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асырған кезде мiндеттеменi орындамаған немесе
тиiстi дәрежеде орындамаған адам, егер бой бермейтiн күштiң, яғни осы жағдайлар
кезiндегi төтенше және тойтаруға болмайтын мән-жайлардың (дүлей құбылыстар, соғыс
қимылдары және т.б.) салдарынан тиiстi дәрежеде орындауға мүмкiндiк болмағандығын
дәлелдей алмаса, мүлiктiк жауаптылықты көтередi. Ондай мән-жайларға, атап айтқанда,
мiндеттеменi орындау үшiн қажеттi тауарлардың, жұмыстардың немесе қызмет көрсетудiң
рынокта болмауы жатпайды.
Заңдарда немесе шартта жауапкершiлiктiң және одан босатылудың өзге негiздерi
ескерiлуi мүмкiн.
3. Мiндеттеменi қасақана бұзғаны үшiн жауапкершiлiктi жою немесе шектеу
туралы алдын-ала жасалған шарт жарамсыз болады.
360-бап. Мiндеттемедегi кәсiпкерлiк тәуекел
Егер мiндеттемеде кәсiпкердiң тапсырысы бойынша әлдебiр жұмысты орындау
көзделсе, жұмыстың нәтижесiн пайдаланудың мүмкiн еместiгi немесе оны пайдаланудың
тиiмсiз болу тәуекелi кәсiпкерге жүктеледi. Жұмысты тиiстi дәрежеде орындаған адам,
егер шартта өзге кәсiпкерлiк тәуекелдi бөлу көзделмесе, орындау дәрежесiне сәйкес
ақы алуға құқылы.
361-бап. Екiжақты шартты орындамаудың салдары
Егер екiжақты шартта тараптардың бiрде-бiрi жауап бермейтiн мән-жайдың
салдарынан тараптардың бiреуi үшiн мiндеттеменi орындауға мүмкiншiлiк болмаса, заң
құжатында немесе шартта өзгеше көзделмегендiктен, шарттың орындалуын тараптардың
ешқайсысының да талап етуге құқығы жоқ. Мұндай жағдайда тараптардың әрқайсысы өзi
орындағанның бәрiн қайтаруды тиiстi қарсы орындауды алмай-ақ талап етуге құқылы.
362-бап. Борышқордың өз қызметкерлерi үшiн
жауапкершiлiгi
Борышқордың мiндеттемесiн орындау жөнiндегi лауазымды адамдарының немесе өзге
қызметкерлерiнiң әрекеттерi борышқордың әрекеттерi болып есептеледi. Борышқор бұл
әрекеттер үшiн, егер олар мiндеттеменi орындамауға немесе тиiстi дәрежеде
орындамауға әкелiп соқтырса, жауап бередi.
363-бап. Борышқордың үшiншi жақтардың
әрекеттерi үшiн жауапкершiлiгi
1. Үшiншi жақтардың борышқор алдындағы өз мiндеттерiне қатысты әрекетi не
әрекетсiздiгi мiндеттеменi бұзудың себебi болғанда да борышқор несие берушiнiң
алдында жауап бередi.
Егер заңдарда тiкелей орындаушы жауап бередi деп белгiленбесе, борышқор
несие берушi алдындағы өз мiндетiн жүктеген үшiншi жақтардың әрекетi немесе
әрекетсiздiгi үшiн де жауап бередi.
2. Борышқор үшiншi жақтардың әрекеттерiнен немесе әрекетсiздiгiнен
мiндеттеменi бұзғаны үшiн жауапкершiлiктен олардың кiнәсiздiгi дәлелденгеннен кейiн
босатылуы мүмкiн.
Кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асырған кезде борышқор үшiншi жақтардың
әрекеттерiнен немесе әрекетсiздiгiнен мiндеттеменi бұзғаны үшiн жауапкершiлiктен,
егер оған дүлей күштер себепшi болса, босатылады (осы Кодекстiң 359-бабының 2-
тармағы).
3. Үшiншi жақтардың құқықтарымен мiндеттеме нысанасын ауырлатуға байланысты
мiндеттеме бұзылғанда, егер ондай ауырлату несие берушiмен шарт жасасқанға дейiн
пайда болса және несие берушiге ол туралы шарт жасасу кезiнде ескертiлсе ғана,
борышқор жауапкершiлiктен босатылады.
4. Заңдарда немесе шартта үшiншi жақтардың әрекеттерi үшiн борышқор
жауапкершiлiгiнiң өзге жағдайлары көзделуi мүмкiн.
364-бап Несие берушiнiң кiнәсi
1. Егер мiндеттеменiң орындалмауы немесе тиiстi дәрежеде орындалмауы екi
тараптың да кiнәсiнен болса, сот оған сәйкес борышқор жауапкершiлiгiнiң көлемiн
азайтады. Сот, егер несие берушi мiндеттеменiң орындалмауынан немесе тиiстi
дәрежеде орындалмауынан келтiрiлген залал көлемiнiң ұлғаюына қасақана немесе
абайсызда себепкер болса немесе олардың азаюына ақылға қонымды шаралар қолданбаса,
борышқор жауапкершiлiгiнiң мөлшерiн де азайтады.
2. Борышқор заң актiлерi немесе шарт бойынша өзiнiң кiнәсiне қарамастан
мiндеттеменiң орындалмағанына немесе тиiстi дәрежеде орындалмағанына жауап беретiн
жағдайларда да осы баптың 1-тармағының ережелерi тиiсiнше қолданылады.
Ескерту. 364-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 1998.03.02.
N 211 Заңымен.
365-бап. Борышқордың мерзiмдi өткiзiп алуы
1. Мiндеттеменiң орындалу мерзiмiн өткiзiп алған борышқор несие берушiнiң
алдында мерзiмдi өткiзiп алу арқылы келтiрiлген залал үшiн және мерзiмiн өткiзiп
алу кезiнде туындаған кездейсоқтықтан орындай алмауының салдары үшiн жауап бередi.
2. Егер борышқордың мерзiмдi өткiзiп алуы салдарынан мiндеттеменi орындау
несие берушiге керексiз болып қалса, ол мiндеттеменi орындауды қабылдаудан бас
тартып, залалды өтеудi талап ете алады.
3. Несие берушiнiң мерзiмдi өткiзiп алуы себептi мiндеттеме әзiрше орындала
алмайтын болса, борышқор мерзiмдi өткiзiп алушы болып саналмайды (осы Кодекстiң
366-бабы).
366-бап. Несие берушiнiң мерзiмдi өткiзiп алуы
1. Егер несие берушi борышқор ұсынған тиiстi дәрежедегi орындауды қабылдаудан
бас тартса, немесе заңдарда немесе шартта көзделген, не iскерлiк айналым
дәстүрлерiнен немесе аяқталғанға дейiн борышқор өз мiндетiн атқара алмаған
мiндеттiң мәнiнен туындайтын әрекеттердi жасамаған болса, ол мерзiмдi өткiзiп алған
болып есептеледi.
Борышқордың мiндеттеменi орындағанын тиiстi түрде растаудан бас тартқан
жағдайда да несие берушi мерзiмдi өткiзiп алған болып есептеледi.
2. Егер несие берушi мерзiмдi өткiзiп алу, не өзi, не заңдар бойынша немесе
несие берушiнiң тапсыруымен мiндеттеменiң орындалуын қабылдап алу жүктелген адамдар
жауап бермейтiн жағдайларға байланысты болғанын дәлелдеп бермесе, несие берушiнiң
мерзiмдi өткiзiп алуы борышқорға мерзiмдi өткiзiп алудан келтiрiлген залалдың орнын
толтыруға құқық бередi.
Мерзiмдi өткiзiп алған несие берушiге мерзiмдi өткiзiп алған кезде
мiндеттеменi орындаудың кездейсоқ мүмкiн болмай қалуының барлық қолайсыз салдары
жүктеледi.
3. Ақшалай мiндеттеме бойынша борышқор несие берушiнiң мерзiмдi өткiзiп
алғаннан кейiнгi уақытына сыйақы (мүдде) төлеуге мiндеттi емес.
Ескерту. 366-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.11 N 154 Заңымен.
21-тарау. Міндеттемені тоқтату 367-бап. Мiндеттеменi тоқтату негiздерi
1. Мiндеттеме орындалса, талаптан бас тарту төлемi төленсе, борышты есепке
жатқызылса, жаңғыртылса, борышты кешiру арқылы борышқор мен несие берушi бiр тұлға
болса, орындауға мүмкiндiк болмаса, мемлекеттiк органның құжаты шығарылса, азамат
қайтыс болса, заңды тұлға таратылса, толық немесе iшiнара тоқтатылады.
2. Мiндеттеменi тараптардың бiреуiнiң талабы бойынша тек заңдарда көзделген
жағдайларда ғана тоқтатуға жол берiледi.
3. Заңдар мен шартта мiндеттеменi тоқтатудың басқа да негiздерi көзделуi
мүмкiн.
368-бап. Мiндеттеменi орындау арқылы тоқтату
1. Мiндеттеме тиiстi дәрежеде орындалғанда тоқтатылады.
2. Алынып тасталды - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен.
Ескерту. 368-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен.
369-бап. Бас тарту төлемi
Тараптардың келiсiмi бойынша мiндеттеме орындалудың орнына бас тарту төлемiн
беру (ақша төлеу, мүлiк беру және т.б.) арқылы тоқтатылуы мүмкiн. Бас тарту
төлемiнiң мөлшерiн, мерзiмдерiн және тәртiбiн тараптар белгiлейдi.
370-бап. Мiндеттеменi есепке жатқызу арқылы тоқтату
1. Мiндеттеме мерзiмi жеткен, не мерзiмi көрсетiлмеген немесе мерзiмi талап
ету кезiмен белгiленген бiртектес қарсы талапты есепке жатқызу арқылы толық немесе
бөлiк-бөлiгiмен тоқтатылады. Есепке жатқызуға бiр тараптың өтiнiшi жеткiлiктi.
2. Мына талаптарды:
1) егер тараптардың бiрiнiң өтiнiшi бойынша талапқа заңды талап мерзiмiн
қолдануға болса және ол мерзiм өтiп кетсе;
2) азаматтың өмірi мен денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу туралы;
3) алимент өндiрiп алу туралы;
4) өмiр бойы асырау туралы;
4-1) егер кредитордың талабы талап ету құқығын басқаға беру шартынан
(шарттарынан) туындайтын болса, лицензиядан айрылған не консервациялау немесе
тарату процесінде тұрған банкке қойылатын талаптарды;
5) заңдарда немесе шартта көзделген басқа да жағдайларды есепке жатқызуға
жол берiлмейдi.
3. Талап өзгеге өткен жағдайда борышқор жаңа несие берушiнiң талабына қарсы
өзiнiң бастапқы несие берушiге керi талабын есепке жатқызуға құқылы.
Егер талап борышқор талап етудi беру туралы хабарды алған кездегi негiзден
туындаса және талап мерзiмi оны алғанға дейiн туса, не ол мерзiм көрсетiлмесе
немесе талап ету кезiмен белгiленсе, ол есепке жатқызылады.
Ескерту. 370-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211, 2005.12.23 N 107
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.02.10 N 406-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
371-бап. Мiндеттеменiң борышқор мен несие берушінiң бiр
тұлға болуы себептi тоқтатылуы
Мiндеттеме борышқор мен несие берушi бiр тұлға болуы себептi тоқтатылады.
372-бап. Мiндеттеменiң жаңғыртылуға байланысты
тоқтатылуы
1. Мiндеттеме тараптардың арасында болған бастапқы мiндеттеменi ауыстыру
туралы келiсiммен сол адамдардың арасындағы орындаудың өзге нысанасын немесе әдiсiн
көздейтiн басқа мiндеттемемен (жаңғыртылуға байланысты) тоқтатылады.
2. Азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу жөнiндегi
және алимент төлеу жөнiндегi мiндеттемелерге қатысты жаңғыртылуға жол берiлмейдi.
3. Жаңғыртылу, егер тараптардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, бастапқы
мiндеттемеге байланысты қосымша мiндеттемелердi тоқтатады.
373-бап. Борышты кешiру
Несие берушi борышқорды мойнына алған мiндеттерiнен босатқанда, егер бұл
несие берушiнiң мүлкiне қатысты басқа адамдардың құқықтарын бұзбайтын болса,
мiндеттеме тоқтатылады.
374-бап. Орындауға мүмкiндiк болмағандықтан
мiндеттеменiң тоқтатылуы
1. Егер мүмкiндiктiң болмауы борышқор жауап бермейтiн жағдайлардан туындаса,
орындауға мүмкiндiк болмағандықтан мiндеттеме тоқтатылады. Бұл ереженiң күшi
ақшалай мiндеттемелерге қолданылмайды.
2. Тараптың өзi де, екiншi тарап та мiндеттеменi орындауға жауап бермейтiн
мән-жайдан тарап мiндеттеменi орындай алмайтын ретте, егер заңда немесе шартта
өзгеше көзделмесе, бiр тараптың екiншi тараптан мiндеттеменi орындауды талап етуге
құқығы жоқ. Бұл орайда мiндеттеменi орындаған әрбiр тарап орындалғанды қайтаруды
талап етуге құқылы.
3. Борышқор несие берушiнiң әрекеттерi кiнәсiнен мiндеттеменi орындауға
мүмкiндiк болмаған жағдайда несие берушiнiң одан мiндеттеме бойынша атқарғанын
қайтаруды талап етуге құқығы жоқ.
375-бап. Мемлекеттiк органның құжаты негiзiнде
мiндеттеменiң тоқтатылуы
1. Егер жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдарды қоса алғанда, мемлекеттiк
органдардың құжат (жария құжат) шығаруы салдарынан мiндеттеменi толық немесе
iшiнара орындау мүмкiн болмаса, мiндеттеме толық немесе тиiстi бөлiгiнде
тоқтатылады. Осының салдарынан залал шеккен тараптар осы Кодекске сәйкес олардың
орнын толтыруды талап етуге құқылы.
2. Мiндеттеменiң тоқтатылуына негiз болған жария құжат белгiленген тәртiп
бойынша жарамсыз деп танылған жағдайда, егер тараптардың келiсiмiнен немесе
мiндеттеменiң мәнiнен өзгеше жағдай туындамайтын болса және мiндеттеменiң
орындалуына несие берушiнiң мүдделiгi жоғалмаса, мiндеттеме қайтадан қалпына
келтiрiледi.
376-бап. Азаматтың қайтыс болуымен мiндеттеменiң
тоқтатылуы
1. Егер мiндеттеменi орындау борышқордың жеке өзiнiң қатысуынсыз
жүргiзiлмейтiн болса не мiндеттеме басқаша түрде борышқордың жеке басымен
ажырамастай байланысты болса, борышқордың қайтыс болуымен мiндеттеме тоқтатылады.
2. Егер мiндеттеменi орындау несие берушiнiң жеке өзiне арналса, не
мiндеттеме басқаша түрде борышқордың жеке басымен ажырамастай байланысты болса,
несие берушiнiң қайтыс болуымен мiндеттеме тоқтатылады.
377-бап. Заңды тұлғаның таратылуымен мiндеттеменiң
тоқтатылуы
1. Таратылған заңды тұлғаның мiндеттемесiн орындау заңдармен басқа заңды
тұлғаға (азаматтың өмiрi мен денсаулығына зиян келуi салдарынан туындаған
мiндеттемелер бойынша) жүктелген жағдайлардан басқа реттерде, мiндеттеме заңды
тұлға (борышқор немесе несие берушi) таратылғанда тоқтатылады.
2. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдарды қоса алғанда, мемлекеттiк
органдардың қызметiн тоқтату немесе оларды қайта құру осы органдар орындамаған
мiндеттемелердi тоқтатуға әкелiп соқтырмайды. Егер тиiстi органдардың қызметiн
тоқтату немесе оларды қайта құру туралы шешiмде міндеттемені орындау жүктелетін
өзге мемлекеттік орган айқындалмаған болса, көрсетiлген мiндеттемелердi орындау
қарамағында бюджет қаражаты бар органға жүктеледi.
Ескерту. 377-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
2-бөлiмше. Шарт туралы жалпы ережелер
22-тарау. Шарт ұғымы және оның ережелері 378-бап. Шарт ұғымы
1. Екi немесе одан көп адамның азаматтық құқықтар мен мiндеттердi белгiлеу,
өзгерту немесе тоқтату туралы келiсiмi шарт деп танылады.
2. Шартқа осы Кодекстiң 4-тарауында көзделген екiжақты және көпжақты
мәмiлелер туралы ережелер қолданылады.
3. Екiден көп тараптармен жасалатын шарттарға (көпжақты шарттар), егер бұл
осындай шарттардың көпжақтылық сипатына қайшы келмесе, шарт туралы жалпы ережелер
қолданылады.
379-бап. Шарттан туындайтын құқықтық қатынастар
1. Шарттан мiндеттемелiк, заттық, авторлық немесе өзге құқықтық қатынастар
туындауы мүмкiн.
2. Шарттан туындаған мiндеттемелерге, осы тараудың ережелерiнде және осы
Кодексте аталған шарттардың кейбiр түрлерi туралы ережелерiнде өзгеше
көзделмегендiктен, мiндеттемелер жөнiндегi жалпы ережелер қолданылады (осы
Кодекстiң 268-377-баптары).
3. Шарттан (бiрлескен қызмет туралы шарт, құрылтай шарты, авторлық шарт және
басқалар) туындайтын заттық, авторлық немесе өзге де құқықтық қатынастарға, егер
заңдардан, шарттан немесе құқықтық қатынастардың мәнiнен өзгеше туындамаса, осы
тараудың ережелерi қолданылады.
380-бап. Шарт еркiндiгi
1. Азаматтар және заңды тұлғалар шарт жасасуға ерiктi. Осы Кодексте, заң
құжаттарында немесе өз еркiмен қабылдаған мiндеттемеде шарт жасасу мiндетi
көзделген жағдайларды қоспағанда, шарт жасасуға мәжбүр етуге жол берiлмейдi.
2. Тараптар заңдарда көзделген шартты да, көзделмеген шартты да жасаса
алады.
381-бап. Аралас шарт
Тараптар заңдарда көзделген түрлi шарттардың элементтерi бар шарт жасаса
алады (аралас шарт). Тараптардың аралас шарт бойынша қатынастарына, егер
тараптардың келiсiмiнен немесе аралас шарттың мәнiнен өзгеше туындамаса, аралас
шартта элементтерi бар шарттар туралы заңдардың тиiстi бөлiктерi қолданылады.
382-бап. Шарт жағдайларын анықтау
1. Тиiстi шарттың мазмұны, заңдармен жазылған жағдайлардан басқасында, шарт
ережелерi тараптардың өз қалауы бойынша белгiленедi.
Шарттың ережесi заңдарға сәйкес қолданылатын қалыппен көзделген реттерде,
егер тараптардың келiсiмiмен өзгеше (диспозитивтiк қалып) белгiленбесе, тараптар
өздерiнiң келiсiмдерiмен қалыптың қолданылуын жоя алады немесе сол қалыпта
көзделгеннен өзгеше жағдайды белгiлей алады.
2. Егер шарттың ережесiн тараптар немесе диспозитивтiк қалып белгiлемеген
болса, тиiстi жағдайлар тараптардың қатынастарында қолданылатын iскерлiк қызмет
өрiсiндегi әдеттегi құқықтармен белгiленедi.
383-бап. Шарт және заңдар
1. Шарт тараптар үшiн оны жасасу кезiнде қолданылып жүрген заңдармен
белгiленген мiндеттi ережелерге (императивтiк қалыптарға) сәйкес келуге тиiс.
2. Егер шарт жасалғаннан кейiн шарт жасалған кезде қолданылып жүрген
ережелерден өзгеше, тараптар үшiн мiндеттi ережелер заңдармен белгiленген болса,
жасалған шарттың ережелерi оның күнi бұрын жасалған шарттардан туындайтын
қатынастарға да қолданылады деп заңдармен белгiлегендегiден басқа жағдайларда, өз
күшiн сақтайды.
384-бап. Ақылы және ақысыз шарт
1. Шарт бойынша тарап өз мiндеттемелерiн орындағаны үшiн ақы алуы немесе бiр-
бiрiне бiр нәрсе беруi керек болса, бұл ақылы шарт болып табылады.
2. Бiр тарап екiншi тарапқа одан ақы алмай немесе ешнәрсе бермей бiр нәрсенi
ұсынуды мiндетiне алған шарт ақысыз шарт болып табылады.
3. Егер заңдардан, шарттың мазмұнынан немесе мәнiнен өзгеше туындамаса, шарт
ақылы болуы мүмкiн.
385-бап. Баға
1. Шарттың орындалуы тараптардың келiсiмiмен белгiленген баға бойынша
төленедi.
Заң құжаттарында көзделген жағдайларда оған уәкiлдiк берiлген мемлекеттiк
органдар белгiлейтiн немесе реттейтiн баға (тарифтер, бағалар, ставкалар және т.б.)
қолданылады.
2. Шарт жасалғаннан кейiн бағаны өзгертуге шартта, заң құжаттарында
көзделген реттер мен жағдайларда немесе заң құжаттарында белгiленген тәртiп бойынша
жол берiледi.
3. Ақылы шартта баға көзделмеген және шарт ережелерiн негiзге ала отырып оны
анықтау мүмкiн болмаған реттерде шартты орындау шарт жасасу кезiнде осыған ұқсас
жағдайларда әдетте осы сияқты тауарлар, жұмыс немесе қызмет үшiн алынатын баға
бойынша жүргiзiлуге тиiс деп есептеледi.
386-бап. Шарттың қолданылуы
1. Шарт оны жасасқан кезден бастап күшiне енедi және тараптар үшiн мiндеттi
болып табылады (осы Кодекстiң 393-бабы).
2. Тараптар өздерi жасасқан шарттың ережелерi олардың шартты жасасуға дейiн
пайда болған қатынастарына қолданылатындығын белгiлеуге құқылы.
3. Егер заңдарда немесе шартта шарттың қолданылу мерзiмi көзделсе, осы
мерзiмнiң аяқталуы, шарт бойынша тараптар мiндеттемелерiнiң тоқтатылуына әкелiп
соқтырады.
Қолданылу мерзiмi көрсетiлмеген шарт тараптардың онда белгiленген
мiндеттемелердi орындауы аяқталып бiткен кезге дейiн қолданылады деп танылады.
4. Шарттың қолданылу мерзiмiнiң аяқталуы тараптарды осы мерзiм бiткенге
дейiн орын алып келген шартты бұзғандық үшiн жауапкершiлiктен босатпайды.
387-бап. Жария шарт
1. Коммерциялық ұйыммен жасалған және өз қызметiнiң сипатына қарай оған
өтiнiшпен келетiн әркiмге қатысты жүзеге асырылатын тауарларды сату, жұмыстарды
атқару немесе қызмет көрсету жөнiндегi оның мiндеттемелерiн белгiлейтiн шарт жария
шарт деп танылады (бөлшек сауда, көпшiлiк пайдаланатын көлiкпен тасымалдау,
байланыс қызметiн көрсету, энергиямен қамтамасыз ету, медицина, мейманхана қызметiн
көрсету және т.б.).
Коммерциялық ұйымның заңдарда көзделген жағдайлардан басқасында, жария шарт
жасасу жөнiнде бiреуге басқалардан артықшылық жасауға құқығы жоқ.
2. Тұтынушылардың кейбiр категорияларына жеңiлдiк беру заңдармен жол
берiлетiн жағдайларды қоспағанда, тауарлардың, жұмыс пен қызметтiң бағасы, сондай-
ақ жария шарттың өзге ережелерi тұтынушылардың бәрiне бiрдей болып белгiленедi.
3. Тұтынушыға тиiстi тауарлар (жұмыс, қызмет) ұсыну мүмкiншiлiгi бола тұра
коммерциялық ұйымның жария шарт жасасудан бас тартуына жол берiлмейдi.
Коммерциялық ұйым жария шарт жасасудан негiзсiз жалтарған жағдайда осы
Кодекстiң 399-бабындағы 4-тармақта көзделген ережелер қолданылады.
4. Заң құжаттарында көзделген жағдайларда Қазақстан Республикасының Үкiметi
жария шарттарды жасау және орындау кезiнде тараптар үшiн мiндеттi ережелер (үлгi
шарттар, ережелер және т.б.) шығаруы мүмкiн.
5. Жария шарттың осы баптың 2 және 4-тармақтарында белгiленген талаптарына
сәйкес келмейтiн ережелерi жарамсыз болып табылады.
Ескерту. 387-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1997.07.11 N 154 Заңымен.
388-бап. Шарттардың үлгi ережелерi
1. Шартта оның кейбiр ережелерi осындай шарттар үшiн әзiрленген және баспада
басылып шыққан үлгi ережелермен белгiленетiнi көзделуi мүмкiн.
2. Шарттың мазмұнында үлгi ережелерге сiлтеме болмаған жағдайларда, осындай
үлгi ережелер, егер олар осы Кодекстiң 3 және 382-баптарымен белгiленген талаптарға
сай келетiн болса, тараптардың қатынастарына iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi
құқықтар ретiнде қолданылады.
3. Үлгi ережелер үлгi шарт немесе мазмұнында осы ережелер бар өзге құжат
нысанында жазылуы мүмкiн.
389-бап. Қосылу шарты
1. Ережелерiн тараптардың бiреуi формулярларда немесе өзге стандартты
нысандарда белгiлеген және басқа тарап оны ұсынылған шартқа тұтастай қосылу жолы
деп қабылдай алатын шарт қосылу шарты деп танылады.
2. Егер қосылу шарты заңдарға қайшы келмегенiмен, бұл тарапты осындай
шарттар бойынша берiлетiн құқықтардан айыратын болса немесе мiндеттеменi бұзғаны
үшiн басқа тараптың жауапкершiлiгiн жоятын немесе шектейтiн болса не қосылған тарап
үшiн онда анық қиындық келтiретiн, шарттың талаптарын белгiлеуге қатысатын
мүмкiндiгi болып тұрғанда өзiнiң ақылға қонымды түсiнiлетiн мүдделерiн негiзге ала
отырып қабылдамай-ақ қоятын талаптары болса, шартқа қосылған тарап шартты бұзуды
талап етуге құқылы.
3. Осы баптың 2-тармағында көзделген мән-жайлар болған кезде, өзiнiң
кәсiпкерлiк қызметiн жүзеге асыруына байланысты шартқа қосылған тараптың шартты
бұзу туралы қойған талабы, егер қосылған тарап шарттың қандай жағдайларда
жасалғанын бiлсе немесе бiлуге тиiс болса, қанағаттандырылуға жатпайды.
390-бап. Алдын ала жасалатын шарт
1. Алдын ала жасалатын шарт бойынша тараптар алдын ала жасалатын шартта
көзделген жағдайларда мүлiк беру, жұмыс орындау немесе қызмет көрсету туралы
болашақта шарт (негiзгi шарт) жасасуға мiндеттенедi.
2. Алдын ала жасалатын шарт негiзгi шарт үшiн заңдарда белгiленген нысанда,
ал егер негiзгi шарт нысаны белгiленбесе, жазбаша түрде жасалады. Алдын ала
жасалатын шарт нысаны туралы ережелердiң сақталмауы оның жарамсыз болып қалуына
әкелiп соқтырады.
3. Алдын ала жасалатын шартта негiзгi шарттың мәнiн, сондай-ақ басқа да
елеулi жағдайларын белгiлеуге мүмкiндiк беретiн ережелер болуға тиiс.
4. Алдын ала жасалатын шартта тараптар негiзгi шартты жасасуға мiндеттенетiн
мерзiм көрсетiледi.
Егер алдын ала жасалатын шартта мұндай мерзiм белгiленбесе, олар көздеген
шарт алдын ала жасалған кезден бастап бiр жыл iшiнде жасалуға тиiс.
5. Алдын ала шарт жасасқан тарап өзi көздеген шартты жасасудан жалтарған
реттерде, егер заңдарда немесе шартта өзгеше көзделмесе, осы арқылы келтiрiлген
залалды екiншi тарапқа өтеуге мiндеттi.
6. Алдын ала жасалатын шартта көзделген мiндеттемелер, егер тараптар негiзгi
шартты жасасуға тиiс мерзiм бiткенге дейiн ол жасалмаса не тараптардың бiрi екiншi
тарапқа бұл шартты жасасуға ұсыныс жiбермесе, тоқтатылады.
7. Егер ниеттер туралы хаттамада (ниеттер туралы шартта) тараптардың оған
алдын ала жасалатын шарт күшiн беру ниеттерi тiкелей көзделмесе, ол азаматтық-
құқықтық шарт болып табылмайды және оның орындалмауы заңдық зардаптарға әкелiп
соқтырмайды.
391-бап. Үшiншi жақтың пайдасына жасалатын шарт
1. Тараптар несие берушiге емес, шартта көрсетiлген немесе көрсетiлмеген және
борышқордан мiндеттеменi өзiнiң пайдасына орындауды талап етуге құқығы бар үшiншi
жаққа борышқор орындап беруге мiндеттi деп көрсеткен шарт үшiншi жақтың пайдасына
жасалған шарт болып танылады.
2. Егер заңдарда немесе шартта өзгеше көзделмесе, үшiншi жақ борышқорға шарт
бойынша өз құқығын пайдалану ниетiн бiлдiрген кезден бастап тараптар өздерi
жасасқан шартты үшiншi жақтың келiсiмiнсiз бұза алмайды немесе өзгерте алмайды.
3. Борышқор шартта өзiнiң несие берушiге қарсы қоя алатындай қарсылықтарын
үшiншi жақтың талаптарына қарсы қоюға құқылы.
4. Үшiншi жақ шарт бойынша өзiне берiлген құқықтан бас тартқан ретте несие
берушi, егер заңдарға және шартқа қайшы келмесе, бұл құқықты пайдалана алады.
5. Үшінші тұлға шарт бойынша өз құқығын пайдалану ниетін білдірген кезден
бастап және үшінші тұлға өз құқығынан бас тартқан кезге дейін кредитор шарт
талаптарына сәйкес борышкерден үшінші тұлғаның пайдасына міндеттемелерді орындауды
ғана талап етуге құқылы.
Ескерту. 391-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
392-бап. Шартты түсiндiру
1. Сот шарт ережелерiн түсiндiрген кезде ондағы сөздер мен сөйлемдердiң
сөзбе-сөз мәнi ескерiледi. Шарт ережесiнiң сөзбе-сөз мәнi түсiнiксiз болған ретте
ол бүкiл шарттың басқа ережелерiмен және мағынасымен салыстыру арқылы анықталады.
2. Егер осы баптың бiрiншi тармағындағы ережелермен шарт мазмұнын анықтау
мүмкiн болмаса, шарт мақсатын ескере отырып тараптардың шын мәнiндегi ортақ еркi
анықталуға тиiс. Бұл орайда шарт жасасу алдындағы келiссөздер мен хат жазысуды,
тараптардың өзара қатынастарында орныққан тәжiрибенi, iскерлiк қызмет өрiсiндегi
әдеттегi құқықтарды, талаптардың бұдан кейiнгi мiнез-құлқын қоса алғанда, тиiстi
мән-жайлардың бәрi ескерiледi.
23-тарау. Шарт жасасу
393-бап. Шарттың елеулi ережелерi
1. Тараптар арасында шарттың барлық елеулi ережелерi бойынша тиiстi
жағдайларда талап етiлетiн нысанда келiсiмге қол жеткен кезде шарт жасалды деп
есептеледi.
Шарттың мәнi туралы ережелер, заңдарда елеулi деп танылған немесе шарттардың
осы түрi үшiн қажеттi ережелер, сондай-ақ бiр тараптың мәлiмдеуi бойынша келiсiмге
қол жеткiзуге тиiстi барлық ережелер елеулi ережелер болып табылады.
2. Егер шарт жасасу үшiн заң құжаттарына сәйкес мүлiктi беру қажет болса,
шарт тиiстi мүлiк берiлген кезден бастап жасалды деп есептеледi.
394-бап. Шарттың нысаны
1. Егер тараптар белгiлi бiр нысанда шарт жасасуға уағдаласса, заң бойынша
шарттардың осы түрi үшiн бұл нысан талап етiлмесе де, шарт оған уағдаласқан нысан
берiлген кезден бастап жасалды деп есептеледi.
2. Егер шарт жасасу жөнiндегi жазбаша ұсыныс осы Кодекстiң 396-бабының 3-
тармағында көзделген тәртiп бойынша қабылданса, шарттың жазбаша нысаны сақталған
деп есептеледi.
395-бап. Оферта
1. Шарт жасасу туралы бiр немесе бiрнеше нақты жақтарға жасалған ұсыныс, егер
ол жеткiлiктi дәрежеде айқын болып, ұсыныс жасаған жақтың ол қабылданған жағдайда
(акцепт) өзiн сонымен байланысты деп есептеу жөнiндегi ниетiн көрсетсе, оферта деп
танылады. Егер ұсыныста шарттың елеулi ережелерi немесе оларды анықтау тәртiбi
көрсетiлсе, ол жеткiлiктi дәрежеде айқын деп табылады.
2. Оферта оны жiберген жақ ол алушының қолына тигеннен бастап байланысты
етiп қояды.
Егер офертаны қайтарып алу туралы хабар офертаның өзiнен бұрын немесе онымен
қатар келсе, оферта алынбаған болып есептеледi.
3. Егер офертаның өзiнде өзгеше айтылмаса не ұсыныстың мәнiнен немесе ол
жасалған жағдайдан туындамаса, алушының қолына тиген офертаны оның акцептi үшiн
белгiленген мерзiм iшiнде қайтарып алуға болмайды.
4. Жарнама және беймәлiм адамдар тобына жiберiлген өзге де ұсыныстар, егер
ұсыныста тiкелей өзгеше көрсетiлмесе, оферта жасасуға шақыру ретiнде қаралады.
5. Ұсыныс жасаушы жақтың кез келген хабарлаушысымен ұсыныста көрсетiлген
жағдайларда шарт жасасу еркi көрiнетiн, шарттың барлық елеулi ережелерi бар ұсыныс
оферта (жария оферта) деп танылады.
396-бап. Акцепт
1. Оферта жолданған жақтың оны қабылдағаны туралы жауабы акцепт деп танылады.
Акцепт толық әрi бұлтарыссыз болуға тиiс.
2. Егер заң құжатынан, iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан
немесе тараптардың бұрынғы iскерлiк қатынастарынан өзгеше туындамаса, жауап
қайтармау акцепт болып табылмайды.
3. Офертаны алған жақтың оның акцептi үшiн белгiленген мерзiмде онда
көрсетiлген шарт ережелерiн орындау жөнiнде жасаған әрекеттерi (тауарлар тиеп
жөнелту, қызмет көрсету, жұмыс орындау, тиiстi соманы төлеу және т.б.), егер
заңдарда өзгеше көзделмесе немесе офертада көрсетiлмесе, акцепт деп есептеледi.
4. Егер акцептi қайтарып алу туралы хабар оферта жiберген жаққа акцептiң
өзiнен бұрын немесе онымен қатар келсе, акцепт алынбаған болып есептеледi.
397-бап. Шарт жасасу тәртiбi
1. Офертада акцептiге арналған мерзiм көрсетiлген жағдайда, егер оферта
жiберген жақ акцептi онда көрсетiлген мерзiм iшiнде алса, шарт жасалған болып
есептеледi.
2. Жазбаша офертада акцептiге арналған мерзiм көрсетiлмеген жағдайда, егер
оферта жiберген жақ акцептi заңдарда белгiленген мерзiм бiткенге дейiн, ал егер
ондай мерзiм белгiленбесе, оны жеткiлiктi дәрежеде қажеттi уақыт iшiнде алса, шарт
жасалған болып есептеледi.
Оферта акцептiге арналған мерзiм көрсетiлмей ауызша жасалған жағдайда, егер
екiншi тарап оның акцептi туралы дереу мәлiмдесе, шарт жасалған болып есептеледi.
3. Егер оферта жiберген тарап екiншi тарапқа акцептi кеш алғаны туралы дереу
хабарламаса, акцепт туралы мерзiмiнде жiберiлген хабар кешiктiрiлiп алынған
жағдайда, акцепт кешiктiрiлген болып есептелмейдi.
Егер оферта жiберген тарап екiншi тарапқа оның кешiктiрiлiп алынған акцептi
қабылданғаны туралы дереу хабарласа, шарт жасалған болып есептеледi.
4. Офертада ұсынылғаннан өзге жағдайларда шарт жасасуға келiскендiк туралы
жауап акцепт болып табылмайды.
Мұндай жауап офертадан бас тарту және сонымен бiрге жаңа оферта деп
танылады.
398-бап. Шарт жасасатын жер
Егер шартта оны жасасатын жер көрсетiлмесе, шарт азаматтың тұрғылықты жерiнде
немесе оферта жiберген заңды тұлғаның орналасқан жерiнде жасалған болып танылады.
399-бап. Шартты мiндеттi түрде жасасу
1. Осы Кодекске немесе өзге заң құжаттарына сәйкес шарт жасасу тараптардың
бiрi үшiн мiндеттi болған реттерде, бұл тарап екiншi тарапқа акцепт туралы, не
акцепттен бас тартатыны туралы немесе офертаға (шарт жобасына) өзгеше жағдайларға
акцепт жасалатыны туралы (шарт жобасына келiспеушiлiк хаттамасы), егер заңдарда
өзге мерзiм белгiленбесе, не тараптар келiспеген болса, офертаны алған күннен
бастап отыз күннiң iшiнде хабар жiберуi тиiс.
2. Офертаны жiберген және шартты жасасуға мiндеттi тараптан оған өзге
жағдайлармен акцепт жасау туралы хабар (шарт жобасына келiспеушiлiк хаттамасын)
алған тарап шарт жасасу кезiнде пайда болған келiспеушiлiктi осындай хабар алған
күннен бастап отыз күн iшiнде, не акцептiге арналған мерзiм өткен соң, егер
заңдарда шарттардың жекелеген түрлерi туралы өзге мерзiм белгiленбесе, соттың
қарауына беруге құқылы.
3. Егер шарт жасасуға мiндеттi тарап жiберген шарт жобасына отыз күн
мерзiмде шарт жобасына келiспеушiлiк хаттамасы алынса, бұл тарап екiншi тарапқа
шартты сол редакциясында қабылдайтыны туралы, не келiспеушiлiк хаттамасын
қабылдамайтыны туралы келiспеушiлiк хаттамасын алған күннен бастап отыз күн iшiнде
хабарлауға мiндеттi.
Келiспеушiлiк хаттамасын қабылдамаған не оны көрсетiлген мерзiмде қарау
нәтижелерi туралы хабарды алмаған жағдайда келiспеушiлiк хаттамасын жiберген тарап,
егер заңдарда шарттардың жекелеген түрлерi туралы өзгеше белгiленбесе, шарт жасасу
кезiнде пайда болған келiспеушiлiктердi соттың қарауына беруге құқылы.
4. Егер осы Кодекске немесе өзге де заң құжаттарына сәйкес шарт жасасуға
мiндеттi тарап оны жасасудан жалтарса, екiншi тарап шарт жасасуға мәжбүр ету туралы
талап қойып сотқа жүгiнуге құқылы.
Шарт жасасудан негiзсiз жалтаратын тарап екiншi тарапқа шарт жасасудан бас
тарту туғызған залалдың орнын толтыруға тиiс.
400-бап. Шарт жасасу алдындағы даулар
Осы Кодекстiң 399-бабының 2 және 3-тармақтарында көзделген реттерде, сондай-
ақ шарт жасасу кезiнде туындаған келiспеушiлiктер тараптардың келiсуiмен соттың
қарауына берiлген болса, шарттың тараптар келiспеген ережелерi сот шешiмiне сәйкес
белгiленедi.
24-тарау. Шартты өзгерту және бұзу
401-бап. Шартты өзгерту және бұзу негiздерi
1. Егер осы Кодексте, басқа да заң құжаттары мен шартта өзгеше көзделмесе,
шарт тараптардың келiсуiмен өзгертiлуi және бұзылуы мүмкiн.
2. Тараптардың бiреуiнiң талабы бойынша шарт:
1) екiншi тарап шартты едәуiр бұзған кезде;
2) осы Кодексте, басқа да заң құжаттарында немесе шартта көзделген өзге
реттерде тек сот шешiмiмен өзгертiлуi немесе бұзылуы мүмкiн.
Тараптардың бiреуi шартты бұзып, ол екiншi тарап шарт жасасу кезiнде үмiт
артуға құқылы болғанынан едәуiр дәрежеде айрылып қалатындай шығынға әкеп соқса бұл
шарттың едәуiр дәрежеде бұзылуы деп танылады.
3. Шартты орындаудан бiржақты бас тартылған жағдайда (шарттан тиiсiнше
iшiнара немесе толығымен бас тарту (осы Кодекстiң 404-бабы) шарт өзгертiлдi немесе
бұзылды деп есептеледi.
Ескерту. 401-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен.
402-бап. Шартты өзгерту және бұзу тәртiбi
1. Шартты өзгерту және бұзу тәртiбi туралы келiсiм, егер заңдардан, шарттан
немесе iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан өзгеше туындамаса, шарт
жасалатын сияқты нысанда жасалады.
2. Шартты өзгертуге немесе бұзуға ұсыныстан екiншi тараптың бас тартуы
алынғаннан кейiн, не ұсыныста көрсетiлген немесе заңдарда не шартта белгiленген
мерзiмде, ал ондай мерзiм болмаған кезде отыз күн мерзiмде жауап алынбағаннан кейiн
ғана тарап шартты өзгерту немесе бұзу туралы талапты сотқа мәлiмдей алады.
403-бап. Шартты бұзу және өзгерту салдары
1. Шартты бұзу кезiнде тараптардың мiндеттемелерi тоқтатылады.
2. Шарт өзгертiлген кезде тараптардың мiндеттемелерi өзгертiлген түрiнде
қолданыла бередi.
3. Шарт бұзылған немесе өзгертiлген ретте, егер тараптардың келiсуiмен
немесе шарттың өзгеру сипатынан өзгеше туындамайтын болса, мiндеттемелер шартты
өзгерту немесе бұзу туралы тараптар келiсiмге келген кезден бастап, ал шарт сот
тәртiбiмен бұзылған немесе өзгертiлген жағдайда - шартты бұзу немесе өзгерту туралы
сот шешiмi заңды күшiне енген кезден бастап тоқтатылған немесе өзгертiлген болып
есептеледi.
4. Егер заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде өзгеше белгiленбесе,
тараптардың шартты бұзған немесе өзгерткен кезге дейiн мiндеттеме бойынша өздерi
атқарған жұмысты қайтарып берудi талап етуге құқығы жоқ.
5. Егер шартты бұзуға немесе өзгертуге бiр тараптың шартты едәуiр бұзғаны
негiз болса, екiншi тарап шарттың бұзылуынан немесе өзгертiлуiнен келтiрiлген
залалдың орнын толтырылуын талап етуге құқылы.
Ескерту. 403-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен.
404-бап. Шартты орындаудан бiржақты бас тарту
(шарттан бас тарту)
1. Шартты орындаудан бiржақты бас тартуға (Шарттан бас тартуға) осы Кодексте,
өзге де заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде көзделген жағдайларда жол
берiледi.
2. Тараптардың бiрi, атап айтқанда:
1) шартқа негiзделген мiндеттеменi орындау мүмкiн болмаған (осы Кодекстiң
374-бабы);
2) белгiленген тәртiппен екiншi тарапты банкрот деп таныған;
3) шарт жасалғанда негiзге алынған мемлекеттiк органның актiсi өзгертiлген
немесе күшi жойылған жағдайларда шартты орындаудан бас тартуға құқылы.
3. Егер заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе,
шарт мерзiмi көрсетiлмей жасалған жағдайда шартты орындаудан бiржақты бас тартуға
жол берiледi.
4. Егер осы Кодексте, басқа да заң актiлерiнде немесе тараптардың
келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, шартты орындаудан бiржақты бас тартылған жағдайда
бiр тарап бұл туралы екiншi тарапқа бiр айдан кешiктiрмей ескертуге тиiс.
Ескерту. 404-бап жаңа редакцияда - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен.
405-бап. Шарттың қолданылу мерзiмiн ұзарту
Тараптар шарттың қолданылуын жаңа мерзiмге ұзартуға құқылы.
Шарттың қолданылу мерзiмi осы Кодекстiң 397-бабының ережелерi бойынша
ұзартылады.
Қазақстан Республикасының
Президентi
© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат
орталығы" ШЖҚ РМК
Гражданский кодекс Республики Казахстан
Архивная версия
Введен в действие постановлением Верховного Совета Республики Казахстан от 27
декабря 1994 года
ОГЛАВЛЕНИЕ
В тексте после слова "Раздел" цифры "I - III" заменены соответственно цифрами
"1 - 3" в соответствии с Законом РК от 20.12.2004 N 13 (вводится в действие с
01.01.2005).
ОБЩАЯ ЧАСТЬ
Раздел 1. Общие положения
Глава 1. Регулирование гражданско-правовых отношений
Статья 1. Отношения, регулируемые гражданским
законодательством
1. Гражданским законодательством регулируются товарно-денежные и иные
основанные на равенстве участников имущественные отношения, а также связанные с
имущественными личные неимущественные отношения. Участниками регулируемых
гражданским законодательством отношений являются граждане, юридические лица,
государство, а также административно-территориальные единицы.
2. Личные неимущественные отношения, не связанные с имущественными,
регулируются гражданским законодательством, поскольку иное не предусмотрено
законодательными актами либо не вытекает из существа личного неимущественного
отношения.
3. К семейным, трудовым отношениям и отношениям по использованию природных
ресурсов и охране окружающей среды, отвечающим признакам, указанным в пункте 1
настоящей статьи, гражданское законодательство применяется в случаях, когда эти
отношения не регулируются соответственно семейным, трудовым законодательством,
законодательством об использовании природных ресурсов и охране окружающей среды.
4. К имущественным отношениям, основанным на административном или ином
властном подчинении одной стороны другой, в том числе к налоговым и другим
бюджетным отношениям, гражданское законодательство не применяется, за исключением
случаев, предусмотренных законодательными актами.
Статья 2. Основные начала гражданского законодательства
1. Гражданское законодательство основывается на признании равенства
участников регулируемых им отношений, неприкосновенности собственности, свободы
договора, недопустимости произвольного вмешательства кого-либо в частные дела,
необходимости беспрепятственного осуществления гражданских прав, обеспечения
восстановления нарушенных прав, их судебной защиты.
2. Граждане и юридические лица приобретают и осуществляют свои гражданские
права, а также отказываются, если иное не установлено законодательными актами, от
прав своей волей и в своем интересе. Они свободны в установлении своих прав и
обязанностей на основе договора и в определении любых его условий, не
противоречащих законодательству.
3. Товары, услуги и деньги свободно перемещаются и обращаются на всей
территории Республики Казахстан. Ограничения перемещения товаров и услуг вводятся в
соответствии с законодательными актами, если это необходимо для обеспечения
безопасности, защиты жизни и здоровья людей, охраны природы и культурных ценностей.
Сноска. Статья 2 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.1997 N 154; от
25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 3. Гражданское законодательство Республики
Казахстан
1. Гражданское законодательство Республики Казахстан основывается
на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Кодекса, принятых в
соответствии с ним иных законов Республики Казахстан, указов Президента Республики
Казахстан, имеющих силу закона, постановлений Парламента, постановлений Сената и
Мажилиса Парламента (законодательных актов), а также указов Президента Республики
Казахстан, постановлений Правительства Республики Казахстан, регулирующих
отношения, указанные в пунктах 1, 2 статьи 1 настоящего Кодекса.
2. В случае противоречия норм гражданского права, содержащихся в актах
законодательства Республики Казахстан, кроме тех, что указаны в пункте 3 статьи 1
настоящего Кодекса, положениям настоящего Кодекса применяются положения настоящего
Кодекса. Нормы гражданского права, содержащиеся в законодательстве Республики
Казахстан и противоречащие нормам настоящего Кодекса, могут применяться только
после внесения в Кодекс соответствующих изменений.
Нормы гражданского законодательства Республики Казахстан не могут
противоречить основным началам гражданского законодательства Республики Казахстан.
3. Отношения, связанные с созданием, реорганизацией, банкротством и
ликвидацией банков и хлебоприемных предприятий, контролем за банковской
деятельностью и ее аудиторской проверкой, контролем за деятельностью хлебоприемных
предприятий, лицензированием отдельных видов банковских операций, реструктуризацией
банков, осуществлением операций со складскими свидетельствами хлебоприемных
предприятий, регулируются настоящим Кодексом в части, не противоречащей
законодательным актам, регулирующим банковскую деятельность и
деятельность хлебоприемных предприятий.
Отношения между банками и их клиентами, а также отношения между клиентами
через банки регулируются гражданским законодательством в порядке, установленном
пунктом 2 настоящей статьи.
4. Гражданские отношения могут регулироваться обычаями, в том числе обычаями
делового оборота, если они не противоречат гражданскому законодательству,
действующему на территории Республики Казахстан.
5. Министерства и иные центральные исполнительные органы, местные
представительные и исполнительные органы могут издавать акты, регулирующие
гражданские отношения, в случаях и пределах, предусмотренных настоящим Кодексом и
иными актами гражданского законодательства.
6. Установленные настоящим Кодексом и иными законодательными актами
Республики Казахстан права граждан и юридических лиц не могут ограничиваться актами
органов государственного управления и местных представительных и исполнительных
органов. Такие акты являются недействительными с момента их принятия и не должны
применяться.
7. Иностранные физические и юридические лица, а также лица без гражданства
вправе приобретать такие же права и обязаны выполнять такие же обязанности, какие
предусмотрены гражданским законодательством для граждан и юридических лиц
Республики Казахстан, если законодательными актами не предусмотрено иное.
8. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан,
установлены иные правила, чем те, которые содержатся в гражданском законодательстве
Республики Казахстан, применяются правила указанного договора. Международные
договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, к гражданским отношениям
применяются непосредственно кроме случаев, когда из международного договора
следует, что для его применения требуется издание закона.
Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными Указом Президента РК, имеющим силу
Закона, N 2447 от 31.08.95; законами РК от 02.03.1998 N 211; от 15.01.2001 N 141;
от 29.04.2009 N 154-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 11.07.2009 N 185
(вводится в действие с 30.08.2009); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 4. Действие гражданского законодательства во
времени
1. Акты гражданского законодательства не имеют обратной силы и применяются
к отношениям, возникшим после введения их в действие. Юридическая сила акта
гражданского законодательства на отношения, возникшие до введения его в действие,
распространяется в случаях, когда это прямо им предусмотрено.
2. По отношениям, возникшим до введения в действие акта гражданского
законодательства, он применяется к правам и обязанностям, возникшим после введения
его в действие. Отношения сторон по договору, заключенному до введения в действие
акта гражданского законодательства, регулируются в соответствии со статьей 383
настоящего Кодекса.
Статья 5. Применение гражданского законодательства по
аналогии
1. В случаях, когда предусмотренные пунктами 1 и 2 статьи 1 настоящего
Кодекса отношения прямо не урегулированы законодательством или соглашением сторон и
отсутствуют применимые к ним обычаи, к таким отношениям, поскольку это не
противоречит их существу, применяются нормы гражданского законодательства,
регулирующие сходные отношения (аналогия закона).
2. При невозможности использования в указанных случаях аналогии закона права
и обязанности сторон определяются, исходя из общих начал и смысла гражданского
законодательства и требований добросовестности, разумности и справедливости
(аналогия права).
Статья 6. Толкование норм гражданского законодательства
1. Нормы гражданского законодательства должны толковаться в соответствии с
буквальным значением их словесного выражения. При возможности различного понимания
слов, применяемых в тексте законодательных норм, предпочтение отдается пониманию,
отвечающему положениям Конституции Республики Казахстан и основным принципам
гражданского законодательства, изложенным в настоящей главе, прежде всего - в ее
статье 2.
2. При выяснении точного смысла нормы гражданского законодательства
необходимо учитывать исторические условия, при которых она вводилась в действие, и
ее истолкование в судебной практике, если это не нарушает требований, изложенных в
пункте 1 настоящей статьи.
Статья 7. Основания возникновения гражданских прав и
обязанностей
Гражданские права и обязанности возникают из оснований, предусмотренных
законодательством, а также из действий граждан и юридических лиц, которые хотя и не
предусмотрены им, но в силу общих начал и смысла гражданского законодательства
порождают гражданские права и обязанности.
В соответствии с этим гражданские права и обязанности возникают:
1) из договоров и иных сделок, предусмотренных законодательством, а также из
сделок, хотя и не предусмотренных им, но не противоречащих законодательству;
2) из административных актов, порождающих в силу законодательства гражданско-
правовые последствия;
3) из судебного решения, установившего гражданские права и обязанности;
4) в результате создания или приобретения имущества по основаниям, не
запрещенным законодательными актами;
5) вследствие создания изобретений, промышленных образцов, произведений
науки, литературы и искусства и иных результатов интеллектуальной деятельности;
6) вследствие причинения вреда другому лицу, а равно вследствие
неосновательного приобретения или сбережения имущества за счет другого лица
(неосновательного обогащения);
7) вследствие иных действий граждан и юридических лиц;
8) вследствие событий, с которыми законодательство связывает наступление
гражданско-правовых последствий.
Статья 8. Осуществление гражданских прав
1. Граждане и юридические лица по своему усмотрению распоряжаются
принадлежащими им гражданскими правами, в том числе правом на их защиту.
2. Неосуществление прав, принадлежащих гражданам и юридическим лицам, не
влечет прекращения этих прав, за исключением случаев, предусмотренных
законодательными актами.
3. Осуществление гражданских прав не должно нарушать прав и охраняемых
законодательством интересов других субъектов права, не должно причинять ущерба
окружающей среде.
4. Граждане и юридические лица должны действовать при осуществлении
принадлежащих им прав добросовестно, разумно и справедливо, соблюдая содержащиеся в
законодательстве требования, нравственные принципы общества, а предприниматели
также правила деловой этики.
Эта обязанность не может быть исключена или ограничена договором.
Добросовестность, разумность и справедливость действий участников гражданских
правоотношений предполагаются.
5. Не допускаются действия граждан и юридических лиц, направленные на
причинение вреда другому лицу, на злоупотребление правом в иных формах, а также на
осуществление права в противоречии с его назначением.
В случае несоблюдения требований, предусмотренных пунктами 3-5 настоящей
статьи, суд может отказать лицу в защите принадлежащего ему права.
Сноска. Статья 8 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 9. Защита гражданских прав
1. Защита гражданских прав осуществляется судом, арбитражным судом или
третейским судом путем: признания прав; восстановления положения, существовавшего
до нарушения права; пресечения действий, нарушающих право или создающих угрозу его
нарушения; присуждения к исполнению обязанности в натуре; взыскания убытков,
неустойки; признания сделки недействительной; компенсации морального вреда;
прекращения или изменения правоотношений; признания недействительным или не
подлежащим применению не соответствующего законодательству акта органа
государственного управления или местного представительного либо исполнительного
органа; взыскания штрафа с государственного органа или должностного лица за
воспрепятствование гражданину или юридическому лицу в приобретении или
осуществлении права, а также иными способами, предусмотренными законодательными
актами.
2. Обращение за защитой нарушенного права к органу власти или управления не
препятствует обращению в суд с иском о защите права, если законодательными актами
не предусмотрено иное.
3. В случаях, специально предусмотренных законодательными актами, защита
гражданских прав может осуществляться непосредственными фактическими или
юридическими действиями лица, право которого нарушено (самозащита).
4. Лицо, право которого нарушено, может требовать полного возмещения
причиненных ему убытков, если законодательными актами или договором не
предусмотрено иное.
Под убытками подразумеваются расходы, которые произведены или должны быть
произведены лицом, право которого нарушено, утрата или повреждение его имущества
(реальный ущерб), а также неполученные доходы, которые это лицо получило бы при
обычных условиях оборота, если бы его право не было нарушено (упущенная выгода).
5. Убытки, причиненные гражданину или юридическому лицу в результате издания
не соответствующего законодательству акта органа государственной власти, иного
государственного органа, а также действиями (бездействием) должностных лиц этих
органов, подлежат возмещению Республикой Казахстан или соответственно
административно-территориальной единицей.
6. Если наступление правовых последствий нарушения зависит от виновности
нарушителя, предполагается его виновность кроме случаев, когда законодательными
актами предусмотрено иное.
Статья 10. Защита прав предпринимателей и потребителей
1. Предпринимательство - это инициативная деятельность граждан и
юридических лиц, независимо от формы собственности, направленная на получение
чистого дохода путем удовлетворения спроса на товары (работы, услуги), основанная
на праве частной собственности (частное предпринимательство) либо на праве
хозяйственного ведения или оперативного управления государственного предприятия
(государственное предпринимательство). Предпринимательская деятельность
осуществляется от имени, за риск и под имущественную ответственность
предпринимателя.
2. Государство гарантирует свободу предпринимательской деятельности и
обеспечивает ее защиту и поддержку.
3. Права предпринимателей, осуществляющих деятельность, не запрещенную
законодательством, защищаются:
1) возможностью осуществления предпринимательской деятельности без получения
чьих-либо разрешений, кроме лицензируемых видов деятельности;
2) максимально простым явочным порядком регистрации всех видов
предпринимательства во всех сферах экономики в одном регистрирующем органе;
3) ограничением законодательными актами проверок предпринимательской
деятельности, осуществляемых государственными органами;
4) принудительным прекращением предпринимательской деятельности только по
решению суда, вынесенному по основанию, предусмотренному законодательным актом;
5) установлением законодательными актами перечня работ, видов товаров и
услуг, которые запрещены для частного предпринимательства, запрещены или ограничены
для экспорта или импорта;
6) привлечением государственных органов, должностных лиц, а также иных лиц и
организаций к установленной законодательством имущественной ответственности перед
предпринимателями за неправомерное воспрепятствование их деятельности;
6-1) запрещением исполнительным контрольным и надзирающим органам вступать в
договорные отношения с субъектами предпринимательства на предмет выполнения
обязанностей, являющихся функциями этих органов;
7) иными средствами, предусмотренными законодательством.
4. Введение лицензионного порядка по отдельным видам деятельности
устанавливается в целях национальной безопасности, обеспечения правопорядка, защиты
окружающей среды, собственности, жизни и здоровья граждан. Лицензирование отдельных
видов деятельности устанавливается в случаях, если установленные законами
Республики Казахстан требования к продукции, требования по обязательному
подтверждению соответствия отдельных видов продукции, процессов и (или)
государственный контроль за деятельностью недостаточны для достижения целей
государственного администрирования.
5. Коммерческая (предпринимательская) тайна охраняется законом. Порядок
определения сведений, составляющих коммерческую тайну, средства ее защиты, а также
перечень сведений, которые не должны входить в состав коммерческой тайны,
устанавливаются законодательством.
6. Защита прав потребителей обеспечивается средствами, предусмотренными
настоящим Кодексом или иными законодательными актами.
Каждый потребитель имеет, в частности, право на:
- свободное заключение договоров на приобретение товаров, использование работ
и услуг;
- надлежащее качество и безопасность товаров (работ, услуг);
- полную и достоверную информацию о товарах (работах, услугах);
- объединение в общественные организации потребителей.
Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными Указом Президента РК, имеющим силу
Закона, от 27.01.1996 N 2835; законами РК от 11 июля 1997 г. N 154; от 10 июля 1998
г. N 283; от 12 января 2007 года N 222 (вводится в действие по истечении 6 месяцев
со дня его официального опубликования); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 11. Недопустимость злоупотребления свободой
предпринимательства
1. Монополистическая и всякая иная деятельность, направленная на ограничение
или устранение законной конкуренции, получение необоснованных преимуществ,
ущемление прав и законных интересов потребителей, не допускается.
2. Не допускается, за исключением случаев, предусмотренных законодательными
актами, использование предпринимателями гражданских прав в целях ограничения
конкуренции, в том числе:
1) злоупотребление предпринимателями своим доминирующим положением на рынке,
в частности, путем ограничения или прекращения производства либо изъятия из
обращения товаров для создания их дефицита или повышения цен;
2) заключение и исполнение лицами, осуществляющими аналогичную
предпринимательскую деятельность, соглашений о ценах, разделе рынков, устранении
других предпринимателей и об иных условиях, существенно ограничивающих конкуренцию;
3) совершение недобросовестных действий, направленных на ущемление законных
интересов лица, ведущего аналогичную предпринимательскую деятельность, и
потребителей (недобросовестная конкуренция), в частности, путем введения
потребителей в заблуждение относительно изготовителя, назначения, способа и места
изготовления, качества и иных свойств товара другого предпринимателя, путем
некорректного сравнения товаров в рекламной и иной информации, копирования внешнего
оформления чужого товара и иными способами.
Меры по борьбе с недобросовестной конкуренцией устанавливаются
законодательными актами .
Глава 2. Субъекты гражданских прав
Параграф 1. Граждане Республики Казахстан и другие физические лица Статья 12. Понятие физического лица
Под физическими лицами понимаются граждане Республики Казахстан, граждане
других государств, а также лица без гражданства. Положения настоящей главы
применяются ко всем физическим лицам, если иное не установлено настоящим Кодексом.
Статья 13. Правоспособность граждан
1. Способность иметь гражданские права и нести обязанности (гражданская
правоспособность) признается в равной мере за всеми гражданами.
2. Правоспособность гражданина возникает в момент его рождения и прекращается
смертью.
Статья 14. Основное содержание правоспособности
гражданина
Гражданин может иметь на праве собственности имущество, в том числе
иностранную валюту, как в пределах Республики Казахстан, так и за ее границами;
наследовать и завещать имущество; свободно передвигаться по территории республики и
выбирать место жительства; свободно покидать пределы республики и возвращаться на
ее территорию; заниматься любой не запрещенной законодательными актами
деятельностью; создавать юридические лица самостоятельно или с другими гражданами и
юридическими лицами; совершать любые не запрещенные законодательными актами сделки
и участвовать в обязательствах; иметь право интеллектуальной собственности на
изобретения, произведения науки, литературы и искусства, иные результаты
интеллектуальной деятельности; требовать возмещения материального и морального
вреда; иметь другие имущественные и личные права.
Статья 15. Имя гражданина
1. Гражданин приобретает и осуществляет права и обязанности под своим
именем, которое включает фамилию и имя, а также по желанию - отчество.
2. Законодательством могут быть предусмотрены случаи анонимного приобретения
гражданами прав и осуществления обязанностей или использования псевдонима
(вымышленного имени).
3. Имя, полученное гражданином при рождении, а также изменение имени подлежат
регистрации в порядке, установленном законодательством о регистрации актов
гражданского состояния.
4. Гражданин вправе переменить свое имя в порядке,
установленном законодательными актами. Перемена имени не является основанием для
прекращения или изменения его прав и обязанностей, приобретенных под прежним
именем, анонимно или под псевдонимом.
5. Гражданин обязан принимать необходимые меры для извещения своих должников
и кредиторов о перемене его имени и несет риск последствий, вызванных отсутствием у
этих лиц сведений о перемене его имени.
6. Гражданин, переменивший имя, вправе требовать внесения соответствующих
изменений в документы, оформленные на его прежнее имя.
7. Приобретение прав и обязанностей под именем другого лица не допускается.
8. Гражданин вправе требовать запрещения использования его имени, когда это
было сделано без его согласия.
9. Вред, причиненный гражданину в результате неправомерного использования его
имени, подлежит возмещению в соответствии с положениями настоящего Кодекса.
При искажении либо использовании имени гражданина способами или в форме,
затрагивающими его честь, достоинство и деловую репутацию, применяются правила,
предусмотренные статьей 143 настоящего Кодекса.
Cноска. Статья 15 с изменениями, внесенными Законом РК от 12 января 2007 года
N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 16. Место жительства и юридический адрес
гражданина
1. Местом жительства признается тот населенный пункт, где гражданин постоянно
или преимущественно проживает. S990005
2. Местом жительства лиц, не достигших четырнадцати лет (малолетних), или
граждан, находящихся под опекой, признается место жительства их законных
представителей.
3. Гражданин имеет юридический адрес, используемый в отношениях с физическими
и юридическими лицами, а также государством.
Юридическим адресом гражданина признается место его регистрации.
Порядок регистрации граждан определяется Правительством Республики Казахстан.
Cноска. Статья 16 с изменениями, внесенными законами РК от 12.01.2007 N 224
(порядок введения в действие см. ст. 2); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 17. Дееспособность граждан
1. Способность гражданина своими действиями приобретать и осуществлять
гражданские права, создавать для себя гражданские обязанности и исполнять их
(гражданская дееспособность) возникает в полном объеме с наступлением
совершеннолетия, то есть по достижении восемнадцатилетнего возраста.
2. В случае, когда законодательными актами допускается вступление в брак до
достижения восемнадцати лет, гражданин, не достигший восемнадцатилетнего возраста,
приобретает дееспособность в полном объеме со времени вступления в брак.
3. Все граждане имеют равную дееспособность, если иное не установлено
законодательными актами.
Статья 18. Недопустимость лишения и ограничения
правоспособности и дееспособности
1. Никто не может быть ограничен в правоспособности и дееспособности иначе,
как в случаях и порядке, предусмотренных законодательными актами.
2. Несоблюдение установленных законодательными актами условий и порядка
ограничения правоспособности и дееспособности граждан или их права заниматься
предпринимательской либо иной деятельностью влечет недействительность акта
государственного или иного органа, установившего соответствующее ограничение.
3. Полный или частичный отказ гражданина от правоспособности или
дееспособности и другие сделки, направленные на ограничение правоспособности или
дееспособности, недействительны, за исключением случаев, когда такие сделки
допускаются законодательными актами.
Статья 19. Предпринимательская деятельность граждан
1. Граждане вправе заниматься предпринимательской деятельностью без
образования юридического лица, за исключением случаев, предусмотренных настоящим
Кодексом и иными законодательными актами.
2. Государственная регистрация индивидуальных предпринимателей носит явочный
характер и заключается в постановке на учет в качестве индивидуального
предпринимателя.
3. К предпринимательской деятельности граждан, осуществляемой без образования
юридического лица, соответственно применяются правила настоящего Кодекса, которые
регулируют деятельность юридических лиц, являющихся коммерческими организациями,
если иное не вытекает из законодательства или существа правоотношения.
Примечание РЦПИ!
В пункт 4 предусмотрено изменение Законом РК от 30.06.2010 № 297-IV (вводится
в действие с 01.01.2013).
4. Обязательной государственной регистрации подлежат индивидуальные
предприниматели, которые отвечают одному из следующих условий:
1) используют труд наемных работников на постоянной основе;
2) имеют от предпринимательской деятельности совокупный годовой доход,
исчисленный в соответствии с налоговым законодательством, в размере, превышающем
необлагаемый налогом размер совокупного годового дохода, установленный для
физических лиц законодательными актами Республики Казахстан, за исключением лиц,
указанных в пункте 4-1 настоящей статьи.
Деятельность перечисленных индивидуальных предпринимателей без государственной
регистрации запрещается, за исключением случаев, предусмотренных Налоговым кодексом
Республики Казахстан.
4-1. Физическое лицо, не использующее труд работников на постоянной основе,
вправе не регистрироваться в качестве индивидуального предпринимателя при получении
установленных налоговым законодательством Республики Казахстан следующих доходов:
1) облагаемых у источника выплаты;
2) имущественного дохода;
3) прочих доходов.
5. Если индивидуальный предприниматель осуществляет деятельность, подлежащую
лицензированию, он обязан иметь лицензию на право осуществления такой деятельности.
Лицензия выдается в порядке, установленном законодательством о лицензировании.
Правительство Республики Казахстан вправе устанавливать упрощенный порядок
выдачи лицензий индивидуальным предпринимателям.
Сноска. Статья 19 с изменениями, внесенными законами РК от 02.07.1997 года N
144; от 24.12.2001 N 276 (вводится в действие с 1 января 2002 г.); от 10.12.2008 N
101-IV (вводится в действие с 01.01.2009).
Статья 20. Имущественная ответственность гражданина
1. Гражданин отвечает по своим обязательствам всем принадлежащим ему
имуществом, за исключением имущества, на которое в соответствии с законодательными
актами не может быть обращено взыскание.
2. Перечень имущества граждан, на которое не может быть обращено взыскание,
устанавливается Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан.
Статья 21. Банкротство индивидуального предпринимателя
1. Несостоятельность индивидуального предпринимателя (статья 52 настоящего
Кодекса) является основанием для признания его банкротом.
2. Банкротство индивидуального предпринимателя признается в добровольном или
принудительном порядке по правилам, установленным для юридических лиц с учетом
особенностей, предусмотренных пунктами 4 и 5 настоящей статьи. С момента признания
индивидуального предпринимателя банкротом утрачивает силу регистрация его в
качестве индивидуального предпринимателя.
3. При применении к индивидуальному предпринимателю процедур банкротства его
кредиторы по обязательствам, несвязанным с предпринимательской деятельностью, также
вправе предъявить свои требования, если срок исполнения по таким обязательствам
наступил. Требования указанных кредиторов, не заявленные ими в таком порядке, а
также требования, которые не были удовлетворены в полном объеме из конкурсной
массы, сохраняют силу и могут быть предъявлены к взысканию после завершения
процедур банкротства должнику как к физическому лицу. Размер этих требований
уменьшается на сумму полученного удовлетворения в процессе банкротства должника.
4. До удовлетворения требований кредиторов из конкурсной массы покрываются
судебные расходы, а также расходы по выплате вознаграждения конкурсному и
реабилитационному управляющим при условии их назначения. Удовлетворение требований
кредиторов индивидуального предпринимателя в случае признания его банкротом
осуществляется за счет принадлежащего ему имущества в следующей очередности:
1) в первую очередь удовлетворяются требования по взысканию алиментов, а
также требования по возмещению вреда, причиненного жизни и здоровью;
2) во вторую очередь производятся расчеты по оплате труда и выплате
компенсаций лицам, работавшим по трудовому договору, задолженностей по социальным
отчислениям в Государственный фонд социального страхования, по уплате удержанных от
дохода лица обязательных пенсионных взносов, а также вознаграждений по авторским
договорам;
3) в третью очередь удовлетворяются требования кредиторов, обеспеченные
залогом имущества, принадлежащего индивидуальному предпринимателю, в пределах суммы
обеспечения;
4) в четвертую очередь погашается задолженность по налогам и другим
обязательным платежам в бюджет;
5) в пятую очередь производятся расчеты с другими кредиторами в соответствии
с законодательными актами.
5. После завершения расчетов с кредиторами должник, признанный банкротом,
освобождается от исполнения оставшихся обязательств, связанных с
предпринимательской деятельностью, кроме требований граждан, перед которыми лицо,
объявленное банкротом, несет ответственность за причинение вреда жизни или
здоровью, а также иных требований личного характера, предусмотренных
законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 21 в новой редакции - Закон Республики Казахстан от 2 июля 1997
года N 144. Внесены изменения Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211. Статья с
изменениями, внесенными Законами РК от 31 января 2006 года N 125; от 12 января 2007
года N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 22. Дееспособность несовершеннолетних в возрасте
от четырнадцати до восемнадцати лет
1. Несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до восемнадцати
лет совершают сделки с согласия их законных представителей. Форма такого согласия
должна соответствовать форме, которая установлена законодательством для сделки,
совершаемой несовершеннолетним.
2. Несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет вправе
самостоятельно распоряжаться своим заработком, стипендией, иными доходами и
созданными ими объектами права интеллектуальной собственности, а также совершать
мелкие бытовые сделки.
3. При наличии достаточных оснований орган опеки и попечительства может
ограничить или лишить несовершеннолетнего права самостоятельного распоряжения своим
заработком, стипендией, иными доходами и созданными им объектами права
интеллектуальной собственности.
4. Несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет
самостоятельно несут ответственность по сделкам, совершенным ими в соответствии с
правилами настоящей статьи, и несут ответственность за вред, причиненный их
действиями, по правилам настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 22 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 22-1. Объявление несовершеннолетнего полностью
дееспособным (эмансипация)
1. Несовершеннолетний, достигший шестнадцати лет, может быть объявлен
полностью дееспособным, если он работает по трудовому договору или с согласия его
законных представителей занимается предпринимательской деятельностью.
2. Объявление несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипация)
производится по решению органа опеки и попечительства с согласия его законных
представителей либо при отсутствии такого согласия по решению суда.
3. Эмансипированный несовершеннолетний обладает гражданскими правами и несет
обязанности (в том числе по обязательствам, возникшим вследствие причинения им
вреда), за исключением тех прав и обязанностей, для приобретения которых
законодательными актами Республики Казахстан установлен возрастной ценз.
Законные представители не несут ответственности по обязательствам
эмансипированного несовершеннолетнего.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 22-1 в соответствии с Законом РК от
12.01.2007 N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с
изменениями, внесенными Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 23. Дееспособность несовершеннолетних в возрасте
до четырнадцати лет (малолетних)
Сноска. Заголовок статьи 23 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011
№ 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его
первого официального опубликования).
1. За несовершеннолетних, не достигших четырнадцати лет (малолетних), сделки
совершают от их имени законные представители, если иное не предусмотрено
законодательными актами.
2. Несовершеннолетние в возрасте до четырнадцати лет (малолетние) вправе
самостоятельно совершать лишь соответствующие их возрасту мелкие бытовые сделки,
исполняемые при самом их совершении.
Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 24. Согласие органов опеки и попечительства
на совершение сделок несовершеннолетним и
за несовершеннолетнего
Законодательными актами могут быть установлены случаи, когда на совершение
сделки несовершеннолетним и за несовершеннолетнего требуется предварительное
согласие органа опеки и попечительства. P100140
Статья 25. Право несовершеннолетних на внесение
вкладов в банки и распоряжение вкладами
1. Несовершеннолетние вправе вносить вклады в банки и самостоятельно
распоряжаться внесенными ими вкладами.
2. Вкладами, внесенными кем-либо на имя несовершеннолетних, не достигших
четырнадцати лет (малолетних), распоряжаются их родители или иные законные
представители, а несовершеннолетние, достигшие четырнадцати лет, самостоятельно
распоряжаются вкладами, внесенными кем-либо на их имя.
Сноска. Статья 25 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 26. Признание гражданина недееспособным
1. Гражданин, который вследствие психического заболевания или слабоумия не
может понимать значения своих действий или руководить ими, может быть признан судом
недееспособным, в связи с чем над ним устанавливается опека.
2. От имени гражданина, признанного недееспособным, сделки совершает его
опекун. K090193
3. В случае выздоровления или значительного улучшения здоровья
недееспособного, суд признает его дееспособным, после чего с него снимается опека.
Статья 27. Ограничение дееспособности гражданина
1. Гражданин, который вследствие злоупотребления спиртными напитками или
наркотическими веществами ставит свою семью в тяжелое материальное положение, может
быть ограничен судом в дееспособности в порядке, установленном Гражданским
процессуальным кодексом Республики Казахстан. Над ним устанавливается
попечительство. Он вправе самостоятельно совершать мелкие бытовые сделки. Совершать
другие сделки, а также получать заработок, пенсию и иные доходы и распоряжаться ими
он может лишь с согласия попечителя.
2. При прекращении гражданином злоупотребления спиртными напитками или
наркотическими веществами суд отменяет ограничение его дееспособности. На основании
решения суда отменяется установленное над гражданином попечительство.
Статья 28. Признание гражданина безвестно отсутствующим
1. Гражданин может быть по заявлению заинтересованных лиц, признан судом
безвестно отсутствующим, если в течение одного года в месте его жительства нет
сведений о нем.
2. При невозможности установить день получения последних сведений об
отсутствующем началом безвестного отсутствия считается первое число месяца,
следующего за тем, в котором были получены последние сведения об отсутствующем, а
при невозможности установить этот месяц - первое января следующего года.
Статья 29. Охрана имущества безвестно отсутствующего
1. Над имуществом лица, признанного безвестно отсутствующим, на основании
решения суда устанавливается опека. Из этого имущества выдается содержание лицам,
которых безвестно отсутствующий был обязан содержать, и погашается задолженность по
налогам и другим обязательствам безвестно отсутствующего.
2. По заявлению заинтересованных лиц орган опеки и попечительства может
назначить опекуна для охраны и управления имуществом и до истечения одного года со
дня получения последних сведений о местопребывании отсутствующего лица.
Статья 30. Отмена решения о признании безвестно
отсутствующим
В случае явки или обнаружения местопребывания лица, признанного безвестно
отсутствующим, суд отменяет решение о признании его безвестно отсутствующим и об
установлении опеки над его имуществом.
Статья 31. Объявление гражданина умершим
1. Гражданин может быть, по заявлению заинтересованных лиц, объявлен судом
умершим, если в месте его жительства нет сведений о нем в течение трех лет, а если
он пропал без вести при обстоятельствах, угрожавших смертью или дающих основание
предполагать его гибель от несчастного случая, в течение шести месяцев.
2. Военнослужащий или иное лицо, пропавшее без вести в связи с военными
действиями, может быть объявлено умершим не ранее, чем по истечении двух лет со дня
окончания военных действий.
3. Днем смерти лица, объявленного умершим, считается день вступления в
законную силу решения суда об объявлении его умершим. В случаях объявления умершим
лица, пропавшего без вести при обстоятельствах, угрожавших смертью или дающих
основание предполагать его гибель от несчастного случая, суд может признать днем
смерти этого лица день его предполагаемой гибели.
4. На основании вступившего в законную силу решения суда об объявлении лица
умершим, производится запись о его смерти в книгах записей актов гражданского
состояния. Последствия записи таковы же, как и записи о фактической смерти.
Статья 32. Последствия явки лица, объявленного умершим
1. В случае явки или обнаружения места пребывания лица, объявленного
умершим, соответствующее решение отменяется судом.
2. Независимо от времени своей явки гражданин может потребовать от любого
лица возврата сохранившегося имущества, которое безвозмездно перешло к этому лицу
после объявления гражданина умершим.
3. Если имущество лица, объявленного умершим, было отчуждено его
правопреемником третьим лицам, которые к моменту явки лица не уплатили полностью
покупной цены, то к явившемуся переходит право требования неуплаченной суммы.
4. Лица, к которым имущество гражданина, объявленного умершим, перешло по
возмездным сделкам, обязаны возвратить ему это имущество, а при отсутствии у них
имущества - возместить его стоимость, если будет доказано, что в момент
приобретения имущества они знали, что гражданин, объявленный умершим, находится в
живых.
5. Отчуждатель имущества, знавший в момент отчуждения, что лицо, объявленное
умершим, находится в живых, несет солидарную с приобретателем обязанность возврата
или возмещения стоимости имущества.
6. Если имущество лица, объявленного умершим, перешло по праву наследования к
государству и было реализовано, то после отмены решения об объявлении лица умершим
ему возвращается сумма, вырученная от реализации имущества с учетом его рыночной
стоимости на день выплаты.
Параграф 2. Юридические лица
Сноска. Части III, IV, V считать частями V, VI, VII - Законом РК от 10 июля
1998 г. N 282.
I. Общие положения Статья 33. Понятие юридического лица
1. Юридическим лицом признается организация, которая имеет на праве
собственности, хозяйственного ведения или оперативного управления обособленное
имущество и отвечает этим имуществом по своим обязательствам, может от своего имени
приобретать и осуществлять имущественные и личные неимущественные права и
обязанности, быть истцом и ответчиком в суде.
Юридическое лицо должно иметь самостоятельный баланс или смету.
2. Юридическое лицо имеет печать со своим наименованием.
Статья 34. Виды и формы юридических лиц
1. Юридическим лицом может быть организация, преследующая извлечение дохода
в качестве основной цели своей деятельности (коммерческая организация) либо не
имеющая извлечение дохода в качестве такой цели и не распределяющая полученный
чистый доход между участниками (некоммерческая организация).
2. Юридическое лицо, являющееся коммерческой организацией, может быть создано
только в форме государственного предприятия, хозяйственного товарищества,
акционерного общества, производственного кооператива.
3. Юридическое лицо, являющееся некоммерческой организацией, может быть
создано в форме учреждения, общественного объединения, акционерного общества,
потребительского кооператива, общественного фонда, религиозного объединения и в
иной форме, предусмотренной законодательными актами.
Некоммерческая организация может заниматься предпринимательской деятельностью
лишь постольку, поскольку это соответствует ее уставным целям.
3-1. Юридическое лицо, являющееся некоммерческой организацией и содержащееся
только за счет государственного бюджета, может быть создано исключительно в форме
государственного учреждения.
4. Юридические лица могут создавать объединения (статья 110 настоящего
Кодекса).
5. Юридическое лицо действует на основе настоящего Кодекса, Закона о каждой
из форм юридических лиц, иных законодательных актов и учредительных документов.
Сноска. В статью 34 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211; от 10 июля 1998 г. N 282; от 16 декабря 1998 г. N 320; от
12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального
опубликования).
Статья 35. Правоспособность юридического лица
1. Юридическое лицо может иметь гражданские права и нести связанные с его
деятельностью обязанности в соответствии с настоящим Кодексом. Коммерческие
организации, за исключением государственных предприятий, могут иметь гражданские
права и нести гражданские обязанности, необходимые для осуществления любых, не
запрещенных законодательными актами или учредительными документами видов
деятельности.
В случаях, предусмотренных законодательными актами, для юридических лиц,
осуществляющих определенные виды деятельности, может быть исключена или ограничена
возможность заниматься другой деятельностью.
Отдельными видами деятельности, перечень которых определяется законодательными
актами, юридическое лицо может заниматься только на основании лицензии.
2. Правоспособность юридического лица возникает в момент его создания и
прекращается в момент завершения его ликвидации. Правоспособность юридического лица
в сфере деятельности, на занятие которой необходимо получение лицензии, возникает с
момента получения такой лицензии и прекращается в момент ее изъятия, истечения
срока действия или признания недействительной в установленном законодательными
актами порядке.
3. Правоспособность юридического лица, являющегося некоммерческой организацией
и содержащегося только за счет государственного бюджета (государственное
учреждение), определяется настоящим Кодексом и иными законодательными актами
Республики Казахстан.
Сноска. В статью 35 внесены изменения - Законами РК от 2 марта 1998 г. N 211;
от 16 декабря 1998 г. N 320.
Статья 36. Права учредителей (участников) на имущество
созданных ими юридических лиц
1. В отношении обособленного имущества юридического лица его учредители
(участники) могут иметь обязательственные или вещные права.
2. К юридическим лицам, на имущество которых их участники (учредители)
сохраняют обязательственные права, относятся хозяйственные товарищества,
акционерные общества и кооперативы.
3. К юридическим лицам, на имущество которых их учредители сохраняют право
собственности или иное вещное право, относятся организации, обладающие имуществом
на праве хозяйственного ведения или праве оперативного управления.
4. К юридическим лицам, на имущество которых их учредители (участники) не
сохраняют имущественных прав, относятся общественные объединения, общественные
фонды и религиозные объединения.
5. Права учредителей (участников) на имущество созданных ими юридических лиц
иных организационно-правовых форм определяются законодательными актами Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 36 с изменениями, внесенными Законами РК от 10 июля 1998 г. N
282; от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального
опубликования).
Статья 37. Органы юридического лица
1. Юридическое лицо приобретает гражданские права и принимает на себя
обязанности только через свои органы, действующие в соответствии с законодательными
актами и учредительными документами.
2. Виды, порядок назначения или избрания органов юридического лица и их
полномочия определяются законодательными актами и учредительными документами.
Сноска. Статья 37 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 38. Наименование юридического лица
1. Юридическое лицо имеет свое наименование, позволяющее отличить его от
других юридических лиц.
Наименование юридического лица включает в себя его название и указание на
организационно-правовую форму. Оно может включать в себя дополнительную информацию,
предусмотренную законодательством.
Наименование юридического лица указывается в его учредительных документах.
В наименовании юридического лица не допускается использование названий,
противоречащих требованиям законодательства или нормам общественной морали;
собственных имен лиц, если они не совпадают с именем участников либо если участники
не получили разрешения этих лиц (их наследников) на использование собственного
имени.
2. Под определенным наименованием юридическое лицо вносится в единый
государственный регистр юридических лиц.
Наименование юридического лица не должно полностью или в существенной части
дублировать наименование юридических лиц, зарегистрированных в Республике
Казахстан.
Наименование юридического лица, являющегося коммерческой организацией, после
регистрации юридического лица является его фирменным наименованием.
Юридическое лицо имеет исключительное право использования фирменного
наименования. Лицо, неправомерно использующее чужое фирменное наименование, по
требованию обладателя права на фирменное наименование обязано прекратить
использование такого наименования и возместить причиненные убытки.
Права и обязанности юридического лица, связанные с использованием фирменного
наименования, определяются законодательством.
3. (исключен - N 276 от 24.12.2001 г.)
4. Запрещается использование в фирменных наименованиях, знаках обслуживания,
товарных знаках юридических лиц, не являющихся государственными органами, указаний
на официальные названия государственных органов Республики Казахстан, установленные
законодательными актами, актами Президента и Правительства Республики Казахстан.
Сноска. Статья 38 с изменениями, внесенными законами РК от 15.07.1996 N 30; от
02.03.1998 N 211; от 16.07.1999 N 440; от 24.12.2001 N 276 (вводится в действие с
01.01.2002); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 39. Место нахождения юридического лица
1. Местом нахождения юридического лица признается место нахождения его
постоянно действующего органа.
2. Место нахождения юридического лица указывается в его учредительных
документах с записью полного почтового адреса.
3. В отношениях с третьими лицами юридическое лицо не вправе ссылаться на
несоответствие своего фактического адреса адресу, внесенному в единый
государственный регистр юридических лиц. При этом третьи лица вправе направлять
юридическому лицу почтовую и иную корреспонденцию как по адресу, внесенному в
государственный регистр, так и по фактическому адресу.
Сноска. В статью 39 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 40. Учредители юридического лица
1. Юридическое лицо может учреждаться одним или несколькими учредителями.
2. Учредителями юридического лица могут быть собственники имущества либо
уполномоченные ими органы или лица, а в случаях, специально предусмотренных
законодательными актами, - иные юридические лица. При этом юридические лица,
которые владеют имуществом на праве хозяйственного ведения или оперативного
управления, могут быть учредителями других юридических лиц с согласия собственника
или уполномоченного им органа, если иное не предусмотрено законами Республики
Казахстан.
3. Учредители юридического лица не могут иметь какие-либо преимущества перед
другими участниками данного юридического лица, не являющимися его учредителями, за
исключением случаев, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 40 с изменениями, внесенными законами РК от 16.05.2003 N 416;
от 18.02.2011 № 408-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 41. Учредительные документы юридического лица
1. Юридическое лицо осуществляет свою деятельность на основании устава и
учредительного договора или, если юридическое лицо учреждено одним лицом, устава и
оформленного в письменном виде решения об учреждении юридического лица (решения
единственного учредителя), если иное не предусмотрено настоящим Кодексом и
законодательными актами Республики Казахстан. В случаях, предусмотренных
законодательными актами Республики Казахстан, юридическое лицо, являющееся
некоммерческой организацией, может действовать на основании общего положения об
организациях данного вида.
Юридическое лицо, являющееся субъектом малого, среднего и крупного
предпринимательства, может осуществлять свою деятельность на основании типового
устава, содержание которого определяется Правительством Республики Казахстан.
2. Учредительный договор юридического лица заключается, а устав утверждается
его учредителями. Учредительный договор не заключается, если коммерческая
организация учреждается одним лицом.
3. В учредительных документах некоммерческой организации и государственного
предприятия должны быть определены предмет и цели деятельности юридического лица.
Учредительными документами хозяйственного товарищества, акционерного общества
и производственного кооператива могут быть предусмотрены предмет и цели их
деятельности.
4. В учредительном договоре стороны (учредители) обязуются создать
юридическое лицо, определяют порядок совместной деятельности по его созданию,
условия передачи в его собственность (оперативное управление) своего имущества и
участия в его деятельности. Договором определяются также условия и порядок
распределения между учредителями чистого дохода, управления деятельностью
юридического лица, выхода учредителей из его состава и утверждается его устав, если
иное не предусмотрено настоящим Кодексом или законодательными актами об отдельных
видах юридических лиц.
В учредительный договор по согласию учредителей могут быть включены и другие
условия.
4-1. Решение единственного учредителя должно содержать условия передачи в
собственность (хозяйственное ведение, оперативное управление) имущества и иные
решения, не противоречащие законодательству Республики Казахстан.
Решение единственного учредителя-юридического лица принимается его органами,
обладающими правом на принятие таких решений в соответствии с законодательством
Республики Казахстан и уставом данного юридического лица.
5. В уставе юридического лица определяются: его наименование,
местонахождение, порядок формирования и компетенция его органов, условия
реорганизации и ликвидации.
Если юридическое лицо учреждается одним лицом, то в его уставе определяются
также порядок образования имущества и распределения доходов.
В уставе могут содержаться и другие положения, не противоречащие
законодательству Республики Казахстан.
6. В случае противоречий между учредительным договором и уставом одного
юридического лица должны применяться условия:
1) учредительного договора, если они относятся к внутренним отношениям
учредителей;
2) устава, если их применение может иметь значение для отношений юридического
лица с третьими лицами.
7. Все заинтересованные лица вправе ознакомиться с уставом юридического лица.
Сноска. Статья 41 с изменениями, внесенными законами от 15.07.1996 N 30; от
19.06.1997 N 132; от 11.07.1997 N 154; от 02.03.1998 N 211; от 22.04.1998 N 221; от
10.07.1998 N 282; от 16.05.2003 N 416; от 12.01.2007 N 225 (вводится в действие со
дня его официального опубликования); от 04.07.2008 N 54-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2); от 08.12.2009 № 225-IV (порядок введения в действие см. ст.
2); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
Статья 42. Государственная регистрация и
перерегистрация юридических лиц
1. Юридическое лицо подлежит государственной регистрации в органах юстиции, за
исключением случаев, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.
Порядок государственной регистрации определяется законодательством.
2. Данные государственной регистрации, в том числе наименование юридических
лиц, а для коммерческих организаций - фирменное наименование, включаются в единый
государственный регистр юридических лиц.
3. Юридическое лицо считается созданным с момента его государственной
регистрации.
4. Филиалы и представительства регистрируются в установленном
законодательными актами порядке.
Филиалы и представительства подлежат перерегистрации в случае изменения
наименования.
5. Нарушение установленного законом порядка образования юридического лица или
несоответствие его учредительных документов закону влекут отказ в государственной
регистрации юридического лица. Отказ в регистрации по мотивам нецелесообразности
образования юридического лица не допускается.
Отказ в государственной регистрации, а также уклонение от такой регистрации
могут быть обжалованы в суд.
6. Юридическое лицо подлежит перерегистрации в случаях:
1) уменьшения размера уставного капитала;
2) изменения наименования;
3) изменения состава участников в хозяйственных товариществах (за исключением
хозяйственных товариществ, в которых ведение реестра участников хозяйственного
товарищества осуществляется профессиональным участником рынка ценных бумаг, имеющим
лицензию на осуществление деятельности по ведению системы реестров держателей
ценных бумаг).
Изменения, внесенные в учредительные документы по указанным основаниям без
перерегистрации юридического лица, являются недействительными.
В случае внесения других изменений и дополнений в учредительные документы
юридическое лицо извещает об этом регистрирующий орган в месячный срок.
Сноска. Статья 42 с изменениями, внесенными законами РК от 15.07.1996 N 30; от
11.07.1997 N 154; от 02.03.1998 N 211; от 10.07.1998 N 282; от 16.05.2003 N 416; от
08.07.2005 N 72 (порядок введения в действие см. ст.2); от 05.06.2006 N 146
(порядок введения в действие см. ст.2); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 43. Филиалы и представительства
1. Филиалом является обособленное подразделение юридического лица,
расположенное вне места его нахождения и осуществляющее все или часть его функций,
в том числе функции представительства.
2. Представительством является обособленное подразделение юридического лица,
расположенное вне места его нахождения и осуществляющее защиту и представительство
интересов юридического лица, совершающее от его имени сделки и иные правовые
действия, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами
Республики Казахстан.
3. Филиалы и представительства не являются юридическими лицами. Они
наделяются имуществом создавшим их юридическим лицом и действуют на основании
утвержденных им положений.
4. Руководители структурных подразделений (филиалов и представительств)
общественных объединений избираются в порядке, предусмотренном уставом
общественного объединения и положением о его филиале или представительстве.
Руководители структурных подразделений (филиалов и представительств)
религиозных объединений избираются либо назначаются в порядке, предусмотренном
уставом религиозного объединения и положением о его филиале или представительстве.
Руководители филиалов и представительств иных форм юридических лиц
назначаются уполномоченным органом юридического лица и действуют на основании его
доверенности.
Сноска. В статью 43 внесены изменения - Законом Республики Казахстан от 15
июля 1996 года N 30 ; от 23 декабря 2005 года N 107 (порядок введения в действие
см. ст.2 Закона N 107).
Статья 44. Ответственность юридического лица
1. Юридические лица, кроме специальных финансовых компаний, финансируемых
учредителем учреждений и казенных предприятий, отвечают по своим обязательствам
всем принадлежащим им имуществом.
Учреждение отвечает по своим обязательствам находящимися в его распоряжении
деньгами. При их недостаточности ответственность по его обязательствам несет его
учредитель.
Казенное предприятие отвечает по своим обязательствам находящимися в его
распоряжении деньгами.
При недостаточности у казенного предприятия денег субсидиарную ответственность
по его обязательствам несет Республика Казахстан или административно-
территориальная единица средствами соответствующего бюджета.
Специальная финансовая компания отвечает по своим обязательствам в порядке,
предусмотренном законодательством Республики Казахстан о секьюритизации.
2. Учредитель (участник) юридического лица или собственник его имущества не
отвечает по его обязательствам, а юридическое лицо не отвечает по обязательствам
учредителя (участника) юридического лица или собственника его имущества, за
исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом, иными законодательными
актами либо учредительными документами юридического лица.
3. Если банкротство юридического лица вызвано действиями его учредителя
(участника) или собственника его имущества, то при недостаточности средств у
юридического лица, учредитель (участник) или соответственно собственник его
имущества несет перед кредиторами субсидиарную ответственность.
4. Юридическое лицо несет ответственность перед третьими лицами по
обязательствам, принятым органом юридического лица с превышением его полномочий,
установленных учредительными документами, кроме случаев, предусмотренных пунктом 11
статьи 159 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 44 с изменениями, внесенными законами РК от 11 июля 1997 г. N
154; от 2 марта 1998 г. N 211; от 16 декабря 1998 г. N 320; от 4 ноября 1999 г. N
472; от 20 мая 2003 г. N 417; от 20 февраля 2006 года N 127 (порядок введения в
действие см. ст.2); от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня его
официального опубликования); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его
первого официального опубликования).
Статья 45. Реорганизация юридического лица
1. Реорганизация юридического лица (слияние, присоединение, разделение,
выделение, преобразование) производится по решению собственника его имущества или
уполномоченного собственником органа, учредителей (участников), а также по решению
органа, уполномоченного учредительными документами юридического лица, либо по
решению судебных органов в случаях, предусмотренных законодательными актами.
Законодательством могут быть предусмотрены и другие формы реорганизации.
Реорганизация юридического лица - накопительного пенсионного фонда, страховой
(перестраховочной) организации, Фонда гарантирования страховых выплат, специальной
финансовой компании осуществляется с учетом особенностей, предусмотренных
законодательством Республики Казахстан о пенсионном обеспечении, страховании
и страховой деятельности, Фонде гарантирования страховых выплат и секьюритизации.
Реорганизация акционерных обществ осуществляется с учетом особенностей,
установленных законодательным актом Республики Казахстан об акционерных обществах.
2. Реорганизация может быть проведена добровольно или принудительно. V032214
3. Принудительная реорганизация может быть осуществлена по решению судебных
органов в случаях, предусмотренных законодательными актами.
Если собственник имущества юридического лица, уполномоченный им орган,
учредители или орган юридического лица, уполномоченный на реорганизацию его
учредительными документами, не осуществит реорганизацию юридического лица в срок,
определенный в решении судебного органа, суд назначает управляющего юридическим
лицом и поручает ему осуществить реорганизацию этого юридического лица. С момента
назначения управляющего к нему переходят полномочия по управлению делами
юридического лица. Управляющий выступает от имени юридического лица в суде,
составляет разделительный баланс и передает его на утверждение суда вместе с
учредительными документами возникающих в результате реорганизации юридических лиц.
Утверждение судом указанных документов является основанием для государственной
регистрации вновь возникающих юридических лиц.
4. Юридическое лицо считается реорганизованным, за исключением случаев
реорганизации в форме присоединения, с момента регистрации вновь возникших
юридических лиц.
При реорганизации юридического лица путем присоединения к нему другого
юридического лица первое из них считается реорганизованным с момента внесения в
государственный регистр юридических лиц записи о прекращении деятельности
присоединенного юридического лица.
Сноска. Статья 45 с изменениями, внесенными законами РК от 19.06.1997 N 134;
от 18.12.2000 N 128; от 08.07.2005 N 72 (порядок введения в действие см. ст. 2); от
20.02.2006 N 127 (порядок введения в действие см. ст.2); от 30.12.2009 № 234-IV.
Статья 46. Правопреемство при реорганизации
юридических лиц
1. При слиянии юридических лиц права и обязанности каждого из них переходят
к вновь возникшему юридическому лицу в соответствии с передаточным актом.
2. При присоединении юридического лица к другому юридическому лицу к
последнему переходят права и обязанности присоединенного юридического лица в
соответствии с передаточным актом.
3. При разделении юридического лица его права и обязанности переходят к вновь
возникшим юридическим лицам в соответствии с разделительным балансом.
4. При выделении из состава юридического лица одного или нескольких
юридических лиц к каждому из них в соответствии с разделительным балансом переходят
права и обязанности реорганизованного юридического лица.
5. При преобразовании юридического лица одного вида в юридическое лицо
другого вида (изменении организационно-правовой формы) к вновь возникшему
юридическому лицу переходят права и обязанности реорганизованного юридического лица
в соответствии с передаточным актом.
Статья 47. Передаточный акт и разделительный баланс
1. Имущественные права и обязанности реорганизованного юридического лица
переходят к вновь возникшему юридическому лицу: при слиянии и присоединении - в
соответствии с передаточным актом, при разделении и выделении - в соответствии с
разделительным балансом.
Передаточный акт и разделительный баланс должны содержать положения о
правопреемстве по всем обязательствам реорганизованного юридического лица в
отношении всех его кредиторов и должников, включая и обязательства, оспариваемые
сторонами.
2. Передаточный акт и разделительный баланс утверждаются собственником
имущества юридического лица или органом, принявшим решение о реорганизации
юридического лица, и представляются вместе с учредительными документами для
регистрации вновь возникших юридических лиц или внесения изменений в учредительные
документы существующих юридических лиц.
Непредставление с учредительными документами соответственно передаточного
акта или разделительного баланса, а также отсутствие в них положений о
правопреемстве по обязательствам реорганизованного юридического лица влечет отказ в
государственной регистрации вновь возникших юридических лиц.
3. Имущество (права и обязанности) переходит к правопреемнику в момент его
регистрации, если иное не предусмотрено законодательными актами или решением о
реорганизации.
Статья 48. Гарантии прав кредиторов юридического лица
при его реорганизации
1. Собственник имущества юридического лица или орган, принявший решение о
реорганизации юридического лица, обязан письменно уведомить об этом кредиторов
реорганизуемого юридического лица.
2. При разделении и выделении кредитор реорганизуемого юридического лица
вправе потребовать досрочного прекращения обязательства, должником по которому
является это юридическое лицо, и возмещения убытков.
3. Если разделительный баланс не дает возможности определить правопреемника
реорганизованного юридического лица либо если у правопреемника недостаточно
имущества для исполнения обязательств, возникших до реорганизации, вновь возникшие
юридические лица, а также юридическое лицо, из состава которого выделилось другое
юридическое лицо, несут солидарную ответственность по обязательствам
реорганизованного юридического лица перед его кредиторами.
Сноска. Статья 48 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 02.04.2010 № 262-IV (вводится в действие с 21.10.2010).
Статья 49. Основания ликвидации юридического лица
1. По решению собственника его имущества или уполномоченного собственником
органа, а также по решению органа юридического лица, уполномоченного на то
учредительными документами, юридическое лицо может быть ликвидировано по любому
основанию.
Ликвидация юридического лица - накопительного пенсионного фонда, страховой
(перестраховочной) организации, Фонда гарантирования страховых выплат, специальной
финансовой компании, хлопкоперерабатывающей организации осуществляется с учетом
особенностей, предусмотренных законодательством Республики Казахстан о пенсионном
обеспечении, страховании и страховой деятельности, Фонде гарантирования страховых
выплат, секьюритизации и развитии хлопковой отрасли.
2. По решению суда юридическое лицо может быть ликвидировано в случаях:
1) банкротства;
2) признания недействительной регистрации юридического лица в связи с
допущенными при его создании нарушениями законодательства, которые носят
неустранимый характер;
3) отсутствия юридического лица по месту нахождения или по фактическому
адресу, а также учредителей (участников) и должностных лиц, без которых юридическое
лицо не может функционировать в течение одного года;
4) осуществления деятельности с грубым нарушением законодательства:
систематического осуществления деятельности, противоречащей уставным целям
юридического лица;
осуществления деятельности без надлежащего разрешения (лицензии) либо
деятельности, запрещенной законодательными актами;
5) предусмотренных другими законодательными актами.
3. Требование о ликвидации юридического лица по основаниям, указанным в
пункте втором настоящей статьи, может быть предъявлено в суд государственным
органом, которому право на предъявление такого требования предоставлено
законодательными актами, а в случаях банкротства - также кредитором.
Решением суда о ликвидации юридического лица обязанности по осуществлению
ликвидации юридического лица могут быть возложены на собственника его имущества,
уполномоченный собственником орган, орган, уполномоченный на ликвидацию
юридического лица его учредительными документами, либо иной орган (лицо),
назначенный судом.
4. Если стоимость имущества юридического лица, в отношении которого в порядке,
установленном пунктом 1 настоящей статьи, принято решение о ликвидации,
недостаточна для удовлетворения требований кредиторов, такое юридическое лицо может
быть ликвидировано в порядке, установленном законодательством о банкротстве.
5. Ликвидация отдельных видов юридических лиц возможна по решению
соответствующего органа, уполномоченного государством, по основаниям,
предусмотренным законодательными актами. V032214
Сноска. Статья 49 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.1997 N 68; от
19.06.1997 N 134; от 02.03.1998 N 211; от 18.12.2000 N 128; от 24.12.2001 N 276
(вводится в действие с 01.01.2002); от 20.02.2006 N 127 (порядок введения в
действие см. ст.2); от 12.01.2007 N 225 (вводится в действие со дня его
официального опубликования); от 21.07.2007 N 299; от 30.12.2009 № 234-IV; от
25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 50. Порядок ликвидации юридического лица
1. Собственник имущества юридического лица или орган, принявший решение о
ликвидации юридического лица, обязаны незамедлительно письменно сообщить об этом
органу юстиции, осуществляющему регистрацию юридических лиц, налоговому органу по
месту регистрации.
2. Собственник имущества юридического лица или орган, принявший решение о
ликвидации юридического лица, назначают ликвидационную комиссию и устанавливают в
соответствии с настоящим Кодексом порядок и сроки ликвидации.
С момента назначения ликвидационной комиссии к ней переходят полномочия по
управлению имуществом и делами юридического лица. Ликвидационная комиссия от имени
ликвидируемого юридического лица выступает в суде.
3. Ликвидационная комиссия публикует информацию о ликвидации юридического
лица, а также о порядке и сроке заявления претензий его кредиторами в официальных
печатных изданиях центрального органа юстиции. Срок заявления претензий не может
быть менее двух месяцев с момента публикации о ликвидации.
Ликвидационная комиссия принимает меры к выявлению кредиторов и получению
задолженности, а также письменно уведомляет кредиторов о ликвидации юридического
лица.
4. После истечения срока для предъявления претензий кредиторами
ликвидационная комиссия составляет промежуточный ликвидационный баланс, который
содержит сведения о составе имущества ликвидируемого юридического лица, перечне
заявленных кредиторами претензий, а также результатах их рассмотрения.
Промежуточный ликвидационный баланс утверждается собственником имущества
юридического лица или органом, принявшим решение о ликвидации юридического лица.
При составлении промежуточного ликвидационного баланса в состав имущества
ликвидируемого юридического лица не включаются выделенные активы, являющиеся
обеспечением по облигациям, выпущенным в соответствии с законодательством
Республики Казахстан о секьюритизации, и залоговое имущество, являющееся следующим
обеспечением по ипотечным облигациям: права требования по договорам ипотечного
жилищного займа (включая ипотечные свидетельства), а также государственные ценные
бумаги Республики Казахстан в случаях, когда право собственности на указанные
облигации возникло у их держателей или перешло к ним по сделкам либо по иным
основаниям, предусмотренным законодательными актами Республики Казахстан. Указанное
имущество и выделенные активы, являющиеся обеспечением по облигациям, выпущенным в
соответствии с законодательством Республики Казахстан о секьюритизации, передаются
ликвидационной комиссией представителю держателей ипотечных облигаций или
облигаций, выпущенных в соответствии с законодательством Республики Казахстан о
секьюритизации, для расчета с кредиторами - держателями указанных облигаций в
соответствии с законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг.
5. Если у ликвидируемого юридического лица (кроме государственных учреждений)
недостаточно денег для удовлетворения требований кредиторов, ликвидационная
комиссия осуществляет продажу имущества юридического лица с публичных торгов в
порядке, установленном для исполнения судебных решений.
6. Выплата денег кредиторам ликвидируемого юридического лица производится
ликвидационной комиссией в порядке очередности, установленной статьей 51 настоящего
Кодекса, в соответствии с промежуточным ликвидационным балансом, начиная со дня его
утверждения. Особенности распределения имущества акционерных обществ
устанавливаются законодательством о них.
7. После завершения расчетов с кредиторами ликвидационная комиссия составляет
ликвидационный баланс, который утверждается собственником имущества юридического
лица или органом, принявшим решение о ликвидации юридического лица.
8. Оставшееся после удовлетворения требований кредиторов имущество
направляется на цели, указанные в учредительных документах.
9. При недостаточности у ликвидируемого казенного предприятия имущества, а у
ликвидируемого учреждения - денег для удовлетворения требований кредиторов
последние вправе обратиться в суд с иском об удовлетворении оставшейся части
требований за счет собственника имущества этого предприятия или учреждения.
9-1. Исключен Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня
его первого официального опубликования).
10. Ликвидация юридического лица считается завершенной, а юридическое лицо -
прекратившим существование после внесения об этом записи в государственный регистр
юридических лиц.
Сноска. Статья 50 с изменениями, внесенными законами РК от 15 июля 1996 года N
30; от 11 июля 1997 г. N 154; от 2 марта 1998 г. N 211; от 10 июля 1998 г. N 282;
от 16 декабря 1998 г. N 320; от 3 июня 2003 г. N 426; от 10 января 2006 года N 115
(вводится в действие со дня его официального опубликования); от 20 февраля 2006
года N 127 (порядок введения в действие см. ст.2); от 12 января 2007 года N 225
(вводится в действие со дня его официального опубликования); от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 51. Удовлетворение требований кредиторов
1. При ликвидации юридического лица требования его кредиторов
удовлетворяются в следующей очередности:
1) в первую очередь - удовлетворяются требования по уплате удержанных из
заработной платы и (или) иного дохода алиментов, а также требования граждан, перед
которыми ликвидируемое юридическое лицо несет ответственность за причинение вреда
жизни или здоровью, путем капитализации соответствующих повременных платежей;
2) во вторую очередь - производятся расчеты по оплате труда и выплате
компенсаций лицам, работавшим по трудовому договору, задолженностей по социальным
отчислениям в Государственный фонд социального страхования, по уплате удержанных из
заработной платы обязательных пенсионных взносов, а также вознаграждений по
авторским договорам, за исключением случаев, когда часть сумм требований в
соответствии с законодательным актом, регулирующим вопросы банкротства,
удовлетворяются в пятую очередь;
3) в третью очередь - удовлетворяются требования кредиторов по
обязательствам, обеспеченным залогом имущества ликвидируемого банкрота, в пределах
суммы обеспечения, за исключением требований кредиторов-держателей ипотечных
облигаций, обеспеченных залогом прав требования по договорам ипотечного жилищного
займа (включая залог ипотечных свидетельств), а также государственных ценных бумаг
Республики Казахстан в случаях, когда право собственности на указанные облигации
возникло у их держателей или перешло к ним по сделкам либо по иным основаниям,
предусмотренным законодательными актами Республики Казахстан;
4) в четвертую очередь - погашается задолженность по налогам и другим
обязательным платежам в бюджет;
5) в пятую очередь - производятся расчеты с другими кредиторами в
соответствии с законодательными актами.
2. Требования каждой очереди удовлетворяются после полного удовлетворения
требований предыдущей очереди.
3. При недостаточности имущества ликвидируемого юридического лица оно
распределяется между кредиторами соответствующей очереди пропорционально суммам
требований, подлежащих удовлетворению, если иное не установлено законом.
4. В случае отказа ликвидационной комиссии в удовлетворении требований
кредитора либо уклонения от их рассмотрения кредитор вправе до утверждения
ликвидационного баланса юридического лица обратиться в суд с иском к ликвидационной
комиссии. По решению суда требования кредитора могут быть удовлетворены за счет
оставшегося имущества ликвидированного юридического лица.
5. Оставшееся после удовлетворения требований кредиторов имущество
юридического лица передается его собственнику или учредителям (участникам), имеющим
вещные права на это имущество или обязательственные права в отношении юридического
лица, если иное не предусмотрено законодательством или учредительными документами
юридического лица.
6. Претензии кредиторов, не удовлетворенные из-за недостаточности имущества
ликвидируемого юридического лица, а также не заявленные до утверждения
ликвидационного баланса, считаются погашенными.
Погашенными считаются также требования кредиторов, не признанные
ликвидационной комиссией, если кредитор не обращался с иском в суд, и требования, в
удовлетворении которых решением суда кредитору отказано.
Сноска. Статья 51 - с изменениями, внесенными Законами РК от 21 января 1997 г.
N 68; от 2 марта 1998 г. N 211; от 11 июля 2001 года N 239; от 3 июня 2003 г. N
426; от 8 апреля 2004 г. N 542 (вводится в действие с 1 января 2005 г.); от 12
января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 52. Банкротство
Банкротство - признанная решением суда несостоятельность должника,
являющаяся основанием для его ликвидации.
Под несостоятельностью понимается установленная судом неспособность должника
- индивидуального предпринимателя или юридического лица - в полном объеме
удовлетворить требования кредиторов по денежным обязательствам, произвести расчеты
по оплате труда с лицами, работающими по трудовому договору, обеспечить уплату
налогов и других обязательных платежей в бюджет, социальных отчислений в
Государственный фонд социального страхования, а также обязательных пенсионных
взносов.
Сноска. Статья 52 в редакции Закона РК от 21.01.1997 N 68; от 29.06.1998 N
238; с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 60-IV (порядок введения
в действие см. ст.2).
Статья 53. Признание банкротства
1. Признание банкротства возможно в добровольном или принудительном
порядке. Z970067
2. Признание банкротства в добровольном порядке осуществляется на основании
заявления должника в суд. P00003S
3. Признание банкротства в принудительном порядке осуществляется на основании
заявления в суд кредитора, а в случаях, предусмотренных законодательными актами, и
иных лиц.
Сноска. Статья 53 - в редакции Законов Республики Казахстан от 21 января 1997
г. N 68; от 29 июня 1998 г. N 238.
Статья 54. Реабилитационная процедура по делам о
банкротстве
К несостоятельному должнику могут быть применены любые не противоречащие
законодательству меры, направленные на восстановление его платежеспособности с
целью предотвращения ликвидации.
Указанные меры реализуются в рамках реабилитационной процедуры, порядок и
сроки осуществления которой определяются законодательством о банкротстве.
Сноска. Статья 54 в редакции Закона РК от 21.01.1997 N 68; с изменением,
внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 54-1. Внешнее наблюдение
Процедура внешнего наблюдения может быть введена судом в целях:
обеспечения сохранности имущества должника;
выявления признаков преднамеренного и ложного банкротства;
проведения анализа финансового состояния, определения возможности или
невозможности восстановления платежеспособности должника и действий (бездействия)
по уклонению от исполнения обязательств перед кредиторами;
контроля со стороны кредиторов за состоянием финансово-хозяйственной
деятельности должника и проведением им реорганизации;
контроля за совершением сделок по отчуждению основных средств, передаче
имущества в залог или аренду, а также иных сделок по ценам значительно ниже
рыночных либо без достаточных оснований, исполнение которых может повлечь убытки
для должника.
Применение внешнего наблюдения осуществляется в порядке,
установленном законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Глава дополнена статьей 54-1 - Законом РК от 10 января 2006 года N
115 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями,
внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 60-IV (порядок введения в действие см. ст.2)
Статья 55. Последствия возбуждения конкурсного
производства
1. С момента возбуждения конкурсного производства:
1) несостоятельному должнику запрещается отчуждение (кроме случаев, когда
разрешение на отчуждение дано собранием кредиторов), передача имущества и погашение
обязательств;
2) сроки всех долговых обязательств несостоятельного должника считаются
истекшими;
3) прекращается начисление неустойки и вознаграждения (интереса) по всем
видам задолженности несостоятельного должника;
4) снимаются все законодательные ограничения на обращение взыскания на
имущество несостоятельного должника;
5) прекращаются споры имущественного характера с участием несостоятельного
должника, рассматриваемые в суде, если принятые по ним решения не вступили в
законную силу.
2. Все требования имущественного характера с этого момента могут быть
предъявлены должнику только в рамках конкурсного производства.
Сноска. В статью 55 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 29 июня 1998 г. N 238.
Статья 56. Освобождение несостоятельного должника от
долгов
1. После продажи имущества и распределения вырученных от продажи денег между
кредиторами несостоятельный должник освобождается от исполнения оставшихся
обязательств и иных требований, предъявленных к исполнению и учтенных при признании
юридического лица банкротом.
2. Несостоятельный должник не получает освобождение от обязательств в случае,
если он скрыл или передал в целях сокрытия другому лицу в течение трех лет до
начала ликвидационного производства часть своего имущества, утаил или
сфальсифицировал необходимую отчетную информацию, включая бухгалтерские книги,
счета, документы.
Сноска. Статья 56 - в редакции Закона РК от 2 марта 1998 г. N 211; с
изменениями - Законом РК от 11 июля 2001 года N 239; от 10 января 2006 года N 115
(вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 57. Прекращение деятельности юридического
лица-банкрота
1. Признание судом юридического лица банкротом влечет его ликвидацию.
2. Деятельность предприятия-банкрота считается прекращенной с момента
исключения его из государственного регистра юридических лиц.
II. Хозяйственное товарищество
1. Общие положения Статья 58. Основные положения о хозяйственном
товариществе
1. Хозяйственным товариществом признается коммерческая организация с
разделенным на доли (вклады) учредителей (участников) уставным капиталом.
Имущество, созданное за счет вкладов учредителей (участников), а также
произведенное и приобретенное хозяйственным товариществом в процессе его
деятельности, принадлежит товариществу на праве собственности.
2. Хозяйственные товарищества могут создаваться в форме полного товарищества,
коммандитного товарищества, товарищества с ограниченной ответственностью,
товарищества с дополнительной ответственностью.
3. Хозяйственное товарищество, кроме полного и коммандитного товарищества,
может быть создано одним лицом, которое становится его единственным участником.
Участниками полного товарищества и полными товарищами в коммандитном
товариществе могут быть только граждане.
4. Учредительными документами хозяйственного товарищества являются
учредительный договор и устав.
Учредительным документом хозяйственного товарищества, которое учреждено одним
лицом (одним участником), является устав.
5. Учредительные документы хозяйственного товарищества (устав и учредительный
договор), за исключением хозяйственного товарищества, являющегося субъектом малого
предпринимательства, подлежат нотариальному удостоверению.
6. Учредительные документы хозяйственного товарищества должны содержать помимо
сведений, указанных в пунктах 4 и 5 статьи 41 настоящего Кодекса, условия о размере
долей каждого из участников; о размере, составе, сроках и порядке внесения ими
вкладов в уставный капитал товарищества; об ответственности участников за нарушение
обязанностей по внесению вкладов в уставный капитал товарищества, а также иные
сведения, предусмотренные законодательными актами.
8. Хозяйственное товарищество может быть учредителем других хозяйственных
товариществ за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами.
9. Хозяйственное товарищество вправе заключить с профессиональным участником
рынка ценных бумаг, имеющим лицензию на осуществление деятельности по ведению
системы реестров держателей ценных бумаг, договор на ведение реестра участников
хозяйственного товарищества.
Действие учредительного договора прекращается со дня формирования реестра
участников хозяйственного товарищества. Документом, подтверждающим право на долю в
уставном капитале хозяйственного товарищества, ведение реестра участников которого
осуществляется профессиональным участником рынка ценных бумаг, имеющим лицензию на
осуществление деятельности по ведению системы реестров держателей ценных бумаг,
является выписка из реестра участников хозяйственного товарищества.
В случае преобразования акционерного общества в хозяйственное товарищество,
ведение реестра участников которого будет осуществляться профессиональным
участником рынка ценных бумаг, имеющим лицензию на осуществление деятельности по
ведению системы реестров держателей ценных бумаг, учредительный договор не
заключается.
Права на доли участия в уставном капитале хозяйственного товарищества,
ведение реестра участников которого осуществляется профессиональным участником
рынка ценных бумаг, имеющим лицензию на осуществление деятельности по ведению
системы реестров держателей ценных бумаг, возникают с момента регистрации этих прав
в реестре участников хозяйственного товарищества.
Порядок формирования, ведения и хранения реестра участников хозяйственного
товарищества устанавливается законодательством Республики Казахстан.
Сноска. Статья 58 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.1997 N 154;
от 02.03.1998 N 211; от 10.07.1998 N 282; от 16.05.2003 N 416; от 08.07.2005 N 72
(порядок введения в действие см. ст. 2); от 12.01.2007 N 225 (вводится в действие
со дня его официального опубликования); от 20.01.2010 № 239-IV.
Статья 59. Вклад в уставный капитал хозяйственного
товарищества. Доля участника в уставном
капитале и имуществе хозяйственного
товарищества
1. Вкладом в уставный капитал хозяйственного товарищества могут быть деньги,
ценные бумаги, вещи, имущественные права, включая права на результаты
интеллектуальной деятельности, и иное имущество (за исключением специальных
финансовых компаний, создаваемых в соответствии с законодательством Республики
Казахстан о секьюритизации, и исламских специальных финансовых компаний,
создаваемых в соответствии с законодательством Республики Казахстан о рынке ценных
бумаг, уставный капитал которых формируется исключительно деньгами). V095687
Вклады учредителей (участников) в уставный капитал в натуральной форме или в
виде имущественных прав оцениваются в денежной форме по соглашению всех учредителей
или по решению общего собрания всех участников товарищества. Если стоимость такого
вклада превышает сумму, эквивалентную двадцати тысячам размеров месячных расчетных
показателей, ее оценка должна быть подтверждена независимым экспертом.
При перерегистрации хозяйственного товарищества денежная оценка вклада его
участника может подтверждаться бухгалтерскими документами товарищества либо
аудиторским отчетом.
Учредители (участники) товарищества в течение пяти лет с момента такой оценки
несут солидарную ответственность перед кредиторами товарищества в пределах суммы,
на которую завышена оценка вклада.
В случаях, когда в качестве вклада товариществу передается право пользования
имуществом, размер этого вклада определяется платой за пользование таким
имуществом, исчисленной за весь срок, указанный в учредительных документах.
Не допускается внесение вкладов в виде личных неимущественных прав и иных
нематериальных благ, а также путем зачета требований участников к товариществу.
2. Доли всех участников в уставном капитале и соответственно их доли в
стоимости имущества хозяйственного товарищества (доля в имуществе) пропорциональны
их вкладам в уставный капитал, если иное не предусмотрено учредительными
документами.
Участник хозяйственного товарищества имеет право закладывать и продавать свою
долю в имуществе товарищества, если иное не предусмотрено законодательными актами
или учредительными документами.
3. Порядок и сроки внесения вкладов в уставный капитал, а также
ответственность за неисполнение обязательств по формированию уставного капитала
устанавливаются законодательными актами и (или) учредительными документами.
4. Уменьшение уставного капитала хозяйственного товарищества допускается
после уведомления всех его кредиторов. Последние вправе в этом случае потребовать
досрочного прекращения или исполнения соответствующих обязательств товарищества и
возмещения им убытков.
Уменьшение уставного капитала в нарушение установленного настоящим пунктом
порядка является основанием для ликвидации товарищества по решению суда на
основании заявления заинтересованных лиц.
Сноска. Статья 59 с изменениями, внесенными законами РК от 15.07.1996 N 30; от
11.07.1997 N 154; от 02.03.1998 N 211; от 20.02.2006 N 127 (порядок введения в
действие см. ст.2); от 05.05.2006 N 139 (порядок введения в действие см. ст.2); от
12.02.2009 № 133-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 60. Управление хозяйственным товариществом
1. Высшим органом хозяйственного товарищества является общее собрание его
участников.
В хозяйственных товариществах, кроме полного и коммандитного товарищества,
учрежденных одним лицом, полномочия общего собрания принадлежат его единственному
участнику.
2. В хозяйственном товариществе создается исполнительный орган (коллегиальный
и (или) единоличный), осуществляющий текущее руководство его деятельностью и
подотчетный общему собранию его участников. Единоличный орган управления может быть
избран не из числа его участников.
В качестве коллегиальных органов товарищества могут быть созданы:
1) правление (дирекция);
2) наблюдательный совет;
3) другие органы в случаях, предусмотренных законодательными актами или
решением общего собрания участников хозяйственного товарищества.
3. Компетенция органов хозяйственного товарищества, порядок их избрания
(назначения), а также порядок принятия ими решений определяются в соответствии с
настоящим Кодексом, законодательными актами и учредительными документами.
4. Хозяйственное товарищество может для проверки и подтверждения правильности
финансовой отчетности привлекать аудиторскую организацию, не связанную
имущественными интересами с товариществом или его участниками (внешний аудит).
Аудиторская проверка хозяйственного товарищества должна быть проведена в
любое время по требованию одного или нескольких участников товарищества за счет его
(их) средств.
Порядок проведения аудиторской проверки деятельности хозяйственного
товарищества определяется законодательством и учредительными документами
товарищества.
Сноска. В статью 60 внесены изменения - Законами РК от 2 марта 1998 г. N 211;
от 22 апреля 1998 г. N 221; от 5 мая 2006 года N 139 (порядок введения в действие
см. ст.2 Закона РК N 139); от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня
его официального опубликования).
Статья 61. Права и обязанности участников
хозяйственного товарищества
1. Участники хозяйственного товарищества имеют право:
1) участвовать в управлении делами хозяйственного товарищества в порядке,
определенном учредительными документами;
2) получать информацию о деятельности хозяйственного товарищества и
знакомиться с его документацией в установленном учредительными документами порядке;
3) принимать участие в распределении чистого дохода. Условия учредительных
документов, предусматривающие устранение одного или нескольких участников от
участия в распределении чистого дохода, недействительны;
4) получать в случае ликвидации хозяйственного товарищества часть его
имущества, соответствующую их доле в имуществе товарищества, оставшегося после
расчетов с кредиторами, или его стоимость.
Участники хозяйственного товарищества могут иметь и другие права,
предусмотренные законодательными актами и учредительными документами.
2. Участники хозяйственного товарищества обязаны:
1) соблюдать требования учредительных документов;
2) вносить вклады в порядке, размерах, способами и в сроки, предусмотренные
учредительными документами;
3) не разглашать сведения, которые хозяйственным товариществом объявлены
коммерческой тайной.
Участники хозяйственного товарищества могут нести и другие обязанности,
предусмотренные законодательными актами Республики Казахстан и учредительными
документами.
Сноска. Статья 61 с изменениями, внесенными Законами РК от 11 июля 1997 г. N
154; от 2 марта 1998 г. N 211; от 19 февраля 2007 года N 230 (порядок введения в
действие см. статью 2).
Статья 62. Преобразование хозяйственных товариществ
1. Хозяйственные товарищества одного вида могут преобразовываться в
хозяйственные товарищества другого вида либо в акционерные общества или
производственные кооперативы по решению общего собрания участников в случаях и в
порядке, установленных законодательными актами.
2. При преобразовании полного или коммандитного товарищества в акционерное
общество, товарищество с ограниченной или дополнительной ответственностью каждый
полный товарищ, ставший участником акционерного общества, товарищества с
ограниченной или дополнительной ответственностью, в течение двух лет несет
субсидиарную ответственность всем своим имуществом по обязательствам, перешедшим к
акционерному обществу, товариществу с ограниченной или дополнительной
ответственностью от полного или коммандитного товарищества. Отчуждение бывшим
полным товарищем принадлежащих ему акций (долей) не освобождает его от такой
ответственности.
Сноска. Пункт 1 статьи 62 дополнен на основании Закона Республики Казахстан от
15 июля 1996 года N 30 "О внесении изменений и дополнений в некоторые
законодательные акты Республики Казахстан". Внесены изменения - Законом РК от 16
июля 1999 г. N 436.
2. Полное товарищество Статья 63. Основные положения о полном товариществе
1. Полным признается товарищество, участники которого при недостаточности
имущества полного товарищества несут солидарную ответственность по его
обязательствам всем принадлежащим им имуществом.
2. Гражданин может быть участником только одного полного товарищества.
Статья 64. Уставный капитал полного товарищества
1. Размер уставного капитала полного товарищества определяется его
учредителями, но не может быть менее минимального размера,
установленного законодательными актами.
Сноска. В статью 64 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 65. Ведение дел полного товарищества
1. Высшим органом полного товарищества является общее собрание участников.
Решение по внутренним вопросам полного товарищества принимается по общему
соглашению всех участников. Учредительным договором товарищества могут быть
предусмотрены случаи, когда решение принимается большинством голосов участников.
Каждый участник полного товарищества имеет один голос, если учредительным договором
не предусмотрен иной порядок определения количества голосов его участников.
Учредительным договором может быть предусмотрено, что количество голосов, которым
располагают участники, определяется соразмерно их доли в уставном капитале.
2. Управление полным товариществом с учетом положений пункта 1 настоящей
статьи осуществляют исполнительные органы полного товарищества. Виды, порядок
образования органов управления и их компетенция определяются учредительными
документами.
3. Участник полного товарищества не вправе без согласия остальных участников
совершать от своего имени и в своих интересах или в интересах третьих лиц сделки,
однородные с теми, которые составляют предмет деятельности товарищества. При
нарушении этого правила товарищество вправе по своему выбору потребовать от такого
участника либо возмещения причиненных товариществу убытков, либо передачи
товариществу всей приобретенной по таким сделкам выгоды.
4. Органы полного товарищества, которым поручено ведение дел товарищества,
обязаны представлять всем участникам по их требованию полную информацию о своей
деятельности.
5. Участник, действовавший в общих интересах, не имея полномочий, в случаях,
когда его действия не будут одобрены всеми остальными участниками, вправе требовать
от товарищества возмещения произведенных им расходов при условии, если докажет, что
благодаря его действиям товарищество сберегло или соответственно приобрело
имущество, превышающее по стоимости понесенные товариществом расходы.
Сноска. В статью 65 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 66. Переход доли (части доли) участника полного
товарищества
1. Передача участником своей доли (части доли) другим участникам полного
товарищества либо третьим лицам возможна лишь с согласия всех остальных участников.
2. При передаче доли (части доли) третьему лицу происходит одновременно
переход всей совокупности прав и обязанностей, принадлежавших участнику, выбывшему
из полного товарищества.
3. В случае смерти участника полного товарищества правопреемник (наследник)
может с согласия всех остальных участников вступить в товарищество.
4. Правопреемник (наследник) несет ответственность по долгам участника перед
полным товариществом, а также по долгам товарищества перед третьими лицами,
возникшими за все время деятельности товарищества.
5. При отказе правопреемника (наследника) от вступления в полное товарищество
либо отказе товарищества от приема правопреемника (наследника) ему выплачивается
стоимость принадлежащей ему на основе правопреемства доли в имуществе товарищества,
определяемой на день смерти участника.
В этих случаях соответственно уменьшается размер имущества товарищества,
указанный в учредительном договоре (уставе), в срок, предусмотренный в
учредительном договоре (уставе), но не позднее трех месяцев.
Статья 67. Выход участника из полного товарищества
1. Участник полного товарищества может в любое время выйти из товарищества,
предупредив об этом остальных участников не менее чем за срок, предусмотренный
законодательными актами или учредительным договором.
2. Если при выходе участника полное товарищество сохраняется, выбывающему
участнику выплачивается стоимость его доли в имуществе товарищества,
пропорциональной внесенному вкладу, в соответствии с балансом, составленным на день
выхода. По требованию участника и с согласия товарищества вклад может быть
возвращен полностью или частично в натуральной форме. Выбывшему участнику
выплачивается также причитающаяся ему часть чистого дохода, полученная
товариществом в данном году за период его нахождения в товариществе в этом году.
Имущество, переданное участником товарищества только в пользование,
возвращается в натуральной форме без вознаграждения.
Сноска. В статью 67 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 68. Исключение участника из полного товарищества
1. Участники полного товарищества вправе требовать в судебном порядке
исключения одного или нескольких участников из товарищества по единогласному
решению остающихся участников и при наличии к тому уважительных причин, в
частности, грубого нарушения им (ими) своих обязанностей или обнаружившейся
неспособности к ведению дел.
2. Участнику, исключенному из полного товарищества, выплачивается стоимость
части имущества в порядке, определенном пунктом 2 статьи 67 настоящего Кодекса.
Статья 69. Обращение взыскания на долю участника
в полном товариществе
1. Обращение взыскания на долю участника в имуществе полного товарищества по
его личным долгам допускается лишь при недостатке иного его имущества для покрытия
долгов. Кредиторы такого участника вправе потребовать от полного товарищества
выдела части имущества товарищества, пропорционально доле должника в уставном
капитале, с целью обращения взыскания на это имущество. Подлежащая выделу часть
имущества товарищества или его стоимость определяется по балансу, составленному на
момент предъявления кредиторами требования о выделе.
2. Обращение взыскания на долю участника в имуществе полного товарищества
прекращает его участие в товариществе и влечет последствия, предусмотренные
статьями 70 и 71 настоящего Кодекса.
Сноска. В статью 69 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 70. Ответственность участников по долгам полного
товарищества
1. Если при ликвидации полного товарищества окажется, что наличного
имущества не хватает для покрытия всех его долгов, за товарищество в недостающей
части несут солидарную ответственность его участники всем своим имуществом, на
которое в соответствии с законодательными актами может быть обращено взыскание.
Участник полного товарищества отвечает по долгам товарищества независимо от
того, возникли они после или до его вступления в товарищество, если иное не
предусмотрено законодательными актами.
2. Участник, погасивший долги полного товарищества в части, превышающей его
долю в имуществе товарищества, вправе обратиться с регрессным требованием в
соответствующей части к остальным участникам, которые несут перед ним долевую
ответственность пропорционально размеру своих долей в имуществе товарищества.
3. Участник, вышедший из полного товарищества по собственному желанию или
исключенный из товарищества по решению суда, а также правопреемник (наследник)
умершего участника, отказавшийся от предложения вступить в товарищество, отвечают
по обязательствам товарищества, возникшим до момента их выбытия, в течение двух лет
со дня утверждения отчета о деятельности товарищества за год, в котором они выбыли
из товарищества.
4. Участник, вышедший из полного товарищества в порядке передачи доли другому
участнику или третьему лицу, в порядке обращения взыскания на его долю в имуществе
товарищества кредитором (кредиторами), а также правопреемник (наследник) умершего
участника, которому было отказано остальными участниками в приеме в товарищество,
не отвечают по обязательствам товарищества.
5. После прекращения полного товарищества участники несут ответственность по
обязательствам товарищества, возникшим до момента его прекращения, в течение двух
лет с даты прекращения товарищества.
6. Соглашения участников, изменяющие порядок их ответственности по
обязательствам полного товарищества, предусмотренный настоящей статьей, являются
недействительными.
Сноска. В статью 70 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 71. Ликвидация полного товарищества
1. Полное товарищество помимо оснований, указанных в статье 49 настоящего
Кодекса, ликвидируется также в случае, когда в товариществе остается единственный
участник, если он в течение шести месяцев не преобразует товарищество или не примет
новых участников.
2. В случаях выхода или смерти кого-либо из участников полного товарищества,
признания одного из них безвестно отсутствующим, недееспособным или ограниченно
дееспособным, либо банкротом или обращения кредитором одного из участников
взыскания на имущество, соответствующее его доле в уставном капитале, товарищество
может продолжить свою деятельность, если это предусмотрено учредительными
документами товарищества или соглашением остающихся участников.
3. Если один из участников выбыл из товарищества по основаниям, указанным в
пункте 2 настоящей статьи, доли оставшихся участников в уставном капитале
товарищества увеличиваются пропорционально их вкладам, если иное не предусмотрено
учредительными документами.
Сноска. В статью 71 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
3. Коммандитное товарищество
Статья 72. Основные положения о коммандитном
товариществе
1. Коммандитным признается товарищество, которое включает наряду с одним или
более участниками, несущими дополнительную ответственность по обязательствам
товарищества всем своим имуществом (полными товарищами), также одного или более
участников, ответственность которых ограничивается суммой внесенного ими вклада в
имущество товарищества (вкладчиков) и которые не принимают участия в осуществлении
товариществом предпринимательской деятельности.
2. Правовое положение полных товарищей, участвующих в коммандитном
товариществе, и их ответственность по обязательствам товарищества определяются
правилами об участниках полного товарищества.
3. Гражданин может быть полным товарищем только в одном коммандитном
товариществе.
Полный товарищ в коммандитном товариществе не может быть участником полного
товарищества.
4. К коммандитному товариществу применяются правила настоящего Кодекса о
полном товариществе, поскольку это не противоречит положениям настоящего Кодекса о
коммандитных товариществах.
Сноска. В статью 72 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 73. Вкладчик коммандитного товарищества
1. Вкладчик коммандитного товарищества обязан вносить первоначальный вклад и
дополнительные взносы (вклады) в размере, способом и порядке, предусмотренными
учредительными документами.
2. Вкладчик коммандитного товарищества имеет право:
1) получать часть чистого дохода товарищества, причитающуюся на его долю в
уставном капитале, в порядке, предусмотренном учредительными документами;
2) знакомиться с финансовой отчетностью товарищества, а также требовать
обеспечения возможности проверки правильности ее составления;
3) передать свою долю в уставном капитале или ее часть другому вкладчику или
третьему лицу в порядке, предусмотренном законодательными актами и учредительными
документами товарищества. Передача вкладчиком всей своей доли иному лицу прекращает
его участие в товариществе;
4) в порядке, предусмотренном законодательными актами и учредительными
документами, выйти из товарищества.
Учредительными документами коммандитного товарищества могут предусматриваться
и иные права вкладчика.
Отказ от прав, предусмотренных настоящим Кодексом и другими законодательными
актами для вкладчиков коммандитного товарищества, или их ограничения, в том числе
по соглашению вкладчиков и полных товарищей, недействителен.
3. Если вкладчик совершит сделку в интересах коммандитного товарищества без
надлежащих полномочий, то в случае одобрения его действий товариществом оно
отвечает по сделке перед кредиторами в полном объеме. Если одобрение не будет
получено, вкладчик отвечает перед третьим лицом самостоятельно всем своим
имуществом, на которое по законодательству может быть обращено взыскание.
Сноска. В статью 73 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 74. Уставный капитал коммандитного товарищества
1. Уставный капитал коммандитного товарищества составляется из вкладов его
участников. В процессе хозяйственной деятельности уставный капитал может быть
изменен. Уставный капитал без учета вкладов вкладчиков определяет долю полных
товарищей в имуществе коммандитного товарищества.
2. Размер уставного капитала определяется полными товарищами коммандитного
товарищества и не может быть менее минимального размера,
установленного законодательными актами.
3. Уменьшение уставного капитала коммандитного товарищества допускается после
уведомления всех его кредиторов. Последние вправе в этом случае потребовать
досрочного прекращения или исполнения соответствующих обязательств и возмещения им
убытков. Уменьшение уставного капитала в нарушение установленного настоящей статьей
порядка является основанием ликвидации коммандитного товарищества по решению суда
по заявлению заинтересованных лиц.
Сноска. В статью 74 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 75. Управление делами коммандитного товарищества
Управление делами коммандитного товарищества осуществляется полными
товарищами. Порядок управления и ведения дел коммандитного товарищества его полными
товарищами устанавливается ими по правилам о полном товариществе. Вкладчики не
вправе участвовать в управлении делами коммандитного товарищества, а также
выступать от его имени, иначе как по доверенности. Вкладчики коммандитного
товарищества не вправе оспаривать действия полных товарищей по управлению делами
товарищества.
Статья 76. Прекращение коммандитного товарищества
1. Коммандитное товарищество прекращается при выбытии всех участвовавших в
нем вкладчиков. Полные товарищи вправе вместо ликвидации преобразовать коммандитное
товарищество в полное товарищество. Коммандитное товарищество ликвидируется также
по основаниям, предусмотренным для ликвидации полного товарищества.
2. При ликвидации коммандитного товарищества вкладчики имеют преимущественное
перед полными товарищами право на получение вкладов из имущества товарищества,
оставшегося после удовлетворения требований его кредиторов. Оставшееся после этого
имущество коммандитного товарищества распределяется между полными товарищами и
вкладчиками пропорционально их вкладам в имуществе товарищества, если иной порядок
не установлен учредительными документами.
4. Товарищество с ограниченной ответственностью
Статья 77. Основные положения о товариществе с
ограниченной ответственностью
1. Товариществом с ограниченной ответственностью признается учрежденное
одним или несколькими лицами товарищество, уставный капитал которого разделен на
доли определенных учредительными документами размеров; участники товарищества с
ограниченной ответственностью не отвечают по его обязательствам и несут риск
убытков, связанных с деятельностью товарищества, в пределах стоимости внесенных ими
вкладов. Исключения из этого правила могут быть предусмотрены настоящим Кодексом и
законодательными актами.
Участники товарищества с ограниченной ответственностью, не полностью внесшие
вклады, несут солидарную ответственность по его обязательствам в пределах стоимости
невнесенной части вклада каждого из участников.
2. Число участников товарищества с ограниченной ответственностью не
ограничивается.
Товарищество с ограниченной ответственностью не может иметь в качестве
единственного участника другое хозяйственное товарищество, состоящее из одного
лица.
3. По требованию любого из его участников должна быть проведена аудиторская
проверка деятельности товарищества с ограниченной ответственностью.
Публичная отчетность товарищества с ограниченной ответственностью не
требуется, за исключением случаев, предусмотренных законодательством или
учредительными документами.
4. Товарищество с ограниченной ответственностью может быть добровольно
реорганизовано или ликвидировано по решению его участников. Иные основания
реорганизации и ликвидации товарищества с ограниченной ответственностью
определяются настоящим Кодексом и законодательными актами.
Товарищество с ограниченной ответственностью вправе преобразоваться в иное
хозяйственное товарищество, акционерное общество или в производственный кооператив.
6. Правовое положение товарищества с ограниченной ответственностью, права и
обязанности его участников определяются настоящим Кодексом и законодательными
актами.
Сноска. Статья 77 с изменениями, внесенными законами РК от 15.07.1996 N 30; от
11.07.1997 N 154; от 02.03.1998 N 211; от 22.04.1998 N 221; от 16.07.1999 N 436; от
16.05.2003 N 416.
Статья 78. Уставный капитал товарищества с ограниченной
ответственностью
1. Размер уставного капитала определяется учредителями (участниками)
товарищества с ограниченной ответственностью и не может быть менее минимального
размера, установленного законодательными актами. см.P08002S
Сноска. В статью 78 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 79. Управление в товариществе с ограниченной
ответственностью
1. Компетенция органов товарищества, а также порядок принятия ими решений
или выступления от имени товарищества определяются в соответствии с настоящим
Кодексом, законодательными актами и уставом товарищества.
2. К исключительной компетенции общего собрания участников товарищества с
ограниченной ответственностью относится: см.P08002S
1) изменение устава товарищества, в том числе изменение размера его уставного
капитала;
2) избрание (назначение) членов (члена) исполнительного органа и досрочное
прекращение их (его) полномочий, а также принятие решения о передаче товарищества
или его имущества в доверительное управление и определение условий такой передачи;
3) утверждение финансовой отчетности товарищества и распределение его чистого
дохода;
4) решение о реорганизации или ликвидации товарищества;
5) избрание и досрочное прекращение полномочий наблюдательного совета и (или)
ревизионной комиссии (ревизора) товарищества, а также утверждение отчетов и
заключений ревизионной комиссии (ревизора) товарищества;
6) утверждение внутренних правил, процедуры их принятия и других документов,
регулирующих внутреннюю деятельность товарищества, за исключением случаев,
предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан;
7) решение об участии товарищества в иных хозяйственных товариществах, а
также в некоммерческих объединениях;
8) назначение ликвидационной комиссии и утверждение ликвидационных балансов;
9) решение о принудительном выкупе доли у участника товарищества с
ограниченной ответственностью в соответствии со статьей 82 настоящего Кодекса.
3. Вопросы, отнесенные к исключительной компетенции общего собрания
участников товарищества, не могут быть переданы им на решение исполнительного
органа товарищества.
Сноска. В статью 79 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211; от 22 апреля 1998 г. N 221; от 12 января 2007 года N 225
(вводится в действие со дня его официального опубликования); от 19 февраля 2007
года N 230 (порядок введения в действие см. статью 2).
Статья 80. Переход доли в уставном капитале
товарищества с ограниченной ответственностью
к другому лицу
1. Участник товарищества с ограниченной ответственностью вправе продать или
иным образом уступить свою долю в уставном капитале товарищества или ее часть по
своему выбору одному или нескольким участникам данного товарищества, за исключением
случаев, предусмотренных настоящим Кодексом. см.P08002S
2. Отчуждение участником товарищества с ограниченной ответственностью своей
доли (ее части) третьим лицам допускается, если иное не предусмотрено
учредительными документами товарищества либо законодательными актами.
Участники товарищества с ограниченной ответственностью пользуются
преимущественным перед третьими лицами правом покупки доли или ее части, за
исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом. Если учредительными
документами или соглашением участников товарищества не предусмотрено иное,
преимущественное право покупки доли (ее части) осуществляется участниками
пропорционально размерам их долей в уставном капитале товарищества.
При продаже доли (ее части) с нарушением преимущественного права покупки
любой участник товарищества с ограниченной ответственностью вправе в течение трех
месяцев со дня продажи требовать в судебном порядке перевода на него прав и
обязанностей покупателя.
3. Если в соответствии с учредительными документами товарищества с
ограниченной ответственностью отчуждение доли участника (ее части) третьим лицам
невозможно, а другие участники товарищества от ее покупки отказываются,
товарищество обязано выплатить участнику ее действительную стоимость либо выдать
ему в натуре имущество, соответствующее такой стоимости.
4. Доля участника товарищества с ограниченной ответственностью может быть
отчуждена до полной ее оплаты лишь в той части, в которой она уже оплачена.
5. В случае приобретения доли участника (ее части) самим товариществом с
ограниченной ответственностью оно обязано реализовать ее другим участникам или
третьим лицам в сроки и в порядке, предусмотренные законодательными актами и
учредительными документами товарищества, либо уменьшить свой уставный капитал. В
течение этого периода распределение чистого дохода, а также голосование в высшем
органе производится без учета приобретенной товариществом с ограниченной
ответственностью доли.
6. Доли в уставном капитале товарищества с ограниченной ответственностью
переходят к наследникам граждан и к правопреемникам юридических лиц, являвшихся
участниками товарищества, если учредительными документами товарищества не
предусмотрено, что такой переход допускается только с согласия остальных участников
товарищества. Отказ в согласии на переход доли влечет обязанность товарищества
выплатить наследникам (правопреемникам) участника ее действительную стоимость или
выдать им в натуре имущество на такую стоимость в порядке и на условиях,
предусмотренных законодательными актами и учредительными документами товарищества.
Законодательными актами могут быть предусмотрены особенности перехода доли к
правопреемникам юридических лиц.
Сноска. Статья 80 с изменениями, внесенными Законами РК от 11 июля 1997 г. N
154; от 2 марта 1998 г. N 211; от 7 августа 2007 г. N 321 (вводится в действие со
дня его официального опубликования).
Статья 81. Дополнительные взносы участников
товарищества с ограниченной ответственностью
Если уставом товарищества с ограниченной ответственностью не предусмотрено
иное, общее собрание участников может принять решение о внесении участниками
дополнительных взносов в имущество товарищества. Решение принимается большинством в
три четверти голосов всех участников товарищества.
Сноска. Статья 81 - в редакции Закона РК от 22 апреля 1998 г. N 221.
Статья 82. Принудительный выкуп доли у участника
товарищества с ограниченной ответственностью
При нарушении участником товарищества с ограниченной ответственностью своих
обязанностей перед товариществом, установленных законодательными актами или
учредительными документами, товарищество в соответствии с решением общего собрания
вправе по суду требовать принудительного выкупа доли такого участника по цене,
определенной соглашением товарищества с участником. При недостижении соглашения
цена принудительно выкупаемой доли устанавливается судом. см.P08002S
Сноска. Статья 82 - в редакции Закона РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 83. Обращение взыскания на долю участника в
товариществе с ограниченной ответственностью
При недостаточности имущества участника товарищества с ограниченной
ответственностью для покрытия личных долгов кредиторы могут потребовать в
установленном порядке выделения доли участника-должника.
Сноска. В статью 83 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
5. Товарищество с дополнительной ответственностью
Статья 84. Основные положения о товариществе с
дополнительной ответственностью
1. Товариществом с дополнительной ответственностью признается товарищество,
участники которого отвечают по его обязательствам своими вкладами в уставный
капитал, а при недостаточности этих сумм - дополнительно принадлежащим им
имуществом в размере, кратном внесенным ими вкладам.
2. Предельный размер ответственности участников предусматривается в уставе.
При банкротстве одного из участников его ответственность по обязательствам
товарищества распределяется между остальными участниками пропорционально их
вкладам, если иной порядок распределения ответственности не предусмотрен
учредительными документами.
3. К товариществу с дополнительной ответственностью применяются правила
настоящего Кодекса о товариществе с ограниченной ответственностью, поскольку иное
не предусмотрено настоящей статьей.
Сноска. В статью 84 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 22 апреля 1998 г. N 221.
III. Акционерное общество
Сноска. Подраздел 6 считать частью III - Законом РК от 10 июля 1998 г. N 282.
Статья 85. Понятие акционерного общества
1. Акционерным обществом признается юридическое лицо, выпускающее акции с
целью привлечения средств для осуществления своей деятельности. Акционеры
акционерного общества не отвечают по его обязательствам и несут риск убытков,
связанных с деятельностью общества, в пределах стоимости принадлежащих им акций, за
исключением случаев, предусмотренных законодательными актами.
2. Акционерное общество обладает имуществом, обособленным от имущества своих
участников, несет ответственность по своим обязательствам в пределах своего
имущества и не отвечает по обязательствам своих участников.
Акционеры корпоративных накопительных пенсионных фондов несут солидарную
ответственность по обязательствам названных фондов в порядке и на условиях,
установленных законодательством о пенсионном обеспечении.
3. Акционерное общество может быть создано одним лицом или состоять из одного
лица в случае приобретения одним акционером всех акций общества, если иное не
предусмотрено законодательными актами.
4. Правовое положение акционерного общества, права и обязанности акционеров
определяются в соответствии с настоящим Кодексом, законодательными актами.
Особенности правового положения акционерных обществ, созданных путем приватизации
государственных предприятий или контрольный пакет акций которых принадлежит
государству, определяются законодательными актами Республики Казахстан.
5. В случаях, предусмотренных законодательством, в организационно-правовой
форме акционерного общества могут создаваться некоммерческие организации.
Сноска. Статья 85 с изменениями, внесенными законами РК от 19.06.1997 N 134;
от 11.07.1997 N 154; от 02.03.1998 N 211; от 10.07.1998 N 282; от 13.10.2003 N 486.
Статья 86. Открытые и закрытые акционерные общества
(Статья 86 исключена - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416)
Статья 87. Учредительные документы акционерного общества
1. Учредительными документами акционерного общества являются учредительный
договор (решение единственного учредителя) и устав.
Учредительные документы акционерного общества должны содержать сведения,
определенные настоящим Кодексом и иными законодательными актами Республики
Казахстан.
Учредительные документы акционерного общества подлежат нотариальному
удостоверению.
2. Действие учредительного договора (решения единственного учредителя)
прекращается со дня государственной регистрации выпуска объявленных акций.
3. Порядок утверждения устава акционерного общества
устанавливается законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. В статью 87 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211; от 10 июля 1998 г. N 282. Новая редакция - Законом РК от
16 мая 2003 г. N 416.
Статья 88. Уставный капитал акционерного общества
Минимальный размер и порядок формирования уставного капитала акционерного
общества, а также порядок его увеличения определяются законодательными актами
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 88 - в редакции Закона РК от 10 июля 1998 г. N 282. Новая
редакция - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416. Внесены изменения - от 8 июля 2005
г. N 72 (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 89. Увеличение объявленного и выпущенного
(оплаченного) уставного капитала
(Статья 89 исключена - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416)
Статья 90. Уменьшение объявленного и выпущенного
(оплаченного) уставного капитала
(Статья 90 исключена - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416)
Статья 91. Выпуск и размещение ценных бумаг
1. Виды ценных бумаг, выпускаемых акционерным обществом,
определяются законодательными актами.
2. Порядок государственной регистрации выпуска объявленных акций и их
размещения определяется в соответствии с законодательными актами Республики
Казахстан.
3. Акционерное общество вправе выпускать обеспеченные облигации и облигации
без обеспечения, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами
Республики Казахстан. Акционерное общество вправе выпускать купонные и дисконтные
облигации. Условия и порядок выпуска облигаций определяются законодательством о
рынке ценных бумаг.
4. Форма, способ и порядок выплаты дохода по ценным бумагам определяются
уставом акционерного общества или проспектами выпуска ценных бумаг с учетом
особенностей, предусмотренных законодательными актами.
5. Акционерное общество не вправе выплачивать дивиденды по акциям общества:
1) при отрицательном размере собственного капитала или если размер
собственного капитала общества станет отрицательным в результате выплаты дивидендов
по его акциям;
2) если оно отвечает признакам неплатежеспособности или несостоятельности в
соответствии с законодательством Республики Казахстан о банкротстве либо указанные
признаки появятся у общества в результате выплаты дивидендов по его акциям.
Законодательными актами Республики Казахстан могут быть предусмотрены и иные
основания, запрещающие выплату дивидендов по акциям акционерным обществом.
6. Акционерное общество вправе выпускать производные ценные бумаги, опционы и
конвертируемые ценные бумаги в порядке, определяемом законодательством.
Сноска. Статья 91 в редакции Закона РК от 10.07.1998 N 282; с изменениями,
внесенными законами РК от 16.05.2003 N 416; от 20.02.2006 N 127 (порядок введения в
действие см. ст. 2); от 19.02.2007 N 230 (порядок введения в действие см. ст. 2);
от 15.07.2010 № 338-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 92. Управление акционерным обществом
1. Высшим органом акционерного общества является общее собрание его
акционеров.
2. Исключительная компетенция общего собрания акционеров
определяется законодательными актами.
3. Решение вопросов, отнесенных к исключительной компетенции общего собрания
акционеров, не может быть передано иным органам акционерного общества.
4. В акционерном обществе создается совет директоров, который осуществляет
общее руководство деятельностью общества, за исключением решения вопросов,
отнесенных настоящим Кодексом, законодательными актами и уставом акционерного
общества к исключительной компетенции общего собрания акционеров. Вопросы,
отнесенные настоящим Кодексом, законодательными актами и уставом акционерного
общества к исключительной компетенции совета директоров, не могут быть переданы для
решения исполнительному органу акционерного общества.
В случаях, установленных законодательными актами Республики Казахстан, в
акционерном обществе с одним акционером уставом общества может быть предусмотрена
возможность управления акционерным обществом без создания совета директоров.
5. Исполнительный орган акционерного общества может быть коллегиальным
(правление) или единоличным (директор, генеральный директор, президент). Он
осуществляет текущее руководство деятельностью акционерного общества и подотчетен
совету директоров и общему собранию акционеров.
К компетенции исполнительного органа акционерного общества относится решение
всех вопросов, не составляющих исключительную компетенцию других органов общества,
определенную законодательством или учредительными документами.
6. В акционерном обществе могут быть созданы иные органы в соответствии с
законодательными актами.
7. Компетенция органов акционерного общества, а также порядок принятия ими
решений и выступления от имени общества определяются в соответствии с настоящим
Кодексом, законодательством и учредительными документами.
8. (исключен)
Сноска. В статью 92 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211; от 10 июля 1998 г. N 282; от 16 мая 2003 г. N 416.
Статья 93. Реорганизация и ликвидация акционерного
общества
1. Акционерное общество может быть реорганизовано или ликвидировано по
решению собрания акционеров. Иные основания и порядок реорганизации и ликвидации
акционерного общества определяются настоящим Кодексом и иными законодательными
актами.
2. Акционерное общество вправе преобразоваться в хозяйственное товарищество,
производственный кооператив или автономную организацию образования в соответствии
с Законом Республики Казахстан «О статусе «Назарбаев Университет», «Назарбаев
Интеллектуальные школы» и «Назарбаев Фонд».
Сноска. Статья 93 в редакции Закона РК от 15.07.1996 N 30; с изменениями,
внесенными законами РК от 16.05.2003 N 416; от 19.01.2011 № 395-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
IV. Дочерняя организация и зависимое
акционерное общество Сноска. Подраздел седьмой считать частью IV - Законом РК от 10 июля 1998 г. N
282.
Статья 94. Дочерняя организация
1. Дочерней организацией является юридическое лицо, преобладающую часть
уставного капитала которого сформировало другое юридическое лицо (далее - основная
организация), либо если в соответствии с заключенным между ними договором (либо
иным образом) основная организация имеет возможность определять решения,
принимаемые данной организацией.
2. Дочерняя организация не отвечает по долгам своей основной организации.
Основная организация, которая по договору с дочерней организацией (либо иным
образом) имеет право давать последней обязательные для нее указания, отвечает
субсидиарно с дочерней организацией по сделкам, заключенным последней во исполнение
таких указаний.
В случае банкротства дочерней организации по вине основной организации
последняя несет субсидиарную ответственность по ее долгам.
3. Участники дочерней организации вправе требовать возмещения основной
организацией убытков, причиненных по ее вине дочерней организации, если иное не
установлено законодательными актами.
4. Особенности положения дочерних организаций, не предусмотренные настоящей
статьей, определяются законодательными актами.
Сноска. Статья 94 - в редакции Закона РК от 10 июля 1998 г. N 282. Внесены
изменения - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416.
Статья 95. Зависимое акционерное общество
1. Акционерное общество признается зависимым, если другое (участвующее,
преобладающее) юридическое лицо имеет более двадцати процентов его голосующих
акций.
2. Преобладающее (участвующее) юридическое лицо обязано незамедлительно
публиковать сведения о приобретении им соответствующей части акций зависимого
акционерного общества в порядке, предусмотренном законодательными актами.
3. Взаимное участие акционерных обществ в уставном капитале друг друга не
может превышать двадцати пяти процентов каждого из уставных капиталов, если иное не
предусмотрено законодательными актами. Акционерные общества, взаимно участвующие в
выпущенных (оплаченных) уставных капиталах друг друга, не могут пользоваться более
чем двадцатью пятью процентами голосов на общем собрании акционеров друг друга.
4. Особенности положения зависимых и взаимно участвующих в уставных капиталах
друг друга акционерных обществ, не предусмотренные настоящей статьей, определяются
законодательными актами.
Сноска. В статью 95 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 10 июля 1998 г. N 282; от 16 мая 2003 г. N 416.
V. Производственный кооператив
Статья 96. Общие положения о производственном
кооперативе
1. Производственным кооперативом признается добровольное объединение граждан
на основе членства для совместной предпринимательской деятельности, основанной на
их личном трудовом участии и объединении его членами имущественных взносов.
2. Членов кооператива должно быть не менее двух.
3. Члены производственного кооператива несут по обязательствам кооператива
дополнительную (субсидиарную) ответственность в размерах и порядке,
предусмотренных Законом о производственном кооперативе.
4. Правовое положение производственного кооператива и его членов определяется
в соответствии с настоящим Кодексом законодательными актами.
Сноска. В статью 96 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 97. Устав производственного кооператива
Устав производственного кооператива должен содержать помимо сведений,
указанных в пункте 5 статьи 41 настоящего Кодекса, условия о размере пая членов
кооператива; о составе и порядке внесения взносов членами кооператива и их
ответственности за нарушение обязательства по внесению взноса; о характере и
порядке трудового участия его членов в деятельности кооператива и их
ответственности за нарушение обязательства по личному трудовому участию; о порядке
распределения чистого дохода кооператива; о составе и компетенции органов
управления кооперативом и порядке принятия ими решений, в том числе о вопросах,
решения по которым принимаются единогласно или квалифицированным большинством
голосов.
Сноска. В статью 97 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 98. Имущество производственного кооператива
1. Имущество, находящееся в собственности производственного кооператива,
делится на паи его членов пропорционально их взносам, если уставом кооператива не
предусмотрено иное.
2. Чистый доход кооператива распределяется между его членами в соответствии с
их трудовым участием, если иной порядок не предусмотрен уставом кооператива.
3. В случае ликвидации производственного кооператива или выхода из него члена
кооператива последний имеет право на выдел своего пая.
Сноска. В статью 98 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 99. Управление производственным кооперативом
1. Высшим органом производственного кооператива является общее собрание его
членов.
В производственном кооперативе может быть создан наблюдательный совет,
который осуществляет контроль за деятельностью исполнительных органов кооператива.
Члены наблюдательного совета не вправе действовать от имени производственного
кооператива.
Исполнительными органами кооператива являются правление и (или) его
председатель. Они осуществляют текущее руководство деятельностью кооператива и
подотчетны наблюдательному совету и общему собранию членов кооператива.
Членами наблюдательного совета и правления производственного кооператива
могут быть только члены кооператива. Член кооператива не может одновременно быть
членом наблюдательного совета и членом правления.
2. Компетенция органов управления производственным кооперативом, а также
порядок принятия ими решений и выступления от имени кооператива
определяются законодательными актами и учредительными документами.
3. К исключительной компетенции общего собрания членов производственного
кооператива относится:
1) изменение устава кооператива;
2) образование исполнительных, ревизионных органов и наблюдательного совета и
отзыв их членов;
3) прием и исключение членов кооператива;
4) утверждение финансовой отчетности кооператива и распределение его чистого
дохода;
5) решение о реорганизации и ликвидации кооператива.
Законодательными актами и учредительными документами к исключительной
компетенции общего собрания может быть также отнесено решение иных вопросов.
Вопросы, отнесенные к исключительной компетенции общего собрания или
наблюдательного совета кооператива, не могут быть переданы ими на решение
исполнительных органов кооператива.
4. Член кооператива имеет один голос при принятии решений общим собранием.
Сноска. В статью 99 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 100. Прекращение членства в производственном
кооперативе
1. Член производственного кооператива вправе по своему усмотрению выйти из
кооператива. В этом случае ему должен быть выплачен или выдан его пай, а также
осуществлены другие выплаты, предусмотренные уставом.
Выдача пая и другого имущества выходящему члену кооператива производится по
окончании отчетного периода и утверждении финансовой отчетности кооператива.
2. Член производственного кооператива может быть исключен из кооператива по
решению общего собрания в случае неисполнения или ненадлежащего исполнения
обязанностей, возложенных на него уставом кооператива, а также в других случаях,
предусмотренных законодательными актами и учредительными документами.
Исключение из членов производственного кооператива может быть обжаловано в
суд.
Член производственного кооператива может быть исключен из него по решению
общего собрания в связи с членством в аналогичном кооперативе.
Член производственного кооператива, исключенный из него, имеет право на
получение пая и других выплат, предусмотренных уставом кооператива, в соответствии
с пунктом 1 настоящей статьи.
3. Член производственного кооператива вправе передать свой пай или его часть
другому члену кооператива, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом, иными
законодательными актами и учредительными документами.
Передача пая (его части) гражданину, не являющемуся членом производственного
кооператива, допускается лишь с согласия кооператива, если иное не предусмотрено
законодательными актами. В этом случае другие члены кооператива пользуются
преимущественным правом покупки такого пая (его части), за исключением случаев,
предусмотренных настоящим Кодексом.
4. В случае смерти члена производственного кооператива его наследники могут
быть приняты в члены кооператива, если иное не предусмотрено уставом кооператива.
При отказе наследника умершего члена кооператива от вступления в кооператив либо
отказе кооператива от приема наследника ему выплачивается доля в имуществе,
пропорциональная паю умершего члена кооператива, а также причитающиеся умершему
часть чистого дохода кооператива и вознаграждение за личное трудовое участие в
деятельности кооператива.
5. Обращение взыскания на пай члена производственного кооператива по его
личным долгам допускается лишь при недостатке иного его имущества для покрытия
таких долгов в порядке, предусмотренном законодательными актами и учредительными
документами кооператива.
Сноска. Статья 100 с изменениями, внесенными законами РК от 2 марта 1998 г. N
211; от 7 августа 2007 г. N 321 (вводится в действие со дня его официального
опубликования).
Статья 101. Реорганизация и ликвидация
производственного кооператива
1. Производственный кооператив может быть добровольно реорганизован или
ликвидирован по решению общего собрания его членов.
Иные основания и порядок реорганизации и ликвидации производственного
кооператива определяются настоящим Кодексом и другими законодательными актами.
2. Производственный кооператив по единогласному решению его членов может
преобразоваться в хозяйственное товарищество.
VI. Государственное предприятие
Статья 102. Основные положения о государственном
предприятии
1. К государственным относятся предприятия:
1) основанные на праве хозяйственного ведения;
2) основанные на праве оперативного управления (казенное предприятие).
2. Имущество государственного предприятия является неделимым и не может быть
распределено по вкладам (долям, паям), в том числе между работниками предприятия.
3. Фирменное наименование государственных предприятий должно содержать
указание на собственника его имущества.
4. Государственное предприятие создается, ликвидируется и реорганизуется по
решению уполномоченного государственного органа.
5. Органом государственного предприятия является руководитель, который
назначается уполномоченным государственным органом и ему подотчетен.
В случаях, предусмотренных законодательным актом Республики Казахстан о
государственном имуществе, в качестве органа государственного предприятия, помимо
руководителя государственного предприятия, может выступать иной орган.
6. (исключен)
7. Правовое положение государственного предприятия определяется настоящим
Кодексом и иными законодательными актами.
Сноска. Статья 102 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
Статья 103. Предприятие, основанное на праве
хозяйственного ведения
1. Учредительным документом предприятия, основанного на праве хозяйственного
ведения, является его устав, утверждаемый учредителем.
2. Предприятие, основанное на праве хозяйственного ведения, отвечает по своим
обязательствам всем принадлежащим ему имуществом.
Предприятие, основанное на праве хозяйственного ведения, не несет
ответственности по обязательствам государства.
Государство не отвечает по обязательствам предприятия, основанного на праве
хозяйственного ведения, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом
и иными законодательными актами.
Сноска. В статью 103 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 104. Казенное предприятие
1. Казенным является предприятие, обладающее государственным имуществом на
праве оперативного управления.
2. Казенное предприятие создается по решению Правительства Республики
Казахстан или местного исполнительного органа.
3. Учредительным документом казенного предприятия является его устав,
утверждаемый учредителем.
4. Фирменное наименование предприятия, основанного на праве оперативного
управления, должно содержать указание на то, что предприятие является казенным.
5. Хозяйственная деятельность казенного предприятия определяется его целями и
задачами, зафиксированными в уставе.
6. Республика Казахстан или административно-территориальная единица несут
субсидиарную ответственность по обязательствам казенного предприятия. По договорным
обязательствам ответственность наступает в порядке, установленном законодательным
актом Республики Казахстан о государственном имуществе.
Сноска. Статья 104 с изменениями, внесенными законами РК от 16.12.1998 N 320;
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
VII. Некоммерческие организации
Статья 105. Учреждение
1. Учреждением признается организация, созданная и финансируемая его
учредителем, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики
Казахстан, для осуществления управленческих, социально-культурных или иных функций
некоммерческого характера.
2. Государственным учреждением признается учреждение, создаваемое государством
в соответствии с Конституцией Республики Казахстан и законодательными актами
Республики Казахстан или нормативными правовыми актами Президента Республики
Казахстан, Правительства Республики Казахстан и местных исполнительных органов
областей, городов республиканского значения, столицы, районов, городов областного
значения и содержащееся только за счет бюджета или бюджета (сметы расходов)
Национального Банка Республики Казахстан, если дополнительные источники
финансирования не установлены законодательными актами Республики Казахстан.
3. Принятие государственным учреждением договорных обязательств осуществляется
в соответствии с Бюджетным кодексом Республики Казахстан.
4. Правовое положение учреждений определяется настоящим Кодексом,
законодательным актом Республики Казахстан о государственном имуществе и иными
законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 105 в редакции Закона РК от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в
действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 106. Общественное объединение
1. Общественными объединениями в Республике Казахстан признаются
политические партии, профессиональные союзы и другие объединения граждан, созданные
на добровольной основе для достижения ими общих целей, не противоречащих
законодательству.
Особенности создания общественных объединений физических лиц, осуществляющих
деятельность на финансовом рынке, и участия в них
устанавливаются законодательными актами Республики Казахстан.
Участники (члены) общественных объединений не имеют прав на переданное ими
этим объединениям имущество, в том числе на членские взносы. Они не отвечают по
обязательствам общественных объединений, в которых участвуют в качестве их членов,
а указанные объединения не отвечают по обязательствам своих членов.
2 - 6. Исключены Законом РК от 02.03.1998 N 211.
7. Имущество общественного объединения, ликвидированного по решению съезда
(конференции) или общего собрания, направляется на цели, предусмотренные его
уставом.
Имущество общественного объединения, ликвидированного по решению суда,
используется в соответствии с настоящим Кодексом или иными законодательными актами.
8. Правовое положение общественного объединения определяется в соответствии с
настоящим Кодексом законодательными актами.
Сноска. Статья 106 с изменениями, внесенными Указом Президента РК, имеющим
силу Закона, от 05.10.1995 N 2489; законами РК от 11.07.1997 N 154; от 02.03.1998 N
211; от 15.07.2010 № 338-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 107. Общественный фонд
1. Общественным фондом признается не имеющая членства некоммерческая
организация, учрежденная гражданами и (или) юридическими лицами на основе
добровольных имущественных взносов, преследующая социальные, благотворительные,
культурные, образовательные и иные общественно-полезные цели.
2. Общественный фонд является юридическим лицом, в гражданском обороте
представлен органами фонда, имеет самостоятельный баланс и банковский счет.
3. Имущество, переданное общественному фонду его учредителями, является
собственностью фонда.
Учредители фонда не имеют имущественных прав на имущество общественного
фонда.
4. Финансовым источником общественного фонда являются деньги, а также другое
имущество учредителей, спонсорство, добровольные пожертвования и иные законные
поступления.
5. Порядок управления общественным фондом и порядок формирования его органов
определяются его уставом, утверждаемым учредителями.
Устав общественного фонда, помимо сведений, содержащихся в пункте 5 статьи 41
настоящего Кодекса, должен содержать указания об органах фонда, о порядке
назначения должностных лиц фонда и их освобождения, судьбе имущества фонда в случае
его ликвидации.
6. Фонд обязан ежегодно публиковать отчеты об использовании своего имущества
в официальных печатных изданиях.
7. По решению суда общественный фонд может быть ликвидирован в случаях:
1) если имущества фонда недостаточно для осуществления его целей и
вероятность получения необходимого имущества нереальна;
2) если цели фонда не могут быть достигнуты, а необходимые изменения целей
фонда не могут быть произведены;
3) в случае уклонения фонда в его деятельности от целей, предусмотренных
уставом;
4) в других случаях, предусмотренных законодательными актами или
учредительными документами.
8. Имущество, оставшееся после ликвидации общественного фонда, направляется
на цели, предусмотренные его уставом.
Сноска. Пункт 4 статьи 107 - с изменениями, внесенными Указом Президента
Республики Казахстан, имеющим силу Закона, от 5 октября 1995 г. N 2489. Внесены
изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154; от 16 июля 1999 г. N 436.
Статья 108. Потребительский кооператив
1. Потребительским кооперативом признается добровольное объединение граждан
на основе членства для удовлетворения материальных и иных потребностей участников,
осуществляемое путем объединения его членами имущественных (паевых) взносов.
В случаях, предусмотренных законодательными актами, в потребительский
кооператив могут вступать юридические лица .
2. Члены потребительского кооператива обязаны в течение трех месяцев после
утверждения ежегодного баланса покрыть образовавшиеся убытки путем дополнительных
взносов. В случае невыполнения этой обязанности кооператив может быть ликвидирован
в судебном порядке по требованию кредиторов.
Члены потребительского кооператива солидарно несут субсидиарную
ответственность по его обязательствам в пределах невнесенной части дополнительного
взноса членов кооператива.
3. Устав потребительского кооператива должен содержать помимо сведений,
указанных в пункте 5 статьи 41 настоящего Кодекса, условия о размере паев членов
кооператива; о составе и порядке внесения паев членами кооператива и их
ответственности за нарушение обязательства по внесению пая; о составе и компетенции
органов управления кооперативом и порядке принятия ими решений, в том числе о
вопросах, решения по которым принимаются единогласно или квалифицированным
большинством голосов; о порядке покрытия членами кооператива понесенных им убытков.
4. Доходы, полученные потребительским кооперативом, не могут распределяться
между его членами и направляются на уставные цели.
5. В случае ликвидации потребительского кооператива или выхода из него члена
кооператива он имеет право на выделение своей доли в имуществе потребительского
кооператива, пропорциональной его паю.
В случае смерти члена потребительского кооператива его наследники имеют
первоочередное право на принятие в члены кооператива, если иное не предусмотрено
уставом кооператива. В последнем случае кооператив выплачивает наследникам долю в
имуществе потребительского кооператива, пропорциональную его паю.
6. Правовое положение потребительского кооператива, а также права и
обязанности его членов определяются в соответствии с настоящим
Кодексом законодательными актами.
7. Сельские потребительские кооперативы могут создаваться для удовлетворения
материальных и иных потребностей не только своих членов, но и других граждан,
проживающих в сельской местности.
Особенности сельской потребительской кооперации определяются в соответствии с
настоящей статьей специальным законодательством.
8. Особенности деятельности потребительских кооперативов - обществ взаимного
страхования определяются законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Пункт 1 статьи 108 дополнен абзацем вторым - Закон РК от 2 марта 1998
г. N 211 ; от 5 июля 2006 года N 164 (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 109. Религиозное объединение
1. Религиозным объединением признается добровольное объединение граждан, в
установленном законодательными актами порядке объединившихся на основе общности их
интересов для удовлетворения духовных потребностей.
2. (исключен)
3. Религиозные объединения в Республике Казахстан, имеющие руководящие центры
вне пределов республики, подлежат регистрации в органах юстиции. Уставы (положения)
руководящих центров могут быть положены в основу уставов (положений) таких
религиозных объединений, если они не противоречат законодательству Республики
Казахстан.
4 - 8. (исключены)
9. Религиозное объединение имеет право собственности на имущество,
приобретенное или созданное им за счет собственных средств, пожертвованное
гражданами, организациями или переданное государством и приобретенное по другим
основаниям, не противоречащим законодательным актам.
10. Участники (члены) религиозного объединения не сохраняют прав на
переданное ими этой организации имущество, в том числе на членские взносы. Они не
отвечают по обязательствам религиозного объединения, а религиозное объединение не
отвечает по обязательствам своих членов.
11. Особенности правового положения религиозного объединения определяются в
соответствии с настоящим Кодексом, законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 109 - с изменениями, внесенными Указом Президента Республики
Казахстан, имеющим силу Закона, от 5 октября 1995 г. N 2489. Пункты 2, 4-8
исключены Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 110. Объединение индивидуальных предпринимателей и
(или) юридических лиц в форме ассоциации
(союза)
1. Индивидуальные предприниматели и (или) юридические лица в целях
координации их предпринимательской деятельности, а также представления и защиты
общих интересов могут создавать ассоциации (союзы).
Особенности создания ассоциаций (союзов) юридических лиц, осуществляющих
деятельность на финансовом рынке, и участия в них
устанавливаются законодательными актами Республики Казахстан.
2. Общественные объединения и иные некоммерческие организации, в том числе
учреждения, могут добровольно объединяться в ассоциации (союзы) этих организаций.
3. Ассоциация (союз) является некоммерческой организацией.
4. Члены ассоциации (союза) сохраняют свою самостоятельность.
5. Ассоциация (союз) не отвечает по обязательствам своих членов. Члены
ассоциации (союза) несут субсидиарную ответственность по ее обязательствам в
размере и в порядке, предусмотренном учредительными документами ассоциации (союза).
Сноска. В статью 110 внесены изменения - Законами РК от 2 марта 1998 г. N 211;
от 16 мая 2003 г. N 416; от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня
его официального опубликования).
Параграф 3. УЧАСТИЕ ГОСУДАРСТВА И АДМИНИСТРАТИВНО-ТЕРРИТОРИАЛЬНОЙ
ЕДИНИЦЫ В ОТНОШЕНИЯХ, РЕГУЛИРУЕМЫХ ГРАЖДАНСКИМ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВОМ
Статья 111. Участие Республики Казахстан в гражданских
правоотношениях
1. Республика Казахстан выступает в отношениях, регулируемых гражданским
законодательством, на равных началах с иными участниками этих отношений.
2. От имени Республики Казахстан могут своими действиями приобретать и
осуществлять имущественные и личные неимущественные права и обязанности, выступать
в суде государственные органы Республики Казахстан в рамках их компетенции,
установленной законодательными актами Республики Казахстан, положениями или иными
актами, определяющими статус этих органов.
В случаях и в порядке, предусмотренных законодательством Республики Казахстан,
по специальному поручению Республики Казахстан от ее имени могут выступать иные
государственные органы, юридические лица и граждане.
3. Гражданско-правовые споры с участием Республики Казахстан разрешаются
судами.
Сноска. Статья 111 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 112. Участие административно-территориальной
единицы в гражданско-правовых отношениях
1. Административно-территориальная единица выступает в отношениях,
регулируемых гражданским законодательством, на равных началах с иными участниками
этих отношений.
2. От имени административно-территориальной единицы могут своими действиями
приобретать и осуществлять имущественные и личные неимущественные права и
обязанности, выступать в суде местные представительные и исполнительные органы в
рамках их компетенции, установленной законодательными актами, положениями или иными
актами, определяющими статус этих органов.
В случаях и в порядке, предусмотренных законодательством, по специальному
поручению от имени административно-территориальной единицы могут выступать местные
государственные органы, юридические лица и граждане.
3. В случаях, определенных законодательством, административно-территориальная
единица может выступать в гражданских правоотношениях от имени государства.
4. На административно-территориальную единицу и ее органы распространяются
положения настоящего Кодекса об участии соответственно государства и его органов в
отношениях, регулируемых гражданским законодательством, если иное не вытекает из
законодательства.
5. Гражданско-правовые споры с участием административно-территориальной
единицы разрешаются судами.
Статья 113. Обращение взыскания по обязательствам
Республики Казахстан и
административно-территориальной единицы
1. Республика Казахстан отвечает по своим обязательствам имуществом
государственной казны, а административно-территориальная единица отвечает по своим
обязательствам имуществом местной казны.
2. Республика Казахстан и административно-территориальная единица не отвечают
по обязательствам друг друга, а также по обязательствам граждан и юридических лиц,
а граждане и юридические лица не отвечают по обязательствам Республики Казахстан и
административно-территориальной единицы, кроме случаев, предусмотренных настоящим
Кодексом и законодательными актами.
Статья 114. Применение к государству и
административно-территориальной единице
норм о юридических лицах
К государству и административно-территориальным единицам применяются нормы,
определяющие участие юридических лиц в отношениях, регулируемых гражданским
законодательством, если иное не вытекает из законодательных актов.
Глава 3. Объекты гражданских прав
Параграф 1. Общие положения Статья 115. Виды объектов гражданских прав
1. Объектами гражданских прав могут быть имущественные и личные
неимущественные блага и права.
2. К имущественным благам и правам (имуществу) относятся: вещи, деньги, в том
числе иностранная валюта, финансовые инструменты, работы, услуги, объективированные
результаты творческой интеллектуальной деятельности, фирменные наименования,
товарные знаки и иные средства индивидуализации изделий, имущественные права и
другое имущество.
2-1. К деньгам и правам (требованиям) по денежному обязательству (правам
требования по уплате денег) применяется соответственно правовой режим вещей или
имущественных прав (требований), если иное не предусмотрено настоящим Кодексом,
иными законодательными актами Республики Казахстан или не вытекает из существа
обязательства.
3. К личным неимущественным благам и правам относятся: жизнь, здоровье,
достоинство личности, честь, доброе имя, деловая репутация, неприкосновенность
частной жизни, личная и семейная тайна, право на имя, право на авторство, право на
неприкосновенность произведения и другие нематериальные блага и права.
Сноска. Статья 115 с изменениями, внесенными законами РК от 12.01.2007 N 225
(вводится в действие со дня его официального опубликования); от 10.12.2008 N 101-IV
(вводится в действие с 01.01.2009).
Статья 116. Оборотоспособность объектов гражданских прав
1. Объекты гражданских прав могут свободно отчуждаться или переходить от
одного лица к другому в порядке универсального правопреемства (наследование,
реорганизация юридического лица) либо иным способом, если они не изъяты из оборота
или не ограничены в обороте.
2. Виды вещей, отчуждение которых не допускается (вещи, изъятые из оборота),
должны быть прямо указаны в законодательных актах.
3. Виды вещей, которые могут принадлежать лишь определенным участникам
оборота либо приобретение или отчуждение которых допускается по специальному
разрешению (вещи, ограниченно оборотоспособные), определяются законодательством.
4. Личные неимущественные блага и права неотчуждаемы и непередаваемы иным
способом, за исключением случаев, установленных законодательными актами.
Статья 117. Недвижимое и движимое имущество
1. К недвижимому имуществу (недвижимые вещи, недвижимость) относятся:
земельные участки, здания, сооружения, многолетние насаждения и иное имущество,
прочно связанное с землей, то есть объекты, перемещение которых без несоразмерного
ущерба их назначению невозможно.
Квартиры и иные жилые помещения, а также нежилые помещения, находящиеся в
составе объекта кондоминиума, признаются самостоятельными объектами (видами)
недвижимости, если они находятся в индивидуальной (раздельной) собственности.
2. К недвижимым вещам приравниваются также подлежащие государственной
регистрации воздушные и морские суда, суда внутреннего водного плавания, суда
плавания "река-море", космические объекты. Законодательными актами к недвижимым
вещам может быть отнесено и иное имущество.
Нормы настоящего Кодекса и иных законодательных актов, регулирующих отношения,
связанные с недвижимыми вещами, применяются к вещам, указанным в настоящем пункте,
в случае, прямо предусмотренном законодательными актами Республики Казахстан.
3. Имущество, не относящееся к недвижимости, включая деньги и ценные бумаги,
признаются движимым имуществом. Регистрация прав на движимые вещи не требуется,
кроме случаев, указанных в законодательных актах.
Сноска. Статья 117 в редакции Закона РК от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 118. Государственная регистрация прав на
недвижимое имущество
1. Возникновение, изменение и прекращение прав (обременений прав) на
недвижимое имущество подлежат государственной регистрации в случаях,
предусмотренных настоящим Кодексом и Законом Республики Казахстан "О
государственной регистрации прав на недвижимое имущество".
Иные объекты государственной регистрации, связанные с недвижимым имуществом,
определяются Законом Республики Казахстан "О государственной регистрации прав на
недвижимое имущество".
2. Права (обременения прав) на недвижимое имущество возникают, изменяются и
прекращаются с момента государственной регистрации, если иное не установлено
настоящим Кодексом и Законом Республики Казахстан "О государственной регистрации
прав на недвижимое имущество". Если в регистрации не будет отказано, моментом
государственной регистрации признается момент подачи заявления.
3. Орган, осуществляющий государственную регистрацию прав на недвижимое
имущество, обязан по заявлению правообладателя удостоверить произведенную
регистрацию совершением надписи на правоустанавливающем документе, представленном
на регистрацию. В случаях, предусмотренных Законом Республики Казахстан "О
государственной регистрации прав на недвижимое имущество", органом, осуществляющим
регистрацию, выдается свидетельство о праве собственности (ином вещном праве) на
недвижимое имущество.
4. Государственная регистрация прав на недвижимое имущество является
публичной. Орган, осуществляющий регистрацию, обязан предоставлять информацию о
зарегистрированных правах на недвижимое имущество любому лицу с учетом ограничений,
установленных Законом Республики Казахстан "О государственной регистрации прав на
недвижимое имущество".
5. Отказ в государственной регистрации права на недвижимое имущество либо
необоснованное уклонение от регистрации могут быть обжалованы в суд.
6. Порядок государственной регистрации устанавливается в соответствии с
настоящим Кодексом и Законом Республики Казахстан "О государственной регистрации
прав на недвижимое имущество".
7. Порядок государственной регистрации гражданских воздушных судов, морских
судов, судов внутреннего водного плавания, судов плавания "река-море", как
объектов, приравненных к недвижимости, регулируется законами Республики Казахстан в
сфере использования воздушного пространства и деятельности авиации, торгового
мореплавания, внутреннего водного транспорта.
Сноска. Статья 118 в редакции Закона РК от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 119. Предприятие
1. Предприятием, как объектом прав, признается имущественный комплекс,
используемый для осуществления предпринимательской деятельности.
2. В состав предприятия как имущественного комплекса входят все виды
имущества, предназначенные для его деятельности, включая здания, сооружения,
оборудование, инвентарь, сырье, продукцию, право на земельный участок, права
требования, долги, а также права на обозначения, индивидуализирующие его
деятельность (фирменное наименование, товарные знаки), и другие исключительные
права, если иное не предусмотрено договором.
3. Предприятие в целом или его часть могут быть объектом купли-продажи,
залога, аренды и других сделок, связанных с установлением, изменением и
прекращением вещных прав.
3-1. Особенности государственной регистрации прав на недвижимое имущество,
входящее в состав предприятия как имущественного комплекса, устанавливаются Законом
Республики Казахстан "О государственной регистрации прав на недвижимое имущество".
4. При передаче долгов в составе предприятия как имущественного комплекса
права кредиторов гарантируются в порядке, предусмотренном статьей 48 настоящего
Кодекса.
Сноска. Статья 119 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 120. Делимое и неделимое имущество
1. Имущество может быть делимым и неделимым.
Делимое имущество - это имущество, части которого в результате раздела не
утрачивают своего назначения (функций).
Неделимое имущество - это такое имущество, которое не может быть разделено
без изменения его хозяйственного назначения (функций) или не подлежит разделу в
силу предписания законодательного акта.
2. Особенности неделимых вещей как объектов права определяются
законодательством.
Статья 121. Сложные вещи
1. Если разнородные вещи образуют единое целое, позволяющее использовать его
по назначению, определяемому существом соединения, они рассматриваются как одна
вещь (сложная вещь).
2. Действие сделки, заключенной по поводу сложной вещи, распространяется на
все ее составные части, если договором не установлено иное.
Статья 122. Главная вещь и принадлежность
Принадлежность, то есть вещь, предназначенная служить главной вещи и связанная
с ней общим хозяйственным назначением, следует судьбе главной вещи, если
законодательством или договором не установлено иное.
Статья 123. Плоды, продукция и доходы
Поступления, полученные в результате использования имущества (плоды,
продукция, доходы), принадлежат лицу, использующему это имущество на законном
основании, если иное не предусмотрено законодательством или договором об
использовании этого имущества.
Статья 124. Животные
К животным применяются общие правила о вещах, поскольку законодательством не
установлено иное.
Статья 125. Интеллектуальная собственность
1. В случаях и в порядке, установленных настоящим Кодексом
и иными законодательными актами, признается исключительное право гражданина или
юридического лица на результаты интеллектуальной творческой деятельности и
приравненные к ним средства индивидуализации юридического лица, продукции
физического или юридического лица, выполняемых ими работ или услуг (фирменное
наименование, товарный знак, знак обслуживания и т.п.).
2. Использование результатов интеллектуальной творческой деятельности и
средств индивидуализации, которые могут быть объектом исключительных прав
(интеллектуальной собственности), может осуществляться третьими лицами только с
согласия правообладателя.
Сноска. В статью 125 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 126. Служебная и коммерческая тайна
1. Гражданским законодательством защищается информация, составляющая
служебную или коммерческую тайну, в случае, когда информация имеет действительную
или потенциальную коммерческую ценность в силу неизвестности ее третьим лицам, к
ней нет свободного доступа на законном основании и обладатель информации принимает
меры к охране ее конфиденциальности.
2. Лица, незаконными методами получившие такую информацию, а также служащие
вопреки трудовому договору или контрагенты вопреки гражданско-правовому договору,
разгласившие служебную или коммерческую тайну, обязаны возместить причиненный
ущерб.
Статья 127. Деньги (валюта)
1. Денежной единицей в Республике Казахстан является тенге.
2. Тенге является законным платежным средством, обязательным к приему по
нарицательной стоимости на всей территории Республики Казахстан.
3. Платежи на территории Республики Казахстан осуществляются в виде наличных
и безналичных расчетов.
4. Случаи, порядок и условия расчетов в иностранной валюте на территории
Республики Казахстан определяются законодательством Республики Казахстан.
Статья 128. Валютные ценности
1. Виды имущества, признаваемого валютными ценностями, и порядок сделок с ними
определяются законодательными актами.
2. Право собственности на валютные ценности защищается в Республике Казахстан
на общих основаниях.
Параграф 1-1. Финансовые инструменты
Сноска. Раздел 3 дополнен параграфом 1-1 в соответствии с Законом РК от
10.12.2008 N 101-IV (вводится в действие с 01.01.2009).
Статья 128-1. Финансовые инструменты
1. Финансовый инструмент - деньги, ценные бумаги, включая производные ценные
бумаги, производные финансовые инструменты и другие финансовые инструменты, в
результате операций с которыми одновременно возникают финансовый актив у одной
организации и финансовое обязательство или долевой инструмент - у другой.
2. Финансовый актив - любой актив, который представляет собой деньги,
долевой инструмент другой организации, договорное право на получение денег или
иного финансового актива от другой организации или на обмен финансовых активов или
финансовых обязательств с другой организацией на потенциально выгодных для себя
условиях, или такой договор, расчет по которому будет или может быть произведен
собственными долевыми инструментами организации и который при этом является таким
производным инструментом, по которому у организации есть или может появиться
обязанность получить переменное число собственных долевых инструментов, или таким
производным инструментом, расчет по которому будет или может быть произведен любым
иным способом, нежели путем обмена фиксированной суммы денег или иного финансового
актива на фиксированное число собственных долевых инструментов организации.
3. Финансовое обязательство - любое обязательство, которое представляет
собой договорную обязанность предоставить деньги или иной финансовый актив другой
организации или обменять финансовые активы или финансовые обязательства с другой
организацией на потенциально не выгодных для себя условиях, или такой договор,
расчет по которому будет или может быть произведен собственными долевыми
инструментами организации и который при этом является таким непроизводным
инструментом, по которому у организации есть или может появиться обязанность
предоставить переменное число собственных долевых инструментов, или таким
производным инструментом, расчет по которому будет или может быть произведен любым
иным способом, нежели путем обмена фиксированной суммы денег или иного финансового
актива на фиксированное число собственных долевых инструментов организации.
4. Долевой инструмент - любой договор, подтверждающий право на остаточную
долю в активах организации, оставшихся после вычета всех ее обязательств.
Статья 128-2. Производные финансовые инструменты
1. Производный финансовый инструмент - договор, стоимость которого зависит от
величины (включая колебание величины) базового актива договора, предусматривающий
осуществление расчета по данному договору в будущем.
2. К производным финансовым инструментам относятся опционы, фьючерсы,
форварды, свопы и другие производные финансовые инструменты, отвечающие данным
признакам, в том числе представляющие собой комбинацию вышеперечисленных
производных финансовых инструментов.
3. Базовыми активами производных финансовых инструментов являются товары,
стандартизированные партии товаров, ценные бумаги, валюта, индексы, процентные
ставки и другие активы, имеющие рыночную стоимость, будущее событие или
обстоятельство, производные финансовые инструменты.
Статья 128-3. Опцион
1. Опцион - производный финансовый инструмент, в соответствии с которым одна
сторона (продавец опциона) продает другой стороне (покупателю опциона) право купить
или продать базовый актив по оговоренной цене на согласованных условиях в будущем.
Продавец опциона берет на себя обязательство, а покупатель приобретает право.
2. Продавец опциона продает опцион покупателю опциона за вознаграждение,
именуемое премией. Под согласованными условиями опциона понимается согласование
следующих обязательных условий: вид базового актива, общая стоимость базового
актива (сумма, на которую заключается опцион), цена базового актива (страйк - цена
исполнения опциона), премия опциона, срок опциона (период действия опциона), вид
опциона.
3. Опцион считается исполненным, если покупатель опциона реализует
приобретенное им право.
Статья 128-4. Своп
Своп - производный финансовый инструмент, в соответствии с которым стороны
договариваются об обмене платежами по базовым активам или базовыми активами в
будущем на согласованных условиях.
Статья 128-5. Форвард
1. Форвард - производный финансовый инструмент, покупатель (или продавец)
которого берет на себя обязательство по истечении определенного срока купить (или
продать) базовый актив на согласованных условиях в будущем.
2. Форвард заключается на неорганизованном рынке.
Статья 128-6. Фьючерс
Фьючерс - производный финансовый инструмент, обращаемый только на
организованном рынке, покупатель (или продавец) которого берет на себя
обязательство по истечении определенного срока купить (или продать) базовый актив в
соответствии с установленными на организованном рынке стандартными условиями.
Параграф 2. Ценные бумаги
Статья 129. Ценные бумаги
1. Ценная бумага - совокупность определенных записей и других обозначений,
удостоверяющих имущественные права.
1-1. Ценные бумаги могут быть долговыми и долевыми.
Долговые ценные бумаги - ценные бумаги, удостоверяющие обязательство эмитента
(должника) по выплате основной суммы долга на условиях выпуска данных ценных бумаг.
Долевая ценная бумага - ценная бумага, удостоверяющая право ее владельца на
определенную долю в имуществе в случаях, предусмотренных законодательством
Республики Казахстан.
2. К ценным бумагам относятся акции, облигации и иные виды ценных бумаг,
определенные в соответствии с настоящим Кодексом и иными законодательными актами
Республики Казахстан.
3. Ценные бумаги по форме выпуска подразделяются на:
1) документарные и бездокументарные;
2) эмиссионные и неэмиссионные;
3) именные, предъявительские и ордерные.
Документарные ценные бумаги - ценные бумаги, выпущенные в документарной форме
(на бумажном или ином материальном носителе с возможностью непосредственного чтения
содержания ценной бумаги без использования специальных технических средств).
Бездокументарные ценные бумаги - ценные бумаги, выпущенные в бездокументарной
форме (в виде совокупности электронных записей).
Эмиссионные ценные бумаги - ценные бумаги, обладающие в пределах одного
выпуска однородными признаками и реквизитами, размещаемые и обращающиеся на
основании единых для данного выпуска условиях.
Неэмиссионные ценные бумаги - ценные бумаги, не соответствующие признакам,
указанным в части четвертой настоящего пункта.
Именная ценная бумага - ценная бумага, подтверждающая принадлежность
удостоверенных ею прав названному в ней лицу.
Предъявительская ценная бумага - ценная бумага, подтверждающая принадлежность
удостоверенных ею прав предъявителю ценной бумаги.
Ордерная ценная бумага - ценная бумага, подтверждающая принадлежность
удостоверенных ею прав названному в ней лицу, а в случае передачи им этих прав в
порядке, предусмотренном пунктом 3 статьи 132 настоящего Кодекса, - другому лицу.
4. Настоящим Кодексом и иными законодательными актами Республики Казахстан
может быть исключена возможность выпуска определенного вида ценных бумаг в той или
иной форме.
Сноска. Статья 129 в редакции Закона РК от 16 мая 2003 г. N 416; с
изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2008 N 101-IV (вводится в действие с
01.01.2009).
Статья 130. Подтверждение прав на ценную бумагу
1. Подтверждением права на документарную ценную бумагу является сама ценная
бумага. В случае передачи документарной ценной бумаги на хранение профессиональному
участнику рынка ценных бумаг, уполномоченному на такое хранение в соответствии с
выданной ему лицензией, подтверждением права на эту ценную бумагу является выписка
со счета, открытого данным профессиональным участником в целях ее учета. При
расхождении между документарной ценной бумагой и выпиской с указанного счета
приоритет имеет выписка.
2. Подтверждением права на бездокументарную ценную бумагу является выписка со
счета, открытого в целях ее учета у профессионального участника рынка ценных бумаг,
который уполномочен на регистрацию сделок с ценными бумагами в соответствии с
выданной ему лицензией.
3. Порядок открытия и ведения профессиональными участниками рынка ценных бумаг
счетов, предназначенных для учета ценных бумаг, а также требования к содержанию и
оформлению выписок с таких счетов определяются законодательством Республики
Казахстан.
Сноска. В статью 130 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 10 июля 1998 г. N 282. Новая редакция - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416.
Статья 131. Требования к ценной бумаге
1. Виды прав, которые удостоверяются ценными бумагами, обязательные
реквизиты ценных бумаг, требования к форме ценной бумаги и другие необходимые
требования определяются законодательными актами или в установленном ими порядке.
2. Отсутствие обязательных реквизитов ценной бумаги или несоответствие ценной
бумаги установленной для нее форме влечет ее недействительность.
Статья 132. Передача прав по ценной бумаге
1. Для передачи другому лицу прав, удостоверенных ценной бумагой на
предъявителя, достаточно вручения ценной бумаги этому лицу.
2. Права, удостоверенные именной ценной бумагой, передаются в порядке,
установленном для уступки требования (цессии). В соответствии со статьей 347
настоящего Кодекса лицо, передающее право по ценной бумаге, несет ответственность
за недействительность соответствующего требования, но не за его исполнение. При
передаче прав по именной ценной бумаге другому лицу передаваемая бумага
аннулируется, а на имя нового владельца выдается другая ценная бумага.
2-1. Особенности передачи прав по эмиссионным ценным бумагам и подтверждение
прав по ним определяются законодательными актами Республики Казахстан.
3. Права по ордерной ценной бумаге передаются путем совершения на этой бумаге
передаточной надписи - индоссамента. Лицо, передающее права по ордерной ценной
бумаге (индоссант), несет ответственность не только за существование права, но и за
его осуществление, за исключением случаев, установленных законодательным актом
Республики Казахстан об ипотеке недвижимого имущества.
Индоссамент, совершенный на ценной бумаге, переносит все права,
удостоверенные ценной бумагой, на лицо, которому или приказу которого передаются
права по ценной бумаге - (индоссата). Индоссамент может быть бланковым (без
указания лица, которому должно быть произведено исполнение).
Индоссамент может быть ограничен только поручением осуществлять права,
удостоверенные ценной бумагой, без передачи этих прав индоссату (препоручительный
индоссамент). В этом случае индоссат выступает в качестве представителя.
Сноска. Пункт 2 статьи 132 дополнен абзацем - Закон РК от 2 марта 1998 года N
211; от 16 мая 2003 г. N 416; от 3 июня 2003 г. N 426.
Статья 133. Исполнение по ценной бумаге
1. Лицо, выдавшее ценную бумагу, и все лица, индоссировавшие ее, отвечают
перед ее законным владельцем солидарно, за исключением случаев,
установленных законодательным актом Республики Казахстан об ипотеке недвижимого
имущества. В случае удовлетворения требования законного владельца ценной бумаги об
исполнении удостоверенного ею обязательства одним или несколькими лицами из числа
обязавшихся по ценной бумаге они приобретают право обратного требования (регресса)
к остальным лицам, ранее их обязавшимся по ценной бумаге.
2. Отказ от исполнения обязательства, удостоверенного ценной бумагой, со
ссылкой на отсутствие основания обязательства либо на его недействительность не
допускается.
3. Владелец ценной бумаги, обнаруживший подлог или подделку ценной бумаги,
вправе предъявить к лицу, передавшему ему бумагу, требование о надлежащем
исполнении обязательства, удостоверенного ценной бумагой, и о возмещении убытков.
4. Права по ценной бумаге, находящейся у незаконного владельца, не подлежат
осуществлению.
Сноска. В статью 133 внесены изменения - Законом РК от 3 июня 2003 г. N 426
Статья 134. Восстановление ценной бумаги
Восстановление прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным
ценным бумагам производится судом в порядке, предусмотренном
процессуальным законодательством.
Статья 135. Бездокументарные ценные бумаги
(Статья 135 исключена - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416)
Статья 136. Облигация
1. Облигация - ценная бумага с заранее установленным при ее выпуске сроком
обращения, удостоверяющая в соответствии с условиями выпуска права на получение от
лица, выпустившего облигацию, вознаграждения по ней и по окончании срока ее
обращения - номинальной стоимости облигации в деньгах или ином имущественном
эквиваленте.
2. Облигации выпускаются только как именные эмиссионные ценные бумаги.
3. Правительство Республики Казахстан, Национальный Банк Республики
Казахстан, коммерческие организации вправе выпускать облигации.
4. Виды облигаций и порядок их выпуска устанавливаются законодательством
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 136 в редакции Закона РК от 16.05.2003 N 416; с изменениями,
внесенными Законом РК от 20.12.2004 N 13 (вводится в действие с 01.01.2005).
Статья 137. Чек
Сноска. Статья 137 исключена Законом РК от 11.07.1997 N 154.
Статья 138. Вексель
Сноска. Статья 138 исключена Законом РК от 11.07.1997 N 154.
Статья 139. Акция
1. Акция - ценная бумага, выпускаемая акционерным обществом и удостоверяющая
права на участие в управлении акционерным обществом, получение дивиденда по ней и
части имущества акционерного общества при его ликвидации, а также иные права,
предусмотренные законодательными актами Республики Казахстан.
2. Акции выпускаются только как именные эмиссионные ценные бумаги.
3. Виды акций устанавливаются законодательными актами Республики Казахстан.
Порядок выпуска акций устанавливается законодательством Республики Казахстан о
рынке ценных бумаг.
4. Некоммерческие организации, созданные в организационно-правовой форме
акционерного общества, выплату дивидендов по своим акциям не осуществляют.
5. Законодательными актами Республики Казахстан может быть предусмотрена
возможность выкупа акций по решению суда у акционера, нарушающего своими действиями
или бездействием интересы акционерного общества.
Законодательными актами Республики Казахстан могут быть предусмотрены
возможность и основания принудительного выкупа акций банков и организаций,
осуществляющих отдельные виды банковских операций, а также страховых
(перестраховочных) организаций в случае наличия у них отрицательного размера
собственного капитала, рассчитываемого в порядке, установленном законодательными
актами Республики Казахстан.
Сноска. В статью 139 внесены изменения - Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211; от 10 июля 1998 г. N 282; от 21 мая 2002 г. N 323. Новая
редакция - Законом РК от 16 мая 2003 г. N 416; от 8 июля 2005 г. N 72 (порядок
введения в действие см. ст.2) .
Статья 139-1. Банковский депозитный сертификат
Банковский депозитный сертификат - именная неэмиссионная ценная бумага,
удостоверяющая права ее держателя на получение по истечении установленного для нее
условиями выпуска срока обращения либо до его истечения ее номинальной стоимости, а
также вознаграждения в размере, установленном условиями выпуска.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 139-1 в соответствии с Законом РК от 12 января
2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 140. Банковский сертификат
Сноска. Статья 140 исключена Законом РК от 11.07.1997 N 154.
Параграф 3. Личные неимущественные права
Статья 141. Защита личных неимущественных прав
1. Физическое лицо, личные неимущественные права которого нарушены, помимо
мер, предусмотренных статьей 9 настоящего Кодекса, имеет право на возмещение
морального вреда по правилам настоящего Кодекса.
2. Защита личных неимущественных прав осуществляется судом в порядке,
предусмотренном гражданским процессуальным законодательством.
3. Личные неимущественные права подлежат защите независимо от вины лица,
нарушившего право, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом. Лицо,
предъявившее требование о защите, должно доказать факт нарушения его личного
неимущественного права.
4. Лицо, неимущественное право которого нарушено, может по своему выбору
потребовать устранения последствий нарушения от нарушителя или за счет нарушителя
самостоятельно совершить необходимые действия либо поручить их совершение третьему
лицу.
Сноска. Статья 141 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 142. Личные неимущественные права, связанные с
имущественными
При одновременном нарушении личных неимущественных и имущественных прав размер
возмещения имущественного вреда увеличивается с учетом компенсации, причитающейся
потерпевшему за нарушение личных неимущественных прав.
Статья 143. Защита чести, достоинства и деловой
репутации
1. Гражданин вправе требовать в судебном порядке опровержения сведений,
порочащих его честь, достоинство или деловую репутацию.
2. Если сведения, порочащие честь, достоинство или деловую репутацию
гражданина или юридического лица, распространены в средствах массовой информации,
они должны быть бесплатно опровергнуты в тех же средствах массовой информации.
В случае, если указанные сведения содержатся в документе, исходящем от
организации, такой документ подлежит замене или отзыву с обязательным сообщением
адресатам о несоответствии действительности содержащихся в этом документе сведений.
Порядок опровержения в иных случаях устанавливается судом.
3. Гражданин или юридическое лицо, в отношении которого средствами массовой
информации опубликованы сведения, ущемляющие его права или законные интересы, имеет
право на бесплатную публикацию своего ответа в тех же средствах массовой
информации.
4. Требование гражданина или юридического лица о публикации опровержения либо
ответа в средстве массовой информации рассматривается судом в случае, если орган
массовой информации отказал в такой публикации либо в течение месяца не произвел
публикацию, а также в случае его ликвидации.
5. Если решение суда не выполнено, суд вправе наложить на нарушителя штраф,
взыскиваемый в доход бюджета. Штраф налагается в порядке и размерах, установленных
гражданским процессуальным законодательством. Уплата штрафа не освобождает
нарушителя от обязанности выполнить предусмотренное решением суда действие.
6. Гражданин, в отношении которого распространены сведения, порочащие его
честь, достоинство или деловую репутацию, вправе наряду с опровержением таких
сведений требовать возмещения убытков и морального вреда, причиненных их
распространением.
Правила настоящей статьи о защите деловой репутации гражданина соответственно
применяются к защите деловой репутации юридического лица, за исключением требования
о возмещении морального вреда. К защите деловой репутации юридического лица
применяются правила о возмещении убытков в порядке, установленном настоящим
Кодексом.
7. Если установить лицо, распространившее сведения, порочащие честь,
достоинство или деловую репутацию гражданина или юридического лица, невозможно,
лицо, в отношении которого такие сведения распространены, вправе обратиться в суд с
заявлением о признании распространенных сведений не соответствующими
действительности.
Сноска. Статья 143 с изменениями, внесенными законами РК от 06.02.2009 N
123-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 144. Право на охрану тайны личной жизни
1. Гражданин имеет право на охрану тайны личной жизни, в том числе тайны
переписки, телефонных переговоров, дневников, заметок, записок, интимной жизни,
усыновления, рождения, врачебной, адвокатской тайны, тайны банковских вкладов.
Раскрытие тайны личной жизни возможно лишь в случаях,
установленных законодательными актами.
2. Опубликование дневников, записок, заметок и других документов допускается
лишь с согласия их автора, а писем - с согласия их автора и адресата. В случае
смерти кого-либо из них указанные документы могут публиковаться с согласия
пережившего супруга и детей умершего.
Сноска. В статью 144 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 145. Право на собственное изображение
1. Никто не имеет право использовать изображение какого-либо лица без его
согласия, а в случае его смерти - без согласия наследников.
2. Опубликование, воспроизведение и распространение изобразительного
произведения (картина, фотография, кинофильм и другие), в котором изображено другое
лицо, допускается лишь с согласия изображенного, а после его смерти с согласия его
детей и пережившего супруга. Такого согласия не требуется, если это установлено
законодательными актами, либо изображенное лицо позировало за плату.
Статья 146. Право на неприкосновенность жилища
Гражданин имеет право на неприкосновенность жилища, то есть право пресекать
любые попытки вторжения в жилище помимо его воли, кроме случаев,
предусмотренных законодательными актами.
Глава 4. Сделки Статья 147. Понятие сделки
Сделками признаются действия граждан и юридических лиц, направленные на
установление, изменение или прекращение гражданских прав и обязанностей.
Статья 148. Односторонние сделки и договоры
1. Сделки могут быть односторонними и двух- или многосторонними (договоры).
2. Односторонней считается сделка, для совершения которой, в соответствии с
законодательством или соглашением сторон, необходимо и достаточно выражения воли
одной стороны.
3. Для совершения договора необходимо выражение согласованной воли двух
сторон (двусторонняя сделка) либо трех или более сторон (многосторонняя сделка).
Статья 149. Правовое регулирование односторонних сделок
1. Односторонняя сделка создает обязанности для лица, совершившего сделку.
Она может создавать обязанности для других лиц лишь в случаях, установленных
законодательными актами либо соглашением с этими лицами.
2. К односторонним сделкам соответственно применяются общие положения об
обязательствах и о договорах, поскольку это не противоречит законодательству,
природе и существу сделки.
Статья 150. Сделки, совершенные под условием
1. Сделка считается совершенной под отлагательным условием, если стороны
поставили возникновение прав и обязанностей в зависимость от обстоятельства,
относительно которого неизвестно, наступит оно или не наступит.
2. Сделка считается совершенной под отменительным условием, если стороны
поставили прекращение прав и обязанностей в зависимость от обстоятельства,
относительно которого неизвестно, наступит оно или не наступит.
3. Если наступлению условия недобросовестно воспрепятствовала сторона,
которой наступление условия невыгодно, то условие признается наступившим.
Если наступлению условия недобросовестно содействовала сторона, которой
наступление условия выгодно, то условие признается ненаступившим.
Статья 151. Форма сделки
1. Сделки совершаются устно или в письменной форме (простой или
нотариальной).
2. Сделка, для которой законодательством или соглашением сторон не
установлена письменная (простая либо нотариальная) или иная определенная форма,
может быть совершена устно, в частности - все сделки, исполняемые при самом их
совершении. Такая сделка считается совершенной и в том случае, когда из поведения
лица явствует его воля совершить сделку.
3. Сделка, подтвержденная выдачей жетона, билета или иного обычно принятого
подтверждающего знака, признается заключенной в устной форме, если иное не
установлено законодательством.
4. Молчание признается выражением воли совершить сделку в случаях,
предусмотренных законодательством или соглашением сторон.
5. Сделки во исполнение договора, заключенного в письменной форме, могут по
соглашению сторон совершаться устно, если это не противоречит законодательству.
Статья 152. Письменная форма сделки
1. В письменной форме должны совершаться сделки:
1) осуществляемые в процессе предпринимательской деятельности, кроме сделок,
исполняемых при самом их совершении, если для отдельных видов сделок иное
специально не предусмотрено законодательством или не вытекает из обычаев делового
оборота;
2) на сумму свыше ста расчетных показателей, за исключением сделок,
исполняемых при самом их совершении;
3) в иных случаях, предусмотренных законодательством или соглашением сторон.
2. Сделка, совершенная в письменной форме, должна быть подписана сторонами
или их представителями, если иное не вытекает из обычаев делового оборота.
Допускается при совершении сделки использование средств факсимильного
копирования подписи, электронной цифровой подписи, если это не противоречит
законодательству или требованию одного из участников.
3. Двусторонние сделки могут совершаться путем обмена документами, каждый из
которых подписывается стороной, от которой он исходит.
К совершению сделки в письменной форме приравнивается, если иное не
установлено законодательством или соглашением сторон, обмен письмами, телеграммами,
телефонограммами, телетайпограммами, факсами, электронными документами или иными
документами, определяющими субъектов и содержание их волеизъявления.
Законодательством и соглашением сторон могут устанавливаться дополнительные
требования, которым должна соответствовать форма сделки, в частности, совершение на
бланке определенной формы, скрепление печатью и предусматриваться последствия
несоблюдения этих требований.
4. Если гражданин вследствие физического недостатка, болезни или
неграмотности не может собственноручно подписаться, то по его просьбе сделку может
подписать другой гражданин. Подпись последнего, если иное не предусмотрено
законодательством, должна быть засвидетельствована нотариусом либо другим
должностным лицом, имеющим право совершать такое нотариальное действие, с указанием
причин, в силу которых совершающий сделку не мог подписать ее собственноручно.
5. Сторона, исполнившая сделку, совершенную в письменной форме, вправе
требовать от другой стороны документ, подтверждающий исполнение.
Такое же право имеет сторона, исполнившая устную предпринимательскую сделку,
кроме сделок, исполняемых при самом их совершении.
Сноска. Статья 152 с изменениями, внесенными Законом РК от 2 марта 1998 года N
211 ; Законом Республики Казахстан от 7 января 2003 года N 372.
Статья 153. Последствия несоблюдения письменной формы
сделки
1. Несоблюдение простой письменной формы сделки не влечет ее
недействительности, но лишает стороны права в случае спора подтверждать ее
совершение, содержание или исполнение свидетельскими показаниями. Стороны, однако,
вправе подтверждать совершение, содержание или исполнение сделки письменными или
иными, кроме свидетельских показаний, доказательствами.
2. В случаях, прямо указанных в законодательных актах или в соглашении
сторон, несоблюдение простой письменной формы сделки влечет ее недействительность.
3. Несоблюдение простой письменной формы внешнеэкономической сделки влечет
недействительность сделки.
Статья 154. Нотариальное удостоверение сделки
1. В случаях, установленных законодательными актами или соглашением сторон,
письменные сделки считаются совершенными только после их нотариального
удостоверения. Несоблюдение такого требования влечет недействительность сделки с
последствиями, предусмотренными пунктом 3 статьи 157 настоящего Кодекса.
2. Если сделка, требующая нотариального удостоверения, фактически исполнена
сторонами или одной из сторон, по своему содержанию не противоречит
законодательству и не нарушает прав третьих лиц, суд по заявлению заинтересованной
стороны вправе признать сделку действительной. В этом случае последующее
нотариальное удостоверение сделки не требуется.
Статья 155. Регистрация сделок
1. Сделки, подлежащие в соответствии с законодательными актами обязательной
государственной или иной регистрации, считаются совершенными с момента регистрации,
если иное не предусмотрено законодательными актами.
Отказ в регистрации должен быть оформлен в письменном виде и возможен лишь
со ссылкой на нарушение требований законодательства.
2. Если одна из сторон уклоняется от государственной регистрации сделки,
суд вправе по требованию другой стороны вынести решение о регистрации сделки. В
этом случае сделка регистрируется в соответствии с решением суда.
Сноска. Статья 155 в редакции Закона РК от 26.07.2007 N 311 (вводится в
действие по истечении 10 календарных дней после официального опубликования); с
изменениями, внесенными Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 156. Биржевые сделки
1. Биржевые сделки - сделки, предметом которых является имущество, допущенное
к обращению на бирже, и которые заключаются на бирже участниками проводимых ею
торгов в соответствии с законодательством Республики Казахстан о соответствующих
биржах (товарных, фондовых и других) и правилами биржевой торговли.
2. Биржевые сделки оформляются документами, выдаваемыми биржей в
подтверждение заключения данных сделок.
3. К биржевым сделкам в зависимости от их содержания применяются правила о
соответствующем договоре (купли-продажи, комиссии и других), если иное не вытекает
из законодательства, соглашения сторон или существа сделки.
4. Законодательством или правилами биржевой торговли могут предусматриваться
условия биржевых сделок, составляющие коммерческую тайну сторон и не подлежащие
разглашению без их согласия, кроме сведений, представляемых в уполномоченный орган
по финансовому мониторингу в соответствии с законодательством Республики Казахстан
о противодействии легализации (отмыванию) доходов, полученных незаконным путем, и
финансированию терроризма.
5. Споры, связанные с заключением биржевых сделок, рассматриваются в биржевом
арбитраже при соответствующей бирже, решение которого может быть оспорено в суде в
случаях, предусмотренных законом.
6. (исключен).
Сноска. Статья 156 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 16.05.2003 N 416; от 28.08.2009 N 192-IV (вводится в действие с 08.03.2010); от
25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 157. Недействительные сделки и последствия
недействительности
1. При нарушении требований, предъявляемых к форме, содержанию и участникам
сделки, а также к свободе их волеизъявления, сделка может быть признана
недействительной по иску заинтересованных лиц, надлежащего государственного органа
либо прокурора.
Заинтересованным лицом является лицо, права и законные интересы которого
нарушены или могут быть нарушены в результате совершения указанной сделки.
2. Основания недействительности сделки, а также перечень лиц, имеющих право
требовать признания ее недействительной, устанавливаются настоящим Кодексом либо
иными законодательными актами.
3. При недействительности сделки каждая из сторон обязана возвратить другой
все полученное по сделке, а при невозможности возврата в натуре (в том числе, когда
полученное выражается в пользовании имуществом, выполненной работе или
предоставленной услуге) - возместить стоимость подлежащего возврату имущества,
стоимость пользования имуществом, выполненных работ или оказанных услуг в деньгах,
если иные последствия недействительности сделки не предусмотрены настоящим
Кодексом.
4. Если сделка направлена на достижение преступной цели, то при наличии
умысла у обеих сторон все, полученное ими по сделке или предназначенное к
получению, по решению или приговору суда подлежит конфискации. В случае исполнения
такой сделки одной стороной у другой стороны подлежит конфискации все, полученное
ею, и все, причитающееся с нее по сделке первой стороне. Если ни одна из сторон не
приступила к исполнению, конфискации подлежит все, предусмотренное сделкой к
исполнению.
5. При наличии умысла на достижение преступной цели лишь у одной из сторон
все, полученное ею по сделке, подлежит возвращению другой стороне, а полученное
последней либо причитавшееся ей по сделке подлежит конфискации.
6. С учетом конкретных обстоятельств суд вправе не применять частично либо
полностью последствий, предусмотренных пунктами 4 и 5 настоящей статьи, в части
конфискации имущества, полученного либо подлежащего получению по недействительной
сделке. В этой части наступают последствия, предусмотренные пунктом 3 настоящей
статьи.
7. Помимо последствий, предусмотренных пунктами 3-6 настоящей статьи, суд
может взыскать со стороны, виновной в совершении действий, вызвавших
недействительность сделки, в пользу другой стороны понесенные последней убытки,
связанные с признанием сделки недействительной.
8. Недействительная сделка не влечет юридических последствий, за исключением
тех, которые связаны с ее недействительностью, и недействительна с момента ее
совершения, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом, законодательными актами
или не вытекает из существа или содержания сделки.
9. Признавая сделку недействительной, суд вправе с учетом конкретных
обстоятельств ограничиться запретом ее дальнейшего исполнения.
Сноска. Статья 157 с изменениями, внесенными Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 158. Недействительность сделки, содержание
которой не соответствует требованиям
законодательства
1. Недействительна сделка, содержание которой не соответствует требованиям
законодательства, а также совершенная с целью, заведомо противной основам
правопорядка или нравственности.
2. Лицо, умышленно заключившее сделку, которая нарушает требование
законодательства, устава юридического лица либо компетенцию его органов, не вправе
требовать признания сделки недействительной, если такое требование вызвано
корыстными мотивами или намерением уклониться от ответственности.
3. В случае, если один из участников сделки совершил ее с намерением
уклониться от исполнения обязательства или от ответственности перед третьим лицом
либо государством, а другой участник сделки знал или должен был знать об этом
намерении, заинтересованное лицо (государство) вправе требовать признания сделки
недействительной.
Статья 159. Основания недействительности сделок
1. Недействительна сделка, совершенная без получения необходимой лицензии
либо после окончания срока действия лицензии.
2. Недействительна сделка, преследующая цели недобросовестной конкуренции или
нарушающая требования деловой этики.
3. Недействительна сделка, совершенная лицом, не достигшим четырнадцати лет
(малолетним), кроме сделок, предусмотренных статьей 23 настоящего Кодекса.
4. Сделка, совершенная несовершеннолетним, достигшим четырнадцати лет, без
согласия его законных представителей, кроме сделок, которые он по закону имеет
право совершать самостоятельно, может быть признана судом недействительной по иску
законных представителей. Правила настоящей статьи не распространяются на сделки
несовершеннолетних, признаваемых в соответствии с настоящим Кодексом полностью
дееспособными (пункт 2 статьи 17, статья 22-1 настоящего Кодекса).
5. Недействительна сделка, совершенная лицом, признанным недееспособным
вследствие душевной болезни или слабоумия. Сделка, совершенная гражданином,
впоследствии признанным недееспособным (статья 26 настоящего Кодекса), может быть
признана судом недействительной по иску его опекуна, если доказано, что уже в
момент совершения сделки этот гражданин находился в состоянии психического
расстройства.
6. По требованию попечителя суд может признать недействительной сделку,
совершенную лицом, ограниченным судом в дееспособности.
7. Сделка, совершенная гражданином, хотя и дееспособным, но находившимся в
момент ее совершения в таком состоянии, когда он не мог понимать значения своих
действий или руководить ими, может быть признана судом недействительной по иску
этого гражданина, но если при жизни у гражданина не было возможности для
предъявления иска, после смерти гражданина - по иску других заинтересованных лиц.
8. Сделка, совершенная вследствие заблуждения, имеющего существенное
значение, может быть признана судом недействительной по иску стороны, действовавшей
под влиянием заблуждения. Существенное значение имеет заблуждение относительно
природы сделки, тождества или таких качеств ее предмета, которые значительно
снижают возможности его использования по назначению. Заблуждение в мотивах может
служить основанием недействительности сделки лишь при включении такого мотива в ее
содержание в качестве отлагательного или отменительного условия (статья 150
настоящего Кодекса).
Если заблуждение явилось следствием грубой неосторожности участника сделки
либо охватывается его предпринимательским риском, суд с учетом конкретных
обстоятельств и интересов другого участника сделки вправе отказать в иске о
признании сделки недействительной.
9. Сделка, совершенная под влиянием обмана, насилия, угрозы, а также сделка,
которую лицо было вынуждено совершить вследствие стечения тяжелых обстоятельств на
крайне невыгодных для себя условиях, чем другая сторона воспользовалась (кабальная
сделка), может быть признана судом недействительной по иску потерпевшего.
10. Сделка, совершенная вследствие злонамеренного соглашения представителя
одной стороны с другой стороной, может быть признана судом недействительной по иску
потерпевшей стороны. Возмещение убытков, понесенных потерпевшей стороной (пункт 4
статья 9 настоящего Кодекса), в субсидиарном порядке может быть возложено на
недобросовестного представителя.
11. Сделка, совершенная юридическим лицом в противоречии с целями
деятельности, определенно ограниченными настоящим Кодексом, иными законодательными
актами или учредительными документами, либо с нарушением уставной компетенции его
органа, может быть признана недействительной по иску собственника имущества
юридического лица или его учредителя (участника), если доказано, что другая сторона
в сделке знала или должна была знать о таких нарушениях.
12. Сделки, предусмотренные пунктами 3, 5 настоящей статьи, по требованию
законных представителей малолетних или недееспособных лиц решением суда могут быть
признаны действительными, если они совершены к выгоде указанных лиц.
Сноска. Статья 159 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 12.01.2007 N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от
25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 160. Мнимые или притворные сделки
1. Недействительна мнимая сделка, совершенная лишь для вида, без намерения
вызвать юридические последствия.
2. Если сделка совершена с целью прикрыть другую сделку (притворная), то
применяются правила, относящиеся к той сделке, которую стороны действительно имели
в виду.
Статья 161. Последствия недействительности части сделки
Недействительность части сделки не влечет за собой недействительности прочих
ее частей, если можно предположить, что сделка была бы совершена и без включения
недействительной ее части.
Статья 162. Сроки исковой давности по недействительным
сделкам
1. (исключен)
2. Исковая давность по спорам, связанным с недействительностью сделки по
основаниям, предусмотренным пунктами 9 и 10 статьи 159 настоящего Кодекса,
составляет год со дня прекращения насилия или угрозы, под влиянием которых была
совершена сделка, либо со дня, когда истец узнал или должен был узнать об иных
обстоятельствах, являющихся основанием для признания сделки недействительной.
Сноска. Пункт 1 статьи 162 исключен Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Глава 5. Представительство и доверенность Статья 163. Представительство
1. Сделка, совершенная одним лицом (представителем) от имени другого лица
(представляемого) в силу полномочия, основанного на доверенности, законодательстве,
решении суда либо административном акте, непосредственно создает, изменяет и
прекращает гражданские права и обязанности представляемого.
Полномочие может также явствовать из обстановки, в которой действует
представитель (продавец в розничной торговле, кассир и т.п.).
2. По сделке, совершенной представителем, права и обязанности возникают
непосредственно у представляемого.
3. Представитель не может совершать сделки от имени представляемого ни в
отношении себя лично, ни в отношении другого лица, представителем которого он
одновременно является.
Данное правило не распространяется на коммерческое представительство.
4. Не являются представителями лица, действующие хотя и в чужих интересах, но
от собственного имени (коммерческие посредники, душеприказчики при наследовании и
т.п.), а также лица, уполномоченные на вступление в переговоры относительно
возможных в будущем сделок.
5. Не допускается совершение через представителя сделки, которая по своему
характеру может быть совершена только лично, а также других сделок в случаях,
предусмотренных законодательными актами.
Сноска. Статья 163 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 164. Представительство за недееспособных лиц
От имени недееспособных граждан сделки совершают их законные представители.
Сноска. Статья 164 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 165. Представительство без полномочия
Сделка, совершенная от имени другого лица лицом, не уполномоченным на
совершение сделки, или с превышением полномочия, создает, изменяет и прекращает
гражданские права и обязанности для представляемого лишь в случае последующего
одобрения им этой сделки.
Последующее одобрение представляемым делает сделку действительной с момента
ее совершения.
Статья 166. Коммерческое представительство
1. Лицо, постоянно и самостоятельно представительствующее от имени
предпринимателей при заключении ими договоров (коммерческий представитель),
действует на основе письменного договора, содержащего указания на полномочия
представителя, а при отсутствии таких указаний - также доверенности.
2. Коммерческий представитель может одновременно представлять интересы разных
сторон договора, заключаемого с его участием. При этом он обязан исполнять данные
ему поручения с заботливостью обычного предпринимателя.
3. Коммерческий представитель вправе требовать уплаты обусловленного
вознаграждения и понесенных им при исполнении поручения издержек от сторон договора
в равных долях, если иное не предусмотрено соглашением между ними.
4. Коммерческий представитель обязан сохранять в тайне ставшие ему известными
сведения о торговых сделках и после исполнения данного ему поручения.
5. Особенности коммерческого представительства в отдельных сферах
предпринимательской деятельности устанавливаются законодательством.
Статья 167. Доверенность
1. Доверенностью признается письменное уполномочие одного лица (доверителя)
для представительства от его имени, выдаваемое им другому лицу (поверенному).
2. Должна быть нотариально заверена доверенность на управление имуществом и
на совершение сделок, требующих нотариального удостоверения, если иное не
установлено законодательными актами.
3. К нотариально удостоверенным доверенностям приравниваются:
1) доверенности военнослужащих и других лиц, находящихся на излечении в
госпиталях, санаториях и других военно-лечебных учреждениях, удостоверенные
начальниками, заместителями по медицинской части, старшими и дежурными врачами этих
госпиталей, санаториев и других военно-лечебных учреждений;
2) доверенности военнослужащих, а в пунктах дислокации воинских частей,
соединений, учреждений и военно-учебных заведений, где нет государственных
нотариальных контор и других органов, совершающих нотариальные действия, также
доверенности рабочих и служащих, членов их семей и членов семей военнослужащих,
удостоверенные командирами (начальниками) этих частей, соединений, учреждений,
заведений;
3) доверенности лиц, находящихся в местах лишения свободы, удостоверенные
начальниками мест лишения свободы;
4) доверенности совершеннолетних дееспособных граждан, находящихся в
учреждениях социальной защиты населения, удостоверенные руководителем этого
учреждения или соответствующего органа социальной защиты населения.
4. Доверенность на получение корреспонденции, в том числе денежной и
посылочной, на получение заработной платы и иных выплат от граждан и юридических
лиц может быть удостоверена местными исполнительными органами городов
республиканского значения, столицы, районов, городов областного значения, акимами
города районного значения, поселка, аула (села), где проживает доверитель,
организацией, в которой он работает или учится, жилищно-эксплуатационной
организацией по месту жительства, администрацией стационарного лечебного
учреждения, в котором он находится на излечении, а также командованием
соответствующих воинских частей, когда доверенность выдается военнослужащим.
Доверенность, посылаемая по телеграфу, а также по другим видам связи, когда
отправку документа осуществляет работник связи, удостоверяется органами связи.
5. Третьи лица вправе считать подлинной выданную для совершения действий в их
отношении доверенность, направленную доверителем поверенному по факсимильной и иной
связи, без посредства официальных органов связи.
6. Доверенность от имени юридического лица выдается за подписью его
руководителя или иного лица, уполномоченного на это его учредительными документами,
и скрепляется печатью этой организации.
7. Доверенность от имени государственного органа, коммерческой и
некоммерческой организации на получение или выдачу денег и других имущественных
ценностей должна быть подписана также главным (старшим) бухгалтером этой
организации.
8. Порядок выдачи и форма доверенностей на совершение операций в банке и
доверенностей на совершение сделок в области торговли могут определяться
специальными правилами.
Сноска. Статья 167 с изменениями, внесенными законами РК от 20.12.2004 N 13
(вводится в действие с 01.01.2005); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со
дня его первого официального опубликования).
Статья 168. Срок доверенности
1. Доверенность может быть выдана на срок не более трех лет. Если в
доверенности указан более длительный срок, она действительна в течение трех лет, а
если в ней срок действия не указан - в течение одного года со дня выдачи.
2. Недействительна доверенность, в которой не указана дата ее выдачи.
Статья 169. Передоверие
1. Поверенный должен лично совершить те действия, на которые он уполномочен.
Он может передоверить их совершение другому лицу только в том случае, если на это
уполномочен полученной доверенностью либо вынужден к этому силою обстоятельства для
охраны интересов доверителя.
2. Доверенность, по которой поверенный передает полномочия другому лицу,
должна быть нотариально удостоверена, кроме случаев, предусмотренных пунктами 4 и 6
статьи 167 настоящего Кодекса.
К доверенности, по которой поверенный передоверяет полномочия другому лицу в
полном объеме, должна быть приложена первоначальная доверенность. К доверенности,
по которой поверенный передоверяет отдельные полномочия, указанные в первоначальной
доверенности, другому лицу либо нескольким лицам, должна быть приложена нотариально
засвидетельствованная копия первоначальной доверенности.
3. Срок действия доверенности, выданной по передоверию, не может превышать
срока действия первоначальной доверенности, на основании которой она выдана.
4. Поверенный, передавший полномочия другому лицу, должен незамедлительно
известить об этом доверителя и сообщить ему необходимые сведения об этом лице и его
местожительстве. Невыполнение этой обязанности возлагает на поверенного
ответственность за действия лица, которому он передал полномочия, как за свои
собственные.
Сноска. Статья 169 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 170. Прекращение доверенности
1. Действие доверенности прекращается вследствие:
1) истечения срока доверенности;
2) осуществления действий, предусмотренных доверенностью;
3) отмены доверенности лицом, выдавшим ее;
4) отказа лица, которому выдана доверенность;
5) прекращения юридического лица, от имени которого выдана доверенность;
6) ликвидации юридического лица, на имя которого выдана доверенность;
7) смерти лица, выдавшего доверенность, признания его недееспособным,
ограниченно дееспособным или безвестно отсутствующим;
8) смерти гражданина, которому выдана доверенность, признания его
недееспособным, ограниченно дееспособным или безвестно отсутствующим.
2. Лицо, выдавшее доверенность, может во всякое время отменить доверенность
или передоверие, а лицо, которому выдана доверенность, отказаться от нее.
Соглашение об отказе от этого права недействительно.
Статья 171. Последствия прекращения доверенности
1. Об отмене доверенности (статья 170 настоящего Кодекса) доверитель обязан
известить лицо, которому выдана доверенность, а также известных ему третьих лиц,
для представительства перед которыми выдана доверенность. Такая же обязанность
возлагается на правопреемников лица, выдавшего доверенность, в случаях ее
прекращения по основаниям, указанным в пунктах 5 и 7 статьи 170 настоящего Кодекса.
2. Права и обязанности, возникшие в результате действий лица, которому выдана
доверенность до того, как это лицо узнало или должно было узнать о ее прекращении,
сохраняет силу для выдавшего доверенность и его правопреемников в отношении третьих
лиц. Это правило не применяется, если третье лицо знало или должно было знать, что
действие доверенности прекратилось.
3. По прекращении доверенности лицо, которому она выдана, или его
правопреемник должен немедленно вернуть доверенность.
4. С прекращением доверенности теряет силу и передача полномочий по этой
доверенности другому лицу (передоверие).
Глава 6. Исчисление сроков
Статья 172. Определение срока
1. Срок, установленный законодательством, сделкой, либо назначаемый судом,
определяется календарной датой или указанием на событие, которое должно неизбежно
наступить.
2. Срок может устанавливаться также как период времени, который исчисляется
годами, месяцами, неделями, днями или часами.
Статья 173. Начало срока, определяемого периодом времени
Течение срока, определяемого периодом времени, начинается на следующий день
после календарной даты или наступления события, которыми определено его начало.
Статья 174. Окончание срока, определяемого периодом
времени
1. Срок, исчисляемый годами, истекает в соответствующий месяц и число
последнего года срока.
К сроку, исчисляемому в полгода, применяются правила для сроков, исчисляемых
месяцами.
2. К сроку, исчисляемому кварталами года, применяются правила для сроков,
исчисляемых месяцами. При этом квартал считается равным трем месяцам, а отсчет
кварталов ведется с начала года.
3. Срок, исчисляемый месяцами, истекает в соответствующее число последнего
месяца срока.
Срок, определяемый в полмесяца, рассматривается как срок, исчисляемый днями,
и считается равным пятнадцати дням.
Если окончание срока, исчисляемого месяцами, приходится на такой месяц, в
котором нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день этого месяца.
4. Срок, исчисляемый неделями, истекает в соответствующий день последней
недели срока.
Статья 175. Окончание срока в нерабочий день
Если последний день срока приходится на нерабочий день, днем окончания срока
считается ближайший следующий за ним рабочий день.
Статья 176. Порядок совершения действий в
последний день срока
1. Если срок установлен для совершения какого-либо действия, оно может быть
выполнено до двадцати четырех часов последнего дня срока.
Однако, если это действие должно быть совершено в организации, то срок
истекает в тот час, когда в этой организации по установленным правилам прекращаются
соответствующие операции.
2. Письменные заявления и извещения, сданные на почту, телеграф или в иное
учреждение связи до двадцати четырех часов последнего дня срока, считаются
сделанными в срок.
Глава 7. Исковая давность
Статья 177. Понятие исковой давности
1. Исковая давность - это период времени, в течение которого может быть
удовлетворено исковое требование, возникшее из нарушений права лица или охраняемого
законом интереса.
2. Сроки исковой давности и порядок их исчисления предусматриваются законом и
не могут быть изменены соглашением сторон.
Статья 178. Сроки исковой давности
1. Общий срок исковой давности устанавливается в три года.
2. Для отдельных видов требований законодательными актами могут
устанавливаться специальные сроки исковой давности, сокращенные или более
длительные по сравнению с общим сроком.
3. Правила статей 177, 179-186 настоящего Кодекса распространяются также на
специальные сроки исковой давности, если законодательными актами не установлено
иное.
Статья 179. Применение исковой давности
1. Требование о защите нарушенного права принимается к рассмотрению судом
независимо от истечения срока исковой давности.
2. Исковая давность применяется судом только по заявлению стороны в споре,
сделанному до вынесения судом решения.
3. Истечение срока исковой давности до предъявления иска является основанием
к вынесению судом решения об отказе в иске.
С истечением срока исковой давности по главному требованию истекает срок
исковой давности и по дополнительным требованиям (о взыскании неустойки, об
ответственности поручителя и т.п.).
Статья 180. Течение срока исковой давности
1. Течение срока исковой давности начинается со дня, когда лицо узнало или
должно было узнать о нарушении права. Изъятия из этого правила устанавливаются
настоящим Кодексом и иными законодательными актами.
2. По обязательствам с определенным сроком исполнения течение исковой
давности начинается по окончании срока исполнения.
3. По обязательствам, срок исполнения которых не определен либо определен
моментом востребования, течение исковой давности начинается с момента предъявления
требования об исполнении обязательства, а если должнику предоставляется льготный
срок для исполнения такого требования, исчисление исковой давности начинается по
окончании указанного срока (пункт 2 статьи 277 настоящего Кодекса).
4. По регрессным обязательствам течение исковой давности начинается с момента
исполнения основного обязательства.
Статья 181. Срок исковой давности при перемене лиц в
обязательстве
Перемена лиц в обязательстве не влечет изменения срока исковой давности и
порядка его исчисления.
Статья 182. Приостановление течения срока исковой
давности
1. Течение срока исковой давности приостанавливается:
1) если предъявлению иска препятствовало чрезвычайное и непредотвратимое при
данных условиях событие (непреодолимая сила);
2) в силу объявленной Президентом Республики Казахстан отсрочки исполнения
обязательств данного вида (моратория);
3) если истец или ответчик находится в составе воинских подразделений,
переведенных на военное положение;
4) если у недееспособного лица отсутствует законный представитель;
5) в силу приостановления действия законодательства, регулирующего
соответствующее отношение.
По искам о возмещении вреда, причиненного жизни или здоровью гражданина,
течение срока исковой давности приостанавливается также в связи с обращением
гражданина к соответствующим организациям о назначении и/или осуществлении
пенсионных выплат или о назначении пособия - до назначения и/или осуществления
пенсионных выплат или назначения пособия либо отказа в назначении и/или
осуществлении пенсионных выплат или назначении пособия.
2. Течение срока исковой давности приостанавливается, если указанные в
настоящей статье обстоятельства возникли или продолжали существовать в последние
шесть месяцев срока давности, а если этот срок не превышает шести месяцев - в
течение срока давности.
3. Со дня прекращения обстоятельства, повлекшего приостановление, течение
срока исковой давности продолжается. При этом остающаяся часть срока удлиняется до
шести месяцев, а если срок исковой давности не превышает шести месяцев - до срока
давности.
Сноска. Пункт 1 статьи 182 - с изменениями, внесенными Законом Республики
Казахстан от 19 июня 1997 года N 134. Внесены изменения в название статьи Законом
РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 183. Перерыв течения срока исковой давности
1. Течение срока исковой давности прерывается предъявлением иска в
установленном порядке, заключением сторонами договора о медиации, а также
совершением обязанным лицом действий, свидетельствующих о признании долга или иной
обязанности.
2. После перерыва течение срока исковой давности начинается заново; время,
истекшее до перерыва, не засчитывается в новый срок.
Сноска. Статья 183 с изменением, внесенным Законом РК от 28.01.2011 № 402-IV
(вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 184. Течение срока исковой давности в случае
оставления иска без рассмотрения
1. Если иск оставлен судом без рассмотрения, начавшееся до предъявления иска
течение срока исковой давности продолжается в общем порядке.
2. Если судом оставлен без рассмотрения иск, предъявленный в уголовном деле,
то начавшееся до предъявления иска течение срока исковой давности
приостанавливается до вступления в законную силу приговора, которым иск оставлен
без рассмотрения. Время, в течение которого давность была приостановлена, не
засчитывается в срок исковой давности. При этом, если оставшаяся часть срока менее
шести месяцев, она удлиняется до шести месяцев.
Статья 185. Восстановление срока исковой давности
1. В исключительных случаях, когда суд признает уважительной причину
пропуска срока исковой давности по обстоятельствам, связанным с личностью истца
(тяжелая болезнь, беспомощное состояние, неграмотность и т.п.), нарушенное право
гражданина подлежит защите. Причины пропуска срока исковой давности могут
признаваться уважительными, если они имели место в последние шесть месяцев срока
давности, а если этот срок равен шести месяцам или менее шести месяцев - в течение
срока давности.
2. Срок исковой давности восстанавливается и начинает течь вновь в случаях,
когда у истца возникает в соответствии с законодательными актами право предъявить
новый иск по тому же делу в связи с отказом в исполнении судебного решения по этому
делу.
Статья 186. Исполнение обязанности по истечении срока
исковой давности
Должник или иное обязанное лицо, исполнившее обязанность по истечении срока
исковой давности, не вправе требовать исполненное обратно, хотя бы в момент
исполнения указанное лицо и не знало об истечении срока давности.
Статья 187. Требования, на которые исковая давность не
распространяется
Исковая давность не распространяется:
1) на требования о защите нематериальных благ и личных неимущественных прав,
кроме случаев, предусмотренных законодательными актами;
2) на требования вкладчиков к банку о выдаче банковских вкладов;
3) на требования о возмещении вреда, причиненного жизни или здоровью
гражданина. Однако требования, предъявленные по истечении срока исковой давности,
удовлетворяются не более чем за три года, предшествующие предъявлению иска;
4) на требования собственника или иного законного владельца об устранении
всяких нарушений его права, если эти нарушения не были соединены с лишением
владения (статьи 264, 265 настоящего Кодекса);
5) в случаях, установленных законодательными актами, - и на другие требования.
Сноска. В статью 187 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
РАЗДЕЛ 2. ПРАВО СОБСТВЕННОСТИ И ИНЫЕ
ВЕЩНЫЕ ПРАВА
Глава 8. Право собственности. Общие положения Статья 188. Понятие и содержание права собственности
1. Право собственности есть признаваемое и охраняемое законодательными
актами право субъекта по своему усмотрению владеть, пользоваться и распоряжаться
принадлежащим ему имуществом.
Право собственности передается другому лицу со всеми обременениями,
имевшимися на момент совершения сделки.
2. Собственнику принадлежат права владения, пользования и распоряжения своим
имуществом.
Право владения представляет собой юридически обеспеченную возможность
осуществлять фактическое обладание имуществом.
Право пользования представляет собой юридически обеспеченную возможность
извлекать из имущества его полезные естественные свойства, а также получать от него
выгоду. Выгода может выступать в виде дохода, приращения, плодов, приплода и в иных
формах.
Право распоряжения представляет собой юридически обеспеченную возможность
определять юридическую судьбу имущества.
3. Собственник вправе по своему усмотрению совершать в отношении
принадлежащего ему имущества любые действия, в том числе отчуждать это имущество в
собственность другим лицам, передавать им, оставаясь собственником, свои правомочия
по владению, пользованию и распоряжению имуществом, отдавать имущество в залог и
обременять его другими способами, распоряжаться им иным образом.
4. Осуществление собственником своих правомочий не должно нарушать прав и
охраняемых законом интересов других лиц и государства. Нарушение прав и законных
интересов может найти выражение, наряду с иными формами, в злоупотреблении
собственником своим монопольным или иным доминирующим положением.
Собственник обязан принимать меры, предотвращающие ущерб здоровью граждан и
окружающей среде, который может быть нанесен при осуществлении его прав.
5. Право собственности бессрочно. Право собственности на имущество может быть
принудительно прекращено только по основаниям, предусмотренным настоящим
Кодексом. P06008S
6. В случаях, на условиях и в пределах,
предусмотренных законодательными актами, собственник обязан допустить ограниченное
пользование его имуществом другими лицами.
Сноска. Пункт 1 статьи 188 дополнен абзацем - Закон РК от 2 марта 1998 г. N
211.
Статья 189. Бремя содержания имущества
1. Собственник несет бремя содержания принадлежащего ему имущества, если
иное не предусмотрено законодательными актами или договором, и не может в
одностороннем порядке переложить такое бремя на третье лицо.
2. Если имущество правомерно находилось у третьих лиц, то понесенные ими
расходы на содержание чужого имущества подлежат возмещению собственником, если иное
не предусмотрено договором.
Расходы по содержанию имущества не возмещаются лицу, обладавшему вещью
недобросовестно и неправомерно (статья 263 настоящего Кодекса).
Статья 190. Риск случайной гибели или случайной
порчи имущества
1. Риск случайной гибели или случайной порчи отчуждаемых вещей переходит на
приобретателя одновременно с возникновением у него права собственности, если иное
не установлено законодательными актами или договором.
2. Если отчуждатель виновно просрочил передачу вещей или приобретатель
виновно просрочил принятие их, риск случайной гибели или случайной порчи несет
просрочившая сторона.
Статья 191. Понятие и виды частной собственности
1. Частная собственность выступает как собственность граждан и
негосударственных юридических лиц и их объединений.
2. В частной собственности может находиться любое имущество, за исключением
отдельных видов имущества, которые в соответствии с законодательными актами не
могут принадлежать гражданам или юридическим лицам.
Количество и стоимость имущества, находящегося в частной собственности, не
ограничивается.
Сноска. В статью 191 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 192. Право государственной собственности
1. Государственная собственность выступает в виде республиканской и
коммунальной собственности.
2. Республиканская собственность состоит из государственной казны и имущества,
закрепленного за государственными республиканскими юридическими лицами в
соответствии с законодательными актами.
Средства республиканского бюджета, объекты государственной собственности,
перечисленные в статье 193 настоящего Кодекса, и иное государственное имущество, не
закрепленное за государственными юридическими лицами, составляют государственную
казну Республики Казахстан.
3. Коммунальная собственность состоит из местной казны и имущества,
закрепленного за коммунальными юридическими лицами в соответствии
с законодательными актами.
Средства местного бюджета и иное коммунальное имущество, не закрепленное за
государственными юридическими лицами, составляют местную казну.
3-1. Коммунальная собственность подразделяется по уровням местного
государственного управления на областную (города республиканского значения,
столицы) и районную (городов областного значения).
4. Имущество, находящееся в государственной собственности, может закрепляться
за государственными юридическими лицами на праве хозяйственного ведения или
оперативного управления.
5. Особенности правового режима государственного имущества, находящегося в
ведении отдельных государственных учреждений, определяются законодательными актами.
6. Передача государственного имущества из одного вида государственной
собственности в другой осуществляется в соответствии с законодательным актом
Республики Казахстан о государственном имуществе.
Добровольная и безвозмездная передача имущества из частной собственности в
государственную осуществляется в порядке, определяемом законодательным актом
Республики Казахстан о государственном имуществе.
Передача имущества, находящегося в коммунальной собственности, из одного
уровня местного государственного управления в другой осуществляется в соответствии
с законодательным актом Республики Казахстан о государственном имуществе.
7. Положения настоящей статьи применяются соответственно к иным, кроме права
собственности, гражданским правам на государственное имущество, если иное не
предусмотрено законодательным актом Республики Казахстан о государственном
имуществе или не противоречит существу гражданских прав.
Сноска. Статья 192 с изменениями, внесенными законами РК от 2 марта 1998 г. N
211; от 4 ноября 1999 г. N 472; от 2 марта 2001 г. N 162; от 21 мая 2002 г. N 323;
от 18 мая 2005 г. N 50; от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня
его официального опубликования); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня
его первого официального опубликования).
Статья 193. Собственность на землю и другие
природные ресурсы
Земля, ее недра, воды, растительный и животный мир, другие природные ресурсы
находятся в государственной собственности. Земля может находиться также в частной
собственности на основаниях, условиях и в пределах, установленных законодательными
актами.
Сноска. Статья 193 в новой редакции - Закон РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 193-1. Стратегические объекты
1. Стратегическим объектом является имущество, имеющее социально-
экономическое значение для устойчивого развития казахстанского общества, владение и
(или) пользование и (или) распоряжение которым будут оказывать влияние на состояние
национальной безопасности Республики Казахстан.
2. К стратегическим объектам могут быть отнесены: магистральные
железнодорожные сети; магистральные нефтепроводы; магистральные газопроводы;
национальная электрическая сеть; магистральные линии связи; объекты
телерадиовещания (производственно-технологический комплекс наземных и спутниковых
систем телевизионного и радиовещания); нефтеперерабатывающие производства;
энергопроизводящие объекты мощностью не менее 50 мегаватт; национальная почтовая
сеть; международные аэропорты; морские порты, имеющие статус международного
значения; аэронавигационные устройства системы управления воздушным движением;
устройства и навигационные знаки, регулирующие и гарантирующие безопасность
судоходства; объекты использования атомной энергии; объекты космической отрасли;
водохозяйственные сооружения; автомобильные дороги общего пользования; а также
пакеты акций (доли участия, паи) в юридических лицах, в собственности которых
находятся стратегические объекты, пакеты акций (доли участия, паи) физических и
юридических лиц, которые имеют возможность прямо или косвенно определять решения
или оказывать влияние на принимаемые решения юридических лиц, в собственности
которых находятся стратегические объекты.
Стратегические объекты могут находиться в государственной и частной
собственности в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.
3. Обременение стратегических объектов правами третьих лиц либо их отчуждение
возможно на основании решения Правительства Республики Казахстан о выдаче
разрешения и в порядке, определяемом законодательным актом Республики Казахстан о
государственном имуществе.
4. В случае намерения гражданина или негосударственного юридического лица
произвести отчуждение стратегического объекта, а также в случае обращения взыскания
на стратегический объект либо отчуждения стратегического объекта реабилитационным
либо конкурсным управляющим, либо реализации заложенного имущества (стратегического
объекта) залогодержателем во внесудебном порядке, либо обращения взыскания на
стратегический объект на основании судебного акта Республика Казахстан обладает
приоритетным правом на приобретение стратегического объекта на условиях,
определенных законодательным актом Республики Казахстан о государственном
имуществе.
Рыночная стоимость стратегического объекта определяется в соответствии с
законодательством Республики Казахстан об оценочной деятельности и законодательным
актом Республики Казахстан о государственном имуществе.
Порядок использования приоритетного права на приобретение стратегического
объекта определяется законодательным актом Республики Казахстан о государственном
имуществе.
5. Если при обременении стратегического объекта правами третьих лиц либо его
отчуждении нарушены требования пунктов 3 и 4 настоящей статьи, такие сделки
признаются недействительными с момента их совершения.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 193-1 в соответствии с Законом РК от
07.08.2007 N 321 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с
изменениями, внесенными законами РК от 13.02.2009 N 135-IV (порядок введения в
действие см. ст.3); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого
официального опубликования); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 194. Право собственности и иные вещные
права на жилище
Особенности осуществления права собственности и иных вещных прав на жилище
регулируются жилищным законодательством.
Статья 195. Вещные права лиц, не являющихся
собственниками
1. К вещным правам наряду с правом собственности относятся:
1) право землепользования;
2) право хозяйственного ведения;
3) право оперативного управления;
3-1) право ограниченного целевого пользования чужой недвижимостью (сервитут);
4) другие вещные права, предусмотренные настоящим Кодексом или иными
законодательными актами.
2. К вещным правам применяются нормы о праве собственности, если иное не
предусмотрено законодательством или не противоречит природе данного вещного права.
3. Переход права собственности на имущество к другому лицу не является
основанием для прекращения других вещных прав на это имущество, если иное не
предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 195 с изменениями, внесенными законами РК от 2 марта 1998 г. N
211; от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального
опубликования); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Глава 9. Право хозяйственного ведения
Статья 196. Право хозяйственного ведения
государственного предприятия
1. Право хозяйственного ведения является вещным правом государственного
предприятия, получившего имущество от государства как собственника и
осуществляющего в пределах, установленных настоящим Кодексом и иными
законодательными актами Республики Казахстан, права владения, пользования и
распоряжения этим имуществом.
2. Особенности осуществления права хозяйственного ведения государственными
предприятиями определяются законодательным актом Республики Казахстан о
государственном имуществе.
Сноска. Статья 196 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
Статья 197. Объект права хозяйственного ведения
Объектом права хозяйственного ведения может быть любое имущество, если иное не
предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 197 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-
IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 198. Приобретение и прекращение права
хозяйственного ведения
1. Право хозяйственного ведения на имущество, в отношении которого
собственником принято решение о закреплении его за уже созданным государственным
предприятием, возникает у этого предприятия в момент закрепления имущества на
самостоятельном балансе предприятия, если иное не установлено законодательством или
решением собственника.
2. Плоды, продукция и доходы от использования имущества, находящегося в
хозяйственном ведении, а также имущество, приобретенное предприятием по договорам
или иным основаниям, поступают в хозяйственное ведение предприятия в порядке,
установленном законодательством для приобретения права собственности.
3. Право хозяйственного ведения на имущество прекращается по основаниям и в
порядке, предусмотренным законодательством для прекращения права собственности, а
также в случаях правомерного изъятия имущества у предприятия по решению
собственника.
Статья 199. Права собственника в отношении имущества,
находящегося в хозяйственном ведении
Собственник имущества, находящегося в хозяйственном ведении, в соответствии
с законодательными актами решает вопросы создания предприятия, определения предмета
и целей его деятельности, его реорганизации и ликвидации, осуществляет контроль за
использованием по назначению и сохранностью принадлежащего предприятию имущества.
Собственник имеет право на получение части чистого дохода от использования
имущества, находящегося в хозяйственном ведении созданного им предприятия.
Сноска. В статью 199 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 200. Условия осуществления имущественных прав
государственного предприятия
1. Государственное предприятие, осуществляющее деятельность на праве
хозяйственного ведения, если иное не предусмотрено законодательными актами, не
вправе без письменного согласия собственника или уполномоченного им
государственного органа:
1) отчуждать или иным способом распоряжаться (за исключением случаев,
предусмотренных настоящей статьей), сдавать в долгосрочную аренду (свыше трех лет),
предоставлять во временное безвозмездное пользование принадлежащие ему здания,
сооружения, оборудование и другие основные средства предприятия;
2) создавать филиалы, представительства, учреждать совместно с частными
предпринимателями предприятия и совместные производства, вкладывать в них свой
производственный и денежный капитал;
2-1) распоряжаться принадлежащими ему акциями (за исключением случаев,
предусмотренных настоящей статьей), а также дебиторской задолженностью;
3) предоставлять займы;
4) выдавать поручительство или гарантию по обязательствам третьих лиц.
2. Государственное предприятие, если иное не предусмотрено законодательными
актами Республики Казахстан, самостоятельно распоряжается закрепленным за ним на
праве хозяйственного ведения имуществом, не относящимся к основным средствам.
Государственное предприятие на праве хозяйственного ведения не вправе
продавать и заключать сделки дарения в отношении имущества, относящегося к основным
средствам государственного предприятия, а также принадлежащих ему акций.
Сноска. Статья 200 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.1997 N 154;
от 02.03.1998 N 211; от 21.05.2002 N 323; от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в
действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 201. Распространение положений о праве
собственности на отношения с участием
государственных предприятий
На имущественные отношения с участием государственных предприятий
распространяются положения настоящего Кодекса о праве собственности, если иное не
вытекает из настоящего Кодекса и иных законодательных актов.
Глава 10. Право оперативного управления Статья 202. Понятие и содержание права
1. Право оперативного управления является вещным правом учреждения,
финансируемого за счет средств собственника, и казенного предприятия, получивших
имущество от собственника и осуществляющих в пределах,
установленных законодательными актами Республики Казахстан, в соответствии с целями
своей деятельности, заданиями собственника и назначением имущества, права владения,
пользования и распоряжения этим имуществом.
2. Особенности осуществления права оперативного управления казенными
предприятиями и государственными учреждениями определяются законодательным актом
Республики Казахстан о государственном имуществе.
Сноска. Статья 202 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 16.12.1998 N 320; от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого
официального опубликования).
Статья 203. Приобретение и прекращение права
оперативного управления
Приобретение и прекращение права оперативного управления осуществляется на
условиях и в порядке, предусмотренных главами 13 и 14 настоящего Кодекса, если иное
не установлено законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 203 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 204. Права собственника имущества, переданного в
оперативное управление
1. Собственник имущества, находящегося в оперативном управлении, в
соответствии с законодательными актами Республики Казахстан решает вопросы создания
учреждения, казенного предприятия, определения предмета и целей его деятельности,
обладает правом определять юридическую судьбу учреждения, казенного предприятия,
содержание его деятельности.
2. Собственник осуществляет контроль за эффективностью использования и
сохранностью учреждением, казенным предприятием переданного собственником
имущества.
3. В случае, если учреждение создается несколькими собственниками, отношения
между ними и права собственников на управление своим имуществом определяются
учредительным договором или аналогичным соглашением.
Сноска. Статья 204 с изменениями, внесенными законами РК от 16.12.1998 N 320;
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
Статья 205. Право собственника на изъятие и
перераспределение имущества, переданного в
оперативное управление
Собственник закрепленного за учреждением или казенным предприятием имущества
вправе изъять это имущество либо перераспределить его между другими созданными им
юридическими лицами по своему усмотрению, если иное не установлено законодательными
актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 205 с изменениями, внесенными законами РК от 16.12.1998 N 320;
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
Статья 206. Распоряжение имуществом учреждения
Учреждение не вправе самостоятельно отчуждать или иным способом распоряжаться
закрепленным за ним имуществом и имуществом, приобретенным за счет средств,
выделенных ему по смете.
Особенности осуществления государственными учреждениями приносящей доходы
деятельности устанавливаются законодательными актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 206 в редакции Закона РК от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в
действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 207. Ответственность учредителя по долгам
казенного предприятия и учреждения
Сноска. Заголовок статьи 207 с изменением, внесенным Законом РК от 01.03.2011
№ 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
1. Казенное предприятие отвечает по своим обязательствам находящимися в его
распоряжении деньгами.
При недостаточности у казенного предприятия денег субсидиарную ответственность
по его обязательствам несет Республика Казахстан или административно-
территориальная единица средствами соответствующего бюджета.
2. Ответственность учреждения наступает в порядке, предусмотренном пунктом 1
статьи 44 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 207 в редакции Закона РК от 16.12.1998 N 320; с изменениями,
внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его
первого официального опубликования).
Статья 208. Переход права собственности на учреждение
При переходе права собственности на учреждение к другому лицу это учреждение
сохраняет право оперативного управления на принадлежащее ему имущество.
Глава 11. Общая собственность Статья 209. Понятие и основания возникновения общей
собственности
1. Имущество, находящееся в собственности двух или нескольких лиц,
принадлежит им на праве общей собственности.
2. Имущество может находиться в общей собственности с определением доли
каждого из собственников в праве собственности (долевая собственность) или без
определения таких долей (совместная собственность).
3. Общая собственность на имущество является долевой, за исключением случаев,
когда законом предусмотрено образование совместной собственности на имущество.
4. Общая собственность возникает при поступлении в собственность двух или
нескольких лиц имущества, которое не может быть разделено без изменения его
назначения (неделимые вещи), либо не подлежит разделу в силу закона.
Общая собственность на делимое имущество возникает в случаях, предусмотренных
законодательными актами или договором.
5. По соглашению участников совместной собственности, а при недостижении
согласия - по решению суда на общее имущество может быть установлена долевая
собственность этих лиц.
6. Собственность на недвижимое имущество может возникать в форме
кондоминиума, при котором отдельные части недвижимости находятся в индивидуальной
(раздельной) собственности граждан и (или) юридических лиц, а те части
недвижимости, которые не находятся в раздельной собственности, принадлежат
собственникам частей недвижимости на праве общей долевой собственности.
Доля каждого собственника в общем имуществе неотделима от его раздельной
собственности на принадлежащую ему часть недвижимости.
Размер доли каждого собственника в общем имуществе и степень участия в
расходах на его содержание зависят от размеров частей недвижимости, находящихся в
индивидуальной (раздельной) собственности, если иное не предусмотрено
законодательными актами или договором.
Особенности правового режима разных видов кондоминиума могут
определяться законодательными актами.
7. Особенности правового режима общей долевой собственности на активы паевого
инвестиционного фонда определяются законодательным актом Республики Казахстан об
инвестиционных фондах.
Сноска. Статья 209 дополнена пунктом 6 - Закон РК от 2 марта 1998 г. N 211 .
Внесены изменения - Законом РК от 7 июля 2004 г. N 577.
Статья 210. Определение долей в праве долевой
собственности
1. Если размер долей участников долевой собственности не может быть
определен на основании законодательных актов и не установлен соглашением всех ее
участников, доли считаются равными.
2. Соглашением всех участников долевой собственности может быть установлен
порядок определения и изменения их долей в зависимости от вклада каждого из них в
образование и приращение общего имущества.
Статья 211. Права участника долевой собственности,
связанные с ее улучшением
1. Участник долевой собственности, осуществивший за свой счет с соблюдением
установленного порядка использования общего имущества его неотделимые улучшения,
имеет право на соответствующее увеличение своей доли в праве на общее имущество.
2. Отделимые улучшения общего имущества, если иное не предусмотрено
соглашением участников долевой собственности, поступают в собственность того из
участников, который их произвел.
Статья 212. Распоряжение имуществом, находящимся
в долевой собственности
1. Распоряжение имуществом, находящимся в долевой собственности,
осуществляется по соглашению всех ее участников.
2. Каждый участник долевой собственности вправе по своему усмотрению продать,
подарить, завещать, заложить свою долю, либо распорядиться ею иным образом с
соблюдением условий, предусмотренных статьей 216 настоящего Кодекса.
Статья 213. Владение и пользование имуществом,
находящимся в долевой собственности
1. Владение и пользование имуществом, находящимся в долевой собственности,
осуществляется по согласию всех ее участников, а при недостижении соглашения - в
порядке, устанавливаемом судом.
2. Каждый участник долевой собственности имеет право на предоставление в его
владение и пользование части общего имущества, соразмерной его доле, а при
невозможности этого - вправе требовать от других участников, владеющих и
пользующихся имуществом, приходящейся на его долю выплаты соответствующей денежной
суммы или иной компенсации.
Статья 214. Плоды, продукция и доходы от использования
имущества, находящегося в долевой
собственности
Плоды, продукция и доходы от использования имущества, находящегося в долевой
собственности, поступают в состав общего имущества. Последующее распределение
плодов, продукции и доходов производится между участниками долевой собственности
соразмерно их долям, если иное не предусмотрено соглашением между ними.
Статья 215. Расходы по содержанию имущества,
находящегося в долевой собственности
Каждый участник долевой собственности обязан соразмерно со своей долей
участвовать в уплате налогов, сборов и иных платежей по общему имуществу, а также в
издержках по его содержанию и сохранению.
Статья 216. Преимущественное право покупки
1. При продаже доли в праве долевой собственности постороннему лицу
остальные участники долевой собственности имеют преимущественное право покупки
продаваемой доли по цене, за которую она продается, и на прочих равных условиях,
кроме случая продажи с публичных торгов.
Публичные торги для продажи доли в праве долевой собственности при отсутствии
согласия на это всех участников долевой собственности могут проводиться в случаях,
предусмотренных пунктом 2 статьи 222 настоящего Кодекса, и в иных случаях,
предусмотренных законодательными актами.
2. Продавец доли обязан известить в письменной форме остальных участников
долевой собственности о намерении продать свою долю постороннему лицу с указанием
цены и других условий, на которых продает ее. Если остальные участники долевой
собственности откажутся от покупки или не приобретут продаваемую долю в праве
собственности на недвижимое имущество в течение месяца, а в отношении прочего
имущества - в течение десяти дней со дня получения извещения, продавец вправе
продать свою долю любому лицу.
3. При продаже доли с нарушением преимущественного права покупки любой другой
участник долевой собственности имеет право в течение трех месяцев требовать в суде
перевода на него прав и обязанностей покупателя.
4. Уступка преимущественного права покупки доли не допускается.
5. Правила настоящей статьи применяются также при отчуждении доли по договору
мены.
6. Правила настоящей статьи не распространяются на случаи отчуждения
стратегических объектов.
Сноска. Статья 216 с изменениями, внесенными Законом РК от 7 августа 2007 г.
N 321 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 217. Момент перехода доли в праве долевой
собственности к приобретателю по договору
Доля в праве долевой собственности переходит к приобретателю по договору с
момента заключения договора, если соглашением сторон не предусмотрено иное.
Момент перехода доли в праве долевой собственности по договору, подлежащему
государственной регистрации или нотариальному удостоверению, определяется в
соответствии с пунктом 2 статьи 238 настоящего Кодекса.
Статья 218. Раздел имущества, находящегося в
долевой собственности, и выдел из него доли
1. Имущество, находящееся в долевой собственности, может быть разделено
между ее участниками по соглашению между ними.
2. Участник долевой собственности вправе требовать выдела своей доли из
общего имущества.
3. При недостижении участниками долевой собственности соглашения о способе и
условиях раздела общего имущества или выдела доли одного из них участник долевой
собственности вправе требовать выдела в натуре своей доли из общего имущества.
Если выдел доли в натуре не допускается законодательными актами или
невозможен без несоразмерного ущерба имуществу, находящемуся в общей собственности,
выделяющийся собственник имеет право на выплату ему стоимости его доли другими
участниками долевой собственности.
4. Несоразмерность имущества, выделяемого в натуре участнику долевой
собственности на основании настоящей статьи, его доле в праве собственности
устраняется выплатой соответствующей денежной суммы или иной компенсацией.
Выплата участнику долевой собственности остальными сособственниками
компенсации вместо выдела его доли в натуре допускается с его согласия. В случаях,
когда доля соответствующего собственника является незначительной, не может быть
реально выделена и он не имеет существенного интереса в использовании общего
имущества, суд может и при отсутствии согласия этого собственника обязать остальных
участников долевой собственности выплатить ему компенсацию.
5. С получением компенсации в соответствии с пунктами 3 и 4 настоящей статьи
собственник утрачивает право на долю в общем имуществе.
6. При явной нецелесообразности проводить раздел общего имущества либо выдел
доли из него по правилам, изложенным в пунктах 3-5 настоящей статьи, суд вправе
принять решение о продаже имущества с публичных торгов с последующим распределением
вырученной суммы между участниками общей собственности соразмерно их долям.
Статья 219. Общая совместная собственность
1. Общая совместная собственность существует в виде:
1) общей собственности супругов;
2) общей собственности членов крестьянского хозяйства;
3) общей собственности на приватизированное жилище.
2. Законодательными актами могут быть предусмотрены и другие виды общей
совместной собственности.
3. Общая совместная собственность устанавливается и существует, если
договором между ее участниками не предусмотрено иное.
Сноска. Статья 219 с изменениями, внесенными Законом РК от 12 января 2007 года
N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 220. Владение, пользование и распоряжение
имуществом, находящимся в совместной
собственности
1. Участники совместной собственности, если иное не предусмотрено
соглашением между ними, сообща владеют и пользуются общим имуществом.
2. Распоряжение имуществом, находящимся в совместной собственности,
осуществляется по согласию всех участников, которое предполагается независимо от
того, кем из участников совершена сделка по распоряжению имуществом.
3. Каждый из участников совместной собственности вправе совершать сделки по
распоряжению общим имуществом, если иное не вытекает из соглашения всех участников.
Совершенная одним из участников совместной собственности сделка, связанная с
распоряжением общим имуществом, может быть признана недействительной по требованию
остальных участников по мотивам отсутствия у участника, совершившего сделку,
необходимых полномочий только в случае, если будет доказано, что другая сторона в
сделке знала или заведомо должна была знать об этом.
При совершении сделок, требующих нотариального удостоверения или
государственной регистрации, согласие других участников совместной собственности на
совершение сделки должно быть подтверждено в нотариальном порядке.
4. Пункты 1-3 настоящей статьи применяются, если иное для отдельных видов
совместной собственности не установлено настоящим Кодексом или иными
законодательными актами.
Статья 221. Раздел имущества, находящегося в совместной
собственности, и выдел из него доли
1. Раздел общего имущества между участниками совместной собственности, а
также выдел доли одного из них, может быть осуществлен при условии предварительного
определения доли каждого из участников в праве на общее имущество.
2. При разделе общего имущества и выделе из него доли, если иное
не предусмотрено законодательными актами или соглашением участников, их доли
признаются равными.
3. Основания и порядок раздела общего имущества и выдела из него доли
определяются по правилам статьи 218 настоящего Кодекса, поскольку иное для
отдельных видов совместной собственности не установлено настоящим Кодексом, другими
законодательными актами и не вытекает из существа отношений участников совместной
собственности.
Сноска. В статью 221 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 222. Обращение взыскания на долю в общем
имуществе
1. Кредитор участника долевой или совместной собственности при
недостаточности у последнего другого имущества вправе предъявить требование о
выделении доли должника в общем имуществе для обращения на нее взыскания.
2. В случаях отказа остальных участников общей собственности от приобретения
доли должника кредитор вправе требовать по суду обращения взыскания на долю
должника в праве общей собственности путем продажи этой доли с публичных торгов.
3. Если в таких случаях выделение доли в натуре невозможно либо против этого
возражают остальные участники долевой или совместной собственности, кредитор вправе
требовать продажи должником своей доли остальным участникам общей собственности по
цене, соразмерной рыночной стоимости этой доли, с обращением вырученных от продажи
средств в погашение долга.
Статья 223. Общая собственность супругов
1. Имущество, нажитое супругами во время брака, является их совместной
собственностью, если договором между ними не предусмотрено, что это имущество
является долевой собственностью супругов либо принадлежит одному или в
соответствующих частях каждому из супругов на праве собственности.
2. Имущество, принадлежавшее супругам до вступления в брак, а также
полученное ими во время брака в дар или в порядке наследования, является
собственностью каждого из них.
Вещи индивидуального пользования (одежда, обувь и т.п.), за исключением
драгоценностей и других предметов роскоши, хотя и приобретенные во время брака за
счет общих средств супругов, признаются собственностью того супруга, который ими
пользовался.
Имущество каждого из супругов может быть признано их совместной
собственностью, если будет установлено, что в течение брака за счет общего
имущества супругов были произведены вложения, значительно увеличившие стоимость
этого имущества (капитальный ремонт, реконструкция, переоборудование и т.п.).
3. По обязательствам одного из супругов взыскание может быть обращено лишь на
имущество, находящееся в его собственности, а также на его долю в общем имуществе
супругов, которая причиталась бы ему при разделе этого имущества.
4. Особенности права общей совместной собственности супругов
определяются законодательством о браке и семье Республики Казахстан.
Сноска. В статью 223 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211 .
Статья 224. Собственность крестьянского или фермерского хозяйства
1. Имущество крестьянского хозяйства принадлежит его членам на праве
совместной собственности, если договором между ними не установлено иное.
Имущество фермерского хозяйства, организованного в форме простого
товарищества на основе договора о совместной деятельности, принадлежит его членам
на праве общей долевой собственности.
Имущество фермерского хозяйства, основанного на личном предпринимательстве,
принадлежит ему на праве частной собственности.
2. В собственности членов крестьянского или фермерского хозяйства могут
находиться земельные участки, насаждения на земельном участке, в том числе
насаждения частного лесного фонда, дикие животные, разведенные и содержащиеся в
неволе и (или) полувольных условиях, хозяйственные и иные постройки, мелиоративные
и другие сооружения, продуктивный и рабочий скот, птица, сельскохозяйственная и
иная техника и оборудование, транспортные средства, инвентарь и другое имущество,
переданные членами хозяйства и (или) приобретенные для хозяйства на общие средства
его членов.
3. Плоды, продукция и доходы, полученные в результате деятельности
крестьянского или фермерского хозяйства, являются общим имуществом членов
крестьянского или фермерского хозяйства и используются по соглашению между ними.
Сноска. Статья 224 в редакции Закона РК от 12 января 2007 года N 225 (вводится
в действие со дня его официального опубликования).
Статья 225. Раздел имущества крестьянского или фермерского
хозяйства
1. При прекращении крестьянского или фермерского хозяйства в связи с выходом
из него всех его членов или по иным основаниям общее имущество подлежит разделу по
правилам, предусмотренным статьями 218 и 221 настоящего Кодекса. Z980214
2. Средства производства, принадлежащие крестьянскому или фермерскому
хозяйству, при выходе одного из его членов из хозяйства разделу не подлежат.
Вышедший из хозяйства имеет право на получение денежной компенсации, соразмерной
его доле в общей собственности на это имущество.
3. В случаях, предусмотренных пунктами 1 и 2 настоящей статьи, доли членов
крестьянского или фермерского хозяйства в праве совместной собственности на
имущество хозяйства признаются равными, если соглашением между ними не установлено
иное.
Сноска. Статья 225 с изменениями, внесенными Законом РК от 12 января 2007 года
N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 226. Правовой режим имущества при реорганизации
крестьянского или фермерского хозяйства в
хозяйственное товарищество или кооператив
1. Членами крестьянского или фермерского хозяйства на базе имущества
хозяйства может быть создано хозяйственное товарищество или производственный
кооператив. Такое реорганизованное крестьянское или фермерское хозяйство как
юридическое лицо обладает правом собственности на имущество, переданное ему в форме
вкладов и других взносов членами крестьянского или фермерского хозяйства, а также
на имущество, полученное в результате его деятельности и приобретенное по иным
основаниям, не противоречащим законодательству.
2. Размер вкладов членов крестьянского или фермерского хозяйства, являющихся
участниками товарищества или членами кооператива, устанавливается исходя из их
долей в праве общей собственности на имущество крестьянского или фермерского
хозяйства, определяемых в порядке, предусмотренном статьей 218 или пунктом 3 статьи
225 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 226 с изменениями, внесенными Законом РК от 12 января 2007 года
N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 227. Общая собственность на приватизированное
жилище
Выкупленное или приобретенное безвозмездно нанимателем в соответствии
с законодательством Республики Казахстан о государственном имуществе и жилищных
отношениях жилище в домах государственного жилого фонда, переходит в совместную
собственность нанимателя и постоянно проживающих с ним членов семьи, в том числе
несовершеннолетних и временно отсутствующих, если иное не предусмотрено договором
между ними.
Особенности права совместной собственности на приватизированное жилище
определяются законодательными актами о жилищных отношениях.
Сноска. Статья 227 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
Глава 12. Договор о совместной деятельности
(простое товарищество) Статья 228. Простое товарищество
1. Простое товарищество образуется на основе договора о совместной
деятельности.
По договору о совместной деятельности (договору простого товарищества)
стороны обязуются совместно действовать для получения доходов или достижения иной
не противоречащей закону цели.
Простое товарищество не является юридическим лицом.
2. Договор о совместной деятельности (договор простого товарищества)
заключается между гражданами, гражданами и юридическими лицами, между юридическими
лицами (консорциум).
3. Обязательства участников простого товарищества, связанные с договором о
совместной деятельности, перед третьими лицами являются солидарными, если договором
о совместной деятельности не предусмотрено иное.
Сноска. В статью 228 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 229. Ведение общих дел участников договора
Ведение общих дел участников договора о совместной деятельности осуществляется
по их общему согласию. По соглашению между собой они могут поручить руководство
совместной деятельностью и ведение общих дел одному из участников, действующему в
этом случае на основании доверенности, выданной остальными участниками договора.
Статья 230. Общее имущество участников договора
1. Для достижения своих целей участники договора о совместной деятельности
вносят взносы деньгами или другим имуществом либо путем трудового вклада.
2. Денежные или иные имущественные взносы участников договора, а также
имущество, созданное или приобретенное в результате их совместной деятельности,
являются их общей долевой собственностью.
3. (исключен)
4. На имущество участников договора распространяются нормы настоящего Кодекса
об общей долевой собственности, если иное не предусмотрено нормами настоящей главы,
другими законодательными актами или договором о совместной деятельности.
Сноска. В статью 230 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 231. Общие расходы и убытки участников договора
Порядок покрытия общих расходов по совместной деятельности и возникших в ее
результате убытков определяется договором участников. Если договором такой порядок
не предусмотрен, общие расходы и убытки покрываются за счет общего имущества
участников договора, а недостающие суммы раскладываются между ними пропорционально
их долям в этом имуществе.
Сноска. В статью 231 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 232. Передача права и отказ от участия в
совместной деятельности
1. Передача права на участие в совместной деятельности может быть
осуществлена только с согласия участников договора о совместной деятельности
(договора простого товарищества).
2. Участник договора о совместной деятельности (договора простого
товарищества) имеет право по своему усмотрению отказаться от участия в совместной
деятельности.
3. Убытки участников, вызванные отказом кого-либо из них от участия в
совместной деятельности, взыскиваются в полном объеме, если договором о совместной
деятельности (договором простого товарищества) не предусмотрено иное.
Статья 233. Консорциум
1. Консорциум - это временный добровольный равноправный союз (объединение)
на основе договора о совместной хозяйственной деятельности, в котором юридические
лица объединяют те или иные ресурсы и координируют усилия для решения конкретных
хозяйственных задач.
2. Участники консорциума сохраняют свою хозяйственную самостоятельность и
могут принимать участие в деятельности других консорциумов, ассоциаций.
Отношения между участниками консорциума строятся на договорной основе.
3. Управление консорциумом осуществляется в соответствии с консорциальным
соглашением участников консорциума.
4. Участники консорциума несут солидарную ответственность по обязательствам,
связанным с деятельностью консорциума, если иное не оговорено консорциальным
соглашением.
5. Консорциум прекращает свою деятельность по выполнении поставленной задачи
или по решению его участников.
Сноска. В статью 233 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 234. Правила об отдельных видах совместной
деятельности
Отдельные виды совместной деятельности регулируются в соответствии с настоящим
Кодексом законодательством Республики Казахстан.
Глава 13. Приобретение права собственности
и иных вещных прав
Статья 235. Основания приобретения права собственности
1. Право собственности на новую вещь принадлежит лицу, изготовившему или
создавшему ее, если иное не предусмотрено договором или законодательством.
Право собственности на плоды, продукцию, доходы, полученные в результате
использования имущества, приобретается в соответствии со статьей 123 настоящего
Кодекса.
2. Право собственности на имущество, которое имеет собственника, может быть
приобретено другим лицом на основании договора купли-продажи, мены, дарения или
иной сделки об отчуждении этого имущества.
В случае смерти гражданина право собственности на принадлежащее ему имущество
переходит по наследству к другим лицам в соответствии с завещанием или законом.
В случае реорганизации юридического лица право собственности на принадлежащее
ему имущество переходит к юридическим лицам - правопреемникам реорганизованного
юридического лица (статья 46 настоящего Кодекса).
Отчуждение имущества от собственника другому лицу помимо воли собственника не
допускается, кроме случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.
3. В случаях и в порядке, предусмотренных настоящим Кодексом, лицо может
приобрести право собственности на имущество, не имеющее собственника, на имущество,
собственник которого неизвестен, либо на имущество, от которого собственник
отказался или на которое он утратил право собственности по иным основаниям.
3-1. В случаях и порядке, которые предусмотрены законами Республики Казахстан,
государство приобретает право собственности на имущество при реквизиции,
национализации, принудительном изъятии земельного участка, в том числе для
государственных нужд, а также при отчуждении недвижимого имущества в связи с
изъятием земельного участка.
4. Члены потребительского кооператива (жилищного, жилищно-строительного,
дачного, гаражного или иного), другие лица, имеющие право на паенакопления,
полностью внесшие свой паевой взнос за квартиру, дачу, гараж, иное помещение,
предоставленное этим лицам кооперативом в пользование, приобретают право
собственности на указанное имущество.
Сноска. Статья 235 с изменением, внесенным Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 236. Возникновение права собственности на вновь
создаваемое недвижимое имущество
1. Право собственности на строящиеся здания, сооружения, иные имущественные
комплексы, а также иное вновь созданное недвижимое имущество возникает с момента
завершения создания этого имущества.
2. Если законодательными актами или договором предусмотрена приемка
законченных строительством объектов, то создание соответствующего имущества
считается завершенным с момента такой приемки.
3. В случаях, когда недвижимое имущество подлежит государственной
регистрации, право собственности на него возникает с момента такой регистрации.
4. До завершения создания недвижимого имущества, а в соответствующих случаях
- его государственной регистрации, к имуществу применяются правила о праве
собственности на материалы и другое имущество, из которого недвижимое имущество
создается.
Статья 237. Переработка
1. Поскольку иное не предусмотрено договором, право собственности на новую
движимую вещь, изготовленную лицом путем переработки не принадлежащих ему
материалов, приобретается собственником материалов.
Однако, если стоимость переработки существенно превышает стоимость
материалов, право собственности на новую вещь приобретает лицо, которое, действуя
добросовестно, осуществило переработку для себя.
2. Если иное не предусмотрено договором, собственник материалов, приобретший
право собственности на изготовленную из них вещь, обязан компенсировать стоимость
переработки осуществившему ее лицу, а в случае приобретения права собственности на
новую вещь этим лицом, последнее соответственно обязано возместить собственнику
материалов их стоимость.
3. Собственник материалов, утративший их в результате недобросовестных
действий лица, осуществившего переработку, вправе требовать передачи новой вещи в
его собственность и возмещения причиненных ему убытков.
Статья 238. Момент возникновения права собственности
у приобретателя по договору
1. Право собственности у приобретателя имущества по договору возникает с
момента передачи вещи, если иное не предусмотрено законодательными актами или
договором.
1-1. Если право собственности у приобретателя по договору подлежит
государственной регистрации, то право собственности приобретателя возникает с
момента такой регистрации, если иное не предусмотрено законодательными актами.
2. Если договор об отчуждении имущества подлежит государственной регистрации
или нотариальному удостоверению, право собственности у приобретателя возникает с
момента регистрации или нотариального удостоверения, а при необходимости как
нотариального удостоверения, так и государственной регистрации договора - с момента
его регистрации.
Сноска. Статья 238 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 239. Передача вещей
1. Передачей признается вручение вещей приобретателю, а равно сдача
транспортной организации для отправки приобретателю и сдача на почту для пересылки
приобретателю вещей, отчужденных без обязательства доставки, если иное не
предусмотрено законодательством или договором.
2. Если к моменту заключения договора об отчуждении вещи она уже находится во
владении приобретателя, вещь признается переданной ему с этого момента. К передаче
вещей приравнивается передача коносамента или иного распорядительного документа на
вещи.
Статья 240. Приобретательная давность
1. Гражданин или юридическое лицо, не являющееся собственниками имущества,
но добросовестно, открыто и непрерывно владеющие как своим собственным недвижимым
имуществом в течение семи лет, либо иным имуществом не менее пяти лет, приобретает
право собственности на это имущество (приобретательная давность).
Право собственности на недвижимое и иное имущество, подлежащее
государственной регистрации, возникает у лица, приобретшего это имущество в силу
приобретательной давности, с момента такой регистрации.
2. До приобретения на имущество права собственности гражданин или юридическое
лицо, владеющие им как своим собственным, имеют право на защиту своего владения
против третьих лиц, не являющихся собственниками имущества, а также не имеющих прав
на владение им в силу иного предусмотренного законодательными актами или договором
основания.
3. Гражданин или юридическое лицо, которые ссылаются на давность владения,
могут присоединить к своему владению все то время, в течение которого владел данной
вещью тот, чьими правопреемниками они являются.
4. Течение срока приобретательной давности начинается с момента завладения
вещью.
5. Исключен Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 240 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования); от 22.07.2011 № 479-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 241. Обращение в собственность общедоступных
для сбора либо добычи вещей
В случае, когда в соответствии с законодательством, местным обычаем или общим
разрешением, данным собственником, в лесах, водоемах или на другой территории
допускается сбор ягод, лов рыбы, охота на животных, сбор или добыча других
предметов - право собственности на соответствующие вещи приобретает лицо,
осуществившее их сбор или добычу.
Статья 242. Бесхозяйные вещи
1. Бесхозяйной является вещь, которая не имеет собственника или собственник
которой неизвестен, либо вещь, от права собственности на которую собственник
отказался.
2. Если это не исключается правилами о приобретении права собственности на
вещи, от которых собственник отказался (статья 243 настоящего Кодекса), о находке
(статья 245 настоящего Кодекса), о безнадзорных животных (статья 246 настоящего
Кодекса) и клада (статья 247 настоящего Кодекса), право собственности на
бесхозяйные движимые вещи может быть приобретено в силу приобретательной давности
(статья 240 настоящего Кодекса).
3. Бесхозяйные недвижимые вещи принимаются на учет органом, осуществляющим
государственную регистрацию прав на недвижимое имущество, по заявлению местных
исполнительных органов городов республиканского значения, столицы, районов, городов
областного значения, на территории которых они выявлены. По истечении года со дня
постановки бесхозяйной недвижимой вещи на учет местный исполнительный орган
обращается в суд с требованием о признании этой вещи поступившей в коммунальную
собственность.
В случае, если собственник отказывается от права собственности путем
объявления об этом, местный исполнительный орган обращается в суд с требованием о
признании этой вещи поступившей в коммунальную собственность с момента объявления
об отказе.
Организация работы по учету, хранению, оценке, дальнейшему использованию и
реализации имущества, поступившего в коммунальную собственность, осуществляется
местным исполнительным органом.
Не могут быть поставлены на учет и переданы в коммунальную собственность
бесхозяйные недвижимые вещи, находящиеся у граждан или негосударственных
юридических лиц, которые владеют таким имуществом как своим собственным.
Порядок учета, хранения, оценки, дальнейшего использования и реализации
имущества, поступившего в государственную собственность, определяется
Правительством Республики Казахстан.
В любое время до возникновения права собственности другого лица на такое
имущество собственник вправе обратиться с заявлением о снятии с учета принадлежащей
ему недвижимой вещи как бесхозяйной и вновь принять ее в свое фактическое владение.
Сноска. Статья 242 с изменениями, внесенными законами РК от 24 декабря 2001 г.
N 276 (вводится в действие с 1 января 2002 г.); от 20 декабря 2004 г. N 13
(вводится в действие с 1 января 2005 г.); от 22 июня 2006 года N 147; от 12 января
2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от
01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования); от 22.07.2011 № 479-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 243. Движимые вещи, от которых собственник
отказался
1. Движимые вещи, брошенные собственником или иным образом оставленные им с
целью отказа от права собственности на них (брошенные вещи), могут быть обращены
другими лицами в свою собственность в порядке, предусмотренном пунктом 2 настоящей
статьи.
2. Лицо, в собственности, владении или пользовании которого находится
земельный участок, где находится брошенная вещь, стоимость которой явно ниже суммы,
соответствующей двадцати месячным расчетным показателям, либо брошенные лом
металлов, бракованная продукция, имеет право обратить эти вещи в свою
собственность, приступив к их использованию или совершив иные действия,
свидетельствующие об обращении вещи в собственность.
Другие брошенные вещи поступают в собственность лица, вступившего во владение
ими, если по заявлению этого лица они признаны судом безхозяйными.
Сноска. Статья 243 в новой редакции - Закон РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 244. Самовольная постройка
1. Самовольной постройкой являются жилой дом, другое строение, сооружение или
иное недвижимое имущество, созданные на не сформированной в земельные участки
земле, принадлежащей государству, на земельном участке, который не принадлежит
лицу, осуществившему постройку, а также созданные без получения на это разрешений,
необходимых в соответствии с земельным законодательством Республики Казахстан,
законодательством Республики Казахстан об архитектурной, градостроительной и
строительной деятельности в Республике Казахстан и иным законодательством
Республики Казахстан.
2. Лицо, осуществившее самовольную постройку, не приобретает на нее право
собственности. Оно не вправе распоряжаться постройкой - продавать, дарить, сдавать
в аренду, совершать другие сделки.
Самовольная постройка подлежит сносу осуществившим ее лицом либо за его счет,
кроме случаев, предусмотренных пунктами 3 и 4 настоящей статьи.
3. Право собственности на самовольную постройку может быть признано судом за
лицом, осуществившим постройку на не принадлежащем ему земельном участке, при
условии, что данный участок будет в установленном порядке предоставлен этому лицу
под размещение возведенной постройки. P99010S
Право собственности на самовольную постройку может быть признано судом также
за лицом, в законном пользовании которого находится земельный участок, где
осуществлена постройка. В этом случае лицо, за которым признано право собственности
на постройку, возмещает осуществившему ее лицу расходы на постройку в размере,
определенном судом.
Право собственности на самовольную постройку не может быть признано за
указанными лицами, если сохранение постройки повлечет нарушения прав и охраняемых
законом интересов других лиц либо будет создавать угрозу жизни и здоровью граждан.
4. С учетом социально-экономической целесообразности самовольная постройка,
возведенная лицом на земельных участках (не сформированной в земельные участки
земле), принадлежащих государству и не находящихся в землепользовании, передается в
коммунальную собственность с возмещением расходов на постройку в размере,
определенном судом.
При осуществлении самовольной постройки на земельном участке, находящемся в
землепользовании государственных землепользователей, с учетом социально-
экономической целесообразности самовольная постройка передается в коммунальную
собственность с возмещением расходов на постройку в размере, определенном судом, из
бюджетных средств.
Сноска. Статья 244 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 245. Находка
1. Нашедший потерянную вещь обязан немедленно уведомить об этом лицо,
потерявшее ее, или собственника вещи или кого-либо из других известных ему лиц,
имеющих право получить ее, и возвратить ему найденную вещь.
Если вещь найдена в помещении или на транспорте, она подлежит сдаче лицу,
представляющему владельца этого помещения или транспорта. В таком случае этот
владелец приобретает права и несет обязанности лица, нашедшего вещь.
2. Если лицо, имеющее право получить найденную вещь, или его местопребывание
неизвестно, нашедший вещь обязан заявить о находке в органы внутренних дел или
местные исполнительные органы городов республиканского значения, столицы, районов,
городов областного значения.
3. Нашедший вещь вправе хранить ее у себя либо сдать на хранение в органы
внутренних дел, местные исполнительные органы городов республиканского значения,
столицы, районов, городов областного значения или указанному ими лицу.
Скоропортящаяся вещь или вещь, издержки по хранению которой несоизмеримы с ее
стоимостью, может быть реализована нашедшим вещь с получением письменных
доказательств, удостоверяющих сумму выручки. Деньги, вырученные от продажи
найденной вещи, подлежат хранению и возврату лицу, управомоченному на получение
вещи, или передаче в собственность другим лицам в порядке и на условиях,
установленных для самой этой вещи.
Нашедший вещь отвечает за ее утрату или порчу лишь в случае его умысла или
грубой неосторожности и в пределах стоимости этой вещи.
4. Если по истечении шести месяцев с момента заявления о находке органам
внутренних дел или местным исполнительным органам городов республиканского
значения, столицы, районов, городов областного значения лицо, управомоченное на
получение утерянной вещи, не будет установлено и не заявит о своем праве на вещь
лицу, ее нашедшему, либо органам внутренних дел или местным исполнительным органам
городов республиканского значения, столицы, районов, городов областного значения,
нашедший вещь приобретает право собственности на нее.
Если нашедший вещь откажется от приобретения найденной вещи в собственность,
она переходит в коммунальную собственность.
5. Нашедший и возвративший вещь лицу, управомоченному на ее получение, имеет
право получить от этого лица, а в случае перехода вещи в коммунальную собственность
- от соответствующего местного исполнительного органа возмещение необходимых
расходов, связанных с хранением, сдачей, реализацией вещи, и затрат на обнаружение
лица, управомоченного на получение вещи.
6. Нашедший вещь имеет право на получение вознаграждения от лица,
управомоченного на получение вещи, в размере тридцати процентов от стоимости вещи.
Если найденная вещь представляет ценность только для лица, управомоченного на ее
получение, то размер вознаграждения определяется по оценке, произведенной
сторонами.
Право на вознаграждение не возникает, если нашедший вещь не исполнил свою
обязанность заявить о находке или совершил иные действия, чтобы утаить находку.
Сноска. Статья 245 с изменениями, внесенными законами РК от 20.12.2004 N 13
(вводится в действие с 01.01.2005); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со
дня его первого официального опубликования).
Статья 246. Безнадзорные животные
1. Задержавший безнадзорный или пригульный скот и других домашних или
прирученных животных обязан возвратить их собственнику, а если он или его
местопребывание неизвестны, не позднее трех дней с момента такого задержания
заявить об обнаруженных животных в органы внутренних дел или местные исполнительные
органы городов республиканского значения, столицы, районов, городов областного
значения, которые принимают меры к розыску собственника.
На период розыска собственника животных они могут быть оставлены лицом,
задержавшим животных, у него на содержании и в пользовании, либо сданы им на
содержание и в пользование другому лицу, имеющему необходимые условия для этого. По
просьбе лица, задержавшего животных, подыскание лица, имеющего необходимые условия
для их содержания и пользования, и передачу им животных осуществляют местные
исполнительные органы городов республиканского значения, столицы, районов, городов
областного значения.
2. Лицо, задержавшее животных, и лицо, которому они переданы на содержание и
в пользование, отвечают за гибель и порчу животных лишь при наличии вины и в
пределах стоимости этих животных.
3. Если в течение шести месяцев с момента заявления о задержании рабочего и
крупного рогатого скота и двух месяцев - других домашних животных их собственник не
будет обнаружен и не заявит о своем праве на них, право собственности на этих
животных переходит к лицу, у которого они находились на содержании и в пользовании.
При отказе этого лица от приобретения в собственность содержавшихся у него
животных, они поступают в коммунальную собственность и используются в порядке,
определяемом соответствующими местными исполнительными органами городов
республиканского значения, столицы, районов, городов областного значения.
4. В случае возврата животных собственнику лицо, задержавшее животных, и
лицо, у которого они находились на содержании и в пользовании, имеют право получить
от этого собственника возмещение своих расходов, связанных с содержанием животных,
с зачетом выгод, извлеченных от пользования ими.
5. Лицо, задержавшее безнадзорный или пригульный скот и других домашних или
прирученных животных, имеет право потребовать от их собственника выплаты
вознаграждения в соответствии с пунктом 6 статьи 245 настоящего Кодекса.
6. В случае явки прежнего собственника животных после их перехода в
собственность другого лица собственник вправе при наличии обстоятельств,
свидетельствующих о сохранении к нему привязанности со стороны этих животных или о
жестоком либо ином ненадлежащем обращении с ними нового собственника, требовать их
возврата ему на условиях, определяемых по соглашению с новым собственником, а при
недостижении согласия - судом.
Сноска. Статья 246 с изменениями, внесенными законами РК от 20.12.2004 N 13
(вводится в действие с 01.01.2005); от 12.01.2007 N 225 (вводится в действие со дня
его официального опубликования); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня
его первого официального опубликования).
Статья 247. Клад
1. Клад, то есть зарытые в земле или сокрытые другим способом деньги или
иные ценные предметы, собственник которых не может быть установлен либо в силу
законодательства Республики Казахстан утратил на них право, поступает в
собственность в равных долях собственнику земельного участка или собственнику
недвижимой вещи, в которой клад был сокрыт, и лицу, которое обнаружило клад, если
договором между ними не установлено иное.
При обнаружении клада лицом, производившим раскопки или поиски ценностей без
согласия на это пользователя земельного участка (землепользователя) или
собственника недвижимой вещи, где клад был сокрыт, клад подлежит передаче
собственнику.
2. В случае обнаружения клада, содержащего вещи, относящиеся к культурным
ценностям, они подлежат передаче в собственность Республики Казахстан. При этом
собственник земельного участка или собственник недвижимости, в которой был
обнаружен такой клад, и лицо, обнаружившее клад, имеют право на получение
вознаграждения в размере пятидесяти процентов от стоимости этого клада.
Вознаграждение распределяется между этими лицами применительно к правилам,
предусмотренным пунктом 1 настоящей статьи.
Сноска. Статья 247 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-
IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 248. Приобретение имущества, изъятого
у собственника
Если лицо в порядке и на условиях, установленных законодательными актами,
приобрело имущество, изъятое у собственника на законных основаниях, это лицо
приобретает право собственности на имущество.
Глава 14. Прекращение права собственности и
иных вещных прав
Статья 249. Основания прекращения права собственности
1. Право собственности прекращается при отчуждении собственником своего
имущества другим лицам, отказе собственника от права собственности, гибели или
уничтожения имущества и утрате права собственности на имущество в иных случаях,
предусмотренных законодательными актами.
2. Принудительное отчуждение у собственника имущества не допускается, кроме
случаев:
1) обращения взыскания на имущество по обязательствам собственника;
2) принудительного отчуждения имущества, которое в силу законодательных актов
Республики Казахстан не может принадлежать данному лицу;
3) реквизиции;
4) конфискации;
5) принудительного отчуждения недвижимого имущества в связи с изъятием
земельного участка;
6) изъятия бесхозяйственно содержащихся памятников истории и культуры,
культурных ценностей;
7) национализации.
3. Имущество,находящееся в государственной собственности, отчуждается в
частную собственность:
1) граждан и юридических лиц в случаях, на условиях и в порядке, которые
предусмотрены законодательным актом Республики Казахстан о государственном
имуществе;
2) путем передачи объектов государственной собственности в оплату
(формирование или увеличение) уставных капиталов юридических лиц;
3) в иных случаях, прямо предусмотренных законами Республики Казахстан.
3-1. Объектом отчуждения не может быть имущество, которое в соответствии с
законами Республики Казахстан может находиться только в государственной
собственности, а также имущество, находящееся в государственной собственности и не
подлежащее отчуждению в соответствии с актами Президента Республики Казахстан.
4. В случае принятия Закона Республики Казахстан об обращении в
государственную собственность имущества, находящегося в частной собственности
граждан и юридических лиц (национализация), им возмещаются убытки в порядке,
установленном статьей 266 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 249 с изменениями, внесенными законами РК от 11.12.2008 N
102-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в
действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 250. Отказ от права собственности
Гражданин или юридическое лицо может отказаться от права собственности на
принадлежащее ему имущество, объявив об этом либо совершив другие действия
(бездействие), определенно свидетельствующие об его устранении от владения,
пользования и распоряжения имуществом без намерения сохранить какие-либо права на
это имущество. P06003S
Отказ от права собственности не влечет прекращения прав и обязанностей
собственника в отношении соответствующего имущества до момента приобретения права
собственности на данное имущество другим лицом.
Сноска. Статья 250 с изменением, внесенным Законом РК от 22.07.2011 № 479-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 251. Обращение взыскания на имущество
собственника
1. Обращение взыскания на имущество по обязательствам собственника
производится в судебном порядке, если иное не предусмотрено договором.
2. Право собственности на имущество, на которое обращается взыскание,
прекращается у собственника с момента возникновения права собственности на изъятое
имущество у лица, к которому право собственности переходит в порядке,
предусмотренном законодательством.
Сноска. В статью 251 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 252. Прекращение права собственности лица,
которому в силу законодательных актов
имущество не может принадлежать
1. Если по основаниям, допускаемым законодательными актами, в собственности
лица оказалось имущество, которое не может ему принадлежать в силу законодательных
актов, это имущество должно быть отчуждено собственником в течение одного года с
момента возникновения права собственности на данное имущество, если иные сроки не
предусмотрены законодательными актами. В случае, если имущество не будет отчуждено
собственником в указанный срок, оно по решению суда подлежит принудительному
отчуждению с возмещением собственнику стоимости имущества за вычетом затрат по его
отчуждению.
2. Если в собственности гражданина или юридического лица по основаниям,
допускаемым законодательными актами, окажется вещь, на приобретение которой
необходимо особое разрешение, а в его выдаче собственнику отказано, эта вещь
подлежит отчуждению в порядке, установленном для имущества, которое не может
принадлежать данному собственнику.
Статья 253. Реквизиция
1. В случае стихийных бедствий, аварий, эпидемий, эпизоотий, в период
действия военного положения или в военное время и при иных обстоятельствах, носящих
чрезвычайный характер, имущество в интересах общества по решению государственных
органов может быть изъято у собственника в порядке и на условиях, установленных
законами Республики Казахстан, с выплатой ему стоимости имущества (реквизиция).
2. Оценка, по которой собственнику была возмещена стоимость реквизированного
имущества, может быть оспорена им в судебном порядке.
3. Лицо, имущество которого реквизировано, вправе при прекращении действия
обстоятельств, в связи с которыми произведена реквизиция, требовать по суду
возврата ему сохранившегося имущества.
Сноска. Статья 253 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального
опубликования).
Статья 254. Конфискация
В случаях, предусмотренных законодательными актами, имущество может быть
безвозмездно изъято у собственника в судебном порядке в виде санкции за совершение
преступления или иного правонарушения (конфискация).
Статья 255. Прекращение права собственности на недвижимое
имущество в связи с изъятием земельного
участка и других природных ресурсов
Сноска. Заголовок статьи 255 в редакции Закона РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
1. Прекращение права собственности на недвижимость в связи с решением
государственного органа, не направленным непосредственно на изъятие имущества у
собственника, в том числе решением об изъятии земельного участка, на котором
находятся принадлежащие собственнику дом, иные строения, сооружения или насаждения,
допускается лишь в случаях и порядке, установленных законодательными актами, с
представлением собственнику равноценного имущества и возмещением иных понесенных
убытков или возмещением ему в полном объеме убытков, причиненных прекращением права
собственности.
2. При несогласии собственника с решением, влекущим прекращение права
собственности, оно не может быть осуществлено до разрешения спора в судебном
порядке. При рассмотрении спора решаются также все вопросы возмещения собственнику
причиненных убытков.
3. Правила настоящей статьи соответственно применяются при прекращении права
собственности на недвижимое имущество в связи с решением государственного органа об
изъятии горных отводов, участков акватории и других участков, на которых находится
имущество.
Сноска. Статья 255 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 256. Изъятие бесхозяйственно содержащихся
памятников истории и культуры, культурных ценностей
Сноска. Заголовок статьи 256 в редакции Закона РК от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
В случаях, когда собственник памятников истории и культуры, культурных
ценностей, отнесенных в соответствии с законодательством Республики Казахстан к
особо ценным и охраняемым государством, бесхозяйственно содержит эти памятники и
ценности, что грозит утратой ими своего значения, такие памятники и ценности по
решению суда изымаются у собственника государством путем выкупа или продаются с
публичных торгов.
При выкупе памятников истории и культуры, культурных ценностей собственнику
возмещается их стоимость в размере, установленном соглашением сторон, а в случае
спора - судом. При продаже с публичных торгов собственнику передается вырученная от
продажи сумма за вычетом расходов на проведение торгов.
Сноска. Статья 256 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 257. Оценка имущества при прекращении
права собственности
При прекращении права собственности имущество оценивается исходя из его
рыночной цены, если иное не установлено законами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 257 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Статья 258. Прекращение вещных прав, принадлежащих
несобственнику
Вещные права, принадлежащие несобственнику, прекращаются по правилам,
установленным статьями 249-257 настоящего Кодекса, а также по решению собственника
в порядке, установленном законодательными актами, уставом юридического лица или
договором собственника с владельцем имущества.
Глава 15. Защита права собственности
и иных вещных прав
Статья 259. Признание права собственности
Собственник вправе требовать признания права собственности.
Статья 260. Истребование имущества собственником
из чужого незаконного владения
Собственник вправе истребовать свое имущество из чужого незаконного владения.
Статья 261. Истребование имущества у добросовестного
приобретателя
1. Если имущество возмездно приобретено у лица, которое не имело права его
отчуждать, о чем приобретатель не знал и не должен был знать (добросовестный
приобретатель), то собственник вправе истребовать это имущество от приобретателя
лишь в случае, когда имущество утеряно собственником или лицом, которому имущество
было передано собственником во владение, либо похищено у того или другого, либо
выбыло из их владения иным путем помимо их воли.
2. Если имущество приобретено безвозмездно от лица, которое не имело права
его отчуждать, собственник вправе истребовать имущество во всех случаях.
3. Истребование имущества по основаниям, указанным в пункте 1 настоящей
статьи, не допускается, если имущество было продано в порядке, установленном для
исполнения судебных решений.
Сноска. В статью 261 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 262. Ограничение истребования денег и ценных
бумаг
Деньги, а также ценные бумаги на предъявителя не могут быть истребованы от
добросовестного приобретателя.
Статья 263. Расчеты при возврате вещей из
незаконного владения
1. Истребуя имущество на основании статей 260, 261 настоящего Кодекса,
собственник вправе также требовать от недобросовестного владельца возвращения или
возмещения всех доходов, которые он извлек или должен был извлечь за все время
владения; от добросовестного же владельца - всех доходов, которые он извлек или
должен был извлечь со времени, когда узнал или должен был узнать о неправомерности
владения или получил повестку по иску собственника о возврате имущества.
Добросовестный владелец, в свою очередь, вправе требовать от собственника
возмещения произведенных им необходимых затрат на имущество с того времени, с
какого собственнику причитаются доходы от имущества. Недобросовестный владелец
вправе получить такое возмещение полностью или частично лишь в случаях, когда
требование владельца признано судом основательным.
2. Незаконный владелец вправе оставить за собой произведенные им улучшения,
если они могут быть отделены без повреждения вещи. Если такое отделение улучшений
невозможно, добросовестный владелец имеет право требовать возмещения произведенных
затрат на улучшение, но не свыше размера увеличения стоимости вещи.
Недобросовестный владелец такого права не имеет.
Статья 264. Защита прав собственника от нарушений,
не соединенных с лишением владения
Собственник вправе требовать устранения всяких нарушений его права, хотя бы
эти нарушения и не были соединены с лишением владения.
Статья 265. Защита вещных прав лица, не являющегося
собственником
Права, предусмотренные статьями 259-264 настоящего Кодекса, принадлежат также
лицу, хотя и не являющемуся собственником, но владеющему имуществом на праве
хозяйственного ведения, оперативного управления, постоянного землепользования либо
по иному основанию, предусмотренному законодательными актами или договором. Это
лицо имеет право на защиту его владения также против собственника.
Статья 266. Защита интересов собственника при
прекращении его прав по основаниям,
предусмотренным законом
В случае принятия Республикой Казахстан законодательных актов, прекращающих
право собственности, убытки, причиненные собственнику в результате принятия этих
актов, возмещаются собственнику в полном объеме Республикой Казахстан.
Статья 267. Недействительность актов государственных
органов и должностных лиц, нарушающих
права собственника и другие вещные права
Сноска. Заголовок статьи 267 с изменением, внесенным Законом РК от 01.03.2011
№ 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
1. Если в результате издания не соответствующего законодательству нормативного
или индивидуального акта государственного органа либо должностного лица нарушаются
права собственника и других лиц по владению, пользованию и распоряжению
принадлежащим им имуществом, такой акт признается в судебном порядке
недействительным по иску собственника или лица, права которого нарушены.
2. При вынесении судом решения по конкретному делу, акты государственных
органов, противоречащие законодательным актам, не применяются.
Убытки, причиненные собственнику в результате издания указанных актов,
подлежат возмещению в полном объеме соответствующим государственным органом из
средств соответствующего бюджета.
Сноска. Статья 267 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.03.2011 № 414-
IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
РАЗДЕЛ 3. ОБЯЗАТЕЛЬСТВЕННОЕ ПРАВО
Подраздел 1. Общие положения об обязательстве
Глава 16. Понятие и основания
возникновения обязательства Статья 268. Понятие обязательства
В силу обязательства одно лицо (должник) обязано совершить в пользу другого
лица (кредитора) определенное действие, как-то: передать имущество, выполнить
работу, уплатить деньги и т.д., либо воздержаться от определенного действия, а
кредитор имеет право требовать от должника исполнения его обязанности. Кредитор
обязан принять от должника исполнение.
Статья 269. Стороны обязательства
1. (Исключен)
2. В обязательстве в качестве каждой из его сторон - кредитора или должника -
могут участвовать одновременно несколько лиц. В этих случаях возникает долевое,
солидарное или субсидиарное обязательство в соответствии с правилами,
установленными настоящим Кодексом (ст.286-288 настоящего Кодекса).
Недействительность требований кредитора к одному из лиц, участвующих в
обязательстве на стороне должника, равно как истечение срока исковой давности по
требованию к такому лицу, сами по себе не затрагивают требований кредитора к
остальным таким лицам.
3. Если в силу обязательства каждая из сторон несет обязанность в пользу
другой стороны, она считается должником другой стороны в том, что обязана сделать в
ее пользу, и одновременно ее кредитором в том, что имеет право от нее требовать.
Сноска. В статью 269 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 270. Участники обязательства
1. Участниками обязательства являются стороны (должник и кредитор) и третьи
лица.
2. В качестве третьих лиц выступают лица, связанные обязательствами или иными
правоотношениями с одной из сторон обязательства.
3. Обязательство не создает обязанностей для третьих лиц. В
случаях, предусмотренных законодательством или соглашением сторон, обязательство
может порождать для третьих лиц права в отношении одной или обеих сторон
обязательства.
Статья 271. Основания возникновения обязательства
Обязательства возникают из договора, причинения вреда или иных оснований,
указанных в статье 7 настоящего Кодекса.
Глава 17. Исполнение обязательства Статья 272. Надлежащее исполнение обязательств а
Обязательство должно исполняться надлежащим образом в соответствии с условиями
обязательства и требованиями законодательства, а при отсутствии таких условий и
требований - в соответствии с обычаями делового оборота или иными обычно
предъявляемыми требованиями.
Статья 273. Недопустимость одностороннего отказа от
исполнения обязательства
Односторонний отказ от исполнения обязательства и одностороннее изменение его
условий не допускаются, за исключением случаев, предусмотренных законодательством
или договором.
Статья 274. Исполнение обязательства по частям
Кредитор вправе не принимать исполнения обязательства по частям, если иное не
предусмотрено условиями обязательства, законодательством или не вытекает из обычаев
делового оборота или существа обязательства.
Статья 275. Исполнение обязательства надлежащему лицу
Если иное не предусмотрено соглашением сторон и не вытекает из обычаев
делового оборота или существа обязательства, должник вправе при исполнении
обязательства потребовать доказательств того, что исполнение принимается самим
кредитором или управомоченным им на это лицом, и несет риск последствий
непредъявления такого требования.
Статья 276. Исполнение обязательства третьим лицом
1. Исполнение обязательства может быть возложено в целом или в части на
третье лицо, если это предусмотрено законодательством или договором, а равно если
третье лицо связано с одной из сторон соответствующим договором.
2. Если из законодательства, условий обязательства или его существа не
вытекает обязанность должника исполнить обязательство лично, кредитор обязан
принять исполнение, предложенное за должника третьим лицом.
3. Третье лицо, подвергающееся опасности утратить свое право на имущество
должника (право пользования, владения, залога и другие) вследствие обращения
кредитором взыскания на это имущество, может за свой счет удовлетворить требование
кредитора без согласия должника. В этом случае к третьему лицу переходят права
кредитора по обязательству и применяются правила настоящего Кодекса об уступке
требования (статьи 339-347 настоящего Кодекса).
Статья 277. Срок исполнения обязательства
1. Если обязательство предусматривает или позволяет определить день его
исполнения или период времени, в течение которого оно должно быть исполнено,
обязательство подлежит исполнению в этот день или, соответственно, в любой момент в
пределах такого периода.
2. В случаях, когда обязательство не предусматривает срок его исполнения и не
содержит условий, позволяющих определить этот срок, оно должно быть исполнено в
разумный срок после возникновения обязательства.
Обязательство, не исполненное в разумный срок, а равно обязательство, срок
исполнения которого определен моментом востребования, должник обязан исполнить в
семидневный срок со дня предъявления кредитором требования о его исполнении, если
обязанность исполнения в другой срок не вытекает из законодательства, условий
обязательства, обычаев делового оборота или существа обязательства.
Статья 278. Требования к равномерности исполнения
обязательства
Обязательства, рассчитанные на длительные сроки исполнения, должны исполняться
равномерно, в разумные для данного вида обязательства периоды (день, декада, месяц,
квартал и т.п.), если иное не предусмотрено законодательством или условиями
обязательства либо не вытекает из существа обязательства или обычаев делового
оборота.
Статья 279. Досрочное исполнение обязательства
1. Должник вправе исполнить обязательство до срока, если иное не
предусмотрено законодательством или условиями обязательства и не вытекает из его
существа.
2. Досрочное исполнение обязательств, связанных с предпринимательской
деятельностью, допускается только в случаях, когда возможность исполнить
обязательство до срока предусмотрена законодательством или условиями обязательства
либо вытекает из обычаев делового оборота или существа обязательства.
Статья 280. Информация о ходе исполнения обязательства
Законодательством или условиями обязательства может быть предусмотрена
обязанность должника сообщать кредитору о ходе исполнения обязательства.
Статья 281. Место исполнения обязательства
Если место исполнения не определено законодательством или условиями
обязательства или не явствует из существа обязательства или обычаев делового
оборота, исполнение должно быть произведено:
1) по обязательству передать недвижимое имущество - в месте нахождения
имущества;
2) по обязательству передать товар или иное имущество с использованием
перевозки - в месте сдачи имущества первому перевозчику для доставки его кредитору;
3) по другим обязательствам предпринимателя передать товар или иное имущество
- в месте изготовления или хранения имущества, если это место было известно
кредитору в момент возникновения обязательства;
4) по денежному обязательству - в месте жительства кредитора в момент
возникновения обязательства, а если кредитором является юридическое лицо - в месте
его нахождения в момент возникновения обязательства; если кредитор к моменту
исполнения обязательства изменил место жительства или место нахождения и известил
об этом должника - на новом месте жительства или нахождения кредитора, с отнесением
на его счет всех расходов, связанных с переменой места исполнения;
5) по всем другим обязательствам - в месте жительства должника, а если
должником является юридическое лицо - в месте его нахождения.
Сноска. В статью 281 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 282. Денежное обязательство
1. В силу денежного обязательства одно лицо (должник) обязано уплатить деньги
другому лицу (кредитору), а кредитор имеет право требовать от должника исполнение
его обязанности по уплате денег (заем денег и другие обязательства). К обязанностям
по уплате денег по возмездному договору, обязательствам о возмещении убытков и
уплате неустойки, а также обязательствам, возникающим вследствие причинения вреда
либо неосновательного обогащения, применяются правила о денежном обязательстве,
если иное не установлено настоящим Кодексом, законодательными актами Республики
Казахстан или не вытекает из существа обязательства.
Денежные обязательства на территории Республики Казахстан должны быть выражены
в тенге (статья 127 настоящего Кодекса), за исключением случаев,
предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.
Использование иностранной валюты, а также платежных документов в иностранной
валюте при осуществлении расчетов по обязательствам на территории Республики
Казахстан допускается в случаях и на условиях, определенных законодательными актами
Республики Казахстан или в установленном ими порядке .
Порядок и способы осуществления платежей и переводов
устанавливаются законодательством Республики Казахстан о платежах и переводах денег
и определяются сторонами в соответствующем договоре.
2. Сумма произведенного платежа, недостаточная для исполнения денежного
обязательства, при отсутствии иного соглашения сторон погашает прежде всего
издержки кредитора по получению исполнения, затем - неустойку и вознаграждение
(интерес), а в оставшейся части - основную сумму долга.
3. В долгосрочных обязательствах может быть предусмотрена индексация платежа
на условиях, оговоренных сторонами, если иное не предусмотрено законодательными
актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 282 с изменениями, внесенными законами РК от 11 июля 1997 г. N
154; от 16 июля 1999 г. N 436; от 24 декабря 2001 г. N 276 (вводится в действие с 1
января 2002 г.); Законом Республики Казахстан от 10 июля 2003 года N 483 (вводится
в действие с 1 января 2004 года); от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие
со дня его официального опубликования); от 10.02.2011 № 406-IV (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 283. Увеличение сумм, выплачиваемых на
содержание гражданина
Сумма, выплачиваемая по денежному обязательству непосредственно на
содержание гражданина (в возмещение вреда, причиненного жизни или здоровью, по
договору пожизненного содержания и др.), с официальным увеличением минимальной
заработной платы пропорционально увеличивается.
Статья 284. Исполнение взаимных обязанностей
1. Взаимные обязанности должны исполняться сторонами одновременно, если из
законодательства, обычаев делового оборота, условий обязательства или его существа
не вытекает иное.
2. Неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательства одной из сторон
освобождает другую сторону при исполнении взаимных обязанностей и удовлетворении
встречных требований от исполнения своих обязанностей, если законодательными актами
или условиями обязательства не установлено иное.
Статья 285. Исполнение альтернативного обязательства
Должнику, обязанному совершить одно из двух или нескольких действий,
принадлежит право выбора, если из законодательства или условий обязательства не
вытекает иное.
Статья 286. Исполнение обязательства, в котором
участвуют несколько кредиторов или
несколько должников
Если в обязательстве участвуют несколько кредиторов или несколько должников
(обязательство со множественностью лиц), то каждый из кредиторов имеет право
требовать исполнения, а каждый из должников обязан исполнить обязательство в равной
доле с другими, поскольку из законодательства или условий обязательства не вытекает
иное (долевое обязательство).
Статья 287. Исполнение солидарного обязательства
1. Обязательство со множественностью лиц, в силу которого каждый кредитор
вправе требовать, а каждый должник обязан исполнять обязательство полностью,
признается солидарным обязательством.
Солидарная обязанность или солидарное требование возникают, если это
предусмотрено договором или установлено законодательными актами, в частности, при
неделимости предмета обязательства.
2. Обязанности нескольких должников по обязательству, связанному с
предпринимательской деятельностью, равно как и требования нескольких кредиторов в
таком обязательстве, являются солидарными, если законодательством или условиями
обязательства не предусмотрено иное.
3. При солидарной обязанности должников кредитор вправе требовать исполнения
как от всех должников, так и от любого из них в отдельности, причем как полностью,
так и в части долга. Кредитор, не получивший полного удовлетворения от одного из
солидарных должников, имеет право требовать недополученное от остальных солидарных
должников.
Солидарные должники остаются обязанными до тех пор, пока обязательство не
исполнено полностью.
Исполнение солидарной обязанности полностью одним из должников освобождает
остальных должников от исполнения кредитору.
4. При солидарности требований любой из солидарных кредиторов вправе
предъявить к должнику требование в полном объеме.
Исполнение обязательства полностью одному из солидарных кредиторов
освобождает должника от исполнения остальным кредиторам.
5. В случае солидарной обязанности должник не вправе выдвигать против
требования кредитора возражения, основанные на таких отношениях других должников к
кредитору, в которых данный должник не участвует.
В случае солидарности требований должник не вправе выдвигать против
требования одного из солидарных кредиторов возражения, основанные на таких
отношениях должника с другим солидарным кредитором, в которых данный кредитор не
участвует.
Сноска. В статью 287 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 288. Исполнение субсидиарного обязательства
Законодательными актами или условиями обязательства между кредитором и
должниками может быть предусмотрено, что при неудовлетворении основным должником
требования кредитора об исполнении обязательства это требование может быть заявлено
в неисполненной части другому должнику (субсидиарному должнику).
Статья 289. Регрессные требования
1. Должник, исполнивший обязательство другого лица, имеет право обратного
требования (регресса) к этому лицу в размере исполненного обязательства.
Должник, не исполнивший обязательство вследствие действий третьего лица,
имеет право требовать возмещения убытков с данного лица.
2. Должник, исполнивший солидарное обязательство, имеет право обратного
требования к каждому из остальных должников в равной доле, за вычетом доли,
падающей на него самого.
Неуплаченное одним из содолжников должнику, исполнившему солидарную
обязанность, падает в равной доле на этого должника и на остальных содолжников.
Правила настоящего пункта применяются соответственно при прекращении
солидарного обязательства зачетом встречного требования одного из должников.
3. Солидарный кредитор, получивший исполнение от должника, обязан возместить
другим кредиторам причитающиеся им доли, если иное не вытекает из отношений между
ними.
Статья 290. Удостоверение исполнения обязательства
1. Кредитор, принимая исполнение, обязан по требованию должника выдать ему
расписку в получении исполнения полностью или в части.
Если должник выдал кредитору в удостоверение обязательства долговой документ,
то кредитор, принимая исполнение, должен вернуть документ должнику. При
невозможности возвращения он обязан указать на это в выдаваемой им расписке.
Расписка может быть заменена надписью на долговом документе, возвращенном
должнику.
2. Нахождение долгового документа у должника удостоверяет, пока не доказано
иное, прекращение обязательства.
3. При отказе кредитора выдать расписку о произведенном исполнении, вернуть
долговой документ или отметить невозможность его возвращения в расписке должник
вправе задержать исполнение. В этом случае кредитор считается просрочившим.
Статья 291. Исполнение обязательства внесением
долга в депозит
1. Должник во исполнение обязательств вправе разместить причитающиеся с него
деньги на условиях депозита, а ценные бумаги - на условиях хранения на имя
нотариуса, а в случаях, установленных законодательными актами, - на имя суда, если
обязательство не может быть исполнено должником вследствие:
1) отсутствия кредитора или лица, уполномоченного им принять исполнение, в
месте, где обязательство должно быть исполнено;
2) недееспособности кредитора и отсутствия у него представителя;
3) очевидного отсутствия определенности по поводу того, кто является
кредитором по обязательству, в частности, в связи со спором по этому поводу между
кредитором и другими лицами;
4) уклонения кредитора от принятия исполнения или иной просрочки с его
стороны.
2. Внесение денег или ценных бумаг на условиях депозита или хранения на имя
нотариуса или суда считается исполнением обязательства.
Нотариус или суд, на имя которых внесены деньги или ценные бумаги, извещают
об этом кредиторов.
Сноска. В статью 291 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154;
Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Глава 18. Обеспечение исполнения обязательства
Параграф 1. Общие положения
Статья 292. Способы обеспечения исполнения обязательства
1. Исполнение обязательства может обеспечиваться неустойкой, залогом,
удержанием имущества должника, поручительством, гарантией, задатком, гарантийным
взносом и другими способами, предусмотренными законодательством или договором.
Способы обеспечения исполнения обязательств по ценным бумагам
устанавливаются законодательными актами Республики Казахстан, регулирующими
деятельность на рынке ценных бумаг.
2. Недействительность соглашения об обеспечении обязательства не влечет
недействительность этого обязательства (основного обязательства).
3. Недействительность основного обязательства влечет недействительность
обеспечивающего его обязательства.
Сноска. Статья 292 с изменениями, внесенными законами РК от 08.07.2005 N 72
(порядок введения в действие см. ст. 2); от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Параграф 2. Неустойка
Статья 293. Понятие неустойки
Неустойкой (штрафом, пеней) признается определенная законодательством или
договором денежная сумма, которую должник обязан уплатить кредитору в случае
неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательства, в частности в случае
просрочки исполнения. По требованию об уплате неустойки кредитор не обязан
доказывать причинение ему убытков.
Сноска. В статью 293 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 294. Форма соглашения о неустойке
Соглашение о неустойке должно быть совершено в письменной форме, независимо от
формы основного обязательства.
Несоблюдение письменной формы влечет недействительность соглашения о
неустойке.
Статья 295. Законная неустойка
1. Кредитор вправе требовать уплаты неустойки, определенной
законодательством (законной неустойки), независимо от того, предусмотрена ли
обязанность ее уплаты соглашением сторон.
2. Размер законной неустойки может быть увеличен соглашением сторон, если
законодательством это не запрещено.
Статья 296. Размеры неустойки
Размеры неустойки определяются в твердой денежной сумме или в процентах к
сумме неисполненного либо ненадлежаще исполненного обязательства.
Статья 297. Уменьшение размера неустойки
Если подлежащая уплате неустойка (штраф, пеня) чрезмерно велика по сравнению с
убытками кредитора, суд вправе уменьшить неустойку (штраф, пеню), учитывая степень
выполнения обязательства должником и заслуживающие внимания интересы должника и
кредитора.
Статья 298. Основания взыскания неустойки
Неустойка взыскивается за неисполнение или ненадлежащее исполнение
обязательства при наличии условий привлечения должника к ответственности за
нарушение обязательства (ст.359 настоящего Кодекса).
Параграф 3. Залог
Статья 299. Понятие залога
1. Залогом признается такой способ обеспечения исполнения обязательства, в
силу которого кредитор (залогодержатель) имеет право, в случае неисполнения
должником обеспеченного залогом обязательства, получить удовлетворение из стоимости
заложенного имущества преимущественно перед другими кредиторами лица, которому
принадлежит это имущество (залогодатель), за изъятиями, установленными настоящим
Кодексом.
Залогодержатель имеет право получить на тех же началах удовлетворение из
страхового возмещения за утрату или повреждение заложенного имущества, независимо
от того, в чью пользу оно застраховано, если только утрата или повреждение не
произошли по причинам, за которые залогодержатель отвечает.
2. Залог предприятий, зданий, сооружений, квартир, прав на земельные участки и
другого недвижимого имущества (ипотека) регулируется Законом Республики Казахстан
об ипотеке недвижимости. Общие правила о залоге, содержащиеся в настоящем Кодексе,
применяются к ипотеке в случаях, когда Законом Республики Казахстан об ипотеке не
установлены иные правила.
3. Залог подлежащих государственной регистрации воздушных и морских судов,
судов внутреннего водного плавания, судов плавания "река-море" (ипотека судна)
регулируется специальными законодательными актами Республики Казахстан. Общие
правила о залоге, содержащиеся в настоящем Кодексе, применяются к ипотеке судна в
случаях, когда специальными законодательными актами Республики Казахстан не
установлены иные правила.
Требования части первой настоящего пункта распространяются также и на
строящиеся морские суда, суда внутреннего водного плавания, суда плавания "река-
море".
Сноска. В статью 229 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211;
от 17 января 2002 г. N 285.
Статья 300. Основания возникновения залога
1. Залог возникает в силу договора. Залог возникает также на основании
законодательных актов при наступлении указанных в них обстоятельств, если в
законодательных актах предусмотрено, какое имущество и для обеспечения исполнения
какого обязательства признается находящимся в залоге.
2. Правила настоящего Кодекса о залоге, возникающем в силу договора,
соответственно применяются к залогу, возникающему на основании законодательных
актов, если законодательными актами не установлено иное.
Статья 301. Предмет залога
1. Предметом залога может быть любое имущество, в том числе вещи и
имущественные права (требования), за исключением вещей, изъятых из оборота (пункт 2
статьи 116 настоящего Кодекса), требований, неразрывно связанных с личностью
кредитора, в частности требований об алиментах, возмещении вреда, причиненного
жизни или здоровью, и иных прав, уступка которых другому лицу запрещена
законодательными актами.
2. Право залога может быть договором распространено на имущество, которое
поступит в собственность или хозяйственное ведение залогодателя в будущем.
3. Залог отдельных видов имущества, в частности имущества граждан, на которое
не допускается обращение взыскания, может быть законодательными актами запрещен или
ограничен.
4. (исключен - от 12 января 2007 года N 225)
5. (исключен)
Сноска. В статью 301 внесены изменения Законами РК от 11 июля 1997 г. N 154;
от 2 марта 1998 г. N 211; от 8 июля 2005 г. N 72 (порядок введения в действие см.
ст.2); от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального
опубликования).
Статья 302. Требования, обеспечиваемые залогом
1. Если иное не предусмотрено договором или законодательными актами, залог
обеспечивает требование в том его объеме, какой оно имеет к моменту фактического
удовлетворения, включая вознаграждение (интерес), возмещение убытков, причиненных
просрочкой исполнения, неустойку (штраф, пеню), необходимые издержки по содержанию
заложенного имущества, а также возмещение расходов по взысканию.
2. Залог может устанавливаться в отношении требований, которые возникнут в
будущем при условии, если стороны договорятся о размере обеспечения залогом таких
требований.
Сноска. В статью 302 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 303. Виды залога
1. Ипотека - вид залога, при котором заложенное имущество остается во
владении и пользовании залогодателя или третьего лица.
Предметом ипотеки могут быть предприятия, строения, здания, сооружения,
квартиры в многоквартирном доме, транспортные средства, космические объекты, товары
в обороте и другое, не изъятое из гражданского оборота, имущество.
Отделимые плоды могут быть предметом ипотеки только при условии, если они не
становятся с момента отделения объектом прав третьего лица. Ипотека предприятий,
строений, зданий, сооружений, квартир в многоквартирном доме, транспортных средств
и космических объектов подлежит регистрации в органах, осуществляющих регистрацию
таких объектов.
2. Заклад - вид залога, при котором заложенное имущество передается
залогодателем во владение залогодержателя.
С согласия залогодержателя предмет залога может быть оставлен у залогодателя
под замком и печатью залогодержателя. Предмет залога может быть оставлен во
владении залогодателя с нанесением знаков, свидетельствующих о залоге (твердый
залог).
3. При залоге прав предметом залога являются имущественные права, которые
могут быть отчуждены, в частности, арендные права на предприятия, строения, здания,
сооружения, право на долю в имуществе хозяйственного товарищества, долговые
требования, авторские, изобретательские и иные имущественные права.
Залог прав на земельный участок, а также прав на иные природные ресурсы
допускается в пределах и на условиях, установленных земельным и иным
природноресурсовым законодательством.
Срочное право может быть предметом залога только до истечения срока его
действия.
Должник заложенного права должен быть уведомлен о залоге.
Если закладываемое право подтверждается документом, договор залога может быть
оформлен передачей правоустанавливающего документа.
3-1. При залоге банковского вклада в залог предоставляются права вкладчика по
договору банковского вклада. Залогодатель-вкладчик обязан письменно известить банк
о залоге банковского вклада с указанием сведений о залогодержателе.
4. Залог ценных бумаг осуществляется в соответствии с законодательством о
рынке ценных бумаг.
5. Если иное не установлено договором о залоге, деньги, являющиеся предметом
залога, размещаются в банке.
Вознаграждение (интерес), причитающееся за данные деньги, принадлежат
залогодателю, если иное не предусмотрено договором.
Деньги могут быть переданы залогодержателю или иному лицу при соблюдении
условий, ограничивающих возможность пользования заложенными деньгами этим лицом
(передачи на хранение в банковский сейф, ячейку сейфа, отдельное помещение для
хранения). Неисполнение таким лицом ограничений по использованию заложенных денег
является основанием его ответственности за неосновательное обогащение с момента
передачи ему денег.
Сноска. Статья 303 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.1997 N 154;
от 08.07.2005 N 72 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 12.01.2007 N 225
(вводится в действие со дня его официального опубликования); от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 304. Залог имущества, находящегося в
общей собственности
Имущество, составляющее общую собственность, может быть передано в залог
только с согласия всех собственников. Право на долю в общем имуществе может быть
самостоятельным предметом залога.
Статья 305. Залогодатель
1. Залогодателем может быть как сам должник, так и третье лицо.
2. Залогодателем вещи может быть ее собственник либо с согласия собственника
лицо, имеющее на нее право хозяйственного ведения, если иное не предусмотрено
законодательными актами .
3. Залогодателем права может быть лицо, которому принадлежит закладываемое
право.
Залог права аренды или иного права на чужую вещь не допускается без согласия
ее собственника или лица, имеющего на нее право хозяйственного ведения, если
законодательными актами или договором запрещено отчуждение этого права без согласия
указанных лиц.
Статья 306. Страхование заложенного имущества
1. Договором или законодательными актами на залогодержателя может быть
возложена обязанность страховать переданное в его владение заложенное имущество.
Страхование заложенного имущества, которое остается в пользовании
залогодателя, возлагается на последнего.
2. При наступлении страхового случая право требования по договору страхования
заложенного имущества у залогодателя возникает только в случае отказа от него
залогодержателя.
Если сумма страховой выплаты превышает сумму обязательства, обеспеченного
залогом, залогодержатель обязан в течение трех банковских дней с момента ее
получения перечислить разницу залогодателю.
Сноска. В статью 306 внесены изменения - Законом РК от 18 декабря 2000 г. N
128.
Статья 307. Содержание и форма договора о залоге
1. В договоре о залоге должны быть указаны предмет залога и его оценка,
существо, размер и срок исполнения обязательства, обеспечиваемого залогом. В нем
должно также содержаться указание на то, у какой из сторон находится заложенное
имущество и допустимость его использования.
Оценка предмета залога выражается в тенге и может определяться соглашением
сторон, если иное не установлено законами Республики Казахстан. Оценка предмета
залога, обеспечивающего обязательство в иностранной валюте, выражается в тенге и
валюте обязательства по рыночному курсу обмена валюты на дату заключения договора о
залоге.
2. Договор о залоге должен быть заключен в письменной форме.
3. Несоблюдение правил, содержащихся в пунктах 1 и 2 настоящей статьи, влечет
недействительность договора о залоге.
Сноска. Статья 307 в редакции Закона РК от 10.02.2011 № 406-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 308. Регистрация залога
1. Залог имущества, подлежащего регистрации, должен быть зарегистрирован в
органе, осуществляющем регистрацию данного имущества, если иное не вытекает из
настоящего Кодекса.
Залог недвижимого имущества подлежит государственной регистрации органом,
осуществляющим регистрацию прав на недвижимое имущество.
2. Регистрации подлежит изменение предмета залога.
Другие изменения залога могут быть зарегистрированы по желанию участников.
3. Запись о прекращении залога вносится в реестр при:
1) регистрации прекращения залога на основании заявления залогодержателя в
связи с исполнением основного обязательства;
2) обращении взыскания на предмет залога в порядке, предусмотренном
законодательными актами Республики Казахстан;
3) регистрации прекращения залога в связи с расторжением договора залога;
4) прекращении залога по иным основаниям, предусмотренным статьей 322
настоящего Кодекса.
4. Залогодатель, исполнивший обязательство, обеспеченное залогом, вправе
требовать аннулирования в реестре записи о залоге. По требованию залогодателя
залогодержатель обязан представить органу, ведущему регистрацию, необходимые
документы и письменные заявления. При неисполнении или несвоевременном исполнении
залогодержателем этих обязанностей залогодатель вправе требовать возмещения
причиненных ему убытков.
Сноска. Статья 308 в редакции Закона РК от 25.03.2011 № 421-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 309. Имущество, на которое распространяются
права залогодержателя
1. Права залогодержателя (право залога) на вещь, являющуюся предметом
залога, распространяются на ее принадлежности и на неотделимые плоды, если иное не
предусмотрено договором или законодательными актами.
На полученные в результате использования заложенного имущества отделимые
плоды, продукцию и доходы право залога распространяется в случаях, предусмотренных
договором или законодательными актами.
2. При ипотеке предприятия или иного имущественного комплекса в целом право
залога распространяется на все его имущество, движимое и недвижимое, включая права
требования и исключительные права, в том числе приобретенные в период ипотеки, если
иное не предусмотрено законодательными актами или договором.
3. Ипотека здания или сооружения допускается только с одновременной ипотекой
по тому же договору права на земельный участок, на котором находится это здание или
сооружение, либо на часть этого участка, функционально обеспечивающего
закладываемый объект.
Статья 310. Возникновение права залога
1. Поскольку иное не предусмотрено договором о залоге, право залога
возникает в отношении имущества, залог которого подлежит регистрации - с момента
регистрации договора, в отношении другого имущества - с момента передачи этого
имущества залогодержателю, а если оно не подлежит передаче, то с момента заключения
договора о залоге.
2. Право залога на товары в обороте возникает в соответствии с правилами
пункта 2 статьи 327 настоящего Кодекса.
Статья 311. Последующий залог (перезалог)
1. Если имущество, находящееся в залоге, становится предметом еще одного
залога в обеспечение других требований (перезалог), требования последующего
залогодержателя удовлетворяются из стоимости предмета залога после удовлетворения
требований предшествующих залогодержателей.
2. Перезалог допускается, если он не запрещен предшествующими договорами о
залоге.
3. Залогодатель обязан сообщить каждому последующему залогодержателю сведения
обо всех существующих залогах данного имущества и отвечает за убытки, причиненные
залогодержателям невыполнением этой обязанности.
Сноска. В статью 311 внесены изменения - Законами РК от 2 марта 1998 г. N 211;
от 12 января 2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального
опубликования).
Статья 312. Содержание и сохранность заложенного
имущества
1. Залогодатель или залогодержатель, в зависимости от того, у кого из них
находится заложенное имущество, обязаны, если иное не предусмотрено
законодательными актами или договором:
1) принимать меры, необходимые для обеспечения сохранности заложенного
имущества, в том числе для защиты его от посягательств и требований со стороны
третьих лиц;
2) немедленно уведомлять другую сторону о возникновении угрозы утраты или
повреждения заложенного имущества.
2. Залогодержатель и залогодатель вправе проверять по документам и фактически
наличие, размер, состояние и условия хранения заложенного имущества, находящегося у
другой стороны.
3. При грубом нарушении залогодержателем обязанностей, указанных в пункте 1
настоящей статьи, создающем угрозу утраты или повреждения заложенного имущества,
залогодатель вправе потребовать досрочного прекращения залога.
Статья 313. Последствия утраты или повреждения
заложенного имущества
1. Залогодатель несет риск случайной гибели или повреждения заложенного
имущества, если иное не предусмотрено договором о залоге.
2. Залогодержатель отвечает за полную или частичную утрату или повреждение
переданного ему предмета залога, если не докажет, что может быть освобожден от
ответственности в соответствии со статьей 359 настоящего Кодекса.
3. Залогодержатель отвечает за утрату предмета залога в размере его
действительной стоимости, а за его повреждение - в размере суммы, на которую эта
стоимость понизилась, независимо от суммы, в которую был оценен предмет залога при
передаче его залогодержателю.
4. Если в результате повреждения предмета залога он изменился настолько, что
не может быть использован по прямому назначению, залогодатель вправе от него
отказаться и потребовать возмещение за его утрату.
5. Договором может быть предусмотрена обязанность залогодержателя возместить
залогодателю и иные убытки, причиненные утратой или повреждением предмета залога.
6. Залогодатель, являющийся должником по обеспеченному залогом обязательству,
вправе зачесть требование к залогодержателю о возмещении убытков, причиненных
утратой или повреждением предмета залога, в погашение обязательства, обеспеченного
залогом.
Статья 314. Замена и восстановление предмета залога
1. Замена предмета залога допускается с согласия залогодержателя, если
законодательными актами или договором не предусмотрено иное.
2. Если предмет залога погиб или поврежден либо право собственности или
хозяйственного ведения на него прекращено по основаниям, установленным
законодательными актами, залогодатель вправе в разумный срок восстановить предмет
залога или заменить его другим равноценным имуществом.
Статья 315. Пользование и распоряжение предметом залог а
1. Залогодатель вправе, если иное не предусмотрено договором и не вытекает
из существа залога, пользоваться предметом залога в соответствии с его назначением,
в том числе извлекать из него плоды и доходы.
2. Если иное не предусмотрено законодательными актами или договором и не
вытекает из существа залога, залогодатель вправе отчуждать предмет залога в
собственность, в хозяйственное ведение или в оперативное управление, передавать его
в аренду или безвозмездное пользование другому лицу либо иным образом распоряжаться
им только с согласия залогодержателя.
Соглашение, ограничивающее право залогодателя завещать заложенное имущество,
недействительно.
3. Залогодержатель вправе пользоваться переданным ему предметом залога лишь в
случаях, предусмотренных договором, регулярно представляя залогодателю отчет о
пользовании. По договору на залогодержателя может быть возложена обязанность
извлекать из предмета залога плоды и доходы в целях погашения основного
обязательства или в интересах залогодателя.
Статья 316. Защита залогодержателем своих прав
на предмет залога
1. Залогодержатель, у которого находилось или должно было находиться
заложенное имущество, вправе истребовать его из чужого незаконного владения, в том
числе и у самого залогодателя.
2. В случаях, когда по условиям договора залогодержателю предоставлено право
пользоваться переданным ему предметом залога, он может требовать от других лиц, в
том числе и от залогодателя, устранения всяких нарушений его права, хотя бы эти
нарушения не были соединены с лишением владения.
Статья 317. Основания обращения взыскания на
заложенное имущество
1. Взыскание на заложенное имущество для удовлетворения требований
залогодержателя (кредитора) может быть обращено в случае неисполнения или
ненадлежащего исполнения должником обеспеченного залогом обязательства, за которое
он отвечает.
2. В обращении взыскания на заложенное имущество может быть отказано, если
допущенное должником нарушение обеспеченного залогом обязательства крайне
незначительно и размер требований залогодержателя вследствие этого явно
несоразмерен стоимости заложенного имущества.
Статья 318. Порядок обращения взыскания на предмет
залога
1. Удовлетворение требования залогодержателя из стоимости заложенного
имущества производится, если иное не установлено настоящим Кодексом и иными
законодательными актами или договором, в судебном порядке.
2. В случаях, предусмотренных договором о залоге, а также настоящим Кодексом и
иными законодательными актами, залогодержатель вправе самостоятельно реализовать
находящееся в залоге имущество в принудительном внесудебном порядке путем
проведения торгов (аукциона). Такое же право имеет банк-залогодержатель по
реализации предмета залога, обеспечивающего денежную ссуду. Принудительная
внесудебная реализация заложенного недвижимого имущества не допускается в случаях,
предусмотренных законодательным актом Республики Казахстан об ипотеке недвижимого
имущества.
Сноска. Статья 318 с изменением, внесенным Законом РК от 10.02.2011 № 406-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 319. Реализация заложенного имущества
1. Реализация (продажа) заложенного имущества производится путем продажи с
публичных торгов в порядке, установленном процессуальным законодательством, если
законодательными актами не установлен иной порядок.
1-1. При залоге денег и прав (требований) по денежному обязательству
реализация этого заложенного имущества производится путем передачи залогодержателю
денег, являющихся предметом залога или причитающихся по заложенным правам
(требованиям) по денежному обязательству, а при невозможности передачи денег в
момент обращения взыскания на предмет залога - путем перевода на залогодержателя
прав залогодателя на предмет залога.
Если сумма денег, являющихся предметом залога или причитающихся по заложенным
правам (требованиям) по денежному обязательству, превышает размер обеспеченного
залогом требования залогодержателя, разница возвращается залогодателю. При
недостаточности суммы денег для покрытия требования залогодержателя он имеет право,
при отсутствии иного указания в законодательных актах или договоре, получить
недостающую сумму из прочего имущества должника, не пользуясь преимуществом,
основанным на залоге.
2. Особенности реализации заложенного имущества в принудительном внесудебном
порядке устанавливаются настоящим Кодексом и Законом об ипотеке недвижимости.
Правила и процедуры, установленные Законом об ипотеке недвижимости для реализации
ипотеки, применяются к реализации имущества при исполнении других видов залога,
если настоящим Кодексом не установлено иное.
3. По просьбе залогодателя суд вправе в решении об обращении взыскания на
заложенное имущество отсрочить его продажу с публичных торгов на срок до одного
года. Отсрочка не затрагивает прав и обязанностей сторон по обязательству,
обеспеченному залогом этого имущества, и не освобождает должника от возмещения
возросших за время отсрочки убытков кредитора и сумм неустойки.
4. В торгах имеют право принимать участие любые юридические лица и граждане,
включая залогодателя и залогодержателя.
Перед началом торгов суд или доверенное лицо (статья 320 настоящего Кодекса)
вправе потребовать от каждого участника торгов внесения гарантийного взноса.
Гарантийные взносы подлежат возврату по окончании торгов. Гарантийный взнос
участника, выигравшего торги, засчитывается в счет конечной цены. Гарантийный взнос
участника, выигравшего торги, но не оплатившего конечную цену, не возвращается и
остается в распоряжении суда или доверенного лица.
5. При объявлении торгов несостоявшимися, ввиду участия в них менее двух
покупателей, залогодержатель вправе либо обратить заложенное имущество в свою
собственность по его текущей оценочной стоимости, устанавливаемой решением суда или
доверенным лицом на основании заключения физических или юридических лиц, имеющих
лицензию на осуществление деятельности по оценке имущества, либо требовать
назначения новых торгов.
6. Если сумма, вырученная при реализации заложенного имущества, недостаточна
для покрытия требования залогодержателя, он имеет право, при отсутствии иного
указания в законодательных актах или договоре, получить недостающую сумму из
прочего имущества должника, не пользуясь преимуществом, основанным на залоге.
Если сумма, вырученная при реализации заложенного имущества, превышает размер
обеспеченного залогом требования залогодержателя, разница возвращается
залогодателю.
7. Должник и залогодатель, являющийся третьим лицом (вещный поручитель),
вправе в любое время до того, как состоялась продажа предмета залога, прекратить
обращение на него взыскания и его реализацию, исполнив обеспеченное залогом
обязательство или ту его часть, исполнение которой просрочено. Соглашение,
ограничивающее это право, недействительно.
Сноска. Статья 319 с изменениями, внесенными законами РК от 08.11.2000 N 96;
от 12.01.2007 N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от
25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 320. Реализация заложенного имущества в
принудительном внесудебном порядке
1. При реализации заложенного имущества в принудительном внесудебном порядке
торги проводятся доверенным лицом, в качестве которого выступает юридическое лицо
или гражданин, имеющее доверенность залогодержателя на реализацию заложенного
имущества в случае нарушения обязательства, обеспеченного залогом.
2. Доверенное лицо выполняет следующие процедуры:
1) составляет уведомление залогодателю о невыполнении обязательств и
регистрирует его в органе, где был зарегистрирован договор о залоге;
2) при неудовлетворении требований, вытекающих из уведомления, но не ранее,
чем через тридцать дней с момента его отправки залогодателю, составляет уведомление
о торгах на заложенное имущество, регистрирует его в органе, где был
зарегистрирован договор о залоге, и вручает залогодателю или направляет его
залогодателю заказным письмом по адресу, указанному в договоре залога;
3) официально публикует объявление о торгах в местной печати.
Сноска. Статья 320 с изменениями, внесенными законами РК от 08.11.2000 N 96;
от 12.01.2007 N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от
25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 321. Досрочное исполнение обязательства,
обеспеченного залогом, и обращение
взыскания на заложенное имущество
1. Залогодержатель вправе потребовать досрочного исполнения обеспеченного
залогом обязательства в случаях:
1) если предмет залога выбыл из владения залогодателя, у которого он был
оставлен, не в соответствии с условиями договора о залоге;
2) нарушения залогодателем правил о замене предмета залога (статья 314
настоящего Кодекса);
3) утраты предмета залога по обстоятельствам, за которые залогодержатель не
отвечает (пункт 2 статьи 313 настоящего Кодекса), если залогодатель не
воспользовался правом, предусмотренным пунктом 2 статьи 314 настоящего Кодекса.
4) обращения взыскания на предмет залога в целях исполнения обязательств
залогодателя по исполнительным документам перед третьими лицами, не имеющими
преимущества перед требованием залогодержателя, при отсутствии у залогодателя иного
имущества.
2. Залогодержатель вправе потребовать досрочного исполнения обеспеченного
залогом обязательства, а если его требование не будет удовлетворено, обратить
взыскание на предмет залога в случае:
1) нарушения залогодателем правил о последующем залоге;
2) невыполнения залогодателем обязанностей, предусмотренных подпунктами 1 и 2
пункта 1 и пунктом 2 статьи 312 настоящего Кодекса;
3) нарушения залогодателем правил о распоряжении заложенным имуществом (пункт
2 статьи 315 настоящего Кодекса).
Сноска. Статья 321 с изменением, внесенным Законом РК от 02.04.2010 № 262-IV
(вводится в действие с 21.10.2010).
Статья 322. Прекращение залога
1. Залог прекращается:
1) с прекращением обеспеченного залогом обязательства;
2) по требованию залогодателя при наличии оснований, предусмотренных пунктом
3 статьи 312 настоящего Кодекса;
3) в случае гибели заложенной вещи или прекращения заложенного права, если
залогодатель не воспользовался правом, предусмотренным пунктом 2 статьи 314
настоящего Кодекса;
4) в случае продажи с публичных торгов заложенного имущества, а также в
случае, когда его реализация оказалась невозможной (статья 319 настоящего Кодекса).
2. О прекращении залога должна быть сделана отметка в реестре, в котором был
зарегистрирован договор о залоге.
3. При прекращении залога вследствие исполнения обеспеченного залогом
обязательства либо по требованию залогодателя (пункт 3 статьи 312 настоящего
Кодекса) залогодержатель, у которого находилось заложенное имущество, обязан
немедленно возвратить его залогодателю.
Статья 323. Сохранение залога при переходе права на
заложенное имущество к другому лицу в
порядке правопреемства
1. В случае перехода права собственности на заложенное имущество или права
хозяйственного ведения им от залогодателя к другому лицу в результате возмездного
или безвозмездного отчуждения этого имущества либо в порядке универсального
правопреемства право залога сохраняет силу.
Правопреемник залогодателя становится на место залогодателя и несет все
обязанности залогодателя, если соглашением с залогодержателем не установлено иное.
2. Если имущество залогодателя, являющееся предметом залога, перешло в
порядке правопреемства к нескольким лицам, каждый из правопреемников
(приобретателей имущества) несет вытекающие из залога последствия неисполнения
обеспеченного залогом обязательства соразмерно перешедшей к нему части указанного
имущества. Однако, если предмет залога неделим или по иным основаниям остается в
общей совместной собственности правопреемников, они становятся солидарными
залогодателями.
Статья 324. Последствия принудительного изъятия
заложенного имущества
1. Если право собственности залогодателя на имущество, являющееся предметом
залога, прекращается по основаниям и в порядке, установленным законодательными
актами, вследствие изъятия (выкупа) для государственных нужд, реквизиции или
национализации, и залогодателю предоставляется другое имущество или соответствующее
возмещение, право залога распространяется на предоставленное взамен имущество либо,
соответственно, залогодержатель приобретает право преимущественного удовлетворения
своего требования из суммы причитающегося залогодателю возмещения. Залогодержатель
может также потребовать досрочного исполнения обеспеченного залогом обязательства
(пункт 1 статьи 321 настоящего Кодекса).
2. В случаях, когда имущество, являющееся предметом залога, изымается у
залогодателя в установленном законодательными актами порядке на том основании, что
в действительности собственником этого имущества является другое лицо, либо в виде
санкции за совершение преступления или иного правонарушения, залог в отношении
этого имущества прекращается. В этих случаях залогодержатель вправе требовать
досрочного исполнения обеспеченного залогом обязательства.
Статья 325. Уступка прав по договору о залоге
1. Залогодержатель вправе передать свои права по договору о залоге другому
лицу с соблюдением правил о передаче прав кредитора путем уступки требования
(статьи 339-347 настоящего Кодекса).
2. Уступка залогодержателем своих прав по договору о залоге другому лицу
действительна, если тому же лицу уступлены права требования к должнику по основному
обязательству, обеспеченному залогом.
3. (исключен).
Сноска. В статью 325 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 326. Перевод долга по обязательству,
обеспеченному залогом
С переводом на другое лицо долга по обязательству, обеспеченному залогом,
залог прекращается, если залогодатель не дал кредитору согласия отвечать за нового
должника.
Статья 327. Залог товаров в обороте
1. Залогом товаров в обороте признается залог товаров с оставлением их у
залогодателя и с предоставлением залогодателю права изменять состав и натуральную
форму заложенного имущества (товарных запасов, сырья, материалов, полуфабрикатов,
готовой продукции и т.п.) при условии, что их общая стоимость не становится меньше
указанной в договоре о залоге.
Уменьшение стоимости заложенных товаров в обороте допускается соразмерно
исполненной части обеспеченного залогом обязательства, если иное не предусмотрено
договором.
2. Товары в обороте, отчужденные залогодателем, перестают быть предметом
залога с момента их перехода в собственность, хозяйственное ведение или оперативное
управление приобретателя, а приобретенные залогодателем товары, указанные в
договоре о залоге, становятся предметом залога с момента возникновения у
залогодателя на них права собственности или хозяйственного ведения.
3. Залогодатель товаров в обороте обязан вести книгу записи залогов, в
которую вносятся записи об условиях залога товаров и обо всех операциях, влекущих
изменение состава или натуральной формы заложенных товаров, включая их переработку,
на день последней операции.
4. При нарушении залогодателем условий залога товаров в обороте
залогодержатель вправе путем наложения на заложенные товары своих знаков и печатей
приостановить операции с ними до устранения нарушения.
Статья 328. Залог вещей в ломбарде
1. Принятие от граждан в залог движимого имущества, предназначенного для
личного пользования, в обеспечение краткосрочных займов может осуществляться в
качестве предпринимательской деятельности юридическими лицами, зарегистрированными
в качестве ломбардов, исключительными видами деятельности которых являются:
1) предоставление краткосрочных займов под залог движимого имущества;
2) учет, хранение и продажа ювелирных изделий, содержащих драгоценные металлы
и драгоценные камни.
Ломбарды вправе осуществлять инвестиционную деятельность.
2. Договор о залоге вещей в ломбарде оформляется выдачей ломбардом залогового
билета и может содержать требование о страховании залогового имущества. Страхование
залогового имущества осуществляется за счет ломбарда.
3. Ломбард не вправе пользоваться и распоряжаться заложенными вещами.
4. Ломбард несет ответственность за утрату и повреждение заложенных вещей,
если не докажет, что утрата или повреждение произошли вследствие непреодолимой
силы.
5. Ломбарды осуществляют свою деятельность только при наличии Правил
проведения ломбардных операций, которые утверждаются высшим органом ломбарда и
должны содержать следующую информацию:
1) предельные суммы и сроки предоставляемых кредитов;
2) предельные величины ставок вознаграждения по предоставляемым кредитам;
3) ставки и тарифы за проведение операций;
4) права и обязанности ломбарда и его клиентов, их ответственность;
5) порядок выдачи залогодателю дубликатов при утере залогового билета;
6) иные условия.
Правила проведения ломбардных операций подлежат размещению в месте, доступном
для обозрения клиентами ломбарда.
6. Условия договора о залоге вещей в ломбарде, ограничивающие права
залогодателя по сравнению с правами, предоставленными ему настоящим Кодексом, не
действительны с момента заключения договора. Вместо таких условий применяются
соответствующие положения настоящего Кодекса.
Сноска. В статью 328 внесены изменения - Законами РК от 2 марта 1998 г. N 211;
от 2 марта 2001 г. N 162; в редакции - от 23 декабря 2005 года N 107 (порядок
введения в действие см. ст.2 Закона N 107).
Параграф 4. ГАРАНТИЯ И ПОРУЧИТЕЛЬСТВО
Сноска. Параграф 4 - в редакции Закона РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 329. Гарантия
1. В силу гарантии гарант обязывается перед кредитором другого лица
(должника) отвечать за исполнение обязательства этого лица полностью или частично
солидарно с должником, за исключением случаев, предусмотренных законодательными
актами.
2. Лица, совместно давшие гарантию, отвечают перед кредитором солидарно, если
иное не установлено договором гарантии.
3. Договор гарантии может быть заключен также для обеспечения обязательства,
которое возникнет в будущем.
Статья 330. Поручительство
В силу поручительства поручитель обязуется перед кредитором другого лица
(должника) отвечать за исполнение обязательства этого лица полностью или частично
субсидиарно.
Статья 331. Основания и форма гарантии и поручительства
1. Гарантия и поручительство возникают на основании договоров поручительства
или гарантии. Применение гарантии может быть установлено законодательством.
2. Договоры гарантии или поручительства должны быть совершены в письменной
форме. Несоблюдение письменной формы влечет недействительность договора гарантии
или поручительства.
3. Письменная форма договоров гарантии или поручительства считается
соблюденной, если гарант или поручитель письменно уведомил кредитора о своей
ответственности за исполнение обязательства должником, а кредитор не отказался от
предложений гаранта или поручителя в течение нормально необходимого для этого
времени.
4. Банки второго уровня могут осуществлять выдачу банковских гарантий и
поручительств на основании лицензии уполномоченного органа в соответствии с
настоящим Кодексом и с учетом нормативных правовых актов уполномоченного органа,
регулирующих порядок проведения указанных операций.
Выдача банками второго уровня банковских гарантий и поручительств без
соблюдения норм настоящего Кодекса и учета требований нормативных правовых актов
уполномоченного органа влечет их недействительность.
Сноска. Внесены изменения - Законами РК от 2 марта 2001 г. N 162; от 10 июля
2003 года N 483 (вводится в действие с 1 января 2004 года); от 12 января 2007 года
N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 332. Ответственность гаранта и поручителя
1. Если иное не установлено договором, гарантия и поручительство
обеспечивают лишь действительное требование. Гарант и поручитель не освобождаются
от ответственности, если они поручились за должника, о недееспособности которого им
было заранее известно, в то время как кредитор об этом обстоятельстве не знал.
2. Гарант отвечает перед кредитором в том же объеме, как и должник, включая
уплату неустойки, вознаграждения (интереса), судебные издержки по взысканию долга и
другие убытки кредитора, вызванные неисполнением или ненадлежащим исполнением
обязательства должником, если иное не установлено договором гарантии.
3. Поручитель несет перед кредитором ответственность в пределах суммы,
указанной в поручительстве, если иное не предусмотрено условиями поручительства. До
предъявления требований к поручителю, несущему субсидиарную ответственность,
кредитор должен принять разумные меры к удовлетворению этого требования должником,
в частности, путем зачета встречного требования и обращения взыскания в
установленном порядке на имущество должника.
Статья 333. Права и обязанности гаранта в случае
предъявления к нему требования кредитором
1. Гарант обязан до удовлетворения требования кредитора предупредить об этом
должника, а если к гаранту предъявлен иск - привлечь должника к участию в деле. В
противном случае должник имеет право выдвинуть против обратного требования гаранта
все возражения, которые он имел против кредитора.
2. Гарант вправе выдвигать против требования кредитора возражения, которые
мог бы представить должник, если иное не вытекает из договора гарантии. Гарант не
теряет право на эти возражения даже в том случае, если должник от них отказался или
признал свой долг.
Статья 334. Права гаранта и поручителя, исполнивших
обязательство
1. К гаранту, исполнившему обязательство, переходят все права кредитора по
этому обязательству и права, принадлежавшие кредитору как залогодержателю, в том
объеме, в котором гарант удовлетворил требование кредитора. Гарант также вправе
требовать от должника уплату неустойки и вознаграждения (интереса) на сумму,
выплаченную кредитору, и возмещение иных убытков, понесенных в связи с
ответственностью за должника.
2. По исполнении гарантом обязательства кредитор обязан вручить гаранту
документы, удостоверяющие требование к должнику, и передать права, обеспечивающие
это требование.
3. Правила, установленные пунктами 1 и 2 настоящей статьи, применяются, если
иное не установлено законодательством или договором гаранта с должником и не
вытекает из отношений между ними.
4. Поручитель приобретает те же права в части, в которой он исполнил
обязательство должника перед кредитором.
Статья 335. Извещение гаранта и поручителя об
исполнении обязательства должником
Должник, исполнивший обязательство, обеспеченное гарантией или
поручительством, обязан немедленно известить об этом гаранта или поручителя. В
противном случае гарант или поручитель, в свою очередь исполнившие обязательство,
вправе взыскать с кредитора неосновательно полученное либо предъявить регрессное
требование к должнику. В последнем случае должник вправе взыскать с кредитора лишь
неосновательно полученное.
Статья 336. Прекращение гарантии и поручительства
1. Гарантия и поручительство прекращаются с прекращением обеспеченного им
обязательства, а также в случае изменения этого обязательства, влекущего увеличение
ответственности или иные неблагоприятные последствия для гаранта и поручителя, без
согласия последних.
2. Гарантия и поручительство прекращаются с переводом на другое лицо долга по
обеспеченному гарантией или поручительством обязательству, если гарант или
поручитель не дали кредитору согласия отвечать за нового должника.
3. Гарантия и поручительство прекращаются, если по наступлении срока
исполнения обеспеченного им обязательства кредитор отказался принять надлежащее
исполнение, предложенное должником или гарантом и поручителем.
4. Гарантия и поручительство прекращаются по истечении срока, на который они
даны, указанного в договоре гарантии или поручительства. Если такой срок не
установлен, они прекращаются, если кредитор в течение одного года со дня
наступления срока исполнения обеспеченного гарантией или поручительством
обязательства не предъявит иска к гаранту или поручителю. Когда срок исполнения
основного обязательства не указан и не может быть определен или определен моментом
востребования, гарантия и поручительство прекращаются, если кредитор не предъявит
иска к гаранту или поручителю в течение двух лет со дня заключения договора
гарантии или поручительства, если иное не предусмотрено законодательными актами.
Параграф 5. Задаток
Статья 337. Понятие задатка. Форма соглашения о задатке
1. Задатком признается денежная сумма, выдаваемая одной из договаривающихся
сторон в счет причитающихся с нее по договору платежей другой стороне и в
обеспечение заключения и исполнения договора либо исполнения иного обязательства.
2. Соглашение о задатке независимо от суммы задатка должно быть заключено в
письменной форме. Это правило применяется и в том случае, когда основное
обязательство должно быть нотариально удостоверено. Несоблюдение письменной формы
влечет недействительность соглашения о задатке.
Сноска. Статья 337 с изменениями, внесенными Законом РК от 12 января 2007 года
N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 338. Последствия прекращения и неисполнения
обязательства, обеспеченного задатком
1. При прекращении обязательства до начала его исполнения по соглашению
сторон либо вследствие невозможности исполнения, наступившей без их вины, задаток
должен быть возвращен.
2. Если за неисполнение обязательства ответственна сторона, давшая задаток,
он остается у другой стороны, а если ответственна сторона, получившая задаток, она
обязана уплатить другой стороне двойную сумму задатка. Сверх того, сторона,
ответственная за неисполнение обязательства, обязана возместить другой стороне
убытки с учетом суммы задатка, поскольку в договоре не предусмотрено иное.
Параграф 6. Удержание
Сноска. Кодекс дополнен параграфом 6 в соответствии с Законом РК от 12 января
2007 года N 225 (вводится в действие со дня его официального опубликования).
Статья 338-1. Общие положения об удержании
1. Кредитор, у которого находится вещь, подлежащая передаче должнику либо
лицу, указанному должником, вправе в случае неисполнения должником в срок
обязательства по оплате этой вещи или возмещению кредитору связанных с нею издержек
и других убытков удерживать ее до тех пор, пока соответствующее обязательство не
будет исполнено.
Удержанием вещи могут обеспечиваться также требования, хотя и не связанные с
оплатой вещи или возмещением издержек на нее и других убытков, но возникающие из
обязательства, стороны которого действуют как предприниматели.
2. Кредитор может удерживать находящуюся у него вещь несмотря на то, что
после того, как эта вещь поступила во владение кредитора, права на нее приобретены
третьим лицом.
3. Правила настоящей статьи применяются, если договором не предусмотрено
иное.
Статья 338-2. Удовлетворение требований за счет
удерживаемого имущества
Требования кредитора, удерживающего вещь, удовлетворяются из ее стоимости в
объеме и порядке, предусмотренных для удовлетворения требований, обеспеченных
залогом.
Параграф 7. Гарантийный взнос
Сноска. Глава 18 дополнена параграфом 7 в соответствии с Законом РК от
25.03.2011 № 421-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 338-3. Понятие гарантийного взноса
1. Гарантийным взносом признается денежная сумма, передаваемая плательщиком
гарантийного взноса получателю гарантийного взноса в обеспечение исполнения
обязательства по заключению договора при торгах или исполнении иного обязательства.
2. Обязательство по оплате гарантийного взноса возникает в случаях,
предусмотренных законодательными актами. Обязательство по оплате гарантийного
взноса возникает также в силу соглашения сторон.
Статья 338-4. Последствия неисполнения, прекращения или
исполнения обязательства, обеспеченного
гарантийным взносом
1. При неисполнении обязательства, обеспеченного гарантийным взносом, по вине
плательщика гарантийный взнос остается у другой стороны.
2. При неисполнении обязательства, обеспеченного гарантийным взносом, по вине
получателя гарантийного взноса либо прекращении этого обязательства по соглашению
сторон или вследствие невозможности исполнения, наступившей без их вины,
гарантийный взнос подлежит возврату.
3. При заключении договора или исполнении иного обязательства, обеспеченного
гарантийным взносом, сумма гарантийного взноса засчитывается в счет причитающихся
получателю гарантийного взноса платежей от другой стороны по заключенному договору
или иному обеспеченному гарантийным взносом обязательству, если иное не
предусмотрено настоящим Кодексом, иными законодательными актами, соглашением сторон
или не вытекает из существа обязательства.
Глава 19. Перемена лиц в обязательстве Статья 339. Основания и порядок перехода прав кредитора
к другому лицу
1. Право (требование), принадлежащее кредитору на основании обязательства,
может быть передано им другому лицу по сделке (уступка требования) или перейти к
другому лицу на основании законодательного акта.
Правила о переходе прав кредитора к другому лицу не применяются к регрессным
требованиям.
2. Для перехода к другому лицу прав кредитора не требуется согласия должника,
если иное не предусмотрено законодательными актами или договором.
3. Если должник не был письменно уведомлен о состоявшемся переходе прав
кредитора к другому лицу, новый кредитор несет риск вызванных этим для него
неблагоприятных последствий. В этом случае исполнение обязательства первоначальному
кредитору признается исполнением надлежащему кредитору.
4. Особенности уступки права требования по отдельным видам обязательства
могут быть установлены законодательными актами.
Сноска. Статья 339 дополнена пунктом 4 - Закон РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 340. Права, которые не могут переходить
к другим лицам
Переход к другому лицу прав, неразрывно связанных с личностью кредитора, в
частности требований об алиментах и о возмещении вреда, причиненного жизни или
здоровью, не допускается.
Статья 341. Объем прав кредитора, переходящих к другому
лицу
Если иное не предусмотрено законодательными актами или договором, право
первоначального кредитора переходит к новому кредитору в том объеме и на тех
условиях, которые существовали к моменту перехода права. В частности, к новому
кредитору переходят права, обеспечивающие исполнение обязательства, а также другие
связанные с требованием права, в том числе право на неполученное вознаграждение
(интерес).
Сноска. В статью 341 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 342. Доказательства прав нового кредитора
1. Должник вправе не исполнять обязательство новому кредитору до
представления ему доказательств перехода требования к этому лицу.
2. Кредитор, уступивший требование другому лицу, обязан передать ему
документы, удостоверяющие право требования, и сообщить сведения, имеющие значение
для осуществления требования.
Статья 343. Возражения должника против требования
нового кредитора
Должник вправе выдвигать против требования нового кредитора возражения,
которые он имел против первоначального кредитора к моменту получения уведомления о
переходе прав по обязательству к новому кредитору.
Статья 344. Переход прав кредитора к другому лицу на
основании законодательных актов
Права кредитора по обязательству переходят к другому лицу на основании
законодательных актов и наступления указанных в них обстоятельств:
1) в результате универсального правопреемства в правах кредитора;
2) по решению суда о переводе прав кредитора на другое лицо, когда
возможность такого перевода предусмотрена законодательными актами;
3) вследствие исполнения обязательства его гарантом, поручителем или
залогодателем, не являющимся должником по этому обязательству;
4) при суброгации страховщику прав кредитора к должнику, ответственному за
наступление страхового случая;
5) в других случаях, предусмотренных законодательными актами.
Сноска. В статью 344 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 345. Условия уступки требования
1. Уступка требования кредитором другому лицу допускается, поскольку она не
противоречит законодательству или договору.
2. Не допускается без согласия должника уступка требования по обязательству,
в котором личность кредитора имеет существенное значение для должника.
Статья 346. Форма уступки требования
1. Уступка требования, основанного на сделке, совершенной в письменной
(простой или нотариальной) форме, должна быть совершена в соответствующей
письменной форме.
2. Уступка требования по сделке, требующей государственной регистрации,
должна быть зарегистрирована в порядке, установленном для регистрации этой сделки.
3. Уступка требования по ордерной ценной бумаге совершается путем
индоссамента на этой ценной бумаге (пункт 3 статьи 132 настоящего Кодекса).
Статья 347. Ответственность кредитора, уступившего
требование
Первоначальный кредитор, уступивший требование, отвечает перед новым
кредитором за недействительность переданного ему требования, но не отвечает за
неисполнение этого требования должником, кроме случая, когда первоначальный
кредитор принял на себя поручительство за должника перед новым кредитором, а также,
если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или договором.
Сноска. В статью 347 внесены изменения - Законом РК от 3 июня 2003 г. N 426
Статья 348. Перевод долга
1. Перевод должником своего долга на другое лицо допускается лишь с согласия
кредитора.
2. Новый должник вправе выдвигать против требования кредитора возражения,
основанные на отношениях между кредитором и первоначальным должником.
3. К форме перевода долга соответственно применяются правила, содержащиеся в
пунктах 1 и 2 статьи 346 настоящего Кодекса.
4. Особенности перевода долга по отдельным видам обязательства могут быть
установлены законодательными актами.
Сноска. Статья 348 дополнена пунктом 4 - Закон РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Глава 20. Ответственность за нарушение обязательства
Статья 349. Понятие нарушения обязательства
1. Под нарушением обязательства понимается его неисполнение либо исполнение
ненадлежащим образом (несвоевременное, с недостатками товаров и работ, с нарушением
других условий, определенных содержанием обязательства) - ненадлежащее исполнение.
При возникшей невозможности надлежащего исполнения должник обязан незамедлительно
известить об этом кредитора.
2. Привлечение должника к ответственности за нарушение обязательства
производится по требованию кредитора.
Статья 350. Возмещение убытков, вызванных нарушением
обязательства
1. Должник, нарушивший обязательство, обязан возместить кредитору вызванные
нарушением убытки (пункт 4 статьи 9 настоящего Кодекса). Возмещение убытков в
обязательствах, обеспеченных неустойкой, определяется правилами, предусмотренными
статьей 351 настоящего Кодекса.
2. Принятое до нарушения обязательства соглашение сторон об освобождении
должника от возмещения убытков, вызванных нарушением, недействительно, однако
стороны по взаимному соглашению могут предусмотреть взыскание только реального
ущерба в имуществе.
3. Если иное не предусмотрено законодательством или договором, при
определении убытков принимаются во внимание цены, существовавшие в том месте, где
обязательство должно было быть исполнено, в день добровольного удовлетворения
должником требования кредитора, а если требование добровольно удовлетворено не
было, - в день предъявления иска. Исходя из обстоятельств, суд может удовлетворить
требование о возмещении убытков, принимая во внимание цены, существующие в день
вынесения решения либо в день фактического платежа.
4. При определении размера упущенной выгоды учитываются меры, предпринятые
кредитором для ее получения и сделанные с этой целью приготовления.
5. Кредитор вправе требовать признания недействительным любого действия
должника, а также собственника его имущества, если докажет, что оно совершено с
целью уклониться от ответственности за нарушение обязательства.
Сноска. В статью 350 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 351. Убытки и неустойка
1. Если за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательства
установлена неустойка, то убытки возмещаются в части, не покрытой неустойкой.
Законодательством или договором могут быть предусмотрены случаи: когда
допускается взыскание только неустойки, но не убытков; когда убытки могут быть
взысканы в полной сумме сверх неустойки; когда по выбору кредитора могут быть
взысканы либо неустойка, либо убытки.
2. В случаях, когда за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательства
установлена ограниченная ответственность, убытки, подлежащие возмещению в части, не
покрытой неустойкой, либо сверх, либо вместо нее, могут быть взысканы до пределов,
установленных таким ограничением.
Статья 352. Возмещение морального ущерба, причиненного
нарушением обязательства
Моральный ущерб, причиненный нарушением обязательства, возмещается сверх
убытков, предусмотренных статьей 350 настоящего Кодекса. P01003S
Статья 353. Ответственность за неправомерное
пользование чужими деньгами
1. За неправомерное пользование чужими деньгами в результате неисполнения
денежного обязательства либо просрочки в их уплате, либо их неосновательного
получения или сбережения за счет другого лица подлежит уплате неустойка. Размер
неустойки исчисляется, исходя из официальной ставки рефинансирования Национального
Банка Республики Казахстан на день исполнения денежного обязательства или его
соответствующей части. При взыскании долга в судебном порядке суд может
удовлетворить требование кредитора, исходя из официальной ставки рефинансирования
Национального Банка Республики Казахстан на день предъявления иска или на день
вынесения решения, или на день фактического платежа по выбору кредитора. Эти
правила применяются, если иной размер неустойки не установлен законодательными
актами или договором.
2. Неустойка за пользование чужими деньгами взимается по день уплаты суммы
этих денег кредитору, если законодательством или договором не установлен иной
порядок исчисления суммы неустойки.
3. Если убытки, причиненные кредитору неправомерным пользованием его
деньгами, превышают сумму неустойки, причитающейся ему на основании пункта 1
настоящей статьи, он вправе требовать от должника возмещения убытков в части,
превышающей эту сумму.
Сноска. Статья 353 - в редакции Закона РК от 11 июля 1997 г. N 154. Статья с
изменениями, внесенными Законом РК от 12 января 2007 года N 225 (вводится в
действие со дня его официального опубликования).
Статья 354. Ответственность и исполнение
обязательства в натуре
1. Уплата неустойки и возмещение убытков в случае ненадлежащего исполнения
обязательства не освобождают должника от исполнения обязательства, если иное не
предусмотрено законодательными актами или договором.
2. Возмещение убытков в случае неисполнения обязательства и уплата неустойки
за его неисполнение освобождают должника от исполнения обязательства в натуре, если
иное не предусмотрено законодательными актами или договором.
3. Отказ кредитора от принятия исполнения, которое вследствие просрочки
утратило для него интерес (статья 365 настоящего Кодекса), а также уплата денежной
суммы, установленной в качестве отступного (статья 369 настоящего Кодекса),
освобождают должника от исполнения обязательства в натуре.
Сноска. В статью 354 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 355. Последствия неисполнения обязательства
передать индивидуально определенную вещь
1. В случае неисполнения обязательства передать индивидуально определенную
вещь в собственность, хозяйственное ведение, оперативное управление или в
пользование кредитору, последний вправе требовать изъятия этой вещи у должника и
передачи ее кредитору, кроме случаев, когда третье лицо имеет преимущественное
право на эту вещь.
2. Передача вещи не освобождает должника от возмещения убытков.
Статья 356. Исполнение обязательства за счет должника
В случае неисполнения должником обязательства изготовить и передать вещь
кредитору либо выполнить для него определенную работу или оказать услугу кредитор
вправе в разумный срок поручить выполнение обязательства третьим лицам за разумную
цену либо выполнить его своими силами, поскольку иное не вытекает из
законодательства, договора или существа обязательства, и потребовать от должника
возмещения понесенных необходимых расходов и других убытков.
Статья 357. Субсидиарная ответственность
1. До предъявления требований к лицу, которое в соответствии с
законодательством или условиями обязательства несет ответственность дополнительно к
ответственности другого лица, являющегося основным должником (субсидиарную
ответственность), кредитор должен предъявить требование к основному должнику.
Если основной должник отказался удовлетворить или не исполнил полностью
требование кредитора или кредитор не получил от него в разумный срок ответа на
предъявленное требование, это требование в неисполненной части может быть
предъявлено лицу, несущему субсидиарную ответственность.
2. Кредитор не вправе требовать удовлетворения своего требования к основному
должнику от лица, несущего субсидиарную ответственность, если это требование может
быть удовлетворено путем зачета встречного требования к основному должнику (статья
370 настоящего Кодекса).
3. Лицо, несущее субсидиарную ответственность, должно до удовлетворения
требования, предъявленного ему кредитором, предупредить об этом основного должника,
а если к такому лицу предъявлен иск - привлечь основного должника к участию в деле.
В противном случае основной должник имеет право выдвинуть против регрессного
требования лица, отвечающего субсидиарно, возражения, которые он имел против
кредитора.
Сноска. В статью 357 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 358. Ограничение размера ответственности по
обязательствам
1. По отдельным видам обязательств и по обязательствам, связанным с
определенным родом деятельности, законодательными актами может быть ограничено
право на полное возмещение убытков (ограниченная ответственность).
2. Соглашение об ограничении размера ответственности должника по договору
присоединения или иному договору, в котором кредитором является гражданин,
выступающий в качестве потребителя, недействительно, если размер ответственности
для данного вида обязательств или за данное нарушение определен законодательством.
Сноска. В статью 358 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 359. Основания ответственности за
нарушение обязательства
1. Должник отвечает за неисполнение и (или) ненадлежащее исполнение
обязательства при наличии вины, если иное не предусмотрено законодательством или
договором. Должник признается невиновным, если докажет, что он принял все зависящие
от него меры для надлежащего исполнения обязательства.
2. Лицо, не исполнившее или ненадлежащим образом исполнившее обязательство
при осуществлении предпринимательской деятельности, несет имущественную
ответственность, если не докажет, что надлежащее исполнение оказалось невозможным
вследствие непреодолимой силы, то есть чрезвычайных и непредотвратимых при данных
условиях обстоятельствах (стихийные явления, военные действия и т.п.). К таким
обстоятельствам не относится, в частности, отсутствие на рынке нужных для
исполнения товаров, работ или услуг.
Законодательством или договором могут быть предусмотрены иные основания
ответственности или освобождения от нее.
3. Заключенное заранее соглашение об устранении или ограничении
ответственности за умышленное нарушение обязательства недействительно.
Статья 360. Предпринимательский риск в обязательстве
Если обязательством предусмотрено исполнение какой-либо работы по заказу
предпринимателя, риск невозможности или нецелесообразности использовать результаты
работы возлагается на предпринимателя. Лицо, надлежащим образом исполнившее работу,
вправе получить оплату, соразмерно степени исполнения, кроме случаев, когда
договором предусмотрено иное распределение предпринимательского риска.
Статья 361. Последствия невозможности исполнения
двустороннего договора
Если в двустороннем договоре исполнение для одной стороны стало невозможным
вследствие обстоятельства, за которое ни одна сторона не отвечает, то ни одна из
сторон, поскольку в законодательном акте или договоре не предусмотрено иное, не
вправе требовать исполнения договора. Каждая из сторон вправе требовать в этом
случае возврата всего, что она исполнила, не получив соответствующего встречного
исполнения.
Статья 362. Ответственность должника за своих работников
Действия должностных лиц либо иных работников должника по исполнению его
обязательства считаются действиями должника. Должник отвечает за эти действия, если
они повлекли неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательства.
Статья 363. Ответственность должника за действия
третьих лиц
1. Должник несет перед кредитором ответственность и в случаях, когда
причиной нарушения обязательства послужили действия либо бездействия третьих лиц по
их обязательствам перед должником.
Должник несет ответственность также за действия либо бездействие третьих лиц,
на которых должником было возложено исполнение его обязанности перед кредитором,
если законодательством не установлено, что ответственность несет непосредственный
исполнитель.
2. Должник может быть освобожден от ответственности за нарушение
обязательства, вызванное действиями или бездействием третьих лиц, доказав их
невиновность.
При осуществлении предпринимательской деятельности должник может быть
освобожден от ответственности за нарушение, вызванное действиями или бездействием
третьих лиц, если это обусловлено непреодолимой силой (пункт 2 статьи 359
настоящего Кодекса).
3. При нарушении обязательства, связанного с обременением предмета
обязательства правами третьих лиц, должник освобождается от ответственности лишь в
случае, если такие обременения возникли до заключения договора с кредитором и
последний при заключении договора был о них предупрежден.
4. Законодательством или договором могут быть предусмотрены иные условия
ответственности должника за действия третьих лиц.
Статья 364. Вина кредитора
1. Если неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательства произошло по
вине обеих сторон, суд соответственно уменьшает размер ответственности должника.
Суд также уменьшает размер ответственности должника, если кредитор умышленно или по
неосторожности содействовал увеличению размера убытков, причиненных неисполнением
или ненадлежащим исполнением, либо не принял разумных мер к их уменьшению.
2. Правила пункта 1 настоящей статьи соответственно применяются и в случаях,
когда должник в силу законодательного акта или договора несет ответственность за
неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательства независимо от своей вины.
Сноска. В статью 364 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 365. Просрочка должника
1. Должник, просрочивший исполнение, отвечает перед кредитором за убытки,
причиненные просрочкой, и за последствия случайно наступившей во время просрочки
невозможности исполнения.
2. Если вследствие просрочки должника исполнение утратило интерес для
кредитора, он может отказаться от принятия исполнения и требовать возмещения
убытков.
3. Должник не считается просрочившим, пока обязательство не может быть
исполнено вследствие просрочки кредитора (статья 366 настоящего Кодекса).
Статья 366. Просрочка кредитора
1. Кредитор считается просрочившим, если он отказался принять надлежащее
исполнение, предложенное должником, или не совершил действий, предусмотренных
законодательством или договором либо вытекающих из обычаев делового оборота или из
существа обязательства, до совершения которых должник не мог исполнить своего
обязательства.
Кредитор считается просрочившим также в случае отказа надлежаще подтвердить
произведенное должником исполнение обязательства.
2. Просрочка кредитора дает должнику право на возмещение причиненных
просрочкой убытков, если кредитор не докажет, что просрочка произошла по
обстоятельствам, за которые ни он сам, ни те лица, на которых в силу
законодательства или поручения кредитора было возложено принятие исполнения, не
отвечают.
На кредитора, допустившего просрочку, возлагаются все неблагоприятные
последствия наступившей во время просрочки случайной невозможности исполнения
обязательства.
3. По денежному обязательству должник не обязан платить вознаграждение
(интерес) за время просрочки кредитора.
Сноска. В статью 366 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Глава 21. Прекращение обязательства
Статья 367. Основания прекращения обязательства
1. Обязательства прекращаются полностью или в части исполнением,
предоставлением отступного, зачетом, новацией, прощением долга, совпадением
должника и кредитора в одном лице, невозможностью исполнения, изданием акта
государственного органа, смертью гражданина, ликвидацией юридического лица.
2. Прекращение обязательства по требованию одной из сторон допускается только
в случаях, предусмотренных законодательством.
3. Законодательством и договором могут быть предусмотрены иные основания
прекращения обязательств.
Статья 368. Прекращение обязательства исполнением
1. Исполнение, произведенное надлежащим образом, прекращает обязательство.
2. (исключен)
Сноска. В статью 368 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 369. Отступное
По соглашению сторон обязательство может быть прекращено предоставлением
взамен исполнения отступного (уплатой денег, передачей имущества и т.п.). Размер,
сроки и порядок предоставления отступного устанавливаются сторонами.
Статья 370. Прекращение обязательства зачетом
1. Обязательство прекращается полностью или в части зачетом встречного
однородного требования, срок которого наступил, либо срок которого не указан или
определен моментом востребования. Для зачета достаточно заявления одной стороны.
2. Не допускается зачет требований:
1) если по заявлению одной из сторон к требованию подлежит применению срок
исковой давности и этот срок истек;
2) о возмещении вреда, причиненного жизни или здоровью;
3) о взыскании алиментов;
4) о пожизненном содержании;
4-1) к банку, лишенному лицензии либо находящемуся в процессе консервации или
ликвидации, если требования кредитора возникают из договора (договоров) уступки
права требования;
5) в иных случаях, предусмотренных законодательством или договором.
3. В случае уступки требования должник вправе зачесть против требования
нового кредитора свое встречное требование к первоначальному кредитору.
Зачет производится, если требование возникло по основанию, существовавшему к
моменту получения должником уведомления об уступке требования, и срок требования
наступил до его получения либо этот срок не указан или определен моментом
востребования.
Сноска. Статья 370 с изменениями, внесенными законами РК от 02.03.1998 N 211;
от 23.12.2005 N 107 (порядок введения в действие см. ст.2 Закона N 107); от
10.02.2011 № 406-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 371. Прекращение обязательства совпадением
должника и кредитора в одном лице
Обязательство прекращается совпадением должника и кредитора в одном лице.
Статья 372. Прекращение обязательства новацией
1. Обязательство прекращается соглашением сторон о замене первоначального
обязательства, существовавшего между ними, другим обязательством между теми же
лицами, предусматривающим иной предмет или способ исполнения (новация).
2. Новация не допускается в отношении обязательств по возмещению вреда,
причиненного жизни или здоровью, и по уплате алиментов.
3. Новация прекращает дополнительные обязательства, связанные с
первоначальным, если иное не предусмотрено соглашением сторон.
Сноска. В статью 372 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 373. Прощение долга
Обязательство прекращается освобождением кредитором должника от лежащих на нем
обязанностей, если это не нарушает прав других лиц в отношении имущества кредитора.
Статья 374. Прекращение обязательства невозможностью
исполнения
1. Обязательство прекращается невозможностью исполнения, если она вызвана
обстоятельством, за которое должник не отвечает. Действие настоящего правила не
распространяется на денежные обязательства.
2. В случае невозможности исполнения стороной обязательства, вызванной
обстоятельством, за которое ни она, ни другая сторона не отвечает, она не вправе
требовать от другой стороны исполнения по обязательству, если иное не предусмотрено
законодательством или договором. При этом каждая сторона, исполнившая
обязательство, вправе требовать возвращения исполненного.
3. В случае невозможности исполнения должником обязательства, вызванной
виновными действиями кредитора, последний не вправе требовать возвращения
исполненного им по обязательству.
Статья 375. Прекращение обязательства на основании акта
государственного органа
1. Если в результате издания акта государственными органами, включая местные
представительные и исполнительные органы (публичного акта), исполнение
обязательства становится невозможным полностью или частично, обязательство
прекращается полностью или в соответствующей части. Стороны, понесшие в результате
этого убытки, вправе требовать их возмещения в соответствии с настоящим Кодексом.
2. В случае признания в установленном порядке недействительным публичного
акта, на основании которого обязательство прекратилось, обязательство
восстанавливается, если иное не вытекает из соглашения сторон или существа
обязательства и исполнение не утратило интерес для кредитора.
Статья 376. Прекращение обязательства смертью гражданина
1. Обязательство прекращается смертью должника, если исполнение не может
быть произведено без личного участия должника либо обязательство иным образом
неразрывно связано с личностью должника.
2. Обязательство прекращается смертью кредитора, если исполнение
предназначено лично для кредитора либо обязательство иным образом неразрывно
связано с личностью кредитора.
Статья 377. Прекращение обязательства ликвидацией
юридического лица
1. Обязательство прекращается ликвидацией юридического лица (должника или
кредитора), кроме случаев, когда законодательством исполнение обязательства
ликвидированного юридического лица возлагается на другое юридическое лицо (по
обязательствам, возникающим вследствие причинения вреда жизни и здоровью и др.).
2. Прекращение деятельности или реорганизация государственных органов,
включая местные представительные и исполнительные органы, не влечет прекращения
обязательств, не исполненных этими органами. Исполнение указанных обязательств
возлагается на орган, в распоряжении которого находятся средства бюджета, если
решением о прекращении деятельности или реорганизации соответствующих органов не
определен иной государственный орган, на который возлагается исполнение
обязательства.
Сноска. Статья 377 с изменениями, внесенными Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Подраздел 2. Общие положения о договоре
Глава 22. Понятие и условия договора Статья 378. Понятие договора
1. Договором признается соглашение двух или нескольких лиц об установлении,
изменении или прекращении гражданских прав и обязанностей.
2. К договору применяются правила о двух- и многосторонних сделках,
предусмотренные главой 4 настоящего Кодекса.
3. К договорам, заключенным более чем двумя сторонами (многосторонние
договоры), общие положения о договоре применяются, если это не противоречит
многостороннему характеру таких договоров.
Статья 379. Правоотношения, возникающие из договора
1. Из договора может возникнуть обязательственное, вещное, авторское или
иное правоотношение.
2. К обязательствам, возникшим из договора, применяются общие положения об
обязательствах (статьи 268-377 настоящего Кодекса), поскольку иное не предусмотрено
правилами настоящей главы и правилами об отдельных видах договоров, содержащимися в
настоящем Кодексе.
3. К вещным, авторским или иным правоотношениям, возникающим из договора
(договор о совместной деятельности, учредительный договор, авторский договор и
другие), применяются положения настоящей главы, если иное не вытекает из
законодательства, договора или существа правоотношения.
Статья 380. Свобода договора
1. Граждане и юридические лица свободны в заключении договора. Понуждение к
заключению договора не допускается, за исключением случаев, когда обязанность
заключать договор предусмотрена настоящим Кодексом, законодательными актами или
добровольно принятым обязательством.
2. Стороны могут заключить договор, как предусмотренный, так и не
предусмотренный законодательством.
Статья 381. Смешанный договор
Стороны могут заключить договор, в котором содержатся элементы различных
договоров, предусмотренных законодательством (смешанный договор). К отношениям
сторон по смешанному договору применяется в соответствующих частях законодательство
о договорах, элементы которых содержатся в смешанном договоре, если иное не
вытекает из соглашения сторон или существа смешанного договора.
Статья 382. Определение условий договора
1. Условия договора определяются по усмотрению сторон, кроме случаев, когда
содержание соответствующего условия предписано законодательством.
В случаях, когда условие договора предусмотрено нормой, которая в
соответствии с законодательством действует, если соглашением сторон не установлено
иное (диспозитивная норма), стороны могут своим соглашением исключить ее применение
либо установить условие, отличное от предусмотренного в ней. При отсутствии такого
соглашения условие договора определяется диспозитивной нормой.
2. Если условие договора не определено сторонами или диспозитивной нормой,
соответствующие условия определяются обычаями делового оборота, применимыми к
отношениям сторон.
Статья 383. Договор и законодательство
1. Договор должен соответствовать обязательным для сторон правилам,
установленным законодательством (императивным нормам), действующим в момент его
заключения.
2. Если после заключения договора законодательством устанавливаются
обязательные для сторон правила, иные, чем те, которые действовали при заключении
договора, условия заключенного договора сохраняют силу, кроме случаев, когда
законодательством установлено, что его действие распространяется на отношения,
возникшие из ранее заключенных договоров.
Статья 384. Возмездный и безвозмездный договор
1. Договор, по которому сторона должна получить плату или иное встречное
предоставление за исполнение своих обязанностей, является возмездным.
2. Безвозмездным признается договор, по которому одна сторона обязуется
предоставить что-либо другой стороне без получения от нее платы или иного
встречного предоставления.
3. Договор предполагается возмездным, если из законодательства, содержания
или существа договора не вытекает иное.
Статья 385. Цена
1. Исполнение договора оплачивается по цене, установленной соглашением
сторон.
В предусмотренных законодательными актами случаях применяются цены (тарифы,
расценки, ставки и т.п.), устанавливаемые или регулируемые уполномоченными на то
государственными органами.
2. Изменение цены после заключения договора допускается в случаях и на
условиях, предусмотренных договором, законодательными актами либо в установленном
законодательными актами порядке.
3. В случаях, когда в возмездном договоре цена не предусмотрена и не может
быть определена исходя из условий договора, считается, что исполнение договора
должно быть произведено по цене, которая в момент заключения договора при сравнимых
обстоятельствах обычно взималась за аналогичные товары, работы или услуги.
Статья 386. Действие договора
1. Договор вступает в силу и становится обязательным для сторон с момента
его заключения (статья 393 настоящего Кодекса).
2. Стороны вправе установить, что условия заключенного ими договора
применяются к их отношениям, возникшим до заключения договора.
3. Если законодательством или договором предусмотрен срок действия договора,
окончание этого срока влечет прекращение обязательств сторон по договору.
Договор, в котором отсутствует указание на срок его действия, признается
действующим до определенного в нем момента окончания исполнения сторонами
обязательства.
4. Окончание срока действия договора не освобождает стороны от
ответственности за его нарушение, имевшее место до истечения этого срока.
Статья 387. Публичный договор
1. Публичным договором признается договор, заключенный коммерческой
организацией и устанавливающий ее обязанности по продаже товаров, выполнению работ
или оказанию услуг, которые такая организация по характеру своей деятельности
должна осуществлять в отношении каждого, кто к ней обратится (розничная торговля,
перевозка транспортом общего пользования, услуги связи, энергоснабжение,
медицинское, гостиничное обслуживание и т.п.).
Коммерческая организация не вправе оказывать предпочтение одному лицу перед
другим в отношении заключения публичного договора, кроме случаев, предусмотренных
законодательством.
2. Цена товаров, работ и услуг, а также иные условия публичного договора
устанавливаются одинаковыми для всех потребителей, за исключением случаев, когда
законодательством допускается предоставление льгот для отдельных категорий
потребителей.
3. Отказ коммерческой организации от заключения публичного договора при
наличии возможности предоставить потребителю соответствующие товары (работы,
услуги) не допускается.
При необоснованном уклонении коммерческой организации от заключения
публичного договора применяются положения, предусмотренные пунктом 4 статьи 399
настоящего Кодекса.
4. В случаях, предусмотренных законодательными актами, Правительство
Республики Казахстан может издавать правила, обязательные для сторон при заключении
и исполнении публичных договоров (типовые договоры, положения и т.п.).
5. Условия публичного договора, не соответствующие требованиям, установленным
пунктами 2 и 4 настоящей статьи, недействительны.
Сноска. В статью 387 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 1997 г. N 154.
Статья 388. Примерные условия договоров
1. В договоре может быть предусмотрено, что его отдельные условия
определяются примерными условиями, разработанными для договоров соответствующего
вида и опубликованными в печати.
2. В случаях, когда в договоре не содержится отсылка к примерным условиям,
такие примерные условия применяются к отношениям сторон в качестве обычаев делового
оборота, если они отвечают требованиям, установленным статьями 3 и 382 настоящего
Кодекса.
3. Примерные условия могут быть изложены в форме примерного договора или иного
документа, содержащего эти условия.
Статья 389. Договор присоединения
1. Договором присоединения признается договор, условия которого определены
одной из сторон в формулярах или иных стандартных формах и могут быть приняты
другой стороной не иначе как путем присоединения к предложенному договору в целом.
2. Присоединившаяся к договору сторона вправе потребовать расторжения
договора, если договор присоединения, хотя и не противоречит законодательству, но
лишает эту сторону прав, обычно предоставляемых по договорам такого вида, исключает
или ограничивает ответственность другой стороны за нарушение обязательств либо
содержит другие явно обременительные для присоединившейся стороны условия, которые
она, исходя из своих разумно понимаемых интересов, не приняла бы при наличии у нее
возможности участвовать в определении условий договора.
3. При наличии обстоятельств, предусмотренных в пункте 2 настоящей статьи,
требование о расторжении договора, предъявленное стороной, присоединившейся к
договору в связи с осуществлением своей предпринимательской деятельности, не
подлежит удовлетворению, если присоединившаяся сторона знала или должна была знать,
на каких условиях заключает договор.
Статья 390. Предварительный договор
1. По предварительному договору стороны обязуются заключить в будущем
договор о передаче имущества, выполнении работ или оказании услуг (основной
договор) на условиях, предусмотренных предварительным договором.
2. Предварительный договор заключается в форме, установленной
законодательством для основного договора, а если форма основного договора не
установлена, то в письменной форме. Несоблюдение правил о форме предварительного
договора влечет его недействительность.
3. Предварительный договор должен содержать условия, позволяющие установить
предмет, а также другие существенные условия основного договора.
4. В предварительном договоре указывается срок, в который стороны обязуются
заключить основной договор.
Если такой срок в предварительном договоре не определен, предусмотренный им
договор подлежит заключению в течение года с момента заключения предварительного
договора.
5. В случаях, когда сторона, заключившая предварительный договор, уклоняется
от заключения предусмотренного им договора, она обязана возместить другой стороне
вызванные этим убытки, если иное не предусмотрено законодательством или договором.
6. Обязательства, предусмотренные предварительным договором, прекращаются,
если до окончания срока, в который стороны должны заключить основной договор, он не
будет заключен либо одна из сторон не направит другой стороне предложение заключить
этот договор.
7. Протокол о намерениях (договор о намерениях), если в нем прямо не
предусмотрены намерения сторон придать ему силу предварительного договора, не
является гражданско-правовым договором, и неисполнение его не влечет за собой
юридических последствий.
Сноска. В статью 390 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 391. Договор в пользу третьего лица
1. Договором в пользу третьего лица признается договор, в котором стороны
установили, что должник обязан произвести исполнение не кредитору, a третьему лицу,
указанному или не указанному в договоре и имеющему право требовать от должника
исполнения обязательства в свою пользу.
2. Если иное не предусмотрено законодательством или договором, с момента
выражения третьим лицом должнику намерения воспользоваться своим правом по договору
стороны не могут расторгать или изменять заключенный ими договор без согласия
третьего лица.
3. Должник в договоре вправе выдвигать против требования третьего лица
возражения, которые он мог бы выдвинуть против кредитора.
4. В случае, когда третье лицо отказалось от права, предоставленного ему по
договору, кредитор может воспользоваться этим правом, если это не противоречит
законодательству и договору.
5. С момента выражения третьим лицом намерения воспользоваться своим правом по
договору и до момента отказа третьего лица от своего права кредитор вправе
требовать от должника лишь исполнения обязательства в пользу третьего лица в
соответствии с условиями договора.
Сноска. Статья 391 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 392. Толкование договора
1. При толковании условий договора судом принимается во внимание буквальное
значение содержащихся в нем слов и выражений. Буквальное значение условия договора
в случае его неясности устанавливается путем сопоставления с другими условиями и
смыслом договора в целом.
2. Если правила, содержащиеся в пункте первом настоящей статьи, не позволяют
определить содержание договора, должна быть выяснена действительная общая воля
сторон с учетом цели договора. При этом принимаются во внимание все соответствующие
обстоятельства, включая предшествующие договору переговоры и переписку, практику,
установившуюся во взаимных отношениях сторон, обычаи делового оборота, последующее
поведение сторон.
Глава 23. Заключение договора
Статья 393. Существенные условия договора
1. Договор считается заключенным, когда между сторонами, в требуемой в
подлежащих случаях форме, достигнуто соглашение по всем существенным его условиям.
Существенными являются условия о предмете договора, условия, которые признаны
существенными законодательством или необходимы для договоров данного вида, а также
все те условия, относительно которых по заявлению одной из сторон должно быть
достигнуто соглашение.
2. Если в соответствии с законодательными актами для заключения договора
необходима передача имущества, договор считается заключенным с момента передачи
соответствующего имущества.
Статья 394. Форма договора
1. Если стороны условились заключить договор в определенной форме, он
считается заключенным с момента придания ему условленной формы, хотя бы по
законодательству для данного вида договоров эта форма и не требовалась.
2. Письменная форма договора считается соблюденной, если письменное
предложение заключить договор принято в порядке, предусмотренном пунктом 3 статьи
396 настоящего Кодекса.
Статья 395. Оферта
1. Офертой признается предложение о заключении договора, сделанное одному
или нескольким конкретным лицам, если оно достаточно определенно и выражает
намерение лица, сделавшего предложение, считать себя связанным в случае его
принятия (акцепта). Предложение является достаточно определенным, если в нем
указаны существенные условия договора или порядок их определения.
2. Оферта связывает направившее ее лицо с момента ее получения адресатом.
Если извещение об отзыве оферты поступило ранее или одновременно с самой
офертой, оферта считается не полученной.
3. Полученная адресатом оферта не может быть отозвана в течение срока,
установленного для ее акцепта, если иное не оговорено в самой оферте либо не
вытекает из существа предложения или обстановки, в которой оно было сделано.
4. Реклама и иные предложения, адресованные неопределенному кругу лиц,
рассматриваются как приглашение делать оферты, если иное прямо не указано в
предложении.
5. Содержащее все существенные условия договора предложение, из которого
усматривается воля лица, делающего предложение, заключить договор на указанных в
предложении условиях с любым, кто отзовется, признается офертой (публичная оферта).
Статья 396. Акцепт
1. Акцептом признается ответ лица, которому адресована оферта, о ее
принятии.
Акцепт должен быть полным и безоговорочным.
2. Молчание не является акцептом, если иное не вытекает из законодательного
акта, обычая делового оборота или из прежних деловых отношений сторон.
3. Совершение лицом, получившим оферту, в срок, установленный для ее акцепта,
действий по выполнению указанных в ней условий договора (отгрузка товаров,
предоставление услуг, выполнение работ, уплата соответствующей суммы и т.д.)
считается акцептом, если иное не предусмотрено законодательством или не указано в
оферте.
4. Если извещение об отзыве акцепта поступило лицу, направившему оферту,
ранее или одновременно с самим акцептом, акцепт считается не полученным.
Статья 397. Порядок заключения договора
1. Когда оферта содержит срок для акцепта, договор считается заключенным,
если акцепт получен лицом, направившим оферту, в пределах указанного в ней срока.
2. Когда письменная оферта не содержит срока для акцепта, договор считается
заключенным, если акцепт получен лицом, направившим оферту, до окончания срока,
установленного законодательством, а если такой срок не установлен, - в течение
нормально необходимого для этого времени.
Когда оферта сделана устно без указания срока для акцепта, договор считается
заключенным, если другая сторона немедленно заявила о ее акцепте.
3. В случаях, когда своевременно направленное извещение об акцепте получено с
опозданием, акцепт не считается опоздавшим, если сторона, направившая оферту,
немедленно не уведомит другую сторону о получении акцепта с опозданием.
Если сторона, направившая оферту, немедленно сообщит другой стороне о
принятии ее акцепта, полученного с опозданием, договор считается заключенным.
4. Ответ о согласии заключить договор на иных, чем предложено в оферте,
условиях не является акцептом.
Такой ответ признается отказом от оферты и в то же время новой офертой.
Статья 398. Место заключения договора
Если в договоре не указано место его заключения, договор признается
заключенным в месте жительства гражданина или месте нахождения юридического лица,
направившего оферту.
Статья 399. Заключение договора в обязательном порядке
1. В случаях, когда в соответствии с настоящим Кодексом или иными
законодательными актами заключение договора для одной из сторон обязательно, эта
сторона должна направить другой стороне извещение об акцепте, либо об отказе от
акцепта, или об акцепте оферты (проекта договора) на иных условиях (протокол
разногласий к проекту договора) в течение тридцати дней со дня получения оферты,
если иной срок не установлен законодательством либо не согласован сторонами.
2. Сторона, направившая оферту и получившая от стороны, для которой
заключение договора обязательно, извещение об ее акцепте на иных условиях (протокол
разногласий к проекту договора), вправе передать разногласия, возникшие при
заключении договора, на рассмотрение суда в течение тридцати дней со дня получения
такого извещения либо истечения срока для акцепта, если законодательством об
отдельных видах договоров не установлен иной срок.
3. В случаях, если на проект договора, направленный стороной, для которой
заключение договора обязательно, в тридцатидневный срок получен протокол
разногласий к проекту договора, эта сторона обязана в течение тридцати дней со дня
получения протокола разногласий известить другую сторону о принятии договора в ее
редакции либо об отклонении протокола разногласий.
При отклонении протокола разногласий либо неполучении извещения о результатах
его рассмотрения в указанный срок сторона, направившая протокол разногласий, вправе
передать разногласия, возникшие при заключении договора, на рассмотрение суда, если
законодательством об отдельных видах договоров не установлено иное.
4. Если сторона, для которой в соответствии с настоящим Кодексом или иными
законодательными актами заключение договора обязательно, уклоняется от его
заключения, другая сторона вправе обратиться в суд с требованием о понуждении
заключить договор.
Сторона, необоснованно уклоняющаяся от заключения договора, должна возместить
другой стороне убытки, вызванные отказом заключить договор.
Статья 400. Преддоговорные споры
В случаях, предусмотренных в пунктах 2 и 3 статьи 399 настоящего Кодекса, а
также если разногласия, возникшие при заключении договора, были по соглашению
сторон переданы на рассмотрение суда, условия договора, по которым у сторон имелись
разногласия, определяются в соответствии с решением суда.
Глава 24. Изменение и расторжение договора
Статья 401. Основания изменения и расторжения договора
1. Изменение и расторжение договора возможны по соглашению сторон, если иное
не предусмотрено настоящим Кодексом, другими законодательными актами и договором.
2. По требованию одной из сторон договор может быть изменен или расторгнут по
решению суда только:
1) при существенном нарушении договора другой стороной;
2) в иных случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, другими
законодательными актами или договором.
Существенным признается нарушение договора одной из сторон, которое влечет
для другой стороны такой ущерб, что она в значительной степени лишается того, на
что была вправе рассчитывать при заключении договора.
3. Договор считается измененным или расторгнутым в случае одностороннего
отказа от исполнения договора (отказа от договора соответственно частично или
полностью (статья 404 настоящего Кодекса).
Сноска. Пункт 3 статьи 401 в новой редакции - Закон РК от 2 марта 1998 г. N
211.
Статья 402. Порядок изменения и расторжения договора
1. Соглашение об изменении и расторжении договора совершается в той же
форме, что и договор, если из законодательства, договора или обычаев делового
оборота не вытекает иное.
2. Требование об изменении или расторжении договора может быть заявлено
стороной в суд только после получения отказа другой стороны на предложение изменить
или расторгнуть договор либо неполучения ответа в срок, указанный в предложении или
установленный законодательством либо договором, а при его отсутствии - в
тридцатидневный срок.
Статья 403. Последствия расторжения и изменения договора
1. При расторжении договора обязательства сторон прекращаются.
2. При изменении договора обязательства сторон продолжают действовать в
измененном виде.
3. В случае расторжения или изменения договора обязательства считаются
прекращенными или измененными с момента достижения соглашения сторон об изменении
или расторжении договора, если иное не вытекает из соглашения сторон или характера
изменения договора, а при расторжении или изменении договора в судебном порядке - с
момента вступления в законную силу решения суда о расторжении или изменении
договора.
4. Стороны не вправе требовать возвращения того, что было исполнено ими по
обязательству до момента расторжения или изменения договора, если иное не
установлено законодательными актами или соглашением сторон.
5. Если основанием для расторжения или изменения договора послужило
существенное нарушение договора одной из сторон, другая сторона вправе требовать
возмещения убытков, причиненных расторжением или изменением договора.
Сноска. В статью 403 внесены изменения - Законом РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 404. Односторонний отказ от исполнения договора
(отказ от договора)
1. Односторонний отказ от исполнения договора (отказ от договора)
допускается в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, иными законодательными
актами или соглашением сторон.
2. Одна из сторон вправе отказаться от исполнения договора в случаях:
1) невозможности исполнения обязательства, основанного на договоре (статья
374 настоящего Кодекса);
2) признания в установленном порядке другой стороны банкротом;
3) изменения или отмены акта государственного органа, на основании которого
заключен договор.
3. Односторонний отказ от исполнения договора допускается в случаях, когда
договор заключен без указания срока,если иное не предусмотрено законодательными
актами или соглашением сторон.
4. В случае одностороннего отказа от исполнения договора сторона должна
предупредить об этом другую сторону не позднее чем за месяц, если иное не
предусмотрено настоящим Кодексом, другими законодательными актами или соглашением
сторон.
Сноска. Статья 404 в новой редакции - Закон РК от 2 марта 1998 г. N 211.
Статья 405. Продление срока действия договора
Стороны вправе продлить действие договора на новый срок.
Продление срока действия договора производится по правилам статьи 397
настоящего Кодекса.
© 2012. РГП на ПХВ Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики
Казахстан