Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі
Мұрағаттық версия
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 13 шілдедегі N 411 Заңы
МАЗМҰНЫ
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "өтінім", "өтінімдері", "өтінімімен", "өтінімі",
"өтінімде", "өтінімін", "өтінімді", "өтінімдерін", "өтінімімен", "өтінімнің",
"өтінімдерді", "Өтінім", "өтініммен", "өтініміне", "өтінімге", "өтінімдер" деген
сөздер тиісінше "өтініш", "өтініштері", "өтінішімен", "өтініші", "өтінішінде",
"өтінішін", "өтінішті", "өтініштерін", "өтінішімен", "өтініштің", "өтініштерді",
"Өтініш", "өтінішпен", "өтінішіне", "өтінішке", "өтініштер" деген сөздермен
ауыстырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша «дауды медиация тәртібімен реттеу туралы
келісім», «дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен», «дауды медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімін», «дауды медиация тәртібімен реттеу туралы
келісімді», «дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің», «медиация
тәртібімен дауды реттеу туралы келісім» деген сөздер тиісінше «дауды (жанжалды)
медиация тәртібімен реттеу туралы келісім», «дауды (жанжалды) медиация тәртібімен
реттеу туралы келісіммен», «дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісімін», «дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді», «дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің», «дауды (жанжалды)
медиация тәртібімен реттеу туралы келісім» деген сөздермен ауыстырылды - ҚР
03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
1-бөлім. Жалпы ережелер
1-тарау. Қазақстан Республикасының
Азаматтық іс жүргізу заңдары
1-бап. Азаматтық іс жүргізу заңдарымен
реттелетін қатынастар
Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу заңдары соттардың осы
Кодекспен және басқа заңдармен өз құзыретіне жатқызылған талап қою және өзге
істерді қарау мен шешу барысында сот төрелігін атқаруы кезінде туындайтын қоғамдық
қатынастарды реттейді.
2-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін
жүргізу туралы заңдары
1. Қазақстан Республикасының аумағында азаматтық істер бойынша сот ісін
жүргізу тәртібі конституциялық заңдармен, Қазақстан
Республикасының Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған
принциптері мен нормаларына негізделген Қазақстан Республикасының Азаматтық іс
жүргізу кодексімен айқындалады. Азаматтық сот ісін жүргізу тәртібін реттейтін өзге
заңдардың ережелері осы Кодекске енгізілуге тиіс.
2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де
міндеттемелері, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі мен Жоғарғы
Сотының нормативтік қаулылары азаматтық іс жүргізу құқығының құрамдас бөлігі болып
табылады.
3. Азаматтық сот ісін жүргізу туралы
заңдар азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, әкімшілік, қаржы, шаруашылық, жер
құқықтық қатынастарынан, табиғи ресурстарды пайдалану мен қоршаған ортаны қорғау
жөніндегі қатынастардан және басқа да құқықтық қатынастардан туындайтын даулар
бойынша істерді, сондай-ақ ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібін белгілейді.
4. Егер азаматтық істер бойынша іс жүргізу барысында әкімшілік құқыққа
сәйкес шешілуге тиіс мәселені қарау қажет болса, ол осы Кодекстің 26-бабының
ережелеріне сәйкес азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен шешіледі.
3-бап. Азаматтық сот ісін жүргізуде басым күші бар
құқықтық нормаларды қолдану
1. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заң күші бар және ол
Республиканың бүкіл аумағында тікелей қолданылады. Осы Кодекс пен Қазақстан
Республикасы Конституциясы нормаларының арасында қайшылық болған жағдайда
Конституцияның ережелері қолданылады.
2. Осы Кодекстің нормалары мен Қазақстан Республикасы конституциялық заңының
арасында қайшылық болған жағдайда конституциялық заңның ережелері қолданылады. Осы
Кодекс нормалары мен өзге заңдардың арасында қайшылық болған жағдайда осы Кодекстің
ережелері қолданылады.
3. Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар осы Кодекстен басым
болады және халықаралық шартта оның қолданылуы үшін заң шығарылуы талап етіледі деп
көрсетілген жағдайларды қоспағанда, олар тікелей қолданылады.
4-бап. Азаматтық іс жүргізу заңының уақыт
жағынан қолданылуы
1. Азаматтық сот ісін жүргізу іс жүргізу әрекетін орындау, іс жүргізу
шешімін қабылдау кезіне қарай күшіне енген азаматтық іс жүргізу заңдарына сәйкес
жүзеге асырылады.
2. Жаңа міндеттер жүктейтін, процеске қатысушыларда бар құқықтардың күшін
жоятын немесе оларды кемітетін, олардың пайдаланылуын қосымша шарттармен шектейтін
азаматтық іс жүргізу заңының кері күші болмайды.
3. Дәлелдемелердің жарамдылығы оларды алған кезде қолданылып жүрген заңға
сәйкес белгіленеді.
2-тарау. Азаматтық сот ісін жүргізудің
міндеттері мен принциптері
5-бап. Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері
Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері азаматтардың, мемлекеттің және
ұйымдардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын
мүдделерін қорғау, заңдылық пен құқық тәртібін нығайту, құқық бұзушылықтың алдын
алу болып табылады.
6-бап. Заңдылық
1. Сот істерді азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен шешу кезінде Қазақстан
Республикасы Конституциясының, осы Кодекстің, басқа да нормативтік құқықтық
актілердің талаптарын дәлме-дәл сақтауға міндетті.
2. Соттардың Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың құқықтары
мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық
актiлердi қолдануға құқығы жоқ. Егер сот қолданылуға тиісті заң немесе өзге де
нормативтiк құқықтық акт Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың
құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп тапса, ол iс бойынша iс
жүргiзудi тоқтата тұруға және осы актiнi конституциялық емес деп тану туралы
ұсыныспен Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне жүгiнуге мiндеттi. Сот
Конституциялық Кеңестiң қорытынды шешiмiн алған соң iс бойынша iс жүргiзу қайта
басталады.
3. Істерді шешу кезінде соттың заңды бұзуына болмайды және ол заңсыз сот
актілерінің күшін жоюға әкеп соғады. Заңның бұзылуына кінәлі
судья заңда белгіленгендей жауапты болады.
4. Сот істі шешу кезінде мемлекеттік немесе өзге органның актісі заңға
сәйкес келмейді немесе ол өкілеттікті асыра пайдаланып шығарылған деп тапқан
жағдайда одан артық заң күші бар құқықтық актілерді қолданады.
5. Даулы құқықтық қатынастарды реттейтін құқық нормалары болмаған жағдайда
сот ұқсас қатынастарды реттейтін құқық нормаларын қолданады, ал мұндай нормалар
болмаған жағдайда дауды заңдардың жалпы негіздері мен мағынасын негізге ала отырып
шешеді.
6. Егер заң актілерінде немесе дауласушы тараптардың келісімінде тиісті
мәселелерді соттың шешуі көзделсе, сот бұл мәселелерді әділдік пен парасаттылық
өлшемдерін негізге ала отырып шешуге міндетті.
Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
7-бап. Сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы
1. Азаматтық істер бойынша сот төрелігін азаматтық іс жүргізу заңдарында
белгіленген ережелер бойынша тек қана сот жүзеге асырады. Соттың биліктік
өкілеттілігін кімнің де болса иеленуі заңда көзделген жауаптылыққа әкеліп соғады.
2. Төтенше, сондай-ақ өзге де заңсыз құрылған соттар шешімінің заң күші
болмайды және орындалуға тиісті емес.
3. Өз қарауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жүргізуді жүзеге
асырған, өз өкілеттігін асыра пайдаланған немесе осы Кодексте көзделген азаматтық
сот ісін жүргізу принциптерін өзгеше түрде елеулі бұзған соттың шешімдері заңсыз
болады және олардың күші жойылуға тиіс.
4. Азаматтық іс бойынша сот шешімдерін осы Кодексте көзделген тәртіппен тек
тиісті соттар ғана тексеріп, қайта қарай алады.
8-бап. Адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін сотта қорғау
1. Әрбір адам бұзылған немесе даулы конституциялық құқықтарын,
бостандықтарын немесе заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін осы Кодексте
белгіленген тәртіппен сотқа жүгінуге құқылы. Мемлекеттік органдар, заңды тұлғалар
немесе азаматтар заңда көзделген жағдайларда өзге адамдардың немесе адамдардың
белгісіз бір тобының құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау туралы
сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
2. Прокурор өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында және
азаматтардың, заңды тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді
қорғау үшін талап қойып (арыз беріп) сотқа жүгінуге құқылы.
3. Ешкімге өзінің келісімінсіз ол үшін заңда белгіленген соттылығын
өзгертуге болмайды. Жоғары тұрған соттың өзінен төменгі соттың жүргізетін ісін
тараптардың келісімінсіз алып қоюға және оны өзінің іс жүргізуіне қабылдауға құқығы
жоқ.
4. Егер заңға қайшы келсе немесе әлдекімнің құқығын және заңмен қорғалатын
мүдделерін бұзса, сотқа жүгіну құқығынан бас тарту жарамсыз болады.
9-бап. Жеке адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін
құрметтеу
1. Азаматтық іс бойынша іс жүргізу кезінде азаматтық процеске қатысушы
адамның ар-ожданын қорлайтын немесе қадір-қасиетін кемсітетін шешімдер мен іс-
әрекеттерге тыйым салынады.
2. Азаматтық сот ісін жүргізу барысында мемлекеттік органдар мен лауазымды
адамдардың заңсыз әрекеттерінен адамға келтірілген моральдық зиян заңда белгіленген
тәртіппен өтелуге тиіс.
10-бап. Жеке өмірге қол сұғылмаушылық. Хат жазысудың,
телефон арқылы сөйлесудің, почта, телеграф және
өзге де хабарлардың құпиясы
Азаматтардың жеке өмірі, жеке және отбасылық құпиясы заңның қорғауында
болады. Әркімнің жеке салымдар мен жинақтар, хат жазысу, телефон арқылы сөйлесу,
почта, телеграф және өзге де хабарлар құпиясына құқығы бар. Азаматтық процесс
барысында бұл құқықтарды шектеуге заңда тікелей белгіленген жағдайлар мен тәртіп
бойынша ғана жол беріледі.
11-бап. Меншікке қол сұғылмаушылық
1. Меншікке заңмен кепілдік беріледі. Соттың шешімінсіз ешкімді өз мүлкінен
айыруға болмайды.
2. Азаматтық сот ісін жүргізу барысында адамдардың банктегі салымдарын
және басқа мүлікті пайдалануға тыйым салу, сондай-ақ оны алып қою осы Кодексте
көзделген жағдайлар мен тәртіп бойынша жүргізілуі мүмкін.
12-бап. Судьялардың тәуелсіздігі
1. Судья сот төрелігін атқару кезінде тәуелсіз болады және Қазақстан
Республикасының Конституциясы мен заңға ғана бағынады.
2. Судьялар мен соттар азаматтық істерді өздеріне сырттан ықпал ету болмайтын
жағдайларда шешеді. Соттың сот төрелігін атқару жөніндегі қызметіне қандай да
болсын араласуға жол берілмейді және ол заң бойынша жауаптылыққа әкеп соғады. Нақты
істер бойынша судьялар есеп бермейді.
3. Судьялар тәуелсіздігінің кепілдігі Қазақстан Республикасының
Конституциясымен және заңмен белгіленген.
13-бап. Барлық адамдардың заң мен сот алдындағы теңдігі
1. Азаматтық істер бойынша сот төрелігі заң мен сот алдындағы теңдік
негізінде жүзеге асырылады.
2. Азаматтық сот ісін жүргізу барысында:
азаматтардың ешқайсысына артықшылық берілмейді және олардың ешқайсысы шыққан
тегі, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайы, жынысы, нәсілі, ұлты, тілі,
дінге көзқарасы, сенімдері, тұрғылықты жері жөніндегі себептермен немесе өзге де
кез келген мән-жайлар бойынша кемсітілмеуге тиіс;
заңды тұлғалардың ешқайсысына артықшылық берілмейді және олардың ешқайсысы
да орналасқан жеріне, ұйымдық-құқықтық нысанына, бағыныстылығына, меншік нысанына
және басқа да мән-жайлары себепті кемсітілмеуге тиіс.
3. Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктен иммунитеті бар адамдарға қатысты
азаматтық сот ісін жүргізу талаптары Қазақстан Республикасының Конституциясында,
осы Кодексте, заңдарда және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда
белгіленеді.
14-бап. Сот ісін жүргізу тілі
1. Азаматтық істер бойынша сот ісі мемлекеттік тілде жүргізіледі, ал қажет
болған жағдайда сот ісін жүргізуде мемлекеттік тілмен орыс тілі немесе басқа тілдер
бірдей қолданылады.
2. Сот ісін жүргізу тілі сотқа талап арыз (арыз) берілген тілге қарай сот
ұйғарымымен белгіленеді. Белгілі бір азаматтық іс бойынша іс жүргізу бастапқы
белгіленген сот ісін жүргізу тілінде жүзеге асырылады.
3. Іс жүргізіліп отырған тілді білмейтін немесе жөнді білмейтін іске
қатысушы адамдарға сотта ана тілінде немесе өздері білетін басқа тілде мәлімдеме
жасау, түсініктер мен жауап беру, өтініш білдіру, шағым жасау, іс материалдарымен
танысу, сотта сөйлеу осы Кодексте белгіленген тәртіппен аудармашының қызметін тегін
пайдалану құқығы түсіндіріледі және қамтамасыз етіледі.
4. Азаматтық сот ісін жүргізуге қатысушы адамдарға басқа тілде жазылған
істің заң бойынша қажетті іс материалдарының сот ісін жүргізу тіліне сот тегін
аударып беруді қамтамасыз етеді. Сот процесіне қатысушы адамдарға сотта сөйленген
сөздің басқа тілде айтылған бөлігін сот ісін жүргізу тіліне тегін аударып беру
қамтамасыз етіледі.
5. Сот құжаттары іске қатысушы адамдарға олардың ана тіліне немесе олар
білетін басқа тілге аударылып беріледі.
15-бап. Тараптардың айтысуы мен тең құқықтылығы
1. Азаматтық сот ісін жүргізу тараптардың айтысуы мен тең құқықтылығы
негізінде жүзеге асырылады. Тараптар бірдей іс жүргізу құқықтарын пайдаланады және
бірдей іс жүргізу міндеттерін көтереді.
2. Тараптар азаматтық сот ісін жүргізу барысында өз айқындамасын таңдап
алады, оны қорғау әдісі мен амалдарын дербес және соттан, басқа органдар мен
адамдардан тәуелсіз түрде таңдап алады. Сот істің нақты мән-жайын анықтау
мақсатында өз бастамасымен айғақтар жинаудан босатылған, алайда тараптың дәлелді
өтініші бойынша оған осы Кодексте көзделген тәртіппен қажетті материалдарды алуға
жәрдемдеседі.
3. Істі қараушы сот объективтілікті және әділдікті сақтай отырып, істің мән-
жайын толық және объективті зерттеуге тараптардың құқықтарын іске асыруы үшін
қажетті жағдайлар жасайды, іске қатысушы адамдарға олардың құқықтары мен
міндеттерін түсіндіреді, іс жүргізу әрекеттерін жасаудың немесе жасамаудың салдары
туралы ескертеді және осы Кодексте көзделген жағдайларда олардың өз құқықтарын
жүзеге асыруына жәрдемдеседі. Сот іс жүргізу шешімін зерттеуге қатысу тараптардың
әрқайсысына бірдей негізде қамтамасыз етілген дәлелдемелерге ғана негіздейді.
4. Сот тараптарға бірдей және құрметпен қарайды.
16-бап. Дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау
1. Судья істе бар дәлелдемелерді олардың жиынтығымен әділ, жан-жақты және
толық қарауға негізделген өзінің ішкі сенімі бойынша бағалайды, бұл орайда ол заң
мен ар-ұятты басшылыққа алады.
2. Сот үшін ешқандай дәлелдеменің күні бұрын белгіленген күші болмайды.
17-бап. Куәлік жауап беру міндетінен босату
1. Ешкім өзіне, жұбайына (зайыбына) және ауқымы заңмен айқындалған жақын
туыстарына қарсы куәлік беруге міндетті емес.
2. Діни қызметшілер тәубаға келіп, өздеріне сенім білдірген адамға қарсы
куәлік беруге міндетті емес.
3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген жағдайларда аталған
адамдар жауаптар беруден бас тартуға құқылы және бұл үшін қандай да болсын жауапқа
тартылмайды.
18-бап. Білікті заң көмегін алуға құқықты қамтамасыз ету
1. Әр адамның азаматтық процесс барысында осы Кодекстің ережелеріне сәйкес
білікті заң көмегін алуға құқығы бар.
2. Заңда көзделген жағдайларда заң көмегі тегін көрсетіледі.
19-бап. Сотта істі қараудың жариялылығы
1. Барлық соттар мен барлық сот сатыларында сотта істі
қарау ашық жүргізіледі.
2. Мемлекеттік құпиялар болып табылатын мәліметтері бар шешімдерді
хабарлауды қоса, сондай-ақ бала асырап алу құпиясын, жеке, отбасылық, коммерциялық
немесе өзге де заңмен қорғалатын құпияларды, азаматтар өмірінің ашық айтпайтын
сырлары туралы мәліметтерді сақтауды қамтамасыз ету қажет екендігін не істі ашық
қарауға кедергі келтіретін өзге де мән-жайларды негізге алған іске қатысушы
адамының өтінішін сот қанағаттандырған кезде, сондай-ақ осы Кодекстің 179-бабының
алтыншы бөлігінде көзделген жағдайда заңға сәйкес істерді қарау жабық сот
отырысында жүзеге асырылады.
3. Азаматтардың жеке хат алысуы және жеке телеграф байланысы ашық сот
отырысында арасында осы хат алысу мен телеграф байланысы болған адамдардың
келісімімен ғана жария етілуі мүмкін. Бұлай болмаған жағдайда бұл адамдардың жеке
хат алысуы мен жеке телеграф байланысы жабық сот отырысында жария етіліп,
зерттеледі. Аталған ережелер фото және кино құжаттарын, дыбыс және бейне
жазбаларды, сондай-ақ техникалық құралдардың көмегімен алынған жеке сипаттағы
мәліметтер бар хабарларды зерттеген кезде де қолданылады.
4. Соттың жабық отырысында істі қарау кезінде іске қатысушы адамдар, олардың
өкілдері, ал қажет болған жағдайларда куәлар, сарапшылар, мамандар, аудармашылар да
қатысады.
5. Сот істі соттың жабық отырысында қарау туралы дәлелді ұйғарым шығарады.
6. Сот отырысының залына, егер іске қатыспайтын адамдар болса немесе куә
болмаса, он алты жасқа толмаған азаматтар жіберілмейді.
7. Жабық сот отырысында істі қарау азаматтық сот ісін жүргізудің барлық
ережелері сақтала отырып жүргізіледі.
8. Іске қатысушы адамдар мен ашық сот отырысына қатысушы азаматтардың сотта
істі қарау барысын залда отырған орындарынан жазып алуға немесе дыбыс жазуды
пайдаланып жазып алуға құқығы бар. Сотта істі қарау барысында киноға және суретке
түсіру, бейнетаспаға жазу, тікелей радио және телехабар жүргізу соттың іске
қатысушы адамдардың пікірін ескере отырып берген рұқсаты бойынша ғана мүмкін
болады. Бұл іс-әрекет сот отырысының қалыпты жүруіне бөгет жасамауға тиіс және оның
уақытын сот шектеуі мүмкін.
20-бап. Сотта істі қарау барысында қауіпсіздікті
қамтамасыз ету
Сотта істі қарау соттың қалыпты жұмысын және процеске қатысушылардың
қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жағдайда жүргізіледі. Судьялар мен сот отырысы
залында отырған азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында төрағалық
етуші істі қарау кезінде қатысқысы келетін адамдарға тексеру жүргізу, оның ішінде
олардың жеке басын куәландыратын құжаттарды тексеру, жеке өздерін тексеру және олар
алып келген заттарды тексеру туралы өкім бере алады.
21-бап. Сот актілерінің міндеттілігі
1. Сот азаматтық істер бойынша сот актілерін шешімдер, ұйғарымдар, қаулылар
мен бұйрықтар нысанында қабылдайды.
2. Заңды күшіне енген сот шешімдері, ұйғарымдары, қаулыларымен бұйрықтары,
сондай-ақ соттар мен судьялардың заңды өкімдері, талаптары, тапсырмалары,
шақырулары мен басқа да жолданыстары барлық мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-
өзі басқару органдары, қоғамдық бірлестіктер, басқа да заңды тұлғалар, лауазымды
адамдар мен азаматтар үшін бірдей міндетті және Қазақстан Республикасының бүкіл
аумағында мүлтіксіз орындалуға тиіс. P09006S
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі конституциялық емес деп
таныған заңға немесе өзге де нормативтік құқықтық актіге негізделген сот актілері
орындалуға жатпайды.
3. Сот актісінің міндеттілігі іске қатыспаған мүдделі адамдардың бұзылған
немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау
үшін сотқа жүгіну мүмкіндігінен айырмайды.
4. Сот актілерін орындамау, сол сияқты сотты сыйламаудың өзге де
көрінісі заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соғады.
Ескерту. 21-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
22-бап. Іс жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану
бостандығы
1. Соттың әрекеттері мен шешімдеріне осы кодексте белгіленген тәртіппен шағым
жасалуы мүмкін.
2. Іске қатысушы адамдардың осы кодексте белгіленген тәртіппен шешімді
жоғары тұрған сотқа қайта қаратуға құқығы бар.
23-бап. Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің мәні
Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерін бұзу оның сипаты мен маңыздылығына
қарай, шығарылған сот актілерінің күшін жоюға әкеп соғады.
3-тарау. Ведомстволық бағыныстылық және соттылық 24-бап. Азаматтық істердің соттарға ведомстволық
бағыныстылығы
1. Егер бұзылған немесе даулы құқықтарды, бостандықтарды және заңмен
қорғалатын мүдделерді қорғау осы Кодекске және басқа да заңдарға сәйкес өзгеше сот
тәртібімен жүзеге асырылмаса, оларды қорғау туралы істерді соттар азаматтық сот
ісін жүргізу тәртібімен қарайды.
2. Соттар азаматтық (корпоративтік дауларды қоса
алғанда), отбасылық, еңбек, тұрғын үй, әкімшілік, қаржы, шаруашылық, жер құқықтық
қатынастарынан, табиғи ресурстарды пайдалану және қоршаған ортаны қорғау
жөніндегі қатынастардан және басқа да құқықтық қатынастардан, оның ішінде бір
тараптың екінші тарапқа билік бағыныстылығына негізделген қатынастардан туындайтын
даулар бойынша істерді қарайды.
Корпоративтік дауларға (бұдан әрі – корпоративтік даулар) коммерциялық ұйым,
коммерциялық ұйымдардың қауымдастығы (одағы), коммерциялық ұйымдардың және (немесе)
дара кәсіпкерлердің қауымдастығы (одағы), Қазақстан Республикасының заңдарына
сәйкес өзін-өзі реттейтін ұйым мәртебесі бар коммерциялық емес ұйым және (немесе)
оның акционерлері (қатысушылары, мүшелері) олардың бір тарабы болып табылатын:
1) заңды тұлғаның құрылуына, қайта ұйымдастырылуына және таратылуына
байланысты;
2) акционерлік қоғамның акцияларын, шаруашылық серіктестіктердің жарғылық
капиталындағы қатысу үлестерін, кооператив мүшелерінің жарналарын қамтитын мұраға
қалдырылған мүлікті бөлуге немесе ерлі-зайыптылардың ортақ мүліктерін бөлуге
байланысты туындайтын дауларды қоспағанда, акционерлік қоғамдар акцияларының,
шаруашылық серіктестіктердің жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің, кооператив
мүшелері жарналарының тиесілігіне, олардың ауыртпалықтарын анықтауға және олардан
туындайтын құқықтарды іске асыруға байланысты;
3) заңды тұлғаның құрылтайшыларының, акционерлерінің, қатысушыларының,
мүшелерінің (бұдан әрі – заңды тұлғаға қатысушылар) заңды тұлғаға келтірілген
зиянды өтеу, заңды тұлғаның жасасқан мәмілелерін жарамсыз деп тану және (немесе)
мұндай мәмілелердің жарамсыздығы салдарын қолдану туралы талаптары бойынша;
4) заңды тұлғаның басқару органдарының құрамына кіретін немесе кірген
адамдарды тағайындауға немесе сайлауға, өкілеттіктерін тоқтатуға, тоқтата тұруға
және олардың жауапкершіліктеріне байланысты, сондай-ақ олардың өкілеттіктерін
жүзеге асыруға, тоқтатуға, тоқтата тұруға байланысты осындай адамдар мен заңды
тұлға арасындағы азаматтық құқықтық қатынастардан туындайтын даулар;
5) бағалы қағаздардың эмиссиясына байланысты;
6) акцияларға және өзге де бағалы қағаздарға құқықтарды ескере отырып, бағалы
қағаздарды ұстаушылардың тізілімдері жүйесін енгізуге байланысты туындайтын,
сондай-ақ бағалы қағаздарды орналастыруға және (немесе) айналымға шығаруға
байланысты даулар;
7) акциялар шығарудың мемлекеттік тіркелуін заңсыз деп тануға байланысты;
8) заңды тұлғаға қатысушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы;
9) заңды тұлғаның басқару органдарының шешімдеріне, әрекетіне
(әрекетсіздігіне) шағымдану туралы даулар жатады.
3. Мемлекеттік орган немесе оның лауазымды адамы қабылдаған актіге сотта дау
айтылуы мүмкін.
4. Соттар осы Кодекстің 25-29-тарауларында тізбеленген ерекше талап қойылған
іс жүргізу істерін қарайды.
5. Соттар осы Кодекстің 289-бабында тізбеленген ерекше іс жүргізу істерін
қарайды.
6. Егер халықаралық шартта, Қазақстан Республикасының заңнамасында немесе
тараптардың келісімінде өзгеше көзделмесе, соттар шетелдіктер, азаматтығы жоқ
адамдар, шетелдік ұйымдар, шетелдік заңды тұлғалар, шетел қатысатын ұйымдар,
сондай-ақ халықаралық ұйымдар қатысатын істерді де қарайды.
7. Заңмен соттардың құзыретіне жатқызылған басқа да істер соттарға
ведомстволық бағынысты болады.
Ескерту. 24-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.01.11 № 385-IV (ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
25-бап. Дауларды төреліктің немесе аралық соттың шешуiне
беру
Соттың ведомстволық қарауына жататын, азаматтық-құқықтық қатынастардан
туындаған дау тараптардың келісуі бойынша төреліктің немесе аралық соттың қарауына,
бұған Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерінде тыйым салынбаған кезде және
осы Кодекстiң 170-бабының 4) тармақшасына және 192-бабына сәйкес берiлуi мүмкiн.
Ескерту. 25-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
26-бап. Сотқа ведомстволық бағыныстылықтың басымдығы
1. Біреулері - сотқа, ал басқалары сот емес органдарға ведомстволық бағынысты
өзара байланысты бірнеше талаптар біріктірілген кезде барлық талаптар сотта
қаралуға тиіс.
2. Нақты даудың кімге бағыныстылығына қатысты күмән немесе қолданыстағы
заңдарда қиғаштықтар болған жағдайда оны сот қарайды.
27-бап. Аудандық (қалалық) соттың және оған теңестірілген
соттардың соттауына жататын азаматтық істер
"Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасы
Конституциялық заңының 59-бабының 8-тармағында және 66-бабының 3-тармағында,
сондай-ақ "Республикалық референдум туралы" Қазақстан Республикасы Конституциялық
Заңының 13-бабының 5-тармағында көзделген істерді қоспағанда, азаматтық істер
аудандық (қалалық) және оларға теңестірілген соттарда қаралып, шешіледі.
Ескерту. 27-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
28-бап. Облыстық және оларға теңестірілген соттардың
соттауына жататын азаматтық істер
Ескерту. 28-бап алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
29-бап. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында
соттауға жататын азаматтық істер
Ескерту. 29-бап алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
30-бап. Азаматтық iстердiң мамандандырылған соттарда
соттауға жатқызылуы
1. Мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар тараптары заңды тұлға
құрмай кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын азаматтар, заңды тұлғалар болып
табылатын мүлiктiк және мүлiктiк емес даулар жөнiндегi, сондай-ақ корпоративтік
даулар жөніндегі азаматтық iстердi қарайды.
1-1. Мамандандырылған аудандық және соларға теңестiрілген әкiмшілік соттар
әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға уәкiлеттi органдардың (лауазымды
адамдардың) қаулыларына дауласу туралы iстердi қарайды.
1-2. Әскери соттар Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери
құралымдардың әскери қызметшiлерiнiң, әскери жиындардан өтiп жүрген азаматтардың
әскери басқарудың лауазымды адамдары мен органдарының әрекеттерiне
(әрекетсiздiгiне) шағымдануы туралы азаматтық iстердi қарайды. Әскери соттар, егер
тараптардың бiрi әскери қызметшi, әскери басқару органдары, әскери бөлiм болып
табылса, басқа да азаматтық iстердi қарауға құқылы.
1-3. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық
соттар баланың тұрғылықты жерін анықтау туралы даулар; ата-ана құқықтарынан айыру
(шектеу) және оларды қалпына келтіру туралы; бала асырап алу туралы; кәмелетке
толмағандарды арнаулы білім беру ұйымдарына немесе ерекше режимде ұстайтын
ұйымдарға жіберу туралы; Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасына сәйкес
кәмелетке толмағандарға қорғаншылық пен қамқоршылықтан (патронаттан) туындайтын
даулар жөніндегі азаматтық істерді қарайды.
1-4. Мамандандырылған қаржылық сот өңірлік қаржы орталығы қатысушысының
мүліктік немесе мүліктік емес даулары бойынша азаматтық істерді, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда қаржы ұйымдарын және бас
ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымдары болып табылмайтын
ұйымдарды қайта құрылымдау туралы азаматтық істерді қарайды.
2. Азаматтық iстердiң басқа мамандандырылған соттардың соттауына жатқызылуы
осы Кодекспен белгіленедi.
Ескерту. Егер тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында кәмелетке
толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот құрылмаса, оның
соттауына жататын істерді аудандық (қалалық) сот қарауға құқылы.
Ескерту. 30-бап жаңа редакцияда - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен, өзгеріс
енгізілді - ҚР 2003.07.02 N 451, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз), 2006.06.05 N 146, 2008.07.05 N 58-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін
2-баптан қараңыз), 2008.07.05 N 64-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан
қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.11.23
N 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі), 2011.03.01 N 414-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа
енгізіледі), 2012.07.05 N 30-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
31-бап. Жауапкердің тұрған жері бойынша талап қою
Талап жауапкердің тұрғылықты жері бойынша сотта қойылады. Заңды тұлғаға талап
заңды тұлға органының орналасқан жері бойынша қойылады.
32-бап. Талап қоюшының таңдауы бойынша соттың
соттауына жатқызу
1. Тұрғылықты жері белгісіз не Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері
жоқ жауапкерге талап оның мүлкі орналасқан жер бойынша немесе оның ең соңғы белгілі
тұрған жері бойынша қойылуы мүмкін.
2. Заңды тұлғаға да талап оның мүлкі орналасқан жер бойынша қойылуы мүмкін.
3. Заңды тұлға филиалының немесе өкілдігінің қызметінен туындайтын талап та
филиалдың немесе өкілдіктің орналасқан жері бойынша қойылуы мүмкін.
4. Алименттер өндіріп алу туралы және әке болуды анықтау туралы талаптарды
талап қоюшы өзінің тұрғылықты жері бойынша да қоя алады.
5. Мертігуден немесе денсаулығының өзге де зақымдануынан, сондай-ақ
асыраушысының қайтыс болуынан келген зиянды өтеу туралы талаптарды да талап қоюшы
өзінің тұрғылықты жері бойынша немесе зиян келтірілген жер бойынша қоя алады.
6. Орындалу орны көрсетілген шарттардан туындайтын талаптар да шарттың
орындалатын жері бойынша қойылуы мүмкін.
7. Некені бұзу туралы талаптар талап қоюшының кәмелетке толмаған балалары
тұратын немесе денсаулық жағдайы бойынша талап қоюшының жауапкер тұратын жерге
баруы ол үшін қиындық келтіретін жағдайларда да оның тұрғылықты жері бойынша
қойылуы мүмкін.
8. Жалақыны, зейнетақы және жәрдемақыны өндіріп алу туралы талаптар, сондай-
ақ заңсыз соттаудан, қылмыстық жауапқа заңсыз тартудан, бұлтартпау шараларын заңсыз
қолданудан не әкімшілік қамау түрінде әкімшілік жазаны заңсыз қолданудан азаматқа
келтірілген зиянды өтеуге байланысты еңбек, зейнеткерлік және тұрғын үй құқықтарын
қалпына келтіру туралы талаптар талап қоюшының тұратын жері бойынша қойылуы мүмкін.
Әкімшілік жаза қолдану туралы қаулыларға дау айту жөніндегі талаптар талап қоюшының
тұрғылықты жері бойынша да қойылуы мүмкін.
9. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы талаптар талап қоюшының
тұрғылықты жері не шарттың жасалу немесе орындалу жері бойынша қойылуы мүмкін.
10. Кемелердің соқтығысуынан келтірілген залалды өтеу туралы, сондай-ақ
теңізде көмек көрсеткені және құтқарғаны үшін сыйақы алу туралы талаптар жауапкер
тұрған немесе кеме тіркелген порттың орналасқан жері бойынша қойылуы мүмкін.
11. Осы Кодекстің 33-бабында белгіленген істің соттылығын қоспағанда, талап
қоюшы осы бапқа сәйкес іс соттауына жататын бірнеше соттың арасынан біреуін таңдап
алады.
33-бап. Ерекше соттылық
1. Жер учаскелеріне, үйлерге, үй-жайларға, ғимараттарға, жерге тығыз
байланысты басқа объектілерге (жылжымайтын мүлік) құқықтар туралы, мүлікті тыйым
салудан босату туралы талаптар осы объектілер немесе тыйым салынған мүлік
орналасқан жер бойынша қойылады.
2. Мұра қалдырушыға кредит берушілердің мұраны мұрагерлердің қабылдап алуына
дейін қойылған талаптары мұраға қалдырылған мүлік немесе оның негізгі бөлігі
орналасқан жердегі соттың соттауына жатады.
3. Тасымалдаушыларға жүктер, жолаушылар немесе теңдеме жүкті тасымалдау
шарттарынан туындайтын талаптар көлік ұйымының тұрақты жұмыс істейтін органы
орналасқан жер бойынша қойылады.
4. Қазақстан Республикасының және оның меншiгiнiң юрисдикциялық иммунитетiн
шет мемлекеттiң бұзуынан келтiрiлген залалдарды өтеу туралы талап қоюлар, егер
Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, талап қоюшының
тұрған жерi бойынша берiледi.
Ескерту. 33-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.02.05 249-IV Заңымен.
34-бап. Шарттық соттылық
Тараптар өзара келісім бойынша аталған істі қай соттың қарайтынын аумақтық
жағынан өзгерте алады. Осы Кодекстің 33-бабында белгіленген істің соттылығын
тараптардың келісімімен өзгертуге болмайды.
35-бап. Өзара байланысты бірнеше істің соттылығы
1. Әр жерде тұратын немесе орналасқан бірнеше жауапкерге талап талап
қоюшының таңдауымен жауапкердің біреуі тұратын немесе орналасқан жер бойынша
қойылады.
Бiр арызға бiрiктiрiлген, әртүрлi соттардың соттауына жататын талаптар, егер
бұл ретте осы Кодекстiң 171-бабына сәйкес жоғары тұрған соттың судьясы бұл
талаптарды бөлу туралы ұйғарым шығармаса, мәлiмделген талаптардың бiрi соттауына
жатқызылған жоғары тұрған сотта қаралады.
2. Дербес талабын мәлімдеуші үшінші тұлғаның талабы және қай сотта
сотталатындығына қарамастан қарсы талап бастапқы талапты қараған жердегі сотқа
беріледі.
3. Қылмыстық істен туындайтын талап, егер ол қылмыстық іс жүргізілген кезде
азаматтық талап қою ретінде мәлімделген немесе шешілмеген болса, осы Кодексте
белгіленген соттылығы туралы ережелер бойынша азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен
қарауға беріледі.
Ескерту. 35-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
36-бап. Істі бір соттың жүргізуінен алып басқасына беру
1. Соттылық ережелерін сақтай отырып сот жүргізуге қабылдаған іс, кейіннен
ол басқа соттың соттауына жатса да, мәні бойынша шешілуге тиіс.
2. Егер:
1) тұрғылықты жері бұрын белгісіз болған жауапкер істі өзінің тұрғылықты
жері бойынша сотқа беру туралы өтініш жасаса;
2) бір немесе бірнеше судьяға қарсылық білдірілгеннен кейін, сондай-ақ назар
аударуға тұратын басқа мән-жайлар бойынша судьяларды ауыстыру немесе аталған сотта
істі қарау мүмкін болмаса;
3) істі аталған сотта қарау кезінде оның істің соттылық ережелерін бұза
отырып қабылданғаны анықталса;
4) сотқа талап қойылса, сот істі басқа соттың қарауына береді.
3. Істің сол соттың соттауына жатпайтыны туралы тараптардың арыздарын сол
сот шешеді. Істі басқа сотқа беру туралы мәселе бойынша ұйғарым шығарылады. Осы
баптың екінші бөлігінің 2) және 4) тармақшаларында көзделген жағдайларда істі беру
жоғары тұрған сот судьясының ұйғарымымен жүзеге асырылады. Тараптың (тараптардың)
іс сол соттың соттауына жатпайтыны туралы арызын қанағаттандырмай қалдыру туралы
сот ұйғарымына жоғары тұрған сотқа шағымдануға болады, оның шешімі түпкілікті болып
табылады және шағымдануға, наразылық келтіруге жатпайды. Істі бір соттан басқасына
беру - бұл ұйғарымға шағымдану мерзімі өткеннен кейін, ал шағым берген жағдайда
шағымды қанағаттандырмай қалдыру туралы ұйғарым шығарылғаннан кейін жүргізіледі.
4. Істің соттылығы туралы соттардың арасындағы дауларды жоғары тұрған сот
шешеді, оның шешімі түпкілікті болып табылады және шағымдануға, наразылық келтіруге
жатпайды.
4-тарау. Соттың құрамы, қарсылық білдіру
37-бап. Соттың құрамы
1. Бірінші, апелляциялық сатылардағы соттарда азаматтық істерді соттың атынан
әрекет ететін судья жеке-дара қарайды.
2. «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасы
Конституциялық заңы 59-бабының 8-тармағында және 66-бабының 3-тармағында, сондай-ақ
«Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 13-
бабы 5-тармағында көзделген азаматтық істерді сот атынан әрекет ететін судья жеке-
дара қарайды.
3. Iстердi кассациялық немесе қадағалау сатысындағы сотта қарауды соттың
алқалы құрамы жүзеге асырады. Іс алқалы түрде қаралған кезде соттың құрамына саны
тақ (кем дегенде үш) судья кіруге тиіс, олардың біреуі төрағалық етуші болып
табылады, оның міндетін тиісінше облыстық соттың төрағасы немесе Қазақстан
Республикасы Жоғарғы Сотының тиісті алқасының төрағасы не олардың тапсырмасы
бойынша судьялардың бірі атқарады.
Ескерту. 37-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
38-бап. Алқалы құрамдағы соттың мәселелерді шешу тәртібі
1. Істерді соттың алқалы құрамы қараған және шешкен кезде барлық судьялар
тең құқықтарды пайдаланады. Істі алқалы түрде қараған және шешкен кезде туындаған
барлық мәселелерді судьялар көпшілік дауыспен шешеді. Әрбір мәселені шешкен кезде
судьялардың ешқайсысы дауыс беруден қалыс қалуға құқылы емес.
2. Төрағалық етуші ұсыныстарды енгізеді, өз пікірін айтады және соңынан
дауыс береді.
3. Көпшілік шешімімен келіспеген судья осы шешімге қол қоюға міндетті және
ерекше пікірін жазбаша түрде баяндай алады, ол төрағалық етушіге тапсырылады және
мөр басылған конверттегі іске қоса тіркеледі. Ерекше пікірмен
қадағалаусатысындағысот осы істі қарау кезінде танысуға құқылы. Судьяның ерекше
пікірінің бар екендігі туралы іске қатысушы адамдарға хабарланбайды және ерекше
пікір соттың отырыс залында жарияланбайды.
Ескерту. 38-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
39-бап. Судьяның істі қарауға қайта қатысуына жол
берілмейтіндігі
1. Бірінші сатыдағы сотта азаматтық істі қарауға қатысқан судья осы істі
апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы соттарда қарауға, сол
сияқты өзінің қатысуымен қабылданған шешім күшін жойған жағдайда бірінші,
апелляциялық сатылардағы соттарда істі жаңадан қарауға қатыса алмайды.
2. Апелляциялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі бірінші,
кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы соттарда қарауға, сол сияқты өзінің
қатысуымен қабылданған сот актісі күшін жойған жағдайда апелляциялық сатыдағы сотта
істі жаңадан қарауға қатыса алмайды.
3. Кассациялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі бірінші,
апелляциялық немесе қадағалау сатыларындағы соттарда қарауға қатыса алмайды.
4. Кассациялық немесе қадағалау сатысындағы сотта iстi қарауға қатысқан
судья, өзiнiң қатысуымен қабылданған қаулы күшiн жойған жағдайда, аталған сатыларда
осы iстi қарауға қайта қатыса алмайды.
5. Қадағалау сатысындағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі
апелляциялық немесе кассациялық сатылардағы соттарда жаңадан қарау кезінде қатыса
алмайды.
Ескерту. 39-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
40-бап. Судьяға қарсылық білдіру үшін негіздер
1. Егер судья:
1) осы істі мұның алдындағы қарау кезінде куә, сарапшы, маман, аудармашы,
өкіл, сот отырысының хатшысы, сот орындаушысы, сот приставы ретінде қатысса;
2) іске қатысушы адамдардың немесе олардың өкілдерінің біреуінің туысы
болса;
3) істің нәтижесіне жеке, тікелей немесе жанама түрде мүдделі не оның
әділдігіне негізді күмән туғызатын өзге де мән-жайлар болса, ол істі қарауға қатыса
алмайды және оған қарсылық білдірілуге тиіс.
2. Істі қарайтын соттың құрамына өзара туыс адамдар кіре алмайды.
Ескерту. 40-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11. N
238 Заңымен .
41-бап. Прокурорға, сарапшыға, маманға, аудармашыға,
сот отырысының хатшысына қарсылық білдіру үшін
негіздер
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Осы Кодекстің 40-бабының бірінші бөлігінде аталған қарсылық білдіру үшін
негіздер прокурорға, сарапшыға, маманға, аудармашыға, сот отырысының хатшысына да
қолданылады.
2. Сонымен қатар сарапшы немесе маман не аудармашы, егер:
1) ол іске қатысушы адамдарға немесе олардың өкілдеріне қызмет жағынан
немесе өзгедей тәуелді болса немесе тәуелділікте болып келсе;
2) ол тексеру жүргізіп, оның материалдары сотқа жүгінуге негіз болса не осы
азаматтық істі қарағанда пайдаланылса;
3) олардың білікті емес екені байқалса, істі қарауға қатыса алмайды.
3. Прокурордың, маманның, аудармашының, сот отырысы хатшысының осы істі мұның
алдында қараған кезде тиісінше прокурор, маман, аудармашы, сот отырысының хатшысы
ретінде қатысуы оларға қарсылық білдіруге негіз болып табылмайды. Адамның іске
сарапшы ретінде алдыңғы қатысуы, оның қатысуымен жүргізілген сараптамадан кейін ол
қайта тағайындалатын жағдайларды қоспағанда, іс бойынша сараптама жүргізуді оған
тапсыруды болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.
Ескерту. 41-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2006.07.04 N 151, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.01.20 № 241-IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.
42-бап. Қарсылықтар білдіру (өздігінен бас тарту)
туралы мәлімдемелер және оларды шешудің
тәртібі
1. Осы Кодекстің 40, 41-баптарында аталған мән-жайлар болған кезде судья,
прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, сот отырысының хатшысы өздігінен бас тартуды
мәлімдеуге міндетті. Сол негіздер бойынша іске қатысатын адамдар қарсылық
білдіретінін мәлімдеуі мүмкін.
2. Өздігінен бас тарту мен қарсылық білдіру істі мәні бойынша қарау
басталғанға дейін дәлелденіп, мәлімделуге тиіс. Істі қарау барысында өздігінен бас
тарту (қарсылық білдіру) туралы мәлімдеме жасауға қарсы болу (қарсылық білдіру)
негіздері сотқа немесе өздігінен бас тартуды (қарсылық білдіруді) мәлімдеуші адамға
істі қарау басталғаннан кейін белгілі болған жағдайда ғана жол беріледі.
3. Істі жеке-дара қараушы судьяға мәлімделген қарсылық білдіруді (өздігінен
бас тартуды) сол соттың төрағасы немесе сол соттың басқа судьясы, олар болмаған
жағдайда - жоғары тұрған сот судьясы қарайды.
4. Істі соттың алқалы құрамда қарауы кезінде судьялардың біреуі өздігінен
бас тартуды (қарсылық білдіруді) мәлімдеген жағдайда сот іске қатысушы адамдардың
пікірін тыңдайды және, егер ол түсініктеме бергісі келсе, қарсылық білдірілген
судьяның пікірін тыңдайды және қарсылық білдіру туралы мәселені қарсылық
білдірілген судьяның қатысуынсыз шешеді. Қарсылық білдіруді жақтаған және оған
қарсы дауыстар саны тең болған кезде судья қарсылық білдірілген болып есептеледі.
Бірнеше судьяға немесе соттың бүкіл құрамына мәлімделген қарсылық білдіруді нақ сол
сот толық құрамында жай көпшілік дауыспен шешеді.
5. Қарсылық білдіруді қабылдамай тастау немесе қанағаттандыру туралы ұйғарым
шағым беруге, наразылық келтіруге жатпайды. Ұйғарымға келіспеушілік туралы дәлелдер
аппеляциялық, кассациялық шағымдарына немесе сот актісін сот қадағалау тәртібімен
қайта қарау туралы өтініштерге, наразылыққа енгізілуі мүмкін.
6. Прокурордың, сарапшының, маманның, аудармашының, сот отырысы хатшысының
өздігінен бас тартуы (қарсылық білдіруі) туралы мәселені істі қарайтын сот шешеді.
7. Өздігінен бас тарту (қарсылық білдіру) туралы мәселе соттың ұйғарымымен
шешіледі.
Ескерту. 42-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2006.07.04 N 151,
2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
43-бап. Қарсылық білдіру (өздігінен бас тарту) туралы
мәлімдемені қанағаттандырудың салдары
1. Істі жеке-дара қараушы судья қарсылық білдірген (өздігінен бас тартқан)
жағдайда бұл істі сол сотта басқа судья қарайды. Егер іс жүргізуінде жатқан сотта
судьяны ауыстыру мүмкін болмаса, жоғары тұрған сот арқылы іс басқа бірінші сатыдағы
сотқа беріледі.
2. Облыстық немесе оған теңестірілген сотта, Қазақстан Республикасының
Жоғарғы Сотында істі қарау кезінде судья өздігінен бас тартқан не қарсылық
білдірген не соттың барлық құрамы қарсылық білдірген жағдайда, істі сол соттағы
басқа судья немесе басқа құрамдағы судьялар қарайды.
3. Егер облыстық немесе оған теңестірілген сотта өздігінен бас тарту немесе
қарсылықтар білдіру қанағаттандырылғаннан кейін не осы Кодекстің 39-бабында аталған
себептермен осы істі қарау үшін соттың жаңа құрамын құру мүмкін болмаса, облыстық
немесе соған теңестірілген сот іс бойынша тараптар болса, ол қаралатын сот ұйғарымы
үшін іс Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына берілуге тиіс.
Ескерту. 43-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-тарау. Іске қатысушы тұлғалар
44-бап. Іске қатысушы тұлғалардың құрамы
Тараптар: дау нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар, дау
нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар, прокурор, мемлекеттік
органдар, жергілікті өзін өзі басқару органдары, ұйымдар немесе осы Кодекстің 56
және 57-баптарында көзделген негіздер бойынша процеске қатысатын жекелеген
азаматтар, сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істер бойынша мәлімдеушілер
мен мүдделі адамдар (осы Кодекстің 289-бабы) іске қатысушы тұлғалар болып танылады.
45-бап. Азаматтық іс жүргізу құқық қабілеттілігі
Азаматтық іс жүргізу құқықтары мен міндеттеріне ие болу қабілеттілігі
(азаматтық іс жүргізу құқық қабілеттілігі) материалдық құқық субъектілері болып
табылатын барлық азаматтар мен ұйымдар үшін бірдей дәрежеде танылады.
46-бап. Азаматтық іс жүргізу әрекет қабілеттілігі
1. Сотта құқықтарын өз іс-әрекеттерімен жүзеге асыру және міндеттерін
орындау, іс жүргізуді өкілге тапсыру қабілеттілігі (азаматтық іс жүргізу әрекет
қабілеттілігі) он сегіз жасқа толған азаматтарда және ұйымдарға толық көлемде
болады.
2. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ
әрекет қабілеті шектеулі деп танылған азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және
заңмен қорғалатын мүдделерін сотта олардың ата-аналары немесе өзге де заңды
өкілдері қорғайды, алайда сот мұндай істерге кәмелетке толмағандардың немесе әрекет
қабілеті шектеулі деп танылған азаматтардың өздерін, сондай-ақ олардың заңды
өкілдерінің өтінішхаты бойынша прокурорды тартуға міндетті.
3. Он төрт жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ әрекет
қабілеттілігі шектеулі деп танылған азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және
заңмен қорғалатын мүдделерін сотта олардың заңды өкілдері, прокурор қорғайды.
4. Заңда көзделген жағдайларда, азаматтық, отбасылық, еңбек, кооперативтік,
әкімшілік және өзге де құқық қатынастарынан және тапқан табысына немесе кәсіпкерлік
қызметтен түскен кірістеріне билік етуге байланысты мәмілелерден туындайтын істер
бойынша он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың өз
құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін сотта өз басы қорғауға құқығы бар.
Кәмелетке толмағандарға көмек көрсету үшін кәмелетке толмағандардың заңды өкілдерін
мұндай істерге қатысуға тарту соттың қалай шешуіне байланысты.
Ескерту. 46-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi) Заңымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
47-бап. Іске қатысушы тұлғалардың құқықтары
мен міндеттері
1. Іске қатысушы тұлғалардың іс материалдарымен танысуға, олардан үзінділер
жазып алуға және көшірмелер түсіруге; қарсылықтарын мәлімдеуге; дәлелдеме табыс
етуге және оларды зерттеуге қатысуға; іске қатысушы басқа адамдарға, куәлерге,
сарапшылар мен мамандарға сұрақтар қоюға; өтініш жасауға, соның ішінде қосымша
дәлелдеме талап ету туралы өтініш жасауға; сотқа ауызша және жазбаша түсініктемелер
беруге; сот процесі барысында туындайтын барлық мәселелер бойынша өз дәлелдерін
келтіруге; іске қатысушы басқа тұлғалардың өтініштері мен дәлелдеріне қарсылық
білдіруге; сот жарыссөздеріне қатысуға; сот отырысының хаттамасымен танысуға және
оған жазбаша ескертпелер беруге; соттың шешімі мен ұйғарымына шағымдануға;
азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңдарда берілген басқа да іс жүргізу құқықтарын
пайдалануға құқығы бар. Олар өздеріне берілген барлық іс жүргізу құқықтарын адал
пайдалануға тиіс.
2. Іске қатысушы адамдар, орындалмауы азаматтық сот ісін жүргізу туралы
заңдарда көзделген салдарларды туғызатын жағдайда, өздерінің іс жүргізу міндеттерін
атқарады.
48-бап. Тараптар
1. Талап қоюшы мен жауапкер азаматтық процесте тараптар болып табылады. Өз
мүдделерін немесе талап қойылған мүдделерді көздеп талап қоюшы азаматтар мен заңды
тұлғалар талап қоюшылар болып табылады. Өздеріне қуыным талабы қойылған азаматтар
мен заңды тұлғалар жауапкерлер болып табылады.
2. Заңда көзделген жағдайларда заңды тұлғалар болып табылмайтын ұйымдар да
тараптар болуы мүмкін.
3. Басқа тұлғалардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын
мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінуге заң бойынша құқығы бар адамдардың өтініші
бойынша мүдделері қозғалып іс басталған адамға сот пайда болған процесс туралы
хабарлайды және ол адам сотқа талап қоюшы ретінде қатысады.
4. Азаматтық процесте мемлекет бір тарап болуы мүмкін.
5. Тараптар іс жүргізу құқықтарын тең пайдаланады және бірдей іс жүргізу
міндетін мойынына алады.
49-бап. Талап қоюдың негіздемесі мен нысанасын өзгеру,
талап қоюдан бас тарту, талап қоюды тану,
бітімгершілік келісім, дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісім
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Талап қоюшы талаптың негіздемесін немесе нысанасын өзгертуге, талап қою
талабының мөлшерін ұлғайтуға не азайтуға немесе талап қоюдан бас тартуға құқылы.
Талап қоюдың негіздемесі мен нысанасын өзгерту, талап қою талабының мөлшерін
ұлғайту немесе азайту, талаптан бас тарту жазбаша өтініш беру жолымен жүргізіледі
және оларға бірінші сатыдағы сот шешім қабылдағанға дейін жол беріледі. Жауапкер
талап қоюды тануға құқылы, бұл жөнінде одан қолхат алынады. Тараптар істі
бітімгершілік келісіммен немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісіммен аяқтай алады, оларға тараптар қол қояды және сот бекітеді.
2. Соттың өз бастамасы бойынша талап қою нысанасын немесе негіздемесін
өзгертуге құқығы жоқ. Егер бұл іс-әрекет заңға қайшы келсе немесе басқа біреулердің
құқықтарын,бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін бұзатын болса, сот
талап қоюшының талап қоюдан бас тартуын, жауапкердің талап қоюды тануын
қабылдамайды және тараптардың бітімгершілік келісімін немесе тараптардың дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін бекітпейді.
Ескерту. 49-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
50-бап. Іске бірнеше талап қоюшының немесе
жауапкердің қатысуы
Талапты бірнеше талап қоюшы бірлесіп қоюы немесе оның бірнеше жауапкерге
қойылуы мүмкін. Талап қоюшылардың немесе жауапкерлердің әрқайсысы екінші тарапқа
қатысты процесте дербес болады. Тараптар іс жүргізуді тиісінше тең талап
қоюшылардың немесе тең жауапкерлердің біреуіне тапсыра алады.
51-бап. Тиісті емес жауапкерді ауыстыру
1. Сот істі дайындау үстінде немесе бірінші сатыдағы сотта оны қарау кезінде
талап бойынша жауап беруге тиісті емес адамға талап қойылып отырғанын анықтаса,
істі тоқтатпай талап қоюшының өтініші бойынша тиісті емес жауапкерді тиісті
жауапкермен ауыстыра алады. Тиісті емес жауапкерді ауыстырғаннан кейін істі
дайындау және қарау басынан бастап жүргізіледі.
2. Егер талап қоюшы тиісті емес жауапкерді басқа тұлғамен ауыстыруға
келіспесе, сот істі ұсынылған талап қою бойынша қарайды.
52-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарын
мәлімдейтін үшінші тұлғалар
Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдейтін үшінші тұлғалар бір немесе
екі тарапқа талап қою арқылы бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін процеске
кірісе алады. Олар талап қоюшының барлық құқықтарын пайдаланады және оның барлық
міндеттерін атқарады.
53-бап. Даудың нысанасына дербес талаптарды
мәлімдемейтін үшінші тұлғалар
Даудың нысанасына дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар, егер іс
тараптардың біреуіне қатысы өздерінің құқықтарына немесе міндеттеріне әсер етуі
мүмкін болса, іс бойынша бірінші сатыдағы соттың шешімі шыққанға дейін талап қоюшы
немесе жауапкер жағында іске кірісе алады. Олар сондай-ақ тараптардың және іске
қатысушы басқа адамдардың өтінішімен немесе соттың бастамасымен іске қатысуға
тартылуы мүмкін. Дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар тараптардың талап
қоюдың негіздемесі мен нысанасын өзгерту, талап қою талабының мөлшерін ұлғайту
немесе азайту, сондай-ақ талап қоюдан бас тарту, талап қоюды мойындау не
бітімгершілік келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісімді жасау, қарсы талап қою, соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуды талап ету
құқықтарынан басқа іс жүргізу құқықтарын пайдаланады және іс жүргізу міндетін
мойнына алады.
Ескерту. 53-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
54-бап. Іс жүргізу құқық мирасқорлығы
1. Даулы немесе шешіммен белгіленген құқық қатынастарынан тараптардың біреуі
шығып қалған жағдайларда (азаматтың қайтыс болуы, заңды тұлғаның қайта
ұйымдастырылуы, таратылуы, талапқа жол беру, борышты ауыстыру және материалдық
құқық қатынастарындағы тұлғалардың басқа да өзгеру жағдайы) сот ол тарапты оның
құқық мирасқорлығымен ауыстырады. Құқық мирасқорлығы процестің кез келген сатысында
мүмкін болады.
2. Құқық мирасқоры процеске кіргенге дейін жасалған барлық әрекеттер құқық
мирасқоры үшін бұл әрекеттер құқық мирасқоры ауыстырған тұлғаға қаншалықты міндетті
болса, сондай шамада міндетті.
55-бап. Прокурордың сот ісін жүргізуге қатысуы
1. Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәлме-дәл және бір үлгіде
қолданылуына жоғары қадағалау жүргізу ісін мемлекет атынан Қазақстан
Республикасының Бас прокуроры тікелей өзі және өзіне бағынатын прокурорлар арқылы
жүзеге асырады.
2. Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы бұл заңда көзделген,
прокурордың осы іске қатысу қажеттілігін сот таныған жағдайларда, сондай-ақ
прокурордың бастамасы бойынша қозғалған, мемлекеттің мүдделерін қозғайтын, жұмысқа
қайтадан алу, жалақыны өндіріп алу, азаматты басқа тұрғын үй-жай берместен тұрғын
үйден шығару, өмірі мен денсаулығына келтірілген зиянды өтеу туралы істер бойынша
міндетті.
Прокурор өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында іс бойынша
қорытынды беру үшін және азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды
мүдделерін, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық немесе мемлекеттік
мүдделерді қорғау үшін процеске өз бастамасы бойынша немесе соттың бастамасы
бойынша қатысуға құқылы.
Прокурордың көрсетілген өкілеттіктері соттың қарауға белгіленген барлық істер
туралы уақтылы хабарлауы арқылы қамтамасыз етіледі.
3. Прокурор азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерiн,
ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн, қоғамдық немесе мемлекеттiк мүдделердi
қорғау туралы талап қойып, арыз беріп сотқа жүгінуге құқылы. Әлеуметтік саладағы
шектелмеген адамдар тобының еңбек, тұрғын үй және өзге де құқықтары мен
бостандықтарын қорғау туралы, сондай-ақ әрекетке қабілетсіз азаматтың мүдделерін
қорғау үшін прокурор мүдделі адамның өтінішіне және арызына қарамастан талап қоюы
мүмкін.
4. Егер талап қоюшы прокурор мәлімдеген талапты қолдамаса, егер үшінші
тұлғалардың құқықтары, бостандықтары және заңды мүдделері қозғалмаса, онда сот
талап қоюды (арызды) қараусыз қалдырады.
5. Талап қойған прокурор, бітімгершілік келісім және дауды (жанжалды)
медиация тәртібімен реттеу туралы келісім жасау құқығынан басқа, талап қоюшының
барлық іс жүргізу құқықтарын пайдаланады, сондай-ақ барлық іс жүргізу міндеттерін
мойнына алады. Прокурордың басқа тұлғаның мүдделерін қорғау үшін талап қоюдан бас
тартуы ол тұлғаны істің мәнісі бойынша қарауды талап ету құқығынан айырмайды.
6. Сот қарайтын дауда талап қоюшы немесе жауапкер ретінде прокуратура
органдарының мүддесін білдіретін прокурор тараптардың іс жүргізу құқықтары мен
міндеттерін пайдаланады.
Ескерту. 55-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2011.01.28 N 402-IV
(2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
56-бап. Басқа тұлғалардың құқықтарын, қоғамдық және
мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін
сотқа жүгіну
1. Заңмен көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар және жергілікті өзін-өзі
басқару органдары, ұйымдар немесе жекелеген азаматтар олардың өтінуімен басқа
адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін, сол сияқты
қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін талап қойып сотқа жүгіне алады.
Әрекетке қабілетсіз азаматтың мүддесін қорғау үшін мүдделі адамның өтінішіне
қарамастан талап қойылуы мүмкін.
2. Бөгде мүдделерді қорғау үшін талап қойған адамдар, бітімгершілік келісім
және дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім жасау құқығынан
басқа, талап қоюшының барлық іс жүргізу құқықтарын пайдаланады және барлық іс
жүргізу міндеттерін мойнына алады. Аталған органдар мен адамдардың талап қоюдан бас
тартуы мүдделеріне сай іс қозғалған адамды істі мәні бойынша қарауды талап ету
құқығынан айырмайды. Егер мүдделеріне сай іс қозғалған адам мәлімделген талапты
қолдамаса, үшінші тұлғалардың құқықтарына қысым жасалмаса, сот талап қоюды (арызды)
қараусыз қалдырады.
Ескерту. 56-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
57-бап. Мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі
басқару органдарының іс бойынша қорытынды беру
үшін процеске қатысуы
1. Заңмен көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі
басқару органдары өздеріне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру және азаматтардың
құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін, қоғамдық және
мемлекеттік мүдделерді қорғау мақсатында іс бойынша қорытынды беру үшін бірінші
сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін өз бастамашылығы бойынша, іске қатысушы
тұлғалардың бастамашылығы бойынша, сондай-ақ соттың бастамашылығы бойынша процеске
қатыса алады.
2. Осы бапта көрсетілген органдар өз өкілдері арқылы осы Кодекстің 47-
бабында көзделген іске қатысушы адамдардың барлық құқықтарын пайдаланады.
6-тарау. Сотта өкілдік ету
58-бап. Істі өкілдер арқылы жүргізу
1. Азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы.
Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды.
2. Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік құқықтық
актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет
жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері
жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе
өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді. Заңды тұлғаның органы тиісті
өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады.
Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі
сотта жүргізуге тиісінше ресімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген
адам сотта өкіл бола алады.
59-бап. Тапсырма бойынша өкілдік ету
Мына адамдар:
1) адвокаттар;
2) заңды тұлғалардың қызметкерлері - осы заңды тұлғалардың істері бойынша;
3) кәсіптік одақтардың уәкілетті адамдары - құқықтары мен мүдделерін
қорғауды осы кәсіптік одақтар жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің,
сондай-ақ басқа да адамдардың істері бойынша;
4) заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің құқықтары мен
мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
5) заңмен, жарғымен немесе ережемен басқа адамдардың құқықтары мен
мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
6) басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі;
7) іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар тапсырма
бойынша сотта өкіл бола алады.
60-бап. Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар
1. Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары,
олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе заңды
өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола алмайды.
2. Қазақстан Республикасының адвокаттық қызмет туралы заңнамасының
талаптарын бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта
өкіл бола алмайды.
3. Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы
келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса
немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе айғақшы ретінде
қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы лауазымды адаммен туыстық
қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Ескерту. 60-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
61-бап. Өкілдің өкілеттіктері
1. Сотта іс жүргізуге өкілеттіктер, қуыным арызға қол қоюды, медиация жүргізу
туралы шарт жасасуды не iстi төрелікке немесе аралық сотқа беруді, қуыным
талаптарынан толық немесе iшiнара бас тартуды және қуынымды мойындауды, қуыным
нысанасын немесе негiзiн өзгертудi, бiтiмгершiлiк келiсiм жасасуды, өкiлеттiктердi
басқа адамға берудi (сенімді басқа біреуге аудару), соттың қаулысына шағым жасауды,
сот қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап етудi, берiлген мүлiктi немесе ақшаны алуды
қоспағанда, өкілге өкiлдiк берушiнiң атынан барлық iс жүргiзу әрекеттерiн жасауға
құқық бередi.
2. Өкілдің осы баптың бірінші бөлігінде аталған іс-әрекеттердің әрқайсысын
жасауға өкілеттігі өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуі тиіс.
Ескерту. 61-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
62-бап. Өкілдің өкілдіктерін ресімдеу
1. Өкілдің өкілеттіктері заңға сәйкес берілген және ресімделген сенімхатта
көрсетілуге тиіс.
2. Кәсіптік одақтар мен басқа ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары сотқа
осы іс бойынша өкілдікті жүзеге асыруға арналған тапсырманы куәландыратын
құжаттарды беруі тиіс (осы Кодекстің 59-бабының 3), 4) және 5) тармақшалары).
3. Адвокаттың нақты істі жүргізуге арналған өкілеттігі заң консультациясы
немесе адвокаттық кеңсе берген ордермен, ал ол өз қызметін заңды тұлғаны тіркемей
жеке жүзеге асырған жағдайда – адвокаттар алқасының төралқасымен куәландырылады.
4. Заңды тұлғаның атынан сенімхатты тиісті заңды тұлғаның басшысы немесе
өзге уәкілетті адамы береді.
5. Осы Кодекстің 59-бабының 6) және 7) тармақшаларында аталған өкілдің
өкілеттігі сенімхатта немесе сот отырысының хаттамасына кіргізілген сенім
білдірушінің сотта берген ауызша түрдегі өтінішінде көрініс табуы мүмкін.
Ескерту. 62-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.28 N 523-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
63-бап. Заңды өкілдер
1. Әрекетке қабілетсіз азаматтардың, әрекет қабілетіне толық ие емес немесе
әрекетке қабілеті шектеулі деп танылған адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және
заңмен қорғалатын мүдделерін сотта өздерінің өкілеттіктерін куәландыратын
құжаттарды сотқа көрсететін ата-аналары, асырап алушылары, қамқоршылары,
қорғаншылары, патронат тәрбиелеушілері немесе оларды алмастыратын басқа да адамдар
қорғайды.
2. Хабар-ошарсыз кеткен деп белгіленген тәртіппен танылған азамат қатысуға
тиісті іс бойынша, оның өкілі ретінде хабар-ошарсыз кеткен адамның мүлкіне
қамқорлықты жүзеге асыратын адам қатысады.
3. Қайтыс болған немесе қайтыс болды деп белгіленген тәртіппен жарияланған
адамның мұрагері қатысуға тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса,
мұрагердің өкілі ретінде мұралық мүлікті қорғау мен басқару үшін тағайындалған
сақтаушы немесе қамқоршы қатысады.
4. Заңды өкілдер заңда көзделген шектеулермен өкілдік етушілердің атынан
жасау құқығы өкілдік берушіге тиесілі барлық іс жүргізу әрекеттерін жасайды. Заңды
өкілдер істі сотта жүргізуді басқа өкілге тапсыра алады.
Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
7-тарау. Дәлелдемелер және дәлелдеу
64-бап. Дәлелдемелер
1. Заңмен көзделген тәртіпте сот тараптардың талаптары мен қарсылықтарын
негіздейтін мән-жайлардың бар-жоғын, сондай-ақ істі дұрыс шешу үшін өзге де маңызы
бар мән-жайларды солардың негізінде анықтайтын заңды түрде алынған нақты деректер
іс бойынша дәлелдемелер болып табылады.
2. Бұл нақты деректер тараптардың және үшінші тұлғалардың
түсініктемелерімен, куәлардың айғақтарымен, заттай дәлелдемелермен, сарапшылардың
қорытындыларымен, іс жүргізу әрекеттерінің хаттамаларымен, iс жүргiзу әрекеттерiнiң
барысын және нәтижелерiн көрсететiн сот отырыстары хаттамаларымен және өзге де
құжаттармен анықталады.
Ескерту. 64-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2006.07.04. N
151 Заңымен.
65-бап. Дәлелдеу міндеті
Әр тарап өзінің талаптарының және қарсылықтарының негізі ретінде сілтеме
жасайтын мән-жайларды дәлелдеуі тиіс.
66-бап. Дәлелдемелерді ұсыну
1. Дәлелдемелерді тараптар мен іске қатысушы басқа да тұлғалар береді.
2. Істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды тараптардың және іске
қатысушы басқа да тұлғалардың тараптары мен қарсылықтарының негізінде, материалдық
және іс жүргізу құқығының қолданылуға тиіс нормаларын ескере отырып, сот анықтайды.
3. Сот тараптарға және іске қатысушы басқа да тұлғаларға істі дұрыс шешу
үшін қажетті қосымша дәлелдемелер табыс етуді ұсынуға құқылы.
4. Тараптар мен іске қатысушы басқа да тұлғалар үшін дәлелдемелерді ұсыну
қиындық келтірген жағдайда, сот олардың өтініші бойынша дәлелдемелерді сұратып
алдыруға жәрдемдеседі.
5. Дәлелдемелерді сұратып алдыру туралы өтінішінде сол дәлелдемелер
көрсетілуге, сондай-ақ осы дәлелдеме арқылы іс үшін маңызы бар қандай мән-жайлар
анықталатыны немесе бекерге шақырылатыны, дәлелдемені өз бетінше алуға кедергі
келтіретін себептер және оның тұрған жері көрсетілуге тиіс.
6. Қажет болған жағдайда сот өтініш берген адамға дәлелдемені алу үшін
сұрату береді. Соттың талап еткен дәлелдемесі бар тұлға оны тікелей сотқа жібереді
немесе сотқа табыс ету үшін тиісті сұратуы бар адамның қолына береді. Корпоративтік
даулар бойынша дәлелдемелерді сот қана талап етуге және олар тікелей сотқа
жіберілуге тиіс.
7. Сот дәлелдеме талап еткен, оны жалпы немесе сот белгілеген мерзімде
беруге мүмкіндігі жоқ лауазымды немесе өзге тұлға соттың сұратуын алған күннен
бастап бес күн мерзім ішінде себебін көрсетіп, бұл туралы сотқа хабарлауға
міндетті.
8. Хабарламаған, сондай-ақ егер дәлелдеме беру туралы соттың талабы сот
дәлелсіз деп таныған себептер бойынша орындалмаған жағдайда, кінәлі лауазымды
немесе іске қатыспайтын өзге де тұлғаларға әкімшілік құқық бұзушылық
туралы заңдарға сәйкес әкімшілік жазаға қолданылады.
9. Әкімшілік жаза қолдану талап етілген дәлелдемесі бар адамды оны сотқа беру
міндетінен босатпайды. Соттың талабын қасақана орындамаған жағдайда аталған
тұлғалар қылмыстық жауапқа тартылады.
10. Егер тарап сот сұратқан дәлелдемені өзінде ұстап қалса және оны соттың
сұратуы бойынша ұсынбаса, ондағы мәліметтер осы тараптың мүдделеріне қарсы
бағытталған деп ұйғарылады және ол тарап таныған деп есептеледі.
Ескерту. 66-бап өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2008.07.05 N
58-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
67-бап. Дәлелдемелердің қатыстылығы
Егер дәлелдеме іс үшін маңызды мән-жайлардың бар екендігі туралы тұжырымдары
растайын, теріске шығаратын не оларға күмән келтіретін нақты деректер болса, сот
дәлелдемені іске қатысты деп таниды.
68-бап. Дәлелдемелерге жол беру
1. Егер осы Кодексте көзделген тәртіппен алынса, дәлелдемеге жол беруге
болады деп танылады.
2. Заң бойынша белгілі бір дәлелдемелермен расталуға тиіс істің мән-жайлары
ешқандай басқа дәлелдемелермен расталуға тиіс емес.
69-бап. Дәлелдемелер ретінде жол беруге болмайтын
нақты деректер
1. Нақты деректер, егер олар заң талаптарын бұза отырып, іске қатысушы
тұлғалардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру немесе оларды ығыстыру
арқылы немесе істі сотта қарауға дайындау кезінде немесе сотта қарағанда азаматтық
процестің өзге де ережелерін бұза отырып, оның ішінде:
1) күш қолдану, қорқыту, алдау, сол секілді өзге де заңсыз іс-әрекеттерді
қолдана отырып;
2) оларға түсіндірмеудің, толық немесе дұрыс түсіндірмеудің салдарынан
туындаған іске қатысушы адамдардың өз құқықтары мен міндеттеріне қатысты жаңылуын
пайдалана отырып;
3) осы азаматтық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыруға құқығы жоқ адамның
іс жүргізу іс-әрекетін жүргізуіне байланысты;
4) қарсылық білдіруге жататын адамның іс жүргізу іс-әрекетіне қатысуына
байланысты;
5) іс жүргізу іс-әрекетінің тәртібін айтарлықтай бұза отырып;
6) белгісіз көзден немесе сот отырысында анықтала алмайтын көзден;
7) дәлелдеу барысында қазіргі ғылыми білімге қайшы келетін әдістерді қолдана
отырып алынған болса, олар нақты деректердің растығына әсер етсе немесе әсер етуі
мүмкін болса, оларды сот дәлелдемелер ретінде пайдалануға жол беруге болмайды деп
тануға тиіс.
2. Іс бойынша іс жүргізу кезінде нақты деректерді дәлелдемелер ретінде
пайдалануға жол беруге болмайтындығын, сондай-ақ оларды шектеп пайдаланудың
мүмкіндігін өз бастамашылығы бойынша немесе іске қатысушы адамдардыңөтініші бойынша
сот белгілейді.
3. Заңды бұза отырып алынған дәлелдемелер заңдық күші жоқ деп танылады және
сот шешімінің негізіне жатқызыла алмайды, сондай-ақ іс үшін маңызы бар кез келген
мән-жайды дәлелдеу кезінде пайдаланыла алмайды.
4. Осы баптың бірінші бөлігінде аталған тәртіп бұзушылықтармен алынған нақты
деректер тиісті тәртіп бұзушылықтардың және оларға жол берген адамдардың
кінәлілігінің дәлелдемесі ретінде пайдаланылуы мүмкін.
70-бап. Дәлелдемелердің растығы
Тексеру нәтижесінде дәлелдеменің шындыққа сәйкес келетіні анықталса,
дәлелдеме рас деп есептеледі.
71-бап. Дәлелдеуден босатудың негіздері
1. Сот жалпыға белгілі деп таныған мән-жайлар дәлелдеуді қажет етпейді.
2. Соттың бұрын қаралған азаматтық іс бойынша заңды күшіне енген шешімімен
белгіленген мән-жайлар сот үшін міндетті және сол адамдар қатысатын басқа азаматтық
істерді талқылау кезінде қайтадан дәлелденбейді.
3. Соттың қылмыстық іс бойынша күшіне енген талап қоюды қанағаттандыру құқығы
танылатын үкімі оған қатысты соттың үкімі болған тұлға әрекеттерінің азаматтық-
құқықтық салдары туралы істі қарайтын сот үшін міндетті. Заңды күшіне енген сот
үкімі мұндай азаматтық істі қараған сот үшін, осы іс-әрекеттер орын алды ма және
оларды осы адам жасады ма деген мәселелер бойынша, сондай-ақ үкіммен белгіленген
мән-жайларға және олардың құқықтық бағасына қатысты да міндетті болып табылады.
4. Заңға сәйкес анықталды деп ұйғарылған фактілер азаматтық істі талқылау
кезінде дәлелденбейді. Мұндай ұйғарым жалпы тәртіппен теріске шығарылуы мүмкін.
5. Егер тиісті құқықтық ресімдер шеңберінде керісінше дәлелденбесе, мына
мән-жайлар:
1) осы заманғы ғылымда, техникада, өнерде, кәсіпшілікте жалпы қабылданған
зерттеу әдістерінің дұрыстығы;
2) адамның заңды білуі;
3) адамның өзінің қызметтік және кәсіби міндеттерін білуі;
4) олардың бар екендігін растайын құжатты ұсынбаған және арнаулы даярлық
немесе білім алған оқу орнын немесе басқа да мекемені көрсетпеген адамда арнаулы
даярлықтың немесе білімнің болмауы дәлелдемелерсіз анықталған мән-жайлар болып
есептеледі.
72-бап. Сот тапсырмалары
1. Істі қараушы сот іске қатысушы адамның басқа қалада немесе ауданда
дәлелдемелер жинау қажеттігі туралы өтінішін қанағаттандырған жағдайда тиісті сотқа
белгілі бір іс жүргізу әрекетін жасауға тапсырма береді.
2. Істі қараушы сот іске қатысушы адамдардың Қазақстан Республикасының
құқықтық көмек көрсету жөнінде келісімі бар басқа мемлекетте дәлелдемелер жинау
туралы өтінішін қанағаттандырған жағдайда осы келісімнің ережелеріне сәйкес сот
тапсырмасын жібереді.
3. Соттың тапсырмасы туралы ұйғарымда қаралатын істің мәні, тараптар туралы
мәліметтер қысқаша баяндалады, анықтауға жататын мән-жайлар, тапсырманы орындаушы
сот жинауға тиіс дәлелдемелер көрсетіледі. Бұл ұйғарым ол жолданған сот үшін
міндетті және ол алынған сәттен он күнге дейінгі мерзімде орындалуға тиіс.
73-бап. Сот тапсырмасын орындау тәртібі
1. Соттың тапсырмасын орындау осы Кодексте белгіленген ережелер бойынша сот
отырысында жүргізіледі. Іске қатысатын тұлғалар отырыстың өтетін уақыты мен орны
туралы құлақтандырылады, алайда оған келмеу тапсырманы орындауға кедергі болып
табылмайды.
2. Хаттамалар мен тапсырманы орындау кезінде жиналған барлық материалдар
дереу істі қарап жатқан сотқа жіберіледі.
3. Егер іске қатысатын адамдар немесе тапсырманы орындаушы сотқа түсініктеме
немесе айғақ беруші куәлер істі қарайтын сотқа келсе, олар жалпы тәртіпте
түсініктеме мен айғақ береді.
74-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету
1. Өздері үшін қажетті дәлелдемелерді ұсыну соңынан мүмкін болмайды немесе
қиындық келтіреді деп қауіптенуге негізі бар іске қатысушы адамдар соттан осы
дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы сұрай алады.
2. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету куәлардан жауап алу, сараптама жүргізу,
оқиға болған жерді қарап шығу және басқа да әдістер арқылы жүргізіледі.
75-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтініш
1. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтініш сотқа дәлелдемелерді
қамтамасыз ету жөніндегі іс жүргізу әрекеттері жасалуға тиісті аумақ бойынша
беріледі.
2. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтініште қамтамасыз етілуге қажетті
дәлелдемелер, растау үшін осы дәлелдемелер қажет мән-жайлар, өтініш берушіні
қамтамасыз ету туралы өтініш жасауға итермелеген себептер, сондай-ақ қамтамасыз
етілетін дәлелдемелер қажет болып отырған іс көрсетілуге тиіс.
3. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтінішті қарау нәтижесі бойынша сот
ұйғарым шығарады. Мұндай өтінішті қабылдаудан бас тарту туралы судьяның ұйғарымына
жекеше шағым берілуі мүмкін.
76-бап. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібі
1. Дәлелдемелерді қамтамасыз етуді осы Кодексте белгіленген ережелер бойынша
судья жүргізеді.
2. Істің сотта туындауға дейін дәлелдемелерді қамтамасыз
етуді заңдармен көзделген тәртіппен сотта нотариустар немесе консулдық мекемелердің
лауазымды адамдары жүргізеді.
3. Өтініш беруші және іске қатысушы басқа тұлғалар дәлелдемелерді қамтамасыз
ету уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмеуі дәлелдемелерді
қамтамасыз ету туралы өтінішті қарауға кедергі болып табылмайды.
4. Хаттамалар және дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібімен жиналған
нәрсенің бәрі іске қатысушы тұлғаларға хабарлана отырып, істі қараушы сотқа
беріледі.
77-бап. Дәлелдемелерді бағалау
1. Әрбір дәлелдеме - қатыстылығы, жол берілуі, растығы, ал барлық жиналған
дәлелдемелер жиынтығы азаматтық істі шешу үшін жеткіліктігі тұрғысынан бағалануға
тиіс.
2. Осы Кодекстің 16-бабына сәйкес судья дәлелдемелерді өзінің ішкі сенімі
бойынша бағалайды.
3. Дәлелдемелердің жиынтығы, егер іске қатысты дәлелдеуге жататын немесе
тарап жоққа шығармаған барлық және әрбір мән-жайлар туралы ақиқатты даусыз
айқындауға жол беретін және сенімді дәлелдемелер жиналса, азаматтық істі шешу үшін
жеткілікті болып табылады.
78-бап. Тараптардың және үшінші тұлғалардың
түсініктемелері
1. Тараптардың және үшінші тұлғалардың іс үшін маңызы бар, өздеріне белгілі
мән-жайлар туралы түсініктемелері іс бойынша жиналған басқа да дәлелдемелермен
қатар тексеруге және бағалауға жатады.
2. Көрсетілген тұлғалардың түсініктемелері ауызша және жазбаша болуы мүмкін.
3. Тараптың талабын немесе қарсылығын негіздейтін фактілерді екінші тараптың
мойындауы ол тарапты осы фактілерді одан әрі дәлелдеу қажеттігінен босатады. Тарап
мойындаған факті сот отырысының хаттамасына енгізіледі және оған фактіні мойындаған
тарап қол қояды. Егер фактіні тану жазбаша өтініште баяндалған болса, ол іске қосып
тігіледі.
4. Егер фактілерді тану шындығында болған мән-жайды жасыру мақсатымен не
алдаудың, күш қолданудың, қорқытудың немесе жаңылудың әсерінен жасалғандығына
соттың күдігі болса, ол тануды қабылдамай, ол туралы ұйғарым шығарады. Мұндай
жағдайда осы фактілер жалпы негізде дәлелденуге тиіс.
79-бап. Куәнің айғақтары
1. Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы қандай да болмасын мәліметтер өзіне
белгілі болған тұлға куә болып табылады. Адамның айғағы, егер ол өзінің хабардар
болу көзін көрсете алмаса, дәлелдеме деп танылмайды.
2. Куә ретінде:
1) балаларды тәрбиелеу туралы даулар бойынша істерді қоспағанда өзінің
жастығына, дене немесе психикалық кемістігіне орай фактілерді дұрыс қабылдауға және
олар туралы дұрыс айғақ беруге қабілетсіз адамдар;
2) өкілдің немесе қорғаушының міндетін атқаруына байланысты өздеріне белгілі
болған мән-жайлар туралы - азаматтық іс бойынша өкілдер немесе қылмыстық іс бойынша
қорғаушылар;
3) шешім немесе үкім шығару кезінде мәселелерді істің мән-жайын кеңесу
бөлмесінде талқылау кезінде туындаған мәселелер туралы - судья;
3-1) өз мiндеттерiн орындауға байланысты өзiне белгiлi болған мән-жайлар
туралы – төрешi немесе аралық судья;
3-2) заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, медиацияны жүргізуге байланысты
оған белгілі болған мән-жайлар туралы – медиатор;
4) оларға тәубаға келу кезінде сенім білдірген адамдардан белгілі болған
мән-жайлар туралы - дін қызметшілері;
5) заңда көрсетілген басқа адамдар жауап алуға жатпайды.
3. Адам өз-өзіне, зайыбына (жұбайына) және шеңбері заңмен белгіленетін жақын
туыстарына қарсы сотта куәлік айғақ беруден бас тартуға құқылы.
4. Куәні шақыру туралы өтініш жасаған адам оның тегін, атын, әкесінің атын
және тұратын жерін немесе жұмыс орнын хабарлауға, бұл куәдан жауап алу қажеттілігін
негіздеуге міндетті.
Ескерту. 79-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2004.12.28 N 24 (қолданысқа
енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз), 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап
қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
80-бап. Куәнің міндеттері мен құқықтары
1. Куә ретінде шақырылған адам сотқа тағайындалған уақытта келуге және
шынайы айғақ беруге міндетті.
2. Науқастығының, қарттығының, мүгедектігінің немесе басқа да дәлелді
себептерінің салдарынан соттың шақыруы бойынша келуге жағдайы болмаса, сот куәдан
өзі барған жерінде жауап алуы мүмкін.
3. Көрінеу жалған айғақ бергені және заңда көзделмеген негіздер бойынша айғақ
беруден бас тартқаны немесе жалтарғаны үшін куә Қазақстан Республикасы Қылмыстық
кодексінің 352, 353-баптарында көзделген жауаптылықта болады.
4. Куәнің сотқа шақырылуына байланысты шығындарды өтеттіруге және уақытын
жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға құқығы бар. Шығындар мен өтемақылардың
мөлшері Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленеді.
81-бап. Жазбаша дәлелдемелер
Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерді қамтитын актілер, құжаттар,
іскерлік немесе жеке сипаттағы хаттар жазбаша дәлелдемелер болып табылады.
82-бап. Жазбаша дәлелдемелерді жинау тәртібі
1. Жазбаша дәлелдемелерді тараптар және іске қатысушы басқа да тұлғалар
тапсыруы, сондай-ақ олардың өтініші бойынша сот талап етуі мүмкін.
2. Егер құжаттарда ұйымдар, лауазымды адамдар баяндаған немесе куәландырған
мәліметтер азаматтық іс үшін маңызы болса, дәлелдемелер болып танылады. Құжаттарға,
соның ішінде осы Кодекстің 66-бабында көзделген тәртіппен алынған, талап етілген
немесе табыс етілген компьютерлік хабарламаны қамтитын материалдар, фото және кино
түсірілімдер, дыбыс және бейне жазбалар да жатады.
3. Соттың алдында іске қатысатын немесе қатыспайтын тұлғалардан жазбаша
дәлелдемелер талап ету туралы өтініш жасайтын тұлға осы дәлелдемені көрсетуге,
оларды өз бетінше алуға кедергі болатын себептерді, өзі дәлелдемелерді сол
тұлғаларда деп санайтын негіздерін көрсетуге тиіс.
4. Соттың азаматтардан немесе заңды тұлғалардан талап ететін жазбаша
дәлелдемелері тікелей сотқа жіберіледі.
5. Сот жазбаша дәлелдеме талап ету туралы өтініш берген тұлғаға соңынан
сотқа табыс ету үшін алу құқығын беретін сұрату бере алады.
83-бап. Сотқа жазбаша дәлелдемелер табыс ету
міндеттілігі
1. Талап етілген жазбаша дәлелдемелерді табыс ету немесе оны сот белгілеген
мерзімде табыс ету мүмкіндігі жоқ тұлғалар бұл туралы себептерін көрсете отырып,
сотқа хабарлауға міндетті.
2. Сот хабардар етілмеген жағдайда, сондай-ақ соттың жазбаша дәлелдемелерін
табыс ету талабы сот дәлелсіз деп таныған себептер бойынша орындалмаса, іске
қатысушы тұлғалар - он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде, ал соттың қайталама және
одан кейінгі талаптарын орындамаған жағдайда, жиырма айлық есептік көрсеткіш
мөлшерінде айыппұл төлейді. Айыппұл салу өзінде жазбаша дәлелдемені ұстап отырған
тұлғаны сот талап еткен затты беру міндетінен босатпайды.
3. Жазбаша дәлелдемелер, әдетте, түпнұсқа қалпында беріледі. Егер құжаттың
көшірмесі берілсе, сот, қажет болған жағдайда, түпнұсқаның берілуін талап етуге
құқылы.
Қазақстан Республикасының заңнамасында тек электрондық құжатты ғана
пайдалануға жол берілмейтін жағдайларды қоспағанда, электрондық цифрлық
қолтаңбалармен куәландырылған электрондық құжаттар түпнұсқадағы жазбаша құжаттармен
бірдей болады.
Ескерту. 83-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.07.15 N 337-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
84-бап. Жазбаша дәлелдемелерді сақталып тұрған
жерінде қарау және зерттеу
Жазбаша дәлелдемелерді сотқа беру қиын болған ретте сот тиісінше
куәландырылған көшірмелерді және үзінділерді беруді талап ете алады немесе жазбаша
дәлелдемелерді олар сақталып қойылған жерде қарай алады және зерттей алады.
85-бап. Түпнұсқа жазбаша дәлелдемелерді қайтару
1. Түпнұсқа жазбаша дәлелдемелер, сондай-ақ істегі жеке хаттар оларды табыс
еткен тұлғалардың өтініші бойынша сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін оларға
қайтарылуы мүмкін. Бұл орайда істе жазбаша дәлелдемелердің судья куәландырған
көшірмесі қалады.
2. Жазбаша дәлелдемелер соттың шешімі заңды күшіне енгенге дейін, егер сот
мүмкін деп тапса, оларды табыс еткен тұлғаларға қайтарылуы мүмкін.
86-бап. Заттай дәлелдемелер
Егер заттар өзінің сыртқы түрімен, қасиеттерімен немесе өзге де белгілерімен
іс үшін маңызы бар мән-жайды анықтау құралы бола алады деп ұйғаруға негіз болса,
олар заттай дәлелдемелер деп танылады.
87-бап. Заттай дәлелдемелерді сақтау және қарау
1. Заттай дәлелдемелер істе сақталады немесе айрықша тізілім бойынша соттың
заттай дәлелдемелер сақтау камерасына өткізіледі. Сот заттай дәлелдемелерді
өзгеріссіз қалпында сақтауға шара қабылдайды.
2. Сотқа әкелу мүмкін емес заттар тұрған жерінде сақталады. Оларды сот
қарап, хаттамада егжей-тегжейлі сипаттауға, ал қажет болған жағдайда суретке
түсіруге және мөрмен бекітілуге тиіс. Заттай дәлелдемелерді қарау хаттамасы іске
қосып тігіледі.
3. Заттай дәлелдемелерді сақтау жөніндегі шығындар осы Кодекстің 110-бабына
сәйкес тараптар арасында бөлінуі мүмкін.
88-бап. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарау
1. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді сот дереу қарап шығады және
зерттейді, одан кейін оларды қарап шығуға әкелген адамға қайтарады.
2. Мұндай заттай дәлелдемелерді қарап, зерттеу орны мен уақыты туралы іске
қатысушы адамдар, егер олар заттай дәлелдемелерді тұрған жерінде қарау кезінде келе
алса, хабарланады. Хабарланған іске қатысушы адамдардың келмеуі заттай
дәлелдемелерді қарап, зерттеуге кедергі келтірмейді. Қарап шығу және зерттеу
деректері хаттамаға енгізіледі.
3. Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді қарап шығу, оның нәтижелерін жазу осы
Кодекстің 87-бабының екінші және үшінші бөліктерінде көзделген тәртіппен
жүргізіледі.
89-бап. Заттай дәлелдемелерге билік ету
1. Осы Кодекстің 88-бабының бірінші бөлігінде көзделгендерден басқа, заттай
дәлелдемелер соттың шешімі заңды күшіне енгеннен кейін олар алынған адамдарға
қайтарылады немесе сот бұл заттарға құқығын таныған адамдарға беріледі немесе сот
белгілеген тәртіппен өткізіледі.
2. Заң бойынша азаматтардың иелігінде бола алмайтын заттар тиісті ұйымдарға
беріледі.
3. Заттай дәлелдемелер оларды сот қарап шығып зерттегеннен кейін, егер олар
алынған тұлғалар өтініш жасаса және мұндай өтінішті қанағаттандыру істі дұрыс шешу
үшін кедергі келтірмесе, іс жүргізу аяқталғанға дейін оларға қайтарылуы мүмкін.
4. Заттай дәлелдемелерге билік ету мәселелері бойынша сот ұйғарым шығарады.
Ескерту. 55-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
90-бап. Дәлелдеу процесіндегі ғылыми-техникалық
құралдар
1. Іс бойынша дәлелдеу процесінде ғылыми-техникалық құралдарды сот, тараптар,
сондай-ақ сарапшы және маман өздері осы Кодексте көзделген іс жүргізу міндеттерін
атқаруы кезінде пайдалана алады.
2. Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану кезінде жәрдем көрсету үшін сот
маман шақыруы мүмкін.
3. Ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға, егер олар:
1) заңда тікелей көзделсе немесе оның нормалары мен принциптеріне қайшы
келмесе;
2) ғылымилығы жарамды болса;
3) іс бойынша іс жүргізудің тиімділігін қамтамасыз ететін болса;
4) қауіпсіз болса, жол беруге болады деп танылады.
4. Ғылыми-техникалық құралдарды жасырын қолданудың нәтижесі, мұндай
қолдануға заңмен жол берілетін жағдайларды қоспағанда, дәлелдеме ретінде
пайдаланылмайды.
5. Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану тарап ұсынған анықтамамен
белгіленеді немесе ғылыми-техникалық құралдардың деректері, оларды пайдаланудың
шарттары мен тәртібі, бұл құралдар қолданылған объектілер және оларды пайдаланудың
нәтижелері көрсетіле отырып, сот жүргізген тиісті іс жүргізу әрекетінің
хаттамасында не сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
6. Ғылыми-техникалық құралдардың көмегімен алынған құжаттар мен басқа да
материалдарды зерттеу, сақтау және оларға билік ету осы Кодекстің 87 және 89-
баптарында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
Ескерту. 90-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
91-бап. Сараптама тағайындау
1. Сараптама сарапшы арнаулы ғылыми білім негізінде жүргізетін оның
объектілерін зерттеу нәтижесінде іс үшін маңызы бар мән-жайлар анықталуы мүмкін
жағдайда тағайындалады. Азаматтық сот ісін жүргізуге қатысушы өзге адамдардың
мұндай білімінің болуы сотты тиісті жағдайларда сараптама тағайындау қажеттігінен
босатпайды.
2. Істе ревизия, тексеру актілерінің, ведомстволық инспекциялар
қорытындыларының, сондай-ақ мамандардың жазбаша консультацияларының, бағалаушылар
есептерінің болуы сарапшының қорытындысын ауыстырмайды және сол мәселелер бойынша
сот сараптамасын тағайындау мүмкіндігін жоққа шығармайды.
3. Сот сараптаманы тараптың өтініші бойынша және өз бастамасы бойынша
тағайындайды.
4. Сарапшы ретінде арнайы ғылыми білімі бар іске мүдделі емес адам шақырылуы
мүмкін. Сот сараптамасын жүргізу:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын жеке тұлғаларға;
3) заң талаптарына сәйкес бір жолғы тәртіппен өзге де адамдарға тапсырылуы
мүмкін.
5. Іске қатысушы тұлғалар соттан сараптама ісін жүргізуді арнайы қажетті
ғылыми білімі бар нақты адамға тапсыру туралы сұрай алады.
6. Сараптама жүргізу іске қатысушылар ұсынған тұлғалардың біріне тапсырылуы
мүмкін. Соттың сараптама жүргізу тапсырылған адамды шақырту талабы аталған адам
жұмыс істейтін ұйымның басшысы үшін міндетті.
7. Іске қатысушы әрбір адам сарапшының алдына қойылуы тиіс мәселелерді сотқа
қоюға құқылы. Сарапшы қорытынды беруге тиіс мәселелердің түпкілікті шеңберін сот
айқындайды.Ұсынылған мәселелерді қабылдамауды сот дәлелдеуге міндетті. Соттың
сараптама тағайындау туралы ұйғарымына шағым жасалуы және наразылық білдірілуі
мүмкін.
8. Егер тарап сараптама жүргізуге қатысудан жалтарса немесе оны өткізуге
кедергі келтірсе (сараптамаға келмесе, сарапшыларға зерттеу үшін қажетті
материалдар бермесе, сотқа беруге мүмкіндік болмайтын немесе қиындық келтіретін
өзіне тиісті объектілерді зерттеуге мүмкіндік бермесе), ал істің мән-жайлары
бойынша мұндай тараптың қатысуынсыз сараптама жүргізу мүмкін болмаса, сот қай
тараптың сараптамадан жалтарғанына, сондай-ақ ол үшін оның қаншалықты маңызы
барлығына қарай анықтау үшін сараптама тағайындалған фактіні анықталған немесе
жоққа шығарылған деп тануға құқылы.
9. Сараптаманың тағайындалуы туралы сот ұйғарым шығарады.
10. Сараптама тағайындау туралы ұйғарымда: соттың атауы, сараптаманы
тағайындау уақыты, орны; қаралатын іс бойынша тараптардың атауы; сараптаманың түрі;
сараптама тағайындау үшін негіздер; сараптамаға жіберілетін объектілер және олардың
шығу тегі туралы ақпарат, сондай-ақ көрсетілген объектілерді зерттеу барысында
толық немесе ішінара жою; олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгерту
мүмкіндігіне рұқсат; сот сараптамасы органының атауы және (немесе) сот сараптамасын
жүргізу тапсырылған адамның тегі көрсетіледі. Соттың сараптама тағайындау туралы
ұйғарымы ол жіберілген және өз құзыретіне кіретін органдардың немесе адамдардың
орындауы үшін міндетті.
Ескерту. 91-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.11.06 N 251-II, 2010.01.20 №
241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 02.07.2013 № 113-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
91-1-бап. Үлгiлердi алу
1. Судья, егер үлгiлердi зерттеудiң iс үшiн маңызы бар болса, оларды, оның
iшiнде тiрi адамның, мәйiттiң, жануардың, заттың, нәрсенiң қасиеттерiн бейнелейтiн
үлгілердi алуға құқылы.
2. Үлгiлерге материалдардың, заттардың, шикiзаттардың, дайын өнiмнiң
сынамалары да жатады.
3. Үлгiлердi алу туралы дәлелдi ұйғарым шығарылады, онда: үлгiлердi алатын
адам; үлгілер алынуы тиiс адам (ұйыо( � нақты қандай үлгiлер және қандай санда
алынуы тиiс екенi; адам үлгiлердi алу үшiн қашан және кiмге келуi тиiс екенi;
үлгiлер алынғаннан кейiн олардың қашан және кiмге табыс етілуi тиiс екенi
көрсетілуi қажет.
4. Үлгiлердi судьяның жеке өзi алуы, ал қажет болса, егер бұл әрекет үлгiлер
алынатын жынысы басқа адамды жалаңаштап шешiндiрумен байланысты болмаса және ерекше
кәсiби дағдыны талап етпесе, дәрiгердiң немесе басқа маманның қатысуымен алуы
мүмкiн. Өзге жағдайларда үлгілердi судьяның тапсырмасы бойынша дәрiгер немесе басқа
маман алуы мүмкiн.
5. Үлгiлердi алу құқығы судьяда, сарапшыда, дәрiгерде немесе басқа маманда
болады.
6. Yлгiлердi алу сараптамалық зерттеудiң бiр бөлiгi болып табылатын
жағдайларда, оны сарапшы жүргiзуi мүмкiн.
7. Yлгiлер тараптардан, сондай-ақ үшiншi тұлғалардан алынуы мүмкiн.
8. Судья адамды өзiне шақырады, оны, қолхат ала отырып, үлгiлердi алғаны
туралы ұйғарыммен таныстырады, оған және осы iс жүргiзу әрекеттерiне қатысушы өзге
де адамдарға олардың құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiредi.
9. Судьяның жеке өзi немесе маманның қатысуымен қажеттi әрекеттердi
жүргiзедi, үлгiлердi алады, оларды орайды және мөр басады.
10. Yлгiлердi алу нәтижелерi iс жүргiзу әрекеттерiнiң (сот отырысының)
хаттамасында тiркеледi, онда жүргiзiлу ретiн сақтай отырып, үлгiлердi алу үшiн
жасалған әрекеттер, бұл ретте қолданылған ғылыми-зерттеу және басқа да әдiстер мен
рәсiмдер, сондай-ақ үлгiлердiң өздерi жазылады.
Ескерту. 91-1-баппен толықтырылды - ҚР 2006.07.04 N 151 Заңымен.
91-2-бап. Дәрiгердiң немесе басқа маманның,
сондай-ақ сарапшының үлгiлердi алуы
1. Судья өзiнен үлгілер алынуға тиiс адамды, сондай-ақ тиiстi тапсырмасы
бар ұйғарымды дәрiгерге немесе басқа маманға жiбередi. Ұйғарымда осы iс жүргiзу
әрекетiне барлық қатысушылардың құқықтары мен мiндеттерi көрсетiлуi тиiс.
2. Дәрiгер немесе басқа маман судьяның тапсырмасы бойынша қажеттi
әрекеттердi жүргiзедi және үлгілердi алады. Yлгiлер оралады және мөр басылады, одан
кейiн дәрiгер немесе басқа маман жасаған ресми құжатпен бiрге судьяға жiберiледi.
3. Сарапшы зерттеу процесiнде сынақ үлгiлер дайындауы мүмкiн, бұл туралы ол
қорытындыда хабарлайды.
4. Судья мұндай үлгiлердi дайындау кезiнде қатысуға құқылы, оны өзi жасайтын
хаттамада көрсетедi.
5. Сарапшы зерттеу жүргiзгеннен кейiн үлгiлердi оралған және мөр басылған
түрде өзiнiң қорытындысына қоса тiркейдi.
6. Егер үлгiлердi судьяның тапсырмасы бойынша маман немесе сарапшы алған
болса, онда ол ресми құжат жасап, оған iс жүргiзу әрекетiне барлық қатысушылар қол
қояды және iс материалдарына қоса тiркеу үшiн судьяға берiледi.
7. Алынған үлгiлер оралған және мөр басылған түрде хаттамаға қоса тiркеледi.
Ескерту. 91-2-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2006.07.04. N
151 Заңымен.
91-3-бап. Үлгiлердi алу кезiнде тұлғаның құқықтарын
қорғау
Үлгілердi алу әдiстерi мен ғылыми-техникалық құралдары адамның өмірі мен
денсаулығы үшін қауіпсіз болуы тиіс. Қатты ауыру сезінуін тудыратын күрделi
медициналық рәсiмдердi немесе әдiстердi қолдануға үлгiлер алынуға тиiстi адам
жазбаша келiсiм бергенде ғана, ал егер ол кәмелетке толмаған немесе психикалық
аурумен ауыратын болса, бұған қоса оның заңды өкiлдерiнiң де келiсiмiмен жол
берiледi.
Ескерту. 91-3-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2006.07.04. N
151 Заңымен.
92-бап. Сарапшының құқықтары мен міндеттері
1. Сарапшының: сараптама нысанасына қатысты іс материалдарымен танысуға;
қорытынды беру үшін қажетті қосымша материалдарды өзіне беру туралы өтінішті
мәлімдеуге; соттың рұқсатымен іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге және сот отырысына
қатысуға және оларға қатысушы адамдарға сараптама нысанасына қатысты сұрақтар
қоюға; өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде
сот отырысының хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық
және дұрыс көрсетілуіне қатысты хаттамаларға енгізілуге тиісті ескертпелер жасауға;
сот сараптамасын тағайындаған соттың келісімі бойынша сот-сараптамалық зерттеу
барысында анықталған, азаматтық іс үшін маңызы бар, сараптама тағайындау туралы
ұйғарымда қамтылған мәселелердің шегінен тыс мән-жайлар бойынша өз құзыреті шегінде
қорытынды беруге; ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және
айғақтар беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыдан бас тартуды
мәлімдеуге; сараптама жүргізу кезінде соттың және іс жүргізуге қатысушы өзге де
адамдардың өзінің құқықтарына нұқсан келтіретін шешімдері мен әрекеттеріне шағым
жасауға; сараптама жүргізу кезінде шеккен шығыстарға өтем және егер сот
сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса,
орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
2. Сарапшы: соттан бөлек, іске қатысушы адамдармен сараптама жүргізуге
байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге; сараптамалық зерттеу үшін
материалдарды дербес жинауға; егер сараптама тағайындаған соттың бұған арнайы
рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға, олардың сыртқы түрін
немесе негізгі қасиеттерін өзгертуге әкеп соғуы мүмкін зерттеулер жүргізуге құқылы
емес.
3. Сарапшы: соттың шақыртуы бойынша келуге; өзіне ұсынылған объектілерге жан-
жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге; өзінің алдына қойылған мәселелер
бойынша негізделген жазбаша қорытынды беруге; осы Кодекстің 97-бабында көзделген
жағдайларда, қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін еместігі
туралы дәлелді жазбаша хабарлама жасауға және оны сотқа жіберуге; жүргізілген
зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге;
зерттеліп жатқан объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге; істің мән-жайы туралы
мәліметтерді және сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де
мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
4. Сарапшы көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда көзделген қылмыстық
жауаптылықта болады.
5. Сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің
сипатына қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан және көрінеу жалған
қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.
Ескерту. 92-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
93-бап. Сараптама жүргізу тәртібі
1. Сараптама сотта немесе зерттеу сипатына не сот отырысында зерттеу үшін
объектілерді жеткізудің мүмкін еместігіне немесе қиындығына қарай соттан тыс
жүргізіледі. Сараптама жүргізілген кезде сараптама тағайындаған соттың рұқсатымен
сараптама объектілері зерттеу жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты қажет
болса, сол шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдаланылуы мүмкін. Аталған рұқсат сот
сараптамасын тағайындау туралы ұйғарымда немесе сот сарапшысының өтінішін
қанағаттандыру туралы не оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы дәлелді
ұйғарымда қамтылуға тиіс.
2. Сараптамалық зерттеу объектілерінің дұрыстығына және жол берілгендігіне
сот кепілдік береді.
3. Сараптамалық зерттеу объектілері, егер олардың көлемдері және қасиеттері
мүмкіндік берсе, сарапшыға буып-түйілген және мөрмен бекітілген күйінде беріледі.
Қалған жағдайларда сараптаманы тағайындаған сот сарапшыны зерттеу объектілері
орналасқан жерге жеткізуді, оларға кедергісіз кол жеткізуді және зерттеу жүргізу
үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге тиіс.
4. іске қатысушы адамдар сараптама жүргізу кезінде, осындай қатысу соттан тыс
сараптама жүргізу кезінде сарапшылардың қалыпты жұмысына кедергі келтіретін
жағдайларды қоспағанда, қатысуға құқылы. Сот іске қатысушы адамдардың сараптама
жүргізу кезінде қатысуы туралы өтінішті қанағаттандырған жағдайда, аталған
адамдарға сараптама жүргізілетін орын мен уақыт туралы хабарланады.
Хабарландырылған адамдардың келмеуі сараптама жүргізуге кедергі келтірілмейді.
5. Соттан тыс сараптама жүргізу кезінде іске қатысушы адамдар қатысқан
жағдайда, сот приставының міндетті түрде қатысуын сот айқындайды.
6. Сараптама жүргізу сот сараптамасы органына тапсырылған кезде, сот
сараптама тағайындау туралы ұйғарымды және қажетті материалдарды оның басшысына
жібереді. Сараптаманы сот сараптамасы органының ұйғарымда көрсетілген қызметкері
жүргізеді. Егер сараптама тағайындау туралы ұйғарымда нақты сарапшы көрсетілмесе,
оны таңдауды сот сараптамасы органының басшысы жүзеге асырады, бұл туралы сараптама
тағайындаған сотқа хабарлайды.
7. Сот сараптамасы органының басшысы: осы сот сараптамасы органында қажетті
арнаулы ғылыми білімі бар сарапшы болмаса, осы сот сараптамасы органының
материалдық-техникалық базасы мен жағдайы нақты сараптама міндеттерін шешуге
мүмкіндік бермесе; сарапшының алдына қойылған мәселелер оның құзыретінің шегінен
тыс болса; сараптама жүргізуге арналған материалдар осы Кодексте көзделген талаптар
бұзыла отырып ұсынылса, дәлелдерді көрсете отырып, сотқа сараптама тағайындау
туралы ұйғарымды орындамастан, оны жүргізу үшін ұсынылған объектілерді қайтаруға;
сот алдында осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдарды, егер олардың
арнаулы ғылыми білімі қорытынды беру үшін қажет болса, сот сарапшылары
комиссиясының құрамына енгізу туралы өтініш жасауға құқылы.
Сот сараптамасы органы басшысының заңда көзделген өзге құқықтары да бар.
8. Сот сараптамасы органының басшысы: сот сараптамасын жүргізу үшін қажетті
объектілерді оны тағайындау туралы ұйғарымсыз талап етіп алдыруға; оны жүргізуге
осы мекемеде жұмыс істемейтін адамдарды соттың келісімінсіз дербес тартуға;
сарапшыға нақты сараптама бойынша қорытындылардың мазмұнын алдын ала шешетін
нұсқаулар беруге құқылы емес.
9. Сот сараптамасы органының басшысы: сот сараптамасын тағайындау туралы
ұйғарымды және зерттеу объектілерін алысымен, заңның талаптарын ескере отырып, осы
сот сараптамасы органының нақты сот сарапшысына немесе сот сарапшылары комиссиясына
жүргізуді тапсыруға; сот сарапшысының тәуелсіздігі принципін бұзбастан сот
сараптамасын жүргізу мерзімінің сақталуына, жүргізіліп жатқан зерттеулердің жан-
жақтылығына, толықтығы мен объективтілігіне, сот сараптамасы объектілерінің
сақталуын қамтамасыз етуге бақылауды қамтамасыз етуге; сот сараптамасын жүргізуді
ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеуге міндетті.
10. Егер сараптама жүргізуді сот сараптамасы органының қызметкері болып
табылмайтын адамға тапсыру ұйғарылса, сот оны тағайындау туралы ұйғарым
шығарылғанға дейін оның жеке басына және сарапшыдан бас тартуға осы Кодекстің 41-
бабында көзделген негіздердің жоқ екендігіне көз жеткізуге тиіс.
11. Сот сараптама тағайындау туралы ұйғарым шығарады, оны сарапшыға
тапсырады, оған осы Кодекстің 92-бабында көзделген құқықтары мен міндеттерін
түсіндіреді және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы
ескертеді. Сот осы іс-әрекеттердің орындалуы жөнінде сараптама тағайындау туралы
ұйғарымға белгі қояды, ол сарапшының қолымен куәландырылады. Сарапшы жасаған
мәлімдеме және оның өтініші дәл осылайша бекітіледі. Сот сарапшының өтінішін
қабылдамау туралы дәлелді ұйғарым шығарады.
12. Сараптама жүргізуге байланысты шығыстарды өтеу, сондай-ақ сарапшының
еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 108-бабының ережелері бойынша жүргізіледі.
Ескерту. 93-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
94-бап. Жеке және комиссиялық сараптама
1. Сараптама жүргізуді сарапшы жеке не сарапшылар комиссиясы жүзеге
асырады.
2. Комиссиялық сараптама күрделі сараптамалық зерттеулер жүргізу қажет
болған жағдайларда тағайындалады және оны бір мамандықтағы кемінде екі сарапшы
жүргізеді.
3. Комиссиялық сот сараптамасы жүргізілген кезде сот сарапшыларының
әрқайсысы сот-сараптамалық зерттеуді толық көлемінде тәуелсіз және дербес
жүргізеді. Сараптамалық комиссияның мүшелері алынған нәтижелерді бірлесіп талдайды
және ортақ пікірге келе отырып, қорытындыға қол қояды не қорытынды берудің мүмкін
еместігі туралы хабарламаға қол қояды. Сарапшылар арасында келіспеушілік болған
жағдайда олардың әрқайсысы немесе сарапшылардың бір бөлігі жеке қорытынды береді не
пікірі комиссияның басқа мүшелерінің қорытындысымен сәйкес келмейтін сарапшы
пікірін қорытындыда жеке тұжырымдайды.
4. Соттың комиссиялық сараптама жүргізу туралы ұйғарымы сот сараптамасы
органының басшысы үшін міндетті болып табылады. Сот сараптамасы органының басшысы
табыс етілген материалдар бойынша комиссиялық сараптама жүргізу туралы өз бетінше
шешім қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға құқылы.
Ескерту. 94-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
95-бап. Кешенді сараптама
1. Кешенді сараптама іс үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау үшін әртүрлі
білім саласының негізінде зерттеулер жүргізу қажет болған жағдайларда тағайындалады
және оны мамандығы әртүрлі сарапшылар өздерінің құзыреті шеңберінде жүргізеді.
2. Кешенді сараптаманың қорытындысында әрбір сарапшының қандай зерттеуді,
оны қандай көлемде жүргізгені және оның қандай қорытындыға келгені көрсетілуге
тиіс. Әрбір сарапшы қорытындының осы зерттеулер мазмұндалған бөлігіне қол қояды.
3. Әрбір сарапшы жүргізген зерттеулер нәтижелерінің негізінде олар анықтау
үшін сараптама тағайындалған мән-жайлар туралы ортақ қорытынды (қорытындылар)
тұжырымдайды. Ортақ қорытындыны (қорытындыларды) алынған нәтижелерді бағалауға
құзыреті бар сарапшылар ғана тұжырымдайды және оған қол қояды. Егер комиссияның
түпкілікті қорытындысына немесе оның бір бөлігінде сарапшылардың бірі (жекелеген
сарапшылар) анықтаған фактілер негіз болса, онда бұл туралы қорытындыда көрсетілуге
тиіс.
4. Сарапшылар арасында келіспеушіліктер болған жағдайда зерттеулердің
нәтижелері осы Кодекстің 94-бабының үшінші бөлігіне сәйкес ресімделеді.
5. Сот сараптамасы органына тапсырылған кешенді сараптама жүргізуді
ұйымдастыру оның басшысына жүктеледі. Сот сараптамасы органының басшысы сондай-ақ
табыс етілген материалдар бойынша кешенді сараптама жүргізу туралы өз бетінше шешім
қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға құқылы.
96-бап. Сарапшының қорытындысы
1. Сарапшының қорытындысы - сот немесе тараптар сарапшының алдына қойған
мәселелер бойынша сараптама объектілерін арнаулы ғылыми білімді пайдалана отырып
жүргізілген зерттеуге негізделіп, осы Кодексте көзделген жазбаша нысанда ұсынылған
қорытындылар.
2. Сарапшы (сарапшылар) қажетті зерттеулер жүргізгеннен кейін оның
нәтижелерін ескере отырып, өз атынан қорытынды жасайды, оны өз (өздерінің) қол
қоюымен және жеке мөрімен куәландырып, сараптама тағайындаған сотқа жібереді.
Сараптаманы сот сараптамасы органы жүргізген жағдайда сарапшының (сарапшылардың)
қолы аталған органның мөрімен расталады.
3. Сарапшының қорытындысында: оның ресімделген күні, сараптаманың жүргізілген
мерзімдері және орны; сот сараптамасын жүргізудің негіздері; сот туралы мәліметтер,
сараптама жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сарапшы
(сарапшылар) туралы мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты, білімі, мамандығы,
мамандығы бойынша жұмыс стажы, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, атқаратын
қызметі); көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы өзінің
ескертілгені туралы сарапшының қолымен куәландырылған белгі; сарапшының
(сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер: сараптама жүргізу кезінде процеске
қатысқан қатысушылар және олар берген түсіндірмелер туралы мәліметтер; зерттеу
объектілері; пайдаланылған әдістемелер көрсетіле отырып, зерттеулердің мазмұны мен
нәтижелері; жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін бағалау, сарапшының
(сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша қорытындылардың негіздемесі мен
тұжырымы көрсетілуге тиіс.
4. Егер осы Кодекстің 97-бабында көрсетілген мән-жайлар зерттеу барысында
анықталса, қорытындыда қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап
берудің мүмкін еместігінің негіздемесі қамтылуға тиіс.
5. Осы баптың екінші бөлігінде көзделген тәртіппен куәландырылған, сарапшының
қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер
және басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі
болып табылады. Сондай-ақ қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның
ішінде үлгілер қоса берілуге тиіс.
6. Осы Кодекстің 98-1-бабында көзделген тәртіппен жүргізілген жауап алу
барысында сарапшының берген айғақтары ол бұрын берген қорытындыны түсіндіру,
толықтыру не нақтылау бөлігінде ғана дәлелдемелер болып табылады.
7. Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті болып табылмайды, алайда оның
қорытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.
Ескерту. 96-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
97-бап. Қорытынды берудің мүмкін еместегі туралы
хабарлама
Егер сарапшының зерттеу жүргізгенге дейін оның алдына қойылған мәселелер
өзінің арнайы білімдерінің шегінен тыс екеніне не оған ұсынылған материалдар
қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және олардың толықтырылуы
мүмкін емес екеніне, не ғылым мен сараптама практикасының жай-күйі қойылған
сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік бермейтініне көзі жетсе, ол қорытынды берудің
мүмкін еместегі туралы дәлелді хабарлама жазып, оны сотқа жібереді.
98-бап. Қосымша және қайталама сараптама
1. Қосымша сараптама қорытынды жеткілікті түрде айқын немесе толық
болмаған, сондай-ақ алдыңғы зерттеуге байланысты қосымша мәселелерді шешу
қажеттілігі туындаған кезде тағайындалады.
2. Қосымша сараптама жүргізу сол сарапшының өзіне немесе басқа сарапшыға
тапсырылуы мүмкін.
3. Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорытындысы жеткілікті түрде
негізделмеген не оның қорытындылары күмән тудырған, не сараптама жүргізудің іс
жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол объектілерді зерттеу және дәл сол
мәселелерді шешу үшін тағайындалады.
4. Қайталама сараптама тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың
нәтижелеріне келіспеудің дәлелдері келтірілуге тиіс.
5. Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар комиссиясына тапсырылады. Алдыңғы
сараптаманы жүргізген сарапшылар қайталама сараптама жүргізілген кезде қатысып,
комиссияға түсініктемелер бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және
қорытынды жасауға қатыспайды.
6. Қосымша және қайталама сараптама жүргізу тапсырылған кезде сарапшыға
(сарапшыларға) алдыңғы сараптамалардың қорытындылары табыс етілуге тиіс.
7. Егер екінші немесе реті бойынша келесі сараптама бірнеше негіздер бойынша
тағайындалып, олардың бірі - қосымша, ал басқалары қайталама сараптамаға жататын
болса, мұндай сараптама қайталама сараптама жүргізу ережелері бойынша жүргізіледі.
Ескерту. 98-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
98-1-бап. Сарапшыдан жауап алу
1. Сарапшыдан жауап алу, егер сарапшының қорытындысы жеткілікті түрде айқын
болмаса, толықтыру үшін қосымша зерттеулер жүргізу талап етілмейтін олқылықтары
болса немесе сарапшы қолданған әдістер мен терминдерді нақтылау қажет болса, оның
қорытындысы жарияланғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.
2. Сарапшыдан тірі адамдарға қатысты сот-психиатриялық, сондай-ақ сот-
медициналық сараптама жүргізуге байланысты оған белгілі болған, оның қорытындысына
қатысты емес мән-жайлар бойынша жауап алуға болмайды.
3. Өтініші бойынша сараптама тағайындалған тарап сарапшыдан бірінші болып
жауап алады.
4. Егер сараптама тараптар арасындағы келісім бойынша немесе соттың бастамасы
бойынша жүргізілсе, сарапшыға бірінші болып талапкер, содан кейін жауапкер сұрақтар
қояды.
5. Сот жауап алудың кез келген сәтінде сарапшыға сұрақ қоюға құқылы.
Ескерту. Кодекс 98-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
99-бап. Маманды іс жүргізу әрекеттеріне
қатыстыруға тарту
1. Сот ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға консультациялар
(түсiндiрмелер) беру және көмектесу арқылы дәлелдемелердi жинауда, зерттеуде және
бағалауда жәрдем көрсету мақсатында сот отырысына немесе iс жүргiзу әрекеттерiне
қатыстыру үшiн iстiң нәтижесiне мүдделi емес, арнаулы білiмi бар кәмелетке толған
адамды маман ретiнде тартуы мүмкiн.
Сот тараптың өтініші бойынша да мамандарды тартуға құқылы. Iске қатысатын
адамдар арнаулы бiлiмi бар нақты адамды маман ретiнде тарту туралы сотқа өтiнiш
жасай алады.
2. Маманды тағайындау сот ұйғарымымен ресімделеді.
3. Маман ретінде шақырылған адамның: өзінің шақырылуы мақсатын білуге; егер
арналуы білімі мен дағдысы болмаса, іс бойынша іс жүргізуге қатысудан бас тартуға;
соттың рұқсатымен іс жүргізу әрекетіне қатысушыларға сұрақтар беруге; іс жүргізу
әрекетіне қатысушылардың назарын дәлелдемелердi жинауға, зерттеуге және бағалауға
жәрдем көрсету кезінде, ғылыми-техникалық құралдарды қолдану, сараптама тағайындау
үшін материалдарды дайындау кезінде өзінің іс-әрекетіне байланысты мән-жайларға
аударуға; өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы
хаттамасының тиісті бөлігімен танысуға және өзінің қатысуымен жүргізілген
әрекеттердің барысы мен нәтижелері көрсетілуінің толымдығы мен дұрыстығына қатысты
хаттамаға енгізілуге тиісті мәлімдемелер мен ескертпелер жасауға; соттың іс-
әрекетіне шағым жасауға; өзінің іс жүргізу әрекеттеріне қатысуға байланысты өзіне
келтірілген шығындарға өтем және іс бойынша іс жүргізуге қатысу оның қызметтік
міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмыс үшін сыйақы алуға құқығы
бар.
4. Маман болып тағайындалған адам: соттың шақыруы бойынша келуге; арнаулы
білімді, дағдылар мен ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып, іс жүргізу
әрекеттерін жүргізуге және сот ісін қарауға қатысуға; консультациялар беруге, өзі
орындаған әрекеттер бойынша түсініктемелер беруге міндетті.
Ескерту. 99-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2006.07.04. N
151 Заңымен.
8-тарау. Сот шығындары
100-бап. Сот шығындары ұғымы және олардың құрамы
Сот шығындары мемлекеттік баж бен іс жүргізуге байланысты шығындардан тұрады.
101-бап. Мемлекеттік баж
Мемлекеттік бажды төлеудің тәртібі мен мөлшері Қазақстан
Республикасының Салық кодексiнде белгіленеді.
Ескерту. 101-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24.
N 276 Заңымен .
102-бап. Талап қою бағасы
1. Талап қою бағасы:
1) ақша қаражатын өндіріп алу туралы талап қоюларда - өндірілетін сомамен;
2) мүлікті талап ету туралы талап қоюларда - талап ету кезінде мүліктің
тұрған жерінде нарық бағасы бойынша анықталатын, табылған мүліктің құнымен;
3) алименттер өндіріп алу туралы талап қоюларда - бір жыл ішіндегі
төлемдердің жиынтығымен;
4) мерзімді төлемдер мен оларды беру туралы талап қоюларда - барлық төлемдер
мен берулердің жиынтығымен, бірақ үш жылдан аспайтын жиынтығымен;
5) мерзімсіз және өмір бойы төлемдер мен берулер туралы талап қоюларда - үш
жыл ішіндегі төлемдер мен берулердің жиынтығымен;
6) төлемдерді немесе берулерді азайту немесе көбейту туралы талап қоюларда -
өтінуші азайтуға немесе көбейтуге үміт артатын жалпы сомамен, бірақ бір жылдан
аспайтын сомамен;
7) төлемдер мен берулерді тоқтату туралы талап қоюларда - қалған төлемдер
мен берулердің жиынтығымен, бірақ бір жылдан аспайтын жиынтығымен;
8) мүліктік жалдау (жалға алу) шартын мерзімінен бұрын бұзу туралы талап
қоюларда - шарттың (келісім-шарттың) қолданылуының қалған мерзімінде мүлікті
пайдаланғаны үшін төленетін төлемдердің жиынтығымен, бірақ үш жылдан аспайтын
жиынтығымен;
9) азаматтар мен заңды тұлғаларға тиесілі құрылыстарға меншік құқығы туралы
талап қоюларда - талап қою жасалған күнгі құрылыс тұрған жердегі нарық бағасы
бойынша белгіленген құрылыс құнымен айқындалады, бірақ ол түгендеу бағасынан кем
болмауға, немесе ол болмаған кезде - сақтандыру шарты бойынша бағалаудан төмен
болмауға, ал ұйымдарға тиесілі құрылыстар үшін құрылыстың баланстық бағасынан төмен
болмауға тиіс бағасымен;
10) бірнеше дербес талаптардан тұратын талап қоюларда - барлық талаптардың
ортақ сомасымен айқындалады.
2. Талап қоюдың бағасын талап қоюшы көрсетеді. Көрсетілген бағаның табылған
мүліктің шын мәніндегі бағасына анық сәйкес келмеген жағдайда талап қою бағасын
талап арызын қабылдау кезінде судья айқындайды.
103-бап. Мемлекеттік бажды қосымша төлеу
1. Талап қою кезінде оның бағасын анықтау қиын болған жағдайда мемлекеттік
баж мөлшерін сот істі шешу кезінде анықтаған талап қою бағасына сәйкес келетін
бажды кейіннен қосымша өндіріп алу арқылы судья алдын ала белгілейді.
2. Істі қарау кезінде талап қою мөлшері ұлғайған жағдайда, баждың
жетіспейтін сомасын талап қоюшы талаптың көбейген бағасына сәйкес қосымша төлейді.
104-бап. Мемлекеттік баж төлеуден босату
1. Мемлекеттік баж төлеуден босату Қазақстан Республикасының Салық
кодексiнде көзделген негіздер бойынша жүзеге асырылады.
2. <*>
3. Осы Кодекстің 55, 56-баптарында аталған адамдар өздері қойған талаптан
бас тартқан жағдайда мүддесінде осы талап қойылған талапкер, егер ол талапты
қарауды талап етсе және мемлекеттік бажды төлеуден босатылмаса, жалпы тәртіппен
мемлекеттік бажды төлеуге міндетті.
Ескерту. 104-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.12.24 N 276, 2004.12.13 N
11 (күшіне ену тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
105-бап. <*>
Ескерту. 105-бап алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2004.12.13. N 11
(күшіне ену тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
106-бап. Мемлекеттік бажды қайтару
Мемлекеттік бажды қайтару тәртібі Қазақстан Республикасының Салық кодексінде
айқындалады.
Ескерту. 106-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.07.21 № 467-IV (2011.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен
107-бап. Іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындар
Іс бойынша іс жүргізуге байланысты шығындарға:
1) куәгерлерге, сарапшыларға және мамандарға төленуге тиісті сомалар;
2) сол жерде қарау жүргізілуге байланысты шығындар;
3) заттай дәлелдемелерді сақтауға байланысты шағындар;
4) жауапкерді іздестіру жөніндегі шығындар;
5) іс бойынша жарияланымдар мен хабарландыруларға байланысты шығындар;
6) тараптарға хабарлау және оларды сотқа шақыру жөніндегі шығындар;
7) тараптар мен үшінші тұлғалардың жолақысы және олардың сотқа келуіне
байланысты шеккен тұрғын жайды жалға алу жөніндегі шығындар;
8) өкілдердің көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығындар;
9) соттың шешімдерін, үкімдерін, ұйғарымдарын және қаулыларын орындауға
байланысты шығындар;
10) сот қажет деп таныған өзге де шығындар жатады.
108-бап. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және
аудармашыларға төленуге тиісті сомалар
1. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға сотқа келуге
байланысты оларға келтірілген жол ақысы, бөлме жалдау жөніндегі шығындар өтеледі
және іссапарға жіберілген адамдар үшін белгіленген мөлшерде тәулікақы төленеді.
Сарапшы мен маманға сондай-ақ оларға тиесілі химиялық реактивтер мен тапсырылған
жұмысты орындау кезінде олар жұмсаған басқа да шығын материалдарының құны, сонымен
бірге олардың жұмысты орындау үшін құрал-жабдықтарды, коммуналдық қызметтерді
пайдаланғаны және машиналық уақытты тұтынғаны үшін төлеген ақысы өтеледі.
2. Куә ретінде сотқа шақырылған жұмыс істейтін адамдарға сотқа келуге
байланысты олардың болмаған уақыты үшін жұмыс істейтін жері бойынша орташа жалақысы
сақталады. Еңбек қатынастарында тұрмаған куәлар өздерін әдеттегі айналысып жүрген
істерінен алаңдатқаны үшін іс жүзіндегі уақыт шығындары ескеріліп және заңда
белгіленген бір айлық жалақының ең төменгі мөлшері негізге алына отырып, өтемақы
алады.
3. Сарапшылар мен мамандар, егер бұл жұмыс олардың қызметтік міндеттерінің
шеңберіне кірмейтін болса, соттың тапсырмасы бойынша өздері орындаған жұмыс үшін
сыйақы алады. Сыйақының мөлшерін тараптармен келісім бойынша сот анықтайды.
4. Сот сараптамасы органдары жүргізген сараптаманың ақысын төлеу Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
5. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға сомаларды, сондай-ақ сот сараптамасы
органы жүргізген сараптамаға ақыны тиісті өтініш берген тарап төлейді. Егер аталған
өтінішті екі тарап берсе немесе куәні шақырту, сараптаманы тағайындау, маманды
тарту соттың бастамасы бойынша жүргізілсе, талап етіліп отырған соманы тараптар тең
бөліп төлейді.
6. Егер бұл жұмыс сарапшылар мен мамандардың қызметтік міндеттерінің
шеңберіне кірмесе, соттың тапсырмасы бойынша істеген жұмыстары үшін оларға төленуге
тиесілі сомаларды тиісті өтініш жасаған тарап сот депозитіне алдын ала төлеп қояды.
Сыйақының мөлшерін тараптармен келісім бойынша сот белгілейді.
7. Сот сараптамасы органы сараптама жүргiзгенi үшiн төленуге тиiс сомаларды
тиiстi өтiнiш жасаған тарап, не өзiне сот осындай мiндеттеме жүктеген тарап алдын
ала төлеу нысанында тиiстi бюджетке енгiзедi.
8. Бір немесе екі тарап шығындарды төлеуден босатылған жағдайда сарапшылар
мен мамандарға тиесілі сомаларды төлеу республикалық бюджеттің есебінен
жүргізіледі.
Ескерту. 108-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2006.07.05.
N 165 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
109-бап. Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және
аудармашыларға тиесілі сомаларды төлеу
1. Куәларға, сарапшыларға және мамандарға тиесілі сомаларды олар өз
міндеттерін орындағаннан кейін Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сәйкес
ашылған шоттан сот төлейді.
2. Аудармашыларға тиесілі сомаларды төлеу республикалық бюджеттің есебінен
жүргізіледі. Сыйақының мөлшерін тиісті еңбекке ақы төлеудің қолданылып жүрген
нормаларын негізге ала отырып сот белгілейді.
Ескерту. 109-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2006.07.05.
N 165 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
110-бап. Сот шығындарын тараптардың арасында бөлу
1. Пайдасына шешім шығарылған тарапқа, бұл тарап сот шығындарын төлеуден
босатылса да, басқа тараптан іс бойынша жұмсалған барлық шығындарды сот алып
береді. Егер талап қою ішінара қанағаттандырылса, онда шығындар талап қоюшыға
қойылған талаптардың сот қанағаттандырған мөлшеріне бара-бар, ал жауапкерге - талап
қою талаптарының талап қоюшыға бас тартылған бөлігіне бара-бар беріледі.
2. <*>
3. Егер жоғары сатыдағы сот істі жаңадан қарауға берместен шығарылған
шешімді өзгертсе немесе жаңа шешім шығарса, ол тиісінше сот шығыстарын бөлуді де
өзгертеді.
Ескерту. 110-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен.
111-бап. Өкілдің көмегіне ақы төлеу жөніндегі
шығындарды өтеу
1. Пайдасына шешім шығарылған тарапқа сот процеске қатысушы өкілдің көмегіне
ақы төлеу жөніндегі өзіне екінші тарап келтірген шығындарды іс жүзінде өзі шеккен
шығындар мөлшерінде басқа тараптан алып береді. Ақшалай талап бойынша бұл шығындар
қойылған талаптың қанағаттандырылған бөлігінің он процентінен аспауға тиіс.
2. Егер адвокат заң көмегін тарапқа судьяның (соттың) ұйғарымы негізінде
тегін көрсетсе, сот осы бапта көрсетілген шығыстарды заң көмегін тегін көрсеткен
адвокаттың пайдасына өндіріп береді.
Ескерту. 111-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.28 N 523-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
112-бап. Уақыт ысырабынан келтірілген залалдарды
өндіріп алу
Көрінеу теріс пиғылымен негізсіз талап қойған немесе қойылған талапқа қарсы
дау білдірген не істі дұрыс және тез қарап, шешуге үнемі қарсы әрекет жасаған
тараптан сот екінші тараптың пайдасына іс жүзінде уақыт ысырабынан келтірілген
өтемақыны өндіріп алуы мүмкін. Өтемақы мөлшерін нақты мән-жайларды ескере келіп,
осы жердегі тиісті еңбекке ақы төлеудің қолданылып жүрген нормасын негізге ала
отырып, сот белгілейді.
113-бап. Талап қоюдан бас тарту, бітімгершілік келісімі
немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен
реттеу туралы келісім кезінде сот шығындарын
бөлу
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Талап қоюшы талап қоюдан бас тартқан кезде оның шығарған шығындарын
жауапкер өтемейді. Егер талап қоюшы талап қоюдан кейін оларды жауапкердің ерікті
түрде қанағаттандыруы нәтижесінде өзінің талаптарын қолдаудан бас тартса, сот талап
қоюшының өтінуі бойынша жауапкерден талап қоюшы шеккен бүкіл сот шығындарын және
өкілдің көмегіне ақы төлеу жөніндегі шығындарды өндіріп алады.
2. Егер тараптар бітімгершілік келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімді жасау кезінде сот шығындары мен өкілдің көмегіне
ақы төлеу жөніндегі шығындарды бөлу тәртібін көздемесе, сот бұл мәселелерді осы
Кодекстің 111, 115-баптарында жазылған ережелерге лайықтап шешеді.
Ескерту. 113-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
114-бап. Тегін заң көмегін көрсету
1. Істі сот талқылауына дайындаған кезде судья немесе істі қараған кезде сот
заңда көзделген мынадай:
1) асыраушысының қайтыс болуы, жұмыспен байланысты мертігуі немесе
денсаулығының өзгедей зақымдануы арқылы келтірілген зиянды өтеу туралы дауларды
қараған;
2) Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен оларға теңестірілген адамдар, мерзімді
қызметтегі әскери қызметшілер, І және ІІ топтардағы мүгедектер, жасы бойынша
зейнеткерлер болып табылатын қуынушылар мен жауапкерлер үшін кәсіпкерлік қызметке
байланысты емес дауларды қараған жағдайларда тұлғаны заң көмегіне ақы төлеуден және
өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеуден толық босатуға және оларды бюджет
қаражаты есебіне жатқызуға міндетті.
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, адвокат көрсеткен,
кепілдік берілген заң көмегіне ақы төлеу және өкілдік етуге байланысты шығыстарды
өтеу Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен және мөлшерлерде жүзеге
асырылады.
3. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, тұлғаның заң көмегіне
ақы төлеуден босату және оның атынан өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеу
туралы өтінішхатына осы тұлғаның заң көмегін тегін алу құқығын растайтын құжаттар
мен басқа да дәлелдемелер қоса тіркелуге тиіс.
4. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, судья немесе сот
өтінішхатты қарау нәтижесі бойынша тұлғаны мемлекет кепілдік берген заң көмегіне
ақы төлеуден және оның атынан өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеуден босату
туралы не өтінішхатты қанағаттандырудан бас тарту туралы дәлелденген ұйғарым
шығарады.
5. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, соттың немесе судьяның
тұлғаны заң көмегіне ақы төлеуден және оның атынан өкілдік етуге байланысты
шығыстарды өтеуден босату туралы ұйғарымы дереу облыстың, республикалық маңызы бар
қаланың, астананың адвокаттар алқасына немесе оның құрылымдық бөлімшелеріне
жіберіледі, олар сот белгілеген мерзімде адвокаттың сотқа қатысуын қамтамасыз етуге
міндетті.
Ескерту. 114-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 N 123-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
115-бап. Тараптарға сот шығындарын өтеу
1. Осы Кодексте көзделген жағдайларда сотқа басқа тұлғалар мен мемлекеттің
құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау туралы
өтініштермен жүгінген тұлғаларға талап қоюдан толық немесе ішінара бас тартылған
кезде (осы Кодекстің 55 және 56-баптары), жауапкерге республикалық бюджеттің
қаражатынан олар жұмсаған сот шығындары толық немесе қойылған тараптардың талап
қоюшыға бас тартылған бөлігіне бара-бар өтеледі.
2. Мүлікті тыйым салудан босату туралы талап қою қанағаттандырылған
жағдайда талап қоюшыға ол жұмсаған сот шығындары республикалық бюджеттің
қаражатынан өтеледі.
116-бап. Сот шығындарын мемлекетке өтеу
1. Төлеуден талап қоюшы босатылған істі қарауға байланысты шығындар мен
мемлекеттік баж сот шығындарын төлеуден босатылмаған жауапкерден мемлекет кірісіне
толық немесе талаптың қанағаттандырылған бөлігіне бара-бар мөлшерде өндіріліп
алынады.
2. Талап қоюдан бас тартылған жағдайда іс бойынша іс жүргізуге байланысты
шығындар сот шығындарын төлеуден босатылмаған талап қоюшыдан мемлекет кірісіне
өндіріліп алынады.
3. Егер талап қою ішінара қанағаттандырылса, ал жауапкер сот шығындарын
төлеуден босатылса, іс бойынша іс жүргізілуге байланысты шығындар мемлекеттің
кірісіне сот шығыстарын өтеуден босатылмаған талап қоюшыдан талап қою талаптарының
қанағаттандырылудан бас тартылған бөлігіне бара-бар өндіріліп алынады.
4. Егер екі тарап та сот шығындарын төлеуден босатылса, іс бойынша іс
жүргізуге байланысты шығындар республикалық бюджеттің есебіне жатқызылады.
5. Өзіне тиесілі төлемдерді төлеуден жалтарған адамға іздеу жарияланған
жағдайда іздеуді жүргізу жөніндегі шығындар сол адамнан мемлекет кірісіне өндіріліп
алынады.
117-бап. Сот шығындарына байланысты мәселелер
жөніндегі ұйғарымдарға шағым беру және
наразылық келтіру
Сот шығындарына байланысты мәселелер жөніндегі ұйғарымға жекеше шағым берілуі
және наразылық келтірілуі мүмкін.
9-тарау. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін мәжбүрлеу
және жауаптылық шаралары Ескерту. 9-тарау жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
118-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін мәжбүрлеу
шаралары
1. Соттың іске қатысушы тұлғаларға, процестің басқа да қатысушыларына
мәжбүрлеу шараларын қолдануының мақсаты сот төрелігі міндеттерін іске асыру болып
табылады.
2. Сот мәжбүрлеу шаралары ретінде еріксіз келтіруді, сот залынан шығарып
жіберуді қолданады.
119-бап. Еріксіз келтіру
1. Еріксіз келтіру – бұл жауапкерді, куәні, сарапшыны, маманды және
аудармашыны олар сотқа келуден дәлелді себептерсіз жалтарған жағдайда, сотқа
мәжбүрлеп әкелу.
2. Еріксіз келтіруді сот ұйғарымы бойынша сот приставтары немесе ішкі істер
органдары жүзеге асырады.
120-бап. Сот залынан шығарып жіберу
Сот отырысында тәртіп бұзушыларға сот осы Кодекстің 179-бабында көзделген
жағдайларда және тәртіппен сот залынан шығарып жіберуді қолданады.
121-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін
жауаптылық шаралары
1. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін жауаптылық шараларын сот барлық
адамдардың сот алдында теңдігінің конституциялық принципін және сот төрелігі
міндеттерін іске асыру мақсатында қолданады.
2. Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 513-
бабында көзделген іс-әрекеттерді (әрекетсіздікті) жасағаны үшін бұған кінәлі
тұлғалар Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 648-
бабының 1-1-бөлігінде көзделген тәртіппен әкімшілік жауаптылыққа тартылады.
3. Егер сот отырысында тәртіп бұзушының іс-әрекеттерінде қылмыс белгілері
болса, сот тәртіп бұзушыға қатысты қылмыстық іс қозғау мәселесін шешу үшін
материалдарды прокурорға жібереді.
122-бап. Сотқа құрметтемеушілік білдіргені үшін мәжбүрлеу
және жауаптылық шараларын қолдану. Оларға
шағымдану және наразылық беру тәртібі
1. Заңға қарсы жасалған іс-әрекет (әрекетсіздік) үшін бір ғана мәжбүрлеу
шарасы және (немесе) бір ғана жауаптылық түрі қолданылады.
2. Соттың мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы ұйғарымына (қаулысына) жеке
шағым берілуі және наразылық келтірілуі мүмкін.
10-тарау. Іс жүргізу мерзімдері
123-бап. Іс жүргізу әрекеттерін жасау мерзімдері
1. Іс жүргізу әрекеттері заңда белгіленген мерзімдерде жасалады.
2. Егер іс жүргізу әрекеттерін жасауға арналған мерзім заңда белгіленбеген
жағдайда, оны сот тағайындайды.
124-бап. Іс жүргізу мерзімдерін есептеу
1. Іс жүргізу әрекеттерін жасауға арналған мерзімдер сөзсіз болуға тиіс оқиға
көрсетіле отырып, дәлме-дәл күнтізбелік күнмен немесе жылдармен, айлармен немесе
күндермен есептелетін уақыт кезеңімен белгіленеді. Соңғы жағдайда әрекет бүкіл
кезеңнің ішінде жасалуы мүмкін.
2. Кезеңмен есептелетін іс жүргізу мерзімінің ағымы оның басталуы
белгіленген күнтізбелік күннен немесе оқиға болған күннен кейінгі күні басталады.
125-бап. Іс жүргізу мерзімдерінің аяқталуы
1. Жылдармен есептелетін мерзім сол мерзімінің соңғы жылының тиісті айында
және күнінде бітеді. Айлармен есептелетін мерзім сол мерзімінің соңғы айының тиісті
ай мен күнінде бітеді. Егер айлармен есептелетін мерзімнің соңы тиісті күні жоқ
айға сәйкес келсе, мерзім осы айдың соңғы күнінде бітеді. Күндермен есептелетін
мерзім белгіленген кезеңнің соңғы күні бітеді. Мерзімнің соңғы күні демалыс күніне
тап келген жағдайда мерзімнің аяқталатын күні одан кейінгі жұмыс күні болып
есептеледі.
2. Жасалуына мерзім белгіленген іс жүргізу әрекеті мерзімнің соңғы күніне
жиырма төрт сағат қалғанға дейін орындалуы мүмкін. Егер шағым, құжаттар не ақша
сомалары мерзімнің соңғы күніне жиырма төрт сағат қалғанға дейін почтаға,
телеграфқа тапсырса немесе байланыстың өзге де құралдары бойынша берілсе, мерзім
өтіп кеткен болып есептелмейді.
3. Егер іс жүргізу әрекеті тікелей сотта немесе басқа ұйымда жасалуы тиіс
болса; белгіленген ереже бойынша бұл ұйымдарда жұмыс аяқталатын немесе тиісті
операциялар тоқтатылатын сағатта мерзім бітеді.
126-бап. Іс жүргізу мерзімдерін өткізіп алу салдары
1. Іс жүргізу әрекеттерін жасау құқығы заңда белгіленген немесе сот
тағайындаған мерзімінің аяқталуымен жойылады. Іс жүргізу мерзімдері аяқталғаннан
кейін берілген шағымдар мен құжаттарды, егер өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіру
туралы өтініш берілмесе, сот қараусыз қалдырады және оларды берген адамға
қайтарылады.
2. Іс жүргізу мерзімдерінің бітуі іс жүргізу міндеттерін орындаудан
босатпайды.
127-бап. Іс жүргізу мерзімдерін тоқтата тұру
1. Барлық аяқталмаған іс жүргізу мерзімдерінің ағымы іс жүргізуді тоқтата
тұрумен тоқтатыла тұрады. Мерзімдерді тоқтата тұру іс жүргізуді тоқтата тұру үшін
негіз болған мән-жайлар туындаған уақыттан басталады.
2. Іс жүргізу қайта басталған күннен бастап іс жүргізу мерзімдерінің ағымы
жалғасады.
128-бап. Іс жүргізу мерзімдерін ұзарту және
қалпына келтіру
1. Сот тағайындаған мерзімдерді сот ұзарта алады.
2. Егер заңмен белгіленген мерзімдерді өткізіп алу себептерін сот дәлелді деп
таныса, сот оларды қалпына келтіруі мүмкін. Егер мерзімді қалпына келтіру туралы
арыз шешім қабылданған күннен бастап үш айдан кешіктірілмей берілсе, сот
апелляциялық шағым беру мерзімін қалпына келтіруі мүмкін.
3. Өткізіліп алынған мерзімді қалпына келтіру туралы өтініш іс жүргізу
әрекеттерін жасауға тиісті болатын сотқа беріледі. Сот бұл өтінішті мәселенің
қаралатын орны мен уақыты хабарланатын іске қатысушы адамдардың қатысуымен қарайды,
алайда олардың келмей қалуы соттың алдына қойылған мәселені шешу үшін кедергі болып
табылмайды.
4. Мерзімді қалпына келтіру туралы өтініш берумен қатар ол бойынша мерзімі
өткізіліп алынған қажетті іс жүргізу әрекеттері жасалуға (құқық қорғау туралы талап
қойылуға, шағым берілуге, құжаттар табыс етілуге және т.б.) тиіс.
4-1. Осы баптың үшінші бөлігінде көрсетілген сот өзінің құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғау бойынша процеске қатысушының мүмкіндігін шектеген заңды бұзушылық
кезінде (сот отырысының хаттамасын уақтылы жасамау, сот ісін жүргізу тілін
білмейтін іске қатысушы адамға сот актісінің аудармасы жоқ көшірмесін табыс ету,
сот актісінің қарар бөлігінде шағымдану мерзімін дәл көрсетпеулер), сондай-ақ оған
уақытында шағым немесе наразылық келтіруге объективті түрде кедергі жасаған өзге де
мән-жайлар болған кезде апелляциялық (жеке) шағым берудің, наразылық келтірудің
өтіп кеткен мерзімін қалпына келтіруге міндетті.
5. Соттың өткізіліп алынған іс жүргізу мерзімін ұзартудан және қалпына
келтіруден бас тарту туралы ұйғарымына жеке шағым берілуі және наразылық келтірілуі
мүмкін.
Ескерту. 128-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
11-тарау. Сот хабарлаулары мен шақырулары
129-бап. Соттың хабарлаулары мен шақырулары
1. Сотқа қатысушы адамдар, олардың өкілдері, сондай-ақ куәлар, сарапшылар,
мамандар және аудармашылар сот отырысының немесе жекелеген іс жүргізу әрекеттерін
жасаудың уақыты мен орны туралы хабарландырылады және соттың шақыру қағаздарымен
сотқа шақырылады.
2. Қажет болған жағдайларда, іске қатысушы адамдар, сондай-ақ куәлар,
сарапшылар, мамандар және аудармашылар тапсырылғаны туралы хабарлай отырып,
тапсырыстық хат, телефонограмма немесе жеделхат, ұялы байланыстың абоненттік нөмірі
немесе электрондық мекенжай бойынша қысқа мәтіндік хабарлама арқылы, сондай-ақ
хабарлаудың немесе шақырудың тіркелуін қамтамасыз ететін өзге де байланыс
құралдарын пайдалану арқылы хабарландырылуы немесе шақырылуы мүмкін.
3. Хабарлаулар мен шақырулар хабарландырылған немесе шақырылған адамның
сотқа уақтылы келуі және іске даярлануы үшін жеткілікті мерзімі болуы есептеле
отырып жолдануға тиіс.
4. Хабарлау немесе шақыру хабарландырылатын немесе шақырылатын адамға тарап
немесе іске қатысатын басқа да адам көрсеткен мекенжай, ұялы байланыстың абоненттік
нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша жіберіледі. Егер сотқа хабарланған
мекенжай бойынша азамат іс жүзінде тұрмайтын болса, хабарлау немесе шақыру оның
жұмыс орнына жіберілуі мүмкін. Ұйымға арналған хабарлау немесе шақыру оның
орналасқан жеріне жіберіледі.
Ескерту. 129-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
130-бап. Шақыру қағазының немесе өзге де хабарлаудың,
шақырудың мазмұны
1. Шақыру қағазында немесе өзге де хабарлауда, шақыруда мыналар болуға
тиіс:
1) сотқа хабарланатын немесе шақырылатын адамды көрсету (тегі, аты, әкесінің
аты және олар жолданатын адамның тұрғылықты жері не ұйымның атауы мен орналасқан
жері);
2) соттың атауы мен нақты мекен-жайы;
3) келетін жері мен уақыты;
4) адресатқа хабарлау немесе оны шақыру жүргізілетін істің атауы;
5) адресат кім ретінде хабарланып немесе шақырылып отырғандығын көрсету;
6) іске қатысушы тұлғаларға іс бойынша оларда бар барлық дәлелдемелерді
табыс етуді ұсыну;
7) адресаттың болмауына байланысты шақыру қағазын немесе өзге де
хабарламаны, шақыруды алған адамның оны алғашқы мүмкіндік болған кезде адресатқа
тапсыруға міндеттілігін көрсету;
8) хабарланатын немесе шақырылатын адамның сотқа келмей қалу салдарын және
оның келмеу себебін сотқа хабарлауға міндетті екенін көрсету;
9) шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды, шақыруды жіберуші адамның қолы.
Хабарлау немесе шақыру туралы телефонограмма жіберген адам оны кімге және қай
уақытта бергендігін көрсете отырып өзінің қол қоюымен куәландыруы тиіс.
2. Шақыру қағазымен бірге судья жауапкерге талап арыздың көшірмесі мен арызға
қоса берілген құжаттардың көшірмесін жібереді. Талап қоюшыға жіберетін шақыру
қағазымен бірге судья жауапкердің жазбаша түсініктемелерінің көшірмесін және оған
қоса, егер олар сотқа түскен болса, оларға қоса тіркелген құжаттардың көшірмесін
жібереді.
3. Ұялы байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжай бойынша
жіберілетін хабарламада:
1) хабардар етілетін немесе сотқа шақырылатын адамды көрсету (хабарлама
жолданатын адамның тегі, аты, әкесінің аты не ұйымның атауы);
2) соттың атауы мен нақты мекенжайы;
3) келетін жері мен уақытын көрсету;
4) адресатқа хабарлау немесе оны шақыру жүргізілетін істің қысқаша атауы;
5) адресат кім ретінде хабарланып немесе шақырылып отырғандығын көрсету;
6) хабарлама жіберген адамның тегі мен аты қамтылуға тиіс.
Хабарламаның жіберілгендігін растайтын құжат істің материалдарына қоса
тіркеледі.
Ескерту. 130-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
131-бап. Шақыру қағазын жеткізу
1. Шақыру қағаздары хабардар етіліп, тапсырысты хатпен почта арқылы
жеткізіледі немесе мұны судья тапсырған адамдар жеткізеді. Шақыру қағазын адресатқа
тапсыру уақыты шақыру қағазының сотқа қайтарылуға тиісті түбіршегінде белгіленеді.
2. Сот іске қатысушы адамның келісімімен оның қолына хабарланатын немесе
іс бойынша шақырылатын адамға тапсыру үшін шақыру қағазын беруі мүмкін.
3. Шақыру қағазын жеткізу тапсырылған адам оны тапсырған күні көрсетілген
және адресаттың шақыру қағазын алғандығы жөнінде қолы қойылған шақыру қағазының
түбіршегін сотқа қайтаруға міндетті.
132-бап. Шақыру қағазын тапсыру
1. Шақыру қағазы жіберілген азаматқа табыс етіліп, сотқа қайтарылуға тиісті
түбіршегіне оның өз қолы қойылады. Ұйымға жіберілген шақыру қағазы оның өкіліне
немесе басқару қызметін атқаратын тиісті адамға табыс етіледі, ол шақыру қағазының
түбіршегіне оны алғандығы жөнінде өзінің қызметін, тегін және аты-жөнін көрсетіп
қол қояды.
2. Егер шақыру қағазын жеткізуші адам іс бойынша хабарланатын немесе
шақырылатын азаматты тұрғылықты жерінен немесе жұмысынан таба алмаса, онда шақыру
қағазы олардың келісімімен - онымен бірге тұратын отбасының ересек мүшелерінің
біріне, ал олар болмаған жағдайда тұрғын үй-пайдалану ұйымына, жергілікті өзін-өзі
басқару органына немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органға
немесе оның жұмыс орнындағы әкімшілікке тапсырылады. Бұл жағдайларда шақыру қағазын
қабылдап алған адам шақыру қағазының түбіршегіне өзінің тегін, атын, әкесінің атын,
сондай-ақ адресатқа қатыстылығын немесе атқаратын қызметін көрсетуге міндетті.
Шақыру қағазын қабылдап алған адам мүмкіндігінше кідіртпей шақыру қағазын адресатқа
тапсыруға міндетті.
3. Адресат уақытша болмаған жағдайда, шақыру қағазын жеткізуші адам шақыру
қағазының түбіршегіне адресаттың қайда кеткендігін және оның қашан қайтып келуі
мүмкін екендігін белгілейді. Бұл мәліметтерді - тұрғын үй-пайдалану ұйымы,
жергілікті өзін-өзі басқару органы немесе адресаттың тұрғылықты жері бойынша тиісті
атқарушы орган немесе оның жұмыс орны бойынша әкімшілік, ал оларда бұл мәліметтер
болмаған жағдайда онымен бірге тұратын отбасының ересек мүшелерінің бірі растауға
және куәландыруға тиіс.
133-бап. Шақыру қағазын немесе өзге хабарлауды,
шақыруды қабылдаудан бас тартудың салдары
1. Адресат шақыру қағазын немесе өзге хабарлауды, шақыруды қабылдаудан бас
тартқан жағдайда оны жеткізуші немесе табыс етуші адам сотқа қайтарылатын шақыру
қағазына немесе хабарлауға, шақыруға тиісті белгі соғады. Адресаттың шақыру қағазын
немесе хабарлауды, шақыруды қабылдаудан бас тартуы туралы белгіні тұрғын үй-
пайдалану ұйымы, жергілікті өзін-өзі басқару органы немесе шақырылған адамның
тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы орган немесе оның жұмыс орны бойынша
әкімшілік куәландырады.
2. Шақырылған адамның шақыру қағазынан немесе өзге де хабарлаудан, шақырудан
бас тартуы істі қарауға немесе жасалған жекелеген іс жүргізу әрекеттерін жасауға
кедергі болмайды.
134-бап. Іс бойынша іс жүргізу кезінде мекенжайды, ұялы
байланыстың абоненттік нөмірін және электрондық
мекенжайды ауыстыру
Іске қатысатын адамдар мен олардың өкілдері іс бойынша іс жүргізген уақытта
сотқа өз мекенжайының, ұялы байланыстың абоненттік нөмірінің, электрондық
мекенжайының ауысқаны туралы хабарлауға міндетті. Мұндай хабарлау болмаған жағдайда
шақыру қағазы немесе өзге де хабарлау, шақыру сотқа белгілі соңғы мекенжай, ұялы
байланыстың абоненттік нөмірі немесе электрондық мекенжайы бойынша жіберіледі және
адресат бұл мекенжай бойынша енді тұрмаса да немесе болмаса да, ұялы байланыстың
бұл абоненттік нөмірін немесе электрондық мекенжайды пайдаланбаса да, жеткізілді
деп есептеледі.
Ескерту. 134-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
135-бап. Жауапкер болған жердің белгісіздігі және
оны іздестіру
1. Жауапкердің іс жүзінде болған жері белгісіз болған жағдайда тұрғын үй-
пайдалану ұйымының, жергілікті өзін-өзі басқару органының, немесе жауапкердің соңғы
белгілі тұрғылықты жері бойынша тиісті атқарушы органның немесе оның соңғы белгілі
жұмыс орны бойынша әкімшіліктің шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды, шақыруды
алғанын куәландыратын жазбамен олар сотқа келіп түскеннен кейін сот істі қарауға
кіріседі.
2. Мемлекет мүдделеріне орай, сондай-ақ алименттерді өндіріп алу,
асыраушысының жарақат алуымен немесе денсаулықтың өзгедей зақымдануымен немесе
қайтыс болуымен келтірілген зиянды өтеу туралы талап қою бойынша жауапкердің болған
жері белгісіз болған жағдайда сот жауапкерді ішкі істер органдары немесе қаржы
полициясы арқылы іздестіру жариялауға міндетті. Соттың жауапкерді іздестіруді
жариялауы істі қарауға кедергі болмайды.
Iздестiру шаралары барысында жауапкердiң жүрген жерi анықталған кезде оған
сотқа шақыру туралы соттың шақыру қағазы табыс етiледi.
3. Жауапкерді іздестіру жөніндегі шығындарды өндіріп алу ішкі істер
органының немесе қаржы полициясының мәлімдеуі бойынша сот бұйрығын беру жолымен
жүргізіледі.
Ескерту. 135-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
12-тарау. Заңды тұлғалар, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік
қызметті жүзеге асыратын азаматтар болып табылатын
тараптардың мүліктік дауларды сотқа дейінгі реттеуі
Ескерту. 12-тарау алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2001.07.11. N 238
Заңымен .
2-бөлім. Бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу
1-бөлімше. Бұйрық арқылы іс жүргізу
13-тарау. Бұйрық арқылы іс жүргізу
139-бап. Сот бұйрығының негізінде берешекті өндіріп алу
1. Сот бұйрығы өндіріп алушының ақшалай сомаларды өндіріп алу немесе
мүлікті борышкерді немесе өндіріп алушыны олардың түсіндірмелерін тыңдау үшін
шақырмай-ақ және сотта іс қарамай-ақ, даусыз талаптар бойынша борышкерден талап ету
туралы арызы бойынша шығарылған судьяның актісі болып табылады.
2. Сот бұйрығының мазмұны осы Кодекстің 146-бабымен белгіленеді.
3. Сот бұйрығының атқарушылық құжат күші болады. Ол бойынша өндіріп алу
бұйрық берілгеннен кейін және сот шешімдерін атқару үшін
белгіленген тәртіпте жүргізіледі.
Ескерту. 139-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2000.07.05.
N 75 Заңымен .
140-бап. Сот бұйрығы шығарылатын талаптар
Сот бұйрығы:
1) егер талап нотариатта куәландырылған мәмілеге негізделсе;
2) егер талап жазбаша мәмілеге негізделсе және оны жауапкер таныса;
3) егер талап төленбеген вексельге, акцептің болмауына және
нотариус жасаған акцептің күні белгіленбеуіне білдірілген наразылыққа негізделсе;
4) егер әкеліктің белгіленуіне немесе үшінші тұлғаларды тарту қажеттігіне
қатысы жоқ, кәмелетке толмаған балалар үшін алименттерді өндіріп алу туралы талап
мәлімделген болса;
5) егер азаматтардан және заңды тұлғалардан салықтар мен басқа да міндетті
төлемдер бойынша бересіні өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса;
6) егер қызметкерге аударылған, бірақ төленбеген жалақы мен өзге де
төлемдерді өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса;
7) егер жауапкерді немесе борышкерді іздестіру жөніндегі шығындарды өндіріп
алу туралы талаптарды ішкі істер органдары немесе қаржы полициясы мәлімдеген болса;
7-1) егер Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес лизинг нысанасын
даусыз талап ету туралы талап мәлiмделген болса;
8) алып тасталды
9) алып тасталды
10) егер кепіл беруші-борышкерге кепілге салынған затынан өндіріп алу туралы
ломбардтың талабы мәлімдеген болса;
11) егер кондоминиум объектісінің ортақ мүлкін күтіп-ұстауға арналған
міндетті шығыстарға қатысудан жалтарған үй-жайлардың (пәтерлердің) меншік иелерінен
берешекті өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса, шығарылады.
Ескерту. 140-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2000.07.05 N 75, 2001.03.01 N 162,
2001.07.11 N 238, 2004.03.10 N 532, 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
141-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арыздың
нысаны мен мазмұны
1. Сот бұйрығын шығару туралы арыз осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген
соттылықтың жалпы ережелері бойынша сотқа беріледі.
2. Арыз жазбаша нысанда беріледі. Арызда:
1) арыз берілетін соттың атауы;
2) өндіріп алушының аты, оның туған күні, айы, жылы, тұрғылықты жері немесе
тұрған жері, заңды тұлғаның реквизиттері;
3) борышкердің аты, оның туған күні, айы, жылы, тұрғылықты жері немесе
тұрған жері, заңды тұлғаның реквизиттері;
4) өндіріп алушының талаптары және ол негізделген мән-жайлар;
5) мәлім етілген талаптарды растайын қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі
көрсетілуге тиіс.
3. Мүлік талап етілген жағдайда арызда осы мүліктің құны көрсетілуге тиіс.
4. Арызға өндіріп алушы немесе оның өкілі қол қояды. Өкіл беретін арызға
оның өкілеттігін куәландыратын құжат қоса тіркелуге тиіс.
Ескерту. 141-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2000.07.05 N 75, 2010.04.02 N 262-
IV (2010.10.21 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
142-бап. Мемлекеттік баж
1. <*>
2. Арызды қабылдаудан бас тартылған жағдайда өндіріп алушы енгізген
мемлекеттік баж қайтарылады.
3. Сот бұйрығының күші жойылған жағдайда өндіріп алушы енгізген мемлекеттік
баж қайтарылмайды.
4. Өндіріп алушы борышкерге талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен талап
қойған жағдайда ол баждың төленуге тиісті шотына есептеледі.
Ескерту. 142-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24.
N 276 Заңымен .
143-бап. Сот бұйрығын шығару туралы арызды
қабылдаудан бас тарту және қайтару негіздері
1. Судья сот бұйрығын шығару туралы арызды осу Кодекстің 153, 154-
баптарында көзделген негіздер бойынша қабылдаудан бас тартады немесе қайтарады.
Сонымен бірге, судья арызды, егер:
1) мәлім етілген талап осы Кодекстің 140-бабымен көзделмесе;
2) борышкер Қазақстан Республикасы соттарының юрисдикциясы шегінен тыс
болса;
3) мәлім етілген талапты растайын құжаттар табыс етілмесе;
4) табыс етілген құжаттар негізінде шешу мүмкін емес құқық туралы даулардың
болуы көзделсе;
5) арыздың нысаны мен мазмұны осы Кодекстің 141-бабының талаптарына сай
келмесе;
6) арызға мемлекеттік баж төленбесе, қайтарады.
2. Судья сотқа арыз түскен күннен бастап үш күн мерзім ішінде өтінішті
қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
3. Арыз берушінің талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен осы талап бойынша
талап арызды қою мүмкіндігіне өтінішті қабылдаудан бас тарту кедергі келтірмейді.
144-бап. Арыздағы кемшіліктерді жою
1. Судья сот бұйрығын шығару туралы арызды қабылдауға және, егер арыз осы
Кодекстің 141-бабының талаптарына сай келмесе немесе мемлекеттік баж төленбесе, өз
ұйғарымымен өндіріп алушыға, кемшіліктерді жою немесе мемлекеттік бажды төлеу үшін
үш күннен аспайтын мерзім белгілеуге құқылы.
2. Егер өндіріп алушы судьяның нұсқауларына сәйкес ол белгілеген мерзімде
кемшіліктерді жойса, мемлекеттік бажды төлесе, арыз оны сотқа алғаш тапсырған күні
берілген деп есептеледі. Олай болмаған жағдайда судья осы Кодекстің 143-бабының
екінші бөлігіне сәйкес арызды қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
145-бап. Сот бұйрығын шығарудың тәртібі мен мерзімі
Мәлім етілген талаптың мәні бойынша сотқа арыз түскен күннен бастап үш күн
ішінде судья сот бұйрығын шығарады.
146-бап. Сот бұйрығының мазмұны
1. Сот бұйрығында:
1) жүргізілетін істің нөмірі және бұйрықтың шығарылған күні;
2) соттың атауы, бұйрық шығарған судьяның тегі және аты-жөні;
3) өндiрiп алушының тегi, аты және әкесiнiң аты (eгep ол жеке басын
куәландыратын құжатта көрсетiлген болса), туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты
жерi немесе тұрған жерi, оның тұрғылықты жерi бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер
мен сәйкестендiру нөмiрi немесе, егер өндiрiп алушы заңды тұлға болып табылса, оның
атауы, нақты орналасқан жері не Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық
тізілімінен мәлiметтер, банк реквизиттерi мен сәйкестендiру нөмiрi;
4) борышкердiң тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басын куәландыратын
құжатта көрсетiлген болса), туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты жерi немесе
тұрған жерi, оның тұрғылықты жерi бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер, оның жұмыс
орны туралы мәлiметтер мен жұмыс орнының банк реквизиттерi (eгep сот бұйрығын
шығару туралы арызда көрсетiлген болса), оның банк реквизиттерi мен сәйкестендiру
нөмiрi (eгep сот бұйрығын шығару туралы арызда көрсетiлген болса) немесе, егер
борышкер заңды тұлға болып табылса, оның атауы, нақты орналасқан жері не Бизнес-
сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімінен мәлiметтер (eгep сот бұйрығын шығару
туралы арызда көрсетiлген болса), банк реквизиттерi мен сәйкестендiру нөмiрi;
5) талапты қанағаттандыруға негіз болған заң;
6) өндіріп алынуға жататын ақша соммаларының мөлшері немесе оның құны
көрсетіле отырып, талап етілуге жататын мүліктің белгіленуі;
7) егер оны өндіріп алу заңмен немесе шартпен көзделсе, тұрақсыздық айыбының
мөлшері;
8) борышкерден өндіріп алушының пайдасына немесе тиісті бюджетке өндіріп
алынуға жататын мемлекеттік баждың сомасы;
9) сот бұйрығына шағым берудің мерзімі мен тәртібі көрсетіледі.
2. Кәмелетке толмаған балаларға алимент өндіріп алу туралы сот бұйрығында
осы баптың 1) - 5), 8) тармақшаларында көзделген мәліметтерден басқа, борышкердің
туған күні мен туған жері, оның жұмыс орны, оларды күтіп-бағуға алимент алып
берілетін әрбір баланың аты мен туған күні, борышкерден ай сайын өндіріп алынатын
төлемдердің мөлшері және оны өндіріп алудың мерзімі көрсетіледі.
3. Сот бұйрығына судья қол қояды.
Ескерту. 146-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.07.05 N 75, 2006.06.22 N 147,
2007.01.12 N 224 (2012.01.01 бастап күшіне енеді), 2010.04.02 N 262-IV (2010.10.21
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.12 № 538-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.01.12 № 538-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі),
2012.12.24 N 60-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң
қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
147-бап. Борышкерге сот бұйрығының көшірмесін жіберу
1. Сот бұйрық шығарғаннан кейін судья тапсыру туралы хабарлай отырып, оның
көшірмесін дереу борышкерге жібереді.
2. Борышкер сот бұйрығының көшірмесін алған күннен бастап он күн мерзімде
байланыстың кез келген құралдарын пайдалана отырып, мәлімделген талапқа келіспеген
қарсылығын бұйрық шығарған сотқа жіберуге құқылы.
148-бап. Сот бұйрығының күшін жою
1. Егер борышкерден белгіленген мерзімде мәлім етілген талапқа келіспеген
қарсылық түссе, судья сот бұйрығының күшін жойып, ол туралы ұйғарым шығарады. Сот
бұйрығының күшін жою туралы ұйғарымда судья өндіріп алушы мәлім еткен талаптың
талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен қойылуы мүмкін екенін түсіндіреді. Сот
бұйрығының күшін жою туралы ұйғарымның көшірмесі оны шығарғаннан кейін үш күннен
кешіктірілмей тараптарға жіберіледі.
1-1. Егер борышкер болмаған жағдайда, құқықтары мен міндеттері сот бұйрығымен
қозғалған тұлғадан шығарылған сот бұйрығының заң талаптарына сәйкес келмейтіндігі
туралы арыз келіп түссе, судья сот бұйрығының күшін жояды.
2. Сот бұйрығының күшiн жою туралы қаулы шағымдануға немесе наразылық
келтiруге жатпайды.
Ескерту. 148-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
149-бап. Өндіріп алушыға сот бұйрығын беру
1. Егер белгіленген мерзімде борышкерден сотқа қарсылық келіп түспесе,
судья өндіріп алушыға оны орындауға көрсету үшін соттың мөрімен куәландырылған сот
бұйрығын береді.
2. Өндіріп алушының өтінуі бойынша сот бұйрығы тікелей соттың орындауы үшін
жіберілуі мүмкін.
3. Тиісті бюджеттің кірісінде борышкерден мемлекеттік бажды өндіріп алу үшін
соттың мөрімен куәландырылған сот бұйрығының жеке данасы тікелей соттың орындауы
үшін жіберіледі.
4. Өндіріп алушыға берілген сот бұйрығының көшірмесі сот жүргізетін істе
қалады.
Ескерту. 149-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
2-бөлімше. Талап қою бойынша іс жүргізу
14-тарау. Талап қою
150-бап. Талап арыздың нысаны мен мазмұны
1. Талап арыз сотқа жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында беріледі.
2. Арызда:
1) арыз берілетін соттың атауы;
2) талап қоюшының атауы, оның туған күні, айы, жылы, тұрғылықты жері,
тұрғылықты жерi бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер немесе, егер талап қоюшы ұйым
болса, оның тұрған жері, сәйкестендiру нөмiрi мен банктік реквизиттері, сондай-ақ,
егер арызды оның өкілі берсе, өкілдің атауы мен мекен-жайы, бұдан басқа, егер олар
бар болса, талапкер мен өкілдің ұялы байланыстың абоненттік нөмірі мен электрондық
мекенжайы туралы мәліметтер;
3) жауапкердің тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын
құжатта көрсетілсе), туған жылы, айы, күні, оның тұрғылықты немесе болатын жері,
ұялы байланыстың абоненттік нөмірі және электрондық мекенжайы (егер олар бар
болса), сондай-ақ қосымша сәйкестендіру нөмірі, электрондық мекенжайы, егер бұл
деректер талапкерге белгілі болса;
4) талап қоюшының құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін және
оның талап қою талаптарын бұзудың немесе бұзу қаупінің мәні;
5) талап қоюшы өзінің талаптарын негіздейтін мән-жайлар, және бұл мән-
жайларды растайын дәлелдемелер;
6) егер талап қою бағалауға жатса, талап қоюдың бағасы;
7)
8) арызға қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
3. Арызда дауды шешу үшін маңызы бар өзге де мәліметтер көрсетілуі, сондай-ақ
талапкердің өтініші баяндалуы мүмкін.
4. Прокурор мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделер үшін беретін өтінішінде
мемлекеттік немесе қоғамдық мүдденің неден тұратынын, қандай құқықтың бұзылғанын
негіздеу, сондай-ақ заңға немесе өзге де нормативтік құқықтық актілерге сілтеме
болуға тиіс. Прокурор азаматтардың мүдделері үшін өтініш жасаған жағдайда талап
арызда азаматтың өзінің талап қоюы мүмкін еместігінің себептерін негіздеу болуға
тиіс; арызға, әрекетке қабілетсіз адамның мүдделері үшін арыз беретін жағдайларды
қоспағанда, азаматтың сотқа талап қоюмен жүгінуге келісімін растайын құжат қоса
тіркелуге тиіс.
5. Арызға талап қоюшы немесе талап арызға қол қоюға және оны ұсынуға
өкілеттігі болған кезде оның өкілі қол қояды.
Арыз электрондық құжат нысанында берілген кезде ол талап қоюшының электрондық
цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады. Өкілеттігі болған кезде талап арыз өкілдің
электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады.
Ескерту. 150-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2006.06.22 N 147,
2007.01.12 N 224 (2012.01.01 бастап күшіне енеді), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.07.15 N 337-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз), 2010.04.02 N 262-IV (2010.10.21 бастап қолданысқа енгізіледі),
2012.01.12 № 538-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.17 N
565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
151-бап. Талап арызға қоса тіркелетін құжаттар
1. Талап арызға:
1) жауапкерлер мен үшінші тұлғалардың санына қарай талап арыздың көшірмесі;
2) мемлекеттік баж төлеуді растайын құжат;
3) өкілдің өкілеттігін куәландыратын сенімхат немесе өзге де құжат;
4) талапкер өз талаптарын негіздейтін мән-жайларды растайтын құжаттар, егер
көшірмелер оларда болмаса, жауапкерлер мен үшінші тұлғалар үшін бұл құжаттардың
көшірмелері;
5)
6) оны дауға салған жағдайда нормативтік құқықтық актінің мәтіні;
7) талапкердің мерзімді кейінге қалдыру, ұзарту, сот шығындарын төлеуден
босату немесе олардың мөлшерін азайту туралы, талап қоюды қамтамасыз ету,
дәлелдемелерді талап ету туралы өтініші және, егер олар талап арызда жазылмаған
болса, басқалар да қоса тіркеледі.
2. Электрондық құжат нысанында берілетін талап арызға осы баптың бірінші
бөлігінде көрсетілген құжаттардың электрондық нысандағы көшірмелері қоса беріледі.
Бұл ретте, «электрондық үкіметтің» төлем шлюзі арқылы төлемді жүзеге асыруды
куәландыратын электрондық құжат мемлекеттік баждың төленгендігін растайтын құжат
болып табылады.
Ескерту. 151-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11 N
238 Заңымен , 2010.07.15 N 337-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз)
Заңдарымен.
152-бап. Талап арызды қабылдау
1. Судья талап арыз түскен күннен бастап бес күн мерзімде оны сот ісін
жүргізу үшін қабылдау туралы мәселені шешуге құқылы.
2. Талап арызды қабылдай отырып, судья азаматтық іс қозғау туралы ұйғарым
шығарады.
153-бап. Талап арызды қабылдаудан бас тарту
1. Судья талап арызды қабылдаудан, егер:
1) арыз азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса;
2) сол тараптардың арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол
негіздер бойынша шығарылған соттың заңды күшіне енген шешімі немесе талап қоюшының
талап қоюдан бас тартуына байланысты іс бойынша сот ісін жүргізуді тоқтату туралы
немесе тараптардың бітімгершілік келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту туралы сот ұйғарымы болса;
3) сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негіздер
бойынша төреліктің немесе аралық соттың қабылдаған шешімі болса және бұл жөнінде
сотқа белгілі болса, бас тартады.
2. Судья арызды қабылдаудан бас тарту туралы дәлелді ұйғарым шығарады, онда,
егер іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға және шешуге жатпаса, талап
қоюшының қандай органға жүгінуі жөн екендігін көрсетеді.
3. Арызды қабылдаудан бас тарту туралы ұйғарым ол сотқа түскен кезден бастап
бес күн мерзімде шығарылуы және арыз берушіге арызға қоса тіркелген барлық
құжаттармен бірге табыс етілуге немесе жіберілуге тиіс.
4. Арызды қабылдаудан бас тарту өтініш берушінің сол жауапкерге сол нысана
және сол негіздер бойынша талап қоюмен сотқа қайтадан жүгінуіне кедергі келтіреді.
5. Арызды қабылдаудан бас тарту туралы судьяның ұйғарымына жеке шағым,
наразылық берілуі мүмкін.
Ескерту. 153-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
154-бап. Талап арызды қайтару
1. Судья талап арызды, егер:
1) талап қоюшы істердің осы санаты үшін дауды сотқа дейін
алдын ала шешу заңдармен белгіленген тәртібін сақтамаса және осы тәртіпті қолдану
мүмкіндігі жойылмаса;
2) іс осы соттың соттауына жатпаса;
3) арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе;
4) арызға оған қол қоюға өкілеттігі жоқ адам қол қойса;
5) осы немесе басқа бiр соттың не төреліктің немесе аралық соттың iс
жүргiзуiнде сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол
негiздер бойынша iс болса;
5-1) егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерінде өзгеше көзделмесе,
тараптар арасында заңға сәйкес осы дауды төреліктiң немесе аралық соттың шешуіне
беру туралы келісім жасалса;
6) Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 242-бабы 3-тармағының екінші
бөлігінде көрсетілген жағдайды қоспағанда, коммуналдық мүлікті басқаруға құқылы
орган жылжымайтын мүлікке құқықты мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органның осы
затты қабылдаған күнінен бастап бір жыл өткенге дейін жылжымайтын затқа коммуналдық
меншікті тану туралы өтінішпен сотқа жүгінсе;
7) бұл туралы талап қоюшы мәлімдесе, қайтарып жібереді.
2. Судья арызды қайтару туралы дәлелді ұйғарым шығарады, онда арыз берушіге,
егер іс осы соттың соттауына жатпайтын болса, қандай сотқа жүгіну не істі қозғауға
кедергі келтіретін мән-жайларды қалай жою қажет екендігін көрсетеді. Талап арызды
қайтару туралы ұйғарым ол сотқа түскен күннен бастап бес күн мерзімде шығарылуға
және арызға қоса тіркелген барлық құжаттармен арыз берушіге тапсырылуға және
жіберілуге тиіс.
3. Егер талап қоюшы жол берілген бұзушылықты жоятын болса,
арызды қайтару талап қоюшының сол жауапкерге, сол нысана туралы және сол негіздер
бойынша талап қоюмен сотқа қайтадан жүгінуіне кедергі келтірмейді.
4. Арызды қайтару туралы судьяның ұйғарымына жеке шағым, наразылық берілуі
мүмкін.
Ескерту. 154-баптың бірінші тармағы 3-тармақшасына түсініктеме берілді - ҚР
Конституциялық Кеңесінің 2000.11.01. N 19/2 қаулысымен.
Ескерту. 154-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
155-бап. Талап арызды қозғалыссыз қалдыру
1. Судья талап арыз осы Кодекстің 150-бабының талаптарына және 151-бабының
1) - 3) тармақшаларына сәйкес келмеген жағдайда арызды қозғалыссыз қалдыру туралы
ұйғарым шығарып, бұл туралы талап арызды берген тұлғаға хабарлайды және оған
кемшіліктерді түзету үшін мерзім береді.
2. Егер талап қоюшы судьяның нұсқауларына сәйкес және ол белгілеген мерзімде
ұйғарымда аталған талаптарды орындаса, талап арыз оны сотқа алғашқы тапсырған күні
берілген болып есептеледі. Олай болмаған жағдайда арыз берілмеген болып есептеледі
және судьяның ұйғарымымен оған қоса тіркелген барлық құжаттармен бірге талап
қоюшыға қайтарылады.
3. Егер талап қоюшы жол берілген бұзушылықтарды жойса, арызды қайтару талап
қоюшының сол жауапкерге, сол нысана туралы және сол негіздер бойынша талап қоюмен
сотқа қайтадан жүгінуіне кедергі келтірмейді.
4. Арызды қайтару туралы судьяның ұйғарымына жеке шағым, наразылық берілуі
мүмкін.
156-бап. Қарсы талап қою
Жауапкер бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін алғашқы талап қоюмен
бірлесіп қарау үшін талап қоюшыға қарсы талап қоюға құқылы. Қарсы талап қою талап
қою туралы жалпы ережелер бойынша жүргізіледі.
157-бап. Қарсы талап қоюды қабылдау шарттары
Судья қарсы талап қоюды, егер:
1) қарсы талап алғашқы талапты есепке алуға бағытталса;
2) қарсы талап қоюды қанағаттандыру алғашқы талап қоюдың
толық немесе қанағаттандыру бөлігінде болдырмаса;
3) қарсы және алғашқы талап қоюлардың арасында өзара байланыс болса және
оларды бірлесіп қарау дауларды неғұрлым жылдам және дұрыс қарауға әкелсе,
қабылдайды.
15-тарау. Талап қоюды қамтамасыз ету
158-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету үшін негіздер
Іске қатысатын адамдардың, төрелiкте немесе аралық сотта талқылау
тараптарының арызы бойынша сот қуынымды қамтамасыз ету үшін шаралар қолдана алады.
Егер мұндай шараларды қолданбау соттың шешімін орындатуды қиындатса немесе мүмкін
етпейтін болса, қуынымды қамтамасыз етуге істің кез келген кезеңінде жол беріледі.
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, қаржы ұйымына,
сондай-ақ бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып
табылмайтын ұйымға және (немесе) оның мүлкіне қатысты олар қайта құрылымдау
жүргізген кезінде талап қоюды қамтамасыз ету шараларын қолдануға жол берілмейді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы нарығындағы қызметті жүзеге
асыруға арналған лицензиялардың қолданылуын тоқтата тұру және (немесе) олардан
айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу жөніндегі дауға салынатын құқықтық
актісінің, сондай-ақ оның жазбаша нұсқамаларының қолданылуын тоқтата тұруға қатысты
талап қоюды қамтамасыз ету шараларын қолдануға жол берілмейді.
Ескерту. 158-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.28 N 24 (қолданысқа
енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз), 2009.07.11 N 185-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.01 N 414-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа
енгізіледі), 2012.07.05 N 30-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
159-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету шаралары
1. Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар:
1) жауапкерге тиесілі және оның өзінде немесе басқа адамдарда болатын мүлікке
тыйым салу (банктің корреспонденттік шотындағы ақшаға және сауда-саттық
ұйымдастырушылардың ашық сауда-саттық әдісімен сауда жүйелерінде жасасқан репо
операциялары бойынша нысана болып табылатын мүлікке тыйым салуды қоспағанда).
Міндетті зейнетақы жарналарына, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарына (олар
бойынша өсімпұлдарға), зейнетақы активтеріне және зейнетақы жинақтарына тыйым
салуға жол берілмейді.
Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының аумағындағы корреспонденттiк
шотындағы ақшаға тыйым салуға Қазақстан Республикасының және оның меншiгiнiң
юрисдикциялық иммунитетiн шет мемлекеттiң бұзуынан келтiрiлген залалдарды өтеу
туралы талап қоюлар бойынша жол берiледi.
Жауапкерге тиесілі және банктегі ақшаға тыйым салу түріндегі талап қоюды
қамтамасыз ету туралы ұйғарымда тыйым салынатын ақша сомасы көрсетілуге тиіс. Тыйым
салынатын ақша сомасын іс материалдарын негізге ала отырып, сот айқындайды;
2) жауапкерге белгілі бір әрекеттерді жасауға тыйым салу;
3) басқа адамдардың мүлікті жауапкерге беруіне немесе оған қатысты өзге де
міндеттемелерді орындауына тыйым салу;
4) мүлікті тыйым салудан босату туралы талап қойылған жағдайда мүлікті
өткізуді тоқтата тұру;
5) мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының дауға
салынатын құқықтық актісінің (Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы
нарығындағы қызметті жүзеге асыруға арналған лицензиялардың қолданылуын тоқтата
тұру және (немесе) олардан айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу
жөніндегі құқықтық актісін, сондай-ақ оның жазбаша нұсқамаларын қоспағанда)
қолданылуын тоқтата тұру;
6) борышкер сот тәртібімен дауға салатын атқарушылық құжат бойынша өндіріп
алуды тоқтата тұру болуы мүмкін.
2. Қажет болған жағдайларда сот осы Кодекстің 158-бабында аталған
мақсаттарға сай келетін талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі өзге де шараларды
қабылдауы мүмкін. Соттың талап қоюды қамтамасыз етудің бірнеше шараларын қабылдауы
мүмкін. Осы баптың бірінші бөлігінің 2) және 3) тармақшаларында аталған тыйым
салулар бұзылған жағдайда кінәлі адамдар әкімшілік жауаптылықта болады. Оның
үстіне, талап қоюшы сот тәртібімен осы адамдардан талап қоюды қамтамасыз ету туралы
ұйғарымды орындамаудан келтірілген залалдарды өтеуді талап етуге құқылы.
3. Талап қоюды қамтамасыз ету шаралары талап қоюшының мәлімдеген талаптарына
шамалас болуға тиіс.
Ескерту. 159-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2003.07.09 N 482, 2007.02.19 N 230
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2008.07.05 N 58-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.11 N 185-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.02.05 249-IV, 2012.07.05 N 30-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
160-бап. Қуынымды қамтамасыз ету туралы арызды қарау
Қуынымды қамтамасыз ету туралы арызды судья жауапкерге және iске қатысатын
басқа да адамдарға, төрелiкте немесе аралық сотта талқылау тараптарына
хабарламастан, сотқа келіп түскен күні шешеді. Қуынымды қамтамасыз ету туралы
арызды қарап, судья ұйғарым шығарады.
Ескерту. 160-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
161-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы
ұйғарымды орындау
Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым сот шешімдерін орындау үшін
белгіленген тәртіпте дереу орындалады.
162-бап. Талап қоюды қамтамасыз етудің бір түрін
екінші түрімен ауыстыру
1. Iске қатысатын адамның, төрелiкте немесе аралық сотта талқылау
тараптарының арызы бойынша қуынымды қамтамасыз етудің бір түрін екінші түрімен
ауыстыруға жол беріледі. Қуынымды қамтамасыз етудің бір түрін екінші түрімен
ауыстыру туралы мәселені сот іске қатысатын адамдарға арызды қарау уақыты мен орны
туралы хабарлай отырып шешеді, алайда олардың келмей қалуы осы мәселені мәні
бойынша қарауға кедергі келтірмейді. Қуынымды қамтамасыз етудің бір түрін екінші
түрімен ауыстыру туралы судья ұйғарым шығарады.
2. Ақшалай соманы өндіріп алу туралы талап қоюды қамтамасыз еткен жағдайда
жауапкер талап қоюды қамтамасыз етуге сот қабылданған шаралардың орнына соттың
депозиттік шотына талап қоюшы талап ететін соманы енгізуге құқылы.
Ескерту. 162-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2004.12.28 N 24 (қолданысқа
енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
163-бап. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою
1. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін сол сот тараптардың арызы бойынша
немесе өз бастамасы бойынша жоюы мүмкін. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою
туралы мәселе сот отырысында шешіледі. Іске қатысатын адамдарға сот отырысының
уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмей қалуы талап қоюды
қамтамасыз етудің күшін жою туралы мәселені қарауға кедергі келтірмейді.
2. Талап қоюға қарсылық білдірілген жағдайда талап қоюды қамтамасыз етуде
қабылданған шаралар шешім заңды күшіне енгенге дейін сақталады. Алайда, сот
шешіммен бір мезгілде немесе өзінің қаулысынан кейін талап қоюды қамтамасыз етудің
күшін жою туралы ұйғарым шығаруы мүмкін. Талап қою қанағаттандырылған жағдайда оны
қамтамасыз ету жөніндегі шаралар өз күшін сот шешімі орындалғанға дейін сақтайды.
3. Қаржы ұйымын немесе бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және
қаржы ұйымы болып табылмайтын ұйымды қайта құрылымдау туралы істі қарайтын
мамандандырылған қаржылық сот, қаржы ұйымын немесе бас ұйым ретінде банк
конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын ұйымды қайта құрылымдау
туралы шешім қабылдаған жағдайда қаржы ұйымына немесе бас ұйым ретінде банк
конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын ұйымға және (немесе) оның
мүлкіне қатысты қайта құрылымдау жүргізу туралы шешім қабылдағанға дейін соттар
қабылдаған талап-арызын қоюды қамтамасыз етудің күшін жоюға міндетті.
Ескерту. 163-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.07.11 N 185-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.01 N 414-IV (2010.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
164-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері
жөніндегі ұйғарымдарға шағымдану
1. Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі барлық ұйғарымға жеке
шағым берілуі және наразылық келтірілуі мүмкін.
2. Егер талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым шағым берген адамдарға
хабарламай шығарылса, шағым беру мерзімі оған бұл ұйғарым белгілі болған күннен
бастап есептеледі.
3. Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымға жеке шағым беру бұл
ұйғарымның орындалуын тоқтатпайды.
4. Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою туралы немесе талап қоюды
қамтамасыз етудің бір түрін екінші түріне ауыстыру туралы ұйғарымға жеке шағым беру
немесе наразылық келтіру ұйғарымның орындалуын тоқтата тұрады.
165-бап. Талап қоюды қамтамасыз етумен
келтірілген залалдарды жауапкерге өтеу
Сот талап қоюды қамтамасыз етуге жол бере отырып, талап қоюшыдан жауапкер
үшін мүмкін болатын залалдарды қамтамасыз етуді талап етуі мүмкін. Жауапкер талап
қоюда бас тартылған шешім заңды күшіне енгеннен кейін талап қоюшыға оның өтініші
бойынша қабылданған оған талап қоюды қамтамасыз ету шараларымен келтірілген
залалдарды өтеу туралы талап қоюға құқылы.
16-тарау. Істі сотта қарауға әзірлеу
166-бап. Істі әзірлеудің міндеттері
1. Арызды қабылданғаннан және азаматтық істі қозғағаннан кейін судья оны
уақытылы және дұрыс шешуді қамтамасыз ету мақсатымен сотта іс қарауға
істі әзірлейді .
2. Сотта іс қарауға істі әзірлеудің әрбір іс бойынша міндетті міндеттері
мыналар:
1) істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды айқындау;
2) тараптардың құқықтық қатынастарын және басшылыққа алынуға тиісті заңды
анықтау;
3) іске қатысатын адамдардың құрамы мен процестің басқа да қатысушылары
туралы мәселені шешу;
4) әрбір тарап өз пайымдауларын негіздеу үшін ұсынуға тиіс дәлелдемелерді
анықтау.
167-бап. Істі сот талқылауына әзірлеу мерзімдері
Азаматтық істерді сот талқылауына әзірлеу, егер заңнамалық актілерде өзгеше
белгіленбесе, арыз қабылданған күннен бастап жеті жұмыс күнінен кешіктірмей
жүргізілуге тиіс. Алименттерді өндіріп алу туралы, мертігуден немесе денсаулықтың
өзге де зақымдануынан келтірілген зиянды өтеу туралы істерден басқа, ерекше күрделі
істер бойынша, сондай-ақ асыраушысынан айрылуына байланысты және еңбек
қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша айрықша жағдайларда, бұл мерзім судьяның
дәлелді ұйғарымы бойынша бір айға дейін ұзартылуы мүмкін.
Ескерту. 167-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
168-бап. Істі сотта қарауға әзірлеу туралы ұйғарым
Судья істі сотта қарауға әзірлеу туралы ұйғарым шығарады және жүргізілуге
тиісті әрекеттерді көрсетеді.
169-бап. Арыздың көшірмелерін және оған қоса
тіркелген құжаттарды жауапкерге жіберу
1. Судья жауапкерге талап арыздың көшірмесін және талап қоюшының талаптарын
негіздейтін оған қоса тіркелетін құжаттарды жібереді не тапсырады және өзі
белгілеген мерзімде талап арызға пікір (қарсылық) білдіруді және өз пікірін
(қарсылығын) негіздеуге дәлелдемелер беруді міндеттейді.
2. Жауапкердің пікірі мен дәлелдемелерді бермеуі істегі бар дәлелдемелер
бойынша істі қарауға кедергі келтірмейді.
Ескерту. 169-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
169-1-бап. Талап арызға пікір
1. Жауапкер сотқа талап қоюға қатысты қарсылықты растайтын құжаттарды,
сондай-ақ пікірдің және оған қоса тіркелген құжаттардың талап қоюшыға және іске
қатысатын басқа да тұлғаларға жіберілгенін растайтын құжаттарды қоса тіркеп, талап
арызға пікірді табыс етеді.
2. Пікір – сотқа, көшірмелері іске қатысатын тұлғаларға олардың сот отырысы
басталғанға дейін танысуына мүмкіндік беруді қамтамасыз ететін, сот белгілеген
мерзімде ұсынылады.
3. Талап арызға жазбаша пікірді іске қатысатын өзге тұғалар да ұсынуға
құқылы.
4. Пікірде:
1) талап қоюшының атауы, оның тұрған немесе тұрғылықты жері;
2) жауапкердің атауы, оның тұрған жері; егер жауапкер азамат болып табылса,
оның тұрғылықты жері;
3) заңдарға және өзге де нормативтік құқықтық актілерге, сондай-ақ қарсылықты
негіздейтін дәлелдемелерге сілтеме жасай отырып, мәлімделген талаптардың мәні
бойынша қарсылықтар;
4) пікірге қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсетіледі.
Пікірде істі дұрыс және уақтылы шешу үшін қажетті телефондардың, факстердің
нөмірлері, электрондық почтаның мекен-жайлары және өзге де мәліметтер көрсетілуі
мүмкін.
5. Пікірге жауапкер немесе оның өкілі қол қояды. Өкіл қол қойған пікірге оның
өкілеттігін растайтын сенімхат немесе өзге де құжат қоса тіркеледі.
Ескерту. Кодекс 169-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
170-бап. Судьяның істі сотта қарауға әзірлеу
жөніндегі іс-әрекеттері
Істің мән-жайларын ескере отырып, істі сотта қарауға әзірлеу тәртібімен
судья мынадай әрекеттерді жүргізеді:
1) талап қоюшыдан ол мәлімдеген талаптардың мәні бойынша жауап алады, одан
жауапкердің тарапынан мүмкін болатын қарсылықтарды анықтап алады, егер бұл қажет
болса, қосымша дәлелдемелер беруді ұсынады, талап қоюшыға оның іс жүргізу құқықтары
мен міндеттерін түсіндіреді;
2) қажет болған жағдайларда жауапкерді шақырып алады, одан істің мән-жайлары
бойынша жауап алады, талап қоюға қандай қарсылықтар бар екенін және бұл
қарсылықтардың қандай дәлелдемелермен расталуы мүмкін екенін анықтайды; айрықша
күрделі істер жөнінде жауапкерге іс бойынша жазбаша түсінік беруді ұсынады,
жауапкерге оның іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
3) іске тең талап қоюшылардың, тең жауапкерлердің дербес талаптарсыз үшінші
тұлғалардың кіруі туралы мәселені шешеді, сондай-ақ тиісті емес жауапкерді ауыстыру
туралы мәселені шешеді;
4) тараптарға олардың дауды медиация тәртібімен шешу не осы дауды шешу үшін
төрелікке немесе аралық сотқа жүгіну құқығын және мұндай әрекеттiң салдарларын
түсiндiредi;
4-1) тараптардың кәсіби медиаторлар ұйымдарының медиация рәсімінің тәртібі
мен қағидаттарының түсіндірмесін алуын қамтамасыз етеді;
5) оның нәтижесіне мүдделі азаматтар мен ұйымдарға істі қараудың уақыты мен
орны туралы хабарлайды;
6) куәларды сот отырысына шақыру туралы мәселені шешеді;
7) тараптардың өтініші бойынша және өз бастамасы бойынша сараптама
тағайындайды, сондай-ақ іске маманды, аудармашыны қатысуға тарту туралы мәселені
шешеді;
8) тараптардың өтініші бойынша ұйымдардан немесе азаматтардан дәлелдемелер
талап етеді;
9) кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда іске қатысатын адамдары
хабарландыра отырып, жазбаша және заттай дәлелдемелерді сол жерде тексеруді
жүргізеді;
10) сот тапсырмаларын жібереді;
11) талап қоюды қамтамасыз ету туралы мәселені шешеді;
12) талапкердің өтініші бойынша оның берген арызын қайтару туралы ұйғарым
шығарады;
13) өзге де қажетті іс жүргізу әрекеттерін жасайды.
Ескерту. 170-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен; 03.07.2013 №
121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Конституциялық заңымен.
171-бап. Бірнеше талап қою талаптарын біріктіру
және ажырату
1. Егер талаптарды ажыратып қарау неғұрлым дұрыс болса, судья талап қоюшы
біріктірген талаптардан біреуін немесе бірнешеуін бөліп жеке іс жүргізуге алады.
2. Бірнеше талап қоюшы талаптар қойған немесе талаптар бірнеше жауапкерге
қойылған кезде судья, егер талаптарды ажыратып қарауды неғұрлым дұрыс деп тапса,
бір немесе бірнеше талапты жеке іс жүргізуге бөлуге құқылы.
3. Судья осы соттың іс жүргізуінде дәл сол тараптар қатысатын біртектес, не
бір талап қоюшының әртүрлі жауапкерге немесе әр түрлі талап қоюшылардың бір
жауапкерге қойған талабы бойынша бірнеше іс бар екенін белгілеп, егер мұндай
біріктіруді дұрыс деп тапса, бұл істерді біріктіріп қарау үшін бір іске біріктіруге
құқылы.
172-бап. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру,
тоқтату және істі сотта қарауға әзірлеген
кезде арызды қараусыз қалдыру
1. Осы Кодекстің 242, 243-баптарында, 247-бабының 1) - 5) тармақшаларында
және 249-бабының 1) - 5), 8), 9) тармақшаларында көзделген мән-жайлар болған
жағдайда оны сотта қарауға әзірлеу кезінде іс бойынша іс жүргізудің тоқтатыла тұруы
немесе тоқтатылуы не арыздың қараусыз қалдырылуы мүмкін.
2. Тараптарға мұндай іс жүргізу әрекеттерінің салдарлары түсіндіріледі.
173-бап. Істі сотта іс қарауға тағайындау
Судья істі дайын болды деп тани отырып, оны сот отырысында қарауға тағайындау
туралы ұйғарым шығарады, тараптарға және процестің басқа да қатысушыларына істі
қараудың орны мен уақыты туралы хабарлайды.
17-тарау. Сотта іс қарау
174-бап. Азаматтық істерді қараудың және
шешудің мерзімдері
1. Азаматтық істер iстi сот талқылауына әзiрлеу аяқталған күннен сәттен
бастап екі айға дейінгі мерзімде қаралып, шешіледі. Жұмысын қалпына келтіру туралы,
алимент өндіріп алу туралы және мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі
басқару органдарының, лауазымды адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің шешімдерін,
әрекеттерін (әрекетсіздігін) даулау туралы істер бір айға дейінгі мерзімде қаралып,
шешіледі.
2. Азаматтық істердің жекелеген санаттары үшін заңдарда өзге мерзімдер
белгіленуі мүмкін.
Ескерту. 174-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2005.12.30.
N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
175-бап. Сот отырысы
Азаматтық істі қарау іске қатысушы адамдарды міндетті түрде хабардар ете
отырып, сот отырысында жүргізіледі.
176-бап. Сот отырысында төрағалық етуші
1. Төрағалық етушінің міндетін судья атқарады. Төрағалық етуші істің барлық
мән-жайының толық, жан-жақты және объективті анықталуын, іс жүргізу әрекеттерінде
дәйектіліктің және тәртіптің сақталуын, процеске қатысушылардың өздерінің іс
жүргізу құқықтарын жүзеге асыруын және олардың өз міндеттерін орындауын, процестің
тәрбиелік ықпалын қамтамасыз ете отырып, отырыстың барысына басшылық жасайды,
қаралатын іске қатысы жоқ мәселелердің барлығын сот қарауынан шығарып тастайды.
2. Процеске қатысушылардың қайсыбірі төрағалық етушінің іс-әрекетіне
қарсылық білдірген жағдайда бұл қарсылық білдірулер сот отырысының хаттамасына
енгізіледі. Төрағалық етуші өзінің іс-әрекеттеріне қатысты түсініктеме береді.
3. Төрағалық етуші сот отырысында тиісті тәртіптің қамтамасыз етілуіне
қажетті шаралар қолданады. Оның өкімі процеске қатысушылардың барлығы үшін, сондай-
ақ сот отырысы залында қатысып отырған азаматтар үшін міндетті.
177-бап. Сотта іс қараудың тікелей және
ауызша жүргізілуі
1. Істі қарау кезінде сот іс бойынша дәлелдемелерді тікелей зерттеуге:
тараптардың және іске қатысушы басқа да адамдардың түсініктерін, куәлардың
айғақтарын, сарапшылардың қорытындыларын, мемлекеттік органдардың және жергілікті
өзін-өзі басқару органдарының қорытындыларын тыңдауға, құжаттармен танысуға, заттай
дәлелдемелерді қарап шағуға, дыбыс жазбаларын тыңдауға және бейне жазбаларды, кино-
, фотоматериалдарды көруге, ақпаратты қайта құрудың өзге де құралдарының
материалдарымен танысуға міндетті. Қажет болған жағдайларда іс бойынша
дәлелдемелерді зерттеген кезде сот маманның консультациялары мен түсіндірмелерін
тыңдайды.
2. Істі қарау ауызша жүргізіледі. Істі қарау процесінде судья ауысқан
жағдайда істі қарау басынан бастап жүргізілуге тиіс.
178-бап. Сот отырысындағы тәртіп
1. Судья сот отырысы залына кірген кезде залдағы барлық қатысушылар
орындарынан тұрады. Іс шешім шығарусыз аяқталатын сот шешімін немесе сот ұйғарымын
сот отырысы залындағы жұрттың барлығы түрегеп тұрып тыңдайды.
2. Процеске қатысушылар судьяға түрегеп тұрып жүгінеді және өздерінің
айғақтары мен түсініктемелерін айтады. Осы ережені орындамауға төрағалық етушінің
рұқсатымен ғана жол берілуі мүмкін.
3. Процеске қатысушылар, сондай-ақ сот отырысы залындағы барлық азаматтар
белгіленген тәртіпті сақтауға міндетті.
179-бап. Сот отырысында тәртіп бұзушыларға
қолданылатын шаралар
1. Істі қарау кезінде тәртіп бұзған адамға төрағалық етуші соттың атынан
ескерту жасайды.
2. Тәртіпті қайталап бұзған кезде іске қатысушы адам сот ұйғарымы бойынша
сотта іс қараудың барлық уақытына немесе оның бір бөлігіне сот отырысы залынан
шығарылып жіберілуі мүмкін. Соңғы жағдайда төрағалық етуші отырыс залына қайта
жіберілген адамды ол жоқ кезде жасалған іс жүргізу әрекеттерімен таныстырады.
3. Іске қатыспайтын және істі қарау кезінде қатысушы азаматтар тәртіпті
қайталап бұзғаны үшін төрағалық етушінің өкімімен отырыс залынан шығарылып
жіберіледі.
4. Алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5. Алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
6. Істі қарау барысында оған қатысушы азаматтар жаппай тәртіп бұзған кезде
сот іске қатыспайтын азаматтардың барлығын сот отырысы залынан шығарып, істі жабық
отырыста қарауы немесе істі қарауды кейінге қалдыруы мүмкін.
Ескерту. 179-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.06.29 N 270, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
180-бап. Сот отырысын ашу
1. Істі талқылау үшін белгіленген уақытта төрағалық етуші сот отырысын ашады
және қандай азаматтық іс қаралуға тиіс екенін жария етеді.
2. Сот аудио-, бейнежазба құралдарын пайдаланған жағдайда төрағалық етуші ол
туралы хабарлайды.
Ескерту. 180-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
181-бап. Процеске қатысушылардың келуін тексеру
1. Сот отырысының хатшысы осы іс бойынша шақырылған адамдардан кімнің
келгенін, келмеген адамдарға хабар берілген-берілмегенін және олардың келмеу
себептері туралы қандай мәліметтердің бар екенін сотқа баяндайды.
2. Төрағалық етуші келгендердің кім екенін анықтайды, сондай-ақ лауазымды
адамдар мен өкілдердің өкілеттіктерін тексереді.
182-бап. Аудармашыға оның міндеттерін түсіндіру
1. Төрағалық етуші аудармашыға - оның сот жүргізіліп отырған тілді
білмейтін адамдардың түсіндірмелерін, айғақтарын, мәлімдемелерін, ал бұл адамдарға
іске қатысушы адамдар мен куәлардың түсіндірмелерінің, айғақтарының,
мәлімдемелерінің, жария етілетін және істе бар құжаттардың, дыбыс жазбалардың,
сарапшылар қорытындыларының, мамандар консультацияларының, сондай-ақ судья
өкімдерінің, сот қаулылары мен шешімдерінің мазмұнын аудару міндетін түсіндіреді.
2. Төрағалық етуші аудармашыға көрінеу дұрыс аударма жасамағаны үшін
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген жауапкершілік жөнінде
ескертеді. Аудармашының бұл туралы қолхаты сот отырысының хаттамасына қоса
тіркеледі. Аудармашы сотқа келуден немесе өз міндеттерін орындаудан жалтарған
жағдайда оған әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдарға сәйкес әкімшілік жаза
белгіленуі мүмкін.
183-бап. Куәларды сот отырысы залынан шығару
Келген куәлар сот отырысы залынан шығарылады. Төрағалық етуші жауап алынған
куәлардың жауап алынбаған куәлармен сөйлеспеуіне шаралар қолданады.
184-бап. Сот құрамын жария ету және қарсылық
білдіру құқығын түсіндіру
1. Төрағалық етуші сот құрамын жария етеді, прокурор, сарапшы, маман, сот
отырысының хатшысы ретінде кімдердің қатысатынын хабарлайды және іске қатысушы
адамдарға олардың қарсылық білдіру құқығын түсіндіреді.
2. Қарсылық білдіру үшін негіздер, мәлімденген қарсылықты шешу тәртібі және
осындай мәлімдеулерді қанағаттандыру салдарлары осы Кодекстің 40-43-баптарымен
айқындалады.
Ескерту. 184-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
185-бап. Iске қатысатын адамдарға олардың құқықтары мен
мiндеттерiн түсiндiру
Төрағалық етушi iске қатысатын адамдар мен өкiлдерге олардың iс жүргiзу
құқықтары мен мiндеттерiн, оның iшiнде тараптарға олардың дауды медиация тәртібімен
шешу не осы дауды шешу үшiн төрелікке немесе аралық сотқа жүгiну құқығын және
мұндай әрекеттiң салдарларын түсiндiредi.
Ескерту. 185-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
186-бап. Соттың іске қатысушы адамдардың
өтініштерін шешуі
Іске қатысушы адамдардың және өкілдердің істі қарауға байланысты мәселелер
жөніндегі өтініштері іске қатысушы басқа адамдардың пікірлері тыңдалған соң сот
ұйғарымдарымен шешіледі.
187-бап. Іске қатысушы адамдар мен өкілдердің
сот отырысына келмеу салдарлары
1. Іске қатысушы адамдар келмеу себептері туралы сотқа хабарлауға және бұл
себептердің дәлелді екендігіне дәлелдемелерді ұсынуға міндетті.
2. Іске қатысушы адамдардың біреуі сот отырысына келмеген жағдайда, оларға
хабарланғаны жөнінде мәліметтер жоқ болса, істі қарау кейінге қалдырылады.
3. Егер іске қатысушы адамдар сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше
хабарланса, олардың келмеу себептері дәлелді деп танылған жағдайда сот істі қарауды
кейінге қалдырады.
4. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарланған іске қатысушы
адамдардың қайсыбірі келмеген жағдайда, егер олардың келмеу себептері дәлелсіз деп
танылса, сот істі қарауға құқылы. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше
хабарланған жауапкер болмаған жағдайда, сырттай іс жүргізу тәртібімен, егер келмеу
себептері туралы мәліметтер жоқ болса не сот оның келмеу себептерін дәлелсіз деп
тапса, не жауапкер іс бойынша іс жүргізуді қасақана созып отыр деп таныса, сот істі
қарауға құқылы.
5. Тараптар соттан істі олардың қатысуынсыз қарау және оларға шешімнің
көшірмесін жіберу туралы жазбаша өтінуге құқылы. Егер бұл істің мән-жайлары бойынша
қажет болса, сот тараптардың сот отырысына қатысуын міндетті деп тани алады.
6. Сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарланған іске қатысушы адам
өкілінің келмеуі істі қарауға кедергі бола алмайды. Іске қатысатын адамның өтініші
бойынша сот оның өкілі дәлелді себептермен келмеуіне байланысты істі қарауды
кейінге қалдыра алады.
188-бап. Сот отырысына куәнің, сарапшының, маманның,
аудармашының келмеу салдарлары
1. Сот отырысына куә, сарапшы немесе маман келмеген жағдайда сот іске
қатысушы адамдардың істі олар жоқта қарау мүмкіндігі туралы пікірін тыңдап, сотта
іс қарауды жалғастыру немесе оны кейінге қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
2. Сот отырысына аудармашы келмеген жағдайда, егер аудармашыны ауыстыру
мүмкіндігі болмаса, сот істі қарауды кейінге қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
3. Егер шақырылған куә, сарапшы, маман немесе аудармашы сот отырысына сот
дәлелді емес деп таныған себептер бойынша келмесе, олар әкімшілік құқық бұзушылық
туралы заңдарға сәйкес әкімшілік жазаға тартылуы мүмкін. Осы Кодекстің 119-бабына
сәйкес олар сондай-ақ мәжбүрлеп келтірілуі де мүмкін.
4. Сотта айғақ беруден бас тартқаны немесе жалтарғаны үшін куә осы Кодекстің
17-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Қылмыстық
кодексінің 353-бабына сәйкес қылмыстық жауаптылықта болады.
Ескерту. 188-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.03.25 N 421-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
189-бап. Істі қарауды кейінге қалдыру
1. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, сондай-ақ егер сот процеске
қатысушылардың біреуінің келмеуі, қарсы талап қою, қосымша дәлелдемелер ұсыну
немесе талап ету, іске қатыстыруға басқа адамдарды тарту қажеттігі, өзге де
әлдеқандай іс жүргізу әрекеттерін жасау қажеттігі салдарынан істі осы сот
отырысында қарау мүмкін емес деп тапса, істі қарауды кейінге қалдыруға жол
беріледі.
2. Іс кейінге қалдырылған кезде істің жаңа сот отырысында шешілуін
қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін уақыт ескеріле отырып, жаңа сот отырысының күні
белгіленеді, бұл жөнінде келген адамдарға қол қойдырылып хабарланады. Келмеген және
процеске қатысуға жаңадан тартылған адамдарға жаңа сот отырысының уақыты мен орны
туралы шақыру қағазы (хабар) жіберіледі.
190-бап. Істі қарау кейінге қалдырылған кезде
куәлардан жауап алу
Егер сот отырысына тараптар қатысып отырса, істі қарау кейінге қалдырылған
кезде сот келген куәлардан жауап алуға құқылы. Бұл куәларды жаңа сот отырысына
екінші рет шақыруға қажет болған жағдайларда ғана жол беріледі.
191-бап. Сарапшы мен маманға олардың құқықтары
мен міндеттерін түсіндіру
Төрағалық етуші сарапшы мен маманға олардың құқықтары мен міндеттерін
түсіндіреді, сарапшыға көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық
жауапкершілік туралы ескертеді, ол туралы сарапшыдан қолхат алынады. Қолхат сот
отырысының хаттамасына қоса тіркеледі.
192-бап. Істі мәні бойынша қараудың басталуы
Iстi мәнi бойынша қарау төрағалық етушiнiң қуынушы өз талаптарын қолдайтыны-
қолдамайтыны, жауапкер қуынушының талаптарын мойындайтыны-мойындамайтыны және
тараптар iстi бiтiмгершiлiк келiсiммен аяқтауды немесе iстi төрелікке немесе аралық
сотқа қарауға берудi не дауды медиация тәртібімен шешуді қалайтыны-қаламайтыны
туралы мәселелердi анықтауынан басталады.
Ескерту. 192-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
193-бап. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы,
жауапкердің талап қоюды мойындауы, тараптардың
бітімгершілік келісімі және дауды (жанжалды)
медиация тәртібімен реттеу туралы келісім
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы туралы арызы, жауапкердің талап
қоюды мойындауы немесе тараптардың бітімгершілік келісімінің шарттары не дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің шарттары сот отырысының
хаттамасына енгізіледі және оларға тиісінше талап қоюшы, жауапкер немесе екі тарап
та қол қояды. Егер талап қоюдан бас тарту, жауапкердің талап қоюды мойындауы,
тараптардың бітімгершілік келісімі немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен
реттеу туралы келісім сотқа жолданған жазбаша арыздарда жазылса, олар іске қоса
тіркеледі, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі.
2. Талап қоюдан бас тарту қабылданғанға не талап қою мойындалғанға немесе
тараптардың бітімгершілік келісімі, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу
туралы келісім, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім
бекітілгенге дейін сот талап қоюшыға, жауапкерге немесе тараптарға тиісті іс
жүргізу әрекеттерінің салдарын түсіндіреді.
3. Талап қоюдан бас тартуды қабылдау, тараптардың бітімгершілік келісімін
немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту туралы
сот ұйғарым шығарады, сол арқылы осымен бір мезгілде іс бойынша іс жүргізу
тоқтатылады. Ұйғарымда тараптардың сот бекітетін бітімгершілік келісімінің немесе
дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің шарттары көрсетілуге
тиіс.
4. Жауапкер талап қоюды мойындағанда және оны қабылдаған кезде сот
мәлімденген талаптарды қанағаттандыру туралы шешім шығарады.
5. Сот талап қоюшының талап қоюдан бас тартуын, талап қоюды мойындауын
қабылдамаған, бітімгершілік келісімін немесе тараптардың дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімін бекітпеген жағдайда, сот бұл туралы ұйғарым
шығарады және істі мәні бойынша қарауды жалғастырады.
Ескерту. 193-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
194-бап. Іске қатысушы адамдардың түсініктемелері
1. Сот талап қоюшының және оның тарапынан қатысатын үшінші тұлғаның,
жауапкердің және оның тарапынан қатысатын үшінші тұлғаның, сондай-ақ іске қатысушы
басқа да адамдардың түсініктемелерін тыңдайды. Прокурор, мемлекеттік органдардың,
жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың өкілдері, сотқа басқа
адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға жүгінген азаматтар бірінші болып
түсініктемелер береді. Іске қатысушы адамдар бір-біріне сұрақтар қоюға құқылы.
2. Іске қатысушы адамдардың жазбаша түсіндірмелерін, сондай-ақ сот осы
Кодекстің 73 және 76-баптарында көзделген тәртіппен алған түсіндірмелерді төрағалық
етуші жария етеді.
195-бап. Дәлелдемелерді зерттеу тәртібін белгілеу
Сот іске қатысушы адамдардың түсініктемелерін тыңдап және олардың пікірлерін
ескеріп, өзге дәлелдемелерді зерттеудің тәртібін белгілейді.
196-бап. Жауап беруден бас тартқаны үшін және
көрінеу жалған жауап бергені үшін
жауапкершілік жөнінде куәға ескерту
1. Куәдан жауап алынғанға дейін төрағалық етуші куәнің жеке басын анықтайды,
оның міндеттері мен құқықтарын түсіндіреді және оған айғақтар беруден бас тартқаны
үшін және көрінеу жалған айғақтар бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы
ескертеді. Куәға, сондай-ақ өзіне-өзі, жұбайына (зайыбына) және жақын туыстарына
қарсы айғақтар беруден, ал діни қызметшілерге тәубе үстінде өздеріне ішкі сырын
сеніп ашқан адамдарға да қарсы айғақтар беруден бас тартуға құқылы екені
түсіндіріледі. Куә мынадай мазмұнда ант береді: "Сотқа іс бойынша өзіме белгілі
болған барлық мән-жайды, тек қана шындықты, барлық шындықты айтуға және шындықтан
басқа ешнәрсе айтпауға ант етемін.". Куәдан оған өз міндеттері мен жауаптылығының
түсіндірілгені туралы қолхат алынады. Қолхат сот
отырысының хаттамасына тіркеледі.
2. Он алты жасқа толмаған куәға судья оған іс бойынша мәлім нәрсенің бәрін
шынайы айтып беру міндетін түсіндіреді, бірақ оған жауап беруден бас тартқаны үшін
және көрінеу жалған жауап бергені үшін қылмыстық жауапкершілік жөнінде
ескертілмейді.
Ескерту. 196-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.06.29.
N 270 Заңымен.
197-бап. Куәдан жауап алу тәртібі
1. Әрбір куәдан жауап жеке-жеке алынады. Әлі айғақ бермеген куәлар істі
қарау кезінде сот отырысы залында бола алмайды.
2. Төрағалық етуші куәнің іске қатысушы адамдарға қатысын анықтайды және іс
бойынша оған өзіне мәлім нәрсенің бәрін сотқа хабарлауды ұсынады.
3. Бұдан кейін куәға сұрақтар қойылуы мүмкін. Бірінші болып арызы бойынша
куә мен оның өкілі шақырылған адам, содан соң іске қатысушы басқа адамдар мен
өкілдер сұрақ қояды. Судья куәдан жауап алудың кез келген сәтінде оған сұрақ қоюға
құқылы.
4. Қажет болған жағдайда сот осы немесе келесі отырыста куәдан екінші рет
жауап ала алады, сондай-ақ олардың айғақтарындағы қайшылықтарды айқындау үшін
куәлар арасында беттестіру жүргізеді.
5. Егер сот оған ертерек кетуге рұқсат бермесе, жауап алынған куә істі қарау
аяқталғанға дейін сот отырысы залында қалады.
198-бап. Куәнің жазбаша материалдарды пайдалануы
1. Жауап әлдеқандай цифрлармен немесе есте сақтау қиын басқа деректермен
байланысты болған жағдайларда, куә жауап беру кезінде жазбаша материалдарды
пайдалана алады. Бұл материалдар сотқа және іске қатысушы адамдарға көрсетіледі
және соттың ұйғарымы бойынша іске қоса тіркелуі мүмкін.
2. Куәға оның айғақтарына қатысты оның қолында бар құжаттарды оқуына рұқсат
етіледі. Бұл құжаттар сотқа көрсетіледі және оның ұйғарымы бойынша іске қоса
тіркелуі мүмкін.
199-бап. Кәмелетке толмаған куәдан жауап алу
1. Он төрт жасқа толмаған куәдан жауап алу, ал соттың қалауы бойынша он
төрт жас пен он алты жас аралығындағы куәдан жауап алу да сотқа шақырылатын
педагогтың қатысуымен жасалады. Қажет болған жағдайда кәмелетке толмаған куәнің
заңды өкілдері де шақырылады. Аталған адамдар төрағалық етушінің рұқсатымен куәға
сұрақ қоя алады, сондай-ақ куәнің жеке басына және оның берген айғақтарының
мазмұнына қатысты өз пікірін айта алады.
2. Істің мән-жайын анықтау үшін қажет болатын ерекше жағдайларда, кәмелетке
толмаған куәдан жауап алынған уақытта сот ұйғарымы бойынша сот отырысы залынан іске
қатысушы қандай да бір адам шығарылуы мүмкін. Бұл адам сот отырысы залына қайта
келгенде оған кәмелетке толмаған куәнің айғақтарының мазмұны хабарланып, куәға
сұрақтар қою мүмкіндігі берілуге тиіс.
3. Он алты жасқа толмаған куә сот бұл куәні сот отырысы залында болуы қажет
деп таныған жағдайларды қоспағанда, куә одан жауап алу аяқталған соң сот отырысы
залынан шығарылады.
200-бап. Куәнің жауаптарын жария ету
Куәлардың осы Кодекстің 73, 74, 190-баптарында көзделген тәртіппен жиналған
айғақтары сот отырысында жария етіледі, осыдан соң іске қатысушы адамдар осы
айғақтарға өз көзқарастарын білдіруге және олар бойынша түсініктемелер беруге
құқылы.
201-бап. Құжаттарды зерттеу
Осы Кодекстің 73, 74, 75, 76-баптарында және 170-бабының 9) тармақшасында
көзделген тәртіппен жасалған құжаттар немесе оларды қарау хаттамалары сот
отырысында жария етіледі және - іске қатысушы адамдарға, өкілдерге, ал қажет болған
жағдайларда сарапшыларға, мамандарға және куәларға көрсетіледі. Осыдан соң іске
қатысушы адамдар түсініктемелер бере алады.
202-бап. Азаматтардың жеке хат алысуын және
телеграфтық хабарларын жария ету және зерттеу
Азаматтардың жеке хат алысу және жеке телеграфтық хабар беру құпиясын қорғау
мақсатында хат алысу мен телеграфтық хабарлар ашық сот отырысында тек хат алысқан
немесе телеграфтық хабарлар алысқан адамдардың келісімімен ғана жария етілуі және
зерттелуі мүмкін. Бұл адамдар келісім бермесе, олардың жеке хат алысулары мен жеке
телеграфтық хабарлары жабық сот отырысында жария етіледі және зерттеледі. Осыдан
соң іске қатысушы адамдар түсініктемелер бере алады.
203-бап. Заттай дәлелдемелерді зерттеу
1. Заттай дәлелдемелерді сот қарайды және олар - іске қатысушы адамдарға,
өкілдерге, ал қажет болған жағдайларда сарапшыларға, мамандарға және куәларға
көрсетіледі. Заттай дәлелдемелер көрсетілген адамдар қарап шығуға байланысты қандай
да бір мән-жайларға сот назарын аудара алады. Бұл арыздар сот отырысының
хаттамасына енгізіледі.
2. Осы Кодекстің 73, 76, 88, 89-баптарында және 170-бабының
9) тармақшасында көзделген тәртіппен жасалған заттай дәлелдемелерді қарау
хаттамалары сот отырысында жария етіледі, осыдан соң іске қатысушы адамдар
түсініктемелер бере алады.
204-бап. Орналасқан жерінде қарау
1. Сотқа ұсынылуы қиын немесе жеткізуге болмайтын құжаттар мен заттай
дәлелдемелер олар орналасқан жерде қаралады және зерттеледі. Орналасқан жерінде
қарау туралы сот ұйғарым шығарады.
2. Қарау уақыты мен орны туралы іске қатысушы адамдарға, олардың өкілдеріне
хабарланады, алайда олардың келмеуі қарауды жүргізуге кедергі келтірмейді. Қажет
болған жағдайларда сарапшылар, мамандар және куәлар шақырылады.
3. Қарау нәтижелері сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Хаттамаға қарау
кезінде жасалған немесе тексерілген жоспарлар, тәсімдер, сызбалар, есептеулер,
құжаттардың көшірмелері, сондай-ақ қарау кезінде жасалған құжаттардың және заттай
дәлелдемелердің фотосуреттері, бейнежазбалар мен киноматериалдар қоса тіркеледі.
205-бап. Дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды,
киноматериалдарды көрсету және оларды зерттеу
1. Жеке сипаттағы дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды,
киноматериалдарды көрсету кезінде, сондай-ақ оларды зерттеу кезінде осы Кодекстің
202-бабында көзделген ережелер қолданылады. Дыбыс жазбаны жария ету, бейнежазбаны,
киноматериалдарды көрсету сот отырысы залында не осы мақсат үшін арнайы
жабдықталған үй-жайда жүргізіледі, сот отырысының хаттамасында материалдың ерекше
белгілері және жария ету уақыты көрсетіледі. Осыдан соң сот іске қатысушы
адамдардың түсініктемелерін тыңдайды.
2. Қажет болған жағдайда дыбыс жазбасын жария ету және бейнежазбаны,
киноматериалдарды көрсету толығымен немесе олардың әлдеқандай бөліктері қайталануы
мүмкін.
3. Дыбыс және бейнежазбалардағы, киноматериалдардағы мәліметтерді анықтау
мақсатында сот маманды іске тартуы, сондай-ақ сараптама тағайындауы мүмкін.
206-бап. Сарапшы қорытындысын зерттеу
1. Сарапшы қорытындысы сот отырысында жария етіледі. Қорытындыны түсіндіру
және оны толықтыру мақсатында сарапшыға сұрақтар қойылуы мүмкін.
2. Арызы бойынша сараптама тағайындалған адам және оның өкілі бірінші болып,
ал содан соң - іске қатысушы басқа адамдар мен өкілдер сұрақтар қояды. Сот
тағайындаған сараптама жүргізу тапсырылған сарапшыға бірінші болып талап қоюшы мен
оның өкілі сұрақ қояды. Сот сарапшыға одан жауап алудың кез келген сәтінде сұрақтар
қоюға құқылы.
3. Осы Кодекстің 98-бабының бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда сот
қосымша сараптама тағайындай алады.
4. Осы Кодекстің 98-бабының үшінші бөлігінде көзделген жағдайларда сот
қайталама сараптама тағайындай алады.
5. Қосымша сараптама тағайындау және жүргізу осы Кодекстің 98-бабының екінші
және алтыншы бөліктерінде, қайталама сараптама - осы Кодекстің 98-бабының төртінші,
бесінші, алтыншы бөліктерінде көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
207-бап. Маманның консультациясы (түсіндірмесі)
1. Арнайы зерттеулер жүргiзу талап етiлмейтiн жағдайларда маман coтқa
ауызша немесе жазбаша нысанда консультация (түсiндiрме) бередi.
Маманның жазбаша нысанда берiлген консультациясы сот отырысының (тиiстi iс
жүргiзу әрекетiнiң) хаттамасына қосымша түрiнде тiркеледi және сот отырысында жария
етiледi. Ауызша консультация тiкелей сот отырысының (ic жүргiзу әрекетiнiң)
хаттамасына енгiзiледi.
2. Консультацияны түсіндіру және толықтыру мақсатында маманға сұрақтар
қойылуы мүмкін. Арызы бойынша маманды тартқан адам және оның өкілі бірінші болып,
ал содан соң іске қатысушы басқа адамдар және өкілдер сұрақтар қояды. Сот шақырған
маманға бірінші болып талап қоюшы және оның өкілі сұрақ қояды. Сот маманға кез
келген сәтте сұрақ қоюға құқылы.
Ескерту. 207-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2006.07.04.
N 151 Заңымен.
208-бап. Дәлелдеменің жалғандығын мәлімдеу
1. Істегі дәлелдеменің жалған екені мәлімделген жағдайда осы дәлелдемені
ұсынған адам соттан оны дәлелдемелер қатарынан алып тастап, істі өзге
дәлелдемелердің негізінде шешуді өтіне алады.
2. Дәлелдеменің жалғандығы туралы мәлімдеуді тексеру үшін сот сараптама
тағайындай алады, сондай-ақ тараптарға өзге дәлелдемелер беруді ұсына алады.
3. Егер ұсынған дәлелдемесі жалған деп танылған адамның іс-әрекетінде қылмыс
белгілері болса, судья материалдарды бұл жөнінде прокурорға хабарлай отырып,
қылмыстық іс қозғау туралы мәселені шешу үшін тиісті анықтау немесе алдын ала
тергеу органына жібереді.
209-бап. Мемлекеттік органдар мен жергілікті
өзін-өзі басқару органдарының қорытындысы
Осы Кодекстің 57-бабының негізінде сот іске қатысуға жіберген мемлекеттік
органдардың және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындысы сот
отырысында жария етіледі. Сот, сондай-ақ іске қатысушы адамдар мен өкілдер
қорытындыларды түсіндіру және толықтыру мақсатында осы органдардың уәкілетті
өкілдеріне сұрақтар қоя алады.
210-бап. Істі мәні бойынша қарауды аяқтау
Барлық дәлелдемелер қаралғаннан кейін судья іске қатысушы адамдар мен
өкілдерден олардың іс материалдарын әлденелермен толықтыруға ниеттерінің бар-жоғын
анықтайды. Мұндай мәлімдеулер болмаған жағдайда төрағалық етуші істі зерттеу
аяқталды деп жариялап, сот соттағы жарыссөздерге көшеді.
211-бап. Сот жарыссөздері
1. Сот жарыссөздері іске қатысушы адамдар мен өкілдердің сөздерінен тұрады.
2. Алдымен талап қоюшы және оның өкілі, ал содан соң - жауапкер мен оның
өкілі сөз сөйлейді. Басталып кеткен процесте даудың нысанасы бойынша дербес
талаптар қойған үшінші тұлға мен оның өкілі тараптар мен олардың өкілдерінен кейін
сөз сөйлейді. Даудың нысанасы бойынша өз бетінше талаптар қоймаған үшінші тұлға мен
оның өкілі талап қоюшыдан немесе үшінші тұлға іске өзі қатысатын жақтағы
жауапкерден кейін сөз сөйлейді.
3. Прокурор, мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін-өзі басқару
органдарының, ұйымдардың өкілдері және басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын
және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінген азаматтар сот
жарыссөздерінде соңынан сөз сөйлейді.
212-бап. Репликалар
Жарыссөзге қатысушылардың барлығы сөз сөйлеп болған соң олар сөздерінде
айтылғандарға байланысты екінші рет сөз сөйлей алады. Соңғы реплика құқығын үнемі
жауапкер мен оның өкілі иеленеді.
213-бап. Прокурордың қорытындысы
Іс бойынша тарап болып табылмайтын және осы Кодекстің 55-бабының екінші
бөлігінде көзделген тәртіппен процеске қатысушы прокурор сот жарыссөздерінен кейін
жалпы істің мәні бойынша қорытынды береді.
214-бап. Істі мәні бойынша қарауды қайта жалғастыру
1. Егер олар бұл мән-жайлар мен дәлелдемелерді істің мәні бойынша қарау
аяқталмай тұрып өз мәлімдемелерінде көрсетпесе, сот жарыссөздеріне қатысушылар өз
сөздерінде сот анықтамаған мән-жайларға, сондай-ақ сот отырысында зерттелмеген
дәлелдемелерге сілтеме жасауға құқығы жоқ.
2. Егер сот сот жарыссөздері кезінде немесе одан кейін іс үшін маңызы бар
жаңа мән-жайларды анықтау немесе жаңа дәлелдемелерді зерттеу қажет деп тапса, ол
істі мәні бойынша қарауды қайта жалғастыру туралы ұйғарым шығарады. Істі мәні
бойынша қарау аяқталғаннан кейін сот жарыссөзі жалпы тәртіппен жүргізіледі.
215-бап. Соттың шешім шығару үшін кетуі
Сот жарыссөздерінен кейін, ал осы Кодекстің 213-бабында көзделген жағдайда
прокурор іс бойынша қорытынды бергеннен кейін сот шешім шығару үшін кеңесу
бөлмесіне кетеді, төрағалық етуші, бұл туралы сот отырысы залында отырғандарға
хабарлайды.
216-бап. Шешiмді жария ету
1. Соттың шешімі қабылданғаннан және оған қол қойылғаннан кейін, судья сот
отырысы залында сот шешімінің қарар бөлігін жария етеді және шешімге шағым жасаудың
тәртібі мен мерзімдерін түсіндіреді.
2. Шешім шығарылған кезде судья іске қатысушы адамдарға және өкілдерге оның
көшірмесін қашан алуға болатынын жариялауға міндетті.
3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген әрекеттер
жасалғаннан кейін төрағалық етуші сот отырысын жабық деп жариялайды.
Ескерту. 216-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
18-тарау. Сот шешімі және оны атқару тәртібі
217-бап. Шешім шығару
1. Істі мәні бойынша шешетін бірінші сатыдағы сот қаулысы шешім нысанында
шығарылады.
2. Шешім кеңесу бөлмесінде шығарылады. Бұл бөлмеде өзге адамдардың болуына
жол берілмейді. Жұмыс уақытының аяқталуына қарай, сондай-ақ жұмыс күні ішінде сот
(судья) кеңесу бөлмесінен шығып демалу үшін үзіліс жариялауға құқылы.
218-бап. Шешімнің заңдылығы және негізділігі
1. Сот шешімі заңды және негізді болуға тиіс.
2. Сот шешімді сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге ғана негіздейді.
219-бап. Шешім шығарған кезде шешілетін мәселелер
1. Шешім шығарған кезде сот дәлелдемелерге баға береді, іс үшін маңызы бар
қандай мән-жайлардың анықталғанын және қандай мән-жайлардың анықталмағанын,
тараптардың құқықтық қатынастарының қандай екенін, осы іс бойынша қандай заң
қолданылуға тиісті екенін және қойылған талаптың қанағаттандырылуға жататынын-
жатпайтынын айқындайды.
2. Сот істі талап қоюшы талаптардың шегінде шешеді. Алайда талап қоюшының
келісуімен сот, егер бұл талап қоюшының құқықтарын, бостандықтарын және заңмен
қорғалатын мүдделерін қорғау үшін қажет деп таныса, сондай-ақ көзделген басқа да
жағдайларда, талап қоюшы мәлімдеген талаптардың шегінен шығуы мүмкін.
3. Сот іс үшін маңызы бар жаңа мән-жайларды анықтауды немесе дәлелдемелерді
қосымша зерттеуді қажет деп тапса, істі мәні бойынша қарауды қайта жалғастыру
туралы ұйғарым шығарады. Сот істі мәні бойынша қарау аяқталғаннан кейін сот
жарыссөздерін, ал осы Кодекстің 213-бабында көзделген жағдайда прокурордың
қорытындысын да қайта тыңдайды.
220-бап. Шешімнің түрлері мен құрылымы
Ескерту. 220-бап алып тасталды - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
221-бап. Шешімнің мазмұны
1. Шешім Қазақстан Республикасының атынан шығарылады.
2. Шешім кіріспе, сипаттау, дәлелдеу және қарар бөліктерінен тұрады.
3. Шешімнің кіріспе бөлігінде шешімнің шығарылған күні мен орны; шешім
шығарған соттың атауы; соттың құрамы; сот отырысының хатшысы; тараптар; іске
қатысушы басқа адамдар және өкілдер; даудың нысанасы немесе мәлімделген талап
көрсетіледі.
4. Шешімнің сипаттау бөлігі талап қоюшының талаптарын, жауапкердің
наразылығын және іске қатысушы басқа адамдардың түсініктемелерін қамтуға тиіс.
5. Шешімнің дәлелдеу бөлігінде істің сот анықтаған мән-жайлары, құқықтар мен
міндеттер туралы соттың қорытындылары негізделген дәлелдемелері; сот қабылдамай
тастаған белгілі бір дәлелдемелердің негіздері, және сот басшылыққа алған заңдар
көрсетіледі. Жауапкер талап қоюды мойындаған жағдайда дәлелдеу бөлігінде талап
қоюдың танылғаны және оны соттың қабылдағаны ғана көрсетілуі мүмкін.
6. Шешімнің қарар бөлігі талап қоюды қанағаттандыру туралы немесе талап
қоюдан толық немесе оның бір бөлігінен бас тарту туралы сот қорытындысын, сот
шығындарының бөлінуін, шешімге шағым беру мерзімдері мен тәртібін көрсетуді,
сондай-ақ өзге де қорытындыларды қамтуға тиіс.
7. Сот шешімді орындаудың белгілі бір тәртібі мен мерзімін белгілеген немесе
шешімді дереу орындауға жіберген немесе оның орындалуын қамтамасыз етуге шаралар
қолданған жағдайда, бұл туралы шешімде көрсетіледі.
8. Судья шешімді жазбаша түрде жазады және оған қол қояды. Шешімге түзету
судьялардың қол қоюының алдында айтылуға тиіс.
Ескерту. 221-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
222-бап. Мемлекеттік органдардың, жергілікті
өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың және
лауазымды адамдардың әрекеттері
(әрекетсіздіктері) мен шешімдерін заңсыз деп
тану туралы шешім
1. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының,
ұйымдардың және лауазымды адамдардың әрекеттері (әрекетсіздіктері) мен шешімдерін
заңсыз деп тану туралы талап қоюды қанағаттандыру кезінде сот дауға түсіп отырған
әрекетті (әрекетсіздікті) немесе шешімді заңсыз деп таниды, азаматтың талабын
қанағаттандыруды міндеттейді, оған қолданылған жауаптылық шараларын жояды не оның
нұқсан келтірілген құқықтары мен бостандықтарын өзгедей әдіспен қалпына келтіреді.
Нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы шешімнің қарар бөлігінде ол
қабылданған кезден бастап бұл акті қолданылмайды деп есептелетіні көрсетілуі
мүмкін.
2. Соттың нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы шешімі немесе
ол туралы хабарлама нормативтік құқықтық акт жарияланған бұқаралық ақпарат
құралдарында жариялануға тиіс.
223-бап. Ақша сомаларын өндіріп алу туралы шешім
Сот ақша сомаларын өндіріп алу туралы шешім шығарған кезде шешімнің қарар
бөлігінде өндірілетін ақша сомасының мөлшерін және валюта түрін цифрмен және
сөздермен көрсетеді.
224-бап. Атқару құжатының немесе өзге құжаттың
күші жойылды деп тану туралы шешім
Өндіріп алу даусыз (акцептсіз) тәртіппен, оның ішінде нотариустың атқарушы
жазбасының негізінде жүргізілетін атқару құжатының немесе өзге құжаттың күші
жойылды деп тану туралы дау бойынша талап арызды қанағаттандыру кезінде шешімнің
қарар бөлігінде атқарылуға тиісті емес құжаттың атауы, нөмірі, күні және есептен
шығарылуға жатпайтын сома көрсетіледі.
225-бап. Шартты жасасу немесе өзгерту туралы шешім
Шарт жасасу немесе өзгерту кезінде туындаған дау бойынша қарар бөлігінде
шарттың әрбір даулы жағдайы бойынша шешім көрсетіледі, ал шарт жасасуға мәжбүрлеу
туралы дау бойынша шарттың түрі және тараптар шарт жасасуға міндетті талаптар
көрсетіледі.
226-бап. Мүлікті немесе оның құнын алып беру
туралы шешім
Мүлік заттай алып берген кезде сот шешімде оның дербес - белгілі бір
белгілерін және, егер шешімді орындау кезінде алып берілетін мүлік болмай қалса,
жауапкерден өндірілуге тиіс мүліктің құнын көрсетеді.
227-бап. Жауапкерді белгілі бір әрекеттер жасауға
міндеттейтін шешім
1. Жауапкерді мүлік немесе ақша сомаларын берумен байланысты емес белгілі бір
әрекеттер жасауға міндеттейтін шешім шығарған кезде сот сол шешімде, егер жауапкер
шешімді белгіленген мерзім ішінде орындамаса, онда талап қоюшының бұл әрекеттерді
соттың ұйғарымы бойынша жауапкердің есебінен қажетті шығындарды өндіріп ала отырып
жасауға құқылы екенін көрсете алады.
2. Егер аталған әрекеттерді тек жауапкер жасай алатын болса, сот шешімде
шешім орындалуға тиіс мерзімді белгілейді.
228-бап. Бірнеше талап қоюшының пайдасына немесе
бірнеше жауапкерге қарсы шешім
1. Бірнеше талапкердің пайдасына шешім шығарғанда сот шешімнің олардың
әрқайсысына қандай үлесі қатысты екенін көрсетеді немесе өндіріп алу құқығы ортақ
болатынын көрсетеді.
2. Бірнеше жауапкерге қарсы шешім шығарғанда сот әр жауапкердің шешімнің
қандай үлесін орындауға тиіс екенін көрсетеді немесе олардың жауаптылығының ортақ
болатынын көрсетеді.
229-бап. Шешім жасау
Іс талқыланғаннан кейін дереу шешім шығарылады. Дәлелді шешім жасау бес
күннен аспайтын мерзімге кейінге қалдырылуы мүмкін, бірақ шешімнің қарар бөлігін
сот істі талқылау аяқталған отырыста жария етуге тиіс. Шешімнің жарияланған қарар
бөлігіне судья қол қоюға және ол іс материалына тіркелуге тиіс.
Ескерту. 229-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
230-бап. Шешімдегі қате жазулар мен айқын арифметикалық
қателерді түзету
1. Іс жөнінде шешім жарияланғаннан кейін шешім шығарған соттың оны жоюға
немесе өзгертуге құқығы жоқ.
2. Сот өз бастамашылығымен немесе іске қатысушы адамдардың
арызы бойынша шешімде жіберілген қате жазулар мен айқын арифметикалық қателерді
түзете алады. Түзетулер енгізу туралы мәселе сот отырысында шешіледі. Іске қатысушы
адамдарға сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмеуі
түзетулер енгізу туралы мәселені қаруға кедергі болмайды.
3. Шешімге түзетулер енгізу туралы мәселе жөніндегі сот ұйғарымына жеке
шағым жасалуы немесе наразылық келтірілуі мүмкін.
231-бап. Қосымша шешім
1. Іс бойынша шешімге қаулы қабылдаған сот іске қатысушы адамдардың өтініші
бойынша немесе өз бастамашылығымен мынадай жағдайларда:
1) іске қатысушы адамдар дәлелдемелер ұсынған және түсініктемелер берген
қандай да бір талап бойынша шешім шығарылмаса;
2) егер сот құқық туралы мәселені шеше отырып, алып берілген соманың,
берілуге тиісті мүліктің мөлшерін немесе жауапкер жасауға тиісті әрекеттерді
көрсетпесе;
3) егер сот шығындары туралы мәселені сот шешпесе;
4) егер сот шешiмiнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы мәселенi сот
шешпесе, қосымша шешiм шығара алады.
2. Қосымша шешім шығару туралы мәселе шешім орындалатын мерзімнің шегінде
қойылуы мүмкін. Мәселе сот отырысында қаралғаннан кейін сот қосымша шешім шығарады
және оған шағым жасалуы немесе наразылық келтірілуі мүмкін. Іске қатысушы адамдарға
сот отырысының уақыты және орны туралы хабарланады, алайда олардың келмеуі қосымша
шешім шығару туралы мәселені қарауға кедергі болмайды.
3. Қосымша шешім шығарудан бас тарту туралы соттың ұйғарымына жеке шағым,
наразылық берілуі мүмкін.
Ескерту. 231-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
232-бап. Шешімді түсіндіру
1. Шешім түсініксіз болған жағдайда істі қараған сот іске қатысушы адамдардың
өтініші бойынша, сондай-ақ сот орындаушысының өтініші бойынша шешімді оның мазмұнын
өзгертпей түсіндіруге құқылы. Шешімді түсіндіруге ол әлі орындалмаған және шешім
мәжбүрлі түрде орындалуы мүмкін мерзім өткенге дейін жол беріледі. Сот шешiмдi
түсiндiру туралы өтiнiштi, өтінішті өтiнiш қабылданған күннен бастап он күн
мерзiмде қарауға мiндеттi.
2. Шешімді түсіндіру туралы мәселе сот отырысында шешіледі. Іске қатысушы
адамдарға, сондай-ақ қарау нысанасы оның түсiндiру туралы өтініші болған
жағдайларда сот орындаушысына сот отырысының уақыты мен орны хабарланады, алайда
олардың келмеуі шешімді түсіндіру туралы мәселені қарауға кедергі болмайды.
3. Соттың шешімді түсіндіру туралы ұйғарымына жеке шағым, наразылық берілуі
мүмкін.
Ескерту. 232-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2006.06.22.
N 147 Заңымен.
233-бап. Шешімді орындау мерзімін кейінге қалдыру
және мерзімін ұзарту, шешімді орындаудың әдісі
мен тәртібін өзгерту
1. Істі қараған сот іске қатысушы адамдардың арызы бойынша тараптардың
мүліктік жағдайын немесе басқа да мән-жайларды негізге ала отырып, шешімнің
орындалу мерзімін кейінге қалдыруға немесе оның мерзімін ұзартуға, сондай-ақ оны
орындаудың әдісі мен тәртібін өзгертуге құқылы.
2. Осы баптың бірінші бөлігінде аталған арыздар сот отырысында қаралады.
Іске қатысушы адамдарға отырыстың уақыты мен орны туралы хабарланады, бірақ олардың
келмеуі соттың алдына қойылған мәселені шешуіне кедергі болмайды.
3. Шешімді орындау мерзімін кейінге қалдыру немесе мерзімін ұзарту туралы,
оны орындаудың әдісі мен тәртібін өзгерту туралы мәселе жөніндегі сот ұйғарымына
жеке шағым, наразылық берілуі мүмкін.
234-бап. Алып берілген ақша сомаларын индекстеу
1. Сот мүдделі адамның арызы бойынша сот актісімен төлеттірілген ақшалай
сомаға Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сот актісі орындалған күнгі қайта
қаржыландырудың ресми ставкасына сүйене отырып, тиісті индекстеу жүргізе алады.
2. Алып берілген сомаларды индекстеу туралы арыз сот отырысында қаралады.
Іске қатысушы адамдарға отырыстың уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда
олардың келмеуі соттың алдына қойған мәселені шешуіне кедергі болмайды.
3. Алып берілген ақша сомаларын индекстеу туралы сот ұйғарымына жеке шағым,
наразылық берілуі мүмкін.
Ескерту. 234-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
235-бап. Сот шешімінің заңды күшіне енуі
1. Бірінші сатыдағы соттың шешiмдерi, егер оларға шағым немесе наразылық
келтiрiлмесе, оларға апелляциялық шағымдану, наразылық келтiру мерзiмi өткен соң
заңды күшiне енедi.
1-1. Мамандандырылған қаржылық соттың қаржы ұйымдарын немесе бас ұйым ретінде
банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта
құрылымдауды жүргізу туралы шешімдері олар қабылданған күннен бастап заңды күшіне
енеді және дереу орындалуға жатады.
1-2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының
шегінен шығарып жіберу туралы сот шешімі оны қабылдаған күнінен бастап заңды күшіне
енеді.
2. Алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3. Апелляциялық тәртіппен шағым немесе наразылық берілген жағдайда, шешім,
егер оның күші жойылмаған болса, апелляциялық сатыдағы сот қаулыны жария еткен
кезден бастап заңды күшіне енеді.
4. Шешім заңды күшіне енгенде тараптар және іске қатысушы басқа да адамдар,
сондай-ақ олардың құқық мирасқорлары сотта бұрынғы негіздер бойынша бұрынғы талап
қою талаптарымен қайтадан арыздана алмайды, сондай-ақ сот анықтаған фактілер мен
құқықтық қатынастарды басқа процесте даулай алмайды.
5. Егер жауапкерден мезгіл-мезгіл төлем өндіріп алу шешімі заңды күшіне
енгеннен кейін төлемдердің мөлшерін айқындауға немесе олардың ұзақтығына әсер
ететін мән-жайлар өзгерсе, тараптардың әрқайсысы жаңа талап қою арқылы төлемдердің
мөлшері мен мерзімдерін өзгертуді талап етуге құқылы.
Ескерту. 235-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.07.11 N 185-
IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.03.01 N 414-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа
енгізіледі), 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
236-бап. Шешімді орындау
1. Шешім, дереу орындалатын жағдайлардан басқа, ол заңды күшіне енгеннен
кейін, заңмен белгіленген тәртіп бойынша орындалады.
2. Сот шешiмi заңды күшiне енгеннен кейiн атқару парағы жазылады, ол өндiрiп
алушыға берiледi не оның жазбаша өтiнiшi бойынша сот оны аумағы бойынша атқарушылық
iс жүргiзудiң тиiстi органына орындау үшiн жiбередi. қараңыз.U101039
Мүлік тәркіленген, мемлекет кірісіне өндіріп алынған, сондай-ақ қылмыспен
келтірілген залал өндіріп алынған, алимент өндіріп алынған, тарабы мемлекет болып
табылатын мертігуден немесе денсаулыққа өзге де зақым келуден, асыраушысынан
айрылуынан келтірілген зиянның орны толтырылған жағдайларда сот өз бастамасымен
атқару құжатын аумағы бойынша тиісті атқарушылық іс жүргізу органына орындауға
жолдайды.
3. Соттың дереу орындалуға тиісті шешімі бойынша атқару парағы жазылып, шешім
шығарылғаннан кейін дереу орындауға жіберіледі.2012.01.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
4. Атқару парақтарын (бұдан әрi - атқару құжаттарын) бiрiншi сатыдағы сот
шешiм заңды күшiне енген немесе iс жоғары тұрған соттан қайтқан күннен бастап үш
тәулiк iшiнде жазады және оларда:
атқару құжатын берген соттың атауы;
істің нөмірі және шешім шығарылған күн;
шешімнің қарар бөлігі (сөзбе-сөз);
шешімнің күшіне енген уақыты;
атқару құжаты берілген күн;
өндiрiп алушының тегi, аты және әкесiнiң аты (егер ол жеке басын
куәландыратын құжатта көрсетiлген болса), туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты
жерi немесе тұрған жерi, оның тұрғылықты жерi бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер
мен сәйкестендiру нөмiрi, немесе, егер өндiрiп алушы заңды тұлға болып табылса,
оның атауы, нақты орналасқан жері не Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық
тізілімінен мәлiметтер, банк реквизиттерi мен сәйкестендiру нөмiрi;
борышкердiң тегi, аты және әкесiнiң аты (eгep ол жеке басын куәландыратын
құжатта көрсетiлген болса), туған күні, айы, жылы, оның тұрғылықты жерi немесе
тұрған жерi, оның тұрғылықты жерi бойынша тiркелгенi туралы мәлiметтер, оның жұмыс
орны мен жұмыс орнының банк реквизиттерi туралы мәлiметтер (eгep iстiң
материалдарында бар болса), оның банк реквизиттерi мен сәйкестендiру нөмiрi (eгep
iстiң материалдарында бар болса) немесе, егер борышкер заңды тұлға болып табылса,
оның атауы, нақты орналасқан жері не Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық
тізілімінен мәлiметтер (егер iстiң материалдарында бар болса), банк реквизиттерi
мен сәйкестендiру нөмiрi көрсетiлуге тиiс.
Атқару парағының нысанын атқару құжаттарының орындалуын қамтамасыз ету
жөнiндегi уәкiлеттi орган бекiтедi. қараңыз.U101039
5. Соттың әрбір шешімі бойынша бір атқару парағы беріледі. Егер сот талап
қоюды қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдаса, атқару құжатына талап қоюды
қамтамасыз ету жөнiнде қабылданған шаралар туралы құжаттардың көшiрмелерi, егер
оның iшiнде талапты қамтамасыз ету үшiн тыйым салынған мүлiктiң тұрған жерi және
оның сақталуына жауапты тұлғалар туралы мәлiметтердi қамтитын құжаттардың
көшiрмелерi iс материалдарында бар болса, қоса тiркеледi. Егер атқару әртүрлі
орындарда жүргізілетін болса не егер шешім бірнеше талап қоюшының пайдасына немесе
бірнеше жауапкерге қарсы шығарылған болса, сот өндіріп алушылардың өтініші бойынша
атқару орнын дәл көрсетіп не осы атқару құжаты бойынша атқарылуға тиіс шешімнің сол
бөлігін көрсете отырып, бірнеше атқару құжатын жазады. Сот атқару парағына сот
актiсiнiң көшiрмесiн не соттың мөрiмен куәландырылған оның үзiндi көшiрмесiн қоса
тiркейдi.
6. Атқарушылық іс жүргізу органдары сот шешімі орындалған жағдайда он жұмыс
күні ішінде шешім шығарған сотты бұл туралы хабардар етуге, не орындаудың
белгіленген іс жүргізу мерзімі өткен соң орындалмаудың себептері туралы жазбаша
ақпарат беруге тиіс.
Ескерту. 236-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2003.05.05 N 409,
2006.06.22 N 147, 2007.01.12 N 224 (2012.01.01 бастап күшіне енеді), 2010.04.02 N
262-IV (2010.10.21 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.12 № 538-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.12.24 N 60-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi)
Заңдарымен.
237-бап. Дереу орындауға жататын шешімдер
Мынадай:
1) алимент алып беру туралы;
2) қызметкерге жалақы, бірақ үш айдан аспайтын уақытқа алып беру туралы;
3) жұмысқа қайта орналастыру туралы;
4) мертігуден немесе денсаулықты өзгедей зақымдаудан, сондай-ақ
асыраушысынан айрылуынан келген зиянды, бірақ үш айдан аспайтын уақытқа өтеу
туралы;
5) ереуілді заңсыз деп тану туралы;
6) қаржы ұйымдарын және бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және
қаржы ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы шешімдер дереу
орындалуға тиіс.
Ескерту. 237-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.05.15.
N 253 , 2009.07.11. N 185-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз),
2011.03.01 N 414-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
238-бап. Соттың шешімді дереу орындауға жіберу құқығы
1. Егер айрықша жағдайлардың салдарынан шешімді орындаудағы кідіріс өндіріп
алушыны елеулі зиянға әкеп соғуы мүмкін болса немесе шешімді орындау мүмкін
болмаса, сот талап қоюшының өтінуі бойынша шешімді дереу орындауға жібере алады.
2. Шешім дереу орындауға жіберілген кезде сот талап қоюшыдан сот шешімінің
күші жойылған жағдайда шешімнің кері орындалуын қамтамасыз етуді талап ете алады.
3. Шешімді дереу орындау туралы мәселе, шешімі шығарылған кезде шешілмесе,
сот отырысында қаралады. Іске қатысушы адамдарға отырыстың уақыты мен орны
хабарланады, алайда олардың келмеуі сот шешімін дереу орындау туралы мәселені
шешуге кедергі болмайды.
4. Шешімді дереу орындау туралы мәселе жөніндегі сот ұйғарымына жеке шағым,
наразылық берілуі мүмкін. Шешімді дереу орындау туралы ұйғарымға жеке шағым,
наразылық беру бұл ұйғарымдардың орындалуын тоқтата тұрады.
239-бап. Шешімнің орындалуын қамтамасыз ету
Сот дереу орындауға жіберілмеген шешімді орындауды осы заңда белгіленген
ережелер бойынша қамтамасыз ете алады.
Сот бұл іс-әрекеттерді сот қаулыларын орындауға құқығы бар органға атқару
парағын орындау үшін жібергенге дейін жүргізеді. қараңыз.U101039
240-бап. Сот шешімінің орындалуын кейінге қалдыру және
мерзімін ұзарту, оны орындау әдісі мен тәртібін
өзгерту, бітімгершілік келісімді бекіту
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.04.02 N 262-IV (2010.10.21
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Шешімге қаулы қабылдаған немесе іс бойынша бұйрық шығарған сот, сондай-
ақ сот қаулысын орындау орны бойынша сот сот орындаушысының өтініші бойынша немесе
атқару ісін жүргізудегі тараптардың арызы бойынша орындау іс әрекетін жүргізуді
қиындататын немесе мүмкін емес ететін мән-жайлар болған кезде сот қаулысының
орындалуын кейінге қалдыруы немесе мерзімін ұзартуы, оны орындау әдісі мен тәртібін
өзгертуі, сондай-ақ атқарушылық іс жүргізу тараптарының арызы бойынша бітімгершілік
келісімді бекітуі мүмкін.
2. Сот орындаушысының өтініші немесе атқару ісін жүргізудегі тараптардың
арызы сот отырысында қаралады. Іске қатысушы тұлғаларға отырыс өтетін уақыт және
орын хабарланады, алайда олардың келмеуі соттың алдына қойған мәселені шешуіне
кедергі болмайды.
3. Орындауды кейінге қалдыру немесе мерзімін ұзарту туралы, сондай-ақ оның
орындалу әдісі мен тәртібінің өзгеруі туралы мәселе бойынша соттың ұйғарымына жеке
шағым жасалуы немесе наразылық келтірілуі мүмкін.
4. Осы баптың ережелері бойынша кейінге қалдыру, мерзімін ұзарту немесе
тараптардың сот бекіткен бітімгершілік келісім немесе дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісім әдісін өзгерту жүргізілуі мүмкін.
Ескерту. 240-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.04.02 N 262-IV (2010.10.21
бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
240-1-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын қайта бұрып атқару
Заңды күшiне енiп, толық немесе iшiнара орындалған сот шешiмiнiң күшi
жойылған және сот талап қоюдан толық немесе бiр бөлiгiнде бас тарту туралы жаңа
шешiм шығарған не iс бойынша iс жүргiзудi тоқтату туралы немесе талап қоюды
қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарған жағдайда талапкерден күшi жойылған шешiм
бойынша алғанының бәрi өндiрiлiп алынады (шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару).
Ескерту. 240-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.07.11. N
238 Заңымен .
240-2-бап. Сот шешiмiнiң орындалуын қайта бұрып
атқару туралы мәселенi қарау
1. Күшi жойылған шешiмдi орындау орын алған iс бойынша жаңа шешiм шығарған
сот жауапкердiң жазбаша арызы бойынша орындауды қайта бұрып атқару туралы мәселенi
қарайды және бұл мәселенi жаңа шешiммен шешедi.
2. Егер сот iстi жаңадан қараған кезде күшi жойылған шешiм бойынша орындауды
қайта бұрып атқару мәселесiн шешпесе, жауапкердiң шешiмнiң орындалуын қайта бұрып
атқару туралы арызы iске қатысушы адамдарды, ал қажет болған жағдайда күшi жойылған
шешiмдi орындаған органды да хабарландыра отырып, соттың бөлек отырысында қаралады.
Аталған адамдар шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы арызды қараудың орны
мен уақыты туралы хабарландырылады, алайда олардың сот отырысына келмей қалуы
орындауды қайта бұрып атқару туралы мәселенi шешу үшiн кедергi болмайды.
3. Шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы мәселе бойынша сот
ұйғарымына жеке шағым немесе наразылық келтiрiлуi мүмкiн.
Ескерту. 240-2-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.07.11. N
238 Заңымен .
240-3-бап. Апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау
сатысы сотының шешiмнiң орындалуын қайта
бұрып атқару туралы мәселенi шешуi
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау сатысындағы сот бiрiншi сатыдағы
сот шешiмiмен бұрын күшi жойылған шешiмнiң орындалуын қайта бұрып атқару туралы
мәселе шешiлмеген iстi қараған кезде, бұл мәселенi iсте бiрiншi сатыдағы соттың
күшi жойылған шешiмiнiң орындалғаны туралы анық деректер болғанда ғана шешедi.
Басқа жағдайда орындауды қайта бұрып атқару туралы мәселе осы Кодекстiң 240-2-
бабының екiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен шешiледi.
Ескерту. 240-3-баппен толықтырылды - ҚР 2001.07.11 N 238, өзгерту енгізілді
- ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
240-4-бап. Сот орындаушысының ұсынуларын қарау
1. Судья сот орындаушысының ұсынуын сотқа келіп түскен күннен бастап он күн
ішінде шешеді. Сот борышкерді және өндіріп алушыны сот орындаушысының ұсынуы келіп
түскені туралы хабардар етеді, сот отырысының өткізілетін уақыты мен орнын
хабарлайды. Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісінше хабардар
етілген борышкердің немесе өндіріп алушының келмей қалуы істі қарауға кедергі
болмайды. Судья сот орындаушысының ұсынуын қарап, ұйғарым шығарады.
Сот ұйғарымының көшірмесі борышкер мен өндіріп алушыға үш күн мерзімде
жіберіледі.
2. Соттың ұйғарымына осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағым жасалуы немесе
наразылық білдірілуі мүмкін.
Ескерту. Кодекс 240-4-баппен толықтырылды - ҚР 2006.06.22 N 147 Заңымен, жаңа
редакцияда - ҚР 2010.04.02 N 262-IV (2010.10.21 бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
240-5-бап. Сот орындаушысының шешiмдi орындау кезiндегi
әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым жасау
1. Өндiрiп алушы немесе борышкер сот орындаушысының атқарушылық iс жүргiзу
процесiндегi әрекетiне (әрекетсiздiгiне) не осындай iс-әрекеттер жасаудан бас
тартуына шағым жасауы мүмкiн. Шағым iс-әрекет жасалған (iс-әрекет жасаудан бас
тартылған) күннен бастап немесе сот орындаушысының iс-әрекет жасау уақыты, орны
туралы хабардар етiлмеген өндiрiп алушыға немесе борышкерге ол туралы белгiлi
болған күннен бастап он күн iшiнде сот орындаушысы қызмет көрсететiн учаскедегi
аудандық сотқа берiледi.
Жоғары тұрған органдарға және жоғары тұрған лауазымды тұлғаға бағыныштылық
тәртiбiмен алдын ала жүгiну сотқа шағымды беру мен оны соттың қарауға қабылдауы
үшiн мiндеттi шарт болып табылмайды.
2. Сот шағымды он күн мерзiмде қарайды. Сот өндiрiп алушыны, борышкердi және
сот орындаушысын сот отырысының уақыты мен орны туралы хабардар етедi, алайда
олардың келмей қалуы шағымды шешу үшiн кедергi болып табылмайды.
3. Сот шағымды негiздi деп тауып, сот орындаушысы iс-әрекетiнiң күшiн жою
немесе оны жарамсыз деп тану туралы не сот орындаушысының жiберiлген қателiктi
толық көлемде жоюға мiндеттiлiгi туралы не өндiрiп алушының немесе борышкердiң
бұзылған құқықтары мен бостандықтарын өзгеше тәсiлмен қалпына келтiру туралы шешiм
шығарады.
Егер аталған iс-әрекеттердi тек қана сот орындаушысы жасай алатын болса, сот
шешiмде мерзiм белгiлеуi мүмкiн, шешiм сол мерзiм iшiнде орындалуға тиiс.
4. Сот, егер шағым жасалған әрекет (әрекетсiздiк) сот орындаушысының
өкiлеттiгi шегiнде заңға сәйкес жасалғанын және өндiрiп алушы мен борышкердiң
құқықтарының, бостандықтарының және заңмен қорғалатын мүдделерiнiң бұзылмағанын
анықтаса, шағымды қанағаттандырудан бас тартады.
Соттың шағымды қанағаттандырудан бас тарту туралы шешiмiне осы Кодексте
белгiленген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.
5. Егер сот шешiмде өзгеше мерзiм белгiлемесе, шешiмнiң орындалғаны туралы
сотқа, өндiрiп алушыға немесе борышкерге сот шешiмiн алған күннен бастап бiр ай
мерзiмнен кешiктiрiлмей хабарлануға тиiс.
Ескерту. 240-5-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2006.06.22. N
147 Заңымен.
240-6-бап. Шешiмдi орындаған кезде басқа тұлғалардың
құқықтарын қорғау
1. Сот орындаушысы мүлiкке тыйым салу iсiн жүргiзу кезiнде мүлiктiң
борышкерге немесе басқа тұлғаларға тиесiлi болуына қарамастан тыйым салудың күшiн
жоюға негiз болып табылатын заң бұзушылыққа жол берген жағдайда, сот борышкердiң
немесе басқа тұлғалардың мүлiкке тыйым салудың күшiн жою туралы өтiнiшiн осы
Кодекстiң 240-5-бабында көзделген тәртiппен қарайды. Осындай өтiнiш тыйым салынған
мүлiктi сатқанға дейiн берiлуi мүмкiн.
Сот өндiрiп алу қолданылған мүлiктiң тиесiлiгiне байланысты азаматтық құқық
туралы басқа тұлғалар мәлiмдеген дауды талап қою бойынша iс жүргiзу ережелерi
бойынша қарайды.
2. Мүлiктiң меншiк иелерi немесе мүлiкке шаруашылық жүргiзу, оралымды
басқару, тұрақты жер пайдалану құқығымен не заңнамалық актiлерде немесе шартта
көзделген өзге де негiз бойынша иелiк ететiн тұлғалар мүлiктi тыйым салудан босату
туралы талаптар қоя алады.
3. Мүлiктi тыйым салудан босату туралы талаптар борышкерге және өндiрiп
алушыға қойылады.
4. Егер мүлiкке тыйым салу мүлiктi тәркiлеуге байланысты жүргiзiлсе,
сотталған адам және республикалық меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке
алу, сақтау, бағалау және оны одан әрi пайдалану бойынша жұмысты
ұйымдастыруға уәкiлеттi тиiстi орган жауапкер ретiнде тартылады. Талап қою
талаптары негiздi деп танылған жағдайда, егер тәркiленуге тиiс мүлiк республикалық
меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және оны одан
әрi пайдалану жөнiндегi жұмысты ұйымдастыруға уәкiлеттi органда тұрған болса және
ол оны сауда ұйымдарына, басқа ұйымдарға сату, қайта өңдеу үшiн не өтеусiз берген
болса, онда ол мүлiк заттай түрде қайтарылуға тиiс. Бұл жағдайда республикалық
меншiкке айналдырылған (түскен) мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау және оны одан
әрi пайдалану бойынша жұмысты ұйымдастыруға уәкiлеттi органнан басқа аталған
ұйымдар iске қатысуға тартылады және оларға мүлiктi қайтару жөнiнде мiндет
жүктеледi.
Егер мүлiктi тәркiлеуге байланысты тыйым салу жүргiзiлген мүлiк сатылған
немесе қайта өңдеуге жiберiлген болса, мүлiктi сатудан түскен сома талапкерге
өтеледi.
5. Судья осы баптың бiрiншi бөлiгiндегi аталған мүдделi тұлғалардың
өтiнiшiне қарамастан, мән-жайды белгiлеп, мүлiкке тыйым салудың күшiн жоюға
мiндеттi.
Ескерту. 240-6-баппен толықтырылды - ҚР 2006.06.22 N 147 Заңымен.
240-7-бап. Сот орындаушысының қаулысын санкциялау
1. Заңмен белгіленген жағдайларда сот орындаушысы соттың санкциялауына
жататын атқарушылық әрекеттерді жүргізу туралы қаулы шығарады. Қаулыда
санкцияланатын әрекеттерді қабылдау қажеттілігін туғызған дәлелдер мен негіздер
жазылуға тиіс.
2. Санкциялауға жататын атқарушылық әрекеттерді жүргізу туралы қаулыны сот
орындаушысы сотқа ұсынады. Қаулыға санкцияланатын іс-әрекеттерді қабылдаудың
негізділігін растайтын атқарушылық іс жүргізу материалдары қоса тіркеледі.
3. Сот орындаушысының қаулысын сотқа материалдар түскен күні сот қарауға
тиіс.
4. Сот орындаушысының қаулысын және оған қоса тіркелген атқарушылық іс
жүргізу материалдарын қарап, сот атқарушылық әрекеттерді жасауға санкция береді
немесе санкция беруден бас тартады.
Санкция беру сот орындаушысының қаулысына судьяның қолымен расталатын
«Санкциялаймын» деген сот мөртаңбасын қою арқылы жүзеге асырылады.
Санкция беруден бас тартқан жағдайда судья атқарушылық әрекеттерді жүргізуге
санкция беруден бас тарту туралы дәлел келтірілген ұйғарым шығарады.
5. Соттың ұйғарымына осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағымдануға немесе
наразылық білдіруге болады.
Ескерту. Кодекс 240-7-баппен толықтырылды - ҚР 2010.04.02 N 262-IV
(2010.10.21 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
241-бап. Іске қатысушы адамдарға сот шешімінің
көшірмелерін жіберу және беру
Іске қатысушы, сот отырысына келмеген тараптар мен басқа да адамдарға
түпкілікті нысандағы шешім шығарылған күннен бастап бес күннен кешіктірілмей
шешімнің көшірмелері жіберіледі немесе беріледі.
18-1-тарау. Аралық сот шешiмiн орындау
Ескерту. 18-1-тараумен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2004.12.28. N
24 (қолданысқа енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз) Заңымен.
241-1-бап. Аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату
1. Егер аралық соттың шешiмi онда белгiленген мерзiмде ерiктi түрде
орындалмаған жағдайда, аралық соттың шешiмi пайдасына шығарылған аралық сотта
талқылау тарапы (өндiрiп алушы) аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы
арызбен аралық сот дауды қараған жердегi не борышкердің тұрғылықты жеріндегі немесе
заңды тұлғаның органы орналасқан жердегі, егер тұрғылықты жері немесе орналасқан
жері белгісіз болса, онда борышкердің мүлкі орналасқан жердегі сотқа жүгiнуге
құқылы.
2. Атқару парағын беру туралы арызға мыналар қоса тiркеледi:
1) аралық сот шешiмiнiң түпнұсқасы немесе көшiрмесi. Тұрақты жұмыс iстейтiн
аралық сот шешiмiнiң көшiрмесiн осы аралық соттың төрағасы растайды, нақты дауды
шешу үшiн аралық сот шешiмiнiң көшiрмесi нотариатта куәландырылуға тиiс;
2) заңда белгiленген тәртiппен жасалған аралық келiсiмнiң түпнұсқасы немесе
нотариат растаған көшiрмесi.
3. Атқару парағын беру туралы арыз аралық соттың шешiмiн ерiктi түрде
орындауға арналған мерзiм аяқталған күннен бастап үш жылдан кешiктiрiлмей берiлуi
мүмкiн.
4. Белгiленген мерзiмiн өткiзіп алған не оған қажеттi құжаттар қоса
тiркелмей берiлген атқару парағын беру туралы арызды сот қарамай керi қайтарады,
бұл туралы ұйғарым шығарылады, оған осы Кодексте белгiленген тәртiппен шағым
жасалуы мүмкiн.
5. Егер сот аталған мерзiмдi өткiзiп алу себептерiн дәлелдi деп тапса,
атқару парағын беру туралы арызды беру мерзiмiн қалпына келтiруге құқылы.
6. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап
он бес күн iшiнде жеке-дара қарайды.
7. Өндiрiп алушының аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы түскен
арызы, сондай-ақ оны соттың отырысында қарау орны мен уақыты туралы сот борышкердi
хабардар етедi. Оның арызын қарау орны мен уақыты туралы өндiрiп алушы да хабардар
етiледi. Егер борышкерден сот отырысына келуi мүмкiн болмауының дәлелдi себептерi
көрсетiлiп, арызды қарауды кейiнге қалдыру туралы өтініш түспесе, борышкердiң
немесе өндiрiп алушының сот отырысына келмей қалуы арызды қарауға кедергi болмайды.
8. Сот аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын
беру туралы арызды қараған кезде аралық соттың шешiмiн мәнi бойынша қайта қарауға
құқылы емес.
9. Сот арызды қарау нәтижелерi бойынша атқару парағын беру туралы не оны
беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
Атқару парағын беру туралы соттың ұйғарымы дереу орындалуға тиiс.
Ескерту. 241-1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
241-2-бап. Атқару парағын беру
1. Сот аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын
беру туралы ұйғарым шығарған кезде атқару парағы осы Кодекстiң 236-бабының
ережелерi бойынша берiледi.
2. Аралық соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру
туралы арыз бойынша шығарылған соттың ұйғарымына осы Кодексте сот актiлерiне шағым
жасау үшiн көзделген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.
241-3-бап. Атқару парағын беруден бас тарту
Сот, егер:
1) аралық соттың шешiмi өзiне қарсы қабылданған тарап сотқа:
аралық келiсiмнiң жарамсыз болып табылатындығының;
аралық соттың шешiмi аралық келiсiмде көзделмеген немесе оның шарттарына тура
келмейтiн дау бойынша қабылданғанының немесе аралық келiсiмнiң шегінен шығатын
мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратындығының, сондай-ақ даудың аралық соттың
ведомстволық қарауында еместігінiң дәлелдемелерiн табыс еткен жағдайда, аралық
соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту
туралы ұйғарым шығарады. Егер аралық соттың аралық келiсiмде қамтылатын мәселелер
жөнiндегi қаулылары мұндай келiсiмде қамтылмайтындардан бөлiнiп шығарылуы мүмкiн
болса, онда аралық соттың аралық келiсiмде қамтылатын мәселелер жөнiндегi
қаулылардан тұратын шешiмiнiң сол бөлiгiн мәжбүрлеп орындатуға атқару парағын
беруден бас тартуға болмайды;
аралық соттың құрамы немесе аралық сотта iс қарау Қазақстан Республикасының
аралық сотта iс қарау туралы заңнамасының талаптарына сәйкес келмеуiнің;
аралық соттың шешiмi өзiне қарсы қабылданған тарап аралық судьялардың
сайлануы (тағайындалуы) туралы немесе аралық сот отырысының уақыты мен орны туралы
тиiстi түрде хабардар етiлмегенiнiң не аралық сотқа басқа да себептермен өз
түсiндiрмелерiн бере алмағанының;
тараптардың бiрiнiң аралық келiсiм жасау кезiнде әрекетке қабiлетсiз немесе
әрекетке қабiлетi шектеулi екендігінiң;
соттың немесе аралық соттың сол тараптардың арасындағы дау бойынша, сол
нысана туралы және сол негiздер бойынша заңды күшiне енген шешiмiнiң не талапкердiң
талап қоюдан бас тартуына байланысты iс бойынша iс жүргiзудi тоқтату туралы соттың
немесе аралық соттың ұйғарымы болғандығының;
соттың шешiм шығаруы сот үкiмiмен белгiленген қылмыс жасау нәтижесiнде
мүмкiн болғандығының дәлелдемелерiн табыс еткен жағдайларда, аралық соттың шешiмiн
мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы ұйғарым
шығарады;
2) сот:
дау Қазақстан Республикасының заңнамасына немесе осы дау бойынша аралық
келiсiмдi тараптар бағындырған басқа құқыққа сәйкес аралық сотта iс қараудың
нысанасы бола алмайтынын;
аралық соттың шешiмi осы баптың 1), 2) тармақшаларында белгiленген талаптар
мен Қазақстан Республикасының жариялылық тәртiбiне қайшы келетiнiн анықтаса, аралық
соттың шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту
туралы ұйғарым шығарады.
19-тарау. Іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру 242-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру міндеті
Сот:
1) егер даулы құқық қатынасы құқық мирасқорлығына жол беретін болса, істе
тарап болып табылатын азамат қайтыс болғанда немесе заңды тұлға қайта құрылған,
таратылған;
2) тарап әрекет қабілеттілігінен айырылған;
3) жауапкер Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік іс-
қимылдарға қатысушы бөлімдерінде, басқа әскерлері мен әскери құрамаларында болған
немесе Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік іс-қимылдарға қатысушы
бөлімдерінде, басқа әскерлері және әскери құрамаларында жүрген талап қоюшылардың
өтініші болған;
4) азаматтық, қылмыстық немесе әкiмшiлік сот iсiн жүргiзуде қаралып жатқан
басқа істің шешілуіне дейін бұл істі қараудың мүмкіндігі болмаған;
5) егер ол осы іс бойынша қолданылуға тиісті заң немесе басқа нормативтік
құқықтық акті адамның және азаматтың Конституцияда бекітілген құқықтары мен
бостандықтарына қысым жасайтындығын байқаған және осы актінің конституцияға сай
еместігін тану туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне өтініш
жасаған, сондай-ақ Конституциялық Кеңес басқа соттың бастамашылығымен осы іс
бойынша қолданылуға тиісті нормативтік құқықтық актінің конституциялылығын тексеріп
жатқандығы белгілі болған;
6) құқықтық көмек көрсету жөніндегі тапсырмамен шет мемлекеттің сотына өтініш
жасаған;
7) тараптар медиацияны жүргізу туралы келісім жасаған жағдайда іс бойынша іс
жүргізуді тоқтата тұруға міндетті. Медиацияны жүргізу мерзімі ұзартылған кезде
тараптар бұл туралы бірлескен жазбаша хабарламамен сотқа хабарлауы тиіс.
Ескерту. 242-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2011.01.28 N 402-
IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
243-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру құқығы
Сот:
1) тарап Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа әскерлерінде
және әскери құрамаларында шақыру бойынша әскери қызметте болған немесе ол басқа да
мемлекеттік міндетті орындауға тартылған;
2) заңды тұлғалардың өкілдері іске қатысқан жағдайларды қоспағанда, тарап
істі қарау мерзімінен асатын мерзімде қызметтік іссапарда болған;
3) заңды тұлғалардың өкілдері іске қатысқан жағдайларды қоспағанда, тарап
емдеу мекемесінде болған немесе оның сотқа келуіне кедергі жасайтын ауруы болған
және ол медициналық мекеменің құжатымен расталған;
4) жауапкер осы Кодекстің 135-бабында көзделген жағдайларда іздеуде болған;
5) сот сараптама тағайындаған;
6) қаралып жатқан іс бойынша құқықтық көмек көрсету жөнінде сотқа
тапсырылған өтінішті;
7) қорғаншылық және қамқоршылық орган бала асырап алу ісі жөнінде асырап
алушылардың тұрмыс жағдайын зерттеуді белгіленген жағдайларда іске қатысушы
адамдардың өтініші бойынша немесе өз бастамашылығымен іс бойынша іс жүргізуді
тоқтата тұра алады.
Ескерту. 243-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
244-бап. Іс жүргізуді тоқтата тұру мерзімдері
Іс бойынша іс жүргізу:
1) Осы Кодекстің 242-бабының 1) және 2) тармақшаларында көзделген
жағдайларда - шығып қалған адамның құқықтық мирасқоры анықталғанға дейін немесе
әрекетке қабілетсіз адамға өкіл тағайындалғанға дейін;
2) Осы Кодекстің 242-бабының 3) тармақшасында және 243-бабында көзделген
жағдайларда - тарап Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрамында болуын
тоқтатқанға дейін, ол мемлекеттік міндетті орындауды аяқтағанға дейін, қызметтік
іссапардан оралғанға дейін, емдеу мекемесінен шыққанға немесе сырқатынан айыққанға
дейін, жауапкер іздестіріліп болғанға дейін немесе сарапшының қорытындысы немесе
қорғаншылық және қамқоршылық органның қорытындысы сотқа табыс етілгенге дейін;
3) осы Кодекстің 242-бабының 4) тармақшасында көзделген жағдайларда - сот
шешімі, үкімі, немесе соттың қаулысы шығарылғанға дейін;
4) осы кодекстің 242-бабының 5) тармақшасында көзделген жағдайларда -
Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің шешімі күшіне енгенге дейін;
5) осы Кодекстің 242-бабының 6) тармақшасында, 243-бабының 6) тармақшасында
көзделген жағдайларда - сот құқықтық көмек көрсету туралы тапсырманы орындағанға
дейін;
6) осы Кодекстің 242-бабының 7) тармақшасында көзделген жағдайларда –
медиация тоқтатылғанға дейін тоқтатыла тұрады.
Ескерту. 244-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2011.01.28 N 402-
IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
245-бап. Соттың іс жүргізуді тоқтата тұру туралы
ұйғарымына шағымдану немесе наразылық келтіру
Соттың іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру туралы ұйғарымына жеке шағым
берілуі немесе наразылық келтірілуі мүмкін.
246-бап. Іс жүргізуді қайта бастау
Істі тоқтата тұруды туғызған мән-жайлар жойылғаннан кейін іске қатысушы
адамдардың арызы бойынша немесе соттың бастамашылығымен іс жүргізу қайта басталады.
Іс жүргізу қайта басталған кезде сот іске қатысушы адамдарға азаматтық сот ісін
жүргізудің жалпы ережелері бойынша хабарлайды.
20-тарау. Іс бойынша іс жүргізуді қысқарту
247-бап. Іс бойынша іс жүргізуді қысқартудың
негіздемелері
Сот, егер:
1) іс азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қарауға жатпаса;
2) сол тараптардың арасындағы сол мәселе туралы дау бойынша және сол негіздер
бойынша шығарылған, заңды күшіне енген сот шешімі немесе талап қоюшының өз
талабынан бас тартуына немесе тараптардың бітімгершілік келісімін, тараптардың
дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін орнықтыруына
байланысты іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы соттың ұйғарымы болса;
2-1) сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негiздер
бойынша төреліктің немесе аралық соттың қабылдаған шешімі болса;
3) талап қоюшы өз талабынан бас тартса және бас тартуды сот қабылдаса;
4) тараптар бітімгершілік келісімін жасаса және оны сот бекітсе;
4-1) тараптар дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім
жасаса және оны сот бекітсе;
5) іс бойынша тараптардың бірі болып табылатын азамат қайтыс болғаннан кейін
даулы құқықтық қатынас құқық мирасқорлығына жол бермесе;
6) іс бойынша тарап ретінде әрекет жасайтын ұйым қызметі тоқтатылуына және
құқық мирасқорлары болмауына байланысты таратылса, іс бойынша іс жүргізуді
қысқартады.
Ескерту. 247-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
248-бап. Іс бойынша іс жүргізуді қысқартудың
тәртібі мен салдары
1. Іс бойынша іс жүргізу сот ұйғарымымен қысқартылады.
2. Іс бойынша іс жүргізу қысқартылған жағдайда сол тараптар арасындағы, сол
мәселе туралы дау бойынша және сол негіздер бойынша екінші рет сотқа жүгінуге жол
берілмейді.
3. Осы Кодекстің 247-бабының 1), 2) және 2-1) тармақшаларында көзделген
негіздерде іс бойынша іс жүргізуді тоқтата отырып, сот ұйғарымда мемлекеттік бажды
қайтару туралы және қуынымды қамтамасыз ету жөнінде қолданылған шаралар күшінің
жойылғандығы туралы көрсетеді.
4. Соттың іс жүргізуді қысқарту туралы ұйғарымына жеке шағым, наразылық
берілуі мүмкін.
Ескерту. 248-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
21-тарау. Арызды қараусыз қалдыру 249-бап. Арызды қараусыз қалдырудың негіздемелері
Сот, егер:
1) талап қоюшы осы санаттағы істер үшін заңда белгіленген дауды алдын ала
сотқа дейін шешудің міндетті тәртібін сақтамаса және осы тәртіпте қолданудың
мүмкіндігі жоғалмаса;
2) арызды әрекетке қабілетсіз адам берсе;
3) арызға қол қойған және оны берген адамның арызға қол қоюға және оны
беруге өкілеттігі жоқ болса;
4) осы немесе басқа бiр соттың не төреліктің немесе аралық соттың iс
жүргiзуiнде сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол
негiздер бойынша бұрын қозғалған iс болса;
5) егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе,
тараптар арасында заңға сәйкес осы дауды төреліктің немесе аралық соттың шешуіне
беру туралы келісім жасалса;
6) өздерінің қатысуынсыз істі қарауды өтінбеген тараптар екінші шақыру
бойынша сотқа келмесе;
7) өзінің қатысуынсыз істі қарауды өтінбеген талап қоюшы екінші шақыру
бойынша сотқа келмесе, ал жауапкер істі мәні бойынша қарауды талап етпесе;
8) өзінің мүддесіне сай іс қозғалған адам мәлімделген талапты қолдамаса;
9) талап-арызды қайтарып алу туралы өтініш берілсе, ал жауапкер істі мәні
бойынша қарауды талап етпесе;
10) көрсетушіге арналған күші жойылған бағалы қағаздар және ордерлі бағалы
қағаздар бойынша құқықты қалпына келтіру туралы істер жөніндегі өтініш
жарияланымнан бастап үш ай мерзім аяқталғанға дейін берілсе, арызды қараусыз
қалдырады.
Ескерту. 249-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2004.12.28 N 24 (қолданысқа
енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз), 2010.02.05 249-IV; 03.07.2013 125-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
250-бап. Арызды қараусыз қалдырудың тәртібі
мен салдары
1. Іс бойынша іс жүргізу арызды қараусыз қалдырған жағдайда соттың
ұйғарымымен аяқталады. Бұл ұйғарымда сот осы Кодекстің 249-бабында аталған істі
қарауға кедергі келтіретін мән-жайларды қалай жоюды көрсетуге міндетті. Осы
Кодекстің 249-бабының 1) және 2) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша арызды
қараусыз қалдыра отырып, сот ұйғарымда мемлекеттік бажды қайтаруды және талапты
қамтамасыз ету жөнінде қолданылған шаралардың тоқтатылатындығын көрсетеді.
2. Соттың арызды қараусыз қалдыру жөніндегі ұйғарымына жеке шағым берілуі
немесе наразылық келтірілуі мүмкін.
3. Арызды қараусыз қалдыруға негіз болған мән-жайлар жойылғаннан кейін
мүдделі адам жалпы тәртіп бойынша сотқа тағы да арыз беруге құқылы.
4. Егер тараптар өздерінің сот отырысында болмауының дәлелді себептерін
растайтын дәлелдемелер ұсынса, сот осы Кодекстің 249-бабының 6) және 7)
тармақшаларында көрсетілген негіздер бойынша қуынушының немесе жауапкердің
өтінішхаты бойынша арызды қараусыз қалдыру туралы өз ұйғарымының күшін жояды. Сот
арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарымның күшін жою туралы өтінішхатты ол сотқа
келіп түскен кезден бастап он күн ішінде өтінішхатпен жүгінген адамның қатысуымен
сот отырысында қарайды.
5. Соттың осындай өтінішті қанағаттандырудан бас тартқан ұйғарымына жеке
шағым берілуі мүмкін.
Ескерту. 250-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Конституциялық заңымен.
22-тарау. Сот ұйғарымы
251-бап. Сот ұйғарымы және оны шығарудың тәртібі
1. Іс мәні бойынша шешілмейтін бірінші сатыдағы сот актісі ұйғарым түрінде
шығарылады.
2. Ұйғарымды осы Кодекстің 217-бабында көзделген тәртіппен дербес іс жүргізу
құжаты түрінде сот шығарады.
3. Күрделі емес мәселелерді шешкен кезде сот отырыс залынан шықпай-ақ
ұйғарым шығара алады. Мұндай ұйғарым сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
4. Ұйғарым шығарылғаннан кейін дереу жарияланады.
252-бап. Ұйғарымның мазмұны
1. Ұйғарымда:
1) ұйғарымның шығарылған күні мен орны;
2) ұйғарым шығарған соттың атауы, сот отырысындағы судьяның және хатшының
тегі, аты-жөні;
3) іске қатысушы адамдар, даудың нысанасы немесе мәлімделген талап;
4) ұйғарым шығарылған мәселе;
5) соттың өз қорытындыларын шығару себептері және сот басшылыққа алып
сілтеме жасаған заңдар;
6) соттың қаулысы;
7) егер ұйғарым бойынша шағымдануға болатын болса, шағым берудің тәртібі мен
мерзімі көрсетілуге тиіс.
2. Сот отырысы залында сот шығаратын ұйғарымда осы баптың 4)-6)
тармақшыларында аталған мәліметтер болуға тиіс.
Ескерту. 252-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
253-бап. Соттың жеке ұйғарымдары
1. Сот отырысында заңдылық бұзылған жағдайлар анықталған кезде сот жеке
ұйғарым шығаруға және оны тиісті ұйымдарға, басқару қызметін атқаратын лауазымды
немесе өзге де адамдарға жіберуге құқылы, олар өздері қабылдаған шаралар туралы бір
ай мерзім ішінде хабарлауға міндетті.
2. Қабылданған шаралар туралы хабарламау заңға сәйкес әкімшілік
жауапкершілікке әкеп соғады. Әкімшілік жаза қолдану тиісті адамдарды соттың жеке
ұйғарымы бойынша қабылданған шаралар туралы хабарлау міндетінен босатпайды.
3. Егер істі қарау кезінде сот тараптардың, процеске басқа қатысушылардың,
лауазымды немесе өзге де адамдардың әрекетінен қылмыс белгілерін тапса, ол туралы
прокурорға хабарлайды.
4. Мүдделерiне қатысы бар жеке ұйғарымға адамдар осы Кодекстiң 344-бабының
төртiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен шағым бере алады.
Ескерту. 253-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
254-бап. Іске қатысушы адамдарға сот ұйғарымының
көшірмесін жіберу
Іске қатысушы, сот отырысына келмеген тараптар мен басқа адамдарға іс бойынша
іс жүргізудің тоқтатыла тұруы немесе тоқтатылуы туралы, не арыздың қараусыз
қалдырылуы туралы сот ұйғарымының көшірмесі ұйғарым шығарылғаннан бастап бес күннен
кешіктірілмей жіберіледі.
23-тарау. Хаттамалар 255-бап. Хаттама жүргізудің міндеттілігі
Бірінші сатыдағы соттың әрбір сот отырысы туралы, сондай-ақ отырыстан тыс
жасалған әрбір жеке іс жүргізу әрекеті туралы хаттама жасалады.
256-бап. Хаттаманың мазмұны
1. Сот отырысының немесе отырыстан тыс жасалған жеке іс жүргізу әрекетінің
хаттамасы істі қараудың немесе жеке іс жүргізу әрекетін жасаудың барлық елеулі
сәттерін көрсетуге тиіс.
2. Сот отырысының хаттамасында:
1) сот отырысының жылы, айы, күні және орны;
2) сот отырысы басталған және аяқталған уақыт;
3) істі қарайтын соттың атауы, сот отырысы судьясының, хатшысының тегі мен
аты-жөні;
4) істің атауы;
4-1) соттың аудио-, бейнежазба құралдарын және (немесе) стенографиялауды
қолдануы туралы мәліметтер;
5) іске қатысушы адамдардың, өкілдердің, куәлердің, сарапшылардың,
мамандардың, аудармашылардың келгені туралы мәліметтер;
6) іске қатысушы адамдарға, өкілдерге, сондай-ақ аудармашыға, сарапшылар мен
мамандарға олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерінің түсіндірілгені туралы
мәліметтер;
7) төрағалық етушінің өкімдері және сот отырысы залында соттың шығарған
ұйғарымы;
8) іске қатысушы адамдардың және өкілдердің арыздары, өтініштері және
түсініктемелері;
9) куәлардың айғақтары, сарапшылардың өз қорытындыларын ауызша
түсіндірулері, мамандардың түсіндірмелері;
10) құжаттардың жария етілуі туралы мәліметтер, заттай дәлелдемелерді
қараудың, дыбысжазбаларды тыңдаудың, бейнежазбаларды, киноматериалдарды көрудің
деректері;
11) осы Кодекстің 57-бабы негізінде іске қатысушы мемлекеттік органдар мен
жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындылары туралы мәліметтер;
12) сот отырысы залында болған сұрақтар мен жауаптардың мазмұны;
13) сот жарыссөздерінің мазмұны;
13-1) осы Кодекстің 55-бабы негізінде іске қатысқан прокурордың қорытындысы;
14) шешім мен ұйғарымдардың мазмұны жария етілгені және түсіндірілгені,
оларға шағым беру тәртібі мен мерзімі түсіндірілгені туралы мәліметтер;
15) іске қатысушы адамдарға хаттамамен танысу және оған ескертулер беру
құқықтарының түсіндірілгені туралы мәліметтер;
16) хаттаманың жасалған күні көрсетіледі.
Ескерту. 256-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
257-бап. Хаттама жасау
1. Хаттаманы сот отырысының хатшысы жасайды.
2. Әрбір сот отырысы бойынша немесе жеке іс жүргізу әрекеті бойынша жеке
хаттама жасалады.
3. Хаттама компьютерлік, электрондық (дыбыс-, бейнежазбаны қоса алғанда),
машинада жазу не қолмен жазу тәсілімен жасалады. Сот отырысын тіркеп жазудың
қосымша материалдары сот отырысының хаттамасына тіркеледі және іс материалдарымен
бірге сақталады.
4. Іске қатысушы адамдар мен өкілдер хаттаманың қандай да бір бөлігін жария
ету туралы, өздері іс үшін елеулі деп есептейтін мән-жайлар жөніндегі мәліметтерді
хаттамаға енгізу туралы өтініш жасауға құқылы.
5. Хаттама сот отырысы аяқталғаннан кейін үш күннен кешіктірілмей, ал жеке
іс жүргізу әрекеті туралы хаттама ол жасалғаннан кейінгі келесі күннен
кешіктірілмей дайындалып, оған қол қойылуға тиіс. Күрделі істер бойынша сот
отырысының хаттамасын дайындау және оған қол қою бұдан да ұзақ мерзімде, бірақ сот
отырысы аяқталғаннан кейін он күннен кешіктірілмей жүзеге асырылуы мүмкін.
6. Хаттамаға төрағалық етуші және хатшы қол қояды. Барлық өзгерістер,
түзетулер, толықтырулар хаттамада айтылуға және олардың қол қоюымен куәландырылуға
тиіс.
7. Сот іске қатысушы адамдардың немесе олардың өкілдерінің өтініші бойынша
сот отырысының төрағалық етушісі мен хатшысының электрондық цифрлық қолтаңбасымен
куәландырылған электрондық құжат нысанындағы хаттаманы ұсынуға міндетті.
Ескерту. 257-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.07.15 N 337-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
258-бап. Хаттамаға ескертпелер
Іске қатысушы адамдар немесе олардың өкілдері сот отырысының хаттамасы
дайындалған және оған қол қойылған күннен бастап бес күн ішінде онымен танысуға,
хаттамада жіберілген қателіктерді немесе жасалған іс-әрекеттердің және олардың
нәтижелерін тіркеудің (көрсетудің) толық еместігін көрсете отырып, бес күн ішінде
оған жазбаша түрде немесе электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылған
электрондық құжат нысанында ескертпелер беруге құқылы.
Ескерту. 258-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.07.15 N 337-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
259-бап. Хаттамаға жасалған ескертпелерді қарау
1. Хаттамаға жасалған ескертпелерді оған қол қойған төрағалық етуші қарайды,
ол ескертпелермен келіскен жағдайда олардың дұрыстығын куәландырады.
2. Төрағалық етуші берілген ескертпелермен келіспеген жағдайда олар істі
қарауға қатысқан адамдарға хабарлана отырып, сот отырысында қаралады. Істі қарауға
қатысқан адамдардың келмеуі хаттамаға ескертпелерді қарау үшін кедергі болып
табылмайды. Ескертпелерді қарау нәтижесінде төрағалық етуші олардың дұрыстығын
куәландыру туралы не олардың толық немесе ішінара қабылданбауы туралы ұйғарым
шығарады. Соттың ұйғарымы шағымдануға және наразылық білдіруге жатпайды, бірақ
ұйғарымға қарсылық апелляциялық шағымға немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін. Барлық
ескертпелер іске тіркеледі.
3. Хаттамаға жасалған ескертпелер олардың берілген күнінен бастап бес күн
ішінде қаралуға тиіс.
4. Іс бойынша төрағалық етуші әлдебір объективті себептермен хаттамаға
жасалған ескертпелерді қарай алмаған жағдайда, олар іс материалдарына тіркеледі.
Ескерту. 259-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
24-тарау. Сырттай іс жүргізу және сырттай шешім шығару 260-бап. Сырттай іс жүргізу негіздемелері
1. Отырыстың өткізілетін орны мен уақыты тиісті түрде хабарланған, келмей
қалуының дәлелді себептерін хабарламаған және істі өзі жоқта қарауды сұрамаған
жауапкер сот отырысына келмей қалған жағдайда, егер талап қоюшы бұған қарсы
болмаса, іс сырттай іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
2. Іске бірнеше жауапкер қатысқан кезде сот отырысына барлық жауапкерлер
келмей қалған жағдайда іс сырттай іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
3. Егер сот отырысына келген талап қоюшы жауапкер жоқта істі сырттай жүргізу
тәртібімен қарауға келіспесе, сот істің қаралуын кейінге қалдырады және жауапкерге
жаңа сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарлама жібереді. Тиісті
түрде хабарланған жауапкер тағы да келмей қалған жағдайда сот істі сырттай іс
жүргізу тәртібімен қарайды.
4. Сот істі сырттай іс жүргізу тәртібімен қарау туралы ұйғарым шығарады.
5. Талап қоюшы істің нысанасын немесе талаптың негіздемесін өзгерткен
жағдайда сот істі соттың сол отырысында сырттай іс жүргізу тәртібімен қарауға
құқылы емес.
261-бап. Сырттай іс жүргізу тәртібі
Сот сырттай іс жүргізу тәртібімен істі қарау кезінде іске қатысушы адамдар
берген дәлелдемелерді зерттейді, олардың дәлелдерін ескереді және сырттай шешім деп
аталатын шешім шығарады.
262-бап. Сырттай шешімнің мазмұны
1. Сырттай шешімнің мазмұны осы Кодекстің 221-
бабының ережелерінде белгіленеді.
2. Сырттай дәлелді шешім шығаруды кейінге қалдыруға жол берілмейді.
3. Сырттай шешімнің қарар бөлігінде жауапкердің бұл шешімнің күшін жою
туралы өтініш беруінің мерзімі мен тәртібі көрсетілуге тиіс.
263-бап. Сырттай шешімнің көшірмесін жіберу
1. Сырттай шешімнің көшірмесі жауапкерге оның шығарылған күнінен бастап үш
күннен кешіктірілмей, оның тапсырылғаны туралы хабарланатын етіп жіберіледі.
2. Сырттай шешімнің көшірмесі сот отырысына қатыспаған талапкерге ол
шығарылған күннен бастап үш күннен кешіктірілмей, оның тапсырылғаны туралы
хабарланатын етіп жіберіледі.
264-бап. Сырттай шешімге шағым жасау
1. Жауапкер сырттай шешім шығарған сотқа өзі шешімнің көшірмесін алған
кезден бастап бес күн ішінде бұл шешімнің күшін жою туралы арыз беруге құқылы.
2. Сырттай шешімге тараптар бұл шешімнің күшін жою туралы арыз беру мерзімі
өткен соң, ал арыз берілген жағдайда - бірінші сатыдағы сот арызды
қанағаттандырудан бас тарту туралы ұйғарым шығарған кезден бастап он бес күн ішінде
апелляциялық тәртіппен шағым беруі немесе прокурор наразылық келтіруі мүмкін.
Ескерту. 264-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
265-бап. Сырттай шешімнің күшін жою туралы
арыздың мазмұны
1. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызда:
1) сырттай шешім шығарған соттың атауы;
2) арыз берген тараптың атауы;
3) жауапкердің сот отырысына дәлелді себептермен келмей қалуын куәландыратын
мән-жайлар туралы мәліметтер және бұл мән-жайларды растайтын дәлелдемелер, сондай-
ақ шешімнің мазмұнына әсер етуі мүмкін дәлелдемелер;
4) арыз беруші тараптың өтініші;
5) арызға қоса тіркелетін материалдардың тізбесі болуға тиіс.
2. Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызға тарап немесе өкілеттігі болған
жағдайда оның өкілі қол қойып, ол іске қатысушы адамдардың саны бойынша
көшірмелермен бірге сотқа табыс етіледі.
3. <*>
Ескерту. 265-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24.
N 276 Заңымен .
266-бап. Соттың арыз қабылданғаннан кейінгі
іс-әрекеттері
Сот іске қатысушы адамдарға сырттай шешімнің күшін жою туралы арыздың
қаралатын уақыты мен орнын хабарлайды, оларға арыздың және оған қоса тіркелген
материалдардың көшірмесін жібереді.
267-бап. Арызды қарау
Сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды сот оның сотқа келіп түскен кезінен
бастап он күн ішінде сот отырысында қарайды. Сот отырысы өткізілетін уақыт пен орын
туралы хабарланған іске қатысушы адамдардың келмей қалуы арыздың қаралуына кедергі
болмайды.
268-бап. Соттың өкілеттігі
Сот сырттай шешімнің күшін жою туралы арызды қарап, арызды қанағаттандырудан
бас тарту туралы немесе сырттай шығарылған шешімнің күшін жою және істі мәні
бойынша соттың сол құрамында немесе өзге құрамында қайта қарау туралы ұйғарым
шығарады.
269-бап. Сырттай шешімнің күшін жоюдың негіздемелері
Егер жауапкердің сот отырысына келмей қалуына дәлелді себептер болып, олар
туралы сотқа мезгілінде хабарлауға оның мүмкіндігі болмағанын сот анықтаса және ол
шешімнің мазмұнына ықпал етуі мүмкін дәлелдемелерді табыс етсе, сырттай шешімнің
күші жойылуға тиіс.
270-бап. Істің қайта қаралуы
Сырттай шешімнің күші жойылған жағдайда сот істі мәні бойынша қайта қарайды.
Сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған жауапкер
келмей қалған жағдайда, істі жаңадан қараған кезде сот шығарған шешім сырттай шешім
деп танылмайды. Жауапкердің бұл шешімді сырттай іс жүргізу тәртібімен қайта қарау
туралы қайталап арыз беруге құқығы жоқ.
271-бап. Сырттай шешімнің заңды күші
Сырттай шешім осы Кодекстің 235-бабының ережелері бойынша күшіне енеді.
3-бөлімше. Ерекше талап қоюмен іс жүргізу
25-тарау. Сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар
мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын
қорғау туралы арыздар бойынша іс жүргізу
272-бап. Арыз беру
Мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, сайлау
комиссиясының, лауазымды адамдардың шешімімен, әрекетімен (немесе әрекетсіздігімен)
сайлау немесе сайлану, сайлауға, референдумға қатысу құқығы бұзылды деп санайтын
азамат, қоғамдық бірлестік, сайлау комиссиясының мүшесі осы Кодекстің 3-тарауы мен
басқа да заңдарда белгіленген соттылыққа жататын іс бойынша арызбен сотқа жүгінуге
құқылы.
273-бап. Арызды қарау
1. Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде, сондай-ақ дауыс беру күнiнен
бастап бiр ай iшiнде түскен арыз оның берілген күнінен бастап бес күн мерзімде, ал
дауыс беру күнінен бес күн бұрын, дауыс беру күнi және сайлау қорытындылары
жарияланғанға дейiн түскен арыз дереу қаралуға тиіс.
Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмдерiндегi түзетулер қажеттiгi туралы
сайлау комиссиясының шешiмiне шағым жасау туралы арыз келiп түскен күнi қаралуға
тиiс. <*>
2. Арызды сот арыз берушінің, тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік
орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуымен қарайды. Сот
отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған аталған
адамдардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі болмайды.
Ескерту. 273-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.07.09.
N 583 Заңымен, 2005.07.08 N 67-ІІІ Заңымен (Заңның қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз).
274-бап. Соттың шешімі және оның орындалуы
1. Арыз негiздi деп танылған сот шешiмi бұзылған сайлау құқығын қалпына
келтiру үшiн негiз болып табылады.
2. Сот шешімі дереу заңды күшіне енеді және ол апелляциялық, кассациялық
шағымдануға жатпайды. Ол тиісті мемлекеттік органға, жергілікті өзін-өзі басқару
органына немесе сайлау комиссиясының төрағасына жіберіледі. Сот шешімінің
орындалмауына кінәлі лауазымды адамдар заңда белгіленген тәртіппен жауапкершілікте
болады.
Ескерту. 274-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2004.07.09 N 583,
2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
25-1-тарау. Жергiліктi атқарушы органдардың азаматтардың
алқаби ретiнде қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысу құқықтарын
бұзатын шешiмдеріне, әрекеттерiне (әрекетсiздігіне) дау айту
жөніндегi арыздар бойынша iс жүргiзу
Ескерту. 25-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2006.01.16 N 122 (2007 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
274-1-бап. Арыз беру
1. Жергіліктi атқарушы органның шешiмiмен, әрекетiмен (әрекетсiздiгiмен)
алқаби ретiнде қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысу үшiн iрiктеу рәсiмiне қатысуда
азаматтың құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат осы Кодекстiң 3-
тарауында белгiленген соттылық бойынша сотқа арыз берiп жүгiнуге құқылы.
2. Арызды Қазақстан Республикасының алқабилер туралы заңнамасына сәйкес,
алқабиге кандидаттардың алдын ала тiзiмiмен азаматтарды таныстыру мерзiмi аяқталған
кезден бастап жетi күн мерзiм iшiнде сотқа беруге болады.
274-2-бап. Арызды қарау
1. Осы Кодекстің 274-1-бабында белгiленген мерзiмдерде келіп түскен арыз -
екi күн мерзiмде, ал осы мерзім аяқталатын күні келіп түскен арыз дереу қаралуға
тиіс.
2. Сот арыз иесінің, тиісті жергілікті атқарушы орган өкілінің қатысуымен
қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиiсiнше хабардар етiлген, аталған
адамдардың сотқа келмей қалуы iстi қарау және шешу үшiн кедергi болып табылмайды.
274-3-бап. Арыз бойынша сот шешiмi және оның орындалуы
1. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуге алқаби ретiнде қатысу үшiн iрiктеу рәсiмiне
қатысуға азаматтың құқығы бұзылуын анықтаған сот шешiмi алқабиге кандидаттардың
алдын ала тiзiмдерiне түзетулер енгiзу үшiн негiз болып табылады.
2. Сот шешiмi тиiстi жергiлiктi атқарушы органға жiберiледi. Сот шешiмiнiң
орындалмауына кiнәлi лауазымды адамдар заңда белгiленген жауаптылықта болады.
26-тарау. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді
қарауға уәкілетті органдардың (лауазымды адамдардың)
қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
Ескерту. 26-тараудың атауына өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
275-бап. Шағым беру
1. Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 538-
бабының 2) және 3) тармақшаларында аталған органдар (лауазымды адамдар) шығарған,
әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер жөнiндегi заңды күшiне енбеген қаулыларына
әкiмшiлiк жауаптылыққа тартылған, жәбiр көрген адамдар және олардың заңды өкiлдерi
мен қорғаушылары сотқа шағымдануы, сондай-ақ прокурор сотқа наразылық келтiруi
мүмкiн.
2. Әкімшілік құқық бұзушылықтан зардап шеккен адам да сотта әкімшілік жаза
қолдану туралы қаулыға дау айтуға құқылы.
3.
4. Шағымда осы Кодекстің 150-бабында көзделген мәліметтер, сондай-ақ нақты
алғанда қандай қаулыға шағым жасалып отырғаны туралы деректер, оның шығарылған,
азаматқа көшірмесі тапсырылған немесе хабарланған күні көрсетілуге тиіс.
5. Сотқа шағым беру әкімшілік жаза қолдану туралы қаулының орындалуын
тоқтата тұрады.
6. Мүдделі адамдардың жоғары тұрған органдарға немесе жоғары тұрған
лауазымды адамға бағыныштылық тәртібімен алдын ала жүгінуі сотқа шағым беру және
соттың оны мәні бойынша қарауы мен шешуі үшін міндетті шарт болып табылмайды.
7. Шағым беру мерзімінің өткізіліп алуы, әкімшілік жаза қолдану мерзімінің,
сондай-ақ қаулының орындалу мерзімінің өтуі соттың шағымды қарауға қабылдаудан бас
тартуына негіз болып табылмайды. Мерзімдер мен олардың істі дұрыс шешу үшін маңызын
сот шағымның мазмұнына қарамастан тексереді.
Ескерту. 275-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11. N 238 Заңымен.
275-1-бап. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс
жөнiндегi қаулыға сотқа шағымдану мен
наразылық келтiрудiң тәртiбi
1. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға уәкiлеттi органның
(лауазымды адамның) қаулысына осы Кодекстiң 275-бабының бiрiншi бөлiгiнде аталған
адамдар қаулының көшiрмесi табыс етiлген күннен кейiн он күн iшiнде тiкелей сотқа
шағым бере алады.
2. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға уәкiлеттi жоғары тұрған
органның (лауазымды адамның) қаулысына осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетілген
мерзiмдерде аталған адамдар сотқа шағым бере алады.
3. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулыға шағым жоғары тұрған
органға (лауазымды адамға) және сотқа бiр мезгiлде түссе, онда шағымды сот қарайды.
4. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулыға прокурор қаулының
көшiрмесiн алған күннен бастап он күн ішiнде сотқа наразылық келтiруi мүмкiн.
Ескерту. 275-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.07.11. N
238 Заңымен .
276-бап. Шағымды қарау
1. Сот шағымды он күн мерзімде қарайды.
2. Сот прокурорға, шағым берген адамға, сондай-ақ іс әрекетіне шағым жасалып
отырған әкімшілік органға немесе лауазымды адамға сот отырысының өткізілетін уақыты
мен орны туралы хабарлайды, алайда олардың келмей қалуы істің қаралуы мен шешілуіне
кедергі болмайды.
3. Істі қараған кезде сот әкімшілік жаза қолдану туралы қаулының заңдылығы
мен негізділігін тексереді, ол заң негізінде жүргізіліп отыр ма және оны соған
уәкілетті орган немесе лауазымды адам жүргізіп отыр ма, адамды әкімшілік жауапқа
немесе оған жүктелген міндетті орындауға тартудың белгіленген тәртібі сақталды ма,
азамат заңдарға бұл үшін тиісті жауаптылық белгіленген әкімшілік құқық бұзушылық
жасады ма, ол осы құқық бұзушылық жасауға кінәлі ме дегенді анықтайды.
Ескерту. 276-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2010.12.29 N 374-
IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi) Заңдарымен.
277-бап. Соттың шешімі
1. Сот азаматты әкімшілік құқық бұзушылық құрамы немесе оқиғасы болмағаны
үшін әкімшілік жауапқа тарту негізсіз деп таныған жағдайда, сондай-ақ Әкімшілік
құқық бұзушылық туралы кодексінде аталған, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс
бойынша іс жүргізуді болдырмайтын өзге де жағдайларда сот әкімшілік құқық бұзушылық
жөніндегі қаулының күшін жою туралы және ол істі қысқарту туралы ұйғарым шығарады.
2. Сот жасалған әкімшілік құқық бұзушылықтың сипатын, құқық бұзушының кім
екенін, оның кінәсінің деңгейін, мүліктік жағдайын, жауапкершілікті жұмсартатын
өзге де мән-жайларды ескере отырып, жазалау шарасын өзгертуге құқылы. Соттың
әкімшілік жазаны күшейтуіне жол берілмейді.
3. Егер сот әкімшілік органның, лауазымды адамның әкімшілік жаза қолдану
жөніндегі іс-әрекеті заңды және негізделген деп тапса, сот қаулыны өзгертпей
қалдырады, ал арызды қанағаттандырмайды.
4. Егер сот әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі қаулыны әкімшілік
орган немесе лауазымды адам өз құзыретін бұза отырып шығарғанын анықтаса, сот
қаулының күшін жояды, ал әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі, егер әкімшілік жаза
қолдану мерзімі өтіп кетпеген болса, жоғары тұрған органның, лауазымды адамның
қарауына жібереді немесе, егер әкімшілік жаза қолдану мерзімі өтіп кетсе, іс
бойынша іс жүргізуді қысқартады.
5. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға уәкiлеттi органның
(лауазымды адамның) қаулысына жасалған шағым (наразылық) бойынша шығарылған заңды
күшiне енген және енбеген сот ұйғарымдарына шағымдану Әкiмшiлiк құқық бұзушылық
туралы кодекс белгiлеген тәртiппен жүргiзiледi.
Ескерту. 277-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
27-тарау. Мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару
органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды
адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен
әрекеттеріне (немесе әрекетсіздігіне) дау айту туралы іс
бойынша іс жүргізу 278-бап. Арыз беру
1. Азамат және заңды тұлға мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі
басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның, мемлекеттік
қызметшінің шешіміне, әрекетіне (немесе әрекетсіздігіне) тікелей сотта дау айтуға
құқылы. Жоғары тұрған органдар мен ұйымдарға, лауазымды адамға алдын ала жүгіну
сотқа арыз беруге және соттың оны мәні бойынша қарауға қабылдауына және шешуіне
міндетті шарт болып табылмайды.
2. Арыз сотқа осы кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық ережелері
бойынша беріледі. Аудандық соттардың сотта іс қарауына жатқызылған арыздарды
азаматтың тұрғылықты жеріндегі сотқа не әрекетіне дау айтылып отырған мемлекеттік
органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның,
лауазымды адамның, мемлекеттік қызметшінің орналасқан жеріндегі сотқа беріледі.
3. Арыз берушінің мемлекеттік құпия болып табылатын мәліметтер туралы
хабардар болуының негізі бойынша Қазақстан Республикасынан шетелге кетуіне рұқсат
беруден бас тартуға тиісті аудандық және кету туралы өтінішті қанағаттандырмау
жөнінде шешім қабылданған жердегі соған теңестірілген сотта дау айтылады.
4. <*>
Ескерту. 278-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
279-бап. Мемлекеттік органдардың, жергілікті
өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды
адамдардың, мемлекеттік қызметшілердің сот
арқылы дау айтуға жататын шешімдері, әрекеті
(немесе әрекетсіздігі)
1. Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының,
қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың, мемлекеттік
қызметшілердің сотта дау айтылатын шешімдеріне, әрекеттеріне (немесе
әрекетсіздігіне) нәтижесінде:
1) азаматтың және заңды тұлғалардың құқықтары, бостандықтары және заңмен
қорғалатын мүдделерi бұзылған;
2) азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ заңды тұлғаның
құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерiн жүзеге асыруына кедергі жасалған;
3) азаматқа немесе заңды тұлғаға әлдебiр мiндет заңсыз жүктелген немесе олар
заңсыз жауапқа тартылған алқалық және жеке-дара шешiмдер мен әрекеттер
(әрекетсiздiк) жатады.
2. Осы тарауға сәйкес мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктер мен
лауазымды адамдардың мынадай шешімдері мен әрекеттеріне:
1) тексерілуі Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің айрықша
құзыретіне жатқызылған нормативтік құқықтық актілерге;
2) оларға қатысты заң сотқа шағымданудың өзгеше тәртiбiн көздейтiн жеке-дара
және нормативтiк құқықтық актiлерге сотта дау айтуға болмайды.
Ескерту. 279-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
280-бап. Сотқа арыз беріп жүгінуге арналған мерзім
1. Азамат және заңды тұлға өз құқықтарының, бостандықтарының
және заңмен қорғалатын мүдделерiнiң бұзылғаны туралы өздерiне мәлiм болған күннен
бастап үш ай iшiнде сотқа арызбен жүгiнуге құқылы.
2. Арыз беріп жүгінуге арналған үш айлық мерзімді өткізіп алу соттың арызды
қабылдаудан бас тартуына негіз болып табылмайды. Мерзімнің өткізіліп алу себептері
сот отырысында арызды мәні бойынша қарау кезінде анықталады және арыздың
қанағаттандырылуынан бас тарту негіздемелерінің бірі болуы мүмкін.
Ескерту. 280-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
281-бап. Арызды қарау
1. Арызды сот бiр ай мерзiм iшiнде прокурордың, азаматтың, заңды тұлға
өкiлiнiң шешімдері мен әрекеттеріне дау айтылып отырған мемлекеттік орган,
жергілікті өзін-өзі басқару органы, қоғамдық бірлестік, ұйым басшысының, лауазымды
адамның немесе мемлекеттік қызметшінің қатысуымен қарайды.
2. Сот отырысының өткізілетін орны мен уақыты туралы тиісті түрде
хабарланған жоғарыда аталған адамдардың қайсыбірінің сот отырысына келмей қалуы
арыздың қаралуына кедергі болмайды. Алайда сот аталған адамдардың сот отырысына
келуін міндетті деп табуы мүмкін.
Ескерту. 281-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2010.12.29 N 374-
IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi) Заңдарымен.
282-бап. Соттың шешімі және оның орындалуы
1. Сот арызды орынды деп танып, тиісті мемлекеттік органның, жергілікті
өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның
немесе мемлекеттік қызметшінің азаматтың және заңды тұлғаның құқықтары мен
бостандықтарын, және заңмен қорғалатын мүдделерiн бұзуға жол берілген
бұрмалаушылықты толық көлемінде жоюға міндеттілігі туралы шешім шығарады.
2. Егер сот дау айтылған шешімдер мен әрекеттер заңдарға сәйкес, мемлекеттік
органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның,
лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің өкілеттігі шегінде шығарылып
жасалғанын және азаматтың және заңды тұлғаның құқықтары, бостандықтары және заңмен
қорғалатын мүдделерi бұзылмағанын анықтаса, арызды қанағаттандырудан бас тартады.
3. Соттың шешімі жол берілген заң бұзушылықтарды жою үшін шешімдері мен
әрекеттеріне дау айтылған мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару
органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның басшысына, лауазымды адамға, мемлекеттік
қызметшіге не бағыныштылығы бойынша жоғары тұрған органға, ұйымға немесе лауазымды
адамға сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін үш күн ішінде жіберіледі.
4. Шешімнің орындалғаны туралы сотқа , азаматқа немесе заңды тұлғаға сот
шешімі алынған күннен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей хабарлануға тиіс. Сот
шешімінің орындалмағаны үшін кінәлі лауазымды адамдар заңда көзделген жауаптылықта
болады.
Ескерту. 282-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
28-тарау. Нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына
орай даулар туралы іс бойынша іс жүргізу
Ескерту. 28-тараудың атауына өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының
2001.07.11. N 238 Заңымен .
283-бап. Арыз беру
1. Өздерiне нормативтiк құқықтық актiнiң күшi қолданылатын, мемлекеттік
органның немесе лауазымды адамның заңда көзделген тәртiппен қабылданып, жарияланған
нормативтiк құқықтық актiсiмен азаматтардың немесе заңды тұлғалардың Қазақстан
Республикасының Конституциясында, заңдарында және Қазақстан Республикасы
Президентiнiң жарлықтарында кепiлдiк берiлген құқықтары және заңмен қорғалған
мүдделерi бұзылып отыр деп санайтын азамат немесе заңды тұлға бұл актiнi заңға
толық немесе жекелеген бөлiгiнде қайшы келедi деп тану туралы арызбен сотқа
жүгiнуге құқылы.
2. Тексерілуі Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің құзыретіне
жатқызылған нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына дау айту туралы арыздар
сотта қаралуға тиісті емес.
3. Арыз осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген сотта қаралуға жататын іс
бойынша беріледі.
4. Азаматтың және заңды тұлғаның арызы осы кодекстің 150-бабында көзделген
талаптарға сай келуге және онда нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік
органның атауы немесе лауазымды адам, оның қабылданған күні туралы қосымша деректер
болып, осы акт немесе оның жекелеген ережелері арқылы азаматтың және заңды тұлғаның
нақты қандай құқықтары, бостандықтары және заңмен қорғалатын мүдделерi бұзылып
отырғаны, дау туғызып отырған актінің Қазақстан Республикасы Конституциясының
қандай баптарына, заңдардың, Қазақстан Республикасы Президенті жарлықтарының қандай
ережелеріне қайшы келетіндігі көрсетілуге тиіс.
5. Арызға дау айтылып отырған актінің немесе оның бір бөлігінің көшірмесі
қоса тіркеліп, нормативтік құқықтық актіні қандай бұқаралық ақпарат органы және оны
қашан жарияланғаны көрсетіледі.
6. Сотқа арыз беру нормативтік құқықтық актінің қолданылуын тоқтатпайды.
Ескерту. 283-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
284-бап. Арызды қарау
1. Сотқа арызбен жүгiнген азаматқа немесе заңды тұлғаға, сондай-ақ
нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік органға (лауазымды адамға) сот
отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарланады.
2. Іс арыз берілген күннен бастап он күн мерзімде азаматтың немесе заңды
тұлға өкiлiнiң, прокурордың, нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік
орган немесе лауазымды адам өкілінің міндетті түрде қатысуымен қаралады. Алайда
істің мән-жайларына байланысты сот істі сот отырысына келмеген кейбір мүдделі
адамдар болмаған жағдайда да тыңдай алады.
3. Сот отырысында сот нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік
органның немесе лауазымды адамның құзыреттілігін, бүкіл нормативтік құқықтық
актінің немесе оның жекелеген бөлігінің Қазақстан Республикасының Конституциясына,
заңдарға және Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарына сәйкестігін
тексереді.
4. Нормативтік құқықтық актіні заңға қайшы деп тану туралы арызды қараған
кезде аталған актіні қабылдауға негіз болған мән-жайларды дәлелдеу міндетті актіні
қабылдаған мемлекеттік органға немесе лауазымды адамға жүктеледі.
Ескерту. 284-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
285-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
1. Арызды негізсіз деп тани келіп, сот оны қанағаттандырудан бас тарту
жөнінде шешім шығарады.
2. Арыз негізді болған жағдайда сот өз шешімінде нормативтік құқықтық актіні
толық немесе оның жекелеген бөліктерін акт қабылданған кезден бастап жарамсыз деп
таниды, бұл туралы шешімнің қарар бөлігінде көрсетіледі.
3. Арыз қанағаттандырылған жағдайда сот шешімнің қарар бөлігінде бұқаралық
ақпарат құралдарының редакциясы, егер жарамсыз деп танылған нормативтік құқықтық
акт бұрын сол бұқаралық ақпарат құралында жарияланса, сот шешімі туралы сот
белгілеген мерзімде хабарлама жариялауға міндетті екенін көрсетеді.
4. Нормативтік құқықтық акті тұтастай немесе оның жекелеген бөлігін жарамсыз
деп таныған сот шешімі осы актіні қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды
адам үшін, дау айтылған нормативтік құқықтық актінің күші құқықтары мен
бостандықтарына қолданылған азамат және белгісіз адамдар тобы үшін міндетті болып
есептеледі. Оның преюдициялық күші бар және нормативтік құқықтық актінің заңдылығы
туралы басқа азаматтар оның сот тексеруінің объектісі болмайтын бөлігінде ғана
қайтадан дауласа алады.
29-тарау. ПРОКУРОРДЫҢ ОРГАНДАР МЕН ЛАУАЗЫМДЫ АДАМДАРДЫҢ
АКТIЛЕРI МЕН IС-ӘРЕКЕТТЕРIН ЗАҢСЫЗ ДЕП ТАНУ
ТУРАЛЫ ЖYГIНУІ Ескерту. 29-тараудың атауына өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының
2001.07.11. N 238 Заңымен .
286-бап. Наразылықтың қабылданбауына байланысты
прокурордың жүгінуі
1. Заңға сәйкес келмейтiн нормативтiк құқықтық актiге және (немесе) жеке
қолданылатын құқықтық актiге, сондай-ақ мемлекеттiк органның немесе лауазымды
адамның iс-әрекетiне прокурордың наразылығын заңсыз акт шығарған немесе заңсыз iс-
әрекет жасаған орган немесе лауазымды адам не жоғары тұрған орган немесе лауазымды
адам қабылдамаған жағдайда, прокурор наразылық келтiрiлген актiнi немесе iс-
әрекеттi заңсыз деп тану туралы арызбен сотқа жүгiнедi. Сотқа арыз наразылықты
қарау нәтижелері туралы хабарлама алынған кезден бастап он күн мерзімде немесе оны
қараудың заңда белгіленген мерзімі өткеннен кейін беріледі.
2. Прокурордың сотқа жүгінуі наразылық келтірілген актінің күшін сот
қарағанға дейін тоқтата тұрады.
Ескерту. 286-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
287-бап. Прокурордың арызын сотта қарау
1. Сот прокурордың арызын он күн мерзімде қарайды.
2. Прокурордың арызы оның қатысуымен және наразылықты қабылдамау туралы
шешім шығарған органның, лауазымды адамның немесе оның өкілінің қатысуымен
қаралады.
3. Сот отырысына наразылықты қабылдамау туралы шешім шығарған орган
басшысының, лауазымды адамның немесе оның өкілінің келмеуі прокурордың арызын
қарауға кедергі бола алмайды, алайда сот бұл адамның келуі міндетті деп тануы
мүмкін.
288-бап. Прокурордың арызы бойынша соттың шешімі
1. Сот прокурор арызының негізді екендігін анықтай отырып, өтінішті
қанағаттандыру және нормативтік құқықтық актіні, жеке қолданылатын құқықтық актiнi
немесе iс-әрекеттi заңсыз деп тану туралы шешім шығарады.
2. Егер сот наразылық келтiрiлген актiнi немесе iс-әрекеттi заңға және
органның немесе лауазымды тұлғаның өкiлеттiгiне сәйкес деп таныса, ол арызды
қанағаттандырудан бас тарту туралы шешiм шығарады.
Ескерту. 288-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен.
4-бөлімше. Ерекше іс жүргізу
30-тарау. Жалпы ережелер
289-бап. Сот ерекше іс жүргізу тәртібімен
қарайтын істер
1. Сот ерекше іс жүргізу тәртібімен қарайтын істерге:
1) заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы;
2) азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану туралы және азаматты қайтыс болды
деп жариялау туралы;
3) азаматты әрекетке қабілеті шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп тану
туралы;
3-1) кәмелетке толмағандарды арнаулы білім беру ұйымдарына немесе ерекше
режимде ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы;
4) азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы;
4-1) қаржы ұйымдарын және бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және
қаржы ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы;
5) заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің банкроттығы туралы;
5-1) заңды тұлғаларды оңалту туралы;
5-2) заңды тұлғаларды жеделдетілген оңалту туралы;
6) жылжымалы затты иесіз деп тану және жылжымайтын мүлікке коммуналдық
меншік құқығын тану туралы;
7) азаматтық хал актілері жазуларының дұрыс еместігін анықтау туралы;
8) нотариаттық әрекеттерге немесе оларды жасаудан бас тартуға шағымдар
бойынша;
9) бағалы қағаздар көрсетуші адамның жоғалған бағалы қағаздар және ордерлік
бағалы қағаздар (шақырту ісін жүргізу) бойынша құқықтарын қалпына келтіру туралы;
10) бала асырап алу туралы;
11) Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында
экстремизмді немесе террористік қызметті жүзеге асыратын шетелдік немесе
халықаралық ұйымды экстремистік немесе террористік ұйым деп тану туралы, соның
ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды экстремистік деп
тану туралы;
11-1) шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының
заңнамасын бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының шегінен шығарып жіберу туралы;
12) Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілеріне қайшы келетін ақпараты бар шетелдік бұқаралық
ақпарат құралының өнімін заңсыз деп тану туралы істер жатады.
2. Заңда ерекше іс жүргізу тәртібімен басқа да істерді қарау көзделуі
мүмкін.
Ескерту. 289-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2005.02.23 N 33,
2005.07.08 N 67-ІІІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.10 N
178-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.11 N 185-IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.04.08 № 266-IV, 2010.11.23 N 354-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі), 2011.03.01 N 414-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі),
2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 564-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
290-бап. Ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібі
1. Ерекше жүргізілетін істерді осы Кодекстің 31-38-тарауларында белгіленген
алыныстармен және толықтырулармен қоса талап қою ережелері бойынша соттар қарайды.
Ерекше жүргізілетін істерді сот арыз беруші мен мүдделі адамдардың қатысуымен
қарайды.
2. Егер істі ерекше іс жүргізу тәртібімен қарау кезінде соттың қарауына
жататын құқық туралы дау туындаса, сот істі талап қою тәртібімен қарау туралы
ұйғарым шығарады. Іс талап қою тәртібімен оның қозғалу орны бойынша қаралады. Арыз
беруші мен басқа да мүдделі адамдарға осы Кодекстің 150, 151-баптарында көзделген
талаптарды сот белгілеген мерзімде орындау қажет екендігі түсіндіріледі. Мүдделі
адамдардың қарсылықтары болған жағдайда сот істі аумақтық сотта қарау ережелері
бойынша басқа соттың қарауына беруі мүмкін.
3. Сот ұйғарымы белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда арыз қаралмай
қалдырылады, ал мүдделі адамдарға олардың жалпы негіздерде талап қою құқығы
түсіндіріледі.
31-тарау. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау
291-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау
туралы істер
1. Сот азаматтардың немесе ұйымдардың жеке не мүліктік құқықтарының
туындауына, өзгеруіне немесе тоқтатылуына байланысты болатын фактілерді анықтайды.
2. Сот мынадай фактілерді:
1) адамдардың туыстық қатынастарын;
2) адамның біреудің асырауында болуы;
3) тууды, бала асырап алуды, некелесуді, ажырасуды және қайтыс болуды
тіркеу;
4) құқық белгілейтін құжаттардың (әскери құжаттарды, паспорттарды, жеке
куәліктерді және азаматтық хал актілерін жазу органдары беретін куәліктерді
қоспағанда) құжатта көрсетілген аты, әкесінің аты немесе тегі осы адамның
паспортында немесе жеке куәлігінде, немесе туу туралы куәлігінде көрсетілген атқа,
әкесінің атына немесе тегіне сәйкес келмейтін адамдікі екендігі;
5) мүлікті меншік, шаруашылық жүргізу және оралымды басқару құқықтарымен
иелену, пайдалану және (немесе) оған билік ету;
6) жазатайым жағдай;
7) азаматтық хал актілерін жазу органдары қайтыс болу
оқиғасын тіркеуден бас тартқан жағдайда адамның белгілі бір уақытта белгілі бір
мән-жайларда қайтыс болуы;
8) мұрагерлікті қабылдау және мұрагерліктің ашылу орны;
9) егер заңдарда оларды анықтаудың өзгеше тәртібі көзделмесе, басқа да заңдық
маңызы бар фактілерді анықтау туралы істерді қарайды.
292-бап. Заңдық маңызы бар фактілерді анықтауға
қажетті шарттар
Сот арыз берушінің осы фактілерді куәландыратын тиісті құжаттарды өзге
тәртіппен алуы мүмкін болмаған жағдайда, не жоғалған құжаттарды қалпына келтіруі
мүмкін емес болған кезінде ғана заңдық маңызы бар фактілерді анықтайды.
293-бап. Арыз беру
Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы істер бойынша арыз арыз берушінің
тұрғылықты жеріндегі сотқа берілетін, бұған жылжымайтын мүлік орналасқан жердегі
сотқа берілетін жылжымайтын мүлікті меншік, шаруашылық жүргізу, оралымды басқару
құқықтарымен иелену, пайдалану және (немесе) оларға билік ету фактісі қосылмайды.
294-бап. Арыздың мазмұны
Арызда арыз берішінің қандай фактіні және қандай мақсатпен анықтау қажет
екендігі көрсетілуге тиіс, сондай-ақ арыз берушінің тиісті құжаттарды алуы мүмкін
еместігін не жоғалған құжаттарды қалпына келтіру мүмкін еместігін растайтын
дәлелдемелер келтірілуге тиіс.
295-бап. Соттың арыз бойынша шешімі
Соттың шешімі фактіні растайтын құжат болып табылады, ал мемлекеттік органдар
тіркеуге тиісті фактіге қатысты алғанда оны тіркеу немесе ресімдеу үшін негіз болып
табылады, бұл орайда сол органдар беретін құжаттарды ауыстырмайды.
32-тарау. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану
немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау
296-бап. Арыз беру
1. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану туралы немесе азаматты қайтыс болды
деп жариялау туралы арыз оны берушінің тұрғылықты жеріндегі не хабар-ошарсыз кеткен
азаматтың соңғы мәлім болған тұрғылықты жеріндегі сотқа беріледі.
2. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп
жариялау туралы іс оның отбасы мүшелерінің, прокурордың, қоғамдық бірлестіктердің,
қамқоршы және қорғаншы орган мен басқа да мүдделі адамдардың арызы бойынша басталуы
мүмкін.
297-бап. Арыздың мазмұны
Арызда оны берушіге азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе оны қайтыс
болды деп жариялау қандай мақсат үшін қажет екендігі көрсетілуге тиіс, сондай-ақ
азаматтың хабар-ошарсыз кетуін растайтын мән-жайлар не хабар-ошарсыз кеткен адамның
қаза табу қаупін төндірген немесе оны белгілі бір жазатайым жағдайдан қайтыс болды
деп жорамалдауға негіз болатын мән-жайлар айтылуға тиіс. Әскери қызметшілер немесе
соғыс қимылдарына байланысты хабар-ошарсыз кеткен азаматтар жөнінде арызда соғыс
қимылдарының аяқталған күні көрсетіледі.
298-бап. Судьяның арыз қабылдағаннан кейінгі
іс-әрекеттері
1. Судья істі соттың қарауына әзірлеу кезінде қандай адамдардың жоқ адам
туралы мәлімет бере алатынын анықтайды, сондай-ақ жоқ адам туралы соңғы мәлім
болған тұрғылықты жері және жұмыс орны бойынша тиісті ұйымдардан ол туралы бар
мәліметтерді сұрайды.
2. Судья арыз қабылдағаннан кейін іс қозғалғаны туралы арыз берушінің
есебінен жергілікті газетте жарияланым беру туралы ұйғарым шығарады. Жарияланымда
мыналар болуға тиіс:
1) азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болған деп жариялау
туралы арыз келіп түскен соттың атауы;
2) арыз берушінің атауы және оның тұрғылықты жері (егер арыз заңды
тұлғалардан келіп түссе, орналасқан жері);
3) жоқ адамның тегі, аты, әкесінің аты, туған жері мен соңғы жұмыс орны;
4) азаматтың жүрген жерін білетін адамдарға жарияланым берілген күннен
бастап үш ай мерзімде сотқа ол туралы хабарлауды ұсыну.
3. Арызды қабылдағаннан кейін судья қамқоршы және қорғаншы органға жоғалып
кеткен азаматтың мүлкін күзету мен басқару үшін қамқоршы тағайындауды ұсына алады.
299-бап. Прокурордың қатысуы міндеттілігі
Азаматты хабар-ошарсыз кеткен деп тану туралы немесе азаматты қайтыс болған
деп жариялау туралы істерді сот міндетті түрде прокурордың қатысуымен қарайды.
300-бап. Сот шешімдерінің салдары
1. Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп таныған сот шешімі қамқоршы және қорғаншы
органның хабар-ошарсыз кеткен адамның мүлкі орналасқан жерде осы мүлікке қамқоршы
тағайындауға негіз болып табылады.
2. Азаматты қайтыс болды деп жариялаған сот шешімі азаматтық хал актілерін
жазу органының азаматтың қайтыс болуы туралы жазуды азаматтық хал актілерін жазу
кітабына енгізуге негіз болып табылады.
301-бап. Хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе
қайтыс болды деп жарияланған азаматтың келу
немесе жүрген жерін анықтау салдары
Хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе қайтыс болды деп жарияланған азамат
келген немесе оның жүрген жері анықталған жағдайда сот жаңа шешіммен өзінің бұрын
шығарған шешімінің күшін жояды. Бұл шешім мүлікке қамқоршылық жасауды алып тастауға
және азаматтық хал актілерін жазу кітабындағы оның қайтыс болуы туралы жазбаны
жоюға негіз болып табылады.
33-тарау. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі
немесе әрекетке қабілетсіз деп тану
302-бап. Арыз беру
1. Азаматты спиртті ішімдіктерге немесе есірткі заттарға, психотроптық
заттарға немесе солар тақылеттестерге құнығуы салдарынан әрекет қабілеттілігі
шектеулі деп тану туралы іс оның отбасы мүшелерінің, прокурордың, қамқоршы және
қорғаншы органның арызы бойынша қозғалуы мүмкін.
2. Психикалық науқастану немесе психиканың бұзылуы, ақылының кемістігі
немесе психикасының өзге де сырқатты хал-жайы салдарынан азаматты әрекетке
қабілетсіз деп тану туралы іс сотта онымен бірге тұратынына қарамастан отбасы
мүшелерінің, жақын туыстарының (ата-анасының, балаларының, аға-інілерінің, апа-
қарындастарының), прокурордың, қамқоршы және қорғаншы органның, психиатриялық
(психоневрологиялық) емдеу мекемесінің арызы бойынша қозғалуы мүмкін.
3. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп
тану туралы іс қамқоршы белгілеу (тағайындау) жолымен әрекет қабілеттілігі
шектеулі, әрекетке қабілетсіз адамның да, осы баптың бірінші және екінші
бөліктерінде аталған адамдардың да мүдделерін қорғау мақсатында қозғалады.
4. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп
тану туралы арыз сол азамат тұратын жердегі, ал егер адам психиатриялық
(психоневрологиялық) емдеу мекемесіне жатқызылса, сол мекеме орналасқан жердегі
сотқа беріледі.
303-бап. Арыздың мазмұны
1. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі деп тану туралы арызда спиртті
ішімдіктерге немесе есірткі заттарға, психотроптық заттарға немесе солар
тақылеттестерге құнығып кеткен адамның өз отбасына материалдық жағынан ауыр жағдай
жасайтындығын куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.
2. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы арызда өз әрекеттерінің
нақты сипаты мен маңызын түсінбеуі немесе не істегенін білмеуі салдарынан азаматтың
психикалық ауруы немесе психикасының бұзылуы, ақылының кемістігі немесе
психикасының өзге де сырқатты хал-жайы болуын куәландыратын мән-жайлар жазылуға
тиіс.
304-бап. Судьяның ресми өкіл-адвокат тағайындауы
1. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі деп тану туралы арыз қабылданғаннан
кейін судья процесте қозғалған іс бойынша азаматтың мүдделерін білдіру және қорғау
үшін ресми өкіл-адвокат тағайындайды.
2. Ресми өкіл-адвокаттың заңды өкіл өкілеттігі болады. Заңға сәйкес мұндай
адвокаттың заң көмегі бюджет қаражаты есебінен тегін көрсетіледі.
Ескерту. 304-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (01.01.2010
бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 N 123-V (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
305-бап. Азаматтың психикалық хал-жайын анықтау
үшін сараптама тағайындау
1. Судья азаматтың психикалық ауруы немесе психикасының бұзылуы, ақылының
кемістігі немесе психикасының өзге де сырқатты хал-жайы туралы деректер жеткілікті
болған жағдайда істі соттың қарауына әзірлеу тәртібімен оның психикалық жай-күйін
анықтау үшін сот-психикалық сараптама тағайындайды.
2. Әрекетке қабілетсіз деп тану туралы іс қозғалған адам сараптамадан
өтуден көрінеу жалтарған жағдайда сот психиатрдың қатысуымен өтетін сот отырысында
азаматты сот-психиатриялық сараптама мәжбүрлеп жіберу туралы ұйғарым шығара алады.
3. Сот психиатриялық сараптаманы психиатриялық стационарларда жүргізудің
тәртібі Қазақстан Республикасының сот сараптамасы туралы заңнамасында белгіленген.
Ескерту. 305-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
306-бап. Арызды қарау
1. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі деп тану туралы істі сот, егер
азаматтың денсаулық жағдайы мүмкіндік берсе, оның өзінің, прокурордың және қамқоршы
және қорғаншы орган өкілінің қатысуымен қарайды.
2. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы істі сот қамқоршы және
қорғаншы орган өкілінің және прокурордың міндетті түрде қатысуымен қарайды.
Әрекетке қабілетсіз деп тану туралы ісі қаралып жатқан азамат, егер денсаулық
жағдайы мүмкіндік берсе, сот отырысына шақырылуы мүмкін.
3. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп тану туралы істі қарауға байланысты сот
шығындарын төлеуден арыз беруші босатылады.
4. Арыз берген отбасы мүшелерінің, жақын туыстардың, азаматты әрекетке
қабілетсіз деп көрінеу негізсіз таныту мақсатымен теріс пиғылды әрекет жасағанын
анықтаған сот олардан барлық сот шығындарын өндіріп алады.
Ескерту. 306-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
307-бап. Арыз бойынша соттың шешімі
1. Егер азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз
деп тануға негіздердің болмау фактісін анықтаса, сот арызды қанағаттандырудан бас
тарту туралы шешім шығарады.
2. Азаматты әрекет қабілеттілігі шектеулі деп таныған сот шешімі қамқоршы
және қорғаншы органның әрекет қабілеттілігі шектеулі
азаматқа қорғаншы тағайындауына негіз болып табылады.
3. Азаматты әрекетке қабілетсіз деп таныған сот шешімі қамқоршы және
қорғаншы органның әрекетке қабілетсіз азаматқа қамқоршы тағайындауына негіз болып
табылады.
4. Қамқоршы және қорғаншы орган әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе
әрекетке қабілетсіз азаматқа тиісінше қорғаншы немесе қамқоршы тағайындалғаны
туралы сотқа он күн мерзім ішінде хабарлауға тиіс.
308-бап. Азаматты әрекетке қабілетті деп тану
1. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі 27-бабының екінші тармағында
көзделген жағдайда сот азаматтың өзінің, оның отбасы мүшесінің, қорғаншының,
қамқоршы және қорғаншы органның, психиатриялық диспансердің арызы бойынша азаматтың
әрекет қабілеттілігі шектеулі екенінің күшін жою туралы шешім шығарады. Сот
шешімінің негізінде оған белгіленген қорғаншылық күшін жояды.
2. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі 26-бабының үшінші тармағында
көзделген жағдайларда сот қамқоршының, психиатриялық емдеу мекемесінің, отбасы
мүшесінің, прокурордың, психиатриялық (психоневрологиялық) мекеменің, қамқоршы және
қорғаншы органының арызы бойынша сот-психиатриялық сараптаманың тиісті қорытындысы
негізінде сауыққан немесе денсаулығы едәуір жақсарған адамды әрекетке қабілетті деп
тану туралы шешім шығарады. Сот шешімінің негізінде азаматқа белгіленген
қамқоршылық күшін жояды.
33-1-тарау. Кәмелетке толмағандарды арнаулы білім беру ұйымдарына немесе
ерекше режимде ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы істер бойынша іс жүргізу
Ескерту. Кодекс 33-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2010.11.23 N 354-IV(алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
308-1-бап. Кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру
ұйымына және ерекше режимде ұстайтын ұйымға
орналастыру
1. Кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде
ұстайтын білім беру ұйымына орналастыру туралы өтінішті баланың тұрғылықты
(болатын) жері бойынша кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық сотқа қорғаншылық және қамқоршылық органы не ішкі істер органы береді.
2. Кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде
ұстайтын білім беру ұйымына орналастыру туралы өтініште мән-жайлар баяндалуға және
арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымына жіберу
үшін заңмен көзделген негіздердің бар екендігі туралы және кәмелетке толмаған
баланың оны көрсетілген білім беру ұйымдарында ұстауға және оқытуға кедергі
келтіретін ауруының жоқ екендігі туралы куәландыратын құжаттар ұсынылуға тиіс.
308-2-бап. Кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру
ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға
орналастыру туралы өтінішті қарау
1. Сотқа кәмелетке толмаған бала, оның заңды өкілдері, қорғаншылық және
қамқоршылық органдарының өкілдері, сондай-ақ соттың қалауы бойынша өзге де адамдар
шақырылады.
2. Кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше режимде
ұстайтын ұйымға орналастыру туралы өтінішті қарауға прокурордың қатысуы міндетті
болып табылады.
3. Өтініш беруші кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру ұйымына немесе
ерекше режимде ұстайтын ұйымға жіберу туралы істі қарауға байланысты сот шығындарын
төлеуден босатылады.
308-3-бап. Кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру
ұйымына немесе ерекше режимде ұстайтын ұйымға
орналастыру туралы өтініш бойынша сот шешімі
1. Судья кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше
режимде ұстайтын ұйымға орналастыру туралы өтінішті мәні бойынша қарап, шешім
шығарады, ол бойынша өтініш қабылданбайды не қанағаттандырылады.
2. Өтінішті қанағаттандыру туралы шешім кәмелетке толмаған баланы арнаулы
білім беру ұйымына не ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымына орналастыру үшін
негіз болып табылады.
3. Кәмелетке толмаған баланың арнаулы білім беру ұйымына немесе ерекше
режимде ұстайтын білім беру ұйымына келу мерзімі шешім заңды күшіне енген күннен
бастап есептеледі.
34-тарау. Азаматты психиатриялық стационарға мәжбүрлеп
жатқызу туралы істер бойынша іс жүргізу
309-бап. Ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу
1. Азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу туралы арызды прокурор
психиатриялық мекеме орналасқан жердегі сотқа береді.
2. Психиатриялық стационарға мәжбүрлеу тәртібімен жатқызу
үшін заңда көзделген негіздер көрсетілуге тиісті арызға психиатр дәрігерлер
комиссиясының психиатриялық стационарға болу қажеттігі туралы дәлелді қорытындысы
қоса тіркеледі.
310-бап. Арыз беру мерзімі
1. Азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу туралы арыз психиатр-дәрігерлер
комиссиясы азаматты психиатриялық стационарға жатқызу қажеттігі туралы қорытынды
шығарған кезден бастап 72 сағат ішінде беріледі.
2. Істі қозғай отырып, судья сонымен қатар азаматтың психиатриялық
стационарда болу уақытын арызды сотта қарауға қажетті мерзімге ұзартады.
311-бап. Арызды қарау
1. Азаматты мәжбүрлеу тәртібімен психиатриялық стационарға жатқызу туралы
арызды судья іс қозғалған кезден бастап бес күн ішінде қарайды. Егер психиатриялық
мекеме өкілінен алынған мәліметтер бойынша ол адамның психикалық хал-жайы оған
психиатриялық мекеме үйінде жүргізілген сот отырысына жеке қатысуға мүмкіндік
беретін болса, азаматтың өзін ауруханаға мәжбүрлеп жатқызу туралы іс бойынша сот
отырысына жеке қатысуға құқығы бар.
2. Істің қозғалуына бастамашы болған психиатриялық мекеме өкілінің және
ауруханаға жатқызу туралы мәселесі шешіліп жатқан адамның өкілінің арызды қарауға
қатысуы міндетті.
312-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Судья арызды мәні бойынша қарай келіп, шешім шығарады, онда арыз
қабылдамай тасталады не қанағаттандырылады.
2. Арызды қанағаттандыру туралы шешім азаматты ауруханаға мәжбүрлеп жатқызуға
және заңда белгіленген мерзімде оны психиатриялық стационарда одан әрі ұстауға
негіз болып табылады.
34-1-тарау. Қаржы ұйымдарын және бас ұйым ретінде банк
конгломератына кіретін және қаржы ұйымдары болып табылмайтын
ұйымдарды қайта құрылымдау туралы істерді қарау Ескерту. 34-1-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 N 414-IV
(2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 34-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.07.11. N 185-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
312-1-бап. Қаржы ұйымдарын және бас ұйым ретінде банк
конгломератына кіретін және қаржы ұйымдары
болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау
туралы істерді қарау
Қаржы ұйымдарын және бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және қаржы
ұйымдары болып табылмайтын ұйымдарды қайта құрылымдау туралы істерді осы Кодексте
көзделген жалпы ережелер бойынша, Қазақстан Республикасының заңнамасында
белгіленген ерекшеліктерімен мамандандырылған қаржылық сот қарайды.
Осы тараудың ережелері бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және
қаржы ұйымы болып табылмайтын ұйымның қайта құрылымдауды жүргізуіне қолданылады.
Ескерту. 312-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
312-2-бап. Қайта құрылымдау туралы өтініш беру
1. Қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы өтінішті қаржы ұйымы
мамандандырылған қаржылық сотқа береді.
2. Қаржы ұйымын қайта құрылымдау үшін заңмен көзделген негіздеме көрсетілуге
тиіс қайта құрылымдау туралы өтінішке:
1) қаржы ұйымы директорлар кеңесінің қайта құрылымдауды жүргізу туралы
шешімі;
2) қаржы ұйымының қаржы ұйымын қайта құрылымдау мәселелері бойынша Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкімен жазбаша келісімі;
3) мынадай ақпарат:
қайта құрылымдауды жүргізудің тәртібі мен мерзімі;
қайта құрылымданатын активтер мен міндеттемелердің тізбесі;
қайта құрылымдау шеңберінде жүргізілетін іс-шаралар;
активтер мен міндеттемелерді қайта құрылымдаудан алынатын болжамды қаржылық
нәтижелер;
қызметте қолданылатын шектеулер қамтылған қаржы ұйымын қайта құрылымдау
жоспарының жобасы қоса тіркеледі.
Ескерту. 312-2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.05 N 30-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
312-3-бап. Өтінішті қарау
Сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы өтінішті ол соттың іс жүргізуіне
қабылданған күннен бастап бес күн ішінде қарайды.
Ескерту. 312-3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.05 N 30-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
312-4-бап. Соттың өтініш бойынша шешімі
1. Сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы өтінішті қарап, қаржы ұйымын
қайта құрылымдауды жүргізу туралы шешім шығарады, онда:
1) қаржы ұйымының атауы;
2) қаржы ұйымын қайта құрылымдаудың мерзімі және қайта құрылымдауды
жүргізуге, кредиторлар жиналысын шақыруға және өткізуге жауапты лауазымды адамдар
белгіленген қаржы ұйымын қайта
құрылымдауды жүргізу туралы нұсқау қамтылуға тиіс.
2. Қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы сот шешімі заңды күшіне
енген кезден бастап:
1) мыналардың:
қайта құрылымдау көзделетiн мiндеттемелер бойынша талаптарды қанағаттандыру
туралы соттардың, төрелiктің және аралық соттардың бұрын қабылдаған шешiмдерiнiң;
қайта құрылымдауды жүргiзу туралы соттың шешiмi күшiне енгенге дейiн және
қаржы ұйымын қайта құрылымдау кезеңiнде мәлiмделген, кредиторлардың алдында
мiндеттемелерді қайта құрылымдау көзделетiн қаржы ұйымы кредиторлары талаптарының
орындалуы тоқтатыла тұрады;
2) қаржы ұйымының мүлкін өндіріп алуға жол берілмейді.
3. Қаржы ұйымын қайта құрылымдауды жүргізу туралы заңды күшіне енген сот
шешімінің көшірмесін мамандандырылған қаржылық сот қаржы ұйымына, Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкіне және атқарушылық іс жүргізетін аумақтық органдарға
жібереді.
Ескерту. 312-4-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.07.05 N 30-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
312-5-бап. Қайта құрылымдау жоспарын соттың бекітуі
Қаржы ұйымын қайта құрылымдау жоспарын кредиторлар мақұлдағаннан кейін қаржы
ұйымы қайта құрылымдау жоспарын соттың бекітуіне ұсынуға міндетті. Қайта құрылымдау
жоспарымен бірге қаржы ұйымы сотқа қаржы ұйымы кредиторлары жиналысының қаржы
ұйымын қайта құрылымдау жоспарын мақұлдауы туралы хаттамасын Қазақстан
Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен ұсынады.
312-6-бап. Соттың қайта құрылымдауды тоқтату туралы шешімі
1. Соттың қаржы ұйымын қайта құрылымдауды тоқтату туралы шешімі Қазақстан
Республикасы Ұлттық Банкінің өтінішімен:
1) қайта құрылымдауды жүргізу туралы сот шешімімен көзделген қаржы ұйымын
қайта құрылымдау мерзімінің өтіп кетуі;
2) қайта құрылымдау жоспарында көзделген шаралар кешенінің жүзеге асырылуы;
3) қаржы ұйымын қайта құрылымдау:
қаржы ұйымын қайта құрылымдау қаржы ұйымы қызметінің қаржылық нәтижелерін
жақсартуға алып келмейтініне жеткілікті негіздердің болуы;
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен алынған қаржы ұйымы
кредиторлары мақұлдауының болмауы;
қайта құрылымдау жоспарында көзделген іс-шаралардың орындалмауы;
қайта құрылымдау кезеңінде уәкілетті орган қабылдаған нұсқамалардың
орындалмауы жағдайында мерзімінен бұрын тоқтатылуы негіздері бойынша қабылданады.
Қайта құрылымдау жоспарында көзделген шаралар кешенiн жүзеге асыру,
орындалуына орай, қайта құрылымданған мiндеттемелер бойынша талаптарды
қанағаттандыру туралы соттардың, төрелiктің және аралық соттардың бұрын қабылдаған
шешiмдерi бойынша мiндеттемелердiң тоқтатылуына әкеп соғады.
2. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген Қазақстан Республикасы Ұлттық
Банкінің өтінішін сот оны іс жүргізуіне қабылдаған күннен бастап бес күн ішінде
қарайды.
Ескерту. 312-6-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.07.05 N 30-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
35-тарау. Дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың банкроттығы, заңды
тұлғаларды жеделдетілген оңалту және оңалту туралы iстердi қарау
Ескерту. 35-тарау жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 № 564-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
313-бап. Дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың
банкроттығы, заңды тұлғаларды жеделдетілген
оңалту және оңалту туралы iстердi қарау
Сот дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың банкроттығы, заңды тұлғаларды
жеделдетілген оңалту және оңалту туралы iстердi банкроттық туралы заңнамада
белгіленген ерекшеліктерді ескере отырып, осы Кодексте көзделген жалпы қағидалар
бойынша қарайды.
36-тарау. Жылжымалы мүлікті иесіз деп тану және
жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік
құқығын тану
314-бап. Арыз беру
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген жағдайларда
жылжымалы мүлікті иесіз деп тану туралы арыз осы мүлікті иеленуге кіріскен жеке
тұлға тұратын жердегі немесе ұйым орналасқан жердегі сотқа беріледі.
2. Жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызды
коммуналдық мүлікті басқаруға уәкілетті орган сол мүлік орналасқан жердегі сотқа
береді.
3. Егер коммуналдық мүлікті басқаруға құқық уәкілеттігі берілген орган
жылжымайтын мүлікке құқықты мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органның осы
мүлікті есепке алған күнінен бастап бір жыл өткенге дейін сотқа арызбен жүгінсе,
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 242-бабы 3-тармағының екінші бөлігінде
көрсетілген жағдайды қоспағанда, сот жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын
тану туралы арызды кері қайтарады.
Ескерту. 314-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
315-бап. Арыздың мазмұны
1. Жылжымалы мүлікті иесіз деп тану туралы арызда қандай мүліктің иесіз деп
тануға жататындығы көрсетілуге, оның негізгі ерекше белгілері сипатталуға, сондай-
ақ мүлікке меншік құқығын сақтау ниетін көздемей, сол мүлікті меншік иесінің тастап
кетуін куәландыратын дәлелдер және арыз иесінің мүлікті иеленуге кіріскенін
куәландыратын дәлелдер келтірілуге тиіс.
2. Коммуналдық мүлікті басқаруға құқық уәкілеттігі берілген органның
жылжымайтын мүлікке коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызында қандай мүліктің
иесіз деп танылатыны, оның иесіз мүлік ретінде қай уақытта есепке қойылғаны
көрсетілуге, сондай-ақ осы мүлікке меншік құқығын сақтау ниетін көздемей, меншік
иесінің осы мүлікті тастап кеткенін куәландыратын дәлелдемелер келтірілуге тиіс.
316-бап. Арызды қарау
Жылжымалы мүлікті иесіз деп тану туралы немесе жылжымайтын мүлікке
коммуналдық меншік құқығын тану туралы арызды сот арыз берушінің және іс бойынша
барлық мүдделі адамдардың қатысуымен қарайды.
317-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Жылжымалы мүлік иесінің болмауын не иесінің оған меншік құқығын сақтау
ниетін көздемей тастап кеткенін тани отырып, сот жылжымалы мүлікті иесіз деп тану
туралы және оны иеленуге кіріскен адамның меншігіне беру туралы шешім шығарады.
2. Жылжымайтын мүлік иесінің болмауын не оның меншік құқығын сақтау ниетін
көздемей тастап кеткенін және белгіленген тәртіппен есепке алынғандығын таныған соң
сот жылжымайтын мүлікті иесіз деп тану және коммуналдық меншік құқығын тану туралы
шешім шығарады.
36-1 тарау. ҰЛ (ҚЫЗ) АСЫРАП АЛУ ТУРАЛЫ ӨТIНIШТЕР БОЙЫНША IС
ЖҮРГIЗУ Ескерту. 36-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
317-1-бап. Өтiнiш беру
Жасы кәмелетке толмаған ұл немесе қыз асырап алу (бұдан әрi - бала асырап
алу) туралы өтінішті бала асырап алғысы келетін азаматтар баланың тұрғылықты
(жүрген) жерiндегi кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық сотқа бередi.
Ескерту. Егер тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында кәмелетке
толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот құрылмаса, оның
соттауына жататын істерді баланың тұрғылықты (тұратын) жеріндегі аудандық (қалалық)
сот қарауға құқылы.
Ескерту. 317-1-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының,
2008.07.05 N 64-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Заңымен.
317-2-бап. Өтініштің мазмұны
1. Баланы асырап алу туралы өтініште:
1) бала асырап алушылардың (бала асырап алушының) фамилиясы, аты, әкесінің
аты, олардың тұрғылықты жері;
2) асырап алынатын баланың фамилиясы, аты, әкесінің аты, туған күні, айы,
жылы, оның тұрғылықты (жүрген) жері, асырап алынатын баланың ата-аналары, аға-
інілері мен апа-қарындастарының бар-жоғы туралы мәліметтер;
3) бала асырап алушылардың (бала асырап алушының) баланы асырап алу
жөніндегі негіздейтін мән-жайлар және осы мән-жайларды растайтын дәлелдемелер;
4) баланы асырап алушылар (бала асырап алушы) баланың тууы туралы акт
жазбасына тиісті өзгерістер енгізгісі келген жағдайда, асырап алынатын баланың
фамилиясын, атын, әкесінің атын, туған күнін (баланы бір жасқа дейін асырап алған
жағдайда), асырап алынатын баланың туған жерін өзгерту туралы, баланың тууы туралы
акт жазбасына бала асырап алушыларды (бала асырап алушыны) ата-аналар (ата-ана)
ретінде жазу туралы өтініш көрсетілуге тиіс.
317-3-бап. Судьяның өтінішті қабылдап алғаннан
кейінгі іс-әрекеті
Судья істі сотта қарауға әзірлеу кезінде асырап алынатын баланың тұрғылықты
(жүрген) жеріндегі қамқоршылық және қорғаншылық органдарын асырап алудың
негізділігі туралы және асырап алудың баланың мүддесіне сәйкестігі туралы сотқа
қорытынды беруге міндеттейді.
317-4-бап. Өтініштерді қарау
Баланы асырап алу туралы істерді сот баланы асырап алушылардың (баланы асырап
алушының) өздерінің, қамқоршы және қорғаншы органдар өкілдерінің, сондай-ақ
прокурордың міндетті түрде қатысуымен қарайды.
Сот қажет болған жағдайларда, іске қатысуға асырап алынатын баланың ата-
аналарын (ата-анасын) немесе өзге заңды өкілдерін, оның туысқандарын және басқа
мүдделі адамдарды, сондай-ақ он жасқа толған баланың өзін тарта алады.
Сот баланы асырап алу туралы істерді соттың жабық отырысында қарайды.
317-5-бап. Соттың өтініш бойынша шешімі
Баланы асырап алу туралы өтінішті қарап, сот өтінішті қанағаттандыру не оны
қанағаттандырудан толық бас тарту немесе бала асырап алушылардың (бала асырап
алушының) өздерін баланың ата-аналары (ата-анасы) ретінде оның тууы туралы акт
жазбасына жазу туралы, сондай-ақ баланың туған күні мен жерін өзгерту туралы
өтінішін қанағаттандыру бөлігінде бас тарту туралы шешім шығарады.
Баланы асырап алу туралы өтiнiш қанағаттандырылған жағдайда, бала асырап
алушылардың (бала асырап алушының) және асырап алынған баланың өзара құқықтары мен
мiндеттерi сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап пайда болады.
Соттың заңды күшiне енген шешiмi баланы асырап алуды мемлекеттiк тiркеу үшiн
сот орналасқан жердегi азаматтық хал актiлерiн жазу органына, сондай-ақ қорғаншы
және қамқоршы органға жiберiледi.
36-2-тарау. Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа
мемлекеттiң аумағында экстремизмдi немесе террористiк
қызметтi жүзеге асыратын шетелдiк немесе халықаралық ұйымды
экстремистiк немесе террористік ұйым деп тану туралы, соның ішінде оның өз
атауын өзгерткенін анықтау туралы өтiнiш
бойынша iс жүргiзу
Ескерту. 36-2-тараумен толықтырылды - ҚР 2005.02.23 N 33, жаңа редакцияда - ҚР
2005.07.08 N 67 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгерту енгізілді
- ҚР 2010.04.08 № 266-IV Заңдарымен.
317-6-бап. Өтiнiш беру
Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттің аумағында
экстремизмді жүзеге асыратын шетелдік немесе халықаралық ұйымды экстремистік ұйым
деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын ақпараттық материалдарды
экстремистік деп тану туралы өтінішті прокурор осындай талапты мәлімдеген
прокурордың тұрған жеріндегі немесе осындай материалдар табылған жердегі сотқа
береді.
Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттiң
аумағында террористiк қызметтi жүзеге асыратын халықаралық ұйымды террористiк ұйым
деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы өтінiштi
прокурор осындай талапты мәлімдеген прокурордың тұрған жеріндегі сотқа бередi.
Ескерту. 317-6-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2005.07.08 N 67-ІІІ (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан
бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.04.08 № 266-IV Заңдарымен.
317-7-бап. Өтiнiштiң мазмұны
Өтiнiште Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экстремистік немесе
террористік деп танылуы мүмкiн қызметті шетелдiк немесе халықаралық ұйымның
Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттiң аумағында жүзеге асыру
фактiсiн не оның өз атауын өзгерту фактісін растайтын мән-жайлар жазылуға тиiс.
Прокурордың шетелдiк немесе халықаралық ұйымды экстремистiк немесе
террористiк ұйым деп тану туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау
туралы өтiнiшiндегi материалдар шет мемлекеттердiң құзыреттi органдарынан алынған
нақты деректердi де, соның iшiнде халықаралық соттардың және шет мемлекеттер
соттарының сот шешiмдерiн де қамтуы мүмкiн.
Ескерту. 317-7-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2005.07.08 N 67-ІІІ (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.04.08 № 266-IV Заңдарымен.
317-8-бап. Соттың өтiнiш бойынша шешiмi
Соттың шешiмi Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа мемлекеттiң
аумағында экстремизмдi немесе террористiк қызметтi жүзеге асыратын шетелдiк немесе
халықаралық ұйым туралы мәлiметтердi құқықтық статистика және арнайы есепке алу
саласында өз құзыретi шегiнде статистикалық қызметтi жүзеге асыратын мемлекеттiк
органның арнайы есепке алу жүйесiне қосу үшiн негiз болады.
Прокуратура органдары Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа
мемлекеттiң аумағында экстремизмдi немесе террористiк қызметтi жүзеге асыратын
шетелдiк немесе халықаралық ұйымды экстремистiк немесе террористік ұйым деп тану
туралы, соның ішінде оның өз атауын өзгерткенін анықтау туралы iстi қарауға
байланысты сот шығындарын төлеуден босатылады.
Ескерту. 317-8-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2005.07.08 N 67-ІІІ (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.04.08 № 266-IV Заңдарымен.
36-3-тарау. Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілеріне қайшы келетін ақпараты бар шетелдік
бұқаралық ақпарат құралының өнімін заңсыз деп тану туралы өтініштер бойынша
іс жүргізу
Ескерту. 36-3-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.07.10 N 178-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
317-9-бап. Арыз беру
Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан Республикасының
заңнамалық актiлерiне қайшы келетiн ақпараты бар шетелдiк бұқаралық ақпарат
құралының өнiмiн заңсыз деп тану туралы арызды шетелдiк бұқаралық ақпарат құралының
өнімінде заңды мүдделері қозғалған азаматтар және заңды тұлғалар, прокурор немесе
уәкiлеттi орган арыз берушiнiң орналасқан жерi бойынша бередi.
Ескерту. 317-9-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
317-10-бап. Өтініштің мазмұны
Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан Республикасының
заңнамалық актілеріне қайшы келетін ақпараты бар шетелдік бұқаралық ақпарат
құралының өнімін заңсыз деп тану туралы өтініште қандай ақпараттың осылай деп
танылуға жататыны көрсетілуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық
актілеріне ақпараттық өнімнің сәйкес еместігі туралы куәландыратын дәлелдемелер
келтірілуге тиіс. Өтініште мазмұндалған ақпараттың таратылғанын растайтын фактілер
өтініште мазмұндалуға тиіс.
317-11-бап. Соттың өтініш бойынша шешімі
Сот Қазақстан Республикасының аумағында таратылатын, Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілеріне қайшы келетін ақпараты бар шетелдік бұқаралық
ақпарат құралының өнімін заңсыз деп танып, шетелдік бұқаралық ақпарат құралының
өнімін Қазақстан Республикасының аумағында таратуды тоқтата тұру не тоқтату туралы
шешім шығарады.
Соттың шешімі тиісті мемлекеттік органға жіберіледі.
36-4-тарау. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды
Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзғаны үшін Қазақстан
Республикасының шегінен шығарып жіберу туралы өтініш бойынша
іс жүргізу
Ескерту. 36-4-тараумен толықтырылды - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
317-12-бап. Өтініш беру
Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының заңнамасын
бұзғаны үшін Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығарып жіберу туралы өтінішті
ішкі істер органдары шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның болған және (немесе)
тіркелген жеріндегі сотқа береді.
Ескерту. 317-12-бап жаңа редакцияда - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
317-13-бап. Өтініштің мазмұны
1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу туралы өтініште Қазақстан Республикасы заңнамасының бұзылғанын
куәландыратын мән-жайлар жазылуға тиіс.
2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу туралы өтінішке шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның Қазақстан
Республикасының заңнамасын бұзғанын растайтын құжаттар қоса беріледі.
317-14-бап. Өтінішті қарау
1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу туралы өтінішті сот іс қозғалған кезден бастап он күн ішінде
қарайды.
2. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу туралы өтініш шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның, сондай-ақ
прокурордың міндетті түрде қатысуымен қаралады.
3. Сот шығындарын, сондай-ақ шығарып жіберу бойынша шығындарды шығарып
жіберілетін шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ адамдар не Қазақстан Республикасына
шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды шақырған ұйымдар немесе жеке тұлғалар
көтереді. Аталған адамдардың шығарып жіберу бойынша шығыстарды өтеуге қаражаты
болмаған не жеткіліксіз болған жағдайларда, тиісті іс-шараларды қаржыландыру бюджет
қаражаты есебінен жүргізіледі.
317-15-бап. Өтініш бойынша сот шешімі
1. Шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу туралы сот шешімі оны қабылдаған күннен бастап заңды күшіне енеді
және шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу үшін негіз болып табылады.
2. Шешімде шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының
аумағынан кетуге тиіс мерзім көрсетіледі.
3. Сот шешімін орындау үшін ішкі істер органдарына жіберіледі.
Ескерту. 317-15-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
317-16-бап. Шығарып жіберу туралы сот актісін орындауды
тоқтата тұру
Сот көрсеткен, шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының
аумағынан кетуге тиіс болатын мерзімге дейін шағым немесе наразылық келіп түскен
жағдайда, шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен
шығарып жіберу туралы сот шешімі шағымды немесе наразылықты қарағанға дейін
тоқтатыла тұрады.
Ескерту. Кодекс 317-16-баппен толықтырылды - ҚР 03.07.2013 № 121-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Конституциялық заңымен.
37-тарау. Азаматтық хал актілері жазбаларының
жаңсақтықтарын анықтау
318-бап. Арыз беру
Егер құқық туралы дау болмаған кезде азаматтық хал актілерін жазу органдары
жасалған жазбаға түзетулер енгізуден бас тартса, сот азаматтық хал актілерін жазу
кітаптарындағы жазулардың жаңсақтықтарын анықтау туралы істі қарайды. Азаматтық хал
актілерін жазу кітаптарындағы жазбаның жаңсақтығын анықтау туралы арыз оны
берушінің тұратын жеріндегі не азаматтық хал актілерін жазу органы орналасқан
жердегі сотқа беріледі.
319-бап. Арыздың мазмұны
Арызда азаматтық хал актілерін жазу кітабындағы жазудың жаңсақтығы неде
екендігі, қашан болғаны және азаматтық хал актілерін жазудың қандай органы жасалған
жазбаны түзетуден немесе өзгертуден бас тартқандығы көрсетілуге тиіс.
320-бап. Арыз бойынша сот шешімі
Азаматтық хал актілерін жазу кітабындағы жазбаның жаңсақтығын анықтаған сот
шешімі азаматтық хал актілерін жазу органдарының мұндай жазбаны түзетуіне немесе
өзгертуіне негіз болып табылады.
38-тарау. Нотариаттық іс-әрекеттерге немесе оларды
жасаудан бас тартуға жасалатын шағымдар 321-бап. Шағым беру
1. Жасалған нотариаттық іс-әрекетті немесе нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас
тартуды дұрыс емес деп есептейтін мүдделі адам бұл жөнінде нотариус немесе
нотариаттық іс-әрекет жасайтын орган орналасқан жердегі аудандық сотқа шағым беруге
құқылы.
2. Заңдарда аталған лауазымды адамдардың өсиеттер мен сенімхаттарды дұрыс
куәландырмауына немесе оларды куәландырудан бас тартуына шағымдар тиісті аурухана,
басқа да стационарлық емдеу-профилактикалық мекеме, халықты әлеуметті қорғау
мекемесі, тиісті халықты әлеуметтік қорғау органы, экспедиция, госпиталь, әскери-
оқу мекемесі, әскери бөлім, құрама, мекеме, ұйым, бас бостандығынан айыру орны
орналасқан жердегі сотқа беріледі.
3. Қазақстан Республикасының жалауымен жүзіп жүрген теңіз кемесі немесе ішкі
сулардағы жүзу кемесі капитанының өсиетті дұрыс куәландырмауына немесе оны
куәландырудан бас тартуына шағымдар кеме тоқтайтын порт жеріндегі сотқа беріледі.
4. Шағым сотқа арыз жасалған нотариаттық іс-әрекет туралы немесе нотариаттық
іс-әрекет жасаудан бас тарту туралы арыз берушіге белгілі болған күннен бастап
есептелетін он күн мерзімде беріледі.
322-бап. Шағымды қарау
Шағымды сот арыз берушінің, нотариустың немесе шағым беріліп отырған
нотариаттық іс-әрекетті жасаған немесе нотариаттық іс-әрекет жасаудан бас тартқан
басқа бір лауазымды адамның қатысуымен қарайды, алайда олардың келмеуі істі шешуге
кедергі болмайды.
323-бап. Шағым бойынша сот шешімі
Арыз берушінің шағымын қанағаттандырған сот шешімі жасалған нотариаттық іс-
әрекеттің күшін жояды немесе мұндай іс-әрекетті жасауға міндеттейді.
39-тарау. Көрсетушіге берілетін жоғалған бағалы қағаздар және
ордерлік бағалы қағаздар бойынша құқықтарды қалпына келтіру
(шақыртылып іс жүргізу)
324-бап. Арыз беру
1. Бағалы қағаздарды көрсетушіге берілетін бағалы қағазды немесе ордерлік
бағалы қағазды (бұдан әрі - құжат) жоғалтқан адам заңда көрсетілген жағдайларда
соттан жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы және ол жөніндегі құқықтарды
қалпына келтіру туралы өтініш жасай алады. Тиісінше сақтамау салдарынан немесе
басқа да себептермен құжаттың төлем төлеу белгілері жоғалтылған жағдайда да құжат
жөніндегі құқықтардың қалпына келтірілуі мүмкін.
2. Жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы арыз құжатты берген мекеме
(адам) орналасқан жердегі сотқа беріледі.
325-бап. Арыздың мазмұны
Арызда жоғалған құжаттың ерекше белгілері, оны берген мекеменің (адамның)
атауы көрсетілуге, сондай-ақ құжат жоғалған кездегі мән-жайлар жазылуға тиіс.
326-бап. Судьяның арыз қабылданғаннан кейінгі
іс-әрекеттері
1. Судья арыз қабылданғаннан кейін құжат берген мекемеге (адамға) ол
бойынша төлем жүргізуге немесе ақша беруге тыйым салу туралы ұйғарым шығарады және
ұйғарымның көшірмесін құжатты берген мекемеге (адамға), тізілімді ұстаушы мен
тіркеушіге жібереді.
2. Судья арыз беруші есебінен жергілікті газетке жарияланым беру туралы да
ұйғарым шығарады.
3. Жарияланымда:
1) құжаттың жоғалуы туралы арыз келіп түскен соттың атауы;
2) арыз берген адамды көрсету және оның мекен-жайы;
3) құжаттың атауы мен ерекше белгілері;
4) жоғалғаны туралы мәлімделген құжатты ұстаушыға жарияланым шыққан күннен
бастап үш ай мерзімде сотқа осы құжатқа өз құқықтары туралы арыз беруге жасалған
ұсыныс болуға тиіс.
4. Ұйғарым шығарудан бас тартуға, сол сияқты ұйғарымның өзіне де жеке шағым,
наразылық беруге болады.
327-бап. Құжатты ұстаушының арызы
Жоғалғаны туралы мәлімделген құжатты ұстаушы жарияланым шыққан күннен бастап
үш ай мерзім өткенге дейін ұйғарым шығарған сотқа құжатқа деген өз құқықтары туралы
арыз беруге және бұл орайда құжаттың түпнұсқасын табыс етуге міндетті.
328-бап. Құжатты ұстаушыдан арыз келіп
түскеннен кейінгі судьяның іс-әрекеттері
1. Жарияланым шыққан күннен бастап үш ай мерзім өткенге дейін құжатты
ұстаушыдан арыз келіп түскен жағдайда сот құжатты жоғалтқан адамның арызын қарамай
қалдырады және құжатты берген мекемеге (адамға) ол бойынша төлем төлеу мен ақша
беруге тыйым салынатын мерзім белгілейді. Бұл мерзім екі айдан аспауға тиіс.
2. Сонымен бірге сот арыз берушіге оның сол құжатты талап ету туралы
құжатты ұстаушыға жалпы тәртіппен талап қою құқығын, ал құжатты ұстаушыға оның
қолданылған тыйым салу шаралары арқылы келтірілген залалдарды арыз берушіден
өндіріп алу құқығын түсіндіреді.
3. Соттың ұйғарымына жеке шағым, наразылық берілуі мүмкін.
329-бап. Жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы
арызды қарау
Егер құжатты ұстаушыдан осы Кодекстің 328-бабында көрсетілген арыз келіп
түспесе, жоғалған құжатты жарамсыз деп тану туралы істі судья жарияланым шыққан
күннен бастап үш ай мерзім өткеннен кейін қарайды.
330-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Арыз берушінің өтініші қанағаттандырылған жағдайда сот жоғалған құжатты
жарамсыз деп танитын шешім шығарады. Бұл шешім арыз берушіге жарамсыз деп танылған
құжаттың орнына қосымша немесе жаңа құжат беруге негіз болып табылады.
2. Төлемдік белгілерін жоғалтқан құжаттар жөніндегі құқықты қалпына
келтіру туралы арыз қанағаттандырылған жағдайда сот жаңа құжат беру туралы шешім
шығарады.
331-бап. Мүліктің негізсіз сатып алынғандығы
туралы құжат ұстаушының талап қою құқығы
Әлдебір себептермен осы құжатқа өз құқығы туралы уақытында мәлімдемеген құжат
ұстаушы құжатты жарамсыз деп тану туралы соттың шешімі заңды күшіне енгеннен кейін
жоғалған құжаттың орнына жаңа құжат алу құқығы берілген адамға
мүліктің негізсіз сатып алынғандығы немесе сақталғандығы туралы талап қоя алады.
3-бөлім. Сот актілерін қайта қарау бойынша
іс жүргізу 39-1-тарау. Аралық соттардың шешiмдерiне шағым жасау
туралы iстер бойынша iс жүргiзу
Ескерту. 39-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2004.12.28 N 24 (қолданысқа енгiзiлу
тәртібін 2 баптан қараңыз) Заңымен.
331-1-бап. Арыз беру
1. Аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арызды аралық сотта талқылау
тараптары, іске қатысуға тартылмаған, бiрақ құқықтары мен мiндеттерiне қатысты
аралық сот заңда көзделген негiздер бойынша шешiм қабылдаған үшiншi тұлғалар аралық
сот шешімінің көшірмесін алған күннен бастап отыз күн iшiнде бере алады.
2. Аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арыз аралық сот дауды қараған
жердегi сотқа беріледі.
3. Егер шешімге шағым жасау үшін осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген
мерзім аяқталса және осы Кодекске сәйкес оны қалпына келтіруге негіздер болмаса,
судья арызды қайтарады.
Ескерту. 331-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
331-2-бап. Арызды қарау
1. Сот аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арызды осы Кодексте
көзделген қағидалар бойынша iс қозғалған кезден бастап он күн iшiнде қарайды.
Судьяның үшінші тұлға шағым берген кезде қосымша дәлелдемелер беру қажет
болған жағдайда, іс бойынша іс жүргізуді отыз күнге дейінгі мерзімге ұзартуға
құқығы бар.
2. Сот аралық сотта талқылау тараптарына, сондай-ақ үшінші тұлғалар аралық
соттың шешіміне шағым берген жағдайда үшінші тұлғаларға сот отырысының уақыты мен
орны туралы хабарлайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде
хабарланған аталған тұлғалардың келмей қалуы істі қарауға кедергі болып табылмайды.
3. Сот істі қараған кезде мәлімделген талаптар мен қарсылықтарға негіздеме
ретінде сотқа ұсынылған дәлелдемелерді зерттеу арқылы аралық сот шешімінің күшін
жою үшін Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген негіздердің бар немесе жоқ
екендігін анықтайды.
4. Сот аралық соттың шешiмiне шағым жасау туралы арызды қарау нәтижелерi
бойынша аралық сот шешiмiнiң күшiн жою не арызды қанағаттандырудан бас тарту туралы
ұйғарым шығара алады. Мүдделi тұлғалар соттың ұйғарымына шағым жасауы мүмкiн.
Ескерту. 331-2-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
40-тарау. СОТ АКТIЛЕРIНЕ АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ ШАҒЫМДАНУ,
НАРАЗЫЛЫҚ КЕЛТIРУ Ескерту. 40-тараудың тақырыбына өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238
Заңымен.
332-бап. Сот шешімдеріне апелляциялық шағым
беру мен наразылық келтіру құқығы
1. Осы тарауда көзделген ережелерге сәйкес заңды күшіне енбеген сот
шешімдеріне апелляциялық тәртіппен шағым жасалуы, наразылық берілуі мүмкін.
2. Сот шешіміне апелляциялық шағым жасау құқығы іске қатысушы тараптар мен
басқа да тұлғаларға тиесілі.
3. Наразылық келтіру құқығы істі қарауға қатысушы прокурорға тиесілі.
Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры мен оның орынбасарлары, облыс прокурорлары
және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары, аудандардың
прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары
өздерінің құзыреті шегінде істі қарауға қатысуына қарамастан сот шешіміне наразылық
келтіруге құқылы.
4. Іске қатысуға тартылмаған, бірақ сот құқықтары мен міндеттері жөнінде
шешім қабылдаған тұлғалар да апелляциялық шағым беруге құқылы.
Ескерту. 332-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
333-бап. Заңды күшіне енбеген шешімдерге апелляциялық
шағымдарды, наразылықтарды қарайтын соттар
Аудандық және оларға теңестірілген соттар шығарған шешімдерге апелляциялық
шағымдар мен наразылықтарды облыстық және оған теңестірілген соттың судьясы жеке-
дара қарайды.
Ескерту. 333-бап жаңа редауцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
334-бап. Апелляциялық шағымдар, наразылықтар
беру (келтіру) тәртібі мен мерзімдері
1. Шағымдар, наразылықтар шешім, қаулы шығарған сот арқылы беріледі
(келтіріледі). Тікелей апелляциялық сатыларға келіп түскен шағымдар, наразылықтар
осы Кодекстің осы бабы екінші бөлігінің және 338-бабының талаптарын орындау үшін
шешім шығарған сотқа жіберілуге тиіс.
2. Шағымдар, наразылықтар іске қатысушы тұлғалардың санына қарай
көшірмелермен қоса сотқа беріледі (келтіріледі). Қажет болған жағдайларда судья
апелляциялық шағымды немесе наразылықты берген тұлғаны апелляциялық шағымға немесе
наразылыққа қоса тіркелген жазбаша айғақтардың іске қатысушы тұлғалардың санына
қарай көшірмелерін беруге міндеттей алады.
3. Шағым, наразылық сот шығарған шешімнің көшірмелері тапсырылған күннен
бастап он бес күн ішінде берілуі (келтірілуі) мүмкін.
4. Істі қайта қарау кезінде шығарылған шешімге жалпы тәртіппен шағым
жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.
Ескерту. 334-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
335-бап. Апелляциялық шағымның немесе наразылықтың
мазмұны
1. Апелляциялық шағымда немесе наразылықта:
1) шағым немесе наразылық жолданатын соттың атауы;
2) шағым жасайтын немесе наразылық келтіретін тұлғаның атауы;
3) шағым жасалатын немесе наразылық келтірілетін шешім және сол шешімді
шығарған соттың атауы;
4) істі қараудың дұрыс еместігі неде екендігін көрсету;
5) заңдарға, өзге де нормативтік құқықтық актілерге және материалдарына
сілтеме жасай отырып, шешімнің заңсыздығы немесе негізсіздігі неде екендігінің
негіздемесі;
6) шағым жасайтын немесе наразылық келтіретін тұлғаның шағымды немесе
наразылықты толық немесе бөлігінде келтіретінін және қандай өзгерістер енгізуді
талап ететіндігін көрсету;
7) шағымға немесе наразылыққа қоса тіркелген құжаттардың тізімі;
8) шағымды, наразылықты беру (келтіру) күні және шағым, наразылық беретін
(келтіретін) адамның қолы болуы тиіс. Өкіл берген шағымға сенімхат немесе іске
осындай өкілеттік болмаса, өкілдің өкілеттігін растайтын өзге де құжат қоса
тіркелуге тиіс.
2. Апелляциялық шағымда немесе наразылықта айғақтарына апелляциялық шағым
немесе наразылық бойынша дау айтылатын куәларды шақыру туралы өтініштің де болуы
мүмкін.
3. Апелляциялық шағым, наразылық беретін (келтіретін) тұлғаның бірінші
сатыдағы сотқа табыс етілмеген жаңа айғақтарға сілтеме жасауына тек шағымында
олардың бірінші сатыдағы сотқа оларды табыс етуге мүмкіндігі болмауы негізделген
жағдайда ғана жол беріледі.
4. <*>
Ескерту. 335-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
336-бап. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты
қозғалыссыз қалдыру
1. Осы Кодекстің 334-бабының екінші бөлігінде және 335-бабында көзделген
талаптарға сәйкес келмейтін апелляциялық шағым немесе наразылық берілген
(келтірілген) кезде судья ұйғарым шығарады, сол арқылы шағымды немесе наразылықты
қозғалыссыз қалдырады және шағым немесе наразылық берген (келтірген) адамға
кемшіліктерді түзетуге мерзім тағайындайды.
2. Егер шағым немесе наразылық берген (келтірген) тұлға белгіленген
мерзімде ұйғарымдағы нұсқауларды орындаса, шағым немесе наразылық сотқа алғашқы
табыс етілген күнінде берілген болып есептеледі. Апелляциялық шағымды немесе
наразылықты қозғалыссыз қалдыру туралы бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына жеке
шағым, наразылық берілуі мүмкін.
Ескерту. 336-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
337-бап. Апелляциялық шағымды немесе наразылықты
қайтару
Апелляциялық шағым немесе наразылық судьяның ұйғарымымен оларды берген
(келтірген) тұлғаға мына жағдайларда:
1) шағымды, наразылықты қозғалыссыз қалдыру туралы судьяның ұйғарымдағы
нұсқаулары белгіленген мерзімде орындалмағанда;
2) шағымды немесе наразылықты берген (келтірген) тұлғаның өтініші бойынша;
3) егер шағымдану немесе наразылық келтіру мерзімі өтіп кетсе және шағымда
немесе наразылықта оны қалпына келтіру туралы өтініш болмаса немесе оны қалпына
келтіруден бас тартылған жағдайда;
4) егер шағымды немесе наразылықты апелляциялық шағым немесе наразылық
беруге (келтіруге) құқығы жоқ тұлға берсе (келтірсе) қайтарылады.
Ескерту. 337-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
338-бап. Бiрiншi сатыдағы соттың апелляциялық
шағымды, наразылықты алғаннан кейiнгi әрекетi
1. Мерзімінде берілген және осы Кодекстің 334-бабының екінші бөлігінің және
335-бабының талаптарына сәйкес келетін апелляциялық шағымды немесе наразылықты
алғаннан кейін судья:
1) шағымның, наразылықтың және оған қоса тіркелген жазбаша дәлелдемелердің
көшірмелерін келесі күннен кешіктірмей іске қатысушы адамдарға жіберуге;
2) шағымдануға, наразылық келтіруге белгіленген мерзім өткеннен кейін істі
апелляциялық сатыға жіберуге міндетті.
3) алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
2. Апелляциялық шағымдануға, наразылық келтіруге белгіленген мерзім өткенге
дейін істі соттан ешкім талап ете алмайды. Іске қатысушы тұлғалар сотта іс
материалдарымен, сондай-ақ келіп түскен шағымдармен және оларға білдірілген
қарсылықтармен танысуға құқылы.
Ескерту. 338-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
339-бап. Апелляциялық шағымға қосылу
Апелляциялық шағымды берген тұлғамен процесте бір жақта болған бірге
қатысушылар мен үшінші тұлғалар берілген шағымға жазбаша арыз беру жолымен қосылуға
құқылы.
Ескерту. 339-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2001.12.24 N 276
Заңдарымен.
340-бап. Апелляциялық шағымға немесе наразылыққа пікір
1. Іске қатысушы тұлға шағымға немесе наразылыққа қатысты қарсылықты
растайтын құжаттарды қоса тіркей отырып, апелляциялық шағымға немесе наразылыққа
пікірді апелляциялық сатыдағы сотқа, іске қатысушы басқа тұлғаларға жібереді.
Апелляциялық сатыдағы сотқа жіберілетін пікірге іске қатысушы басқа
тұлғаларға пікірдің жіберілгенін растайтын құжат қоса беріледі.
2. Пікір сот белгілеген, онымен сот отырысы басталғанға дейін танысу
мүмкіндігін қамтамасыз ететін мерзімде жіберіледі.
3. Пікірге іске қатысушы тұлға немесе оның өкілі қол қояды. Өкіл қол қойған
пікірге оның өкілеттігін растайтын сенімхат немесе өзге де құжат қоса тіркеледі.
Ескерту. 340-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
341-бап. Апелляциялық шағымнан бас тарту және
наразылықты кері қайтарып алу
1. Апелляциялық шағым берген тұлға сот қаулы шығарғанға дейін одан
апелляциялық сатыдағы сотта бас тартуға құқылы. Апелляциялық наразылық келтірген
прокурор немесе жоғары тұрған прокурор апелляциялық сатыдағы сот қаулы шығарғанға
дейін наразылықты кері қайтарып алуға құқылы. Наразылықтың кері қайтарылып алынғаны
туралы сот іске қатысушы адамдарға хабарлайды.
2. Егер шешімге басқа адамдар шағым жасамаса немесе жоғары тұрған прокурор
наразылық келтірмесе, сот шағымнан бас тартуды және наразылықты қайтарып алуды
қабылдау туралы апелляциялық іс жүргізуді қысқартатын қаулы шығарады.
Ескерту. 341-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
342-бап. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы,
тараптардың бітімгершілік келісімі және дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісім
Ескерту. Тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2001.07.11 N 238, 2011.01.28 N 402-IV
(2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы, тараптардың апелляциялық шағым
берілгеннен кейін жасалған бітімгершілік келісімі немесе дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісім апелляциялық сатыдағы сотқа жолданған жазбаша
арыздарда көрсетілуге тиіс.
2. Тиісінше талап қоюшының немесе тараптардың арыздарын қарау тәртібі және
талаптан бас тартуды қабылдау немесе қабылдамау, бітімгершілік келісімін және дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту немесе бекітпеу
салдары осы Кодекстің 193-бабының ережелері бойынша белгіленеді. Талап қоюшының
талап қоюдан бас тартуын қабылдау немесе тараптардың бітімгершілік келісімін бекіту
кезінде апелляциялық саты бірінші сатыдағы шешімнің күшін жояды және осы Кодекстің
247-бабының 3), 4) тармақшаларына сәйкес іс бойынша іс жүргізуді қысқартады.
Ескерту. 342-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2011.01.28 N 402-
IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
343-бап. Шешімнің, қаулының орындалуын тоқтата тұру
Апелляциялық сатыдағы судья кассациялық шағым берген немесе наразылық
келтірген тұлғаның өтініші бойынша бірінші сатыда қабылданған, осы Кодекстiң 237-
бабында аталған iстер бойынша шешiмдерден басқа, шешімнің орындалуын тоқтата
тұрады.
Ескерту. 343-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11. N 238 Заңымен.
344-бап. Бірінші сатыдағы сот ұйғарымына шағым беру,
наразылық келтіру
1. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, сондай-ақ сот ұйғарымы, істің әрі
қарай ілгерілеу мүмкіндігіне бөгет болатын жағдайларда бірінші сатыдағы соттың
ұйғарымына, осы Кодекстің 332-бабында аталған тұлғалар жеке шағым, наразылық беруі
(келтіруі) мүмкін. Егер ұйғарым іске қатыспайтын тұлғалардың мүдделеріне қатысты
болса, олар да сот ұйғарымына шағым жасауға құқылы.
2. Бірінші сатыдағы соттың қалған ұйғарымдарына жеке шағымдар мен
наразылықтар берілмейді, бірақ бұл ұйғарымдарға қарсылықтар апелляциялық шағымға
немесе наразылыққа енгізілуі мүмкін.
3. Шешім шығарумен аяқталған сот талқылауы кезінде шығарылған ұйғарымға шағым
жасалған, наразылық келтірілген жағдайда іс жоғары тұрған сот сатысына шешімге
шағым беруге белгіленген мерзім өткен соң ғана жіберіледі. Бұл ретте, егер шешімге
апелляциялық шағым жасалса, наразылық келтірілсе, жеке шағымды, наразылықты тексеру
істі апелляциялық тәртіппен қарайтын сот сатысында жүргізіледі.
4. Бірінші сатыдағы соттың ұйғарымына жеке шағым, наразылық сол ұйғарымды
шығарған сотқа беріледі. Судья жеке шағымды немесе наразылықты алған соң істі
апелляциялық сатыдағы сотқа жіберуге міндетті. Қарау нәтижелері бойынша:
1) ұйғарымды – өзгеріссіз, ал шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз қалдыру;
2) ұйғарымның күшін толық немесе бір бөлігінде жою және мәселені бірінші
сатыдағы сотқа жаңадан қарауға беру;
3) ұйғарымның күшiн толықтай немесе бiр бөлiгiнде жою және мәселені мәні
бойынша шешу;
4) ұйғарымды өзгерту туралы ұйғарым шығарылады.
5. Істі одан әрі жылжыту мүмкіндігіне кедергі келтіретін ұйғарымдарды
қоспағанда, апелляциялық сатының жеке шағым, наразылық бойынша шығарылған ұйғарымы
шағымдануға, наразылық келтіруге жатпайды және ол шығарылғаннан кейін дереу заңды
күшіне енеді.
Ескерту. 344-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Конституциялық заңымен.
345-бап. Iстi апелляциялық тәртiппен қараудың шектерi
1. Iстi апелляциялық тәртiппен қарау кезiнде сот бiрiншi сатыдағы сот
шешiмiнiң заңдылығы мен негiздiлiгiн толық көлемiнде тексередi.
2. Апелляциялық сатыдағы сот мәлiмделген талап қою шегiнде жаңа фактiлердi
анықтап, тараптың дәлелдi себептер бойынша бiрiншi сатыдағы сотқа беруге нақты
мүмкiндiгi болмаған жаңа дәлелдемелердi зерттей алады.
Ескерту. 345-бап жаңа редакцияда - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
346-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың жеке ұйғарымы
Апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 253-бабында белгіленген жағдайда және
тәртіппен жеке ұйғарым шығаруы мүмкін.
Ескерту. 346-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
41-тарау. Апелляциялық шағымдар, наразылықтар бойынша
істерді қарау 347-бап. Апелляциялық қараудың нысанасы
Апелляциялық шағымдар, наразылықтар бойынша апелляциялық сатыдағы сот істе
бар және қосымша табыс етілген материалдар бойынша істің нақты мән-жайы
анықталуының, материалдық құқық нормаларының қолданылуы мен түсіндірілуінің
дұрыстығын, сондай-ақ істі қарау мен шешу кезінде азаматтық іс жүргізу заңы
нормаларының сақталуын тексереді.
348-бап. Істі талқылауға дайындау
1. Апелляциялық шағымы немесе наразылығы бар істі алған апелляциялық сатыдағы
судья бірінші сатыдағы соттың осы Кодекстің 338-бабының талаптарын орындағанын
тексереді және апелляциялық шағымда немесе наразылықта баяндалған талаптар мен
өтініштерді ескере отырып, он күн мерзімде осы Кодекстің 170-бабында көзделген іс-
әрекеттерді жүргізіп, істі қарауға тағайындайды.
2. Апелляциялық сатыдағы сот іске қатысатын тұлғаларға отырыстың уақыты мен
орны туралы хабарлайды.
Ескерту. 348-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
349-бап. Істі қарау мерзімдері
Апелляциялық сатыда іс сотқа келіп түскен күннен бастап бір ай мерзімде
қаралуға тиіс.
Егер жаңа материалдарды, дәлелдемелерді зерттеуге және жаңа шешiм шығаруға
қажеттілік болса, онда апелляциялық сатыда іс сотқа келіп түскен күннен бастап екі
айға дейінгі мерзімде қаралуға тиіс.
Ескерту. 349-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
350-бап. Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізу
1. Апелляциялық сатыдағы сотта істер бойынша іс жүргізу осы Кодекстің 41-
тарауында көзделген қағидалар бойынша жүзеге асырылады.
2. Осы Кодекстің 55-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда
апелляциялық сатыдағы соттың отырысына іс бойынша қорытынды беретін прокурор
қатысады.
Апелляциялық сатыдағы сот прокурорға:
1) апелляциялық сатыда қаралуға жататын істер туралы;
2) істер бойынша қабылданған, апелляциялық сатыда қаралған шешімдер туралы
хабарлайды.
3. Апелляциялық сатыдағы сот тараптар табыс еткен немесе олардың өтініштері
бойынша талап етіліп алынған, істі дұрыс шешу үшін маңызы бар қосымша
материалдарды, алынған сараптамалық қорытындыларды бірінші сатыдағы сот үшін
көзделген қағидалар бойынша зерделеп, отырысқа шақыртылған тұлғалардан жауап алады.
Ескерту. 350-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
351-бап. Істі талқылаудың басталуы
Төрағалық етуші сот отырысын ашып: қандай іс, кімнің шағымы және (немесе)
наразылығы бойынша және қай соттың шешіміне орай қаралуға жататынын хабарлайды.
Төрағалық етуші іске қатысатын тұлғалардың және өкілдердің қайсысы келгенін
анықтайды, келген тұлғалардың жеке басын анықтайды, сондай-ақ лауазымды адамдар мен
өкілдердің өкілеттігін тексереді.
Ескерту. 351-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
352-бап. Іске қатысушы адамдардың сот отырысына
келмеуінің салдары
1. Істің қаралатын уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланбаған іске
қатысушы адамдардың біреуі сот отырысына келмеген жағдайда сот істі қарауды кейінге
қалдырады.
2. Осы бапта аталған, істің қаралатын уақыты мен орны туралы тиісті түрде
хабарланған адамдардың келмеуі істі талқылауға кедергі болмайды. Алайда сот бұл
жағдайда да келмеу себебін дәлелді деп тани отырып, істі қарауды кейінге қалдыруға
құқылы.
3. Iстi талқылау кейiнге қалдырылған жағдайда апелляциялық сатыдағы сот iске
қатысушы адамдарға соттың қайта өткiзiлетiн отырысында iстiң қаралу уақыты мен орны
жайында тиiсiнше хабарлайды. Бұл жағдайда iстi талқылау басынан бастап жүргiзiледi.
Ескерту. 352-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
353-бап. Соттың іске қатысушы тұлғалар арыздарын шешуі
1. Іске қатысушы тұлғалардың апелляциялық сатыдағы істі қарауға байланысты
барлық мәселелер бойынша арыздар мен өтініштерін сот іске қатысушы басқа
тұлғалардың пікірін тыңдағаннан кейін шешеді.
2. Тараптар зерттеген кезде өздеріне бірінші сатыдағы сот бас тартқан
дәлелдемелерді талап ету туралы өтініш жасауға құқылы.
3. Мәлімделген өтініштерді шешу осы Кодекстің 186-бабының ережелері бойынша
жүргізіледі, бұл орайда апелляциялық сатыдағы соттың өтінішті бірінші сатыдағы сот
қанағаттандырмағандығын негізге алып, оны қанағаттандырудан бас тартуға құқығы жоқ.
354-бап. Іске қатысушы адамдардың түсініктемелері
Соттың отырысына келген іске қатысушы тұлғалар мен өкілдердің
түсініктемелерін сот тыңдайды. Апелляциялық шағым берген немесе наразылық келтірген
тұлға және оның өкілі бірінші болып сөз сөйлейді. Екі тарап та шешімге шағым
жасаған жағдайда бірінші болып талап қоюшы сөйлейді.
355-бап. Дәлелдемелерді зерттеу
1. Дәлелдемелерді зерттеудің тәртібі мен шектерін іске қатысушы тұлғалардың
пікірлерін ескере отырып, апелляциялық сатыдағы сот белгілейді.
2. Тараптардың түсініктемелерінен кейін сот істе бар және тараптар жаңадан
табыс еткен, дәлелдi себептермен олар бiрiншi сатыдағы соттың қарауына табыс ете
алмаған дәлелдемелерді тексереді. Сотқа қосымша дәлелдемелер табыс еткен тұлғалар
олардың қандай жолмен алынғанын және қосымша дәлелдемелер табыс ету қажеттiгi
қандай мән-жайларға байланысты туындағанын көрсетуге мiндеттi.
3. Апелляциялық сатыдағы сот іске қатысушы, сот отырысына келмеген адамдардың
түсініктемелерін, сондай-ақ апелляциялық сатыдағы сот отырысына шақырылмаған
куәлардың айғақтарын жария етуге құқылы.
3-1. Тараптар өздеріне бірінші сатыдағы сот жауап алуға рұқсат бермеген
куәларды шақыру және олардан жауап алу туралы және зерттеуге рұқсат бермеген
дәлелдемелерді талап ету туралы өтініштер мәлімдеуге құқылы.
4. Егер бұл түсініктемелер мен айғақтарға тараптар дау шығарса, аталған
адамдар апелляциялық сатыдағы сотқа шақырылуы мүмкін.
Ескерту. 355-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
356-бап. Сот жарыссөзі
1. Іс мәні бойынша қаралып біткен соң төрағалық етушi тараптар мен
өкілдерден олардың жасайтын өтініштері мен толықтырулары туралы сұрайды. Сот бұл
өтініштерді шешіп, содан соң сот жарыссөзіне көшеді.
2. Сот жарыссөзі осы Кодекстің 211-бабында көзделген ережелер бойынша
өткізіледі, бұл орайда апелляциялық шағым немесе наразылық берген адам бірінші
болып сөйлейді. Шешімге екі тарап та шағым жасаған жағдайда бірінші болып талап
қоюшы сөйлейді.
3. Сот жарыссөзі және прокурордың қорытынды сөзiн тыңдау аяқталғаннан кейін
судья соттың актісін қабылдауға арналған кеңесу бөлмесіне кетеді.
Ескерту. 356-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
356-1-бап. Сот отырысының хаттамалары
1. Апелляциялық сатыдағы сот істі бірінші сатыдағы сот үшін көзделген
қағидалар бойынша қарай келіп, істің дұрыс шешілуі үшін маңызы бар қосымша
материалдарды, алынған сараптамалық қорытындыларды зерттеу, отырысқа шақыртылған
тұлғалардан жауап алу қажет болған жағдайларда сот отырысының хаттамасын жүргізеді.
2. Апелляциялық сатыдағы сот сондай-ақ өз бастамасы немесе тараптардың
өтініші бойынша сот отырысының хаттамасын жүргізуге құқылы.
Ескерту. Кодекс 356-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
357-бап. Сот актісін шығару және оны жариялау
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Апелляциялық сатының сот актісін шығаруы және оны жариялауы осы Кодекстің
216, 217, 218-баптарында көзделген қағидалар бойынша жүргізіледі.
2. Сот осы баптың бірiншi бөлiгiнiң талаптарын сақтай отырып, сот актісінің
қарар бөлiгiн шығара алады. Бұл жағдайда дәлелді сот актісі iстi қараған күннен
бастап бес күн мерзiмде жазылып, оған судья қол қояды.
Ескерту. 357-бап жаңа редакцияда - ҚР 2001.07.11 N 238, өзгеріс енгізілді -
ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
358-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың өкілеттігі
Апелляциялық сатыдағы сот:
1) шешімді өзгеріссіз, ал шағымды немесе наразылықты қанағаттандырмай
тастауға;
2) бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгертуге;
3) бірінші сатыдағы сот шешімінің күшін жоюға және жаңа шешім шығаруға;
4) алып тасталды - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен;
5) осы Кодекстің 247 және 249-баптарында көзделген негіздер бойынша шешімнің
толық немесе оның бөлігіндегі күшін жоюға және іс бойынша іс жүргізуді қысқартуға
не арызды қарамай тастауға құқылы.
Ескерту. 358-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, өзгерту енгізілді
- ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N
565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
359-бап. Апелляциялық сатының сот актілері
1. Апелляциялық сатыдағы сот мынадай актілерді шығарады:
1) осы Кодекстің 341-бабының екінші бөлігі мен 358-бабының 1), 2), 5)
тармақшаларында көзделген жағдайларда қаулы;
2) осы Кодекстің 358-бабының 3) тармақшасында көзделген жағдайда шешім;
3) ұйғарым.
2. Апелляциялық сатыдағы соттың дәлелді актісі ол қабылданған күннен бастап
бес күн ішінде шығарылуға тиіс.
Ескерту. 359-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
360-бап. Апелляциялық қаулының, шешімнің мазмұны
1. Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысында: апелляциялық қаулының шығарылған
күні мен орны; апелляциялық қаулыны шығарған соттың атауы; сот құрамы; тараптар;
іске қатысушы басқа тұлғалар және өкілдер; даудың нысанасы немесе мәлімделген
талап; талап қоюлардың және оларға қарсылықтардың мәні; бірінші сатыдағы сот
анықтаған істің мән-жайы; бірінші сатыдағы сот шешім немесе ұйғарым шығарған кезде
басшылыққа алған себептер көрсетілуге тиіс.
2. Бұдан басқа, апелляциялық сатыдағы соттың қаулысында:
1) апелляциялық шағым немесе наразылық берген тұлғаның атауы;
2) шағым немесе наразылық берген тұлғаның талаптары, олардың негіздемелері;
3) апелляциялық сатыдағы соттың бірінші сатыдағы сот шешімін өзгеріссіз
қалдыруының, оның күшін жоюының не оны өзгертуінің негіздері;
4) апелляциялық сатыдағы соттың өз тұжырымдарын жасауына алып келген уәждер
және сот басшылыққа алған заңдарға сілтеме;
5) апелляциялық сатыдағы соттың тұжырымдары көрсетіледі.
3. Жаңа уәждердің болмауына байланысты шағымдар, наразылық қанағаттандырусыз
қалдырылған кезде апелляциялық қаулының дәлелдеу бөлігінде сот актісіне өзгерістер
енгізу не оның күшін жою үшін осы Кодекспен көзделген негіздердің жоқ екендігі ғана
көрсетіледі.
Апелляциялық шағымда, наразылықта бірінші сатыдағы соттың қарау нысанасы
болып табылмайтын жаңа уәждер келтірілген жағдайда, қаулының дәлелдеу бөлігінде
жаңа уәждер негізсіз деп танылған негіздемелер көрсетілуге тиіс.
4. Осы Кодекстің 358-бабының 3) тармақшасымен көзделген жағдайда қабылданған
апелляциялық шешімнің мазмұны осы Кодекстің 221-бабының талаптарына сәйкес келуге
тиіс.
5. Осы Кодекстің 230-232-баптарында көзделген жағдайларда және тәртіппен
апелляциялық сатыдағы сот кеткен қате жазуларды және анық арифметикалық қателерді
түзету туралы мәселені қарауға, қосымша шешім, қаулы шығаруға немесе шығарылған
шешімнің, қаулының мәнін өзгертпей оны түсіндіруге құқылы. Апелляциялық сатыдағы
соттың көрсетілген мәселелер жөніндегі шешімі, қаулысы шығарылған күнінен бастап
күшіне енеді.
Ескерту. 360-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
361-бап. <*>
Ескерту. 361-бап алынып тасталды - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
362-бап. Іс апелляциялық тәртіппен қаралғаннан кейін
түскен апелляциялық шағымды немесе наразылықты
қарау тәртібі
1. Белгіленген мерзімде немесе өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіргеннен
кейін берілген апелляциялық шағым немесе наразылық басқа шағымдар бойынша іс
қаралғаннан кейін апелляциялық сатыдағы сотқа түскен жағдайда, сот мұндай шағымды
немесе наразылықты өзінің іс жүргізуіне қабылдауға міндетті.
2. Апелляциялық сатыдағы сот өзінің бұрын шығарған актісінің күшін жояды
және аталған шағымда немесе наразылықта оның күшін жоюдың негізі көзделсе, істі
толық көлемінде қарайды.
363-бап. Апелляциялық сатыдағы сот нұсқауларының
міндеттілігі
Ескерту. 363-бап алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
364-бап. Апелляциялық тәртіппен сот шешімінің
күшін жоюдың не оны өзгертудің негіздемелері
1. Апелляциялық тәртіппен сот шешімінің күшін жоюға немесе оны өзгертуге:
1) іс үшін маңызы бар мән-жайлар шеңберінің дұрыс анықталмауы және дұрыс
айқындалмауы;
2) бірінші сатыдағы сот белгіленген іс үшін маңызы бар мән-жайлардың
дәлелденбеуі;
3) бірінші сатыдағы сот шешімінде баяндалған қорытындылардың істің мән-
жайына сәйкес келмеуі;
4) материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығы нормаларының бұзылуы
немесе дұрыс қолданылмауы негіз болып табылады.
2. Мәні бойынша дұрыс сот шешімінің күшін бір ғана үстірт пікірлер бойынша
жоюға болмайды.
365-бап. Материалдық құқық нормаларының бұзылуы
немесе дұрыс қолданылмауы
Материалдық құқық нормалары, егер сот:
1) қолданылуға тиісті заңды қолданбаса;
2) қолданылмауға тиісті заңды қолданса;
3) заңды дұрыс түсіндірмесе;
4) заңға ұқсас қалыпты немесе құқыққа ұқсас қалыпты дұрыс қолданбаса,
бұзылған немесе дұрыс қолданылмаған деп есептеледі.
366-бап. Іс жүргізу құқығы нормаларының бұзылуы
және дұрыс қолданылмауы
1. Бірінші сатыдағы сот шешімінің күші мына жағдайларда, егер:
1) істі бұл істі қарауға құқығы жоқ судья қараса;
2) сот, істі сот отырысының уақыты мен орны хабарланбаған, іске қатысушы
адамдардың біреуі болмаған жағдайда қараса;
3) істі қарау кезінде сот ісі жүргізіліп отырған тіл туралы ереже
бұзылғанда;
4) сот іске қатысуға тартылмаған адамдардың құқықтары мен міндеттері туралы
мәселелерді шешкенде;
5) шешімге судья қол қоймағанда немесе шешімде көрсетілгеннен басқа судья
қол қойғанда;
6) істе сот отырысының хаттамасы болмағанда;
7) істе осы Кодекстің 255-бабына сәйкес жасалуы міндетті жеке іс жүргізу іс-
әрекетінің хаттамасы болмағанда шағым, наразылық дәлелдеріне қарамастан жойылуға
тиіс.
2. Басқа да іс жүргізудің бұзылуы орын алған жағдайда, егер бұл бұзушылық
істі дұрыс шешпеуге әкеп соқтырса немесе әкеп соқтыруы мүмкін болса, шешімнің күші
жойылуға тиіс.
367-бап. Іс бойынша іс жүргізуді қысқарту немесе
арызды қарамай қалдыру арқылы шешімнің
күшін жою
Осы Кодекстің 247, 249-баптарында аталған негіздер бойынша іс жүргізуді
қысқарту немесе арызды қарамай қалдыру арқылы сот шешімінің күші апелляциялық
тәртіппен жойылуға тиіс.
368-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілерінің
заңды күшіне енуі
Апелляциялық сатыдағы соттың сот актілері олар жария етілген кезден бастап
заңды күшіне енеді.
Ескерту. 368-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
369-бап. Істі бірінші сатыдағы сотқа қайтару
Апелляциялық сатыдағы сот істі қарағаннан кейін оны бірінші сатыдағы сотқа
қайтарады.
42-тарау. Кассациялық сатыдағы сотта іс жүргізу Ескерту. 42-тарау алынып тасталды - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
42-1-тарау. Бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың
заңды күшіне енген шешімдеріне, ұйғарымдарына және қаулыларына
кассациялық тәртіппен шағымдану және наразылық келтіру
Ескерту. Кодекс 42-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV
(2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР
2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-1-бап. Бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың
заңды күшіне енген шешімдеріне, қаулыларына
және ұйғарымдарына кассациялық тәртіппен
шағымдану және наразылық келтіру құқығы
1. Бірінші және апелляциялық сатыдағы соттардың заңды күшіне енген
шешімдеріне, қаулыларына және ұйғарымдарына кассациялық шағымдану және наразылық
келтіру құқығы тараптарға және іске қатысушы басқа тұлғаларға тиесілі.
2. Іске қатысуға тартылмаған, бірақ соттар олардың құқықтары мен міндеттеріне
қатысты шешім, қаулы немесе ұйғарым шығарған тұлғалар да кассациялық шағым беруге
құқылы.
3. Бірінші, апелляциялық сатылардағы соттардың заңды күшіне енген
шешімдеріне, қаулыларына және ұйғарымдарына кассациялық наразылық келтіру құқығы
істі осы сатыларда қарауға қатысқан прокурорға тиесілі. Қазақстан Республикасының
Бас прокуроры мен оның орынбасарлары, облыстардың прокурорлары мен оларға
теңестірілген прокурорлар істі қарауға қатысқан-қатыспағанына қарамастан, бірінші
және апелляциялық сатылардағы соттардың заңды күшіне енген шешімдеріне, қаулыларына
және ұйғарымдарына наразылық келтіруге құқылы.
Ескерту. 383-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-2-бап. Кассациялық шағымдар мен наразылықтарды
қарайтын соттар
Бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың заңды күшіне енген
шешімдеріне, қаулыларына және ұйғарымдарына кассациялық шағымды немесе наразылықты
облыстық және оған теңестірілген сот кемінде үш судья құрамында қарайды.
Ескерту. 383-2-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-3-бап. Істі талап ету, кассациялық шағымды немесе
наразылықты беру тәртiбi
Кассациялық шағымдар мен наразылықтар iске қатысушы адамдардың санына сәйкес
көшiрмелерiмен қоса тiкелей кассациялық сатыдағы сотқа жолданады және берiледi.
Прокурордың кассациялық наразылығы, шағымы азаматтық іспен бірге кассациялық
сатыдағы сотқа жіберіледі.
Қажеттi жағдайларда сот кассациялық шағым немесе наразылық берген адамды,
шағымға немесе наразылыққа қоса тiркелген жазбаша дәлелдемелердiң көшiрмелерiн iске
қатысушы адамдардың санына сәйкес ұсынуды мiндеттей алады.
Азаматтық істі Қазақстан Республикасының Бас прокуроры не оның орынбасарлары,
облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар кассациялық
тәртіппен тексеру үшін тиісті соттан талап ете алады. Сот прокурордың істі талап
ету туралы сұрау салуын ол сотқа келіп түскен күннен бастап күнтізбелік жеті күннен
кешіктірмей және заңды күшіне енген сот актілерін орындау үшін іс жүргізу
әрекеттері орындалғаннан кейін ғана орындайды. Сұрау салулар байланыс арналарын
пайдалану арқылы жіберілуі мүмкін.
Істі талап еткен жағдайда кассациялық наразылық келтіру туралы өтінішхатты
прокурор іс прокуратураға келіп түскен күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде
қарауға тиіс.
Ескерту. 383-3-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.04.27 N 15-V (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР ; 03.07.2013 № 121-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Конституциялық заңымен.
383-4-бап. Кассациялық шағым немесе наразылық беру мерзімі
1. Кассациялық шағым немесе наразылық бірінші немесе апелляциялық сатыдағы
соттың шешімі, қаулысы, ұйғарымы заңды күшіне енген күннен бастап алты ай ішінде
берілуі мүмкін.
2. Көрсетілген мерзім өткеннен кейін берілген шағым немесе наразылық қараусыз
қалдырылады және шағымды немесе наразылықты берген тұлғаға кері қайтарылады.
Ескерту. 383-4-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-5-бап. Кассациялық шағымның немесе наразылықтың
мазмұны
1. Кассациялық шағымда немесе наразылықта:
1) шағым немесе наразылық жолданған соттың атауын;
2) шағымды немесе наразылықты берген тұлғаның атауын;
3) шағым жасалып немесе наразылық келтіріліп отырған шешімнің, қаулының және
ұйғарымның көрсетілуін;
4) шешімнің, қаулының және ұйғарымның дұрыс еместігі, сондай-ақ шағымды
немесе наразылықты берген тұлғаның өтініші неге саятындығының көрсетілуін;
5) шағымға немесе наразылыққа қоса тіркелген жазбаша материалдардың тізбесін
қамтуға тиіс. Кассациялық шағымға шағым берген тұлға немесе оның өкілі қол қояды.
Кассациялық наразылыққа прокурор қол қояды.
2. Егер кассациялық шағымданған өкілдің істі жүргізуге берілген сенімхатында
кассациялық шағым беру құқығы арнайы айтылмаса немесе ол бірінші сатыдағы сотта
істі талқылау уақытында процеске қатыспаса, кассациялық шағымға өкілдің өкілеттігін
куәландыратын сенімхат немесе өзге де құжат қоса тіркелуге тиіс.
Ескерту. 383-5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-6-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты
қозғалыссыз қалдыру
1. Кассациялық шағымды немесе наразылықты берген тұлғалардың қолы қойылмаған,
шағым жасалып немесе наразылық келтіріліп отырған қаулы, шешім және ұйғарым
көрсетілмеген немесе барлық қажетті көшірмелер қоса тіркелмеген кассациялық шағым
немесе наразылық берілген кезде облыстық және оған теңестірілген соттың судьясы
шағымды немесе наразылықты қозғалыссыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады және шағым
немесе наразылық берген тұлғаға кемшіліктерді жою үшін мерзім тағайындайды.
2. Егер шағымды немесе наразылықты берген тұлға ұйғарымдағы нұсқауларды
белгіленген мерзімде орындаса, шағым немесе наразылық сотқа алғаш тапсырылған күні
берілген деп есептеледі. Олай болмаған жағдайда шағым немесе наразылық берілмеген
деп есептеледі және соттың ұйғарымымен шағым немесе наразылық берген тұлғаға
қайтарылады.
Ескерту. 383-6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-7-бап. Судьяның кассациялық шағымды немесе наразылықты
алғаннан кейінгі іс-әрекеті
Облыстық және оған теңестірілген соттың судьясы кассациялық шағымды немесе
наразылықты алғаннан кейін:
1) азаматтық істің материалдарын талап етіп алдыруға;
2) пікір беру мерзімін бере отырып, іске қатысушы тұлғаларға шағымның немесе
наразылықтың және оларға қоса тіркелген жазбаша материалдардың көшірмелерін
жіберуге;
3) іске қатысушы тұлғаларға кассациялық шағымның немесе наразылықтың
қаралатын уақыты мен орны туралы хабарлауға;
4) қарауға тағайындалған істер туралы прокурорға хабарлауға міндетті.
Ескерту. 383-7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-8-бап. Кассациялық шағымға қосылу
Процесте кассациялық шағым берген тұлғаның жағында әркет еткен тараптар және
үшінші тұлғалар берілген шағымға жазбаша арыз беру арқылы қосыла алады.
383-9-бап. Кассациялық шағымға немесе наразылыққа пікір
1. Іске қатысушы тұлға кассациялық шағымға немесе наразылыққа пікірді,
шағымдарға қатысты қарсылықтарды растайтын құжаттарды қоса тіркеп, іске қатысушы
басқа тұлғаларға және кассациялық сатыдағы сотқа жібереді. Кассациялық сатыға
жіберілетін пікірге іске қатысушы басқа тұлғаларға пікірдің жіберілгенін растайтын
құжат қоса тіркеледі.
2. Пікір сот отырысы басталғанға дейін онымен танысу мүмкіндігін қамтамасыз
ететін, сот белгілеген мерзімде жіберіледі.
3. Пікірге іске қатысушы тұлға немесе оның өкілі қол қояды. Өкіл қол қойған
пікірге оның өкілеттігін растайтын сенімхат немесе өзге де құжаттар қоса тіркеледі.
383-10-бап. Кассациялық шағымнан бас тарту және
кассациялық наразылықты кері қайтарып алу
1. Кассациялық шағым берген тұлға одан бас тартуға құқылы. Алайда сот осы
Кодекстің 8-бабының төртінші бөлігінде белгіленген негіздер бойынша бас тартуды
қабылдамай тастауға және істі кассациялық тәртіппен қарауға құқылы.
2. Кассациялық наразылық келтірген прокурор, сондай-ақ жоғары тұрған прокурор
сот отырысы басталғанға дейін наразылықты кері қайтарып алуға құқылы. Наразылықтың
кері қайтарылып алынғаны туралы сот іске қатысушы тұлғаларға хабарлайды.
3. Егер шешімге басқа тұлғалар шағымданбаса немесе наразылық бермесе, сот
шағымнан бас тартуды қабылдау туралы және наразылықты кері қайтарып алған кезде
кассациялық іс жүргізуді қысқартатын ұйғарым шығарады.
383-11-бап. Талап қоюдан бас тарту, тараптардың
бітімгершілік келісімі және дауды (жанжалды)
медиация тәртібімен реттеу туралы келісім
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Кассациялық шағым немесе наразылық берілгеннен кейін жасалған талап
қоюшының талап қоюдан бас тартуы, тараптардың бітімгершілік келісімі немесе дауды
(жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім кассациялық сатыдағы сотқа
жазбаша нысанда ұсынылуға тиіс. Сот талап қоюдан бас тарту қабылданғанға дейін,
бітімгершілік келісімі немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісім бекітілгенге дейін талап қоюшыға немесе тараптарға олардың іс жүргізу іс-
әрекеттерінің салдарын түсіндіреді.
2. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуын қабылдау, тараптардың
бітімгершілік келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы
келісім бекіту кезінде кассациялық саты шығарылған шешімнің күшін жойып, іс бойынша
іс жүргізуді қысқартады. Егер сот осы Кодекстің 49-бабы екінші бөлігінің негізінде
талап қоюдан бас тартуды, бітімгершілік келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация
тәртібімен реттеу туралы келісімді қабылдамаса, ол істі кассациялық тәртіппен
қарайды.
Ескерту. 383-11-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
42-2-тарау. Кассациялық сатыдағы сотта іс жүргізу
Ескерту. Кодекс 42-2-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-12-бап. Кассациялық қараудың нысанасы
Кассациялық шағым, наразылық бойынша кассациялық сатыдағы сот бірінші және
апелляциялық сатылардағы соттар шығарған, заңды күшіне енген шешімдердің,
қаулылардың және ұйғарымдардың заңдылығы мен негізділігін тексереді.
Ескерту. 383-12-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-13-бап. Істі қараудың шектері
1. Істі кассациялық тәртіппен қараған кезде сот істе бар материалдар бойынша
шағымның, наразылықтың дәлелдері шегінде бірінші және апелляциялық сатының сот
актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексереді.
2. Кассациялық сатыдағы сот мәлімделген талап қоюдың шегінде бірінші және
апелляциялық сатыдағы соттарға дәлелді себептермен табыс етілмеген жаңа
дәлелдемелерді зерттейді.
383-14-бап. Кассациялық сатыда істі қарау мерзімдері
Кассациялық сатыдағы сот кассациялық шағым немесе наразылық бойынша істі ол
келіп түскен күннен бастап бір ай мерзімде қарауға тиіс.
383-15-бап. Кассациялық шағымды немесе наразылықты қарау
тәртібі
1. Төрағалық етуші сот отырысын ашады және қандай істің, кімнің шағымы немесе
наразылығы бойынша және қандай соттың қаулысына, ұйғарымына орай қаралуға жататынын
хабарлайды. Істі сот талқылауына дайындау бөлігінде сот осы Кодекстің 180, 189-
баптарын басшылыққа алады.
2. Осы Кодекстің 55-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда,
кассациялық сатыдағы соттың отырысына іс бойынша қорытынды беретін прокурор
қатысады.
Ескерту. 383-15-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-16-бап. Іске қатысушы тұлғалар мен өкілдердің сот
отырысына келмеуінің салдарлары
Істің қаралатын уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған іске қатысушы
тұлғалар мен өкілдердің сот отырысына келмеуі істі қарауға кедергі болып
табылмайды.
383-17-бап. Істі баяндау
Кассациялық сатыдағы сотта істі қарау судьялардың біреуінің баяндамасымен
басталады. Баяндамашы істің мән-жайын, бірінші, апелляциялық сатылардағы соттардың
шешімінің, қаулысының және ұйғарымының мазмұнын, кассациялық шағымның, наразылықтың
уәждерін және оларға келіп түскен пікірлерді баяндайды, сондай-ақ шешімнің
дұрыстығын тексеру үшін соттың қарауы қажет болатын өзге де деректерді хабарлайды.
Ескерту. 383-17-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-18-бап. Іске қатысушы тұлғалардың түсініктемелері
Сот баяндамадан кейін сот отырысына келген, іске қатысушы тұлғалар мен
өкілдердің түсініктемелерін тыңдайды. Кассациялық шағым немесе наразылық берген
тұлға және оның өкілі бірінші болып сөз сөйлейді. Шешімге екі тарап шағымданған
жағдайда талап қоюшы бірінші болып сөйлейді.
383-19-бап. Соттың іске қатысушы тұлғалардың арыздарын
шешуі
Іске қатысушы тұлғалардың кассациялық сатыда істі талқылауға байланысты
барлық мәселелер жөніндегі арыздары мен өтініштерін сот іске қатысушы басқа
тұлғалардың пікірін тыңдағаннан кейін шешеді.
383-20-бап. Кассациялық сатыдағы соттың өкілеттіктері
Сот істі кассациялық тәртіппен қарап:
1) бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттардың шешімін, қаулысын және
ұйғарымын – өзгеріссіз, ал шағымды немесе наразылықты қанағаттандырусыз қалдыруға;
2) бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттардың шешімінің, қаулысының және
ұйғарымының күшін толық немесе бір бөлігінде жоюға және егер іс апелляциялық
тәртіппен қаралмаса, бірінші сатыдағы сотқа немесе егер кассациялық саты бірінші
немесе апелляциялық сатыдағы соттың жіберген қателіктерін түзете алмаса,
апелляциялық сатыдағы, бірақ судьялардың өзге құрамындағы сотқа жаңадан қарауға
жіберуге құқылы. Кассациялық сатыдағы сот қандай да бір дәлелдемелердің дұрыстығы
немесе дұрыс еместігі туралы, бір дәлелдемелердің басқаларынан артықшылығы туралы
мәселелерді, сондай-ақ істі жаңадан қарау кезінде қандай шешімнің шығарылуға тиіс
екені туралы алдын ала шешуге құқылы емес;
3) бірінші немесе апелляциялық сатыдағы соттың шешімінің, қаулысының және
ұйғарымының толық немесе бір бөлігінде күшін жоюға және осы Кодекстің 247, 249-
баптарында көзделген негіздер бойынша іс бойынша іс жүргізуді тоқтатуға не арызды
қараусыз қалдыруға;
4) бірінші сатыдағы соттың шешімін күшінде қалдырып, апелляциялық сатыдағы
соттың шешімінің, қаулысының және ұйғарымының күшін жоюға;
5) егер іс бойынша дәлелдемелерді жинау немесе қосымша тексеру талап
етілмесе, бірінші немесе апелляциялық сатыдағы сот істің мән-жайын дұрыс және толық
анықтаса, бірақ материалдық құқық нормаларын қолдануда қателіктерге жол берілсе,
істі жаңадан қарауға жіберместен, бірінші сатыдағы соттың шешімінің немесе
апелляциялық сатыдағы соттың шешімінің, қаулысының күшін жойып, шешімді қаулыны,
ұйғарымды өзгертуге немесе жаңа сот актісін шығаруға құқылы.
Ескерту. 383-20-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-21-бап. Бірінші және апелляциялық сатылардағы
соттардың заңды күшіне енген шешімдерінің,
қаулыларының және ұйғарымдарының күшін
кассациялық тәртіппен жоюдың негіздері
Соттардың заңды күшіне енген шешімдерінің, қаулыларының және ұйғарымдарының
күші осы Кодекстің 364-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша
кассациялық тәртіппен жойылуға жатады.
383-22-бап. Кассациялық сатыдағы соттың актілері
1. Кассациялық сатыдағы соттың актілері қаулылар нысанында шығарылады.
2. Кассациялық сатыдағы соттың қаулысында:
1) қаулының шығарылған күні мен орны;
2) қаулы шығарған соттың атауы мен құрамы;
3) кассациялық шағым немесе наразылық берген тұлға;
4) шағым жасалған бірінші және/немесе апелляциялық сатылардағы соттың
актісінің, кассациялық шағымның немесе наразылықтың және оларға берілген жазбаша
пікірлердің, кассациялық сатыда істі қараған кездегі қатысушы тұлғалар
түсініктемелерінің қысқаша мазмұны;
5) соттың тұжырымдар жасауына алып келген уәждер және сот басшылыққа алған
заңдарға сілтеме;
6) кассациялық шағымды немесе наразылықты қараудың нәтижелері бойынша
тұжырымдар көрсетілуге тиіс.
3. Жаңа уәждердің болмауына байланысты шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз
қалдырған кезде кассациялық қаулының дәлелдеу бөлігінде сот актісіне өзгерістер
енгізу немесе оны жою үшін осы Кодексте көзделген негіздердің жоқ екендігі ғана
көрсетіледі.
Кассациялық шағымда, наразылықта бірінші және апелляциялық сатылардағы
соттардың қарау нысанасы болып табылмайтын жаңа уәждер келтірілген жағдайда,
дәлелдеу бөлігінде жаңа уәждерді негізсіз деп танудың негіздері көрсетілуге тиіс.
4. Кассациялық сатының қаулысы бес күннің ішінде түпкілікті нысанда жасалып
болуға тиіс. Іс материалдарына қоса тіркелетін қаулының қарар бөлігін жария етуге
жол беріледі.
5. Кассациялық сатыдағы сот осы Кодекстiң 230-232-баптарында көзделген
жағдайларда және тәртiппен қате жазулар мен анық арифметикалық қателердi түзету
туралы мәселенi қарауға, қосымша қаулы шығаруға немесе мәнін өзгертпей, шығарылған
қаулыны түсіндiруге құқылы. Кассациялық сатыдағы соттың аталған мәселелер бойынша
қаулысы шығарылған күннен бастап күшіне енеді.
Ескерту. 383-22-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-23-бап. Кассациялық сатыдағы соттың қаулысының заңды
күші
Кассациялық сатыдағы соттың қаулысы жария етілген кезден бастап заңды күшіне
енеді.
Ескерту. 383-23-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
383-24-бап. Іс кассациялық тәртіппен қаралғаннан кейін
келіп түскен кассациялық шағымды қарау тәртібі
1. Белгіленген мерзімде немесе өтіп кеткен мерзім қалпына келтірілгеннен
кейін берілген кассациялық шағым кассациялық сатыдағы сотқа істі басқа шағымдар
бойынша қарағаннан кейін келіп түскен жағдайда, сот мұндай шағымды өзінің іс
жүргізуіне қабылдауға міндетті.
2. Егер мұндай шағымды қараудың нәтижесінде кассациялық сатыдағы сот бұрын
шығарылған кассациялық актінің заңсыздығы немесе негізсіздігі туралы тұжырымға
келсе, онда оның күші жойылып, жаңа сот актісі шығарылады.
43-тарау. Қадағалау тәртібімен іс жүргізу
384-бап. Сот қадағалауы тәртібімен қайта қаралуға жататын
сот актілері
1. Жергілікті және өзге де соттардың заңды күшіне енген сот актілерін, оларға
шағым жасалудың кассациялық тәртібі сақталған жағдайда, іске қатысушы адамдардың
өтініштері және Қазақстан Республикасы Бас прокурорының наразылығы бойынша
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты қадағалау тәртібімен қайта қарауы мүмкін.
Осы баптың үшінші бөлігінде көзделген айрықша жағдайларда, заңды күшіне енген
бірінші сатыдағы соттың шешімі немесе апелляциялық сатыдағы соттың шешімі немесе
қаулысы Қазақстан Республикасы Бас прокурорының наразылығы бойынша сот қадағалауы
тәртібімен қайта қаралуы мүмкін.
2. Қазақстан Республикасының жергілікті және өзге соттарының заңды күшіне
енген, кассациялық тәртіппен шағым берілмеген актілері сот қадағалауы тәртібімен
тексеруге жатпайды.
3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалаушы сот алқасының қаулысы,
егер қабылданған қаулы адамдардың өмірі, денсаулығы не Қазақстан Республикасының
экономикасы мен қауіпсіздігі үшін орны толмас ауыр зардаптарға әкеп соғуы мүмкін
айрықша жағдайларда сот қадағалауы тәртібімен тексерілуі мүмкін.
Ескерту. 384-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
385-бап. Заңды күшіне енген сот актілеріне өтініш беруге,
наразылық келтіруге құқығы бар тұлғалар
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Осы Кодекстің 384-бабының бірінші бөлігінде көзделген сот актілеріне дау
айту туралы өтініштерді тараптар және олардың өкілдері, іске қатысушы басқа да
тұлғалар Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалау сот алқасына беруі
мүмкін.
2. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры заңды күшіне енген сот актісіне
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына наразылық келтіруге құқылы.
3. Наразылық осы баптың бірінші бөлігінде аталған адамдардың өз бастамалары
бойынша да, өтініші бойынша да келтірілуі мүмкін. Өтініш наразылыққа қоса
тіркеледі.
4. Өтінішті, наразылықты іс қадағалау сатысында қаралғанға дейін оны сотқа
тиісінше арыз беру жолымен жүгінген тұлға кері қайтарып алуы мүмкін. Сот іске
қатысушы тұлғаға наразылықтың кері қайтарып алынғаны туралы хабарлайды. Өтініш пен
наразылықты кері қайтарып алу қадағалау сатысында іс жүргізудің қысқартылуына әкеп
соғады.
4-1. Алынып тасталды - ҚР 2005.12.30 N 111 Заңымен.
5. Осы Кодекстiң 393-395-баптарында көзделген ережелер прокурордың
наразылықтарына қолданылмайды және тiкелей қадағалау сатысында қаралады. Сот кеңесу
бөлмесінде осы Кодекстiң 387-бабында көзделген iстi қадағалау тәртiбiмен қайта
қарау негiздерiнiң бар-жоғы туралы мәселенi шешедi, содан кейiн прокурор
наразылығын мәнi бойынша қарайды. Аталған негiздер болмаған кезде сот iстi сот
қадағалауы тәртiбiмен қайта қараудан бас тарту туралы қаулы шығарады.
Ескерту. 385-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2005.12.30 N 111
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
386-бап. Істі қадағалау тәртібімен қарайтын соттар
1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты кассациялық сатының заңды күшіне
енген қаулысына осы Кодекстің 385-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғалардың
өтініштері және Қазақстан Республикасы Бас прокурорының наразылықтары бойынша
істерді, сондай-ақ осы Кодекстің 384-бабының бірінші бөлігінде көзделген
жағдайларда бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың актілерін кемінде бес
судья құрамында қарайды.
2. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы осы Кодекстің 384-
бабының үшінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынуы немесе Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
қаулысына Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы бойынша істерді
қарайды.
Ескерту. 386-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
387-бап. Істерді талап етудің және заңды күшіне
енген сот актілерін қайта қараудың себептері
мен негіздері
1. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры не оның тапсырмасы бойынша
Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасарлары, облыстардың прокурорлары
және оларға теңестірілген прокурорлар, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының судьялары азаматтық істі қадағалау тәртібімен тексеру үшін тиісті соттан
талап етіп алдыруы мүмкін.
2. Осы Кодекстің 385-бабының бірінші бөлігінде аталған адамдардың өтініштері,
сол сияқты осы Кодекстің осы бабының екінші бөлігінде аталған прокурорлардың өз
құзыреті шегіндегі бастамасы істерді талап етуге себеп болып табылады.
2-1. Сот прокурордың істі талап ету туралы сұрау салуын ол сотқа келіп түскен
күннен бастап күнтізбелік жеті күннен кешіктірмей орындайды. Сұрау салулар байланыс
арналары пайдаланыла отырып жіберілуі мүмкін.
Істі талап еткен жағдайда қадағалау наразылығын келтіру туралы өтінішті
прокурор іс прокуратураға келіп түскен күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде
қарауға тиіс.
3. Заңсыз сот актісін шығаруға әкеп соққан материалдық не іс жүргізу
құқығының нормаларын елеулі түрде бұзу заңды күшіне енген шешімдерді, қаулыларды
және ұйғарымдарды қадағалау тәртібімен қайта қарауға негіз болады.
4. Соттың заңды күшіне енген шешімдерін, ұйғарымдарын, кассациялық
қаулыларын, егер Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі оларды шығаруда
негізге алынған акт конституциялық емес деп таныған жағдайда олар қадағалау
тәртібімен қайта қаралуы мүмкін.
Ескерту. 387-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
388-бап. Заңды күшіне енген сот актілеріне шағым жасау,
наразылық келтіру мерзімдері
1. Соттың шешімі, ұйғарымы, қаулысы заңды күшіне енген күннен бастап бір жыл
ішінде өтініш, наразылық беруге болады.
2. Осы баптың бірінші бөлігінің ережелері адам мен азаматтың Қазақстан
Республикасының Конституциясында баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына
нұқсан келтіретін, осы Кодекстің 387-бабының төртінші бөлігінде көзделген негіз
бойынша сот шешімдерін, ұйғарымдарын, қаулыларын қайта қарау жағдайларында
қолданылмайды.
3. Егер қадағалау наразылығын келтіру туралы өтініш прокурорға белгіленген
мерзім сақтала отырып берілсе, бірақ ол бойынша шешім қабылданбаса, сот наразылық
келтіру мерзімін ұзартады. Наразылықта бұл туралы көрсетілуге тиіс.
Ескерту. 388-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
389-бап. Наразылық келтіру
1. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры себебі мен негіздері болған ретте
наразылық келтіріп, оны іспен және өтінішпен бірге Қазақстан Республикасының
Жоғарғы Сотына жібереді.
2. Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы наразылықтың көшірмелерін іске
қатысушы тұлғаларға жібереді.
Ескерту. 389-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
390-бап. Наразылықтың мазмұны
Наразылықта:
1) наразылық келтіріп отырған соттың атауы болуға;
2) наразылық келтіріп отырған сот актілері көрсетілуге;
3) сот актілері шығарылған істің мәні баяндалуға;
4) заңсыз сот актісінің шығарылуына әкеп соққан, материалдық не іс жүргізу
құқығы нормаларының елеулі бұзылуы неде екені, не сот актісі шығарылғанда негізге
алынған нормативтік құқықтық актіні Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
конституциялық емес деп тануы көрсетілуге;
5) наразылық келтірген лауазымды адамның ұсынысы немесе қорытындысы болуға
тиіс.
Ескерту. 390-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
391-бап. Сот актісіне дау айту туралы және қадағалау
наразылығын келтіру туралы өтініштердің мазмұны
Ескерту. 391-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына берілетін сот актісіне дау айту
және Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына қадағалау наразылығын келтіру
туралы өтініштер:
1) өтініш жолданатын соттың атауын, өтініш жолданатын лауазымды адамның аты-
жөнін;
2) өтініш беруші тұлғаның атауын; оның тұрғылықты жерін немесе тұрған жерін
және істегі іс жүргізу жағдайын;
3) сот шешімінің, ұйғарымының, қаулысының мазмұнын көрсетуді, сондай-ақ іске
қатысушы тұлғалардың тұрғылықты жерін немесе тұрған жерін көрсете отырып атап
тізбеленуін;
4) істі бірінші, апелляциялық және кассациялық сатыларда қарайтын соттардың
көрсетілуін және олар қабылдаған шешімдердің мазмұнын;
5) соттың дау айтылатын, наразылық беру ұсынылатын шешімінің, ұйғарымының,
қаулысының көрсетілуін;
6) материалдық не іс жүргізу құқығы нормаларының елеулі түрде бұзылуы неде
екенінің және өтініш берген тұлғаның өтінуі неден тұратынын көрсетуді қамтуға тиіс.
2. Егер өтінішті іске қатыспаған тұлға берсе, дау айтылатын шешім, ұйғарым,
қаулы арқылы осы тұлғаның қандай құқықтарының бұзылғаны көрсетілуге тиіс.
3. Егер дау айтылған сот актісіне тиісті сот сатысына шағым жасалмаған болса,
өтініш беруші апелляциялық не кассациялық шағым бермеу себептерін көрсетуге
міндетті.
4. Егер өтініш бұрын қадағалау сатысына берілген болса, онда өтініште бұл
туралы және шағым бойынша қабылданған сот шешімі туралы көрсетілуге тиіс.
5. Өтінішке оны берген тұлға немесе оның өкілі қол қоюға тиіс. Өкіл берген
өтінішке сенімхат немесе өкілдің өкілеттігін куәландыратын басқа да құжат қоса
тіркелуге тиіс.
6. Өтінішке іс бойынша шығарылған шешімнің, ұйғарымның, қаулының сот растаған
көшірмелері қоса тіркелуге тиіс.
Ескерту. 391-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV(2010.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
392-бап. Өтінішті немесе прокурор наразылығын қайтару
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Өтініш немесе прокурор наразылығы мынадай негiздер бойынша:
1) өтініш немесе прокурор наразылығы осы Кодекстiң 390, 391-баптарының
талаптарына сай келмесе;
2) өтініш немесе прокурор наразылығы заңды күшiне енген осы сот актiсiне осы
Кодекстiң 385-бабына сәйкес шағым жасауға, наразылық бiлдiруге құқығы жоқ адамдар
тарапынан берiлсе;
3) өтініш немесе прокурор наразылығы осы Кодекстiң 388-бабының бiрiншi
бөлiгiнде көрсетiлген мерзiм өткеннен кейiн берiлсе және оны қалпына келтiрудiң
дәлелдi себептерi болмаса;
4) өтініш немесе прокурор наразылығы оларды мәнi бойынша қарағанға дейiн керi
қайтарып алынса;
5) өтініш немесе прокурор наразылығы қадағалау сатысына соттылық ережесiн
бұза отырып берiлсе;
6) процестің осы қатысушысының арызы бойынша қадағалау іс жүргізуін қозғаудан
бас тарту туралы қаулы болса, олар берген тұлғаларға қайтарылуға тиіс.
2. Өтінішті немесе прокурор наразылығын қайтаруға негiз болған кемшiлiктер
жойылған жағдайда оларды жалпы негiзде қайтадан беруге болады.
Ескерту. 392-бап жаңа редакцияда - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы
1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
393-бап. Өтінішті алдын ала қарау
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Сот актісіне сот қадағалауы тәртібімен дау айту туралы өтінішті үш судья
алдын ала зерделейді және қарайды, олардың біреуі Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының Төрағасы тағайындаған баяндамашы болып табылады. Қажет болған жағдайда
азаматтық іс талап етіліп алынуы мүмкін.
2. Өтініш келiп түскен күннен бастап бiр айдың iшiнде, ал iс сұратылған
жағдайда - iс келiп түскен күннен бастап бiр айдың iшiнде қаралады.
3. Өтініш алдын ала қаралатын күн туралы прокурорға, сондай-ақ өтініш берген
адамға хабарланады, алайда олардың келмеуi iс бойынша сот қадағалауы тәртiбiмен iс
жүргiзудi қозғауға негiз бар немесе жоқ екенi туралы мәселенi шешуге кедергi
болмайды.
Ескерту. 393-бап жаңа редакцияда - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
394-бап. Өтінішті алдын ала қараудың нәтижелерi бойынша
қабылданатын шешiмдер
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Өтінішті алдын ала қараудың нәтижелері бойынша судьялар:
1) дау айтылған сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғау
және өтінішті азаматтық iстi сұрата отырып қадағалау сатысында қарау туралы;
2) дау айтылған сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн
қозғаудан бас тарту туралы;
3) өтінішті қайтару туралы қаулы шығарады.
2. Соттың өтінішті алдын ала қарау нәтижелерi бойынша шығарған қаулысында:
1) қаулының шығарылған күнi мен орны;
2) өтінішті қараған және қаулы шығарған тиiстi сот судьяларының тегi мен аты-
жөнi;
3) дау туғызған сот актiсiн көрсете отырып қаулы шығарылған iс;
4) өтініш жасаған тұлғаның атауы;
5) өтініште келтiрiлген дәлелдер;
6) қадағалау iс жүргiзуiн қозғаудың немесе одан бас тартудың не өтінішті
оларды берген адамдарға қайтарудың негiздерi көрсетiлуге тиiс;
7) қаулының қарар бөлiгiнде осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген
шешiмдердiң бiрi жазылады.
3. Өтінішті алдын ала қараудың нәтижелерi бойынша шығарылған қаулының
көшiрмесi өтінішті берген адамға жiберiледi.
Ескерту. 394-бап жаңа редакцияда - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы
1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
395-бап. Қадағалау сатысы сотының отырысын тағайындау
1. Қадағалау сатысы дау айтылған сот актісін, наразылықты қайта қарау
бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғау туралы сот қаулысын алғаннан кейiн тараптарға
өтініштің, қадағалау ісін жүргізуді қозғау туралы қаулының көшiрмелерiн, сот
отырысы өткiзiлетiн күндi, уақытын, орнын көрсете отырып iстiң қадағалау сатысында
қаралатыны туралы хабарлама жiбередi.
2. Қадағалау сатысындағы iс қадағалау iс жүргiзуiн қозғау туралы қаулымен
бiрге қадағалау сатысына берiлген не прокурор наразылығы келiп түскен күннен бастап
бiр айдың iшiнде қаралуға тиiс.
Ескерту. 395-бап жаңа редакцияда - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы
1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
395-1-бап. Сот актісін қайта қарау туралы өтінішке немесе
наразылыққа пікір
1. Іске қатысушы тұлға қайта қарауға қатысты қарсылықты растайтын құжаттарды
қоса тіркеп, сот актісін қадағалау тәртібімен қайта қарау туралы өтінішке немесе
наразылыққа пікірді іске қатысушы басқа тұлғаларға және Қазақстан Республикасының
Жоғарғы Сотына жіберуге құқылы.
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына жіберілетін пікірге іске қатысушы
басқа тұлғаларға пікірдің көшірмесі жіберілгенін растайтын құжат қоса тіркеледі.
2. Пікір Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының өтінішті немесе наразылықты
қарауды бастағанға дейін пікірмен танысу мүмкіндігін қамтамасыз ететін, сот
белгілеген мерзімде жіберіледі.
3. Пікірге іске қатысушы тұлға немесе оның өкілі қол қояды. Өкілдің қолы
қойылған пікірге оның өкілеттігін растайтын сенімхат немесе өзге құжат қоса
тіркеледі.
Ескерту. Кодекс 395-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы
1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
396-бап. Сот актiсiнiң орындалуын тоқтата тұру
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы, Бас Прокуроры iстi сұратып
алумен бiр мезгiлде қадағалау тәртiбiмен тексеру үшiн сот актiсiнiң орындалуын үш
айдан аспайтын мерзiмге тоқтата тұруға құқылы.
Ескерту. 396-бап жаңа редакцияда - ҚР 2002.08.09 N 346, 2005.12.30 N 111
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.
397-бап. Істі қарау шектері
1. Істі қадағалау тәртібімен қарау кезінде сот істе бар материалдар бойынша
өтініштің, наразылықтың дәлелдері шегінде бірінші, апелляциялық және кассациялық
сатыдағы соттар шығарған сот актілерінің заңдылығын тексереді.
2. Қадағалау сатысындағы сот заңдылық мүдделерін көздеп, өтініштің немесе
наразылықтың шегінен шығуға және шағым жасалған, наразылық келтірілген шешімнің
заңдылығын толық көлемінде тексеруге құқылы. Сот осы Кодекстің 25-29-тарауларында
көзделген істер бойынша бірінші, апелляциялық және кассациялық сатыдағы соттар
шығарған қаулылардың заңдылығын толық көлемінде тексереді.
Ескерту. 397-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
398-бап. Істі қадағалау сатысында қараудың тәртібі,
қадағалау сатысындағы соттың шешімдері
1. Қадағалау сатысындағы сот отырысы төрағалық етушінің қандай сот шешімі
және кімнің өтініші (наразылығы) бойынша қайта қаралып отырғанын, сот құрамына
кімдердің енетінін және сот отырысы залында іске қатысушы адамдардан кім келіп
отырғанын жариялауымен ашылады. Істің қаралатын уақыты мен орны туралы тиісінше
хабардар етілген, өтініш (наразылық) берген адамның болмауы сот отырысын жалғастыру
мүмкіндігін жоққа шығармайды. Iстi қарау кезiнде қадағалау сатысының сотына
прокурордың қатысуы мiндеттi.
2. Мәлімделген қарсылықтар мен өтініштер шешілгеннен кейін сот тыңдауды
жалғастыру туралы не оны кейінге қалдыру туралы шешім қабылдайды. Сот істі тыңдауды
жалғастыру туралы шешім қабылдаған жағдайда төрағалық етуші өтінішті (наразылықты)
берген адамға сөз береді. Егер мұндай адамдар бірнешеу болса, олар өздері ұсынатын
сөз сөйлеу кезегін сот назарына жеткізеді. Егер олар келісімге келе алмаса, сөз
сөйлеу кезегін сот белгілейді.
3. Өтініш (наразылық) беруші адам, өз пікірі бойынша, шағым жасалып отырған
шешімнің заңсыз, негізсіз болып табылатынына себептер мен дәлелдерді айтып береді.
Содан кейін төрағалық етуші сот белгілеген тәртіппен іске қатысушы басқа адамдарға
сөз береді.
Сотқа қатысушы адамдар сөз сөйлегеннен кейiн прокурор iс бойынша қорытынды
бередi.
4. Істі қадағалау тәртібімен қараудың нәтижесінде сот кеңесу бөлмесінде
мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:
1) бірінші, апелляциялық немесе кассациялық сатылардағы шешімді өзгеріссіз,
ал өтінішті, наразылықты қанағаттандырмай тастайды;
1-1) осы Кодекстiң 387-бабында көзделген негiздердiң болмауына байланысты
iстi сот қадағалауы тәртiбiмен қайта қараудан бас тарту туралы;
2) бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттың шешімінің күшін
толық немесе бір бөлігінде жояды және істі апелляциялық және кассациялық
сатылардағы сотқа немесе, егер іс апелляциялық сатыдағы сотта қаралмаған болса,
бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жібереді. Қадағалау сатысындағы сот қаулыда
көрсетілмеген не онда жоққа шығарылған мән-жайларды анықтауға немесе оларды
дәлелденген деп есептеуге, қандай да бір дәлелдемелердің дұрыстығы немесе дұрыс
еместігі, бір дәлелдемелердің басқаларынан артықшылығы туралы, істі жаңадан қарау
кезінде материалдық құқықтың қай нормасы қолданылуға тиіс және қандай қаулының
қабылдануға тиіс екендігі туралы мәселелерді алдын ала шешуге құқылы емес;
3) бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы сот шешімінің толық не
бөлігіндегі күшін жояды және талап-арызын қарамай тастайды не іс бойынша іс
жүргізуді қысқартады;
4) іс бойынша шығарылған шешімдердің біреуін күшінде қалдырады;
5) бірінші, апелляциялық немесе кассациялық сатылардағы соттың шешімін
өзгертеді не оның күшін жояды, материалдық құқық нормаларын қолдануда және
түсіндіруде қате жіберілген болса, істі жаңадан қарауға жібермей, жаңа шешім
шығарады.
Ескерту. 398-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2005.12.30 N 111
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
399-бап. Қадағалау сатысындағы сот қаулысының мазмұны
1. Қадағалау сатысындағы соттың қаулысы осы Кодексте апелляциялық қаулы үшін
белгіленген талаптарға сәйкес келуге тиіс. Қадағалау сатысындағы соттың қаулысына
іс бойынша шешім қабылдаған барлық судьялар қол қояды.
2. Қадағалау сатысындағы сот осы Кодекстiң 230-232-баптарында көзделген
жағдайларда және тәртiппен қате жазылған жазбалар мен анық арифметикалық қателердi
түзету туралы мәселенi қарауға, қосымша қаулы шығаруға немесе бұдан бұрын қадағалау
сатысы шығарған қаулыны түсіндiруге құқылы.
Ескерту. 399-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2012.02.17 N 565-
IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
400-бап. Қадағалау сатысындағы сот қаулысының
заңды күшіне енуі
Қадағалау сатысындағы сот қаулылары олар қабылданған кезден бастап заңды
күшіне енеді.
401-бап. Істі қадағалау тәртібімен қарайтын сот
нұсқауларының міндеттілігі
Ескерту. 401-бап алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
402-бап. <*>
Ескерту. 402-бап алынып тасталды - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
403-бап. Сот шешімінің, ұйғарымының, қаулысының
күші жойылғаннан кейін істі қарау
1. Қадағалау тәртібімен сот актілерінің күші жойылғаннан кейін іс жалпы
тәртіппен қаралуға тиіс.
2. Бұрын қабылданған сот актілерінің апелляциялық, кассациялық тәртіппен
немесе қадағалау тәртібімен күші жойылғаннан кейін шығарылған жаңа сот актілеріне
өтініш, наразылық олардың күшін жойған себептерге қарамастан, жалпы негіздерде
берілуі, келтірілуі мүмкін.
Ескерту. 403-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
403-1-бап. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы
отырысын тағайындау
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынуы немесе Қазақстан
Республикасы Бас Прокурорының наразылығы келіп түскеннен кейін Жоғарғы Соттың
Төрағасы жалпы отырысты шақырады. Жалпы отырыстың хатшысы жалпы отырыстың
мүшелеріне, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына жалпы отырыстың
өткізілетін күні, уақыты мен орны туралы хабарлайды.
Ескерту. Кодекс 403-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
403-2-бап. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты жалпы
отырысының ұсынуды немесе наразылықты қарауының
тәртібі
1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы ұсынуды немесе
наразылықты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты судьяларының жалпы санының кемінде
үштен екісі болған кезде қарайды.
2. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы немесе Қазақстан
Республикасының Бас Прокуроры ұсынуды немесе наразылықты енгізудің осы Кодекстің
384-бабының үшінші бөлігінде көзделген негіздері туралы баяндайды.
3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы көрсетілген негіздер
болмаған кезде істі қайта қараудан бас тарту туралы қаулы шығарады, ал негіздер
болған кезде істі мәні бойынша қарау үшін сот отырысын тағайындайды.
4. Істі мәні бойынша қарау судьяның ұсынудың мән-жайлары мен негіздері туралы
баяндамасымен не прокурордың наразылықтың мән-жайлары мен негіздері туралы
баяндамасымен басталады. Істі одан әрі қарау осы Кодекстің 398-бабында көзделген
қағидалар бойынша жүзеге асырылады.
Ескерту. Кодекс 403-2-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
44-тарау. Заңды күшіне енген шешімдерді, ұйғарымдар мен
қаулыларды жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта
қарау жөнінде іс жүргізу
404-бап. Қайта қарау негіздері
Заңды күшіне енген шешімдер, ұйғарымдар мен қаулылар жаңадан анықталған мән-
жайлар бойынша қайта қаралуы мүмкін. Шешімдерді, ұйғарымдар мен қаулыларды жаңадан
анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарау үшін:
1) арыз берушіге белгілі болмаған және белгілі бола алмаған іс үшін елеулі
мән-жайлар;
2) заңды күшіне енген сот үкімімен белгіленген, заңсыз не негізсіз шешім
шығаруға әкеп соққан, куәнің көрінеу жалған жауаптары, сарапшының көрінеу жалған
қорытындысы, көрінеу дұрыс аудармау, құжаттардың не заттай дәлелдемелердің
жалғандығы;
3) заңды күшіне енген сот үкімімен белгіленген, тараптардың, іске қатысушы
басқа адамдардың, не олардың өкілдерінің қылмысты әрекеттері немесе судьялардың сол
істі қарау кезінде жасаған қылмысты әрекеттері;
4) белгілі бір шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны шығаруға негіз болған сот
шешімінің, үкімінің немесе қаулысының не өзге де орган қаулысының күшін жою;
5) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң соттың сот актiсiн
шығаруы кезiнде қолданған заңын немесе өзге нормативтiк құқықтық актiсiн
конституциялық емес деп тануы негiздер болып табылады.
Ескерту. 404-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2005.12.30.
N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
405-бап. Сот шешімдерін, ұйғарымдары мен қаулыларын
жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта
қарайтын соттар
1. Бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енген шешімін жаңадан анықталған мән-
жайлар бойынша осы шешімді шығарған сот қайта қарайды.
2. Бірінші сатыдағы соттың шешімін өзгерткен немесе жаңа шешім шығарған
апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау сатыларындағы ұйғарымдарды, шешімдерді,
қаулыларды жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарауды шешімді өзгерткен
немесе жаңа шешім шығарған сот жүргізеді.
Ескерту. 405-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-
IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
406-бап. Арыз беру
1. Шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша
қайта қарау туралы арызды іске қатысқан адамдар, құқықтары мен заңды мүдделерін
шығарылған сот актісі қозғаған өзге де мүдделі тұлғалар немесе прокурор шешім,
ұйғарым немесе қаулы шығарған сотқа береді.
2. Мұндай арызды іске қатысушы адамдар қайта қарау үшін негіз болатын мән-
жайлар анықталған күннен бастап үш ай ішінде бере алады.
Ескерту. 406-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
406-1-бап. Арыздың нысаны мен мазмұны
1. Сот актісін жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арыз
сотқа жазбаша нысанда беріледі. Арыз берген тұлға немесе оның уәкілетті өкілі
арызға қол қояды.
2. Сот актісін жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы
арызда:
1) арыз берілген соттың атауы;
2) арыз берген тұлғаның және іске қатысатын басқа тұлғалардың атауы, олардың
тұрған жері немесе тұрғылықты жері;
3) арыз беруші жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы
өтініш жасап отырған сот актісін қабылдаған соттың атауы; сот актісінің қабылданған
күні; даудың нысанасы;
4) арыз берген тұлғаның талаптары; осы Кодекстің 404-бабында көзделген және
осы мән-жайлардың ашылуын немесе анықталуын растайтын құжаттарға сілтеме жасала
отырып, арызданушының пікірі бойынша жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша сот
актісін қайта қарау туралы мәселені қою үшін негіз болған жаңадан анықталған мән-
жайлар;
5) қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
Арызда іске қатысатын тұлғалардың телефон, факс нөмірлері, электронды
почтаның мекенжайлары және өзге де мәліметтер көрсетілуі мүмкін.
3. Арыз берген тұлға іске қатысатын басқа тұлғаларға оларда жоқ арыздың және
қоса берілген құжаттардың көшірмелерін жіберуге міндетті.
4. Арызға:
1) жаңадан анықталған мән-жайларды растайтын құжаттардың көшірмелері;
2) арызданушы қайта қарау туралы өтініш жасаған сот актісінің көшірмесі;
3) іске қатысатын басқа тұлғаларға оларда жоқ арыздың және құжаттардың
көшірмелері жіберілгенін растайтын құжат;
4) тұлғаның арызға қол қою өкілеттігін растайтын сенімхат немесе өзге де
құжат қоса тіркелуге тиіс.
Ескерту. Кодекс 406-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
406-2-бап. Арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау
1. Арыздың мазмұны мен нысанына қойылатын талаптарды сақтай отырып берілген
сот актісін жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арыз тиісті
соттың іс жүргізуіне қабылданады.
2. Арызды соттың іс жүргізуіне қабылдау туралы мәселені ол сотқа келіп түскен
күннен бастап бес күн мерзімде тиісті соттың судьясы жеке-дара шешеді.
3. Тиісті соттың судьясы арызды іс жүргізуге қабылдау туралы ұйғарым
шығарады.
4. Ұйғарымда арызды қарау жөніндегі сот отырысын өткізудің күні мен орны
көрсетіледі.
5. Ұйғарымның көшірмесі іске қатысатын тұлғаларға жіберіледі.
Ескерту. Кодекс 406-2-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
406-3-бап. Сот актісін жаңадан анықталған мән-жайлар
бойынша қайта қарау туралы арызды қайтару
1. Егер тиісті соттың судьясы арызды іс жүргізуге қабылдау туралы мәселені
шешу кезінде:
1) арыздың осы Кодекстің 405-бабында белгіленген қағидалар бұзыла отырып
берілгенін;
2) арыздың белгіленген мерзім өткеннен кейін берілгенін және оны қалпына
келтіру туралы өтініштің жоқ екенін немесе арыз берудің өткен мерзімін қалпына
келтіруден бас тартылғанын;
3) арыздың нысаны мен мазмұнына қойылатын талаптардың сақталмағанын анықтаса,
арыз беруші берген сот актісін жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарау
туралы арызды оған қайтарады.
2. Арызды қайтару туралы ұйғарым шығарылады.
Ұйғарымның көшірмесі арызбен және оған қоса тіркелген құжаттармен бірге
ұйғарым шыққан күннен кейінгі келесі күннен кешіктірілмей арыз берушіге жіберіледі.
3. Арызды қайтару туралы соттың ұйғарымына шағым жасалуы, наразылық берілуі
мүмкін.
Ескерту. Кодекс 406-3-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010
жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
407-бап. Арыз беруге арналған мерзімнің есептелуі
Арыз беруге арналған мерзім:
1) осы Кодекстің 404-бабының 1-тармақшасында көзделген жағдайларда - іс үшін
елеулі маңызы бар мән-жайлар анықталған күннен бастап;
2) осы Кодекстің 404-бабының 2) және 3) тармақшаларында көзделген
жағдайларда - қылмыстық іс жөніндегі үкім заңды күшіне енген күннен бастап;
3) осы Кодекстің 404-бабының 4) тармақшасында көзделген жағдайларда - сот
үкімі, шешімі, ұйғарымы, қаулысы заңды күшіне енген немесе мемлекеттік немесе өзге
де орган қайта қаралатын шешім, ұйғарым немесе қаулы негізге алынған үкімге,
шешімге, ұйғарымға немесе қаулыға өз мазмұны бойынша қайшы келетін қаулы шығарған
күннен бастап есептеледі.
408-бап. Арызды қарау
Сот жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны
қайта қарау туралы арызды сот отырысында қарайды. Арыз берушіге және іске қатысушы
адамдарға отырыстың өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың
келмеуі арызды қарауға кедергі болмайды.
409-бап. Соттың істі қайта қарау туралы ұйғарымы
1. Сот шешімді, ұйғарымды немесе қаулыны жаңадан анықталған мән-жайлар
бойынша қайта қарау туралы арызды қарай келіп, не арызды қанағаттандырады және
шешімнің, ұйғарымның немесе қаулының күшін жояды, не оны қайта қараудан бас
тартады.
2. Бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттардың жаңадан
анықталған мән-жайлар бойынша сот актісінің күшін жою туралы және сот актісін
жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарау туралы арызды қанағаттандырудан
бас тарту туралы шешімдеріне белгіленген тәртіппен шағымдануға және наразылық
беруге болады.
3. Шешімнің, ұйғарымның немесе қаулының күші жойылған жағдайда сот істі осы
Кодексте белгіленген қағидалар бойынша қарайды.
Ескерту. 409-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1
қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
4-бөлім. Жойылған сот ісін немесе атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру 410-бап. Арыз беру
1. Азаматтық іс бойынша толық не бөлігінде жойылған, шешім шығару немесе
қысқарту арқылы аяқталған сот ісін немесе атқару ісін жүргізуді қалпына келтіруді
сот осы бөлімде белгіленген тәртіппен жүргізеді.
2. Жойылған сот ісін немесе атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы іс
іске қатысушы адамдардың не прокурордың арызы бойынша қозғалады.
3. Сот ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы арыз даудың мәні бойынша шешім
не іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы ұйғарым шығарған сотқа беріледі.
4. Жойылған атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы арыз атқарылатын
жеріндегі сотқа беріледі.
5. Арызда: арыз беруші нақ қандай іс жүргізуді қалпына келтіруді өтінетіні,
мәні бойынша соттың шешім қабылданғаны немесе іс бойынша іс жүргізу қысқартылғаны,
онда арыз берушінің іс жүргізуде қандай жағдайда болғаны, іс бойынша тағы да
кімдердің қатысқаны және іс жүргізуде қандай жағдайда болғаны, олардың орналасқан
немесе тұратын жері, арыз берушіге жоғалған іс жүргізудің мән-жайларынан ненің
белгілі екені туралы, іс жүргізу құжаттары көшірмелерінің немесе ол туралы
мәліметтердің жатқан жері, нақты қандай құжаттарды арыз беруші қалпына келтіруді
қажет деп есептейтіні, оларды қалпына келтіру қандай мақсат үшін қажет екені
көрсетілуге тиіс.
6. Сақталып қалған және іске қатысты құжаттар немесе олардың көшірмелері,
тіпті олар белгіленген тәртіппен куәландырылмаса да, арызға қоса тіркеледі.
7. Жойылған істі қалпына келтіру туралы арызға мемлекеттік баж төленбейді.
411-бап. Арызды қарау
1. Арызда жойылған істі қалпына келтіру туралы мәселе бойынша сотқа жүгіну
мақсаты көрсетілмеген жағдайда сот арызды қозғалыссыз қалдырады және арыз берушінің
оны жазуына қажетті мерзім береді.
2. Егер арыз беруші көрсеткен жүгіну мақсаты оның құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғауға байланысты болмаса, сот істі қалпына келтіру туралы іс
қозғаудан бас тартады, не, егер ол іс қозғалған болса, оны дәлелді ұйғарыммен
қарамай тастайды.
3. Жойылған сот ісін жүргізу мәні бойынша қаралғанға дейін осы тарауда
белгіленген тәртіппен қалпына келтіруге жатпайды. Талап қоюшы мұндай жағдайда
жаңадан талап қоюға құқылы. Сот ісін жүргізудің жоғалтылуына байланысты жаңа талап
қою бойынша іс қозғау туралы сот ұйғарымында осы мән-жайлар міндетті түрде
көрсетілуге тиіс.
4. Істі қарау кезінде сот іс жүргізудің сақталған бөліктерін, іс жүргізу
жоғалғанға дейін істен азаматтар мен ұйымдарға берілген құжаттарды, бұл құжаттардың
көшірмелерін, іске қатысы бар басқа да материалдарды пайдаланады.
5. Іс жүргізу іс-әрекеттерін жасау кезінде қатысқан адамдардан, ал қажет
болған жағдайларда - жоғалған іс бойынша істі қараған сот құрамына кірген
адамдардан, сондай-ақ сот шешімін орындаған адамдардан соттың куә ретінде жауап
алуына болады.
412-бап. Арыз бойынша сот шешімі
1. Іс жүргізуді қысқарту туралы соттың шешімі немесе ұйғарымы, егер олар іс
бойынша шығарылса, міндетті түрде қалпына келтірілуге тиіс.
2. Іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы жойылған сот шешімін немесе
ұйғарымын қалпына келтіру туралы сот шешімінде сотқа табыс етілген және жойылған іс
бойынша процеске барлық қатысушылар қатысқан сот отырысында зерттелген қандай нақты
деректер негізінде сот қалпына келтірілетін сот актісінің мазмұны анықталды деп
есептейтіні көрсетіледі.
3. Жойылған іс жүргізуді қалпына келтіру туралы іс бойынша шешімнің
дәлелдеме бөлігінде қандай дәлелдемелерді соттың зерттегені және жойылған іс
бойынша қандай іс жүргізу іс-әрекеттері жасалғаны дәлелденгені туралы да сот
қорытындысы көрсетіледі.
4. Жойылған іс бойынша сот қаулысын дәлме-дәл қалпына келтіру үшін жиналған
материалдар жеткіліксіз болған жағдайда сот ұйғарымымен іс жүргізуді қалпына
келтіру туралы арызды қарауды тоқтатады және іске қатысушы адамдарға жалпы
тәртіппен талап қою құқығын түсіндіреді.
5. Жойылған іс бойынша сот қаулысын қалпына келтіру туралы арызды қарау оның
сақталу мерзімімен шектелмейді. Алайда орындау мерзімі біткен және сот қалпына
келтірмейтін атқару парағын ұсыну үшін оны орындау мақсатында жойылған іс жүргізуді
қалпына келтіру туралы арызбен жүгінген жағдайда сот арыз бойынша іс жүргізуді де
қысқартады.
6. Егер шешім орындалса, жойылған атқару ісі қалпына келтіріледі.
7. Сот шешімін орындау туралы акт орындау кезінде сот орындаушысы жасаған
және актіде көрсеткен іс-әрекеттердің мәні көрсетіле отырып, сот шешімімен қалпына
келтіріледі.
8. Шешім орындалғанға дейін атқару ісі жойылып, атқару қағазының дубликаты
берілуі мүмкін жағдайда, сот жойылған атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы
іс қозғаудан дәлелді ұйғарыммен бас тартады.
9. Жойылған істі қалпына келтіру туралы арыз бойынша сот қаулыларына заңда
белгіленген тәртіппен шағым жасалады.
10. Көрінеу жалған арыз берілген жағдайда жойылған іс жүргізуді қалпына
келтіру туралы арыз бойынша іс қозғауға байланысты сот шығындары арыз берушіден
өндіріліп алынады.
5-бөлім. Халықаралық процесс
45-тарау. Шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша іс жүргізу 413-бап. Шетелдік тұлғалардың іс жүргізу құқықтары
мен міндеттері
1. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік және халықаралық
ұйымдардың (бұдан әрі – шетелдік тұлғалар) өздерінің бұзылған немесе даулы болып
отырған құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін
Қазақстан Республикасының соттарына жүгінуге құқығы бар.
2. Шетелдік тұлғалар Қазақстан Республикасының азаматтарымен және
ұйымдарымен бірдей іс жүргізу құқықтарын пайдаланады және іс жүргізу міндеттерін
орындайды.
3. Соттарда шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша сот ісін жүргізу осы
Кодекске және өзге де заңдарға сәйкес жүзеге асырылады.
4. Қазақстан Республикасы азаматтары мен ұйымдарының іс жүргізу құқықтарына
арнайы шектеулер қойылатын мемлекеттердің шетелдік тұлғаларына қатысты Қазақстан
Республикасы соған сәйкес шектеулер белгілеуі мүмкін.
Ескерту. 413-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
414-бап. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ
адамдардың азаматтық іс жүргізуге әрекет
қабілеттілігі
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
1. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың азаматтық іс жүргізуге әрекет
қабілеттілігі олардың жеке заңы бойынша айқындалады.
2. Азаматтың жеке заңы өзі азаматы болып табылатын мемлекеттік құқығы болып
табылады. Егер азаматта шет мемлекеттің азаматтығымен қатар Қазақстан
Республикасының азаматтығы да болса, оның жеке заңы Қазақстан Республикасының заңы
болып есептеледі. Мұндай адамда шет мемлекет азаматтығының болуын Қазақстан
Республикасының соттары танымайды.
3. Азаматта бірнеше шет мемлекеттің азаматтығы болса, бұл адам неғұрлым
тығыз байланыстағы мемлекеттің құқығы оның жеке заңы болып табылады.
4. Азаматтығы жоқ адамның тұрғылықты тұратын жері бар мемлекеттің заңы сол
адамның жеке заңы, ал мұндай болмаған жағдайда - оның әдетте тұрып жатқан
мемлекетінің заңы болып табылады.
5. Өзінің жеке заңы бойынша іс жүргізу әрекетіне қабілетті болып табылмайтын
адам, егер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес іс жүргізу қабілетіне ие
болса, ол Қазақстан Республикасының аумағында іс жүргізу әрекетіне қабілеті бар деп
танылуы мүмкін.
Ескерту. 414-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
415-бап. Шетелдік халықаралық ұйымның іс жүргізу
құқығына қабілеттілігі
1. Шетелдік ұйымның іс жүргізу құқығына қабілеттілігі ұйым соған сәйкес
құрылған шет мемлекеттің заңы бойынша белгіленеді. Бұл заң бойынша іс жүргізу
құқығына қабілеті жоқ шетелдік ұйымдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
Қазақстан Республикасының аумағында құқық қабілеті бар деп танылуы мүмкін.
2. Халықаралық ұйымның іс жүргізу құқығына қабілеті ұйым соған сәйкес
құрылған халықаралық шарт, оның құрылтай құжаттары немесе Қазақстан Республикасының
құзыретті мемлекеттік органымен келісім негізінде белгіленеді.
416-бап. Шетелдік тұлғалар қатысатын істер бойынша
Қазақстан Республикасы соттарының құзыреті
1. Егер Қазақстан Республикасының аумағында жауапкер-ұйым орналасқан болса
немесе жауапкер-азаматтың тұрғылықты жері болса, шетелдік тұлғалар қатысатын істі
Қазақстан Республикасының соттары қарайды.
2. Қазақстан Республикасының соттары, сондай-ақ шетелдік тұлғалар қатысатын
істерді мына жағдайларда:
1) Қазақстан Республикасының аумағында шетелдік тұлғаның басқару органы,
филиалы немесе өкілдігі болғанда;
2) жауапкердің Қазақстан Республикасы аумағында мүлкі болғанда;
3) алиментті өндіріп алу туралы және әке екенін анықтау туралы іс бойынша
талап қоюшының Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болғанда;
4) мертігу, денсаулыққа өзге де зақым келтіру немесе асыраушысының қайтыс
болуы арқылы келтірілген зиянды өтеу туралы іс бойынша зиян Қазақстан Республикасы
аумағында келтірілгенде немесе талап қоюшының Қазақстан Республикасында тұрғылықты
жері болғанда;
5) мүлікке келтірілген зиянды өтеу туралы іс бойынша зиянды өтеу туралы
талап қоюға негіз болған іс-әрекет немесе өзге де мән-жайлар Қазақстан
республикасының аумағында орын алғанда;
6) талап қою, оның толық немесе ішінара орындалуы Қазақстан Республикасы
аумағында орын алуға тиіс болған немесе орын алған шарттан туындағанда;
7) талап қою Қазақстан Республикасы аумағында орын алған негізсіз баюдан
туындағанда;
8) неке бұзу туралы іс бойынша талап қоюшының Қазақстан Республикасында
тұрғылықты жері болғанда немесе ерлі-зайыптылардың ең болмағанда біреуі Қазақстан
Республикасының азаматы болғанда;
9) ар-ожданды, абыройды және іскерлік беделді қорғау туралы іс бойынша талап
қоюшының Қазақстан Республикасында тұрғылықты жері болған жағдайларда қарайды.
3. Қазақстан Республикасының соттары, егер Қазақстан
Республикасының заңдарымен өз құзыретіне жатқызылса, басқа істерді де қарайды.
Ескерту. 416-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.07.11.
N 238 Заңымен .
417-бап. Айрықша құзырет
1. Қазақстан Республикасы соттарының айрықша құзыретіне:
1) Қазақстан Республикасында орналасқан жылжымайтын мүлік құқығына
байланысты істер;
2) тасымал шартынан туындайтын тасымалдаушыға талап қою жөніндегі істер;
3) егер ерлі-зайыптылардың екеуінің де Қазақстан Республикасында тұрғылықты
жері болса, Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдіктермен немесе азаматтығы
жоқ адамдармен некесін бұзу туралы істер;
4) осы Кодекстің 25-29-тарауларында көзделген істер жатады.
2. Қазақстан Республикасының соттары ерекше іс жүргізу ісін:
1) фактілерді анықтау туралы іс бойынша арыз берушінің Қазақстан
Республикасы аумағында тұрғылықты жері болған немесе анықталуы қажетті факт
Қазақстан Республикасының аумағында орын алған немесе орын алатын;
2) әрекетке қабілеті шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп тану туралы,
психиатриялық стационарға мәжбүрлеп жатқызу туралы мәселе қойылатын азамат
Қазақстан Республикасының азаматы болған не Қазақстан Республикасының аумағында
тұрғылықты жері болған;
3) хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туралы
мәселе қойылған азамат Қазақстан Республикасының азаматы болған не Қазақстан
Республикасының аумағында соңғы белгілі тұратын жері болған және бұл орайда
Қазақстан Республикасының аумағында белгілі тұратын жері болса және мұнда Қазақстан
Республикасының аумағында тұрғылықты жері немесе орналасқан орны бар азаматтар мен
ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін анықтау осы мәселенің шешілуіне байланысты
болған;
4) иесіз деп тану туралы арыз берілген зат Қазақстан Республикасы аумағында
болған;
5) бағалы қағазды жоғалды деп тану туралы және оған тиісті құқықтарды
(шақыртып іс жүргізу) қалпына келтіру туралы берілген арызды Қазақстан
Республикасының аумағында тұратын немесе орналасқан азамат немесе ұйым берген;
6) жаңсақтығын анықтау туралы арыз берілген азаматтық хал актілерін жазуды
Қазақстан Республикасының азаматтық хал актілерін жазу органдары жасаған;
7) шағым жасалып отырған нотариаттық іс-әрекеттерді (оларды жасаудан бас
тартуды) Қазақстан Республикасының нотариусы немесе басқа органы жасаған
жағдайларда қарайды.
Ескерту. 417-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
418-бап. Соттылық
Қазақстан Республикасының заңдарымен Қазақстан Республикасы соттарының
құзыретіне жатқызылған істердің соттылығы осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген
соттылық ережелері бойынша анықталады.
419-бап. Шарттық соттылық
Шетелдік соттың құзыреті осы Кодекстің 33-бабында көзделген жағдайларды
қоспағанда, тараптардың жазбаша келісіммен көзделуі мүмкін. Мұндай келісім болған
жағдайда сот жауапкердің өтінішімен, егер мұндай өтініш істі мәні бойынша қарау
басталғанға дейін мәлімделсе, арызды қарамай тастайды.
420-бап. Құзыреттің өзгермейтіндігі
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген құзыреттілік ережелерін сақтай
отырып, Қазақстан Республикасының соты іс жүргізуге қабылданған іс ол кейіннен
тараптардың азаматтығы, тұрғылықты жері өзгеруіне және құзыретке әсер ететін басқа
да мән-жайларға байланысты басқа мемлекет сотының соттауына жатқызылса да, мәні
бойынша шешіледі.
421-бап. Шетелдік сотта іс жүргізудің маңызы
1. Егер сол мәселе туралы және сол негіздер бойынша сол тараптар арасындағы
дау жөнінде Қазақстан Республикасының сот шешімдерін өзара тану және сот шешімдерін
орындауды көздейтін халықаралық шарты бар шет мемлекеттің соты бұрын шешім шығарып
қойған болса, Қазақстан Республикасының соты арызды қарамай тастайды, ал іс бойынша
іс жүргізуді қысқартады.
2. Егер шет мемлекеттің сотында сол тараптар арасындағы, сол мәселе туралы
және сол негіздер бойынша шешімді Қазақстан Республикасында танылуға тиісті дау
жөнінде бұрын қозғалған іс болса, Қазақстан Республикасының соты арызды қарамай
тастайды, ал іс бойынша іс жүргізуді қысқартады.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарының ережелері бұл іс Қазақстан Республикасы
соттарының айрықша құзыретіне жатқызылатын жағдайларды қозғамайды.
422-бап. Шет мемлекеттерге талап қою. Соттық иммунитет
Ескерту. 422-бап алынып тасталды - ҚР 2010.02.05 249-IV Заңымен.
423-бап. Сот тапсырмалары
1. Қазақстан Республикасының соттары өздеріне Қазақстан Республикасының
заңында немесе халықаралық шартында көзделген тәртіппен берілген жеке іс жүргізу
іс-әрекеттерін жасау (хабарламалар мен басқа да құжаттар тапсыру, тараптардан,
куәлардан түсініктемелер алу, жергілікті жерде сараптама және тексеріс жүргізу және
т.б.) туралы шетелдік соттардың тапсырмаларын орындайды, бұған:
1) тапсырманы орындау Қазақстан Республикасының егемендігіне қайшы келетін
немесе Қазақстан Республикасының қауіпсіздігіне қатер төндіретін;
2) тапсырманы орындау сот құзыретіне кірмейтін жағдайлар қосылмайды.
2. Шетелдік соттардың жеке іс жүргізу іс-әрекеттерін орындау туралы
тапсырмаларын атқару, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше
көзделмесе, заңда белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
3. Қазақстан Республикасының соттары жекелеген іс жүргізу іс-әрекеттерін
орындау туралы шетелдік соттарға тапсырмалар мен өтініш жасауы мүмкін.
4. Қазақстан Республикасы соттарының шетелдік соттарымен қарым-қатынас жасау
тәртібі Қазақстан Республикасының заңында және халықаралық шарттарында белгіленеді.
424-бап. Шет мемлекеттердің органдары берген
құжаттарды тану
Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жасалған, Қазақстан Республикасының
азаматтары мен ұйымдарына немесе шетелдік азаматтарға қатысты шет мемлекеттердің
заңдары бойынша шет мемлекеттердің құзыретті органдары белгіленген нысанмен берген,
жасаған немесе куәландырған құжаттарды Қазақстан Республикасының соттары, егер
Қазақстан Республикасының заңында немесе халықаралық шартында өзгеше
көзделмесе, консулдық жариялау болған жағдайда қабылдайды.
425-бап. Шетелдік соттар мен төрелік соттардың
шешімдерін тану және орындау
1. Егер Қазақстан Республикасының заңында немесе халықаралық шартында өзара
түсіністік негізінде бұл көзделген болса, шетелдік соттар мен төрелік соттардың
шешімдері Қазақстан Республикасында танылады және орындалады.
2. Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше белгіленбесе,
шетелдік соттар мен төрелік соттардың шешімдерін танудың және орындаудың шарттары
мен тәртібі заңда белгіленеді.
3. Шетелдік соттың немесе төрелік соттың шешімі шешім заңды күшіне енген
кезден бастап үш жыл ішінде мәжбүрлеп орындауға берілуі мүмкін. Дәлелді себептермен
өткізіліп алынған мерзімді осы Кодекстің 128-бабында көзделген тәртіппен Қазақстан
Республикасының соты қалпына келтіруі мүмкін.
425-1-бап. Төрелiктің шешiмiн мәжбүрлеп орындату
1. Егер төреліктің шешiмi онда белгiленген мерзiмде ерiктi түрде орындалмаған
жағдайда, төреліктің шешiмi пайдасына шығарылған төрелікте талқылау тарапы (өндiрiп
алушы) төреліктің шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы арызбен төрелік дауды қараған
жердегi не борышкердің тұрғылықты жеріндегі немесе заңды тұлғаның органы орналасқан
жердегі, егер тұрғылықты жері немесе орналасқан жері белгісіз болса, онда
борышкердің мүлкі орналасқан жердегі сотқа жүгiнуге құқылы.
2. Атқару парағын беру туралы арызға төрелiктiң тиiстi түрде расталған
түпнұсқа шешiмi немесе соның тиiстi түрде расталған көшiрмесi, сондай-ақ төрелiктің
түпнұсқа келiсiмi немесе оның тиiстi түрде расталған көшiрмесi қоса берiледi. Егер
төрелiктің шешiмi немесе келiсiмi шетел тiлiнде жазылса, тарап осы құжаттың
мемлекеттiк тiлдегi немесе орыс тiлiндегi тиiстi түрде расталған аудармасын табыс
етуге тиiс.
3. Атқару парағын беру туралы арыз төрелiктiң шешімiн ерiктi түрде атқаруға
арналған мерзiм аяқталған күннен бастап үш жылдан кешіктiрiлмей берiлуi мүмкiн.
4. Белгiленген мерзiмiн өткiзiп алған не оған қажеттi құжаттар қоса
тiркелмей берiлген атқару парағын беру туралы арызды сот қарамай керi қайтарады,
бұл туралы ұйғарым шығарылады, оған осы Кодексте белгiленген тәртiппен шағым
жасалуы мүмкiн.
5. Егер, сот аталған мерзiмдi өткiзiп алу себептерiн дәлелдi деп тапса,
атқару парағын беру туралы арызды беру мерзiмiн қалпына келтiруге құқылы.
6. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап
он бес күн iшiнде жеке-дара қарайды.
7. Өндiрiп алушының төрелiктiң шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы түскен
арызы, сондай-ақ оның соттың отырысында қаралу орны мен уақыты туралы сот
борышкердi хабардар етедi. Оның арызын қарау орны мен уақыты туралы өндiрiп алушы
да хабардар етiледi. Егер борышкерден сот отырысына келуi мүмкiн болмауының дәлелдi
себептерi көрсетiлiп, арызды қарауды кейiнге қалдыру туралы ұсыныс түспесе,
борышкердiң немесе өндiрiп алушының сот отырысына келмей қалуы арызды қарауға
кедергi болмайды.
8. Сот төрелiктің шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру
туралы арызды қараған кезде төрелiктiң шешiмiн мәнi бойынша қайта қарауға құқылы
емес.
9. Сот арызды қарау нәтижелерi бойынша атқару парағын беру туралы не оны
беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады.
Атқару парағын беру туралы соттың ұйғарымы дереу орындалуға тиiс.
Ескерту. 425-1-баппен толықтырылды - ҚР 2004.12.28 N 24 (қолданысқа енгiзiлу
тәртібін 2 баптан қараңыз) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
425-2-бап. Атқару парағын беру
1. Сот төрелiктiң шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру
туралы ұйғарым шығарған кезде атқару парағы осы Кодекстiң 236-бабының ережелерi
бойынша берiледi.
2. Төрелiктiң шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру
туралы арыз бойынша шығарылған соттың ұйғарымына осы Кодексте сот актiлерiне шағым
жасау үшiн көзделген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.
Ескерту. 425-2-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2004.12.28. N
24 (қолданысқа енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз) Заңымен.
425-3-бап. Атқару парағын беруден бас тарту
Егер, сот:
1) бұл тарап:
сот төрелiк келiсiм тараптарының бiрiн әрекетке қабiлетсiз не әрекетке
қабiлетi шектеулi деп немесе төрелiк келiсiмдi тараптар оны бағындырған заң
бойынша, ал мұндай нұсқау болмаған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасы
бойынша жарамсыз деп тануының;
оған төрешiнiң тағайындалғаны туралы немесе төрелiк iс қарау туралы тиiстi
түрде хабардар етiлмегенiнiң немесе сот дәлелдi деп таныған басқа да себептер
бойынша өз түсiндiрмелерiн бере алмағанының;
төрелiктiң шешiмi төрелiк келiсiмде көзделмеген немесе оның шарттарына тура
келмейтiн дау бойынша шығарылғанының не төрелiк келiсiмнiң шегінен шығатын
мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратындығының, сондай-ақ даудың төрелiк соттың
ведомстволық қарауында еместiгiнiң дәлелдемелерiн сотқа табыс етсе, төрелiктің
шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы
ұйғарым шығарады.
Егер төрелiк келiсiмде қамтылатын мәселелер жөнiндегi төрелiктiң шешiмiн
осындай келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегi шешiмнен бөлiп шығаруға болатын
болса, онда төрелiктің төрелiк келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегi шешiмi
бар сол бөлігінiң ғана күшi жойылуы мүмкiн;
төрелiк құрам немесе төрелiк iс қарау рәсiмi тараптардың келiсiмiне және
төрелiктiң регламентiне сәйкес келмегенiнiң дәлелдемесiн сотқа табыс етсе;
2) сот төрелiктiң шешiмi Қазақстан Республикасының жариялылық тәртiбiне
қайшы келетiнiн немесе төрелiктiң шешiмi шығарылған дау Қазақстан Республикасының
заңнамасы бойынша төрелiк iс қараудың нысанасы бола алмайтынын анықтаса, төрелiктiң
шешiмiн мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беруден бас тарту туралы
ұйғарым шығарады.
Ескерту. 425-3-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2004.12.28. N
24 (қолданысқа енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз) Заңымен.
426-бап. Шетелдік соттардың орындауды талап
етпейтін шешімдерін тану
Шетелдік соттардың өз сипаты бойынша орындауды талап етпейтін мынадай
шешімдері:
1) соты шешім шығарған мемлекет азаматтарының ғана жеке мәртебесін
қозғайтын;
2) егер неке бұзу кезінде ерлі-зайыптылардың ең болмағанда біреуі Қазақстан
Республикасынан тыс жерлерде тұрған болса, Қазақстан Республикасының азаматтары
және шетелдіктер арасындағы некені бұзу немесе жарамсыз деп тану туралы;
3) егер некенің бұзылуы кезінде ерлі-зайыптылардың екеуі де Қазақстан
Республикасынан тыс жерлерде тұрған болса, Қазақстан Республикасының азаматтары
арасындағы некені бұзу немесе жарамсыз деп тану туралы шешімдері Қазақстан
Республикасында танылады.
Ескерту. 426-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
45-1-тарау. Төрелiктiң шешiмдерiне шағым жасау туралы
iстер бойынша iс жүргiзу
Ескерту. 45-1-тараумен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2004.12.28. N
24 (қолданысқа енгiзiлу тәртібін 2 баптан қараңыз) Заңымен.
426-1-бап. Өтінішхат беру
1. Төрелік шешiмiнің күшін жою туралы өтінішхатты төрелікте талқылау
тараптары, іске қатысуға тартылмаған, бiрақ құқықтары мен мiндеттерiне қатысты
төрелік шешiм қабылдаған үшiншi тұлғалар төрелiк шешiмнің көшірмесін алған күннен
бастап үш ай iшiнде бере алады.
2. Төреліктің шешiмiне шағым жасау туралы өтінішхат төрелік дауды қараған
жердегi сотқа беріледі.
3. Егер шешімге шағым жасау үшін осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген
мерзім аяқталса және осы Кодекске сәйкес оны қалпына келтіруге негіздер болмаса,
судья өтінішхатты қайтарады.
Ескерту. 426-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
426-2-бап. Өтінішхатты қарау
1. Сот төреліктің шешiмiне шағым жасау туралы өтінішхатты осы Кодексте
көзделген қағидалар бойынша iс қозғалған кезден бастап он күн iшiнде қарайды.
Судьяның үшінші тұлға шағым берген кезде қосымша дәлелдемелер беру қажет
болған жағдайда, іс бойынша іс жүргізуді отыз күнге дейінгі мерзімге ұзартуға
құқығы бар.
2. Төрелікте талқылау тараптарының біреуінің өтінішхаты бойынша істі сот
талқылауына дайындаған кезде судья дәлелдемелерді талап ету үшін осы Кодексте
көзделген қағидалар бойынша төреліктен не бірінші сатыдағы тиісті соттан іс
материалдарын талап ете алады.
3. Сот төрелікте талқылау тараптарына, сондай-ақ үшінші тұлғалар төреліктің
шешіміне шағым берген жағдайда үшінші тұлғаларға сот отырысының уақыты мен орны
туралы хабарлайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісті түрде хабарланған
аталған тұлғалардың келмей қалуы істі қарауға кедергі болып табылмайды.
4. Сот істі қараған кезде төрелік шешімінің күшін жою үшін Қазақстан
Республикасының заңдарында көзделген негіздердің бар немесе жоқ екендігін
анықтайды.
5. Сот төрелiктiң шешiмiне шағым жасау туралы өтiнiшхатты қарау нәтижелерi
бойынша төрелiк шешiмiнiң күшiн жою не өтiнiшхатты қанағаттандырудан бас тарту
туралы ұйғарым шығара алады. Мүдделi тұлғалар соттың ұйғарымына шағым жасауы
мүмкiн.
Ескерту. 426-2-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 125-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
46-тарау. Шет мемлекеттiң және оның меншiгiнiң юрисдикциялық иммунитетi
Ескерту. Кодекс 46-тараумен толықтырылды - ҚР 2010.02.05 249-IV Заңымен.
427-бап. Шет мемлекеттiң иммунитетi
Шет мемлекет Қазақстан Республикасында, осы Кодексте белгiленген жағдайларды
қоспағанда, соттық иммунитеттi, талап қоюды қамтамасыз етуден иммунитеттi және сот
актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттi қоса алғанда, юрисдикциялық иммунитеттi
пайдаланады.
428-бап. Соттық иммунитет
Осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес шет мемлекет, егер ол соттық иммунитеттен
бас тартуға келiссе не осы Кодекстiң 434-бабына сәйкес шет мемлекетке иммунитет
қолданылмайтын болса, сондай-ақ, егер ол мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге
асырғандағыдан өзге қызметтi жүзеге асырса, оның iшiнде осы Кодекстiң 435-441-
баптарында көрсетiлген жағдайларда соттық иммунитеттi пайдаланбайды.
429-бап. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасы
сотының юрисдикциясына келiсуi
1. Егер шет мемлекет тиiстi мәселеге немесе iске қатысты, атап айтқанда:
1) Қазақстан Республикасының халықаралық шартында;
2) Қазақстан Республикасының халықаралық шарты болып табылмайтын жазбаша
келiсiмде;
3) Қазақстан Республикасының сотында мәлімдеме жасау немесе нақты iс қарау
шеңберiнде жазбаша хабардар ету арқылы Қазақстан Республикасы сотының юрисдикцияны
жүзеге асыруына тiкелей келiсiм бiлдiрсе, ол соттық иммунитеттен бас тартуға
келiскен деп танылады.
2. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi оның талап қоюды
қамтамасыз етуден иммунитет пен сот актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттен бас
тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.
3. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының заңнамасын қолдануға келiсуi
оның соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi ретiнде қарастырылмайды.
430-бап. Шет мемлекеттiң сотта iс қарауға қатысуы
1. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында өзiнiң бастамасымен
қозғалған iстi қарау тарабы болып табылса, немесе Қазақстан Республикасының сотында
iстiң мәнiн қарауға қатысса, немесе iстiң мәнi бойынша қандай да бiр өзге iс-
әрекеттi қолданса, осы мемлекет соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп
танылады. Алайда, егер мемлекет ол осындай iс-әрекет қолданғанға дейiн иммунитет
туралы мәлiмдеуге негiз болатын фактiлер өзiне белгiлi болуы мүмкін болмағанын
сотта дәлелдесе, ол осы фактiлер өзiне белгiлi болғаннан кейiн дереу солардың
негiзiнде иммунитетке сүйене алады.
2. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында iстi қарауға қатысса
немесе иммунитетке сүйену немесе iс қараудың нысанасы болып табылатын мүлiкке
қатысты өз құқығына дәлелдемелер келтiру мақсатында қандай да бiр iс-әрекет
қолданса, соттық иммунитеттен бас тартқаны ретiнде қарастырылмайды.
3. Шет мемлекет өкiлiнiң Қазақстан Республикасының сотына куәлiк айғақтар
беру үшiн келуi осы мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi ретiнде
қарастырылмайды.
4. Егер шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында iстi қарауға
қатыспаса, бұл мән-жай өзiнен-өзi оның соттық иммунитеттен бас тартуға келiскенi
ретiнде түсiндiрiлмеуге тиiс.
431-бап. Қарсы талап қоюға қатысты иммунитеттен бас тарту
1. Қазақстан Республикасының сотына талап қойған шет мемлекет осы мемлекеттiң
алғашқы талап қоюындағы сияқты сол құқықтық қатынастарға немесе фактiлерге
негiзделген кез келген қарсы талапқа қатысты соттық иммунитеттен бас тартуға
келiскен деп танылады.
2. Қазақстан Республикасының сотына қарсы талап қойған шет мемлекет алғашқы
талап қоюына қатысты соттық иммунитеттен бас тартуға келiскен деп танылады.
432-бап. Төрелiк iс қарауға қатысты иммунитеттен бас тарту
Егер шет мемлекет туындаған немесе болашақта туындауы мүмкін дауларды өзiнiң
қатысуымен төрелікте қарауға жазбаша нысанда келiсiм бiлдiрсе, Қазақстан
Республикасы сотының төрелікке қатысты функцияларды жүзеге асыруына қатысты
мәселелер бойынша оның осы дауларға байланысты соттық иммунитеттен бас тартуға
ерiктi түрде келiскенi деп танылады.
433-бап. Иммунитеттен бас тартуға келiсiмдi керi қайтарып
алу
1. Шет мемлекеттiң соттық имунитеттен, талап қоюды қамтамасыз етуден
иммунитет пен сот актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттен бас тартуға келiсуi,
осындай келiсудi керi қайтарып алуға жол беру дауға қатысушы басқа тараппен
келiсiмде тiкелей көзделген жағдайларды қоспағанда, керi қайтарылып алынбайды.
2. Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттен бас тартуға келiсуi сотта iс қараудың
барлық сатыларында қолданылады.
434-бап. Қазақстан Республикасының юрисдикциялық
иммунитетiнiң бұзылуына байланысты даулар
бойынша иммунитеттi қолданбау
Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, шет
мемлекеттiң Қазақстан Республикасы мен оның меншiгiнiң юрисдикциялық иммунитетiн
бұзуына байланысты даулар бойынша осындай шет мемлекет Қазақстан Республикасында
соттық иммунитеттi, сол сияқты талап қоюды қамтамасыз етуден және сот актiсiн
мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттi пайдаланбайды.
435-бап. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты даулар
бойынша иммунитеттi қолданбау
1. Шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының аумағында кәсiпкерлiк қызметтi
жүзеге асыруы кезiнде туындаған даулар бойынша соттық иммунитеттi осы мемлекет
Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
2. Шет мемлекет жасаған немесе мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асырған
кездегiден өзге түрде онымен байланысты болатын кәсiпкерлiк қызметтен тыс
азаматтық-құқықтық мәмiлелерден туындаған даулар бойынша соттық иммунитеттi осы
мемлекет Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
3. Шет мемлекет жасаған немесе ол байланысты болатын мәмiле оның егемендi
билiгiн жүзеге асыруымен байланысты қызмет болып табыла ма деген мәселенi шешу
кезiнде Қазақстан Республикасының соты осындай мәмiленiң сипаты мен мақсатын
назарға алады.
436-бап. Заңды тұлғаларға қатысуға байланысты даулар
бойынша иммунитеттi қолданбау
Шет мемлекет Қазақстан Республикасының аумағында құрылған немесе негiзгi
қызмет орны бар коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғаларға өзiнiң
қатысуына қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында
пайдаланбайды.
437-бап. Мүлiкке құқықтарға қатысты даулар бойынша
иммунитеттi қолданбау
Шет мемлекет:
1) Қазақстан Республикасының аумағындағы жылжымайтын мүлiкке өзiнiң
құқықтарына, сондай-ақ осы мүлiкке байланысты өзiнiң мiндеттемелерiне;
2) мүлiкке осы мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асырумен байланысты емес
негiздер бойынша туындайтын өзiнiң құқықтарына қатысты даулар бойынша соттық
иммунитеттi Қазақстан Республикасында пайдаланбайды.
438-бап. Залалды (зиянды) өтеу туралы даулар бойынша
иммунитеттi қолданбау
Шет мемлекет, егер талап Қазақстан Республикасының аумағында толық немесе
iшiнара орын алған iс-әрекетпен (әрекетсiздiкпен) немесе мән-жайлармен мүлiкке
залал келтiруден туындаса, осы мемлекеттiң өмiрге және (немесе) денсаулыққа
келтiрiлген зиянды және мүлiкке келтiрiлген залалды өтеуi туралы даулар бойынша
Қазақстан Республикасында соттық иммунитеттi пайдаланбайды.
439-бап. Зияткерлiк меншiк құқықтары объектілерiне
қатысты даулар бойынша иммунитеттi қолданбау
1. Шет мемлекет зияткерлiк меншiк объектiлерiне өзiнiң құқықтарын белгiлеуге
және жүзеге асыруға қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан
Республикасында пайдаланбайды.
2. Шет мемлекет зияткерлiк меншiк объектiлерiне басқа адамдардың құқықтарын
осы мемлекеттiң ықтимал бұзуына қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан
Республикасында пайдаланбайды.
440-бап. Еңбек даулары бойынша иммунитеттi қолданбау
1. Шет мемлекет Қазақстан Республикасының аумағында толық немесе iшiнара
орындалған немесе орындалуға тиiс жұмысқа қатысты осы мемлекет пен қызметкердiң
арасында туындаған еңбек даулары бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан
Республикасында пайдаланбайды.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң ережесi:
1) қызметкердiң Қазақстан Республикасында тұрақты тұрғылықты жерi болған
жағдайды қоспағанда, iс қарау қозғалған кезде қызметкер оны жұмысқа қабылдаған
мемлекеттiң азаматы болып табылатын;
2) қызметкер мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асыру жөнiндегi мiндеттердi
орындау үшiн жалданған;
3) еңбек шартын жасасу немесе қайта жаңарту дау нысанасы болып табылатын
жағдайларда қолданылмайды.
441-бап. Теңiз кемелерiн және iшкi суда жүзетiн кемелердi
пайдалануға байланысты даулар бойынша иммунитет
1. Теңiз кемесiнiң немесе iшкi суда жүзетiн кеменiң меншiк иесi болып
табылатын не осы кеменi пайдаланатын шет мемлекет, егер кеме талап қоюға негiз
болған фактiлер туындаған кезде мемлекеттiк коммерциялық емес мақсаттардан гөрi
өзге мақсаттарда пайдаланылса, осы кеменi пайдалануға немесе осы кемемен жүк
тасымалдауға қатысты даулар бойынша соттық иммунитеттi Қазақстан Республикасында
пайдаланбайды.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң ережесi:
1) әскери корабльдерге және әскери-қосалқы кемелерге, сондай-ақ мұндай
корабльдер мен кемелердiң бортында тасымалданатын жүкке;
2) мемлекетке тиесiлi және осы жүк қандай кемемен тасымалданатынына
қарамастан, тек ғана мемлекеттiк коммерциялық емес мақсаттарда пайдаланылатын
немесе пайдаланылуға арналған жүкке қатысты қолданылмайды.
3. Осы баптың қолданылу мақсаты үшiн кеменi пайдалануға қатысты даулар деп,
атап айтқанда:
1) кемелердiң соқтығысуына, порттық және гидротехникалық құрылыстардың
бұзылуына немесе басқа да суда жүзетiн кеме аварияларына;
2) көмек көрсетуге құтқару жұмыстары мен жалпы аварияға;
3) кемеге қатысты жеткiзiлiмдерге, жөндеу және басқа да жұмыстарға, қызметтер
көрсетуге;
4) теңiз ортасының ластануы салдарларына;
5) суға батқан мүлiктi көтеруге қатысты даулар түсiнiледi.
442-бап. Талап қоюды қамтамасыз етуден және сот актiсiн
мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттер
Шет мемлекет:
1) шет мемлекет осы Кодекстiң 429-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген
тәсiлдердiң бiрi арқылы осы бапта көрсетiлген юрисдикциялық иммунитеттiң түрлерiнен
бас тартуға тiкелей келiсiм бiлдiрген;
2) шет мемлекет Қазақстан Республикасының сотында iс қараудың нысанасы болып
табылатын талапты қанағаттандырған жағдайда мүлiктi резервке қойған немесе өзгедей
түрде белгiлеген;
3) шет мемлекеттiң Қазақстан Республикасының аумағындағы мүлкi мемлекеттiң
егемендi билiгiн жүзеге асырудан өзге мақсаттарда пайдаланылатын және (немесе)
пайдалануға арналған жағдайларды қоспағанда, талап қоюды қамтамасыз етуден
иммунитеттi және сот актiсiн мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттi пайдаланады.
443-бап. Егемендi билiктi жүзеге асыру мақсатында
пайдаланылатын мүлiк
Мемлекеттiң егемендi билiгiн жүзеге асырудан өзге мақсаттарда шет мемлекет
пайдаланатын және (немесе) пайдалануына арналған мүлiк ретiнде (осы Кодекстiң 442-
бабының 3) тармақшасы), атап айтқанда, шет мемлекеттiң мынадай мүлкi
қарастырылмайды:
1) шет мемлекеттiң дипломатиялық өкiлдiктерiнiң немесе оның консулдық
мекемелерiнiң, арнайы миссиялардың, халықаралық ұйымдар жанындағы өкiлдiктердiң,
халықаралық ұйымдар органдарындағы не халықаралық конференциялардағы шет мемлекет
делегацияларының функцияларын жүзеге асыруы үшiн пайдаланылатын немесе
пайдаланылуға арналған мүлiк (оның iшiнде банк шотындағы ақша);
2) әскери мүлiк және (немесе) Қазақстан Республикасы таныған бiтiмгершiлiк
операцияларда пайдаланылатын мүлiк;
3) сатуға қойылмаған не сатуға арналмаған мәдени құндылықтар немесе
мұрағаттық құжаттар.
444-бап. Шет мемлекет қатысатын iстер бойынша сот iсiн
жүргізу
Егер осы Кодексте немесе басқа заңдарда өзгеше көзделмесе, шет мемлекет
қатысатын iстердi Қазақстан Республикасының соттары, заңды тұлғаларға, атап
айтқанда шетелдiк заңды тұлғаларға қатысты қолданылатын соттылық туралы ереженi
қоса алғанда, Қазақстан Республикасының сот iсiн жүргізу ережелерi бойынша қарайды.
445-бап. Шет мемлекеттiң соттық иммунитетi туралы мәселенi
шешу тәртiбi
Шет мемлекеттiң соттық иммунитеттi пайдаланатыны немесе пайдаланбайтыны
туралы мәселенi Қазақстан Республикасының соты тараптарды шақыра отырып, сот
отырысында шешедi.
446-бап. Қазақстан Республикасы сотының шет мемлекет
қатысатын даулар бойынша талап қоюды қамтамасыз
ету және сот актiсiн мәжбүрлеп орындату туралы
мәселелердi шешуi
1. Қазақстан Республикасының соты талап қоюды қамтамасыз ету және шет
мемлекетке қатысты шығарылған сот актiсiн мәжбүрлеп орындату туралы мәселелердi шет
мемлекетте тиiсiнше талап қоюды қамтамасыз етуден иммунитеттiң және сот актiсiн
мәжбүрлеп орындатудан иммунитеттiң болуына немесе болмауына қарай шешедi.
2. Шұғыл шаралар қабылдамау сот актiсiн орындауды қиындатуы мүмкін немесе
атап айтқанда, сот актiсiн орындауға жол бермеу мақсатында мүлiктi жою, бүлдiру,
орнын ауыстыру ықтималдығының едәуiр дәрежесiне немесе өзгедей иелiк етуге
байланысты мүмкін етпейтiн жағдайларда, Қазақстан Республикасының соты шет мемлекет
тиiстi иммунитеттi пайдаланады деп пайымдауға өзiнде жеткiлiктi негiздер болмаған
кезде, тараптың өтiнiшi бойынша талап қоюды қамтамасыз ету туралы және сот актiсiн
мәжбүрлеп орындату туралы шешiм қабылдауға құқылы. Мұндай шешiм қабылдау шет
мемлекеттi тиiстi иммунитеттiң болуына сүйене отырып, оған дау айту құқығынан
айырмайды.
3. Шет мемлекеттерге қатысты шығарылған сот актiлерiн мәжбүрлеп орындату
Қазақстан Республикасының атқарушылық iс жүргізу туралы заңнамасының негiзiнде
жүзеге асырылады.
447-бап. Өзара түсiнiстiк принципiн қолдану
1. Шет мемлекетке қойылған талапты Қазақстан Республикасының сотында қарау
кезiнде сот талап қоюшының немесе iске қатысушы басқа тұлғаның өтiнiшi бойынша
өзара түсiнiстiк принципiн қолданады.
2. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты даулар бойынша, сондай-ақ кәсiпкерлiк
қызметтен тыс азаматтық-құқықтық мәмiлелерден туындаған даулар бойынша тиiстi шет
мемлекетте Қазақстан Республикасына берiлетiн юрисдикциялық иммунитеттiң көлемiн
дәлелдеу өзара түсiнiстiк принципiн қолдану туралы өтiнiш бiлдiрген тұлғаға
жүктелуi мүмкін.
3. Егер өзiне қатысты юрисдикциялық иммунитет туралы мәселе туындаған шет
мемлекетте осы Кодекске орай шет мемлекетке берiлетiнге қарағанда Қазақстан
Республикасына юрисдикциялық иммунитет неғұрлым шектелген көлемде берiлетiнi
дәлелденсе, онда Қазақстан Республикасының соты көрсетiлген мәселенi шешу кезiнде
өзара түсiнiстiк негiзiнде Қазақстан Республикасының тиiстi шет мемлекетте
юрисдикциялық иммунитеттi қандай көлемде пайдаланатынын негiзге алуға құқылы.
448-бап. Осы Кодекстi қолдану мәселелерi бойынша
Қазақстан Республикасының сотына жәрдемдесу
1. Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi Қазақстан Республикасы
сотының сұратуы бойынша немесе өз бастамасы бойынша осы Кодекстiң шет мемлекетке
қатысты қолданылуына байланысты, атап айтқанда, өзiне қатысты юрисдикциялық
иммунитет туралы мәселе туындайтын тарап шет мемлекет болып табылады ма,
мемлекеттiң егемендiк билiгiн жүзеге асыру жөнiндегi қызмет орын алды ма, шет
мемлекетте Қазақстан Республикасының юрисдикциялық иммунитетi қандай көлемде
берiледi деген мәселелер бойынша қорытынды бередi.
2. Қазақстан Республикасының соты дау нысанасы болып табылатын мәселелер
бойынша жәрдемдесу және түсiндiру үшiн Қазақстан Республикасындағы және шетелдегi
өзге де органдар мен ұйымдарға белгiленген тәртiппен жүгiнуi немесе сарапшыларды
тартуы мүмкін. Алынған қорытындылар мен түсiндiрмелер iстегi бар дәлелдемелердiң
жиынтығы ескерiлiп, Қазақстан Республикасы сотының бағалауына жатады.
449-бап. Шет мемлекетке iс жүргізу құжаттарын жiберу
және тапсыру
1. Шет мемлекетке оған қатысты Қазақстан Республикасының сотында iс
қозғалғаны туралы хабарламаны және өзге де сот құжаттарын жiберу дипломатиялық
арналар арқылы жүзеге асырылады. Тиiстi мемлекеттiң сыртқы iстерiн жүргiзетiн
атқарушы билiк органының оларды алған күнi осы құжаттардың тапсырылған күнi болып
есептеледi.
2. Қазақстан Республикасы соттарының шет мемлекетке құжаттарды тапсыру туралы
және Қазақстан Республикасының сотында оған қатысты қозғалған iске байланысты өзге
де iс жүргізу әрекеттерiн жасау туралы тапсырмалары Қазақстан Республикасының
нормативтiк құқықтық актiлерiнде және Қазақстан Республикасының құқықтық көмек
көрсетудi регламенттейтiн халықаралық шарттарында көзделген тәртiппен ресiмделедi.
450-бап. Сырттай шешiм шығару
Қазақстан Республикасының сотында iс қарауға қатыспаған шет мемлекетке
қатысты шешiм, егер сот:
1) осы Кодекстiң 449-бабының талаптары сақталғанын;
2) шет мемлекетке оған қатысты iс қозғалғаны туралы құжаттарды тапсыру туралы
тапсырма жiберiлген күннен бастап кемiнде алты ай өткенiн;
3) осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес мемлекет соттық иммунитеттi
пайдаланбайтынын анықтаған жағдайда шығарылуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қосымша
Атқару құжаттары бойынша өндiрiп алуды қолдануға
болмайтын мүлiктердiң тiзбесi
Ескерту. Кодекс қосымшамен толықтырылды - ҚР ҚР 2006.06.22 N 147 Заңымен,
алып тасталды - ҚР 2010.04.02 N 262-IV (2010.10.21 бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат
орталығы" ШЖҚ РМК
Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан
Архивная версия
Кодекс Республики Казахстан от 13 июля 1999 года N 411
ОГЛАВЛЕНИЕ
Сноска. См. Закон РК от 13.07.1999 N 412 "О введении в действие Гражданского
процессуального кодекса Республики Казахстан".
Сноска. По всему тексту слова «соглашение об урегулировании спора в порядке
медиации», «соглашением об урегулировании спора в порядке медиации», «соглашения об
урегулировании спора в порядке медиации», «соглашении об урегулировании спора в
порядке медиации», «соглашения сторон об урегулировании спора в порядке медиации»,
«соглашение сторон об урегулировании спора в порядке медиации» заменены
соответственно словами «соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации», «соглашением об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации»,
«соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации», «соглашении об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации», «соглашения сторон об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации», «соглашение сторон об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации» Конституционным Законом РК от
03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Раздел 1. Общие положения
Глава 1. Гражданское процессуальное законодательство
Республики Казахстан
Статья 1. Отношения, регулируемые гражданским
процессуальным законодательством
Гражданское процессуальное законодательство Республики Казахстан регулирует
общественные отношения, возникающие при отправлении судами правосудия при
рассмотрении и разрешении исковых и иных дел, отнесенных к их компетенции настоящим
Кодексом и другими законами.
Статья 2. Законодательство о гражданском
судопроизводстве Республики Казахстан
1. Порядок судопроизводства по гражданским делам на территории Республики
Казахстан определяется конституционными законами, Гражданским процессуальным
кодексом Республики Казахстан, основанном на Конституции Республики Казахстан и
общепризнанных принципах и нормах международного права. Положения иных законов,
регулирующих порядок гражданского судопроизводства, подлежат включению в настоящий
Кодекс.
2. Международные договорные и иные обязательства Республики Казахстан, а
также нормативные постановления Конституционного Совета и Верховного Суда
Республики Казахстан являются составной частью гражданского процессуального права.
3. Законодательство о гражданском судопроизводстве устанавливает порядок
рассмотрения дел по спорам, возникающим
из гражданских, семейных, трудовых, жилищных, административных, финансовых, хозяйст
венных, земельных правоотношений, отношений по
использованию природных ресурсов и охране окружающей среды и других
правоотношений, а также дел особого производства.
4. Если в ходе производства по гражданскому делу возникает необходимость
рассмотрения вопроса, который должен быть решен в соответствии с административным
правом, он решается в порядке гражданского судопроизводства в соответствии с
положениями статьи 26 настоящего Кодекса.
Статья 3. Применение в гражданском судопроизводстве
правовых норм, имеющих преимущественную силу
1. Конституция Республики Казахстан имеет высшую юридическую силу и прямое
действие на всей территории республики. В случае противоречия между нормами
настоящего Кодекса и Конституции Республики Казахстан действуют положения
Конституции.
2. В случае противоречия между нормами настоящего Кодекса и конституционным
законом Республики Казахстан действуют положения конституционного закона. В случае
противоречия между нормами настоящего Кодекса и иными законами действуют положения
настоящего Кодекса.
3. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют
приоритет перед настоящим Кодексом и применяются непосредственно, кроме случаев,
когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание
закона.
Статья 4. Действие гражданского процессуального
закона во времени
1. Гражданское судопроизводство осуществляется в соответствии с гражданским
процессуальным законом, вступившим в силу к моменту выполнения процессуального
действия, принятия процессуального решения.
2. Гражданский процессуальный закон, возлагающий новые обязанности,
отменяющий или умаляющий принадлежащие участникам процесса права, ограничивающий их
использование дополнительными условиями, обратной силы не имеет.
3. Допустимость доказательств определяется в соответствии с законом,
действовавшим в момент их получения.
Глава 2. Задачи и принципы гражданского судопроизводства
Статья 5. Задачи гражданского судопроизводства
Задачами гражданского судопроизводства являются защита нарушенных или
оспариваемых прав, свобод и охраняемых законом интересов граждан, государства и
организаций, укрепление законности и правопорядка, предупреждение правонарушений.
Статья 6. Законность
1. Суд при разрешении дел в порядке гражданского судопроизводства обязан
точно соблюдать требования Конституции Республики Казахстан, настоящего Кодекса,
других нормативных правовых актов.
2. Суды не вправе применять законы и иные нормативные правовые акты,
ущемляющие закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина. Если
суд усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий применению,
ущемляет закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина, он обязан
приостановить производство по делу и обратиться в Конституционный Совет Республики
Казахстан с представлением о признании этого акта неконституционным. По получении
судом итогового решения Конституционного Совета производство по делу
возобновляется.
3. Нарушение закона судом при разрешении дел недопустимо и влечет за собой
отмену незаконных судебных актов. Судья, виновный в нарушении закона, несет
установленную законом ответственность.
4. Суд, установив при разрешении дела несоответствие акта государственного
или иного органа закону или издание его с превышением полномочий, применяет
правовые акты, имеющие большую юридическую силу.
5. В случае отсутствия норм права, регулирующих спорное правоотношение, суд
применяет нормы права, регулирующие сходные отношения, а при отсутствии таких норм
разрешает спор, исходя из общих начал и смысла законодательства.
6. Если законодательными актами или соглашением сторон спора
предусматривается разрешение соответствующих вопросов судом, суд обязан разрешать
эти вопросы, исходя из критерия справедливости и разумности.
Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2012 № 32-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 7. Осуществление правосудия только судом
1. Правосудие по гражданским делам осуществляется только судом по правилам,
установленным гражданским процессуальным законодательством. Присвоение властных
полномочий суда кем бы то ни было влечет ответственность, предусмотренную законом.
2. Решения чрезвычайных, а также иных незаконно учрежденных судов
юридической силы не имеют и исполнению не подлежат.
3. Решения суда, осуществлявшего гражданское судопроизводство по
неподсудному ему делу, превысившего свои полномочия или иным образом существенно
нарушившего предусмотренные настоящим Кодексом принципы гражданского
судопроизводства, незаконны и подлежат отмене.
4. Решения суда по гражданскому делу могут быть проверены и пересмотрены
только соответствующими судами в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
Статья 8. Судебная защита прав, свобод и законных
интересов лица
1. Каждый вправе в порядке, установленном настоящим Кодексом, обратиться в
суд за защитой нарушенных или оспариваемых конституционных прав, свобод или
охраняемых законом интересов. Государственные органы, юридические лица или граждане
имеют право обратиться в суд с заявлением о защите прав и охраняемых законом
интересов других лиц или неопределенного круга лиц в случаях, предусмотренных
законом.
2. Прокурор вправе обратиться в суд с иском (заявлением) в целях
осуществления возложенных на него обязанностей и для защиты прав граждан,
юридических лиц, общественных и государственных интересов.
3. Никому не может быть без его согласия изменена подсудность,
предусмотренная для него законом. Вышестоящий суд не вправе изъять дело из
производства нижестоящего суда и принять его к своему производству без согласия
сторон.
4. Отказ от права на обращение в суд недействителен, если он противоречит
закону или нарушает чьи-либо права и охраняемые законом интересы.
Статья 9. Уважение чести и достоинства личности
1. При производстве по гражданскому делу запрещаются решения и действия,
унижающие честь или умаляющие достоинство лица, участвующего в гражданском
процессе.
2. Моральный вред, причиненный лицу в ходе гражданского судопроизводства
незаконными действиями государственных органов и должностных лиц, подлежит
возмещению в установленном законом порядке.
Статья 10. Неприкосновенность частной жизни. Тайна
переписки, телефонных переговоров,
почтовых, телеграфных и иных сообщений
Частная жизнь граждан, личная и семейная тайна находятся под охраной закона.
Каждый имеет право на тайну личных вкладов и сбережений, переписки, телефонных
переговоров, почтовых, телеграфных и иных сообщений. Ограничения этих прав в ходе
гражданского процесса допускаются только в случаях и в порядке, прямо установленных
законом.
Статья 11. Неприкосновенность собственности
1. Собственность гарантируется законом. Никто не может быть лишен своего
имущества, иначе как по решению суда.
2. Наложение ареста на вклады лиц в банке и другое имущество, а также его
изъятие в ходе гражданского судопроизводства может производиться в случаях и в
порядке, предусмотренных настоящим Кодексом.
Статья 12. Независимость судей
1. Судья при отправлении правосудия независим и подчиняется
только Конституции Республики Казахстан и закону.
2. Судьи и суды разрешают гражданские дела в условиях, исключающих
постороннее воздействие на них. Какое-либо вмешательство в деятельность суда по
отправлению правосудия недопустимо и влечет ответственность по закону. По
конкретным делам судьи не подотчетны.
3. Гарантии независимости судьи установлены Конституцией Республики Казахстан
и законом.
Статья 13. Равенство всех перед законом и судом
1. Правосудие по гражданским делам осуществляется на началах равенства перед
законом и судом.
2. В ходе гражданского судопроизводства никому из:
граждан не может быть отдано предпочтение и никто из них не может
подвергаться дискриминации по мотивам их происхождения, социального, должностного и
имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии,
убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам;
юридических лиц не может быть отдано предпочтение и ни одно из них не может
подвергаться дискриминации по мотивам места их нахождения, организационно-правовой
формы, подчиненности, формы собственности и других обстоятельств.
3. Условия гражданского судопроизводства в отношении лиц, обладающих
иммунитетом от гражданско-правовой ответственности, определяются Конституцией
Республики Казахстан, настоящим Кодексом, законами и международными договорами,
ратифицированными Республикой Казахстан.
Статья 14. Язык судопроизводства
1. Судопроизводство по гражданским делам ведется на государственном языке, а
при необходимости в судопроизводстве наравне с государственным употребляется
русский или другие языки.
2. Язык судопроизводства устанавливается определением суда в зависимости от
языка, на котором подано в суд исковое заявление (заявление). Производство по
одному и тому же гражданскому делу осуществляется на установленном первоначально
языке судопроизводства.
3. Участвующим в деле лицам, не владеющим или недостаточно владеющим языком,
на котором ведется производство по делу, разъясняется и обеспечивается право делать
заявления, давать объяснения и показания, заявлять ходатайства, приносить жалобы,
знакомиться с материалами дела, выступать в суде на родном языке или другом языке,
которым они владеют; бесплатно пользоваться услугами переводчика в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
4. Участвующим в гражданском судопроизводстве лицам судом бесплатно
обеспечивается перевод на язык судопроизводства необходимых им в силу закона
материалов дела, изложенных на другом языке. Участвующим в судебном процессе лицам
безвозмездно обеспечивается перевод на язык судопроизводства той части
судоговорения, которая происходит на другом языке.
5. Судебные документы вручаются лицам, участвующим в деле, в переводе на их
родной язык или другой язык, которым они владеют.
Статья 15. Состязательность и равноправие сторон
1. Гражданское судопроизводство осуществляется на основе состязательности и
равноправия сторон. Стороны пользуются равными процессуальными правами и несут
равные процессуальные обязанности.
2. Стороны избирают в ходе гражданского судопроизводства свою позицию,
способы и средства ее отстаивания самостоятельно и независимо от суда, других
органов и лиц. Суд полностью освобожден от сбора доказательств по собственной
инициативе в целях установления фактических обстоятельств дела, однако по
мотивированному ходатайству стороны оказывает ей содействие в получении необходимых
материалов в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
3. Рассматривающий дело суд, сохраняя объективность и беспристрастность,
создает необходимые условия для реализации прав сторон на полное и объективное
исследование обстоятельств дела, разъясняет лицам, участвующим в деле, их права и
обязанности, предупреждает о последствиях совершения или несовершения
процессуальных действий и в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, оказывает
им содействие в осуществлении их прав. Суд основывает процессуальное решение лишь
на тех доказательствах, участие в исследовании которых на равных основаниях было
обеспечено каждой из сторон.
4. Суд проявляет равное и уважительное отношение к сторонам.
Статья 16. Оценка доказательств по внутреннему
убеждению
1. Судья оценивает доказательства по своему внутреннему убеждению,
основанному на беспристрастном, всестороннем и полном рассмотрении имеющихся в деле
доказательств в их совокупности, руководствуясь при этом законом и совестью.
2. Никакие доказательства не имеют для суда заранее установленной силы.
Статья 17. Освобождение от обязанности давать
свидетельские показания
1. Никто не обязан давать показания против себя самого, супруга (супруги) и
своих близких родственников, круг которых определен законом.
2. Священнослужители не обязаны свидетельствовать против доверившихся им на
исповеди.
3. В случаях, предусмотренных частями первой и второй настоящей статьи,
указанные лица вправе отказаться от дачи показаний и не могут быть подвергнуты за
это какой бы то ни было ответственности.
Статья 18. Обеспечение прав на квалифицированную
юридическую помощь
1. Каждый имеет право на получение в ходе гражданского процесса
квалифицированной юридической помощи в соответствии с положениями настоящего
Кодекса.
2. В случаях, предусмотренных законом, юридическая помощь оказывается
бесплатно.
Статья 19. Гласность судебного разбирательства
1. Разбирательство дел во всех судах и во всех судебных инстанциях
происходит открыто.
2. В закрытом судебном заседании осуществляется в соответствии с законом
разбирательство дел, включая объявление решений, содержащих сведения, являющиеся
государственными секретами, а также при удовлетворении судом ходатайства
участвующего в деле лица, ссылающегося на необходимость обеспечения тайны
усыновления, сохранения личной, семейной, коммерческой или иной охраняемой законом
тайны, сведений об интимных сторонах жизни граждан либо на иные обстоятельства,
препятствующие открытому разбирательству, а также в случае, предусмотренном частью
шестой статьи 179 настоящего Кодекса.
3. Личная переписка и личные телеграфные сообщения граждан могут быть
оглашены в открытом судебном заседании только с согласия лиц, между которыми
происходили эти переписка и телеграфные сообщения. В противном случае личная
переписка и личные телеграфные сообщения этих лиц оглашаются и исследуются в
закрытом судебном заседании. Указанные правила применяются и при исследовании фото-
и кинодокументов, звуко- и видеозаписей, а также сообщений, полученных при помощи
иных технических средств, содержащих сведения личного характера.
4. При разбирательстве дела в закрытом судебном заседании присутствуют лица,
участвующие в деле, их представители, а в необходимых случаях также свидетели,
эксперты, специалисты, переводчики.
5. О разбирательстве дела в закрытом судебном заседании суд выносит
мотивированное определение.
6. В зал судебного заседания не допускаются граждане моложе шестнадцати лет,
если они не являются лицами, участвующими в деле, или свидетелями.
7. Разбирательство дела в закрытом судебном заседании ведется с соблюдением
всех правил гражданского судопроизводства.
8. Лица, участвующие в деле, и граждане, присутствующие в открытом судебном
заседании, имеют право фиксировать письменно или с использованием аудиозаписи ход
судебного разбирательства с занимаемых ими в зале мест. Кино- и фотосъемка,
видеозапись, прямая радио- и телетрансляция в ходе судебного
разбирательства допускаются по разрешению суда с учетом мнения лиц, участвующих в
деле. Эти действия не должны мешать нормальному ходу судебного заседания и могут
быть ограничены судом во времени.
Статья 20. Обеспечение безопасности в ходе судебного
разбирательства
Судебное разбирательство дела происходит в условиях, обеспечивающих
нормальную работу суда и безопасность участников процесса. В целях обеспечения
безопасности судьи и присутствующих в зале судебного заседания граждан
председательствующий может распорядиться о проведении проверки лиц, желающих
присутствовать при разбирательстве дела, включая проверку документов,
удостоверяющих их личность, личный досмотр и досмотр проносимых ими вещей.
Статья 21. Обязательность судебных актов
1. Суд принимает судебные акты по гражданским делам в форме решений,
определений, постановлений и приказов.
2. Вступившие в законную силу судебные решения, определения, постановления и
приказы, а также законные распоряжения, требования, поручения, вызовы и другие
обращения судов и судей обязательны для всех без исключения государственных
органов, органов местного самоуправления, общественных объединений, других
юридических лиц, должностных лиц и граждан и подлежат неукоснительному исполнению
на всей территории Республики Казахстан. P09006S
Судебные акты, основанные на законе или ином нормативном правовом акте,
который признан Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным,
исполнению не подлежат.
3. Обязательность судебного акта не лишает заинтересованных лиц, не
участвовавших в деле, возможности обратиться в суд за защитой нарушенных или
оспариваемых прав, свобод и охраняемых законом интересов.
4. Неисполнение судебных актов, а равно иное проявление неуважения к суду
влекут предусмотренную законом ответственность.
Сноска. Статья 21 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2012 № 32-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 22. Свобода обжалования процессуальных
действий и решений
1. Действия и решения суда могут быть обжалованы в порядке, установленном
настоящим Кодексом.
2. Лица, участвующие в деле, имеют право на пересмотр решения вышестоящим
судом в порядке, установленном настоящим Кодексом.
Статья 23. Значение принципов гражданского
судопроизводства
Нарушение принципов гражданского судопроизводства в зависимости от его
характера и существенности влечет отмену вынесенных судебных актов.
Глава 3. Подведомственность и подсудность Статья 24. Подведомственность гражданских дел судам
1. Суды в порядке гражданского судопроизводства рассматривают дела о защите
нарушенных или оспариваемых прав, свобод и охраняемых законом интересов, если в
соответствии с настоящим Кодексом и другими законами их защита не осуществляется в
ином судебном порядке.
2. Суды рассматривают дела по спорам, вытекающим из гражданских (включая
корпоративные споры), семейных, трудовых, жилищных, административных, финансовых,
хозяйственных, земельных правоотношений, отношений по использованию природных
ресурсов и охране окружающей среды и других правоотношений, в том числе отношений,
основанных на властном подчинении одной стороны другой.
К корпоративным спорам относятся споры, стороной которых являются
коммерческая организация, ассоциация (союз) коммерческих организаций, ассоциация
(союз) коммерческих организаций и (или) индивидуальных предпринимателей,
некоммерческая организация, имеющая статус саморегулируемой организации в
соответствии с законами Республики Казахстан, и (или) его акционеры (участники,
члены) (далее - корпоративные споры):
1) связанные с созданием, реорганизацией и ликвидацией юридического лица;
2) связанные с принадлежностью акций акционерных обществ, долей участия в
уставном капитале хозяйственных товариществ, паев членов кооперативов,
установлением их обременений и реализацией вытекающих из них прав, за исключением
споров, возникающих в связи с разделом наследственного имущества или разделом
общего имущества супругов, включающего в себя акции акционерного общества, доли
участия в уставном капитале хозяйственных товариществ, паи членов кооперативов;
3) по требованиям учредителей, акционеров, участников, членов юридического
лица (далее - участники юридического лица) о возмещении убытков, причиненных
юридическому лицу, признании недействительными сделок, совершенных юридическим
лицом, и (или) применении последствий недействительности таких сделок;
4) связанные с назначением или избранием, прекращением, приостановлением
полномочий и ответственностью лиц, входящих или входивших в состав органов
управления юридического лица, а также споры, возникающие из гражданских
правоотношений между такими лицами и юридическим лицом в связи с осуществлением,
прекращением, приостановлением их полномочий;
5) связанные с эмиссией ценных бумаг;
6) возникающие в связи с ведением системы реестров держателей ценных бумаг, с
учетом прав на акции и иные ценные бумаги, а также споры, связанные с размещением и
(или) обращением ценных бумаг;
7) связанные с признанием недействительной государственной регистрации
выпуска акций;
8) о созыве общего собрания участников юридического лица;
9) об оспаривании решений, действий (бездействия) органов управления
юридического лица.
3. Акт, принятый государственным органом или его должностным лицом, может
быть оспорен в суде.
4. Суды рассматривают дела особого искового производства, перечисленные
в главах 25 - 29 настоящего Кодекса.
5. Суды рассматривают дела особого производства, перечисленные в статье 289
настоящего Кодекса.
6. Суды рассматривают также дела с участием иностранцев, лиц без гражданства,
иностранных организаций, иностранных юридических лиц, организаций с иностранным
участием, а также международных организаций, если иное не предусмотрено
международным договором, законодательством Республики Казахстан или соглашением
сторон.
7. Судам подведомственны и другие дела, отнесенные законом к их компетенции.
Сноска. Статья 24 в редакции Закона РК от 11.01.2011 № 385-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится
в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 25. Передача споров на разрешение арбитража или третейского суда
Подведомственный суду спор, возникший из гражданско-правовых отношений, по
соглашению сторон может быть передан на рассмотрение арбитража или третейского
суда, когда это не запрещено законодательными актами Республики Казахстан, и в
соответствии с подпунктом 4) статьи 170 и статьей 192 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 25 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 26. Приоритет судебной подведомственности
1. При объединении нескольких связанных между собой требований, из которых
одни подведомственны суду, а другие - несудебным органам, все требования подлежат
рассмотрению в суде.
2. При наличии сомнения или коллизии действующих законодательных актов
относительно подведомственности конкретного спора он рассматривается судом.
Статья 27. Гражданские дела, подсудные районному
(городскому) суду и приравненным к
ним судам
Гражданские дела рассматриваются и разрешаются районными (городскими) и
приравненными к ним судами, за исключением дел, предусмотренных пунктом 8 статьи 59
и пунктом 3 статьи 66 Конституционного закона Республики Казахстан "О выборах в
Республике Казахстан", а также пунктом 5 статьи 13 Конституционного закона
Республики Казахстан "О республиканском референдуме".
Сноска. Статья 27 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 28. Гражданские дела, подсудные областным и
приравненным к ним судам
Сноска. Статья 28 исключена Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 29. Гражданские дела, подсудные Верховному
Суду Республики Казахстан
Сноска. Статья 29 исключена Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 30. Подсудность гражданских дел
специализированным судам
1. Специализированные межрайонные экономические суды рассматривают
гражданские дела по имущественным и неимущественным спорам, сторонами в которых
являются граждане, осуществляющие предпринимательскую деятельность без образования
юридического лица, юридические лица, а также по корпоративным спорам.
1-1. Специализированные районные и приравненные к ним административные суды
рассматривают дела об оспаривании постановлений органов (должностных лиц),
уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях.
1-2. Военные суды рассматривают гражданские дела об обжаловании
военнослужащими Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, гражданами,
проходящими военные сборы, действий (бездействия) должностных лиц и органов
военного управления. Военные суды вправе рассматривать и другие гражданские дела,
если одной из сторон являются военнослужащий, органы военного управления, воинская
часть.
1-3. Специализированные межрайонные суды по делам несовершеннолетних
рассматривают гражданские дела по спорам об определении места жительства ребенка; о
лишении (ограничении) и восстановлении родительских прав; об усыновлении
(удочерении) ребенка; о направлении несовершеннолетних в специальные организации
образования или организации с особым режимом содержания; по спорам, возникающим из
опеки и попечительства (патроната) над несовершеннолетними в соответствии с брачно-
семейным законодательством Республики Казахстан.
1-4. Специализированный финансовый суд рассматривает гражданские дела по
имущественным или неимущественным спорам участника регионального финансового
центра, а также гражданские дела о реструктуризации финансовых организаций и
организаций, входящих в банковский конгломерат в качестве родительской организации
и не являющихся финансовыми организациями, в случаях, предусмотренных законами
Республики Казахстан.
2. Подсудность гражданских дел другим специализированным судам определяется
настоящим Кодексом.
Примечание. Если на территории соответствующей административно-
территориальной единицы не образован специализированный межрайонный суд по делам
несовершеннолетних, отнесенные к его подсудности дела вправе рассматривать районный
(городской) суд.
Сноска. Статья 30 в редакции Закона РК от 11.07.2001 N 238; с изменениями,
внесенными законами РК от 02.07.2003 N 451; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в
действие см. ст. 2); от 05.06.2006 N 146 (порядок введения в действие см. ст.); от
05.07.2008 N 58-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 05.07.2008 N 64-IV
(порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в
действие с 01.01.2010); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие с 01.01.2010); от 05.07.2012 № 30-
V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 31. Предъявление иска по месту нахождения
ответчика
Иск предъявляется в суде по месту жительства ответчика. Иск к юридическому
лицу предъявляется по месту нахождения органа юридического лица.
Статья 32. Подсудность по выбору истца
1. Иск к ответчику, место жительства которого неизвестно либо не имеющему
места жительства в Республике Казахстан, может быть предъявлен по месту нахождения
его имущества или по последнему известному месту его жительства.
2. Иск к юридическому лицу может быть предъявлен также по месту нахождения
его имущества.
3. Иск, вытекающий из деятельности филиала или представительства
юридического лица, может быть предъявлен также по месту нахождения филиала или
представительства.
4. Иски о взыскании алиментов и об установлении отцовства могут быть
предъявлены истцом также по его месту жительства.
5. Иски о возмещении вреда, причиненного увечьем или иным повреждением
здоровья, а также смертью кормильца, могут предъявляться истцом также по месту его
жительства или причинения вреда.
6. Иски, вытекающие из договоров, в которых указано место исполнения, могут
быть предъявлены также по месту исполнения договора.
7. Иски о расторжении брака могут предъявляться по месту жительства истца
также в случае, когда при нем находятся несовершеннолетние дети или когда по
состоянию здоровья выезд истца к месту жительства ответчика представляется для него
затруднительным.
8. Иски о взыскании заработной платы, пенсий и пособий, а также иски о
восстановлении трудовых, пенсионных и жилищных прав, связанные с возмещением
убытков, причиненных гражданину незаконным осуждением, незаконным привлечением к
уголовной ответственности, незаконным применением меры пресечения либо незаконным
наложением административного взыскания в виде административного ареста, могут
предъявляться по месту жительства истца. Иски об оспаривании постановлений о
наложении административных взысканий могут предъявляться также по месту жительства
истца.
9. Иски о защите прав потребителей могут быть предъявлены по месту
жительства истца либо по месту заключения или исполнения договора.
10. Иски о возмещении убытков, причиненных столкновением судов, а также о
взыскании вознаграждения за оказание помощи и спасание на море могут предъявляться
также по месту нахождения ответчика или порта приписки судна.
11. Выбор между несколькими судами, которым, согласно настоящей статье,
подсудно дело, принадлежит истцу, за исключением подсудности, установленной статьей
33 настоящего Кодекса.
Статья 33. Исключительная подсудность
1. Иски о правах на земельные участки, здания, помещения, сооружения, другие
объекты, прочно связанные с землей (недвижимое имущество), об освобождении
имущества от ареста, предъявляются по месту нахождения этих объектов или
арестованного имущества.
2. Иски кредиторов наследодателя, предъявляемые до принятия наследства
наследниками, подсудны суду по месту нахождения наследственного имущества или
основной его части.
3. Иски к перевозчикам, вытекающие из договоров перевозки грузов, пассажиров
или багажа, предъявляются по месту нахождения постоянно действующего органа
транспортной организации.
4. Иски о возмещении убытков, причиненных нарушением иностранным государством
юрисдикционного иммунитета Республики Казахстан и ее собственности, предъявляются
по месту нахождения истца, если иное не предусмотрено международным договором
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.02.2010 № 249-
IV.
Статья 34. Договорная подсудность
Стороны могут по соглашению между собой изменить территориальную подсудность
для данного дела. Подсудность, установленная статьей 33 настоящего Кодекса, не
может быть изменена соглашением сторон.
Статья 35. Подсудность нескольких связанных между
собой дел
1. Иск к нескольким ответчикам, проживающим или находящимся в разных местах,
предъявляется по месту жительства или нахождения одного из ответчиков по выбору
истца.
Объединенные в одном заявлении требования, подсудные разным судам,
рассматриваются вышестоящим судом, к подсудности которого относится одно из
заявленных требований, если при этом в соответствии со статьей 171 настоящего
Кодекса судьей вышестоящего суда не будет вынесено определение о разъединении этих
требований.
2. Иск третьего лица, заявляющего самостоятельное требование, и встречный
иск, независимо от его подсудности, предъявляются в суде по месту рассмотрения
первоначального иска.
3. Иск, вытекающий из уголовного дела, если он не был заявлен или не был
разрешен в качестве гражданского иска при производстве уголовного дела,
предъявляется для рассмотрения в порядке гражданского судопроизводства по правилам
о подсудности, установленным настоящим Кодексом.
Сноска. В статью 35 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 36. Передача дела из производства одного
суда в другой
1. Дело, принятое судом к производству с соблюдением правил подсудности,
должно быть разрешено им по существу, хотя бы в дальнейшем оно стало подсудным
другому суду.
2. Суд передает дело на рассмотрение другого суда, если:
1) ответчик, место жительства которого не было ранее известно, заявит
ходатайство о передаче дела в суд по его месту жительства;
2) после отвода одного или нескольких судей, а также по другим заслуживающим
внимания обстоятельствам замена судей или рассмотрение дела в данном суде
становится невозможным;
3) при рассмотрении дела в данном суде выявилось, что оно было принято к
производству с нарушением правил подсудности;
4) предъявлен иск к суду.
3. Заявления сторон о неподсудности дела данному суду разрешаются этим
судом. По вопросу о передаче дела в другой суд выносится определение. В случаях,
предусмотренных подпунктами 2) и 4) части второй настоящей статьи, передача дела
осуществляется определением судьи вышестоящего суда. Определение суда об оставлении
без удовлетворения заявления стороны (сторон) о неподсудности дела может быть
обжаловано в вышестоящий суд, решение которого является окончательным и
обжалованию, опротестованию не подлежит. Передача дела из одного суда в другой
производится по истечении срока на обжалование этого определения, а в случае подачи
жалобы - после вынесения определения об оставлении жалобы без удовлетворения.
4. Споры о подсудности между судами разрешаются вышестоящим судом, решение
которого является окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит.
Глава 4. Состав суда, отводы
Статья 37. Состав суда
1. Гражданские дела в судах первой, апелляционной инстанций рассматриваются
судьей единолично, который действует от имени суда.
2. Гражданские дела, предусмотренные пунктом 8 статьи 59 и пунктом 3 статьи
66 Конституционного закона Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан",
а также пунктом 5 статьи 13 Конституционного закона Республики Казахстан "О
республиканском референдуме", рассматриваются судьей единолично, который действует
от имени суда.
3. Рассмотрение дел в суде кассационной или надзорной инстанции
осуществляется коллегиальным составом суда. При коллегиальном рассмотрении дела в
состав суда должно входить нечетное (не менее трех) число судей, один из которых
является председательствующим, обязанность которого выполняет соответственно
председатель областного суда или председатель соответствующей коллегии Верховного
Суда Республики Казахстан либо по их поручению один из судей.
Сноска. Статья 37 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 38. Порядок разрешения вопросов коллегиальным
составом суда
1. Все судьи при рассмотрении и разрешении дел коллегиальным составом суда
пользуются равными правами. Все вопросы, возникающие при рассмотрении и разрешении
дела коллегиальным составом суда, решаются судьями по большинству голосов. При
решении каждого вопроса никто из судей не вправе воздержаться от голосования.
2. Председательствующий вносит предложения, высказывает свои суждения и
голосует последним.
3. Судья, не согласный с решением большинства, обязан подписать это решение
и может изложить в письменном виде свое особое мнение, которое вручается
председательствующему и приобщается им к делу в запечатанном конверте. С особым
мнением вправе ознакомиться суд надзорной инстанции при рассмотрении данного дела.
О наличии особого мнения судьи лица, участвующие в деле, не извещаются, особое
мнение в зале судебного заседания не оглашается.
Сноска. Статья 38 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 39. Недопустимость повторного участия судьи в
рассмотрении дела
1. Судья, принимавший участие в рассмотрении гражданского дела в суде первой
инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела в судах апелляционной,
кассационной или надзорной инстанций, а равно участвовать в новом рассмотрении дела
в судах первой, апелляционной инстанции в случае отмены решения, принятого с его
участием.
2. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде апелляционной
инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела в судах первой,
кассационной или надзорной инстанций, а равно участвовать в новом рассмотрении дела
в суде апелляционной инстанции в случае отмены судебного акта, принятого с его
участием.
3. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде кассационной
инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела в судах первой,
апелляционной или надзорной инстанций.
4. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде кассационной или
надзорной инстанции, не может повторно участвовать в рассмотрении этого дела в
названных инстанциях в случае отмены постановления, принятого с его участием.
5. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде надзорной инстанции,
не может участвовать при новом рассмотрении этого дела в судах апелляционной или
кассационной инстанции.
Сноска. Статья 39 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 40. Основания для отвода судьи
1. Судья не может участвовать в рассмотрении дела и подлежит отводу, если он:
1) при предыдущем рассмотрении данного дела участвовал в качестве свидетеля,
эксперта, специалиста, переводчика, представителя, секретаря судебного заседания,
судебного исполнителя, судебного пристава;
2) является родственником кого-либо из лиц, участвующих в деле, или их
представителей;
3) лично, прямо или косвенно заинтересован в исходе дела либо если имеются
иные обстоятельства, вызывающие обоснованные сомнения в его беспристрастности.
2. В состав суда, рассматривающего дело, не могут входить лица, состоящие в
родстве между собой.
Сноска. В статью 40 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 41. Основания для отвода прокурора, эксперта,
специалиста, переводчика, секретаря
судебного заседания
Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
1. Основания для отвода, указанные в части первой статьи 40 настоящего
Кодекса, распространяются также на прокурора, эксперта, специалиста, переводчика,
секретаря судебного заседания.
2. Эксперт или специалист либо переводчик, кроме того, не может участвовать
в рассмотрении дела, если:
1) он находится или находился в служебной или иной зависимости от лиц,
участвующих в деле, или их представителей;
2) он производил ревизию, материалы которой послужили основанием для
обращения в суд либо используются при рассмотрении данного гражданского дела;
3) обнаружилась их некомпетентность.
3. Участие прокурора, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания
при предыдущем рассмотрении данного дела в качестве соответственно прокурора,
специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания не является основанием для
их отвода. Предыдущее участие лица в деле в качестве эксперта не является
обстоятельством, исключающим поручение ему производство экспертизы по делу, кроме
случаев, когда она назначается повторно после проведенной с его участием
экспертизы.
Сноска. Статья 41 с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2006 N 151;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 20.01.2010 № 241-IV.
Статья 42. Заявления об отводах (самоотводах)
и порядок их разрешения
1. При наличии обстоятельств, указанных в статьях 40, 41 настоящего Кодекса,
судья, прокурор, эксперт, специалист, переводчик, секретарь судебного заседания
обязаны заявить самоотвод. По тем же основаниям отвод может быть заявлен лицами,
участвующими в деле.
2. Самоотвод и отвод должны быть мотивированы и заявлены до начала
рассмотрения дела по существу. В ходе рассмотрения дела заявление о самоотводе
(отводе) допускается лишь в случае, когда основание самоотвода (отвода) стало
известно суду или лицу, заявляющему самоотвод (отвод), после начала рассмотрения
дела.
3. Отвод (самоотвод), заявленный судье, рассматривающему дело единолично,
рассматривается председателем данного суда или другим судьей этого суда, а в случае
их отсутствия - судьей вышестоящего суда.
4. При рассмотрении дела судом в коллегиальном составе, в случае заявления
самоотвода (отвода) одному из судей, суд заслушивает мнение лиц, участвующих в
деле, мнение отводимого судьи, если он желает дать объяснение, и разрешает вопрос
об отводе в отсутствие отводимого. При равном количестве голосов, поданных за и
против отвода, судья считается отведенным. Отвод, заявленный нескольким судьям или
всему составу суда, разрешается этим же судом в полном составе простым большинством
голосов.
5. Определение об отклонении или удовлетворении отвода обжалованию,
опротестованию не подлежит. Доводы о несогласии с определением могут быть включены
в апелляционные, кассационные жалобы или ходатайства о пересмотре судебного акта в
порядке судебного надзора, протесты.
6. Вопрос о самоотводе (отводе) прокурора, эксперта, специалиста,
переводчика, секретаря судебного заседания разрешается судом, рассматривающим дело.
7. Вопрос о самоотводе (отводе) разрешается определением суда.
Сноска. Статья 42 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 04.07.2006 N 151; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 43. Последствия удовлетворения заявления об
отводе (самоотводе)
1. В случае отвода (самоотвода) судьи, рассматривающего дело единолично в
районном или приравненном к нему суде, это дело рассматривается в том же суде
другим судьей. Дело передается в другой суд первой инстанции через вышестоящий суд,
если в суде, в производстве которого находится дело, замена судьи невозможна.
2. В случае самоотвода либо отвода судьи, либо отвода всего состава суда при
рассмотрении дела в областном или приравненном к нему суде, Верховном Суде
Республики Казахстан дело рассматривается в том же суде другим судьей или другим
составом судей.
3. Дело должно быть передано в Верховный Суд Республики Казахстан для
определения суда, в котором оно будет рассматриваться, если в областном или
приравненном к нему суде после удовлетворения самоотводов или отводов, либо по
причинам, указанным в статье 39 настоящего Кодекса, невозможно образовать новый
состав суда для рассмотрения данного дела, если областной или приравненный к нему
суд является стороной по делу.
Сноска. Статья 43 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010).
Глава 5. Лица, участвующие в деле
Статья 44. Состав лиц, участвующих в деле
Лицами, участвующими в деле, признаются стороны; третьи лица, заявляющие
самостоятельные требования на предмет спора; третьи лица, не заявляющие
самостоятельные требования на предмет спора; прокурор; государственные органы,
органы местного самоуправления, организации или отдельные граждане, вступающие в
процесс по основаниям, предусмотренным статьями 56 и 57 настоящего Кодекса;
заявители и иные заинтересованные лица по делам, рассматриваемым судом в порядке
особого производства (статья 289 настоящего Кодекса).
Статья 45. Гражданская процессуальная
правоспособность
Способность иметь гражданские процессуальные права и обязанности (гражданская
процессуальная правоспособность) признается в равной мере за всеми гражданами и
организациями, являющимися субъектами материального права.
Статья 46. Гражданская процессуальная дееспособность
1. Способность своими действиями осуществлять свои права и выполнять
обязанности в суде, поручать ведение дела представителю (гражданская процессуальная
дееспособность) принадлежит в полном объеме гражданам, достигшим восемнадцати лет,
и организациям.
2. Права, свободы и охраняемые законом интересы несовершеннолетних в
возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, а также граждан, признанных
ограниченно дееспособными, защищаются в суде их родителями или иными законными
представителями, однако суд обязан привлекать к участию в таких делах самих
несовершеннолетних или граждан, признанных ограниченно дееспособными, а также по
ходатайству их законных представителей прокурора.
3. Права, свободы и охраняемые законом интересы несовершеннолетних, не
достигших четырнадцати лет, а также граждан, признанных недееспособными, защищаются
в суде их законными представителями, прокурором.
4. В случаях, предусмотренных законом, по делам, возникающим из гражданских,
семейных, трудовых, кооперативных, административных и иных правоотношений и из
сделок, связанных с распоряжением полученным заработком или доходами от
предпринимательской деятельности, несовершеннолетние в возрасте от четырнадцати до
восемнадцати лет имеют право лично защищать в суде свои права и законные интересы.
Привлечение к участию в таких делах законных представителей несовершеннолетних для
оказания им помощи зависит от усмотрения суда.
Сноска. Статья 46 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 374-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 47. Права и обязанности лиц, участвующих
в деле
1. Лица, участвующие в деле, имеют право знакомиться с материалами дела,
делать выписки из них и снимать копии; заявлять отводы; представлять доказательства
и участвовать в их исследовании; задавать вопросы другим лицам, участвующим в деле,
свидетелям, экспертам и специалистам; заявлять ходатайства, в том числе об
истребовании дополнительных доказательств; давать устные и письменные объяснения
суду; приводить свои доводы по всем возникающим в ходе судебного процесса вопросам;
возражать против ходатайств и доводов других лиц, участвующих в деле; участвовать в
судебных прениях; знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него
письменные замечания; обжаловать решения и определения суда; пользоваться другими
процессуальными правами, предоставленными законодательством о гражданском
судопроизводстве. Они должны добросовестно пользоваться всеми принадлежащими им
процессуальными правами.
2. Лица, участвующие в деле, несут свои процессуальные обязанности, в случае
неисполнения которых наступают последствия, предусмотренные законодательством о
гражданском судопроизводстве.
Статья 48. Стороны
1. Сторонами в гражданском процессе являются истец и ответчик. Истцами
являются граждане и юридические лица, предъявившие иск в своих интересах или в
интересах которых предъявлен иск. Ответчиками являются граждане и юридические лица,
к которым предъявлено исковое требование.
2. В случаях, предусмотренных законом, сторонами могут быть и организации, не
являющиеся юридическими лицами.
3. Лицо, в интересах которого дело начато по заявлению лиц, имеющих по
закону право на обращение в суд за защитой прав, свобод и охраняемых законом
интересов других лиц, извещается судом о возникшем процессе и участвует в нем в
качестве истца.
4. Стороной в гражданском процессе может быть государство.
5. Стороны пользуются равными процессуальными правами и несут равные
процессуальные обязанности.
Статья 49. Изменение основания или предмета иска,
отказ от иска, признание иска, мировое
соглашение, соглашение об урегулировании
спора (конфликта) в порядке медиации
Сноска. Заголовок статьи 49 с изменением, внесенным Законом РК от
28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).
1. Истец вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить
размер исковых требований или отказаться от иска. Изменение основания или предмета
иска, увеличение или уменьшение размера исковых требований, отказ от иска
производятся путем подачи письменного заявления и допускаются до принятия решения
судом первой инстанции. Ответчик вправе признать иск, о чем у него отбирается
расписка. Стороны могут окончить дело мировым соглашением или соглашением об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, которые подписываются
сторонами и утверждаются судом.
2. Суд не вправе по своей инициативе изменять предмет или основание иска. Суд
не принимает отказа истца от иска, признания иска ответчиком и не утверждает
мировое соглашение сторон или соглашение сторон об урегулировании спора (конфликта)
в порядке медиации, если эти действия противоречат закону или нарушают чьи-либо
права, свободы и законные интересы.
Сноска. Статья 49 с изменениями, внесенными Законом РК от 28.01.2011 № 402-IV
(вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 50. Участие в деле нескольких истцов или
ответчиков
Иск может быть предъявлен совместно несколькими истцами или к нескольким
ответчикам. Каждый из истцов или ответчиков по отношению к другой стороне выступает
в процессе самостоятельно. Стороны могут поручить ведение дела соответственно
одному из соистцов или соответчиков.
Статья 51. Замена ненадлежащего ответчика
1. Суд, установив при подготовке дела или во время его разбирательства в суде
первой инстанции, что иск предъявлен не к тому лицу, которое должно отвечать по
иску, может по ходатайству истца, не прекращая дела, допустить замену ненадлежащего
ответчика надлежащим. После замены ненадлежащего ответчика подготовка и
рассмотрение дела производятся с самого начала.
2. Если истец не согласен на замену ненадлежащего ответчика другим лицом,
суд рассматривает дело по предъявленному иску.
Статья 52. Третьи лица, заявляющие самостоятельные
требования на предмет спора
Третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, могут
вступить в процесс до вынесения решения судом первой инстанции путем предъявления
иска к одной или обеим сторонам. Они пользуются всеми правами и несут все
обязанности истца.
Статья 53. Третьи лица, не заявляющие
самостоятельных требований на предмет
спора
Третьи лица, не заявляющие самостоятельных требований на предмет спора, могут
вступить в процесс на стороне истца или ответчика до вынесения судом первой
инстанции решения по делу, если оно может повлиять на их права или обязанности по
отношению к одной из сторон. Они могут быть привлечены к участию в деле также
по ходатайству сторон и других лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда.
Третьи лица, не заявляющие самостоятельных требований, пользуются процессуальными
правами и несут процессуальные обязанности стороны, кроме права на изменение
основания и предмета иска, увеличение или уменьшение размера исковых требований, а
также на отказ от иска, признание иска либо заключение мирового соглашения,
соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, предъявление
встречного иска, требование принудительного исполнения решения суда.
Сноска. Статья 53 с изменением, внесенным Законом РК от 28.01.2011 № 402-IV
(вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 54. Процессуальное правопреемство
1. В случаях выбытия одной из сторон в спорном или установленном решением
правоотношении (смерть гражданина, реорганизация, ликвидация юридического лица,
уступка требования, перевод долга и другие случаи перемены лиц в материальном
правоотношении) суд допускает замену этой стороны ее правопреемником.
Правопреемство возможно в любой стадии процесса.
2. Все действия, совершенные до вступления правопреемника в процесс,
обязательны для него в той мере, в какой они были бы обязательны для лица, которое
правопреемник заменил.
Статья 55. Участие прокурора в гражданском
судопроизводстве
1. Высший надзор за точным и единообразным применением законов в гражданском
судопроизводстве от имени государства осуществляется Генеральным прокурором
Республики Казахстан как непосредственно, так и через подчиненных ему прокуроров.
2. Участие прокурора в гражданском судопроизводстве обязательно в случаях,
когда это предусмотрено законом, когда необходимость участия прокурора в данном
деле признана судом, а также по делам, возбужденным по инициативе прокурора,
затрагивающим интересы государства, о восстановлении на работе, взыскании
заработной платы, выселении гражданина из жилища без предоставления другого жилого
помещения, возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью.
Прокурор вправе вступить в процесс по своей инициативе или по инициативе суда
для дачи заключения по делу в целях осуществления возложенных на него обязанностей
и для защиты прав, свобод и законных интересов граждан, прав и законных интересов
организаций, общественных или государственных интересов.
Указанные полномочия прокурора обеспечиваются путем своевременного извещения
судом обо всех назначенных к рассмотрению делах.
3. Прокурор вправе обратиться в суд с иском, заявлением о защите прав, свобод
и законных интересов граждан, прав и законных интересов организаций, общественных
или государственных интересов. Иск о защите трудовых, жилищных и иных прав и свобод
неограниченного круга лиц в социальной сфере, а также в защиту интересов
недееспособного гражданина может быть предъявлен прокурором независимо от просьбы и
заявления заинтересованного лица.
4. Если истец не поддерживает требования, заявленного прокурором, то суд
оставляет иск (заявление) без рассмотрения, если не затрагиваются права, свободы и
законные интересы третьих лиц.
5. Прокурор, предъявивший иск, пользуется всеми процессуальными правами, а
также несет все процессуальные обязанности истца, кроме права на заключение
мирового соглашения и соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации. Отказ прокурора от иска, предъявленного в защиту интересов другого лица,
не лишает это лицо права требовать рассмотрения дела по существу.
6. Прокурор, представляющий интересы органов прокуратуры в рассматриваемом
судом споре в качестве истца или ответчика, пользуется процессуальными правами и
обязанностями стороны.
Сноска. Статья 55 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 29.12.2010 № 374-IV (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 56. Обращение в суд в защиту прав других лиц,
общественных и государственных интересов
1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы и органы
местного самоуправления, организации или отдельные граждане могут обращаться в суд
с иском в защиту прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц по их
просьбе, а равно общественных или государственных интересов. Иск в защиту интересов
недееспособного гражданина может быть предъявлен, независимо от просьбы
заинтересованного лица.
2. Лица, предъявившие иск в защиту чужих интересов, пользуются всеми
процессуальными правами и несут все процессуальные обязанности истца, кроме права
на заключение мирового соглашения и соглашения об урегулировании спора (конфликта)
в порядке медиации. Отказ указанных органов и лиц от иска не лишает лицо, в
интересах которого возбуждено дело, права требовать рассмотрения дела по существу.
Если лицо, в интересах которого возбуждено дело, не поддерживает заявленного
требования, суд оставляет иск (заявление) без рассмотрения, если не ущемляются
права третьих лиц.
Сноска. Статья 56 с изменением, внесенным Законом РК от 28.01.2011 № 402-IV
(вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 57. Участие в процессе государственных
органов и органов местного самоуправления
для дачи заключения по делу
1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы и органы
местного самоуправления до вынесения решения судом первой инстанции могут вступить
в процесс по своей инициативе, по инициативе участвующих в деле лиц, а также по
инициативе суда для дачи заключения по делу в целях осуществления возложенных на
них обязанностей и для защиты прав, свобод и охраняемых законом интересов граждан,
общественных и государственных интересов.
2. Указанные в настоящей статье органы через своих представителей пользуются
всеми правами лиц, участвующих в деле, предусмотренными статьей 47 настоящего
Кодекса.
Глава 6. Представительство в суде Статья 58. Ведение дела через представителей
1. Граждане вправе вести свои дела в суде лично или через представителей.
Личное участие в деле гражданина не лишает его права иметь по этому делу
представителя.
2. Дела организаций ведут в суде их органы, действующие в пределах
полномочий, предоставленных им законом, иными нормативными правовыми актами или
учредительными документами, и их представители, наделенные соответствующими
полномочиями. Руководители юридических лиц представляют суду документы,
удостоверяющие их служебное положение или полномочия. Орган юридического лица может
участвовать в деле наряду с другим представителем, наделенным соответствующим
полномочием.
Представителем в суде может быть любое дееспособное лицо, имеющее надлежащим
образом оформленное полномочие на ведение дела в суде, основанное на доверенности,
законодательстве, решении суда либо административном акте.
Статья 59. Представительство по поручению
Представителями по поручению в суде могут быть следующие лица:
1) адвокаты;
2) работники юридических лиц - по делам этих юридических лиц;
3) уполномоченные профессиональных союзов - по делам рабочих, служащих, а
также других лиц, защита прав и интересов которых осуществляется этими
профессиональными союзами;
4) уполномоченные организаций, которым законом, уставом или положением
представлено право защищать права и интересы членов этих организаций;
5) уполномоченные организаций, которым законом, уставом или положением
представлено право защищать права и интересы других лиц;
6) один из соучастников по поручению других соучастников;
7) другие лица , допущенные судом по просьбе лиц, участвующих в деле.
Статья 60. Лица, которые не могут быть представителями
в суде
1. Судьи, следователи, прокуроры и депутаты представительных органов не могут
быть представителями в суде, кроме случаев участия их в процессе в качестве
уполномоченных соответствующих организаций или законных представителей.
2. Представителями в суде не могут быть адвокаты, принявшие поручение об
оказании юридической помощи с нарушением требований законодательства Республики
Казахстан об адвокатской деятельности.
3. Лицо не может быть представителем, если по данному делу оказывает или
ранее оказывало юридическую помощь лицам, интересы которых противоречат интересам
представляемого, или участвовало в качестве судьи, прокурора, эксперта,
специалиста, переводчика, свидетеля или понятого, а также если оно состоит в
родственных отношениях с должностным лицом, принимающим участие в рассмотрении
дела.
Сноска. Статья 60 с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 61. Полномочия представителя
1. Полномочия на ведение дела в суде дают представителю право на совершение
от имени представляемого всех процессуальных действий, кроме подписания искового
заявления, заключения договора о проведении медиации либо передачи дела в арбитраж
или третейский суд, полного или частичного отказа от исковых требований и признания
иска, изменения предмета или основания иска, заключения мирового соглашения,
передачи полномочий другому лицу (передоверие), обжалования постановления суда,
требования принудительного исполнения судебного постановления, получения
присужденных имущества или денег.
2. Полномочия представителя на совершение каждого из указанных в части
первой настоящей статьи действий должны быть специально предусмотрены в
доверенности, выданной представляемым.
Сноска. Статья 61 с изменениями, внесенными законами РК от 28.01.2011 № 402-
IV (вводится в действие с 05.08.2011); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие
с 01.07.2012); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 62. Оформление полномочий представителя
1. Полномочия представителя должны быть выражены в доверенности, выданной и
оформленной в соответствии с законом .
2. Уполномоченные профессиональных союзов и других организаций должны
представить суду документы, удостоверяющие поручение на осуществление
представительства по данному делу (подпункты 3), 4) и 5) статьи 59 настоящего
Кодекса).
3. Полномочия адвоката на ведение конкретного дела удостоверяются ордером,
выдаваемым юридической консультацией или адвокатской конторой, а при осуществлении
им своей деятельности индивидуально без регистрации юридического лица – президиумом
коллегии адвокатов.
4. Доверенность от имени юридического лица выдается руководителем
соответствующего юридического лица или иным уполномоченным лицом.
5. Полномочия представителя, указанного в подпунктах 6) и 7) статьи 59
настоящего Кодекса, могут быть выражены в доверенности или же в устном заявлении
доверителя на суде, занесенном в протокол судебного заседания.
Сноска. Статья 62 с изменением, внесенным Законом РК от 28.12.2011 № 523-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 63. Законные представители
1. Права, свободы и охраняемые законом интересы недееспособных граждан, лиц,
не обладающих полной дееспособностью или признанных ограниченно дееспособными,
защищают в суде их родители, усыновители, опекуны, попечители, патронатные
воспитатели или другие заменяющие их лица, которые представляют суду документы,
удостоверяющие их полномочия.
2. По делу, в котором должен участвовать гражданин, признанный в
установленном порядке безвестно отсутствующим, в качестве его представителя
выступает лицо, которое осуществляет опеку над имуществом безвестно отсутствующего.
3. По делу, в котором должен участвовать наследник лица, умершего или
объявленного в установленном порядке умершим, если наследство еще никем не принято,
в качестве представителя наследника выступает хранитель или опекун, назначенный для
охраны и управления наследственным имуществом.
4. Законные представители совершают от имени представляемых все
процессуальные действия, право совершения которых принадлежит представляемым, с
ограничениями, предусмотренными законом. Законные представители могут поручить
ведение дела в суде другому представителю.
Сноска. Статья 63 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 7. Доказательства и доказывание
Статья 64. Доказательства
1. Доказательствами по делу являются полученные законным способом фактические
данные, на основе которых в предусмотренном законом порядке суд устанавливает
наличие или отсутствие обстоятельств, обосновывающих требования и возражения
сторон, а также иных обстоятельств, имеющих значение для правильного разрешения
дела.
2. Эти фактические данные устанавливаются объяснениями сторон и третьих лиц,
показаниями свидетелей, вещественными доказательствами, заключениями экспертов,
протоколами процессуальных действий, протоколами судебных заседаний, отражающими
ход и результаты процессуальных действий, и иными документами.
Сноска. В статью 64 внесены изменения Законом РК от 4 июля 2006 года N 151 .
Статья 65. Обязанность доказывания
Каждая сторона должна доказать те обстоятельства, на которые она ссылается
как на основания своих требований и возражений.
Статья 66. Представление доказательств
1. Доказательства представляются сторонами и другими лицами, участвующими в
деле.
2. Обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения
дела, определяются судом на основании требований и возражений сторон, других лиц,
участвующих в деле, с учетом подлежащих применению норм материального и
процессуального права.
3. Суд вправе предложить сторонам и другим лицам, участвующим в деле,
представить необходимые для правильного разрешения дела дополнительные
доказательства.
4. В случае, когда представление доказательств для сторон и других лиц,
участвующих в деле, затруднительно, суд по их ходатайству оказывает им содействие в
истребовании доказательств.
5. В ходатайстве об истребовании доказательства должно быть обозначено
доказательство, а также указано, какие обстоятельства, имеющие значение для дела,
могут быть установлены или опровергнуты этим доказательством, причины,
препятствующие самостоятельному получению доказательства, и место его нахождения.
6. При необходимости суд выдает лицу, заявившему ходатайство, запрос для
получения доказательства. Лицо, у которого находится истребуемое судом
доказательство, направляет его непосредственно в суд или выдает на руки лицу,
имеющему соответствующий запрос, для представления в суд. Доказательства по
корпоративным спорам должны быть истребованы только судом и направляться
непосредственно в суд.
7. Должностные или иные лица, от которых судом истребуется доказательство,
не имеющие возможности представить его вообще или в установленный судом срок,
обязаны известить об этом суд с указанием причин в пятидневный срок со дня
получения запроса суда.
8. В случае неизвещения, а также если требование суда о представлении
доказательства не выполнено по причинам, признанным судом неуважительными, виновные
должностные или иные лица, не участвующие в деле, подвергаются административному
взысканию в соответствии с законодательством об административных правонарушениях.
9. Наложение административного взыскания не освобождает лицо, владеющее
истребуемым доказательством, от обязанности его представления суду. В случае
злостного неисполнения требования суда указанные лица несут уголовную
ответственность .
10. Если сторона удерживает у себя истребуемое судом доказательство и не
представляет его по запросу суда, предполагается, что содержащиеся в нем сведения
направлены против интересов этой стороны и считаются ею признанными.
Сноска. Статья 66 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 58-IV
(порядок введения в действие см. ст. 2 ).
Статья 67. Относимость доказательств
Доказательство признается судом относящимся к делу, если оно представляет
собой фактические данные, которыми подтверждаются, опровергаются либо ставятся под
сомнение выводы о существовании обстоятельств, имеющих значение для дела.
Статья 68. Допустимость доказательств
1. Доказательство признается допустимым, если оно получено в порядке,
предусмотренном настоящим Кодексом.
2. Обстоятельства дела, которые по закону должны быть подтверждены
определенными доказательствами, не могут подтверждаться никакими другими
доказательствами.
Статья 69. Фактические данные, недопустимые в
качестве доказательств
1. Фактические данные должны быть признаны судом недопустимыми в качестве
доказательств, если они получены с нарушениями требований закона путем лишения или
стеснения гарантированных законом прав лиц, участвующих в деле, или с нарушением
иных правил гражданского процесса при подготовке дела к судебному разбирательству
или в судебном разбирательстве дела, которые повлияли или могли повлиять на
достоверность полученных фактических данных, в том числе:
1) с применением насилия, угроз, обмана, а равно иных незаконных действий;
2) с использованием заблуждения лица, участвующего в деле, относительно
своих прав и обязанностей, возникшего вследствие неразъяснения, неполного или
неправильного их разъяснения этому лицу;
3) в связи с проведением процессуального действия лицом, не имеющим права
осуществлять производство по данному гражданскому делу;
4) в связи с участием в процессуальном действии лица, подлежащего отводу;
5) с существенным нарушением порядка производства процессуального действия;
6) от неизвестного источника либо от источника, который не может быть
установлен в судебном заседании;
7) с применением в ходе доказывания методов, противоречащих современным
научным знаниям.
2. Недопустимость использования фактических данных в качестве доказательств,
а также возможность их ограниченного использования при производстве по делу
устанавливаются судом по собственной инициативе или по ходатайству участвующих в
деле лиц.
3. Доказательства, полученные с нарушением закона, признаются не имеющими
юридической силы и не могут быть положены в основу судебного решения, а также
использоваться при доказывании любого обстоятельства, имеющего значение для дела.
4. Фактические данные, полученные с нарушениями, указанными в части первой
настоящей статьи, могут быть использованы в качестве доказательств факта
соответствующих нарушений и виновности лиц, их допустивших.
Статья 70. Достоверность доказательств
Доказательство считается достоверным, если в результате проверки выясняется,
что оно соответствует действительности.
Статья 71. Основания освобождения от доказывания
1. Обстоятельства, признанные судом общеизвестными, не нуждаются в
доказывании.
2. Обстоятельства, установленные вступившим в законную силу решением суда по
ранее рассмотренному гражданскому делу, обязательны для суда и не доказываются
вновь при разбирательстве других гражданских дел, в которых участвуют те же лица.
3. Вступивший в законную силу приговор суда по уголовному делу, которым
признается право на удовлетворение иска, обязателен для суда, рассматривающего дело
о гражданско-правовых последствиях деяний лица, в отношении которого состоялся
приговор суда. Вступивший в законную силу приговор суда обязателен для суда,
рассматривающего такое гражданское дело, также по вопросам, имели ли место эти
деяния и совершены ли они данным лицом, а также в отношении других установленных
приговором обстоятельств и их правовой оценке.
4. Факты, которые согласно закону предполагаются установленными, не
доказываются при разбирательстве гражданского дела. Такое предположение может быть
опровергнуто в общем порядке.
5. Обстоятельства считаются также установленными без доказательств, если в
рамках надлежащей правовой процедуры не будет доказано обратное:
1) правильность общепринятых в современных науке, технике, искусстве,
ремесле методов исследования;
2) знание лицом закона;
3) знание лицом своих служебных и профессиональных обязанностей;
4) отсутствие специальной подготовки или образования у лица, не
представившего в подтверждение их наличия документа и не указавшего учебного
заведения или другого учреждения, где оно получило специальную подготовку или
образование.
Статья 72. Судебные поручения
1. Суд, рассматривающий дело, в случае удовлетворения ходатайства лица,
участвующего в деле, о необходимости собирания доказательств в другом городе или
районе, поручает соответствующему суду произвести определенные процессуальные
действия.
2. Суд, рассматривающий дело, в случае удовлетворения ходатайств лиц,
участвующих в деле, о необходимости собирания доказательств в другом государстве, с
которыми Республика Казахстан имеет договор об оказании правовой помощи, направляет
судебное поручение в соответствии с положениями этого договора.
3. В определении о судебном поручении кратко излагаются существо
рассматриваемого дела, сведения о сторонах, указываются обстоятельства, подлежащие
выяснению, доказательства, которые должен собрать суд, выполняющий поручение. Это
определение обязательно для суда, которому оно адресовано, и должно быть выполнено
в срок до десяти дней с момента его получения.
Статья 73. Порядок выполнения судебного поручения
1. Выполнение судебного поручения производится в судебном заседании по
правилам, установленным настоящим Кодексом. Лица, участвующие в деле, извещаются о
времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием к выполнению
поручения.
2. Протоколы и все собранные при выполнении поручения материалы немедленно
пересылаются в суд, рассматривающий дело.
3. Если лица, участвующие в деле, или свидетели, дававшие объяснения или
показания суду, выполнявшему поручение, явятся в суд, рассматривающий дело, они
дают объяснения и показания в общем порядке.
Статья 74. Обеспечение доказательств
1. Лица, участвующие в деле, имеющие основания опасаться, что представление
необходимых для них доказательств сделается впоследствии невозможным или
затруднительным, могут просить суд об обеспечении этих доказательств.
2. Обеспечение доказательств производится путем допроса свидетелей,
производства экспертизы, осмотра на месте и другими способами.
Статья 75. Заявление об обеспечении доказательств
1. Заявление об обеспечении доказательств подается в суд по
территориальности, где должны быть совершены процессуальные действия по обеспечению
доказательств.
2. В заявлении об обеспечении доказательств должны быть указаны
доказательства, которые необходимо обеспечить, обстоятельства, для подтверждения
которых необходимы эти доказательства, причины, побудившие заявителя обратиться с
просьбой об обеспечении, а также дело, для которого необходимы обеспечиваемые
доказательства.
3. По результатам рассмотрения заявления об обеспечении доказательств суд
выносит определение. На определение судьи об отказе в принятии такого заявления
может быть подана частная жалоба.
Статья 76. Порядок обеспечения доказательств
1. Обеспечение доказательств производится судьей по правилам, установленным
настоящим Кодексом.
2. Обеспечение доказательств до возникновения дела в суде производится
нотариусами или должностными лицами консульских учреждений в
порядке, предусмотренном законодательством.
3. Заявитель и другие лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте
обеспечения доказательств, однако их неявка не является препятствием к рассмотрению
заявления об обеспечении доказательств.
4. Протоколы и все собранные в порядке обеспечения доказательства передаются
в суд, рассматривающий дело, с уведомлением об этом лиц, участвующих в деле.
Статья 77. Оценка доказательств
1. Каждое доказательство подлежит оценке с точки зрения относимости,
допустимости, достоверности, а все собранные доказательства в совокупности -
достаточности для разрешения гражданского дела.
2. В соответствии со статьей 16 настоящего Кодекса судья оценивает
доказательства по своему внутреннему убеждению.
3. Совокупность доказательств признается достаточной для разрешения
гражданского дела, если собраны относящиеся к делу допустимые и достоверные
доказательства, неоспоримо устанавливающие истину о всех и каждом из обстоятельств,
подлежащих доказыванию, либо не опровергнутые стороной.
Статья 78. Объяснения сторон и третьих лиц
1. Объяснения сторон и третьих лиц об известных им обстоятельствах, имеющих
значение для дела, подлежат проверке и оценке наряду с другими собранными по делу
доказательствами.
2. Объяснения указанных лиц могут быть устными и письменными.
3. Признание стороной фактов, на которых другая сторона основывает свои
требования или возражения, освобождает последнюю от необходимости дальнейшего
доказывания этих фактов. Признание стороной факта заносится в протокол судебного
заседания и подписывается стороной, признавшей факт. Если признание факта изложено
в письменном заявлении, оно приобщается к делу.
4. Если у суда имеются сомнения, что признание фактов совершено с целью
скрыть действительные обстоятельства дела либо под влиянием обмана, насилия, угрозы
или заблуждения, суд не принимает признания, о чем выносит определение. В этом
случае данные факты подлежат доказыванию на общих основаниях.
Статья 79. Свидетельские показания
1. Свидетелем может быть любое лицо, которому известны какие-либо сведения об
обстоятельствах, имеющих значение для дела. Не признаются доказательством показания
лица, если оно не может указать источник своей осведомленности.
2. Не подлежат допросу в качестве свидетеля:
1) лица, которые в силу своего малолетнего возраста, физических или
психических недостатков не способны правильно воспринимать факты и давать о них
правильные показания, за исключением дел по спорам о воспитании детей;
2) представители по гражданскому делу или защитники по уголовному делу - об
обстоятельствах, которые стали им известны в связи с исполнением обязанностей
представителя или защитника;
3) судья - о вопросах, возникавших в совещательной комнате при обсуждении
обстоятельств дела при вынесении решения или приговора;
3-1) арбитр или третейский судья – об обстоятельствах, ставших известными ему
в связи с исполнением им своих обязанностей;
3-2) медиатор - об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с
проведением медиации, за исключением случаев, предусмотренных законом;
4) священнослужители - об обстоятельствах, которые им стали известны от лиц,
доверившихся им на исповеди;
5) другие лица, указанные в законе.
3. Лицо вправе отказаться от дачи свидетельских показаний в суде против
самого себя, супруга (супруги) и близких родственников, круг которых
определяется законом.
4. Лицо, ходатайствующее о вызове свидетеля, обязано сообщить его фамилию,
имя, отчество и место жительства или место работы, обосновать необходимость допроса
этого свидетеля.
Сноска. Статья 79 с изменениями, внесенными законами РК от 28.12.2004 N 24;
от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011); от 03.07.2013 № 125-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 80. Обязанности и права свидетеля
1. Лицо, вызванное в качестве свидетеля, обязано явиться в суд в назначенное
время и дать правдивые показания.
2. Свидетель может быть допрошен судом в месте своего пребывания, если он
вследствие болезни, старости, инвалидности или других уважительных причин не в
состоянии явиться по вызову суда.
3. За дачу заведомо ложного показания и отказ или уклонение от дачи показаний
по основаниям, не предусмотренным законом, свидетель несет ответственность,
предусмотренную статьями 352 , 353 Уголовного кодекса Республики Казахстан.
4. Свидетель имеет право на возмещение расходов, связанных с вызовом в суд, и
на получение денежной компенсации в связи с потерей времени. Размер расходов и
компенсаций определяется законодательством Республики Казахстан.
Статья 81. Письменные доказательства
Письменными доказательствами являются акты, документы, письма делового или
личного характера, содержащие сведения об обстоятельствах, имеющих значение для
дела.
Статья 82. Порядок собирания письменных доказательств
1. Письменные доказательства могут быть представлены сторонами и другими
лицами, участвующими в деле, а также по их просьбе истребованы судом.
2. Документы признаются доказательствами, если сведения, изложенные или
удостоверенные в них организациями, должностными лицами, имеют значение для
гражданского дела. К документам могут относиться в том числе материалы, содержащие
компьютерную информацию, фото- и киносъемки, звуко- и видеозаписи, полученные,
истребованные или представленные в порядке, предусмотренном статьей 66 настоящего
Кодекса.
3. Лицо, ходатайствующее перед судом об истребовании письменного
доказательства от лиц, участвующих или не участвующих в деле, должно обозначить это
доказательство, указать причины, препятствующие самостоятельному их получению, и
основания, по которым оно считает, что доказательство находится у данного лица.
4. Письменные доказательства, требуемые судом от граждан или юридических
лиц, направляются непосредственно в суд.
5. Суд может выдать лицу, ходатайствующему об истребовании письменного
доказательства, запрос на право его получения для последующего представления в суд.
Статья 83. Обязанность представления в суд письменных
доказательств
1. Лица, не имеющие возможности представить требуемое письменное
доказательство или представить его в установленный судом срок, обязаны известить об
этом суд с указанием причин.
2. В случае неизвещения суда, а также если требование суда о представлении
письменного доказательства не выполнено по причинам, признанными судом
неуважительными, лица, участвующие в деле, подвергаются штрафу в размере десяти
месячных расчетных показателей, а в случае неисполнения повторного и последующих
требований суда - штрафу до двадцати месячных расчетных показателей. Наложение
штрафа не освобождает лицо, удерживающее у себя письменное доказательство от
обязанности предоставления истребуемой судом вещи.
3. Письменные доказательства, как правило, представляются в подлиннике. Если
представлена копия документа, суд вправе, в случае необходимости, потребовать
представления подлинника.
Электронные документы, удостоверенные электронными цифровыми подписями,
равнозначны письменным документам в подлиннике, за исключением случаев, когда
законодательством Республики Казахстан не допускается использование только
электронного документа.
Сноска. Статья 83 с изменением, внесенным Законом РК от 15.07.2010 № 337-IV
(порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 84. Осмотр и исследование письменных
доказательств в месте их хранения
При затруднительности представления в суд письменных доказательств суд может
потребовать представления надлежащим образом засвидетельствованных копий и выписок
или произвести осмотр и исследование письменных доказательств в месте их хранения.
Статья 85. Возвращение подлинных письменных
доказательств
1. Подлинные письменные доказательства, а также личные письма, имеющиеся в
деле, по просьбе лиц, их представивших, могут быть им возвращены после вступления
решения суда в законную силу. При этом в деле оставляется засвидетельствованная
судьей копия письменного доказательства.
2. До вступления решения в законную силу письменные доказательства могут
быть возвращены лицам, их представившим, если суд найдет это возможным.
Статья 86. Вещественные доказательства
Вещественными доказательствами признаются предметы, если есть основание
полагать, что они своим внешним видом, свойствами или иными признаками могут
служить средством установления обстоятельств, имеющих значение для дела.
Статья 87. Хранение и осмотр вещественных
доказательств
1. Вещественные доказательства хранятся в деле или по особой описи сдаются в
камеру хранения вещественных доказательств суда. Суд принимает меры к сохранению
вещественных доказательств в неизменном состоянии.
2. Предметы, которые не могут быть доставлены в суд, хранятся в месте их
нахождения. Они должны быть осмотрены судом, подробно описаны в протоколе, а в
случае необходимости сфотографированы и опечатаны. Протокол осмотра вещественных
доказательств приобщается к делу.
3. Расходы по хранению вещественных доказательств могут быть распределены
между сторонами в соответствии со статьей 110 настоящего Кодекса.
Статья 88. Осмотр вещественных доказательств,
подвергающихся быстрой порче
1. Вещественные доказательства, подвергающиеся быстрой порче, немедленно
осматриваются и исследуются судом, после чего возвращаются лицу, представившему их
для осмотра.
2. О месте и времени осмотра и исследования таких вещественных доказательств
извещаются лица, участвующие в деле, если они могут прибыть по месту нахождения
вещественных доказательств к моменту их осмотра. Неявка извещенных лиц, участвующих
в деле, не препятствует осмотру и исследованию вещественных доказательств. Данные
осмотра и исследования заносятся в протокол.
3. Осмотр вещественных доказательств, подвергающихся быстрой порче, и
фиксация его результатов производятся в порядке, предусмотренном частями второй и
третьей статьи 87 настоящего Кодекса.
Статья 89. Распоряжение вещественными доказательствами
1. Вещественные доказательства, кроме предусмотренных частью первой статьи 88
настоящего Кодекса, после вступления в законную силу решения суда возвращаются
лицам, от которых они были получены, или передаются лицам, за которыми суд признал
право на эти предметы, или реализуются в порядке, определяемом судом.
2. Предметы, которые по закону не могут находиться в обладании граждан,
передаются соответствующим организациям.
3. Вещественные доказательства после их осмотра и исследования судом могут
быть до окончания производства по делу возвращены лицам, от которых они были
получены, если последние о том ходатайствуют и удовлетворение такого ходатайства не
будет препятствовать правильному разрешению дела.
4. По вопросам распоряжения вещественными доказательствами суд выносит
определение.
Сноска. Статья 89 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 90. Научно-технические средства в процессе
доказывания
1. Научно-технические средства в процессе доказывания по делу могут быть
использованы судом, сторонами, а также экспертом и специалистом при исполнении ими
процессуальных обязанностей, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Для оказания содействия при использовании научно-технических средств
судом может быть приглашен специалист.
3. Применение научно-технических средств признается допустимым, если они:
1) прямо предусмотрены законом или не противоречат его нормам и принципам;
2) научно состоятельны;
3) обеспечивают эффективность производства по делу;
4) безопасны.
4. Не могут быть использованы в качестве доказательств результаты скрытного
применения научно-технических средств, за исключением случаев, когда такое
применение допускается законом.
5. Использование научно-технических средств фиксируется справкой,
представляемой стороной, или протоколом соответствующего процессуального действия,
проводимого судом либо протоколом судебного заседания, с указанием данных научно-
технических средств, условий и порядка их применения, объектов, к которым эти
средства были применены, и результатов их использования.
6. Исследование, хранение документов и других материалов, полученных с
помощью научно-технических средств, и распоряжение ими осуществляется в порядке,
предусмотренном статьями 87 и 89 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 90 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-
IV.
Статья 91. Назначение экспертизы
1. Экспертиза назначается в случаях, когда обстоятельства, имеющие значение
для дела, могут быть установлены в результате исследования ее объектов, проводимого
экспертом на основе специальных научных знаний. Наличие таких знаний у иных лиц,
участвующих в гражданском судопроизводстве, не освобождает суд от необходимости в
соответствующих случаях назначить экспертизу.
2. Наличие в деле актов ревизий, проверок, заключений ведомственных
инспекций, а также письменных консультаций специалистов, отчетов оценщиков не
заменяет заключения эксперта и не исключает возможности назначения судебной
экспертизы по тем же вопросам.
3. Суд назначает экспертизу по ходатайству стороны или по своей инициативе.
4. В качестве эксперта может быть вызвано незаинтересованное в деле лицо,
обладающее специальными научными знаниями. Производство судебной экспертизы может
быть поручено:
1) сотрудникам органов судебной экспертизы;
2) физическим лицам, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на
основании лицензии;
3) в разовом порядке иным лицам в соответствии с требованиями закона.
5. Лица, участвующие в деле, могут просить суд о поручении производства
экспертизы конкретному лицу, обладающему необходимыми специальными научными
знаниями.
6. Производство экспертизы может быть поручено лицу из числа предложенных
лицами, участвующими в деле. Требование суда о вызове лица, которому поручено
производство экспертизы, обязательно для руководителя организации, где работает
указанное лицо.
7. Каждое лицо, участвующее в деле, вправе представить суду вопросы, которые
должны быть поставлены перед экспертом. Окончательно круг вопросов, по которым
эксперт должен дать заключение, определяется судом. Отклонение предложенных
вопросов суд обязан мотивировать. Определение суда о назначении экспертизы может
быть обжаловано или опротестовано.
8. Если сторона уклоняется от участия в производстве экспертизы или чинит
препятствия ее проведению (не является на экспертизу, не представляет экспертам
необходимые для исследования материалы, не представляет возможности исследования
принадлежащих ей объектов, которые невозможно или затруднительно представить в
суд), а по обстоятельствам дела без участия этой стороны экспертизу провести
невозможно, суд, в зависимости от того, какая сторона уклоняется от экспертизы, а
также какое для нее она имеет значение, вправе признать факт, для выяснения
которого экспертиза была назначена, установленным или опровергнутым.
9. О назначении экспертизы суд выносит определение.
10. В определении о назначении экспертизы указываются: наименование суда,
время, место назначения экспертизы; наименование сторон по рассматриваемому делу;
вид экспертизы; основания для назначения экспертизы; объекты, направляемые на
экспертизу, и информация об их происхождении, а также разрешение на возможное
полное или частичное уничтожение указанных объектов, изменение их внешнего вида или
основных свойств в ходе исследования; наименование органа судебной экспертизы и
(или) фамилия лица, которому поручено производство судебной экспертизы. Определение
суда о назначении экспертизы обязательно для исполнения органами или лицами,
которым оно адресовано, и входит в их компетенцию.
Сноска. Статья 91 с изменениями, внесенными законами РК от 06.11.2001 N 251;
от 20.01.2010 № 241-IV; от 02.07.2013 № 113-V (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 91-1. Получение образцов
1. Судья вправе получить образцы, в том числе отображающие свойства живого
человека, трупа, животного, вещества, предмета, если их исследование имеет значение
для дела.
2. К образцам относятся также пробы материалов, веществ, сырья, готовой
продукции.
3. О получении образцов выносится мотивированное определение, в котором
должны быть указаны: лицо, которое будет получать образцы; лицо (организация), у
которого следует получить образцы; какие именно образцы и в каком количестве должны
быть получены; когда и к кому должно явиться лицо для получения у него образцов;
когда и кому должны быть представлены образцы после их получения.
4. Образцы могут быть получены судьей лично, а при необходимости - с
участием врача или другого специалиста, если это не сопряжено с обнажением лица
противоположного пола, у которого берутся образцы, и не требует особых
профессиональных навыков. В иных случаях образцы могут быть получены по поручению
судьи врачом или другим специалистом.
5. Правом получения образцов обладают судья, эксперт, врач или другой
специалист.
6. В случаях, когда получение образцов является частью экспертного
исследования, оно может быть произведено экспертом.
7. Образцы могут быть получены у сторон, а также у третьих лиц.
8. Судья вызывает к себе лицо, знакомит его под расписку с определением о
получении образцов, разъясняет ему и иным лицам, участвующим в данном
процессуальном действии, их права и обязанности.
9. Судья лично или с участием специалиста производит необходимые действия,
получает образцы, упаковывает их и опечатывает.
10. Результаты получения образцов фиксируются в протоколе процессуального
действия (судебного заседания), в котором описываются действия, предпринятые для
получения образцов, в той последовательности, в которой они производились,
примененные при этом научно-исследовательские и другие методы и процедуры, а также
сами образцы.
Сноска. Глава дополнена статьей 91-1 - Законом РК от 4 июля 2006 года N 151 .
Статья 91-2. Получение образцов врачом или другим
специалистом, а также экспертом
1. Судья направляет к врачу или другому специалисту лицо, у которого должны
быть получены образцы, а также определение с соответствующим поручением. В
определении должны быть указаны права и обязанности всех участников данного
процессуального действия.
2. Врач или другой специалист по поручению судьи производит необходимые
действия и получает образцы. Образцы упаковываются и опечатываются, после чего
вместе с официальным документом, составленным врачом или другим специалистом,
направляются судье.
3. В процессе исследования экспертом могут быть изготовлены
экспериментальные образцы, о чем он сообщает в заключении.
4. Судья вправе присутствовать при изготовлении таких образцов, что
отражается в составляемом им протоколе.
5. После проведения исследования эксперт прилагает образцы к своему
заключению в упакованном и опечатанном виде.
6. Если образцы получены по поручению судьи специалистом или экспертом, он
составляет официальный документ, который подписывается всеми участниками
процессуального действия и передается судье для приобщения к материалам дела.
7. К протоколу прилагаются полученные образцы в упакованном и опечатанном
виде.
Сноска. Глава дополнена статьей 91-2 - Законом РК от 4 июля 2006 года N 151 .
Статья 91-3. Охрана прав личности при получении образцов
Методы и научно-технические средства получения образцов должны быть безопасны
для жизни и здоровья человека. Применение сложных медицинских процедур или методов,
вызывающих сильные болевые ощущения, допускается лишь с письменного согласия на это
лица, у которого должны быть получены образцы, а если оно не достигло
совершеннолетия или страдает психическим заболеванием, то и с согласия его законных
представителей.
Сноска. Глава дополнена статьей 91-3 - Законом РК от 4 июля 2006 года N 151 .
Статья 92. Права и обязанности эксперта
1. Эксперт имеет право: знакомиться с материалами дела, относящимися к
предмету экспертизы; заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных
материалов, необходимых для дачи заключения; участвовать в производстве
процессуальных действий и судебном заседании с разрешения суда и задавать
участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к предмету экспертизы; знакомиться с
протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также в
соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие внесению
в протоколы замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и
показаний; по согласованию с судом, назначившим судебную экспертизу, давать в
пределах своей компетенции заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного
исследования обстоятельствам, имеющим значение для гражданского дела, выходящим за
пределы вопросов, содержащихся в определении о назначении судебной экспертизы;
представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым
владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику;
обжаловать решения и действия суда и иных лиц, участвующих в производстве по делу,
ущемляющие его права при производстве экспертизы; получать возмещение расходов,
понесенных при производстве экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу,
если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных
обязанностей.
2. Эксперт не вправе: помимо суда, вести переговоры с лицами, участвующими в
деле, по вопросам, связанным с проведением экспертизы; самостоятельно собирать
материалы для экспертного исследования; проводить исследования, могущие повлечь
полное или частичное уничтожение объектов, изменение их внешнего вида или основных
свойств, если на это не было специального разрешения суда, назначившего экспертизу.
3. Эксперт обязан: являться по вызову суда; провести всестороннее, полное и
объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное письменное
заключение по поставленным перед ним вопросам; отказаться от дачи заключения и
составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и
направить его в суд в случаях, предусмотренных статьей 97 настоящего Кодекса;
давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным
заключением; обеспечивать сохранность исследуемых объектов; не разглашать сведения
об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с
производством экспертизы.
4. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет предусмотренную законом
уголовную ответственность.
5. Эксперт, являющийся сотрудником органов судебной экспертизы, считается по
роду своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и
предупрежденным об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.
Сноска. Статья 92 в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.
Статья 93. Порядок производства экспертизы
1. Экспертиза производится в суде или вне суда в зависимости от характера
исследования либо невозможности или затруднительности доставки объектов для
исследования в судебном заседании. При производстве экспертизы ее объекты с
разрешения суда, назначившего экспертизу, могут быть повреждены или использованы
только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи
заключения. Указанное разрешение должно содержаться в определении о назначении
судебной экспертизы или в мотивированном определении об удовлетворении ходатайства
судебного эксперта либо о частичном отказе в его удовлетворении.
2. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует
суд.
3. Объекты экспертного исследования, если их габариты и свойства это
позволяют, передаются эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных
случаях суд, назначивший экспертизу, должен обеспечить доставку эксперта к
местонахождению объектов исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия,
необходимые для проведения исследования.
4. Лица, участвующие в деле, вправе присутствовать при производстве
экспертизы, за исключением случаев, когда такое присутствие при производстве
экспертизы вне суда может помешать нормальной работе экспертов. При удовлетворении
судом просьбы о присутствии при проведении экспертизы лиц, участвующих в деле,
указанные лица извещаются о месте и времени производства экспертизы. Неявка
извещенных лиц не препятствует производству экспертизы.
5. В случае присутствия при производстве экспертизы вне суда лиц, участвующих
в деле, обязательное участие судебного пристава определяется судом.
6. При поручении производства экспертизы органу судебной экспертизы суд
направляет определение о назначении экспертизы и необходимые материалы его
руководителю. Экспертиза производится тем сотрудником органа судебной экспертизы,
который указан в определении. Если конкретный эксперт в определении о назначении
экспертизы не указан, его выбор осуществляет руководитель органа судебной
экспертизы, о чем сообщает суду, назначившему экспертизу.
7. Руководитель органа судебной экспертизы вправе: указав мотивы, возвратить
в суд без исполнения определение о назначении экспертизы, представленные для ее
производства объекты в случаях, если: в данном органе судебной экспертизы
отсутствует эксперт, обладающий необходимыми специальными научными знаниями;
материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не
позволяют решить конкретные экспертные задачи; вопросы, поставленные перед
экспертом, выходят за пределы его компетенции; материалы для проведения экспертизы
представлены с нарушением требований, предусмотренных настоящим Кодексом;
ходатайствовать перед судом о включении в состав комиссии судебных экспертов лиц,
не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные
знания необходимы для дачи заключения.
Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права,
предусмотренные законом.
8. Руководитель органа судебной экспертизы не вправе: истребовать без
определения о назначении судебной экспертизы объекты, необходимые для ее
производства; самостоятельно без согласования с судом привлекать к ее производству
лиц, не работающих в данном учреждении; давать эксперту указания, предрешающие
содержание выводов по конкретной экспертизе.
9. Руководитель органа судебной экспертизы обязан: по получении определения о
назначении судебной экспертизы и объектов исследования поручить производство
конкретному судебному эксперту или комиссии судебных экспертов данного органа
судебной экспертизы с учетом требований закона; не нарушая принципа независимости
судебного эксперта, обеспечить контроль за соблюдением срока производства судебной
экспертизы, всесторонностью, полнотой и объективностью проводимых исследований,
обеспечением сохранности объектов судебной экспертизы; не разглашать сведения,
которые стали ему известны в связи с организацией производства судебной экспертизы.
10. Если производство экспертизы предполагается поручить лицу, не являющемуся
сотрудником органа судебной экспертизы, суд до вынесения определения о ее
назначении должен удостовериться в его личности и отсутствии оснований к отводу
эксперта, предусмотренных статьей 41 настоящего Кодекса.
11. Суд выносит определение о назначении экспертизы, вручает его эксперту,
разъясняет ему права и обязанности, предусмотренные статьей 92 настоящего Кодекса,
и предупреждает об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения. О
выполнении этих действий суд делает отметку в определении о назначении экспертизы,
которая удостоверяется подписью эксперта. Таким же образом фиксируются заявления,
сделанные экспертом, и его ходатайства. Об отклонении ходатайства эксперта суд
выносит мотивированное определение.
12. Возмещение расходов, связанных с производством экспертизы, а также оплата
труда эксперта производится по правилам статьи 108 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 93 в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.
Статья 94. Единоличная и комиссионная экспертиза
1. Производство экспертизы осуществляется экспертом единолично либо комиссией
экспертов.
2. Комиссионная экспертиза назначается в случаях необходимости производства
сложных экспертных исследований и проводится не менее чем двумя экспертами одной
специальности.
3. При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных
экспертов независимо и самостоятельно проводит судебно-экспертное исследование в
полном объеме. Члены экспертной комиссии совместно анализируют полученные
результаты и, придя к общему мнению, подписывают заключение либо сообщение о
невозможности дать заключение. В случае разногласия между экспертами, каждый из них
или часть экспертов дает отдельное заключение, либо эксперт, мнение которого
расходится с выводами остальных членов комиссии, формулирует его в заключении
отдельно.
4. Определение суда о производстве комиссионной экспертизы обязательно для
руководителя органа судебной экспертизы. Руководитель органа судебной экспертизы
вправе самостоятельно принять решение о проведении по представленным материалам
комиссионной экспертизы и организовать ее производство.
Сноска. Статья 94 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-
IV.
Статья 95. Комплексная экспертиза
1. Комплексная экспертиза назначается в случаях, когда для установления
обстоятельства, имеющего значение для дела, необходимы исследования на основе
разных отраслей знаний, и проводится экспертами различных специальностей в пределах
своей компетенции.
2. В заключении комплексной экспертизы должно быть указано, какие
исследования, в каком объеме провел каждый эксперт и к каким выводам он пришел.
Каждый эксперт подписывает ту часть заключения, в которой содержатся эти
исследования.
3. На основе результатов исследований, проведенных каждым из экспертов, ими
формулируется общий вывод (выводы) об обстоятельстве, для установления которого
экспертиза была назначена. Общий вывод (выводы) формулируют и подписывают только
эксперты, компетентные в оценке полученных результатов. Если основанием
окончательного вывода комиссии или части ее являются факты, установленные одним из
экспертов (отдельными экспертами), то об этом должно быть указано в заключении.
4. В случае разногласий между экспертами результаты исследований оформляются
в соответствии с частью третьей статьи 94 настоящего Кодекса.
5. Организация производства комплексной экспертизы, порученной органу
судебной экспертизы, возлагается на ее руководителя. Руководитель органа судебной
экспертизы вправе также самостоятельно принять решение о проведении комплексной
экспертизы по представленным материалам и организовать ее производство.
Статья 96. Заключение эксперта
1. Заключение эксперта - это представленные в предусмотренной настоящим
Кодексом письменной форме выводы по вопросам, поставленным перед экспертом судом
или сторонами, основанные на исследовании объектов экспертизы, проведенном с
использованием специальных научных знаний.
2. Заключение составляется экспертом (экспертами) после производства
необходимых исследований с учетом его результатов от своего имени, удостоверяется
его (их) подписью и личной печатью и направляется в суд, назначивший экспертизу. В
случае проведения экспертизы органом судебной экспертизы подпись эксперта
(экспертов) заверяется печатью указанного органа.
3. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и
место производства экспертизы; основания производства судебной экспертизы; сведения
о суде, сведения об органе судебной экспертизы и (или) эксперте (экспертах),
которым поручено производство экспертизы (фамилия, имя, отчество, образование,
специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание,
занимаемая должностю( � отметка, удостоверенная подписью эксперта о том, что он
предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения;
вопросы, поставленные перед экспертом (экспертами); сведения об участниках
процесса, присутствовавших при производстве экспертизы, и данных ими пояснениях;
объекты исследования; содержание и результаты исследований с указанием
использованных методик; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и
формулировка выводов по поставленным перед экспертом (экспертами) вопросам.
4. Заключение должно содержать обоснование невозможности ответить на все или
некоторые из поставленных вопросов, если обстоятельства, указанные в статье 97
настоящего Кодекса, выявлены в ходе исследования.
5. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы,
графики, таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном
частью второй настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной
частью. К заключению также должны быть приложены оставшиеся после исследования
объекты, в том числе образцы.
6. Показания эксперта, данные им в ходе допроса, проведенного в порядке,
предусмотренном статьей 98-1 настоящего Кодекса, являются доказательствами лишь в
части разъяснения, дополнения либо уточнения данного им ранее заключения.
7. Заключение эксперта не является обязательным для суда, однако его
несогласие с заключением должно быть мотивировано.
Сноска. Статья 96 в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.
Статья 97. Сообщение о невозможности дать заключение
Если эксперт до проведения исследования убеждается, что поставленные перед
ним вопросы выходят за пределы его специальных знаний, либо представленные ему
материалы непригодны или недостаточны для дачи заключения и не могут быть
восполнены, либо состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на
поставленные вопросы, он составляет мотивированное сообщение о невозможности дать
заключение и направляет его суду.
Статья 98. Дополнительная и повторная экспертизы
1. Дополнительная экспертиза назначается при недостаточной ясности или
полноте заключения, а также возникновении необходимости решения дополнительных
вопросов, связанных с предыдущим исследованием.
2. Производство дополнительной экспертизы может быть поручено тому же или
иному эксперту.
3. Повторная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и
решения тех же вопросов, когда предыдущее заключение эксперта недостаточно
обосновано, либо его выводы вызывают сомнение, либо существенно нарушены
процессуальные нормы производства экспертизы.
4. В определении о назначении повторной экспертизы должны быть приведены
мотивы несогласия с результатами предыдущей экспертизы.
5. Производство повторной экспертизы поручается комиссии экспертов.
Эксперты, проводившие предыдущую экспертизу, могут присутствовать при производстве
повторной экспертизы и давать комиссии пояснения, однако в экспертном исследовании
и составлении заключения они не участвуют.
6. При поручении производства дополнительной и повторной экспертизы эксперту
(экспертам) должны быть представлены заключения предыдущих экспертов.
7. В случае, если вторая или последующая по счету экспертиза назначается по
нескольким основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а
другие - к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства
повторной.
Сноска. Статья 98 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-
IV.
Статья 98-1. Допрос эксперта
1. Допрос эксперта может быть произведен только после оглашения заключения
эксперта в случае, если оно недостаточно ясно, имеет пробелы, для восполнения
которых не требуется проведения дополнительных исследований, или необходимо
уточнить примененные экспертом методы и термины.
2. Эксперт не может быть допрошен по поводу обстоятельств, не относящихся к
его заключению, ставших ему известными в связи с производством судебно-
психиатрической, а также судебно-медицинской экспертизы в отношении живых лиц.
3. Первым эксперта допрашивает сторона, по ходатайству которой назначена
экспертиза.
4. Если экспертиза произведена по соглашению между сторонами или по
инициативе суда, первым задает вопросы эксперту истец, затем ответчик.
5. Суд вправе задавать эксперту вопросы в любой момент допроса.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 98-1 в соответствии с Законом РК от
20.01.2010 № 241-IV.
Статья 99. Привлечение специалиста к участию в
процессуальных действиях
1. Для участия в судебном заседании или процессуальных действиях в целях
оказания содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств путем дачи
консультаций (пояснений) и помощи в применении научно-технических средств судом в
качестве специалиста может быть привлечено не заинтересованное в исходе дела
совершеннолетнее лицо, обладающее специальными знаниями.
Суд вправе привлекать специалистов и по ходатайству стороны. Лица,
участвующие в деле, могут просить суд о привлечении в качестве специалиста
конкретного лица, обладающего специальными знаниями.
2. Назначение специалиста оформляется определением суда.
3. Лицо, вызванное в качестве специалиста, имеет право: знать цель своего
вызова; отказаться от участия в производстве по делу, если не обладает
соответствующими специальными знаниями и навыками; с разрешения суда задавать
вопросы участникам процессуального действия; обращать внимание участников
процессуального действия на обстоятельства, связанные с его действиями при оказании
содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств, при применении научно-
технических средств, подготовке материалов для назначения экспертизы; знакомиться с
протоколом процессуального действия, в котором он принимал участие, а также в
соответствующей части с протоколом заседания суда и делать подлежащие занесению в
протокол заявления и замечания относительно полноты и правильности фиксации хода и
результатов производившихся при его участии действий; приносить жалобы на действия
суда; получать возмещение расходов, понесенных им в связи с участием в производстве
процессуальных действий, и вознаграждение за выполненную работу, если участие в
производстве по делу не входит в круг его должностных обязанностей.
4. Лицо, назначенное специалистом, обязано: явиться по вызову суда;
участвовать в производстве процессуальных действий и в судебном разбирательстве,
используя специальные знания, навыки и научно-технические средства; давать
консультации; давать пояснения по поводу выполняемых им действий.
Сноска. В статью 99 внесены изменения Законом РК от 4 июля 2006 года N 151 .
Глава 8. Судебные расходы Статья 100. Понятие и состав судебных расходов
Судебные расходы состоят из государственной пошлины и издержек, связанных с
производством по делу.
Статья 101. Государственная пошлина
Порядок уплаты и размер государственной пошлины определяется
Налоговым кодексом Республики Казахстан.
Сноска. Статья 101 с изменениями - Законом РК от 24 декабря 2001 года N 276.
Статья 102. Цена иска
1. Цена иска определяется:
1) в исках о взыскании денежных средств - взыскиваемой суммой;
2) в исках об истребовании имущества - стоимостью отыскиваемого имущества,
определяемой по рыночным ценам, сложившимся в месте нахождения имущества на момент
истребования;
3) в исках о взыскании алиментов - совокупностью платежей за один год;
4) в исках о срочных платежах и выдачах - совокупностью всех платежей и
выдач, но не более чем за три года;
5) в исках о бессрочных или пожизненных платежах и выдачах - совокупностью
платежей и выдач за три года;
6) в исках об уменьшении или увеличении платежей или выдач - общей суммой,
на уменьшение или увеличение которой претендует заявитель, но не более чем за один
год;
7) в исках о прекращении платежей и выдач - совокупностью оставшихся
платежей или выдач, но не более чем за один год;
8) в исках о досрочном расторжении договора имущественного найма (аренды), -
совокупностью платежей за пользование имуществом за оставшийся срок действия
договора (контракта), но не более чем за три года;
9) в исках о праве собственности на строения, принадлежащие гражданам и
юридическим лицам, - стоимостью строения, определяемой по рыночным ценам в месте
нахождения строения на день предъявления иска, но не ниже инвентаризационной
оценки, или при отсутствии ее - не ниже оценки по договору страхования, а для
строений, принадлежащих организациям, не ниже балансовой оценки строения;
10) в исках, состоящих из нескольких самостоятельных требований, - общей
суммой всех требований.
2. Цена иска указывается истцом. В случае явного несоответствия указанной
цены действительной стоимости отыскиваемого имущества цену иска определяет судья
при принятии искового заявления.
Статья 103. Доплата государственной пошлины
1. При затруднительности определения цены иска в момент его предъявления
размер государственной пошлины предварительно устанавливается судьей с последующим
довзысканием пошлины, сообразно цене иска, определенной судом при разрешении дела.
2. При увеличении размера исковых требований во время рассмотрения дела
недостающая сумма пошлины доплачивается истцом в соответствии с увеличенной ценой
иска.
Статья 104. Освобождение от уплаты государственной
пошлины
1. Освобождение от уплаты государственной пошлины осуществляется по
основаниям, предусмотренным Налоговым кодексом Республики Казахстан.
2. (исключена)
3. В случае отказа лиц, указанных в статьях 55, 56 настоящего Кодекса, от
предъявленного ими иска, истец, в интересах которого данный иск предъявлен, обязан
уплатить государственную пошлину в общем порядке, если он настаивает на
рассмотрении иска и не освобожден от уплаты государственной пошлины.
Сноска. Статья 104 с изменениями - Законом РК от 24 декабря 2001 года N 276 ;
от 13 декабря 2004 г. N 11 (вводится в действие с 1 января 2005 г.).
Статья 105. (Исключена - Законом РК от 13 декабря 2004 г. N 11 (вводится в
действие с 1 января 2005 г.)
Статья 106. Возврат государственной пошлины
Порядок возврата государственной пошлины определяется Налоговым кодексом
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 106 в редакции Закона РК от 21.07.2011 № 467-IV (вводится в
действие с 01.07.2011).
Статья 107. Издержки, связанные с производством по
делу
К издержкам , связанным с производством по делу, относятся:
1) суммы, подлежащие выплате свидетелям, экспертам и специалистам;
2) расходы, связанные с производством осмотра на месте;
3) расходы, связанные с хранением вещественных
доказательств;
4) расходы по розыску ответчика;
5) расходы, связанные с публикацией и объявлениями по делу;
6) расходы по извещению и вызову сторон в суд;
7) расходы по проезду сторон и третьих лиц и найму жилых
помещений, понесенные ими в связи с явкой в суд;
8) расходы по оплате помощи представителей;
9) расходы, связанные с исполнением решений, приговоров,
определений и постановлений суда;
10) другие расходы, признанные судом необходимыми.
Статья 108. Суммы, подлежащие выплате свидетелям,
экспертам, специалистам и переводчикам
1. Свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам возмещаются понесенные
ими в связи с явкой в суд расходы по проезду, найму помещения и выплачиваются
суточные в размерах, установленных для лиц, направляемых в командировки. Эксперту и
специалисту возмещается также стоимость принадлежащих им химических реактивов и
других расходных материалов, истраченных ими при выполнении порученной работы, а
также внесенная ими для выполнения работы плата за использование оборудования,
коммунальные услуги и потребление машинного времени.
2. За работающими лицами, вызываемыми в суд в качестве свидетелей,
сохраняется за время их отсутствия в связи с явкой в суд средний заработок по месту
работы. Свидетели, не состоящие в трудовых отношениях, за отвлечение их от обычных
занятий получают компенсацию с учетом фактической затраты времени и исходя из
установленного законом минимального размера месячной заработной платы.
3. Эксперты и специалисты получают вознаграждение за работу, выполненную ими
по поручению суда, если эта работа не входит в круг их служебных обязанностей.
Размер вознаграждения определяется судом по согласованию со сторонами.
4. Оплата производства экспертизы органами судебной экспертизы,
осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
5. Выплата сумм свидетелям, экспертам, специалистам, а также оплата
производства экспертизы органами судебной экспертизы производится стороной,
заявившей соответствующую просьбу. Если указанная просьба заявлена обеими сторонами
либо вызов свидетеля, назначение экспертизы, привлечение специалиста производится
по инициативе суда, требуемые суммы выплачиваются сторонами в равных частях.
6. Суммы, подлежащие выплате экспертам и специалистам за работу, выполненную
ими по поручению суда, если эта работа не входит в круг их служебных обязанностей,
предварительно вносятся на депозит суда стороной, заявившей соответствующую
просьбу. Размер вознаграждения определяется судом по согласованию со сторонами.
7. Суммы, подлежащие оплате за производство экспертизы органом судебной
экспертизы, вносятся в соответствующий бюджет в форме предварительной оплаты
стороной, заявившей соответствующую просьбу, либо стороной, на которую судом
возложена такая обязанность.
8. Выплата сумм, причитающихся экспертам и специалистам, в случае, когда
одна или обе стороны освобождены от уплаты издержек, производится за счет
республиканского бюджета.
Сноска. В статью 108 внесены изменения Законом РК от 5 июля 2006 года N 165
(порядок введения в действие см. ст.2 ).
Статья 109. Выплата сумм, причитающихся свидетелям,
экспертам, специалистам и переводчикам
1. Суммы, причитающиеся свидетелям, экспертам и специалистам, выплачиваются
судом со счета, открытого в соответствии с бюджетным законодательством Республики
Казахстан, по выполнении ими своих обязанностей.
2. Выплата причитающихся сумм переводчикам производится за счет
республиканского бюджета. Размер вознаграждения определяется судом, исходя из
действующих норм оплаты соответствующего труда.
Сноска. В статью 109 внесены изменения Законом РК от 5 июля 2006 года N 165
(порядок введения в действие см. ст.2 ).
Статья 110. Распределение судебных расходов между
сторонами
1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой
стороны все понесенные по делу судебные расходы , хотя бы эта сторона и была
освобождена от уплаты судебных расходов. Если иск удовлетворен частично, то
издержки присуждаются истцу пропорционально размеру удовлетворенных судом исковых
требований, а ответчику - пропорционально той части исковых требований, в которой
истцу отказано.
2. (исключена - Законом РК от 11.07.2001 г.)
3. Если суд вышестоящей инстанции изменит состоявшееся или вынесет новое
решение, не передавая дела на новое рассмотрение, он соответственно изменяет и
распределение судебных расходов.
Сноска. В статью 110 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 111. Возмещение расходов по оплате помощи
представителя
1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает возмещение
другой стороной понесенных ею расходов по оплате помощи представителя,
участвовавшего в процессе, в размере фактически понесенных стороной затрат. По
денежным требованиям эти расходы не должны превышать десяти процентов от
удовлетворенной части иска.
2. В случае, если юридическая помощь была оказана стороне адвокатом бесплатно
на основании определения судьи (суда), суд взыскивает указанные в настоящей статье
расходы в пользу адвоката, оказавшего юридическую помощь бесплатно.
Сноска. Статья 111 с изменением, внесенным Законом РК от 28.12.2011 № 523-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 112. Взыскание убытков за потерю времени
Со стороны, недобросовестно заявившей заведомо неосновательный иск или спор
против иска либо систематически противодействовавшей правильному и быстрому
рассмотрению и разрешению дела, суд может взыскать в пользу другой стороны
компенсацию за фактическую потерю времени. Размер компенсации определяется судом с
учетом конкретных обстоятельств, исходя из действующих норм оплаты соответствующего
труда в данной местности.
Статья 113. Распределение судебных расходов при отказе от
иска, мировом соглашении или соглашении об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации
Сноска. Заголовок статьи 113 в редакции Закона РК от 28.01.2011 № 402-IV
(вводится в действие с 05.08.2011).
1. При отказе истца от иска понесенные им расходы ответчиком не возмещаются.
Если истец отказался от поддержания своих требований вследствие добровольного
удовлетворения их ответчиком после предъявления иска, суд по просьбе истца
взыскивает с ответчика все понесенные истцом судебные расходы и расходы по оплате
помощи представителя.
2. Если стороны при заключении мирового соглашения или соглашения об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации не предусмотрели порядка
распределения судебных расходов и расходов по оплате помощи представителей, суд
решает эти вопросы применительно к правилам, изложенным в статьях 111, 115
настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 113 с изменениями, внесенными Законом РК от 28.01.2011 № 402-
IV (вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 114. Оказание бесплатной юридической помощи
1. Судья при подготовке дела к судебному разбирательству или суд при
рассмотрении дела обязан освободить лицо полностью от оплаты юридической помощи и
возмещения расходов, связанных с представительством, и отнести их за счет бюджетных
средств в следующих предусмотренных законом случаях:
1) рассмотрения споров о возмещении вреда, причиненного смертью кормильца,
увечьем или иным повреждением здоровья, связанным с работой;
2) рассмотрения споров, не связанных с предпринимательской деятельностью, для
истцов и ответчиков, являющихся участниками Великой Отечественной войны и лицами,
приравненными к ним, военнослужащими срочной службы, инвалидами I и II групп,
пенсионерами по возрасту.
2. Оплата гарантированной юридической помощи, оказанной адвокатом, и
возмещение расходов, связанных с представительством, в случаях, предусмотренных
частью первой настоящей статьи, осуществляются в порядке и размерах, установленных
Правительством Республики Казахстан.
3. К ходатайству лица об освобождении от оплаты юридической помощи и о
возмещении расходов, связанных с его представительством, в случаях, предусмотренных
частью первой настоящей статьи, должны быть приобщены документы и другие
доказательства, подтверждающие право данного лица на получение юридической помощи
бесплатно.
4. По результатам рассмотрения ходатайства судьей или судом выносится
мотивированное определение об освобождении лица от оплаты юридической помощи и
возмещения расходов, связанных с его представительством, в случаях, предусмотренных
частью первой настоящей статьи, либо об отказе в удовлетворении ходатайства.
5. Определение суда или судьи об освобождении лица от оплаты юридической
помощи и возмещения расходов, связанных с его представительством, в случаях,
предусмотренных частью первой настоящей статьи, незамедлительно направляется в
коллегию адвокатов области, города республиканского значения, столицы или ее
структурные подразделения, которые в срок, установленный судом, обязаны обеспечить
участие адвоката в суде.
Сноска. Статья 114 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 123-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 115. Возмещение сторонам судебных расходов
1. При отказе полностью или частично в иске лицам, обратившимся в случаях,
предусмотренных настоящим Кодексом, в суд с заявлениями о защите прав, свобод и
охраняемых законом интересов других лиц и государства (статьи 55 и 56 настоящего
Кодекса), ответчику возмещаются из средств республиканского бюджета понесенные им
судебные издержки полностью или пропорционально той части исковых требований, в
которой истцу отказано.
2. В случае удовлетворения иска об освобождении имущества от ареста истцу
возмещаются из средств республиканского бюджета понесенные им судебные расходы.
Статья 116. Возмещение государству судебных расходов
1. Издержки, связанные с производством по делу, и государственная пошлина, от
уплаты которых истец был освобожден, взыскиваются с ответчика, не освобожденного от
уплаты судебных расходов, в доход государства полностью или пропорционально
удовлетворенной части иска.
2. При отказе в иске издержки, связанные с производством по делу,
взыскиваются с истца, не освобожденного от уплаты судебных расходов, в доход
государства.
3. Если иск удовлетворен частично, а ответчик освобожден от уплаты судебных
расходов, издержки, связанные с производством по делу, взыскиваются в доход
государства с истца, не освобожденного от уплаты судебных расходов, пропорционально
той части исковых требований, в удовлетворении которых отказано.
4. Если обе стороны освобождены от уплаты судебных расходов, то издержки,
связанные с производством по делу, относятся на счет республиканского бюджета.
5. В случае объявления розыска лица, уклоняющегося от уплаты причитающихся с
него платежей, расходы по производству розыска взыскиваются с этого лица в доход
государства.
Статья 117. Обжалование и опротестование определений
по вопросам, связанным с судебными
расходами
На определения по вопросам, связанным с судебными расходами, может быть
подана частная жалоба и принесен протест.
Глава 9. Меры принуждения и ответственности за
проявление неуважения к суду
Сноска. Глава 9 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 118. Меры принуждения за проявление неуважения к суду
1. Целью применения судом мер принуждения к лицам, участвующим в деле, и
другим участникам процесса является реализация задач правосудия.
2. В качестве меры принуждения судом применяются привод, удаление из зала
суда.
Статья 119. Привод
1. Привод - это принудительная доставка в суд ответчика, свидетеля, эксперта,
специалиста, переводчика за уклонение от явки в суд без уважительных причин.
2. Привод осуществляется по определению суда судебными приставами или
органами внутренних дел.
Статья 120. Удаление из зала суда
Удаление из зала суда применяется судом к нарушителям порядка в судебном
заседании в случаях и в порядке, предусмотренных статьей 179 настоящего Кодекса.
Статья 121. Меры ответственности за проявление неуважения к суду
1. Меры ответственности за проявление неуважения к суду применяются судом в
целях реализации конституционного принципа равенства всех перед судом и задач
правосудия.
2. За совершение действий (бездействия), предусмотренных статьей 513 Кодекса
Республики Казахстан об административных правонарушениях, виновные в этом лица
привлекаются к административной ответственности в порядке, предусмотренном частью
1-1 статьи 648 Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях.
3. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки
преступления, суд направляет материалы прокурору для решения вопроса о возбуждении
уголовного дела в отношении нарушителя.
Статья 122. Применение мер принуждения и ответственности
за проявление неуважения к суду. Порядок их
обжалования и опротестования
1. За совершенное противозаконное действие (бездействие) может применяться
только одна мера принуждения и (или) один вид ответственности.
2. На определение (постановление) суда о применении мер принуждения и
ответственности может быть подана частная жалоба и принесен протест.
Глава 10. Процессуальные сроки Статья 123. Сроки совершения процессуальных действий
1. Процессуальные действия совершаются в сроки, установленные законом.
2. В случае, если срок для совершения процессуального действия законом не
установлен, он назначается судом.
Статья 124. Исчисление процессуальных сроков
1. Сроки для совершения процессуальных действий определяются точной
календарной датой, указанием на событие, которое должно неизбежно наступить или
периодом времени, который исчисляется годами, месяцами или днями. В последнем
случае действие может быть совершено в течение всего периода.
2. Течение процессуального срока, определяемого периодом, начинается на
следующий день после календарной даты или наступления события, которыми определено
его начало.
Статья 125. Окончание процессуальных сроков
1. Срок, исчисляемый годами, истекает в соответствующие месяц и число
последнего года срока. Срок, исчисляемый месяцами, истекает в соответствующие месяц
и число последнего месяца срока. Если конец срока, исчисляемого месяцами,
приходится на такой месяц, который соответствующего числа не имеет, то срок
истекает в последний день этого месяца. Срок, исчисляемый днями, истекает в
последний день установленного периода. В случаях, когда последний день срока
приходится на нерабочий день, днем окончания срока считается следующий за ним
рабочий день.
2. Процессуальное действие, для совершения которого установлен срок, может
быть выполнено до двадцати четырех часов последнего дня срока. Если жалоба,
документы либо денежные суммы были сданы на почту, телеграф или переданы по другим
средствам связи до двадцати четырех часов последнего дня срока, то срок не
считается пропущенным.
3. Если процессуальное действие должно быть совершено непосредственно в суде
или другой организации, то срок истекает в тот час, когда в этих организациях по
установленным правилам заканчивается работа или прекращаются соответствующие
операции.
Статья 126. Последствия пропуска процессуальных
сроков
1. Право на совершение процессуальных действий погашается с истечением
установленного законом или назначенного судом срока. Жалобы и документы, поданные
по истечении процессуальных сроков, если не заявлено ходатайство о восстановлении
пропущенного срока, не рассматриваются судом и возвращаются лицу, которым они были
поданы.
2. Истечение процессуального срока не освобождает от выполнения
процессуальной обязанности.
Статья 127. Приостановление процессуальных сроков
1. Течение всех не истекших процессуальных сроков приостанавливается с
приостановлением производства по делу. Приостановление сроков начинается со времени
возникновения обстоятельств, послуживших основанием для приостановления
производства.
2. Со дня возобновления производства течение процессуальных сроков
продолжается.
Статья 128. Продление и восстановление
процессуальных сроков
1. Назначенные судом сроки могут быть продлены судом.
2. Сроки, установленные законом, могут быть восстановлены судом, если они
пропущены по причинам, признанным судом уважительными. Срок подачи апелляционной
жалобы может быть восстановлен судом при условии, если заявление о восстановлении
срока подано не позднее трех месяцев со дня принятия решения.
3. Заявление о восстановлении пропущенного срока подается в суд, в котором
надлежало совершить процессуальное действие. Это заявление рассматривается судом в
присутствии лиц, участвующих в деле, которые извещаются о месте и времени
рассмотрения вопроса, однако их неявка не является препятствием для разрешения
поставленного перед судом вопроса.
4. Одновременно с подачей заявления о восстановлении срока должно быть
совершено необходимое процессуальное действие (предъявлено требование о защите
прав, подана жалоба, представлен документ и т.п.), в отношении которого пропущен
срок.
4-1. Суд, указанный в части третьей настоящей статьи, обязан восстановить
пропущенный срок на подачу апелляционной (частной) жалобы, принесения протеста при
нарушении закона, ограничивающем возможность участника процесса по защите своих
прав и законных интересов (несвоевременное изготовление протокола судебного
заседания, вручение копии судебного акта участвующему в деле лицу, не владеющему
языком судопроизводства, без перевода, неточности указания на срок обжалования в
резолютивной части судебного акта), а также при наличии иных обстоятельств, которые
объективно воспрепятствовали ему своевременно принести жалобу или протест.
5. На определение суда об отказе в продлении и восстановлении пропущенного
процессуального срока может быть подана частная жалоба или принесен протест.
Сноска. Статья 128 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие
с 01.07.2012).
Глава 11. Судебные извещения и вызовы
Статья 129. Судебные извещения и вызовы
1. Лица, участвующие в деле, их представители, а также свидетели, эксперты,
специалисты и переводчики извещаются о времени и месте судебного заседания или
совершения отдельных процессуальных действий и вызываются в суд судебными
повестками.
2. В необходимых случаях лица, участвующие в деле, а также свидетели,
эксперты, специалисты и переводчики могут быть извещены или вызваны заказным
письмом с уведомлением о его вручении, телефонограммой или телеграммой, коротким
текстовым сообщением по абонентскому номеру сотовой связи или по электронному
адресу, а также с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксирование
извещения или вызова.
3. Извещения и вызовы должны быть направлены с таким расчетом, чтобы
извещаемый или вызываемый имел достаточный срок для своевременной явки в суд и
подготовки к делу.
4. Извещение или вызов направляются извещаемому или вызываемому лицу по
адресу, абонентскому номеру сотовой связи или электронному адресу, указанному
стороной или другим лицом, участвующим в деле. Если по сообщенному суду адресу
гражданин фактически не проживает, извещение или вызов могут быть направлены по
месту его работы. Извещение или вызов, адресованные организации, направляются по
месту ее нахождения.
Сноска. Статья 129 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 130. Содержание повестки или иного извещения,
вызова
1. Повестка или иное извещение, вызов должны содержать:
1) указание лица, извещаемого или вызываемого в суд (фамилия, имя, отчество
и место жительства лица, которому они адресуются, либо наименование организации и
ее место нахождения);
2) наименование и точный адрес суда;
3) указание места и времени явки;
4) наименование дела, по которому производится извещение или вызов адресата;
5) указание, в качестве кого извещается или вызывается адресат;
6) предложение лицам, участвующим в деле, представить все имеющиеся у них
доказательства по делу;
7) указание на обязанность лица, принявшего повестку или иное извещение,
вызов в связи с отсутствием адресата, при первой возможности вручить ее адресату;
8) указание на последствия неявки в суд извещаемого или вызываемого лица и
на его обязанность сообщить суду причины неявки;
9) подпись лица, направившего повестку или иное извещение, вызов. Лицо,
передавшее телефонограмму об извещении или вызове, должно удостоверить ее своей
подписью и указанием, кому и когда она передана.
2. Одновременно с повесткой судья направляет ответчику копию искового
заявления и копии приложенных к заявлению документов. Вместе с повесткой,
адресованной истцу, судья направляет копии письменных объяснений ответчика и копии
прилагаемых к ним документов, если они поступили в суд.
3. Сообщение, направляемое по абонентскому номеру сотовой связи или
электронному адресу, должно содержать:
1) указание лица, извещаемого или вызываемого в суд (фамилия, имя, отчество
лица, которому оно адресуется, либо наименование организации);
2) наименование и точный адрес суда;
3) указание места и времени явки;
4) краткое наименование дела, по которому производится извещение или вызов
адресата;
5) указание, в качестве кого извещается или вызывается адресат;
6) фамилия и имя лица, направившего сообщение.
Документ, подтверждающий отправку сообщения, приобщается к материалам дела.
Сноска. Статья 130 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 131. Доставка повестки
1. Повестки доставляются по почте заказным письмом с уведомлением или лицами,
которым судья это поручает. Время вручения повестки адресату отмечается на корешке
повестки, подлежащем возврату в суд.
2. Судья может с согласия лица, участвующего в деле, выдать ему на руки
повестку для вручения другому извещаемому или вызываемому по делу лицу.
3. Лицо, которому поручено доставить повестку, обязано возвратить в суд
корешок повестки с указанием даты ее вручения и распиской адресата в получении
повестки.
Статья 132. Вручение повесток
1. Повестка вручается гражданину, которому она адресована, лично под расписку
на подлежащем возвращению в суд корешке повестки. Повестка, адресованная
организации, вручается ее представителю или соответствующему лицу, выполняющему
управленческие функции, которое расписывается на корешке повестки о ее получении с
указанием своей должности, фамилии и инициалов.
2. Если лицо, доставившее повестку, не застанет гражданина, извещаемого или
вызываемого по делу, в месте его жительства или работы, то повестка вручается кому-
нибудь из совместно с ним проживающих взрослых членов семьи с их согласия, а при их
отсутствии - жилищно- эксплуатационной организации, органу местного самоуправления
или соответствующему исполнительному органу по месту жительства адресата, или
администрации по месту его работы. В этих случаях лицо, принявшее повестку, обязано
на корешке повестки указать свою фамилию, имя, отчество, а также отношение к
адресату или занимаемую должность. Лицо, принявшее повестку, обязано при первой
возможности без промедления вручить ее адресату.
3. При временном отсутствии адресата лицо, доставившее повестку, отмечает на
корешке повестки, куда выбыл адресат и когда ожидается его возвращение. Эти
сведения должны быть подтверждены и удостоверены жилищно-эксплуатационной
организацией, органом местного самоуправления или соответствующим исполнительным
органом по месту жительства адресата или администрацией по месту его работы, а при
отсутствии у них этих сведений - кем-либо из совместно с ним проживающих взрослых
членов семьи.
Статья 133. Последствия отказа от принятия
повестки или иного извещения, вызова
1. При отказе адресата принять повестку или иное извещение, вызов, лицо,
доставляющее или вручающее их, делает соответствующую отметку на повестке или
извещении, вызове, которые возвращаются в суд. Отметка об отказе адресата принять
повестку или иное извещение, вызов удостоверяется жилищно-эксплуатационной
организацией, органом местного самоуправления или соответствующим исполнительным
органом по месту жительства адресата или администрацией по месту его работы.
2. Отказ адресата от принятия повестки или иного извещения, вызова не
является препятствием к рассмотрению дела или совершению отдельных процессуальных
действий.
Статья 134. Перемена адреса, абонентского номера сотовой
связи и электронного адреса во время
производства по делу
Лица, участвующие в деле, и их представители обязаны сообщить суду о перемене
своего адреса, абонентского номера сотовой связи, электронного адреса во время
производства по делу. При отсутствии такого сообщения повестка или иное извещение,
вызов посылаются по последнему известному суду адресу, абонентскому номеру сотовой
связи или электронному адресу и считаются доставленными, хотя бы адресат по этому
адресу более не проживает или не находится, не использует этот абонентский номер
сотовой связи или электронный адрес.
Сноска. Статья 134 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 135. Неизвестность места пребывания ответчика
и его розыск
1. При неизвестности фактического места пребывания ответчика суд приступает к
рассмотрению дела по поступлении в суд повестки или иного извещения, вызова с
надписью, удостоверяющей их получение жилищно-эксплуатационной организацией,
органом местного самоуправления, или соответствующим исполнительным органом по
последнему известному месту жительства ответчика, или администрацией по последнему
известному месту его работы.
2. При неизвестности места пребывания ответчика по искам, предъявленным в
интересах государства, а также о взыскании алиментов, возмещении вреда,
причиненного увечьем или иным повреждением здоровья или смертью кормильца, суд
обязан объявить розыск ответчика через органы внутренних дел или финансовой
полиции. Объявление судом розыска ответчика не является препятствием к рассмотрению
дела.
При установлении места нахождения ответчика в ходе розыскных
мероприятий ему вручается судебная повестка о вызове в суд.
3. Взыскание расходов по розыску ответчика производится по
заявлению органа внутренних дел или финансовой полиции путем выдачи
судебного приказа.
Сноска. В статью 135 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Глава 12. Досудебное урегулирование имущественных споров, сторонами в
которых являются юридические лица, граждане, осуществляющие
предпринимательскую деятельность без образования юридического лица
Сноска. Глава 12 исключена - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Раздел 2. Производство в суде первой инстанции
Подраздел 1. Приказное производство
Глава 13. Приказное производство
Статья 139. Взыскание задолженности на основании
судебного приказа
1. Судебный приказ представляет собой акт судьи, вынесенный по заявлению
взыскателя о взыскании денежных сумм или истребовании имущества от должника по
бесспорным требованиям без вызова должника и взыскателя для заслушивания их
объяснений и без судебного разбирательства.
Сноска. Пункт 1 - с изменениями, внесенными Законом РК от 5 июля 2000 года N
75.
2. Содержание судебного приказа определяется статьей 146 настоящего Кодекса.
3. Судебный приказ имеет силу исполнительного документа. Взыскание по нему
производится после выдачи приказа и в порядке, установленном для исполнения
судебных решений.
Статья 140. Требования, по которым выносится судебный
приказ
Судебный приказ выносится:
1) если требование основано на нотариально удостоверенной сделке;
2) если требование основано на письменной сделке и признано
ответчиком;
3) если требование основано на протесте векселя в неплатеже, неакцепте и
недатировании акцепта, совершенным нотариусом;
4) если заявлено требование о взыскании алиментов на несовершеннолетних
детей, не связанное с установлением отцовства или необходимостью привлечения
третьих лиц;
5) если заявлено требование о взыскании с граждан и юридических лиц недоимки
по налогам и другим обязательным платежам;
6) если заявлено требование о взыскании начисленных, но не выплаченных
работнику заработной платы и иных платежей;
7) если заявлено требование органом внутренних дел или финансовой полиции о
взыскании расходов по розыску ответчика или должника;
7-1) если заявлено требование о бесспорном истребовании предмета лизинга в
соответствии с законодательными актами Республики Казахстан;
8) (исключен - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238)
9) (исключен - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238)
10) если заявлено требование ломбарда к должнику-залогодателю об обращении
взыскания на предмет залога;
11) если заявлено требование о взыскании задолженности с собственников
помещений (квартир), уклоняющихся от участия в обязательных расходах на содержание
общего имущества объекта кондоминиума.
Сноска. Статья 140 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2000 N 75;
от 02.03.2001 N 162; от 11.07.2001 N 238; от 10.03.2004 N 532; от 22.07.2011 № 479-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 141. Форма и содержание заявления о вынесении
судебного приказа
1. Заявление о вынесении судебного приказа подается в суд по общим правилам
подсудности, установленной в главе 3 настоящего Кодекса.
2. Заявление подается в письменной форме. В заявлении должно быть указано:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование взыскателя, его дата рождения, место жительства или место
нахождения, реквизиты юридического лица;
3) наименование должника, его дата рождения, место жительства или место
нахождения, реквизиты юридического лица;
4) требование взыскателя и обстоятельства, на которых оно основано;
5) перечень прилагаемых документов, подтверждающих заявленное требование.
3. В случае истребования имущества в заявлении должна быть указана стоимость
этого имущества.
4. Заявление подписывается взыскателем или его представителем. К заявлению,
подаваемому представителем, должен быть приложен документ, удостоверяющий его
полномочия.
Сноска. Статья 141 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2000 N 75;
от 02.04.2010 № 262-IV (вводится в действие с 21.10.2010).
Статья 142. Государственная пошлина
1. (Пункт исключен - Закон РК от 24 декабря 2001 года N 276)
2. При отказе в принятии заявления государственная пошлина, внесенная
взыскателем, возвращается.
3. При отмене судебного приказа государственная пошлина, внесенная
взыскателем, не возвращается.
4. При предъявлении взыскателем иска к должнику в порядке
искового производства она засчитывается в счет подлежащей оплате пошлины.
Статья 143. Основания к отказу в принятии и
возвращению заявления о вынесении
судебного приказа
1. Судья отказывает в принятии или возвращает заявление о вынесении судебного
приказа по основаниям, предусмотренным
статьями 153, 154 настоящего Кодекса. Кроме того, судья
возвращает заявления в случаях, если:
1) заявленное требование не предусмотрено статьей 140 настоящего Кодекса;
2) должник находится вне пределов юрисдикции судов
Республики Казахстан;
3) не представлены документы, подтверждающие заявленное требование;
4) усматривается наличие спора о праве, который невозможно разрешить на
основании представленных документов;
5) форма и содержание заявления не отвечают требованиям
статьи 141 настоящего Кодекса;
6) заявление не оплачено государственной пошлиной.
2. Об отказе в принятии заявления судья выносит определение
в трехдневный срок со дня поступления заявления в суд.
3. Отказ в принятии заявления не препятствует возможности предъявления
заявителем иска по этому же требованию в порядке искового производства.
Статья 144. Устранение недостатков в заявлении
1. Судья вправе принять заявление о вынесении судебного приказа и своим
определением установить взыскателю срок не более трех дней для устранения
недостатков или оплаты государственной пошлины, если заявление не отвечает
требованиям статьи 141 настоящего Кодекса или не оплачено государственной пошлиной.
2. Если взыскатель в соответствии с указаниями судьи в установленный им срок
устранит недостатки, оплатит государственную пошлину, заявление считается поданным
в день первоначального представления его в суд. В противном случае судья выносит
определение об отказе в принятии заявления в соответствии с частью второй статьи
143 настоящего Кодекса.
Статья 145. Порядок и срок вынесения судебного
приказа
Судебный приказ по существу заявленного требования выносится судьей в течение
трех дней со дня поступления заявления в суд.
Статья 146. Содержание судебного приказа
1. В судебном приказе указываются:
1) номер производства и дата вынесения приказа;
2) наименование суда, фамилия и инициалы судьи, вынесшего приказ;
3) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), дата рождения взыскателя, его место жительства или нахождения, сведения
о его регистрации по месту жительства и идентификационный номер или если
взыскателем является юридическое лицо, его наименование, место фактического
нахождения либо сведения из Национального реестра бизнес-идентификационных номеров,
банковские реквизиты и идентификационный номер;
4) фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), дата рождения должника, его место жительства или нахождения, сведения о
его регистрации по месту жительства, сведения о его месте работы и банковских
реквизитах места работы (если указаны в заявлении о вынесении судебного приказа),
его банковские реквизиты и идентификационный номер (если указаны в заявлении о
вынесении судебного приказа) или если должником является юридическое лицо, его
наименование, место фактического нахождения либо сведения из Национального реестра
бизнес-идентификационных номеров (если указаны в заявлении о вынесении судебного
приказа), банковские реквизиты и идентификационный номер;
5) закон, на основании которого удовлетворено требование;
6) размер денежных сумм, подлежащих взысканию, или обозначение имущества,
подлежащего истребованию, с указанием его стоимости;
7) размер неустойки, если ее взыскание предусмотрено законом или договором;
8) сумма государственной пошлины, подлежащая взысканию с должника в пользу
взыскателя или в соответствующий бюджет;
9) срок и порядок обжалования судебного приказа.
2. В судебном приказе о взыскании алиментов на несовершеннолетних детей,
кроме сведений, предусмотренных подпунктами 1)-5), 8) настоящей статьи,
указываются: дата и место рождения должника, место его работы, имя и дата рождения
каждого ребенка, на содержание которых присуждены алименты, размер платежей,
взыскиваемых ежемесячно с должника, и срок их взыскания.
3. Судебный приказ подписывается судьей.
Сноска. Статья 146 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2000 N 75;
от 22.06.2006 N 147; от 02.04.2010 № 262-IV (вводится в действие с 21.10.2010); от
12.01.2007 № 224 (вводится в действие с 01.01.2012); от 12.01.2012 № 538-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012); от 24.12.2012 № 60-V (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 147. Направление должнику копии судебного
приказа
1. После вынесения судебного приказа судья незамедлительно направляет его
копию должнику с уведомлением о вручении.
2. Должник вправе в десятидневный срок со дня получения
копии судебного приказа направить в суд, вынесший приказ,
возражения против заявленного требования с использованием любых средств связи.
Статья 148. Отмена судебного приказа
1. Судья отменяет судебный приказ, если от должника в установленный срок
поступят возражения против заявленного требования, о чем выносит определение. В
определении об отмене судебного приказа судья разъясняет, что заявленное требование
взыскателя может быть предъявлено в порядке искового производства. Копии
определения об отмене судебного приказа направляются сторонам не позже трех дней
после его вынесения.
1-1. Судья отменяет судебный приказ, если в случае отсутствия должника
поступит заявление от лица, права и обязанности которого затрагиваются судебным
приказом, о несоответствии вынесенного судебного приказа требованиям закона.
2. Постановление об отмене судебного приказа обжалованию или опротестованию
не подлежит.
Сноска. Статья 148 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 149. Выдача судебного приказа взыскателю
1. Если в установленный срок от должника не поступит в суд
возражение, судья выдает взыскателю судебный приказ, заверенный
печатью суда, для предъявления его к исполнению.
2. По просьбе взыскателя судебный приказ может быть направлен для исполнения
непосредственно судом.
3. Для взыскания государственной пошлины с должника в доход
соответствующего бюджета отдельный экземпляр судебного приказа, заверенный
печатью суда, направляется для исполнения непосредственно судом.
4. Копия выданного взыскателю судебного приказа остается в
производстве суда.
Сноска. Статья 149 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Подраздел 2. Исковое производство
Глава 14. Предъявление иска Статья 150. Форма и содержание искового заявления
1. Исковое заявление подается в суд в письменной форме либо в форме
электронного документа.
2. В заявлении должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование истца, его дата рождения, место жительства, сведения о
регистрации по месту жительства или, если истцом является организация, ее место
нахождения, идентификационный номер и банковские реквизиты, а также наименование
представителя и его адрес, если заявление подается представителем, кроме того,
сведения об абонентском номере сотовой связи и электронном адресе истца и
представителя, если они имеются;
3) фамилия, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), дата рождения ответчика, его место жительства или нахождения,
абонентский номер сотовой связи и электронный адрес (если они имеются), а если
ответчиком является юридическое лицо, то его наименование, местонахождение, а также
дополнительно идентификационный номер, электронный адрес, если эти данные известны
истцу;
4) суть нарушения или угрозы нарушения прав, свобод или законных интересов
истца и его исковые требования;
5) обстоятельства, на которых истец основывает свои требования, и
доказательства, подтверждающие эти обстоятельства;
6) цена иска, если иск подлежит оценке;
7) (исключен - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238)
8) перечень прилагаемых к заявлению документов.
3. В заявлении могут быть указаны и иные сведения, имеющие значение для
разрешения спора, а также изложены ходатайства истца.
4. В заявлении, предъявляемом прокурором в государственных или общественных
интересах, должно содержаться обоснование того, в чем заключается государственный
или общественный интерес, какое право нарушено, а также ссылка на закон или иной
нормативный правовой акт. В случае обращения прокурора в интересах гражданина в
исковом заявлении должно содержаться обоснование причин невозможности предъявления
иска самим гражданином; к заявлению должен быть приложен документ, подтверждающий
согласие гражданина на обращение с иском в суд, кроме случаев подачи заявления в
интересах недееспособного лица.
5. Заявление подписывается истцом или его представителем при наличии
полномочия на подписание и предъявление искового заявления.
При подаче заявления в форме электронного документа оно удостоверяется
электронной цифровой подписью истца. При наличии полномочия исковое заявление
удостоверяется электронной цифровой подписью представителя.
Сноска. Статья 150 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 22.06.2006 N 147; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от
15.07.2010 № 337-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 02.04.2010 № 262-IV
(вводится в действие с 21.10.2010); от 12.01.2007 № 224 (вводится в действие с
01.01.2012); от 12.01.2012 № 538-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от
17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 151. Документы, прилагаемые к исковому
заявлению
1. К исковому заявлению прилагаются:
1) копии искового заявления по числу ответчиков и третьих
лиц;
2) документ, подтверждающий уплату государственной пошлины;
3) доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя;
4) документы, подтверждающие обстоятельства, на которых истец основывает
свои требования, копии этих документов для ответчиков и третьих лиц, если они у них
отсутствуют;
5) (исключен - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238)
6) текст нормативного правового акта в случае его
оспаривания;
7) ходатайства истца об отсрочке, рассрочке, освобождении от уплаты судебных
расходов или уменьшении их размера, об обеспечении иска, истребовании доказательств
и другие, если они не изложены в исковом заявлении.
2. К исковому заявлению, подаваемому в форме электронного документа,
прилагаются копии документов, указанных в части первой настоящей статьи, в
электронной форме.
При этом документом, подтверждающим уплату государственной пошлины, является
электронный документ, удостоверяющий осуществление платежа посредством платежного
шлюза "электронного правительства".
Сноска. Статья 151 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 15.07.2010 № 337-IV (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 152. Принятие искового заявления
1. Судья обязан в пятидневный срок со дня поступления искового заявления
решить вопрос о его принятии к производству
суда.
2. Приняв исковое заявление, судья выносит определение о возбуждении
гражданского дела.
Статья 153. Отказ в принятии искового заявления
1. Судья отказывает в принятии искового заявления, если:
1) заявление не подлежит рассмотрению и разрешению в порядке гражданского
судопроизводства;
2) имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же
сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или определение
суда о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска или об
утверждении мирового соглашения сторон или соглашение об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации;
3) имеется принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по
тем же основаниям решение арбитража или третейского суда и об этом стало известно
суду.
2. Об отказе в принятии заявления судья выносит мотивированное определение, в
котором указывает, в какой орган следует обратиться истцу, если дело не подлежит
рассмотрению и разрешению в порядке гражданского судопроизводства.
3. Определение об отказе в принятии заявления должно быть вынесено в
пятидневный срок с момента его поступления в суд и вручено или направлено заявителю
со всеми приложенными к заявлению документами.
4. Отказ в принятии заявления препятствует повторному обращению заявителя в
суд с иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям.
5. На определение судьи об отказе в принятии заявления могут быть поданы
частная жалоба, протест.
Сноска. Статья 153 с изменениями, внесенными законами РК от 28.01.2011 № 402-
IV (вводится в действие с 05.08.2011); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 154. Возвращение искового заявления
1. Судья возвращает исковое заявление, если:
1) истцом не соблюден установленный законодательством для данной категории
дел порядок предварительного досудебного разрешения спора и возможность применения
этого порядка не
утрачена;
2) дело не подсудно данному суду;
3) заявление подано недееспособным лицом;
4) заявление подписано лицом, не имеющим полномочий на его подписание;
5) в производстве этого же или другого суда либо арбитража или третейского
суда имеется дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же
основаниям;
5-1) между сторонами в соответствии с законом заключено соглашение о передаче
данного спора на разрешение арбитража или третейского суда, если иное не
предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан;
6) орган, управомоченный управлять коммунальным имуществом, обратился в суд о
признании права коммунальной собственности на недвижимую вещь до истечения одного
года со дня принятия этой вещи на учет органом, осуществляющим государственную
регистрацию права на недвижимое имущество, за исключением случая, указанного
в части второй пункта 3 статьи 242 Гражданского кодекса Республики Казахстан;
7) об этом заявил истец.
2. О возвращении заявления судья выносит мотивированное определение, в
котором указывает, в какой суд следует обратиться заявителю, если дело не подсудно
данному суду, либо как устранить обстоятельства, препятствующие возбуждению дела.
Определение о возвращении искового заявления должно быть вынесено в пятидневный
срок с момента его поступления в суд и вручено или направлено заявителю со всеми
приложенными к заявлению документами.
3. Возвращение заявления не препятствует повторному обращению истца в суд с
иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям, если им будет
устранено допущенное нарушение.
4. На определение судьи о возвращении заявления могут быть поданы частная
жалоба, протест. (См. постановление Конституционного Совета РК от 01.11.2000 N
19/2).
Сноска. Статья 154 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 479-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 155. Оставление искового заявления без
движения
1. Судья в случае несоответствия искового заявления требованиям статьи 150 и
подпунктам 1)-3) статьи 151 настоящего Кодекса выносит определение об оставлении
заявления без движения, о чем извещает лицо, подавшее исковое заявление, и
предоставляет ему срок для исправления недостатков.
2. Если истец в соответствии с указаниями судьи и в установленный им срок
выполнит перечисленные в определении требования, исковое заявление считается
поданным в день первоначального представления его в суд. В противном случае
заявление считается не поданным и определением судьи возвращается истцу со всеми
приложенными к нему документами.
3. Возвращение заявления не препятствует повторному обращению истца в суд с
иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям, если им будет
устранено допущенное нарушение.
4. На определение судьи о возвращении заявления могут быть поданы частная
жалоба, протест.
Статья 156. Предъявление встречного иска
Ответчик вправе до вынесения судом первой инстанции решения предъявить к
истцу встречный иск для совместного рассмотрения с первоначальным иском.
Предъявление встречного иска производится по общим правилам о предъявлении иска.
Статья 157. Условия принятия встречного иска
Судья принимает встречный иск, если:
1) встречное требование направлено к зачету первоначального требования;
2) удовлетворение встречного иска исключает полностью или в части
удовлетворение первоначального иска;
3) между встречным и первоначальным исками имеется взаимная связь, и их
совместное рассмотрение приведет к более быстрому и правильному рассмотрению
споров.
Глава 15. Обеспечение иска
Статья 158. Основания для обеспечения иска
По заявлению лиц, участвующих в деле, сторон арбитражного или третейского
разбирательства суд может принять меры к обеспечению иска. Обеспечение иска
допускается во всяком положении дела, если непринятие таких мер может затруднить
или сделать невозможным исполнение решения суда.
Не допускается принятие мер к обеспечению иска в отношении финансовой
организации, а также организации, входящей в банковский конгломерат в качестве
родительской организации и не являющейся финансовой организацией, и (или) их
имущества при проведении ими реструктуризации в случаях, предусмотренных законами
Республики Казахстан.
Не допускается принятие мер к обеспечению иска в отношении приостановления
действия оспариваемого правового акта Национального Банка Республики Казахстан по
приостановлению действий и (или) лишению лицензий на осуществление деятельности на
финансовом рынке, проведению консервации финансовых организаций, а также его
письменных предписаний.
Сноска. Статья 158 с изменениями, внесенными законами РК от 28.12.2004 N 24;
от 11.07.2009 N 185-IV (вводится в действие с 30.08.2009); от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие с 01.01.2010); от 05.07.2012 № 30-V(вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 159. Меры по обеспечению иска
1. Мерами по обеспечению иска могут быть:
1) наложение ареста на имущество, принадлежащее ответчику и находящееся у
него или у других лиц (за исключением наложения ареста на деньги, находящиеся на
корреспондентском счете банка, и имущество, являющееся предметом по операциям репо,
заключенным в торговых системах организаторов торгов методом открытых торгов).
Наложение ареста на обязательные пенсионные взносы, обязательные
профессиональные пенсионные взносы (пени по ним), пенсионные активы и пенсионные
накопления не допускается.
Наложение ареста на деньги, находящиеся на территории Республики Казахстан на
корреспондентском счете иностранного государства, допускается по искам о возмещении
убытков, причиненных нарушением иностранным государством юрисдикционного иммунитета
Республики Казахстан и ее собственности.
В определении об обеспечении иска в виде наложения ареста на деньги,
принадлежащие ответчику и находящиеся в банке, должна быть указана сумма денег, на
которую налагается арест. Сумма денег, на которую налагается арест, определяется
судом исходя из материалов дела;
2) запрещение ответчику совершать определенные действия;
3) запрещение другим лицам передавать имущество ответчику или выполнять по
отношению к нему иные обязательства;
4) приостановление реализации имущества в случае предъявления иска об
освобождении имущества от ареста;
5) приостановление действия оспариваемого правового акта государственного
органа, органа местного самоуправления (за исключением правового акта Национального
Банка Республики Казахстан по приостановлению действий и (или) лишению лицензий на
осуществление деятельности на финансовом рынке, проведению консервации финансовых
организаций, а также его письменных предписаний);
6) приостановление взыскания по исполнительному документу, оспариваемому
должником в судебном порядке.
2. В необходимых случаях судом могут быть приняты иные меры по обеспечению
иска, которые отвечают целям, указанным в статье 158 настоящего Кодекса. Судом
может быть принято несколько мер обеспечения иска. При нарушении запрещений,
указанных в подпунктах 2) и 3) части первой настоящей статьи, виновные лица несут
административную ответственность. Кроме того, истец вправе в судебном порядке
требовать с этих лиц возмещения убытков, причиненных неисполнением определения об
обеспечении иска.
3. Меры по обеспечению иска должны быть соразмерны заявленному истцом
требованию.
Сноска. Статья 159 с изменениями, внесенными законами РК от 09.07.2003 N 482;
от 19.02.2007 N 230 (порядок введения в действие см. статью 2); от 05.07.2008 N 58-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 11.07.2009 N 185-IV (вводится в
действие с 30.08.2009); от 05.02.2010 № 249-IV; от 05.07.2012 № 30-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 21.06.2013 № 106-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 160. Рассмотрение заявления об обеспечении иска
Заявление об обеспечении иска разрешается судьей в день его поступления в суд
без извещения ответчика и других лиц, участвующих в деле, сторон арбитражного или
третейского разбирательства. Рассмотрев заявление об обеспечении иска, судья
выносит определение.
Сноска. Статья 160 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 161. Исполнение определения об обеспечении
иска
Определение об обеспечении иска приводится в исполнение немедленно в порядке,
установленном для исполнения судебных
решений.
Статья 162. Замена одного вида обеспечения иска
другим
1. По заявлению лица, участвующего в деле, сторон арбитражного или
третейского разбирательства допускается замена одного вида обеспечения иска другим.
Вопрос о замене одного вида обеспечения иска другим разрешается судом с извещением
лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения заявления, однако их неявка
не препятствует рассмотрению данного вопроса по существу. О замене одного вида
обеспечения иска другим судья выносит определение.
2. При обеспечении иска о взыскании денежной суммы ответчик вправе взамен
принятых судом мер обеспечения иска внести на депозитный счет суда истребуемую
истцом сумму.
Сноска. Статья 162 с изменениями, внесенными законами РК от 28.12.2004 N 24;
от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 163. Отмена обеспечения иска
1. Обеспечение иска может быть отменено тем же судом по заявлению сторон
или по собственной инициативе. Вопрос об отмене обеспечения иска разрешается в
судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте
судебного заседания, однако их неявка не препятствует рассмотрению вопроса об
отмене обеспечения иска.
2. В случае отказа в иске принятые меры обеспечения иска сохраняются до
вступления решения в законную силу. Однако суд может одновременно с решением или
после его постановления вынести определение об отмене обеспечения иска. При
удовлетворении иска принятые меры по его обеспечению сохраняют свое действие до
исполнения решения суда.
3. Специализированный финансовый суд, рассматривающий дело о реструктуризации
финансовой организации или организации, входящей в банковский конгломерат в
качестве родительской организации и не являющейся финансовой организацией, в случае
принятия решения о реструктуризации финансовой организации или организации,
входящей в банковский конгломерат в качестве родительской организации и не
являющейся финансовой организацией, обязан отменить обеспечение иска, принятое
судами до вынесения решения о проведении реструктуризации в отношении финансовой
организации или организации, входящей в банковский конгломерат в качестве
родительской организации и не являющейся финансовой организацией, и (или) ее
имущества.
Сноска. Статья 163 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2009 N
185 (вводится в действие с 30.08.2009); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие
с 01.01.2010).
Статья 164. Обжалование определений по вопросам
обеспечения иска
1. На все определения по вопросам обеспечения иска может быть подана частная
жалоба и принесен протест.
2. Если определение об обеспечении иска было вынесено без извещения лица,
подавшего жалобу, срок для подачи жалобы исчисляется со дня, когда ему стало
известно это определение.
3. Подача частной жалобы на определение об обеспечении иска не
приостанавливает исполнение этого определения.
4. Подача частной жалобы или принесение протеста на определение об отмене
обеспечения иска или о замене одного вида обеспечения иска другим приостанавливает
исполнение определения.
Статья 165. Возмещение ответчику убытков,
причиненных обеспечением иска
Суд, допуская обеспечение иска, может потребовать от истца предоставления
обеспечения возможных для ответчика убытков. Ответчик после вступления в законную
силу решения, которым в иске отказано, вправе предъявить истцу иск о возмещении
убытков, причиненных ему мерами обеспечения иска, принятыми по просьбе истца.
Глава 16. Подготовка дела к судебному разбирательству
Статья 166. Задачи подготовки дела
1. После принятия заявления и возбуждения гражданского дела
судья производит подготовку дела к судебному разбирательству с целью обеспечения
своевременного и правильного его разрешения.
2. Задачами подготовки дела к судебному разбирательству, обязательной по
каждому делу, являются:
1) уточнение обстоятельств, имеющих значение для правильного разрешения
дела;
2) определение правоотношений сторон и закона, которым следует
руководствоваться;
3) разрешение вопроса о составе лиц, участвующих в деле и других участниках
процесса;
4) определение доказательств, которые каждая сторона должна представить в
обоснование своих утверждений.
Статья 167. Сроки подготовки дела к судебному
разбирательству
Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству должна быть проведена
не позднее семи рабочих дней со дня принятия заявления, если иное не установлено
законодательными актами. В исключительных случаях по делам особой сложности, кроме
дел о взыскании алиментов, о возмещении вреда, причиненного увечьем или иным
повреждением здоровья, а также по случаю потери кормильца и по требованиям,
вытекающим из трудовых правоотношений, этот срок может быть продлен до одного
месяца по мотивированному определению судьи.
Сноска. Статья 167 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 168. Определение о подготовке дела к судебному
разбирательству
Судья выносит определение о подготовке дела к судебному разбирательству и
указывает действия, которые следует произвести.
Статья 169. Направление копий заявления и приложенных
к нему документов ответчику
1. Судья направляет либо вручает ответчику копии искового заявления и
приложенных к нему документов, обосновывающих требования истца, и обязывает
представить в установленный им срок отзыв (возражение) на исковое заявление и
доказательства в обоснование своего отзыва (возражения).
2. Непредставление ответчиком отзыва и доказательств не препятствует
рассмотрению дела по имеющимся в деле доказательствам.
Сноска. Статья 169 с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 169-1. Отзыв на исковое заявление
1. Ответчик представляет в суд отзыв на исковое заявление с приложением
документов, которые подтверждают возражения относительно иска, а также документов,
которые подтверждают направление копий отзыва и прилагаемых к нему документов истцу
и другим лицам, участвующим в деле.
2. Отзыв представляется в суд и в копии лицам, участвующим в деле, в
установленный судом срок, обеспечивающий возможность ознакомления с ним до начала
судебного заседания.
3. Письменный отзыв на исковое заявление вправе представить и иные лица,
участвующие в деле.
4. В отзыве указываются:
1) наименование истца, его местонахождение или место жительства;
2) наименование ответчика, его местонахождение; если ответчиком является
гражданин, его место жительства;
3) возражения по существу заявленных требований со ссылкой на законы и иные
нормативные правовые акты, а также на доказательства, обосновывающие возражения;
4) перечень прилагаемых к отзыву документов.
В отзыве могут быть указаны номера телефонов, факсов, адреса электронной
почты и иные сведения, необходимые для правильного и своевременного рассмотрения
дела.
5. Отзыв подписывается ответчиком или его представителем. К отзыву,
подписанному представителем, прилагается доверенность или иной документ,
подтверждающий его полномочия.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 169-1 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 170. Действия судьи по подготовке дела к
судебному разбирательству
В порядке подготовки дела к судебному разбирательству с учетом обстоятельств
дела судья производит следующие действия:
1) опрашивает истца по существу заявленных им требований, выясняет у него
возможные со стороны ответчика возражения, предлагает, если это необходимо,
представить дополнительные доказательства, разъясняет истцу его процессуальные
права и обязанности;
2) в необходимых случаях вызывает ответчика, опрашивает его по
обстоятельствам дела, выясняет, какие имеются возражения против иска и какими
доказательствами эти возражения могут быть подтверждены; по особо сложным делам
предлагает ответчику представить письменные объяснения по делу, разъясняет
ответчику его процессуальные права и обязанности;
3) разрешает вопрос о вступлении в дело соистцов, соответчиков и третьих лиц
без самостоятельных требований, а также решает вопрос о замене ненадлежащего
ответчика;
4) разъясняет сторонам их право разрешить спор в порядке медиации либо
обратиться за разрешением данного спора в арбитраж или третейский суд и последствия
такого действия;
4-1) обеспечивает получение сторонами разъяснения организациями
профессиональных медиаторов порядка и принципов процедуры медиации;
5) извещает о времени и месте разбирательства дела заинтересованных в его
исходе граждан или организации;
6) разрешает вопрос о вызове свидетелей в судебное заседание;
7) по ходатайству сторон или по собственной инициативе назначает экспертизу,
а также разрешает вопрос о привлечении к участию в деле специалиста, переводчика;
8) по ходатайству сторон истребует от организаций или граждан
доказательства;
9) в случаях, не терпящих отлагательства, производит, с извещением лиц,
участвующих в деле, осмотр на месте письменных и вещественных доказательств;
10) направляет судебные поручения;
11) разрешает вопрос об обеспечении иска;
12) по просьбе истца выносит определение о возвращении поданного им
заявления;
13) совершает иные необходимые процессуальные действия.
Сноска. Статья 170 с изменениями, внесенными законами РК от 28.01.2011 № 402-
IV (вводится в действие с 05.08.2011); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 №
121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 171. Соединение и разъединение нескольких
исковых требований
1. Судья выделяет одно или несколько из соединенных истцом требований в
отдельное производство, если раздельное рассмотрение требований будет более
целесообразным.
2. При предъявлении требований несколькими истцами или к нескольким
ответчикам судья вправе выделить одно или несколько требований в отдельное
производство, если признает раздельное рассмотрение требований более
целесообразным.
3. Судья, установив, что в производстве данного суда имеется несколько
однородных дел, в которых участвуют одни и те же стороны, либо несколько дел по
искам одного истца к различным ответчикам или различных истцов к одному и тому же
ответчику, вправе объединить эти дела в одно производство для совместного
рассмотрения, если признает, что такое объединение будет целесообразным.
Статья 172. Приостановление, прекращение производства
по делу и оставление заявления без
рассмотрения при подготовке дела к
судебному разбирательству
1. При наличии обстоятельств, предусмотренных статьями 242, 243, подпунктами
1)-5) статьи 247 и подпунктами 1)-5), 8), 9) статьи 249 настоящего Кодекса,
производство по делу при его подготовке к судебному разбирательству может быть
приостановлено или прекращено либо заявление оставлено без рассмотрения.
2. Сторонам разъясняются последствия такого процессуального действия.
Статья 173. Назначение дела к судебному
разбирательству
Судья, признав дело подготовленным, выносит определение о назначении его к
разбирательству в судебном заседании, извещает стороны и других участников процесса
о месте и времени рассмотрения дела.
Глава 17. Судебное разбирательство
Статья 174. Сроки рассмотрения и разрешения
гражданских дел
1. Гражданские дела рассматриваются и разрешаются в срок до двух месяцев со
дня окончания подготовки дела к судебному разбирательству. Дела о восстановлении на
работе, о взыскании алиментов и об оспаривании решений, действий (бездействия)
государственных органов, органов местного самоуправления, должностных лиц,
государственных служащих рассматриваются и разрешаются в срок до одного месяца.
2. Для отдельных категорий гражданских дел законом могут быть установлены
иные сроки.
Сноска. В статью 174 внесены изменения - Законом РК от 30 декабря 2005 года N
111 (порядок введения в действие см. ст.2 Закона N 111 ).
Статья 175. Судебное заседание
Разбирательство гражданского дела происходит в судебном заседании с
обязательным извещением лиц, участвующих в деле.
Статья 176. Председательствующий в судебном
заседании
1. Обязанности председательствующего выполняет судья. Председательствующий
руководит ходом заседания, обеспечивая полное, всестороннее и объективное выяснение
всех обстоятельств дела, соблюдение последовательности и порядка совершения
процессуальных действий, осуществление участниками процесса их процессуальных прав
и выполнение ими обязанностей, воспитательное воздействие процесса, устраняет из
судебного разбирательства все, не имеющее отношения к рассматриваемому делу.
2. В случае возражения кого-либо из участников процесса против действий
председательствующего эти возражения заносятся в протокол судебного заседания.
Председательствующий дает разъяснения относительно своих действий.
3. Председательствующий принимает необходимые меры к обеспечению надлежащего
порядка в судебном заседании. Его распоряжения обязательны для всех участников
процесса, а также для граждан, присутствующих в зале заседания суда.
Статья 177. Непосредственность и устность судебного
разбирательства
1. Суд при рассмотрении дела обязан непосредственно исследовать
доказательства по делу: заслушать объяснения сторон и других лиц, участвующих в
деле, показания свидетелей, заключения экспертов, заключения государственных
органов и органов местного самоуправления, ознакомиться с документами, осмотреть
вещественные доказательства, прослушать звукозаписи и просмотреть видеозаписи,
кино-, фотоматериалы, ознакомиться с материалами иных средств преобразования
информации. В необходимых случаях при исследовании доказательств по делу суд
заслушивает консультации и пояснения специалиста.
2. Разбирательство дела происходит устно. В случае замены судьи в процессе
рассмотрения дела разбирательство должно быть произведено с самого начала.
Статья 178. Порядок в судебном заседании
1. При входе судьи в зал судебного заседания все присутствующие в зале
встают. Решение или определение суда, которым заканчивается дело без вынесения
решения, все находящиеся в зале судебного заседания выслушивают стоя.
2. Участники процесса обращаются к судье и дают свои показания и объяснения
стоя. Отступление от этого правила может быть допущено лишь с разрешения
председательствующего.
3. Участники процесса, а также все находящиеся в зале судебного заседания
граждане обязаны соблюдать установленный порядок.
Статья 179. Меры, применяемые к нарушителям порядка
в судебном заседании
1. Лицу, нарушающему порядок во время разбирательства дела,
председательствующий от имени суда делает предупреждение.
2. При повторном нарушении порядка лицо, участвующее в деле, может быть
удалено из зала судебного заседания по определению суда на все время судебного
разбирательства или на часть его. В последнем случае председательствующий знакомит
лицо, вновь допущенное в зал заседания, с процессуальными действиями, совершенными
в его отсутствие.
3. Граждане, не участвующие в деле и присутствующие при разбирательстве дела,
за повторное нарушение порядка удаляются из зала заседания по распоряжению
председательствующего.
4. Исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с
01.01.2010).
5. Исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с
01.01.2010).
6. При массовом нарушении порядка присутствующими при разбирательстве дела
гражданами суд может удалить из зала судебного заседания всех граждан, не
участвующих в деле, и рассмотреть дело в закрытом заседании или отложить
разбирательство дела.
Сноска. Статья 179 с изменениями, внесенными законами РК от 29.06.2007 N 270
(вводятся в действие по истечении 10 дней со дня его официального опубликования);
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 180. Открытие судебного заседания
1. В назначенное для разбирательства дела время председательствующий
открывает судебное заседание и объявляет, какое гражданское дело подлежит
рассмотрению.
2. При использовании судом средств аудио-, видеозаписи председательствующий
объявляет об этом.
Сноска. Статья 180 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 181. Проверка явки участников процесса
1. Секретарь судебного заседания докладывает суду, кто из вызванных по
данному делу лиц явился, извещены ли неявившиеся лица, и какие имеются сведения о
причинах их отсутствия.
2. Председательствующий устанавливает личность явившихся, а также проверяет
полномочия должностных лиц и представителей.
Статья 182. Разъяснение переводчику его
обязанностей
1. Председательствующий разъясняет переводчику его обязанность переводить
объяснения, показания, заявления лиц, не владеющих языком, на котором ведется
судопроизводство, а этим лицам - содержание объяснений, показаний, заявлений
участвующих в деле лиц и свидетелей, оглашаемых и имеющихся в деле документов,
звукозаписей, заключений экспертов, консультаций специалистов, а также распоряжений
судьи, постановлений и решения суда.
2. Председательствующий предупреждает переводчика об ответственности,
предусмотренной Уголовным кодексом Республики Казахстан, за заведомо неправильный
перевод. Подписка переводчика об этом приобщается к протоколу судебного заседания.
В случае уклонения переводчика от явки в суд или от исполнения своих обязанностей
на него может быть наложено административное взыскание в соответствии
с законодательством об административных правонарушениях.
Статья 183. Удаление свидетелей из зала судебного
заседания
Явившиеся свидетели удаляются из зала судебного заседания.
Председательствующий принимает меры к тому, чтобы допрошенные свидетели не общались
с недопрошенными свидетелями.
Статья 184. Объявление состава суда и разъяснение
права отвода
1. Председательствующий объявляет состав суда, сообщает, кто участвует в
качестве прокурора, эксперта, специалиста, секретаря судебного заседания и
разъясняет лицам, участвующим в деле, их право заявлять отводы.
2. Основания для отводов, порядок разрешения заявленного отвода и
последствия удовлетворения таких заявлений определяются статьями 40-43 настоящего
Кодекса.
Сноска. Статья 184 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 185. Разъяснение лицам, участвующим в деле,
их прав и обязанностей
Председательствующий разъясняет лицам, участвующим в деле, и представителям
их процессуальные права и обязанности, в том числе сторонам, их право разрешить
спор в порядке медиации либо обратиться за разрешением данного спора в арбитраж или
третейский суд и последствия такого действия.
Сноска. Статья 185 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 186. Разрешение судом ходатайств лиц,
участвующих в деле
Ходатайства лиц, участвующих в деле, и представителей по вопросам, связанным
с разбирательством дела, разрешаются определениями суда после заслушивания мнений
других лиц, участвующих в деле.
Статья 187. Последствия неявки в судебное заседание
лиц, участвующих в деле, и представителей
1. Лица, участвующие в деле, обязаны известить суд о причинах неявки и
представить доказательства уважительности этих причин.
2. В случае неявки в судебное заседание кого-либо из лиц, участвующих в
деле, в отношении которых отсутствуют сведения об их извещении, разбирательство
дела откладывается.
3. Если лица, участвующие в деле, надлежащим образом извещены о времени и
месте судебного заседания, суд откладывает разбирательство дела в случае признания
причин их неявки уважительными.
4. Суд вправе рассмотреть дело в случае неявки кого-либо из лиц, участвующих
в деле, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, если
признает причины их неявки неуважительными. Суд вправе рассмотреть дело в
отсутствие ответчика, надлежащим образом извещенного о времени и месте судебного
заседания, в порядке заочного производства, если сведения о причинах неявки
отсутствуют, либо суд признает причины его неявки неуважительными, либо признает,
что ответчик умышленно затягивает производство по делу.
5. Стороны вправе в письменной форме просить суд о рассмотрении дела в их
отсутствие и направлении им копии решения. Суд может признать обязательным участие
сторон в судебном заседании, если это необходимо по обстоятельствам дела.
6. Неявка представителя лица, участвующего в деле, извещенного о времени и
месте судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела. Суд может
отложить разбирательство дела по ходатайству лица, участвующего в деле, в связи с
неявкой его представителя по уважительной причине.
Статья 188. Последствия неявки в судебное заседание
свидетеля, эксперта, специалиста,
переводчика
1. В случае неявки в судебное заседание свидетеля, эксперта или специалиста
суд выслушивает мнение лиц, участвующих в деле, о возможности рассмотрения дела в
их отсутствие и выносит определение о продолжении судебного разбирательства или о
его отложении.
2. В случае неявки в судебное заседание переводчика суд выносит определение
об отложении разбирательства дела, если замена переводчика представляется
невозможной.
3. Если вызванный свидетель, эксперт, специалист или переводчик не явился в
судебное заседание по причинам, признанным судом неуважительными, они могут быть
подвергнуты административному взысканию в соответствии с законодательством об
административных правонарушениях. Они могут быть подвергнуты также принудительному
приводу в соответствии со статьей 119 настоящего Кодекса.
4. За отказ или уклонение от дачи показаний в суде свидетель несет уголовную
ответственность в соответствии со статьей 353 Уголовного кодекса Республики
Казахстан за исключением случаев, предусмотренных статьей 17 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 188 с изменением, внесенным Законом РК от 25.03.2011 № 421-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 189. Отложение разбирательства дела
1. Отложение разбирательства дела допускается в случаях, предусмотренных
настоящим Кодексом, а также если суд сочтет невозможным рассмотрение дела в этом
судебном заседании вследствие неявки кого-либо из участников процесса, предъявления
встречного иска, необходимости представления или истребования дополнительных
доказательств, привлечения к участию в деле других лиц, необходимости совершения
каких-либо иных процессуальных действий.
2. При отложении дела назначается день нового судебного заседания с учетом
времени, позволяющего обеспечить разрешение дела в новом судебном заседании, о чем
явившимся лицам объявляется под расписку. Не явившимся и вновь привлеченным к
участию в процессе лицам направляются повестки (извещения) о времени и месте нового
судебного заседания.
Статья 190. Допрос свидетелей при отложении
разбирательства дела
При отложении разбирательства дела суд вправе допросить явившихся свидетелей,
если в судебном заседании присутствуют стороны. Вторичный вызов этих свидетелей в
новое судебное заседание допускается лишь в случаях необходимости.
Статья 191. Разъяснение эксперту и специалисту их
прав и обязанностей
Председательствующий разъясняет эксперту и специалисту их права и
обязанности, предупреждает эксперта об уголовной ответственности за дачу заведомо
ложного заключения, о чем у эксперта отбирается подписка. Подписка приобщается к
протоколу судебного заседания.
Статья 192. Начало рассмотрения дела по существу
Рассмотрение дела по существу начинается с выяснения председательствующим
вопросов о том, поддерживает ли истец свои требования, признает ли ответчик
требования истца, и не желают ли стороны окончить дело мировым соглашением или
передать дело на рассмотрение в арбитраж или третейский суд либо разрешить спор в
порядке медиации.
Сноска. Статья 192 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 193. Отказ истца от иска, признание иска
ответчиком, мировое соглашение сторон и
соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации
Сноска. Заголовок статьи 193 с изменением, внесенным Законом РК от
28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).
1. Заявление истца об отказе от иска, признание иска ответчиком или условия
мирового соглашения сторон либо условия соглашения об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации заносятся в протокол судебного заседания и
подписываются соответственно истцом, ответчиком или обеими сторонами. Если отказ от
иска, признание иска ответчиком, мировое соглашение сторон или соглашение об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации выражены в адресованных суду
письменных заявлениях, эти заявления приобщаются к делу, о чем указывается в
протоколе судебного заседания.
2. До принятия отказа от иска либо признания иска или утверждения мирового
соглашения сторон, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации суд разъясняет истцу, ответчику или сторонам последствия соответствующих
процессуальных действий.
3. О принятии отказа от иска, утверждении мирового соглашения сторон или
соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации суд выносит
определение, которым одновременно прекращает производство по делу. В определении
должны быть указаны условия утверждаемого судом мирового соглашения сторон или
соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации.
4. При признании ответчиком иска и принятии его судом выносится решение об
удовлетворении заявленных требований.
5. В случае непринятия судом отказа истца от иска, признания иска,
неутверждения мирового соглашения или соглашения сторон об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации суд выносит об этом определение и продолжает
рассмотрение дела по существу.
Сноска. Статья 193 с изменениями, внесенными Законом РК от 28.01.2011 № 402-
IV (вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 194. Объяснение лиц, участвующих в деле
1. Суд заслушивает объяснения истца и участвующего на его стороне третьего
лица, ответчика и участвующего на его стороне третьего лица, а также других лиц,
участвующих в деле. Прокурор, представители государственных органов, органов
местного самоуправления, организаций, граждане, обратившиеся в суд за защитой прав
и интересов других лиц, дают объяснения первыми. Лица, участвующие в деле, вправе
задавать друг другу вопросы.
2. Письменные объяснения лиц, участвующих в деле, а также объяснения,
полученные судом в порядке, предусмотренном статьями 73 и 76 настоящего Кодекса,
оглашаются председательствующим.
Статья 195. Установление порядка исследования
доказательств
Суд, заслушав объяснения лиц, участвующих в деле, и с учетом их мнений
устанавливает порядок исследования иных доказательств.
Статья 196. Предупреждение свидетеля об
ответственности за отказ от дачи
показаний и за дачу заведомо ложных
показаний
1. До допроса свидетеля председательствующий устанавливает личность
свидетеля, разъясняет его обязанности и права и предупреждает его об уголовной
ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний.
Свидетелю разъясняется также, что он вправе отказаться от дачи показаний против
самого себя, его супруги (супруга) и близких родственников, а священнослужители -
от дачи показаний также против доверившихся им на исповеди. Свидетель приносит
клятву следующего содержания: "Я клянусь суду рассказать все известное мне по делу,
говорить только правду, всю правду и ничего, кроме правды.". У свидетеля отбирается
подписка о том, что ему разъяснены его обязанности и ответственность. Подписка
приобщается к протоколу судебного заседания.
2. Свидетелю, не достигшему шестнадцатилетнего возраста, судья разъясняет
обязанность правдиво рассказать все известное ему по делу, но он не предупреждается
об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных
показаний.
Сноска. Статья с изменениями, внесенными Законом РК от 29 июня 2007 года N
270 (вводится в действие по истечении 10 дней со дня его официального
опубликования).
Статья 197. Порядок допроса свидетеля
1. Каждый свидетель допрашивается отдельно. Свидетели, еще не давшие
показаний, не могут находиться в зале судебного заседания во время разбирательства
дела.
2. Председательствующий выясняет отношение свидетеля к лицам, участвующим в
деле, и предлагает свидетелю сообщить суду все, что ему лично известно по делу.
3. После этого свидетелю могут быть заданы вопросы. Первым задает вопросы
лицо, по заявлению которого вызван свидетель, и его представитель, а затем другие
лица, участвующие в деле, и представители. Судья вправе задавать вопросы свидетелю
в любой момент его допроса.
4. В случае необходимости суд может вторично допросить свидетеля в том же
или следующем заседании, а также произвести очную ставку между свидетелями для
выяснения противоречий в их показаниях.
5. Допрошенный свидетель остается в зале судебного заседания до окончания
разбирательства дела, если суд не разрешит ему удалиться раньше.
Статья 198. Использование свидетелем письменных
материалов
1. Свидетель при даче показаний может пользоваться письменными материалами в
тех случаях, когда показания связаны с какими-либо цифровыми или другими данными,
которые трудно удержать в памяти. Эти материалы предъявляются суду и лицам,
участвующим в деле, и могут быть приобщены к делу по определению суда.
2. Свидетелю разрешается прочтение имеющихся у него документов, относящихся
к его показаниям. Эти документы предъявляются суду и по его определению могут быть
приобщены к
делу.
Статья 199. Допрос несовершеннолетнего свидетеля
1. Допрос свидетеля в возрасте до четырнадцати лет, а по усмотрению суда и
допрос свидетеля в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет производится с
участием педагога, который вызывается в суд. В случае необходимости вызываются
также законные представители несовершеннолетнего свидетеля. Указанные лица могут с
разрешения председательствующего задавать свидетелю вопросы, а также высказывать
свое мнение относительно личности свидетеля и содержания данных им показаний.
2. В исключительных случаях, когда это необходимо для установления
обстоятельств дела, на время допроса несовершеннолетнего свидетеля из зала
судебного заседания по определению суда может быть удалено то или иное лицо,
участвующее в деле. После возвращения этого лица в зал заседания ему должно быть
сообщено содержание показаний несовершеннолетнего свидетеля и предоставлена
возможность задать свидетелю вопросы.
3. Свидетель, не достигший шестнадцати лет, по окончании его допроса
удаляется из зала судебного заседания, кроме случаев, когда суд признает
необходимым присутствие этого свидетеля в зале судебного заседания.
Статья 200. Оглашение показаний свидетеля
Показания свидетелей, собранные в порядке, предусмотренном статьями 73, 74,
190 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании, после чего лица,
участвующие в деле, вправе высказать свое отношение к этим показаниям и дать по ним
объяснения.
Статья 201. Исследование документов
Документы или протоколы их осмотра, составленные в порядке, предусмотренном
статьями 73, 74, 75, 76 и подпунктом 9) статьи 170 настоящего Кодекса, оглашаются в
судебном заседании и предъявляются лицам, участвующим в деле, представителям, а в
необходимых случаях - экспертам, специалистам и свидетелям. После этого лица,
участвующие в деле, могут дать объяснения.
Статья 202. Оглашение и исследование личной переписки
и телеграфных сообщений граждан
В целях охраны тайны личной переписки и личных телеграфных сообщений граждан
переписка и телеграфные сообщения могут быть оглашены и исследованы в открытом
судебном заседании только с согласия лиц, между которыми они происходили. Без
согласия этих лиц их личная переписка и личные телеграфные сообщения оглашаются и
исследуются в закрытом судебном заседании. После этого лица, участвующие в деле,
могут дать объяснения.
Статья 203. Исследование вещественных доказательств
1. Вещественные доказательства осматриваются судом и предъявляются лицам,
участвующим в деле, представителям, а в необходимых случаях - экспертам,
специалистам и свидетелям. Лица, которым предъявлены вещественные доказательства,
могут обращать внимание суда на те или иные обстоятельства, связанные с осмотром.
Эти заявления заносятся в протокол судебного заседания.
2. Протоколы осмотра вещественных доказательств, составленные в порядке,
предусмотренном статьями 73, 76, 88, 89 и подпунктом 9) статьи 170 настоящего
Кодекса, оглашаются в судебном заседании, после чего лица, участвующие в деле,
могут дать объяснения.
Статья 204. Осмотр на месте
1. Документы и вещественные доказательства, которые затруднительно
представить или они не могут быть доставлены в суд, осматриваются и исследуются по
месту их нахождения. О производстве осмотра на месте суд выносит определение.
2. О времени и месте осмотра извещаются лица, участвующие в деле, их
представители, однако их неявка не препятствует производству осмотра. В необходимых
случаях также вызываются эксперты, специалисты и свидетели.
3. Результаты осмотра заносятся в протокол судебного заседания. К протоколу
прилагаются составленные или проверенные при осмотре планы, схемы, чертежи,
расчеты, копии документов, а также сделанные во время осмотра фотоснимки документов
и вещественных доказательств, видеозаписи и киноматериалы.
Статья 205. Воспроизведение звукозаписи, демонстрация
видеозаписи, киноматериалов и их
исследование
1. При воспроизведении звукозаписи, демонстрации видеозаписи, киноматериалов,
носящих личный характер, а также при их исследовании применяются правила,
предусмотренные статьей 202 настоящего Кодекса. Воспроизведение звукозаписи,
демонстрация видеозаписи, киноматериалов производятся в зале судебного заседания
либо в ином, специально оборудованном для этой цели помещении, с отражением в
протоколе судебного заседания отличительных признаков материала и указанием времени
демонстрации. После этого суд заслушивает объяснения лиц, участвующих в деле.
2. При необходимости воспроизведение звукозаписи и демонстрация видеозаписи,
киноматериалов могут быть повторены полностью или в какой-либо их части.
3. В целях выяснения содержащихся в звуко- и видеозаписях, киноматериалах
сведений судом может быть привлечен специалист, а также назначена экспертиза.
Статья 206. Исследование заключения эксперта
1. Заключение эксперта оглашается в судебном заседании. В целях разъяснения и
дополнения заключения эксперту могут быть заданы вопросы.
2. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого назначена экспертиза, и
его представитель, а затем другие лица, участвующие в деле, и представители.
Эксперту, которому было поручено производство экспертизы, назначенной судом,
первыми задают вопросы истец и его представитель. Суд вправе задавать вопросы
эксперту в любой момент его допроса.
3. В случаях, предусмотренных частью первой статьи 98 настоящего Кодекса,
суд может назначить дополнительную экспертизу.
4. В случаях, предусмотренных частью третьей статьи 98 настоящего Кодекса,
суд может назначить повторную экспертизу.
5. Назначение и производство дополнительной экспертизы осуществляется в
порядке, предусмотренном частями второй и шестой статьи 98 настоящего Кодекса,
повторной - частями четвертой, пятой, шестой статьи 98 настоящего Кодекса.
Статья 207. Консультация (пояснения) специалиста
1. В случаях, не требующих проведения специальных исследований, специалист
дает суду консультацию (пояснения) в устной или письменной форме.
Консультация специалиста, данная в письменной форме, фиксируется в виде
приложения к протоколу судебного заседания (соответствующего процессуального
действия) и оглашается в судебном заседании. Устная консультация заносится
непосредственно в протокол судебного заседания (процессуального действия).
2. В целях разъяснения и дополнения консультации специалисту могут быть
заданы вопросы. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого был привлечен
специалист, и его представитель, а затем другие лица, участвующие в деле, и
представители. Специалисту, привлеченному судом, первым задает вопросы истец и его
представитель. Суд вправе задавать вопросы специалисту в любой момент.
Сноска. В статью 207 внесены изменения Законом РК от 4 июля 2006 года N 151 .
Статья 208. Заявление о подложности доказательства
1. В случае заявления о том, что имеющееся в деле доказательство является
подложным, лицо, представившее это доказательство, может просить суд исключить его
из числа доказательств и разрешить дело на основании иных доказательств.
2. Для проверки заявления о подложности доказательства суд может назначить
экспертизу, а также предложить сторонам представить иные доказательства.
3. Если в действиях лица, представившего доказательство, признанное
подложным, имеются признаки преступления, судья направляет материалы для решения
вопроса о возбуждении уголовного дела соответствующему органу дознания или
предварительного следствия с уведомлением об этом прокурора.
Статья 209. Заключения государственных органов
и органов местного самоуправления
Заключения государственных органов и органов местного самоуправления,
допущенных судом к участию в деле на основании статьи 57 настоящего Кодекса,
оглашаются в судебном заседании. Суд, а также лица, участвующие в деле, и
представители могут задавать уполномоченным представителям этих органов вопросы в
целях разъяснения и дополнения заключений.
Статья 210. Окончание рассмотрения дела по существу
После исследования всех доказательств судья выясняет у лиц, участвующих в
деле, и представителей, не желают ли они чем-либо дополнить материалы дела. При
отсутствии таких заявлений председательствующий объявляет исследование дела
законченным, и суд переходит к судебным прениям.
Статья 211. Судебные прения
1. Судебные прения состоят из речей лиц, участвующих в деле, и
представителей.
2. Сначала выступает истец и его представитель, а затем - ответчик и его
представитель. Третье лицо, заявившее самостоятельное требование на предмет спора в
уже начатом процессе, и его представитель выступают после сторон и их
представителей. Третье лицо, не заявившее самостоятельных требований на предмет
спора, и его представитель выступают после истца или ответчика, на стороне которого
третье лицо участвует в деле.
3. Прокурор, представители государственных органов и органов местного
самоуправления, организаций и граждане, обратившиеся в суд за защитой прав, свобод
и охраняемых законом интересов других лиц, выступают в судебных прениях последними.
Статья 212. Реплики
После произнесения речей всеми участниками судебных прений они могут
выступить вторично в связи со сказанным в речах. Право последней реплики всегда
принадлежит ответчику и его представителю.
Статья 213. Заключение прокурора
Прокурор, не являющийся стороной по делу и вступивший в процесс в порядке,
предусмотренном частью второй статьи 55 настоящего Кодекса, дает заключение по
существу дела в целом после судебных прений.
Статья 214. Возобновление рассмотрения дела по
существу
1. Участники судебных прений не вправе в своих выступлениях ссылаться на
обстоятельства, которые судом не выяснялись, а также на доказательства, которые не
исследовались в судебном заседании, если они не указывали на эти обстоятельства и
доказательства в своих заявлениях перед окончанием рассмотрения дела по существу.
2. Если суд во время или после судебных прений признает необходимым выяснить
новые обстоятельства, имеющие значение для дела, или исследовать новые
доказательства, он выносит определение о возобновлении рассмотрения дела по
существу. После окончания рассмотрения дела по существу судебные прения происходят
в общем порядке.
Статья 215. Удаление суда для вынесения решения
После судебных прений, а в случае, предусмотренном статьей 213 настоящего
Кодекса, после дачи прокурором заключения по делу суд удаляется в совещательную
комнату для вынесения решения, о чем председательствующий объявляет находящимся в
зале судебного заседания лицам.
Статья 216. Оглашение решения
1. После принятия и подписания решения суда судья в зале судебного заседания
оглашает резолютивную часть решения суда, разъясняет порядок и сроки обжалования
решения.
2. При вынесении решения судья обязан объявить, когда лица, участвующие в
деле, и представители могут получить его копию.
3. После совершения действий, предусмотренных частями первой и второй
настоящей статьи, председательствующий объявляет судебное заседание закрытым.
Сноска. Статья 216 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Глава 18. Решение суда и порядок его исполнения
Статья 217. Вынесение решения
1. Постановление суда первой инстанции, которым дело разрешается по существу,
выносится в форме решения .
2. Решение выносится в совещательной комнате. Присутствие в этой комнате
иных лиц не допускается. По окончании рабочего времени, а также в течение рабочего
дня суд (судья) вправе сделать перерыв для отдыха с выходом из совещательной
комнаты.
Статья 218. Законность и обоснованность решения
1. Решение суда должно быть законным и обоснованным.
2. Суд основывает решение лишь на тех доказательствах, которые были
исследованы в судебном заседании.
Статья 219. Вопросы, разрешаемые при вынесении
решения
1. При вынесении решения суд оценивает доказательства, определяет, какие
обстоятельства, имеющие значение для дела, установлены и какие не установлены,
каковы правоотношения сторон, какой закон должен быть применен по данному делу и
подлежит ли заявленное требование удовлетворению.
2. Суд разрешает дело в пределах заявленных истцом требований. Однако с
согласия истца суд может выйти за пределы заявленных им требований, если признает
это необходимым для защиты его прав, свобод и охраняемых законом интересов, а также
в других случаях, предусмотренных законом.
3. Суд, признав необходимым выяснить новые обстоятельства, имеющие значение
для дела, или дополнительно исследовать доказательства, выносит определение о
возобновлении рассмотрения дела по существу. После окончания рассмотрения дела по
существу суд вновь заслушивает судебные прения, а в случае, предусмотренном статьей
213 настоящего Кодекса, и заключение прокурора.
Статья 220. Виды и структура решения
Сноска. Статья 220 исключена Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 221. Содержание решения
1. Решение выносится именем Республики Казахстан.
2. Решение состоит из вводной, описательной, мотивировочной и резолютивной
частей.
3. Во вводной части решения указываются: дата и место вынесения решения;
наименование суда, вынесшего решение; состав суда; секретарь судебного заседания;
стороны; другие лица, участвующие в деле, и представители; предмет спора или
заявленное требование.
4. Описательная часть решения должна содержать указание на требование истца,
возражения ответчика и объяснения других лиц, участвующих в деле.
5. В мотивировочной части решения должны быть указаны обстоятельства дела,
установленные судом; доказательства, на которых основаны выводы суда о правах и
обязанностях; доводы, по которым суд отвергает те или иные доказательства, и
законы, которыми руководствовался суд. В случае признания иска ответчиком в
мотивировочной части может быть указано лишь на признание иска и принятие его
судом.
6. Резолютивная часть решения должна содержать вывод суда об удовлетворении
иска или об отказе в иске полностью или в части, указание на распределение судебных
расходов, на срок и порядок обжалования решения, а также и иные выводы.
7. В случае, когда суд устанавливает определенный порядок и срок исполнения
решения или обращает решение к немедленному исполнению, или принимает меры к
обеспечению его исполнения, об этом указывается в решении.
8. Решение излагается в письменном виде судьей и подписывается им.
Исправления в решении должны быть оговорены перед подписью судьи.
Сноска. Статья 221 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 222. Решение о признании незаконными действий
(бездействия) и решений государственных
органов, органов местного самоуправления,
организаций и должностных лиц
1. При удовлетворении иска о признании незаконными действий (бездействия) и
решений государственных органов, органов местного самоуправления, организаций и
должностных лиц суд признает оспариваемое действие (бездействие) или решение
незаконным, обязывает удовлетворить требование гражданина, отменяет примененные к
нему меры ответственности либо иным способом восстанавливает его нарушенные права и
свободы. В резолютивной части решения о признании незаконным нормативного правового
акта должно быть указано, что этот акт считается недействующим с момента его
принятия.
2. Решение суда о признании незаконным нормативного правового акта или
сообщение о нем должно быть опубликовано в средствах массовой информации, в которых
был опубликован нормативный правовой акт.
Статья 223. Решение о взыскании денежных сумм
Суд, вынося решение о взыскании денежных сумм, указывает в резолютивной части
решения цифрами и словами размер взыскиваемой денежной суммы и вид валюты.
Статья 224. Решение о признании исполнительного или
иного документа недействительным
При удовлетворении иска по спору о признании недействительным исполнительного
или иного документа, по которому взыскание производится в бесспорном (безакцептном)
порядке, в том числе на основании исполнительной надписи нотариуса, в резолютивной
части решения указываются наименование, номер, дата документа, не подлежащего
исполнению, и сумма, не подлежащая списанию.
Статья 225. Решение о заключении или изменении договора
По спору, возникшему при заключении или изменении договора, в резолютивной
части указывается решение по каждому спорному условию договора, а по спору о
понуждении заключить договор указываются вид договора и условия, на которых стороны
обязаны заключить договор.
Статья 226. Решение о присуждении имущества или его
стоимости
При присуждении имущества в натуре суд указывает в решении его индивидуально-
определенные признаки и стоимость имущества, которая должна быть взыскана с
ответчика, если при исполнении решения присужденного имущества в наличии не
окажется.
Статья 227. Решение, обязывающее ответчика совершить
определенные действия
1. При вынесении решения, обязывающего ответчика совершить определенные
действия, не связанные с передачей имущества или денежных сумм, суд в том же
решении может указать, что если ответчик не исполнит решение в течение
установленного срока, то истец вправе произвести эти действия по определению суда
за счет ответчика со взысканием с него необходимых расходов.
2. Если указанные действия могут быть совершены только ответчиком, суд
устанавливает в решении срок, в течение которого решение должно быть исполнено.
Статья 228. Решение в пользу нескольких истцов или
против нескольких ответчиков
1. При вынесении решения в пользу нескольких истцов суд указывает, в какой
доле оно относится к каждому из них, или указывает, что право взыскания является
солидарным.
2. При вынесении решения против нескольких ответчиков суд указывает, в какой
доле каждый из ответчиков должен выполнить решение, или указывает, что их
ответственность является солидарной.
Статья 229. Составление решения
Решение выносится немедленно после разбирательства дела. Составление
мотивированного решения может быть отложено на срок не более пяти дней, но
резолютивную часть решения суд должен огласить в том же заседании, в котором
закончилось разбирательство дела. Объявленная резолютивная часть решения должна
быть подписана судьей и приобщена к материалам дела.
Сноска. Статья 229 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 230. Исправление описок и явных арифметических
ошибок в решении
1. После объявления решения по делу суд, вынесший решение, не вправе сам
отменить или изменить его.
2. Суд может по своей инициативе или по заявлению лиц, участвующих в деле,
исправить допущенные в решении описки или явные арифметические ошибки. Вопрос о
внесении исправлений разрешается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле,
извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является
препятствием для рассмотрения вопроса о внесении исправлений.
3. На определение суда по вопросу о внесении исправлений в решение может
быть подана частная жалоба или принесен протест.
Статья 231. Дополнительное решение
1. Суд, постановивший решение по делу, может по заявлению лиц, участвующих в
деле, или по своей инициативе вынести дополнительное решение в случаях:
1) если по какому-либо требованию, по которому лица, участвующие в деле,
представляли доказательства и давали объяснения, не было вынесено решение;
2) если суд, разрешив вопрос о праве, не указал размера присужденной суммы,
имущества, подлежащего передаче, или действий, которые обязан совершить ответчик;
3) если судом не разрешен вопрос о судебных расходах;
4) если судом не разрешен вопрос о повороте исполнения решения суда.
2. Вопрос о вынесении дополнительного решения может быть поставлен в
пределах сроков исполнения решения. Дополнительное решение выносится судом после
рассмотрения вопроса в судебном заседании и может быть обжаловано или
опротестовано. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного
заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса о
вынесении дополнительного решения.
3. На определение суда об отказе в вынесении дополнительного решения могут
быть поданы частная жалоба, протест.
Сноска. В статью 231 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 232. Разъяснение решения
1. В случае неясности решения суд, рассмотревший дело, вправе по заявлению
лиц, участвующих в деле, а также по ходатайству судебного исполнителя разъяснить
решение, не изменяя его содержания. Разъяснение решения допускается, если оно еще
не приведено в исполнение и не истек срок, в течение которого решение может быть
принудительно исполнено. Суд обязан рассмотреть заявление, ходатайство о
разъяснении решения в десятидневный срок со дня принятия заявления.
2. Вопрос о разъяснении решения разрешается в судебном заседании. Лица,
участвующие в деле, а также судебный исполнитель в случаях, когда предметом
рассмотрения является его ходатайство о разъяснении, извещаются о времени и месте
судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения
вопроса о разъяснении решения.
3. На определение суда по вопросу о разъяснении решения могут быть поданы
частная жалоба, протест.
Сноска. В статью 232 внесены изменения Законом РК от 22 июня 2006 года N 147
.
Статья 233. Отсрочка и рассрочка исполнения решения,
изменение способа и порядка исполнения
решения
1. Суд, рассмотревший дело, вправе по заявлению лиц, участвующих в деле,
исходя из имущественного положения сторон или других обстоятельств, отсрочить или
рассрочить исполнение решения, а также изменить способ и порядок его исполнения.
2. Указанные в части первой настоящей статьи заявления рассматриваются в
судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте
заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения поставленного
перед судом вопроса.
3. На определение суда по вопросу об отсрочке или рассрочке исполнения
решения, об изменении способа и порядка его исполнения могут быть поданы частная
жалоба, протест.
Статья 234. Индексация присужденных денежных сумм
1. По заявлению заинтересованного лица суд может произвести соответствующую
индексацию взысканных по акту суда денежных сумм, исходя из официальной ставки
рефинансирования Национального Банка Республики Казахстан на день исполнения акта
суда.
2. Заявление об индексации присужденных сумм рассматривается в судебном
заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако
их неявка не является препятствием для разрешения поставленного перед судом
вопроса.
3. На определение суда об индексации присужденных денежных сумм могут быть
поданы частная жалоба, протест.
Сноска. В статью 234 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 235. Вступление решения суда в законную силу
1. Решения суда первой инстанции вступают в законную силу по истечении
срока на их апелляционное обжалование, опротестование, если они не были обжалованы
или опротестованы.
1-1. Решения специализированного финансового суда о проведении
реструктуризации финансовых организаций или организаций, входящих в банковский
конгломерат в качестве родительской организации и не являющихся финансовыми
организациями, вступают в законную силу со дня их принятия и подлежат немедленному
исполнению.
1-2. Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан вступает в законную силу со дня его принятия.
2. Исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с
01.01.2010).
3. В случае принесения жалобы или протеста в апелляционном порядке решение,
если оно не отменено, вступает в законную силу с момента оглашения постановления
судом апелляционной инстанции.
4. По вступлении решения в законную силу стороны и другие лица, участвующие
в деле, а также их правопреемники не могут вновь заявлять в суде те же исковые
требования, по тем же основаниям, а также оспаривать в другом процессе
установленные судом факты и правоотношения.
5. Если после вступления в законную силу решения, которым с ответчика
взыскиваются периодические платежи, изменяются обстоятельства, влияющие на
определение размера платежей или на их продолжительность, каждая сторона вправе
путем предъявления нового иска требовать изменения размера и сроков платежей.
Сноска. Статья 235 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 11.07.2009 N 185-IV (вводится в действие с 30.08.2009); от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие с
01.01.2010); от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.02.2012 №
565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 236. Исполнение решения
1. Решение в порядке, установленном законом, приводится в исполнение после
вступления его в законную силу, кроме случаев немедленного исполнения.
2. После вступления в законную силу решения суда выписывается исполнительный
лист, который выдается взыскателю либо по его письменному заявлению направляется
судом для исполнения в соответствующий орган исполнительного производства по
территориальности. см.U101039
В случаях конфискации имущества, взыскания в доход государства, а также
взыскания ущерба, причиненного преступлением, взыскания алиментов, возмещения
вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья, потерей кормильца, где
стороной является государство, суд по своей инициативе направляет исполнительный
документ для исполнения в соответствующий орган исполнительного производства по
территориальности.
3. По решениям суда, подлежащим немедленному исполнению, исполнительный лист
выписывается и направляется на исполнение немедленно после вынесения решения.
4. Исполнительные листы (в дальнейшем - исполнительные документы)
выписываются судом первой инстанции в течение трех суток со дня вступления решения
в законную силу или возвращения дела из вышестоящего суда и в них должны быть
указаны:
наименование суда, выдавшего исполнительный документ;
номер дела и дата вынесения решения;
резолютивная часть решения (дословно);
время вступления решения в силу;
дата выдачи исполнительного документа;
фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), дата рождения взыскателя, его место жительства или нахождения, сведения
о его регистрации по месту жительства и идентификационный номер или если
взыскателем является юридическое лицо, его наименование, место фактического
нахождения либо сведения из Национального реестра бизнес-идентификационных номеров,
банковские реквизиты и идентификационный номер;
фамилия, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем
личность), дата рождения должника, его место жительства или нахождения, сведения о
его регистрации по месту жительства, сведения о его месте работы и банковских
реквизитах места работы (если имеются в материалах дела), его банковские реквизиты
и идентификационный номер (если имеются в материалах дела) или если должником
является юридическое лицо, его наименование, место фактического нахождения либо
сведения из Национального реестра бизнес-идентификационных номеров (если имеются в
материалах дела), банковские реквизиты и идентификационный номер.
Форма исполнительного листа утверждается уполномоченным органом по
обеспечению исполнения исполнительных документов. см.U101039
5. По каждому решению суда выдается один исполнительный документ. Если судом
были приняты меры по обеспечению иска, к исполнительному документу прилагаются
копии документов о принятых мерах по обеспечению иска, в том числе если имеются в
материалах дела копии документов, содержащих сведения о местонахождении
арестованного в обеспечение иска имущества и лицах, ответственных за его
сохранность. Если исполнение должно производиться в различных местах либо если
решение вынесено в пользу нескольких истцов или против нескольких ответчиков, суд
по просьбе взыскателей выписывает несколько исполнительных документов с точным
указанием места исполнения либо той части решения, которая по данному
исполнительному документу подлежит исполнению. К исполнительному листу судом
прилагается копия судебного акта либо выписка из него, заверенная печатью суда.
6. Органы исполнительного производства в случае исполнения судебного решения
должны в течение десяти рабочих дней уведомить об этом суд, вынесший решение, либо
по истечении установленного процессуального срока исполнения предоставить
письменную информацию о причинах неисполнения.
Сноска. Статья 236 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 05.05.2003 N 409; от 22.06.2006 N 147; от 02.04.2010 № 262-IV (вводится в
действие с 21.10.2010); от 12.01.2007 № 224 (вводится в действие с 01.01.2012); от
12.01.2012 № 538-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 24.12.2012 № 60-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 237. Решения, подлежащие немедленному
исполнению
Немедленному исполнению подлежат решения:
1) о присуждении алиментов;
2) о присуждении работнику заработной платы, но не свыше чем за три месяца;
3) о восстановлении на работе;
4) о возмещении вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья,
а также потерей кормильца, но не более чем за три месяца;
5) о признании забастовки незаконной;
6) о реструктуризации финансовых организаций и организаций, входящих в
банковский конгломерат в качестве родительской организации и не являющихся
финансовыми организациями.
Сноска. Статья 237 с изменениями, внесенными законами РК от 15.05.2007 N 253
; от 11.07.2009 N 185-IV (вводится в действие с 30.08.2009); от 01.03.2011 № 414-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 238. Право суда обратить решение к
немедленному исполнению
1. Суд может по просьбе истца обратить к немедленному исполнению решение,
если вследствие особых обстоятельств замедление в исполнении решения может привести
к значительному ущербу для взыскателя или исполнение решения может оказаться
невозможным.
2. При допущении немедленного исполнения решения суд может потребовать от
истца обеспечения поворота исполнения решения на случай отмены решения суда.
3. Вопрос о допущении немедленного исполнения решения, если он не был
разрешен при вынесении решения, рассматривается в судебном заседании. Лица,
участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не
является препятствием для разрешения вопроса о немедленном исполнении решения суда.
4. На определение суда по вопросу о немедленном исполнении решения могут
быть поданы частная жалоба, протест. Подача частной жалобы, протеста на определение
о немедленном исполнении решения приостанавливает исполнение этого определения.
Статья 239. Обеспечение исполнения решения
Суд может обеспечить исполнение решения, не обращенного к немедленному
исполнению, по правилам, установленным законом.
Эти действия судом производятся до направления исполнительного листа на
исполнение в орган, правомочный исполнять судебные постановления. см.U101039
Статья 240. Отсрочка и рассрочка исполнения решения
суда, изменение способа и порядка его
исполнения, утверждение мирового соглашения
Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 02.04.2010 № 262-IV
(вводится в действие с 21.10.2010).
1. Суд, постановивший решение или вынесший приказ по делу, а также суд по
месту исполнения судебного постановления может по ходатайству судебного исполнителя
или по заявлению сторон в исполнительном производстве при наличии обстоятельств,
делающих совершение исполнительных действий затруднительным или невозможным,
отсрочить или рассрочить исполнение судебного постановления, изменить способ или
порядок его исполнения, а также по заявлению сторон исполнительного производства
утвердить мировое соглашение.
2. Ходатайство судебного исполнителя или заявления сторон в исполнительном
производстве рассматриваются в судебном заседании. Лица, участвующие в деле,
извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием
для разрешения поставленного перед судом вопроса.
3. На определение суда по вопросу об отсрочке или рассрочке исполнения, а
также об изменении способа и порядка его исполнения может быть подана частная
жалоба или принесен протест.
4. По правилам настоящей статьи могут производиться отсрочка, рассрочка или
изменение способа мирового соглашения сторон или соглашения об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации, утвержденного судом.
Сноска. Статья 240 с изменениями, внесенными законами РК от 02.04.2010 № 262-
IV (вводится в действие с 21.10.2010); от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие
с 05.08.2011).
Статья 240-1. Поворот исполнения решения суда
В случае отмены вступившего в законную силу решения суда, которое полностью
или частично исполнено, и вынесения судом нового решения об отказе в иске полностью
или в части либо вынесения определения о прекращении производства по делу или об
оставлении иска без рассмотрения с истца взыскивается все им полученное по
отмененному решению (поворот исполнения решения).
Сноска. Дополнен статьей 240-1 - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 240-2. Рассмотрение вопроса о повороте
исполнения решения суда
1. Суд, вынесший новое решение по делу, по которому имело место исполнение
отмененного решения, по письменному заявлению ответчика рассматривает вопрос о
повороте исполнения и разрешает этот вопрос в новом решении.
2. Если суд при новом рассмотрении дела не разрешил вопрос о повороте
исполнения по отмененному решению, заявление ответчика о повороте исполнения
решения рассматривается в отдельном судебном заседании с извещением лиц,
участвующих в деле, а при необходимости и органа, исполнившего отмененное решение.
Названные лица извещаются о месте и времени рассмотрения заявления о повороте
исполнения решения, однако их неявка в судебное заседание не является препятствием
для разрешения вопроса о повороте исполнения.
3. На определение суда по вопросу о повороте исполнения решения может быть
подана частная жалоба или принесен протест.
Сноска. Дополнен статьей 240-2 - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 240-3. Разрешение вопроса о повороте исполнения
решения судом апелляционной, кассационной
или надзорной инстанции
Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
Суд апелляционной, кассационной или надзорной инстанции при рассмотрении
дела, по которому решением суда первой инстанции не был разрешен вопрос о повороте
исполнения ранее отмененного решения, разрешает этот вопрос только при наличии в
деле достоверных данных об исполнении отмененного решения суда первой инстанции. В
противном случае вопрос о повороте исполнения решается в порядке, предусмотренном
частью второй статьи 240-2 настоящего Кодекса.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 240-3 в соответствии с Законом РК от
11.07.2001 N 238; с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 240-4. Рассмотрение представлений судебного исполнителя
1. Представление судебного исполнителя разрешается судьей в течение десяти
дней со дня его поступления в суд. Суд извещает должника и взыскателя о поступившем
представлении судебного исполнителя, сообщает время и место проведения судебного
заседания. Неявка должника или взыскателя, надлежащим образом извещенного о времени
и месте проведения судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению
дела. Рассмотрев представление судебного исполнителя, судья выносит определение.
Копия определения суда высылается должнику и взыскателю в трехдневный срок.
2. Определение суда может быть обжаловано или опротестовано в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 240-4 в соответствии с Законом РК от
22.06.2006 N 147; в редакции Закона РК от 02.04.2010 № 262-IV (вводится в действие
с 21.10.2010).
Статья 240-5. Обжалование действий (бездействия) судебного
исполнителя при исполнении решения
1. На действия (бездействие) судебного исполнителя в процессе исполнительного
производства либо на отказ в совершении таких действий взыскателем или должником
может быть подана жалоба. Жалоба подается в районный суд обслуживаемого судебным
исполнителем участка в течение десяти дней со дня совершения действия (отказа в
совершении действия) или со дня, когда взыскателю или должнику, не извещенному о
времени и месте совершения действия судебного исполнителя, стало о нем известно.
Предварительное обращение в вышестоящие органы и к вышестоящему должностному
лицу в порядке подчиненности не является обязательным условием для подачи жалобы в
суд и принятия ее судом к рассмотрению.
2. Жалоба рассматривается судом в десятидневный срок. Взыскатель, должник и
судебный исполнитель извещаются судом о времени и месте судебного заседания, однако
их неявка не является препятствием для разрешения жалобы.
3. Суд, признав жалобу обоснованной, выносит решение об отмене или признании
недействительными действий судебного исполнителя либо об обязанности судебного
исполнителя устранить в полном объеме допущенное нарушение, либо о восстановлении
нарушенных прав и свобод взыскателя или должника иным способом.
Если указанные действия могут быть совершены только судебным исполнителем,
суд может установить в решении срок, в течение которого решение должно быть
исполнено.
4. Суд отказывает в удовлетворении жалобы, если установит, что обжалуемые
действия (бездействие) были совершены в соответствии с законом в пределах
полномочий судебного исполнителя и права, свободы и охраняемые законом интересы
должника и взыскателя не были нарушены.
Решение суда об отказе в удовлетворении жалобы может быть обжаловано в
порядке, установленном настоящим Кодексом.
5. Об исполнении решения должно быть сообщено суду, взыскателю или должнику
не позднее чем в месячный срок со дня получения решения суда, если судом не
установлен в решении иной срок.
Сноска. Дополнен статьей 240-5 - Законом РК от 22 июня 2006 года N 147 .
Статья 240-6. Защита прав других лиц при исполнении решения
1. В случае допущения судебным исполнителем при производстве ареста имущества
нарушения закона, которое является основанием к отмене ареста независимо от
принадлежности имущества должнику или другим лицам, заявление должника или других
лиц об отмене ареста имущества рассматривается судом в порядке, предусмотренном
статьей 240-5 настоящего Кодекса. Такое заявление может быть подано до реализации
арестованного имущества.
Заявленный другими лицами спор о праве гражданском, связанный с
принадлежностью имущества, на которое обращено взыскание, рассматривается судом по
правилам искового производства.
2. Иски об освобождении имущества от ареста могут предъявляться
собственниками или лицами, владеющими имуществом на праве хозяйственного ведения,
оперативного управления, постоянного землепользования либо по иному основанию,
предусмотренному законодательными актами или договором.
3. Иски об освобождении имущества от ареста предъявляются должнику и
взыскателю.
4. Если арест имущества произведен в связи с конфискацией имущества, в
качестве ответчиков привлекаются осужденный и соответствующий орган, уполномоченный
на организацию работ по учету, хранению, оценке и дальнейшему использованию
имущества, обращенного (поступившего) в республиканскую собственность. В случае
признания исковых требований обоснованными, если подлежащее конфискации имущество
находится у органа, уполномоченного на организацию работ по учету, хранению, оценке
и дальнейшему использованию имущества, обращенного (поступившего) в республиканскую
собственность, и передано им торговым, другим организациям для реализации,
переработки либо безвозмездно, то это имущество подлежит возврату в натуре. В этом
случае, кроме органа, уполномоченного на организацию работ по учету, хранению,
оценке и дальнейшему использованию имущества, обращенного (поступившего) в
республиканскую собственность, к участию в деле привлекаются указанные организации
и на них возлагается обязанность по возврату имущества.
Если же имущество, арест которого произведен в связи с конфискацией
имущества, уже реализовано или обращено в переработку, истцу возмещается сумма,
вырученная от реализации имущества.
5. Судья, установив независимо от заявления заинтересованных лиц
обстоятельства, указанные в части первой настоящей статьи, обязан отменить арест
имущества.
Сноска. Дополнен статьей 240-6 - Законом РК от 22 июня 2006 года N 147 .
Статья 240-7. Санкционирование постановления судебного исполнителя
1. В установленных законом случаях судебный исполнитель выносит постановление
о производстве исполнительных действий, подлежащих санкционированию судом. В
постановлении должны быть изложены мотивы и основания, в силу которых возникла
необходимость в принятии санкционируемых действий.
2. Постановление о производстве исполнительных действий, подлежащих
санкционированию, представляется судебным исполнителем в суд. К постановлению
прилагаются материалы исполнительного производства, подтверждающие обоснованность
принятия санкционируемых действий.
3. Постановление судебного исполнителя должно быть рассмотрено судом в день
поступления материалов в суд.
4. Рассмотрев постановление судебного исполнителя и приложенные к нему
материалы исполнительного производства, суд дает санкцию на совершение
исполнительных действий или отказывает в даче санкции.
Дача санкции осуществляется путем проставления на постановлении судебного
исполнителя штампа суда "Санкционирую", заверяемого подписью судьи.
В случае отказа в даче санкции судья выносит мотивированное определение об
отказе в даче санкции на проведение исполнительных действий.
5. Определение суда может быть обжаловано или опротестовано в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 240-7 в соответствии с Законом РК от
02.04.2010 № 262-IV (вводится в действие с 21.10.2010).
Статья 241. Высылка и выдача лицам, участвующим в
деле, копий решения суда
Сторонам и другим лицам, участвующим в деле, не явившимся в
судебное заседание, копии решения высылаются или выдаются не
позднее пяти дней со дня вынесения решения в окончательной форме.
Глава 18-1. Исполнение решения третейского суда
Сноска. Дополнен главой 18-1 - Законом РК от 28 декабря 2004 г. N 24 .
Статья 241-1. Принудительное исполнение решения
третейского суда
1. В случае, если решение третейского суда не исполнено добровольно в
установленный в нем срок, сторона третейского разбирательства, в пользу которой
вынесено решение третейского суда (взыскатель), вправе обратиться с заявлением о
принудительном исполнении решения третейского суда в суд по месту рассмотрения
спора третейским судом либо по месту жительства должника или по месту нахождения
органа юридического лица, если место жительства или место нахождения неизвестно, то
по месту нахождения имущества должника.
2. К заявлению о выдаче исполнительного листа прилагаются :
1) оригинал или копия решения третейского суда. Копия решения постоянно
действующего третейского суда заверяется председателем этого третейского суда,
копия решения третейского суда для разрешения конкретного спора должна быть
нотариально удостоверенной;
2) оригинал или нотариально заверенная копия третейского соглашения,
заключенного в установленном законом порядке.
3. Заявление о выдаче исполнительного листа может быть подано не позднее
трех лет со дня окончания срока для добровольного исполнения решения третейского
суда.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа, которое было подано с пропуском
установленного срока либо к которому не были приложены необходимые документы,
возвращается судом без рассмотрения, о чем выносится определение, которое может
быть обжаловано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
5. Суд вправе восстановить срок на подачу заявления о выдаче исполнительного
листа, если найдет причины пропуска указанного срока уважительными.
6. Заявление о выдаче исполнительного листа рассматривается судьей
единолично в течение пятнадцати дней со дня поступления заявления в суд.
7. О поступившем заявлении взыскателя о принудительном исполнении решения
третейского суда, а также месте и времени его рассмотрения в судебном заседании суд
уведомляет должника. Взыскатель также уведомляется о месте и времени рассмотрения
его заявления. Неявка должника или взыскателя в судебное заседание не является
препятствием к рассмотрению заявления, если от должника не поступило ходатайство об
отложении рассмотрения заявления с указанием уважительных причин невозможности
явиться в судебное заседание.
8. Суд при рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение решения третейского суда не вправе пересматривать решение
третейского суда по существу.
9. По результатам рассмотрения заявления судом выносится определение о
выдаче исполнительного листа либо об отказе в его выдаче.
Определение суда о выдаче исполнительного листа подлежит немедленному
исполнению.
Сноска. Статья 241-1 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 125-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 241-2. Выдача исполнительного листа
1. При вынесении судом определения о выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение решения третейского суда исполнительный лист выдается по
правилам статьи 236 настоящего Кодекса.
2. Определение суда, вынесенное по заявлению о выдаче исполнительного листа
на принудительное исполнение решения третейского суда, может быть обжаловано в
порядке, предусмотренном настоящим Кодексом для обжалования судебных актов.
Статья 241-3. Отказ в выдаче исполнительного листа
Суд выносит определение об отказе в выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение решения третейского суда, если:
1) сторона, против которой было принято решение третейского суда, представит
в суд доказательства того, что:
третейское соглашение является недействительным;
решение третейского суда принято по спору, не предусмотренному третейским
соглашением или не подпадающему под его условия, или содержит постановления по
вопросам, выходящим за пределы третейского соглашения, а также вследствие
неподведомственности спора третейскому суду . Если постановления третейского суда
по вопросам, охватываемым третейским соглашением, могут быть отделены от тех,
которые не охватываются таким соглашением, то в выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение той части решения третейского суда, которая содержит
постановления по вопросам, охватываемым третейским соглашением, не может быть
отказано;
состав третейского суда или третейское разбирательство не соответствовали
требованиям законодательства Республики Казахстан о третейском разбирательстве;
сторона, против которой было принято решение третейского суда, не была
должным образом уведомлена об избрании (назначении) третейских судей или о времени
и месте заседания третейского суда либо по другим причинам не могла представить
третейскому суду свои объяснения;
одна из сторон при заключении третейского соглашения была полностью
недееспособной или ограниченно дееспособной;
имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же
сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или третейского
суда либо определение суда или третейского суда о прекращении производства по делу
в связи с отказом истца от иска;
вынесение решения судом стало возможным в результате совершения
преступления, установленного приговором суда;
2) суд установит, что:
спор не может быть предметом третейского разбирательства в соответствии с
законодательством Республики Казахстан или другим правом, которому стороны
подчинили третейское соглашение по данному спору;
решение третейского суда противоречит требованиям, установленным подпунктами
1), 2) настоящей статьи, и публичному порядку Республики Казахстан.
Глава 19. Приостановление производства по делу Статья 242. Обязанность суда приостановить
производство
Суд обязан приостановить производство по делу в случаях:
1) смерти гражданина или реорганизации, ликвидации юридического лица,
являвшихся стороной в деле, если спорное правоотношение допускает правопреемство;
2) утраты стороной дееспособности;
3) пребывания ответчика в участвующей в боевых действиях части Вооруженных
Сил, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан или просьбы
истца, находящегося в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других
войсках и воинских формированиях Республики Казахстан;
4) невозможности рассмотрения данного дела до разрешения другого дела,
рассматриваемого в гражданском, уголовном или административном судопроизводстве;
5) если он усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий
применению по данному делу, ущемляет закрепленные Конституцией права и свободы
человека и гражданина и обратится в Конституционный Совет Республики Казахстан с
представлением о признании этого акта неконституционным, а также если станет
известно, что Конституционным Советом по инициативе другого суда производится
проверка конституционности нормативного правового акта, подлежащего применению по
данному делу;
6) обращения с поручением суду иностранного государства об оказании правовой
помощи;
7) заключения сторонами соглашения о проведении медиации. При продлении срока
проведения медиации стороны должны сообщить об этом суду совместным письменным
уведомлением.
Сноска. Статья 242 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011); от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 243. Право суда приостановить производство
Суд может по заявлению лиц, участвующих в деле, или по своей инициативе
приостановить производство по делу в случаях:
1) пребывания стороны на воинской службе по призыву в Вооруженных Силах,
других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан или привлечения ее для
выполнения другой государственной обязанности;
2) нахождения стороны в служебной командировке, превышающей срок рассмотрения
дела, за исключением случаев участия в деле представителей юридических лиц;
3) нахождения стороны в лечебном учреждении или при наличии у нее
заболевания, которое препятствует явке в суд и подтверждается документом
медицинского учреждения, за исключением случаев участия в деле представителей
юридических лиц;
4) розыска ответчика в случаях, предусмотренных статьей 135 настоящего
Кодекса;
5) назначения судом экспертизы;
6) обращения с поручением суду об оказании правовой помощи по
рассматриваемому делу;
7) назначения обследования органом опеки и попечительства условий жизни
усыновителей по делам об усыновлении.
Сноска. Статья 243 с изменениями, внесенными законами РК от 22.05.2007 № 255
(вводится в действие со дня его официального опубликования); от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 244. Сроки приостановления производства
Производство по делу приостанавливается:
1) в случаях, предусмотренных подпунктами 1) и 2) статьи 242 настоящего
Кодекса, - до определения правопреемника выбывшего лица или назначения
недееспособному лицу представителя;
2) в случаях, предусмотренных подпунктом 3) статьи 242 и статьей 243
настоящего Кодекса, - до прекращения пребывания стороны в составе Вооруженных Сил
Республики Казахстан, до окончания выполнения ею государственной обязанности, до
возвращения из служебной командировки, выписки из лечебного учреждения или
окончания заболевания, до розыска ответчика или до представления суду заключения
эксперта или заключения органа опеки и попечительства;
3) в случае, предусмотренном подпунктом 4) статьи 242 настоящего Кодекса, -
до вступления в законную силу решения, приговора или постановления суда;
4) в случаях, предусмотренных подпунктом 5) статьи 242 настоящего Кодекса, -
до вступления в силу решения Конституционного Совета Республики Казахстан;
5) в случаях, предусмотренных подпунктом 6) статьи 242, подпунктом 6) статьи
243 настоящего Кодекса, - до выполнения судом поручения об оказании правовой
помощи;
6) в случаях, предусмотренных подпунктом 7) статьи 242 настоящего Кодекса, -
до прекращения медиации.
Сноска. Статья 244 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 245. Обжалование или опротестование
определения суда о приостановлении
производства
На определение суда о приостановлении производства по делу может быть подана
частная жалоба или принесен протест.
Статья 246. Возобновление производства
Производство по делу возобновляется после устранения обстоятельств, вызвавших
его приостановление по заявлению лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда.
При возобновлении производства суд извещает лиц, участвующих в деле по общим
правилам гражданского судопроизводства.
Глава 20. Прекращение производства по делу
Статья 247. Основания прекращения производства по
делу
Суд прекращает производство по делу, если:
1) дело не подлежит рассмотрению в порядке гражданского судопроизводства;
2) имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же
сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или определение
суда о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска или
утверждением мирового соглашения сторон, соглашения сторон об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации;
2-1) имеется принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и
по тем же основаниям решение арбитража или третейского суда;
3) истец отказался от иска, и отказ принят судом;
4) стороны заключили мировое соглашение и оно утверждено судом;
4-1) стороны заключили соглашение об урегулировании спора (конфликта) в
порядке медиации и оно утверждено судом;
5) после смерти гражданина, являющегося одной из сторон по делу, спорное
правоотношение не допускает правопреемства;
6) организация, выступающая стороной по делу, ликвидирована с прекращением
ее деятельности и отсутствием правопреемников.
Сноска. Статья 247 с изменениями, внесенными законами РК от 28.01.2011 № 402-
IV (вводится в действие с 05.08.2011); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 248. Порядок и последствия прекращения
производства по делу
1. Производство по делу прекращается определением суда.
2. В случае прекращения производства по делу вторичное обращение в суд по
спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям не
допускается.
3. Прекращая производство по делу по основаниям, предусмотренным подпунктами
1), 2) и 2-1) статьи 247 настоящего Кодекса, суд в определении указывает о возврате
государственной пошлины и об отмене принятых мер по обеспечению иска.
4. На определение суда о прекращении производства может быть подана частная
жалоба, протест.
Сноска. Статья 248 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 125-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 21. Оставление заявления без рассмотрения
Статья 249. Основания оставления заявления без
рассмотрения
Суд оставляет заявление без рассмотрения, если:
1) истцом не соблюден установленный законом для данной категории дел
обязательный порядок предварительного досудебного разрешения спора и возможность
применения этого порядка не
утрачена;
2) заявление подано недееспособным лицом;
3) заявление подписано или подано лицом, не имеющим полномочий на его
подписание или предъявление;
4) в производстве этого или другого суда либо арбитража или третейского суда
имеется возбужденное ранее дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете
и по тем же основаниям;
5) между сторонами в соответствии с законом заключено соглашение о передаче
данного спора на разрешение арбитража или третейского суда, если иное не
предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан;
6) стороны, не просившие о разбирательстве дела в их отсутствие, не явились
в суд по вторичному вызову;
7) истец, не просивший о разбирательстве дела в его отсутствие, не явился в
суд по вторичному вызову, а ответчик не требует разбирательства дела по существу;
8) лицо, в интересах которого возбуждено дело, не поддержало заявленного
требования;
9) подано заявление о возвращении искового заявления, а ответчик не требует
разбирательства дела по существу;
10) заявление по делам о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на
предъявителя и ордерным ценным бумагам подано до истечения трехмесячного срока со
дня публикации.
Сноска. Статья 249 с изменениями, внесенными законами РК от 28.12.2004 N 24;
от 05.02.2010 № 249-IV; от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 250. Порядок и последствия оставления
заявления без рассмотрения
1. Производство по делу в случаях оставления заявления без рассмотрения
заканчивается определением суда. В этом определении суд обязан указать, как
устранить перечисленные в статье 249 настоящего Кодекса обстоятельства,
препятствующие рассмотрению дела. Оставляя заявление без рассмотрения по
основаниям, предусмотренным подпунктами 1) и 2) статьи 249 настоящего
Кодекса, в определении суд указывает о возврате государственной пошлины и об
отмене принятых мер по обеспечению иска.
2. На определение суда об оставлении заявления без рассмотрения может быть
подана частная жалоба или принесен протест.
3. После устранения обстоятельств, послуживших основанием для оставления
заявления без рассмотрения, заинтересованное лицо вправе вновь обратиться в суд с
заявлением в общем порядке.
4. Суд по ходатайству истца или ответчика отменяет свое определение об
оставлении заявления без рассмотрения по основаниям, указанным в подпунктах 6) и
7) статьи 249 настоящего Кодекса, если стороны представят доказательства,
подтверждающие уважительные причины отсутствия их в судебном заседании. Ходатайство
об отмене определения об оставлении заявления без рассмотрения рассматривается
судом в судебном заседании в течение десяти дней с момента его поступления в суд с
участием лица, заявившего ходатайство.
5. На определение суда об отказе в удовлетворении такого ходатайства может
быть подана частная жалоба.
Сноска. Статья 250 с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от
03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Глава 22. Определение суда
Статья 251. Определение суда и порядок его вынесения
1. Акт суда первой инстанции, которым дело не разрешается по
существу, выносится в форме определения.
2. Определение выносится судом в виде самостоятельного
процессуального документа в порядке, предусмотренном статьей 217
настоящего Кодекса.
3. При разрешении несложных вопросов суд может вынести определение, не
удаляясь из зала судебного заседания. Такое определение заносится в протокол
судебного заседания.
4. Определение оглашается немедленно после его вынесения.
Статья 252. Содержание определения
1. В определении должны быть указаны:
1) дата и место вынесения определения;
2) наименование суда, вынесшего определение, фамилии и инициалы судьи и
секретаря судебного заседания;
3) лица, участвующие в деле, предмет спора или заявленное требование;
4) вопрос, по которому выносится определение;
5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на
законы, которыми суд руководствовался;
6) постановление суда;
7) порядок и срок обжалования определения, если оно подлежит
обжалованию.
2. Определение, которое выносится судом в зале судебного заседания, должно
содержать сведения, перечисленные в подпунктах 4)-6) настоящей статьи.
Сноска. Статья 252 с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 253. Частные определения суда
1. При выявлении в судебном заседании случаев нарушения законности суд вправе
вынести частное определение и направить его соответствующим организациям,
должностным или иным лицам, выполняющим управленческие функции, которые обязаны в
месячный срок сообщить о принятых ими мерах.
2. Несообщение о принятых мерах влечет административную ответственность в
соответствии с законом . Наложение административного взыскания не освобождает
соответствующих лиц от обязанности сообщить о мерах, принятых по частному
определению суда.
3. Если при рассмотрении дела суд обнаружит в действиях стороны, других
участников процесса, должностного или иного лица признаки преступления, он сообщает
об этом прокурору.
4. Частное определение может быть обжаловано лицами, интересов которых оно
касается, в порядке, предусмотренном частью четвертой статьи 344 настоящего
Кодекса.
Сноска. В статью 253 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 254. Высылка лицам, участвующим в деле, копий
определения суда
Сторонам и другим лицам, участвующим в деле, не явившимся в судебное
заседание, копии определения суда о приостановлении или прекращении производства по
делу, либо об оставлении заявления без рассмотрения высылаются не позднее пяти дней
со дня вынесения определения.
Глава 23. Протоколы
Статья 255. Обязательность ведения протокола
О каждом судебном заседании суда первой инстанции, а также о каждом отдельном
процессуальном действии, совершенном вне заседания, составляется протокол.
Статья 256. Содержание протокола
1. Протокол судебного заседания или отдельного процессуального действия,
совершенного вне заседания, должен отражать все существенные моменты
разбирательства дела или совершения отдельного процессуального действия.
2. В протоколе судебного заседания указываются:
1) год, месяц, число и место судебного заседания;
2) время начала и окончания судебного заседания;
3) наименование суда, рассматривающего дело, фамилии и инициалы судьи,
секретаря судебного заседания;
4) наименование дела;
4-1) сведения о применении судом средств аудио-, видеозаписи и (или)
стенографирования;
5) сведения о явке лиц, участвующих в деле, представителей, свидетелей,
экспертов, специалистов, переводчиков;
6) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле,
представителям, а также переводчику, экспертам и специалистам их
процессуальных прав и обязанностей;
7) распоряжения председательствующего и определения, вынесенные судом в зале
судебного заседания;
8) заявления, ходатайства и объяснения лиц, участвующих в деле, и
представителей;
9) показания свидетелей, устные разъяснения экспертами своих
заключений, пояснения специалистов;
10) сведения об оглашении документов, данные осмотра вещественных
доказательств, прослушивания звукозаписей, просмотра видеозаписей, киноматериалов;
11) сведения о заключении государственных органов и органов местного
самоуправления, участвовавших в деле на основании статьи 57 настоящего Кодекса;
12) содержание вопросов и ответов, имевших место в зале судебного заседания;
13) содержание судебных прений;
13-1) заключение прокурора, участвовавшего в деле на основании статьи 55
настоящего Кодекса;
14) сведения об оглашении и разъяснении содержания решения и
определений, разъяснении порядка и срока их обжалования;
15) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, прав
на ознакомление с протоколом и подачи на него замечаний;
16) дата составления протокола.
Сноска. Статья 256 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 29.12.2010 № 374-IV (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 257. Составление протокола
1. Протокол составляется секретарем судебного заседания.
2. По каждому судебному заседанию или по отдельному процессуальному действию
составляется отдельный протокол.
3. Протокол изготавливается компьютерным, электронным (включая цифровую
аудио-, видеозапись), машинописным либо рукописным способом. Дополнительные
материалы фиксации судебного заседания приобщаются к протоколу судебного заседания
и хранятся вместе с материалами дела.
4. Лица, участвующие в деле, и представители вправе ходатайствовать об
оглашении какой-либо части протокола, о занесении в протокол сведений об
обстоятельствах, которые они считают существенными для дела.
5. Протокол должен быть изготовлен и подписан не позднее трех дней после
окончания судебного заседания, а протокол об отдельном процессуальном действии - не
позднее следующего дня после его совершения. По сложным делам изготовление и
подписание протокола судебного заседания может быть осуществлено в более длительный
срок, но не позднее, чем через десять дней после окончания судебного заседания.
6. Протокол подписывается председательствующим и секретарем. Все изменения,
поправки, дополнения должны быть оговорены в протоколе и удостоверены их подписями.
7. По ходатайству лиц, участвующих в деле, или их представителей суд обязан
представить протокол в форме электронного документа, удостоверенного электронной
цифровой подписью председательствующего и секретаря судебного заседания.
Сноска. Статья 257 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 15.07.2010 № 337-IV (порядок введения в
действие см. ст. 2); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 258. Замечания на протокол
Лица, участвующие в деле, или их представители вправе знакомиться с
протоколом судебного заседания в течение пяти дней со дня его изготовления и
подписания и в течение пяти дней подать замечания на протокол в письменном виде или
в форме электронного документа, удостоверенного электронной цифровой подписью, с
указанием на допущенные в нем неправильности или неполноту совершенных
процессуальных действий и фиксации (отражения) их результатов.
Сноска. Статья 258 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 15.07.2010 № 337-IV
(порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 259. Рассмотрение замечаний на протокол
1. Замечания на протокол рассматривает подписавший его председательствующий,
который в случае согласия с замечаниями удостоверяет их правильность.
2. В случае несогласия председательствующего с поданными замечаниями они
рассматриваются в судебном заседании с извещением лиц, участвовавших в рассмотрении
дела. Неявка лиц, участвовавших в рассмотрении дела, не является препятствием для
рассмотрения замечаний на протокол. В результате рассмотрения замечаний
председательствующий выносит определение об удостоверении их правильности либо об
их полном или частичном отклонении. Определение суда обжалованию и опротестованию
не подлежит, но возражения на определение могут быть включены в апелляционную
жалобу или протест. Все замечания приобщаются к делу.
3. Замечания на протокол должны быть рассмотрены в течение пяти дней со дня
их подачи.
4. В случае, когда председательствующий по делу по каким-либо объективным
причинам не может рассмотреть замечания на протокол, они приобщаются к материалам
дела.
Сноска. Статья 259 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Глава 24. Заочное производство и заочное решение
Статья 260. Основания заочного производства
1. В случае неявки в судебное заседание ответчика, извещенного надлежащим
образом о времени и месте заседания, не сообщившего об уважительных причинах неявки
и не просившего о рассмотрении дела в его отсутствие, дело может быть рассмотрено в
порядке заочного производства, если против этого не возражает истец.
2. При участии в деле нескольких ответчиков рассмотрение дела в порядке
заочного производства возможно в случае неявки в судебное заседание всех
ответчиков.
3. Если явившийся в судебное заседание истец не согласен на рассмотрение
дела в порядке заочного производства в отсутствие ответчика, суд откладывает
разбирательство дела и направляет ответчику извещение о времени и месте нового
судебного заседания. В случае повторной неявки извещенного надлежащим образом
ответчика суд рассматривает дело в порядке заочного производства.
4. О рассмотрении дела в порядке заочного производства суд выносит
определение.
5. При изменении истцом предмета или основания иска суд не вправе
рассмотреть дело в порядке заочного производства в данном судебном заседании.
Статья 261. Порядок заочного производства
При рассмотрении дела в порядке заочного производства суд исследует
доказательства, представленные лицами, участвующими в деле, учитывает их доводы и
выносит решение, которое именуется заочным.
Статья 262. Содержание заочного решения
1. Содержание заочного решения определяется правилами статьи 221 настоящего
Кодекса.
2. Отложение вынесения мотивированного заочного решения не допускается.
3. В резолютивной части заочного решения должны быть указаны срок и порядок
подачи заявления ответчиком об отмене этого решения.
Статья 263. Высылка копии заочного решения
1. Копия заочного решения высылается ответчику не позднее трех дней со дня
его вынесения с уведомлением о вручении.
2. Истцу, не присутствовавшему в судебном заседании, копия заочного решения
высылается не позднее трех дней со дня его вынесения с уведомлением о вручении.
Статья 264. Обжалование заочного решения
1. Ответчик вправе подать в суд, вынесший заочное решение,
заявление об отмене этого решения в течение пяти дней с момента получения им копии
решения.
2. Заочное решение может быть обжаловано сторонами или опротестовано
прокурором в апелляционном порядке по истечении
срока на подачу заявления об отмене этого решения, а в случае,
если заявление подано, - в течение пятнадцати дней с момента вынесения судом
первой инстанции определения об отказе в
удовлетворении заявления.
Сноска. В статью 264 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 265. Содержание заявления об отмене заочного
решения
1. Заявление об отмене заочного решения должно содержать:
1) наименование суда, вынесшего заочное решение;
2) наименование стороны, подавшей заявление;
3) сведения об обстоятельствах, свидетельствующих об уважительности причин
неявки ответчика в судебное заседание, и доказательства, подтверждающие эти
обстоятельства, а также доказательства, которые могут повлиять на содержание
решения;
4) просьбу стороны, подающей заявление;
5) перечень прилагаемых к заявлению материалов.
2. Заявление об отмене заочного решения подписывается стороной или ее
представителем при наличии полномочия и представляется в суд с копиями по числу
лиц, участвующих в деле.
3. (Пункт исключен - Закон РК от 24 декабря 2001 года N 276)
Статья 266. Действия суда после принятия заявления
Суд извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения
заявления об отмене заочного решения, направляет им копии заявления и приложенных к
нему материалов.
Статья 267. Рассмотрение заявления
Заявление об отмене заочного решения рассматривается судом в судебном
заседании в течение десяти дней с момента его поступления в суд. Неявка лиц,
участвующих в деле, извещенных о времени и месте судебного заседания, не
препятствует рассмотрению заявления.
Статья 268. Полномочия суда
Суд, рассмотрев заявление об отмене заочного решения, выносит определение об
отказе в удовлетворении заявления или об отмене заочного решения и возобновлении
рассмотрения дела по существу в том же или ином составе суда.
Статья 269. Основания к отмене заочного решения
Заочное решение подлежит отмене, если суд установит, что неявка ответчика в
судебное заседание была вызвана уважительными причинами, о которых он не имел
возможности своевременно сообщить суду, и представил доказательства, которые могут
повлиять на содержание решения.
Статья 270. Возобновление рассмотрения дела
При отмене заочного решения суд возобновляет рассмотрение дела по существу. В
случае неявки ответчика, извещенного
надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, вынесенное при новом
рассмотрении дела решение суда не признается заочным. Ответчик не вправе повторно
подавать заявление о пересмотре этого решения в порядке заочного производства.
Статья 271. Законная сила заочного решения
Заочное решение вступает в силу по правилам статьи 235 настоящего Кодекса.
Подраздел 3. Особое исковое производство
Глава 25. Производство по заявлениям о защите
избирательных прав граждан и общественных
объединений, участвующих в выборах,
референдумах
Статья 272. Подача заявления
Гражданин, общественное объединение, член избирательной комиссии, считающие,
что решением, действием (или бездействием) государственного органа, органа местного
самоуправления, избирательной комиссии, должностными лицами нарушается право
избирать или быть избранными, участвовать в выборах, референдуме, вправе обратиться
с заявлением в суд по подсудности, установленной главой 3 настоящего Кодекса и
другими законами.
Статья 273. Рассмотрение заявления
1. Заявление, поступившее в период подготовки и проведения выборов, а также в
течение месяца со дня голосования, должно быть рассмотрено в пятидневный срок, а
поступившее за пять дней до голосования, в день голосования и до объявления итогов
выборов - немедленно.
Заявление об обжаловании решения избирательной комиссии о необходимости
исправления в списках избирателей (выборщиков) должно быть рассмотрено в день
поступления.
2. Заявление рассматривается судом с участием заявителя, представителя
соответствующей избирательной комиссии или государственного органа, органа местного
самоуправления. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени
и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения
дела.
Сноска. В статью 273 внесены изменения - Законом РК от 9 июля 2004 г. N 583 ;
от 8 июля 2005 г. N 67 (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 274. Решение суда и его исполнение
1. Решение суда, которым заявление признано обоснованным, является основанием
для восстановления нарушенного избирательного права.
2. Решение суда вступает в законную силу немедленно и не подлежит
апелляционному, кассационному обжалованию. Оно направляется в соответствующий
государственный орган, орган местного самоуправления, или председателю
избирательной комиссии. Должностные лица, виновные в неисполнении решения суда,
несут ответственность, установленную законом.
Сноска. Статья 274 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 09.07.2004 N 583; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Глава 25-1. Производство по заявлениям об оспаривании
решений, действий (бездействия) местных
исполнительных органов, нарушающих права
граждан на участие в уголовном
судопроизводстве в качестве присяжного
заседателя
Сноска. Раздел дополнен главой 25-1 - Законом РК от 16 января 2006 года N 122
(вводится в действие с 1 января 2007 года).
Статья 274-1. Подача заявления
1. Гражданин, считающий, что решением, действием (бездействием) местного
исполнительного органа нарушается право гражданина на участие в процедуре отбора
для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, вправе
обратиться с заявлением в суд по подсудности, установленной главой 3 настоящего
Кодекса.
2. Заявление может быть подано в суд в течение семидневного срока с момента
окончания срока ознакомления граждан в соответствии с законодательством Республики
Казахстан о присяжных заседателях с предварительными списками кандидатов в
присяжные заседатели.
Статья 274-2. Рассмотрение заявления
1. Заявление, поступившее в сроки, установленные статьей 274-1 настоящего
Кодекса, должно быть рассмотрено в двухдневный срок, а поступившее в день окончания
этого срока, - немедленно.
2. Заявление рассматривается судом с участием заявителя, представителя
соответствующего местного исполнительного органа. Неявка в суд указанных лиц,
надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является
препятствием для рассмотрения и разрешения дела.
Статья 274-3. Решение суда по заявлению и его исполнение
1. Решение суда, которым установлено нарушение права гражданина на участие в
процедуре отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного
заседателя, является основанием для внесения исправлений в предварительные списки
кандидатов в присяжные заседатели.
2. Решение суда направляется в соответствующий местный исполнительный орган.
Должностные лица, виновные в неисполнении решения суда, несут ответственность,
установленную законом .
Глава 26. Производство по делам об оспаривании
постановлений органов (должностных лиц),
уполномоченных рассматривать дела об
административных правонарушениях
Сноска. Заголовок главы - в редакции Закона РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 275. Подача жалобы
1. Вынесенные органами (должностными лицами), перечисленными в подпунктах 2)
и 3) статьи 538 Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях,
постановления по делам об административных правонарушениях, не вступившие в
законную силу, могут быть обжалованы лицами, привлеченными к административной
ответственности, потерпевшими и их законными представителями, и защитниками, а
также опротестованы прокурором в суд.
2. Лицо, потерпевшее от административного правонарушения, также вправе
оспорить в суде постановление об административном взыскании.
3. (исключена - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238)
4. В жалобе должны быть указаны сведения, предусмотренные статьей 150
настоящего Кодекса, а также данные о том, какое конкретно постановление обжалуется,
дата его вынесения, вручения копии или объявления гражданину.
5. Подача жалобы в суд приостанавливает исполнение постановления об
административном взыскании.
6. Предварительное обращение заинтересованных лиц в вышестоящие органы или
вышестоящему должностному лицу в порядке подчиненности не является обязательным
условием для предъявления жалобы в суд и его принятия судом к рассмотрению и
разрешению по существу.
7. Пропуск срока на подачу жалобы, истечение срока наложения
административного взыскания, а также срока исполнения постановления не является
основанием к отказу в принятии судом жалобы к рассмотрению. Сроки и их значение для
правильного разрешения дел проверяются судом, независимо от содержания жалобы.
Сноска. В статью 275 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 275-1. Порядок обжалования, опротестования
постановления по делу об
административном правонарушении
в суде
1. На постановление органа (должностного лица), уполномоченного
рассматривать дела об административных правонарушениях, может быть подана жалоба
лицами, перечисленными в части первой статьи 275 настоящего Кодекса,
непосредственно в суд в течение десяти дней со дня вручения копии постановления.
2. Жалоба на постановление вышестоящего органа (должностного лица),
уполномоченного рассматривать дела об административных правонарушениях, может быть
подана в суд в сроки и лицами, указанными в части первой настоящей статьи.
3. Если жалоба на постановление по делу об административном правонарушении
поступила одновременно вышестоящему органу (должностному лицу) и в суд, то жалоба
рассматривается судом.
4. Постановление по делу об административном правонарушении может быть
опротестовано прокурором в суд в течение десяти дней со дня получения копии
постановления.
Сноска. Дополнен статьей 275-1 - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 276. Рассмотрение жалобы
1. Жалоба рассматривается судом в десятидневный срок.
2. Прокурор, лицо, подавшее жалобу, а также административный орган или
должностное лицо, чьи действия обжалуются, извещаются судом о времени и месте
судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения и
разрешения дела.
3. При рассмотрении дела суд проверяет законность и обоснованность
постановления об административном взыскании, устанавливает, производится ли оно на
основании закона и управомоченным на то органом или должностным лицом, соблюден ли
установленный порядок привлечения лица к административной ответственности или
выполнению возложенной на него обязанности, совершил ли гражданин административное
правонарушение, за которое законодательством установлена соответствующая
ответственность, виновен ли он в совершении этого нарушения.
Сноска. Статья 276 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 29.12.2010 № 374-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 277. Решение суда
1. В случае признания судом необоснованным привлечение гражданина к
административной ответственности за отсутствием состава или события
административного правонарушения, а также в иных перечисленных в Кодексе об
административных правонарушениях случаях, исключающих производство по делу об
административном правонарушении, суд выносит определение об отмене постановления и
о прекращении дела об административном правонарушении.
2. Суд вправе изменить меру взыскания, учитывая характер совершенного
административного правонарушения, личность нарушителя, степень его вины,
имущественное положение, иные обстоятельства, смягчающие ответственность. Не
допускается усиление административного взыскания судом.
3. Если суд установит, что действия административного органа, должностного
лица по применению административного взыскания являются законными и обоснованными,
суд оставляет постановление без изменения, а заявление - без удовлетворения.
4. Если суд установит, что постановление по делу об административном
правонарушении было вынесено административным органом или должностным лицом с
нарушением их компетенции, суд отменяет постановление, а дело об административном
правонарушении направляет на рассмотрение вышестоящего органа, должностного лица,
если не истекли сроки административного взыскания, или прекращает производство по
делу, если истекли сроки применения административного взыскания.
5. Обжалование вступивших и не вступивших в законную силу определений суда,
вынесенных по жалобе (протесту) на постановления органа (должностного лица),
уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях, производится
в порядке, установленном Кодексом об административных правонарушениях.
Сноска. В статью 277 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Глава 27. Производство по делам об оспаривании
решений и действий (или бездействия)
органов государственной власти, местного самоуправления,
общественных объединений, организаций,
должностных лиц и государственных служащих
Сноска. В заголовок внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 278. Подача заявления
1. Гражданин и юридическое лицо вправе оспорить решение, действие (или
бездействие) государственного органа, органа местного самоуправления, общественного
объединения, организации, должностного лица, государственного служащего
непосредственно в суде. Предварительное обращение в вышестоящие органы и
организации, должностному лицу не является обязательным условием для предъявления
заявления в суд и его принятия судом к рассмотрению и разрешению по существу.
2. Заявление подается в суд по правилам подсудности, установленным главой 3
настоящего Кодекса. Заявления, рассмотрение которых отнесено к подсудности районных
судов, могут быть поданы в суд по месту жительства гражданина либо в суд по месту
нахождения государственного органа, органа местного самоуправления, общественного
объединения, организации, должностного лица, государственного служащего, действия
которого оспариваются.
3. Отказ в разрешении на выезд из Республики Казахстан за границу по
основанию, что заявитель осведомлен о сведениях, составляющих государственную
тайну, оспаривается в соответствующем районном и приравненном к нему суде по месту
принятия решения об оставлении просьбы о выезде без удовлетворения.
4. (исключена - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238)
Сноска. В статью 278 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 279. Решения, действия (или бездействие)
государственных органов, органов
местного самоуправления, общественных
объединений, организаций, должностных
лиц, государственных служащих,
подлежащие судебному оспариванию
1. К решениям, действиям (или бездействию) государственных органов, органов
местного самоуправления, общественных объединений, организаций, должностных лиц,
государственных служащих, оспариваемым в суде, относятся коллегиальные и
единоличные решения и действия (или бездействие), в результате которых:
1) нарушены права, свободы и охраняемые законом интересы граждан и
юридических лиц;
2) созданы препятствия к осуществлению гражданином его прав и свобод, а
также юридическим лицом его прав и охраняемых законом интересов;
3) на гражданина или юридическое лицо незаконно наложена какая-либо
обязанность, или они незаконно привлечены к ответственности.
2. Не могут быть оспорены в суде в соответствии с настоящей главой следующие
решения и действия государственных органов, общественных объединений и должностных
лиц:
1) нормативные правовые акты, проверка которых отнесена к исключительной
компетенции Конституционного Совета Республики Казахстан;
2) индивидуальные и нормативные правовые акты, в отношении которых законом
предусмотрен иной порядок судебного обжалования.
Сноска. В статью 279 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 280. Срок для обращения с заявлением в суд
1. Гражданин и юридическое лицо вправе обратиться в суд с заявлением в
течение трех месяцев со дня, когда им стало известно о нарушении их прав, свобод и
охраняемых законом интересов.
2. Пропуск трехмесячного срока для обращения с заявлением не является
основанием для суда к отказу в принятии заявления. Причины пропуска срока
выясняются в судебном заседании при рассмотрении заявления по существу и могут
являться одним из оснований к отказу в удовлетворении заявления.
Сноска. В статью 280 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 281. Рассмотрение заявления
1. Заявление рассматривается судом в месячный срок с участием прокурора,
гражданина, представителя юридического лица, руководителя государственного органа,
органа местного самоуправления, общественного объединения, организации,
должностного лица или государственного служащего, решения и действия которых
оспариваются.
2. Неявка в судебное заседание кого-либо из перечисленных лиц, надлежащим
образом извещенных о месте и времени судебного заседания, не является препятствием
к рассмотрению заявления. Однако суд может признать явку указанных лиц в судебное
заседание обязательной.
Сноска. Статья 281 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 29.12.2010 № 374-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 282. Решение суда и его исполнение
1. Суд, признав заявление обоснованным, выносит решение об обязанности
соответствующего государственного органа, органа местного самоуправления,
общественного объединения, организации, должностного лица или государственного
служащего устранить в полном объеме допущенное нарушение прав, свобод и охраняемых
законом интересов гражданина и юридического лица.
2. Суд отказывает в удовлетворении заявления, если установит, что
оспариваемые решения и действия были вынесены и совершены в соответствии с законом,
в пределах полномочий государственного органа, органа местного самоуправления,
общественного объединения, организации, должностного лица или государственного
служащего и права, свободы и охраняемые законом интересы гражданина и юридического
лица не были нарушены.
3. Решение суда направляется для устранения допущенных нарушений закона
руководителю государственного органа, органа местного самоуправления, общественного
объединения, организации, должностному лицу, государственному служащему, решения и
действия которых были оспорены, либо вышестоящему в порядке подчиненности органу,
организации или должностному лицу в течение трех дней после вступления решения суда
в законную силу.
4. Об исполнении решения должно быть сообщено суду, гражданину или
юридическому лицу не позднее, чем в месячный срок со дня получения решения суда. За
неисполнение решения суда виновные должностные лица несут ответственность,
предусмотренную законом.
Сноска. В статью 282 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Глава 28. Производство по делам об оспаривании
законности нормативных правовых актов
Сноска. В заголовок внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 283. Подача заявления
1. Гражданин или юридическое лицо, на которых распространяется действие
нормативного правового акта, считающие, что принятым и опубликованным в
предусмотренном законом порядке нормативным правовым актом государственного органа
или должностного лица нарушаются права и охраняемые законом интересы граждан или
юридических лиц, гарантированные Конституцией Республики Казахстан, законами и
указами Президента Республики Казахстан, вправе обратиться в суд с заявлением о
признании этого акта противоречащим закону полностью или в отдельной части.
2. Не подлежат рассмотрению в суде заявления об оспаривании законности
нормативных правовых актов, проверка которых отнесена к
компетенции Конституционного Совета Республики Казахстан.
3. Заявление подается по подсудности, установленной главой 3 настоящего
Кодекса.
4. Заявление гражданина и юридического лица должно соответствовать
требованиям, предусмотренным статьей 150 настоящего Кодекса, и содержать
дополнительно данные о наименовании государственного органа или должностного лица,
принявшего нормативный правовой акт, дате его принятия, указание, какие конкретно
права, свободы и охраняемые законом интересы гражданина и юридического лица
нарушаются этим актом или его отдельными положениями, каким статьям Конституции
Республики Казахстан, положениям законов, указов Президента Республики Казахстан
противоречит оспариваемый акт.
5. К заявлению приобщается копия оспариваемого акта или его части с
указанием, каким органом массовой информации и когда опубликован нормативный
правовой акт.
6. Подача заявления в суд не приостанавливает действия нормативного
правового акта.
Сноска. В статью 283 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 284. Рассмотрение заявления
1. Гражданин или юридическое лицо, обратившиеся в суд с заявлением, а также
государственный орган (должностное лицо), принявший нормативный правовой акт,
извещаются о времени и месте судебного заседания.
2. Дело рассматривается в десятидневный срок с момента подачи заявления с
обязательным участием гражданина или представителя юридического лица, прокурора,
представителя государственного органа или должностного лица, принявшего нормативный
правовой акт. Однако в зависимости от обстоятельств дела суд может заслушать дело и
в отсутствии кого-либо из не явившихся в судебное заседание заинтересованных лиц.
3. В судебном заседании суд проверяет компетенцию государственного органа
или должностного лица, принявшего нормативный правовой акт, соответствие всего
нормативного правового акта или его отдельной части Конституции Республики
Казахстан, законам и указам Президента Республики Казахстан.
4. При рассмотрении заявления о признании нормативного правового акта,
противоречащего закону, обязанность доказывания обстоятельств, послуживших
основанием для принятия указанного акта, возлагается на государственный орган или
должностное лицо, принявшее акт.
Сноска. В статью 284 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 285. Решение суда по заявлению
1. Суд, признав заявление необоснованным, выносит решение об отказе в его
удовлетворении.
2. При обоснованности заявления суд в решении признает нормативный правовой
акт недействующим полностью или в отдельной его части с момента принятия акта, о
чем указывается в резолютивной части решения.
3. В случае удовлетворения заявления суд указывает в резолютивной части
решения, что редакция средства массовой информации обязана опубликовать в
установленный судом срок сообщение о судебном решении, если признанный
недействующим нормативный правовой акт был опубликован ранее данным средством
массовой информации.
4. Решение суда, которым нормативный правовой акт в целом или в отдельной
его части признан недействительным, обязательно для государственного органа или
должностного лица, принявшего этот акт, для гражданина и неопределенного круга лиц,
на права и свободы которых распространялось действие оспоренного нормативного
правового акта. Оно имеет преюдициальную силу, и законность нормативного правового
акта может быть оспорена вновь другими гражданами только в той его части, которая
не являлась объектом проверки суда.
Глава 29. Обращение прокурора о признании актов
и действий органов и должностных лиц незаконными
Сноска. Заголовок главы - в редакции Закона РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 286. Обращение прокурора в связи с
отклонением протеста
1. В случае отклонения протеста прокурора на не соответствующий закону
нормативный правовой акт и (или) правовой акт индивидуального применения, а также
на действия государственного органа или должностного лица органом или должностным
лицом, издавшим незаконный акт или совершившим незаконные действия, либо
вышестоящим органом или должностным лицом, прокурор обращается в суд с заявлением о
признании опротестованного акта или действия незаконным. Заявление в суд подается в
десятидневный срок с момента получения сообщения о результатах рассмотрения
протеста или по истечении установленного законом срока для его рассмотрения.
2. Обращение прокурора в суд приостанавливает действие опротестованного акта
до рассмотрения судом.
Сноска. В статью 286 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 287. Рассмотрение судом заявления прокурора
1. Заявление прокурора рассматривается судом в десятидневный срок.
2. Заявление прокурора рассматривается с его участием и с участием органа,
должностного лица, принявшего решение об отклонении протеста, или его
представителя.
3. Неявка в судебное заседание руководителя органа, должностного лица,
принявшего решение об отклонении протеста, или его представителя не служит
препятствием к рассмотрению заявления прокурора, однако суд может признать явку
этого лица обязательной.
Статья 288. Решение суда по заявлению прокурора
1. Суд, установив, что заявление прокурора обоснованно, выносит решение об
удовлетворении заявления и признании нормативного правового акта, правового акта
индивидуального применения или действия незаконными.
2. Если суд признает, что опротестованный акт или действие
соответствуют закону и полномочиям органа или должностного лица,
он выносит решение об отказе в удовлетворении заявления.
Сноска. В статью 288 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Подраздел 4. Особое производство
Глава 30. Общие положения
Статья 289. Дела, рассматриваемые судом в порядке
особого производства
1. К делам, рассматриваемым судом в порядке особого производства, относятся
дела:
1) об установлении фактов, имеющих юридическое значение;
2) о признании гражданина безвестно отсутствующим и об объявлении гражданина
умершим;
3) о признании гражданина ограниченно дееспособным или
недееспособным;
3-1) о направлении несовершеннолетних в специальные организации образования
или организации с особым режимом содержания;
4) о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар;
4-1) о реструктуризации финансовых организаций и организаций, входящих в
банковский конгломерат в качестве родительской организации и не являющихся
финансовыми организациями;
5) о банкротстве юридических лиц и индивидуальных
предпринимателей;
5-1) о реабилитации юридических лиц;
5-2) об ускоренной реабилитации юридических лиц;
6) о признании движимой вещи бесхозяйной и признании права коммунальной
собственности на недвижимое имущество;
7) об установлении неправильностей записей актов гражданского состояния;
8) по жалобам на нотариальные действия или на отказ в их совершении;
9) о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и
ордерным ценным бумагам (вызывное производство);
10) об усыновлении (удочерении) ребенка;
11) о признании иностранной или международной организации, осуществляющей
экстремизм или террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и
(или) другого государства, экстремистской или террористической, в том числе об
установлении изменения ею своего наименования, а также о признании информационных
материалов, распространяемых на территории Республики Казахстан, экстремистскими;
11-1) о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики
Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан;
12) о признании продукции иностранного средства массовой информации,
распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию,
противоречащую законодательным актам Республики Казахстан, незаконной.
2. Законом может быть предусмотрено рассмотрение и других дел в порядке
особого производства.
Сноска. Статья 289 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 23.02.2005 N 33; от 08.07.2005 N 67 (порядок введения в действие см. ст. 2); от
10.07.2009 N 178-IV; от 11.07.2009 N 185-IV (вводятся в действие с 30.08.2009); от
10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 08.04.2010 N 266-IV
(порядок введения в действие см. ст.2 ); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие с 01.01.2010); от
22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 17.02.2012 № 564-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 290. Порядок рассмотрения дел особого
производства
1. Дела особого производства рассматриваются судами по правилам искового
производства с изъятиями и дополнениями, установленными главами 31-38 настоящего
Кодекса. Дела особого производства суд рассматривает с участием заявителя и
заинтересованных лиц.
2. Если при рассмотрении дела в порядке особого производства возникает
подведомственный суду спор о праве, суд выносит определение о рассмотрении дела в
порядке искового производства. В порядке искового производства дело рассматривается
по месту его возбуждения. Заявителю и другим заинтересованным лицам разъясняется
необходимость выполнения требований, предусмотренных статьями 150, 151 настоящего
Кодекса, в установленный судом срок. В случае возражений заинтересованных лиц суд
может передать дело на рассмотрение другого суда по правилам территориальной
подсудности.
3. В случае неисполнения определения суда в установленный
срок заявление оставляется без рассмотрения, а заинтересованным
лицам разъясняется их право на предъявление иска на общих основаниях.
Глава 31. Установление фактов, имеющих
юридическое значение
Статья 291. Дела об установлении фактов, имеющих
юридическое значение
1. Суд устанавливает факты, от которых зависит возникновение,
изменение или прекращение личных либо имущественных прав граждан
или организаций.
2. Суд рассматривает дела об установлении фактов:
1) родственных отношений лиц;
2) нахождения лица на иждивении;
3) регистрации рождения, усыновления (удочерения), брака, развода и смерти;
4) принадлежности правоустанавливающих документов (за исключением воинских
документов, паспорта, удостоверения личности
и свидетельств, выдаваемых органами записи актов гражданского состояния) лицу,
имя, отчество или фамилия которого, указанные в документе, не совпадают с именем,
отчеством или фамилией этого
лица по паспорту или удостоверению личности, или свидетельству о рождении;
5) владения, пользования и (или) распоряжения имуществом на правах
собственности, хозяйственного ведения и оперативного управления;
6) несчастного случая;
7) смерти лица в определенное время при определенных обстоятельствах в
случае отказа органов записи актов гражданского состояния в регистрации события
смерти;
8) принятия наследства и места открытия наследства;
9) других, имеющих юридическое значение фактов, если законодательством не
предусмотрен иной порядок их установления.
Статья 292. Условия, необходимые для установления
фактов, имеющих юридическое значение
Суд устанавливает факты, имеющие юридическое значение, лишь при невозможности
получения заявителем в ином порядке надлежащих документов, удостоверяющих эти
факты, либо при невозможности восстановления утраченных документов.
Статья 293. Подача заявления
Заявление по делам об установлении факта, имеющего юридическое значение,
подается в суд по месту жительства заявителя, за исключением факта владения,
пользования и (или) распоряжения недвижимым имуществом на правах собственности,
хозяйственного ведения, оперативного управления, которое подается в суд по месту
нахождения недвижимого имущества.
Статья 294. Содержание заявления
В заявлении должно быть указано, какой факт и для какой цели заявителю
необходимо его установить, а также должны быть приведены доказательства,
подтверждающие невозможность получения заявителем надлежащих документов либо
невозможность восстановления утраченных документов.
Статья 295. Решение суда по заявлению
Решение суда является документом, подтверждающим факт, а в отношении факта,
подлежащего регистрации государственными органами, служит основанием для такой
регистрации или оформления, не заменяя собой документов, выдаваемых этими органами.
Глава 32. Признание гражданина безвестно
отсутствующим или объявление гражданина умершим
Статья 296. Подача заявления
1. Заявление о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении
гражданина умершим подается в суд по месту жительства заявителя либо по последнему
известному месту жительства безвестно отсутствующего гражданина.
2. Дело о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении
гражданина умершим может быть начато по заявлению членов его семьи, прокурора,
общественных объединений, органа опеки и попечительства и других заинтересованных
лиц.
Статья 297. Содержание заявления
В заявлении должно быть указано, для какой цели необходимо заявителю признать
гражданина безвестно отсутствующим или объявить его умершим, а также должны быть
изложены обстоятельства , подтверждающие безвестное отсутствие гражданина, либо
обстоятельства, угрожавшие пропавшему без вести смертью или дающие основание
предполагать его гибель от определенного несчастного случая. В отношении
военнослужащих или иных граждан, пропавших без вести в связи с военными действиями,
в заявлении указывается день окончания военных действий.
Статья 298. Действия судьи после принятия заявления
1. Судья при подготовке дела к судебному разбирательству выясняет, какие лица
могут дать сведения об отсутствующем, а также запрашивает соответствующие
организации по последнему известному месту жительства и месту работы отсутствующего
об имеющихся о нем сведениях.
2. Судья после принятия заявления выносит определение о производстве за счет
заявителя публикации в местной газете о возбуждении дела. Публикация должна
содержать:
1) наименование суда, в который поступило заявление о признании гражданина
безвестно отсутствующим или объявлении
умершим;
2) наименование заявителя и его место жительства (местонахождение, если
заявление поступило от юридических лиц);
3) фамилия, имя, отчество, место рождения и место последней работы
отсутствующего;
4) предложение лицам, имеющим сведения о месте пребывания гражданина,
сообщить об этом суду в трехмесячный срок со дня публикации.
3. После принятия заявления судья может предложить органу опеки и
попечительства назначить опекуна для охраны и управления имуществом отсутствующего
гражданина.
Статья 299. Обязательность участия прокурора
Дела о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении
гражданина умершим суд рассматривает с обязательным участием прокурора.
Статья 300. Последствия решения суда
1. Решение суда, которым гражданин признан безвестно отсутствующим, является
основанием для назначения органом опеки и попечительства по месту нахождения
имущества безвестно отсутствующего опеки над этим имуществом.
2. Решение суда, которым гражданин объявлен умершим, является основанием для
внесения органом записи актов гражданского состояния записи о смерти гражданина в
книгу записей актов гражданского состояния.
Статья 301. Последствия явки или обнаружения места
пребывания гражданина, признанного
безвестно отсутствующим или объявленного
умершим
В случае явки или обнаружения места пребывания гражданина, признанного
безвестно отсутствующим или объявленного умершим, суд новым решением отменяет свое
ранее вынесенное решение. Это решение является основанием для снятия опеки с
имущества и аннулирования записи о его смерти в книге записей актов гражданского
состояния.
Глава 33. Признание гражданина ограниченно
дееспособным или недееспособным
Статья 302. Подача заявления
1. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным вследствие
злоупотребления спиртными напитками или наркотическими средствами, психотропными
веществами или их аналогами может быть возбуждено по заявлению членов его семьи,
прокурора, органа опеки и попечительства.
2. Дело о признании гражданина недееспособным вследствие психического
заболевания или психического расстройства, слабоумия или иного болезненного
состояния психики может быть возбуждено в суде по заявлению членов семьи, близких
родственников (родителей, детей, братьев, сестер), независимо от совместного с ним
проживания, прокурора, органа опеки и попечительства, психиатрического
(психоневрологического) лечебного учреждения.
3. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным или недееспособным
возбуждается в целях защиты как интересов ограниченно дееспособного,
недееспособного путем установления (назначения) опеки, так и лиц, указанных в
частях первой и второй настоящей статьи.
4. Заявление о признании гражданина ограниченно дееспособным или
недееспособным подается в суд по месту жительства данного гражданина, а если лицо
помещено в психиатрическое (психоневрологическое) лечебное учреждение, то по месту
нахождения этого учреждения.
Статья 303. Содержание заявления
1. В заявлении о признании гражданина ограниченно дееспособным должны быть
изложены обстоятельства,
свидетельствующие о том, что лицо, злоупотребляющее спиртными напитками или
наркотическими средствами, психотропными
веществами или их аналогами, ставит свою семью в тяжелое материальное положение.
2. В заявлении о признании гражданина недееспособным должны быть изложены
обстоятельства, свидетельствующие о наличии у гражданина психического заболевания
или психического расстройства, слабоумия или иного болезненного состояния психики,
вследствие чего лицо не может понимать фактический характер и значение своих
действий или руководить ими.
Статья 304. Назначение судьей официального
представителя-адвоката
1. После принятия заявления о признании гражданина недееспособным судья
назначает официального представителя-адвоката для представления и защиты им
интересов гражданина в процессе по возбужденному делу.
2. Официальный представитель - адвокат обладает полномочиями законного
представителя. В соответствии с законом юридическая помощь такого адвоката
предоставляется бесплатно за счет бюджетных средств.
Сноска. Статья 304 с изменениями, внесенными законами РК от 11.12.2009 № 230-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 03.07.2013 № 123-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 305. Назначение экспертизы для определения
психического состояния гражданина
1. Судья в порядке подготовки дела к судебному разбирательству при наличии
достаточных данных о психическом заболевании или психическом расстройстве,
слабоумии или ином болезненном состоянии психики гражданина назначает для
определения его психического состояния судебно-психиатрическую экспертизу.
2. При явном уклонении лица, в отношении которого возбуждено дело о
признании его недееспособным, от прохождения экспертизы суд в судебном заседании с
участием психиатра может вынести определение о принудительном направлении
гражданина на судебно-психиатрическую экспертизу.
3. Порядок производства судебной психиатрической экспертизы в психиатрических
стационарах установлен законодательством Республики Казахстан о судебной
экспертизе.
Сноска. Статья 305 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-
IV.
Статья 306. Рассмотрение заявления
1. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным суд рассматривает с
участием самого гражданина, если это возможно по состоянию его здоровья, прокурора
и представителя органа опеки и попечительства.
2. Дело о признании гражданина недееспособным суд рассматривает с
обязательным участием представителя органа опеки и попечительства и прокурора.
Гражданин, о признании которого недееспособным рассматривается дело, может быть
вызван в судебное заседание, если это возможно по состоянию его здоровья.
3. Заявитель освобождается от уплаты судебных издержек, связанных с
рассмотрением дела о признании гражданина недееспособным.
4. Суд, установив, что члены семьи, близкие родственники, подавшие
заявление, действовали недобросовестно, в целях заведомо необоснованного признания
гражданина недееспособным, взыскивает с них все судебные расходы.
Сноска. Статья 306 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.12.2010 № 374-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 307. Решение суда по заявлению
1. Суд выносит решение об отказе в удовлетворении заявления, если установит
факт отсутствия оснований для признания гражданина ограниченно дееспособным или
недееспособным.
2. Решение суда, которым гражданин признан ограниченно дееспособным,
является основанием для назначения органом опеки и попечительства ограниченно
дееспособному попечителя.
3. Решение суда, которым гражданин признан недееспособным, является
основанием для назначения органом опеки и попечительства недееспособному опекуна.
4. Орган опеки и попечительства обязан в десятидневный срок сообщить суду о
назначении ограниченно дееспособному или недееспособному гражданину соответственно
попечителя или опекуна.
Статья 308. Признание гражданина дееспособным
1. В случае, предусмотренном пунктом вторым статьи 27 Гражданского кодекса
Республики Казахстан, суд по заявлению самого гражданина, члена его семьи,
попечителя, органа опеки и попечительства, психиатрического диспансера выносит
решение об отмене ограничения дееспособности гражданина. На основании решения суда
отменяется установленное над ним попечительство.
2. В случаях, предусмотренных пунктом третьим статьи 26 Гражданского кодекса
Республики Казахстан, суд по заявлению опекуна, психиатрического лечебного
учреждения, члена семьи, прокурора, психиатрического (психоневрологического)
учреждения, органа опеки и попечительства на основании соответствующего заключения
судебно-психиатрической экспертизы выносит решение о признании выздоровевшего или
имеющего значительное улучшение здоровья лица дееспособным. На основании решения
суда отменяется установленная над гражданином опека.
Глава 33-1. Производство по делам о направлении несовершеннолетних в
специальные организации образования или организации с особым режимом
содержания
Сноска. Кодекс дополнен главой 33-1 в соответствии с Законом от 23.11.2010 №
354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 308-1. Помещение несовершеннолетнего в специальную
организацию образования или организацию с
особым режимом содержания
1. Заявление о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию
образования или организацию образования с особым режимом содержания подается
органом опеки и попечительства либо органами внутренних дел в специализированный
межрайонный суд по делам несовершеннолетних по месту жительства (нахождения)
ребенка.
2. В заявлении о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию
образования или организацию образования с особым режимом содержания должны быть
изложены обстоятельства и представлены документы, свидетельствующие о наличии
предусмотренных законом оснований для направления в специальную организацию
образования или организацию образования с особым режимом содержания и об отсутствии
у несовершеннолетнего заболевания, препятствующего его содержанию и обучению в
указанных организациях образования.
Статья 308-2. Рассмотрение заявления о помещении
несовершеннолетнего в специальную
организацию образования или организацию с
особым режимом содержания
1. В суд вызываются несовершеннолетний, его законные представители,
представители органов опеки и попечительства, а также иные лица по усмотрению суда.
2. Участие прокурора в рассмотрении заявления о помещении несовершеннолетнего
в специальную организацию образования или организацию с особым режимом содержания
является обязательным.
3. Заявитель освобождается от уплаты судебных издержек, связанных с
рассмотрением дела о помещении несовершеннолетнего в специальную организацию
образования или организацию с особым режимом содержания.
Статья 308-3. Решение суда по заявлению о помещении
несовершеннолетнего в специальную
организацию образования или организацию с
особым режимом содержания
1. Рассмотрев заявление о помещении несовершеннолетнего в специальную
организацию образования или организацию с особым режимом содержания по существу,
судья выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет заявление.
2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для помещения
несовершеннолетнего в специальную организацию образования или организацию
образования с особым режимом содержания.
3. Срок пребывания несовершеннолетнего в специальной организации образования
или организации с особым режимом содержания исчисляется со дня вступления решения в
законную силу.
Глава 34. Производство по делам о принудительной
госпитализации гражданина в психиатрический стационар Статья 309. Принудительная госпитализация
1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина подается прокурором в
суд по месту нахождения психиатрического учреждения.
2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом
основания для госпитализации в психиатрический стационар в принудительном порядке,
прилагается мотивированное заключение комиссии врачей психиатров о необходимости
пребывания в психиатрическом стационаре.
Статья 310. Срок подачи заявления
1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина подается в течение 72
часов с момента вынесения комиссией врачей-психиатров заключения о необходимости
помещения гражданина в психиатрический стационар.
2. Возбуждая дело, судья одновременно продлевает пребывание гражданина в
психиатрическом стационаре на срок, необходимый для рассмотрения заявления в суде.
Статья 311. Рассмотрение заявления
1. Заявление о госпитализации гражданина в психиатрический стационар в
принудительном порядке судья рассматривает в течение пяти дней с момента
возбуждения дела. Гражданин имеет право лично участвовать в судебном заседании по
делу о его принудительной госпитализации, если по сведениям, полученным от
представителя психиатрического учреждения, психическое состояние этого лица
позволяет ему лично участвовать в судебном заседании, которое проводится в
помещении психиатрического учреждения.
2. Участие в рассмотрении заявления представителя психиатрического
учреждения, по чьей инициативе возбуждено дело, и представителя лица, в отношении
которого решается вопрос о госпитализации, обязательно.
Статья 312. Решение суда по заявлению
1. Рассмотрев заявление по существу, судья выносит решение, которым отклоняет
либо удовлетворяет заявление.
2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для принудительной
госпитализации и дальнейшего содержания гражданина в психиатрическом стационаре на
установленный в законе срок.
Глава 34-1. Рассмотрение дел о реструктуризации финансовых организаций и
организаций, входящих в банковский конгломерат в качестве родительской
организации и не являющихся финансовыми организациями
Сноска. Кодекс дополнен главой 34-1 в соответствии с Законом РК от 11.07.2009
N 185-IV (вводится в действие с 30.08.2009). Заголовок главы в редакции Закона РК
от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 312-1. Рассмотрение дел о реструктуризации финансовых
организаций и организаций, входящих в банковский
конгломерат в качестве родительской организации
и не являющихся финансовыми организациями
Дела о реструктуризации финансовых организаций и организаций, входящих в
банковский конгломерат в качестве родительской организации и не являющихся
финансовыми организациями, рассматриваются специализированным финансовым судом по
общим правилам, предусмотренным настоящим Кодексом, с особенностями, установленными
законодательством Республики Казахстан.
Положения настоящей главы распространяются на проведение реструктуризации
организацией, входящей в банковский конгломерат в качестве родительской организации
и не являющейся финансовой организацией.
Сноска. Статья 312-1 в редакции Закона РК от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 312-2. Подача заявления о реструктуризации
1. Заявление о реструктуризации финансовой организации подается финансовой
организацией в специализированный финансовый суд.
2. К заявлению о реструктуризации, в котором должно быть указано
предусмотренное законом основание для реструктуризации финансовой организации,
прилагается:
1) решение совета директоров финансовой организации о проведении
реструктуризации;
2) письменное соглашение финансовой организации с Национальным Банком
Республики Казахстан по вопросам реструктуризации финансовой организации;
3) проект плана реструктуризации финансовой организации, содержащий
следующую информацию:
порядок и срок проведения реструктуризации;
перечень реструктурируемых активов и обязательств;
мероприятия, проводимые в рамках реструктуризации;
предполагаемые финансовые результаты от реструктуризации активов и
обязательств;
принимаемые ограничения в деятельности.
Сноска. Статья 312-2 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2012 № 30-
V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 312-3. Рассмотрение заявления
Суд рассматривает заявление о реструктуризации финансовой организации в
течение пяти дней со дня его принятия к производству суда.
Сноска. Статья 312-3 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2012 № 30-
V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 312-4. Решение суда по заявлению
1. Рассмотрев заявление о реструктуризации финансовой организации, суд
выносит решение о проведении реструктуризации финансовой организации, которое
должно содержать:
1) наименование финансовой организации;
2) указание о проведении реструктуризации финансовой организации с
определением срока реструктуризации и должностных лиц финансовой организации,
ответственных за проведение реструктуризации, созыв и проведение собрания
кредиторов.
2. С момента вступления в законную силу решения суда о проведении
реструктуризации финансовой организации:
1) приостанавливается исполнение:
ранее принятых решений судов, арбитража и третейских судов об удовлетворении
требований по обязательствам, которые предполагается реструктурировать;
требований кредиторов финансовой организации, обязательства перед которыми
предполагается реструктурировать, заявленных до вступления в силу решения суда о
проведении реструктуризации и в период реструктуризации финансовой организации;
2) не допускается обращение взыскания на имущество финансовой организации.
3. Копия вступившего в законную силу решения суда о проведении
реструктуризации финансовой организации направляется специализированным финансовым
судом финансовой организации, Национальному Банку Республики Казахстан и в
территориальные органы исполнительного производства.
Сноска. Статья 312-4 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2012 №
30-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 312-5. Утверждение судом плана реструктуризации
После одобрения кредиторами плана реструктуризации финансовой организации
финансовая организация обязана представить план реструктуризации на утверждение
суда. Вместе с планом реструктуризации финансовая организация представляет в суд
протокол собрания кредиторов финансовой организации об одобрении плана
реструктуризации финансовой организации в порядке,
предусмотренном законодательством Республики Казахстан.
Статья 312-6. Решение суда о прекращении реструктуризации
1. Решение суда о прекращении реструктуризации финансовой организации
принимается по заявлению Национального Банка Республики Казахстан по следующим
основаниям:
1) истечение срока реструктуризации финансовой организации, предусмотренного
решением суда о проведении реструктуризации;
2) осуществление комплекса мер, предусмотренных планом реструктуризации;
3) досрочное прекращение реструктуризации финансовой организации в случае:
наличия достаточных оснований полагать, что реструктуризация финансовой
организации не приведет к улучшению финансовых результатов деятельности финансовой
организации;
отсутствия одобрения кредиторов финансовой организации, полученного в
порядке, предусмотренном законами Республики Казахстан;
неисполнения мероприятий, предусмотренных планом реструктуризации;
неисполнения предписаний уполномоченного органа, примененных в период
реструктуризации.
Осуществление комплекса мер, предусмотренных планом реструктуризации, влечет
прекращение обязательств, по которым ранее были приняты решения судов, арбитража и
третейских судов об удовлетворении требований по обязательствам, которые были
реструктурированы, их исполнением.
2. Заявление Национального Банка Республики Казахстан, указанное в части
первой настоящей статьи, рассматривается судом в течение пяти дней со дня его
принятия к производству суда.
Сноска. Статья 312-6 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2012 №
30-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Глава 35. Рассмотрение дел о банкротстве индивидуальных
предпринимателей и юридических лиц, ускоренной реабилитации и
реабилитации юридических лиц
Сноска. Глава 35 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 564-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 313. Рассмотрение дел о банкротстве индивидуальных
предпринимателей и юридических лиц,
ускоренной реабилитации и реабилитации
юридических лиц
Дела о банкротстве индивидуальных предпринимателей и юридических лиц,
ускоренной реабилитации и реабилитации юридических лиц рассматриваются судом по
общим правилам, предусмотренным настоящим Кодексом, с особенностями,
установленными законодательством о банкротстве.
Глава 36. Признание движимой вещи бесхозяйной и признание
права коммунальной собственности на недвижимое имущество
Статья 314. Подача заявления
1. Заявление о признании движимой вещи бесхозяйной в случаях,
предусмотренных Гражданским кодексом Республики Казахстан, подается в суд по месту
жительства физического лица или месту нахождения организации, вступивших во
владение этой вещью.
2. Заявление о признании права коммунальной собственности на недвижимое
имущество подается в суд по месту нахождения этого имущества органом,
уполномоченным управлять коммунальным
имуществом.
3. Суд возвращает заявление о признании права коммунальной собственности на
недвижимое имущество, если орган, управомоченный управлять коммунальным имуществом,
обращается в суд с заявлением до истечения одного года со дня принятия этого
имущества на учет органом, осуществляющим государственную регистрацию права на
недвижимое имущество, за исключением случая, указанного в части второй пункта 3
статьи 242 Гражданского кодекса Республики Казахстан.
Сноска. Статья 314 с изменением, внесенным Законом РК от 22.07.2011 № 479-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 315. Содержание заявления
1. В заявлении о признании движимой вещи бесхозяйной должно быть указано,
какая вещь подлежит признанию бесхозяйной, описаны ее основные отличительные
признаки, а также приведены доказательства, свидетельствующие об оставлении вещи
собственником без намерения сохранения права собственности на нее,
и доказательства, свидетельствующие о вступлении заявителя во владение вещью.
2. В заявлении органа, управомоченного на управление коммунальным
имуществом, о признании права коммунальной собственности на недвижимое имущество
должно быть указано, какое имущество подлежит признанию бесхозяйным, кем и каким
образом оно выявлено и в какое время поставлено на учет в качестве бесхозяйного, а
также приведены доказательства, свидетельствующие об оставлении этого имущества
собственником без намерения сохранения права собственности на него.
Статья 316. Рассмотрение заявления
Заявление о признании движимой вещи бесхозяйной или о признании права
коммунальной собственности на недвижимое имущество рассматривается судом с участием
заявителя и всех заинтересованных по делу лиц.
Статья 317. Решение суда по заявлению
1. Суд, признав, что движимая вещь не имеет собственника
либо оставлена собственником без намерения сохранить право собственности на нее,
выносит решение о признании движимой вещи бесхозяйной и о передаче ее в
собственность лица, вступившего во владение ею.
2. Суд, признав, что недвижимое имущество не имеет собственника либо
оставлено им без намерения сохранить право собственности и принято на учет
в установленном порядке, выносит решение о признании недвижимого имущества
бесхозяйным и признании права коммунальной собственности.
Глава 36-1. Производство по заявлениям
об усыновлении (удочерении) ребенка
Сноска. Дополнен главой 36-1 - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 317-1. Подача заявления
Заявление об усыновлении или удочерении (далее - усыновление)
несовершеннолетнего ребенка подается гражданами, желающими усыновить ребенка, в
специализированный межрайонный суд по делам несовершеннолетних по месту жительства
(нахождения) ребенка.
Примечание. Если на территории соответствующей административно-
территориальной единицы не образован специализированный межрайонный суд по делам
несовершеннолетних, отнесенные к его подсудности дела вправе рассматривать районный
(городской) суд по месту жительства (нахождения) ребенка.
Сноска. Статья 317-1 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 64-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2 ).
Статья 317-2. Содержание заявления
В заявлении об усыновлении ребенка должны быть указаны:
1) фамилия, имя, отчество усыновителей (усыновителя), место их жительства;
2) фамилия, имя, отчество и дата рождения усыновляемого ребенка, его место
жительства (нахождения), сведения о родителях усыновляемого ребенка, наличие у него
братьев и сестер;
3) обстоятельства, обосновывающие просьбу усыновителей (усыновителя) об
усыновлении ребенка и доказательства, подтверждающие эти обстоятельства;
4) просьба об изменении фамилии, имени, отчества усыновляемого ребенка, даты
его рождения (при усыновлении ребенка в возрасте до года), места рождения
усыновляемого ребенка, о записи усыновителей (усыновителя) в актовой записи о
рождении ребенка в качестве родителей (родителя) при желании усыновителей
(усыновителя) внести соответствующие изменения в актовую запись о рождении ребенка.
Статья 317-3. Действия судьи после принятия
заявления
Судья при подготовке дела к судебному разбирательству обязывает органы опеки
и попечительства по месту жительства (нахождения) усыновляемого ребенка представить
в суд заключение об обоснованности и о соответствии усыновления интересам ребенка.
Статья 317-4. Рассмотрение заявлений
Дела об усыновлении ребенка суд рассматривает с обязательным участием самих
усыновителей (усыновителя), представителей органов опеки и попечительства, а также
прокурора.
В необходимых случаях суд может привлечь к участию в деле родителей
(родителя) или иных законных представителей усыновляемого ребенка, его
родственников и других заинтересованных лиц, а также самого ребенка, достигшего
возраста десяти лет.
Дела об усыновлении ребенка суд рассматривает в закрытом судебном заседании.
Статья 317-5. Решение суда по заявлению
Рассмотрев заявление об усыновлении ребенка, суд выносит решение об
удовлетворении заявления либо об отказе в его удовлетворении полностью или в части
удовлетворения просьбы усыновителей (усыновителя) о записи их в качестве родителей
(родителя) ребенка в актовой записи о его рождении, а также об изменении даты и
места рождения ребенка.
При удовлетворении заявления об усыновлении взаимные права и обязанности
усыновителей (усыновителя) и усыновленного ребенка возникают со дня вступления в
законную силу решения суда.
Вступившее в законную силу решение суда направляется в орган записи актов
гражданского состояния по месту нахождения суда для государственной регистрации
усыновления ребенка, а также в орган опеки и попечительства.
Глава 36-2. Производство по заявлению о признании иностранной
или международной организации, осуществляющей экстремизм или
террористическую деятельность на территории Республики
Казахстан и (или) другого государства, экстремистской или
террористической, в том числе об установлении изменения ею
своего наименования
Сноска. Кодекс дополнен главой 36-2 в соответствии с Законом РК от 23.02.2005
N 33; заголовок главы в редакции Закона РК от 08.07.2005 N 67 (порядок введения в
действие см. ст. 2); с изменением, внесенным Законом РК от 08.04.2010 N 266-IV.
Статья 317-6. Подача заявления
Заявление о признании иностранной или международной организации,
осуществляющей экстремизм на территории Республики Казахстан и (или) другого
государства, экстремистской, в том числе об установлении изменения ею своего
наименования, а также о признании информационных материалов, распространяемых на
территории Республики Казахстан, экстремистскими, подается прокурором в суд по
местонахождению прокурора, заявившего такие требования, или по месту обнаружения
таких материалов.
Заявление о признании международной организации, осуществляющей
террористическую деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого
государства, террористической, в том числе об установлении изменения ею своего
наименования, подается прокурором в суд по местонахождению прокурора, заявившего
такие требования.
Сноска. Статья 317-6 с изменениями, внесенными законами РК от 08.07.2005 N 67
(порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в
действие с 01.01.2010); от 08.04.2010 N 266-IV.
Статья 317-7. Содержание заявления
В заявлении должны быть изложены обстоятельства, подтверждающие факт
осуществления иностранной или международной организацией на территории Республики
Казахстан и (или) другого государства деятельности, которая могла бы быть признана
экстремистской или террористической в соответствии с законодательством Республики
Казахстан, либо факт изменения ею своего наименования.
Материалы, содержащиеся в заявлении прокурора о признании иностранной или
международной организации экстремистской или террористической, в том числе об
установлении изменения ею своего наименования, могут включать в себя также и
фактические данные, полученные от компетентных органов иностранных государств, в
том числе судебные решения международных судов и судов иностранных государств.
Сноска. В статью 317-7 внесены изменения - Законом РК от 8 июля 2005 г. N 67
(порядок введения в действие см. ст.2); от 08.04.2010 N 266-IV (порядок введения в
действие см. ст.2 ).
Статья 317-8. Решение суда по заявлению
Решение суда служит основанием для включения сведений об иностранной или
международной организации, осуществляющей экстремизм или террористическую
деятельность на территории Республики Казахстан и (или) другого государства, в
систему специальных учетов государственного органа , осуществляющего в пределах
своей компетенции статистическую деятельность в области правовой статистики и
специальных учетов.
Органы прокуратуры освобождаются от уплаты судебных издержек, связанных с
рассмотрением дела о признании иностранной или международной организации,
осуществляющей экстремизм или террористическую деятельность на территории
Республики Казахстан и (или) другого государства, экстремистской или
террористической, в том числе об установлении изменения ею своего наименования.
Сноска. Статья 317-8 с изменениями, внесенными законами РК от 08.07.2005 N 67
(порядок введения в действие см. ст.2); от 08.04.2010 N 266-IV (порядок введения в
действие см. ст.2 ).
Глава 36-3. Производство по заявлениям о признании продукции
иностранного средства массовой информации, распространяемой
на территории Республики Казахстан, содержащей информацию,
противоречащую законодательным актам Республики Казахстан,
незаконной Сноска. Кодекс дополнен главой 36-3 в соответствии с Законом РК от
10.07.2009 N 178-IV .
Статья 317-9. Подача заявления
Заявление о признании продукции иностранного средства массовой информации,
распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию,
противоречащую законодательным актам Республики Казахстан, незаконной подается
гражданами и юридическими лицами, законные интересы которых были затронуты в
продукции иностранного средства массовой информации, прокурором или уполномоченным
органом по месту нахождения заявителя.
Сноска. Статья 317-9 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 317-10. Содержание заявления
В заявлении о признании продукции иностранного средства массовой информации,
распространяемой на территории Республики Казахстан, содержащей информацию,
противоречащую законодательным актам Республики Казахстан, незаконной должно быть
указано, какая информация подлежит таковому признанию, а также приведены
доказательства, свидетельствующие о несоответствии информационной продукции
законодательным актам Республики Казахстан. В заявлении должны быть изложены факты,
подтверждающие распространение изложенной в заявлении информации.
Статья 317-11. Решение суда по заявлению
Суд, признав, что продукция иностранного средства массовой информации,
распространяемая на территории Республики Казахстан, содержащая информацию,
противоречащую законодательным актам Республики Казахстан, является незаконной,
выносит решение о приостановлении либо прекращении распространения на территории
Республики Казахстан продукции иностранного средства массовой информации.
Решение суда направляется в соответствующий государственный орган.
Глава 36-4. Производство по заявлению о выдворении иностранца
или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан за
нарушение законодательства Республики Казахстан Сноска. Кодекс дополнен главой 36-4 в соответствии с Законом РК от 22.07.2011
№ 478-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его
первого официального опубликования).
Статья 317-12. Подача заявления
Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан подается
органами внутренних дел в суд по месту пребывания и (или) регистрации иностранца
или лица без гражданства.
Сноска. Статья 317-12 в редакции Закона РК от 13.06.2013 № 102-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 317-13. Содержание заявления
1. В заявлении о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о
нарушении законодательства Республики Казахстан.
2. К заявлению о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан прилагаются документы, подтверждающие совершение иностранцем
или лицом без гражданства нарушения законодательства Республики Казахстан.
Статья 317-14. Рассмотрение заявления
1. Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан суд рассматривает в течение десяти дней с момента возбуждения
дела.
2. Заявление о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан рассматривается с обязательным участием иностранца или лица
без гражданства, а также прокурора.
3. Судебные расходы, а также расходы по выдворению несут выдворяемые
иностранцы или лица без гражданства либо организации или физические лица,
пригласившие иностранца или лицо без гражданства в Республику Казахстан. В случаях
отсутствия либо недостаточности средств у названных лиц для покрытия расходов по
выдворению финансирование соответствующих мероприятий производится за счет
бюджетных средств.
Статья 317-15. Решение суда по заявлению
1. Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан вступает в законную силу со дня его принятия и служит
основанием для выдворения иностранца или лица без гражданства за пределы Республики
Казахстан.
2. В решении указывается срок, в течение которого иностранец или лицо без
гражданства должны покинуть территорию Республики Казахстан.
3. Решение суда направляется для исполнения в органы внутренних дел.
Сноска. Статья 317-15 с изменением, внесенным Законом РК от 13.06.2013 № 102-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 317-16. Приостановление исполнения
судебного акта о выдворении
Решение суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы
Республики Казахстан в случае поступления жалобы или протеста до срока, указанного
судом, в течение которого иностранец или лицо без гражданства должны покинуть
территорию Республики Казахстан, приостанавливается до рассмотрения жалобы или
протеста.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 317-16 в соответствии с Конституционным
Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Глава 37. Установление неправильностей
записей актов гражданского состояния
Статья 318. Подача заявления
Суд рассматривает дела об установлении неправильностей записи в книгах
записей актов гражданского состояния, если органы записи актов гражданского
состояния при отсутствии спора о праве отказались внести исправления в
произведенную запись. Заявление об установлении неправильности записи в книгах
записей актов гражданского состояния подается в суд по месту жительства заявителя
либо месту нахождения органа записей актов гражданского состояния.
Статья 319. Содержание заявления
В заявлении должно быть указано, в чем заключается неправильность записи в
книгах записи актов гражданского состояния, когда и каким органом записи актов
гражданского состояния было отказано в исправлении или изменении произведенной
записи.
Статья 320. Решение суда по заявлению
Решение суда, которым установлена неправильность записи в книгах записи актов
гражданского состояния, служит основанием для исправления или изменения такой
записи органами записи актов гражданского состояния.
Глава 38. Жалобы на нотариальные действия
или отказ в их совершении
Статья 321. Подача жалобы
1. Заинтересованное лицо, считающее неправильным совершенное нотариальное
действие или отказ в совершении нотариального действия, вправе подать об этом
жалобу в районный суд по месту нахождения нотариуса или органа, совершающего
нотариальное
действие.
2. Жалобы на неправильное удостоверение завещаний и доверенностей или на
отказ в их удостоверении должностными лицами, перечисленными в законодательстве ,
подаются в суд по месту нахождения соответственно больницы, другого стационарного
лечебно-профилактического учреждения, учреждения социальной защиты населения,
соответствующего органа социальной защиты населения, экспедиции, госпиталя, военно-
учебного учреждения, воинской части, соединения, учреждения, организации, места
лишения свободы.
3. Жалобы на неправильное удостоверение завещания или на отказ в его
удостоверении капитаном морского судна или судна внутреннего плавания, плавающего
под флагом Республики Казахстан, подаются в суд по месту порта приписки судна.
4. Жалоба подается в суд в десятидневный срок, исчисляемый
со дня, когда заявителю стало известно о совершенном нотариальном действии или об
отказе в совершении нотариального действия.
Статья 322. Рассмотрение жалобы
Жалоба рассматривается судом с участием заявителя, нотариуса или другого
должностного лица, совершившего обжалуемое нотариальное действие или отказавшего в
совершении нотариального действия, однако их неявка не является препятствием для
разрешения дела.
Статья 323. Решение суда по жалобе
Решение суда, которым удовлетворена жалоба заявителя, отменяет совершенное
нотариальное действие или обязывает выполнить такое действие.
Глава 39. Восстановление прав по
утраченным ценным бумагам на
предъявителя и ордерным ценным
бумагам (вызывное производство)
Статья 324. Подача заявления
1. Лицо, утратившее ценную бумагу на предъявителя или ордерную ценную бумагу
(далее - документ), в случаях, указанных в законе, может просить суд о признании
утраченного документа недействительным и о восстановлении прав по нему. Права по
документу могут быть восстановлены и при утрате документом признаков платежности в
результате ненадлежащего хранения или по другим причинам.
3. Заявление о признании утраченного документа недействительным подается в
суд по месту нахождения учреждения (лица), выдавшего документ.
Статья 325. Содержание заявления
В заявлении должны быть указаны отличительные признаки утраченного документа,
наименование учреждения (лица), выдавшего его, а также изложены обстоятельства, при
которых произошла утрата документа.
Статья 326. Действия судьи после принятия заявления
1. Судья после принятия заявления выносит определение о запрещении выдавшему
документ учреждению (лицу) производить по нему платежи или выдачи и направляет
копию определения в учреждение (лицу), выдавшему документ, регистродержателю и
регистратору.
2. Судья выносит также определение о производстве за счет заявителя
публикации в местной газете.
3. Публикация должна содержать:
1) наименование суда, в который поступило заявление об утрате документа;
2) указание лица, подавшего заявление, и его адрес;
3) наименование и отличительные признаки документа;
4) предложение держателю документа, об утрате которого заявлено, в
трехмесячный срок со дня публикации подать в суд заявление о своих правах на этот
документ.
4. На отказ в вынесении определения, равно как и на само определение может
быть подана частная жалоба, протест.
Статья 327. Заявление держателя документа
Держатель документа, об утрате которого заявлено, обязан до истечения
трехмесячного срока со дня публикации подать в суд, вынесший определение, заявление
о своих правах на документ и представить при этом документ в подлиннике.
Статья 328. Действия судьи после поступления
заявления от держателя документа
1. В случае поступления заявления от держателя документа до истечения
трехмесячного срока со дня публикации суд оставляет заявление лица, утратившего
документ, без рассмотрения и устанавливает срок, в течение которого выдавшему
документ учреждению (лицу) запрещается производить по нему платежи и
выдачи. Этот срок не должен превышать двух месяцев.
2. Одновременно суд разъясняет заявителю его право предъявить иск в общем
порядке к держателю документа об истребовании этого документа, а держателю
документа - его право взыскать с заявителя убытки, причиненные принятыми
запретительными мерами.
3. На определение суда может быть подана частная жалоба, протест.
Статья 329. Рассмотрение заявления о признании
утраченного документа недействительным
Дело о признании утраченного документа недействительным судья рассматривает
по истечении трехмесячного срока со дня публикации, если от держателя документа не
поступило заявление, указанное в статье 328 настоящего Кодекса.
Статья 330. Решение суда по заявлению
1. В случае удовлетворения просьбы заявителя суд выносит решение, которым
признает утраченный документ недействительным. Это решение является основанием для
выдачи заявителю вклада или нового документа, взамен признанного недействительным.
2. В случае удовлетворения заявления о восстановлении права по документам,
утратившим признаки платежности, суд выносит решение о выдаче нового документа.
Статья 331. Право держателя документа предъявить
иск о неосновательном приобретении
имущества
Держатель документа, не заявивший по каким-либо причинам своевременно о своих
правах на этот документ, после вступления в законную силу решения суда о признании
документа недействительным может предъявить лицу, за которым признано право на
получение нового документа, взамен утраченного, иск о неосновательном приобретении
или сбережении имущества.
Раздел 3. Производство по пересмотру
судебных актов
Глава 39-1. Производство по делам об обжаловании решений
третейских судов Сноска. Дополнен главой 39-1 - Законом РК от 28 декабря 2004 г. N 24 .
Статья 331-1. Подача заявления
1. Заявление об обжаловании решения третейского суда может быть подано
сторонами третейского разбирательства, третьими лицами, не привлеченными к участию
в деле, но в отношении прав и обязанностей которых третейский суд принял решение по
основаниям, предусмотренным законом, в течение тридцати дней со дня получения копии
решения третейского суда.
2. Заявление об обжаловании решения третейского суда подается в суд по месту
рассмотрения спора третейским судом.
3. Судья возвращает заявление, если истек срок для обжалования решения,
установленный частью первой настоящей статьи, и нет оснований для его
восстановления в соответствии с настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 331-1 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 331-2. Рассмотрение заявления
1. Заявление об обжаловании решения третейского суда рассматривается судом
в течение десяти дней с момента возбуждения дела по правилам, предусмотренным
настоящим Кодексом.
Судья при подаче жалобы третьим лицом имеет право продлить производство по
делу в случае необходимости представления дополнительных доказательств на срок до
тридцати дней.
2. Стороны третейского разбирательства, а также третьи лица в случае подачи
жалобы на решение третейского суда третьими лицами извещаются судом о времени и
месте судебного заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о
времени и месте судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела.
3. При рассмотрении дела суд устанавливает наличие или отсутствие оснований
для отмены решения третейского суда, предусмотренных законами Республики Казахстан,
путем исследования представленных в суд доказательств в обоснование заявленных
требований и возражений.
4. Суд по результатам рассмотрения заявления об обжаловании решения
третейского суда может вынести определение об отмене решения третейского суда либо
отказе в удовлетворении заявления. Определение суда может быть обжаловано
заинтересованными лицами.
Сноска. Статья 331-2 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Глава 40. Апелляционное обжалование,
опротестование судебных актов Сноска. Заголовок раздела и главы - в редакции Закона РК от 11 июля 2001 г. N
238.
Статья 332. Право апелляционного обжалования и
опротестования судебного решения
1. В соответствии с правилами, предусмотренными настоящей главой, решения
суда, не вступившие в законную силу, могут быть обжалованы, опротестованы в
апелляционном порядке.
2. Право апелляционного обжалования решения суда принадлежит сторонам и
другим лицам, участвующим в деле.
3. Право принесения протеста принадлежит прокурору, участвовавшему в
рассмотрении дела. Генеральный прокурор Республики Казахстан и его заместители,
прокуроры областей и приравненные к ним прокуроры и их заместители, прокуроры
районов и приравненные к ним прокуроры и их заместители в пределах своей
компетенции вправе опротестовать судебное решение, независимо от участия в
рассмотрении дела.
4. Апелляционную жалобу вправе подать также лица, не привлеченные к участию
в деле, но в отношении прав и обязанностей которых суд принял решение.
Сноска. Статья 332 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 333. Суды, рассматривающие апелляционные
жалобы, протесты на не вступившие в
законную силу решения
Апелляционные жалобы и протесты на решения, вынесенные районными и
приравненными к ним судами, рассматриваются единолично судьей областного и
приравненного к нему суда.
Сноска. Статья 333 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 334. Порядок и сроки подачи (принесения)
апелляционных жалоб, протестов
1. Жалобы, протесты подаются (приносятся) через суд, вынесший решение,
постановление. Жалобы, протесты, поступившие непосредственно в апелляционную
инстанцию, подлежат направлению в суд, вынесший решение, для выполнения требований
части второй настоящей статьи и статьи 338 настоящего Кодекса.
2. Жалобы, протесты подаются (приносятся) в суд с копиями по числу лиц,
участвующих в деле. В необходимых случаях судья может обязать лицо, подающее
апелляционные жалобу или протест, представить копии приложенных к апелляционным
жалобе или протесту письменных доказательств по числу лиц, участвующих в деле.
3. Жалоба, протест могут быть поданы (принесены) в течение пятнадцати дней со
дня вручения копии решения, вынесенного судом.
4. Решение, вынесенное при повторном рассмотрении дела,
может быть обжаловано, опротестовано в общем порядке.
Сноска. Статья 334 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 335. Содержание апелляционных жалобы
или протеста
1. Апелляционные жалоба или протест должны содержать:
1) наименование суда, которому адресуется жалоба или протест;
2) наименование лица, подающего жалобу или протест;
3) обжалуемое или опротестовываемое решение и наименование суда, вынесшего
это решение;
4) указание, в чем заключается неправильность рассмотрения дела;
5) обоснование того, в чем заключается незаконность или необоснованность
решения со ссылкой на законы, иные нормативные правовые акты и материалы дела;
6) указание, обжалуется или опротестовывается полностью или в части и
внесения каких изменений требует лицо, подающее жалобу или протест;
7) перечень прилагаемых к жалобе или протесту документов;
8) дату подачи (принесения) жалобы, протеста и подпись лица, подающего
(приносящего) жалобу, протест. К жалобе, поданной представителем, должна быть
приложена доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя,
если в деле не имеется такого полномочия.
2. Апелляционные жалоба или протест могут содержать также ходатайства о
вызове свидетелей, показания которых оспариваются по апелляционным жалобе или
протесту.
3. Ссылка лица, подающего (приносящего) апелляционные жалобу, протест, на
новые доказательства, которые не были представлены в суд первой инстанции,
допускается лишь в случае обоснования им в жалобе невозможности их представления в
суд первой инстанции.
4. Исключен Законом РК от 11.07.2001 N 238.
Сноска. Статья 335 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 336. Оставление апелляционных жалобы
или протеста без движения
1. При подаче (принесении) апелляционных жалобы или протеста, не
соответствующих требованиям, предусмотренным частью второй статьи 334 и статьи 335
настоящего Кодекса, судья выносит определение, которым оставляет жалобу или протест
без движения и назначает лицу, подавшему (принесшему) жалобу или протест, срок для
исправления недостатков.
2. Если лицо, подавшее (принесшее) жалобу или протест, в установленный срок
выполнит указания, содержащиеся в определении, жалоба или протест считаются
поданными в день первоначального представления в суд. На определение суда первой
инстанции об оставлении апелляционной жалобы или протеста без движения могут быть
поданы частные жалоба, протест.
Сноска. Статья 336 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 № 238;
от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 337. Возвращение апелляционных жалобы
или протеста
Апелляционные жалоба или протест определением судьи возвращаются лицу,
подавшему (принесшему) их, в случаях:
1) невыполнения в установленный срок указаний судьи в определении об
оставлении жалобы, протеста без движения;
2) по просьбе лица, подавшего (принесшего) жалобу или
протест;
3) если истек срок обжалования или опротестования и в жалобе или протесте
отсутствует ходатайство о его восстановлении или при отказе в его восстановлении;
4) если жалоба или протест подана (принесен) лицом, не имеющим права на
подачу (принесение) апелляционной жалобы или протеста.
Сноска. Статья 337 с изменениями, внесенныи законами РК от 11.07.2001 № 238;
от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 338. Действия суда первой инстанции после
получения апелляционных жалобы,
протеста
1. Судья после получения апелляционной жалобы или протеста, поданных в срок и
соответствующих требованиям части второй статьи 334 и статьи 335 настоящего
Кодекса, обязан:
1) не позднее следующего дня направить лицам, участвующим в деле, копии
жалобы, протеста и приложенных к ним письменных доказательств;
2) по истечении срока, установленного для обжалования, опротестования
направить дело в апелляционную инстанцию;
3) исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с
01.01.2010).
2. До истечения срока, установленного для апелляционного обжалования,
опротестования, дело никем не может быть истребовано из суда. Лица, участвующие в
деле, вправе знакомиться в суде с материалами дела, а также с поступившими жалобами
и возражениями на них.
Сноска. Статья 338 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 339. Присоединение к апелляционной жалобе
Соучастники и третьи лица, выступающие в процессе на той же стороне, что и
лицо, подавшее апелляционную жалобу, вправе присоединиться к поданной жалобе путем
подачи письменного
заявления.
Сноска. В статью 339 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238 ;
Законом РК от 24 декабря 2001 года N 276 .
Статья 340. Отзыв на апелляционную жалобу или протест
1. Лицо, участвующее в деле, направляет отзыв на апелляционную жалобу или
протест в суд апелляционной инстанции, другим лицам, участвующим в деле, с
приложением документов, подтверждающих возражения относительно жалобы или протеста.
К отзыву, направляемому в суд апелляционной инстанции, прилагается также
документ, подтверждающий направление отзыва другим лицам, участвующим в деле.
2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность
ознакомления с ним до начала судебного заседания.
3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. К
отзыву, подписанному представителем, прилагается доверенность или иной документ,
подтверждающий полномочия.
Сноска. Статья 340 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 341. Отказ от апелляционной жалобы и отзыв
протеста
1. Лицо, подавшее апелляционную жалобу, вправе отказаться от нее в суде
апелляционной инстанции до вынесения им постановления. Прокурор, принесший
апелляционный протест, или вышестоящий прокурор вправе отозвать протест до
вынесения судом апелляционной инстанции постановления. Об отзыве протеста суд
извещает лиц, участвующих в деле.
2. О принятии отказа от жалобы и отзыва протеста суд выносит постановление,
которым прекращает апелляционное производство, если решение не обжаловано другими
лицами или не опротестовано вышестоящим прокурором.
Сноска. В статью 341 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 342. Отказ истца от иска, мировое соглашение сторон
и соглашение об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации
Сноска. Заголовок статьи 342 в редакции Закона РК от 28.01.2011 № 402-IV
(вводится в действие с 05.08.2011).
1. Отказ истца от иска, мировое соглашение сторон или соглашение сторон об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, совершенные после подачи
апелляционной жалобы, должны быть выражены в адресованных суду апелляционной
инстанции письменных заявлениях.
2. Порядок рассмотрения заявлений соответственно истца или сторон и
последствия принятия или непринятия отказа от иска, утверждения или неутверждения
мирового соглашения и соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации определяются по правилам статьи 193 настоящего Кодекса. При принятии
отказа истца от иска или утверждении мирового соглашения и соглашения об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации сторон апелляционная инстанция
отменяет вынесенное судом первой инстанции решение и прекращает производство по
делу в соответствии с подпунктами 3), 4) статьи 247 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 342 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).
Статья 343. Приостановление исполнения решения,
постановления
Судья апелляционной инстанции вправе по ходатайству лица, подавшего
апелляционные жалобу или протест, приостановить исполнение решения, принятого в
первой инстанции, кроме решений по делам, перечисленным в статье 237 настоящего
Кодекса.
Сноска. В статью 343 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 344. Обжалование, опротестование определения суда
первой инстанции
1. На определение суда первой инстанции в случаях, предусмотренных настоящим
Кодексом, а также в случаях, когда определение суда преграждает возможность
дальнейшего движения дела, могут быть поданы (принесены) частные жалоба, протест
лицами, указанными в статье 332 настоящего Кодекса. Обжаловать определение суда
вправе также лица, не участвующие в деле, если определение касается их интересов.
2. На остальные определения суда первой инстанции частные жалобы и протесты
не подаются, но возражения против этих определений могут быть включены в
апелляционные жалобу или протест.
3. В случае обжалования, опротестования определения, вынесенного во время
судебного разбирательства, закончившегося вынесением решения, дело направляется в
вышестоящую судебную инстанцию только по истечении срока, установленного для
обжалования решения. При этом, если на решение поданы апелляционные жалоба,
протест, проверка частной жалобы, протеста производится той судебной инстанцией,
которая рассматривает дело в апелляционном порядке.
4. Частная жалоба, протест на определения суда первой инстанции подаются в
суд, вынесший данное определение. Судья после получения частной жалобы или протеста
обязан направить дело в суд апелляционной инстанции. По результатам рассмотрения
выносится определение об:
1) оставлении определения без изменения, а жалобы, протеста – без
удовлетворения;
2) отмене определения полностью или в части и передаче вопроса на новое
рассмотрение в суд первой инстанции;
3) отмене определения полностью или в части и разрешении вопроса по существу;
4) изменении определения.
5. Определение апелляционной инстанции, вынесенное по частной жалобе,
протесту, обжалованию, опротестованию не подлежит и вступает в законную силу
немедленно после его вынесения, за исключением определений, преграждающих
возможность дальнейшего движения дела.
Сноска. Статья 344 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012); с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от
03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 345. Пределы рассмотрения дела в
апелляционном порядке
1. При рассмотрении дела в апелляционном порядке суд проверяет законность и
обоснованность решения суда первой инстанции в полном объеме .
2. Суд апелляционной инстанции может устанавливать новые факты в пределах
заявленного иска и исследовать новые доказательства, которые сторона по
уважительным причинам не имела реальной возможности представить суду первой
инстанции.
Сноска. Статья 345 - в редакции Закона РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 346. Частное определение суда апелляционной
инстанции
Суд апелляционной инстанции в случае и порядке, установленных статьей 253
настоящего Кодекса, может вынести частное определение.
Сноска. Статья 346 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Глава 41. Рассмотрение дел по апелляционным
жалобе, протесту
Статья 347. Предмет апелляционного рассмотрения
По апелляционным жалобе, протесту суд апелляционной инстанции по имеющимся в
деле и дополнительно представленным материалам проверяет правильность установления
фактических обстоятельств дела, применения и толкования норм материального права, а
также соблюдение при рассмотрении и разрешении дела норм гражданского
процессуального закона.
Статья 348. Подготовка к разбирательству дела
1. Судья апелляционной инстанции, получивший дело с апелляционной жалобой или
протестом, проверяет выполнение судом первой инстанции требований статьи 338
настоящего Кодекса и с учетом изложенных в апелляционной жалобе или протесте
требований и ходатайств в десятидневный срок производит действия,
предусмотренные статьей 170 настоящего Кодекса, назначает дело к рассмотрению.
2. Суд апелляционной инстанции извещает лиц, участвующих в деле, о времени и
месте заседания.
Сноска. Статья 348 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 349. Сроки рассмотрения дела
Дело в апелляционной инстанции должно быть рассмотрено в месячный срок со дня
поступления его в суд.
Если имеется необходимость исследования новых материалов, доказательств и
вынесения нового решения, тогда дело в апелляционной инстанции должно быть
рассмотрено в срок до двух месяцев со дня поступления его в суд.
Сноска. Статья 349 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 350. Производство в суде апелляционной
инстанции
1. В суде апелляционной инстанции производство по делам осуществляется по
правилам, предусмотренным главой 41 настоящего Кодекса.
2. В заседании суда апелляционной инстанции в случаях, предусмотренных частью
второй статьи 55 настоящего Кодекса, участвует прокурор, который дает по делу
заключение.
Суд апелляционной инстанции извещает прокурора о:
1) делах, подлежащих рассмотрению в апелляционной инстанции;
2) решениях, принятых по делам, рассмотренным в апелляционной инстанции.
3. Суд апелляционной инстанции по правилам, предусмотренным для суда первой
инстанции, исследует имеющие значение для правильного разрешения дела
представленные сторонами или истребованные по их ходатайствам дополнительные
материалы, полученные экспертные заключения, допрашивает вызванных в заседание лиц.
Сноска. Статья 350 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 351. Начало разбирательства дела
Председательствующий открывает судебное заседание и объявляет: какое дело, по
чьей жалобе и (или) протесту и решение какого суда подлежит рассмотрению.
Председательствующий выясняет, кто из лиц, участвующих в деле, и представителей
явился, устанавливает личность явившихся, а также проверяет полномочия должностных
лиц и представителей.
Сноска. Статья 351 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 352. Последствия неявки в судебное заседание
лиц, участвующих в деле
1. В случае неявки в судебное заседание кого-либо из лиц, участвующих в деле,
надлежащим образом не извещенных о времени и месте рассмотрения дела, суд
откладывает разбирательство дела.
2. Неявка указанных в настоящей статье лиц, надлежащим образом извещенных о
времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к разбирательству дела.
Однако суд вправе и в этих случаях, признав причины неявки уважительными, отложить
разбирательство дела.
3. При отложении разбирательства дела суд апелляционной инстанции извещает
надлежащим образом участвующих в деле лиц о времени и месте рассмотрения дела в
повторном заседании суда. Разбирательство дела в этом случае производится с начала.
Сноска. В статью 352 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 353. Разрешение судом заявлений лиц,
участвующих в деле
1. Заявления и ходатайства лиц, участвующих в деле, по всем вопросам,
связанным с разбирательством дела в апелляционной инстанции, разрешаются судом
после заслушивания мнений других лиц, участвующих в деле.
2. Стороны вправе заявлять ходатайства об истребовании доказательств, в
исследовании которых им было отказано судом первой инстанции.
3. Разрешение заявленных ходатайств проводится по правилам статьи 186
настоящего Кодекса, при этом суд апелляционной инстанции не вправе отказать в
удовлетворении ходатайства на том основании, что оно не было удовлетворено судом
первой инстанции.
Статья 354. Объяснения лиц, участвующих в деле
Суд заслушивает объяснения явившихся в судебное заседание лиц, участвующих в
деле, и представителей. Первыми выступают лицо, подавшее апелляционные жалобу или
протест, и его представитель. В случае обжалования решения обеими сторонами первым
выступает
истец.
Статья 355. Исследование доказательств
1. Порядок и пределы исследования доказательств определяются судом
апелляционной инстанции с учетом мнений лиц, участвующих в деле.
2. После объяснения сторон суд проверяет имеющиеся в деле и вновь
представленные сторонами доказательства, которые по уважительным причинам не могли
ими быть представлены на рассмотрение суда первой инстанции. Лица, представляющие
суду дополнительные доказательства, обязаны указать, каким путем они получены и в
связи с какими обстоятельствами возникла необходимость в представлении
дополнительных доказательств.
3. Суд апелляционной инстанции вправе огласить объяснения лиц, участвующих в
деле, не явившихся на заседание суда, а также показания свидетелей, не вызывавшихся
на заседание суда апелляционной инстанции.
3-1. Стороны вправе заявлять ходатайства о вызове и допросе свидетелей и об
истребовании доказательств, в допросе и исследовании которых им было отказано судом
первой инстанции.
4. Если эти объяснения и показания оспариваются сторонами, данные лица могут
быть вызваны в суд апелляционной инстанции.
Сноска. Статья 355 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 № 238;
от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 356. Судебные прения
1. После завершения рассмотрения дела по существу председательствующий
опрашивает стороны и представителей об имеющихся у них ходатайствах и дополнениях.
Суд разрешает эти ходатайства, после чего переходит к судебным прениям.
2. Судебные прения проводятся по правилам, предусмотренным в статье 211
настоящего Кодекса, при этом первым выступает лицо, подавшее апелляционную жалобу
или протест. В случае обжалования решения обеими сторонами первым выступает истец.
3. По окончании судебных прений и заслушивания заключения прокурора судья
удаляется в совещательную комнату для принятия судебного акта.
Сноска. Статья 356 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 356-1. Протоколы судебного заседания
1. Суд апелляционной инстанции, рассматривая дело по правилам,
предусмотренным для суда первой инстанции, в случаях необходимости исследования
имеющих значение для правильного разрешения дела дополнительных материалов,
полученных экспертных заключений, допроса вызванных в заседание лиц ведет протокол
судебного заседания.
2. Суд апелляционной инстанции вправе также вести протокол судебного
заседания по собственной инициативе или ходатайству сторон.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 356-1 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 357. Вынесение судебного акта и его объявление
Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
1. Вынесение судебного акта апелляционной инстанции и его объявление
происходят по правилам, предусмотренным статьями 216, 217, 218 настоящего Кодекса.
2. Суд может с соблюдением требований части первой настоящей статьи вынести
резолютивную часть судебного акта. В этом случае мотивированный судебный акт
изготавливается и подписывается судьей в пятидневный срок со дня рассмотрения дела.
Сноска. Статья 357 в редакции Закона РК от 11.07.2001 N 238; с изменениями,
внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010);
от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 358. Полномочия суда апелляционной инстанции
Суд апелляционной инстанции вправе:
1) оставить решение без изменения, а жалобу или протест без удовлетворения;
2) изменить решение суда первой инстанции;
3) отменить решение суда первой инстанции и вынести новое решение;
4) исключен Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с
01.07.2012);
5) отменить решение полностью или в части и прекратить производство по делу
либо оставить заявление без рассмотрения по основаниям, предусмотренным статьями
247 и 249 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 358 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 359. Судебные акты апелляционной инстанции
1. Суд апелляционной инстанции выносит следующие акты:
1) постановление в случаях, предусмотренных частью второй статьи 341 и
подпунктами 1), 2), 5) статьи 358 настоящего Кодекса;
2) решение в случае, предусмотренном подпунктом 3) статьи 358 настоящего
Кодекса;
3) определение.
2. Мотивированный акт суда апелляционной инстанции должен быть вынесен в
течение пяти дней со дня его принятия.
Сноска. Статья 359 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 360. Содержание апелляционного постановления,
решения
1. В постановлении суда апелляционной инстанции должны быть указаны: дата и
место вынесения апелляционного постановления; наименование суда, вынесшего
апелляционное постановление; состав суда; стороны; другие лица, участвующие в деле,
и представители; предмет спора или заявленное требование; существо исковых
требований и возражений на них; обстоятельства дела, установленные судом первой
инстанции; мотивы, которыми руководствовался суд первой инстанции при вынесении
решения или определения.
2. Кроме того, в постановлении суда апелляционной инстанции указываются:
1) наименование лица, подавшего апелляционную жалобу или протест;
2) требования лица, подавшего жалобу или протест, их обоснование;
3) основания, по которым суд апелляционной инстанции оставляет решение без
изменения, отменяет либо изменяет решение суда первой инстанции;
4) мотивы, по которым суд апелляционной инстанции пришел к своим выводам, и
ссылка на законы, которыми суд руководствовался;
5) выводы суда апелляционной инстанции.
3. При оставлении жалобы, протеста без удовлетворения в связи с отсутствием
новых доводов в мотивировочной части апелляционного постановления указывается
только на отсутствие предусмотренных настоящим Кодексом оснований для внесения
изменений в судебный акт либо его отмены.
В случае приведения в апелляционной жалобе, протесте новых доводов, не
являвшихся предметом рассмотрения в суде первой инстанции, в мотивировочной части
постановления должны быть указаны основания, по которым новые доводы признаны
необоснованными.
4. Содержание апелляционного решения, принятого в случае, предусмотренном
подпунктом 3) статьи 358 настоящего Кодекса, должно соответствовать
требованиям статьи 221 настоящего Кодекса.
5. В случаях и порядке, предусмотренных статьями 230-232 настоящего Кодекса,
суд апелляционной инстанции вправе рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных
арифметических ошибок, вынести дополнительное решение, постановление или разъяснить
вынесенное решение, постановление, не изменяя его существа. Решение, постановление
суда апелляционной инстанции по указанным вопросам вступают в силу со дня
вынесения.
Сноска. Статья 360 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 361. Содержание апелляционного решения
Сноска. Статья 361 исключена - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 362. Порядок рассмотрения апелляционных
жалобы или протеста, поступивших
после рассмотрения дела в апелляционном
порядке
1. В случае, когда апелляционные жалоба или протест, поданные в установленный
срок или после восстановления пропущенного срока, поступят в суд апелляционной
инстанции после рассмотрения дела по другим жалобам, суд обязан принять такую
жалобу или протест к своему производству.
2. Суд апелляционной инстанции отменяет свой ранее вынесенный акт и вновь
рассматривает дело в полном объеме, если из названной жалобы или протеста
усматривается основание для его отмены.
Статья 363. Обязательность указаний суда
апелляционной инстанции
Сноска. Статья 363 исключена Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 364. Основания к отмене либо изменению
решения суда в апелляционном порядке
1. Основаниями к отмене либо изменению решения суда в
апелляционном порядке являются:
1) неправильное определение и выяснение круга обстоятельств,
имеющих значение для дела;
2) недоказанность установленных судом первой инстанции
обстоятельств, имеющих значение для дела;
3) несоответствие выводов суда первой инстанции, изложенных в
решении, обстоятельствам дела;
4) нарушение или неправильное применение норм материального или норм
процессуального права.
2. Не может быть отменено правильное по существу решение суда по одним лишь
формальным соображениям.
Статья 365. Нарушение или неправильное применение
норм материального права
Нормы материального права считаются нарушенными или неправильно примененными,
если суд:
1) не применил закон, подлежащий применению;
2) применил закон, не подлежащий применению;
3) неправильно истолковал закон;
4) неправильно применил аналогию закона или аналогию права.
Статья 366. Нарушение или неправильное применение
норм процессуального права
1. Решение суда первой инстанции подлежит отмене, независимо от доводов
жалобы, протеста в случаях, если:
1) дело рассмотрено судьей, не имеющим право на рассмотрение этого дела;
2) дело рассмотрено судом в отсутствие кого-либо из лиц, участвующих в деле,
не извещенных о времени и месте судебного
заседания;
3) при рассмотрении дела были нарушены правила о языке, на котором ведется
судопроизводство;
4) суд разрешил вопрос о правах и обязанностях лиц, не
привлеченных к участию в деле;
5) решение не подписано судьей или подписано не тем судьей,
который указан в решении;
6) в деле отсутствует протокол судебного заседания;
7) в деле отсутствует протокол отдельного процессуального
действия, составление которого было согласно статье 255 настоящего
Кодекса обязательно.
2. При наличии других процессуальных нарушений решение подлежит отмене, если
эти нарушения привели или могли привести к
неправильному разрешению дела.
Статья 367. Отмена решения с прекращением
производства по делу или оставлением
заявления без рассмотрения
Решение суда подлежит отмене в апелляционном порядке с
прекращением производства по делу или оставлением заявления без
рассмотрения по основаниям, указанным в статьях 247, 249 настоящего Кодекса.
Статья 368. Вступление в законную силу судебных актов
суда апелляционной инстанции
Судебные акты суда апелляционной инстанции вступают в законную силу с момента
их оглашения.
Сноска. Статья 368 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 369. Возвращение дела в суд первой инстанции
Суд апелляционной инстанции после рассмотрения дела возвращает его в суд
первой инстанции.
Глава 42. Производство в суде кассационной инстанции
Сноска. Глава 42 исключена Законом РК от 11.07.2001 N 238.
Глава 42-1. Обжалование и опротестование вступивших в
законную силу решений, определений и постановлений судов
первой и апелляционной инстанций в кассационном порядке Сноска. Заголовок главы 42-1 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Сноска. Кодекс дополнен главой 42-1 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009
№ 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 383-1. Право кассационного обжалования и
опротестования вступивших в законную силу
решений, определений и постановлений судов
первой и апелляционной инстанций в
кассационном порядке
1. Право кассационного обжалования и опротестования вступивших в законную
силу решений, постановлений и определений судов первой и апелляционной инстанций
принадлежит сторонам и другим лицам, участвующим в деле.
2. Кассационную жалобу вправе подать также лица, не привлеченные к участию в
деле, но в отношении прав и обязанностей которых суды вынесли решение,
постановление или определение.
3. Право кассационного опротестования вступивших в законную силу решений,
постановлений и определений судов первой, апелляционной инстанций принадлежит
прокурору, участвовавшему в рассмотрении дела в этих инстанциях. Генеральный
Прокурор Республики Казахстан и его заместители, прокуроры областей и приравненные
к ним прокуроры вправе опротестовать вступившие в законную силу решения,
постановления и определения судов первой и апелляционной инстанций независимо от
участия в рассмотрении дела.
Сноска. Статья 383-1 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-2. Суды, рассматривающие кассационные жалобы и
протесты
Кассационная жалоба или протест на вступившие в законную силу решения,
постановления и определения судов первой и апелляционной инстанций рассматриваются
областным и приравненным к нему судом в составе не менее трех судей.
Сноска. Статья 383-2 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-3. Порядок истребования дела, подачи
кассационных жалобы или протеста
Кассационные жалобы и протесты адресуются и подаются непосредственно в суд
кассационной инстанции с копиями по числу лиц, участвующих в деле. Кассационные
протест, жалоба прокурора направляются в суд кассационной инстанции вместе с
гражданским делом.
В необходимых случаях суд может обязать лицо, подающее кассационные жалобу
или протест, представить копии приложенных к жалобе или протесту письменных
доказательств по числу лиц, участвующих в деле.
Гражданское дело может быть истребовано из соответствующего суда для проверки
в кассационном порядке Генеральным Прокурором Республики Казахстан либо его
заместителями, прокурорами областей и приравненными к ним прокурорами. Запрос
прокурора об истребовании дела исполняется судом не позднее семи календарных дней
со дня поступления его в суд и только после выполнения процессуальных действий для
приведения в исполнение вступивших в законную силу судебных актов. Запросы могут
направляться с использованием каналов связи.
В случае истребования дела ходатайство о принесении кассационного протеста
подлежит рассмотрению прокурором в течение тридцати календарных дней со дня
поступления дела в прокуратуру.
Сноска. Статья 383-3 в редакции Закона РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в
действие с 01.07.2012); с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от
03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 383-4. Срок на подачу кассационной жалобы или
протеста
1. Кассационная жалоба или протест могут быть поданы в течение шести месяцев
со дня вступления в законную силу решения, постановления, определения судов первой
или апелляционной инстанции.
2. Жалоба или протест, поданные по истечении указанного срока, оставляются
без рассмотрения и возвращаются лицу, подавшему жалобу или протест.
Сноска. Статья 383-4 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 383-5. Содержание кассационной жалобы или протеста
1. Кассационная жалоба или протест должны содержать:
1) наименование суда, которому адресуется жалоба или протест;
2) наименование лица, подающего жалобу или протест;
3) указание на решение, постановление и определение, которые обжалуются или
опротестовываются;
4) указание, в чем заключается неправильность решения, постановления и
определения, а также просьба лица, подающего жалобу или протест;
5) перечень прилагаемых к жалобе или протесту письменных материалов.
Кассационная жалоба подписывается лицом, подающим жалобу, или его представителем.
Кассационный протест подписывается прокурором.
2. К кассационной жалобе, поданной представителем, если право кассационного
обжалования специально не оговорено в выданной ему доверенности на ведение дела или
если он не участвовал в процессе во время разбирательства дела в суде первой
инстанции, должна быть приложена доверенность или иной документ, удостоверяющий
полномочия представителя.
Сноска. Статья 383-5 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 №
565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 383-6. Оставление кассационной жалобы или протеста
без движения
1. При подаче кассационной жалобы или протеста, не подписанных подающими их
лицами, без указания на постановление, решение и определение, которое обжалуется
или опротестовывается, или без приложения всех необходимых копий судья областного и
приравненного к нему суда выносит определение, которым оставляет жалобу или протест
без движения, и назначает лицу, подавшему жалобу или протест, срок для исправления
недостатков.
2. Если лицо, подавшее жалобу или протест, в установленный срок выполнит
указания, содержащиеся в определении, жалоба или протест считаются поданными в день
первоначального представления в суд. В противном случае жалоба или протест
считаются не поданными и определением суда возвращаются лицу, подавшему жалобу или
протест.
Сноска. Статья 383-6 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 383-7. Действия судьи после получения кассационной
жалобы или протеста
Судья областного и приравненного к нему суда после получения кассационной
жалобы или протеста обязан:
1) истребовать материалы гражданского дела;
2) направить лицам, участвующим в деле, копии жалобы или протеста и
приложенных к ним письменных материалов, предоставив срок на подачу отзыва;
3) известить лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения
кассационной жалобы или протеста;
4) известить прокурора о назначенных к рассмотрению делах.
Сноска. Статья статья 383-7 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012
№ 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 383-8. Присоединение к кассационной жалобе
Стороны и третьи лица, выступающие в процессе на той же стороне, что и лицо,
подавшее кассационную жалобу, могут присоединиться к поданной жалобе путем подачи
письменного заявления.
Статья 383-9. Отзыв на кассационную жалобу или протест
1. Лицо, участвующее в деле, направляет отзыв на кассационную жалобу или
протест, с приложением документов, подтверждающих возражения относительно жалобы
другим лицам, участвующим в деле, и в суд кассационной инстанции. К отзыву,
направляемому в кассационную инстанцию, прилагается также документ, подтверждающий
направление отзыва другим лицам, участвующим в деле.
2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность
ознакомления с отзывом до начала судебного заседания.
3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. К
отзыву, подписанному представителем, прилагаются доверенность или иные документы,
подтверждающие его полномочия.
Статья 383-10. Отказ от кассационной жалобы и отзыв
кассационного протеста
1. Лицо, подавшее кассационную жалобу, вправе от нее отказаться. Однако суд
вправе отклонить отказ по основаниям, установленным частью четвертой статьи 8
настоящего Кодекса, и рассмотреть дело в кассационном порядке.
2. Прокурор, принесший кассационный протест, а также вышестоящий прокурор
вправе отозвать протест до начала судебного заседания. Об отзыве протеста суд
извещает лиц, участвующих в деле.
3. О принятии отказа от жалобы и при отзыве протеста суд выносит определение,
которым прекращает кассационное производство, если решение не обжаловано или не
опротестовано другими лицами.
Статья 383-11. Отказ от иска, мировое соглашение сторон
и соглашение об урегулировании спора
(конфликта) в порядке медиации
Сноска. Заголовок статьи 383-11 в редакции Закона РК от 28.01.2011 № 402-IV
(вводится в действие с 05.08.2011).
1. Отказ истца от иска, мировое соглашение сторон или соглашение сторон об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, совершенные после подачи
кассационной жалобы или протеста, должны быть представлены суду кассационной
инстанции в письменной форме. До принятия отказа от иска, утверждения мирового
соглашения или соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке
медиации суд разъясняет истцу или сторонам последствия их процессуальных действий.
2. При принятии отказа истца от иска, утверждении мирового соглашения сторон
или соглашения сторон об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации
кассационная инстанция отменяет вынесенное решение и прекращает производство по
делу. Если суд отклоняет отказ от иска, мировое соглашение или соглашение сторон об
урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации на основании части
второй статьи 49 настоящего Кодекса, он рассматривает дело в кассационном порядке.
Сноска. Статья 383-11 с изменениями, внесенными Законом РК от 28.01.2011 №
402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).
Глава 42-2. Производство в суде кассационной инстанции Сноска. Кодекс дополнен главой 42-2 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009
№ 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 383-12. Предмет кассационного рассмотрения
По кассационным жалобе, протесту суд кассационной инстанции проверяет
законность и обоснованность вступивших в законную силу решений, постановлений и
определений, вынесенных судами первой и апелляционной инстанций.
Сноска. Статья 383-12 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-13. Пределы рассмотрения дела
1. При рассмотрении дела в кассационном порядке суд проверяет законность и
обоснованность судебных актов первой и апелляционной инстанции по имеющимся в деле
материалам в пределах доводов жалобы, протеста.
2. Суд кассационной инстанции в пределах заявленного иска исследует новые
доказательства, которые не были представлены суду первой и апелляционной инстанции
по уважительным причинам.
Статья 383-14. Сроки рассмотрения дела в кассационной
инстанции
Суд кассационной инстанции должен рассмотреть дело по кассационным жалобе или
протесту в месячный срок со дня его поступления.
Статья 383-15. Порядок рассмотрения кассационных жалобы
или протеста
1. Председательствующий открывает судебное заседание и объявляет, какое дело,
по чьей жалобе или протесту и на постановление, определение какого суда подлежит
рассмотрению. В подготовительной части судебного разбирательства дела суд
руководствуется статьями 180, 189 настоящего Кодекса.
2. В заседании суда кассационной инстанции в случаях, предусмотренных в части
второй статьи 55 настоящего Кодекса, принимает участие прокурор, который дает
заключение по делу.
Сноска. Статья 383-15 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 383-16. Последствия неявки в судебное заседание
лиц, участвующих в деле, и представителей
Неявка в судебное заседание участвующих в деле лиц и представителей,
надлежащим образом извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является
препятствием к рассмотрению дела.
Статья 383-17. Доклад дела
Рассмотрение дела в суде кассационной инстанции начинается докладом одного из
судей. Докладчик излагает обстоятельства дела, содержание решения, постановления и
определения судов первой, апелляционной инстанции, доводы кассационных жалобы,
протеста и поступивших на них отзывов, а также сообщает иные данные, которые
необходимо рассмотреть суду для проверки правильности решения.
Сноска. Статья 383-17 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-18. Объяснения лиц, участвующих в деле
После доклада суд заслушивает объяснения явившихся в судебное заседание лиц,
участвующих в деле, и представителей. Первыми выступают лицо, подавшее кассационную
жалобу или протест, и его представитель. В случае обжалования решения обеими
сторонами первым выступает истец.
Статья 383-19. Разрешение судом заявлений лиц,
участвующих в деле
Заявления и ходатайства лиц, участвующих в деле, по всем вопросам, связанным
с разбирательством дела в кассационной инстанции, разрешаются судом после
заслушивания мнения других лиц, участвующих в деле.
Статья 383-20. Полномочия суда кассационной инстанции
Суд, рассмотрев дело в кассационном порядке, вправе:
1) оставить решение, постановление и определение судов первой или
апелляционной инстанции без изменения, а жалобу или протест – без удовлетворения;
2) отменить решение, постановление и определение судов первой или
апелляционной инстанции полностью либо в части и направить дело на новое
рассмотрение в суд первой инстанции, если дело не рассматривалось в апелляционном
порядке, или в суд апелляционной инстанции, но в ином составе судей, если ошибки,
допущенные судом первой или апелляционной инстанции, не могут быть исправлены
кассационной инстанцией. Суд кассационной инстанции не вправе предрешать вопросы о
достоверности или недостоверности того или иного доказательства, о преимуществе
одних доказательств перед другими, а также о том, какое решение должно быть
вынесено при новом рассмотрении дела;
3) отменить решение, постановление и определение суда первой или
апелляционной инстанции полностью либо в части и прекратить производство по делу
либо оставить заявление без рассмотрения по основаниям, предусмотренным статьями
247, 249 настоящего Кодекса;
4) отменить решение, постановление и определение суда апелляционной
инстанции, оставив в силе решение суда первой инстанции;
5) изменить решение, постановление, определение или вынести новый судебный
акт, отменив решение суда первой инстанции или решение, постановление суда
апелляционной инстанции, не передавая дело на новое рассмотрение, если по делу не
требуется собирания или дополнительной проверки доказательств, обстоятельства дела
установлены судом первой или апелляционной инстанции полно и правильно, но допущена
ошибка в применении норм материального права.
Сноска. Статья 383-20 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-21. Основания к отмене вступивших в законную
силу решений, постановлений и определений
судов первой и апелляционной инстанций в
кассационном порядке
Вступившие в законную силу решения, постановления и определения судов
подлежат отмене в кассационном порядке по основаниям, предусмотренным частью
первой статьи 364 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 383-21 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-22. Акты суда кассационной инстанции
1. Акты суда кассационной инстанции выносятся в форме постановлений.
2. В постановлении суда кассационной инстанции должны быть указаны:
1) дата и место вынесения постановления;
2) наименование и состав суда, вынесшего постановление;
3) лицо, подавшее кассационные жалобу или протест;
4) краткое содержание обжалуемого акта суда первой и/или апелляционной
инстанций, кассационных жалобы или протеста и письменных отзывов на них, объяснений
лиц, участвующих при рассмотрении дела в кассационной инстанции;
5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на законы,
которыми суд руководствовался;
6) выводы по результатам рассмотрения кассационных жалобы или протеста.
3. При оставлении жалобы, протеста без удовлетворения в связи с отсутствием
новых доводов в мотивировочной части кассационного постановления указывается только
на отсутствие предусмотренных настоящим Кодексом оснований для внесения изменений в
судебный акт либо его отмены.
В случае приведения в кассационных жалобе, протесте новых доводов, не
являвшихся предметом рассмотрения в судах первой и апелляционной инстанций, в
мотивировочной части должны быть указаны основания, по которым новые доводы
признаны необоснованными.
4. Постановление кассационной инстанции должно быть изготовлено в
окончательной форме в течение пяти дней. Допускается оглашение резолютивной части
постановления, которая приобщается к материалам дела.
5. В случаях и порядке, предусмотренных статьями 230-232 настоящего Кодекса,
суд кассационной инстанции вправе рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных
арифметических ошибок, вынести дополнительное постановление или разъяснить
вынесенное постановление, не изменяя его существа. Постановление суда кассационной
инстанции по указанным вопросам вступает в силу со дня вынесения.
Сноска. Статья 383-22 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-23. Законная сила постановления суда
кассационной инстанции
Постановление суда кассационной инстанции вступает в законную силу с момента
его оглашения.
Сноска. Статья 383-23 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 383-24. Порядок рассмотрения кассационной жалобы,
поступившей после рассмотрения дела в
кассационном порядке
1. В случае, когда кассационная жалоба, поданная в установленный срок или
после восстановления пропущенного срока, поступит в суд кассационной инстанции
после рассмотрения дела по другим жалобам, суд обязан принять такую жалобу к своему
производству.
2. Если в результате рассмотрения такой жалобы суд кассационной инстанции
придет к выводу о незаконности или необоснованности ранее вынесенного кассационного
акта, то он отменяется и выносится новый судебный акт.
Глава 43. Производство в порядке надзора
Статья 384. Судебные акты, подлежащие пересмотру в
порядке судебного надзора
1. Вступившие в законную силу судебные акты местных и других судов в случае
соблюдения кассационного порядка их обжалования могут быть пересмотрены в порядке
надзора Верховным Судом Республики Казахстан по ходатайствам лиц, участвующих в
деле, и протесту Генерального Прокурора Республики Казахстан.
В исключительных случаях, предусмотренных в части третьей настоящей статьи,
вступившие в законную силу решение суда первой инстанции, решение или постановление
суда апелляционной инстанции могут быть пересмотрены в порядке судебного надзора по
протесту Генерального Прокурора Республики Казахстан.
2. Вступившие в законную силу акты местных и других судов Республики
Казахстан, не обжалованные в кассационном порядке, проверке в порядке судебного
надзора не подлежат.
3. Постановление надзорной судебной коллегии Верховного Суда Республики
Казахстан может быть проверено в порядке судебного надзора в исключительных
случаях, если принятое постановление может привести к тяжким необратимым
последствиям для жизни, здоровья людей либо для экономики и безопасности Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 384 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 385. Лица, имеющие право на подачу ходатайства,
принесения протеста на судебные акты,
вступившие в законную силу
Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
1. Ходатайства об оспаривании судебных актов, предусмотренных частью
первой статьи 384 настоящего Кодекса, могут быть поданы сторонами и их
представителями, другими лицами, участвующими в деле, в надзорную судебную коллегию
Верховного Суда Республики Казахстан.
2. Протест на вступивший в законную силу судебный акт Генеральный Прокурор
Республики Казахстан вправе приносить в Верховный Суд Республики Казахстан.
3. Протест может быть принесен как по собственной инициативе, так и по
ходатайству лиц, указанных в части первой настоящей статьи. Ходатайство прилагается
к протесту.
4. Ходатайство, протест до рассмотрения дела в надзорной инстанции могут
быть отозваны подавшим их лицом путем обращения с соответствующим заявлением в суд.
Об отзыве протеста суд извещает лиц, участвующих в деле. Отзыв ходатайства,
протеста влечет прекращение производства в надзорной инстанции.
4-1. (Исключена от 30 декабря 2005 года N 111 (порядок введения в действие
см. ст.2 Закона N 111 ).
5. Правила, предусмотренные статьями 393-395 настоящего Кодекса, на протесты
прокурора не распространяются и рассматриваются надзорной инстанцией
непосредственно. Суд в совещательной комнате решает вопрос о наличии оснований к
пересмотру дела в порядке надзора, предусмотренных статьей 387 настоящего Кодекса,
после чего рассматривает протест прокурора по существу. При отсутствии указанных
оснований суд выносит постановление об отказе в пересмотре дела в порядке судебного
надзора.
Сноска. Статья 385 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с
01.07.2012).
Статья 386. Суды, рассматривающие дела в порядке надзора
1. Верховный Суд Республики Казахстан рассматривает дела по ходатайствам лиц,
указанных в части первой статьи 385 настоящего Кодекса, и протестам Генерального
Прокурора Республики Казахстан на вступившие в законную силу постановления
кассационной инстанции, а также в случаях, предусмотренных частью первой статьи 384
настоящего Кодекса, акты судов первой и апелляционной инстанций в составе не менее
пяти судей.
2. Пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан по основаниям,
указанным в части третьей статьи 384 настоящего Кодекса, рассматривает дела по
представлению Председателя Верховного Суда Республики Казахстан или протесту
Генерального Прокурора Республики Казахстан на постановления Верховного Суда
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 386 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 387. Поводы и основания к истребованию дел
и пересмотру судебных актов, вступивших
в законную силу
1. Гражданское дело может быть истребовано из соответствующего суда для
проверки в порядке надзора Генеральным Прокурором Республики Казахстан либо по его
поручению заместителями Генерального Прокурора Республики Казахстан, прокурорами
областей и приравненными к ним прокурорами, а также судьями Верховного Суда
Республики Казахстан.
2. Поводами к истребованию дел являются ходатайства лиц, указанных в части
первой статьи 385 настоящего Кодекса, а равно инициатива прокуроров, указанных в
части второй этой же статьи настоящего Кодекса в пределах их компетенции.
2-1. Запрос прокурора об истребовании дела исполняется судом не позднее семи
календарных дней со дня поступления его в суд. Запросы могут направляться с
использованием каналов связи.
В случае истребования дела ходатайство о принесении надзорного протеста
подлежит рассмотрению прокурором в течение тридцати календарных дней со дня
поступления дела в прокуратуру.
3. Основанием к пересмотру в порядке надзора вступивших в законную силу
решений, постановлений и определений является существенное нарушение норм
материального либо процессуального права, которое привело к вынесению незаконного
судебного акта.
4. Вступившие в законную силу решения, определения, кассационные
постановления суда могут быть пересмотрены в порядке надзора также в случае, если
Конституционный Совет Республики Казахстан признал неконституционным акт, на
основании которого они вынесены.
Сноска. Статья 387 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 29.12.2010 № 374-IV (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 388. Сроки обжалования, опротестования
судебных актов, вступивших в законную
силу
1. Ходатайство, протест могут быть поданы в течение одного года со дня
вступления в законную силу решения, определения, постановления суда.
2. Правила части первой настоящей статьи не распространяются на случаи
пересмотра ущемляющего закрепленные Конституцией Республики Казахстан права и
свободы человека и гражданина судебного решения, определения, постановления по
основанию, предусмотренному частью четвертой статьи 387 настоящего Кодекса.
3. Срок на принесение протеста продлевается судом, если ходатайство о
принесении надзорного протеста было подано прокурору с соблюдением установленного
срока, но решение по нему не было принято. В протесте должно быть указано об этом.
Сноска. Статья 388 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 389. Принесение протеста
1. При наличии повода и оснований Генеральный Прокурор Республики Казахстан
приносит протест и направляет его вместе с делом и ходатайством в Верховный Суд
Республики Казахстан.
2. Копии протеста направляются Генеральной прокуратурой Республики Казахстан
лицам, участвующим в деле.
Сноска. Статья 389 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 390. Содержание протеста
Протест должен содержать:
1) наименование суда, в который приносится протест;
2) указание на судебные акты, которые опротестовываются;
3) изложение существа дела, по которому вынесены судебные акты;
4) указание, в чем состоит существенное нарушение норм материального либо
процессуального права, повлекшие вынесение незаконного судебного акта, либо на
признанный Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным
нормативный правовой акт, на основании которого вынесен судебный акт;
5) предложение или выводы должностного лица, принесшего протест.
Сноска. Статья 390 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 391. Содержание ходатайств об оспаривании
судебного акта и о принесении надзорного
протеста
Сноска. Заголовок статьи 391 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
1. Ходатайства об оспаривании судебного акта, подаваемого в Верховный Суд
Республики Казахстан, и о принесении надзорного протеста, подаваемого в Генеральную
прокуратуру Республики Казахстан, должны содержать:
1) наименование суда, которому адресуется ходатайство, наименование
должностного лица, которому адресуется ходатайство;
2) наименование лица, подающего ходатайство; его место жительства или
местонахождение и процессуальное положение в деле;
3) указание на содержание решения, определения, постановления суда, а также
перечисление участвующих в деле лиц с указанием места их жительства или
местонахождения;
4) указание на суды, рассматривавшие дело в первой, апелляционной и
кассационной инстанциях, и содержание принятых ими решений;
5) указание на решение, определение, постановление суда, которое
оспаривается, предлагается опротестовать;
6) указание, в чем заключается существенное нарушение норм материального либо
процессуального права и состоит просьба лица, подающего ходатайство.
2. Если ходатайство подается лицом, не участвовавшим в деле, в нем должно
быть указано, какие права этого лица нарушены оспариваемым решением, определением,
постановлением.
3. Если оспариваемый судебный акт не был обжалован в соответствующей судебной
инстанции, заявитель обязан указать причины, по которым он не подавал апелляционную
либо кассационную жалобу.
4. Если ходатайство ранее подавалось в надзорную инстанцию, в нем должно быть
указано об этом и о решении суда, принятом по жалобе.
5. Ходатайство должно быть подписано лицом, подающим ходатайство, или его
представителем. К ходатайству, поданному представителем, должна быть приложена
доверенность или другой документ, удостоверяющий полномочия представителя.
6. К ходатайству должны быть приложены заверенные судом копии решения,
определения, постановления, вынесенные по делу.
Сноска. Статья 391 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 392. Возвращение ходатайства или протеста
прокурора
Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
1. Ходатайство или протест прокурора подлежат возвращению лицам, их подавшим,
по следующим основаниям:
1) ходатайство или протест прокурора не соответствуют требованиям статьи
390, 391 настоящего Кодекса;
2) ходатайство или протест прокурора поданы лицами, которые в соответствии
со статьей 385 настоящего Кодекса не имеют права на обжалование, опротестование
вступившего в законную силу данного судебного акта;
3) ходатайство или протест прокурора поданы после истечения срока,
указанного в части первой статьи 388 настоящего Кодекса, и отсутствуют уважительные
причины для его восстановления;
4) до рассмотрения ходатайства или протеста прокурора по существу они были
отозваны;
5) ходатайство или протест прокурора поданы в надзорную инстанцию с
нарушением правил подсудности;
6) имеется постановление об отказе в возбуждении надзорного производства по
заявлению этого же участника процесса.
2. При устранении недостатков, послуживших основанием для возврата
ходатайства или протеста прокурора, они могут быть поданы повторно на общих
основаниях.
Сноска. Статья 392 в редакции Закона РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения
в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 393. Предварительное рассмотрение ходатайства
Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
1. Ходатайство об оспаривании судебного акта в порядке судебного надзора
предварительно изучается и рассматривается тремя судьями, один из которых является
докладчиком, назначаемым Председателем Верховного Суда Республики Казахстан. При
необходимости может быть истребовано гражданское дело.
2. Ходатайство рассматривается в течение одного месяца со дня поступления, а
в случае истребования дела - в течение одного месяца со дня поступления дела.
3. О дате предварительного рассмотрения ходатайства извещаются прокурор, а
также лицо, подавшее ходатайство, однако их неявка не препятствует решению вопроса
о наличии или отсутствии оснований для возбуждения производства по делу в порядке
судебного надзора.
Сноска. Статья 393 в редакции Закона РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения
в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с
01.07.2012).
Статья 394. Решения, принимаемые по результатам
предварительного рассмотрения ходатайства
Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводится в действие с 01.01.2010).
1. По результатам предварительного рассмотрения ходатайства судьи выносят
постановление:
1) о возбуждении надзорного производства по пересмотру оспариваемого
судебного акта и рассмотрении ходатайства в надзорной инстанции с истребованием
гражданского дела;
2) об отказе в возбуждении надзорного производства по пересмотру
оспариваемого судебного акта;
3) о возвращении ходатайства.
2. В постановлении, выносимом судом по результатам предварительного
рассмотрения ходатайства, должны быть указаны:
1) дата и место вынесения постановления;
2) фамилии и инициалы судей соответствующего суда, рассмотревших ходатайство
и вынесших постановление;
3) дело, по которому вынесено постановление, с указанием оспариваемого
судебного акта;
4) наименование ходатайствующего лица;
5) доводы, приведенные в ходатайстве;
6) основания для возбуждения надзорного производства или отказа в этом либо
для возвращения ходатайства лицам их подавшим;
7) в резолютивной части постановления излагается одно из решений, указанных
в части первой настоящей статьи.
3. Копия постановления, вынесенного по результатам предварительного
рассмотрения ходатайства, направляется лицу, подавшему ходатайство.
Сноска. Статья 394 в редакции Закона РК от 30.12.2005 N 111(порядок введения
в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 395. Назначение заседания суда надзорной
инстанции
1. Надзорная инстанция после получения постановления суда о возбуждении
надзорного производства по пересмотру оспариваемого судебного акта, протеста
направляет сторонам копии ходатайства, постановления о возбуждении надзорного
производства, извещение о рассмотрении дела в надзорной инстанции с указанием даты,
времени, места проведения судебного заседания.
2. Дело в надзорной инстанции должно быть рассмотрено в течение одного
месяца со дня передачи дела в надзорную инстанцию с постановлением о возбуждении
надзорного производства либо поступления протеста прокурора.
Сноска. Статья 395 в редакции Закона РК от 30.12.2005 N 111(порядок введения
в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 395-1. Отзыв на ходатайство или протест о
пересмотре судебного акта
1. Лицо, участвующее в деле, направляет отзыв на ходатайство или протест о
пересмотре судебного акта в порядке надзора с приложением документов,
подтверждающих возражения относительно пересмотра, другим лицам, участвующим в
деле, и в Верховный Суд Республики Казахстан.
К отзыву, направляемому в Верховный Суд Республики Казахстан, прилагается
также документ, подтверждающий направление копий отзыва другим лицам, участвующим в
деле.
2. Отзыв направляется в установленный судом срок, обеспечивающий возможность
ознакомления с отзывом до начала рассмотрения ходатайства или протеста Верховным
Судом Республики Казахстан.
3. Отзыв подписывается лицом, участвующим в деле, или его представителем. К
отзыву, подписанному представителем, прилагаются доверенность или иной документ,
подтверждающие его полномочия.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 395-1 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 396. Приостановление исполнения судебного акта
Председатель Верховного Суда, Генеральный Прокурор Республики Казахстан
одновременно с истребованием дела вправе приостановить исполнение судебного акта
для проверки в порядке надзора на срок не свыше трех месяцев.
Сноска. Статья 396 - в редакции Закона РК от 9 августа 2002 г. N 346; внесены
изменения - Законом РК от 30 декабря 2005 года N 111 (порядок введения в действие
см. ст.2 Закона N 111 ).
Статья 397. Пределы рассмотрения дела
1. При рассмотрении дела в надзорном порядке суд проверяет законность
судебных актов, вынесенных судами первой, апелляционной и кассационной инстанций по
имеющимся в деле материалам в пределах доводов ходатайства, протеста.
2. Суд надзорной инстанции в интересах законности вправе выйти за пределы
ходатайства или протеста и проверить законность обжалованного, опротестованного
решения в полном объеме. Суд проверяет законность постановлений, вынесенных судами
первой, апелляционной и кассационной инстанций по делам, предусмотренным главами
25-29 настоящего Кодекса, в полном объеме.
Сноска. Статья 397 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-
IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 398. Порядок рассмотрения дела в надзорной
инстанции, решения суда надзорной
инстанции
1. Судебное заседание надзорной инстанции открывается объявлением
председательствующего о том, какое судебное решение и по чьему ходатайству
(протесту) пересматривается, кто входит в состав суда и кто из лиц, участвующих в
деле, присутствует в зале судебного заседания. Отсутствие лица, подавшего
ходатайство (протест), надлежаще уведомленного о времени и месте рассмотрения дела,
не исключает возможность продолжения судебного заседания. Участие прокурора в суде
надзорной инстанции при рассмотрении дела обязательно.
2. После разрешения заявленных отводов и ходатайств суд принимает решение о
продолжении слушания либо о его отложении. При принятии судом решения о продолжении
слушания дела, председательствующий предоставляет слово лицу, подавшему ходатайство
(протест). Если таких лиц несколько, то они доводят до сведения суда предлагаемую
ими очередность выступлений. Если они не достигнут согласия, то очередность
выступлений определяет суд.
3. Лицо, подавшее ходатайство (протест), излагает мотивы и доводы, в силу
которых, по его мнению, обжалуемое решение является незаконным, необоснованным.
Затем председательствующий предоставляет слово в порядке, определяемом судом,
другим лицам, участвующим в деле.
После выступления участвующих в суде лиц прокурор дает по делу заключение.
4. В результате рассмотрения дела в надзорном порядке суд в совещательной
комнате принимает одно из следующих решений:
1) оставляет решение первой, апелляционной или кассационной инстанций без
изменения, а ходатайство, протест - без удовлетворения;
1-1) об отказе в пересмотре дела в порядке судебного надзора в связи с
отсутствием оснований, предусмотренных статьей 387 настоящего Кодекса;
2) отменяет решение суда первой, апелляционной и кассационной инстанций
полностью либо в части и направляет дело на новое рассмотрение в суд апелляционной
или кассационной инстанции или в суд первой инстанции, если дело не рассматривалось
в суде апелляционной инстанции. Суд надзорной инстанции не вправе устанавливать или
считать доказанными обстоятельства, которые не были указаны в постановлении либо
опровергнуты им, предрешать вопросы о достоверности или недостоверности того или
иного доказательства, преимуществе одних доказательств перед другими, о том, какая
норма материального права должна быть применена и какое постановление должно быть
принято при новом рассмотрении дела;
3) отменяет решение суда первой, апелляционной, кассационной инстанций
полностью или в части и оставляет исковое заявление без рассмотрения либо
прекращает производство по делу;
4) оставляет в силе одно из вынесенных по делу решений;
5) изменяет решение суда первой, апелляционной или кассационной инстанций
либо отменяет и выносит новое решение, не передавая дела на новое рассмотрение,
если допущена ошибка в применении и толковании норм материального права.
Сноска. Статья 398 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV
(вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с
01.07.2012).
Статья 399. Содержание постановления суда надзорной
инстанции
1. Постановление суда надзорной инстанции должно соответствовать требованиям,
установленным настоящим Кодексом для апелляционного постановления. Постановление
суда надзорной инстанции подписывается всеми судьями, принимавшими решение по
делу.
2. В случаях и порядке, предусмотренных статьями 230-232 настоящего Кодекса,
суд надзорной инстанции вправе рассмотреть вопрос об исправлении описок и явных
арифметических ошибок, вынести дополнительное постановление или разъяснить ранее
вынесенное надзорной инстанцией постановление.
Сноска. Статья 399 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 № 238;
от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Статья 400. Вступление постановления суда надзорной
инстанции в законную силу
Постановления суда надзорной инстанции вступают в законную силу с момента их
принятия.
Статья 401. Обязательность указаний суда,
рассматривающего дело в порядке
надзора
Сноска. Статья 401 исключена Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Статья 402. Опротестование и пересмотр в порядке
надзора определений судов
(Исключена - Законом РК от 30 декабря 2005 года N 111 (порядок введения в действие
см. ст.2 Закона N 111 )
Статья 403. Рассмотрение дела после отмены решения,
определения, постановления суда
1. После отмены в порядке надзора судебных актов дело подлежит рассмотрению в
общем порядке.
2. Ходатайство, протест на новые судебные акты, вынесенные после отмены в
апелляционном, кассационном порядке или в порядке надзора ранее состоявшихся
судебных актов, могут быть поданы, принесены на общих основаниях, независимо от
мотивов их отмены.
Сноска. Статья 403 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в
действие с 01.07.2012).
Статья 403-1. Назначение пленарного заседания Верховного
Суда Республики Казахстан
По поступлению представления Председателя Верховного Суда Республики
Казахстан или протеста Генерального Прокурора Республики Казахстан Председатель
Верховного Суда созывает пленарное заседание. Секретарь пленарного заседания
извещает членов пленарного заседания, а также Генерального Прокурора Республики
Казахстан о дате, времени и месте проведения пленарного заседания.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 403-1 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 403-2. Порядок рассмотрения пленарным заседанием
Верховного Суда Республики Казахстан
представления или протеста
1. Пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан рассматривает
представление или протест при наличии не менее двух третей от общего числа судей
Верховного Суда Республики Казахстан.
2. Председатель Верховного Суда Республики Казахстан или Генеральный Прокурор
Республики Казахстан докладывает об основаниях внесения представления либо
протеста, предусмотренных частью третьей статьи 384 настоящего Кодекса.
3. Пленарное заседание Верховного Суда при отсутствии указанных оснований
выносит постановление об отказе в пересмотре дела, а при наличии оснований
назначает судебное заседание для рассмотрения дела по существу.
4. Рассмотрение дела по существу начинается с доклада судьи об
обстоятельствах и основаниях представления либо с доклада прокурора об
обстоятельствах и основаниях протеста. Дальнейшее рассмотрение дела осуществляется
по правилам, предусмотренным статьей 398 настоящего Кодекса.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 403-2 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Глава 44. Производство по пересмотру по
вновь открывшимся обстоятельствам решений,
определений и постановлений, вступивших в
законную силу Статья 404. Основания пересмотра
Решения, определения и постановления, вступившие в законную силу, могут быть
пересмотрены по вновь открывшимся обстоятельствам. Основаниями для пересмотра
решений, определений и постановлений по вновь открывшимся обстоятельствам являются:
1) существенные для дела обстоятельства, которые не были и не могли быть
известны заявителю;
2) установленные вступившим в законную силу приговором суда заведомо ложные
показания свидетеля, заведомо ложное заключение эксперта, заведомо неправильный
перевод, подложность документов либо вещественных доказательств, повлекшие за собой
постановление незаконного либо необоснованного решения;
3) установленные вступившим в законную силу приговором суда преступные
действия сторон, других лиц, участвующих в деле, либо их представителей или
преступные деяния судей, совершенные при рассмотрении данного дела;
4) отмена решения, приговора, определения или постановления суда либо
постановления иного органа, послужившего основанием к вынесению данного решения,
определения или постановления;
5) признание Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным
закона или иного нормативного правового акта, который был применен судом при
вынесении судебного акта.
Сноска. В статью 404 внесены изменения - Законом РК от 30 декабря 2005 года N
111 (порядок введения в действие см. ст.2 Закона N 111 ).
Статья 405. Суды, пересматривающие по вновь
открывшимся обстоятельствам судебные
решения, определения и постановления
1. Вступившее в законную силу решение суда первой инстанции пересматривается
по вновь открывшимся обстоятельствам судом, вынесшим это решение.
2. Пересмотр по вновь открывшимся обстоятельствам определений, решений,
постановлений апелляционной, кассационной или надзорной инстанций, которыми
изменено решение суда первой инстанции или постановлено новое решение, производится
судом, изменившим решение или вынесшим новое решение.
Сноска. Статья 405 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238;
от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 406. Подача заявления
1. Заявление о пересмотре решения, определения или постановления по вновь
открывшимся обстоятельствам, подается лицами, участвовавшими в деле иными
заинтересованными лицами, права и законные интересы которых были затронуты
вынесенным судебным актом, или прокурором в суд, вынесший решение, определение или
постановление.
2. Лицами, участвующими в деле, такое заявление может быть подано в течение
трех месяцев со дня установления обстоятельств, служащих основанием для пересмотра.
Сноска. Статья 406 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-
IV (вводятся в действие с 01.01.2010).
Статья 406-1. Форма и содержание заявления
1. Заявление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам
подается в суд в письменной форме. Заявление подписывается лицом, подающим
заявление, или его уполномоченным представителем.
2. В заявлении о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся
обстоятельствам должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименования лица, подающего заявление, и других лиц, участвующих в деле,
их местонахождение или место жительства;
3) наименование суда, принявшего судебный акт, о пересмотре которого по вновь
открывшимся обстоятельствам ходатайствует заявитель; дата принятия судебного акта;
предмет спора;
4) требование лица, подающего заявление; вновь открывшееся обстоятельство,
предусмотренное статьей 404 настоящего Кодекса и являющееся, по мнению заявителя,
основанием для постановки вопроса о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся
обстоятельствам, со ссылкой на документы, подтверждающие открытие или установление
этого обстоятельства;
5) перечень прилагаемых документов.
В заявлении могут быть также указаны номера телефонов, факсов, адреса
электронной почты лиц, участвующих в деле, и иные сведения.
3. Лицо, подающее заявление, обязано направить другим лицам, участвующим в
деле, копии заявления и приложенных документов, которые у них отсутствуют.
4. К заявлению должны быть приложены:
1) копии документов, подтверждающих вновь открывшиеся обстоятельства;
2) копия судебного акта, о пересмотре которого ходатайствует заявитель;
3) документ, подтверждающий направление другим лицам, участвующим в деле,
копий заявления и документов, которые у них отсутствуют;
4) доверенность или иной документ, подтверждающий полномочия лица на
подписание заявления.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 406-1 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 406-2. Принятие заявления к производству суда
1. Заявление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся
обстоятельствам, поданное с соблюдением требований, предъявляемых к его форме и
содержанию, принимается к производству соответствующего суда.
2. Вопрос о принятии заявления к производству суда решается судьей
соответствующего суда единолично в пятидневный срок со дня его поступления в суд.
3. О принятии заявления к производству судья соответствующего суда выносит
определение.
4. В определении указываются дата и место проведения судебного заседания по
рассмотрению заявления.
5. Копии определения направляются лицам, участвующим в деле.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 406-2 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 406-3. Возвращение заявления о пересмотре
судебного акта по вновь открывшимся
обстоятельствам
1. Судья соответствующего суда возвращает заявителю поданное им заявление о
пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам, если при решении
вопроса о принятии его к производству установит, что:
1) заявление подано с нарушением правил, установленных статьей 405 настоящего
Кодекса;
2) заявление подано после истечения установленного срока и отсутствует
ходатайство о его восстановлении или в восстановлении пропущенного срока подачи
заявления отказано;
3) не соблюдены требования, предъявляемые к форме и содержанию заявления.
2. О возвращении заявления выносится определение.
Копия определения направляется заявителю вместе с заявлением и прилагаемыми к
нему документами не позднее следующего дня после дня его вынесения.
3. Определение суда о возвращении заявления может быть обжаловано,
опротестовано.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 406-3 в соответствии с Законом РК от
10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
Статья 407. Исчисление срока для подачи заявления
Срок для подачи заявления исчисляется :
1) в случаях, предусмотренных подпунктом 1) статьи 404 настоящего Кодекса, -
со дня открытия обстоятельств, имеющих существенное значение для дела;
2) в случаях, предусмотренных подпунктами 2) и 3) статьи 404 настоящего
Кодекса, - со дня вступления в законную силу приговора по уголовному делу;
3) в случаях, предусмотренных подпунктом 4) статьи 404 настоящего Кодекса, -
со дня вступления в законную силу приговора, решения, определения, постановления
суда или вынесения государственным или иным органом постановления, противоположных
по своему содержанию приговору, решению, определению или постановлению, на которых
было основано пересматриваемое решение, определение или постановление.
Статья 408. Рассмотрение заявления
Заявление о пересмотре решения, определения или постановления по вновь
открывшимся обстоятельствам суд рассматривает в судебном заседании. Заявитель и
лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка
не является препятствием к рассмотрению заявления.
Статья 409. Определение суда о пересмотре дела
1. Суд, рассмотрев заявление о пересмотре решения, определения или
постановления по вновь открывшимся обстоятельствам, либо удовлетворяет заявление и
отменяет решение, определение или постановление, либо отказывает в пересмотре.
2. Решения судов первой, апелляционной и кассационной инстанций об отмене
судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам и об отказе в удовлетворении
заявления о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам могут
быть обжалованы и опротестованы в установленном порядке.
3. В случае отмены решения, определения или постановления дело
рассматривается судом по правилам, установленным настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 409 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в
действие с 01.01.2010).
Раздел 4. Восстановление утраченного
судебного или исполнительного производства Статья 410. Подача заявления
1. Восстановление утраченного полностью либо в части судебного или
исполнительного производства по гражданскому делу, оконченного вынесением решения
или прекращением, производится судом в порядке, установленном настоящим разделом.
2. Дело о восстановлении утраченного судебного или исполнительного
производства возбуждается по заявлению лиц, участвующих в деле, либо прокурора.
3. Заявление о восстановлении судебного производства подается в суд,
вынесший решение по существу спора либо определение о прекращении производства по
делу.
4. Заявление о восстановлении утраченного исполнительного производства
подается в суд по месту исполнения.
5. В заявлении должно быть указано: о восстановлении какого именно
производства просит заявитель, было ли принято судом решение по существу либо
производство по делу прекращалось, какое процессуальное положение занимал в нем
заявитель, кто еще принимал участие по делу и в каком процессуальном положении,
место их нахождения либо проживания, что известно заявителю об обстоятельствах
утраты производства, о местонахождении копий документов производства или сведений о
них, восстановление каких именно документов заявитель считает необходимым, для
какой цели необходимо их восстановление.
6. К заявлению прилагаются сохранившиеся и имеющие отношение к делу
документы или их копии, даже если они не заверены в установленном порядке.
7. Заявление о восстановлении утраченного производства не оплачивается
государственной пошлиной.
Статья 411. Рассмотрение заявления
1. При отсутствии указания в заявлении цели обращения в суд по вопросу о
восстановлении утраченного производства, суд оставляет заявление без движения и
предоставляет срок, необходимый для ее изложения заявителем.
2. В случае, если указанная заявителем цель обращения не связана с защитой
его прав и законных интересов, суд отказывает в возбуждении дела о восстановлении
производства либо мотивированным определением оставляет его без рассмотрения, если
оно было возбуждено.
3. Судебное производство, утраченное до рассмотрения его по существу, не
подлежит восстановлению в установленном данной главой порядке. Истец в этом случае
вправе предъявить новый иск. В определении суда о возбуждении дела по новому иску в
связи с утратой судебного производства данное обстоятельство должно быть
обязательно отражено.
4. При рассмотрении дела суд использует сохранившиеся части производства,
документы, выданные из дела до утраты производства гражданам и организациям, копии
этих документов, другие материалы, имеющие отношение к делу.
5. Суд может допросить в качестве свидетелей лиц, присутствовавших при
совершении процессуальных действий, а в необходимых случаях - лиц, входивших в
состав суда, рассматривавшего дело, по которому утрачено производство, а также лиц,
исполнявших решение суда.
Статья 412. Решение суда по заявлению
1. Решение суда или определение о прекращении производства, если они
выносились по делу, подлежат обязательному восстановлению.
2. В решении суда о восстановлении утраченного судебного решения или
определения о прекращении производства по делу указывается, на основании каких
конкретно данных, представленных суду, и исследованных в судебном заседании с
участием всех участников процесса по утраченному производству, суд считает
установленным содержание восстанавливаемого судебного акта.
3. В мотивировочной части решения по делу о восстановлении утраченного
производства также указываются выводы суда о доказанности того, какие
доказательства исследовались судом и какие процессуальные действия совершались по
утраченному производству.
4. При недостаточности собранных материалов для точного восстановления
судебного постановления по утраченному производству суд определением прекращает
разбирательство заявления о восстановлении производства и разъясняет лицам,
участвующим в деле, право предъявить иск в общем порядке.
5. Рассмотрение заявления о восстановлении судебного постановления по
утраченному производству не ограничивается сроком его хранения. Однако в случае
обращения с заявлением о восстановлении утраченного производства в целях его
исполнения, когда срок для предъявления исполнительного листа к исполнению истек и
судом не восстанавливается, суд также прекращает производство по заявлению.
6. Утраченное исполнительное производство восстанавливается, если исполнение
решения было произведено.
7. Акт об исполнении решения суда восстанавливается судебным решением с
указанием существа действий, совершенных и отраженных в акте судебным исполнителем
при исполнении.
8. При утрате исполнительного производства до исполнения решения, когда
может быть выдан дубликат исполнительного листа, суд мотивированным определением
отказывает в возбуждении дела о восстановлении утраченного исполнительного
производства.
9. Судебные постановления по заявлениям о восстановлении утраченного
производства обжалуются в установленном законом
порядке.
10. При заведомо ложном заявлении судебные расходы, связанные с возбуждением
дела по заявлению о восстановлении утраченного производства, взыскиваются с
заявителя.
Раздел 5. Международный процесс
Глава 45. Производство по делам с
участием иностранных лиц
Статья 413. Процессуальные права и обязанности
иностранных лиц
1. Иностранцы и лица без гражданства, иностранные и международные организации
(далее – иностранные лица) имеют право обращаться в суды Республики Казахстан для
защиты своих нарушенных или оспариваемых прав, свобод и охраняемых законом
интересов.
2. Иностранные лица пользуются процессуальными правами и выполняют
процессуальные обязанности наравне с гражданами и организациями Республики
Казахстан.
3. Судопроизводство в судах по делам, в которых участвуют иностранные лица,
осуществляется в соответствии с настоящим Кодексом и иными законами.
4. Республикой Казахстан могут быть установлены ответные ограничения в
отношении иностранных лиц тех государств, в которых допускаются специальные
ограничения процессуальных прав граждан и организаций Республики Казахстан.
Сноска. Статья 413 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 125-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 414. Гражданская процессуальная дееспособность
иностранцев и лиц без гражданства
Сноска. Заголовок статьи 414 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013
№ 125-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
1. Гражданская процессуальная дееспособность иностранцев и лиц без
гражданства определяется по их личному закону.
2. Личным законом гражданина является право государства, гражданином
которого он является. Если гражданин, наряду с гражданством иностранного
государства, имеет и гражданство Республики Казахстан, его личным законом считается
закон Республики Казахстан. Принадлежность такого лица к гражданству иностранного
государства не признается судами Республики Казахстан.
3. При наличии у гражданина нескольких иностранных гражданств его личным
законом считается закон государства, с которым он наиболее тесно связан.
4. Личным законом лица без гражданства считается закон государства, в
котором лицо имеет постоянное место жительства, а при отсутствии такового - закон
государства его обычного местопребывания.
5. Лицо, не являющееся по своему личному закону процессуально дееспособным,
может быть на территории Республики Казахстан признано дееспособным, если оно в
соответствии с законом Республики Казахстан обладает процессуальной
дееспособностью.
Сноска. Статья 414 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.07.2013 № 125-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 415. Процессуальная правоспособность
иностранной международной организации
1. Процессуальная правоспособность иностранной организации определяется по
закону иностранного государства, в соответствии с которым она создана. Иностранная
организация, не обладающая по этому закону процессуальной правоспособностью, может
быть на территории Республики Казахстан признана правоспособной в соответствии с
законом Республики Казахстан.
2. Процессуальная правоспособность международной организации устанавливается
на основе международного договора, в соответствии с которым она создана, ее
учредительных документов или соглашения с компетентным государственным органом
Республики Казахстан.
Статья 416. Компетенция судов Республики Казахстан
по делам с участием иностранных лиц
1. Суды Республики Казахстан рассматривают дела с участием иностранных лиц,
если организация-ответчик находится или гражданин-ответчик имеет место жительства
на территории Республики Казахстан.
2. Суды Республики Казахстан также рассматривают дела с участием иностранных
лиц в случаях, когда:
1) орган управления, филиал или представительство иностранного лица
находится на территории Республики Казахстан;
2) ответчик имеет имущество на территории Республики Казахстан;
3) по делу о взыскании алиментов и об установлении отцовства истец имеет
место жительства в Республике Казахстан;
4) по делу о возмещении вреда, причиненного увечьем, иным повреждением
здоровья или смертью кормильца, вред причинен на территории Республики Казахстан
или истец имеет место жительства в Республике Казахстан;
5) по делу о возмещении вреда, причиненного имуществу, действие или иное
обстоятельство, послужившее основанием для предъявления требования о возмещении
вреда, имело место на территории Республики Казахстан;
6) иск вытекает из договора, по которому полное или частичное исполнение
должно иметь место или имело место на территории Республики Казахстан;
7) иск вытекает из неосновательного обогащения, имевшего место на территории
Республики Казахстан;
8) по делу о расторжении брака истец имеет место жительства в Республике
Казахстан или хотя бы один из супругов является гражданином Республики Казахстан;
9) по делу о защите чести, достоинства и деловой репутации истец имеет место
жительства в Республике Казахстан.
3. Суды Республики Казахстан рассматривают и другие дела, если
законодательством Республики Казахстан они отнесены к их компетенции.
Сноска. В статью 416 внесены изменения Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.
Статья 417. Исключительная компетенция
1. К исключительной компетенции судов Республики Казахстан относятся:
1) дела, связанные с правом на недвижимое имущество, находящееся в
Республике Казахстан;
2) дела по искам к перевозчикам, вытекающим из договоров перевозки;
3) дела о расторжении брака граждан Республики Казахстан с иностранцами или
лицами без гражданства, если оба супруга имеют место жительства в Республике
Казахстан;
4) дела, предусмотренные главами 25-29 настоящего Кодекса.
2. Суды Республики Казахстан рассматривают дела особого производства в
случаях, когда:
1) заявитель по делу об установлении факта имеет место жительства на
территории Республики Казахстан или факт, который необходимо установить, имел или
имеет место на территории Республики Казахстан;
2) гражданин, в отношении которого ставится вопрос о признании ограниченно
дееспособным или недееспособным, о принудительной госпитализации в психиатрический
стационар, является гражданином Республики Казахстан либо имеет место жительства на
территории Республики Казахстан;
3) гражданин, в отношении которого ставится вопрос о признании безвестно
отсутствующим или объявлении умершим, является гражданином Республики Казахстан
либо имел последнее известное место жительства на территории Республики Казахстан и
при этом от разрешения данного вопроса зависит установление прав и обязанностей
граждан и организаций, имеющих место жительства или место нахождения на территории
Республики Казахстан;
4) вещь, в отношении которой подано заявление о признании ее бесхозяйной,
находится на территории Республики Казахстан;
5) ценная бумага, в отношении которой подано заявление о признании
утраченной и о восстановлении на нее соответствующих прав (вызывное производство)
выдана гражданином или организацией, проживающим или находящейся на территории
Республики Казахстан;
6) записи актов гражданского состояния, об установлении неправильностей
которых подано заявление, совершены органами записей актов гражданского состояния
Республики Казахстан;
7) обжалуемые нотариальные действия (отказ в их совершении) совершены
нотариусом или другим органом Республики Казахстан.
Сноска. Статья 417 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 125-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 418. Подсудность
Подсудность дел, отнесенных законодательством Республики Казахстан к
компетенции судов Республики Казахстан, определяется
по правилам подсудности, установленным главой 3 настоящего Кодекса.
Статья 419. Договорная подсудность
Компетенция иностранного суда может быть предусмотрена письменным соглашением
сторон, кроме случаев, предусмотренных статьей 33 настоящего Кодекса. При наличии
такого соглашения суд
по ходатайству ответчика оставляет заявление без рассмотрения,
если такое ходатайство заявлено до начала рассмотрения дела по существу.
Статья 420. Неизменность компетенции
Дело, принятое судом Республики Казахстан к производству с соблюдением
предусмотренных законодательством Республики Казахстан правил компетенции,
разрешается им по существу, хотя бы в дальнейшем в связи с изменением гражданства,
места жительства сторон и другими обстоятельствами, влияющими на компетенцию, оно
стало подсудно суду другого государства.
Статья 421. Значение производства в иностранном
суде
1. Суд Республики Казахстан оставляет заявление без рассмотрения, а
производство по делу прекращает, если по спору между теми же сторонами, о том же
предмете и по тем же основаниям судом иностранного государства, с которым
Республика Казахстан имеет международный договор, предусматривающий взаимное
признание и исполнение судебных решений, уже вынесено решение.
2. Суд Республики Казахстан оставляет заявление без рассмотрения, а
производство по делу прекращает, если в суде иностранного государства имеется
возбужденное ранее дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по
тем же основаниям, решение по которому подлежит признанию в Республике Казахстан
согласно законодательству Республики Казахстан.
3. Положения пунктов 1 и 2 настоящей статьи не затрагивают случаев, когда
данное дело относится к исключительной компетенции судов Республики Казахстан.
Статья 422. Иски к иностранным государствам.
Судебный иммунитет
Сноска. Статья 422 исключена Законом РК от 05.02.2010 № 249-IV.
Статья 423. Судебные поручения
1. Суды Республики Казахстан исполняют переданные им в порядке,
предусмотренном законом или международным договором Республики Казахстан, поручения
иностранных судов о производстве отдельных процессуальных действий (вручение
извещений и других документов, получение объяснений сторон, свидетелей,
производство экспертизы и осмотра на месте и др.), за исключением случаев,
когда:
1) исполнение поручения противоречило бы суверенитету Республики Казахстан
или угрожало бы безопасности Республики Казахстан;
2) исполнение поручения не входит в компетенцию суда.
2. Исполнение поручений иностранных судов о выполнении отдельных
процессуальных действий производится в порядке, установленном законом, если иное не
предусмотрено международным договором Республики Казахстан.
3. Суды Республики Казахстан могут обращаться к иностранным судам с
поручениями об исполнении отдельных процессуальных
действий.
4. Порядок сношений судов Республики Казахстан с иностранными
судами определяется законом и международными договорами Республики Казахстан.
Статья 424. Признание документов, выданных органами
иностранных государств
Документы, выданные, составленные или удостоверенные по установленной форме
компетентными органами иностранных государств, совершенные вне пределов Республики
Казахстан по законам иностранных государств в отношении граждан и организаций
Республики Казахстан или иностранных лиц, принимаются судами Республики Казахстан
при наличии консульской легализации , если иное не предусмотрено законом или
международным договором Республики Казахстан.
Статья 425. Признание и исполнение решений
иностранных судов и арбитражей
1. Решения иностранных судов и арбитражей признаются и исполняются в
Республике Казахстан, если это предусмотрено законом или международным договором
Республики Казахстан на началах взаимности.
2. Условия и порядок признания и исполнения решений иностранных судов и
арбитражей определяются законом, если международным договором Республики Казахстан
не установлено иное.
3. Решение иностранного суда или арбитража может быть предъявлено к
принудительному исполнению в течение трех лет с момента вступления решения в
законную силу. Пропущенный по уважительной причине срок может быть восстановлен
судом Республики Казахстан в порядке, предусмотренном статьей 128 настоящего
Кодекса.
Статья 425-1. Принудительное исполнение
арбитражного решения
1. В случае, если решение арбитража не исполнено добровольно в установленный
в нем срок, сторона арбитражного разбирательства, в пользу которой вынесено решение
арбитража (взыскатель), вправе обратиться с заявлением о принудительном исполнении
решения арбитража в суд по месту рассмотрения спора арбитражем либо по месту
жительства должника или по месту нахождения органа юридического лица, если место
жительства или место нахождения неизвестно, то по месту нахождения имущества
должника.
2. К заявлению о выдаче исполнительного листа прилагаются должным образом
заверенное подлинное арбитражное решение или должным образом заверенная копия
такового, а также подлинное арбитражное соглашение или должным образом заверенная
копия такового. Если арбитражное решение или соглашение изложено на иностранном
языке, сторона должна представить должным образом заверенный перевод этого
документа на государственный или русский язык.
3. Заявление о выдаче исполнительного листа может быть подано не позднее
трех лет со дня окончания срока для добровольного исполнения решения арбитража.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа, которое было подано с пропуском
установленного срока либо к которому не были приложены необходимые документы,
возвращается судом без рассмотрения, о чем выносится определение, которое может
быть обжаловано в порядке, установленном настоящим Кодексом.
5. Суд вправе восстановить срок на подачу заявления о выдаче исполнительного
листа, если найдет причины пропуска указанного срока уважительными.
6. Заявление о выдаче исполнительного листа рассматривается судьей
единолично в течение пятнадцати дней со дня поступления заявления в суд.
7. О поступившем заявлении взыскателя о принудительном исполнении решения
арбитража, а также о месте и времени его рассмотрения в судебном заседании суд
уведомляет должника. Взыскатель также уведомляется о месте и времени рассмотрения
его заявления. Неявка должника или взыскателя в судебное заседание не является
препятствием к рассмотрению заявления, если от должника не поступило ходатайство об
отложении рассмотрения заявления с указанием уважительных причин невозможности
явиться в судебное заседание.
8. Суд при рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение решения арбитража не вправе пересматривать решение
арбитража по существу.
9. По результатам рассмотрения заявления судом выносится определение о
выдаче исполнительного листа либо об отказе в его выдаче.
Определение суда о выдаче исполнительного листа подлежит немедленному
исполнению.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 425-1 в соответствии с Законом РК от
28.12.2004 N 24; с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится
в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 425-2. Выдача исполнительного листа
1. При вынесении судом определения о выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение решения арбитража исполнительный лист выдается по
правилам статьи 236 настоящего Кодекса.
2. Определение суда, вынесенное по заявлению о выдаче исполнительного листа
на принудительное исполнение решения арбитража, может быть обжаловано в порядке,
предусмотренном настоящим Кодексом для обжалования судебных актов.
Сноска. Дополнен статьей 425-2 - Законом РК от 28 декабря 2004 г. N 24 .
Статья 425-3. Отказ в выдаче исполнительного листа
Суд выносит определение об отказе в выдаче исполнительного листа на
принудительное исполнение решения арбитража, если:
1) эта сторона представит суду доказательства того, что:
одна из сторон арбитражного соглашения была признана судом недееспособной
либо ограниченно дееспособной или арбитражное соглашение не действительно по
закону, которому стороны его подчинили, а при отсутствии такого указания - по
законодательству Республики Казахстан;
она не была должным образом уведомлена о назначении арбитра или об
арбитражном разбирательстве или по другим причинам, признанным судом уважительными,
не могла представить свои объяснения;
решение арбитража вынесено по спору, не предусмотренному арбитражным
соглашением или не подпадающему под его условия, либо содержит постановления по
вопросам, выходящим за пределы арбитражного соглашения, а также вследствие
неподведомственности спора арбитражу.
Если решения арбитража по вопросам, которые охватываются арбитражным
соглашением, могут быть отделены от решений по вопросам, которые не охватываются
таким соглашением, то может быть отменена только та часть решения арбитража,
которая содержит решения по вопросам, не охватываемым арбитражным соглашением;
состав арбитража или арбитражная процедура разбирательства не
соответствовали соглашению сторон и регламенту арбитража;
2) суд определит, что арбитражное решение противоречит публичному порядку
Республики Казахстан или что спор, по которому вынесено арбитражное решение, не
может являться предметом арбитражного разбирательства по законодательству
Республики Казахстан.
Сноска. Дополнен статьей 425-3 - Законом РК от 28 декабря 2004 г. N 24 .
Статья 426. Признание решений иностранных судов,
не требующих исполнения
В Республике Казахстан признаются следующие решения
иностранных судов, не требующие по своему характеру исполнения:
1) затрагивающие личный статус исключительно граждан государства, суд
которого вынес решение;
2) о расторжении или признании недействительными браков между
гражданами Республики Казахстан и иностранцами, если в момент
расторжения брака хотя бы один из супругов проживал вне пределов
Республики Казахстан;
3) о расторжении или признании недействительными браков между гражданами
Республики Казахстан, если оба супруга в момент расторжения брака проживали вне
пределов Республики Казахстан.
Сноска. Статья 426 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.07.2013 № 125-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 45-1. Производство по делам об обжаловании
решений арбитражей
Сноска. Дополнен главой 45-1 - Законом РК от 28 декабря 2004 г. N 24 .
Статья 426-1. Подача ходатайства
1. Ходатайство об отмене решения арбитража может быть подано сторонами
арбитражного разбирательства, третьими лицами, не привлеченными к участию в деле,
но в отношении прав и обязанностей которых арбитраж принял решение, в течение трех
месяцев со дня получения копии арбитражного решения.
2. Ходатайство об обжаловании решения арбитража подается в суд по месту
рассмотрения спора арбитражем.
3. Судья возвращает ходатайство, если истек срок для обжалования решения,
установленный частью первой настоящей статьи, и нет оснований для его
восстановления в соответствии с настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 426-1 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 426-2. Рассмотрение ходатайства
1. Ходатайство об обжаловании решения арбитража рассматривается судом в
течение десяти дней с момента возбуждения дела по правилам, предусмотренным
настоящим Кодексом.
Судья при подаче жалобы третьим лицом имеет право продлить производство по
делу в случае необходимости представления дополнительных доказательств на срок до
тридцати дней.
2. При подготовке дела к судебному разбирательству по ходатайству одной из
сторон арбитражного разбирательства судья может истребовать материалы дела из
арбитража либо из соответствующего суда первой инстанции по правилам,
предусмотренным настоящим Кодексом, для истребования доказательств.
3. Стороны арбитражного разбирательства, а также третьи лица в случае подачи
жалобы на решение арбитража третьими лицами извещаются судом о времени и месте
судебного заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о времени
и месте судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела.
4. При рассмотрении дела суд устанавливает наличие или отсутствие оснований
для отмены решения арбитража, предусмотренных законами Республики Казахстан.
5. Суд по результатам рассмотрения ходатайства об обжаловании решения
арбитража может вынести определение об отмене решения арбитража либо отказе в
удовлетворении ходатайства. Определение суда может быть обжаловано
заинтересованными лицами.
Сноска. Статья 426-2 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 125-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Глава 46. Юрисдикционный иммунитет иностранного
государства и его собственности
Сноска. Кодекс дополнен главой 46 в соответствии с Законом РК от 05.02.2010 №
249-IV.
Статья 427. Иммунитет иностранного государства
Иностранное государство пользуется в Республике Казахстан юрисдикционным
иммунитетом, включая судебный иммунитет, иммунитет от обеспечения иска и иммунитет
от принудительного исполнения судебного акта, за исключением случаев, установленных
настоящим Кодексом.
Статья 428. Судебный иммунитет
В соответствии с положениями настоящего Кодекса иностранное государство не
пользуется в Республике Казахстан судебным иммунитетом, если оно согласилось на
отказ от судебного иммунитета либо к иностранному государству не применяется
иммунитет в соответствии со статьей 434 настоящего Кодекса, а также, если оно
осуществило деятельность иную, чем осуществление суверенной власти государства, в
том числе в случаях, указанных в статьях 435 - 441 настоящего Кодекса.
Статья 429. Согласие иностранного государства на
юрисдикцию суда Республики Казахстан
1. Признается, что иностранное государство согласилось на отказ от судебного
иммунитета, если оно прямо выразило согласие на осуществление юрисдикции судом
Республики Казахстан в отношении соответствующего вопроса или дела, в частности:
1) в международном договоре Республики Казахстан;
2) в письменном соглашении, не являющемся международным договором Республики
Казахстан;
3) путем заявления в суде Республики Казахстан или письменного уведомления в
рамках конкретного разбирательства.
2. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета не
рассматривается как его согласие на отказ от иммунитета от обеспечения иска и
иммунитета от принудительного исполнения судебного акта.
3. Согласие иностранного государства на применение законодательства
Республики Казахстан не рассматривается как согласие на отказ от судебного
иммунитета.
Статья 430. Участие иностранного государства в судебном
разбирательстве
1. Признается, что иностранное государство согласилось на отказ от судебного
иммунитета, если это государство явилось стороной разбирательства, возбужденного по
его инициативе в суде Республики Казахстан, или вступило в разбирательство существа
дела в суде Республики Казахстан, или предприняло какое-либо иное действие по
существу дела. Однако, если государство докажет в суде, что до того, как оно
предприняло такие действия, ему не могли быть известны факты, дающие основание
заявить об иммунитете, оно может ссылаться на иммунитет на основании этих фактов
незамедлительно после того, как они стали ему известны.
2. Иностранное государство не рассматривается как отказавшееся от судебного
иммунитета, если оно вступает в разбирательство в суде Республики Казахстан или
предпринимает какое-либо другое действие с целью сослаться на иммунитет или
привести доказательства своего права в отношении имущества, которое является
предметом разбирательства.
3. Явка представителя иностранного государства в суд Республики Казахстан для
дачи свидетельских показаний не рассматривается как согласие этого государства на
отказ от судебного иммунитета.
4. Если иностранное государство не участвует в разбирательстве в суде
Республики Казахстан, это обстоятельство само по себе не может быть истолковано как
его согласие на отказ от судебного иммунитета.
Статья 431. Отказ от иммунитета в отношении встречного иска
1. Иностранное государство, предъявившее иск в суд Республики Казахстан,
признается согласившимся на отказ от судебного иммунитета в отношении любого
встречного иска, основанного на тех же правоотношениях или фактах, что и
первоначальный иск этого государства.
2. Иностранное государство, предъявившее встречный иск в суд Республики
Казахстан, признается согласившимся на отказ от судебного иммунитета в отношении
первоначального иска.
Статья 432. Отказ от иммунитета в отношении арбитражного
разбирательства
Если иностранное государство выразило в письменной форме согласие на
рассмотрение в арбитраже споров с его участием, которые возникли или могут
возникнуть в будущем, признается, что применительно к этим спорам оно добровольно
согласилось на отказ от судебного иммунитета по вопросам, касающимся осуществления
судом Республики Казахстан функций в отношении арбитража.
Статья 433. Отзыв согласия на отказ от иммунитета
1. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета,
иммунитета от обеспечения иска и иммунитета от принудительного исполнения судебного
акта не может быть отозвано, за исключением случаев, когда допустимость отзыва
такого согласия прямо предусмотрена соглашением с другой участвующей в споре
стороной.
2. Согласие иностранного государства на отказ от судебного иммунитета
распространяется на все стадии судебного разбирательства.
Статья 434. Неприменение иммунитета по спорам, связанным
с нарушением юрисдикционого иммунитета
Республики Казахстан
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом, а равно иммунитетом от обеспечения иска и от принудительного
исполнения судебного акта по спорам, связанным с нарушением таким иностранным
государством юрисдикционного иммунитета Республики Казахстан и ее собственности,
если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан.
Статья 435. Неприменение иммунитета по спорам, связанным
с предпринимательской деятельностью
1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, возникшим при осуществлении этим государством
предпринимательской деятельности на территории Республики Казахстан.
2. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, возникшим из гражданско-правовых сделок вне
предпринимательской деятельности, которые это государство совершило или с которыми
оно связано иным образом, чем при осуществлении суверенной власти государства.
3. При решении вопроса о том, является ли сделка, совершенная иностранным
государством или с которой оно связано, деятельностью, связанной с осуществлением
его суверенной власти, суд Республики Казахстан принимает во внимание характер и
цель такой сделки.
Статья 436. Неприменение иммунитета по спорам, связанным
с участием в юридических лицах
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, касающимся его участия в коммерческих и некоммерческих
юридических лицах, учрежденных или имеющих основное место деятельности на
территории Республики Казахстан.
Статья 437. Неприменение иммунитета по спорам, касающимся
прав на имущество
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, касающимся:
1) его прав на недвижимое имущество, которое находится на территории
Республики Казахстан, а также его обязательств, связанных с таким имуществом;
2) его прав на имущество, которые возникают по основаниям, не связанным с
осуществлением этим государством суверенной власти.
Статья 438. Неприменение иммунитета по спорам о
возмещении ущерба (вреда)
Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам о возмещении этим государством вреда, причиненного жизни и
(или) здоровью, и ущерба, причиненного имуществу, если требование возникло из
причинения ущерба имуществу действием (бездействием) или обстоятельством, имевшим
место полностью или частично на территории Республики Казахстан.
Статья 439. Неприменение иммунитета по спорам, касающимся
объектов прав интеллектуальной собственности
1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, касающимся установления и осуществления его прав на объекты
интеллектуальной собственности.
2. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по спорам, касающимся предполагаемого нарушения этим государством прав
других лиц на объекты интеллектуальной собственности.
Статья 440. Неприменение иммунитета по трудовым спорам
1. Иностранное государство не пользуется в Республике Казахстан судебным
иммунитетом по трудовым спорам, возникшим между этим государством и работником,
относительно работы, которая была или должна быть выполнена полностью или частично
на территории Республики Казахстан.
2. Правило части первой настоящей статьи не применяется в случаях, когда:
1) работник является гражданином государства, принявшего его на работу, в
момент возбуждения разбирательства, за исключением случая, когда работник имеет
постоянное место жительства в Республике Казахстан;
2) работник был нанят для выполнения обязанностей по осуществлению суверенной
власти государства;
3) предметом спора является заключение или возобновление трудового договора.
Статья 441. Иммунитет по спорам, связанным с
эксплуатацией морских судов и судов
внутреннего плавания
1. Иностранное государство, являющееся собственником морского судна или судна
внутреннего плавания либо эксплуатирующее такое судно, не пользуется в Республике
Казахстан судебным иммунитетом по спорам, касающимся эксплуатации этого судна или
перевозки груза этим судном, если в момент возникновения факта, послужившего
основанием иска, судно использовалось в иных целях, нежели в государственных
некоммерческих целях.
2. Правило части первой настоящей статьи не применяется в отношении:
1) военных кораблей и военно-вспомогательных судов, а также груза,
перевозимого на борту таких кораблей и судов;
2) груза, принадлежащего государству и используемого или предназначенного для
использования исключительно в государственных некоммерческих целях, независимо от
того, на каком судне этот груз перевозится.
3. Для целей применения настоящей статьи под спорами, касающимися
эксплуатации судна, понимаются, в частности, споры в отношении:
1) столкновения судов, повреждения портовых и гидротехнических сооружений или
другой судоходной аварии;
2) оказания помощи, спасательных работ и общей аварии;
3) поставок, ремонтных и других работ, оказания услуг, касающихся судна;
4) последствий загрязнения морской среды;
5) подъема затонувшего имущества.
Статья 442. Иммунитеты от обеспечения иска и от
принудительного исполнения судебного акта
Иностранное государство пользуется иммунитетом от обеспечения иска и
иммунитетом от принудительного исполнения судебного акта, за исключением случаев,
когда:
1) иностранное государство прямо выразило согласие на отказ от указанных в
настоящей статье видов юрисдикционного иммунитета одним из способов,
предусмотренных частью первой статьи 429 настоящего Кодекса;
2) иностранное государство зарезервировало или иным образом обозначило
имущество на случай удовлетворения требования, являющегося предметом
разбирательства в суде Республики Казахстан;
3) находящееся на территории Республики Казахстан имущество иностранного
государства используется и (или) предназначено для использования иностранным
государством в целях иных, чем осуществление суверенной власти государства.
Статья 443. Имущество, используемое в целях осуществления
суверенной власти
Не рассматривается как имущество, используемое и (или) предназначенное для
использования иностранным государством в целях иных, чем осуществление суверенной
власти государства (подпункт 3) статьи 442 настоящего Кодекса), в частности,
следующее имущество иностранного государства:
1) имущество (в том числе деньги, находящиеся на банковском счете),
используемое или предназначенное для осуществления функций дипломатических
представительств иностранного государства или его консульских учреждений,
специальных миссий, представительств при международных организациях, делегаций
иностранного государства в органах международных организаций либо на международных
конференциях;
2) военное имущество и (или) имущество, используемое в миротворческих
операциях, признаваемых Республикой Казахстан;
3) культурные ценности или архивные документы, не выставленные на продажу
либо не предназначенные для продажи.
Статья 444. Судопроизводство по делам с участием
иностранного государства
Дела с участием иностранного государства рассматриваются судами Республики
Казахстан по правилам судопроизводства Республики Казахстан, включая правила о
подсудности, действующие в отношении юридических лиц, в частности, иностранных
юридических лиц, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или другими
законами.
Статья 445. Порядок решения вопроса о судебном иммунитете
иностранного государства
Вопрос о том, пользуется или не пользуется иностранное государство судебным
иммунитетом, решается судом Республики Казахстан в судебном заседании с вызовом
сторон.
Статья 446. Решение судом Республики Казахстан вопросов
об обеспечении иска и о принудительном
исполнении судебного акта по спорам с
участием иностранного государства
1. Вопросы об обеспечении иска и о принудительном исполнении судебного акта,
вынесенного в отношении иностранного государства, суд Республики Казахстан решает в
зависимости от наличия или отсутствия у иностранного государства соответственно
иммунитета от обеспечения иска и иммунитета от принудительного исполнения судебного
акта.
2. В случаях, когда непринятие безотлагательных мер может затруднить или
сделать невозможным исполнение судебного акта, в частности, в связи с большой
степенью вероятности уничтожения, повреждения, перемещения имущества или иного
распоряжения им с целью недопущения исполнения судебного акта, суд Республики
Казахстан при отсутствии у него достаточных оснований полагать, что иностранное
государство пользуется соответствующим иммунитетом, вправе принять по просьбе
стороны решение об обеспечении иска и о принудительном исполнении судебного акта.
Принятие такого решения не лишает иностранное государство права на его оспаривание
со ссылкой на наличие соответствующего иммунитета.
3. Принудительное исполнение судебных актов, вынесенных в отношении
иностранных государств, осуществляется на основании законодательства Республики
Казахстан об исполнительном производстве.
Статья 447. Применение принципа взаимности
1. При рассмотрении в суде Республики Казахстан иска, предъявленного к
иностранному государству, суд применяет принцип взаимности по ходатайству истца или
другого участвующего в деле лица.
2. По спорам, связанным с предпринимательской деятельностью, а также по
спорам, возникшим из гражданско-правовых сделок вне предпринимательской
деятельности, доказывание объема юрисдикционного иммунитета, который в
соответствующем иностранном государстве предоставляется Республике Казахстан, может
быть возложено на лицо, заявившее ходатайство о применении принципа взаимности.
3. Если будет доказано, что в иностранном государстве, в отношении которого
возник вопрос о юрисдикционном иммунитете, Республике Казахстан предоставляется
юрисдикционный иммунитет в более ограниченном объеме, чем тот, который
предоставляется иностранному государству в силу настоящего Кодекса, то суд
Республики Казахстан на основе взаимности при решении указанного вопроса вправе
исходить из того же объема юрисдикционного иммунитета, каким Республика Казахстан
пользуется в соответствующем иностранном государстве.
Статья 448. Содействие суду Республики Казахстан по
вопросам применения настоящего Кодекса
1. Министерство иностранных дел Республики Казахстан по запросу суда
Республики Казахстан или по своей инициативе дает заключение по вопросам, связанным
с применением настоящего Кодекса в отношении иностранного государства, в частности,
является ли сторона, в отношении которой возникает вопрос о юрисдикционном
иммунитете, иностранным государством, имела ли место деятельность по осуществлению
суверенной власти государства, в каком объеме предоставляется юрисдикционный
иммунитет Республики Казахстан в иностранном государстве.
2. Суд Республики Казахстан может в установленном порядке обратиться по
вопросам, являющимся предметом спора, за содействием и разъяснением также к иным
органам и организациям в Республике Казахстан и за границей или привлечь экспертов.
Полученные заключения и разъяснения подлежат оценке судом Республики Казахстан с
учетом совокупности имеющихся в деле доказательств.
Статья 449. Направление и вручение иностранному
государству процессуальных документов
1. Направление иностранному государству извещения о возбуждении в отношении
него дела в суде Республики Казахстан и иных судебных документов осуществляется по
дипломатическим каналам. Датой вручения этих документов считается дата получения их
органом исполнительной власти, ведающим иностранными делами соответствующего
государства.
2. Поручения судов Республики Казахстан о вручении иностранному государству
документов и совершении в связи с возбужденным в отношении него в суде Республики
Казахстан делом иных процессуальных действий оформляются в порядке, предусмотренном
нормативными правовыми актами Республики Казахстан и международными договорами
Республики Казахстан, регламентирующими оказание правовой помощи.
Статья 450. Заочное решение
Решение в отношении иностранного государства, не принявшего участия в
разбирательстве в суде Республики Казахстан, может быть вынесено при условии, если
суд установит, что:
1) соблюдены требования статьи 449 настоящего Кодекса;
2) с даты направления поручения о вручении иностранному государству
документов о возбуждении в отношении него дела прошло не менее шести месяцев;
3) в соответствии с положениями настоящего Кодекса государство не пользуется
судебным иммунитетом.
Президент
Республики Казахстан
Приложение
Перечень имущества, на которое не может быть обращено
взыскание по исполнительным документам
Сноска. Кодекс дополнен приложением в соответствии с Законом РК от 22.06.2006
N 147; исключен Законом РК от 02.04.2010 № 262-IV (вводится в действие с
21.10.2010).
© 2012. РГП на ПХВ Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики
Казахстан