КР Өкмөтүнүн 2017-жылдын 18-декабрындагы № 816 токтомуна ылайык КҮЧҮН ЖОГОТТУ
Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн
2011-жылдын 23-сентябрындагы
№ 593 токтому менен бекитилген
Кыргыз Республикасында 2012-2016-жылдарга интеллектуалдык менчикти жана инновацияларды өнүктүрүүнүн
УЛУТТУК СТРАТЕГИЯСЫ
(КР Өкмөтүнүн 2013-жылдын 11-ноябрындагы № 623 токтомунун редакциясына ылайык)
I. Кириш сөз
Стратегиялык программаны иштеп чыгуунун актуалдуулугу
Учурдун талаптары менен кооптуу жагдайлар улуттук экономиканы өнүктүрүүнүн инновациялык жолдорун издөө жана аныктоо аркылуу аны өзгөртүүнүн зарылчылыгын актуалдаштырды. Чектелген ресурстардын шартында интеллектуалдык менчик системасын жана инновацияларды өнүктүрүү өлкөнүн экономикасынын атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн арттыруунун таасирдүү жолдорунун бири болуп саналат.
Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан экономиканы инновациялык жол менен өнүктүрүүгө өтүүнүн зарылчылыгы бир нече жолу белгиленген.
Бүгүнкү күндө билимдерди генерациялоо, жайылтуу жана колдонуу өнүгүүнүн, улуттук байлыкты түзүүнүн жана жумуш менен камсыз кылуунун негизги кыймылдаткыч күчү болгондуктан дүйнөлүк экономика да негизинен билимдерге таянат. Экономикалык өсүүнүн маселелерин чечүүнү камсыз кылуу үчүн макроэкономикалык саясаттын салттуу ыкмалары жетишсиз болуп калды. Макроэкономикалык туруктуулук инновациялык ишмердүүлүк үчүн зарыл болгон чөйрөнүн элементтеринин бири гана болуп эсептелинет. Мамлекет макроэкономикалык саясатта канчалык активдүү боло алат, ушуга байланыштуу пикирлердин эң эле кеңири спектри бар. Ошондой эле экономикалык сунуштардын теориялары менен саясий практикалардын болгон чындыктарынын ортосунда белгилүү айрыма бар. Күчөп жаткан технологиялык өнүгүү шарттары тез-тез алмашып тургандыктан, кечээки күндүн рецепттери бүгүнкү күнү иштебей калгандыгын белгилеп кетүү керек. Бардык ушул факторлордун натыйжасында атаандаштыкты жогорулатууга жана айрыкча - улуттук өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен инновацияларды өнүктүрүүгө көмөк берүү эсептелинет.
Бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасында айрым компаниялардын ортосунда гана эмес, негизинен мамлекетте дагы интеллектуалдык чыгармачылыкты шыктандырууга багыт алуусу зарыл. Инновациялык өнүктүрүү чөйрөсүндөгү кризис өлкөдөн квалификациялуу адистердин кетип калышынан, изилдөөлөрдүн жана иштелмелердин көлөмүнүн кыскарышынан, инновациялык продуктулардын
жетишсиздигинен жана башка жагымсыз факторлордон байкалат. Аны жеңүүнүн мүмкүн болгон жолдорун издөө экономикадагы интеллектуалдык менчик (ИМ) системасынын мындан дагы натыйжалуу иштешин талап кылат. Кыргызстандын ИМ тармагынын натыйжалуулугу менен бул тармактагы эл аралык өнүгүүнү салыштырып карасак, тармак жетишсиз иштеп жаткандыгын көрөбүз.
Интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжалары ИМдин ээлерине ири өлчөмдө киреше алып келүүгө жөндөмдүү, бирок бул кирешенин көлөмү интеллектуалдык менчик объектисинин дараметинен гана эмес, иштеп чыгаруучулардын аларды пайдаланууга даяр экендигине дагы байланыштуу болот. Тилекке каршы, көптөгөн жаңы иштелмелер бүгүнкү күндө пайдаланылбай калууда же натыйжасыз ишке ашырылууда. Билимдерди ойдогудай коммерциялаштыруу жана капиталдаштыруу рыноктун көлөмүнө, анын туруктуулугуна жана жаңы технологияларды, товарларды чыгаруу жана тейлөө кызматтарын көрсөтүү мүмкүнчүлүктөрүнө негизделет. Жагдайды жакшыртуу үчүн ойлоп табууларды, жаңылыктарды, изилдөөлөрдү, маалыматтык жана коммуникациялык технологияларды ж.у.с. жайылтуу боюнча программаларды жана долбоорлорду түзүү зарыл. Мындай саясат ийгиликтүү болушу үчүн, ал узак мөөнөттүү келечекке жана ар түрдүү кызыкдар болгон тараптардын кеңири колдоосуна ээ болушу керек.
Кыргыз Республикасында интеллектуалдык менчикти жана инновацияларды өнүктүрүүнүн улуттук стратегиясы (мындан ары - Улуттук стратегия) жакынкы жылдарга интеллектуалдык жана инновациялык ишмердүүлүктүн натыйжалуу системасын түзүшү керек, ал өлкөнүн илимий-изилдөө мүмкүнчүлүктөрүн экономиканын туруктуу өсүшүнүн негизги ресурстарынын бирине айланта алат жана экономиканын технологиялык модернизациясын камсыздап, дүйнөдө анын атаандаштыкка жарамдуулугун жогорулата алат.
Улуттук стратегиянын арналышы
Кыргызстандын экономикалык өз ара мамилелеринин жана өлкөнүн жогорку атаандаштыкка жарамдуулугун камсыздоонун эл аралык системасына биригүү шарттарынын бири болуп интеллектуалдык жана инновациялык ишмердүүлүктүн улуттук системасын түзүү эсептелинет, ал интеллектуалдык менчик объектилерине укук рыногун түзүүгө негизделет.
Улуттук стратегия өлкөнүн билимге негизденген экономикасын турукташтырууга, инновацияларды ишке ашырууда инвестицияларды тартууга жана ишкердикти колдоого багытталган.
Улуттук стратегия интеллектуалдык менчик объектилерине ченемдик укуктук базаны түзүү, ошондой эле укуктук коргоонун жол-жоболорун мындан ары жакшыртууну камсыздоо, мамлекеттик патенттик фондуну калыптандыруу, интеллектуалдык чыгармачылыкты шыктандыруу жана интеллектуалдык менчик объектилерин коммерциялаштыруу максатын көздөйт.
Улуттук стратегиянын алкагында чече турган негизги маселелердин бири болуп контрафактылык жана жасалма продуктулардын жүгүртүлүшүнө чек коюу, өлкөнүн аймагында "каракчылыктын", өзгөчө калктын өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч келтирген контрафактылык дары-дармектер менен азык-түлүктөрдүн деңгээлин төмөндөтүү болуп эсептелинет. Бул бир нече өнүккөн өлкөлөрдүн ортосунда кол коюлган, контрафакттык продукциялар менен күрөшүү боюнча жакындагы макулдашууда ("A№ti-Cou№terfeiti№gTradeAgreeme№t (АСТА)" белгиленген эң маанилүү глобалдуу маселе.
II. Учурдагы кырдаалды талдоо Эл аралык абал
Япония, АКШ сыяктуу өлкөлөрдүн жана Европа өлкөлөрүнүн өнүккөн экономикасы интеллектуалдык менчик системасында өз көрсөткүчтөрүн тез жакшыртышат жана алардын мүмкүнчүлүктөрүн толугу менен ишке ашырууга жана рынокто жаңы продуктуларды жаратууга, тейлөө кызматын көрсөтүүгө илимий- изилдөө чөйрөсүнүн билимдеринин агымын жакшыртуу үчүн ишканаларга жардам көрсөтүү боюнча зарыл болгон иш-чараларды көрүшөт. Бул чөйрөдө ушундай саясатты Кытай, Индия, Бразилия, Тайвань жана Түштүк Корея сыяктуу өлкөлөр дагы жүргүзүшөт. КМШ өлкөлөрдүн ичинен биздин региондо ошондой эле стратегиялык багытта интеллектуалдык менчикти пайдалануу аркылуу инновацияларды колдоо пландаштырылууда. Кыргыз Республикасы жалпы дүйнөлүк тенденциядан четте кала албайт.
Дүйнөлүк банк, Эл аралык Валюта фонду жана Бүткүл дүйнөлүк соода уюму сыяктуу эл аралык уюмдар дагы өз программаларына өнүгүүнүн маанилүү компоненти катары интеллектуалдык менчикти колдонууну камтыйт.
Кыргыз Республикасындагы социалдык-экономикалык кырдаал
Кыргыз Республикасы - бул чектелген жаратылыш ресурстары жана жетишсиз өнүккөн бизнес-сектору менен деңизге чыгуучу жолдору жок өлкө. Ички рыногунун чакан көлөмү менен бирге тышкы жана ички транспорттук коммуникациялардын өнүкпөгөндүгү экономикалык инфраструктуранын өнүгүү жолунда тоскоолдукка алып келет.
Кыргызстандын экономикасы дүйнөлүк финансылык жана товардык рынокторунда жагымсыз процесстердин кесепеттерин жеңүү жөндөмүнө ээ боло элек. Кыргызстандын күчөп бараткан тышкы экономикалык кооптулукка татыктуу жооп кайтаруу жөндөмдүүлүгү экономикалык өнүгүүнүн маанилүү шарты болуп эсептелинет. Негизги көйгөй болуп экономиканын айрым секторлорундагы жетишсиз өнүккөн атаандаштык болуп саналат. Кыргыз экономикасы өнөр жай компонентин жоготот, анын тармактык, ошондой эле аймактык түзүмүндө бир кыйла диспропорция бар. Экономиканын азыркы туруму негизинен айыл чарба өндүрүшүнө, минералдык чийки затты өндүрүүгө, тейлөө кызматын көрсөтүүгө багытталган. Ал инновациялуу болбой, билимге жана технологияга таянган тармактарды түзүүгө багытталган эмес. Экономиканын инновациялык жана технологиялык ири тармактардын түзүмдөрүнүн кубатын өнүктүрүүгө негизги капиталды топтоонун ченеми жетишсиз. Кыргызстандын экономикасынын бардык негизги тармактары башка өлкөлөрдөн технологиялык жактан көз каранды болуп турат.
Дүйнөдө Кыргыз Республикасынын позицияларын бекемдөө экономиканын артыкчылыктуу тармактарынын тез өнүгүүсүн талап кылат. Өлкө үчүн энергетика сыяктуу негизги тармакта бардык технологиялык жабдуулар чет өлкөлөрдөн ташылып келинет. Кыргызстандын өзүнүн инновацияларынын жоктугу, дайыма технологиялык жактан көз каранды болуп келиши экономиканын атаандаштыкка жарамдуулугун төмөндөтүүгө гана алып келбестен, социалдык-экономикалык өнүгүүнүн эң жогору көрсөткүчтөрүнө жетүү үчүн тоскоолдук кылат.
Өлкөнүн айыл чарбасында башка өлкөлөрдө иштелип чыккан жана өндүрүлгөн тандалма үрөн материалдары, асыл тукумдуу мал, агротехнологиялар, жабдуулар пайдаланылат. Өлкө өзүнүн көп продукт бере турган асыл тукумдуу малды көбөйтүү, негизги дыйканчылык өсүмдүктөрү боюнча райондоштурулган тандалма үрөндөрдү өстүрүү боюнча мурдагы муундардын жетишкендиктерин жарым- жартылай жоготту.
Илимдин өнүгүшүнүн азыркы деңгээли жана Кыргызстандын илимий жетишкендиктери өлкөнүн социалдык-экономикалык өнүгүүсүнүн муктаждыктарын жетишерлик деңгээлде камсыз кыла албайт. Эгемендүүлүк жылдарында өлкө мурунку жылдарда топтолгон бир кыйла илимий мүмкүнчүлүктөрүн жоготту. Илимий изилдөөлөрдө жана иштелмелерде иштеген кызматкерлердин санынын кандайдыр бир деңгээлде өсүшүнө карабастан, илимий изилдөөлөрдүн натыйжалары илимий жактан жетишерлик жогору баалуулукка ээ эмес, дүйнөлүк мыкты жетишкендиктерге теңеше албайт, өлкөнүн экономикасында иш жүзүндө ойдогудай колдонулбайт. Жаш илимий кадрлар жетишпейт, бул мурункулардын ишин улантуучуларды жоготууга алып келет. Өлкөдөн жогору квалификациялуу адистердин кетип жаткандыктары дагы байкалууда.
Азыркы убакта коом илимди экономикалык өнүгүүнүн маанилүү фактору, ал эми илимий ишмердүүлүктү - абройлуу, татыктуу материалдык колдоо катары карабайт. Илимий-изилдөө жана конструктордук тажрыйба жүргүзүү ишмердүүлүгү университеттерде эмес, Илимдер академиясында топтолгон, эми университеттерге изилдөө мекемелеринин өз статусун калыбына келтирүү милдети турат.
Жакынкы убакта мамлекеттин курулуш, саламаттык сактоо жана транспорт чөйрөсүнө көбүрөөк көңүл бурушун күтсөк болот. Ошого карабастан, узак мөөнөттүү келечекке көңүл буруу маанилүү. Кыргызстандын экономикасынын келечектеги ийгилиги туруктуулуктун негизин түзөт жана дүйнө коомчулугунда анын ордунун таанылышын камсыз кылат, бул өз кезегинде өлкө жаңы ишканаларды түзүү жана өнүктүрүү үчүн болгон илимий-техникалык мүмкүнчүлүктөрдү кандай пайдаланат, ошого байланыштуу болот. Буга Кыргыз Республикасынын Президенти Р.И.Отунбаева өзүнүн инагурациясында, ошондой эле 2010-жылдын июлунда донорлор менен жогорку деңгээлде болгон жолугушуусунда сүйлөгөн сөзүндө үндөгөн, мында мамлекет башчысы экономиканын атаандаштыкка жарамдуулугун жогорулатуунун жана аны колдоо үчүн институционалдык мүмкүнчүлүктөрдүн зарылдыгын белгилеген. Бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасы бизнес шарттары боюнча Дүйнөлүк банктын рейтингинде 44-орунда турат. Эгер биз инвестицияларды тарткыбыз келсе, анын ичинде инновациялык экономиканы өнүктүрүү үчүн ушул көрсөткүчтү жакшыртуубуз зарыл.
Интеллектуалдык менчик системасы
Интеллектуалдык менчикти укуктук коргоонун ишенимдүү системасы анда техникалык инновациялар жана көркөм чыгармачылык өркүндөй турган чөйрөнү түзөт. Ушундай системаны түзүү үчүн эл аралык стандарттарга жооп берүүчү мыйзам чыгаруу базасы зарыл экендиги шексиз. Республикада бул багытта абдан чоң иш жүргүзүлдү, бул тууралуу ушул жааттагы 14 мыйзамдын иштелип чыгышы жана кабыл алынышы, ошондой эле жарандык, жазык, бажы жана административдик жоопкерчилик жөнүндө кодекстердин тиешелүү ченемдери далилдеп турат. Кабыл алынган мыйзамдарга ылайык интеллектуалдык менчиктин айрым объектилери боюнча мамилелерди конкреттештирүүчү ар түрдүү жоболор
жана эрежелер түрүндө жүздөн ашуун мыйзамдык ченемдик актылар иштелип чыкты жана күчүнө киргизилди. Негизинен мыйзам чыгаруу базасы эл аралык ченемдерге ылайык түзүлгөн жана жетишерлик деңгээлде өөрчүтүлгөн.
Кыргызстан совет мезгилинен кийинки өлкөлөрдүн ичинен алгачкылардан болуп Интеллектуалдык менчик укуктарынын соода аспектилери боюнча макулдашуусуна (ТРИПС) кол койгон. Кыргыз Республикасы Бүткүл дүйнөлүк соода уюмуна кирүү процессинде интеллектуалдык менчик жөнүндө мыйзамдарды иштеп чыгууда ТРИПС Макулдашуусунда көрсөтүлгөн интеллектуалдык менчик укуктарына коргоо берүүгө, көлөмүнө, пайдаланууга жана камсыздоосуна карата стандарттар берилген.
Кыргыз Республикасында интеллектуалдык менчик системасын өнүктүрүүдө эл аралык кызматташуу өзгөчө ролго ээ. Азыркы убакта республика Интеллектуалдык менчиктин бүткүл дүйнөлүк уюмунун, Өсүмдүктөрдүн сорттору боюнча эл аралык союздун (UPOV), Евразия патенттик уюмунун (ЕАПУ), Өнөр жай менчигин коргоо маселелери боюнча мамлекеттер аралык кеңештин (ӨЖМКММАК) мүчөсү болуп эсептелет. Бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасы интеллектуалдык менчик жаатындагы 23 көп тараптуу эл аралык келишимдердин, ошондой эле бир катар эки тараптуу өкмөттөр жана ведомстволор аралык келишимдердин да катышуучусу болуп эсептелет.
Интеллектуалдык менчик жаатында бирдиктүү саясатты жүргүзүүчү өзүн өзү каржылоочу мамлекеттик орган түзүлдү. Каржы жагынан көзкарандысыздык өтө маанилүү, анткени бул уюмга мындан дагы натыйжалуу жана сарамжалдуу болууга мүмкүнчүлүк берет. Бул артыкчылык дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө таанылган, анда патенттик ведомстволор ушундай көзкарандысыздыкка ээ болушкан. Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө караштуу Интеллектуалдык менчик мамлекеттик кызматы (мындан ары - Кыргызпатент) мамлекеттин, бизнес-коомчулуктун, илимий чөйрөлөрдүн, чыгармачылык союздардын жана башка кызыкдар болгон тараптардын ортосунда байланыштыруучу звено катары чыгат, ошондой эле интеллектуалдык менчик объектилерине укуктук коргоо берүү боюнча жетишерлик активдүү иштерди жүргүзөт.
III. Улуттук стратегия менен чечилүүчү негизги маселелер
Кыргыз Республикасында интеллектуалдык менчиктин системасын өнүктүрүүнүн биринчи этабы 2010-жылга дейре эсептелген, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2000-жылдын 5-декабрындагы № 712 токтому менен бекитилген мамлекеттик "Интеллект" программасын ишке ашыруу болуп калды. Бул программаны ишке ашыруунун натыйжасында интеллектуалдык менчик жаатында ченемдик укуктук база түзүлдү, ведомство калыптанды, интеллектуалдык менчик объектилерине укуктук коргоо берилди.
Бирок интеллектуалдык менчик системасын өнүктүрүүгө жана аны экономиканын өнүгүшүндө таасирдүү ресурстарга айлантууга тоскоолдук кылуучу бир катар чечилбеген маселелер бар. Интеллектуалдык менчик объектилерин жайылтуунун деңгээлинин төмөндүгү бизнес жана инвесторлор үчүн финансылык жактан кайтарым берүүнү жогорулатууга мүмкүнчүлүк бербейт, илимий-изилдөө борборлорунан рынокко технологияларды өткөрүп берүүгө тоскоолдук кылат.
Интеллектуалдык менчиктин бүтүндөй системасын жана аны башкарууну реформалоо жана өркүндөтүү талап кылынууда. Жаңылык киргизүүчүлөр жана ойлоп табуучулар үчүн ылайыктуу чөйрөнү түзүү, изилдөөлөрдүн жана
чыгармачылык ишмердүүлүктүн натыйжаларын коммерциялык жол менен ишке ашырууну өбөлгөлөө, ошондой эле республикада ийгиликтүү инновациялык ишканалардын санынын өсүшүнө көмөк көрсөтүү зарыл.
Интеллектуалдык менчик объектилерин жана инновацияларды натыйжалуу пайдалануу жолу менен экономиканы өркүндөтүүгө көмөк берүү маселеси чечилбеген бойдон калууда.
Кийинки маселе мыйзамдарды натыйжалуу колдонбогондуктан жана негизинен чет өлкөлөрдөн алып келинген контрафакттык продукциялардын кеңири жайылып кетишинде. Чет өлкөлүк жана кыргыз укук ээлери көпчүлүк учурларда алардын бренддерин, соода маркаларын окшотуп жасаган жана автордук укуктарын бузган көйгөйлөргө дуушар болушат. Бүгүнкү күндө "каракчылык" продукциялары, аудиовизуалдуу продукциялардан дары-дармектерге жана тамак-аш продуктуларына чейин, керектөө товарларынын көпчүлүк рынокторунда кезигет.
Кыргыз Республикасынын мыйзам ченемдери айрым контрафакттык продукциялар менен күрөшүүнүн аспектилерин жөнгө салат, бирок бул ченемдер контрафакттын предмети болуп эсептелинген интеллектуалдык менчиктин ар түрдүү объектилери үчүн бирдейлештирилген эмес. Процессуалдык аракеттер жана жарандык-укуктук, административдик, жазык жоопкерчилик ченемдери макулдашып турууну талап кылат, контрафакттык продукцияларды жүгүртүү негизинен кандайдыр бир жоопкерчиликке кириптер кылбайт, ага каршы аракет көрүүнүн институционалдык түзүмү калыптанган эмес.
Контролдоочу милдеттерди аткарууга, контрафакттык продукциялардын таралышына тыюу салууга багытталган аткаруу бийлигинин ыйгарым укуктуу органдарынын системалуулугунун жоктугу жана өз ара байланышып иштебегендиктери өзгөчө көйгөйдү түзөт. Интеллектуалдык менчик тармагында негизги өнөктөштөрдүн ортосундагы ведомстволор аралык кызматташуусунун жетишсиз деңгээлин, ушул маселелер боюнча адистердин билиминин тайыздыгын жана коомдун интеллектуалдык менчиктин маанилүүлүгүн таануусунун деңгээлинин төмөндүгүн белгилеп кетүү керек. Контрафакттык жана каракчылык продукциялардын жүгүртүлүшү жарандардын ден соолугуна жана бейпилчилигине коркунуч келтирип, мамлекеттик бюджетке салык төлөмдөрүнүн көлөмүн төмөндөтүп, коррупция менен криминалитет ойдогудай өркүндөп-өсө турган чөйрөнү түзөт.
Интеллектуалдык менчиктин азыркы системасынын алсыз болгондугунун дагы бир жагы кадрлар менен камсыздоодо болууда, ушундан улам интеллектуалдык менчик, анын ичинде сот, укук коргоо органдарынын, илимий-изилдөө институттарынын, башка мамлекеттик органдардын, чакан жана орто ишканалар чөйрөсүндө адистерди даярдоо боюнча иш-чараларды күчөтүү зарылдыгы келип чыгууда. Өлкөгө интеллектуалдык менчик жаатындагы эксперттер гана эмес, ошондой эле интеллектуалдык менчикти билген экономисттер, менеджерлер жана маркетологдор керек.
Белгиленген маселелерге карабастан, өлкөдө илимий изилдөөлөрдү өнүктүрүү, инновациялык жана чыгармачылык ишмердүүлүктү жүргүзүү үчүн мүмкүнчүлүктөр бар. Мындан тышкары өлкө аймактык өнүгүүгө көмөк берүүчү жаңы технологияларды жаратуу үчүн негиз боло турган салттуу билимдерге бай.
IV. Улуттук стратегиянын максаттары жана милдеттери
Бул Улуттук стратегиянын алкагында төмөндөгүдөй артыкчылыктуу багыттар белгиленген:
- инновациялык ишмердүүлүктү өнүктүрүү жана интеллектуалдык менчик объектилерин пайдалануу үчүн ылайыктуу шарттарды түзүү;
- алдыңкы технологиялардын трансфертин активдештирүү жолу менен экономиканын модернизациясына көмөк берүү;
- коомго интеллектуалдык менчиктин ролу жана мааниси жөнүндө маалымат берүүнү жогорулатуу;
- интеллектуалдык менчиктин объектилерине укуктарды коргоонун натыйжалуу системасын түзүү.
Улуттук стратегиянын башкы максаты болуп, интеллектуалдык жана инновациялык ишмердүүлүк системасын өркүндөтүү жолу аркылуу экономиканын өнүгүүсүнө көмөк көрсөтүүсү эсептелет. Ал өлкөнүн илимий-изилдөөчүлүк мүмкүнчүлүгүн туруктуу экономикалык өнүктүрүүчү ошондой эле экономиканы технологиялык жакшыртуучу негизги ресурстарынын бирөөнө өзгөртүү үчүн шарттарды түзүүгө багытталган милдеттерди жана негизги артыкчылыктарды аныктайт.
Коюлган башкы максатка жетүү үчүн негизги акцент төмөндөгүлөргө коюлат:
1. Интеллектуалдык менчиктин объектилерин түзүү жана пайдалануу үчүн чөйрөнү калыптандыруу.
2. Интеллектуалдык менчиктин ролу жана мааниси тууралуу коомдун маалыматтуулугун жогорулатуу.
Ушул артыкчылыктарды ишке ашыруу үчүн төмөндөгү негизги маселелерди чечүү караштырылууда:
Маанилүү маселелердин бири ойлоп табуучулук жана инновациялык ишмердүүлүккө колдоо көрсөтүү, ошондой эле жаштарды илимий-техникалык чыгармачылык чөйрөсүнө активдүү тартуу, билим берүү программаларына интеллектуалдык менчик боюнча курсун киргизүү аркылуу интеллектуалдык чыгармачылыкты өбөлгөлөө, колдоо жана активдештирүү болуп эсептелет.
Бизнес жана инвесторлор үчүн алгылыктуу кайтарым берүүнү жогорулатууга мүмкүндүк түзгөн интеллектуалдык менчиктин объектилерин натыйжалуу пайдаланууга багытталган маселелерди чечүү зарыл. Улуттук стратегияда илимий- изилдөө борборлорунан рынокко технологияларды өткөрүп берүүгө, ата мекендик экономиканы өркүндөтүү үчүн чет өлкөлүк алдыңкы технологияларды импорттоого жана керектөөчүлөргө жаңы продуктуларды берүүгө жана тейлөө кызматын көрсөтүүгө мүмкүндүк берүүчү бир катар иш-чараларды ишке ашыруу караштырылат.
Кийинки артыкчылыктуу маселе катары интеллектуалдык менчиктин объектилерин укуктук коргоонун жана сактоонун маселелерин жөнгө салуучу ченемдик укуктук базаны жакшыртуу аныкталды. Кыргыз Республикасынын Жазык жана Жарандык кодекстерине, Административдик жоопкерчилик жөнүндө Кыргыз Республикасынын Кодексине, ошондой эле интеллектуалдык менчик жаатындагы мыйзамдарга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү зарыл. Бул өзгөртүүлөр интеллектуалдык менчик жаатындагы укук бузуулардын деңгээлин, анын ичинде Кыргыз Республикасынын аймагына четтен алып келинген контрафакттык жана каракчылык продукциялардын деңгээлин төмөндөтүүгө багытталган.
Укук коргоо жана сот органдарынын кызматкерлеринин интеллектуалдык менчик чөйрөсүндөгү квалификациясын жогорулатуунун, интеллектуалдык менчик жаатындагы укук бузуулардын алдын алуу жана ага бөгөт коюу боюнча мамлекеттик органдардын ортосундагы өз ара натыйжалуу аракеттенүүлөрүн камсыздоо маселелери дагы маанилүү болуп эсептелинет.
Республиканын аймактарында интеллектуалдык менчик продуктуларын жана инновацияларды өнүктүрүү да бул Улуттук стратегиянын негизги маселелеринин бири болуп эсептелинет. Ушул максаттарда инновациялык ишмердүүлүктү жер- жерлерде өнүктүрүү үчүн ылайыктуу шарттарды түзүү, чакан жана орто бизнестин өкүлдөрүн инновацияларды пайдалануудан экономикалык пайда алуу ыкмаларына үйрөтүүнү кошкондо, ишкерлерге маалыматтарды жана мүмкүнчүлүктүү бизнес өнөктөштөрдү издеп табууга көмөк көрсөтүү боюнча бир катар конкреттүү иш- чаралар караштырылууда.
Коомго интеллектуалдык менчиктин ролу, анын мааниси жана андан алынган пайда жөнүндө маалымат берүүнү жогорулатуу үчүн маалымат саясатын иштеп чыгуу да маанилүү болуп эсептелүүдө.
Улуттук стратегияны ишке ашыруу төмөндөгүлөргө шарт түзүшү керек:
- интеллектуалдык менчиктин укуктарын коргоону камсыздоочу укуктук мамлекет катары өлкөнүн зоболосун калыптандырууга;
- эл аралык ченемдерге ылайык интеллектуалдык менчик жаатындагы мыйзам чыгаруу базасын жакшыртууга;
- интеллектуалдык менчиктин объектилерине укук берүүнүн жол-жоболорун уюштурууга жана административдик өнүктүрүүгө;
- бардык кызыкдар болгон топтордун ортосунда кызматташууну өнүктүрүүгө;
- анда интеллектуалдык менчик жаңылык киргизүүчүлөргө жана чыгармачыл ишмерлерге өз ишинин экономикалык пайдалуулугун жогорулатууга жана бизнестин, изилдөөчүлөрдүн, жаратуучулардын жана коомдун кызыкчылыгы үчүн өлкөнүн экономикасын көтөрүүгө, негизинен экономикалык атаандаштыкка жарамдуулугун бекемдөөгө мүмкүнчүлүк берүүчү чөйрөнү түзүүгө;
- коомго интеллектуалдык менчиктин маанилүүлүгү жана баалуулугу жөнүндө маалымдоо деңгээлин жогорулатууга;
- финансылык актив катарында интеллектуалдык менчикти колдонууну кеңейтүүгө;
- Кыргыз Республикасынын аймактык жана глобалдуу деңгээлдерде ИМ системасын өнүктүрүүгө таасир берүүсүн жогорулатууга.
V. Улуттук стратегияны ишке ашыруудагы кооптуу жагдайлар
Бул Улуттук стратегиянын максаттарын жана милдеттерин ийгиликтүү ишке ашыруу үчүн объективдүү жана субъективдүү жагдайлар тоскоолдук кылышы мүмкүн.
- Өкмөт тарабынан колдоонун жетишсиздиги;
- Улуттук стратегияны ишке ашырууда мамлекеттик органдарды жана бизнес- коомчулукту четтетүү же алардын катышпагандыгы;
- долбоорлорду ишке ашырууда каржы менен колдоонун жоктугу;
- донорлордун жана өнөктөштөрдүн ресурстарын сарамжалсыз колдонуу.
Кездешүүчү коркунучтуу жагдайларга кабылбоо үчүн төмөндөгү иш-чараларды үзгүлтүксүз өткөрүү талап кылына тургандыгын белгилей кетүү керек:
- тегерек столдорду жана коомдук угууларды өткөрүү, ошондой эле жалпыга маалымдоо каражаттарында Улуттук стратегияны жана аны ишке ашыруунун жүрүшүн кеңири чагылдыруу;
- башка министрликтер жана мекемелер, коомдук уюмдар жана бизнес- чөйрөлөрү менен саясий жана аткаруучулук деңгээлдерде туруктуу байланыштарды өнүктүрүү;
- Улуттук стратегияны иштеп чыгуу, мониторинг жана өздөштүрүүнүн бардык этаптарына донордук уюмдарды тартуу.
Саналып өткөн коркунучтарды болтурбоо, же жоюуу үчүн, белгилүү бир иш- аракеттерди жана иш-чараларды алардын пайда болуу жагдайларына жараша чечүү чарасын көрүүсү болжоштурулат, баалоонун жана мониторингдин натыйжалуу системасы стратегиянын максаттарын ишке ашыруудагы тоскоолдуктарды жана кыйынчылыктарды көзөмөлгө алууга мүмкүндүк берет.
VI. Ресурстук камсыздоо
Бул Мамлекеттик программаны ишке ашыруу мамлекеттик бюджеттен финансылык каражаттарды максаттуу түрдө бөлүп берүүнү караштырбайт. Кыргызпатенти Мамлекеттик программаны ишке ашыруу үчүн жооптуу орган катарында жеке, донордук жана өнөктөштүк ресурстарды тартат. Ошондой эле эл аралык уюмдар тарабынан кеңеш берүү, техникалык жана башка жардам түрүндө колдоо көрсөтүлөөрү күтүлүүдө.
Мамлекеттик программаны ийгиликтүү ишке ашыруу үчүн төмөнкүдөй ресурстар зарыл:
Мамлекеттик программанынын жалпы сметасы (миң сом)
Жылдар Мамлекеттик
программаны
ишке ашыруу
"Укуктук
мектеп"
долбоору
"Контрафакттык
продукция"
долбоору
"Салттуу
билимдер"
долбоору
"Ойло
табуучу
жаңы
долбоор
2012 13398,1 342,75 921,9 7389,4 3579
2013 11971,1 342,75 921,8 7389,3 3578
2014 14359,7 921,8 7389,3 3578
2015 4101,6 3578
2016 3956,5
Бардыгы 47787,0 685,5 2765,5 22168 1431
Мамлекеттик программанын иш-чараларын ишке ашырууга бардыгы 88915200 (сексен сегиз миллион тогуз жүз он беш миң эки жүз) сом керек.
Бул Мамлекеттик программаны иштеп чыгууга катышкан Интеллектуалдык менчиктин бүткүл дүйнөлүк уюму методикалык жана кеңеш берүү жаатында жардам, колдоо көрсөтөт. Жакында өткөн донорлордун жогорку деңгээлде жолугушуунун натыйжасы бизнес, мамлекеттик башкаруу жана билим берүү жаатында жардам берүү мүмкүнчүлүгү жөнүндөгү чечими болуп калды.
(КР Өкмөтүнүн 2013-жылдын 11-ноябрындагы № 623 токтомунун редакциясына ылайык)
VII. Ишке ашыруунун этаптары
Негизинен Стратегияны ишке ашыруу эки этапта жүргүзүлөт: биринчи 2012- 2013-жылдар, экинчиси - 2014-2016-жылдар.
Биринчи этап (2012-2013-жылдар) негизинен даярдоочу мүнөздөгү иш- чараларды ишке ашырууга байланыштуу болот. Улуттук стратегияны ийгиликтүү ишке ашыруу үчүн Кыргыз Республикасынын колдонулуп жаткан мыйзамдарына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү, жаңы мыйзамдарды иштеп чыгуу, адистерди даярдоо каралууда.
Экинчи этап (2014-2016-жылдар) Улуттук стратегиянын иш-чараларын активдүү ишке ашыруунун мезгили болуп калат.
VIII. Ишке ашыруунун мониторинги жана баалоо
Улуттук стратегиянын аткарылышы аны ишке ашыруу боюнча иш-чаралардын пландары аркылуу жүргүзүлөт. Улуттук стратегияны ишке ашыруунун жүрүшүн көзөмөлдөө үчүн конкреттүү өлчөнүүчү индикаторлорду камтыган мониторинг жана баалоо системасы иштелип чыккан. Мониторинг процессине зарыл учурда коомдук уюмдар жана көз карандысыз институттар тартылышы ыктымал. Мониторинг органы болуп Кыргызпатент эсептелинет.
Кыргызпатенттин сайтында жайгаштырылуучу Улуттук стратегияны ишке ашыруу жөнүндөгү ай сайын берилүүчү отчеттордун негизинде мониторинг жана баалоо үчүн кызыкдар болгон тараптардын өкүлдөрү менен бирге Кыргызпатенттин кызматкерлеринен турган жогорку деңгээлдеги комиссияны түзүү сунушталууда. Бул Комиссия Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу тиешелүү саясий деңгээлде квартал сайын отчет берет.
Бизнес-коомчулук жана өкмөттүк эмес уюмдарды кошкондо, кызыкдар болгон тараптар менен үзгүлтүксүз жолугушуулар жүргүзүлүп турат.
IX. Корутунду
Улуттук стратегияны ишке ашыруунун жыйынтыгы боюнча Кыргыз Республикасында төмөндөгүдөй жакшы натыйжаларга жетишебиз:
- интеллектуалдык ишмердүүлүктүн натыйжаларын түзүү, пайдалануу жана трансфер-технологияларды жүргүзүү үчүн чөйрө калыптанат;
- ойлоп табуучулук активдүүлүгү жана алардын натыйжаларын чарбада колдонуу жогорулайт;
- илимий-техникалык чыгармачылыкка тартылган окуучулардын жана жаштардын саны көбөйөт;
- интеллектуалдык менчик укуктарын коргоону камсыздоочу укуктук мамлекет катары өлкөнүн зоболосу көтөрүлөт;
- калктын өмүрүнө жана ден соолугуна коркунуч келтирүүчү контрафакттык продукциялардын жүгүртүлүшүнө каршы күрөшүү системасы түзүлөт;
- коомдун интеллектуалдык менчиктин ролу жана анын мааниси жөнүндө маалымат алуусу жогорулайт;
- өлкөнүн ички дүң продуктусунда инновациялык товарлардын жана тейлөө кызматынын үлүшү көбөйөт, бул Кыргыз Республикасына атаандаштыкка жарамдуу болууга жана эл аралык деңгээлде өзүнүн улуттук кызыкчылыктарын илгерилетүүгө мүмкүндүк берет.
УТРАТИЛА СИЛУ
в соответствии с постановлением Правительства КР от 18 декабря 2017 года №
816
Утверждена постановлением Правительства
Кыргызской Республики от 23 сентября 2011 года № 593
НАЦИОНАЛЬНАЯ СТРАТЕГИЯ развития интеллектуальной собственности и инноваций в Кыргызской
Республике на 2012-2016 годы
(В редакции постановления Правительства КР от 11 ноября 2013 года № 623)
I. Введение
Актуальность разработки Национальной стратегии
Современные вызовы и угрозы актуализировали необходимость диверсификации национальной экономики посредством поиска и определения инновационных путей ее развития. В условиях ограниченных ресурсов развитие системы интеллектуальной собственности и инноваций представляется одним из действенных инструментов повышения конкурентоспособности экономики страны.
Президентом Кыргызской Республики неоднократно была подчеркнута необходимость перевода экономики на инновационный путь развития.
Сегодня мировая экономика базируется, главным образом, на знаниях в том смысле, что генерирование, распространение и использование знаний являются главными движущими силами роста, создания национального богатства и обеспечения занятости. Традиционные методы макроэкономической политики оказались не достаточными, чтобы обеспечить решение задач экономического роста. Макроэкономическая стабильность является лишь одним из элементов среды, необходимой для инновационной деятельности. Существует весьма широкий спектр мнений в отношении того, в какой мере государство может быть активным в макроэкономической политике. Существует также значительный разрыв между теориями экономических рекомендаций и реалиями политической практики. Следует также иметь в виду, что условия догоняющего технологического развития быстро меняются, и рецепты вчерашнего дня сегодня могут не работать. В силу всех этих факторов необходимо еще раз критически рассмотреть меры политики, которые считаются способствующими повышению конкурентоспособности и особенно - развитию инноваций с учетом национальных особенностей.
На сегодняшний день в Кыргызской Республике усилия должны быть направлены на стимулирование интеллектуального творчества не только среди отдельных компаний, но и в государстве в целом. Кризис в сфере инновационного развития отмечен оттоком из страны квалифицированных специалистов, сокращением объемов исследований и разработок, недостатком инновационных
продуктов и другими негативными факторами. Поиск возможных путей его преодоления требует более эффективного функционирования системы интеллектуальной собственности (ИС) в экономике. Сравнение между эффективностью системы ИС в Кыргызстане с международным развитием в этой сфере показывает, что система работает недостаточно эффективно.
Результаты интеллектуальной деятельности способны приносить обладателям ИС высокий доход, но размеры этого дохода зависят не только от потенциала объекта интеллектуальной собственности, но и от готовности разработчиков эффективно ее использовать. К сожалению, многие новые разработки сегодня так и остаются не использованными или реализуются неэффективно. Успешные коммерциализация и капитализация знаний базируются на объеме рынка, его устойчивости и возможности производства новых технологий, товаров и услуг. Для улучшения ситуации, необходимо осуществлять программы и проекты по внедрению изобретений, нововведений, исследований, информационных и коммуникационных технологий и т.д. Для того чтобы такая политика была успешной, она должна иметь долгосрочную перспективу и пользоваться широкой поддержкой различных заинтересованных сторон.
Национальная стратегия развития интеллектуальной собственности и инноваций в Кыргызской Республике (далее - Национальная стратегия) на ближайшие годы должна создать эффективную систему интеллектуальной и инновационной деятельности, которая сможет превратить научно- исследовательский потенциал страны в один из основных ресурсов устойчивого экономического роста и обеспечить технологическую модернизацию экономики и повышение ее конкурентоспособности в мире.
Предназначение Национальной стратегии
Одним из условий интеграции Кыргызстана в международную систему экономических взаимоотношений и обеспечения высокой конкурентоспособности страны является формирование национальной системы интеллектуальной и инновационной деятельности, которая базируется на создании рынка прав на объекты интеллектуальной собственности.
Национальная стратегия направлена на содействие становлению устойчивой экономики страны, основанной на знаниях, поощрении инвестиций в реализацию инноваций и стимулировании предпринимательства.
Национальная стратегия призвана обеспечить дальнейшее совершенствование нормативной правовой базы, а также процедур предоставления правовой охраны на объекты интеллектуальной собственности, повышение уровня защиты прав на объекты интеллектуальной собственности, формирование государственного патентного фонда, стимулирование интеллектуального творчества и коммерциализацию объектов интеллектуальной собственности.
Другой главной задачей, которую необходимо решать в рамках Национальной стратегии, является пресечение оборота контрафактной и фальсифицированной продукции, снижение уровня "пиратства" на территории страны, особенно контрафактной фармацевтической и пищевой продукции, угрожающей жизни и здоровью населения. Это глобальный вопрос первостепенного значения, как было отмечено в недавнем Соглашении по борьбе с контрафактной продукцией ("Anti- CounterfeitingTradeAgreement (АСТА)"), подписанном между несколькими развитыми странами.
II. Анализ текущей ситуации Международная обстановка
Развитые экономики таких стран, как Япония, США и страны Европы быстро улучшают свои показатели в системе интеллектуальной собственности и принимают необходимые меры по оказанию помощи предприятиям для полной реализации их потенциала, улучшению потока знаний из научно- исследовательской среды, созданию новых продуктов и услуг на рынке. Проводят аналогичную политику в этой сфере и такие страны, как Китай, Индия, Бразилия, Тайвань и Южная Корея. В нашем регионе, среди стран СНГ также планируется поддерживать инновации путем применения интеллектуальной собственности в стратегическом направлении. Кыргызская Республика не может остаться в стороне от общемировых тенденций.
Международные организации, такие как Всемирный Банк, Международный Валютный Фонд и Всемирная Торговая Организация также включают в свои программы применение интеллектуальной собственности как важный компонент развития.
Социально-экономическая ситуация в Кыргызской Республике
Кыргызская Республика - страна, не имеющая выхода к морским путям, с ограниченными природными ресурсами и недостаточно развитым бизнес- сектором. Неразвитость внешних и внутренних транспортных коммуникаций, в сочетании с малым размером внутреннего рынка, создают препятствия на пути развития экономической инфраструктуры.
Экономика Кыргызстана не обладает достаточной способностью преодолевать последствия негативных процессов на мировых финансовых и товарных рынках. Способность Кыргызстана адекватно реагировать на усиливающиеся внешнеэкономические вызовы является важным условием экономического развития. Основной проблемой является недостаточно развитая конкуренция в отдельных секторах экономики. Кыргызская экономика утрачивает промышленный компонент, имеет значительные диспропорции, как в отраслевой, так и в территориальной структуре. Существующая структура экономики ориентирована, в основном, на сельскохозяйственное производство, добычу минерального сырья, производство услуг. Она также не инновационна, не нацелена на создание отраслей, ориентированных на знания и технологии. Экономика имеет недостаточную норму накопления основного капитала для роста потенциала структурных изменений в пользу инновационных и технологически емких отраслей. Все ключевые отрасли экономики Кыргызстана находятся в технологической зависимости от других стран.
Укрепление позиций Кыргызской Республики в мире требует интенсивного развития приоритетных отраслей экономики. В такой ключевой для страны отрасли, как энергетика, все технологическое оборудование ввозится из-за рубежа. Отсутствие собственных инноваций, постоянная технологическая зависимость Кыргызстана приводят не только к снижению конкурентоспособности экономики, но и становятся барьером для достижения более высоких показателей социально- экономического развития.
В сельском хозяйстве страны используется элитный семенной материал, племенной скот, агротехнологии, оборудование, разработанные и произведенные в других странах. Страна частично утратила достижения предшествующих поколений по выращиванию собственного высокопродуктивного племенного скота, районированных элитных семян по основным земледельческим культурам.
Существующий уровень развития науки и научные достижения Кыргызстана не обеспечивают в достаточной мере потребности социально-экономического развития страны. За годы независимости страна частично утратила накопленный за прошлые годы научный потенциал. Несмотря на небольшой количественный рост числа работников, занятых в научных исследованиях и разработках, результаты научных исследований не имеют достаточно высокой научной ценности, не соответствуют лучшим мировым достижениям, не находят должного практического применения в экономике страны. Имеется дефицит молодых научных кадров, что приводит к потере преемственности. Наблюдается отток высококвалифицированных специалистов из страны.
В настоящее время общество не рассматривает науку как важнейший фактор экономического развития, а научную деятельность - как престижную, достойную высокой материальной поддержки. Деятельность научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ сконцентрирована не в университетах, а в Академии наук, и теперь университетам еще предстоит восстановить свой статус исследовательских учреждений.
В ближайшее время можно ожидать, что государство будет уделять больше внимания сфере строительства, здравоохранения и транспорта. Тем не менее, важно обратить внимание на длительную перспективу. Будущий успех экономики Кыргызстана создаст основу стабильности и обеспечит признание его места в мировом сообществе, что в свою очередь зависит от того, как страна использует имеющийся научно-технический потенциал для создания и развития новых предприятий. К этому призвала Президент Кыргызской Республики Отунбаева Р.И. в своей инаугурационной речи, а также выступая на встрече с донорами на высшем уровне в июле 2010 г., где глава государства отметила необходимость повышения конкурентоспособности экономики и институционального потенциала для ее поддержки. На сегодня Кыргызская Республика находится на 44 месте в рейтинге Всемирного Банка о бизнес-условиях. Если мы хотим привлечь инвестиции, нам необходимо улучшить этот показатель, в том числе для развития инновационной экономики.
Система интеллектуальной собственности
Надежная система правовой охраны интеллектуальной собственности создает среду, в которой процветают технические инновации и художественное творчество. Несомненно, для создания такой системы необходима законодательная база, отвечающая международным стандартам. В этом направлении в республике была проведена огромная работа, о чем свидетельствуют разработка и принятие 14 законов в данной области, а также соответствующие нормы кодексов - гражданского, уголовного, таможенного и об административной ответственности. В соответствии с принятыми законами разработаны и введены в действие более ста подзаконных нормативных актов в виде различных положений и правил, конкретизирующие отношения по отдельным объектам интеллектуальной
собственности. В целом законодательная база сформирована в соответствии с международными нормами и является достаточно прогрессивной.
Кыргызстан первым из постсоветских стран подписал Соглашение по торговым аспектам прав интеллектуальной собственности (ТРИПС). В процессе вступления Кыргызской Республики во Всемирную Торговую Организацию при разработке законодательства об интеллектуальной собственности были заложены стандарты в отношении наличия, объема, использования и обеспечения защиты прав интеллектуальной собственности, отраженные в Соглашении ТРИПС.
Особую роль в развитии системы интеллектуальной собственности в Кыргызской Республике имеет международное сотрудничество. В настоящее время республика является членом Всемирной организации интеллектуальной собственности, Международного союза по сортам растений (UPOV), Евразийской патентной организации (ЕАПО), Межгосударственного совета по вопросам охраны промышленной собственности (МГСОПС). На сегодняшний день Кыргызская Республика является участницей 23 многосторонних международных договоров в области интеллектуальной собственности, а также ряда двусторонних межправительственных и межведомственных договоров.
Создан самофинансируемый государственный орган, осуществляющий единую политику в области интеллектуальной собственности. Финансовая независимость имеет важное значение, так как это позволяет организации быть более эффективной и рациональной. Это преимущество признано во многих странах мира, где патентные ведомства уже получили такую независимость. Государственная служба интеллектуальной собственности при Правительстве Кыргызской Республики (далее - Кыргызпатент) выступает в качестве связующего звена между государством, бизнес-сообществом, научными кругами, творческими союзами и другими заинтересованными сторонами, а также достаточно активно проводит работу по предоставлению охраны прав на объекты интеллектуальной собственности.
III. Основные проблемы, на решение которых направлена стратегическая программа
Первым этапом развития системы интеллектуальной собственности в Кыргызской Республике была реализация Государственной программы "Интеллект", рассчитанной до 2010 года, утвержденной постановлением Правительства Кыргызской Республики от 5 декабря 2000 года N 712. Итогом реализации данной программы стало формирование нормативной правовой базы в области интеллектуальной собственности, становление ведомства, предоставление правовой охраны объектам интеллектуальной собственности.
Однако, имеется ряд нерешенных проблем, которые препятствуют развитию системы интеллектуальной собственности и превращению ее в действенный ресурс развития экономики. Низкий уровень внедрения объектов интеллектуальной собственности не позволяет повысить финансовую отдачу для бизнеса и инвесторов, препятствует передаче технологий из научно-исследовательских центров на рынок.
Требуется реформирование и модернизация всей системы интеллектуальной собственности и ее управления. Необходимо создание благоприятной среды для новаторов и изобретателей, стимулирование коммерческой реализации
результатов исследований и творческой деятельности, а также содействие росту количества успешных инновационных предприятий в республике.
Нерешенной остается проблема содействия модернизации экономики путем эффективного использования объектов интеллектуальной собственности и инноваций.
Следующая проблема состоит в неэффективном применении законодательства и широком распространении контрафактной продукции, которая в основном поступает из-за рубежа. Иностранные и кыргызские правообладатели зачастую сталкиваются с проблемой подделки их брендов, торговых марок и нарушением авторского права. "Пиратская" продукция присутствует сегодня на многих рынках потребительских товаров - от аудиовизуальной продукции до лекарств и продуктов питания.
Нормы законодательства Кыргызской Республики регулируют отдельные аспекты борьбы с контрафактной продукцией, однако, эти нормы не унифицированы для различных объектов интеллектуальной собственности, являющихся предметом контрафакта. Требуют согласования процессуальные действия и нормы гражданско-правовой, административной, уголовной ответственности, оборот контрафактной продукции практически не влечет какой- либо ответственности, не сформирована институциональная структура противодействия.
Особую проблему представляет отсутствие системности и взаимной увязки полномочий органов исполнительной власти, призванных осуществлять контрольные функции, пресекать оборот контрафактной продукции. Необходимо отметить недостаточный уровень межведомственного сотрудничества между ключевыми партнерами в системе интеллектуальной собственности, слабую квалификацию специалистов по этим вопросам и низкий уровень признания важности интеллектуальной собственности обществом. Оборот контрафактной и пиратской продукции создает такую среду, где коррупция и криминалитет могут спокойно процветать, угрожая здоровью и благополучию граждан и снижая объем налоговых платежей в госбюджет.
Одной из слабых сторон существующей системы интеллектуальной собственности остается ее кадровое обеспечение, из чего следует необходимость усиления мер по подготовке специалистов в сфере интеллектуальной собственности, в т.ч. судебных, правоохранительных органов, научно- исследовательских институтов, других государственных органов и малых и средних предприятий. Необходимы не только эксперты в области интеллектуальной собственности, стране также нужны экономисты, менеджеры и маркетологи со знанием интеллектуальной собственности.
Несмотря на отмеченные проблемы, в стране имеется потенциал для развития научных исследований, осуществления инновационной и творческой деятельности. Кроме того, страна богата традиционными знаниями, которые могут стать основой для создания новых технологий, способствующих региональному развитию.
IV. Цели и задачи Национальной стратегии
В рамках настоящей Национальной стратегии определены следующие приоритетные направления:
- создание благоприятных условий для развития инновационной деятельности и использования объектов интеллектуальной собственности;
- содействие модернизации экономики путем активизации трансфера передовых технологий;
- повышение информированности общества о роли и значении интеллектуальной собственности;
- создание эффективной системы защиты прав на объекты интеллектуальной собственности.
Главной целью Национальной стратегии является содействие развитию экономики, путем совершенствования системы интеллектуальной и инновационной деятельности. Она определяет задачи и основные приоритеты, направленные на создание условий для трансформации научно-исследовательского потенциала страны в один из основных ресурсов устойчивого экономического роста, а также технологической модернизации экономики.
Для достижения поставленной главной цели основной акцент будет ставиться на:
1. Формирование среды для создания и использования объектов интеллектуальной собственности.
2. Повышение информированности общества о роли и значении интеллектуальной собственности.
Для реализации подцелей предполагается решение следующих основных задач.
Одной из важных задач является стимулирование, поддержка и активизация интеллектуального творчества, путем поощрения изобретательской и инновационной деятельности, а также активного вовлечения молодежи в сферу научно-технического творчества и введения курса по интеллектуальной собственности в программы образования.
Необходимо решение задач, направленных на эффективное использование объектов интеллектуальной собственности, позволяющих повышение соответствующей отдачи для бизнеса и инвесторов. В Национальной стратегии будет предусмотрена реализация ряда мер, способствующих передаче технологий из научно-исследовательских центров на рынок, импорту зарубежных передовых технологий для модернизации отечественной экономики и предоставлению потребителям новых продуктов и услуг.
Следующей приоритетной задачей определено совершенствование нормативной правовой базы, регулирующей вопросы правовой охраны и защиты объектов интеллектуальной собственности. Необходимо внесение изменений и дополнений в Уголовный и Гражданский кодексы Кыргызской Республики, Кодекс Кыргызской Республики об административной ответственности, а также в законы в области интеллектуальной собственности. Данные изменения направлены на снижение уровня правонарушений в области интеллектуальной собственности, в том числе уровня контрафактной и пиратской продукции, ввозимой на территорию Кыргызской Республики.
Немаловажными являются вопросы повышения квалификации в сфере интеллектуальной собственности сотрудников правоохранительных и судебных органов, обеспечения эффективного взаимодействия между государственными
органами по предупреждению и пресечению правонарушений в области интеллектуальной собственности.
Развитие продуктов интеллектуальной собственности и инноваций в регионах республики также является одной из основных задач настоящей Национальной стратегии. В этих целях предусматривается ряд конкретных мер по созданию благоприятных условий для развития инновационной деятельности на местах, содействия предпринимателям в осуществлении поиска информации и потенциальных бизнес-партнеров, включая обучение представителей малого и среднего бизнеса методам получения экономической выгоды от использования инноваций.
Представляется важным разработать информационную политику для повышения информированности общества о роли и значимости интеллектуальной собственности и выгодах от нее.
Реализация Национальной стратегии должна способствовать:
- созданию имиджа страны как правового государства, обеспечивающего защиту прав интеллектуальной собственности;
- совершенствованию законодательной базы в области интеллектуальной собственности в соответствии с международными нормами;
- организационному и административному развитию процедур предоставления прав на объекты интеллектуальной собственности;
- развитию сотрудничества между всеми заинтересованными группами;
- созданию среды, в которой интеллектуальная собственность позволяет новаторам и творческим деятелям повысить экономическую выгодность своей работы и поднять экономику страны в интересах бизнеса, исследователей, создателей и общества, а в целом укрепить экономическую конкурентоспособность;
- повышению уровня осведомленности общества о важности и ценности интеллектуальной собственности;
- расширению применения интеллектуальной собственности в качестве финансового актива;
- повышению влияния Кыргызской Республики на развитие системы ИС на региональном и глобальном уровнях.
V. Риски при реализации Национальной стратегии
Существуют объективные и субъективные факторы, влияющие на успешность осуществления целей и задач Национальной стратегии. Для минимизации рисков и обеспечения возможности успешной ее реализации необходимо оценить возможные риски и угрозы. Среди таких факторов нужно обозначить следующие:
- недостаточная поддержка со стороны Правительства Кыргызской Республики;
- отстранение или неучастие государственных органов, а также бизнес- сообщества в реализации Национальной стратегии;
- отсутствие финансовой поддержки при реализации проектов;
- неэффективное применение ресурсов доноров и партнеров.
Необходимо отметить, что во избежание существующих угроз требуется регулярно проводить следующие мероприятия:
- проведение "круглых столов" и общественных слушаний, а также широкое освещение в СМИ Национальной стратегии и хода ее реализации;
- развитие устойчивых связей с другими министерствами и ведомствами, общественными организациями и бизнес-сообществом на политическом и исполнительском уровнях;
- вовлечение донорских организаций во все этапы разработки, внедрения и мониторинга Национальной стратегии.
Для предотвращения, либо устранения перечисленных угроз, предполагается предпринять определенные действия и мероприятия по мере их возникновения. Эффективная система мониторинга и оценки позволит отслеживать трудности и препятствия при реализации задач Национальной стратегии.
VI. Ресурсное обеспечение
Реализация Государственной программы не предусматривает целевого выделения финансовых средств из государственного бюджета. Кыргызпатент, в качестве органа, ответственного за реализацию Государственной программы, будет привлекать собственные, донорские и партнерские ресурсы. Также предполагается поддержка со стороны международных организаций в виде консультационной, технической и другой помощи.
Для успешной реализации Государственной программы необходимы следующие ресурсы:
Общая смета Государственной программы (тысяча сомов)
Год Реализация
Государственной
программы
Проект
"Правовая
школа"
Проект
"Контрафактная
продукция"
Проект
"Традиционные
знания"
Проект
"Новое
поколение
изобретател
2012 13398,1 342,75 921,9 7389,4 3579
2013 11971,1 342,75 921,8 7389,3 3578,9
2014 14359,7 921,8 7389,3 3578,9
2015 4101,6 3578,9
2016 3956,5
Итого 47787,0 685,5 2765,5 22168 14315,7
На реализацию мероприятий Национальной стратегии необходимо 88915200 (восемьдесят восемь миллионов девятьсот пятнадцать тысяч двести) сомов.
Всемирная организация интеллектуальной собственности, участвовавшая в разработке данной программы, предоставит поддержку в виде методической и консультационной помощи. Результатом недавней встречи Доноров на высшем уровне стало решение о возможности предоставления помощи в области бизнеса, государственного управления и образования.
(В редакции постановления Правительства КР от 11 ноября 2013 года № 623)
VII. Этапы реализации
В целом, реализация Национальной стратегии будет осуществляться в два этапа: первый - 2012-2013 годы, второй - 2014-2016 годы.
Первый этап (2012-2013 годы) будет связан главным образом с реализацией мероприятий подготовительного характера. В целях успешной реализации Национальной стратегии предполагаются внесение изменений и дополнений в действующее законодательство Кыргызской Республики, выработка новых законов, подготовка специалистов.
Второй этап (2014-2016 годы) станет периодом активной реализации мероприятий Национальной стратегии.
VIII. Мониторинг и оценка реализации
Реализация Национальной стратегии будет осуществляться посредством планов мероприятий. Для отслеживания хода реализации Национальной стратегии разработана система мониторинга и оценки, содержащая конкретные измеримые индикаторы. К процессу мониторинга при необходимости могут привлекаться общественные организации и независимые институты. Органом мониторинга является Кыргызпатент.
Предлагается образовать на высоком уровне комиссию из сотрудников Кыргызпатента вместе с представителями заинтересованных сторон для мониторинга и оценки на основании ежемесячных отчетов реализации Национальной стратегии, которые будут размещаться на сайте Кыргызпатента. Данная комиссия будет отчитываться ежеквартально на соответствующем политическом уровне, который будет определен Правительством Кыргызской Республики.
Будут проводиться регулярные встречи с заинтересованными сторонами, включая бизнес-сообщество и неправительственные организации.
IX. Заключение
По итогам реализации Национальной стратегии в Кыргызской Республике будут достигнуты следующие положительные результаты:
- сформирована среда для создания, использования результатов интеллектуальной деятельности и осуществления трансфер-технологий;
- повысится уровень изобретательской активности и внедрения их результатов в хозяйственный оборот;
- увеличится количество школьников и молодежи, вовлеченных в научно- техническое творчество;
- будет улучшен имидж страны как правового государства, обеспечивающего защиту прав интеллектуальной собственности;
- будет создана система противодействия обороту контрафактной продукции, угрожающей жизни и здоровью населения;
- повышена осведомленность общества о роли и значении интеллектуальной собственности;
- увеличится доля инновационных товаров и услуг в валовом внутреннем продукте страны, что позволит Кыргызской Республике стать конкурентоспособной и продвигать свои национальные интересы на международном уровне.