Law on Copyright and Related Rights (Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 115/2010)

LAW

ON COPYRIGHT AND RELATED RIGHTS

CHAPTER ONE

GENERAL PROVISIONS

PART 1.

INTRODUCTORY PROVISIONS

Scope of the Law

Article 1

This Law shall regulate the right of authors in their copyright works (hereinafter: copyright), the rights of performers, phonogram producers, video gram producers (film producers), broadcasting organizations, publishers and database makers in their subject-matter of related rights (hereinafter: related rights), the administration and the protection of copyright and related rights and the application of the Law.

Public, disclosure and publishing

Article 2

(1) Public, within the meaning of this Law, shall mean the availability of a copyright work, or of a subject-matter of a related right, under equal conditions, to a larger number of persons outside of the closer circle of family ties or personal acquaintances.
(2) A copyright work or a subject-matter of a related right shall be considered to be disclosed if it has been made available to the public, with the consent of the right holder, unless otherwise provided by this Law.
(3) A copyright work or a subject-matter of a related right shall be considered to be published if, with the consent of the right holder, it has been made in a sufficient number of copies offered to the public and distributed.

Equitable remuneration

Article 3

The author or the holder of a related right shall be entitled to an equitable remuneration for every type of use of the copyright work or of the subject-matter of a related right, unless otherwise provided by this Law.

Relationship between copyright and related rights

Article 4

1

The management and protection of related rights, according to this Law, shall not prejudice nor in any way affect the management and protection of copyright.

Exceptions and limitations

Article 5

This Law may provide for special cases and conditions for exceptions and limitations to the use of copyright and related rights.

PART 2.

RELATIONSHIP BETWEEN COPYRIGHT AND RIGHT OF OWNERSHIP

General provision

Article 6

Copyright is an autonomous right and it is independent from the ownership right or other rights in the objects in which the copyright work is incorporated, unless otherwise provided by law.

Separateness of transfer

Article 7

(1) The transfer of economic rights of the author of the work shall not affect the ownership right in the object where the copyright work is incorporated, unless otherwise provided by law or by contract.
(2) The transfer of the ownership right under paragraph (1) of this Article shall not affect the transfer of the economic rights of the author of the work, unless otherwise provided by law or by contract.

Joint property of spouses

Article 8

Joint property of spouses shall not include the copyright. Joint property of spouses shall include only the economic benefits deriving from the use of copyright.

Judicial execution

Article 9

(1) Judicial execution against copyright shall not be permitted.
(2) Judicial execution shall be possible only against the economic benefit arising from copyright.
(3) Judicial execution against an uncompleted copyright work and against an undisclosed original of a copyright work shall not be permitted.

2

Limitation on the right of adaptation

Article 10

(1) If the owner of an architectural structure intends to adapt that work, he shall be obliged to offer the adaptation primarily to the author of the original work, provided he is alive and available in a usual manner.
(2) If the author unjustifiably refuses the offer laid down in paragraph (1) of this Article, the owner of the work shall acquire the right of adaptation, but he shall be obliged to respect the author's moral rights.

Protection against destruction of originals

Article 11

(1) If the owner of the original of a copyright work intends to destroy the original, he shall be obliged to offer the original to the author, and the author shall be obliged to compensate to the owner the value of the material from which the original was made.
(2) If the return of the work to its author as referred to in paragraph 1 of this Article is not possible, the owner shall be obliged, in an appropriate manner, to enable the author to make a copy of the original.
(3) Where the copyright work, within the meaning of paragraph (1) of this Article, is an architectural structure, the author shall have the right to take photographs of the work, to be enabled access to the work in order to make a cartographic record and measurement survey of the structure, and to demand the delivery of photocopies of the projects at his own expense.

CHAPTER TWO COPYRIGHT

PART 1. COPYRIGHT WORK

Notion of a copyright work

Article 12

(1) A copyright work, within the meaning of this Law, is an intellectual and individual creation in the field of literature, science and art, expressed in any manner and form.
(2) A copyright work shall be, in particular:
1. A written work (book, paper, article, handbook, brochure, treatise and other works of the same nature);

3

2. A computer program, as a written work;
3. A spoken work, (lecture, speech, address, and other works of the same nature);
4. A musical work, with or without words;
5. A dramatic work, dramatico-musical work, choreographic work and a work of pantomime;
6. A photographic work and a work created in a process analogous to photography;
7. An audiovisual work (cinematographic work and other work expressed in moving images);
8. Works of fine art (painting, drawing, print, sculpture, etc.);
9. Works of architecture,
10. Works of applied art and design; and
11. A cartographic work, plan, sketch, technical drawing, project, table, plastic work and other work of identical or similar character in the domain of geography, topography, architecture and science.
(3) The adaptation of a copyright work, where it fulfills the conditions of this Law, shall be considered as a copyright work.

Component parts of a copyright work

Article 13

(1) Any component part of the copyright work, as well as the title of the work, insofar as it is intellectual and individual creation by itself, shall be considered as a separate copyright work.
(2) It shall not be permitted to use as the title of a copyright work a title, pursuant to paragraph 1 of this article, that has already been used for a work of the same type, if that title would create or would lead to confusion regarding the copyright work and the author.

Collections of copyright works

Article 14

(1) A collection of copyright works, of expressions of folklore, of data or of other material, which, by reason of the selection and arrangement of its component parts, constitutes an individual and intellectual creation, such as: encyclopedia, anthology, book of papers, music collection, collection of photographs, maps, exhibition, placement, collection of documents, and other collections, shall be considered as a copyright work.

4

(2) The copyright in the work from paragraph 1 of this Article shall in no way extend to its component parts and shall not affect the rights in such parts.

Databases

Article 15

(1) A database shall be a copyright work.
(2) A database, within the meaning of paragraph 1 of this Article, shall be a collection of data, arranged in systematic or methodical way, and individually accessible by electronic or other means.
(3) The copyright in the database shall not apply to computer programs used in the making or operation of databases accessible by electronic means.

Unprotected creations

Article 16

Within the meaning of this Law, the following shall not be considered as a copyright work:
1. Ideas, theories, concepts, operation methodologies, or mathematical concepts, regardless of the manner of explanation or expression;
2. Official texts of a political, legislative, administrative and judicial nature and their official translations;
3. Daily and other news having the character of mere media information, miscellaneous facts and data; and
4. Ideas and concepts which underlie any element of a computer program, including the program components that enable connection and interaction between the elements of the software and of the hardware equipment (interfaces).

PART 2. AUTHOR

Notion of author

Article 17

(1) The author, within the meaning of this Law, shall be a natural person who has created the copyright work.
(2) The copyright belongs to the author by the mere act of creation of the work.

5

Presumption of authorship

Article 18

(1) A person whose name, pseudonym, code or other sign is denoted in a usual manner on the work or its copies, or is indicated at the time of its disclosure, shall be considered as an author, until proved to the contrary, in accordance with this Law.
(2) In a case where the author is unknown, nor can be determined in accordance with the provisions of paragraph 1 of this Article, the copyright shall be exercised by the person who has lawfully disclosed the copyright work.
(3) The provision under paragraph 2 of this Article shall cease to apply once the author’s identity is established. In that case, the person under paragraph 2 of this Article shall be obliged to surrender to the author the economic benefits acquired from the exercise of copyright, unless otherwise agreed between them by contract.

Co-authors

Article 19

(1) The copyright in a work created in collaboration of two or more persons shall belong to all those persons (co-authors).
(2) The consent of all the co-authors shall be necessary for every use of the work under paragraph 1 of this Article. An individual co-author cannot refuse to give his consent for reasons that are contrary to the principle of conscientiousness and good faith.
(3) Where the work created by co-authors is composed of independent parts (divisible whole), each co-author may permit independent use of his part, provided that such use does not prejudice the use of the joint work or the rights of the other co-authors.
(4) The share of each co-author in the remuneration from the use of the work shall be determined in a proportion to the real contribution that each one of them had in the creation of the work, unless otherwise agreed by the co-authors.
(5) In case where the real contribution under paragraph 4 of this Article can not be determined, or where no agreement has been reached between the co-authors, each co-author shall be entitled to an equal part of the remuneration.

PART 3. CONTENTS OF COPYRIGHT

General Provision

Article 20

(1) The copyright is an indivisible right and it is inseparable from the copyright work.

6

(2) The copyright is consisting of exclusive moral rights, exclusive economic rights and other rights, provided by this Law.

SECTION 1. Moral rights

Contents of moral rights

Article 21

(1) Moral rights shall protect the author with regard to his personal and spiritual
(intellectual) ties to the work.
(2) The author shall have the following exclusive moral rights:
1. Right to claim authorship;
2. Right of first disclosure;
3. Right of protection of the integrity of the work; and
4. Right of withdrawal.
(3) The author may not waive the rights under paragraph 2 of this Article.

Right to claim authorship

Article 22

(1) The author shall have the right to claim authorship of the work.
(2) The author shall have the right to have his name, pseudonym, or other designation denoted on each copy of the work, or stated at each public use of the work, unless the author explicitly declares in a written form that he does not want to have his authorship denoted, or unless at the time of the use it is technically impossible or impractical.

Right of first disclosure

Article 23

(1) The author shall have the right of first disclosure of his copyright work and the right to determine the conditions of disclosure.
(2) Until the time of the first disclosure of the copyright work, only the author shall have the right to publicly reveal the content or the description of his work.

Right of protection of the integrity of the work

Article 24

The author shall have the right to object to any modification, distortion, or mutilation of the work, which would be prejudicial to his personality, honor and reputation, as well as to object to the destruction of the work.

7

Right of withdrawal

Article 25

(1) The author shall have the right to withdraw the right of use from the holder of an economic right, in case where any further use would be prejudicial to his personality, honor, and reputation.
(2) If the author withdraws the right of use under paragraph 1 of this Article, he shall be obliged to compensate the holder for the damage caused by such withdrawal.
(3) The right holder under paragraph 1 of this Article shall be obliged, within three months from the receipt of the withdrawal, to inform the author of the amount of damage that needs to be compensated. If he fails to do so, the withdrawal shall become valid upon expiration of that time period.
(4) Upon the withdrawal of the right under paragraph 1 of this Article, the economic right shall return to the author.
(5) If the author wishes to transfer again the economic right in his work, he shall be obliged to offer such transfer primarily and under the same conditions to the right holder under paragraph 1 of this Article.
(6) The provisions of this Article shall not apply to computer programs, audiovisual works, and electronic databases.

SECTION 2. Economic rights

Contents of economic rights

Article 26

(1) The economic rights shall protect the property interests of the author in his copyright work.
(2) The author shall have the exclusive right to authorize or prohibit the use of his work or copies thereof by any other person, except in the cases provided by this Law.

Types of economic rights

Article 27

The following exclusive economic rights of the author arise from the use of the copyright work or its copies:
1. Right of reproduction of the work;
2. Right of distribution of the work;
3. Right of communication to the public of the work; and
4. Right of adaptation of the work.

8

Reproduction

Article 28

(1) Reproduction, within the meaning of this Law, shall mean fixation i.e. recording of the work in a material or other appropriate medium (electronic and other), as well as making one or more copies of a copyright work, in whole or in part, directly or indirectly, temporaryily or permanently, by any means and in any form.
(2) The reproduction under paragraph 1 of this Article shall be carried out, in particular, by graphic processes (graphic reproduction), by three-dimensional reproduction, by photocopying and other photographic processes achieving the same effect, by building or carrying out works of architecture, by sound or visual fixation, by storage of the work in electronic form (electronic fixation), and by transfer of the work from an analogue onto a digital system.

Distribution

Article 29

(1) Distribution, within the meaning of this Law, shall mean making available to the public an original or a copy of the work, for the purpose of sale or other form of transfer of ownership right or right of possession, including importation and rental, and covering the right of remuneration for lending as provided by this Law.
(2) Importation, within the meaning of this Law, shall mean placing on the domestic market originals or copies of a copyright work intended for further circulation for commercial purposes.
(3) Rental, within the meaning of this Law, shall mean making available for use an original or a copy of a copyright work for a limited period of time, for direct or indirect economic advantage. The rental shall not apply to constructed works of architecture ) and originals and copies of works of applied art and design.
(4) Lending, within the meaning of this Law, shall mean making available for use of a copyright work, for a limited period of time, by organizations which are accessible to the public, without obtaining direct or indirect economic advantage.
(5) The right of distribution in the territory of the Republic of Macedonia shall be exhausted with the first sale or other form of first transfer of ownership right of an original or copy of a copyright work, carried out by the right holder or with his consent. The exhaustion shall not apply to the rights of importation, rental and lending.

Communication to the public

Article 30

Communication to the public, within the meaning of this Law, shall be:
1. Public performance;

9

2. Public transmission;
3. Public exhibition;
4. Public presentation;
5. Broadcasting;
6. Rebroadcast; and
7. Making available to the public.

Public performance

Article 31

Public performance, within the meaning of this Law, shall be:
1. Live speaking or reciting of works in the field of literature;
2. Live performance of musical works and
3. Stage performance or live presentation of dramatic, dramatico-musical, choreographic, or pantomime works.

Public transmission

Article 32

Public transmission, within the meaning of this Law, shall mean communication to the public by loudspeaker, screen or by any other technical means, of the following:
1. Live performance of a copyright work, outside of the space or place where the work is performed live;
2. Audio and/or visually fixed works (phonograms, video grams etc.), from the medium in which they are fixed; and
3. Broadcast copyright work.

Public exhibition

Article 33

Public exhibition, within the meaning of this Law, shall mean presentation to the public of an original or a copy of a work of fine art, a work of photography or a work created in a process analogous to photography, a work of applied art, design, architecture, physical planning, cartography, as well as other works of scientific and technical nature.

Public presentation

Article 34

10

Public presentation, within the meaning of this Law, shall mean presentation to the public, by technical means, of an audiovisual work or of a work of photography, fine art, architecture, physical planning, applied art, design, cartography, and works of scientific and technical nature.

Broadcasting

Article 35

(1) Broadcasting, within the meaning of this Law, shall mean communication of a copyright work by radio and television program signals intended for reception by the public, either wireless, including satellite, or by wire, including cable, microwave, or other system.
(2) Satellite, within the meaning of this Law, shall be any satellite operating on frequency bands which, according to the telecommunications regulations, are reserved for the broadcast of signals intended for the reception by the public or which are reserved for closed, point-to-point communication, in which case the conditions for the signal reception must be comparable to the conditions for the reception by the public.
(3) Broadcasting by satellite is carried out when, under the control and responsibility of the broadcasting organization, program-carrying signals intended for the public are introduced into an uninterrupted communication chain leading to the satellite and down towards the earth.
(4) If the program-carrying signals are encrypted, the broadcasting by satellite shall be considered as carried out if the decrypting means are provided to the public by the broadcasting organization or by some other person, with the consent of the organization.

Rebroadcast

Article 36

Rebroadcast, within the meaning of this Law, shall mean simultaneous, unabridged and unaltered transmission of a broadcast of a copyright work, provided that:
1. It is carried out by a broadcasting organization other than the one which initially broadcasted the work (hereinafter: rebroadcasting);
2. It is carried out by a cable, or microwave, system, where the initial broadcast is carried out by a broadcasting organization wireless or by wire (hereinafter: cable retransmission).

Making available to the public

Article 37

Making available to the public, within the meaning of this Law, shall mean communication to the public of a copyright work, by wire or wireless means, including

11

internet or other communication networks, in a way which allows members of the public to access the work, from a place and at a time individually chosen by them.

Adaptation

Article 38

(1) Adaptation, within the meaning of this Law, shall mean translation, modification, including audiovisual adaptation, musical arrangement or other alteration of a copyright work or of an expression of folklore, as well as of other written materials, such as translations of official texts which are not made for official use.
(2) The rights in the copyright work created with the adaptation shall in no way affect the rights in the adapted work.

SECTION 3. Other rights of the author

Contents of other rights of the author

Article 39

The author shall have the following other rights:
1. Right of access and delivery
2. Right of resale (right of royalty from resale)
3. Right of fair compensation for reproduction for private use
4. Right of remuneration for lending and
5. Right of remuneration for rental.

Subsection 1. Right of access and delivery

Right of access and delivery

Article 40

(1) The author shall have the right to access the original or the copy of his work in possession by another person, for the purpose of exercising the right of reproduction or adaptation of the work, insofar as it does not conflict with the legitimate interest of the possessor.

12

(2) The author shall have the right to demand from the possessor to deliver to him the original of the work of fine art or of the photographic work for the purpose of public exhibition or other form of disclosure, if there is justified interest thereof.
(3) The delivery of the original from paragraph 2 of this Article may be subjected to lodging of an appropriate security or to insurance in the amount of the market value of the original.
(4) The author shall be obliged to carry out the access and delivery under paragraphs 1 and 2 of this Article with the least possible inconveniences to the possessor, and at his own expense. In case of damage to the work, the author shall be liable regardless of his fault.

Subsection 2. Right of resale (right of royalty from resale) Right of resale of an original work of art

Article 41

(1) The author shall have the right to be notified and to obtain royalty from every subsequent sale or other disposal of an original of a work of art, as provided by this Law (hereinafter: right of resale).
(2) The resale right under paragraph 1 of this Article cannot be subject to waive, disposal or judicial execution.

Original work of art

Article 42

(1) An original work of art, within the meaning of Article 41 of this Law, shall mean a work of fine art, graphic art or plastic art, such as: paintings, collages, drawings, prints, engravings, lithographs, sculptures, ceramics, carvings, tapestries, glassware, photographs or works created in a process analogous to photography, as well as copies of the mentioned works that are considered as originals.
(2) Copies of the mentioned works created by the author himself or made with his authorization in limited numbers, shall be considered as originals. They shall be, in a usual manner, numbered, signed or otherwise duly indicated by the author.

Amount belonging to the author

Article 43

(1) The author’s royalty from the resale right shall be determined according to the following rates:
1. 5% for the portion of the sale price from 300 up to 3.000 EUR;
2. 4% for the portion of the sale price from 3.000,01 up to 50.000 EUR;
3. 3% for the portion of the sale price from 50.000,01 up to 200.000 EUR;

13

4. 1% for the portion of the sale price from 200.000,01 up to 350.000 EUR;
5. 0,5% for the portion of the sale price from 350.000,01 to 500.000 EUR;
6. 0,25% for the portion of the sale price exceeding 500.000 EUR. (2) The highest amount of the royalty may not exceed 12.500 EUR.
(3) The author’s royalty under paragraph 1 of this Article shall be jointly payable by the seller or art works, the art dealer, the organizer of the auction, or other intermediary who carries out the sale of art works).
(4) The royalties under this Article shall be calculated in MKD counter value according to the standard exchange rate of the National Bank of the Republic of Macedonia on the day of the sale. The basis for calculating the royalties shall be the sale price, excluding the value-added tax (VAT).

Right of resale of a manuscript

Article 44

(1) If the original (the manuscript) of a literary or musical work has been sold or otherwise disposed of, its author shall have the right to be notified of every subsequent resale and to obtain for each one a royalty in the net amount of 3% of each sale price.
(2) The provisions from Article 43 paragraphs 2, 3 and 4 of this Law shall accordingly apply to the works under paragraph 1 of this Article.

Right of information

Article 45

The author, his successors or the societies for collective management of copyright shall have the right, within three years from the day of the sale of the copyright work, to request from the entities under Article 43 paragraph 3 and Article 44 of this Law any information that may be necessary to secure payment of the royalty from the resale, in particular concerning the titles of the sold works, the owner and the intermediary, the sale contracts and the sale price.

Subsection 3. Right of fair compensation for reproduction for private use

Right of fair compensation

Article 46

14

(1) The reproduction for private purpose shall be subject to payment of fair compensation.
(2) The fair compensation under paragraph 1 of this Article for reproduction of phonograms and video grams shall be paid at the time of the first sale or import of equipment for sound and visual fixation and new blank sound or sound and image carriers.
(3) The fair compensation under paragraph 1 of this Article for photocopying shall be paid at the time of the first sale or import of photocopying equipment, and upon making photocopies intended for sale, on a monthly basis, according to the possible number of photocopies.
(4) The equipment for sound and visual fixation shall be made equal to all other devices which enable to achieve the same effect, and the photocopying shall be equalized with other reproduction techniques.
(5) The author shall have the right to a part of the fair compensation under paragraph 1 of this Article for the reproduction of phonograms and video grams and for the photocopying of his work, which is carried out for private use.
(6) The right of fair compensation under paragraph 1 of this Article may not be subject to waive, disposal or judicial execution.

Entities obliged to make payment

Article 47

(1) The duty to pay the fair compensation under Article 46 of this Law shall rest with producers and importers of equipment for sound and visual fixation, photocopying equipment, blank sound or sound and image carriers, as well as persons carrying out photocopying services.
(2) The entities under paragraph 1 of this Article shall be obliged, upon request by the relevant society for collective management of copyright and related rights, to submit data concerning the type and number of sold or imported equipment and sound or sound and image carriers, as well as data concerning photocopies made.

Amount of the fair compensation

Article 48

(1) The amount of the fair compensation under Article 46 of this Law shall be determined by the Government of the Republic of Macedonia.
(2) The fair compensation under paragraph 1 of this Article shall be determined separately for each type of equipment for audio and visual fixation, for each fixation equipment which, due to its construction, does not require any special material to function (in an amount twice as much as the usual), for each sound or sound and image

15

carrier based on the recording time, for each photocopying equipment based on the possible number of copies per minute and based on the possibility to copy in color (in an amount twice as much as the amount for black and white photocopying), as well as for each photocopy intended for sale.
(3) The Government of the Republic of Macedonia shall harmonize the amounts of the compensations under paragraph 1 of this Article according to the fluctuation of the prices and the costs of living in the Republic of Macedonia.

Subsection 4. Right of remuneration for rental

Right of remuneration

Article 49

(1) The author who has transferred his right of rental to the phonogram producer or to the video gram producer (hereinafter: film producer), in accordance with Article 72 and Article 91 paragraph 2 of this Law, shall retain the right of remuneration for every rental of his work.
(2) The author may not waive the right of remuneration under paragraph 1 of this Article.

Subsection 5. Right of remuneration for lending

Right of remuneration

Article 50

(1) The author shall have the right to remuneration for the lending of an original or copy of his copyright work.
(2) The lending right under paragraph 1 of this Article shall not apply to architectural structures, works of applied art and design, or works that are mutually lent by the organizations under paragraph 4 of this Article.
(3) The remuneration under paragraph 1 of this Article shall be payable by the organization, which is carrying out the lending.
(4) Public institutions in the field of science, culture and education (libraries, film archives, scientific and educational institutions) shall be exempted from the duty of payment of the remuneration under paragraph 1 of this Article.
(5) The author may not waive the right of remuneration under paragraph 1 of this Article.

16

PART 4. EXCEPTIONS AND LIMITATIONS

General provisions

Article 51

(1) A copyright work can be used without authorization by the author, with or without remuneration, only if the work has been disclosed.
(2) The use under paragraph 1 of this Article can be carried out only in certain special cases, provided that the use does not conflict with the normal exploitation of the work, and does not unreasonably prejudice the legitimate interests of the author.
(3) The provisions under this Part shall not apply to computer programs.

Use without payment of remuneration

Article 52

(1) The use of a copyright work without payment of remuneration shall apply to the following cases:
1. Temporary reproduction of a copyright work, provided the reproduction is of transient or incidental character, and/or it constitutes an integral and essential part of a technological process, provided the reproduction does not, in itself, have an independent economic significance and the sole purpose of which is to enable the transmission of data in a network between third parties by an intermediary or to enable lawful use of the work;
2. Reproduction made by public libraries, educational establishments or museums, or by archives, for the purpose of carrying out their activity and without direct or indirect economic or commercial purpose;
3. Fixation of a copyright work by a broadcasting organization that has an authorization to broadcast the work, if it fixes the work by means of its own facilities and for its own needs, and provided it destroys the fixation within the period for which the broadcasting authorization is valid. If the fixation has exceptional documentary value, it can be delivered and preserved in a public archive;
4. Use of works for illustration for teaching or scientific research to the extent justified by the non-commercial purpose to be achieved, provided that the name of the author and the source is indicated, unless this turns out to be impossible;
5. Use of copyright works for the benefit of persons with special needs in a way which is directly related to the special need, to the extent required by the need and for a non- commercial purpose;
6. Reproduction and public communication of texts, articles and other similar works concerning current economic, political, religious and other similar topics, with the aim to inform the public, to the extent justified by that purpose, unless it is expressly prohibited

17

by the author and provided that the name of the author and the source is indicated, unless this turns out to be impossible;
7. Use of parts of copyright works (quotations), for scientific research, education, criticism, polemics, or review, in a scope and to the extent required by the specific purpose and provided that the name of the author and the source is indicated, unless this turns out to be impossible;
8. Use of works for the purposes of public security, or in a judicial, parliamentary or administrative procedure;
9. Use of political speeches, as well as extracts of public lectures and similar works to the extent justified by the informatory purpose, provided that the name of the author and the source is indicated, unless this turns out to be impossible;
10. Use of works during religious rituals or other official celebrations organized by the state authorities or the local self-government;
11. Use of architectural or sculptural works permanently located in public places
(streets, squares, parks, etc.);
12. Use of works in the field of fine and applied art, architecture, industrial design and photographic works exhibited at public exhibitions or at auctions, by the organizer, for posters or catalogues made with no commercial purposes, to the extent necessary for promotion of those events;
13. Adaptation of a work into a parody, caricature, or pastiche, provided that the adaptation does not create confusion with regard to the original of the work and the authorship, and provided the adaptation is in the frames of authorized use of the work;
14. Reproduction of a copyright work onto a sound and image carrier, public communication of the work from that carrier, as well as public communication of the work that is broadcast, in shops, at fairs and other places where the operation of equipment for recording, reproduction and communication of sound and image is demonstrated, to the extent necessary to demonstrate the functioning of the equipment. The fixations/recordings made on this basis shall be erased immediately;
15. Incidental (secondary) inclusion of a copyright work into some other material.
16. Use of drawings or plans of an architectural object, for the purpose of its reconstruction; and
17. Communication to the public and making available to the public of a copyright work for the purpose of research or private study in certain locations within the public scientific, cultural, educational and other establishments of similar nature, in case where a work is not subject to purchase, or its use is not subject to having an authorization, and where the work is contained in the collections/fund of these establishments.

18

(2) The use of a database or of a copy thereof by the lawful user shall be without remuneration, if it is necessary for the purposes of access and normal use of its component parts.

Use of expressions of folklore

Article 53

(1) The use of an expression of folklore shall be without remuneration.
(2) Expressions of folklore shall be used in a decent manner, without distortion and provided that the source and the origin of the work are indicated.
(3) The public and scientific institution - Folklore Institute "Marko Cepenkov" in Skopje shall be responsible for the management of the rights from paragraph 2 of this Article.

Use against payment of fair compensation

Article 54

The use of a copyright work against payment of fair compensation shall apply to the following cases:
1. Reproduction on paper or any similar medium, by way of photocopying or any other analogous technique or other process having similar effects, with the exception of graphic editions of a musical work (sheet music);
2. Reproduction on any medium, made by a natural person for private use, without direct or indirect commercial purpose;

PART 5. DURATION OF COPYRIGHT

Duration of copyright

Article 55

(1) The economic rights shall run for the life of the author and for 70 years after his death, unless otherwise provided by this Law.
(2) The moral rights shall run for various terms provided by this Law.

19

Calculation of terms in cases of co-authorship

Article 56

(1) Where the work has been created by a number of authors (co-authors), the term of duration under Article 55 paragraph 1 of this Law shall be calculated from the death of the last surviving author.
(2) In the case of co-authorship of an audiovisual work, the term of duration of the protection shall be calculated from the death of the last surviving person from among the following: the principal director, the author of the screenplay, the author of the dialogues and the composer of the music created specially for use in the audiovisual work, regardless of whether that person is recognized as author of the audiovisual work according to this Law.

Term of protection of anonymous and pseudonymous works

Article 57

(1) Copyright of anonymous and pseudonymous works shall run for 70 years after the lawful disclosure of the work.
(2) If the pseudonym leaves no doubt as to the identity of the author, or if the author reveals his identity during the period referred to in paragraph 1 of this Article, the term laid down in Article 55 paragraph 1 of this Law shall apply.

Special terms for non-disclosed works

Article 58

Where the term, according to this Law, does not run from the death of the author or authors, and the work has not been lawfully disclosed, the copyright shall run for 70 years after its creation.

Terms of duration of a copyright work disclosed in parts

Article 59

In case where the term of duration of the copyright, according to this Law, is calculated according to the lawful disclosure of the work, and the work is disclosed in volumes, parts, installments, issues, episodes and alike, the term shall be calculated separately for each component part.

20

Calculation of terms

Article 60

The terms of duration of the copyright protection laid down in this Law shall begin to run on the 1st of January of the year following the event which is the basis for calculation of the terms.

Duration of moral rights

Article 61

(1) The moral right of withdrawal under Article 25 of this Law shall run for the life of the author.
(2) The moral rights of recognition and indication of the authorship, and of protection of the integrity of the copyright work under Articles 22 and 24 of this Law shall continue to run after the expiration of the terms of duration of the economic rights, as provided by this Law.
(3) In addition to the author’s successors, the relevant (professional) association of authors, the persons having legitimate interest, and the Macedonian Academy of Sciences and Arts shall be responsible for the management and protection of the moral rights of the author laid down in Articles 22 and 24 of this Law after his death.

Effects from expiration of the terms

Article 62

The copyright work, after the expiration of the terms of duration of the economic rights, as provided by this Law, shall be used without authorization and without remuneration.

PART 6.

TRANSFER OF ECONOMIC RIGHTS

General provision

Article 63

(1) The author may transfer to other persons separate economic rights, in a manner and under conditions provided by this Law.
(2) The transfer under paragraph 1 of this Article may be carried out by succession, by written contract (exclusive or non-exclusive) or in other written way (non-exclusive) by an authorization, statement, approval, etc.

Transfer by succession

Article 64

(1) Economic rights shall be subject to succession.

21

(2) The author’s successors shall acquire all the rights that would have belonged to the author.
(3) Succession of copyright shall be governed by the succession regulations, unless otherwise provided by this Law.

Transfer by contract

Article 65

(1) The author may carry out the transfer of economic rights to other persons by way of a written contract, unless otherwise provided by this Law.
(2) The contract under paragraph 1 of this Article that is not concluded in a written form shall not produce legal effect.
(3) The contract under paragraph 1 of this Article shall contain, in particular, the type of the rights being transferred, their scope, exclusive or non-exclusive, the territory concerned by the transfer of rights, the duration of the transfer, and the author's remuneration.
(4) Disputed or ambiguous provisions of the contract from paragraph 1 of this Article shall be interpreted in the author's interest.

Determining the remuneration

Article 66

(1) The author's remuneration shall be determined according to the principle of fairness, the type of the work, the type and the scope of the right that is being transferred, the duration, and other relevant circumstances of its use.
(2) If the use of a copyright work generates revenue which is significantly larger than the agreed remuneration, the author shall have the right to demand a revision of the agreed remuneration, which will allow him a more equitable share of the revenue. The author may not waive this right.
(3) In a case when the author’s remuneration is agreed or determined according to the revenue derived from the use of the work, the user of the work shall be obliged to keep appropriate books or other records that allow determining the amount of the generated revenue.
(4) The user from paragraph 3 of this Article shall be obliged to enable the copyright holder to inspect the documentation/records from paragraph 3 of this Article, and shall deliver to him the necessary reports on the generated revenue within a reasonable time period, unless the time period has been provided by law or by contract.

Nullity

Article 67

The transfer of the following shall be null and void:

22

1. The copyright, as a whole;
2. The moral rights;
3, Unknown types of use of the copyright work.

Application of the regulations on obligations

Article 68

The regulations governing obligations shall accordingly apply to the contract for transfer of economic rights, unless otherwise provided by this Law.

Active legitimation

Article 69

The rights that belong to the author under this Law, including the right of judicial protection, shall also belong to any other copyright holder, in a scope transferred to him by law or by other legal act, unless otherwise provided by this Law.

Scope of transfer (exclusive and non-exclusive) Article 70

(1) The transfer of an economic right within the meaning of Article 63, paragraph 2 of this Law shall be exclusive or non-exclusive.
(2) Exclusive transfer of an economic right, within the meaning of this Law, shall authorize a single person to use the work, while the author or any other person is excluded from the use.
(3) Non-exclusive transfer of an economic right, within the meaning of this Law, shall authorize a person to use the work, while the author or any other person is not excluded from the use.

The rule of separate transfer

Article 71

The transfer of a particular economic right shall not affect the transfer of other economic rights, unless otherwise provided by this Law or by contract.

23

Presumption of joint transfer

Article 72

When transferring the right of reproduction, it shall be considered that the right of distribution of the copies of the concerned work has also been transferred, unless otherwise provided by contract.

Subsequent transfer

Article 73

(1) A holder to whom an economic right of the author has been transferred may not, without the author's authorization, subsequently transfer that right to a third party, unless otherwise provided by contract.
(2) If the subsequent transfer of the right is the consequence of a legal transformation of the holder, the authorization under paragraph 1 of this Article shall not be required.
(3) If the subsequent transfer of the right is allowed without the author's authorization, in accordance with law or with contract, the previous and the new holder shall be jointly and severally liable for the author's claims.

Cancellation of the transfer

Article 74

(1) The author may cancel the contract or withdraw the authorization or another written act for transfer of an economic right, if the holder of the exclusive right exploits it to an insufficient extent or does not exercise it at all, thereby significantly harming the author's interests.
(2) The author may not exercise the cancellation or the withdrawal under paragraph 1 of this Article where the reasons for the cancellation are attributable to him.
(3) The author may offer to the holder under paragraph 1 of this Article an additional time period for appropriate use of the right.
(4) Upon exercising the cancellation or the withdrawal under paragraph 1 of this Article, the economic right shall return to the author.
(5) The author shall be obliged to pay adequate compensation for damages to the right holder, if so required by the principle of fairness.
(6) The author may not waive the right of cancellation or withdrawal provided by this
Law.

24

SECTION 1. Particular types of copyright contracts

Subsection 1. Publishing contract

Publishing contract

Article 75

(1) By a publishing contract the author shall transfer to the publisher the right of reproduction of his work and distribution by printing it in a hardcopy form in a sufficient number of copies intended for the public (hereinafter: right of publication), while the publisher shall pay remuneration to the author, publish the work and distribute the published copies.
(2) The publication right from paragraph 1 of this Article shall not include the right of publication of the work in an electronic form. A separate contract shall be concluded for publication of the work in an electronic form.
(3) The publisher who has the right of publication of the work in a hardcopy form shall have a right of priority, among equal bidders, for the publication of the work in electronic form. The right of priority shall run for three years from the publication of the work in a hardcopy form. The publisher shall give written reply within 30 days from the receipt of the author's offer.
(4) The right to a pocket edition, periodical edition or publication in sequels, translation and alike may be also transferred by the publishing contract.

Contents of the publishing contract

Article 76

(1) The publishing contract, in addition to the general elements concerning the contents of copyright contracts laid down in Article 65 of this Law, shall include deadline for submitting the manuscript for the purpose of publication, number of separate editions and number of copies (circulation) for each separate edition.
(2) The remuneration in the publishing contract can be determined as a lump sum, or as a percentage of the retail price of a copy of the edition. In case when the remuneration is agreed as a percentage of the retail price of the sold copies of the work, the publisher shall be obliged to enable the author inspection in the documentation concerning the sold copies.

Presumption of exclusivity

Article 77

During the validity period of the publishing contract, it shall be considered that the author has transferred exclusively to the publisher the right of publication of the work in the same language, except for newspaper articles, unless otherwise provided by the contract.

25

Improvement of the work

Article 78

The publisher shall be obliged, for the subsequent editions, to enable the author improvement or alteration of the work, provided this does not cause significant cost for the publisher and does not substantially alter the work, unless otherwise provided by the publishing contract.

Destruction of the work due to force major

Article 79

(1) In case when the manuscript of the work, after delivery to the publisher, is destroyed due to force major, the author shall have the right of remuneration that would have been given to him if the work had been published.
(2) In case when an entire prepared edition is destroyed due to force major before it has been distributed, the publisher shall have the right to prepare a new edition, and the author shall have the right of remuneration for one edition only.
(3) In case when part of a prepared edition is destroyed by a force major before it has been distributed, the publisher shall have the right to print only as many copies as were destroyed without payment of additional remuneration to the author.

Termination and cancellation of the contract

Article 80

(1) The publishing contract shall terminate in the following cases:
1. If the author dies before completion of the copyright work;
2. If the circulation of all agreed editions is sold out;
3. If the term of validity of the contract has expired; and
4. In other cases provided by law or by contract.
(2) The author may cancel the publishing contract if the publisher, after the circulation of the previous edition has been sold out, does not publish new agreed editions within the time period stipulated in the publishing contract. In case of cancellation, the author shall have the right to keep the received remuneration or to demand payment of the agreed remuneration as well as the right to request compensation for damages.
(3) The circulation shall be considered sold out, within the meaning of this Law, if the number of unsold copies is less than 5% of all agreed and carried out editions, and in any case if the number is less than 100 copies.

26

Destruction of the copies

Article 81

In case when the publisher intends to destroy the unsold copies of the work, he shall be first obliged to offer the copies to the author.

Subsection 2. Public performance contract

Public performance contract

Article 82

By the public performance contract the author shall transfer to the user the right of public performance of his work.

Contents of the public performance contract

Article 83

The public performance contract, in addition to the general elements concerning the contents of copyright contracts stipulated in Article 65 paragraph 3 of this Law, may also include the right of the author of inspection of the public performance of the work, and the duty for the user to allow that to the author and to provide adequate technical conditions for the performance.

Cancellation of the contract

Article 84

In case when the work has not been performed within the agreed time period or under the agreed conditions, the author shall have the right to cancel the contract, to keep the already received remuneration, to demand payment of the agreed remuneration, and to request compensation for damages.

Subsection 3. Contract for commission of a copyright work

Contract for commission

Article 85

(1) By the contract for commission of a copyright work, the author shall create the commissioned copyright work and deliver it to the commissioning person.
(2) The person commissioning the work shall have the right to supervise the work and give instructions, unless by doing so he encroaches upon the author's freedom of creation.
(3) The author shall retain the copyright in the commissioned work, unless otherwise provided by law or by contract.

27

Subsection 4. Copyright work in the course of employment

Copyright work in the course of employment

Article 86

(1) In case when a copyright work is created by an employee in the course of execution of his duties or following the instructions by the employer (hereinafter: copyright work in the course of employment), it shall be considered that the economic rights of the author of that work have been exclusively transferred to the employer for a period of five years from the completion of the work, unless otherwise provided by a collective agreement or employment contract.
(2) After expiry of the term in paragraph 1 of this Article the economic rights shall belong to the employee, while the employer may demand another exclusive transfer provided that he pays the employee remuneration for each separate type of economic rights.
(3) Notwithstanding paragraphs 1 and 2 of this Article, the author shall have the right to remuneration for each rental.
(4) The author may not waive the right stipulated in paragraph 3 of this Article.

Exceptions from the transfer in the course of employment

Article 87

As an exception to Article 86 of this Law:
1. The employee shall retain the exclusive right to use the copyright work created in the course of employment as part of his collected works; and
2. It shall be considered that the economic rights in computer programs and in databases are transferred to the employer without any limitations, unless otherwise provided by contract.

SECTION 2. Special provisions for copyright works

Subsection 1. Audiovisual work

Audiovisual work

Article 88

Audiovisual work, within the meaning of this Law, shall be a cinematographic or other work expressed in a form of sequence of moving images, whether or not accompanied by sound, regardless of the type of the carrier which contains it.

Authors of audiovisual work

Article 89

Authors of an audiovisual work, within the meaning of this Law, shall be: the author of the screenplay, the principal director and the principal cameraman. In case when

28

animation of any kind is an essential element of the work, the principal animator shall also be considered as author. Where music is an essential element of the work, the author of the music specially created for use in the audiovisual work shall also be considered as author.

Authors of contributions to the audiovisual work

Article 90

The animator and the music author, when not considered as authors of the audiovisual work according to Article 89 of this Law, as well as the set designer, the costume designer, the editor, and the make-up artist shall have copyright only in their own contributions to the audiovisual work (hereinafter: authors of contributions).

Contract for film production

Article 91

(1) The film production contract shall regulate the relations between the film producer on one hand, and the authors of the audiovisual work and the authors of contributions on the other hand, as well as the relations between the authors themselves, according to this Law.
(2) By concluding the film production contract, it shall be considered that the authors and the authors of contributions have transferred to the film producer, exclusively and without limitation, all their economic rights in the audiovisual work, including the right of translation by subtitling or dubbing, unless otherwise provided by contract.
(3) By concluding the film production contract, the authors shall keep the right to equitable remuneration from the film producer for every use stipulated in paragraph 2 of this Article, and the authors of contributions shall keep the right to use their contributions to the audiovisual work separately, unless by doing so they infringe the rights of the film producer.
(4) The authors and the authors of contributions may not waive the rights laid down in paragraph 3 of this Article.
(5) The film producer shall be obliged, at least once a year, to deliver to the authors of the audiovisual work a report on the generated revenue, separately for every type of use of the work.

Completion of the audiovisual work

Article 92

(1) The audiovisual work shall be considered completed (created) when the principal director determines that the first standard copy of the work, which is the subject-matter of the contract, is completed.
(2) Alterations to the copy of the audiovisual work under paragraph 1 of this Article shall be possible only after prior approval by the principal director and the film producer.

29

(3) In case when one of the authors or authors of contributions does not complete his part of the audiovisual work or is unable to do so due to a force major, he may not object to the use of the created part for the completion of the work. The author shall enjoy appropriate copyright in that part.

Cancellation of the contract

Article 93

(1) In case when the film producer fails to complete the audiovisual work within five years from the conclusion of the film production contract, or where he fails to distribute the completed audiovisual work within one year after its completion, the authors may cancel the contract, unless another time period has been agreed.
(2) In the case of cancellation under paragraph 1 of this Article, the authors and authors of contributions shall retain the right of payment of remuneration.

Application of other legal provisions

Article 94

The film production contract shall not be subject to application of the provisions of this Law on the right of withdrawal under Article 21, paragraph 1, item 4, and Article 25, and on transfer of rights under Articles 71 and 73 of this Law.

Subsection 2. Computer program

Computer program

Article 95

A computer program, within the meaning of this Law, shall be a program in any electronic form of expression, including the preparatory design material, provided that it is an individual and intellectual creation.

Rights of the author

Article 96

Unless otherwise provided by this Law, the author of the computer program shall have the exclusive economic right to use the program and to authorize or prohibit the use of the program for:
1. Reproduction, as well as loading, displaying, running, transmission or storage of the computer program, insofar as these acts necessitate such reproduction;
2. Translation, arrangement or any other adaptation, as well as reproduction of the results thereof, without prejudice to the rights of the person who made that adaptation; and
3. Distribution as well as lending of the original or the copies of the computer program in any form.

30

Special provisions on the limitation on the rights

Article 97

(1) Unless otherwise provided by contract, the lawful user of the computer program may carry out the acts referred to in Article 96, paragraph 1, items 1 and 2 of this Law without authorization by the right holder, including for error correction, when they are necessary for the use of the computer program in accordance with its intended purpose.
(2) The lawful user of the computer program may, without authorization by the right holder, make a back-up copy, insofar as it is necessary for its use.
(3) The lawful user of a computer program may, without authorization from the author, observe, study, or test the functioning of the program in order to determine the ideas and principles which underlie any element of the program, if it is necessary while loading, displaying, running, transmitting or storing the program.
(4) The provisions of the contract which are contrary to paragraphs 2 and 3 of this
Article shall be null and void.

Decompilation

Article 98

(1) Reproduction of the code and translation of its form, within the meaning of Article 96, paragraph 1, item 2 of this Law, shall not require authorization from the right holder, if they are indispensable in order to obtain the information necessary to achieve the interoperability of an independently created computer program with other programs, provided that the following conditions are met:
1. Such acts are performed by a licensee, by another lawful user, or by a person authorized by them, acting on their behalf and for the same purpose;
2. The information necessary to achieve interoperability has not previously been available to the persons from paragraph 1, item 1 of this Article; and
3. Such acts are confined only to those parts of the original program which are necessary to achieve interoperability.
(2) Information obtained through the application of paragraph 1 of this Article may not be:
1. Used for goals other than to achieve the interoperability of the independently created computer program;
2. Given to third parties, except when it is necessary to achieve the interoperability of the independently created computer program; or
3. Used for the development, production or marketing of a computer program that is substantially similar in its expression, or used for any other act which infringes copyright.

31

(3) The provisions of this Article may not be applied in a manner which might unreasonably prejudice the copyright or which would be in conflict with the normal exploitation of the computer program.

CHAPTER THREE RELATED RIGHTS

PART 1. GENERAL PROVISIONS

Subject-matter of related rights

Article 99

Subject-matter of related rights shall be the performances of performers; phonograms of phonogram producers; video grams of film producers; programs of broadcasting organizations; publications of publishers and databases of database makers.

Application of the provisions on copyright

Article 100

The provisions of this Law on copyright, relating to: relationship between copyright and ownership right (Articles 6-9 and Article 11), component parts and titles of a copyright work (Article 13), presumption of authorship and co-authorship (Article 18 and Article
19), definitions of economic rights (Articles 28-38), right of exhaustion with the first sale (Article 29 paragraph 5), limitations on the economic rights (Articles 51-54), manner of calculation of the terms of duration and effects from their expiry (Articles 60 and 62), and transfer (Articles 63-71 and Articles 73-74), shall accordingly apply to the related rights.

PART 2.

CONTENTS OF RELATED RIGHTS SECTION 1. Rights of performers

Notion of performers

Article 101

(1) Performers, within the meaning of this Law, shall be actors, singers, musicians, ballet dancers and other persons who by acting, singing, dancing, declaiming, reciting,

32

or in some other way perform works of literature and art or expressions of folklore
(hereinafter: performers).
(2) Within the meaning of this Law, directors of stage works, orchestra and choir conductors, sound or sound fixation editors shall be also considered as performers.

Representatives of ensembles of performers

Article 102

(1) Performers who collectively participate in the same performance, such as orchestra, choir, dancing or drama ensemble, group, or other type of collective, shall be obliged to authorize one of the members-performers of the ensemble as their representative for transfer of rights of use of the performance under Article 106 paragraph 1 of this Law, unless otherwise provided by law or by the rules of the ensemble.
(2) The authorization from paragraph 1 of this Article shall be given in written form and shall be valid if it is granted by the majority of the performers in the ensemble from paragraph 1 of this Article. The authorization shall contain the rights for which authorization is given, the total number of performers, their names, signatures of the members granting the authorization, and duration of its validity.
(3) The provisions from paragraphs 1 and 2 of this Article shall not apply to directors of stage works, conductors and soloists.

Moral rights

Article 103

A performer shall have the following exclusive moral rights:
1. To be recognized as the performer of the performance;
2. To have his name, pseudonym, or other designation, or the name of the ensemble, the artistic director of the ensemble and the soloist, indicated for every use of the performance, unless it is technically impossible;
3. To object to any alteration, distortion, mutilation or destruction of his performance, and to object to any use of the performance that could be prejudicial to his personality, honor and reputation.

Economic rights

Article 104

(1) A performer shall have exclusive economic rights to authorize or prohibit the use of his performance for:
1. Fixation of his unfixed performance;

33

2. Communication to the public of his unfixed performance, except for broadcasting of a performance which is itself already a broadcast performance or is made from a fixation;
3. Reproduction of the fixation of the performance;
4. Distribution of the original or copy of the fixation of the performance;
5. Making the fixation of the performance available to the public.
(2) Reproduction of a fixation of a performance under paragraph 1 item 2 of this Article, within the meaning of Article 28 of this Law, shall mean making of copies of the fixation.

Other rights of the performer

Article 105

(1) The performer shall have the right to a portion of the single equitable remuneration for every communication to the public of a phonogram containing his performance, published for commercial purpose, unless otherwise provided by this Law.
(2) The performer who has transferred his right of reproduction of the fixation with his performance to a phonogram producer or to a film producer in accordance with this Law, shall retain the right of remuneration for every rental.
(3) The performer shall have the right to a portion of the fair compensation for reproduction for private use according to Article 46 of this Law.
(4) The performer may not waive the rights provided by paragraphs 1, 2, and 3 of this
Article.
(5) Publication for commercial purpose, within the meaning of paragraph 1 of this Article, shall mean reproduction of a phonogram in a sufficient number of copies intended for the public.

Transfer of the performing right

Article 106

(1) The performer may transfer to another person his economic rights of use of his performance by a performing contract.
(2) The performing contract shall be concluded in a written form and shall contain, in addition to the general elements provided by Article 65 of this Law, the title of the performed work and the name of the author of the work, as well as the number and period of broadcasts in case where the contract concerns broadcasting.

34

Presumption of transfer

Article 107

Unless otherwise provided by the contract, it shall be considered that by the conclusion of a contract for the production of a phonogram or audiovisual work, the performer has transferred to the phonogram producer or the film producer all his economic rights, including the right of dubbing of his performance.

Performance in the course of employment

Article 108

The provisions from Article 86 of this Law concerning works created in the course of employment shall accordingly apply to performances in the course of employment.

SECTION 2. Rights of phonogram producers

Notion of phonogram producers

Article 109

(1) A phonogram producer, within the meaning of this Law, shall be a natural or legal person who undertakes the initiative, the organization, the financing and the responsibility for the first fixation of sounds of a performance, of other sounds or sound effects (hereinafter: phonogram).
(2) A phonogram, within the meaning of this Law, shall be the fixation of sounds of a performance, or of other sounds or sound effects, other than fixation contained in an audiovisual work
(3) A fixation, within the meaning of this Law, shall be the embodiment of sounds or sound effects into a sound carrier from which they can be perceived, reproduced or communicated with the assistance of technical devices.

Contents of rights of phonogram producers

Article 110

(1) The phonogram producer shall have the right, for every use of the phonogram, to have his name or designation appropriately indicated, unless it turns out to be impossible
(2) The phonogram producer shall have the exclusive economic right to use, to authorize or prohibit the use of the phonogram for:
1. Reproduction;
2. Distribution; and

35

3. Making available to the public.

Other rights of the phonogram producer

Article 111

(1) The phonogram producer shall have the right to a portion of the single equitable remuneration for the communication to the public of his phonogram published for commercial purposes.
(2) Phonograms made available to the public shall be considered as phonograms published for commercial purposes.
(3) The phonogram producer and the performer of the performance fixed in the phonogram shall have the right to an equal share of the single equitable remuneration under paragraph 1 of this Article, unless otherwise provided by contract.
(4) In the case from paragraph 1 of this Article, the user shall be obliged for every use to pay the remuneration under paragraph 1 of this Article for the rights of the phonogram producer and for the rights of the performer, unless otherwise provided by this Law.
(5) The phonogram producer shall have the right to a portion of the fair compensation for reproduction for private use in accordance with Article 46 of this Law.

SECTION 3. Rights of the film producer

Notion

Article 112

(1) A film producer, within the meaning of this Law, shall be a natural or legal person which undertakes the initiative, the organization, the financing, and the responsibility for the creation of the first fixation of an audiovisual work (hereinafter: video gram).
(2) A video gram, within the meaning of paragraph 1 of this Article, shall be the image carrier containing the fixation of moving images, with or without accompanying sound, from which they can be perceived, reproduced or communicated with the assistance of technical devices.

Contents of the rights of the film producer

Article 113

(1) The film producer shall have the right to have his name or designation appropriately indicated every time the video gram is used, unless it is impossible.
(2) The film producer shall have an exclusive economic right to authorize or prohibit the use of his video gram for:
1. Reproduction;
2. Distribution;

36

3. Public presentation;
4. Broadcasting;
5. Rebroadcasting; and
6. Making available to the public.

Other rights of the film producer

Article 114

The film producer shall have the right to a portion of the fair compensation for reproduction for private use according to Article 46 of this Law.

SECTION 4. Rights of broadcasting organizations

Contents of the rights of broadcasting organizations

Article 115

A broadcasting organization shall have exclusive economic rights to authorize or prohibit the use of its programs for:
1. Fixation of the programs into sound and/or image carriers;
2. Reproduction and distribution of the copies of fixations of programs;
3. Rebroadcast;
4. Public transmission, in places accessible to the public against payment of an entrance fee;
5. Making available to the public.

SECTION 5. Rights of publishers

The right of a publisher to fair compensation for reproduction for private use

Article 116

A legal or natural person who lawfully publishes a copyright work in a hardcopy form (publisher) shall have the right to a portion of the fair compensation for reproduction for private use according to Article 46 of this Law.

Rights in special cases of publishing

Article 117

(1) A legal or natural person who for the first time lawfully publishes or in other way discloses a copyright work in which the author’s economic rights have expired shall

37

have exclusive economic rights equivalent to the economic rights of the author, as provided by this Law.
(2) A natural person who for the first time lawfully publishes a scientific or a critical commentary or review of a previously published copyright work in which the author’s economic rights have expired, shall have exclusive economic rights equivalent to the economic rights of the author, as provided by this Law.

SECTION 6. Rights of a database maker

Notion of a database maker

Article 118

The maker of a database shall be a legal or natural person who undertakes the initiative and responsibility for investing into the creation of a database, if he can demonstrate that he has carried out a qualitative and/or quantitative substantial investment in the obtaining, verification or presentation of its contents.

Contents of the rights of database makers

Article 119

(1) The database maker shall have exclusive right to authorize or prohibit the reproduction (extraction) and/or distribution of copies, making available to the public, or other forms of communication to the public of the whole or of a substantial part of the database (re-utilization).
(2) The first sale of a copy of a database by the right holder or with his consent shall exhaust the right to control further resale of the copy.
(3) The rights under paragraph 1 of this Article shall apply without prejudice to the existing rights in the parts incorporated into the database.

Scope of protection

Article 120

(1) The protection of the rights of the database maker shall cover:
1. The entire contents of the database;
2. The substantial part of its contents, assessed qualitatively and/or quantitatively;
3. The insubstantial parts of its contents, when used in repeated and systematic acts which conflict with the normal exploitation or which unreasonably prejudice the legitimate interests of the database maker.
(2) The protection of the database shall not apply to computer programs used for the making or operation of databases accessible through electronic means.

38

Rights and obligations of the lawful user

Article 121

(1) The maker of a disclosed database may not prevent the lawful user of the entire database or of a part thereof, where he is authorized to use only a part, from using the insubstantial parts of its contents, evaluated qualitatively and/or quantitatively, for any purpose.
(2) The lawful user of a disclosed database may not perform acts which conflict with the normal exploitation and/or acts which unreasonably prejudice the interests of the maker of the database.
(3) The lawful user of a disclosed database may not cause prejudice to the holder of copyright or related right with respect to works or subject-matter of related rights contained in the database.

Limitation on the rights

Article 122

The use of the substantial part of the contents of the database by the lawful user shall be without authorization of the right holder and without remuneration, in the case of reproduction:
1. From a non-electronic database for private purposes;
2. For teaching illustration purposes or for scientific research, as long as the source is indicated and to the extent justified by the non-commercial purpose; and/or
3. Distribution, making available to the public, or other forms of communication to the public, for purposes of public security, in administrative or in judicial procedures.

PART 3.

DURATION OF RELATED RIGHTS

SECTION 1. Duration of the rights of performers

Article 123

(1) The economic performing rights shall run for 50 years from the day of the performance. If within this period the fixation of the performance has been lawfully published or lawfully communicated to the public for the first time, the rights of the performer shall run for 50 years from the first lawful publication or communication to the public.
(2) The moral rights under Article 103 of this Law shall continue to run after the expiry of the terms of duration of performing rights, as provided by this Law. The provision on the management of moral rights from Article 61 of this Law shall accordingly apply to the rights of performers.

39

SECTION 2. Duration of the rights of phonogram producers

Article 124

The rights of the phonogram producer shall run for 50 years from the day of the first fixation of the phonogram. If within this period the phonogram has been lawfully published for the first time, the rights of the producer shall run for 50 years from the publication. If the phonogram was not lawfully published within this period, and if it has been lawfully communicated to the public, the rights of the producer shall run for 50 years from the communication to the public.

SECTION 3. Duration of the rights of film producers

Article 125

The rights of the film producer shall run for 50 years from the day of completion of the fixation. If, during that period, the fixation has been lawfully published or communicated to the public for the first time, the rights of the producer shall run for 50 years from the first lawful publication or communication to the public.

SECTION 4. Duration of the rights of broadcasting organizations

Article 126

The rights of broadcasting organizations shall run for 50 years from the day of the first broadcast of the program.

SECTION 5. Duration of the rights of publishers and the rights in special cases of publication

Article 127

(1) The rights of the publisher shall run for 50 years from the lawful publication.
(2) The rights under Article 117 paragraphs 1 and 2 of this Law shall run for 25 years from the first lawful publication or disclosure.

SECTION 6. Duration of the rights of database makers

Article 128

(1) The rights of the maker of the database shall run for 15 years after the completion of the making of the database. If within this period the database is lawfully disclosed, the rights shall run for 15 years after the disclosure.
(2) The term of protection stipulated in paragraph 1 of this Article shall begin to run anew following any substantial change, evaluated qualitatively and/or quantitatively, to the contents of the database, including any substantial change resulting from the accumulation of successive additions, deletions or alterations, which would result in the

40

database being considered to be a substantial new investment, evaluated qualitatively or quantitatively.

CHAPTER FOUR

COLLECTIVE MANAGEMENT OF COPYRIGHT AND RELATED RIGHTS

PART 1. GENERAL PROVISIONS

Individual and collective management

Article 129

(1) The holders of copyright and related rights may administer the rights provided by this Law individually (separately for each copyright work or subject-matter of a related right), personally or through a representative, or collectively (jointly for several works or subject-matters of related rights and for several right holders) through an organization for collective rights management, in a manner and under conditions provided by this Law.
(2) Collective rights management under paragraph 1 of this Article shall cover legal matters with the users of rights, collection of remunerations from the use and their distribution, and protection of rights before the state authorities and other entities.
(3) The collective management of copyright and related rights shall be carried out only for disclosed copyright works and disclosed subject-matter of related rights.
(4) Disclosure of fixations of performances shall be considered as disclosure within the meaning of paragraph 3 of this Article.
(5) In case of collective management the rights shall be transferred on a non-exclusive basis.

Carrying out the collective management

Article 130

(1) The collective management shall be carried out for rights provided by this Law in cases where the management cannot be carried out individually, due to the character of the copyright works or subject-matter of related rights and due to the conditions and manner of their use.
(2) Collective management may be carried out for exclusive rights that can be managed individually

41

Rights that are managed collectively

Article 131

Rights that can me managed collectively shall be, in particular:
1. Communication to the public of non-stage musical works and non-stage literary works;
2. The author’s right of royalty from the right of resale;
3. The author’s right of remuneration for public lending;
4. The right of remuneration of the author and the performer for rental of phonograms or video grams;
5. The right of remuneration of the performer for broadcasting and other communication to the public of his performance which in itself is a broadcast or is made from a fixation;
6. The right of remuneration of the performer and the phonogram producer from the single equitable remuneration for communication to the public of phonograms with performances published for commercial purposes;
7. The right of fair compensation of the author and the publisher from reproduction on paper or similar carrier by photocopying or any other analogous technique having similar effects, for private use;
8. The right of fair compensation of the author, the performer and the phonogram producer for the reproduction of the phonogram for private use;
9. The right of fair compensation of the author, the performer, and the film producer for the reproduction of the video gram for private use; and
10. The right of cable retransmission of copyright works and subject-matter of related rights which, as an exclusive right, is managed collectively on a compulsory basis, except for works and subject-matter of related rights that are rebroadcasted by a broadcasting organization, regardless of whether the concerned right is its own or the rebroadcasting right has been transferred to it by other right holder.

PART 2.

ORGANIZATION FOR COLLECTIVE MANAGEMENT Organization for collective management

Article 132

(1) Collective management of copyright and related rights shall be carried out by a legal person founded by right holders (natural and/or legal persons) for collective management of rights, that operates on its own behalf and for the account of the right holders, based on a license from the Ministry of Culture (hereinafter: organization).

42

(2) The organization shall operate with a non-profit purpose, based on the principles of rationality and transparency, and shall respect the rules of competition.
(3) The organization may be established for specific types of rights or for the rights belonging to specific right holders.
(4) The execution of certain administrative, technical or assisting matters can be delegated by the organization to another natural or legal person by a written contract.

Duties of the organization

The organization shall be obliged to:

Article 133

1. Protect the interests of the right holders whose rights it manages, by tracking their use in the Republic of Macedonia and abroad;
2. Carry out legal matters and manage relations between the right holders and the users and conduct proceedings before courts and other bodies for the protection of copyright and related rights and the like;
3. Adopt and publish general regulations for collection and for distribution of remunerations from the use, in accordance with Law;
4, Conclude agreements with relevant organizations abroad;
5. Transfer the right for non-exclusive use of copyright works and subject-matter of related rights by contract or by other written act;
6. Collect the specified remunerations from the users and carry out their distribution to the right holders, in accordance with law and the general regulations;
7. Request from the users information and documents necessary to determine the amount of the remuneration for the use of rights;
8. Carry out control over the use of copyright works and subject-matter of related rights;
9. Provide for internal control, accountability and responsibility of the bodies and individuals for the matters placed under their competence, in accordance with law and the general regulations;
10. Ensure and enable transparency of its operation (provide to the right holders access to information concerning the use of rights, the collected funds and the distribution);
11. Provide for and allow inspection into the operations and the data by the right holders, in a way, scope and under conditions provided by law and the general regulations of the organization;
11. Provide and maintain logistics, staff and other conditions determined by this Law for successful operation.

43

Members of the organization

Article 134

(1) The members of the organization (the right holders) shall manage the rights provided by this Law and take decisions in the organization, according to this and other Law.
(2) The organization that carries out collective management pursuant to this Law shall manage the rights of all the right holders for which it has obtained a license from the Ministry of Culture, in accordance with this Law and the Charter or the Founding Act.

SECTION 1. Notification, provision of data and authorization for use

Entities obliged to submit notification, data and request authorization

Article 135

(1) The user, in the cases from Article 137 items 1 and 3 of this Law, shall be obliged, at the latest 15 days prior to the day of the use of copyright works or subject-matter of related rights, to notify the organization and request an authorization for use, and in a subsequent period, which can be no longer than 15 days following the day of the use, to provide to the organization detailed data concerning the used works or other subject- matter, the place and time of use, and to make payment of the remunerations for the use.
(2) The seller, the art dealer, the organizer of public auction, the art gallery or other intermediary who is selling art works, within the meaning of Article 43 paragraph 3 of this Law, and originals (manuscripts) of literary and musical works stipulated in Article
44 of this Law, shall be obliged to submit to the collective management organization data concerning the sold works, the owner and the intermediary, the sale contracts and the certificates for originality of the works, and the sale price, within 30 days after the sale.
(3) The producers and the importers of equipment for sound and visual fixation, photocopying equipment, blank carriers of sound and of sound and image, as well as persons who provide photocopying services shall be obliged, upon request by the collective management organization, to provide data on the type and number of sold or imported equipment and carriers of sound or sound and image, as well as data on the photocopies made during a certain month.
(4) The broadcasting organizations shall be obliged to submit to the collective management organization an overview of the broadcasted copyright works or subject- matter of related rights, once a month, in a form and with content determined with the regulations under Article 139 of this Law.
(5) The user shall be obliged, without delay, to notify the relevant organization of any change of circumstances of the public use or of its termination, for the purpose of modifying the terms of the authorization or withdrawal of the authorization.

44

(6) In cases where, within the meaning of paragraph 1 of this Article, the organization has not been notified, or the detailed data has not been submitted, or an authorization was not granted, upon the organization’s request the competent court shall issue a provisional measure - prohibition of use.
(7) In case where certain services/activities under Article 137 of this Law (catering, accommodation, transport, commercial gallery, concert, interpreting, stage/show, broadcasting and alike) are related to the use of rights which are managed collectively, the authority competent for issuing a license/decision for carrying out the activity shall grant it provided the entity carrying out the activity has previously concluded an agreement with the relevant collective management organization.

Control over the use

Article 136

(1) The organization shall have the right to control the use of the copyright works and subject-matter of related rights for which it has a license for collective rights management.
(2) The users of copyright works and subject-matter of related rights shall be obliged to provide to the organization the relevant data concerning the use, as well as to allow inspection into the documents.
(3) When carrying out the control under paragraphs 1 and 2 of this Article, the competent state administration authorities shall be obliged, upon request by the collective management organization, to provide data and information that are of importance for the operation of the organization..

SECTION 2. Remunerations for use

Bases for determining the remunerations

Article 137

The remunerations for use of copyright works or subject-matter of related rights shall be determined according to the following bases:
(1) Where the use of the copyright work or subject-matter of related rights is indispensable for carrying out of the activity of the user, or such activity is dependant on their use (concert, interpretation, dance activity etc.), the remuneration for use shall be determined, by default, as a percentage from the revenue generated by the user from the use of the copyright work and/or subject-matter of related rights.
(2) Where the use of the copyright work or subject-matter of related rights is indispensable for carrying out of the activity of the user, or such activity is dependant on their use, and it is impossible to separately determine the specific revenue generated from the use (broadcasting activity), the remuneration for use shall be determined as a percentage from the revenue which includes the broadcasting tax and/or subscription,

45

revenues from advertising, sponsorships, grants and revenues from program transactions. The revenue shall not include the funds for the value added tax, funds obtained from loans and interest rates attached to loans.
(3) Where the public use of the copyright work or subject-matter of related rights does not generate revenue (performances, manifestations etc.), the remuneration can be determined as a percentage from the costs necessary for the use of the copyright work or subject-matter of related rights, such as remunerations or salaries of the authors or related rights holders, or the costs for using the space where the copyright work or subject-matter of related rights is used, or other relevant costs.
(4) The minimum nominal (absolute) amount of remuneration shall be determined when determining the remunerations under items 1, 2 and 3 of this Article.
(5) If the use of the copyright work or subject-matter of related rights is not indispensable for the carrying out of the activity of the user, but it contributes to increase the pleasure of the end users of its services (accommodation facilities, hotels, exhibition spaces, catering facilities, transportation means and other similar businesses), the remuneration shall be determined as a lump sum, separately for permanent and for temporary use of copyright works or subject-matter of related rights.

Determining the amount of the remunerations

Article 138

When determining the amount of the remunerations, the following shall be taken into consideration:
1. The rights, their types and scope of their use;
2. The number of potential users;
3. The category and the size of the space;
4. The duration and the number of uses;
5. The difference in the prices in the activity of the user resulting from the use of works or subject-matter of related rights;
6. The structure and the character of the program (the broadcasting service format), according to the issued license for broadcasting activity (in the case of broadcasting);
7. Religious, cultural, societal and social interests of the users;
8. Interests of young persons and persons with special needs.

Regulations determining the remunerations

Article 139

46

(1) The amount of the remunerations for use, unless otherwise provided by this Law, shall be determined by the following:
1. General agreement between the organization and the associations of certain categories of users or their chambers representing majority of the users (general agreement);
2. Individual agreement between the organization and individual users (individual agreement);
3. General regulation of the organization determining the amount of the remunerations for use (hereinafter: Tariff).
(2) The general agreement may not provide for higher amounts of the remunerations for use than those provided for in the Tariff, for the same type and scope of use of copyright works and subject-matter of related rights by entities having the same or similar activity, and the individual agreement may not provide for higher amounts of the remunerations for use than those provided by the general agreement or the Tariff.
(3) None of the parties to an agreement under paragraph 1 items 1 and 2 of this Article may refuse negotiations on a general agreement or individual agreement. The refusal to negotiate by the organization, as well as the unjustified delay of negotiations with the user or with the relevant associations of users or their chambers, shall constitute grounds for revocation of the license for collective management.
(4) If the user and the organization do not conclude an individual agreement on the terms and amount of the remuneration, the user shall be obliged to pay the remuneration according to the general agreement or the Tariff.

Procedure for adoption of a Tariff

Article 140

(1) Prior to adopting the Tariff stipulated in article 139 paragraph 1 item 3 of this Law, the organization shall be obliged to request an opinion from the users, the relevant associations of users, or their chambers.
(2) If the entities under paragraph 1 of this Article do not submit their written opinions within 30 days from the day of receipt of the request, it shall be considered that they agree with the proposed Tariff.
(3) If the organization does not accept entirely or partially the proposals in the opinions of the entities from paragraph 1 of this Article, within 15 days from their receipt, it shall be obliged to request an opinion from the Commission for mediation in the field of copyright and related rights provided by this Law (hereinafter: Commission for mediation), regarding the subject of disagreement. The Commission shall give an opinion within 60 days from the day of receipt of the request. The opinion shall include an assessment whether the draft-Tariff of the society includes the rights for which the society has a license, as well as whether the remunerations in the Tariff are determined according to the provisions of this Law. If the Commission does not give an opinion within the stipulated period, it shall be assumed that it agrees with the draft-Tariff.

47

(4) The Tariff shall be published in the “Official Gazette of the Republic of Macedonia”
following its adoption by the competent body of the organization.

Subsection 1. Commission for mediation

Competence

Article 141

(1) The Commission for mediation, in addition to the mediation under Article 140 of this Law, shall mediate in the conclusion of agreements for cable retransmission upon request by any party to the agreement, and it may mediate in the conclusion of agreements for other types of use of copyright works or subject-matter of related rights, if both parties request so.
(2) The Commission for mediation in the cases under paragraph 1 of this Article shall assist the parties to the agreement in the conclusion of the agreement and may submit proposals to the parties.
(3) The proposals under paragraph 2 of this Article shall be considered accepted if none of the parties to the agreement expresses its opposition to the proposals within three months from their receipt.
(4) The proposals and the notice of any opposition under paragraphs 2 and 3 of this
Article shall be served in writing by registered mail.

Composition and appointment

Article 142

(1) The Government of the Republic of Macedonia, upon proposal by the Minister of
Culture, shall appoint the Commission for mediation.
(2) The Commission for mediation shall consist of president and four members with a four year mandate.
(3) The president and the members of the Commission for mediation shall be appointed from among the renowned independent and impartial experts in the field of copyright and related rights who can contribute with their work and knowledge of the application of the copyright law to the fulfillment of the goals for which the Commission is established.
(4) The president and the members of the Commission for mediation, prior to their appointment, shall give a written statement that there is no conflict of interests in relation to the activities of the Commission

Operation

Article 143

(1) The Commission for mediation shall work by holding meetings and shall take decisions by majority votes from the total number of members.

48

(2) The Commission for mediation shall adopt Rulebook on its operation.
(3) The Commission for mediation can invite on its meeting one authorized representative of each party to the agreement, and other experts from the relevant field. The representatives of the parties to the agreement and the invited experts shall take part in the work of the Commission, without the right to vote.
(4) The administrative and the technical matters of the Commission for mediation shall be carried out by the Ministry of Culture.

SECTION 4. Distribution of remunerations

General regulation on distribution

Article 144

(1) The organization shall adopt a general regulation for the distribution of the remunerations in accordance with law and the Charter or the Founding Act.
(2) The distribution of the remunerations from paragraph 1 of this Article shall be carried out according to the records and data on the use of works or subject-matter of related rights, and in case when it is not possible or would cause unreasonable costs it shall be determined as a lump sum, in accordance with the principle of fairness.
(3) In order to cover the total costs of operation of the organization, the funds from the collected remunerations may be used in an amount provided by the Charter or the Founding Act, in the amount up to 20%, and in the case of collective management of the fair compensation, determined with this law, that amount shall not exceed 30%.
(4) The individual calculations and the payments of the remunerations shall be carried out at least once a year.
(5) The general regulation for distribution shall be published in the “Official Gazette of the Republic of Macedonia” following its adoption by the competent body of the organization.

Special cases of distribution of remuneration

Article 145

The distribution of the fair compensation determined with Articles 46, 105 111, 114 and
116 of this Law shall be carried out in the following proportion:
1. From the compensation collected for reproduction for private use of phonograms or video grams according to this Law, the authors shall receive
40%, the performers 30% and the phonogram or film producers 30%.
2. The compensation collected for reproduction for private use on paper or similar carrier according to this Law shall be distributed among the authors and publishers in an amount of 50% each.
3. The remuneration collected for public communication of a phonogram published for commercial purposes, including broadcasting, according to this

49

Law, shall be distributed among the performers and the phonogram producers in an amount of 50% each.

PART 3.

PROCEDURE FOR ISSUANCE OF A LICENSE FOR COLLECTIVE MANAGEMENT

Request for issuing license

Article 146

(1) The license for collective management shall be issued upon request by the organization.
(2) Together with the request under paragraph 1 of this Article, the organization shall enclose the decision for registration in the Central Register of the Republic of Macedonia, the Charter or the Founding Act as well as other documentation determined with this Law.
(3) The provision under paragraph 2 of this Article shall accordingly apply to the organization under Article 149 paragraph 3 of this Law.

Contents of the Charter or the Founding Act of the organization

Article 147

The Charter or the Founding Act shall contain, in addition to the elements provided by other Law, provisions concerning the carrying out of the duties of the organization as provided by this Law, including in particular:
1. Types and scope of the rights that are managed;
2. Bodies of the organization, their competences, accountability, responsibility, manner of operation, election and dismissal;
3. Conditions and manner of acquiring the status of a member of the organization;
4. Manner and participation of the members of the organization in the bodies of the organization and their rights, duties and responsibilities;
5. Procedure for exemption (prohibition) from collective rights management by a right holder, except in cases where the right holder may not waive that right, in accordance with this Law;
6. Procedure for protection of rights of the members;
7. Procedure for adoption of general regulations;
8. Manner of collection of remunerations and principles of their distribution;

50

9. Establishing procedure and principles for conclusion of agreements with relevant organizations abroad and manner of providing exchange of information on collective management;
10. Manner and conditions for providing internal control and supervision over the operations;
11. Manner and conditions for providing transparency in the operation with respect to the members, the users and the general public;
12. Conditions for termination of the organization and division of the property.

Contents of the additional documentation

Article 148

The additional documentation shall contain:
1. Expected and probable number of right holders and the scope of rights that shall be managed by the organization for collective management, or the number of those right holders who have joined the organization and the scope of their rights;
2. Assessment of the economic justification of efficient and economic collective management of particular rights.
3. Proof that the organization meets certain logistical, staff and other conditions (appropriate business premises, equipment for collection and processing of collective management data, and staff qualified in the field of collective management with at least one employee with a degree in law and one with a degree in economics - for the accounting duties, through its own administrative service or by delegating the activities to a third party).

Procedure upon request

Article 149

(1) The Ministry of Culture, within 60 days from the receipt of the request, shall take a decision to issue a license or to refuse the request. An administrative dispute may be initiated against the decision before the competent court.
(2) For the collective management of copyright and related rights according to this Law, by default, for the same type of rights, or use of rights, a license shall be issued to one organization.
(3) In the case of the fair compensation determined with the Articles 46, 105, 111, 114 and 116 of this Law, a license shall be issued to the organization authorized by the relevant organizations or established by the relevant right holders among which the fair compensation is distributed.

51

(4) If two or more requests have been submitted for the same rights, the Ministry of Culture shall issue the license to the organization for which it shall assess that, according to the submitted documentation, shall carry out more successfully the collective management with regard to fulfillment of the conditions determined with this Law and with regard to the scope of the rights and the number of the right holders.

Start of operation

Article 150

(1) The decision for the issuance of a license under Article 149 of this Law shall be published in the “Official Gazette of the Republic of Macedonia” and shall enter into force on the day of publication.
(2) The general regulations of the organization (the Tariff and the regulation for distribution of the remunerations) shall be adopted and published by the organization within six months following the day of entering into force of the decision for the issuance of a license in accordance with paragraph 1 of this Article.
(3) The organization shall begin its operation at the latest 30 days after the publication of the regulations under paragraph 2 of this Article.
(4) The non-adoption of the regulations within the time period determined in paragraph
2 of this Article shall constitute grounds for revocation of the license for collective management.

Grounds for refusal of the request

Article 151

The Ministry of Culture shall take a decision to refuse the request if:
1. The complete documentation provided by this Law has not been submitted;
2. The Charter or the Founding Act is not in accordance with this Law;
3. It considers that the organization, based on the submitted documentation, does not fulfill the conditions to successfully carry out collective management.
.

52

Application of other regulations

Article 152

The procedure for issuing a license shall be carried out in accordance with the provisions of the Law on General Administrative Procedure, unless otherwise provided by this Law.

PART 4.

CONTROL AND SUPERVISION OVER THE OPERATION OF THE ORGANIZATION

Entities that carry out control and supervision

Article 153

(1) The control over the operation of the organization shall be carried out by the competent bodies of the organization and by the holders of the rights managed by the organization.
(2) The state authority responsible for supervision over the regulations and the operation of the organization with regard to the provisions of this Law shall be the Ministry of Culture.

SECTION 1. Control by the bodies of the organization

Article 154

(1) The competent bodies of the organization, in accordance with the Charter or the
Founding Act, may request:
1. Annual reports from the executive and supervisory bodies of the organization concerning the collected funds, their distribution, the operation of the organization and application of the regulations on the remunerations, and the implementation of the agreements with the users and agreements with the relevant foreign organizations;
2. Auditing reports on the financial situation together with the opinion on the regularity of the operation in accordance with this Law, the general regulations of the organization and the concluded agreements;
3. Proposals for the financial plan and the costs of operation for the following year.
(2) The provisions from paragraph 1 of this Article shall not affect the obligations of the organization arising from other financial reports and audits carried out on the basis of other regulations.

53

SECTION 2. Control by the right holders

Article 155

(1) Any holder of rights managed by the organization may carry out, within a time limit determined by the Charter or the Founding Act, inspection into the annual financial report and the report of the supervisory body of the organization, and may request a written report on the collected funds from the use of his copyright works or subject- matter of related rights. The organization shall be obliged to submit such report at the latest within eight days after the request.
(2) At least one tenth of the holders under paragraph 1 of this Article may demand that one or more external independent experts audit the operation of the organization and give their expert opinion that shall be forwarded to the Ministry of Culture.

SECTION 3.

Supervision by the competent state authority

Article 156

(1) The Ministry of Culture may demand from the organization, at any time, information or data, or reports on the carrying out of the matters provided by this Law, and may carry out inspection into the regulations, the annual financial report, the financial documentation and other documentation.
(2) The organization shall be obliged to notify the Ministry of Culture on the commencement and termination of the functions of the managers and the representatives of the bodies, on the conclusion of general agreements for use of rights, on the conclusion of agreements with relevant foreign organizations, on the amendments to the Charter or Founding Act, as well as on other similar issues.
(3) The amendments to the Charter or the Founding Act shall require the approval by the Ministry of Culture. If the Ministry of Culture does not reply within 60 days from the submission of the acts, it shall be considered that the approval has been given.

Supervision measures

Article 157

(1) If, while carrying out supervision over the regulations of the organization, the Ministry of Culture considers that a general or individual regulation is not in accordance with this Law, with the Charter or the Founding Act, it shall take a decision to cease the application of the regulation and shall initiate a procedure before a competent court for assessment of the legality of the regulation.
(2) If, while carrying out supervision over the operation of the organization, the Ministry of Culture considers that the operation is not in accordance with this Law, with the

54

license, with the Charter or the Founding Act, or with the general regulations on collection and distribution of remunerations, the Ministry of Culture shall deliver a decision giving the organization first a written warning and setting a reasonable time limit of at least 30 days for removal of the established irregularities. If the determined irregularities are not removed within the given time period, the license for collective management shall be revoked.
(3) The decision revoking the license from paragraph 2 of this Article may be subject to initiation of an administrative dispute before the competent court.

SECTION 4. Transparency in the operation

Publication

Article 158

The organization shall be obliged to publish once a year the reports on the operation and on the collected remunerations from the use of works or subject-matter of related rights which it manages collectively, on the internet and/or through one of the press media.

CHAPTER FIVE

PROTECTION OF COPYRIGHT AND RELATED RIGHTS

PART 1. GENERAL PROVISIONS

Types of protection and application of other regulations

Article 159

(1) Copyright and related rights shall enjoy criminal, civil and misdemeanor protection. (2) Criminal protection of copyright and related rights shall be carried out according to
the provisions of the Criminal Code and the regulations on criminal procedure.
(3) Civil protection of copyright and related rights shall be carried out according to the regulations on litigation procedure, securing claims, obligations relations, and this Law.
(4) Misdemeanor protection of copyright and related rights shall be carried out according to the regulations on misdemeanors and this Law.

55

(5) The protection of copyright and related rights shall include the protection of technological measures against rights infringement.
(6) The regulations on the customs measures for protection of intellectual property rights shall apply to the procedures upon request for provisional measures, as determined with this Law, in cases of import, export or re-export of a copyright work, a subject-matter of a related right, or a copy thereof.

Persons entitled to protection

Article 160

(1) A person whose right determined under this Law has been infringed, or there is reasonable doubt that the right will be infringed, and when there is a real threat of a right infringement, unless otherwise provided by this Law, shall have the right to submit:
1. Request for protection of the right and
2. Request for provisional and other measures, unless otherwise provided by this Law. (2) The person under paragraph 1 of this Article shall include, in addition to the author,
the right holder, the person authorized to use the right and the organization (right holders).
(3) The procedure upon the claims under paragraph 1 of this Article shall be urgent.

Solidarity of the parties

Article 161

(1) When a right provided by this Law has been infringed, any of the holders of that right may demand protection of the right against a third party, as if he is the only holder. When the person who infringed the right fulfills the claims of any of the holders of the same right, his obligation shall cease for the rest of the right holders. In case of an ongoing court procedure, the holders of a particular right shall be considered as a single party.
(2) In case of several infringers of a right provided by this Law, each of them shall be jointly and severally liable for the infringement.

Protection of a right that is managed collectively

Article 162

When the organization proves that an infringement has been committed of a right provided by this Law, it shall not be necessary for the infringement to be established by the individual holder whose right is managed collectively.

56

SECTION 1. Protection of technological measures

Notion and contents of technological measures

Article 163

(1) Technological measures, within the meaning of this Law, shall mean any technology, computer program, device or their component parts, which in their normal course of operation are designed to prevent or restrict acts of infringement of the rights provided by this Law which are not authorized by the right holder. These measures shall be deemed effective if the right holder implements them by applying access control or protection process, such as encryption, scrambling or other type of transformation of the work, as well as by mechanisms for copy control.
(2) It shall be considered that a person is infringing an exclusive right provided by this Law, when he knew or could have known that he undertakes any activities for the purpose of circumvention of the effective technological measures for protection of that right.
(3) It shall be considered as infringement of the exclusive rights provided by this Law when a person manufactures, imports for the purpose of distribution, distributes, sells, rents, advertises for sale or rental, or possesses for commercial purposes a technology, computer program, device or their components, or provides services without authorization, of any effective technological measures, which:
1. Are promoted, advertised or marketed for the purpose of circumvention of technological measures;
2. Have only limited commercial purpose or use, other than to circumvent;
3. Are primarily designed, produced, adapted or performed for the purpose of enabling or facilitating the circumvention of technological measures.
(4) The provisions of this Article shall accordingly apply to any technology, computer program, device or their components used for removal or alteration of electronic rights management information.

Exceptions from the application of technological protection measures

Article 164

(1) The right holder who uses technological measures shall be obliged, without delay, and in the shortest period possible, upon request from the person who has legal access to the copyright work, in case of the exceptions and limitations under Article 52 paragraph 1 items 2, 3, 4, 5 and 8 and Article 54 of this Law, to enable him access and use of the work through removal of the technological measures or through provision of other appropriate means.

57

(2) The conditions under Article 51 of this Law shall accordingly apply to the exceptions and limitations from paragraph 1 of this Article.
(3) The exceptions and limitations within the meaning of this Article shall not apply to the right of making available to the public.
(4) The contractual provisions which are contrary to paragraph 1 of this Article shall be null and void.

Protection of electronic rights management information

Article 165

(1) It shall be considered that a person is infringing the exclusive economic rights when he knowingly, without authorization, removes or alters any electronic information for the rights management, or if he reproduces, distributes, imports for the purpose of distribution, rents, or communicates to the public a copyright work or subject-matter of related rights from which electronic rights-management information has been removed or altered without authorization, and he knew or could have known that by doing so he is inducing, enabling, facilitating or concealing an infringement of the rights.
(2) Electronic rights-management information stipulated in paragraph 1 of this Article shall mean any information provided by the right holders which allows to identify the copyright works or subject-matter of related rights including databases, the author, any other right holder, terms and conditions of their use, as well as their appropriate numbers or codes that represent such information.

PART 2.

ACTIONS UPON REQUEST FOR PROTECTION OF RIGHTS

Contents of the protection of the right

Article 166

The right of protection under Article 160 paragraph 1 item 1 of this Law shall contain the following claims concerning:
1. Termination of the infringement action;
2. Compensation of material damages;
3. Compensation of non-material damages;
4. Civil penalty;
5. Indication of the author;
6. Return of the benefits acquired from the unauthorized use;

58

7. Removal from circulation of the objects that infringe the right;
8. Publication of the court judgment.

Termination of the infringement action

Article 167

The person from Article 160 of this Law may request from the defendant to cease the infringing action, and/or prohibition of such or similar action in the future.

Compensation of material damages

Article 168

If material damages have been caused by an infringement of a right provided by this Law, the person from Article 160 of this Law shall have the right to request compensation of the material damages and compensation of lost profits. The compensation shall be determined in the amount that the defendant would have paid if he had demanded to use the right lawfully (usual remuneration), or in an amount stipulated in the relevant tariffs or general agreement.

Compensation of non-material damages

Article 169

In case of infringement of a moral right, regardless of the pronounced penalty from Article 170 of this Law, and in absence of material damage, the court may award the author payment of an equitable pecuniary compensation for the suffered emotional pain and suffering as a consequence from the infringement of his moral right, if it finds that the circumstances of the case, and especially the degree of the infringement and its duration, have caused that.

Civil penalty

Article 170

(1) If a right provided by this Law has been infringed intentionally or through gross negligence, the person from Article 160 of this Law may request payment of the agreed or the usual remuneration for such type of use, increased for up to 200%, regardless of whether he has suffered material damage as a result of the infringement (civil penalty).
(2) When deciding on the request for payment of the penalty of paragraph 1 of this Article and when determining the amount thereof, the court shall take into account all the circumstances of the case, and in particular the degree of fault of the defendant, the amount of agreed or usual remuneration.

59

Indication of the author

Article 171

In case of infringement of the moral right concerning the indication of the name, pseudonym or other designation of the author when using his work, the court may decide to have their additional or correct indication.

Return of the benefits acquired from the unauthorized use

Article 172

The return of the benefits acquired from unauthorized use shall be carried out in accordance with the regulations on obligations.

Removal from circulation of the infringing objects

Article 173

(1) In case of infringement of an exclusive right under this Law, without prejudice to the claims for compensation of damages and regardless of any awarded compensation according to this Law, the person from Article 160 of this Law shall have the right to request:
1. Removal from circulation of the copies of a copyright work and subject-matter of related rights that have been made without authorization for the purpose of distribution or when they are in distribution, as well as of the materials and equipment used or intended to carry out the infringement, and
2.Their destruction.
(2) The measures under paragraph 1 of this Article shall be carried out at the expense of the person who has infringed the rights under this Law.
(3) When pronouncing the measures under paragraph 1 of this Article, the court shall take into consideration the circumstances of the case, and in particular the proportionality between the seriousness of the infringement and the claims, the interest of the person under paragraph 1 of this Article for provision of effective protection of rights, as well as the interests of third parties.
(4) The provisions of this Article concerning destruction of architectural works shall apply only where a specially justified reason exists thereof.
(5) Where the measures under this Article do not correspond to the nature and intensity of the infringement, which may be removed in some other way, and if the court considers that the person who has committed the infringement has acted unintentionally or without negligence, the court may award to the person under paragraph 1 of this Article, provided that the person agrees with that, payment of a pecuniary compensation in an amount which cannot be less than the one which he would have obtained from the authorized use of the right.

60

(6)The destruction measures under this Article shall not apply if the destruction of the equipment used or intended for infringement of a right under this Law would cause greater damage than the damage caused by the infringement of the right, except in case of equipment exclusively or primarily intended for infringement.
(7) The claims from this Article against third parties shall be limited to three years from the moment the person from Article 160 of this Law became aware about the unauthorized production of the objects, or from their distribution or the intention to distribute them, but no later than five years from their unauthorized production or distribution.

Publication of the court judgment

Article 174

The person from Article 160 of this Law shall have the right to request publication of the final judgment that entirely or partially adopts his claims for protection of copyright and related rights in the mass communication media, at the expense of the defendant.

PART 3.

PROVISIONAL MEASURES FOR PROTECTION OF RIGHTS Contents of provisional measures

Article 175

(1) If the person from Article 160 of this Law submits a request under Article 160 paragraph 1 item 2 of this Law, according to the regulations on securing a claim (proposal or legal action) and makes it probable that the copyright is infringed or there is a threat of infringement, the court may issue a provisional measure for cease or prevention of the infringement, by ordering:
1. Prevention of the imminent infringement of the right;
2. Provisional prohibition of right infringement or making such infringement subject to payment of a pecuniary compensation in the amount of the prescribed fine for such type of right infringement, or subject to the lodging of guarantees to ensure the compensation for such type of use;
3.Seizure or prevention of circulation of a copy which is suspected to infringe the right, so as to prevent its import and distribution for commercial purposes;
4. Other similar measures in accordance with law.
(2) The court may issue the measure from paragraph 1 of this Article against an intermediary whose services are used for the right infringement.
(3) In case of a right infringement for the purpose of obtaining commercial benefit, and provided that the person from paragraph 1 of this Article makes it probable that the right infringement threatens to cause him irreparable harm, the court may order a measure

61

for provisional seizure of the movable or immovable property, as well as the blocking of the bank accounts and other assets of the infringer. To that end, the court may order the communication of bank and financial documents and access to information. The court shall be obliged to ensure the secrecy of those data, as well as to prohibit their abuse.
(4) The provisional measures from paragraph 1 of this Article may be taken without hearing of the opposite party, if the person requesting them shows reasonable evidence that he is the right holder, and evidence that the right is being infringed or there is a threat of infringement, or that any delay would cause irreparable harm to the right holder. If the provisional measure was taken without hearing of the opposite party, the court shall submit to it the decision on the provisional measure immediately after its execution.
(5) The court shall specify the duration of the provisional measure in the decision. If the measure is ordered before filing a legal action, the decision shall contain a time period within which the person requesting the measure is obliged to file a legal action in order to justify the ordered measures, such period being no longer than 20 working days, counted from the day of delivery of the decision to the person proposing the measure.
(6) The procedures for issuing provisional measures shall be subject to application of the regulations on securing claims, unless otherwise provided by this Law.

Measures for preserving evidence

Article 176

(1) Upon the request from Article 175 paragraph 1 of this Law the court may order measures for preserving evidence.
(2) The court may order the measures from paragraph 1 of this Article in particular concerning:
1. Making a detailed description of a copy suspected to infringe the right;
2. Seizure of a copy suspected to infringe the right;
3.Seizure of materials and equipment used in the production and distribution of a copy suspected to infringe the right, as well as any related documents.
(3) The measures from paragraph 1 of this Article may be pronounced without hearing of the opposite party, if the person requesting them shows reasonable evidence that he, or the person who has granted him the power of proxy, is the right holder, and evidence that the right is infringed or there is a threat of infringement, or if any delay is likely to cause irreparable harm to the right holder. If the measure was pronounced without hearing of the opposite party, the court shall submit to it the decision on the measure immediately after its execution.
(4) The court shall specify the duration of the measure in the decision. If the measure is ordered before filing a legal action, the decision shall contain a time period within which the person requesting the measure is obliged to file a legal action in order to justify the ordered measure, such period being no longer than 20 working days, counted from the day of delivery of the decision to the person proposing the measure.

62

(5) The procedures for issuing measures for preserving evidence shall be subject to application of the regulations on securing claims, unless otherwise provided by this Law.

Collection of evidence during the civil litigation procedure

Article 177

(1) Where a party to the litigation procedure invokes specific evidence and claims that such evidence is held by the opposite party or is under its control, the court shall call the opposite party to submit that evidence, determining a time period for the action.
(2) In case where the right holder under this Law, as a plaintiff, claims in the legal action that a right infringement occurred for gaining a commercial advantage, as well as where he relies in the procedure on banking, financial and similar commercial documents, papers and similar evidence, and claims that they are held by the opposite party or are under its control, the court shall call that party to submit the evidence, determining a time period for the action.
(3) When a party called to submit evidence denies that the evidence is held by it or under its control, the court may take evidence in order to establish the facts.
(4) With respect to the right of the party to refuse the provision of the requested evidence, the right to refuse to testify according to the regulations on civil litigation procedure shall apply.
(5) The court shall judge the significance of the failure by the party to act upon the court decision to submit evidence.
(6) The court decision from paragraphs 1 and 2 of this Article may not be subject to a special appeal.

PART 4. OTHER MEASURES Provision of information Article 178

(1) The person from Article 160 of this Law who has initiated a civil litigation procedure for the protection of rights may request the provision of information on the origin and distribution networks of the work/copy of the work that are used for the infringement of his right.
(2) The request from paragraph 1 of this Article may be submitted in the form of a legal action or a provisional measure against a person who:
1. Is sued in a litigation procedure as provided by paragraph 1 of this Article;
2. In the course of his commercial activity possesses a work/copy of a work suspected to infringe the right;

63

3. In the course of his commercial activity provides services suspected to infringe the right or provides services used in an activity suspected to infringe the right;
4. Is indicated as a person involved in the production or distribution of a work/copy of a work or in provision of services suspected to infringe the right, and at the same time is one of the persons from paragraph 2, items 1, 2, and 3 of this Article.
(3) The request from paragraph 1 of this Article may be submitted as the first claim in a legal action consisting of several claims, if the person against whom the request is submitted is sued in the main legal action.
(4) The request from paragraph 1 of this Article may include, in particular, information concerning:
1. Names and addresses of the producers and distributors, suppliers and other previous holders of the goods or providers of services, as well as the intended wholesale and retail sellers;
2.The quantity of produced, manufactured, delivered, received or ordered works/copies of works, as well as their prices.
(5) The person against whom the request for provision of information under this Article is submitted may refuse to provide such information for the same reasons for which, according to the rules of the Law on litigation procedure, he may refuse to testify. In case where he refuses the provision of information without justified reason, he shall be liable for damages in accordance with the provisions from the Law on obligations.
(6) The provisions of this Article shall not affect the regulations on the manner of use of confidential information in civil, misdemeanor or criminal proceedings, the regulations governing liability for misuse of the right to obtain information, or the regulations governing the processing and protection of personal data.
(7) The provisions of this Article shall not prevent the application of the provisions on provisional measures and on measures for preserving evidence under this Law.

Preventive actions for protection

Article 179

In order to preserve evidence or for other reasons, the author or the right holder according to this Law may register and deposit originals or copies of his work, phonogram, video gram or other subject-matter of his right with a notary or a legal representative.

Symbols and designations

Article 180

(1) The holder of an exclusive copyright under this Law may denote the original or the copies of his work or the video gram with the designation © before his name, pseudonym or designation, and the year of the first disclosure.

64

(2) The holder of an exclusive right in a phonogram according to this Law may denote the original or the copies of his published phonogram or their containers with the symbol p before his name, pseudonym or designation and the year of the first disclosure.
(3) Unless the contrary has been proved, it shall be considered that the exclusive rights in the works or phonograms shall belong to the person indicated according to paragraphs 1 and 2 of this Article.
(4) The provisions of this Article shall not affect or prevent the management and protection of the rights determined with this Law.

PART 5. SUPERVISION Article 181

Supervision over the implementation of the provisions of this Law with respect to organizations for collective management shall be carried out by the Ministry of Culture.

PART 6.

MISDEMEANOUR SANCTIONS AND MEASURES

Fine for legal persons

Article 182

(1) A fine for misdemeanour in the amount between 1.000 and 1.500 EUR in denar counter value shall be imposed on the legal person which:
1. Indecently uses expressions of folklore and does not state the source and the origin
(Article 53 paragraph 2);
2. Fails to notify without delay the relevant organization for collective management of any change of circumstances of the use or of its termination (Article 135 paragraph 5);
3. Fails to notify and fails to submit information, documents and data, fails to pay the appropriate amount of remunerations to the relevant organization for collective management within the specified periods, and fails to allow inspection into the documentation (Article 135 paragraphs 1, 2, 3, and 4);
4. Fails to enable access and use of the work through removal of the technological measures or by other means, to the person who has legal access in a case of limitation on the right, as determined in Chapter 2, Part 4 of this Law (Article 164);
(2) A fine in the amount between 250 and 600 EUR in denar counter value shall be imposed on the responsible person within the legal person for a misdemeanour under paragraph 1 of this Article.

Fine for sole traders and for self-employed individuals

65

Article 183

A fine in the amount between 250 and 600 EUR in denar counter value shall be imposed on the sole trader and on the self-employed individual for a misdemeanour under Article 182 paragraph 1 of this Law.

Fine for natural persons

Article 184

A fine in the amount between 150 and 250 EUR in denar counter value shall be imposed on a natural person for a misdemeanour under Article 182 paragraph 1 of this Law.

Budget revenues

Article 185

The fines under this Article shall constitute revenues for the Budget of the Republic of
Macedonia.

Prohibition to carry out business activity, profession or duty

Article 186

For the misdemeanour under Article 182 paragraph 1 of this Law, additionally, a prohibition to carry out business activity, profession or duty may be pronounced to the legal person under Article 182, to the sole trader and the self-employed individual under Article 183, with duration of at least one year and not more than two years, counted from the day when the decision has become final.

Statutes of limitation and enforcement

Article 187

A procedure may not be initiated or conducted for the misdemeanours from Article 182 paragraph 1 of this Law after the expiration of two years from the day the misdemeanour was committed, and the pronounced penalty for the misdemeanour may not be enforced after the expiration of two years from the day when the decision on the misdemeanour has become final.

CHAPTER SIX APPLICATION OF THE LAW

66

General provisions

Article 188

(1) This Law shall apply to all copyright works and subject - matter of related rights which, on the day of entry into force of this Law, have enjoyed legal protection according to the Law on Copyright and Related Rights (“Official Gazette of the Republic of Macedonia” No. 47/96, 3/98, 98/2002, 4/2005 and 131/2007).
(2) Authors and holders of related rights who are citizens of the Republic of Macedonia or have their principal establishment in the Republic of Macedonia shall enjoy protection according to this Law.
(3) Foreign authors and foreign holders of related rights shall enjoy the same protection as the persons from paragraph 2 of this Article, according to international agreements ratified in accordance with the Constitution of the Republic of Macedonia.
(4) Foreign authors and foreign holders of related rights who do not enjoy the protection under paragraph 3 of this Article shall enjoy protection according to Articles 189-195 of this Law.
(5) Foreign authors and foreign holders of related rights who do not enjoy the protection of paragraphs 2 and 3 of this Article, may enjoy the same protection as the persons of paragraph 2 of this Article on the basis of factual reciprocity.
(6) Regardless of the other provisions of this Chapter, foreigners shall enjoy protection under this Law with respect to their moral rights in all cases, and with respect to the right of resale and the databases protected with related rights only on the condition of factual reciprocity.
(7) Reciprocity shall be proved by the person relying on it.

Authors and copyright works

Article 189

(1) Protection under this Law shall be enjoyed by the following:
1. Foreign authors who are domiciled in the Republic of Macedonia;
2. Works that are first published in the Republic of Macedonia or published in the Republic of Macedonia within 30 days from the day of first publication in another country;
3. Audiovisual works whose producer has his principal establishment or domicile in the
Republic of Macedonia; and
4. Works of architecture or fine art which, as an immovable property or a component part thereof, are located on the territory of the Republic of Macedonia.
(2) If the copyright work has been created by several authors, the protection according to this Law shall be enjoyed by all of them, if at least one of them meets any of the conditions of paragraph 1 of this Article.

67

Performers and performances

Article 190

(1) Protection under this Law shall be enjoyed by foreign performers:
1. Who have a domicile in the Republic of Macedonia;
2. Whose performances take place in the territory of the Republic of Macedonia;
3. Whose performances have been fixed on phonograms that enjoy protection under this Law; and
4. Whose performances have been incorporated in broadcasting by radio, but without intention of being fixed on phonograms, that enjoy protection under this Law.
(2) If several performers take part in the performance, the protection under this Law shall be enjoyed by all of them, if at least one of them is a citizen of the Republic of Macedonia or has a domicile in the Republic of Macedonia.

Producers and publishers

Article 191

(1) Protection under this Law shall be enjoyed by foreign phonogram and film producers whose phonogram or video gram has been first fixed in the Republic of Macedonia.
(2) Foreign publisher, with regard to his related rights, shall enjoy protection under this Law if the edition has been first published in the Republic of Macedonia or has been published in the Republic of Macedonia within 30 days from the day of first publication in another country.

Broadcasting organizations

Article 192

Protection under this Law shall be enjoyed by a foreign broadcasting organization that transmits its programs or broadcasting services through transmitters located on the territory of the Republic of Macedonia.

Comparison of terms of duration

Article 193

Within the scope of application of international obligations, the terms of duration of rights according to this Law shall apply to foreign holders of copyright and related rights who enjoy protection under this Law, and shall expire no later than the date of expiry of the protection granted in the country of which they are citizens or in which they have a principal establishment, but in any case no longer than the terms of duration provided by this Law.

68

Communication to the public by satellite

Article 194

(1) Protection under this Law shall be enjoyed by a foreign author and foreign holder of related rights whose work, performance or subject-matter of a related right is communicated to the public in the Republic of Macedonia through satellite, provided that the appropriate program-carrying signals are introduced into an uninterrupted communication chain leading to the satellite and down towards the earth, and sent to and from the Republic of Macedonia, under the control and responsibility of a broadcasting organization.
(2) The protection, according to this Law, shall be enjoyed, regardless of whether the condition of paragraph 1 of this Article has been fulfilled, if:
1. An uplink station which transmits the program-carrying signals is situated in the
Republic of Macedonia; or
2.The broadcasting organization that has commissioned the broadcast by satellite has its principal establishment in the Republic of Macedonia.

Persons without citizenship and refugees

Article 195

(1) Authors and holders of related rights who have no citizenship or whose citizenship cannot be determined - stateless persons shall enjoy the same protection under this Law as the citizens of the Republic of Macedonia, if they have a domicile in the Republic of Macedonia.
(2) The persons of paragraph 1 of this Article, who do not have a domicile in the Republic of Macedonia or whose domicile cannot be determined, but have a necessary residence in the Republic of Macedonia, shall enjoy the same protection as the citizens of the Republic of Macedonia.
(3) The persons of paragraph 1 of this Article, who have neither domicile nor necessary residence in the Republic of Macedonia, shall enjoy the same protection as the citizens of the state in which they have a domicile or necessary residence.
(4) The provisions of this Article shall apply to foreign authors and foreign holders of related rights having the status of refugees under the regulations of the Republic of Macedonia.

CHAPTER SEVEN TRANSITIONAL AND FINAL PROVISIONS

69

Validity of agreements concluded before this Law

Article 196

The provisions of this Law shall not apply to agreements for use of copyright and related rights between a holder and a user of the right, concluded before the entry into force of this Law, unless otherwise provided by this Law.

Operation of the collective management societies

Article 197

The societies for collective management of copyright and related rights which have a license for collective management and approvals to their general regulations for collection and distribution of remunerations, shall have the right to continue with their operation according to the provisions of the Law on Copyright (“Official Gazette of RM” No. 47/96, 3/98, 98/02, 4/05, and 131/07) until the time of obtaining a licence for collective management pursuant to the provisions of this Law, but no longer than one year after its entry into force.

Termination of procedures for annulment of licenses

Article 198

(1) In the case of societies for collective management of copyright and related rights to which, until the day of entry into force of this law, licenses for operation have been issued, and no approval has been granted to their general regulations (for remunerations for use of copyright and related rights and for distribution of the remunerations), and for those reasons they have not started their operation, the procedures shall be terminated and the issued licenses shall be annulled.
(2) The societies under paragraph 1 of this Article shall have the right to submit a request for obtaining a license for collective management according to the provisions of this Law.

Termination of validity

Article 199

On the day of entry into force of this Law, the Law on Copyright and Related Rights
(“Official Gazette of RM” No. 47/96, 3/98, 98/02, 4/05, and 131/07) shall cease to apply.

70

Delayed application

Article 200

The provisions concerning the right of fair compensation for reproduction for private use under Articles 46, 47, 48, and 131 items 7, 8, and 9 of this Law, and the right of remuneration for public lending under Article 50 and Article 131 item 3 of this Law, shall apply after one year from the day of entry into force of this Law.

Entry into force

Article 201

This Law shall enter into force on the eighth day following the day of its publication in the “Official Gazette of the Republic of Macedonia”.

71

Закон за авторското право и сродните права (Службен весник на Република Македонија број 115/2010)

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

ЗАКОН ЗА АВТОРСКОТО ПРАВО И СРОДНИТЕ ПРАВА

Сл. Весник на Р. Македонија, бр.115 од 31.08.2010 година

ГЛАВА ПРВА ОПШТИ ОДРЕДБИ

ДЕЛ 1

ВОВЕДНИ ОДРЕДБИ Предмет на Законот

Член 1

Со овој закон се уредуваат правото на авторите над своите авторски дела (во натамошниот текст: авторското право), правата на уметниците - изведувачи, на произведувачите на фонограми, на произведувачите на видеограми (филмски продуценти), на радио-телевизиските организации, на издавачите и на изготвувачите на бази на податоци над своите предмети на сродни прва (во натамошниот текст: сродните права), остварувањето и заштитата на авторското право и сродните права и важењето на законот.

Јавност, објавување и издавање

Член 2

(1) Јавност, во смисла на овој закон, претставува достапност на авторското дело, односно на предметите на сродните права, под еднакви услови, на поголем број лица надвор од потесниот круг на роднини или лични познанства.
(2) Авторското дело и предметите на сродните права се сметаат објавени доколку станале достапни на јавноста, во согласност со носителите на правата, доколку со овој закон поинаку не е определено.
(3) Авторското дело и предметите на сродните права се сметаат издадени, доколку во согласност со носителите на правата се изработени во доволен број примероци понудени на јавноста и нивниот промет.

Правичен надоместок

Член 3

Авторот, односно носителот на сродно право, има право на правичен надомест за секој вид користење на авторското дело, односно предметот на сродно право, доколку со овој закон поинаку не е определено.

Однос меѓу авторското право и сродните права

Член 4

Остварувањето и заштитата на сродните права, според овој закон, не го повредува и на ниеден начин не влијае на остварувањето и заштитата на авторското право.

1

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Исклучоци и ограничувања

Член 5

Со овој закон може да се утврдат посебни случаи и услови за исклучоци и ограничувања при користењето на авторското право и сродните права.

ДЕЛ 2

ОДНОС МЕЃУ АВТОРСКОТО ПРАВО И СОПСТВЕНИЧКОТО ПРАВО Општа одредба

Член 6

Авторското право е самостојно право и независно од сопственичкото право или други права над предмети/ствари во кои е содржано авторско дело, доколку со закон поинаку не е определено.

Одвоеност на пренесувањето

Член 7

(1) Пренесувањето материјални права на авторот на делото не влијае на сопственичкото право на предметот во кој е содржано авторско дело, доколку со закон или со договор поинаку не е определено.
(2) Пренесувањето на сопственичкото право од ставот (1) на овој член не влијае на пренесувањето на материјалните права на авторот на делото, доколку со закон или со договор поинаку не е определено.

Заеднички имот на брачни другари

Член 8

Во заедничкиот имот на брачните другари не влегува авторското право. Во заедничкиот имот на брачните другари влегува само имотната корист што произлегува од користењето на авторското право.

Извршување над авторското право

Член 9

(1) Извршување над авторското право не е дозволено.
(2) Извршување е можно само над имотната корист што произлегува од авторското право.
(3) Извршување над недовршено авторско дело и над необјавен оригинал на авторско дело не е дозволено.

Ограничување на правото на преработка

Член 10

(1) Доколку сопственикот на архитектонски објект има намера тоа дело да го преработи, е должен таа преработка првенствено да му ја понуди на авторот на изворното дело, доколку истиот е жив и е достапен на вообичаен начин.
(2) Доколку авторот неоправдано ја одбие понудата од ставот (1) на овој член, сопственикот на делото стекнува право на преработка, но е должен да ги почитува моралните права на авторот.

2

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Заштита при уништување оригинал

Член 11

(1) Доколку сопственикот на оригиналот на авторското дело има намера оригиналот да го уништи, е должен таквиот оригинал да му го понуди на авторот, а овој да му ја надомести вредноста на материјалот од кој е изработен оригиналот.
(2) Доколку враќањето на делото на авторот од ставот (1) на овој член не е можно, сопственикот е должен, на соодветен начин, да му овозможи на авторот изработка на примерок од оригиналот.
(3) Во случај кога авторското дело, во смисла на ставот (1) на овој член, е архитектонски објект, авторот има право да го фотографира делото, да му се овозможи пристап до делото за картографско снимање, односно на премер на објектот и да побара, на негов трошок, да му бидат доставени копии од проектите.

ГЛАВА ВТОРА АВТОРСКОТО ПРАВО

ДЕЛ 1

АВТОРСКО ДЕЛО Поим на авторско дело

Член 12

(1) Авторско дело, во смисла на овој закон, е интелектуална и индивидуална творба од областа на книжевноста, науката и уметноста, изразена на кој било начин и форма.
(2) За авторско дело се смета особено:
1) пишано дело (книга, напис, статија, прирачник, брошура, расправа и други дела од иста природа);
2) компјутерска програма, како пишано дело;
3) говорно дело (предавање, говор, беседа и други дела од иста природа);
4) музичко дело, со или без текст;
5) драмско, драмско-музичко, кореографско и пантомимичарско дело;
6) фотографско дело и дело создадено во постапка слична на фотографската;
7) аудиовизуелно дело (кинематографско и друго дело изразено со подвижни слики);
8) дела на ликовната уметност (слика, цртеж, графика, скулптура и друго);
9) дела од архитектурата;
10) дела од применетата уметност и дизајнот и
11) картографско дело, план, скица, технички цртеж, проект, табела, пластично дело и друго дело со ист или сличен карактер од областа на географијата, топографијата, архитектурата и науката.
(3) Како авторско дело се смета и преработка на авторско дело, доколку ги исполнува условите определени со овој закон.

3

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Составни делови на авторското дело

Член 13

(1) Составниот дел на авторското дело, како и насловот на делото, доколку само по себе претставува интелектуална и индивидуална творба, се смета како посебно авторско дело.
(2) Не е дозволено како наслов на авторско дело да се користи наслов од стaвот (1) на овој член што веќе бил употребен за дело од ист вид, доколку таквиот наслов би создал забуна или би довел до создавање забуна во однос на авторското дело и авторот.

Збирки на авторски дела

Член 14

(1) Како авторско дело се смета и збирка на авторски дела, на дела од народното творештво, на податоци или на други материјали, коишто според изборот и распоредот на составните делови претставуваат индивидуална и интелектуална творба, како што се: енциклопедија, антологија, зборник, музичка збирка, збирка на фотографии, мапи, изложба, поставка, збирка на документи и други збирки.
(2) Авторското право над авторското дело од ставот (1) на овој член на кој било начин не се однесува на неговата содржина и не влијае на правата над делото што е составен дел на збирката.

Бази на податоци

Член 15

(1) Базата на податоци е авторско дело.
(2) База на податоци, во смисла на ставот (1) на овој член, е збирка на податоци, доколку е подредена по определен систем или метод, кон чии елементи може да се пристапува индивидуално преку електронски или други средства.
(3) Авторското право над базата на податоци не се однесува на компјутерските програми што се користени за изработка или работа на базата на податоци со електронски пристап.

Незаштитени творби

Член 16

Како авторско дело, во смисла на овој закон, не се сметаат:
1) идеите, теориите, концептите, методологиите на работа или математичките концепти, независно од начинот на објаснувањата или изразувањата;
2) службените текстови од политичка, законодавна, административна и судска природа и нивните службени преводи;
3) дневните и други вести кои имаат карактер на обични - медиумски информации, едноставни факти и податоци и
4) идеите и концепциите што претставуваат основа за кој било елемент на
компјутерска програма, вклучувајќи ги деловите од програмата што овозможуваат поврзување и интеракција меѓу елементите на програмската и машинската опрема (интерфејси).

4

ДЕЛ 2

АВТОР Поим на автор

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Член 17

(1) Автор, во смисла на овој закон, е физичко лице кое го создало авторското дело.
(2) На авторот му припаѓа авторското право над неговото авторско дело со самото создавање на делото.

Презумција на авторство

Член 18

(1) Како автор се смета лице чие име, псевдоним, код или друг знак, на вообичаен начин е означен на делото, односно неговите примероци или е наведен при објавувањето на делото, додека не се докаже спротивното, во согласност со овој закон.
(2) Во случај кога авторот не е познат, ниту пак може тој да се определи според одредбите од ставот (1) на овој член, авторското право го остварува лицето кое законски го објавило авторското дело.
(3) Одредбата од ставот (2) на овој член престанува да се применува кога идентитетот на авторот ќе биде утврден. Во тој случај, лицето од ставот (2) на овој член е должно имотната корист стекната од остварувањето на авторското право да му ја предаде на авторот, доколку со договор меѓу нив поинаку не е определено.

Коавтори

Член 19

(1) Авторското право на дело создадено во соработка на две или повеќе лица, им припаѓа на сите тие лица (коавтори).
(2) За секое користење на делото од ставот (1) на овој член е потребна согласност од секој од коавторите. Одделен коавтор не може да одбие да даде согласност од причини што се спротивни на начелото на совесност и чесност.
(3) Кога делото создадено од коавтори се состои од самостојни делови (делива целина), секој од коавторите може да дозволи самостојно користење на својот
дел, под услов таквото користење да не биде на штета на користењето на
заедничкото дело, односно на правата на другите коавтори.
(4) Уделот на одделни коавтори во надоместокот остварен од користењето на делото се определува сразмерно на вистинскиот придонес што секој од нив го имал при создавањето на делото, доколку меѓу коавторите поинаку не е договорено.
(5) Во случај кога не може да се утврди вистинскиот придонес од ставот (4) на овој член, или не е постигнат договор меѓу коавторите, на секој од коавторите му припаѓа подеднаков дел од надоместокот.

5

ДЕЛ 3

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

СОДРЖИНА НА АВТОРСКОТО ПРАВО Општа одредба

Член 20

(1) Авторското право е единствено право и е неразделно од авторското дело.
(2) Авторското право содржи исклучиви морални права, исклучиви материјални права и други права, определени со овој закон.

ОДДЕЛ 1. Морални права Содржина на моралните права Член 21

(1) Моралните права го штитат авторот по однос на неговата лична и духовна
(интелектуална) врска со делото.
(2) Авторот ги има следниве исклучиви морални права:
1) право на признавање на авторството;
2) право на прво објавување;
3) право на заштита на интегритетот на делото и
4) право на откажување.
(3) Авторот не може да се откаже од правата од ставот (2) на овој член.

Право на признавање на авторството

Член 22

(1) Авторот има право на признавање на своето авторство над делото.
(2) Авторот има право неговото име, псевдоним или друга ознака, да биде назначена на секој примерок од делото, односно да биде наведена при секое јавно користење на делото, освен доколку авторот, во пишана форма, изрично не изјави дека не сака неговото авторство да биде наведено или доколку при користењето тоа е технички невозможно или несообразно.

Право на прво објавување

Член 23

(1) Авторот има право на прво објавување на своето авторско дело и на определување на условите за неговото објавување.
(2) До првото објавување на авторското дело, само авторот има право јавно да ја изнесува содржината или описот на своето дело.

Право на заштита на интегритетот на делото

Член 24

Авторот има право да се спротивстави на менување, деформирање или сакатење на делото што може да наштети на неговата личност, чест и углед, како и на уништување на делото.

6

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Право на откажување

Член 25

(1) Авторот има право да му го откаже правото на користење на делото на носителот на негово материјално право, доколку натамошното користење може да наштети на неговата личност, чест и углед.
(2) Доколку авторот му го откаже правото на користење на делото од ставот (1) на овој член, е должен на носителот да му ја надомести штетата што тоа откажување ја предизвикува.
(3) Носителот на правото од ставот (1) на овој член е должен во рок од три месеци од приемот на откажувањето да му ја соопшти на авторот висината на штетата што треба да се надомести. Доколку тоа не го стори, по истекот на рокот, откажувањето станува полноважно.
(4) Со откажувањето на правото од ставот (1) на овој член, материјалното право му се враќа на авторот.
(5) Доколку авторот сака повторно да го пренесе материјалното право на своето дело, тој е должен, тој пренос првенствено и под исти услови да му го понуди на носителот на правото од ставот (1) на овој член.
(6) Одредбите од овој член не се однесуваат на компјутерска програма,
аудиовизуелно дело и електронски бази на податоци.

ОДДЕЛ 2. Материјални права

Содржина на материјалните права

Член 26

(1) Материјалните права ги штитат имотните интереси на авторот од неговото авторско дело.
(2) Авторот има исклучиво право да дозволи или забрани користење на неговото дело, или негови примероци од други лица, освен во случаи определени со овој закон.

Видови материјални права

Член 27

Авторот при користењето на авторското дело, или неговите примероци ги има следниве исклучиви материјални права:
1) право на умножување на делото;
2) право на пуштање во промет на делото;
3) право на јавно соопштување на делото и
4) право на преработување на делото.

Умножување

Член 28

(1) Умножување, во смисла на овој закон, е запишување, односно снимање авторско дело на материјална или друга соодветна подлога (електронска и друго), како и изработка на еден или повеќе примероци на делото, во целина или во делови, непосредно или посредно, времено или трајно, со какви било средства и во каков било облик.
(2) Умножувањето од ставот (1) на овој член се врши особено со графички постапки (графичко умножување), тридимензионално умножување, фотокопирање и со други фотографски постапки со кои се постигнува ист ефект,

7

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

изградба, односно изведба на дела од архитектурата, звучно или визуелно снимање, складирaње на делото во електронски облик (електронски запис) и со префрлање на делото од аналоген во дигитален систем.

Пуштање во промет

Член 29

(1) Пуштање во промет, во смисла на овој закон, е понудување на јавноста заради продажба или друг вид пренос на сопственичкото право или на правото на владение на оригиналот или на примероците на делото, вклучувајќи го и увозот и изнајмувањето, а го опфаќа и правото на надоместок од послугата, определена со овој закон.
(2) Увоз, во смисла на овој закон, е внесување на домашен пазар на оригинали
или примероци на авторско дело заради натамошен промет, за комерцијална цел. (3) Изнајмување, во смисла на овој закон, е давање на користење оригинал или примерок на авторско дело на определено време, заради непосредна или посредна имотна корист. Изнајмувањето не се однесува на изградени дела на архитектурата и на оригинали и примероци на дела од применетата уметност и дизајнот.
(4) Послуга, во смисла на овој закон, е давање на користење авторско дело, на определено време, без остварување непосредна или посредна имотна корист преку организации до кои јавноста има пристап.
(5) Правото на пуштање во промет на територијата на Република Македонија се исцрпува со првата продажба или со друг вид прв пренос на правото на сопственост на оригинал или примерок од авторско дело, што се врши од страна на носител на правото или со негова согласност. Исцрпувањето не се однесува на правата на увоз, на изнајмување и на послуга.

Јавно соопштување

Член 30

Јавно соопштување на делото, во смисла на овој закон, е:
1) јавно изведување;
2) јавно пренесување;
3) јавно изложување;
4) јавно прикажување;
5) радиодифузно емитување;
6) реемитување и
7) ставање на располагање на јавноста.

Јавно изведување

Член 31

Јавно изведување, во смисла на овој закон, е:
1) говорење или рецитирање во живо дела од областа на книжевноста;
2) изведување во живо музички дела и
3) сценско изведување или претставување во живо драмски, драмско-музички,
кореографски или пантомимичарски дела.

Јавно пренесување

Член 32

Јавно пренесување, во смисла на овој закон, е јавно соопштување преку звучник,
екран и кое било друго техничко средство на:

8

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

1) изведба на авторско дело во живо, надвор од просторот или местото во кое делото се изведува во живо;
2) звучно и/или визуелно снимено авторско дело (фонограми, видеограми и слично) од подлогата од која е снимено и
3) авторско дело што радиодифузно се емитува.

Јавно изложување

Член 33

Јавно изложување, во смисла на овој закон, е претставување на јавноста оригинал или примерок на дело од ликовната уметност, на фотографско дело или на дело создадено во постапка слична на фотографската, на дело од областа на применетата уметност, дизајнот, архитектурата, урбанизмот, картографијата, како и на друго дело од научна и техничка природа.

Јавно прикажување

Член 34

Јавно прикажување, во смисла на овој закон, е претставување на јавноста преку технички средства, на аудиовизуелно дело или на дело од областа на фотографијата, ликовната уметност, архитектурата, урбанизмот, применетата уметност, дизајнот, картографијата, како и дела од научна и техничка природа.

Радиодифузно емитување

Член 35

(1) Радиодифузно емитување, во смисла на овој закон, е соопштување авторско дело преку радио и телевизиски програмски сигнали наменети за прием од јавноста, безжично, вклучувајќи сателит или жично, вклучувајќи кабелски, микробранов и друг систем.
(2) Под сателит, во смисла на овој закон, се подразбира кој било сателит што работи на фреквенција која, согласно со прописите за телекомуникации, е резервирана за емитување сигнали наменети за прием од јавноста или за затворена индивидуална комуникација при што условите на приемот на сигнали треба да е соодветен на условите на приемот од страна на јавноста.
(3) Радиодифузно емитување преку сателит се врши кога под контрола и одговорност на радио-телевизиска организација се испраќаат сигнали за емитување програма наменета за јавноста, во непрекинат комуникациски синџир што води до сателит и од сателит кон земјата.
(4) Кога програмските сигнали се кодирани, радиодифузното емитување преку сателит се смета за извршено, доколку преку радио-телевизиската организација или преку друго лице, со нејзина согласност, средствата за декодирање и се достапни на јавноста.

Реемитување

Член 36

Реемитување, во смисла на овој закон, е истовремено во целина и непроменето пренесување на радиодифузно емитувано авторско дело, доколку:
1) го врши друга радио-телевизиска организација, а не онаа што делото почетно го емитува (во натамошниот текст: радиодифузно реемитување) и
2) се пренесува преку кабел или, микробранов систем, а почетно го емитува радидофузна организација безжично или жично (во натамошниот текст: кабелско

9

реемитување).

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Ставање на располагање на јавноста

Член 37

Ставање на располагање на јавноста, во смисла на овој закон, е авторско дело да се соопшти на јавноста, безжично или жично, вклучувајќи интернет или други комуникациски мрежи, на начин којшто секому овозможува пристап кон делото, од место и во време што самиот го избира.

Преработување

Член 38

(1) Преработување, во смисла на овој закон, е превод, приспособување, вклучувајќи и аудиовизуелно приспособување, музички аранжман и друго менување на авторско дело и на дело од народното творештво, како и на други пишани материјали, како што се преводи на службени текстови кои не се направени за службено користење.
(2) Правата над авторското дело создадено со преработување не влијаат на кој било начин на правата над делото што е преработено.

ОДДЕЛ 3. Други права на авторот

Содржина на другите права на авторот

Други права на авторот се:

Член 39

1) право на пристап и на предавање;
2) право на следство (право на надоместок од препродажба);
3) право на надоместок од умножување за приватно користење;
4) право на надоместок од изнајмување и
5) право на надоместок од послуга.

Пододдел 1. Право на пристап и на предавање

Право на пристап и на предавање

Член 40

(1) Авторот има право на пристап до оригиналот или до примерокот од своето дело што го поседува друг, заради остварување на правото на умножување или правото на преработување на делото, доколку тоа не е во спротивност со оправданиот интерес на поседувачот.
(2) Авторот има право да побара, поседувачот да му го предаде оригиналот на ликовното или фотографското дело заради јавно изложување или друг вид објавување, доколку за тоа постои оправдан интерес.
(3) Предавањето на оригиналот од ставот (2) на овој член може да се услови со полагање соодветна кауција или со осигурување во висина на пазарната вредност на оригиналот.
(4) Авторот е должен пристапот и предавањето од ставовите (1) и (2) на овој член да го стори со што е можно помалку непријатности за поседувачот и на свој трошок. Во случај на оштетување на делото одговорен е авторот независно од неговата вина.

10

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Пододдел 2. Право на следство (право на надоместок од препродажба)

Право на следство на оригинално уметничко дело

Член 41

(1) Авторот има право да биде известен и да добие надоместок од секоја наредна продажба или отуѓување на друг начин на оригинал на уметничко дело, определен со овој закон (во натамошниот текст: право на следство).
(2) Правото на следство од ставот (1) на овој член не може да биде предмет на откажување, располагање и извршување над авторското право.

Оригинал на уметничко дело

Член 42

(1) Оригинал на уметничко дело, во смисла на членот 41 од овој закон, е дело од ликовна, графичка или пластична уметност, како што се: слики, колажи, цртежи, графики, гравури, литографии, скулптури, керамика, резби, таписерии, дела на стакло, фотографско дело и дело создадено во постапка слична на фотографската, како и примероци на наведените дела што се сметаат за оригинали.
(2) Примероци на наведените дела што ги создал самиот автор или биле направени со негова дозвола во ограничен број ќе се сметаат за оригинали. Тие мора на вообичаен начин да бидат нумерирани, потпишани или на друг начин соодветно означени од авторот.

Износ што му припаѓа на авторот

Член 43

(1) Авторскиот надоместок од правото на следство се утврдува според следниве стапки:
1) 5% за делот од продажната цена од 300 до 3.000 евра;
2) 4% за делот од продажната цена од 3.000,01 до 50.000 евра;
3) 3% за делот од продажната цена од 50.000,01 до 200.000 евра;
4) 1% за делот од продажната цена од 200.000,01 до 350.000 евра;
5) 0,5% за делот од продажната цена од 350.000,01 до 500.000 евра и
6) 0,25% за делот од продажната цена над 500.000 евра.
(2) Највисокиот износ на надоместокот не смее да надмине 12.500 евра.
(3) Авторскиот надоместок од ставот (1) на овој член солидарно го плаќа продавачот на уметнички дела, галеристот, организаторот на јавна продажба или друг посредник што ја врши продажбата на уметнички дела.
(4) Надоместоците од овој член се пресметуваат во денарска противвредност по средниот курс на Народната банка на Република Македонија на денот на продажбата. Основа за пресметка е продажната цена, без данокот за додадена
вредност (ДДВ).

Право на следство на ракопис

Член 44

(1) Доколку оригинал (ракопис) на книжевно или музичко дело е продаден или на друг начин отуѓен, неговиот автор има право да биде известен за секоја наредна продажба и за секоја од нив да добива надоместок во нето износ од 3% од секоја продажна цена.
(2) Одредбите од членот 43 ставови (2), (3) и (4) на овој закон соодветно се

11

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

применуваат и на делата од ставот (1) на овој член.

Право на информации

Член 45

Авторот, наследниците или организациите за колективно управување на авторското право имаат право, во рок од три години од денот на продажбата на авторското дело од субјектите од членовите 43 став (3) и 44 на овој закон, да ги побараат сите информации неопходни за наплата на надоместот од препродажбата, а особено за насловите на отуѓените дела, за сопственикот и посредникот, за договорите за продажба и за продажната цена.

Пододдел 3. Право на надоместок од умножување за приватно користење

Право на надоместок

Член 46

(1) За умножување за приватно користење се плаќа надоместок.
(2) Надоместокот од ставот (1) на овој член за умножување фонограми и видеограми се плаќа при прва продажба или увоз на средства за тонско и визуелно снимање и на нови неснимени носачи на тон и на тон и слика.
(3) Надоместокот од ставот (1) на овој член за фотокопирање се плаќа при прва продажба или увоз на средства за фотокопирање и од изработка на фотокопии наменети за продажба месечно, а согласно со можниот број фотокопии.
(4) Со средствата за тонско и визуелно снимање се изедначени сите други средства кои овозможуваат постигнување ист ефект, а со фотокопирање се изедначени и други техники за умножување.
(5) Авторот има право на дел од единствениот надоместок од ставот (1) на овој член за умножувањето фонограми и видеограми и од фотокопирањето на неговото дело кое се врши за приватно користење.
(6) Правото на надоместок од ставот (1) на овој член не може да биде предмет на откажување, располагање или извршување над авторското право.

Субјекти обврзани да плаќаат

Член 47

(1) Обврска за плаќање на надоместок од членот 46 на овој закон имаат произведувачите и увозниците на средства за тонско и визуелно снимање, на средства за фотокопирање, на неснимени носачи на тон и на тон и слика, како и лица кои вршат услуги на фотокопирање.
(2) Субјектите од ставот (1) на овој член се должни, на барање на надлежната организација за колективно управување на авторското право и сродните права да и доставуваат податоци за видот и бројот на продадените или увезените средства и носачи на тон и на тон и слика, како и податоци за направените фотокопии.

Висина на надоместокот

Член 48

(1) Висината на надоместокот од членот 46 на овој закон ја утврдува Владата на
Република Македонија.
(2) Надоместокот од ставот (1) на овој член се утврдува посебно за секој вид средство за тонско и визуелно снимање, за секое средство за снимање, за коешто поради својата конструкција не е потребен посебен материјал за неговата работа (во двоен износ од вообичаениот), за секој носач на тон и на тон и слика врз

12

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

основа на неговото времетраење на снимање, за секое средство за фотокопирање врз основа на можниот број фотокопирање во минута и врз основа на можноста за фотокопирање во боја (во двоен износ од црнобелото фотокопирање), како и за секоја поединечна фотокопија наменета за продажба.
(3) Владата на Република Македонија ги усогласува износите на надоместоците од ставот (1) на овој член во зависност со движењето на цените и животните трошоци во Република Македонија.

Пододдел 4. Право на надоместок од изнајмување

Право на надоместок

Член 49

(1) Авторот кој своето право на изнајмување во согласност со членовите 72 и 91 став (2) од овој закон го пренел на произведувачот на фонограм или на произведувачот на видеограм (во натамошниот текст: филмски продуцент), го задржува правото на надоместок за секое изнајмување на делото.
(2) Авторот не може да се откаже од правото на надоместок од ставот (1) на овој член.

Пододдел 5. Право на надоместок од послуга

Право на надоместок

Член 50

(1) Авторот има право на надоместок од послуга на оригинал или примероци на неговото авторско дело.
(2) Правото на послуга од ставот (1) на овој член не се однесува на архитектонски објекти, на дела од применетата уметност и дизајнот, како и на дела што меѓусебно ги позајмуваат организациите од ставот (4) на овој член.
(3) Надоместокот од ставот (1) на овој член го плаќа организацијата што ја врши послугата.
(4) Од обврската за плаќање надоместок од ставот (1) на овој член се изземени јавните установи од областа на науката, културата и образованието (библиотеки, кинотеки, научни и образовни установи).
(5) Авторот не може да се откаже од правото на надоместок од ставот (1) на овој член.

ДЕЛ 4

ИСКЛУЧОЦИ И ОГРАНИЧУВАЊА Општи одредби

Член 51

(1) Авторско дело може да се користи без дозвола на авторот со или без надоместок, само доколку делото е објавено.
(2) Користењето од ставот (1) на овој член може да се врши само во посебни случаи, доколку не е во судир со нормалното користење на делото и доколку неразумно не ги повредува легитимните интереси на авторот.
(3) Одредбите од овој дел не се применуваат на компјутерска програма.

13

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Користење без плаќање надоместок

Член 52

(1) Користењето авторско дело без плаќање надоместок се однесува на следниве случаи:
1) времено умножување авторско дело, кога умножувањето е од минлив или случаен карактер и/или е составен и суштински дел на технолошки процес, доколку умножувањето само за себе нема независно економско значење и чија единствена цел на умножувањето е да овозможи пренесување податоци во мрежа меѓу трети лица преку посредник или да овозможи законско користење на делото;
2) умножување што се врши од страна на јавни библиотеки, образовни институции или музеи и архиви заради остварување на нивната дејност и без непосредна или посредна економска или комерцијална цел;
3) снимање авторско дело од страна на радио-телевизиска организација што има дозвола за емитување на делото, доколку го сними со сопствени средства и за сопствени потреби и под услов да го избрише во рокот во кој ја има дозволата за емитување. Доколку снимката има посебна документарна вредност може да биде предадена и сочувана во јавен архив;
4) користење дела заради илустрирање во образовни или научни истражувања до степен оправдан со некомерцијалната цел што треба да се постигне, под услов да се наведе името на авторот и изворот, освен доколку тоа не е возможно;
5) користење авторски дела за потребите на лица со посебни потреби на начин кој е непосредно поврзан со посебната потреба, до степен што таа го бара и без комерцијална цел;
6) умножување и јавно соопштување написи, статии и други слични дела за актуелни стопански, политички, религиозни и други слични теми, заради известување на јавноста, до степен оправдан со целта, освен ако тоа не е посебно забрането од страна на авторот под услов да се наведе името на авторот и изворот, освен доколку тоа не е возможно;
7) користење делови на авторски дела (цитати), во научни истражувања, за настава, критика, полемика или преглед, во обем и до степен потребен за конкретната намена и под услов да се наведе името на авторот и изворот, освен доколку тоа не е возможно;
8) користење дела за целите на јавната безбедност или во судска, парламентарна или административна постапка;
9) користење политички говори, како и извадоци од јавни предавања и слични дела до степен оправдан со информативната намена, под услов да се наведе името на авторот и изворот, освен доколку тоа не е возможно;
10) користење дела за време на верски обреди или други службени одбележувања организирани од органите на државната власт и единиците на локалната самоуправа;
11) користење архитектонски и вајарски дела трајно сместени на јавни места
(улици, плоштади, паркови и слично);
12) користење дела од областа на ликовната и применетата уметност, архитектурата, индустрискиот дизајн и фотографските дела изложени на јавни изложби или на аукција од страна на организаторот, на плакати или каталози изработени без комерцијални цели до степен неопходен за промовирање на настанот;
13) преработка на дело во пародија, карикатура или пастиш, под услов
преработката да не создава забуна во однос на оригиналот на делото и авторството и ако преработката е во рамките на дозволеното користење на делото;
14) умножување авторско дело на носач на тон и слика, јавно соопштување на

14

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

делото од тој носач, како и јавно соопштување на делото што се емитува, во продавници, на саеми и други места каде што се демонстрира работата на апарати за снимање, умножување и пренесување на тон и слика, во мерка што е неопходна за демонстрирање на работата на апаратите. Записите/снимките создадени по оваа основа веднаш се бришат;
15) случајно (споредно) вклучување авторско дело во друг материјал;
16) користење цртежи или проекти на архитектонски објект заради негова реконструкција и
17) јавно соопштување и ставање на располагање на јавноста на авторско дело заради истражување или лично усовршување на определени места во јавни научни, културни, образовни и други установи од сличен карактер, доколку делото не може да се купи, или за негово користење не е потребна дозвола, а е
дел од колекциите/фондот на установите.
(2) Користењето база на податоци или нејзини примероци од страна на законскиот корисник е без плаќање надоместок, доколку е неопходно за пристап и вообичаено користење на нејзините составни содржини.

Користење дело од народното творештво

Член 53

(1) Користење дело од народното творештво е без надоместок.
(2) Народното творештво се користи на достоен начин, без сакатење и под услов да е наведен изворот и потеклото на делото.
(3) За остварување на правата од ставот (2) на овој член е надлежна јавната и научната установа - Институт за фолклор "Марко Цепенков" - Скопје.

Користење со плаќање надоместок

Член 54

Користењето на авторското дело со плаќање надоместок се однесува на следниве случаи:
1) умножување на хартија или на сличен носач на запис по пат на фотокопирање или која било слична техника или друг процес со слични ефекти, со исклучок на нотните записи на музичко дело и
2) умножување на кој било носач на запис што ги врши физичко лице за приватно користење без посредна или непосредна комерцијална цел.

ДЕЛ 5

ТРАЕЊЕ НА АВТОРСКОТО ПРАВО Траење на авторското право

Член 55

(1) Материјалните права траат за време на авторовиот живот и 70 години по неговата смрт, доколку со овој закон поинаку не е определено.
(2) Моралните права траат во различни рокови определени со овој закон.

Сметање на рокови во случаи на коавторство

Член 56

(1) Кога делото го реализирале повеќе автори (коавтори), рокот на траење од членот 55 став (1) на овој закон, се смета од смртта на авторот кој последен

15

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

починал.
(2) Во случај на коавторство на аудиовизуелно дело рокот на траење на заштитата се смета од смртта на последното живо лице главниот режисер, авторот на сценариото, авторот на дијалозите и композиторот на музиката специјално создадена за користење во аудиовизуелно дело, независно дали со овој закон тоа лице се смета како автор на аудиовизуелното дело.

Траење на заштита на анонимни и псевдонимни дела

Член 57

(1) Авторското право на анонимни и псевдонимни дела трае 70 години по законското објавување на делото.
(2) Доколку псевдонимот не доведува до забуна за тоа кој е автор или доколку авторот во рокот наведен во ставот (1) од овој член го открие својот идентитет се применува рокот од членот 55 став (1) на овој закон.

Посебни рокови за необјавени дела

Член 58

Кога рокот, според овој закон, не тече од смртта на авторот или авторите, а делото не било законски објавено, авторското право трае 70 години по неговото создавање.

Траење на роковите за авторско дело објавено во делови

Член 59

Во случај кога рокот на траење на авторското право, според овој закон, се смета според законското објавување на делото, а делото е објавено во томови, делови, продолженија, изданија, епизоди и слично, рокот се смета посебно за секој составен дел.

Сметање на роковите

Член 60

Роковите на траење на заштитата на авторското право утврдени со овој закон, започнуваат да течат од 1 јануари од годината што следи по настанот, што е основа за пресметување на роковите.

Траење на моралните права

Член 61

(1) Моралното право за откажување од членот 25 на овој закон, трае додека авторот е жив.
(2) Моралните права за признавање и означување на авторството и за заштита на интегритетот на авторското дело од членовите 22 и 24 на овој закон, траат и по истекот на роковите за траење на материјалните права, утврдени со овој закон.
(3) За остварување и заштита на моралните права на авторот од членовите 22 и
24 на овој закон по неговата смрт, покрај наследниците, се надлежни и соодветното (струково) здружение на автори, лицата кои имаат правен интерес, како и Македонската академија на науките и уметностите.

16

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Последица од истекот на роковите

Член 62

Авторското дело, по истекот на роковите за траење на материјалните права утврдени со овој закон, се користи без дозвола и без надоместок.

ДЕЛ 6

ПРЕНЕСУВАЊЕ МАТЕРИЈАЛНИ ПРАВА Општа одредба

Член 63

(1) Авторот може да пренесе на други лица одделни материјални права, на начин и под услови определени со овој закон.
(2) Пренесувањето од ставот (1) на овој член може да се врши со наследување, со пишан договор (исклучиво и неисклучиво) или на друг пишан начин (неисклучиво) со дозвола, изјава, согласност и слично.

Пренесување со наследување

Член 64

(1) Материјалните права се предмет на наследување.
(2) На наследниците на авторот им припаѓаат сите права кои би му припаѓале на авторот.
(3) На наследувањето на авторското право, доколку со овој закон поинаку не е определено, се применуваат прописите за наследување.

Пренесување со договор

Член 65

(1) Авторот може пренесувањето на материјалните права на други лица, да го врши со пишан договор, доколку со овој закон поинаку не е определено.
(2) Договорот од ставот (1) на овој член што не е склучен во пишана форма не произведува правно дејство.
(3) Договорот од ставот (1) на овој член содржи особено вид на правата што се пренесуваат, нивниот обем, исклучиво или неисклучиво, територијата за која се
однесува пренесувањето на правата, времетраење на пренесувањето и
авторскиот надоместок.
(4) Спорните или нејасните одредби во договорот од ставот (1) на овој член се толкуваат во интерес на авторот.

Определување надоместок

Член 66

(1) Авторскиот надоместок се определува според принципот на правичност, видот на делото, видот и обемот на правото на користење што се пренесува, времетраењето и други битни околности за неговото користење.
(2) Доколку со користењето на авторското дело се остварува приход кој е значително поголем од договорениот надоместок, авторот има право да побара измена на договорениот надоместок, што ќе му овозможи поправичен удел во приходот. Од ова право авторот не може да се откаже.
(3) Во случај кога надоместокот е договорен, односно определен во зависност од

17

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

остварениот приход од користењето на делото, неговиот корисник е должен да води соодветни книги или друга евиденција од која може да се утврди висината на остварениот приход.
(4) Корисникот од ставот (3) на овој член е должен да му овозможи на носителот на авторското право увид во документацијата/евиденцијата од ставот (3) на овој член и да му доставува потребни извештаи за остварениот приход во разумен рок, доколку рокот не е определен со закон или договор.

Ништовност

Ништовно е пренесувањето на:
1) авторско право како целина;
2) морални права и

Член 67

3) непознати видови на користење авторско дело.

Примена на прописите за облигациони односи

Член 68

На договорот за пренесување на материјално право соодветно се применуваат прописите за облигационите односи, доколку со овој закон поинаку не е определено.

Активна легитимација

Член 69

Правата што според овој закон му припаѓаат на авторот, вклучувајќи го и правото на судска заштита, му припаѓаат и на друг носител на авторско право, во обем што со закон или со друг правен акт му се пренесени, доколку со овој закон поинаку не е определено.

Обем на пренесување (исклучиво и неисклучиво)

Член 70

(1) Пренесувањето на материјално право, во смисла на членот 63 став (2) од овој закон, се врши исклучиво или неисклучиво.
(2) Со исклучивото пренесување на материјално право, во смисла на овој закон, се дозволува само едно лице да го користи делото при што од користење се исклучени авторот и кое било друго лице.
(3) Со неисклучивото пренесување материјално право, во смисла на овој закон се дозволува лице да го користи делото при што од користењето не се исклучени авторот или кое било друго лице.

Правило на одвоено пренесување

Член 71

Пренесување одделно материјално право не влијае на пренесувањето на другите материјални права, доколку со овој закон или со договор поинаку не е определено.

Презумпција на заедничко пренесување

Член 72

При пренесувањето на правото на умножување се смета дека е пренесено и

18

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

правото на пуштање во промет на примероците на тоа дело, доколку со договор поинаку не е определено.

Натамошно пренесување

Член 73

(1) Носителот на кој му било пренесено материјално право на авторот не може, без дозвола на авторот, тоа право натаму да го пренесе на други лица, доколку со договор поинаку не е определено.
(2) Доколку натамошното пренесување на правото е последица на статусните измени на носителот, не е потребна дозволата од ставот (1) на овој член.
(3) Доколку натамошното пренесување на правото е допуштено без дозвола на авторот, согласно со закон или договор, за авторските побарувања, солидарна одговорност сносат претходниот и новиот носител.

Раскинување на пренесувањето

Член 74

(1) Авторот може да го раскине договорот, односно да ја повлече дозволата или друг пишан акт за пренесување на материјалното право, доколку носителот на исклучивото право во недоволна мера го користи или воопшто не го остварува, а од тие причини интересите на авторот значително се оштетени.
(2) Авторот не може да го изврши раскинувањето, односно повлекувањето од ставот (1) на овој член, доколку од него потекнуваат причините за тоа.
(3) Авторот може да му понуди на носителот од ставот (1) на овој член дополнителен рок за соодветно користење на правото.
(4) Со раскинувањето, односно повлекувањето од ставот (1) на овој член,
материјалното право му се враќа на авторот.
(5) Доколку начелото на правичност го налага тоа, авторот е должен на носителот на правото да му исплати соодветен надоместок на штета.
(6) Авторот не може да се откаже од правото на раскинување, односно повлекување според овој закон.

ОДДЕЛ 1. Одделни видови авторски договори Пододдел 1. Издавачки договор Издавачки договор

Член 75

(1) Со издавачки договор авторот му го пренесува на издавачот правото на умножување на своето дело и пуштање во промет со печатење во книжен облик во доволен број примероци наменети за јавноста (во натамошниот текст: право на издавање), а издавачот за тоа му плаќа надоместок, го издава делото и ги става во промет издадените примероци.
(2) Правото на издавање од ставот (1) на овој член не го содржи правото на издавање на делото во електронски облик. За издавање на делото во електронски облик се склучува посебен договор.
(3) Издавачот кој го има правото на издавање на делото во книжен облик, меѓу еднакви понудувачи, има право на првенство за издавање на делото во електронски облик. Правото на првенство трае три години од издавањето на делото во книжен облик. Издавачот писмено се изјаснува во рок од 30 дена од приемот на понудата од авторот.

19

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

(4) Со издавачкиот договор може да се пренесе и правото на џебно издание,
периодично издание, односно издавање во продолженија, преведување и слично.

Содржина на издавачкиот договор

Член 76

(1) Издавачкиот договор, покрај општите елементи за содржината на авторскиот договор определени со членот 65 од овој закон содржи и рок за предавање на ракописот заради издавање, број на посебни изданија и број на примероци (тираж) на секое посебно издание.
(2) Надоместокот во издавачкиот договор може да биде определен во паушален износ или во процент од малопродажната цена на примерок на изданието. Во случај кога надоместокот е договорен во процент од малопродажната цена на продадените примероци на делото, издавачот е должен да му овозможи увид на авторот во документацијата за продадените примероци.

Претпоставка на исклучивост

Член 77

За времетраењето на издавачкиот договор се смета дека авторот на издавачот исклучиво му го пренел правото на издавање на делото на ист јазик, освен на новинарски написи, доколку со договорот не е поинаку определено.

Подобрување на делото

Член 78

Издавачот е должен, при наредните изданија, да му овозможи на авторот подобрување или измена на делото под услов тоа да не предизвикува значителен трошок за издавачот и суштински да не го менува делото, доколку со издавачкиот договор поинаку не е определено.

Уништување на делото со виша сила

Член 79

(1) Во случај кога ракописот на делото, по доставувањето до издавачот, е уништен поради виша сила, авторот има право на надоместок што би му припаднал, доколку делото било издадено.
(2) Во случај кога поради виша сила, пред да биде пуштено во промет, е уништено целокупното подготвено издание, издавачот има право да подготви ново издание, а авторот има право на надоместок како за едно издание.
(3) Во случај кога поради виша сила пред да биде пуштено во промет е уништен дел од подготвеното издание, издавачот има право да отпечати само толку примероци, колку што биле уништени без за тоа да му исплати дополнителен надоместок на авторот.

Престанок и раскинување на договорот

Член 80

(1) Издавачкиот договор престанува во случај на:
1) смрт на авторот пред завршување на авторското дело;
2) исцрпување на тиражот на сите договорени изданија;
3) истек на рокот на важење на договорот и
4) други случаи утврдени со закон или договор.
(2) Авторот може да го раскине издавачкиот договор, доколку издавачот, откако

20

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

бил исцрпен тиражот од претходното издание, не издаде нови договорени изданија во рокот определен со издавачкиот договор. Во случај на раскин, авторот има право да го задржи добиениот надоместок, односно да бара исплата на договорниот надоместок, како и право да бара надоместок на штета.
(3) Се смета дека тиражот е исцрпен, во смисла на овој закон, доколку бројот на непродадените примероци е помал од 5% од сите договорени и остварени изданија, а во секој случај доколку е помал од 100 примероци.

Уништување на примероците

Член 81

Во случај кога издавачот сака да ги уништи примероците на делото останати во залиха е должен првенствено да му ги понуди на авторот.

Пододдел 2. Договор за јавно изведување

Договор за јавно изведување

Член 82

Со договор за јавно изведување авторот му го пренесува на корисникот правото за јавно изведување на своето дело.

Содржина на договорот за јавно изведување

Член 83

Договорот за јавно изведување, покрај општите елементи за содржината на авторскиот договор определени со членот 65 став (3) од овој закон, може да го содржи и правото на авторот на увид во јавното изведување на делото и обврска на корисникот тоа да му го овозможи, како и да обезбеди соодветни технички услови за изведувањето.

Раскин на договорот

Член 84

Во случај кога делото нема да се изведе во договорниот рок или под договорените услови, авторот има право да го раскине договорот, да го задржи веќе добиениот надомест, да бара исплата на договорениот надоместок и да побара надоместок на штета.

Пододдел 3. Договор за нарачка авторско дело

Договор за нарачка

Член 85

(1) Со договор за нарачка на авторско дело, авторот го создава нарачаното авторско дело и му го доставува на нарачателот.
(2) Нарачателот има право да ја надгледува работата и да дава упатства, доколку со тоа не навлегува во правото на авторот за слободно творештво.
(3) Авторот го задржува авторското право врз нарачаното дело, доколку со закон или договор поинаку не е определено.

21

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Пододдел 4. Авторско дело создадено од работен однос

Авторско дело од работен однос

Член 86

(1) Во случај кога авторското дело е создадено од работник при исполнување на неговите работни обврски или по упатство на работодавачот (во натамошниот текст: авторско дело од работен однос), се смета дека материјалните права на авторот на тоа дело, исклучиво му се пренесени на работодавачот за време од пет години по завршувањето на делото, доколку со колективен договор, односно со договор за работа поинаку не е определено.
(2) По истекот на рокот од ставот (1) на овој член, материјалните права му припаѓаат на работникот, со тоа што работодавачот може да побара нивно повторно исклучиво пренесување, доколку му плати на работникот надоместок за секој одделен вид материјално право.
(3) Независно од ставовите (1) и (2) на овој член авторот има право на надоместок за секое изнајмување.
(4) Авторот не може да се откаже од правото од ставот (3) на овој член.

Исклучоци кај пренесувањето во работен однос

Член 87

По исклучок од членот 86 на овој закон:
1) работникот го задржува исклучивото право да го користи авторското дело создадено од работниот однос во рамките на своите собрани дела и
2) се смета дека материјалните права на компјутерска програма и на бази на податоци неограничено се пренесени на работодавачот, доколку со договор поинаку не е определено.

ОДДЕЛ 2. Посебни одредби за авторските дела Пододдел 1. Аудиовизуелно дело Аудиовизуелно дело

Член 88

Аудиовизуелно дело, во смисла на овој закон, е кинематографско или друго дело изразено во вид на поврзани подвижни слики, со или без звук, без оглед на видот на носачот што го содржи.

Автори на аудиовизуелно дело

Член 89

Автори на аудиовизуелно дело, во смисла на овој закон, се писателот на сценариото, главниот режисер и главниот снимател. Во случај кога анимацијата од кој било вид е суштински елемент на делото, за автор се смета и главниот цртач. Во случај кога музиката е суштински елемент на делото, за автор се смета и авторот на музиката посебно создадена за користење во аудиовизуелно дело.

Автори на придонеси кон аудиовизуелното дело

Член 90

Цртачот, односно авторот на музиката, кога не се смета за автор на

22

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

аудиовизуелното дело според членот 89 од овој закон, како и сценографот, костимографот, монтажерот и авторот на маски, имаат авторско право само врз своите придонеси кон аудиовизуелното дело (во натамошниот текст: автори на придонеси).

Договор за филмска продукција

Член 91

(1) Со договор за филмска продукција се уредува односот на филмскиот продуцент со авторите на аудиовизуелното дело и авторите на придонесите, како и односот меѓу самите автори, согласно со овој закон.
(2) Со склучувањето на договорот за филмска продукција се смета дека авторите и авторите на придонесите, исклучиво и неограничено му ги пренеле на филмскиот продуцент сите свои материјални права на аудиовизуелното дело, вклучително и правото на превод со титлување или надсинхронизација, доколку со договор поинаку не е определено.
(3) Со склучување договор за филмска продукција, авторите го задржуваат правото на правичен надоместок од филмскиот продуцент, за секое користење од ставот (2) на овој член, а авторите на придонесите го задржуваат правото посебно да ги користат своите придонеси кон аудиовизуелното дело, доколку со тоа не се повредени правата на филмскиот продуцент.
(4) Авторите и авторите на придонесите не можат да се откажат од правата наведени во ставот (3) на овој член.
(5) Филмскиот продуцент е должен најмалку еднаш годишно да им доставува на авторите на аудиовизуелното дело извештај за остварениот приход, посебно за секој вид користење на делото.

Завршување на аудиовизуелното дело

Член 92

(1) Аудиовизуелното дело се смета за завршено (создадено) кога главниот режисер ќе утврди дека е завршен првиот стандарден примерок на делото, што е предмет на договорот.
(2) Измени на примерокот на аудиовизуелното дело од ставот (1) на овој член се можни само по претходна согласност на главниот режисер и филмскиот продуцент.
(3) Во случај кога некој од авторите или авторите на придонесите нема да го заврши својот дел кон аудиовизуелното дело или поради виша сила тоа не може
да го стори, нема право да се спротивставува создадениот дел да биде користен
за негово довршување. За овој дел авторот ужива соодветно авторско право.

Раскинување на договорот

Член 93

(1) Во случај кога филмскиот продуцент нема да го заврши аудиовизуелното дело во рок од пет години од склучувањето на договорот за филмска продукција или доколку не го стави во промет завршеното аудиовизуелно дело во рок од една година по неговото завршување, авторите можат да го раскинат договорот, доколку не бил договорен друг рок.
(2) Во случајот на раскинување од ставот (1) на овој член авторите и авторите на
придонесите го задржуваат правото на исплата на надоместок.

23

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Примена на други законски одредби

Член 94

На договорот за филмска продукција не се однесуваат одредбите од овој закон за правото на откажување од членовите 21 став (1) точка 4 и 25 и за пренесување на правата од членовите 71 и 73 на овој закон.

Пододдел 2. Компјутерска програма

Компјутерска програма

Член 95

Компјутерска програма, во смисла на овој закон, е програма во која било електронска изразна форма, вклучувајќи го и подготвителниот материјал за негова изработка, доколку е индивидуална и интелектуална творба.

Права на авторот

Член 96

Авторот на компјутерска програма, доколку со овој закон поинаку не е определено, има исклучиво материјално право да ја користи програмата и да дозволува или забранува користење на програмата за:
1) умножување, како и внесување, прикажување, користење, пренесување или чување на компјутерска програма, доколку овие дејствија наложуваат такво умножување;
2) преведување, адаптирање или која било друга преработка, како и умножување на резултатите од таа преработка, без да се повредат правата на лицето кое ја извршило таквата преработка и
3) пуштање во промет, како и за послуга на оригиналот од компјутерската програма или нејзините примероци во каква било форма.

Посебни одредби за ограничување на правата

Член 97

(1) Доколку со договор поинаку не е определено, законскиот корисник на компјутерската програма може без дозвола на носителот на правото да ги врши дејствијата наведени во членот 96 став (1) точки 1 и 2 од овој закон, во согласност со нејзината намена, вклучувајќи и исправка на грешките заради користење на програмата.
(2) Законскиот корисник на компјутерската програма може без дозвола на носителот на правото да направи резервен примерок доколку тоа е неопходно за нејзино користење.
(3) Законскиот корисник на компјутерската програма има право без дозвола на авторот да го следи, проучува или тестира работењето на програмата, со цел да ги утврди идеите и принципите што се основна карактеристика на елементите на програмата, доколку има потреба од тоа при внесот, прикажувањето, користењето, пренесувањето или чувањето.
(4) Одредбите од договорот што се во спротивност со ставовите (2) и (3) од овој член се ништовни.

Декомпилирање

Член 98

(1) За умножување на кодот и за промена на неговиот облик, во смисла на членот

24

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

96 став (1) точка 2 од овој закон, не е потребна дозвола на носителот на правото, доколку тоа е потребно за добивање информации потребни за постигнување заедничка функционалност (интероперабилност) на независно креирана компјутерска програма со други програми, под услов да се исполнети следниве услови:
1) таквите дејствија да ги врши носител на дозвола, друг законски корисник или лице кое е овластено од нив и работи во нивно име и за истата цел;
2) информациите потребни за постигнување интероперабилност да не биле претходно достапни на лицата од ставот (1) точка 1 на овој член и
3) таквите дејствија да се ограничени само на оние делови од изворната програма што се потребни за постигнување заедничка функционалност (интероперабилност).
(2) Не е дозволено информациите добиени преку примена на ставот (1) на овој
член да се:
1) користат за други намени, освен за постигнување заедничка функционалност
(интероперабилност) на независно креирана компјутерска програма;
2) отстапуваат на други лица, освен кога тоа е потребно за постигнување заедничка функционалност (интероперабилност) на независно креирана компјутерска програма и
3) користат за развивање, производство или трговија со друга компјутерска програма, што во својот израз е слична во суштина или да се користат за било какво друго дејство со кое се повредува авторското право.
(3) Одредбите од овој член не можат да се применуваат на начин кој во неразумна мера би го повредил авторското право или би бил спротивен на вообичаеното користење на компјутерската програма.

ГЛАВА ТРЕТА СРОДНИ ПРАВА

ДЕЛ 1

ОПШТИ ОДРЕДБИ Предмети на сродни права

Член 99

Предмети на сродни права се изведбите на уметниците - изведувачи, фонограмите на произведувачите на фонограми, видеограмите на филмските продуценти, програмите на радио-телевизиските организации, изданијата на издавачите и базите на податоци на нивните изготвувачи.

Примена на одредбите за авторското право

Член 100

Одредбите од овој закон за авторското право што се однесуваат на односот меѓу авторското право и сопственичкото право (членови од 6 до 9 и 11), составните делови и насловите на авторското дело (член 13), на презумцијата на авторство и коавторство (членови 18 и 19), дефинициите на материјалните права (членови од
28 до 38), правото на исцрпување при прва продажба (член 29 став (5)), на ограничување на материјалните права (членови од 51 до 54), начинот на пресметување на роковите за траење и последиците од нивното истекување

25

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

(членови 60 и 62) и на пренесувањето (членови од 63 до 71, 73 и 74) соодветно се применуваат и на сродните права.

ДЕЛ 2

СОДРЖИНА НА СРОДНИТЕ ПРАВА ОДДЕЛ 1. Права на уметници - изведувачи Поим на уметници - изведувачи

Член 101

(1) Уметници - изведувачи, во смисла на овој закон, се артисти, пеачи, музичари, балетски уметници и други лица кои со игра, песна, танц, говорење, рецитирање или на друг начин, изведуваат книжевни или уметнички дела или дела од народното творештво (во натамошниот текст: изведувачи).
(2) Како изведувачи, во смисла на овој закон, се сметаат и режисери на сценски дела, диригенти на оркестри и хорови, обликувачи (мајстори) на тон или на тонска снимка.

Претставници на состави на изведувачи

Член 102

(1) Изведувачите кои колективно учествуваат во иста изведба, како на пример оркестар, хор, танцов или драмски ансамбл, група или друг вид состав се должни да овластат еден од членовите - изведувачи на составот за свој претставник за пренесување на правата за користење на изведбата од членот 106 став (1) на овој закон, освен доколку со закон или правилата на составот поинаку не е определено.
(2) Овластувањето од ставот (1) на овој член се дава во писмена форма и важи, доколку е дадено од мнозинството изведувачи во составот од ставот (1) на овој член. Овластувањето ги содржи правата за кои се дава овластувањето, вкупниот број на изведувачите, нивните имиња, потписите на членовите кои го даваат овластувањето и рокот на неговото важење.
(3) Одредбите од ставовите (1) и (2) на овој член не се однесуваат на режисери на сценски дела, диригенти и солисти.

Морални права

Член 103

Изведувачот ги има следниве исклучиви морални права:
1) да биде признат како изведувач на изведбата;
2) да биде назначено неговото име, псевдоним или друга ознака, односно називот на составот, уметничкиот раководител на составот и солистот, при секое користење на изведбата, освен ако тоа технички не е возможно и
3) да се спротивстави на секакво менување, деформирање, сакатење или уништување на неговата изведба, односно да се спротивстави на секое користење на изведбата што може да наштети на неговата личност, чест и углед.

Материјални права

Член 104

(1) Изведувачот има исклучиви материјални права да дозволува или забранува

26

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

користење на својата изведба за:
1) снимање на својата неснимена изведба;
2) јавно соопштување на својата неснимена изведба, освен за радиодифузно емитување на својата изведба која, сама по себе, е радиодифузна или е направена од снимка;
3) умножување на снимката од изведбата;
4) пуштање во промет на оригиналот или примерокот од снимката од изведбата и
5) ставање на располагање на јавноста на снимката од изведбата.
(2) Умножување на снимка на изведба од ставот (1) точка 2 на овој член, во смисла на членот 28 од овој закон, претставува изработка на примероци на снимката.

Други права на изведувачот

Член 105

(1) Изведувачот има право на дел од единствениот надоместок за секое јавно соопштување на фонограм со негова изведба, издаден за комерцијална цел, доколку со овој закон поинаку не е определено.
(2) Изведувачот кој своето право на умножување на снимката со негова изведба го пренел на произведувач на фонограми или на филмски продуцент во согласност со овој закон, го задржува правото на надоместок за секое изнајмување.
(3) Изведувачот има право на дел од единствениот надоместок за умножување за приватно користење, согласно со членот 46 од овој закон.
(4) Изведувачот не може да се откаже од правото утврдено во ставовите (1), (2) и
(3) на овој член.
(5) Издавање за комерцијална цел во смисла на ставот (1) на овој член претставува умножување на фонограм во доволен број примероци наменети за јавноста.

Пренесување изведувачко право

Член 106

(1) Изведувачот може со изведувачки договор да му пренесе на друго лице свое материјално право на користење на своја изведба.
(2) Изведувачкиот договор се склучува во писмена форма и покрај општите елементи утврдени во членот 65 од овој закон, содржи и наслов на делото што се изведува и името на авторот на делото, како и бројот и периодот на
радиодифузно емитување, кога договорот се однесува на радиодифузно
емитување.

Презумпција на пренесување

Член 107

Доколку со договорот поинаку не е определено, се смета дека со склучување договор за производство на фонограм и аудиовизуелно дело, изведувачот, произведувачот на фонограм, односно на филмскиот продуцент, му ги пренел сите свои материјални права, вклучително и правото на надсинхронизација на својата изведба.

Изведба од работен однос

Член 108

Одредбите од членот 86 на овој закон за авторските дела создадени од работен

27

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

однос, соодветно се применуваат на изведбата од работниот однос.

ОДДЕЛ 2. Права на произведувачи на фонограми

Поим на произведувачи на фонограми

Член 109

(1) Произведувач на фонограм, во смисла на овој закон, е физичко или правно лице што презема иницијатива, организација, финансирање и одговорност за прво снимање на звуците од изведба, на други звуци или звучни појави (во натамошниот текст: фонограм).
(2) Фонограм, во смисла на овој закон, е снимка на звуци од изведба или други звуци или звучни појави, освен на снимка вградена во аудиовизуелно дело.
(3) Снимка, во смисла на овој закон, е отелотворување (запис на носач на тон) на звуци или звучни појави од што тие може да бидат восприемани, умножени или соопштени со помош на технички средства.

Содржина на правата на произведувач на фонограм

Член 110

(1) Произведувачот на фонограм има право, при секое користење на фонограмот, соодветно да биде означено неговото име или назив, освен доколку тоа не е возможно.
(2) Произведувачот на фонограм има исклучиво материјално право да користи,
дозволува или забранува користење на фонограмот за:
1) умножување;
2) пуштање во промет и
3) ставање на располагање на јавноста.

Други права на произведувачот на фонограми

Член 111

(1) Произведувачот на фонограми има право на дел од единствениот надоместок од јавно соопштување на неговиот фонограм издаден за комерцијална цел.
(2) Како фонограм издаден за комерцијална цел се смета и фонограм ставен на располагање на јавноста.
(3) Произведувачот на фонограми и изведувачот на изведбата вградена во фонограмот имаат право на подеднаков дел од единствениот надоместок од
ставот (1) на овој член, доколку со договор поинаку не е определено.
(4) Во случај од ставот (1) на овој член корисникот е должен за секое користење да го плаќа надоместокот од ставот (1) на овој член за правата на произведувачот на фонограми и за правата на изведувачот, доколку со овој закон поинаку не е определено.
(5) Произведувачот на фонограми има право на дел од единствениот надоместок за умножување за приватно користење, согласно со членот 46 од овој закон.

ОДДЕЛ 3. Права на филмски продуцент

Поим

Член 112

(1) Филмски продуцент, во смисла на овој закон, е физичко или правно лице што

28

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

ја презема иницијативата, организацијата, финансирањето и одговорноста за создавање на првата снимка на аудиовизуелно дело (во натамошниот текст: видеограм).
(2) Видеограм, во смисла на ставот (1) на овој член, е носач на слика со снимката на подвижни слики со или без придружен звук од кој тие може да бидат восприемани, умножени или соопштени со помош на технички средства.

Содржина на правата на филмскиот продуцент

Член 113

(1) Филмскиот продуцент има право, при секое користење на видеограмот, соодветно да биде означено неговото име или назив, освен доколку тоа не е возможно.
(2) Филмскиот продуцент има исклучиво материјално право да дозволува или забранува користење на својот видеограм за:
1) умножување;
2) пуштање во промет;
3) јавно прикажување;
4) радиодифузно емитување;
5) реемитување и
6) ставање на располагање на јавноста.

Друго право на филмскиот продуцент

Член 114

Филмскиот продуцент има право на дел од единствениот надоместок за умножување за приватно користење, согласно со членот 46 од овој закон.

ОДДЕЛ 4. Права на радио-телевизиска организација

Содржина на правата на радио-телевизиска организација

Член 115

Радио-телевизиска организација (во натамошниот текст: РТВ организација) има исклучиви материјални права да дозволува или забранува користење на своите програми за:
1) снимање на програмите, на носачи на слика и/или тон;
2) умножување и ставање во промет на умножените примероци од снимките на програмите;
3) реемитување;
4) јавно пренесување на места достапни на јавноста и со наплата на влезници и
5) ставање на располагање на јавноста.

ОДДЕЛ 5. Права на издавачи

Право на издавач на надоместок од умножување за приватно користење

Член 116

Правно или физичко лице што согласно со закон ќе издаде авторско дело во книжен облик (издавач) има право на дел од единствениот надоместок за умножување за приватно користење, согласно со членот 46 од овој закон.

29

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Права во посебни случаи на издавање

Член 117

(1) Правно или физичко лице што прв пат согласно со закон ќе издаде или на друг начин објави авторско дело над кое истекле материјалните права на авторот има исклучиви материјални права соодветни на материјалните права на авторот, утврдени со овој закон.
(2) Физичко лице кое прв пат согласно со закон ќе издаде научен или критички коментар или осврт на претходно објавено авторско дело врз кое истекле материјалните права на авторот има исклучиви материјални права соодветни на материјалните права на авторот, утврдени со овој закон.

ОДДЕЛ 6. Права на изготвувач на база на податоци

Поим на изготвувач на база на податоци

Член 118

Изготвувач на база на податоци е правно или физичко лице кое презело иницијатива и одговорност за вложување во создавање на базата на податоци, доколку презентира дека извршил квалитативно и/или квантитативно суштинско вложување во прибирање, верификацијата или презентацијата на нејзината содржина.

Содржина на правата на изготвувачи на база на податоци

Член 119

(1) Изготвувач на базата на податоци има исклучиво право да дозволува или забранува умножување (извлекување) и/или пуштање во промет на примероци, ставање на располагање на јавноста или други форми на јавно соопштување на целината или битните делови на базата на податоци (повторно користење).
(2) Со првата продажба на примерок од базата на податоци од страна на носителот на правото или со негова согласност, се исцрпува правото на контрола на натамошната продажба на примероците.
(3) Правата од ставот (1) на овој член се применуваат без да се повредат постојните права на деловите на базата на податоци.

Обем на заштита

Член 120

(1) Заштитата на правата на изготвувачот на базата на податоци ги опфаќа:
1) целата содржина на базата на податоци;
2) суштинските делови од нејзината содржина, проценети квалитативно и/или квантитативно и
3) несуштинските делови од нејзината содржина, кога тие се користат повторувано и систематично и спротивно на редовното користење или во неразумна мерка ги повредуваат законските интереси на изготвувачот на базите на податоци.
(2) Заштитата на базата на податоци не се применува на компјутерска програма користена за изработка или за работа на базата на податоци достапна преку
електронски средства.

30

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Права и обврски на законски корисник

Член 121

(1) Изготвувач на објавена база на податоци не смее да го спречи законскиот корисник на базата на податоци во целина, односно на нејзин дел, кога е овластен само за тој дел, од користење на несуштинските делови од нејзината содржина проценета квалитативно и/или квантитативно за какви било цели.
(2) Законски корисник на објавена база на податоци не смее да презема какви било дејствија спротивни на редовното користење и/или дејства што во неразумна мера ги повредуваат интересите на изготвувачот на базите на податоци.
(3) Законски корисник на објавена база на податоци не смее да предизвика штета на носителот на авторското право или сродните права во однос на делата или
предметите на сродните права што се содржани во базата на податоци.

Ограничување на правата

Член 122

Користењето на суштинските делови од содржината на базата на податоци од страна на законскиот корисник е без дозвола од носителот на правото и без надоместок, ако се врши умножување:
1) од неелектронска база на податоци за приватни цели;
2) заради илустрирање во наставата или за научни истражувања, доколку изворот е наведен и во обем оправдан со некомерцијалната цел и/или
3) пуштање во промет на примероци, ставање на располагање на јавноста или други форми на јавно соопштување за цели на јавна безбедност, во управни и судски постапки.

ДЕЛ 3

ТРАЕЊЕ НА СРОДНИТЕ ПРАВА

ОДДЕЛ 1. Траење на правата на изведувачите

Член 123

(1) Материјалните изведувачки права траат 50 години од денот на изведбата. Доколку во тој период снимката од неговата изведба била прв пат издадена согласно со закон или јавно соопштена согласно со закон, правата на изведувачот траат 50 години, сметано од нејзиното прво издавање согласно со закон, односно јавно соопштување согласно со закон.
(2) Моралните права од членот 103 на овој закон траат и по истекот на роковите за траење на изведувачките права утврдени со овој закон. Одредбата за остварување на моралните права од членот 61 на овој закон соодветно се применува на правата на изведувачите.

ОДДЕЛ 2. Траење на правата на произведувач на фонограми

Член 124

Правата на произведувачот на фонограми траат 50 години од денот на првото создавање на фонограмот. Доколку во тој период фонограмот бил прв пат издаден согласно со закон, правата на продуцентот траат 50 години сметано од

31

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

издавањето. Доколку во тој период фонограмот не бил издаден согласно со закон, туку бил јавно соопштен согласно со закон, правата на продуцентот траат 50 години од соопштувањето.

ОДДЕЛ 3.

Траење на правата на филмскиот продуцент

Член 125

Правата на филмскиот продуцент траат 50 години од денот на завршувањето на снимката. Доколку во тој период снимката била прв пат издадена согласно со закон или јавно соопштена согласно со закон, правата на продуцентот траат 50 години, сметано од првото издавање согласно со закон, односно јавно соопштување согласно со закон.

ОДДЕЛ 4. Траење на правата на РТВ организација

Член 126

Правата на РТВ организација траат 50 години од денот на првото радиодифузно емитување на програмата.

ОДДЕЛ 5. Траење на правата на издавач и на правата во посебни случаи на издавање

Член 127

(1) Правата на издавачот траат 50 години од издавањето согласно со закон.
(2) Правата од членот 117 ставови (1) и (2) на овој закон траат 25 години од првото издавање согласно со закон, односно објавување согласно со закон.

ОДДЕЛ 6. Траење на правата на изготвувач на база на податоци

Член 128

(1) Правата на изготвувач на база на податоци траат 15 години по завршувањето на изработката на базата на податоци. Доколку во тој период таа е објавена согласно со закон, правата ќе траат 15 години од тоа објавување.
(2) Рокот за заштита утврден во ставот (1) на овој член почнува од ново да тече со секоја значителна измена, проценета квалитативно и/или квантитативно, на содржините на базата на податоци вклучително и секоја суштинска измена што произлегува од кумулацијата на последователни дополнувања, бришења или менувања што ја квалификува базата на податоци како суштински ново вложување проценето квалитативно и/или квантитативно.

32

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

ГЛАВА ЧЕТВРТА

КОЛЕКТИВНО УПРАВУВАЊЕ СО АВТОРСКОТО ПРАВО И СРОДНИТЕ ПРАВА

ДЕЛ 1

ОПШТИ ОДРЕДБИ Индивидуално и колективно управување Член 129

(1) Носителите на авторското право и на сродните права можат да ги остваруваат
правата определени со овој закон индивидуално (одделно за секое авторско дело, односно предмет на сродно право), лично, односно преку застапник или колективно (заедно за повеќе дела или предмети на сродни права и за повеќе носители на правата) преку организација за колективно управување со правата, на начин и под услови определени со овој закон.
(2) Колективното управување со правата од ставот (1) на овој член опфаќа правни работи со корисниците на правата, прибирање надоместоци од користењето, нивна распределба и заштита на правата пред државни органи и други субјекти.
(3) Колективно се управуваат авторското право и сродните права само за објавени авторски дела и за објавени предмети на сродните права.
(4) Објавување снимки на изведби се смета објавување во смисла на ставот (3)
од овој член.
(5) Во случај на колективно управување правата се пренесуваат неисклучиво.

Остварување на колективното управување

Член 130

(1) Колективното управување се остварува за права определени со овој закон во случаи кога не е можно индивидуално остварување на правата, поради карактерот на авторските дела, односно на предметите на сродните права и поради условите и начинот на нивно користење.
(2) Колективното управување се остварува и за исклучиви права што може да се остваруваат и индивидуално.

Права што колективно се управуваат

Член 131

Права што може колективно да се управуваат особено се:
1) јавно соопштување несценско музичко и несценско книжевно дело;
2) право на авторот на надоместок од правото на следство;
3) право на авторот на надоместок од јавна послуга;
4) право на надоместок на автор и изведувач за изнајмување фонограми или видеограми;
5) право на надоместок на изведувач за радиодифузно емитување и друго јавно соопшување на својата изведба што, сама по себе, е радиодифузна или е направена од снимка;
6) право на надоместок на изведувач и на произведувач на фонограми од единствениот надоместок од јавно соопштување на фонограми со изведби издадени за комерцијална цел;
7) право на надоместок на автор и издавач од умножување на хартија или на

33

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

сличен носач на запис, по пат на фотокопирање или која било слична техника со слични ефекти, за приватно користење;
8) право на надоместок на автор, изведувач и произведувач на фонограмот од умножување на фонограм за приватно користење;
9) право на надоместок на автор, изведувач и произведувач на видеограмот
(филмски продуцент) од умножување на видеограм за приватно користење и
10) право на кабелско реемитување авторски дела и предмети на сродни права кое, како исклучиво право, задолжително се управува колективно, освен на дела и на предмети на сродни права што ги реемитува радио-телевизиска организација, независно дали се работи за нејзино сопствено право или правото за реемитување и е пренесено од друг носител на правото.

ДЕЛ 2

ОРГАНИЗАЦИЈА ЗА КОЛЕКТИВНО УПРАВУВАЊЕ Организација за колективно управување

Член 132

(1) Колективното управување со авторското право и сродните права може да врши правно лице основано од носители на правата (физички и /или правни лица) за колективно управување со правата кое работи во свое име, а за сметка на носителите на правата и врз основа на дозвола од Министерството за култура (во натамошниот текст: организација).
(2) Организацијата работи со непрофитна цел врз принципите на рационалност и транспарентност и со почитување на правилата за конкуренција.
(3) Организацијата може да биде основана за одредени видови права или за права што припаѓаат на одделни носители.
(4) Вршењето определени административни, технички или помошни работи организацијата може да го довери на друго физичко или правно лице со пишан договор.

Обврски на организацијата

Организацијата е должна да:

Член 133

1) ги штити интересите на носителите на правата со кои управуваат преку следење на нивното користење во Република Македонија и во странство;
2) ги врши правните работи и односите на носителите на правата со корисниците и води постапки пред судовите и други органи заради заштита на авторското право и сродните права и слично;
3) донесува и објавува општи акти за прибирање и за распределба на надоместоци од користењето, во согласност со закон;
4) склучува договори со соодветни организации во странство;
5) неисклучиво пренесува право за користење авторски дела и предмети на сродни права со договор или на друг пишан начин;
6) ги прибира утврдените надоместоци од корисниците и врши нивна распределба на носителите на правата во согласност со закон и општите акти;
7) бара од корисниците информации и документи потребни за определување на висината на надоместокот за користење на правата;
8) врши контрола на користењето на авторските дела, односно предметите на сродните права;
9) обезбедува внатрешна контрола, отчетност и одговорност на органите и лицата

34

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

за работите во нивна надлежност во согласност со закон и општите акти;
10) обезбедува и овозможува јавност на работењето (обезбедува пристап на носителите на правата до информациите за користење на правата, за прибраните средства и за распределбата);
11) обезбедува и овозможува увид во работењето и податоците од страна на носителите на правата, на начин, во обем и под услови определни со закон и општи акти на организацијата и
12) обезбедува и одржува просторни, кадровски и други услови определени со
овој закон заради успешно остварување на работата.

Членови на организацијата

Член 134

(1) Со правата определени со овој закон во организацијата управуваат и одлучуваат членовите на организацијата (носителите на правата), во согласност со овој и друг закон.
(2) Организацијата што врши колективно управување од овој закон, ги управува правата на сите носители на правата за кои има добиено дозвола од Министерството за култура, во согласност со овој закон и статутот, односно договорот за основање.

ОДДЕЛ 1. Известување, доставување на податоци и дозвола за користење

Субјекти должни за доставување на известување,

податоци и барање дозвола

Член 135

(1) Корисникот во случаите од членот 137 точки 1, 3 и 4 на овој закон е должен најдоцна 15 дена пред денот на користењето на авторски дела и предмети на сродни права, да ја извести организацијата и да побара дозвола за користење, а во нареден рок, не подолг од 15 дена од денот на користењето, да и достави на организацијата целосни податоци за користените дела, односно предмети, за
местото и времето на користењето и да изврши исплата на надоместоците за
користењето.
(2) Продавачот, односно галеристот, организаторот на јавната продажба, уметничката галерија или друг посредник што врши продажба на уметнички дела во смисла на членот 43 став (3) од овој закон и оригиналите (ракописите) на книжевни и музички дела од членот 44 на овој закон, е должен да и доставува на организацијата за колективно управување податоци за отуѓените дела, за сопственикот и посредникот, за договорите за продажба и за потврдите за оригиналноста на делата и за продажната цена во рок од 30 дена по извршеното продавање.
(3) Произведувачите и увозниците на апарати за тонско и визуелно снимање, на апарати за фотокопирање, на не снимени носачи на тон и на тон и слика, како и лица кои вршат услуги на фотокопирање се должни, на барање на организацијата за колективно управување да му доставуваат податоци за видот и бројот на продадените или увезените апарати и носачи на тон и на тон и слика, како и податоци за направените фотокопии во текот на определен месец.
(4) РТВ организации се должни еднаш месечно да и доставуваат на организацијата за колективно управување прегледи на емитуваните авторски дела, односно предмети на сродните права, во облик и содржина определени со актите од членот 139 на овој закон.
(5) Корисникот е должен без одлагање да ја извести соодветната организација за

35

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

секоја промена на околностите за јавно користење или за негово престанување,
заради измени на условите на дозволата, односно повлекување на дозволата.
(6) Во случаи кога, во смисла на ставот (1) од овој член, организацијата не е известена, не и се доставени целосни податоци или не е добиена дозвола, на нејзино барање, надлежниот суд определува времена мерка - забрана за користењето.
(7) Кога вршењето определени услуги/дејности од членот 137 на овој закон (угостителска, сместувачка, транспортна, продажно-галериска, концертна, интерпретаторска, сценска/естрадна, радиодифузна и слично) е поврзано со користење право што колективно се управува, надлежниот орган за издавање дозвола/решение за вршење на дејноста, истата ќе ја издаде, доколку вршителот на дејноста претходно склучил договор со надлежна организација за колективно управување.

Контрола на користењето

Член 136

(1) Организацијата има право да го контролира користењето на авторските дела и предметите на сродните права, за чие колективно управување со правата има дозвола.
(2) Корисниците на авторските дела и на предметите на сродните права се должни на организацијата да и даваат релевантни податоци за користењето, како и да овозможат увид во документацијата.
(3) Во вршењето на контролата од ставовите (1) и (2) на овој член, на барање на
организацијата за колективно управување, надлежните органи на државната управа се должни да даваат податоци и информации од значење за работата на организацијата.

ОДДЕЛ 2. Надоместоци за користење

Основи за определување на надоместоци

Член 137

Надоместоците за користење на авторското дело, односно предметот на сродните права се определуваат според следниве основи:
1) кога користењето на авторското дело, односно предметот на сродните права е нужно за вршење на дејноста на корисникот, односно зависи од нивно користење (концертна, интерпретаторска, танцова и слично), надоместокот за користење се определува, по правило, во процент од приходот којшто корисникот го остварува со користењето на авторското дело и/или предметот на сродното право;
2) кога користењето на авторското дело, односно предметот на сродните права е нужно за вршење на дејноста на корисникот, односно зависи од нивно користење, а не е можно одделно утврдување на посебниот приход остварен од користењето (радиодифузното емитување), надоместокот за користење се определува во процентот од приходот кој ги опфаќа средствата од радиодифузната такса и/или претплата, рекламите, спонзорствата, дотациите и приходите од промет на програми. Како приход не се сметаат средствата за данокот за додадена вредност, средствата од кредити и камати на кредити;
3) доколку со јавното користење на авторското дело, односно предметот на сродното право не се остварува приход (приредби, манифестации и слично), надоместокот може да се определи во процент од трошоците потребни за користење на авторското дело, односно предметот на сродното право, како што се надоместоците или платите на авторите, односно носителите на сродните права,

36

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

трошоците за користење на просторот при користење на авторското дело,
односно предметот на сродното право и други соодветни трошоци;
4) при определувањето на надоместоците од точките 1, 2 и 3 на овој член се определува и најнискиот номинален (апсолутен) износ на надоместокот и
5) доколку користењето на авторското дело, односно предметот на сродното право не е нужно за вршење на дејноста на корисникот, меѓутоа придонесува кон зголемување на пријатноста на крајните корисници на нивните услуги (сместувачки капацитети, хотели, изложбените простори, угостителските објекти, превозните средства и други слични дејности), надоместокот се определува во паушални износи и тоа за постојаните и за повремените користења на авторското дело, односно предметот на сродното право.

Определување на висината на надоместоците

Член 138

При определување висината на надоместоците се земаат предвид:
1) правата, видовите и обемот на нивно користење;
2) бројноста на потенцијалните корисници;
3) категоријата и големината на просторот;
4) времетраењето и бројот на користењата;
5) разликата на цените во работењето на корисникот поради користењето на делата, односно предметите на сродните права;
6) структурата и природата на програмата (форматот на радиодифузниот сервис), согласно со издадената дозвола за вршење радиодифузна дејност (кај радиодифузно емитување);
7) религиозните, културните, општествените и социјалните интереси на корисниците и
8) интересите на младите и лицата со посебни потреби.

Акти за определување на надоместоците

Член 139

(1) Висината на надоместоците за користење, доколку со овој закон поинаку не е определено, се определуваат со:
1) општ договор меѓу организацијата и здруженијата на одделни категории корисници, односно нивните комори што го претставуваат мнозинството корисници (општ договор);
2) поединечен договор меѓу организацијата и поединечен корисник (поединечен договор) и
3) општ акт на организацијата за определување за висината на надоместоци за користење (во натамошниот текст: тарифата).
(2) За ист вид и обем на користење на авторските дела и предметите на сродните права од страна на субјекти со иста или сродна дејност, во општ договор, не може да се утврдуваат повисоки износи на надоместоци за користење од оние што се
утврдени во тарифата, а со поединечниот договор, не може да се утврдуваат
повисоки износи на надоместоци за користење од оние што се утврдени во општиот договор, односно тарифата.
(3) Ниедна од договорните страни од ставот (1) точки 1 и 2 на овој член не смее да одбие преговори за општ договор и поединечен договор. Одбивањето на преговорите од организацијата, како и неоправданото одолговлекување на преговорите со корисникот или со соодветните здруженија на корисници, односно со нивните комори, претставуваат основи за одземање на дозволата за колективно управување.
(4) Доколку корисникот и организацијата не склучат поединечен договор за

37

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

условите и висината на надоместокот, корисникот е должен да плаќа надоместок според општиот договор, односно тарифата.

Постапка за донесување на тарифа

Член 140

(1) Организацијата е должна пред донесувањето на тарифата од членот 139 став (1) точка 3 на овој закон да побара мислење од корисниците и од соодветните здруженија на корисниците, односно нивните комори.
(2) Доколку субјектите од ставот (1) на овој член во рок од 30 дена од денот на приемот на барањето не достават свои писмени мислења ќе се смета дека се согласни со предлог-тарифата.
(3) Доколку организацијата не ги прифати во целина или делумно предлозите од мислењата на субјектите од ставот (1) на овој член, во рок од 15 дена од денот на приемот на истите, таа е должна да побара мислење од Комисијата за посредување во авторското право и сродните права од овој закон (во натамошниот текст: Комисијата за посредување) во врска со предметот на
несогласување. Комисијата ќе даде мислење во рок од 60 дена од денот на
приемот на барањето. Мислењето содржи оцена за тоа дали предлог-тарифата на здружението ги опфаќа правата за кое тоа здружение има дозвола, како и тоа дали надоместоците во тарифата се определени во согласност со одредбите од овој закон. Доколку Комисијата не даде мислење во определениот рок се смета дека е согласна со предлог-тарифата.
(4) Тарифата, по нејзиното донесување од надлежен орган на организацијата, се објавува во „Службен весник на Република Македонија“.

Пододдел 1. Комисија за посредување

Надлежност

Член 141

(1) Комисијата за посредување, покрај посредувањето од членот 140 на овој закон, посредува и при склучување договори за кабелско реемитување по барање на која било страна од договорањето, а може да посредува и при склучувањето договори за другите видови користење на авторски дела, односно предмети на сродно право, доколку и двете страни го побараат тоа.
(2) Комисијата за посредување во случаи од ставот (1) на овој член им помага на договорните страни за склучување договор и може да доставува предлози до страните.
(3) Предлозите од ставот (2) на овој член се сметаат за прифатени, доколку ниедна од договорните страни не изрази спротивставување на предлозите во рок од три месеци од приемот на предлозите.
(4) Предлозите и известувањето за спротивставување од ставовите (2) и (3) на овој член се доставуваат писмено, по препорачана пошта.

Состав и именување

Член 142

(1) Владата на Република Македонија, по предлог на министерот за култура, ја именува Комисијата за посредување.
(2) Комисијата за посредување ја сочинуваат претседател и четири члена со мандат од четири години.
(3) Претседателот и членовите на Комисијата за посредување се именуваат од редот на истакнатите независни и непристрасни стручњаци од областа на

38

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

авторското право и сродните права коишто со својата работа и познавање на примената на авторското право и сродните права можат да придонесат во остварување на целите за коишто се формира.
(4) Претседателот и членовите на Комисијата за посредување, пред именувањето, даваат писмена изјава дека не постои судир на интереси во врска со работата на Комисијата.

Работа

Член 143

(1) Комисијата за посредување работи на седница и одлучува со мнозинство гласови од вкупниот број.
(2) Комисијата за посредување донесува деловник за работа.
(3) Комисијата за посредување може да покани на седницата да присуствуваат по еден овластен претставник од договорните страни и други стручни лица од соодветна област. Претставниците на договорните страни и поканетите стручњаци рамноправно учествуваат во работата на Комисијата, без право на глас.
(4) Административните и техничките работи на Комисијата за посредување ги врши Министерството за култура.

ОДДЕЛ 4. Распределба на надоместоците

Општ акт за распределба

Член 144

(1) Организацијата донесува општ акт за распределба на надоместоците во согласност со закон и статутот, односно со договорот за основање.
(2) Распределбата на надоместоците од ставот (1) на овој член се врши согласно евиденците и податоците за користење на делата, односно предметите на сродните права, а паушално кога не е можно или предизвикува неразумни трошоци според принципот на правичност.
(3) За покривање на вкупните трошоците за работа на организацијата може да се користат средства од прибраните надоместоци во износ определен во статутот,
односно во договорот за основање во износ до 20 %, а во случај на колективно управување со единствениот надоместок, определен со овој закон, не повеќе од
30%.
(4) Поединечните пресметки и исплатите на надоместоците се вршат најмалку еднаш годишно.
(5) Општиот акт за распределба, по неговото донесување од надлежен орган на организацијата се објавува во „Службен весник на Република Македонија“.

Посебни случаи за распределба на надоместокот

Член 145

Меѓусебната распределба на единствените надоместоци определени со членовите
46, 105, 111, 114 и 116 од овој закон се врши во следниов сооднос:
1) од надоместоците прибрани за умножување за приватно користење на фонограми, односно видеограми согласно со овој закон, авторите примаат 40%, изведувачите 30%, а произведувачите на фонограми, односно видеограми (филмските продуценти) 30 %;
2) надоместоците прибрани за умножување за приватно користење на хартија или сличен носач согласно со овој закон, се распределуваат меѓу авторите и издавачите во сооднос од по 50% и

39

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

3) надоместокот прибран од јавно соопштување на фонограм издаден за комерцијална цел, вклучително и радиодифузно емитување, согласно со овој закон, се распределува меѓу изведувачите и произведувачите на фонограми во сооднос од по 50%.

ДЕЛ 3

ПОСТАПКА ЗА ИЗДАВАЊЕ ДОЗВОЛА ЗА КОЛЕКТИВНО УПРАВУВАЊЕ Барање за издавање дозвола

Член 146

(1) Дозвола за колективно управување се издава по барање на организацијата.
(2) Кон барањето од ставот (1) на овој член организацијата приложува решение за упис во Централниот регистар на Република Македонија, статут, односно договор за основање и друга документација, определена со овој закон.
(3) Одредбата од ставот (2) на овој член соодветно се применува и на организација од членот 149 став (3) на овој закон.

Содржина на статут, односно договор за основање на организацијата

Член 147

Статутот, односно договорот за основање, покрај елементите определени со друг закон, треба да содржи и одредби за остварување на обврските на организацијата утврдени со овој закон, а особено:
1) видови и обем на правата што се остваруваат;
2) органи на организацијата, нивна надлежност, отчетност, одговорност, начин на работа, избор и разрешување;
3) услови и начин за стекнување статус на член на организацијата;
4) начин и учество на членовите на организацијата во органите на организацијата и нивни права, должности и одговорности;
5) постапка за изземање (забрана) од колективно управување право од страна на носител на правото, освен во случаи кога носителот на правото не може да се откаже од тоа право, согласно со овој закон;
6) постапка за заштита на правата на членовите;
7) постапка за донесување општи акти;
8) начин на прибирање на надоместоците и начела за нивна распределба;
9) утврдување постапка и начела за склучување договори со соодветни организации во странство и начин на обезбедување размена на информации за колективното управување;
10) начин и услови за обезбедување внатрешна контрола и надзор врз работењето;
11) начин и услови на обезбедување јавност на работењето кон членовите, кон корисниците и кон пошироката јавност и
12) услови за престанок на организацијата и распределба на имотот.

Содржина на другата документација

Член 148

Другата документација треба да содржи:
1) очекуван и веројатен број на носители на права и обем на права кои организацијата за колективно управување ќе ги остварува, односно број на оние носители кои пристапиле кон организацијата и нивниот обем на права;

40

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

2) процена на економската оправданост за ефикасно и економично колективно управување со одредени права и
3) докази дека организацијата исполнува определени просторни, кадровски и други услови (соодветен деловен простор, опрема за прибирање и обработка на податоците за колективното управување и стручна оспособеност на кадри за колективно управување од најмалку еден дипломиран правник и дипломиран економист - за водење сметководство, преку своја стручна служба или со
доверување на работите на трето лице).

Постапување по барање

Член 149

(1) Министерството за култура, во рок од 60 дена од денот на добивањето на барањето, донесува решение за давање дозвола или за одбивање на барањето. Против решението може да се поведе управен спор пред надлежен суд.
(2) За колективно управување на авторското право и сродните права од овој закон, за ист вид права, односно користење на правата, по правило, се издава
дозвола на една организација.
(3) Во случај на единствен надоместок, определен во членовите 46, 105, 111, 114 и 116 од овој закон, дозвола се издава на организација овластена од соодветните организации односно основана од соодветните носители на правата меѓу кои се врши распределбата на единствениот надоместок.
(4) Доколку за исти права се поднесени две или повеќе барања, Министерството за култура ќе издаде дозвола на онаа организација за која основано ќе оцени дека според доставената документација поуспешно ќе го остварува колективното управување во поглед на исполнување на условите утврдени со овој закон и во поглед на обемот на правата и бројот на носителите.

Почеток со работа

Член 150

(1) Решението за давање дозвола од членот 149 на овој закон се објавува во "Службен весник на Република Македонија“ и влегува во сила со денот на објавувањето.
(2) Општите акти на организацијата (Тарифата и актот за распределба на надоместокоците) организацијата ги донесува и објавува во рок од шест месеци од денот на влегувањето во сила на решението за давање дозвола согласно со ставот (1) на овој член.
(3) Организацијата почнува со работа најдоцна 30 дена од објавувањето на актите од ставот (2) на овој член.
(4) Недонесувањето на актите во рокот од ставот (2) на овој член е основа за одземање на дозволата за колективното управување.

Основи за одбивање на барањето

Член 151

Министерството за култура донесува решение за одбивање на барањето доколку:
1) не е доставена комплетна документација определена со овој закон;
2) статутот, односно договорот за основање не е во согласност со овој закон и
3) оцени дека организацијата според доставената документација не исполнува услови за успешно вршење колективно управување.

41

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Примена на други прописи

Член 152

Постапката за издавање дозвола се спроведува во согласност со одредбите од Законот за општата управна постапка, доколку со овој закон поинаку не е определено.

ДЕЛ 4

КОНТРОЛА И НАДЗОР НАД РАБОТЕЊЕТО НА ОРГАНИЗАЦИЈАТА Субјекти што остваруваат контрола и надзор

Член 153

(1) Контролата на работењето на организацијата се остварува од страна на надлежни органи на организацијата и од носителите на правата што ги управува организацијата.
(2) Надлежен државен орган за надзор над актите и работењето на организацијата во поглед на одредбите од овој закон е Министерството за култура.

ОДДЕЛ 1. Контрола од органи на организацијата

Член 154

(1) Надлежните органи на организацијата во согласност со статутот, односно договорот за основање можат да побараат:
1) годишни извештаи од извршните и надзорните органи на организацијата за прибраните средства, нивната распределба, работата на организацијата и примената на актите за надоместоци и спроведување на договорите со корисниците и со соодветните странски здруженија;
2) ревизиски извештаи за финансиската состојба заедно со мислењето за регуларноста на работата во согласност со овој закон, општите акти на
организацијата и склучените договори и
3) предлози за финансискиот план и трошоците за работење за наредната година. (2) Одредбите од ставот (1) на овој член не влијаат на обврските на организацијата спрема други финансиски извештаи и ревизии преземени врз основа на другите прописи.

ОДДЕЛ 2. Контрола од носителите на правата

Член 155

(1) Секој носител на правата што ги управува организацијата може, во рок определен со статутот, односно со договорот за основање, да оствари увид во годишниот финансиски извештај и извештајот на надзорниот орган на организацијата и да побара писмен извештај за прибраните средства од користењето на неговите авторски дела, односно предмети на сродни права.
Организацијата е должна таков извештај да му достави најдоцна во рок од осум
дена од барањето.
(2) Најмалку една десеттина од носителите од ставот (1) на овој член може да побараат еден или повеќе надворешни независни стручни лица, да го прегледаат работењето на организацијата и да дадат стручно мислење, кое се доставува и до

42

Министерството за култура.

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

ОДДЕЛ 3. Надзор од надлежен државен орган

Член 156

(1) Министерството за култура може, во секое време, од организацијата да бара информации или податоци или извештаи за вршењето на работите определени со овој закон, и да врши увид во актите, годишниот финансиски извештај, финансиска и друга документација.
(2) Организацијата е должна да го известува Министерството за култура за започнување и престанок на функциите на раководните лица и претставниците или застапниците на органите, за склучување општи договори за користење на правата, за склучување договори со соодветни странски организации, за изменубање и дополнувања на статутот, односно договорот за основање, како и за други слични прашања.
(3) За изменување и дополнување на статутот, односно договорот за основање е потребна согласност од Министерството за култура. Доколку Министерството за култура не се произнесе во рок од 60 дена од денот на доставувањето на актите, се смета дека согласноста е дадена.

Мерки по основ на надзор

Член 157

(1) Доколку во спроведувањето на надзорот над актите на организацијата Министерството за култура оцени дека општ или поединечен акт не е во согласност со овој закон, статутот, односно договорот за основање со решение ќе го запре од извршување и ќе поведе постапка пред надлежен суд за оцена на законитоста на актот.
(2) Доколку во спроведувањето на надзорот над работењето на организацијата Министерството за култура оцени дека работењето не е во согласност со овој закон, со дозволата, со статутот, односно со договорот за основање или општите акти за прибирање и распределба на надоместоците, Министерството ќе издаде решение со кое прво писмено ја опоменува организацијата и и определува разумен рок од најмалку 30 дена за отстранување на утврдените неправилности. Доколку во зададениот рок не се отстранат констатираните неправилности, дозволата за колективно управување ќе се одземе.
(3) Против решението за одземање од ставот (2) на овој член може да се поведе управен спор пред надлежен суд.

ОДДЕЛ 4. Јавност во работата

Објавување

Член 158

Организацијата е должна еднаш годишно да ги објавува извештаите за работата и за прибраните надоместоци од користењата на делата, односно предметите на сродните права кои колективно ги управува преку интернет и/или преку еден од печатените медиуми.

43

ГЛАВА ПЕТТА

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

ЗАШТИТА НА АВТОРСКОТО ПРАВО И СРОДНИТЕ ПРАВА

ДЕЛ 1

ОПШТИ ОДРЕДБИ

Видови заштита и примена на други прописи

Член 159

(1) Авторското право и сродните права уживаат кривична, граѓанска и прекршочна заштита.
(2) Кривичната заштита на авторското право и сродните права се остварува според одредбите на Кривичниот законик и прописите за кривична постапка.
(3) Граѓанската заштита на авторското право и сродните права се остварува според прописите за парничната постапка, за обезбедување побарувања, за
облигационите односи и овој закон.
(4) Прекршочната заштита на авторското право и сродните права се остварува според прописите за прекршоци и овој закон.
(5) Заштитата на авторското право и сродните права ја вклучува и заштитата на технолошките мерки од повреда на правата.
(6) На постапките по барање за времени мерки, определени со овој закон, при увоз, извоз или повторен извоз авторско дело, предмет на сродно право или нивни примерок, се применуваат прописите за царински мерки за заштита на правата од интелектуалната сопственост.

Лице овластено за заштита

Член 160

(1) Лицe чиe правo определенo со овој закон е повреденo, кога постои оправдано сомневање дека ќе му биде повредено правото и кога се заканува вистинска закана од повреда на правата, доколку со овој закон поинаку не е определено, има право да поднесе барање за:
1) заштита на правото и
2) времени и други мерки, доколку со овој закон поинаку не е определено.
(2) Како лице, во смисла на ставот (1) на овој член, покрај авторот, се смета и носителот на право, лице овластено да го користи правото и организација (носители на право).
(3) Постапката по тужбените барања од ставот (1) на овој член е итна.

Солидарност на странки

Член 161

(1) Кога некое право определено со овој закон е повредено, секој од носителите на тоа право може од трето лице да побара заштита на правото како да е единствен носител. Кога лицето кое го повредило правото ќе ги исполни барањата на еден од носителите на истото право, неговата обврска престанува и спрема другите носители на правото. Доколку се работи за судска постапка која е во тек носителите на истото право се сметаат за единствени сопарничари.
(2) Кога постојат повеќе сторители на повредата на некое право од овој закон секој од нив солидарно одговара за повредата.

44

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Заштита на право кое колективно се управува

Член 162

Кога организација ќе докаже дека е сторена повреда на право определено со овој закон, не е потребно утврдување на повредата од страна на индивидуален носител, чие право колективно се управува.

ОДДЕЛ 1. Заштита на технолошки мерки

Поим и содржина на технолошки мерки

Член 163

(1) Технолошките мерки, во смисла на овој закон, е која било технологија, комјутерска програма, средства или нивни составни делови, кои во текот на своето редовно работење се наменети за спречување и ограничување на дејствијата за повреди на правото, утврдено со овој закон, без дозвола на носителот на правото. Овие мерки се сметаат за делотворни, доколку носителот на правото ги остварува со примена на контролиран пристап или процес на заштита, како што е кодирање, искривување или друг вид на менување на делото, како и преку механизмите за контрола на умножувањето.
(2) Се смета дека некое лице повредува исклучиво право, определено со овој закон, кога знаело или можело да знае дека презема какви било противзаштитни дејствија со цел за изигрување на делотворните технолошки мерки кои служат за заштита на тоа право.
(3) Како повреда на исклучивите права утврдени со овој закон, се смета и кога некое лице произведува, увезува заради ставање во промет, става во промет, продава, изнајмува, рекламира за продажба или изнајмување или поседува во комерцијални цели технологија, компјутерски програми, средства и нивни составни делови или неовластено врши услуги, на кои било делотворни технолошки мерки, кои:
1) се промовирани, рекламирани или се во продажба заради изигрување на технолошките мерки;
2) имаат само ограничено комерцијална цел или користење, освен заради изигрување и
3) првенствено се креирани, произведени, прилагодени или функционираат за да се овозможи или олесни изигрување на технолошките мерки.
(4) Одредбите од овој член, соодветно се применуваат и на која било технологија,
компјутерска програма, средства или нивни составни делови со кои електронските информации за управување со правата се отстранети или изменети.

Исклучоци од примената на мерките за технолошка заштита

Член 164

(1) Носителот на правото што користи технолошки мерки е должен, без одолговлекување, во најкраток можен рок, на барање на лице кое има законски пристап до авторско дело, во случај на исклучоците и ограничувањата од членот
52 став (1) точки 2, 3, 4, 5 и 8 и од членот 54 на овој закон, да му овозможи пристап и користење на делото преку отстранување на технолошките мерки или преку обезбедување други соодветни средства.
(2) Условите од членот 51 на овој закон соодветно се однесуваат на исклучоците и ограничувањата од ставот (1) на овој член.
(3) Исклучоците и ограничувањата, во смисла на овој член, не се однесуваат на

45

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

правото на ставање на располагање на јавноста.
(4) Одредби од договори што се спротивни на ставот (1) од овој член се ништовни.

Заштита на електронските информации за управување со правата

Член 165

(1) Се смета дека некое лице ги повредува исклучивите материјални права кога свесно, без дозвола отстранува или изменува која било електронска информација за управување со правата, како и умножува, става во промет, увезува заради ставање во промет, изнајмува или јавно соопштува авторско дело или предмет на сродните права чиишто електронски информации за управување со правата биле
неовластено отстранети или изменети, а знаело или можело да знае дека со тоа
предизвикува, овозможува, олеснува или прикрива повреда на правата.
(2) Електронски информации за управување со правата од ставот (1) на овој член претставуваат сите информации што ги обезбедуваат носителите на правата, а со кои се препознаваат авторските дела, односно предметите на сродните права, вклучувајќи ги и базите на податоци како што се авторот, другите носители на правата, роковите и условите за нивно користење, како и нивните соодветни бројки и кодови што ги претставуваат тие информации.

ДЕЛ 2

ПОСТАПУВАЊЕ ПО БАРАЊЕТО ЗА ЗАШТИТА НА ПРАВАТА Содржина на заштитата на правото

Член 166

Правото на заштита од членот 160 став (1) точка 1 на овој закон ги содржи следниве барања за:
1) престанок на дејствието на повреда;
2) надоместок на материјална штета;
3) надоместок на нематеријална штета;
4) зголемен надоместок;
5) означување на авторот;
6) враќање на користите стекнати од недозволеното користење;
7) отстранување од промет на предметите од повредата на правото и
8) објавување судската пресуда.

Престанок на дејствието на повреда

Член 167

Лицето од членот 160 на овој закон може да побара од тужениот прекин на дејствието со кое се повредува право, како и/или забрана на такво или слично дејствие во иднина.

Надоместок на материјална штета

Член 168

Доколку со повреда на право од овој закон е сторена материјална штета, лицето од членот 160 на овој закон има право да побара надоместок за сторената материјална штета и за загубена добивка. Надоместокот се определува во износ што тужениот би го платил доколку побарал законско користење на правото

46

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

(вообичаен надоместок), односно во износ пропишан со соодветни тарифи,
односно со општ договор.

Надоместок за нематеријална штета

Член 169

При повреда на морално право и независно од изречениот зголемен надоместок од членот 170 на овој закон и при непостоење материјална штета, судот може да пресуди на авторот да му се исплати праведна парична оштета за претрпена душевна болка и страдање, како последица од повредата на моралното право, доколку утврди дека околностите на случајот и, особено, степенот на повредата и нејзиното траење тоа го предизвикале.

Зголемен надоместок

Член 170

(1) Доколку право определено со овој закон е повредено со намера или крајна небрежност, лицето од членот 160 на овој закон може да побара исплата на договорениот или вообичаениот надоместок за тој вид користење, зголемен до
200%, независно дали од повредата претрпел имотна штета (граѓанска казна).
(2) При одлучувањето по барањето за плаќање на надоместокот од ставот (1) на овој член и одмерувањето на нејзината висина, судот ќе ги има предвид сите околности на случајот, особено степенот на вината на тужениот, износот на договорениот или вообичаениот надоместот.

Означување на авторот

Член 171

При повреда на моралното право за означување на името, псевдонимот или друга ознака на авторот при користење на делото, судот може да пресуди нивно дополнително, односно правилно означување.

Враќање на користите стекнати од недозволеното користење

Член 172

Враќање на користите стекнати од недозволеното користење се врши согласно со прописите за облигациони односи.

Отстранување од промет на предметите од повредата на правото

Член 173

(1) Во случај на повреда на исклучиво право според овој закон и без да се влијае на побарувањата за надоместок на штета и независно од изрекување надоместок од кој било вид согласно со овој закон, лицето од членот 160 на овој закон, има право да бара:
1) отстранување од промет на примероците на авторско дело и предмети на сродни права кои без дозвола се изработени заради ставање во промет или се во промет, како и материјалите и средствата користени или наменети за повредата и
2) Нивно уништување.
(2) Мерките од ставот (1) на овој член се извршуваат на трошок на лицето кое ги повредило правата од овој закон.
(3) При изрекувањето на мерките од ставот (1) на овој член, судот ќе ги земе предвид околностите на случајот, а особено сразмерноста меѓу сериозноста на повредата и побарувањата, интересот на лицето од ставот (1) на овој член за

47

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

обезбедување ефикасна заштита на правата, како и интересите на трети лица.
(4) Одредбите од овој член кои се однесуваат на уништување во однос на архитектонски дела, се применуваат само доколку постои посебно оправдана причина за тоа.
(5) Во случај кога мерките од овој член не соодветствуваат на природата и интензитетот на повредата, која може да се отстрани на друг начин и доколку судот оцени дека лицето кое ја сторило повредата дејствувало ненамерно и без
небрежност судот може на лицето од ставот (1) на овој член, доколку тоа се
сложи, да му определи плаќање на паричен надоместок во износ кој не може да биде помал од оној кој би го добил при дозволено користење на правото.
(6) Мерките за уништување од овој член нема да се применуваат, доколку со уништување на средствата користени или наменети за повреда на право од овој закон би настанала поголема штета од штетата настаната од повредата на правото, освен кога се работи за средства што исклучиво или претежно се наменети за повредата.
(7) Барањата од овој член во однос на трети лица застаруваат во рок од три години од узнавањето од страна на лицето од членот 160 на овој закон на недозволената изработка на предметите или од нивното пуштање во промет, односно на намената за пуштање во промет, а најдоцна пет години од нивната недозволена изработка, односно пуштање во промет.

Објавување судска пресуда

Член 174

Лицето од членот 160 на овој закон има право да бара правосилната пресуда со која целосно или делумно се усвојува неговото барање за заштита на авторско право и сродните права, да биде објавена во медиумите за масовна комуникација, на трошок на тужениот.

ДЕЛ 3

ВРЕМЕНИ МЕРКИ ЗА ЗАШТИТА НА ПРАВАТА Содржина на времените мерки

Член 175

(1) Доколку лице од членот 160 од овој закон поднесе барање од членот 160 став (1) точка 2 од овој закон, според прописите за обезбездување побарување (предлог или тужба) и стори веројатно дека се повредува авторско право, или дека се заканува опасност од повреда, судот може да изрече времена мерка за престанок или спречување на повредата, односно да наложи:
1) спречување на непосредно повредување на правото;
2) времено да забрани повредување на правото или да го услови со плаќање паричен износ во висина на пропишана парична казна, односно глоба за тој вид повреда на правото, или со положување гаранција со која ќе се обезбеди надоместок за тој вид користење;
3) запленување или нерастурање на примерок за кој се сомнева дека го повредува правото заради спречување на негов увоз и пуштање во промет за комерцијална цел и
4) донесување други слични мерки согласно со закон.
(2) Времената мерка од ставот (1) на овој член судот може да ја изрече и против посредник чии услуги се користат за повреда на правото.
(3) Во случај на повреда на право заради стекнување економска корист и доколку

48

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

лицето од ставот (1) на овој член стори веројатно дека од повреда на правото му се заканува ненадоместлива штета, судот може да изрече мерка за времено запленување движен или недвижен имот, како и блокирање на банковните сметки и други средства на повредувачот на правото. За таа цел, судот може да наложи пренесување банковни и финансови документи и пристап до информации. Судот е должен да го обезбеди чувањето на тајноста на овие податоци, како и да забрани нивна злоупотреба.
(4) Времените мерки од ставот (1) на овој член можат да се изречат и без сослушување на спротивната страна, доколку барателот на мерките приложи разумни докази дека тој е носител на правото, докази дека правото му е повредено или му се заканува повреда или дека одложувањето за носителот на правото би предизвикало ненадоместлива штета. Доколку времената мерка е
изречена без сослушување на спротивната страна, судот решението за времена
мерка, веднаш по неговото спроведување, нејзе ќе и ја достави.
(5) Во решението за времена мерка судот ќе определи и траење на таа мерка. Доколку мерката е определена пред поднесувањето на тужба, решението треба да содржи и рок во кој барателот е должен да поднесе тужба заради оправдување на изречените мерки, кој не може да биде подолг од 20 работни дена, сметано од денот на доставувањето на решението на предлагачот на мерката.
(6) За постапките за определување времени мерки се применуваат прописите за обезбедување на побарувањата, доколку поинаку не е определено со овој закон.

Мерки за обезбедување докази

Член 176

(1) По барањето од членот 175 став (1) на овој закон судот може да определи мерки за обезбедување докази.
(2) Мерките од ставот (1) на овој член судот може да ги изрече особено за:
1) изработка на детален опис на примерок за кој има сомнение дека повредува право;
2) одземање на примерок за кој има сомнение дека повредува право и
3) одземање на материјалите и средствата кои се користени за изработка и пуштање во промет на примерок за кој има сомнение дека повредува право, како и документацијата што се однесува на него.
(3) Мерките од ставот (1) на овој член може да се изречат и без сослушување на спротивната страна, доколку барателот на мерките приложи разумни докази дека тој или негов ополномоштувач е носител на правото и докази дека правото е повредено или му се заканува повреда, или доколку одложувањето за носителот на правото би предизвикало ненадоместлива штета. Доколку мерката е изречена без сослушување на спротивната страна, судот решението за мерката, веднаш по неговото спроведување, ќе и ја достави.
(4) Во решението за мерката судот ќе определи и траење на таа мерка. Доколку мерката е определена пред поднесувањето на тужба, решението треба да содржи и рок во кој барателот е должен да поднесе тужба заради оправдување на изречената мерка, кој не може да биде подолг од 20 дена сметано од денот на доставувањето на решението на предлагачот на мерката.
(5) За постапките за определување мерки за обезбедување докази се применуваат прописите за обезбедување на побарувањата, доколку поинаку не е определено со овој закон.

Прибавување докази во текот на парнична постапка

Член 177

(1) Кога странка во парнична постапка се повикува на доказ и тврди дека тој се

49

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

наоѓа кај спротивната странка или е под нејзина контрола, судот ќе ја повика спротивната странка да го поднесе тој доказ, определувајќи и рок за постапување.
(2) Во случај кога носителот на правото од овој закон како тужител во тужбата тврди дека настанала повреда на право заради стекнување екононска корист, како и кога во постапката се повикува на банкарски, финансиски и слични економски документи, исправи и слични докази и тврди дека истите се наоѓаат кај спротивната странка или под нејзина контрола, судот ќе ја повика таа странка да ги поднесе тие докази, определувајќи и рок за постапување.
(3) Кога странката која е повикана да поднесе доказ порекнува дека доказот се наоѓа кај неа или под нејзина контрола, заради утврдување на тие факти, судот може да изведува докази.
(4) Во однос на правото на странката да го одбие поднесувањето на бараниот доказ, се применува правото на одбивање на сведочење според прописите за парничната постапка.
(5) Судот ќе цени од какво значење е тоа што странката нема да постапи по решението на судот, за поднесување на доказ.
(6) Против решението на судот од ставовите (1) и (2) на овој член не е дозволена
посебна жалба.

ДЕЛ 4

ДРУГИ МЕРКИ Доставување податоци Член 178

(1) Лицето од членот 160 на овој закон кое покренало парнична постапка за
заштита на правото, може да бара доставување податоци за потеклото и за каналите на промет на делото/примерок на делото со кои се повредува неговото право.
(2) Барањето од ставот (1) на овој член може да се поднесе во форма на тужба или на времена мерка против лице кое:
1) е тужено во парнична постапка од ставот (1) на овој член;
2) во вршењето на својата комерцијална дејност поседува дело/примерок на дело за кое се сомнева дека го повредува правото;
3) во вршењето на својата комерцијална дејност врши услуга за која се сомнева дека го повредува правото или врши услуги кои се користат во дејствие за кое се сомнева дека го повредува правото и
4) е означено како лице кое учествува во производство или промет на дело/примерок на дело или вршење услуги за кои се сомнева дека го повредуваат правото, а е едно од лицата од ставот (2) точки 1, 2 и 3 на овој член.
(3) Барањето од ставот (1) на овој член може да се поднесе како прво барање во тужба со повеќе тужбени барања, доколку лицето против кое се поднесува барањето е тужено и во главната тужба.
(4) Барањето од ставот (1) на овој член може да опфати особено податоци за:
1) имињата и адресите на произведувачите и дистрибутерите, добавувачите и другите претходни поседници на стоките, односно даватели на услуги, како и продавачите на големо и на мало на кои делото/примерокот на делото е наменето и
2) количеството на произведени, изработени, испорачани, примени или нарачани дела/примероци на дела, како и за нивните цени.
(5) Лицето кон кое е поставено барањето за доставување податоци од овој член

50

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

може да го одбие доставувањето на тие податоци од исти причини од кои, според правилата од Законот за парничната постапка, може да се одбие сведочење. Доколку го одбие доставувањето на податоци без оправдана причина, одговара за штета во согласност со одредбите од Законот за облигационите односи.
(6) Одредбите од овој член не влијаат на прописите за начинот на користење на доверливи информации во граѓанска, прекршочна или кривична постапка, на прописите со кои се уредува одговорност за злоупотреба на правата за добивање податоци, како и на прописите со кои се уредува обработката и заштитата на личните податоци.
(7) Одредбите од овој член не ја спречуваат примената на одредбите за времените мерки и за мерките за обезбедување докази од овој закон.

Превентивни дејствија за заштита

Член 179

Заради обезбедување докази или од други причини авторот, односно носителот на право според овој закон, може да регистрира и депонира оригинали или примероци на свое дело, фонограм, видеограм или предмет од некое друго свое право кај нотар или правен застапник.

Симболи и ознаки

Член 180

(1) Носителот на исклучиво авторско право од овој закон, може да го означи оригиналот или примероците од своето дело, односно видеограмот, со ознака © пред своето име, псевдоним или ознака и годината на првото објавување.
(2) Носителот на исклучиво право на фонограм, според овој закон, може да го означи оригиналот или примероците на својот издаден фонограм или обвивките
со ознака p пред своето име, псевдоним или ознака и годината на првото
објавување.
(3) Доколку не се докаже спротивното, се смета дека исклучивите права на делата, односно фонограмите, му припаѓаат на лицето означено во согласност со ставовите (1) и (2) од овој член.
(4) Одредбите од овој член не влијаат и не го спречуваат остварувањето и заштитата на правата определени со овој закон.

ДЕЛ 5

НАДЗОР Надлежен орган Член 181

Надзорот над спроведувањето на одредбите од овој закон за организациите за
колективно управување го врши Министерството за култура.

51

ДЕЛ 6

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

ПРЕКРШОЧНИ САНКЦИИ И МЕРКИ Глоба на правно лице

Член 182

(1) Глоба во износ од 1.000 до 1.500 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршок на правното лице кое:
1) на недостоен начин го користи народното творештво и не го наведува изворот и потеклото (член 53 став (2));
2) без одлагање не ја известува соодветната организација за колективно управување за секоја промена на околностите на користењето или за негово
престанување (член 135 став (5));
3) не ја известува и не доставува информации, документи и податоци, не уплати соодветен износ на надоместоци на соодветната организација за колективно управување во пропишани рокови и не овозможи увид во документацијата (член
135 ставови (1), (2), (3) и (4)) и
4) не овозможи пристап и користење на делото преку отстранување на технолошките мерки или други средства на лице кое има законски пристап во случај на исклучоци и ограничувања на правото, определени во Глава втора Дел
4 на овој закон (член 164).
(2) Глоба во износ од 250 до 600 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршок од ставот (1) на овој член и на одговорното лице во правното лице.

Глоба на трговец поединец и на поединец кој врши самостојна дејност или професија

Член 183

Глоба во износ од 250 до 600 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршокот од членот 182 став (1) на овој закон на трговецот поединец и на поединецот кој врши самостојна дејност или професија.

Глоба на физичко лице

Член 184

Глоба во износ од 150 до 250 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршокот од членот 182 став (1) на овој закон на физичкото лице.

Буџетски приход

Член 185

Глобите од овој член претставуваат приход на Буџетот на Република Македонија.

Забрана на вршење на одделна дејност, професија или должност

Член 186

За прекршокот од членот 182 став (1) на овој закон на правното лице од членот
182 на трговецот поединец и на поединецот кој врши самостојна дејност или професија од членот 183 и на физичкото лице од членот 184 на овој закон, може да му се изрече и забрана на вршење на одделна дејност, професија или должност во траење од најмалку една до најмногу две години, сметано од денот на правосилноста на одлуката.

52

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Рокови за застареност и извршување

Член 187

За прекршоците од членот 182 став (1) на овој закон не може да се поведе постапка ниту таа да се води доколку поминат две години од денот кога е сторен прекршокот, а изречената казна заради сторениот прекршок не може да се изврши по истекот на две години од денот на правосилноста на одлуката за прекршокот.

ГЛАВА ШЕСТА ВАЖЕЊЕ НА ЗАКОНОТ Општи одредби

Член 188

(1) Овој закон важи за сите авторски дела и предмети на сродни права кои на денот на влегувањето во сила на овој закон уживале правна заштита според Законот за авторското право и сродните права ("Службен весник на Република Македонија" број 47/96, 3/98, 98/2002, 4/2005 и 131/2007).
(2) Заштита според овој закон уживаат автори и носители на сродни права кои се државјани на Република Македонија, односно имаат свое седиште во Република Македонија.
(3) Странски автори и странски носители на сродните права уживаат еднаква заштита како и лицата од ставот (2) на овој член, согласно со меѓународните договори, ратификувани согласно со Уставот на Република Македонија.
(4) Странски автори и странски носители на сродните права кои не уживаат заштита согласно со ставот (3) на овој член, уживаат заштита според членовите од 189 до 195 на овој закон.
(5) Странски автори и странски носители на сродните права кои не уживаат заштита од ставовите (2) и (3) на овој член, можат да уживаат еднаква заштита
како и лицата од ставот (2) на овој член врз основа на фактички реципроцитет.
(6) Независно од другите одредби од оваа глава, странците уживаат заштита по овој закон во однос на моралните права во сите случаи, а во однос на правото на следство и базите на податоци како сродни права, под услов на фактички реципроцитет.
(7) Реципроцитетот го докажува оној којшто се повикува на него.

Автори и авторски дела

Член 189

(1) Заштита според овој закон уживаат:
1) странски автор кој има престојувалиште во Република Македонија;
2) дело што прв пат е издадено во Република Македонија или е издадено во Република Македонија во рок од 30 дена од денот кога било прв пат издадено во друга држава;
3) аудиовизуелно дело чиј продуцент има свое седиште или престојувалиште во
Република Македонија и
4) архитектонско или ликовно дело кое како недвижност, односно негов составен дел, се наоѓа на територијата на Република Македонија.
(2) Доколку авторското дело го создале повеќе автори, заштита по овој закон уживаат сите автори, доколку најмалку еден од нив исполнува еден од условите

53

од ставот (1) на овој член.

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

Изведувачи и изведби

Член 190

(1) Заштита по овој закон уживаат странски уметници - изведувачи:
1) кои имаат престојувалиште во Република Македонија;
2) чии изведби се остваруваат на територијата на Република Македонија;
3) чии изведби се снимени на фонограми, што уживаат заштита според овој закон и
4) чии изведби се вградени во радиодифузното емитување преку радио, но не со цел да бидат снимени на фонограми, што уживаат заштита според овој закон.
(2) Доколку во изведбата учествуваат повеќе изведувачи, заштита според овој закон уживаат сите, доколку најмалку еден од нив е државјанин на Република Македонија или има престојувалиште во Република Македонија.

Произведувачи и издавачи

Член 191

(1) Заштита, според овој закон, уживаат странски произведувачи на фонограми и филмски продуценти, чиј фонограм или видеограм е прв пат снимен во Република Македонија.
(2) Заштита, според овој закон, ужива странски издавач во однос на своите сродни права, доколку изданието било првпат издадено во Република Македонија или било издадено во Република Македонија во рок од 30 дена од денот кога било првпат издадено во друга држава.

Радио-телевизиска организација

Член 192

Заштита, според овој закон, ужива странска радио-телевизиска организација што ги пренесува своите програми, односно радиодифузни сервиси преку предаватели што се наоѓаат на територијата на Република Македонија.

Споредување на роковите на траењето

Член 193

Во обем на примената на меѓународните обврски, за странски носители на авторско право и сродни права, кои уживаат заштита според овој закон, важат роковите за времетраење на тие права во согласност со овој закон, а истекуваат најдоцна до денот до кога трае заштитата во државата чиишто се државјани или во која имаат седиште, но не подолго од роковите утврдени со овој закон.

Јавно соопштување преку сателит

Член 194

(1) Заштита, според овој закон, ужива странски автор и странски носител на сродно право чие дело изведба или предмет на сродно право е јавно соопштено во Република Македонија преку сателит, доколку соодветни програмски сигнали во непрекинат комуникациски синџир, што води до сателитот и назад до земјата, се внесени и испратени во и од Република Македонија под контрола и одговорност на радио-телевизиска организација.
(2) Заштита, според овој закон, се остварува независно дали е исполнет условот од став (1) на овој член, доколку:

54

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

1) во Република Македонија се наоѓа приемно-отпремна станица, од која се пренесуваат програмските сигнали или
2) РТВ организација што нарачала емитување преку сателит е со седиште во
Република Македонија.

Лица без државјанство и бегалци

Член 195

(1) Авторите и носителите на сродни права кои немаат државјанство или чие државјанство не може да се утврди - апатриди, уживаат еднаква заштита според овој закон, како и државјаните на Република Македонија, доколку имаат престојувалиште во Република Македонија.
(2) Лицата од ставот (1) на овој член кои немаат престојувалиште во Република Македонија или доколку тоа не може да се утврди, но имаат нужно сместување во Република Македонија, уживаат еднаква заштита како државјаните на Република Македонија.
(3) Лицата од ставот (1) на овој член кои немаат ниту престојувалиште ниту нужно сместување во Република Македонија, во Република Македонија уживаат
еднаква заштита како државјаните на државата во која имаат престојувалиште или нужно сместување.
(4) Одредбите од овој член се однесуваат и на странски автор и на странски носител на сродни права, кои според прописите на Република Македонија, имаат статус на бегалец.

ГЛАВА СЕДМА ПРЕОДНИ И ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ Важење на договори пред овој закон

Член 196

Одредбите од овој закон не се однесуваат на договори за користење авторско право или сродно право меѓу носител и корисник на правото што биле склучени пред влегувањето во сила на овој закон, доколку со овој закон поинаку не е определено.

Постапување на здруженија за колективно остварување

Член 197

Здруженијата за колективно остварување на авторското право и сродните права кои имаат дозвола за колективно остварување и согласности за општите акти за прибирање и распределба на надоместците имаат право да продолжат со работа според одредбите од Законот за авторското право ("Службен весник на Република Македонија" број 47/96, 3/98, 98/2002, 4/2005 и 131/2007) до добивање дозвола за колективно управување според одредбите од овој закон, но најдоцна една година од неговото влегување во сила.

Прекин на постапки за поништување дозволи

Член 198

(1) На здруженијата за колективно оставрување на авторското право и сродните права на кои до денот на влегувањето во сила на овој закон им се издадени дозволи за работа, а не им се издадени согласности на општите акти (за

55

превземено од w w w . p r a v o . o r g . m k

надоместоци за користење авторско право и сродни права и за распределба на надоместоците, па поради тоа и не започнале со работа, постапките се прекинуваат, а издадените дозволи се поништуваат.
(2) Здруженијата од ставот (1) на овој член имаат право да поднесат барање за добивање дозвола за колективно управување според одредбите од овој закон.

Престанок на важење

Член 199

Со денот на влегувањето во сила на овој закон престанува да важи Законот за авторското право и сродните права ("Службен весник на Република Македонија" број 47/96, 3/98, 98/2002, 4/2005 и 131/2007).

Одложна примена

Член 200

Одредбите за право на надоместок од умножување за приватно копирање од членовите 46, 47, 48 и 131 точки 7, 8 и 9 на овој закон и за право на надоместок од јавна послуга од членовите 50 и 131 точка 3 на овој закон ќе се применуваат по една година од денот на влегувањето во сила на овој закон.

Влегување во сила

Член 201

Овој закон влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во "Службен весник на Република Македонија".

56