КР 2017-жылдын 20-январындагы № 6 Мыйзамына ылайык 2017-жылдын 1-

июлунан тартып

КҮЧҮН ЖОГОТОТ

КР 2016-жылдын 16-декабрындагы № 207 Мыйзамы менен киргизилген өзгөртүүлөр

"Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, банктар жана банк иши жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамы расмий жарыяланган күндөн тартып алты ай өткөндөн кийин күчүнө кирет

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ЖАРАНДЫК ПРОЦЕССТИК КОДЕКСИ

1999-жылдын 29-декабры № 146

(КР 2001-жылдын 12-майындагы № 43, 2003-жылдын 30-июлундагы № 162,

2004-жылдын 26-июлундагы № 97,

2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2004-жылдын 29-декабрындагы № 195,

2005-жылдын 18-июлундагы № 106,

2007-жылдын 1-июнундагы № 76, 2007-жылдын 25-июнундагы № 93, 2007-

жылдын 10-августундагы № 145,

2008-жылдын 2-июнундагы № 103, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2009-

жылдын 17-июлундагы № 225,

2009-жылдын 17-июлундагы № 233, 2009-жылдын 17-июлундагы № 234, 2009-

жылдын 24-июлундагы № 252,

2009-жылдын 12-октябрындагы № 268, 2010-жылдын 19-январындагы № 5, 2011-

жылдын 16-ноябрындагы № 210,

2012-жылдын 1-мартындагы № 10, 2012-жылдын 17-мартындагы № 21, 2012-

жылдын 10-июлундагы № 101,

2013-жылдын 11-декабрындагы № 217, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48,

2015-жылдын 31-январындагы № 29,

2016-жылдын 18-майындагы № 63, 2016-жылдын 1-июлундагы № 97, 2016-

жылдын 16-декабрындагы № 207,

2016-жылдын 23-декабрындагы № 217 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

(КР 1999-жылдын 29-декабрындагы № 147 Мыйзамы менен күчүнө киргизилген)

I БӨЛҮМ. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР
1-Глава. Негизги жоболор
2-Глава. Соттун курамы. Баш тартуу
3-Глава. Сотко таандуулук
4-Глава. Сотко караштуулук
5-Глава. Ишке катышкан жактар
6-Глава. Соттогу өкүлчүлүк
7-Глава. Далилдер
8-Глава. Соттук чыгымдар
9-Глава. Жарандык сот ишин жүргүзүүдө администрациялык жаза берүү
10-Глава. Процесстик мөөнөттөр
11-Глава. Соттук кабарлоо жана чакыруулар
12-Глава. Сот актыларын аткаруу
II БӨЛҮМ. БИРИНЧИ ИНСТАНЦИЯДАГЫ СОТТО ИШ ЖҮРГҮЗҮҮ I. ДОО ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮ
13-Глава. Доо коюу
14-Глава. Доону камсыз кылуу
15-Глава. Соттук териштирүүгө ишти даярдоо
16-Глава. Соттук териштирүү
17-Глава. Соттун чечими
18-Глава. Сот ишин жүргүзүүнү токтото туруу
19-Глава. Сот ишин жүргүзүүнү токтотуу
20-Глава. Арызды кароосуз калтыруу
21-Глава. Соттун аныктамасы
22-Глава. Протоколдор
23-Глава. Сырттан жүргүзүү жана сырттан чыгарылган чечим
II. БУЙРУК ИРЕТИНДЕГИ ИШ
24-Глава. Буйрук иретиндеги иш
III. АЙРЫМ КАТЕГОРИЯДАГЫ ИШТЕР БОЮНЧА СОТ ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮ ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
25-Глава. Жарандардын жана шайлоо процессинин башка катышуучуларынын шайлоо укуктарын коргоо жөнүндө иштер боюнча сот ишин жүргүзүү
26-Глава. Администрациялык укук бузуулар жөнүндөгү иштерди кароо ыйгарым укугу берилген мамлекеттик органдардын жана кызмат адамдарынын токтомдорун талашуу жөнүндөгү арыздар боюнча сот иши
27-Глава. Мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, кызмат адамдарынын чечимдерин жана аракеттерин (аракетсиздигин) талашуу жөнүндөгү иштер боюнча сот ишин жүргүзүү
28-Глава. Жарандар, юридикалык жактар, прокурорлор тарабынан ченемдик укуктук актылар талашылгандагы сот ишин жүргүзүү
ӨЗГӨЧӨ СОТ ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮ
29-Глава. Жалпы жоболор
30-Глава. Юридикалык мааниси бар фактыларды аныктоо
31-Глава. Жаранды дайынсыз жок деп табуу жана жаранды өлгөн деп жарыялоо
32-Глава. Жаранды аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген же аракетке жөндөмсүз деп табуу
33-Глава. Жашы жете электи толук аракетке жөндөмдүү деп жарыялоо
(эмансипация)
34-Глава. Кыймылдуу мүлктү ээси жок деп табуу жана ээси жок кыймылсыз мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу
35-Глава. Талап кылуучунун баалуу кагаздарына жана ордердик баалуу кагаздарга карата жоголгон менчик укугун калыбына келтирүү (кайра чакыртуу ишин жүргүзүү)
36-Глава. Психиатриялык стационарга жаранды мажбурлап жаткыруу
37-Глава. Жарандык абал актысындагы туура эмес жазууларды белгилөө
38-Глава. Нотариалдык иш-аракеттерди жүргүзүүгө арыздарды карап чыгуу же аларды жүзөгө ашыруудан баш тартуу
III БӨЛҮМ. БИРИНЧИ ИНСТАНЦИЯДАГЫ СОТТОРДУН МЫЙЗАМДУУ КҮЧҮНӨ КИРГЕН ЖАНА КИРБЕГЕН АКТЫЛАРЫН КАЙРА КАРОО БОЮНЧА СОТ ИШИ
39-Глава. Соттун чечимине апелляциялык даттануу
39-1-Глава. Соттун чечимин кассациялык тартипте кайра кароо
40-Глава. Соттун аныктамасына апелляциялык даттануу
IV БӨЛҮМ. МЫЙЗАМДУУ КҮЧҮНӨ КИРГЕН СОТ АКТЫЛАРЫН КАЙРА КАРАП ЧЫГУУ БОЮНЧА ИШ ЖҮРГҮЗҮҮ
41-Глава. Көзөмөл инстанциясындагы сотто иш жүргүзүү
42-Глава. Мыйзамдуу күчүнө кирген сот актыларын жањы пайда болгон жагдайлар боюнча кайра кароо
V БӨЛҮМ. ЧЕТ ӨЛКӨЛҮК ЖАКТАР КАТЫШКАН ИШ БОЮНЧА СОТ ИШИ
43-Глава. Чет өлкөлүк жактардын жарандык процесстик укуктуулугу жана укукка кудуретсиздиги
44-Глава. Чет өлкөлөк жактар катышкан жарандык иштерди Кыргыз
Республикасынын соттору карап чыгышы
VI БӨЛҮМ. ЭКОНОМИКАЛЫК ИШТЕР БОЮНЧА ЖАРАНДЫК СОТ ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮНҮН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
VII БӨЛҮМ. СОТ АКТЫЛАРЫН ЖАНА ДАГЫ БАШКА ОРГАНДАРДЫН АКТЫЛАРЫН АТКАРУУ МЕНЕН БАЙЛАНЫШКАН ӨНДҮРҮШ
45-Глава. Жалпы жоболор
46-Глава. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчысын берүү боюнча иштердин өндүрүшү
47-Глава. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү иштер боюнча өндүрүш 48-Глава. Эларалык соттордун, чет өлкөлүк соттордун, эларалык бейтарап соттордун (арбитраждардын), чет өлкөлүк бейтарап соттордун (арбитраждардын) чечимдерин таануу жана аткаруу тууралуу иштер боюнча өндүрүш

I БӨЛҮМ ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР

1-Глава

Негизги жоболор

1-статья. Жарандык сот ишин жүргүзүү жөнүндөгү мыйзамдар

1. Кыргыз Республикасынын сотторунда жарандык, администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот ишин жүргүзүү тартиби Кыргыз Республикасынын Конституциясы, ушул Кодекс, "Кыргыз Республикасынын Жогорку соту жана жергиликтүү соттору жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамы, аларга ылайык кабыл алынуучу Кыргыз Республикасынын башка мыйзамдары жана Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдер менен аныкталат.
2. Башка мыйзамдарда жана ченемдик укуктук актыларында каралган жарандык процесстик мыйзамдардын ченемдери ушул Кодекске ылайык келүүгө тийиш.

3. (КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)

4. Жарандык иштер боюнча сот иши, аны кароо жана чечүү, айрым процесстик аракеттерди аткаруу жана сот актыларын ишке ашыруу мезгилинде күчүндө болгон мыйзамга ылайык жүргүзүлөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

2-статья. Ушул Кодексте колдонулуучу негизги түшүнүктөрдүн аныктамасы

(1) Адвокат - жеке жана юридикалык жактардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзамдуу таламдарын жүзөгө ашырууда аларга квалификациялуу юридикалык жардам көрсөтүү боюнча иш жүргүзгөн адам.
(2) Апелляциялык даттануу - биринчи инстанциядагы соттун мыйзамдуу күчүнө кире элек сот актысына карата ишке катышкан жактар тарабынан областтык соттун коллегиясына берилүүчү даттануу же талап.
(3) Апелляциялык инстанция (экинчи инстанциядагы сот) - жарандык, администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегияларынын жана биринчи инстанциядагы соттордун мыйзамдуу күчүнө кире элек актыларына карата апелляциялык даттанууларды жана талаптарды карай турган областтык жана аларга теңештирилген соттор.
(3-1) Жарандык иштер (ушул Кодекстин мааниси боюнча) - жарандык сот ишин жүргүзүү тартибинде каралуучу таламдаш жактардын бузулган же талашылып жаткан укуктарын жана мыйзам менен корголуучу таламдарын коргоо боюнча иштер, анын ичинде администрациялык жана экономикалык иштер.
(4) Мыйзамдуу өкүлдөр - ишке катышкан адамдын ата-энеси, багып алган ата-энеси, камкорчусу, тарбиялоочусу, ошондой эле ишке катышкан
адам камкордугунда турган уюмдун жана адамдардын өкүлдөрү.
(5) Доо коюу арызы - өзүнүн бузулган же талашылып жаткан субъективдүү укуктарын, эркиндиктерин же мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоого таламдаш адамдын сотко берген процесстик документи.
(5-1) Кассациялык даттануу - биринчи инстанциядагы соттордун мыйзамдуу күчүнө кирген сот актыларына карата ишке катышкан жактар тарабынан областтык соттун сот коллегиясына берилүүчү даттануусу же талабы.
(5-2) Кассациялык инстанция - биринчи инстанциядагы соттордун мыйзамдуу күчүнө кирген сот актыларына карата кассациялык даттанууларды жана талаптарды карай турган областтык соттун сот коллегиясы.
(6) Ишке катышкан жактар - тараптар, үчүнчү жактар, прокурор, үчүнчү жактардын укуктарын коргоо үчүн сотко кайрылган же корутунду берүү үчүн процесске кирген жактар, арыз берүүчүлөр, өзгөчө сот ишин жүргүзүүдөгү таламдаш жактар.
(6-1) Көзөмөл даттануусу - мыйзамдуу күчүнө кирген сот актыларына карата ишке катышкан жактар тарабынан Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун сот коллегияларына берилүүчү даттануусу же талабы.
(7) Көзөмөл инстанциясы - процесске катышуучулардын даттануулары жана талаптары боюнча жергиликтүү соттордун мыйзамдуу күчүнө кирген сот актыларын карай турган Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун соттук коллегиялары.
(8) Аныктама, чечим, токтом, буйрук - сот отурумдарында сот тарабынан чыгарылган сот актысы.
(81) Областтык сот - областтык жана аларга теңештирилген сот (Бишкек шаардык соту).
(9) Төрагалык кылуучу - ишти коллегиялык кароодо төрагалык кылуучу же жеке өзү кароочу судья.
(10) Талап кылуу - прокурордун сот актысына карата даттануусу.
(11) Прокурор - Кыргыз Республикасынын Башкы прокурору, областтардын прокурорлору, Бишкек шаарынын прокурору, райондук жана шаардык прокурорлор, областтык, райондук, шаардык прокурорлорго теңештирилген аскер, транспорттук жана башка прокурорлор, алардын орун басарлары жана жардамчылары, прокуратуранын башкармаларынын жана бөлүмдөрүнүн өз компетенциясынын чектеринде аракеттенген прокурорлору.
(12) Протокол - сот жыйналышында болгон аракеттер катталган процесстик документ.
(121) Райондук сот - райондук жана аларга теңештирилген соттор (эгерде ушул Кодексте башкасы белгиленбесе, шаардагы райондук сот, шаардык сот, областтардын жана Бишкек шаарынын экономикалык иштер боюнча райондор аралык соту).
(13) Тараптар - жарандык сот ишин жүргүзүүдө тең укуктуулук жана атаандашуучулук башталышында чыгуучу органдар жана адамдар.
(14) Сот - жарандык иштер боюнча кандай гана болбосун сот, судья, сот коллегиясынын же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясынын соттук курамы, биринчи инстанция боюнча, апелляциялык тартипте, кассациялык тартипте, сот көзөмөлү тартибинде жарандык ишти карай турган.
(15) Судья - ишти кароочу кандай гана болбосун соттун кесипкөй судьясы, төрагасы, соттун төрагасынын орун басары.
(16) Биринчи инстанциядагы сот - сот отурумунда иштин жагдайын түздөн- түз аныктоого жана ал боюнча сот актыларын кабыл алууга карата ыйгарым укугу бар сот.
(17) Жеке даттануу - процесске катышуучулардын биринин сот отурумунда чыгарылган сот аныктамасына же судьянын токтомуна карата даттануусу.
(18) Жекече аныктама - сот мамлекеттик органдардын, ошондой эле менчигинин формасына карабастан, ишканалардын, мекемелердин жана уюмдардын жетекчилеринин жана башка кызмат адамдарынын мыйзамдын бузулушунун аныкталган фактыларына, аларды жасоого өбөлгө болгон себептерге жана шарттарга жана тийиштүү чараларды кабыл алууну талап кыла тургандыгына көңүл бура турган аныктама.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2016-жылдын 23-декабрындагы № 217 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

3-статья. Жарандык сот ишин жүргүзүүнүн милдеттери

1. Жарандык сот ишин жүргүзүүнүн милдеттери жарандардын жана менчигинин формасына карабастан Кыргыз Республикасынын укуктарын жана таламдарын юридикалык жактардын, мамлекеттик бийлик органдарынын жана
жергиликтүү өз алдынча башкаруунун, жарандык, эмгектик, администрациялык жана башка укуктук мамилелердин субъектиси болгон башка жактардын бузулган же талашылып жаткан укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу талаптарын коргоо, ошондой эле коомдук кызыкчылыктарды коргоо болуп эсептелет.
2. Жарандык сот ишин жүргүзүүнүн мыйзам тарабынан белгиленген тартиби иштердин туура жана өз убагында каралашын жана чечилишин, мыйзамдуу сот актыларынын чыгарылышын, алардын анык аткарылышын камсыз кылууга, мыйзамдуулуктун, укук тартибинин бекемделишине өбөлгө түзүүгө жана укук бузуулардын алдын алууга өбөлгө түзүүгө тийиш.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

4-статья. Коргоо үчүн сотко кайрылуу укугу

1. Таламы бар ар кандай адам мыйзам тарабынан белгиленген тартипте өзүнүн бузулган же талашылып жаткан укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоо үчүн сотко кайрылууга укуктуу. Сотко кайрылуу укугунан баш тартуу жараксыз.
2. Ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган учурларда мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана башка органдар мамлекеттик же коомдук таламдарды коргоо үчүн сотко кайрылууга укуктуу.
3. Эгерде мыйзам тарабынан айрым категориядагы иштер үчүн сотко чейин жөнгө салуу тартиби белгиленгенсе же ал келишимде каралса, анда мындай иштер ушундай тартип сакталгандан кийин гана сотко берилиши мүмкүн.

5-статья. Сотто жарандык ишти козгоо

1. Сот жарандык ишти өзүнүн укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоого таламы бар адамдын арызы боюнча козгойт.
2. Ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган учурларда, жарандык иш башка жактын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын, ошондой эле адамдардын аныкталбаган чөйрөсүнүн таламдарын, же болбосо мамлекеттик же коомдук таламдарды коргоого киришип жаткан адамдын арызы боюнча козголушу мүмкүн.

6-статья. Соттун сот адилеттигин жүзөгө ашырышы

1. Жарандык иштер боюнча сот адилеттиги соттор тарабынан гана жарандык сот ишин жүргүзүү жөнүндө мыйзамдарда каралган эрежелер боюнча жүзөгө ашырылат.
Мыйзамда белгиленген учурларда жана тартипте Кыргыз Республикасынын жарандары сот адилеттигин ишке ашырууга катышууга укуктуу.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

7-статья. Мыйзам жана сот алдында бардыгынын тең укуктуулугу

Жарандык иштер боюнча сот адилеттиги жынысына, расасына, улутуна, тилине, диний ынанымдарына, саясий жана диний көз караштарына, ата-тегине, мүлктүк жана кызматтык абалына, жашаган жерине жана жекече же коомдук жагдайдагы башка шарттарга жана жагдайларга карабастан бардык жарандардын, ошондой эле менчигинин формасына, жайгашкан жерине, баш ийүүчүлүгүнө жана
башка жагдайларга карабастан, бардык юридикалык жактардын мыйзам жана сот алдында тең укуктуулугунун башталышында ишке ашырылат.

8-статья. Жарандык иштерди жеке бир киши тарабынан жана коллегиалдуу кароо

1. Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, райондук соттордо биринчи инстанция боюнча жарандык иштерди судья жеке өзү карайт.
2. Жарандык иштер областтык соттун сот коллегиясында апелляциялык жана кассациялык тартипте үч судьядан турган соттук курам тарабынан коллегиалдуу түрдө каралат.
3. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунда жарандык, администрациялык жана экономикалык иштерди көзөмөл тартибинде кароо соттук коллегиялардын үч судьядан турган соттук курамдары тарабынан ишке ашырылат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

9-статья. Судьялардын көз карандысыздыгы

1. Сот адилеттигин ишке ашырууда судьялар көз карандысыз жана Кыргыз
Республикасынын Конституциясына жана мыйзамга гана баш ийет.
2. Судьялардын көз карандысыздыгынын кепилдиги Кыргыз Республикасынын
Конституциясы жана мыйзамдар менен белгиленет.
3. Судьялар жарандык иштерди башкалардын таасири жокко чыгарылган шарттарда карашат. Мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, башка органдардын, кызмат адамдарынын, жарандардын, юридикалык жактардын ар кандай кийлигишүүсүнө жол берилбейт жана мыйзамда белгиленген жоопкерчиликке алып келет.

10-статья. Сот адилеттигинин атаандашуучулуктун жана тең укуктуулуктун негизинде ишке ашырылышы

1. Жарандык иштер боюнча сот адилеттиги тараптардын атаандашуусунун жана тең укуктуулугунун негизинде ишке ашырылат.
2. Объективдүүлүктү жана калыстыкты сактоо менен сот процесске жетекчилик кылат, ишке катышкан жактарга алардын укуктары менен милдеттерин түшүндүрөт, жарандык иштерди чечүүдө далилдерди ар тараптан жана толук иликтөө, жагдайларды белгилөө жана мыйзамдарды туура колдонуу үчүн шарттарды түзөт.

11-статья. Сот ишин жүргүзүүдө колдонулуучу тил

1. Жарандык иштер боюнча сот ишин жүргүзүү мамлекеттик жана расмий тилдеринде ишке ашырылат.
2. Сот иши жүргүзүлүп жаткан тилди билбеген адамга иштин бардык материалдары менен таанышып чыгуу, түшүндүрмө, көрсөтмө жана корутунду берүү, өз эне тилинде сүйлөө жана өтүнүч билдирүү, ошондой эле ушул Кодексте белгиленген тартипте тилмечтин кызматынан пайдалануу укугу түшүндүрүлөт жана камсыз кылынат.
3. Соттун документтери ишке катышкан жактарга алар билген тилге которулуп тапшырылат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

12-статья. Соттук териштирүүнүн маалымдуулугу

1. Ишти териштирүү бардык соттордо ачык жүргүзүлөт. Эгерде алар ишке катышкан жактар же күбөлөр болбосо, соттун жыйналышына кирүүгө он алтыга толо элек жарандарга жол берилбейт.
2. Соттун ачык жыйналышындагы ишке катышкан же ар кандай таламдаш жактар жазуу жүзүндө же үн жазуу каражаттарынын жардамы менен соттук териштирүүнүн жүрүшүн каттап алууга укуктуу. Соттун отурумун киного, сүрөткө, көрмө тасмага тартып алуу, түздөн-түз радио- жана телеберүү соттун уруксаты менен жүргүзүлөт.
Жабык сот жыйынынын кино- жана сүрөткө, көрмөтасмага тартуу, үн жазгычка жазуу соттун уруксаты менен гана жүргүзүлөт. Жабык сот жыйынын радио жана телекөрсөтүү аркылуу түз алып берүүгө жол берилбейт.
3. Мамлекеттик жашыруун сыр болгон маалыматтарды камтыган иштер, ошондой эле мыйзамда белгиленген башка иштер соттун жабык отурумунда каралат жана чечимдер жарыяланат. Соттук жабык териштирүүгө сотко катышкан жактын коммерциялык же мыйзам аркылуу корголуучу башка сырды сактоо, жарандардын жекече турмушу жөнүндөгү маалыматтарды ачыкка чыгарбоо зарылчылыгына таянуу өтүнүчү канааттандырылганда жана ачык талкуулоо иштин туура каралышына жолтоо болуучу башка жагдайларга жараша жол берилет.
4. Соттун жабык отурумунда ишти кароо жана чечимди жарыялоо жөнүндө сот жүйөсүн көрсөтүү менен аныктама чыгарат. Бул аныктамада жабык сот жыйналышына катышып жаткан адамдардын ишти кароодо ага белгилүү болуп калган маалыматтарды ачыкка чыгаруу үчүн жоопкерчилиги жөнүндө сот тарабынан эскертилгендиги тууралу көрсөтүлөт.
5. Ишти соттун жабык отурумунда териштирүүдө ага иштин катышуучулары, алардын өкүлдөрү, ал эми зарыл учурда ошондой эле күбөлөр, эксперттер, адистер, тилмечтер катышат.
6. Соттун жабык отурумунда иш жарандык сот ишин жүргүзүүнүн бардык эрежелерин сактоо менен каралат жана чечилет.
7. Бардык учурларда соттун чечими элге ачык жарыяланат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2010-жылдын 19-январындагы № 5

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

13-статья. Жарандык ишти чечүүдө сот тарабынан колдонулуучу ченемдик укуктук актылар

1. Сот жарандык иштерди Кыргыз Республикасынын Конституциясынын, мыйзамдарынын, аларга ылайык кабыл алынуучу Кыргыз Республикасынын башка ченемдик укуктук актыларынын жана Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдердин негизинде чечүүгө милдеттүү.
2. Соттун Кыргыз Республикасынын Конституциясына карама-каршы келген ченемдик укуктук актыларды колдонууга укугу жок.
3. Талаш маселелерди жөнгө салуу үчүн укук ченемдери жок болгон учурда, сот буга шайкеш мамилелерди (мыйзамдардын окшоштугу) жөнгө салуучу укук ченемдерин колдонот, ал эми андай ченемдер жок болгон учурда, ишти жана жарандык-процесстик мыйзамдардын жалпы башталыштарына маңызына (укуктардын окшоштугу) жана ак ниеттүүлүктүн, аң-сезимдүүлүктүн жана адилеттүүлүктүн талаптарына негизденүү менен чечет.
4. Эгерде ар кандай сот инстанциясында ишти кароодо сот колдонулууга тийиш мыйзам же башка ченемдик укуктук акт Кыргыз Республикасынын Конституциясында бекемделген адамдын укуктары менен эркиндиктерине шек келтирсе жана Кыргыз Республикасынын Конституциясына карама-каршы келсе, анда ал ишти жүргүзүүнү токтотуп, Кыргыз Республикасынын Жогорку соттун Конституциялык палатасына бул актыны конституциялык эмес деп таануу жөнүндөгү өтүнүч менен кайрыла алат. Сот тарабынан Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын чечими алынгандан кийин ишти жүргүзүү улантылат.

5. (КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)

6. Ишти кароодо жана чечүүдө сот Мыйзамга же эл аралык келишимге ылайык эл аралык укуктун ченемдерин же башка мамлекеттин укук ченемдерин колдонот.
7. Эгерде мыйзамдарда же тараптардын макулдашуусунда тиешелүү маселени чечүү сотко калтырыла тургандыгы белгиленсе, анда сот бул маселелерди адилеттүүлүктүн жана акыл-эстүүлүктүн критерийлерине негизденип чечүүгө милдеттүү.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

14-статья. Сот актыларынын милдеттүүлүгү

1. Сот жарандык иштер боюнча соттук актыларды чечим, буйрук, аныктама жана токтом түрүндө кабыл алат.
2. Кыргыз Республикасынын сотторунун жарандык иштер боюнча мыйзамдуу күчүнө кирген актылары Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагындагы бардык мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана башка органдар, кызмат адамдары жана менчигинин формасына карабастан юридикалык жактар тарабынан кыйшаюсуз аткарылууга тийиш.
3. Мыйзамдуу күчүнө кирген сот актысын аткарбоо, ошого - тете сотко карата ар кандай урмат көрсөтпөө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген жоопкерчиликке алып келет.
4. Сот актыларынын милдеттүүлүгү ишке катышпаган таламдаш тараптарды өзүнүн бузулган же талашылып жаткан укуктарын жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоо үчүн сотко кайрылуу мүмкүнчүлүгүнөн ажыратпайт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

2-Глава

Соттун курамы. Баш тартуу

15-статья. Соттун курамы

1. Эгерде мыйзамда башкасы каралбаса, ушул Кодекстин 8-статьясына ылайык биринчи инстанциядагы иштерди судьялар өздөрү жекече карашат. Ишти жеке өзү карап жаткан судья соттун атынан аракеттенет.
2. Областтык соттордогу жарандык, администрациялык жана экономикалык иштер апелляциялык жана кассациялык тартипте жарандык иштер боюнча же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясынын үч судьясынын курамында каралат.
3. Жарандык, администрациялык жана экономикалык иштер көзөмөл тартибинде Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунда жарандык иштер боюнча же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясынын үч судьясынан турган соттук курамы болгон учурда каралат.
4. Ишти караган учурда бардык судьялар бирдей укуктардан пайдаланышат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

16-статья. Соттун коллегиялык курамда маселе чечүүсүнүн тартиби

1. Соттун коллегиялык курамда иштерди кароосунда пайда болгон бардык маселелер судьялар тарабынан көпчүлүк добуш менен чечилет. Судьялардын бирөө да добуш бербей коюуга укугу жок. Отурумда төрагалык кылуучу акыркы болуп добуш берет.
2. Көпчүлүктүн чечими менен макул болбогон судья бул чечимге кол коюуга милдеттүү жана өзүнүн өзгөчө пикирин жазуу жүзүндө жазууга укугу бар, ал ишке тиркелет, бирок жарыя кылынбайт. Ишке катышкан жактарга өзгөчө пикир тааныштырылбайт.

17-статья. Судьядан баш тартуу

1. Судья:
1) эгерде ал ишке катышкан жактардын же алардын өкүлдөрүнүн биринин тууганы болсо;
2) эгерде ал жеке өзү, түздөн-түз же кыйыр түрдө иштин натыйжасына таламдаш болсо же анын калыс экендигине күмөн туудурган башка жагдайлар болсо;
3) эгерде ал иштин мурдагы каралышында прокурор, эксперт, адис, тилмеч, өкүл, сот отурумунун катчысы катары катышса, ишти карай албайт жана андан баш тартылууга тийиш.
2. Ишти карап жаткан соттун курамына өз ара тууганчылыгы бар адамдардын кириши мүмкүн эмес.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

18-статья. Судьянын ишти экинчи жолу кайра кароого катышуусуна жол берилбестиги

1. Биринчи инстанциядагы сотто ишти кароого катышкан судья ушул эле ишти башка инстанциялардагы кароого катыша албайт.
2. Жаңыдан ачылган жагдайлар боюнча ишти кайрадан караган учурларды кошпогондо, биринчи же апелляциялык, кассациялык инстанцияда каралган ишке катышкан судья ушул эле иш ушундай эле инстанцияда кайра каралганда катыша албайт.
3. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун судьясынын ишти көзөмөл тартибинде кароого катышуусу анын ушул ишти көзөмөл тартибинде кайрадан кароого катышуусуна тоскоол болбойт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

19-статья. Прокурордон, эксперттен, адистен, тилмечтен, сот отурумунун катчысынан баш тартуу үчүн негиздер

1. Ушул Кодекстин 17-статьясында көрсөтүлгөн баш тартуу үчүн негиздер экспертке, адиске, тилмечке, сот отурумунун катчысына карата да колдонулат.
Мындан тышкары эксперт же адис:
1) эгерде алар ишке катышкан жактардын же алардын мыйзамдуу өкүлдөрүнүн бирөөнө кызмат жагынан же башкача түрдө мурда же азыр көз каранды болсо;
2) эгерде алар материалдары сотко кайрылуу үчүн негиз болууга же бул ишти кароодо колдонулууга кызмат кыла тургандай текшерүү жүргүзүшсө;
3) алардын компетенттүү эместиги аныкталган учурда, ишти кароого катыша албайт.
2. Эксперттин, адистин, тилмечтин жана сот отурумунун катчысынын ушул эле иштин мурдагы каралашында тиешелүү түрдө эксперт, адис, тилмеч, сот отурумунун катчысы катары катышышы алардан баш тартуу үчүн негиз болуп эсептелбейт.
3. Ушул кодекстин 17-статьясынын 1-пунктунун 1-3-пунктчаларында көрсөтүлгөн баш тартуу үчүн негиздер прокурорго да жайылтылат. Мында бул ишти прокурор катары мурдагы кароого прокурордун катышканы баш тартуу үчүн негиз болуп саналбайт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

20-статья. Баш тартуу же өз алдынча баш тартуу жөнүндө арыз

1. Ушул Кодекстин 17, 18 жана 19-статьяларында көрсөтүлгөн жагдайлар болгон учурда судья өзалдынча баш тартуу билдирүүгө милдеттүү.
Ушул Кодекстин 17-статьясында жана 19-статьясынын 1-пунктунда көрсөтүлгөн жагдайлар болгон учурда прокурор, эксперт, адис, котормочу, сот отурумунун катчысы өзалдынча баш тартуу билдирүүгө милдеттүү.
Ишке катышкан башка жактар да ушундай эле негиздер боюнча баш тартуу билдириши мүмкүн.
2. Баш тартуу же өз алдынча жүйөлүү болууга жана иш маңызы боюнча каралганга чейин билдирилүүгө тийиш. Иштин маңызы боюнча каралышынын жүрүшүндө баш тартуунун же өз алдынча баш тартуунун негизи сотко же өз алдынча баш тартуу же баш тартуу жөнүндө билдирип жаткан адамга иш карала башталгандан кийин белгилүү болгон учурда гана жол берилет.
3. Сот адилеттигин ишке ашыруудан негизсиз баш тартууга жол берилбейт.
4. Судьядан жүйөлүү себепсиз баш тартуу жөнүндөгү арыз канааттандырылууга тийиш эмес.

КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

21-статья. Билдирилген баш тартууну кароонун тартиби

1. Баш тартуу билдирилген учурда, сот ишке катышкан жактардын пикирин, ошондой эле баш тартылган адам түшүндүрмө берүүнү кааласа, баш тартуу билдирилген адамды да угат.
2. Баш тартуу жөнүндө маселе соттун кеңешүүчү бөлмөдө чыгарылган соттун аныктамасы түрүндө чечилет.
3. Судьяга карата билдирилген баш тартуу же ишти жекече караган судьянын
өз алдынча баш тартуусу ошол эле судья тарабынан чечилет.
4. Ишти соттун коллегиялуу курамында кароодо бир судьядан баш тартуу жөнүндөгү маселе калган судьялар тарабынан баш тартылып жаткан судья жок болгон учурда чечилет. Баш тартуу жана баш тартууга каршы добуштар бирдей болуп калган учурда, судья чыгарылды деп эсептелет. Бир нече судьяга же соттун бүтүндөй курамына карата билдирилген баш тартуу ушул эле сот тарабынан анын толук курамында добуштардын жөнөкөй көпчүлүгү менен чечилет.
5. Прокурордон, эксперттен, адистен, тилмечтен, сот жыйналышынын катчысынан баш тартуу жөнүндөгү маселе ишти карап жаткан сот тарабынан чечилет.
6. Эгерде бир эле учурда судьяга жана прокурорго, экспертке, адиске, тилмечке, сот отурумунун катчысына карата баш тартуу билдирилсе, анда биринчи кезекте судьядан баш тартуу жөнүндөгү маселе чечилет.
7. Баш тартуу же өзалдынча баш тартуу жөнүндөгү маселени кароонун натыйжасы боюнча сот тарабынан жүйөлүү аныктама чыгарылат. Ишти жеке өзү карап жаткан судьяга билдирилген баш тартуу, же судьянын өз алдынча баш тартуусу жөнүндө сот тарабынан чыгарылган аныктамага жекече даттануу берилиши мүмкүн. Баш тартуу же судьянын өзүнүн баш тартуусу жөнүндө сотту аныктоого жеке даттануу аппеляциялык даттануу менен бир убакта каралган иш боюнча соттун чечимине берилет.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2007-жылдын 25-июнундагы № 93,

2009-жылдын 24-июлундагы № 252, 2009-жылдын 12-октябрындагы № 268, 2014-

жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

22-статья. Баш тартуу жөнүндөгү билдирүүнү канааттандыруунун натыйжалары

1. Райондук (шаардык) сотто ишти караган судьядан баш тартылган учурда, бул иш ошол эле сотто башка судья тарабынан каралат. Иш каралып жаткан сотто судьяны алмаштыруу мүмкүн болбосо, иш башка райондук (шаардык) сотко жогору турган сот аркылуу берилет.
2. Ишти Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунда, областтык сотто, Бишкек шаардык сотунда кароодо судьядан баш тартылганда бул иш ошол эле сотто, бирок судьялардын башка курамы тарабынан каралат.
3. Эгерде баш тартууну канааттандыруунун натыйжасында же ушул Кодекстин
18-статьясында көрсөтүлгөн себептер боюнча областтык сотто, Бишкек шаардык сотто жаңы курамын түзүү мүмкүн болбосо, анда иш жогору турган сот аркылуу ошол эле деңгээлдеги башка сотко берилүүгө тийиш.

(КР 2016-жылдын 23-декабрындагы № 217 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

3-Глава

Таандуулук

23-статья. Жарандык иштердин сотторго таандуулугу

1. Эгерде аларды коргоо соттук башкача тартипте жүзөгө ашырылбаса, соттор жарандык сот ишин жүргүзүү тартибинде таламдаш жактардын бузулган же талашылып жаткан укуктарын жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоо боюнча бардык иштерди Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык карайт.
2. Соттор жарандык сот ишин жүргүзүү тартибинде, атап айтканда:
1) үй-бүлөлүк же эмгектик укук мамилелеринен келип чыккан талаш-тартыштар боюнча иштерди;
2) эгерде тараптардын бир жагы эле жаран болсо, башка жарандык, турак-жай, жер мамилелеринен, табигый ресурстарды пайдалануу жана айлана-чөйрөнү коргоо мамилелеринен келип чыккан талаш-тартыштар боюнча иштерди;
3) эгерде тараптардын жок дегенде бири жаран болсо, башка тараптардын биринин экинчисине бийлик жагынан жагынан баш ийүүсүнө негизделген мамлекеттик-укуктук, администрациялык-укуктук, салыктык жана башка мамилелерден келип чыккан иштерди;
4) эгерде аларды коргоо башкача сот тартипте ишке ашырылбаса, мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жана кызмат адамдарынын, мамлекеттик кызматкерлердин, жарандардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу кызыкчылыктарын бузган чечимдери жана аракеттери (аракетсиздиги) жарандар тарабынан талашылгандыгы жөнүндөгү иштерди;
5) Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын өзгөчө компетенциясына тиешелүү болгондон башка учурларда жарандар тарабынан ченемдик укуктук актылардын талашылгандыгы жөнүндөгү иштерди;
6) белгисиз жактардын чөйрөсүнө тиешелүү жана жарандардын укуктары менен эркиндиктерин бузган ченемдик укуктук актылардын прокурорлор тарабынан өз компетенциясынын чектеринде талашылгандыгы жөнүндөгү иштерди;
7) юридикалык жактардын уюштуруучулары менен мамлекеттик бийлик органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын ортосундагы юридикалык жактарды каттоо, кайра каттоо жана жоюу маселелери боюнча, ошондой эле кызыкдар жактардын юридикалык жакты жоюу жөнүндө арызы боюнча талаштар жөнүндө иштер;
8) юридикалык жактардын жана аларды уюштуруучулардын, катышуучулардын, акционерлердин ортосундагы талаштар боюнча иштер;
9) ушул Кодекстин 270-статьясында саналып өткөн соттук өзгөчө ишти жүргүзүүдөгү иштерди карайт.
10) юридикалык жактардын жана/же жеке ишкерлердин ортосундагы жарандык, администрациялык жана дагы башка укуктук мамилелерде келип чыккан экономикалык талаштар боюнча иштерди.
Ушул пункттун 9-пунктчасында каралган жарандык иштер ушул Кодексте каралган өзгөчөлүктөр менен жарандык сот иши тартибинде каралат.
Мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, коомдук бирикмелердин жана диний уюмдардын жана кызмат адамдарынын чечимдерин жана аракеттерин (аракетсиздигин) талашуу жөнүндөгү иштер доо боюнча сот ишин жүргүзүү тартибинде каралат.
Эгерде мыйзам тарабынан аларды коргоонун башка тартиби белгиленбесе, соттор жарандык, саясий, социалдык, маданий жана башка укуктарды жана жарандын мыйзам тарабынан корголуучу эркиндиктерин коргоо жөнүндөгү башка иштерди да карайт.
3. Эгерде ал мыйзамда, Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимде, же тараптардын макулдашуусунда каралса, соттор чет өлкөлүк жарандардын, жарандыгы жок адамдардын, чет өлкөлүк юридикалык жактардын, эл аралык уюмдардын катышуусу менен болгон иштерди карайт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2009-жылдын 24-июлундагы № 252, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

24-статья. Талаш-тартышты аксакалдар сотунун чечүүсүнө өткөрүп берүү

Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурда, жарандык иш тараптардын макулдашуусу боюнча аксакалдар сотунун чечүүсүнө өткөрүп берилиши мүмкүн.

25-статья. Бири-бири менен өзара байланышкан бир нече талаптардын ведомствого караштуулугу

1. Бири жарандык сот ишин жүргүзүүнүн жалпы эрежелери боюнча каралган, башкалары - экономикалык иштер боюнча жарандык сот ишин жүргүзүүнүн эрежелери боюнча каралган бири-бири менен өзара байланышкан бир нече талаптарды бириктирүүдө бардык талаптар, эгерде аларды ажыратып бөлүү мүмкүн болбосо, ушул Кодекстин VI бөлүмүндө каралган экономикалык иштер боюнча жарандык сот ишин жүргүзүүнүн жалпы эрежелерине ылайык каралууга тийиш.
2. Эгерде биринчи инстанциядагы сотто ишти кароодо ушул иш ушул Кодекстин VI бөлүмүнүн эрежелери менен каралууга тийиш экендиги аныкталса, анда сот ишти экономикалык иштер боюнча жарандык сот иши жүргүзүү тартибинде кароо жөнүндө аныктама чыгарат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

4-Глава

Сотко караштуулук

26-статья. Жарандык иштердин соттордо каралууга тийиштүүлүгү

1. Райондор аралык сотто каралууга тийиш болгон иштерди кошпогондо, райондук сотто (шаардагы райондук сотто, шаардык сотто) бардык жарандык иштер каралууга тийиш.

2. (КР 2016-жылдын 23-декабрындагы № 217 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)

3. Райондор аралык сот төмөндөгү иштерди карайт.
- юридикалык жактарды уюштуруучулардын арасындагы, юридикалык жактардын жана мамлекеттик бийлик органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын ортосундагы юридикалык жактарды каттоо, кайра каттоо жана жоюу маселелери боюнча, кызыкдар жактардын юридикалык жакты жоюу жөнүндө арызы боюнча талаштар жөнүндө;
- уюштуруучулардын, катышуучулардын, акционерлердин жана юридикалык жактын ортосундагы талаш-тартыштар боюнча, ошондой эле юридикалык жактардын уюштуруучуларынын ортосундагы өз ара талаш-тартыштар боюнча;
- Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын компетенциясына гана кирген учурларды кошпогондо, мамлекеттик бийлик
органдарынын, жергиликтүү өзалдынча башкаруу органынын, дагы башка органдардын жана кызмат адамдарынын мыйзамга ылайык келбеген жана жарандардын жана юридикалык жактардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан коргоого алынган таламдарын бузган ченемдик укуктук актыларды талашуу жөнүндөгү;
- прокурорлор тарабынан өздөрүнүн компетенциясынын чегинде чектелбеген чөйрөдөгү жактарга тиешелүү болгон жана жарандар менен юридикалык жактардын укуктарын жана эркиндиктерин бузган ченемдик укуктук актыларды талашуу жөнүндөгү;
- мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өзалдынча башкаруу органынын, алардын кызмат адамдарынын жана мамлекеттик кызматчылардын ченемдик эмес актыларын, чечимдерин жана аракеттерин (аракетсиздигин) талашуулары жөнүндөгү;
- соттордун токтомдорунан бөлөк администрациялык укук бузуулар жөнүндөгү иштерди кароого ыйгарым укук берилген мамлекеттик органдардын жана кызмат адамдарынын токтомдорун талашуу жөнүндөгү;
- менчигинин түрүнө карабастан юридикалык жактарын юридикалык жакты түзбөстөн ишкердик иш менен алектенген жана жекече ишкер статусуна ээ болгон жарандардын, мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өзалдынча башкаруу органдарынын ортосунда процесстик мыйзамга ылайык жарандык, администрациялык, салыктык, бажы жана башка укук мамилелеринен келип чыккан экономикалык талаштар боюнча;
- банкроттук (кудуретсиздик) жөнүндө, банктарды мажбурлап жоюу жөнүндө;
- администрациялык укук бузуулар жөнүндөгү иштерден, жарандардын жана шайлоо процесстерине катышкан дагы башка катышуучулардын шайлоо укуктарын коргоо жөнүндө иштерден, коомдук бирикмелердин жана диний уюмдардын жана алардын кызмат адамдарынын чечимдерин жана аракеттерин (аракетсиздигин) талашуу жөнүндөгү иштерден, жарандык абалдын актыларына каттоо китебиндеги жазуулардын туура эместигин белгилөө жөнүндөгү иштерден, нотариус иштерин жасоого же аларды жасоодон баш тартууга карата арыздар боюнча иштерден бөлөк мыйзамда каралган дагы башка иштер.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2009-жылдын 24-июлундагы № 252, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48, 2016-

жылдын 16-декабрындагы № 207, 2016-жылдын 23-декабрындагы № 217

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

27-статья. Гарнизондук аскер сотуна караштуу жарандык иштер

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

27-1-статья. Бири-бири менен өзара байланышкан бир нече талаптардын сотко караштуулугу

1. Бири райондор аралык сотко караштуу болгон, ал эми башкалары райондук сотко караштуу болгон өзара байланышкан бир нече доо талаптары бириктирилгенде иш райондор аралык сотто каралууга тийиш.
2. Эгерде ишти райондук сотто териштирүүдө ал райондор аралык соттун кароосуна тийиштүү болуп чыкса, сот ишти райондор аралык соттун кароосуна өткөрүп берүү жөнүндө аныктама чыгарат.
2-1. Эгерде райондор аралык сотто иштерди териштирүүдө ал райондук соттун соттук иши болуп калса, сот ишти райондук соттун кароосуна өткөрүп берүү жөнүндө аныктама чыгарат.
3. Эгерде сумманы өндүрүп алуу жөнүндөгү ишти кароонун жүрүшүндө доогер өзүнүн талаптарын өзгөртсө жана карызкорду (жоопкерди) банкрот (кудуретсиз) деп таанууну өтүнсө, иш сотко караштуулугу боюнча райондор аралык сотко жөнөтүлөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

28-статья. Жашаган жери же жоопкердин жайгашкан жери боюнча доо коюу

Доо жоопкердин жашаган жериндеги сотко берилет.
Юридикалык жакка карата доо юридикалык жактын жайгашкан жери же анын мүлкү турган жери боюнча коюлат.
Юридикалык жакка карата уюштуруучунун (катышуучунун, акционердин) доосу ушул юридикалык жактын жайгашкан жери боюнча коюлат.

(КР 2009-жылдын 24-июлундагы № 252 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

29-статья. Доогердин тандоосу боюнча сотко караштуулук

1. Жашаган жери, жүргөн жери белгисиз болгон же Кыргыз Республикасында жашаган жери жок болгон жоопкерге карата доолор Кыргыз Республикасындагы анын мүлкүнүн жайгашкан жери боюнча же акыркы белгилүү болгон жашаган жери, же жүргөн жери боюнча коюлушу мүмкүн.
2. Юридикалык жактын филиалынын же өкүлчүлүгүнүн иш-аракетинен келип чыккан доо доогер тарабынан филиалдын же өкүлчүлүктүн жайгашкан жери боюнча да коюлушу мүмкүн.
3. Алиментти өндүрүү жөнүндө же атасы экендигин аныктоо жөнүндө доогер жашаган жер боюнча да коюлушу мүмкүн.
4. Мертинүү же ден соолугун башкача түрдө бузуу, ошондой эле баккан адамынын өлүмү менен келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндөгү доо доогер тарабынан жашаган жери боюнча жана зыяндын келтирилген жери боюнча да коюлушу мүмкүн.
5. Белгиленген тартипте дайыны жок, психикасы бузулгандан улам аракетке жөндөмсүз деп табылган, ошондой эле кылмыш жасагандыгы үчүн үч жылдан узак мөөнөткө эркиндигинен ажыратууга соттолгон адамдар менен никени бузуу жөнүндөгү доо доогердин жашаган жери боюнча коюлушу мүмкүн.
6. Никени бузуу жөнүндөгү доо доогердин колунда бойго жете элек балдары болгон, ошондой эле ден соолугуна байланыштуу доогер жоопкердин жашаган жерине баруу кыйынчылык туудурган учурда, доогердин жашаган жери боюнча коюлушу мүмкүн.
7. Мыйзамсыз соттоого, мыйзамсыз кылмыш жоопкерчилигине тартууга, бөгөт коюу катары мыйзамсыз камакка алууга, эки жакка барбоо жөнүндө колкат алууга же камакка алуу түрүндө мыйзамсыз администрациялык жаза чарасын көрүүгө байланыштуу жаранга келтирилген зыяндын ордун толтурууга байланыштуу эмгектик, пенсиялык жана турак-жай укуктарын калыбына келтирүү, мүлктү же анын наркын кайтарып берүү жөнүндөгү доо доогердин жашаган жери боюнча коюлушу мүмкүн.
8. Администрациялык укук бузуулар жөнүндөгү иштерди кароого ыйгарым укук берилген администрациялык органдардын жана кызмат адамдарынын жазапулдарды салуу же башка жазаларды берүү тууралу токтомдорун талашуу жөнүндөгү арыз доогердин жашаган жери боюнча да коюлушу мүмкүн.
9. Керектөөчүлөрдүн укуктарын коргоо жөнүндөгү доо доогердин жашаган жери боюнча же келишим түзүлгөн же аткарылган жер боюнча да коюлушу мүмкүн.
10. Аткарыла турган жери көрсөтүлгөн келишимден келип чыккан доо келишимдин аткарыла турган жери боюнча да коюлушу мүмкүн.
11. Ушул Кодекстин 30-статьясында белгиленген сотко караштуулуктан башка учурларда, ушул статьяга ылайык иш караштуу болгон бир нече соттун бирөөнү тандап алуу доогерге таандык болот.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

30-статья. Сотко өзгөчө караштуулук

1. Жер участокторуна, жер кенчтеринин участокторуна, обочолонгон суу объекттерине, токойго, көп жылдык бак-дарактарга, имараттарга, курулуштарга жана жерге бекем байланышкан башка объекттерге кыймылсыз мүлккө укуктар жөнүндө, ошондой эле мүлктү камактан чыгаруу жөнүндөгү доо бул объекттердин жайгашкан жери боюнча коюлат.
2. Мурас берүүчүнүн кредиторлорунун мураскорлор мурасты алганга чейинки доолору мурасталып жаткан мүлк же анын негизги бөлүгү жайгашкан жер боюнча коюлат.
3. Жүктү же жүргүнчүлөрдү ташуу келишимдеринен келип чыккан ташуучуга карата доо транспорт ишканасынын органы жайгашкан жер боюнча коюлат.

31-статья. Өз ара байланыштуу бир нече иштердин сотко караштуулугу

1. Ар кайсы жерлерде жашаган же жайгашкан бир нече жоопкерлерге карата доо доогердин тандоосу боюнча жоопкерлердин бири жашаган же жайгашкан жери боюнча коюлат.
2. Карама-каршы доо, анын кайсы сотто караштуулугуна карабастан, алгачкы доо каралган жердеги сотто коюлат.
3. Эгерде ал билдирилбесе же жазык ишин жүргүзүүдө чечилбесе, кылмыш ишинен келип чыккан жарандык доо, ушул Кодексте сотко караштуулугуна карата белгиленген эрежелер боюнча жарандык сот ишин жүргүзүү тартибинде кароо үчүн коюлат.

32-статья. Келишим боюнча сотко караштуулук

Тараптар өз ара макулдашуу боюнча ошол иш үчүн сотко аймактык караштуулукту өзгөртүшү мүмкүн.
Ушул Кодекстин 30-статьясында белгиленген сотко караштуулук тараптардын макулдашуусу боюнча өзгөртүлүшү мүмкүн эмес.

32-1-статья. Талаштарды бейтарап соттун чечишине өткөрүп берүү

Сотко таандык талаш тараптардын макулдашуусу боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларда чечим кабыл алынганга чейин биринчи инстанциядагы сот тарабынан бейтарап соттун кароосуна өткөрүп берилиши мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

33-статья. Сот тарабынан өзү жүргүзүү үчүн кабыл алынган иштин башка сотко өткөрүлүп берилиши

1. (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

2. Сот ишти:
1) жашаган жери же жүргөн жери мурда белгисиз болгон жоопкерге ишти анын жашаган жери же жүргөн жери боюнча сотко өткөрүп берүүнү өтүнсө, анда ушул өтүнмө сот тарабынан канааттандырылат.
2) эгерде бир же бир нече судьядан баш тартылгандан кийин же башка себептер менен ишти бул сотто кароо мүмкүн болбой калса, ишти башка соттун кароосуна өткөрүп берет. Мындай учурда ишти өткөрүп берүү жогору турган сот тарабынан ишке ашырылат;
3) эгерде ишти бул сотто кароодо ал сотко караштуулук эрежелерин бузуу менен жүргүзүүгө кабыл алынгандыгы аныкталса, башка соттун кароосуна өткөрүп берет;
4) ушул Кодекстин 27-1-статьясынын 2-пунктунда каралган учурларда.
3. Ишти башка соттун кароосуна өткөрүп берүү маселеси боюнча аныктама чыгарылат, ага карата жекече даттануу берилиши мүмкүн. Ишти бир соттон башка соттун кароосуна өткөрүп берүү бул аныктамага карата даттануу мөөнөтү аяктагандан кийин, ал эми даттануу берилген учурда - даттануунун канааттандырылбастан калтырылгандыгы жөнүндөгү аныктама чыгарылгандан кийин ишке ашырылат.
4. Бир соттон башка сотко жиберилген иш ал жиберилген сот тарабынан кабыл алынууга тийиш. Соттордун ортосундагы сотко караштуулук жөнүндөгү талаш- тартышка жол берилбейт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

5-Глава

Ишке катышкан жактар

34-статья. Ишке катышкан жактардын курамы

Тараптар, үчүнчү жактар, прокурор, башка жактардын укуктарын коргоо үчүн сотко кайрылган жактар, же ушул Кодекстин 5, 46, 47-статьяларында каралган негиздер боюнча корутунду берүү үчүн ишке киришип жаткан адамдар, арыз берүүчүлөр, өзгөчө сот процесске жүргүзүүдөгү таламдаш жактар ишке катышкан жактар деп таанылат.

35-статья. Ишке катышкан жактардын укуктары менен милдеттери

1. Ишке катышкан жактар иштин материалдары менен таанышууга, алардан көчүрүп жазып алууга, көчүрмөсүн алууга, баш тартуу билдирүүгө, далилдерди келтирүүгө, ишке катышкан башка жактарга, күбөлөргө, эксперттерге жана адистерге суроо берүүгө, өтүнүч билдирүүгө, сотко оозеки жана жазуу жүзүндөгү түшүндөмөлөрдү берүүгө, сот процессинин жүрүшүндө пайда болгон бардык маселелер боюнча өзүнүн жүйөөлөрүн келтирүүгө, ишке катышкан башка жактардын өтүнүчтөрүнө жана жүйөөлөрүнө каршы чыгууга, сот актыларына
даттанууга жана ушул Кодекс тарабынан өзүнө берилген башка процесстик укуктардан пайдаланууга укуктуу.
2. Ишке катышкан жактар өзүнчө таандык болгон бардык процесстик укуктардан ак ниеттүүлүк менен пайдаланууга жана өзүнүн процесстик милдеттерин аткарууга милдеттүү. Процесстик милдеттерин аткарбаганда, ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын башка мыйзам актыларында белгиленген кесепеттер келип чыгат.

36-статья. Жарандык процесстик укукка жөндөмдүүлүк

Жарандык процесстик укуктарга жана милдеттерге ээ болуу жөндөмү (жарандык процесстик укукка жөндөмдүүлүк) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын сот аркылуу коргоп алуу укугуна ээ болгон бардык жарандарга жана юридикалык жактарга бирдей таандык экендиги таанылат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

37-статья. Жарандык процесстик аракетке жөндөмдүүлүк

1. Өз иш-аракеттери менен өзүнүн процесстик укуктарын ишке ашыруу, сотто өзүнүн процесстик милдеттерин аткаруу жана өз иштерин жүргүзүүнү өкүлүнө тапшыруу жөндөмдүүлүгү (жарандык процесстик аракетке жөндөмдүүлүк) толук даражада эрезеге жеткен, башкача айтканда, жашы он сегизге толгон жарандарга жана юридикалык жактарга таандык.
2. Он сегиз жашка толгонго чейин никеге турууга мыйзам тарабынан жол берилген учурда - никеге турган убактан тартып, ошондой эле ал мыйзамда белгиленген тартипте толук аракетке жөндөмдүү деп (эмансипация) жарыяланган учурда, жашы жете элек бала өзүнүн процесстик укуктарын жана процесстик милдеттерин ишке ашыра алат.
3. Он төрт жаштан он сегиз жашка чейинки жашы жете электердин, ошондой эле аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табылган жарандардын укуктары, эркиндиктери жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдары сотто алардын ата- энеси, асырап алгандар же камкорчулары тарабынан корголот, бирок сот мындай иштерге жашы жете электердин жана аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табылгандардын өздөрүн катыштырууга укуктуу.
4. Мыйзамда белгиленген учурларда, атап айтканда, үй-бүлөлүк, эмгектик, администрациялык жана башка укук мамилелеринен, ошондой эле алынган эмгек акыны же ишкердиктен түшкөн кирешени тескөөгө байланыштуу бүтүмдөрдөн келип чыккан иштер боюнча укуктарын жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын жашы жете электер жеке өздөрү коргоого укуктуу. Бирок сот мындай иштерге катышуу үчүн жашы жете электердин мыйзамдуу өкүлдөрүн тартууга укуктуу.
5. Он төрт жашка чыга элек бойго жете электердин, ошондой эле психикасы бузулгандан улам аракетке жөндөмсүз деп табылган жарандардын укуктары, эркиндиктери жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдары сотто алардын мыйзамдуу өкүлдөрү - ата-энеси, асырап алгандар, камкорчусу, көзөмөлдөөсү, дарылоо, тарбиялоо мекемелеринин, калкты социалдык жактан коргоо мекемелеринин жана ушул сыяктуу мекемелердин администрациясы тарабынан корголот.

38-статья. Тараптар

1. Жарандык процессте тараптар - доогер жана жоопкер-жарандар, кызмат адамдары, мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, ошондой эле юридикалык жактар боло алат.
2. Мыйзамда белгиленген учурларда юридикалык жак болуп эсептелбеген уюмдар да тараптар болушу мүмкүн.
3. Башка жактардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоо үчүн сотко кайрылуу укугу бар органдардын жана жактардын арызы боюнча өзүнүн таламында иш козголгон жакка пайда болгон процесс жөнүндө сот тарабынан билдирилет жана ал иште доогер катары катышат.
4. Мамлекеттик органдардын же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ыйгарым укуктуу өкүлү аркылуу чыккан Кыргыз Республикасы, жергиликтүү жамааттар жарандык процессте тарап боло алат.
5. Тараптар бирдей процесстик укуктардан пайдаланышат жана бирдей процесстик милдетти аткарат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

39-статья. Иште бир нече доогердин жана жоопкердин катышуусу

1. Доо бир нече доогер тарабынан биргелешип же бир нече жоопкерге коюлушу мүмкүн. Доогерлердин же жоопкерлердин ар бири экинчи тарапка карата процессте өз алдынча чыгат, биргелешип катышуучулар ишти алып барууну катышуучулардын бирине тапшырышы мүмкүн.
2. Мыйзамда белгиленген учурларда, сот өз демилгеси боюнча биргелешип доогерлерди жана биргелешкен жоопкерлерди тартышы мүмкүн.

40-статья. Тиешеси жок жоопкерди алмаштыруу

1. Сот ишти даярдоодо же териштирүү убагында доо ал боюнча жооп берүүгө тийиш эмес, башка жакка коюлуп калгандыгын аныктаган учурда, ишти токтотпостон доогердин макулдугу менен тиешеси жок жоопкерди тийиштүү жоопкер менен алмаштыра алат. Тиешеси жок жоопкерди алмаштыргандан кийин ишти даярдоо жана кароо башынан баштап жүргүзүлөт.
2. Эгерде доогер тиешеси жок жоопкерди башка жак менен алмыштырууга макул болбосо, анда сот же коюлган доо боюнча ишти карайт же ушул Кодекстин
39-статьясынын 2-пунктунун эрежелерин колдонуп, өз демилгеси менен тиешелүү жоопкерди ишке катышууга тартат.

41-статья. Доону өзгөртүү, доодон баш тартуу, доону моюнга алуу, жарашуу макулдашуусу

1. Доогер доонун негизин же буюмзатын өзгөртүүгө, доо талабынын өлчөмүн көбөйтүүгө же азайтууга же болбосо доодон баш тартууга укуктуу.
2. Жоопкер доону моюнга алууга же каршы доо коюуга укуктуу.
3. Тараптар ишти процесстин кайсы стадиясында болбосун элдешүү макулдашуусу менен бүтүрө алышат.
4. Эгерде доогердин доодон баш тартуусу, жоопкердин доону моюнга алуусу жана тараптардын жарашуу макулдашуусу мыйзамдарга карама-каршы келсе, же башка жактардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу
таламдарын бузса, анда сот андай доолорду кабыл албайт жана макулдашууну бекитпейт.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

42-статья. Талаш-тартыштын буюмзатына карата өз алдынча талап койгон үчүнчү жактар

Талаш-тартыштын буюмзатына карата өз алдынча талап койгон үчүнчү жактар биринчи инстанциядагы сот тарабынан иш боюнча чечим чыгарылганга чейин бир тарапка же эки тарапка тең доо коюу менен процесске кириши мүмкүн. Алар доогердин бардык укуктарынан пайдаланышат жана бардык милдеттерин аткарат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

43-статья. Талаш-тартыштын буюмзатына карата өз алдынча талап койбогон үчүнчү жактар

1. Эгерде алар тараптардын бири-бирине карата укуктары менен милдеттерине таасир эте алышса, талаш-тартыштын буюмзатына карата өз алдынча талап койбогон үчүнчү жактар биринчи инстанциядагы сот тарабынан иш боюнча чечим кабыл алынганга чейин доогердин же жоопкердин тарабында процесске кире алышат. Алар ишке катышкан жактардын өтүнүчү же соттун демилгеси менен ишке катышууга тартылышы мүмкүн.
2. Өз алдынча талап койбогон үчүнчү жактар, доонун негизин жана буюмзатын өзгөртүүгө, доо талабынын өлчөмүн көбөйтүүгө же азайтууга, доодон баш тартууга, доону моюнга алууга, жарашуу макулдашуусун түзүүгө, каршы доо коюуга, соттун чечимин мажбурлап аткарууну талап кылууга карата укуктан тышкаркы процесстик укуктардан пайдаланышат жана процесстик жоопкерчиликти көтөрүшөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамына ылайык өзгөртүүлөр жана толуктоолор ушул статьянын орус редакциясына киргизилген)

44-статья. Процесстик укук улантуучулук

1. Талаш же чечим менен аныкталган укук мамилелерден тараптардын бири чыгып калган учурда (жарандын өлүмү, юридикалык жактын өзгөртүп кайра түзүлүшү, талапты бирөөгө берүү, карызды которуу жана материалдык укук мамилелериндеги жактардын башкача алмашышы) сот бул тарапты анын укук улантуучусу менен алмаштыруусуна жол берет. Укук улантуучулук процесстин ар кандай стадиясында ишке ашырылышы мүмкүн.
2. Укук улантуучунун процесске киришинен мурда аткарылган бардык иштер укук мурасчысы алмаштырган жак үчүн кандайча милдеттүү болсо, укук мурасчысы үчүн да ошондой эле милдеттүү.

45-статья. Прокурордун процесске катышуусу

1. Прокурор башка жактардын жана белгисиз чөйрөдөгү жактардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоо үчүн сотко арыз менен кайрылууга, ошондой эле мамлекеттик же коомдук таламдарды жана (же) эгерде муну жарандардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын, мамлекеттик жана коомдук таламдарды коргоо талап кылса, сотто каралып жаткан ишке кирүүгө укуктуу.
2. Эгерде ал өзү жүйөөлүү себептер менен сотко кайрыла албаса (ден соолугуна, жаш курагына, аракетке жөндөмсүздүгүнө байланыштуу же башка
себептер менен), жарандын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын, ошондой эле мамлекеттик жана коомдук таламдарды коргоо боюнча арыз прокурор тарабынан таламы бар жактын өтүнүчү боюнча гана коюлат. Аракетке жөндөмсүз адамдын таламдарын коргоо боюнча арыз прокурор тарабынан таламы бар жактын өтүнүчү болгон-болбогондугуна карабастан коюлат.
3. Арыз менен кайрылган прокурор жарашуу макулдашуусун түзүү укугунан башка, бардык процесстик укуктарды пайдаланат жана доогердин процесстик милдеттерин аткарат. Эгерде ал жак же анын мыйзамдуу өкүлү доодон баш тартуу жөнүндө билдирбесе (ушул Кодекстин 41-статьясы), башка жактын таламдарын коргоо боюнча коюлган талапты колдоодон прокурор баш тарткан учурда, ишти маңызы боюнча кароо улантыла берет. Эгерде бул мыйзамдарга карама-каршы келбесе, же башка жактардын укуктарын жана мыйзамдуу таламдарын бузбаса, прокурор тарабынан билдирилген доодон доогер баш тарткан учурда сот, сот ишин жүргүзүүнү токтотот.
4. Прокурор ишке катышкан жактар тууралуу, мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өзалдынча башкаруунун жана кызмат адамдарынын чечимдерин жана аракеттерин (аракетсиздигин) талашуу жөнүндөгү, мамлекеттик мүлктү камакка алуудан бошотуу, Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналган уулду (кызды) асырап алуу жөнүндөгү иштерде, ошондой эле башка учурларда өзүнө жүктөлгөн ыйгарым укуктарды жүзөгө ашыруу максатында чыгып сүйлөйт. Иш карала турган жер жана убактысы жөнүндө кабардар болгон прокурордун келбей калышы ишти териштирүүгө жолтоо болуп саналбайт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2011-жылдын 16-ноябрындагы №

210, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

46-статья. Башка жактардын укуктарын, мамлекеттик же коомдук таламдарды коргоо үчүн сотко кайрылуу

1. Мыйзамда каралган учурларда мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, айрым жарандар жана юридикалык жактар башка жактардын же белгисиз чөйрөдөгү жактардын өтүнүчү боюнча алардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоо боюнча доо менен кайрыла алышат. Аракетке жөндөмсүз жарандын таламдарын коргоо боюнча доо ал адамдын же анын мыйзамдуу өкүлдөрүнүн өтүнүчү болгон- болбогондугуна карабастан коюлушу мүмкүн.
2. Башка жактардын таламдарын коргоо боюнча доо койгон жактар жарашуу макулдашуусун түзүүдөн башка доогердин бардык процесстик укуктарынан пайдаланышат жана бардык процесстик милдеттерин аткарат. Ушул статьянын 1- пунктунда аталган жактар доодон баш тарткан учурда, ушул Кодекстин 45- статьясынын 3-пунктунда каралган процесстик кесепеттер келип чыгат.

47-статья. Мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын иш боюнча корутунду берүү үчүн процесске катышуусу

Зарыл болгон учурларда сот тиешелүү компетенттүү мамлекеттик органды же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органын иш боюнча корутунду берүү үчүн ишке катышууга тарта алат.

48-статья. Жарандык процесстин башка катышуучулары

Ишке катышкан жарандардан тышкары жарандык процесске эксперттер
(адистер), тилмечтер, өкүлдөр жана күбөлөр катыша алат.

49-статья. Эксперт (адис)

1. Жарандык сот ишин жүргүзүүдө эксперт (адис) катары корутунду берүү үчүн зарыл болгон атайын билими бар жана ушул Кодексте каралган учурларда сот тарабынан дайындалган жак чыга алат.
2. Атайын жалган корутунду берген эксперт Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жазык жоопкерчилигине тартылышат.

50-статья. Тилмеч

1. Ушул Кодексте каралган учурларда которуу үчүн талап кылынган тилдерди билген жана сот тарабынан дайындалган адам тилмеч болуп эсептелет.
2. Тилмеч жарандык процесстин катышуучулары тарабынан сунуш кылынгандардын ичинен дайындалышы мүмкүн.
Поцесстин башка катышуучулары которуу үчүн талап кылынган тилдерди билсе да, тилмечтин милдетин өзүнө алууга укугу жок.
3. Тилмеч соттун чакыруусу менен келип, которууну толук, туура жана өз убагында ишке ашырууга милдеттүү.
4. Тилмеч билип туруп туура эмес которгон учурда, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жазык жоопкерчилигине тартылат.

51-статья. Күбө

1. Соттун талаш-тартышты чечиши үчүн маанилүү болгон маалыматтарды жана жагдайларды билген адам күбө боло алат.
2. Күбө соттун чакыруусу менен ага келүүгө жана өзүнө белгилүү болгон маалыматтар жана жагдайлар жөнүндө билдирүүгө милдеттүү.
3. Күбө билип туруп жалган маалыматтарды бергендиги жана көрсөтүү берүүдөн баш тарткандыгы үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жазык жоопкерчилигине тартылат.

6-Глава

Соттогу өкүлчүлүк

52-статья. Ишти өкүлдөр аркылуу жүргүзүү

1. Жарандар өз иштерин жекече же өкүлдөрү аркылуу жүргүзүүгө укуктуу. Жарандын ишке жеке катышуусу анын ушул иш боюнча өкүлгө ээ болуу укугунан ажыратпайт.
2. Юридикалык жактардын жана юридикалык жактын статусу жок башка уюмдардын иштерин сотто алардын өздөрүнө мыйзамдар, уюштуруу документтери тарабынан берилген ыйгарым укуктарынын чектеринде аракеттенген алардын органдары же тиешелүү ыйгарым укуктарга ээ болгон өкүлдөрү жүргүзөт. Уюмдардын жетекчилери сотко алардын кызматтык абалын жана ыйгарым укуктарын күбөлөндүргөн документтерди берет.

53-статья. Кыргыз Республикасынын жана жергиликтүү жамааттардын иштерин жүргүзүү

1. Кыргыз Республикасынын атынан сотто ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар, ал эми жергиликтүү жамааттардын атынан - бул органдардын статусун аныктаган, ал органдар жөнүндөгү жоболордо же башка ченемдик укуктук
актыларда белгиленген өз компетенциясынын чектеринде жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары чыгат.
2. Кыргыз Республикасынын жергиликтүү жамааттар жөнүндөгү ченемдик укуктук актыларында белгиленген учурда жана тартипте, атайын тапшырма боюнча жана алардын атынан тийиштүү мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, ошондой эле юридикалык жактар жана жарандар чыга алышат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

54-статья. Сотто өкүл боло алуучу адамдар

Сотто ишти алып барууга карата тийиштүү түрдө жол-жоболоштурулган ыйгарым укугу бар жана ушул Кодекстин 55-статьясында саналып өткөндөрдөн башка, ар кандай аракетке жөндөмдүү адам сотто өкүл боло алат.

55-статья. Сотто өкүл боло албай турган адамдар

1. Алар тийиштүү уюмдардын ыйгарым укуктуу өкүлү же мыйзамдуу өкүлү катары процесске катышкандан башка учурларда, судья, тергөөчү, прокурор жана өкүлчүлүктүү органдардын жана жергиликтүү өзалдынча башкаруу органдарынын депутаттары сотто өкүл боло алышпайт.
2. Адвокатура жөнүндөгү мыйзамдарда белгиленген эрежелерди бузуу менен юридикалык жардам көрсөтүү үчүн тапшырма алган адвокат сотто өкүл боло
албайт.
3. Адам таламдары өзү өкүлчүлүк кылуучу жактарга карама-каршы келген жактарга юридикалык жардам көрсөтүп жатса же мурда көргөзсө, же болбосо судья, прокурор, эксперт, адис, тилмеч, күбө же күбө-калыс катары катышса, ошондой эле, эгерде ал ишти кароого катышып жаткан кызмат адамы менен тууганчылык мамиледе болсо, анда ал өкүл боло албайт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

56-статья. Мыйзамдуу өкүлдөр

1. Аракетке жөндөмсүз, аракетке толук жөндөмдүү эмес же аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табылган жарандардын укуктары менен мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын сотко өздөрүнүн ыйгарым укуктарын күбөлөндүрүүчү документтерди берген алардын ата-энеси, асырап алгандар, камкорчулар же көзөмөлчүлөр коргошот.
2. Мыйзамдуу өкүлдөр өздөрү өкүлчүлүк кылып жаткандардын атынан аткаруу укугу өкүлчүлүк кылып жаткан жакка таандык болгон процесстик аракеттерди мыйзамда белгиленген чектөөлөр менен аткарышат.
3. Белгиленген тартипте дайынсыз жок болду деп таанылган жаран катышууга тийиш болгон иш боюнча анын өкүлү катары дайынсыз жок болгон адамдын мүлкү башкарууга берилген адам чыгат.
4. Өлгөн же белгиленген тартипте өлгөн деп таанылган адамдын мураскору катышууга тийиш болгон иш боюнча мураскордун өкүлү катары, эгерде мурас эч ким тарабынан кабыл алына элек болсо, мураска калган мүлктү кайтарууга жана башкарууга дайындалган сактоочу же камкорчу чыгат.
5. Мыйзамдуу өкүл сотто ишти алып барууну өзү өкүл катары тандап алган башка адамга тапшыра алат.

57-статья. Өкүлдүн ыйгарым укуктарын жол-жоболоштуруу

1. Өкүлдүн мыйзамдан тышкаркы ыйгарым укуктары Кыргыз Республикасынын Жарандык кодексине ылайык берилген жана жол-жоболоштурулган күбөлүк аркылуу билдирилет.
2. Адвокаттын ыйгарым укуктары адвокаттык иш жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык берилген, юридикалык практиканы ишке ашырып жаткан жактын (юридикалык консультациянын) ордери менен күбөлөндүрүлөт.
Прокурордун ыйгарым укуктары анын кызматтык абалын күбөлөндүрүүчү документ менен тастыкталат.
3. Бирге катышуучунун ыйгарым укуктары ишеним берүүчүнүн сотто оозеки айтылган жана сот отурумунун протоколуна киргизилген арызы түрүндө билдирилет.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

58-статья. Өкүлдүн ыйгарым укуктары

1. Сотто ишти алып баруунун ыйгарым укугу өкүлчүлүк кылуучунун атынан өкүлгө бардык процесстик иш-аракеттерди аткаруу укук берет.
2. Өкүлдүн мыйзамдан тышкаркы укуктары, доо арызына же доо арызына каршы пикирге, доону камсыз кылуу жөнүндөгү арызга кол коюу, ишти бейтарап сотко өткөрүп берүүгө, иштин болгон жагдайы боюнча макулдашуу түзүүгө, жаңы ачылган жагдайлар боюнча сот актыларын кайра кароо жөнүндөгү арызга кол коюу укугу, ошондой эле өкүлдүн ишти аксакалдар сотуна өткөрүп берүү укугу, доо талаптарынан толук же жарым-жартылай баш тартууга, доону таанууга, доонун жүйөсүн жана негиздерин өзгөртүүгө, жарашуу макулдашуусун түзүүгө, ыйгарым укуктарын башка жакка өткөрүп берүүгө (кайра ишенип берүүгө), сот актысына карата даттанууга, аткаруу документин өндүрүп алуу үчүн берүүгө, сот аркылуу бөлүнгөн мүлктү же акчаны алууга карата укуктары өкүлү болуп жаткан жак тарабынан берилген ишеним катта атайын айтылууга тийиш.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

59-статья. Далилдер

7-Глава

Далилдер

1. Мыйзамда белгиленген тартипте алынган жана алардын негизинде сот мыйзамда белгиленген тартипте тараптардын талаптарына же каршы пикирлерине негиз болуучу жагдайдын, ошондой эле иштин туура чечилиши үчүн мааниси бар башка жагдайлардын болгондугун же болбогондугун аныктай турган ар кандай фактылай маалыматтар далил деп эсептелет.
2. Бул маалыматтар тараптардын жана үчүнчү жактардын түшүндүрмөлөрү, күбөлөрдүн көрсөтмөлөрү, жазуу жана буюм түрүндөгү далилдер, үн жана көрмө жазуулар, эксперттин (адистердин) корутундулары менен аныкталат.
3. Мыйзамды бузуу менен алынган далилдер юридикалык күчкө ээ эмес жана соттун чечими үчүн негиз болбойт.

60-статья. Далилдөөнүн милдети

1. Ишке катышкан жактар өзүнүн талаптарынын же каршы пикирлеринин негизи катары көрсөткөн жагдайларды далилдөөгө милдеттүү.
2. Сот колдонулууга тийиш болгон укук ченемин эске алуу менен ишке катышкан жактардын талаптарынын же каршы пикирлеринин негизинде ишти туура чечүү үчүн кайсы жагдайлардын мааниси бар экендигин аныктайт.
3. Сот тараптарга жана ишке катышкан башка жактарга кошумча далилдерди берүүнү сунуш кылууга укуктуу.

61-статья. Далилдерди берүү жана талап кылуу

1. Далилдер тараптар жана ишке катышкан башка жактар тарабынан берилет.
2. Далилди талап кылуу өтүнүчүндө далил белгиленүүгө, ошондой эле иш үчүн мааниси бар кайсы кырдаалды өзү ырастай же жокко чыгара ала тургандыгы тууралу, далилди алууга тоскоолдук кылып жаткан себептер жана анын турган жери көрсөтүлүүгө тийиш. Максатка ылайыктуулугун эске алуу менен сот тарапка далилди алуу үчүн сурам берет. Сот тарабынан талап кылынып жаткан далил колунда болгон жак, аны сотко же сотко берүү үчүн тиешелүү сурамы бар жактын колуна берет.
3. Талап кылынып жаткан далилди бере албаган же сот белгилеген мөөнөттө бере албаган кызмат адамы же жарандар бул жөнүндө сурам алгандан кийин бир жуманын ичинде себебин көрсөтүү менен сотко билдирүүгө тийиш. Далил билдирилбеген учурда, ошондой эле далилди берүү жөнүндөгү соттун талабы жүйөөлүү эмес деп табылган себептер менен аткарылбаганда, буга күнөөлүү жана сот ишине катышкан жактар болбогон кызмат адамы же жарандар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген администрациялык жоопкерчиликти тартышат. Администрациялык жазанын колдонулушу колунда талап кылынган далил болгон тиешелүү кызмат адамын же жарандарды аны сотко берүү милдетинен бошотпойт.

62-статья. Далилди табылган жеринде карап чыгуу жана иликтөө

1. Жазуу же буюм далилди сотко алып келүү мүмкүн эмес жана кыйынчылык туударган учурда, сот аны сакталган же жайгашкан жеринде карап чыгышы жана иликтеши мүмкүн.
2. Сот далилди тараптарга билдирүү менен жайгашкан жеринде карап чыгат жана иликтейт, бирок тараптардын келбей коюушу карап чыгуу жана иликтөө үчүн тоскоолдук кылбайт.
3. Зарыл болгон учурда карап чыгууга жана иликтөөгө эксперттер (адистер), күбөлөр жана процесстин башка катышуучулары чакырылышы мүмкүн.
4. Карап чыгуу жана иликтөө учурунда ошол эле жерде протокол түзүлөт.

63-статья. Далилдин тиешелүүлүгү

1. Сот берилген далилдердин иш үчүн мааниси барларын гана кабыл алат.
2. Эгерде күбөнү чакырууга, башка далилдерди талап кылууга өтүнүч кылса же аларды берсе, ал бул далилдер менен иш үчүн мааниге ээ болгон кайсы жагдайлар аныктала тургандыгын көрсөтүүгө милдеттүү.
3. Ишке катышып жаткан жак тарабынан берилүүчү далилдер сот тарабынан иштин материалдарына тиркелет.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

64-статья. Далилдерге жол берүү

Мыйзам боюнча иштин белгилүү бир жагдайлары далилдөө каражаттары менен ырасталууга тийиш болсо, башка эч кандай далилдөө каражаттары менен анын ырасталышы мүмкүн эмес.

65-статья. Далилдөөдөн бошотуу үчүн негиз

1. Сот тарабынан жалпыга белгилүү деп табылган кырдаал далилдөөнү талап кылбайт.
2. Мурда каралган жарандык иш боюнча соттун чечими менен мыйзамдуу күчүнө кирген деп белгиленген кырдаал сот үчүн милдеттүү болуп эсептелет жана ал кайрадан далилдөөнү талап кылбайт, ошол эле жактар катышкан башка жарандык ишти кароодо талашылууга тийиш эмес.
3. Соттун өкүмү өзүнө карата чыгарылган адамдын ушул иш-аракеттер болгонбу жана алар ушул адам тарабынан жасалганбы деген маселе боюнча жарандык-укуктук натыйжаларын карап жаткан ал кылмыш иши боюнча соттун мыйзамдуу күчүнө кирген чечими сот үчүн милдеттүү болуп эсептелет.
4. Арбитраждык соттун мыйзамдуу күчүнө кирген чечиминде белгиленген жана сотто каралып жаткан жарандык иш үчүн мааниси бар жагдай кайрадан далилденбейт жана жарандык процесске катышып жаткан жактар тарабынан талашылууга тийиш.

66-статья. Соттун тапшырмалары

1. Ишти карап жаткан сот, далилдерди башка шаардан же райондон чогултуу зарыл болгон учурда, тиешелүү сотко айрым процесстик аракеттерди аткарууну тапшырат.
2. Соттун тапшырмасы боюнча аныктамада каралып жаткан иштин мазмуну кыскача жазылып, тапшырманы аткаруучу, сот тарабынан аныктала турган жагдайлар, чогултула турган далилдер көрсөтүлөт. Бул аныктама ал жиберилип жаткан сот үчүн милдеттүү болуп эсептелет жана бир айлык мөөнөткө чейин аткарылууга тийиш.

67-статья. Соттун тапшырмасын аткаруу тартиби

1. Соттун тапшырмасы ушул Кодексте белгиленген эрежелер боюнча соттун отурумунда аткарылат. Ишке катышып жаткан жактарга сот отурумунун өткөрүлө турган жери жана убактысы жөнүндө билдирилет, бирок алардын келбей койгондугу тапшырманы аткарууга тоскоол болбойт. Протоколдор жана тапшырманы аткарууда чогултулган бардык материалдар токтоосуз ишти карап жаткан сотко жиберилет.
2. Эгерде ишке катышып жаткан жактар же тапшырманы аткарып жаткан сотко түшүндүрмө же көрсөтүү берген күбөлөр ишти карап жаткан сотко келсе, анда алар жалпы тартипте түшүндүрмө жана көрсөтүү беришет.

68-статья. Далилдерди камсыз кылуу

1. Ишке катышып жаткан жактар кийин зарыл болгон далилдерди берүү мүмкүн болбой же кыйын болуп калат деп чочулоого негизи болгон учурда, соттон бул далилдердерди камсыз кылууну сурана алышат.
2. Сотто иш пайда болгонго чейин далилдер нотариус же консулдук мекеменин кызмат адамы тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте камсыз кылынат.

69-статья. Далилдерди камсыз кылуу жөнүндөгү арыз

1. Далилди камсыз кылуу жөнүндөгү арыз далилди камсыз кылуу боюнча процесстик аракеттер жасала турган жердеги сотко берилет. Далилди камсыз кылуу жөнүндөгү арызда камсыз кылуу зарыл болгон далил, бул далилдер ырастоого тийиш болгон жагдайлар, арыздануучуга камсыз кылуу жөнүндө өтүнүч менен сотко кайрылууга түрткү берген себептер, ошондой эле камсыз кылынып жаткан далил зарыл болгон иш көрсөтүлөт.
2. Арызды кабыл алуудан баш тарткан судьянын аныктамасына карата жекече даттануу берилиши мүмкүн.

70-статья. Далилди камсыз кылуунун тартиби

1. Далилди камсыз кылуу судья тарабынан ушул Кодексте белгиленген эрежелер боюнча жүргүзүлөт.
2. Протоколдор жана далилди камсыз кылуу тартибинде чогултулган бардык материалдар ишке катышып жаткан жакка билдирүү менен ишти карап жаткан сотко жиберилет.
3. Эгерде далилди камсыз кылуу иш каралып жаткан сотто эмес башка жерде аткарылса, анда ушул Кодекстин 66- жана 67-статьялары колдонулууга тийиш.

71-статья. Далилди баалоо

Сот иште болгон далилдерди калыс, ар тараптан жана толугу менен карап чыгууга негизделген ички ишеними боюнча, мыйзамды жетекчиликке алуу менен баалайт. Сот үчүн эч кандай далил алдын ала белгиленген күчкө ээ болбойт.

72-статья. Ишке катышып жаткан тараптардын жана үчүнчү жактардын түшүндүрмөлөрү

1. Тараптардын жана үчүнчү жактардын аларга белгилүү болгон иш үчүн мааниси бар жагдайлар жөнүндөгү түшүндүрмөлөрү иш боюнча чогултулган башка далилдер менен бирге текшерилүүгө жана бааланууга тийиш. Эгерде экинчи тарап далилин өзүндө кармаса жана соттун талабы боюнча бербесе, сот иш үчүн мааниси бар жагдайларды бир тарап билдирген түшүндүрмөлөрдүн негизинде аныкталды деп эсептеши мүмкүн.
2. Бир тараптын өз талаптарын жана каршы пикирлерин негиздеген фактыларды экинчи тараптын моюнга алышы, биринчисин ал жагдайларды андан ары далилдөө зарылчылыгынан бошотот. Фактынын моюнга алынышы сот жыйналышынын протоколуна жазылат жана моюнга алган тараптын колу коюлат. Эгерде моюнга алуу жазуу жүзүндөгү арызда жазылса, анда ал ишке тиркелет.
3. Эгерде иштин анык жагдайын жашырып коюу максатында же алдоонун, күч колдонуунун же жаңылыштыктын таасири астында моюнга алынды деп сот күмөн санаса, анда ал моюнга алууну кабыл албайт. Мындай учурда фактылар жалпы негизде далилденүүгө тийиш.

73-статья. Күбөнүн көрсөтүүлөрү

1. Төмөндөгүлөр:
1) жарандык иш боюнча өкүлдөр же кылмыш иши боюнча коргоочулар өкүл же коргоочу катары милдеттерин аткарууга байланыштуу аларга белгилүү болгон жагдайлар жөнүндө;
2) судья - чечим кабыл алууда кеңешүүчү бөлмөдө пайда болгон маселени талкуулоонун жагдайы жөнүндө;
3) жаш болгондугуна же дене боюнун же психикасынын кемчилдигинен улам фактыларды туура кабыл алууга жана алар жөнүндө туура көрсөтмө берүүгө жөндөмсүз адамдар;
4) дин кызматчылары - ички сырларын айтууда аларга белгилүү болгон жагдайлар жөнүндө күбө катары сурактан өтүүгө тийиш эмес.
2. Төмөндөгүлөр:
1) жаран - өзүнө каршы;
2) жубай - жубайга каршы;
3) балдар - ата-энесине жана ата-эне - балдарына каршы;
4) ага-ини жана эже-сиңди - бири-бирине каршы;
5) чоң ата, чоң эне, таята, таяэне - неберелерине, неберелер - чоң атасына, чоң энесине, таятасына, таяэнесине каршы;
6) бийликтин өкүлчүлүктүү органдарынын депутаттары - депутаттык милдеттерин аткарууда аларга белгилүү болгон маалыматтар жаатында күбө катары көрсөтүү берүүдөн баш тартууга укуктуу.
3. Сот төмөндөгү:
1) тизмеси мыйзамда аныкталган мамлекеттик жашыруун сыр болгон маалыматтарга;
2) мыйзамда белгиленген учурларда коммерциялык же башкача жашыруун сыр болгон маалыматтарга карата күбө катары көрсөтүү берүүдөн бошото алат.
4. Күбөнү чакыруу жөнүндө өтүнүп жаткан жак күбө иш үчүн мааниси бар кайсы кырдаалды ырастап бере тургандыгын жана анын аты-жөнүн, жашаган жерин билдирүүгө милдеттүү.
5. Күбө сотко өзүнө белгилүү болгон маалыматты жана кырдаалды оозеки билдирет. Соттун сунушу менен күбө өз көрсөтүүлөрүн жазуу жүзүндө бере алат.
6. Өзүнүн маалыматты кайдан билгендигин көрсөтө албаган учурда күбөнүн билдирүүлөрү далил деп эсептелбейт.

74-статья. Күбөнүн милдеттери жана укуктары

1. Күбө катары сотко чакырылган адам белгиленген убакытта сотко келүүгө жана туура көрсөтүү берүүгө, судьянын, ишке катышып жаткан жактардын суроолоруна жооп берүүгө милдеттүү.
2. Сурак жүргүзүлгөнгө чейин сот күбөнүн ким экендигин аныктайт, көрсөтүү берүүдөн баш тарткандыгы же билип туруп жалган көрсөтүү бергендиги үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жазык жоопкерчилигине тартыла тургандыгы жөнүндө эскертет жана ага анын милдеттери менен жоопкерчилиги түшүндүрүлгөндүгү тууралуу колкат алат. Колкат соттун отурумунун протоколуна кошулат.
3. Эгерде күбө оорунун, карылыктын, майыптыктын айынан же башка себептерден улам соттун чакыруусу боюнча келе албаса, өзү турган жерде соттун сурагынан өтө алат.
4. Күбө сотко чакырууга байланыштуу чыгымдарынын ордун толтуртуп алууга жана убакытысын кетиргендиги байланыштуу акчалай компенсация алууга укуктуу. Төлөөнүн тартиби жана берилүүгө тийиш болгон сумманын өлчөмү Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларына ылайык аныкталат.

75-статья. Жазуу жүзүндөгү далилдер

1. Иш үчүн мааниси бар жагдайлар жөнүндөгү маалыматтарды камтыган актылар, документтер, келишимдер, маалымдамалар, иш боюнча кат алышуу, башка документтер жана материалдар, анын ичинде факсимилдик, электрондук байланыш жана алардын анык экендигин аныктоого мүмкүндүк берүүчү башкача ыкма менен алынгандар жазуу жүзүндөгү далил болуп эсептелет.
2. Жазуу жүзүндөгү далилдер түп нускасында же тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмө түрүндө берилет. Эгерде каралып жаткан ишке документтин бир бөлүгүнүн гана тиешеси болсо, анда анын ошол бөлүгүнүн күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү берилет. Түп нускадагы документтер качан гана мыйзамдарга жана башка ченемдик укуктук актыларга ылайык иштин жагдайы мына ушундай гана документтер менен ырасталууга тийиш болгондо, ошондой эле башка зарыл учурларда соттун талабы боюнча берилет.
3. Ишке катышып жаткан жактын сотко берилген жазуу жүзүндөгү далилдеринин көчүрмөлөрү ишке катышкан, андай көчүрмөлөр жок болгон башка катышуучуларга жиберилет (тапшырылат).
4. Чет мамлекетте алынган документ, эгерде ал белгиленген тартипте мыйзамдаштырылган болсо, сотто жазуу жүзүндөгү далил деп таанылат.
Чет өлкөлүк расмий документтер Кыргыз Республикасынын эларалык келишимдеринде каралган учурларда мыйзамдаштыруусуз эле мыйзамда белгиленген тартипте сотто жазуу жүзүндөгү далил деп таанылат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

76-статья. Жазуу жүзүндөгү далилдерди чогултуунун тартиби

1. Ишке катышкан же катышпаган жактардан жазуу жүзүндөгү далилдерди талап кылууну соттон өтүнүп жаткан жак ал далилдерди белгилеп, аны өз алдынча алууга тоскоолдук кылып жаткан себептерди, жана эмненин негизинде далил ушул адамда же уюмда деп эсептеп жаткандыгын көрсөтүүгө тийиш.
2. Сот тарабынан жарандардан жана уюмдардан талап кылынып жаткан жазуу жүзүндөгү далилдер түздөн-түз сотко жиберилет.
3. Сот жазуу жүзүндөгү далилди талап кылууну соттон өтүнүп жаткан жакка ал далилди кийин сотко алып келүү үчүн алууга укук берген сурам бере алат.

77-статья. Жазуу жүзүндөгү далилдерди сотко берүү милдети

1. Сот талап кылып жаткан далил колунда болгон жана соттун талабы боюнча аны бербеген жактагы маалыматтар ушул тарапка каршы багытталган деп болжолдонуп, ал аны моюнга алган катары эсептелет.
2. Талап кылынып жаткан жазуу жүзүндөгү далилди берүүгө мүмкүнчүлүгү болбогон же сот белгилеген мөөнөттө бере албаган жактар бул жөнүндө себептерин көрсөтүү менен сотко билдирүүгө милдеттүү.
3. Билдирилбеген учурда, ошондой эле жазуу жүзүндөгү далилди берүү жөнүндөгү соттун талабы сот жүйөөлүү эмес деп эсептеген себептер менен аткарылбаган учурда, буга күнөөлүү кызмат адамдары же жарандар сот тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылат.
4. Администрациялык жазага тартуу тиешелүү кызмат адамдарын же жарандарды сотко кат жүзүндөгү далилди берүү милдетинен бошотпойт.
5. Жазуу жүзүндөгү далилдер, эреже катары, түп нускасында берилет. Эгерде документтин көчүрмөсү берилсе, анда сот зарыл болгон учурда түп нускасын талап кылууга укуктуу.

78-статья. Жазуу жүзүндөгү далилдерди алар сакталган жеринде карап көрүү жана изилдөө

Документтерди сотко берүү кыйынчылык туудурган учурда сот тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөнү берүүнү же жазуу жүзүндөгү далилдерди сакталган жеринде карап көрүүнү жана изилдөөнү талап кыла алат.

79-статья. Жазуу жүзүндөгү далилдерди кайтарып берүү

1. Иште болгон жазуу жүзүндөгү далилдер, бул далилдерди келтирген жактардын өтүнүчү боюнча соттун өкүмү мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин кайтарылышы мүмкүн. Мында жазуу жүзүндөгү далилдин судья тарабынан күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү калтырылат.
2. Эгерде сот алардын кайтарылышы талаштын туура чечилишине зыян келтирбейт деген тыянакка келсе, соттун чечими мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин жазуу жүзүндөгү далилдер бул далилдерди келтирген жактарга кайтарылышы мүмкүн.

80-статья. Буюм далилдери

1. Сырткы көрүнүшү, өзгөчө белгилери же турган турпаты, жайгашкан жери же башка белгилери менен иш үчүн мааниси бар жагдайды аныктоо каражаты болуп бере алган нерселер буюм далили деп эсептелет.
2. Буюм далилди берген же аны талап кылууну өтүнгөн жак бул далил менен иш үчүн мааниси бар кайсы жагдай аныктала тургандыгын көрсөтүүгө тийиш.

81-статья. Буюм далилдерин талап кылуу жана берүү тартиби

1. Кандайдыр бир затты далил катары ишке катышкан же катышпаган жактардан талап кылууну соттон өтүнгөн жак аны өзү алууга тоскоолдук кылып жаткан себептерди жана кайсы негизде ал зат бул жакта же уюмда деп эсептеп жаткандыгын көрсөтүүгө тийиш.
2. Жарандардан же уюмдардан сот талап кылган буюм далил түздөн-түз сотко берилет.
3. Сот буюм далилдерин талап кылууну соттон өтүнүп жаткан жакка ал далилди кийин сотко алып келүү үчүн алууга укук берген сурам бере алат.

82-статья. Буюм далилдерин берүү милдети

1. Сот талап кылып жаткан буюм далили колунда болгон жана соттун талабы боюнча аны бербеген жак жөнүндө андагы далилдер ушул тараптын таламдарына каршы багытталган деп болжолдонуп, ал аны моюнга алган катары эсептелет.
2. Талап кылынып жаткан буюм далилин берүүгө мүмкүнчүлүгү болбогон же сот белгилеген мөөнөттө бере албаган жактар бул жөнүндө себептерин көрсөтүү менен сотко билдирүүгө милдеттүү.
3. Билдирилбеген учурда, ошондой эле буюмду берүү жөнүндөгү соттун талабы сот жүйөөлүү эмес деп эсептеген себептер менен аткарылбаган учурда, буга күнөөлүү, сот ишине катышкан же катышпаган кызмат адамдары же жарандар сот тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылат.
4. Администрациялык жазага тартуу тиешелүү кызмат адамдарын же жарандарды сот талап кылып жаткан буюмду берүү милдетинен бошотпойт.

83-статья. Буюм далилдерин сактоо

1. Буюм далилдери иште сакталат же өзүнчө сүрөттөп жазуу менен соттун буюм далилдерин сактоо камерасына өткөрүп берилет.
2. Сотко алып келип берүүгө мүмкүн болбогон буюмдар жайгашкан жеринде сакталат. Алар тыкандык менен сүрөттөлүп жазылууга, ал эми зарыл болгон учурда сүрөткө тартылып, мөөр басылып коюлууга тийиш.
3. Сот жана сактоочу буюмдарды өзгөрбөс абалда сактоо чараларын көрүшөт. Сактоочу буюмдардын сакталышы үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.
4. Буюм далилдерин сактоо чыгымдары тараптардын ортосунда ушул
Кодекстин 109-статьясына ылайык аныкталат.

84-статья. Тез бузулуучу буюм далилдерин карап көрүү жана изилдөө

1. Тез бузулуучу буюм далилдери, алардын жайгашкан жеринде сот тарабынан токтоосуз түрдө каралат жана изилденет, андан кийин алар алынган жактарга же арналышына жараша пайдалануу үчүн уюмдарга же жактарга берилет. Акырында алардын ээсине кийин ошондой эле түрдөгү жана сапаттагы нерселер же алардын наркы кайтарылып берилип жаткан учурдагы баалар боюнча кайтарылып берилүүгө тийиш.
2. Мындай буюмдун карала жана изилдене турган жери жана убактысы жөнүндө ишке катышып жаткан жактарга билдирилет. Билдирилген жактардын келбегендиги буюм далилин карап чыгуу жана изилдөө үчүн тоскоолдук кылбайт.
3. Тез бузула турган буюм далилдерин карап көрүү жана изилдөө жөнүндө протокол жазылат.

85-статья. Буюм далилдерин кайтарып берүү

1. Буюм далилдер, соттун өкүмү мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин, алар алынган жактарга кайтарып берилет же сот бул буюмга карата укугу бар деп тапкан жактарга берилет же сот аныктаган тартипте сатылат.
2. Мыйзам боюнча жарандардын ээлигинде болууга мүмкүн болбогон нерселер тийиштүү уюмдарга берилет.
3. Айрым учурда, буюм далилдери сот карап көргөндөн жана изилдегенден кийин, эгерде алар алынган жактар аны кайтарып берүүнү өтүнүшсө жана мындай өтүнүчтү канааттандыруу ишти кароого зыян келтирилбестен мүмкүн болсо, иш аяктаганга чейин сот аларга кайтарып бериши мүмкүн.

86-статья. Үн жазуу жана көргөзмө жазуу

1. Электрондук же башка негизде үн жазуу же көргөзмө жазуусун сунуш кылып жаткан жак же андайларды талап кылууну өтүнүп жаткан жак качан, кандай шартта жана ким тарабынан мындай жазуу жүргүзүлгөндүгүн көрсөтүүгө милдеттүү.
2. Үндү же көргөзмө жазмасын талап кылууну өтүнүп жаткан жак жазылган үндү же видео жазууну өз алдынча алууга тоскоолдук кылып жаткан себептерди жана эмненин негизинде ушул адамда же уюмда далил бар деп эсептеп жаткандыгын көрсөтүүгө тийиш.
3. Сот тарабынан жарандардан жана уюмдардан талап кылынып жаткан үн жазуусу же видео жазуусу түздөн-түз сотко жиберилет.
4. Сот жазылган үндү же көргөзмө жазуусун талап кылууну соттон өтүнүп жаткан жакка ал далилди кийин сотко алып келүү боюнча алуу укугун берген сурам бере алат.
5. Жазылган үндү же көргөзмө жазууну берүү жөнүндөгү соттун талабы сот жүйөөлүү эмес деп эсептеген себептер менен аткарылбаган учурда, буга күнөөлүү, сот ишине катышкан же катышпаган кызмат адамдары же жарандар сот тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылат.
6. Жашырын түрдө жазылып алынган үн же көргөзмө жазуу мындай жазууга мыйзам тарабынан жол берилгенден башка учурда, далил катары пайдаланылышы мүмкүн эмес.

87-статья. Үн жазууну же көргөзмө жазууну сактоо

1. Үн жазуу же көргөзмө жазуу соттун буюм далилдерин сактоо камерасында сакталат.
2. Үн жазуу же көргөзмө жазуу соттун өкүмү мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин алар алынган жактарга же уюмдарга кайтарылат. Эгерде сот алардын кайтарылышы талаштын туура чечилишине зыян келтирбейт деген тыянакка келсе, соттун чечими мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин үн жазуу же көргөзмө жазуу аларды берген жактарга, кайтарылышы мүмкүн.
3. Үн жазуу же көргөзмө жазууну алып жүрүүчүнү кайтарып берүү маселеси боюнча сот аныктама чыгарат.

88-статья. Экспертиза дайындоо

1. Ишти кароодо атайын билимди талап кылган маселелер пайда болгон учурда, сот ишке катышкан жактардын өтүнүчү боюнча же өз демилгеси менен экспертиза дайындайт. Зарыл болгон учурда бир нече эксперт дайындалат.
2. Эксперт катары иштин кандайча чечилишине таламдаш эмес, корутунду берүү үчүн зарыл билими бар ар кандай адам тартылышы мүмкүн. Ишке катышып жаткан жактар эксперт катары конкреттүү компетенттүү айкын адамды дайындоону соттон өтүнүүгө укуктуу.
3. Ишке катышып жаткан ар бир жак эксперт түшүндүрүүгө тийиш болгон суроону соттон суроого укуктуу. Эксперт корутунду берүүгө тийиш болгон маселелер чөйрөсүн сот аныктайт. Сот сунуш кылынган маселелердин четке кагылышынын жүйөөлөштүрүүгө милдеттүү.
4. Тарап экспертизадан өтүүдөн качкан учурда (экспертизага келбөө, эксперттерге изилдөө үчүн зарыл болгон буюмдарды бербөө ж. б.) жана иштин жагдайы боюнча ушул тарап катышпаса экспертиза жүргүзүү мүмкүн болбосо, сот кайсы тарап экспертизадан качып жаткандыгына, ошондой эле ал үчүн кандай мааниге ээ экендигине жараша аныктоо үчүн экспертиза дайындалган фактыны аныкталды же жокко чыгарылды деп табууга укуктуу.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

89-статья. Экспертизаны дайындоо жөнүндө аныктама

1. Экспертизаны дайындоо жөнүндө сот аныктама чыгарат.
2. Сот экспертизаны дайындоо жөнүндөгү аныктамада соттун аталышын, экспертизанын дайындалган жерин, убакытын, ырастоо же жалганга чыгаруу үчүн экспертиза дайындалып жаткан фактыларды, экспертизанын аталышын, эксперт алдына коюлган маселелерди, эксперттин аты-жөнүн же экспертиза жүргүзүү тапшырылган эксперттик мекеменин аталышын, экспертке жиберилип жаткан материалдарды, экспертиза жүргүзүлүүчү мөөнөттү көрсөтөт.
3. Аныктамада корутунду берүүдөн баш тарткандыгы үчүн да, ошондой эле билип туруп жалган корутунду бергендиги үчүн да эксперт Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык кылмыш жоопкерчилигин тарта тургандыгы тууралуу судья же экспертизаны эксперттик мекеменин кызматкери өткөрүп жаткан учурда, анын жетекчиси тарабынан эскертилери көрсөтүлөт.
Эскертүү. Керектөөчүлөрдүн укуктарын коргоо иштери боюнча товарлар (жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр) үчүн экспертиза өткөрүүнүн мөөнөтү он жумушчу күндөн, ал эми техникалык татаал товарлар (жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр) үчүн
- иш экспертизага келип түшкөн күндөн тартып бир айдан ашпоого тийиш.

(КР 2015-жылдын 31-январындагы № 29 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

90-статья. Экспертизаны өткөрүү тартиби

1. Экспертиза адистештирилген эксперттик мекеменин кызматкерлери же эксперт катары сот дайындаган башка адистер тарабынан өткөрүлөт.
2. Сот ар кайсы билим тармактарынан бир нече экспертти дайындай алат. Эксперттер бири бири менен өз ара кеңешүүгө укуктуу.
3. Эгерде эксперттер бир тыянакка келсе, анда алар бир корутундуга кол коет. Башка эксперттер менен макул эмес эксперттер өзүнчө корутунду берет. Эгерде изилдөөлөрдүн жагдайына жараша зарыл мүмкүн эмес болсо же изилдөө үчүн материалдарды сотко алып келүү мүмкүн болбосо, экспертиза сотто же соттон тышкары жерде жүргүзүлөт.
4. Экспертиза эксперттик мекемеде өткөрүлгөн учурда бул мекеменин жетекчиси тарабынан эксперттик изилдөөнү өткөрүү тапшырылган конкреттүү эксперт же эксперттер экспертиза үчүн жоопкерчиликте болушат.

91-статья. Эксперттин милдеттери менен укуктары

1. Эксперт болуп дайындалган адам соттук чакыруусу боюнча келүүгө жана ага коюлган маселелер боюнча объективдүү корутунду берүүгө милдеттүү.
2. Бул корутунду берүү үчүн зарыл болгондуктан эксперт иштин материалдары менен таанышууга, ишти соттук териштирүүгө катышууга, суроолорду берүүгө, өзүнө кошумча материалдарды берүү жөнүндө соттон өтүнүүгө укуктуу.
3. Эгерде өзүнө берилген материалдар жетишсиз болсо же өзүнө жүктөлгөн милдеттерди аткаруу үчүн жетиштүү билдирмеге ээ болсо, эксперт корутунду берүүдөн баш тарта алат.

92-статья. Эксперттин корутундусу

1. Эксперт корутундуну жазуу жүзүндө берет.
2. Эксперттин корутундусу жүргүзүлгөн изилдөөлөрдү жана алардын негизинде чыгарылган жыйынтыкты, сот алдыга койгон маселелерге негиздүү жоопторду дыкаттык менен жазылган сүрөттөп жазууларды камтууга тийиш. Эгерде экспертиза жүргүзүүдө эксперттер алардын алдына коюлбаган, бирок иш үчүн мааниси бар жагдайды аныктаса, анда ал бул жагдайлар жөнүндөгү жыйынтыктарын корутундусуна киргизүүгө укуктуу.
3. Эксперттин корутундусу соттун жыйналышында иликтенет, сот тарабынан башка далилдер менен катар эле бааланат жана сот үчүн алдын ала белгиленген күчкө ээ эмес. Соттун эксперттин корутундусуна макул болбогондугунун жүйөөсү иш боюнча чечимде же аныктамада келтирилет.

93-статья. Кошумча жана кайтадан экспертиза

1. Эксперттин корутундусунун ачыктыгы жетишсиз же толук болбогон учурда, сот ошол же башка экспертке кайтадан экспертиза өткөрүүнү дайындай алат.
2. Эгерде ал негизделбегендик жүйөсү боюнча эксперттин корутундусу менен макул болбосо, ошондой эле бир нече эксперттердин корутундуларынын ортосунда карама-каршылыктар болгон учурда, сот тарабынан кайтадан экспертиза дайындалат. Кайтадан экспертиза өткөрүү башка экспертке же башка эксперттерге тапшырылат.
Кайтадан экспертиза дайындоо жөнүндө аныктамада мурдагы экспертизанын натыйжалары менен макул болбоонун жүйөлөрү көрсөтүлүүгө тийиш.
3. Кошумча же кайтадан экспертиза ушул Кодекстин 90-92-статьяларынын талаптарын сактоо менен өткөрүлөт.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

94-статья. Комиссиялык экспертиза

1. Комиссиялык экспертиза бир нече эксперт тарабынан аткарылат. Ал кыйла көлөмдөгү тажрыйба жана изилдөө иш-аракеттерин жүргүзүүнү талап кылган татаал эксперттик изидөөлөрдү жүргүзүү зарыл болгон учурда аткарылат.
2. Аны аткарууда эксперттер өз ара бири бири менен кеңешишет. Эгерде эксперттер жалпы жыйынтыкка келишсе, анда бир корутунду жазып, ага кол коюшат.
3. Эксперттердин ортосунда пикир келишпестиктер пайда болгон учурда, алардын ар бири пикир келишпестикти пайда кылган маселе боюнча өз-өзүнчө корутунду беришет. Мында сот эксперттерден кошумча түрдө түшүндүрмө талап кылууга же башка эксперттерди дайындоого укуктуу.
4. Эксперттердин курамына кирбеген адамдардын эксперттик изилдөөлөрдү толугу менен же жарым-жартылай жүргүзүшүнө жол берилбейт.

94-1-статья. Комплекстүү экспертиза

1. Эгерде иш боюнча жагдайды аныктоо бир эле учурда билимдин ар кандай тармактарын пайдалануу менен же билимдин бир тармагынын алкагында ар кандай илимий багыттарды пайдалануу менен изилдөө жүргүзүүнү талап кылса, анда сот тарабынан комплекстүү экспертиза дайындалат. Комплекстүү экспертиза бир нече эксперттерге тапшырылат.
2. Комплекстүү экспертизанын корутундусунда ар бир эксперт кандай изилдөөлөрдү кандай көлөмдө жүргүзгөндүгү жана кандай жыйынтыкка келгендиги көрсөтүлүүгө тийиш. Ар бир эксперт корутундунун өзүнүн изилдөөлөрүн камтыган бөлүгүнө жана жалпы жыйынтыкка кол коет. Эксперттердин арасында пикир келишпестиктер болгон учурда изилдөөлөрдүн натыйжалары ушул Кодекстин 94- статьясынын 3-пунктунун эрежелери боюнча жол-жоболоштурулат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

95-статья. Адистин сотко катышуусу

1. Адис соттук териштирүүгө сотко же сот отурумунун катышуучуларына далилдерди изилдөөдө илим, техника же кол өнөрчүлүк жагында атайын билим жана машыккандык талап кылынган учурда чакырылат.
2. Соттун адисти чакыруу жөнүндөгү талабы мамлекеттик, коммуналдык органдардын жана менчигинин формасына жана баш ийүүчүлүгүнө карабастан адис иштеген юридикалык жактардын жетекчилери жана кызмат адамдары үчүн милдеттүү болуп эсептелет.

96-статья. Адистин укуктары менен милдеттери

1. Адис аны сотко чакыруунун максатын билүүгө жана өзүнө жүктөлгөн милдеттерди аткаруу үчүн зарыл болгон билимге жана көндүмдөргө ээ болбосо, андан баш тартууга укуктуу.
2. Адис катары чакырылган адам сотко келүүгө, ишти териштирүүгө катышууга, илим, техника, искусство жана кол өнөрчүлүк жаатындагы өзүнүн билимине жана көндүмдөргө таянуу менен өз пикирин айтууга, сотто берилген суроолорго жооп берүүгө, оозеки же жазуу жүзүндө консультация берүүгө, зарыл болгон учурда сотко техникалык жардам көрсөтүүгө милдеттүү. Адистин оозеки жооптору сот отурумунун протоколуна жазылат.
3. Адис катары чакырылган адамга жалган көрсөтмөлөрдү бергендиги үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык кылмыш жоопкерчилиги жөнүндө эскертилет.
Эгерде сот жүйөөлүү эмес деп эсептеген себептер боюнча адис сотко келбесе, анда Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн.

8-Глава

Соттук чыгымдар

97-статья. Соттук чыгымдар

Соттук чыгымдар мамлекеттик алымдан жана ишти жүргүзүүгө жана чечимдерди, аныктамаларды, токтомдорду аткарууга байланыштуу чыгымдардан турат.

98-статья. Мамлекеттик алым

1. Мамлекеттик алымды төлөөчүлөр болуп тараптар, арыз берүүчүлөр, ишти соттун кароосунун жыйынтыгы боюнча талаштын предметине карата өз алдынча талаптарды коюшкан үчүнчү жактар эсептелет.
2. Мамлекеттик алым сотко берилген иштерди кароонун жыйынтыгы боюнча алынат:
1) доо арыздарынан;
2) талаш-тартыш предметине карата өз алдынча талап билдирген үчүнчү жак катары ишке киргендиги жөнүндөгү арыздан;
3) соттун буйругун берүү жөнүндөгү арыздан;
4) келишим алдындагы талаш-тартыштар боюнча арыздан;
5) өзгөчө жүргүзүлгөн иш боюнча арыздан;
6) апелляциялык жана кассациялык даттануулардан;
7) банкрот (кудуретсиз) деп таануу жөнүндө арыздардан;
8) бейтарап соттун, эларалык соттун, чет өлкөлүк соттун, эларалык бейтарап (арбитраждык) соттун, чет өлкөлүк (арбитраждык) бейтарап соттун чечимдерин мажбурлап аткартууга аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыздардан;
9) бейтарап соттун, эларалык соттун, чет өлкөлүк соттун, эларалык бейтарап (арбитраждык) соттун, чет өлкөлүк (арбитраждык) бейтарап соттун, жарашуу макулдашуусунун жана аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу жөнүндөгү чечимдерин мажбурлап аткартууга аткаруу баракчасын берүү жөнүндө соттун аныктамасына апелляциялык, кассациялык даттануулардан алынат.

3. (КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)

КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

99-статья. Мамлекеттик алым өлчөмдөрү

Мамлекеттик алым "Мамлекеттик алым жөнүндө" Кыргыз Республикасынын
Мыйзамында белгиленген өлчөмдө жана тартипте төлөнөт.

100-статья. Доонун баасы

Доонун баасы:
1) акчалай сумманы төлөтүп алуу жөнүндөгү доолордо - төлөтүлүүчү сумма менен;
2) мүлктү талап кылуу жөнүндөгү доолордо - изделип жаткан мүлктүн наркы менен;
3) алиментти төлөтүп алуу жөнүндөгү доолордо - бир жыл үчүн төлөмдүн жыйынтыгы боюнча;
4) мөөнөттүү төлөмдөр жана берүүлөр жөнүндөгү доолордо - бардык төлөмдөрдүн жана берүүлөрдүн жыйынтыгы боюнча, бирок үч жылдан ашык эмес мөөнөттө;
5) мөөнөтсүз же өмүр бою берилүүчү төлөмдөр жөнүндөгү доолордо - бардык төлөмдөрдүн жана берүүлөрдүн топтому, бирок үч жылдан ашык эмес мөөнөттө;
6) төлөмдөрдү же берүүлөрдү азайтуу же көбөйтүү жөнүндө доодо - төлөмдөр же берүүлөр азайтылган же көбөйтүлгөн сумма менен, бирок бир жылдан ашпайт;
7) төлөмдөрдү же берүүлөрдү токтотуу жөнүндө доодо - калган төлөмдөрдүн же берүүлөрдүн жыйындысы менен, бирок бир жылдан ашпайт;
8) мүлктүк жалдоо келишимин мөөнөтүнөн мурда бузуу жөнүндө доодо -
келишим күчүндө болгон калган мөөнөттүн ичинде мүлктү пайдалангандыгы үчүн
төлөмдөрдүн жыйындысы менен, бирок үч жылдан ашпайт;
9) менчик укугунда жарандарга таандык болгон курулуштарга менчик укугу жөнүндө доодо - курулуштун наркы менен, бирок инвентардык баасынан төмөн эмес, же ал жок болгон учурда - камсыздандыруу келишими боюнча баадан төмөн эмес, ал эми ишканаларга, мекемелерге жана уюмдарга таандык болгон курулуштар үчүн курулуштун баланстык баасынан төмөн эмес;
10) бир нече өз алдынча талаптардан турган доолордо - бардык талаптардын жалпы суммасы менен аныкталат.
11) өндүрүп алуу талашсыз (акцептсиз) тартипте жүргүзүлүүчү аткаруу баракчасынын же башка документтин тиешелүү эмес түрдө аткарылгандыгын таануу жөнүндө доолордо - талашылып жаткан суммадан келип чыгуу менен;
12) келишим түзүп жатканда, өзгөрткөндө же бузган учурда келип чыккан талаштар боюнча, ошондой эле мыйзамга ылайык бүтүмдү анык эмес деп таануу жөнүндөгү талаштар боюнча доолордо.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

101-статья. Доонун баасын аныктоо тартиби

Доонун баасы доогер же арыз ээси тарабынан аныкталат.
Доонун баасы таптакыр туура эмес көрсөтүлгөн учурда, ал сот тарабынан аныкталат.

102-статья. Мамлекеттик алымды төлөөдөн бошотуу

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып)

103-статья. Мамлекеттик алымды кошумча төлөө

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

104-статья. Мамлекеттик алымды кайра кайтаруу

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

105-статья. Ишти карап чыгуу менен байланышкан чыгымдар

Ишти карап чыгуу менен байланышкан чыгымдарга төмөнкүлөр кирет:
1) күбөлөргө, эксперттерге жана адистерге төлөнүүчү суммалар;
2) жеринде карап көрүү боюнча чыгымдар;
3) жоопкерди издөө боюнча чыгымдар;
4) ишти жүргүзүү жана сот актыларын аткаруу боюнча чыгымдар;
5) иш боюнча макалалар жана жарыялар менен байланышкан чыгымдар;
6) ишти карап чыгуу менен байланышкан почта чыгымдары;
7) сот актыларын аткаруу менен байланышкан чыгымдар.
Сот актыларын жиберүүгө байланышкан болжолдуу почталык чыгымдардын суммасын Кыргыз Республикасынын Жогорку соту аныктайт жана ал доогер тарабынан Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун депозиттик эсебине төлөнүүгө тийиш.

(КР 2008-жылдын 2-июнундагы № 103 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

106-статья. Күбөлөргө, эксперттерге, адистерге жана тилмечтерге төлөнүүчү суммалар

1. Күбөлөргө, эксперттерге, адистерге жана тилмечтерге алар сотко келишине байланыштуу жол-кире жана турак-жайды жалдоо боюнча чыгымдарынын орду толтурулат, ошондой эле суткалык акы төлөнөт.
2. Эгерде эксперттер жана адистер өзүнүн кызматтык милдеттеринин чөйрөсүнө кирбеген ишти соттун тапшырмасы боюнча аткарса, ал иш үчүн сыйлык акы алат. Сыйлык акынын өлчөмү эксперттердин жана адистердин пикирин эске
алуу менен тараптардын макулдашуусу боюнча сот тарабынан Кыргыз
Республикасынын ченемдик укуктук актыларына ылайык аныкталат.
3. Тилмечтерге эмгек акы төлөө жана сотко келишине байланыштуу алар тарткан чыгымдарды төлөө тиешелүү бюджеттин эсебинен жүргүзүлөт.
4. Сотко күбө катарында чакырылган иштеп жаткан адамдарга алар сотко келишине байланыштуу иште болбогон убакыт үчүн иштеген жериндеги орточо эмгек акысы сакталат. Эмгек мамилелеринде турбаган күбөлөр аларды демейки ишинен алагды кылгандыгы үчүн эмгек акынын белгиленген эң аз өлчөмүнө таянып, иш жүзүндө чыгымдалган убакытты эске алуу менен сыйлык акы алышат.

107-статья. Күбөлөргө, эксперттерге жана адистерге төлөнүүчү суммаларды тараптардын төлөшү

1. Иш боюнча чыгымдарды төлөө үчүн зарыл болгон, ошондой эле өтүнүчтү берген тарап күбөлөргө, эксперттерге, адистерге төлөнүүчү суммаларды тиешелүү соттун депозиттин эсебине төлөйт. Эгерде күбөлөрдү чакыруу, эксперттерди дайындоо, адистерди тартуу жана акы төлөнүүгө тийиш болгон башка иш- аракеттер соттун демилгеси боюнча жүргүзүлсө же көрсөтүлгөн өтүнүч эки тараптан тең билдирилсе, анда талап кылынган суммаларды тараптар соттун депозиттин эсебине теңдеш өлчөмдө төлөйт.
2. Бул статьяда көрсөтүлгөн суммаларды соттун чыгымдарын төлөөдөн бошотулган тарап төлөбөйт жана тиешелүү бюджеттин эсебинен алынат.

108-статья. Күбөлөргө, эксперттерге, адистерге жана тилмечтерге таандык болгон суммаларды төлөө

Күбөлөргө, эксперттерге, адистерге жана тилмечтерге таандык болгон суммалар булар өз милдеттерин аткаргандан кийин депозиттик эсептен сот тарабынан төлөнөт.

109-статья. Сот чыгымдарын тараптардын ортосунда бөлүштүрүү

1. Чечим пайдасына чыгарылган тарапка сот иш боюнча тарткан бардык сот чыгымдарын экинчи тараптан алып берет, мында бул тарап мамлекеттин кирешесине сот чыгымдарын төлөөдөн сот тарабынан бошотулгандыгы эске алынбайт. Эгерде доо жарым-жартылай канааттандырылса, анда бул статьяда көрсөтүлгөн суммалар доогерге сот тарабынан канааттандырылган доо талаптарынын өлчөмүнө пропорциялуу, ал эми жоопкерге - доогерге баш тартылган доо талаптарынын өлчөмүнө пропорциялуу төлөнөт.
2. Ушул статьянын 1-пунктунда баяндалган эрежелер ишти апелляциялык, кассациялык жана көзөмөл инстанцияларында жүргүзүүгө байланыштуу тараптар тарткан сот чыгымдарын бөлүштүрүүгө да таандык.
3. Эгерде жогору турган сот ишти жаңы карап чыгууга бербестен чыгарылган чечимди өзгөртсө же жаңы чечим чыгарса, ал тиешелүү түрдө сот чыгымдарын бөлүштүрүүнү өзгөртөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

110-статья. Убакытты алгандыгы үчүн компенсацияны өндүрүү

1. Доого каршы негизсиз доону же талашты ак ниетсиз түрдө билдирген же ишти туура жана өз учурунда карап чыгууга жана чечүүгө дайыма каршы аракет кылган тараптан сот башка тараптын пайдасына иш жүзүндө кеткен убакыт үчүн компенсацияны өндүрө алат.
2. Компенсациянын өлчөмү сот тарабынан иштин конкреттүү жагдайын эске алуу менен акылга сыярлык өлчөмдө аныкталат.

111-статья. Өкүлдүн жардамына акы төлөө боюнча чыгымдардын ордун толтуруу

1. Чечим пайдасына чыгарылган тарапка сот ал өкүлдүн жардамына акы төлөө боюнча тарткан чыгымдарын акылга сыярлык өлчөмдө жана айкын жагдайды эске алуу менен экинчи тараптан төлөтүп берет.
2. Эгерде белгиленген тартипке ылайык адвокаттын жардамы чечим пайдасына чыгарылган тарапка акысыз берилген болсо, көрсөтүлгөн сумма экинчи тараптан юридикалык практиканы жүзөгө ашырган жактын пайдасына өндүрүлөт.

112-статья. Доодон жана жарашуу макулдашуусун түзүүдөн баш тарткан учурда сот чыгымдарын бөлүштүрүү

1. Доогер доодон баш тарткан учурда алар тарткан чыгымдардын ордун жоопкер толтурбайт. Эгерде доогер доосу коюлгандан кийин аларды жоопкер ыктыярдуу түрдө канааттандырышынан улам өз талаптарын колдобосо, анда сот доогердин өтүнүчү боюнча иш боюнча доогер тарткан сот чыгымдарын жана өкүлдүн жардамына акы төлөө боюнча чыгымдарды жоопкерден алып берет.
2. Эгерде жарашуу макулдашуусун түзгөндө тараптар сот чыгымдарын жана өкүлдүн жардамына акы төлөө боюнча чыгымдарды бөлүштүрүү тартибин караса, чыгымдар алардын макулдашуусуна ылайык бөлүштүрүлөт. Эгерде мындай макулдашууга жетишилбеген болсо, сот соттук чыгымдарды жана өкүлдүн жардамына акы төлөө боюнча чыгымдарды бөлүштүрүү маселесин ушул статьянын жана ушул Кодекстин 109-111-статьяларынын жоболору боюнча чечет.

113-статья. Тараптардын сот чыгымдарынын ордун толтурушу

1. Башка адамдардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын коргоо арызы менен мыйзамда каралган учурларда сотко кайрылган адамдардын доосунан толугу менен же жарым-жартылай баш тартылганда, жоопкер ишти карап чыгууга байланыштуу тарткан соттук чыгымдардын орду толугу менен же доогерге баш тартылган доо талаптарынын бөлүгүнө пропорциялуу түрдө ага тиешелүү бюджеттин каражаттарынын эсебинен толтурулат.
2. Доогердин доосунан баш тартылган учурда сот тарабынан тартылган ушул Кодекстин 40-статьясынын жоопкер тарткан соттук чыгымдар 1-пунктунда каралган тартипте тиешелүү бюджеттин каражаттарынын эсебинен орду толтурулат.
3. Мүлктү камактан бошотуу жөнүндө доо канааттандырылган учурда доогер тарткан соттук чыгымдардын орду ага тиешелүү бюджеттин каражаттарынын эсебинен толтурулат.

114-статья. Ишти карап чыгууда сот тарткан соттук чыгымдардын ордун толтуруу

1. Соттун ишти кароосуна байланыштуу тарткан соттук чыгымдары жана мамлекеттик алым чыгарылган чечимдин жыйынтыгына жараша доо талаптарды канааттандырууга же алардын бөлүгүн канааттандыруудан баш тартууга пропорционалдуу түрдө, соттук чыгымдарды жана мамлекеттик алымды төлөөдөн бошотулбаган доогерден жана жоопкерден тийиштүү бюджетке өндүрүлүп алынат.
2. Доодон баш тартылган учурда ишти карап чыгууга байланыштуу сот тарткан соттук чыгымдар тиешелүү бюджетке соттук чыгымдарды төлөөдөн бошотулбаган доогерден өндүрүлөт.
3. Эгерде доо жарым-жартылай канааттандырылса, ал эми жоопкер соттук чыгымдарды төлөөдөн бошотулса, ишти карап чыгууга байланыштуу сот тарткан чыгымдар тиешелүү бюджетке соттук чыгымдарды төлөөдөн бошотулбаган доогерден доо талаптарынын канааттандыруудан баш тартылган бөлүгүнө пропорциялуу түрдө өндүрүлөт.
4. Эгерде эки тарап тең соттук чыгымдарды төлөөдөн бошотулса, анда ишти карап чыгууга байланыштуу сот тарткан чыгымдар тиешелүү бюджеттин каражаттарынын эсебине кошулат.
5. Төлөөгө тийиш болгон акыны төлөөдөн качкан адамдарды издөө жарыяланган учурда сот андан издөө жүргүзүү боюнча чыгымдарды тиешелүү бюджеттин кирешесине өндүрөт.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

115-статья. Соттук чыгымдар менен байланышкан маселелер боюнча аныктамаларга даттануу

Соттук чыгымдар менен байланышкан маселелер боюнча аныктамаларга жекече даттануу берилиши мүмкүн.

9-Глава

Жарандык сот ишин жүргүзүүдө администрациялык жаза берүү

116-статья. Администрациялык жаза берүү

Жарандык процессте администрациялык жаза Кыргыз Республикасынын администрациялык жоопкерчилик жөнүндө мыйзамдарында каралган учурларда жана тартипте сот тарабынан берилет.

10-Глава

Процесстик мөөнөттөр

117-статья. Процесстик мөөнөттөрдү эсептөө

1. Процесстик иш-аракеттер ушул Кодексте же башка мыйзамдарда белгиленген мөөнөттө жүргүзүлөт. Процесстик мөөнөттөр мыйзамдарда белгиленбеген учурда аны сот дайындайт.
2. Процесстик иш-аракеттерди аяктоо үчүн мөөнөт сөзсүз боло турган окуя көрсөтүлүп, так календарлык дата же мезгил менен аныкталат. Мезгил болгон учурда иш-аракет бүткүл мезгилдин ичинде өтүүгө тийиш.
3. Жылдар, айлар же күндөр менен эсептелген процесстик мөөнөт окуянын башталышы аныкталган календарлык датадан же окуя болгон күндөн кийинки күнү башталат.

118-статья. Процесстик мөөнөттүн аякташы

1. Жылдар менен эсептелген мөөнөт ушул мөөнөттөгү акыркы жылдын тиешелүү айында жана күнүндө аяктайт. Айлар менен эсептелген мөөнөт ушул мөөнөттөгү тиешелүү айда жана айдын акыркы күнүндө аяктайт. Эгерде ай менен эсептелген мөөнөттүн аягы тиешелүү күнү болбогон айга туура келсе, анда мөөнөт ошол айдын акыркы күнүндө аяктайт.
2. Мөөнөттүн акыркы күнү дем алыш күнгө туура келген учурда, андан кийинки жумуш күнү мөөнөт аяктаган күн деп эсептелет.
3. Өткөрүү үчүн мөөнөтү белгиленген процесстик иш-аракет мөөнөттүн акыркы күнүндөгү жыйырма төрт саатка чейин аткарылууга тийиш. Эгерде даттануу, документтер же акча суммасы байланыш органына мөөнөттүн акыркы күнүндөгү жыйырма төрт саатка чейин тапшырылган болсо, анда мөөнөтү өтүп кетти деп эсептелбейт.
4. Эгерде процесстик иш-аракет түздөн-түз сотто же башка уюмда өтө турган болсо, анда мөөнөт бул уюмдарда белгиленген эреже боюнча жумуш аяктаган же тиешелүү операциялар токтогон саатта бүтөт.

119-статья. Процесстик мөөнөттү өткөрүүнүн натыйжасы

1. Процесстик иш-аракетти жүргүзүү укугу мыйзамда белгиленген же сот дайындаган мөөнөттүн аякташы менен токтойт.
2. Эгерде өтүп кеткен мөөнөттү кайрадан калыбына келтирүү жөнүндө өтүнүч билдирилбесе, процесстик мөөнөт аяктагандан кийин берилген даттануулар жана документтер сотто каралбайт жана аларды берген адамга кайра кайтарылбайт.

120-статья. Процесстик мөөнөттү токтотуу

1. Өтө элек бардык процесстик мөөнөттөрдүн өтүшү иш боюнча өндүрүштүн токтотулушу менен бир учурда токтотулат.
2. Өндүрүш кайра башталган күндөн тартып процесстик мөөнөт өтө баштайт.

121-статья. Процесстик мөөнөттөрдү узартуу

Сот тарабынан дайындалган мөөнөт ал аяктаганга чейин ушул Кодекстин 122- статьясында каралган тартипте сот тарабынан узартылышы мүмкүн. Сот дайындаган мөөнөттүн аякташы сот өндүрүшүнүн катышуучусун өзүнө жүктөлгөн процесстик милдетти аткаруудан бошотпойт.

122-статья. Процесстик мөөнөттөрдү кайрадан калыбына келтирүү

1. Мыйзамда белгиленген мөөнөттү сот жүйөөлүү деп тапкан себептерден улам өткөрүп жиберген адамдарга өткөрүлгөн мөөнөт, эгерде мыйзамда башкача белгиленбесе, кайрадан калыбына келтирилиши мүмкүн.
2. Администрациялык жана экономикалык иштер боюнча жарандык сот ишин жүргүзүү тартибиндеги иштерди кошпогондо, өтүп кеткен процесстик мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндөгү арыз биринчи инстанциядагы сотко берилет жана соттун отурумунда каралат. Ишке катышкан адамдар жыйналыштын убактысы жана орду жөнүндө кабарландырылат, бирок алардын келбей калышы соттун алдына коюлган маселени чечүү үчүн тоскоолдук болбойт.
3. Мөөнөттү кайрадан калыбына келтирүү жөнүндө арызды берүү менен бир эле учурда өтүп кеткен мөөнөт жагынан зарыл процесстик иш-аракет жасалууга (даттануу берилүүгө, документтер жана башкалар талап кылынууга) тийиш.
4. Өтүп кеткен процесстик мөөнөттү калыбына келтирүүдөн же калыбына келтирүү жөнүндө баш тартуу жөнүндө соттун аныктамасына жекече даттануу берилиши мүмкүн.
5. Ушул Кодекстин 344-статьясында каралган даттанууну же талапты киргизүү мөөнөтү, эгерде даттануу же талапта белгиленген мөөнөттү сактоо менен берилип, бирок ал боюнча иш маани-мазмуну боюнча каралбаган болсо, калыбына келтирилиши мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

11-Глава

Соттук кабарлоо жана чакыруулар

123-статья. Соттук чакыруу каты жана кабарлоо

1. Ишке катышып жаткан адамдар соттук жыйналыштын же айрым процесстик
иш-аракеттерди жасоо убактысы жана орду жөнүндө соттун чакыруу
каты менен кабарландырылат. Соттун чакыруу каты менен сотко күбөлөр, эксперттер, адистер жана тилмечтер да чакырылат.
2. Ишке катышкан адамдарга чакыруу каты алар ишке даярданышы жана сотко
өз учурунда келиши үчүн жетиштүү убактысы болгудай эсеп менен тапшырылууга тийиш.
3. Чакыруу тарап же ишке катышкан башка жак көрсөткөн дарекке жеткирилет. Эгерде жаран сотко билдирген даректе жашабаса, чакыруу каты анын иштеген жерине жөнөтүлүшү мүмкүн. Юридикалык жактарга багытталган чакыруу каты ал орган турган жерге жөнөтүлөт.
4. Зарыл учурларда ишке катышкан адамдар, ошондой эле күбөлөр, эксперттер, адистер жана тилмечтер тапшыруу жөнүндө телеграф, телетайп боюнча билдирүү аркылуу заказдык кат менен, ошондой эле кабарлоону же чакыруу катты каттоону камсыз кылуучу башка байланыш каражаттарын пайдалануу менен кабарландырылышы же чакырылышы мүмкүн.

124-статья. Чакыруунун жана кабарлоонун мазмуну

1. Чакыруу жана кабарлоо:
1) соттун аталышын жана так дарегин;
2) келе турган жердин жана убактысынын көрсөтүлүшүн;
3) чакырууга тийиштүү иштин аталышын;
4) чакыруу каты (кабар) жөнөтүлгөн жактын, жана ал ким катарында чакырылып (кабарландырылып) жаткандыгынын көрсөтүлүшүн;
5) ишке катышып жаткан адамдарга иш боюнча аларда болгон далилдерди көрсөтүү сунушун;
6) дарек ээсинин жоктугуна байланыштуу чакыруу катты (кабарды) кабыл алган адамдын милдетинин, биринчи эле мүмкүнчүлүк болгондо аны дарек ээсине тапшыруунун көрсөтүлүшүн;
7) келбей коюунун натыйжасын жана келбей коюунун себебин сотко билдирүү милдетин көрсөтүүнү камтууга тийиш.
2. Сот чакыруу катты (кабар) менен бир эле учурда жоопкерге доо арызынын көчүрмөсүн жана документтердин арызына тиркелген көчүрмөлөрдү жиберет. Доогерге багытталган чакыруу кат (кабар) менен бирге сот жоопкердин жазуу жүзүндөгү түшүндүрмөлөрүнүн көчүрмөсүн жана эгерде алар сотко келип түшкөн болсо, ага тиркелүүчү документтердин көчүрмөсүн кошо жөнөтөт.

125-статья. Чакыруу катты жана кабарды жеткирүү

1. Чакыруу кат жана кабар почта аркылуу же судья тапшырган адам аркылуу жеткирилет. Чакыруу катты жана кабарды дарек ээсине тапшырган убакыт чакыруу каттын дүмүрчөгүндө же сотко кайтарылууга тийиш болгон кабардын экинчи нускасында белгиленет.
2. Сот ишке катышкан адамдын макулдугу менен анын колуна иш боюнча кабарландырылып же чакырылып жаткан адамга тапшыруу үчүн чакырууну же кабарды бере алат. Судья чакыруу катты же кабарды жеткирүүнү тапшырган адам чакыруу каттын дүмүрчөгүн же дарек ээси алдым деп кол койгон кабардын экинчи нускасын сотко кайра кайтарууга милдеттүү.

126-статья. Чакыруу катты жана кабарды тапшыруу

1. Чакыруу кат жана кабар сотко кайра кайтарууга тийиш болгон чакыруу каттын дүмүрчөгүнө же кабардын экинчи нускасына кол койдуруу менен жарандын өзүнө тапшырылат. Уюмга багытталган чакыруу кат (кабар) тиешелүү кызмат адамына тапшырылат, ал чакыруу каттын дүмүрчөгүнө же кабардын экинчи нускасына кол коет.
2. Эгерде, чакыруу катты (кабарды) жеткирген адам иш боюнча кабарландырылуучу же чакырылуучу жаранды жашаган же иштеген жеринен таппаса, чакыруу кат (кабар) аны менен чогуу жашаган чоңоюп калган үй-бүлө мүчөлөрүнүн макулдугу менен аларга, ал эми алар жок болгон учурда - дарек ээси жашаган жери боюнча турак жай-эксплуатациялык уюмга, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына же иштеген жериндеги администрацияга тапшырылат. Көрсөтүлгөн учурларда чакыруу катты (кабарды) кабыл алган адам чакыруу каттын дүмүрчөгүнө же кабардын экинчи нускасына өзүнүн аты-жөнүн, ошондой эле дарек ээсине карата мамилесин (жубайы, атасы, апасы, уулу, кызы ж.б.) же ээлеген кызматын көрсөтүүгө милдеттүү. Чакырууну (кабарды) кабыл алган адам биринчи мүмкүнчүлүк болор замат аны кечиктирбестен дарек ээсине тапшырууга милдеттүү.
3. Дарек ээси убактылуу жок болгон учурда чакыруу катты же кабарды жеткирген адам чакыруу каттын дүмүрчөгүндө же кабардын экинчи нускасында дарек ээси кайда кеткенин жана анын келиши качан күтүлүп жаткандыгын белгилейт. Бул маалыматтар дарек ээси жашаган жери боюнча тиешелүү турак жай-эксплуатациялык уюм, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы тарабынан же иштеген жериндеги администрация тарабынан ырасталууга жана күбөлөндүрүлүүгө тийиш.

127-статья. Чакыруу катты (кабарды) кабыл алуудан баш тартуунун натыйжасы

1. Дарек ээси чакыруу катты (кабарды) кабыл алуудан баш тарткан учурда аны жеткирген адам чакыруу катка (кабарга) тиешелүү белги коет, ал сотко кайра кайтарылат.
2. Дарек ээси чакыруу катты (кабарды) кабыл алуудан баш тарткандыгы жөнүндө белги дарек ээси жашаган жердеги тиешелүү турак-жай-эксплуатациялык уюм, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы тарабынан же анын иштеген жериндеги администрация тарабынан күбөлөндүрүлөт.
3. Чакыруу катты (кабарды) кабыл алуудан баш тарткан адам соттук териштирүүнүн же айрым процесстик иш-аракетти жасоонун убактысы жана орду жөнүндө кабарландырылды деп эсептелет.

128-статья. Иш жүргүзүү учурунда даректин өзгөрүшү

Ишке катышкан адамдар иш жүргүзүү учурунда өзүнүн дареги өзгөргөндүгү тууралу сотко билдирүүгө тийиш. Мындай билдирүү жок болгон учурда чакыруу кат (кабар) сотко белгилүү болгон акыркы дарек боюнча жиберилет жана дарек ээси бул даректе мындан ары жашабагандыгына же ал жерде жоктугуна карабастан, жеткирилди деп эсептелет.

129-статья. Жоопкердин турган жеринин белгисиздиги

Жоопкердин иш жүзүндө турган жери белгисиз болгон учурда чакыруу катты (кабарды) жоопкер акыркы жолу жашаган маалымдуу орду боюнча турак-жай- эксплуатациялык уюм же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы же анын акыркы иштеген маалымдуу жериндеги уюмдун администрациясы тарабынан күбөлөндүрүлгөн жазуусу бар чакыруу кат (кабар) сотко келип түшкөндөн кийин сот ишти кароого киришет.

130-статья. Жоопкерди издөө

1. Жоопкердин турган жери белгисиз болгон учурда мамлекеттин таламында коюлуучу талаптар, анын ичинде алиментти өндүрүп алуу, майыптыктан же ден соолуктун башкача бузулушунан, ошондой эле баккан адамдын дүйнөдөн кайтышынан улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө талаптар боюнча сот ички иштер же салык инспекция органдары аркылуу жоопкерди издөөнү жарыялоого милдеттүү, бул жөнүндө аныктама чыгарат.
2. Жоопкерди издөө боюнча чыгымдарды өндүрүү ички иштер же салык инспекция органдарынын арызы боюнча соттун буйругу аркылуу жүргүзүлөт.

12-Глава

Сот актыларын аткаруу

131-статья. Сот актыларын аткаруу

Жарандык иштер боюнча сот актылары Кыргыз Республикасынын аткаруу ишин жүргүзүү жөнүндөгү мыйзамдарында белгиленген тартипте аткарылат.

II БӨЛҮМ

БИРИНЧИ ИНСТАНЦИЯДАГЫ СОТТО ИШ ЖҮРГҮЗҮҮ

I. ДОО ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮ

13-Глава

Доо коюу

132-статья. Доо арызынын формасы жана мазмуну

1. Доо арызы сотко жазуу жүзүндө берилет.
2. Арызда:
1) арыз берилген соттун аталышы;
2) доогердин аталышы, анын жашаган жери жана, эгерде доогер юридикалык жак болуп саналса, анын турган жери, ошондой эле, эгерде арызды анын өкүлү берсе, өкүлдүн аталышы жана анын дареги;
3) жоопкердин аталышы, анын жашаган жери же, эгерде жоопкер юридикалык жак болуп саналса, анын турган жери;
4) доогердин талабы;
5) доогер өз талаптарын негиздеген кырдаал жана бул кырдаалды ырастаган далилдер;
6) эгерде доо бааланууга тийиш болсо, доонун баасы;
7) арызга тиркелүүчү документтердин тизмеси көрсөтүлүүгө тийиш.
Арызда талашты чечүү үчүн маңызы бар башка маалыматтар да көрсөтүлүшү, ошондой эле доогердин өтүнүчү баяндалышы мүмкүн.
3. Мамлекеттик же коомдук таламдарда прокурор, башка мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана башка органдар койгон арызда мамлекеттик же коомдук талам эмнеде экендигинин негиздемеси, кандай укук бузулгандыгы, ошондой эле мыйзамга же башка укуктук актыга шилтеме камтылууга тийиш. Арыз аракетке жөндөмсүз адамдын таламдарында берилгенден башка учурларда, прокурор, башка мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана башка органдар жарандын таламында доо койгон учурда, анда доону жарандын өзү кое албастыгынын негиздемеси камтылууга тийиш жана сотко арыз берүүгө макулдукту ырастаган документ тиркелүүгө тийиш.
4. Арызга доогер же кол коюуга жана арыз берүүгө ыйгарым укугу бар анын өкүлү кол коет.

133-статья. Доо арызына тиркелүүчү документтер

Доо арызына:
1) доо арызынын көчүрмөсү, ошондой эле жоопкерлердин жана үчүнчү жактардын саны боюнча ушул статьянын 2-5-пунктчаларында саналган документтер;

2) (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

3) ишеним кат же доо арызына кол коюуга жана доо коюуга өкүлдүн ыйгарым укуктарын күбөлөгөн документ;
4) доогер өз талаптарын негиздеген жагдайды ырастаган документтер;
5) жарыяланган ченемдик укуктук акт талашка түшкөн учурда анын тексти;
6) сот чыгымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге калтыруу, мөөнөтүн бөлүп-бөлүп берүү, төлөөдөн бошотуу же алардын өлчөмүн азайтуу жөнүндө, доону камсыз кылуу, далилдерди талап кылуу жана эгерде арызда баяндалбаса башкаларды талап кылуу жөнүндө жазуу жүзүндө баяндалган өтүнүч тиркелет.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

134-статья. Доо арызын кабыл алуу

Сот арыз түшкөн учурдан баштап жети күндүк мөөнөттө, ал эми психиатриялык стационарга мажбурлап жаткыруу менен байланышкан иштер боюнча арыз түшкөндөн кийинки күндөн кечиктирбестен сот ишине кабыл алуу жөнүндөгү маселени кароого милдеттүү. Доо арызын кабыл алуу жөнүндө сот аныктама чыгарат. Ушул Кодекс менен арызды сот ишине кабыл алуунун башка мөөнөттөрү да каралышы мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

135-статья. Доо арызын кабыл алуудан баш тартуу

1. Сот доо арызын төмөнкүдөй учурларда кабыл алуудан баш тартат:
1) арыз жарандык сот ишинин тартибинде каралып чыгууга же чечилүүгө тийиш болбогон учурда;
2) бир эле тараптардын ортосунда бир эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздер боюнча талаш жагынан соттун, бейтарап соттун чыгарылган, мыйзамдуу күчүнө кирген чечими же доогердин доосунан баш тартууга байланыштуу иш
боюнча сот ишин токтотуу жөнүндө же тараптардын жарашуу макулдашуусун бекитүү жөнүндө соттун аныктамасы бар болгондо.
3) эгерде тараптардын ортосунда талаш-тартышты бейтарап соттун кароосуна берүү жөнүндө макулдашуу түзүлгөн болсо, мындай макулдашуу жараксыз болгон, күчүн жоготкон же аны аткаруу мүмкүн болбогон учурларды кошпогондо.
4) эгерде ишкердик иш-аракет жүргүзгөн юридикалык жактардын (менчик формасынан көз карандысыз түрдө, анын ичинде мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын), жарандардын бузулган укуктарын коргоо жөнүндө билдирилген талабы боюнча, ошондой эле юридикалык жакты түзүүчүнүн (ага катышуучунун, акционердин) же болбосо анын мүлкүнүн менчик ээсинин бузулган укуктарын, ошол эле учурда ишкердик иш-аракеттин объекттерине карата буюмдук, милдеттенмелик жана башка мүлктүк бузулган укуктарды коргоо жөнүндө сотко талап койгон башка жактардын билдирилген талабы боюнча мыйзамда белгиленген доонун эскирүү мөөнөтү өтүп кетсе.
2. Арызды кабыл алуудан баш тартуу жөнүндө судья жүйөөлүү аныктаманы чыгарат, ал сотко кайрылган учурдан тартып жети күндүк мөөнөттө чыгарылууга, арыз ээси берген документтерди кайра кайтаруу менен бир эле учурда ага тапшырылууга же жөнөтүлүүгө тийиш.
3. Арызды кабыл алуудан баш тартуу арыз ээси ошол эле жоопкерге ошол эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздер боюнча сотко доо менен кайталап кайрылышына жол бербейт. Арызды кабыл алуудан баш тартуу жөнүндөгү соттун аныктамасына жекече доо же билдирүү берсе болот.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

136-статья. Доо арызын кайра кайтаруу

Сот:
1) эгерде доогер же талашты алдын ала сотко чейин чечүү келишиминде мыйзамда белгиленген же талашты алдын ала сотко чейин чечүү келишиминде тартибин сактабаса жана бул тартипти колдонуу мүмкүнчүлүгү жоготулбаса;
2) эгерде иш бул сотко караштуу болбосо;
3) эгерде арыз башка доогер тарабынан берилсе;
4) эгерде арыз аракетке жөндөмсүз адам тарабынан берилсе;
5) эгерде арыз таламдаш жактын атынан берилсе жана ага кол коюуга жана сотко берүүгө ыйгарым укугу болбогон адам тарабынан кол коюлса;
6) эгерде ушул эле же башка соттун, бейтарап соттун иш жүргүзүүсүндө ушул эле тараптардын ортосундагы, ошол эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздер боюнча талаш жагынан иш бар болсо;
7) эгерде күйөөсү аялынын макулдугусуз аялынын кош бойлуу учурунда же бала төрөгөндөн кийин бир жылдын ичинде никени бузуу жөнүндө доо койсо, доо арызын кайра кайтарат;
8) эгерде жарандын бузулган укуктарын коргоо жөнүндөгү доонун эскирүү мөөнөтү өтүп кеткен арызына аны калыбына келтирүү өтүнүчү тиркелбесе, мындай калыбына келтирүүгө мыйзам жол берет.
2. Доо арызын кайра кайтаруу жөнүндө сот жүйөөлүү аныктама чыгарат. Аныктамада сот, эгерде иш бул сотко караштуу болбосо, арыз ээси кайсы сотко
кайрылууга тийиш экендигин жана ишти козгоого тоскоолдук кылган жагдайларды кантип жоюу керектигин көрсөтүүгө милдеттүү. Арызды кайра кайтаруу жөнүндө аныктама ал сотко келип түшкөн учурдан тартып үч күндүк мөөнөттө чыгарылууга жана арызга тиркелген бардык документтер менен бирдикте арыз ээсине тапшырылууга же жөнөтүлүүгө тийиш.
3. Доо арызын кайра кайтаруу жөнүндө аныктама, эгерде сот кетирилген эреже бузууларды четтетпесе, доогер ошол эле иш боюнча арыз менен сотко кайталап кайрылышына тоскоолдук кылбайт. Арызды кайра кайтаруу жөнүндө соттун аныктамасына жекече даттануу же талап коюу берилиши мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

137-статья. Доо арызын кыймылсыз калтыруу

1. Сот доо арызы сотко ушул Кодекстин 132-статьясында жана 133- статьясынын 1-5-пунктчаларында баяндалган талаптарды сактабастан берилгендигин белгилеген соң, арызды карабай коюу жөнүндө аныктама чыгарат, бул жөнүндө доо арызын берген адамга гана кабарлайт жана ага кемчиликтерди оңдоо үчүн мөөнөт берет.
Бул статьянын талаптары администрациялык жана экономикалык иштер боюнча жарандык сот ишин жүргүзүүгө жайылтылбайт.
2. Эгерде доогер соттун көрсөтмөлөрүнө ылайык жана сот белгилеген мөөнөттө аныктамада көрсөтүлгөн талаптарды аткарса, доо арызы сотко алгачкы жолу коюлган күнү берилди деп эсептелет. Андай болбогон учурда арыз берилген жок деп эсептелет жана ага тиркелген бардык документтер менен бирдикте доогерге кайра кайтарылат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

138-статья. Утурлама доо коюу

Жоопкер иш боюнча чечим кабыл алынганга чейин алгачкы доо менен бирдикте карап чыгуу үчүн доогерге утурлама доо коюуга укуктуу. Утурлама доону коюу доо коюу жөнүндө жалпы эрежелер боюнча жүргүзүлөт.

139-статья. Утурлама доону кабыл алуунун шарттары

Сот:
1) эгерде тосмо талап алгачкы талапка кошуу үчүн жөнөтүлсө;
2) эгерде утурлама доону канаттандыруу алгачкы доону толугу менен же жарым жартылай канааттандырууну жокко чыгарса;
3) эгерде утурлама жана алгачкы доолордун ортосунда өз ара байланыш бар болсо жана аларды бирге карап чыгуу талашты кыйла тез жана туура карап чыгууга алып келсе, утурлама доону кабыл алат.

14-Глава

Доону камсыз кылуу

140-статья. Доону камсыз кылуу үчүн негиздер

1. Ишке катышкан жактардын арызы боюнча сот доону камсыз кылуу чарасын көрүшү мүмкүн. Эгерде ушундай чараларды кабыл албоо соттун, бейтарап соттун чечимин аткарууну кыйындатса же мүмкүнчүлүк бербесе, доону камсыз кылууга иштин бардык абалында жол берилет.
2. Туруктуу иштеген бейтарап сот тарабынан каралган бейтарап териштирүүдө тараптардын арызы боюнча доону камсыз кылуу чаралары, доону камсыз кылуунун бир түрүн башка түрү менен алмаштыруу, доону камсыз кылууну жокко чыгаруу жана доону камсыз кылуу боюнча башка маселелер ушул главада каралган эрежелер боюнча жүргүзүлөт.

(КР 2013-жылдын 11-декабрындагы № 217 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

141-статья. Доону камсыз кылуу боюнча чаралар

1. Төмөнкүлөр:
1) жоопкерге таандык же анын карамагында же башка жактарда болгон мүлктү же акча каражаттарын камакка алуу. Мүлктү же акча каражаттарын камакка алуу доо суммасынын жана соттук чыгымдардын чектеринде салынат.
2) жоопкерге айрым иш-аракеттерди жасоого тыюу салуу;
3) мүлктү берүүгө же ага карата башка милдеттерди аткарууга башка жактарга тыюу салуу;
4) мүлктү камактан бошотуу жөнүндө доо коюлган учурда мүлктү сатууну токтотуу;
5) сот тартибинде карызкор талашып-тартышкан аткаруу документи боюнча өндүрүп алууну токтотуу доону камсыз кылуу боюнча чаралар болушу мүмкүн.
2. Зарыл учурларда сот ушул Кодекстин 140-статьясында көрсөтүлгөн максаттарга жооп берген доону камсыз кылуу боюнча башка чараларды көрө алат. Сот доону камсыз кылуунун бир нече түрүнө жол бериши мүмкүн.
21. "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, банктар жана банк иштери жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында каралган, банктын лицензиясын кайтарып алуу, Убактылуу администрация режимин киргизүү боюнча жана банкты реструктуризациялоо жагында чараларды көрүү боюнча чечимдерди Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы кабыл алган учурларда сот мындай чечимдерге даттануу боюнча доону камсыздоо чараларын колдонбойт.
3. Ушул статьянын 1-пунктунун 2 жана 3-пунктчаларында көрсөтүлгөн тыюу салуулар бузулган учурда күнөөлүү адамдар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылат. Мындан тышкары доогер бул адамдардан доону камсыз кылуу жөнүндө аныктаманы аткарбай коюудан улам келтирген зыяндын ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2014-жылдын 14-мартындагы №

48, 2016-жылдын 16-декабрындагы № 207 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

141-1-статья. Бейтарап териштирүү тарабынын доону камсыз кылуу тууралуу арызы

1. Бейтарап териштирүү тарабынын доону камсыз кылуу тууралуу арызы бейтарап соттун жайгашкан жери боюнча же болбосо жоопкердин жайгашкан же жашаган жери, же болбосо жоопкердин мүлкү жайгашкан жери боюнча берилет.
2. Бейтарап териштирүү тарабынын доону камсыз кылуу тууралуу арызына төмөнкүлөр тиркелет:
1) бейтарап териштирүүлөр демилгеленген, туруктуу иштеп жаткан бейтарап сот тарабынан күбөлөндүрүлгөн доо арызынын көчүрмөсү;
2) талашты бейтарап соттун чечүүсүнө берүү жөнүндө (бейтарап макулдашуу)
макулдашуунун нотариалдык күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү.

(КР 2013-жылдын 11-декабрындагы № 217 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

142-статья. Доону камсыздоо жөнүндөгү арызды карап чыгуу

Доону камсыздоо жөнүндөгү арызды сот ал сотко келип түшкөндөн кийинки күндөн кечиктирбестен, жоопкерге жана ишке катышкан башка жактарга кабарлабастан карайт. Доону камсыз кылуу чараларын көрүү жөнүндө судья же сот аныктама чыгарат.

143-статья. Доону камсыздоо жөнүндө аныктаманы аткаруу

Доону камсыздоо жөнүндө аныктама соттун чечимин аткаруу үчүн белгиленген тартипте токтоосуз аткарылат.

144-статья. Доону камсыздоонун бир түрүн башкасы менен алмаштыруу

1. Ишке катышкан адамдын арызы боюнча доону камсыздоонун бир түрүн башкасы менен алмаштыруута жол берилет.
2. Доону камсыздоонун бир түрүн башкасы менен алмаштыруу жөнүндө маселе соттун отурумунда чечилет. Ишке катышкан адамдар отурумдун убактысы жана орду жөнүндө кабарландырылат, бирок алардын келбей коюушу доону камсыз кылуунун түрүн алмаштыруу жөнүндө маселени карап чыгууга тоскоолдук кылбайт.
3. Акчалай сумманы өндүрүү жөнүндө доону камсыздоодо жоопкер доону камсыз кылуунун сот тарабынан көрүлгөн чарасынын ордуна соттун депозиттик эсебине доогер талап кылган сумманы которууга укуктуу.

145-статья. Доону камсыздоону жокко чыгаруу

1. Доону камсыздоо тараптардын арызы боюнча же соттун демилгеси боюнча ошол эле сот тарабынан жокко чыгарылышы мүмкүн.
2. Доону камсыздоону жокко чыгаруу жөнүндө маселе соттун отурумунда чечилет. Ишке катышкан адамдар отурумдун убактысы жөнүндө кабарландырылат, бирок алардын келбей коюшу доону камсыздоону жокко чыгаруу жөнүндө маселени карап чыгуу үчүн тоскоолдук болбойт.
3. Доодон баш тартылган учурда доону камсыздоо үчүн көрүлгөн чаралар чечим мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин сакталат. Бирок сот чечим менен бир эле учурда же өзүнүн токтомунан кийин доону камсыздоону жокко чыгаруу жөнүндө аныктама чыгара алат. Доо канаттандырылган учурда аны камсыздоо боюнча көрүлгөн чаралар соттун чечими аткарылганга чейин өз күчүн сактайт.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

146-статья. Доону камсыздоо маселелери боюнча аныктамаларга даттануу

1. Доону камсыздоо маселелери боюнча бардык аныктамаларга жекече даттануу же сунуш берилиши мүмкүн.
2. Эгерде доону камсыздоо жөнүндө аныктама даттанууну, сунушту берген жакка кабарлабастан чыгарылса, даттанууну, сунушту берүү үчүн мөөнөт ага ушул аныктама белгилүү болгон күндөн тартып эсептелет.
3. Доону камсыздоо жөнүндө аныктамага жекече даттанууну же сунушту берүү бул аныктаманы аткарууну токтотпойт.
4. Доону камсыздоону алып салуу жөнүндө же доону камсыздоонун кылуунун бир түрүн башкасы менен алмаштыруу жөнүндө аныктамага жекече даттанууну же сунушту берүү аныктаманы аткарууну токтотпойт.
5. Бейтарап териштирүү тарабынын арызынын негизинде чыгарылган доону камсыз кылуу маселелери боюнча соттун аныктамасына даттанылган учурда, сот бейтарап соттон иштин материалдарынын талаптагыдай күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрүн, жеке арызды кароо үчүн зарыл болгон материалдарды гана талап кылышы мүмкүн.

(КР 2013-жылдын 11-декабрындагы № 217 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

147-статья. Доону камсыздоодон келтирилген зыяндын ордун жоопкерге толтуруп берүү

Сот доону камсыздоого жол берүү менен, жоопкер үчүн мүмкүн болгон зыяндын ордун толтурууну доогерден талап кыла алат.
Доодон жоопкер баш тартылган чечим мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин ошол эле сотто доо коюу жолу менен доогердин өтүнүчү боюнча кабыл алынган доону камсыздоо боюнча чаралар менен жоопкерге келтирилген зыяндын ордун толтурууну доогерден талап кылууга укуктуу.

15-Глава

Соттук териштирүүгө ишти даярдоо

148-статья. Соттук териштирүүгө ишти даярдоо милдеттери

Судья арызды кабыл алгандан кийин 14 күндүн ичинде аны өз учурунда жана туура чечүүнү камсыздоо максатында соттук териштирүүгө ишти даярдайт.
Соттук териштирүүгө ишти даярдоонун ар бир иш боюнча керектүү болгон милдеттер:
1) доонун эскирүү мөөнөтүн колдонуу жөнүндө маселени чечүү;
2) ишти туура чечүү үчүн маанилүү болгон жагдайларды тактоо;
3) тараптардын укуктук мамилелерин жана жетекчиликке алынууга тийиш болгон мыйзамды аныктоо;
4) ишке катышкан адамдардын курамы жөнүндө маселени чечүү;
5) ар бир тарап өз ырастоосун негиздөө үчүн сунуш кылууга тийиш болгон далилдердин аныктамасы болуп эсептелет.

(КР 2009-жылдын 24-июлундагы № 252 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

149-статья. Арыздын көчүрмөсүн жана ага тиркелген документтерди жоопкерге жөнөтүү

Сот доо арызынын көчүрмөсүн жана ага тиркелген, доогердин талаптарын негиздеген документтерди жоопкерге жиберет же тапшырат жана өзү белгиленген мөөнөттө алар өздөрүнүн жазуу жүзүндөгү түшүндүрмөлөрүн жана өз каршы пикирлеринин негиздүүлүгүнүн далилдерин берүүнү талап кылат. Жоопкер соттун
жыйналышына келбеген учурда жазуу жүзүндөгү тушүндүрмөлөрдү жана далилдерди бербей коюшу иште болгон далилдер боюнча ишти карап чыгууга тоскоолдук кылбайт.

150-статья. Соттук териштирүүгө ишти даярдоо боюнча судьянын иш-

аракети

Судья соттук териштирүүгө ишти даярдоо тартибинде төмөнкүдөй иш аракеттерди жүргүзөт:
1) доогер койгон талаптардын маңызы боюнча аны сурайт, андан жоопкер тарабынан мүмкүн болгон каршы пикирлерди аныктайт, эгерде зарыл болсо, кошумча далилдерди берүүнү сунуш кылат, доогерге анын процесстик укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт;
2) жоопкерди чакырат, иштин жагдайлары боюнча аны сурайт, доого карата кандай каршы пикир бар экендигин жана алар кандай далил менен ырасталышы мүмкүн экендигин айкындайт, өзгөчө татаал иштер боюнча жоопкерге иш боюнча жазуу жүзүндөгү түшүндүрмө берүүнү сунуш кылат, жоопкерге анын процесстик укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт;
3) ишке тең доогерлер, тең жоопкерлер жана үчүнчү жактар кириши жөнүндө маселени чечет, ушул статьянын 1- жана 2-пунктчалары жагынан аларды сурайт, ошондой эле тиешеси жок жоопкерди алмаштыруу маселесин чечет;
4) ишти териштирүүнүн убактысы жана орду жөнүндө анын жыйынтыгына таламдаш, ишке катышууга тартылбаган жарандарга же уюмдарга кабарлайт;
5) күбөлөрдү соттун жыйналышына чакыруу жөнүндө маселени чечет;
5-1) ушул Кодекстин 45-статьясында каралган учурларда прокурордун ишти териштирүү убактысы жана жери жөнүндө билдирет;
6) экспертизаны, аны жүргүзүү үчүн эксперттерди дайындайт, ошондой эле ишке катышууга адистерди тартуу жөнүндө маселени чечет;
7) ишке катышкан адамдардын өтүнүчү боюнча уюмдардан, же жарандардан жазуу жүзүндөгү жана буюм далилдерди, үн жана көрмө жазууларды талап кылат;
8) кечиктирүүгө болбогон учурларда ишке катышкан адамдарга билдирүү менен жазуу жүзүндөгү жана буюм далилдерди жеринде карап көрөт;
9) соттук тапшырмаларды жөнөтөт;
10) доону камсыздоо жөнүндө маселени чечет;
11) доогердин өтүнүчү боюнча ал берген арызды кайра кайтаруу жөнүндө аныктама чыгарат;
12) доонун өткөрүлүп жиберилген мөөнөтүн калыбына келтирүү жөнүндөгү өтүнүчтү чечет;
13) зарыл болгон башка процесстик иш-аракеттерди жасайт.

(КР 2009-жылдын 24-июлундагы № 252, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

151-статья. Соттук териштирүүгө ишти даярдоо жөнүндө аныктама

Судья соттук териштирүүгө ишти даярдоо жөнүндө аныктама чыгарат жана жүргүзө турган иш-аракеттерди көрсөтөт.

152-статья. Бир нече доо талаптарын бириктирүү же бөлүү

1. Доогер өз ара байланыштуу бир нече талаптарды бир доо арызына бириктирүүгө укуктуу.
2. Эгерде талаптарды өз өзүнчө карап чыгууну максатка ылайык деп тапса, судья талаптардын бириктирилген бир же бир нечесин өзүнчө иш жүргүзүүгө бөлүп алат.
Талаптар бир нече доогер тарабынан же бир нече жоопкерге карата коюлган учурда, эгерде талаптарды өз өзүнчө карап чыгууну максатка ылайык деп тапса, судья талаптардын бир же бир нечесин өзүнчө иш жүргүзүүгө бөлүүгө укуктуу.
3. Судья бул соттун иш жүргүзүүсүндө бир эле тараптар катышкан бир түрдүү бир нече иш же бир доогердин ар кандай жоопкерлерге карата же ар кандай доогерлердин бир эле жоопкерге карата доолору боюнча бир нече иши бар экендигин аныктап, эгерде бул иштерди бирге карап чыгуу үчүн бир иш жүргүзүүгө бириктирүү талаштарды кыйла тез жана туура карап чыгууга алып келсе, аларды бириктирүүгө укуктуу.

153-статья. Соттук териштирүүгө ишти коюу

Судья ишти даяр деп тапканда, аны соттун отурумунда териштирүүгө коюу жөнүндө аныктама чыгарат, ишти карап чыгуунун орду жана убактысы жөнүндө тараптарга жана процесстин башка катышуучуларына кабарлайт.

154-статья. Иш боюнча иш жүргүзүүнү токтото туруу, токтотуу жана ишти соттук териштирүүгө даярдоодо арызды карап чыкпастан калтыруу

Ушул Кодекстин 216, 217-статьяларында, 221-статьясынын 1-8- пунктчаларында жана 223-статьясынын 1-4, 8, 9-пунктчаларында каралган жагдай болгон учурда, иш боюнча кароо аны соттук териштирүүгө даярдоодо токтотула турушу, токтотулушу мүмкүн же арыз каралбастан калтырылышы мүмкүн.
Доодон баш тартууга же тынышуу макулдашуусун бекитүүгө байланыштуу иш боюнча ишти токтотуу жөнүндө аныктама чыгаруу менен байланышкан процесстик
иш-аракеттер протоколго жазылат, ал эми доодон баш тартуу же тынышуу макулдашуусу жөнүндө арыз ишке тиркелет. Тараптарга мындай процесстик иш- аракеттин натыйжасы түшүндүрүлөт.

16-Глава

Соттук териштирүү

155-статья. Жарандык иштерди карап чыгуу жана чечүү мөөнөтү

1. Ушул Кодекстин 134 жана 148-статьяларында көрсөтүлгөн убакытты кошпогондо, жарандык иштер арыз сотко келип түшкөн учурдан тартып эки айга чейинки мөөнөттө каралат жана чечилет.
2. Жумушка кайрадан орношуу жөнүндө иштер, алиментти өндүрүү жөнүндө жана мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, коомдук бирикмелердин жана кызмат адамдарынын чечимдерин,
иш-аракеттерин (аракетсиздигин) талашып-тартышуу жөнүндө иштер, ошондой эле жер участогун коомдук муктаждыктар үчүн алып коюу (сатып алуу) жөнүндө же сатып алуу баасын белгилөө жөнүндө доолор боюнча иштер, ушул Кодекстин 134- статьясында көрсөтүлгөн убакытты кошпогондо, бир айга чейинки мөөнөттө каралат жана чечилет.
Жаранды психиатриялык стационарга мажбурлап жаткыруу жөнүндөгү иштер иш козголгон күндөн тартып беш күндөн кечиктирилбестен сот тарабынан каралат жана чечилет.
3. Ушул Кодексте жана мыйзамдарда жарандык иштердин айрым категорияларын карап чыгуунун жана чечүүнүн кыскартылган мөөнөттөрү белгилениши мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2016-жылдын 18-майындагы № 63

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

156-статья. Соттун отуруму

Жарандык ишти териштирүү ишке катышкан адамдарга милдеттүү түрдө билдирүү менен соттун отурумунда жүргүзүлөт.

157-статья. Соттун отурумунда төрагалык кылган адам

1. Ишти жеке өзү караган судья төраганын милдетин аткарат.
2. Төрагалык кылган адам тараптардын укуктарынын теңдигин камсыздөө үчүн бул Кодексте каралган бардык чараларды көрүү менен соттун жыйналышына жетекчилик кылат, иштин жагдайларын ар тараптан, толук жана объективдүү иликтөө үчүн зарыл шарттарды түзөт. Төрагалык кылган адам соттун отурумунун күн тартибинин сакталышын камсыз кылат, соттук териштирүүнүн бардык катышуучуларына алардын укуктары менен милдеттерин жана аларды жүзөгө ашыруунун тартибин түшүндүрөт.
Соттук териштирүүгө катышкан адамдардын кимдир бирөө төрагалык кылган адамдын иш-аракетине каршы пикирин билдирген учурда, бул каршы пикирлер соттун отурумунун протоколуна жазылат жана төрагалык кылган адам өзүнүн иш- аракеттери жагынан түшүндүрмө берет.
3. Төрагалык кылган адамдын буйруктарын процесстин бардык катышуучулары: ишке катышкан адамдар, өкүлдөр, күбөлөр, эксперттер, адистер, тилмечтер жана соттун отурумуна катышып отурган адамдар аткарууга милдеттүү.

158-статья. Соттук териштирүүнүн тикелей жана оозеки жүргүзүлүшү

1. Сот ишти маңызы боюнча кароодо иш боюнча далилдерди тикелей изилдөөгө: тараптардын жана үчүнчү жактардын түшүнүктөрүн, күбөлөрдүн көрсөтмөлөрүн, эксперттердин корутундуларын угууга, жазуу жүзүндөгү далилдер менен таанышууга жана буюм далилдерди кароого, үн жана көрмө жазууларды көрүүгө милдеттүү.
2. Иш боюнча далилдерди изилдөөдө сот зарыл учурларда адистердин консультациясын жана түшүндүрмөлөрүн угат.
3. Ишти териштирүү оозеки жана соттордун курамын өзгөртүүсүз жүргүзүлөт. Эгерде ишти кароо учурунда судьялардын бири алмашылса, териштирүү кайра башынан башталууга тийиш.

159-статья. Сот отурумундагы тартип

1. Судьялар сот отурум залына киргенде залда катышып отургандардын бардыгы турушат. Соттун чечимин жана иш чечим чыгарбастан аяктагандагы соттун аныктамасын соттун отурум залында катышып отургандардын бардыгы ордуларынан туруп угушат.
2. Процесстин катышуучулары судьяга кайрылганда жана өз көрсөтмөлөрүн жана түшүндүрмөлөрүн бергенде туруп турушат. Бул эрежеден четтөөгө төрагалык кылуучунун уруксаты менен гана жол берилет.
3. Ишти соттук териштирүү соттун кадимкидей иштөөсүн жана процесстин катышуучуларынын коопсуздугун камсыз кылуучу шартта өтөт. Соттун отурум
залында катышып отурган жарандардын коопсуздугун камсыздоо максатында төрагалык кылуучу ишти териштирүүгө катышууну каалаган адамдарды текшерүүгө, анын ичинде алардын ким экендигин тастыктаган документтерди текшерүүгө, алар алып кирген жүктөрдү кароого буйрук бере алат.
4. Соттук териштирүүнүн жүрүшүндө кино жана фото сүрөткө тартуу, үн жана көрмө жазуу, түздөн-түз радио жана теле трансляция жүргүзүүгө ишке катышкан адамдардын пикирин эске алуу менен соттун уруксаты менен гана жол берилет. Булар сот отурумунун өз алдынча жүрүшүнө тоскоолдук кылууга тийиш эмес жана убактысы чектелиши мүмкүн.
5. Процесстин катышуучулары, ошондой эле соттун отурум залында катышып отурган бардык жарандар белгиленген тартипти сактоого милдеттүү.

160-статья. Сот отурумдагы тартипти бузуучуларга карата көрүлүүчү чаралар

1. Ишти териштирүү учурундагы тартипти бузган адамдарга карата төрагалык кылуучу соттун атынан эскертүү жасайт.
2. Тартип кайталап бузулган учурда процесстин катышуучусу соттун аныктамасы боюнча соттук териштирүүнүн бүткүл убактысында же анын бир бөлүгүндө соттун отурум залынан чыгарылышы мүмкүн. Кийинки учурда төрагалык кылуучу отурумдар залына кайра киргизилген адамга ал жок кезде жүргүзүлгөн процесстик иштерди тааныштырат. Ишти териштирүүгө катышкан жарандар тартипти кайталап бузгандыгы үчүн төрагалык кылуучунун буйругу менен залдан чыгарылат.
3. Сот Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык сот отурумундагы тартипти бузууга күнөөлүү адамдарды администрациялык жоопкерчиликке тартууга укуктуу.
4. Эгерде сот отурумундагы тартип бузуучунун аракетинде кылмыштын белгилери бар болсо, сот материалдарды тийиштүү прокурорго жиберет.
5. Ишти териштирүүгө катышкан жарандар тарабынан тартип жапырт бузулган учурда сот ишке катышып жаткан бардык жарандарды сот отурум залынан чыгарат, ишти териштирүүнү кийинкиге калтырат.

161-статья. Сот отурумун ачуу

Ишти териштирүү үчүн белгиленген убакытта төрагалык кылуучу сот отурумун ачат жана кандай жарандык иш карала тургандыгын жарыялайт.

162-статья. Процесстин катышуучуларынын келгендигин текшерүү

1. Сот отурумунун катчысы сотко бул иш боюнча чакырылган адамдардын кимиси келгендигин, келбей калгандар кабардар кылынгандыгын жана алардын келбей калышынын кандай себептери бар экендигин билдирет.
2. Төрагалык кылуучу келгендердин ким экендигин аныктайт, ошондой эле кызмат адамдары менен өкүлдөрдүн ыйгарым укуктарын текшерет.

163-статья. Тилмечке анын милдеттерин түшүндүрүү

1. Төрагалык кылуучу тилмечке сот иши жүргүзүлүп жаткан тилди билбеген адамдардын түшүндүрмөлөрүн, көрсөтмөлөрүн, арыздарын, ал эми ал адамдарга ишке катышып жаткан адамдардын жана күбөлөрдүн түшүндүрмөлөрүн, көрсөтмөлөрүн, арыздарын, жарыя кылынган жана ишке тиркелген документтерди, үн жазууларды, эксперттердин корутундуларын, адистердин консультация жана
түшүндүрмөлөрүн, ошондой эле төрагалык кылуучунун буйруктарын, соттун аныктамасын жана чечимдерин которуп берүү милдетин түшүндүрөт.
2. Төрагалык кылуучу атайылап туура эмес которгондугу үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жазык жоопкерчилиги жөнүндө тилмечти эскертет. Тилмечтин бул тууралу колкаты сот отурумунун протоколуна тиркелет.
Тилмечти сотко келбеген же өз милдеттерин аткарбаган учурда ал Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн.
3. Ушул статьянын эрежелери дудук же дүлөйлөрдүн белгилерин түшүнгөндөргө (сурдо котормочу) жана ишти териштирүүгө катышуу үчүн чакырылган адамдарга да жайылтылат.

164-статья. Күбөлөрдү соттун отурум залынан чыгаруу

Сотко келген күбөлөр соттун отурум залынан чыгарылат. Төрагалык кылуучу суракка алынган күбөлөр суракка алына элек күбөлөр менен сүйлөшпөгөндөй чара көрөт.

165-статья. Соттун курамы жөнүндөгү маселени чечүү жана өз алдынча баш тартуу жана четке кагуу эрежелерин түшүндүрүү

1. Төрагалык кылуучу соттун курамын жарыялайт, прокурор, тилмеч, эксперт, адис, сот отурумунун катчысы катары ким катышып жаткандыгын билдирет жана ишке катышкан адамдарга алардын өз алдынча баш тартуу жана четке кагуу укуктарын түшүндүрөт.
2. Өз алдынча баш тартуу жана четке кагуу үчүн негиз, четке кагуу арызын чечүүнүн тартиби жана андай арыздарды канааттандыруунун натыйжасы ушул Кодекстин 17-22-статьялары менен аныкталат.

166-статья. Ишке катышкан адамдарга алардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү

Төрагалык кылуучу ишке катышкан адамдарга жана алардын өкүлдөрүнө процесстик укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт.

167-статья. Ишке катышкан адамдардын өтүнүчтөрүн соттун чечиши

Ишке катышкан адамдардын жана алардын өкүлдөрүнүн ишти териштирүүгө байланышкан маселелер боюнча өтүнүчтөрү ишке катышкан башка адамдардын пикирин уккандан кийин соттун аныктамасы менен чечилет.

168-статья. Ишке катышкан адамдардын жана алардын өкүлдөрүнүн сот отурумуна келбей коюшунун кесепети

1. Ишке катышкан адамдар келбей калышынын себеби жөнүндө сотко билдирүүгө жана андай себептин жүйөөлүү экендигин далилдөөгө милдеттүү.
2. Сот отурумуна ишке катышкан адамдардын кимдир-бирөө келбей калган учурда, алардын кабардар болгондугу жөнүндө маалымат жок болсо, ишти териштирүү кийинкиге калтырылат.
3. Эгерде, ишке катышкан адамдар сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө талаптагыдай кабардар кылынган болсо, эгерде алардын келбей калышынын себеби жүйөөлүү экендиги жөнүндө тыянакка келсе, сот ишти териштирүүнү кийинкиге калтыра алат.
4. Сот ишке катышкан сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө талаптагыдай кабардар болгон адамдардын кимдир бирөө келбей калган учурда, эгерде келбей калуунун себептери жөнүндө маалымат жок болсо же сот алардын келбей калышынын себебин жүйөөлүү эмес деп тапса, ишти карай берүүгө укуктуу.
5. Тараптар соттон алардын ишин аларсыз эле кароону жана чечимдин көчүрмөсүн аларга жөнөтүүнү өтүнүүгө укуктуу. Сот иштин жагдайы боюнча зарыл болсо, тараптарды сот отурумуна сөзсүз катышууга тийиш деп таба алат.
6. Сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө кабардар кылынган ишке катышкан адамдын өкүлүнүн келбей калышы ишти кароого бөгөт болуп саналбайт. Сот ишке катышуучу адамдын өтүнүчү боюнча анын өкүлү келбей калгандыгына байланыштуу ишти териштирүүнү кийинкиге калтыра алат.
7. Соттук отурумга ишке катышкан адамдар жүйөөлүү себепсиз келбей калган учурда, эгерде алардан ишти териштирүүнү аларсыз эле жүргүзүү жөнүндө арыз түшпөсө, ишти кароо аларсыз мүмкүн болбосо, сот ишти териштирүүнү кийинкиге калтыруу менен келбей калган адамдарды Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартууга укуктуу.
8. Жоопкер сотко жүйөөлүү себепсиз келбей калганда сот өзүнүн аныктамасы менен аны мажбурлап алып келүүгө укуктуу.
Аны мажбурлап алып келүү менен байланышкан бардык чыгымдар жоопкерге жүктөлөт.

169-статья. Сот отурумуна күбөлөрдүн, эксперттердин, адистердин келбей калышынын кесепеттери

1. Сот отурумуна күбөлөр, эксперттер же адистер келбей калган учурда, сот процесстин катышуучулары келбей калса да карай берүү мүмкүнчүлүгү жөнүндөгү ишке катышкан жактардын пикирин угат жана соттук териштирүүнү улантуу же аны кийинкиге калтыруу жөнүндө аныктама чыгарат.
2. Эгерде, чакыртылган күбө, эксперт же адис сот отурумуна сот тарабынан жүйөөсүз деп табылган себептер боюнча келбей калса, ал Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык сот тарабынан администрациялык жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн.
Күбө экинчи жолу чакырууга жүйөөлүү себепсиз келбей койсо, ал мажбурлап алып келинет, бул жөнүндө сот аныктама чыгарат.

170-статья. Ишти териштирүүнү кийинкиге калтыруу

1. Ишти териштирүүнү кийинкиге калтыруу ушул Кодексте каралган учурларда, ошондой эле эгерде сот ушул соттук отурумда ишти кароону процесстин катышуучуларынын кимдир бирөө келбей калгандыгына, утурлама доо коюлгандыгына, кошумча далилдерди көрсөтүү же талап кылуу зарылчылыгына, ишке катышуу үчүн башка жактарды тартууга жана процесстик кандайдыр бир иштерди жүргүзүү зарыл болгон башка учурларга байланыштуу мүмкүн эмес деп эсептегенде гана жол берилет.
2. Ишти териштирүүнү кийинкиге калтырууда кийинки сот отурумунда ишти чечүүнү камсыз кылууга мүмкүндүк берүүчү убакытты эске алуу менен кийинки сот отурумунун күнү дайындалат, бул жөнүндө келген адамдарга кол койдуруп алуу менен жарыя кылынат. Келбей калган жана процесске катышууга жаңыдан тартылган адамдарга кийинки соттук отурумдун убактысы жана орду жөнүндө билдирме жөнөтүлөт.
3. Кийинкиге калтырылгандан кийин ишти териштирүү кайра башынан башталат.

171-статья. Ишти териштирүүнү кийинкиге калтырууда күбөлөрдү суракка алуу

Ишти териштирүүнү кийинкиге калтырууда сот келген күбөлөрдү өз ылайыгына жараша суракка алышы мүмкүн. Ушул эле күбөлөрдү кийинки соттук отурумга кайра чакыртууга зарыл учурларда гана жол берилет.

172-статья. Эксперт менен адиске алардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү

Төрагалык кылучу эксперт менен адиске алардын укуктарын жана милдеттерин түшүндүрөт, экспертке атайылап жалган корутунду бергендиги үчүн, ал эми адиске атайылап жалган көрсөтмө бергендиги үчүн жоопкерчилик жөнүндө эскертет. Эксперт менен адистен алардын милдеттери жана жоопкерчилиги түшүндүрүлгөндүгү жөнүндө колкат алынат. Колкат соттук отурумдун протоколуна тиркелет.

173-статья. Ишти маңызы боюнча карай баштоо

Ишти маңызы боюнча карай баштоо төрагалык кылуучу же судьялардын кимдир-бирөө тарабынан ишти баяндоодон башталат.
Андан кийин төрагалык кылуучу доогерден өз талаптарын уланта тургандыгын, жоопкерден доогердин талаптарын мойнуна аларын же албасын жана тараптар ишти тынышуу макулдашуусу менен бүтүрүүнү каалашар же каалабасын сурайт.

174-статья. Доогердин доодон баш тартышы, жоопкердин доону мойнуна алышы жана тараптардын тынышуу макулдашуусу

1. Доогердин доодон баш тартышы жөнүндөгү арызы, жоопкердин доону моюнга алышы же тараптардын тынышуу макулдашуу шарты сот отурумунун протоколуна киргизилет жана ага тийиштүү түрдө доогер, жоопкер же эки тараптан тең кол коюшат. Эгерде, доодон баш тартуу, жоопкердин доону моюнга алышы же тараптардын тынышуу макулдашуусу сотко жазуу жүзүндө берилген болсо, анда бул арыздар ишке тиркелет, бул туурасында сот отурумунун протоколунда көрсөтүлөт.
2. Доодон баш тартууну же доону моюнга алууну же тараптардын тынышуу макулдашуусун ырастоодон мурда сот доогерге, жоопкерге же тараптарга тийиштүү процесстик аракеттердин натыйжалары жөнүндө түшүндүрөт.
3. Доодон баш тартууну же тараптардын тынышуу , макулдашуусун ырастоону кабыл алуу жөнүндө сот аныктама чыгарат, муну менен бир учурда эле иш боюнча сот иши токтотулат. Аныктамада тараптардын тынышуу макулдашуусунун сот тарабынан бекитилген шарты көрсөтүлүүгө тийиш.
4. Жоопкер доону моюнга алган жана сот аны кабыл алган учурда талаптардын канааттандырылгандыгы жөнүндө чечим чыгарылат.
5. Сот жоопкердин доону моюнга алышын кабыл албаган же ушул Кодекстин
41-статьясынын 4-пунктунда көрсөтүлгөн себептер боюнча тынышуу макулдашуусун бекитпеген учурда, сот бул туурасында аныктама чыгарат жана ишти маңызы боюнча кароону улантат.
6. Ыктыярдуу түрдө аткарылбаган жарашуу макулдашуусу таламдаш тараптын арызы боюнча сот тарабынан берилген аткаруу баракчасынын негизинде мажбурлап аткартылат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

175-статья. Ишке катышкан жактардын түшүнүктөрү

1. Ишти баяндагандан кийин сот доогердин жана ишке анын тарабында катышкан үчүнчү жактын, ошондой эле ишке катышкан башка жактардын түшүнүктөрүн угат. Прокурор, мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын өкүлдөрү, башка жактардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам менен корголуучу таламдарын коргоо үчүн сотко кайрылган юридикалык жактар, жарандар биринчи болуп түшүнүк беришет. Ишке катышып жаткан жактар бири-бирине суроо берүүгө укуктуу. Судья ишке катышкан жактарга алар сүйлөп жаткан бардык учурда суроо берүүгө укуктуу.
2. Ишке катышкан жактардын жазуу жүзүндөгү түшүнүктөрү, ошондой эле сот тарабынан ушул Кодекстин 66- жана 68-статьяларында каралган тартипте алынган түшүнүктөрү төрагалык кылуучу тарабынан окулуп берилет.

176-статья. Далилдерди иликтөө тартибин белгилөө

Сот ишке катышкан жактардын түшүнүктөрүн угуп жана алардын пикирлерин эске алуу менен далилдерди иликтөө тартибин белгилейт.

177-статья. Күбөгө көрсөтмө берүүдөн баш тартуу жана атайылап жалган көрсөтмө бергендиги үчүн жоопкерчилик жөнүндө эскертүү

1. Күбөнү суракка алууга чейин төрагалык кылуучу күбөнүн ким экендигин аныктайт, анын милдеттерин жана укуктарын түшүндүрөт жана көрсөтмө берүүдөн баш тарткандыгы үчүн жоопкерчилигин эскертет. Күбөгө милдеттери жана жоопкерчилиги түшүндүрүлгөндүгү жөнүндө колкат алынат. Колкат соттук отурумдун протоколуна тиркелет.
2. Он алты жашка чыга элек күбөгө төрагалык кылуучу иш боюнча ага белгилүү бардык нерселерди так айтып берүүгө милдеттүү экендигин түшүндүрөт, бирок көрсөтмө берүүдөн баш тарткандыгы жана атайылап жалган көрсөтмө бергендиги үчүн жоопкерчилик жөнүндө ага эскертилбейт.

178-статья. Күбөнү суракка алуу тартиби

1. Ар бир күбө өзүнчө суракка алынат.
2. Төрагалык кылуучу күбөнүн ишке катышып жаткан жактарга мамилесин тактайт жана күбөгө иштин жагдайы жөнүндө ага жеке белгилүү болгондордун бардыгын айтып берүүнү сунуш кылат.
3. Андан кийин күбөгө суроо берилиши мүмкүн. Биринчи болуп арызы боюнча күбө чакырылган жак жана анын өкүлү, андан кийин ишке катышкан башка жактар жана алардын өкүлдөрү суроо беришет.
Судья күбөгө ал суракка алынып жаткан бардык учурда суроо берүүгө укуктуу.
4. Зарылчылык болгон учурда сот ошол же кийинки отурумда күбөнү кайталап суракка ала алат, ошондой эле күбөлөрдүн көрсөтмөлөрүндөгү карама- каршылыктарды аныктоо үчүн аларды беттештире алат.
5. Көрсөтмө бере элек күбөлөр ишти териштирүү учурунда соттун отурум залында боло албайт. Сурак берген күбө эгерде сот ага эртерээк кетүүгө уруксат бербесе, ишти териштирүү аяктаганга чейин соттун отурум залында калат.

179-статья. Күбөнүн жазуу жүзүндөгү материалдарды пайдаланышы

Күбө көрсөтмө берүүдө ал кандайдыр бир сандар же башка эске тутуп калуу кыйын болгон маалыматтар менен байланышкан учурда жазуу жүзүндөгү жазуулардан пайдалана алат. Ал жазуулар сотко жана ишке катышып жаткан жактарга берилет жана соттун аныктамасы боюнча ишке тиркелиши мүмкүн.

180-статья. Жашы жете элек күбөнү суракка алуу

1. Он төрт жашка чейинки курактагы күбөнү суракка алуу, ал эми соттун көз карашы боюнча он төрт жаштан он алты жашка чейинки күбөлөрдү суракка алуу сотко чакырылган педагогдун катышуусу менен жүргүзүлөт. Зарыл болгон учурда алардын ата-энелери, асырап алгандары, жашы жете элек күбөгө камкордук көрүүчү же көзөмөл кылуучулар чакыртылат. Аталган адамдар төрагалык кылуучунун уруксаты менен күбөгө суроо бере алат, ошондой эле күбөнүн жеке өзүнө жана ал берген көрсөтмөлөрүнүн мазмунуна тиешелүү өз пикирин билдире алат.
2. Иштин жагдайын аныктоо үчүн зарыл болгон өзгөчө учурларда, жашы жете элек күбөнү суракка алуу учурунда сот тарабынан отурум залынан соттун аныктамасы боюнча ишке катышкан тигил же бул жак чыгарылышы мүмкүн. Ал жак отурум залына кайтып келгенден кийин ага жашы жете элек күбөнүн көрсөтмөлөрү билдирилүүгө тийиш жана ага күбөгө суроо берүү мүмкүнчүлүгү берилет.
3. Сот ал күбөнүн отурум залында калышы зарыл деп табылгандан башка учурларда он алты жашка чыга элек күбө сурак бүткөндөн кийин соттун отурум залынан чыгарылат.

181-статья. Күбөнүн көрсөтмөлөрүн жарыя кылуу

Ушул Кодекстин 66, 68-статьяларында, 74-статьянын 3-пунктунда жана 171- статьяда каралган тартипте алынган күбөнүн көрсөтмөлөрү сот отурумунда жарыя кылынат, андан кийин ишке катышкан жактар ал көрсөтмөлөргө карата пикирин билдирип жана алар боюнча түшүнүк берүүгө укуктуу.

182-статья. Жазуу жүзүндөгү далилдерди изилдөө

Жазуу жүзүндөгү далилдер же аларды кароонун ушул Кодекстин 66, 68, 78- статьяларынын жана 150-статьясынын 9-пунктчасында каралган тартипте түзүлгөн протоколдору сот отурумунда жарыя кылынат жана ишке катышып жаткан жактарга, алардын өкүлдөрүнө, ал эми зарыл болгон учурда эксперттерге, адистерге жана күбөлөргө берилет. Андан кийин ишке катышкан жактар түшүнүктөрүн бере алышат.

183-статья. Жарандардын жеке кат-кабарларын жана телеграф билдирүүлөрүн жарыя кылуу жана иликтөө

Жеке кат-кабар алышуу жана жеке телеграфтык билдирүүлөрдүн купуялыгын сактоо максатында ал кат-кабарлар жана телеграф билдирүүлөр ачык сот отурумунда ал кат-кабарлар жана телеграф билдирүүлөрүн алышкан адамдардын макулдугу менен гана жарыя кылынышы мүмкүн. Андай болбогон учурда кат- кабар жана телеграф билдирүүлөрү соттун жабык отурумунда жарыя кылынат жана иликтенет.

184-статья. Буюм далилдерди иликтөө

1. Буюм далилдер сот тарабынан каралат жана ишке катышкан жактага, алардын өкүлдөрүнө, ал эми зарыл болгон учурда - эксперттерге, адистерге жана күбөлөргө берилет.
2. Буюм далилдер көрсөтүлгөн жактар карап чыгуудагы тигил же бул жагдайга соттун көңүлүн бура алат. Алардын билдирүүлөрү сот отурумунун протоколуна киргизилет.
3. Ушул Кодекстин 66, 68, 84-статьяларында жана 150-статьясынын 9- пунктчасында каралган тартипте түзүлгөн буюм далилдин протоколу сот отурумунда жарыя кылынат, андан кийин ишке катышкан жактар ал боюнча түшүнүк бере алат.

185-статья. Жерине барып кароо

1. Сотко алып келүү кыйын болгон же мүмкүн болбогон жазуу жүзүндөгү жана буюм далилдер алар турган жерде каралат жана иликтенет.
2. Жерине барып кароонун убактысы жана орду жөнүндө ишке катышып жаткан жактар, алардын өкүлдөрү кабардар кылынат, бирок, алардын келбей калышы карап чыгууга бөгөт болуп саналбайт. Зарыл болгон учурда эксперттер, адистер жана күбөлөр чакыртылат.
3. Карап чыгуунун натыйжасы сот отурумунун протоколуна киргизилет. Протоколго карап чыгууда түзүлгөн же текшерилген пландар, документтердин чиймелери, эсептер, көчүрмөлөрү, ошондой эле карап чыгуу учурунда жасалган жазуу жүзүндөгү жана буюм далилдердин көрмө жазуулары, сүрөттөрү, ошондой эле эксперттин жазуу жүзүндөгү корутундусу жана адистин түшүндүрмөсү тиркелет.

186-статья. Жазылган үндү, көрмө жазууну угузуп-көрсөтүү жана аларды иликтөө

1. Жекече мүнөздөгү жазылган үндү же көрмө жазууну угузуп-көрсөтүүдө, ошондой эле аларды изилдөөдө ушул Кодекстин 183-статьясында каралган эрежелер колдонулат.
2. Жазылган үндү, көрмө жазууну угузуп-көрсөтүү соттун отурум залында же бул максат үчүн атайын жабдылган жерде материалдын айырмалоочу белгилерин сот отурумунун протоколуна чагылдыруу жана алар көрсөтүлгөн убакытты белгилөө менен жүргүзүлөт. Андан кийин сот ишке катышкан жактардын түшүнүктөрүн угат. Зарыл болгон учурда жазылган үндү угузуу жана көрмөжазууну көрсөтүү толугу менен же анын кайсы бир бөлүгү кайра кайталанышы мүмкүн.
3. Үн жана көрмөжазууларда камтылган маалыматтарды аныктоо максатында сот адис чакырып, ошондой эле экспертиза дайындай алат.

187-статья. Жалган далил жөнүндө арыз

1. Иштеги далилдер жалган экендиги жөнүндөгү арыз түшкөн учурда андай далилди берген жак соттон аны далилдердин катарынан чыгарып жана ишти башка далилдердин негизинде чечүүнү өтүнө алат.
2. Далилдин жалгандыгы жөнүндөгү арызды текшерүү үчүн сот экспертиза дайындап, ошондой эле тараптарга башка далилдерди көрсөтүүнү сунуш кыла алат.
3. Эгер сот далилдер жалган деген тыянакка келсе, анда ал далилдердин катарынан чыгарылат. Зарыл болгон учурда атайылап жалган далил сунуш кылган жакка тийиштүү чара көрүү үчүн материалды прокуратура органдарына жиберет.

188-статья. Эксперттин корутундусун иликтөө

1. Эксперттин корутундусу сот отурумунда жарыя кылынат. Түшүндүрүп берүү жана корутундуну толуктоо максатында экспертке суроо берилиши мүмкүн.
2. Биринчи болуп арызы боюнча эксперт дайындалган жак жана анын өкүлү суроо берет, андан кийин ишке катышкан башка жактар жана алардын өкүлдөрү беришет. Соттун демилгеси боюнча дайындалган экспертке биринчи болуп доогер жана анын өкүлү суроо берет.
3. Сот экспертке аны суракка алуунун бардык учурунда суроо берүүгө укуктуу.
4. Эксперттин корутундусу сот отурумунда иликтенет жана башка далилдер менен катар эле сот тарабынан бааланат жана сот үчүн күн мурунтан белгиленген күчкө ээ эмес. Эксперттин корутундусуна соттун макул эместигинин жүйөөсү иш боюнча чечимде же кошумча жана кайталап экспертиза дайындоо жөнүндө аныктамада көрсөтүлүшү керек.

189-статья. Кошумча жана кайталап экспертиза өткөрүү

1. Корутунду так эмес же толук эмес болгон учурда сот кошумча экспертиза дайындай алат, аны өткөрүү ошол эле же башка экспертке тапшырылат.
2. Эгерде сот эксперттин корутундусуна анын негизсиздиги боюнча макул болбосо, ошондой эле бир нече эксперттердин корутундуларынын ортосунда карама-каршылыктар болгон учурда ал кайталап экспертиза дайындай алат. Кайталап экспертиза өткөрүү башка экспертке же башка эксперттерге тапшырылат.

190-статья. Адистин консультациясы

1. Жазуу жүзүндөгү же буюм далилдерди кароодо, жазылган үндөрдү угууда, көрмөжазууларды көрүүдө, экспертиза дайындоодо, күбөлөрдү суракка алууда, далилдерди камсыз кылуу боюнча чара көрүүдө сот зарыл болгон учурда консультация берүү, техникалык түздөн-түз жардам көрсөтүү (сүрөткө тартуу, план жана схемаларды түзүү, экспертиза үчүн үлгүлөрдү тандап алуу, мүлктү баалоо, ж.б.) жана түшүндүрмө берүү үчүн адистерди тарта алат.
2. Адис катары чакырылган адам сотко келүүгө, берилген суроолорго жооп берүүгө, оозеки же жазуу жүзүндө консультация жана түшүндүрмө берүүгө, зарыл болгон учурда сотко техникалык жардам көрсөтүүгө милдеттүү.
3. Адис жазуу жүзүндө берген консультация сот отурумунда жарыя кылынат. Адистин оозеки консультациясы жана түшүндүрмөлөрү сот жыйналышынын протоколуна киргизилет.
4. Консультацияны түшүндүрүп берүү жана толуктоо максатында адиске суроо берилиши мүмкүн. Биринчи болуп суроону арызы боюнча адис чакыртылган жак жана анын өкүлү, андан кийин ишке катышкан башка жактар жана алардын өкүлдөрү беришет. Соттун демилгеси боюнча чакыртылган адиске биринчи болуп доогер жана анын өкүлдөрү суроо берет.
5. Сот адиске ал суракка алынып жаткан бардык учурда суроо берүүгө укуктуу.

191-статья. Мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын корутундулары

Сот тарабынан ишке катыштырылган мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын корутундулары сот отурумунда жарыя кылынат. Сот, ошондой эле ишке катышкан жактар жана алардын өкүлдөрү бул органдардын ыйгарым укуктуу өкүлдөрүнө корутундуну түшүндүрүп берүү жана толуктоо максатында суроо бере алышат.

192-статья. Ишти маңызы боюнча кароону аяктоо

Бардык далилдер каралып бүткөндөн кийин төрагалык кылуучу ишке катышкан жактардан жана алардын өкүлдөрүнөн иштин материалдарына бир нерсе кошумчаларынын бар же жоктугун сурайт. Андай арыздар жок болгон учурда төрагалык кылуучу ишти териштирүү аяктагандыгын жарыялайт жана соттук жарыш сөздөрдү угууга өтөт.

193-статья. Соттук жарыш сөздөр

1. Соттук жарыш сөздөр ишке катышкан жактардын жана алардын өкүлдөрүнүн сөздөрүнөн турат.
2. Соттук жарыш сөздөрдө биринчи болуп доогер жана анын өкүлү, андан кийин жоопкер жана анын өкүлү сүйлөйт. Процесс башталгандан кийин талаштын предметине өз алдынча талабын билдирген үчүнчү жак жана анын өкүлү тараптардан жана алардын өкүлдөрүнөн кийин сөз сүйлөйт, талаштын предметине өз алдынча талабын билдирбеген үчүнчү жак жана анын өкүлү ишке үчүнчү жак катары өзү жактап катышып жаткан доогерден же жоопкерден кийин сүйлөйт.
Ушул Кодекстин 45-статьясынын 3-пунктунда көрсөтүлгөн иштер боюнча сөз сүйлөгөн прокурор соттогу жарыш сөздө биринчи болуп сүйлөйт.
3. Сот жарыш сөздөрдү кандайдыр убакыт менен чектеп коюуга укуксуз. Төрагалык кылуучу, эгерде сөз сүйлөп жаткан адам сот карап жаткан иштин чегинен чыгып бараткан учурда гана аны токтотуп кое алат.
4. Жарыш сөздүн бардык катышуучулары сөз сүйлөп бүткөндөн кийин алар сөздөрдө айтылгандарга байланыштуу репликалар менен кайталап чыга алат. Соңку реплика укугу жоопкерге жана анын өкүлүнө таандык.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

194-статья. Ишти маңызы боюнча кайталап кароо

Эгерде, сот соттук жарыш сөздүн учурунда иш үчүн мааниси бар жаңы жагдайларды аныктоону же жаңы далилдерди иликтөөнү зарыл деп тапса, ал ишти маңызы боюнча кароону кайтадан баштоо жөнүндө аныктама чыгарат. Ишти маңызы боюнча кароо аяктагандан кийин соттук жарыш сөздөр жалпы тартипте жүрөт.

195-статья. Соттун чечим чыгарууга чыгып кетиши

Соттук жарыш сөздөрдөн кийин сот чечим чыгаруу үчүн кеңешүү бөлмөсүнө кетишет, бул туурасында төрагалык кылуучу соттун отурум залында отургандарга жарыя кылат.

196-статья. Чечимди жарыялоо

1. Чечимге кол койгондон кийин сот отурум залына сот кайтып келет, ал жерде төрагалык кылуучу соттун чечимин жарыя кылат. Андан кийин төрагалык кылуучу чечимдин мазмунун, ага даттануунун тартибин жана мөөнөтүн түшүндүрүп берет.
2. Чечим резолюциялык бөлүк менен чыгарылган учурда сот ишке катышкан жактар жана алардын өкүлдөрү жүйөөлүү чечим менен тааныша ала тургандыгын жарыя кылууга милдеттүү.

197-статья. Чечим чыгаруу

17-Глава

Соттун чечими

1. Иш маңызы боюнча чечиле турган биринчи инстанциядагы соттун актысы чечим түрүндө чыгарылат. Чечим Кыргыз Республикасынын атынан чыгарылат.
2. Чечим кеңешүү бөлмөсүндө жашыруун чыгарылат. Чечим чыгаруу учурунда анда ошол ишти караган судья гана же ошол иш боюнча соттун курамына кирген судьялар гана боло алат. Кеңешме бөлмөсүндө башка адамдардын болушуна тыюу салынат.
3. Судьялардын кеңеши ушул Кодекстин 16-статьясында каралган тартипте өтөт. Судьялар кеңешүү учурунда айтылган ойлорду ачыкка чыгара албайт.

198-статья. Чечимдин мыйзамдуулугу жана негиздүүлүгү

1. Соттун чечими мыйзамдуу жана негиздүу болууга тийиш.
1-1. Чечим процесстик укуктун ченемдерин сактоо менен жана ушул укуктук мамилелерге карата колдонулууга жаткан материалдык укуктун ченемдерине ылайык чыгарылганда мыйзамдуу болуп саналат.
1-2. Чечим далилдер менен ырасталган, алардын караштуулугу жана жол берилүүсү жөнүндө мыйзамдын тиешелүү талаптарына жооп берген, ошондой эле аныктуулук фактылары бул иш үчүн мааниге ээ болгон жана белгиленген фактылардан келип чыккан соттун биротоло тыянактарынын чечимде камтылганы чагылдырылса негиздүү деп эсептелет.
2. Сот чечимин соттук отурумда иликтенген далилдерге гана негиздейт.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

199-статья. Чечим чыгарууда чечиле турган маселелер

1. Чечим чыгарууда сот:
- далилдерге баа берет;
- иш үчүн мааниси бар кандай жагдайлар белгиленгендигин жана эмнелер белгиленбегендигин аныктайт;
- ишке катышып жаткан жактардын укуктук мамилелери кандай экендигин аныктайт;
- ошол иш боюнча кандай мыйзам же кандай башка ченемдик-укуктук акт колдонулууга тийиш экендигин чечет;
- доо канааттандырууга жатып-жатпасын чечет;
- Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка маселелерди чечет.
2. Эгерде мыйзамда башкача каралбаса, сот ишти доогер тарабынан берилген талаптардын чектеринде чечет.
3. Сот иш үчүн мааниси бар жаңы жагдайларды аныктоону же далилдерди кошумча иликтөөнү зарыл деп табуу менен ишти маңызы боюнча кароону кайра баштоо жөнүндө аныктама чыгарат. Иш маңызы боюнча каралып бүткөндөн кийин сот кайрадан соттук жарыш сөздөрдү угат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

200-статья. Чечимди баяндоо

1. Чечим төрагалык кылуучу же судьялардын бири тарабынан жазуу жүзүндө баяндалат.
2. Соттун чечимине судьялар кол коюшат. Чечимге киргизилген оңдоолор судьялардын кол тамгаларынын алдында көрсөтүлүүгө тийиш.

201-статья. Чечимдин мазмуну

1. Чечим киришүү, баяндоо, жүйөөлөрүн көрсөтүү жана резолюциялык бөлүктөрдөн турат.
2. Чечимдин киришүү бөлүгүндө чечим чыгарылган убакыт жана анын орду, чечим чыгарган соттун аталышы, соттун курамы, сот отурумунун катчысы, ишке катышкан тараптар жана башка жактар жана алардын өкүлдөрү, талаштын предмети көрсөтүлөт.
3. Чечимдин баяндоо бөлүгүндө доогердин талабы, жоопкердин каршы пикири жана ишке катышкан башка жактардын түшүндүрмөлөрү көрсөтүлөт.
4. Чечимдин жүйөөлөр көрсөтүлгөн бөлүгүндө сот аныктаган иштин жагдайы, соттун укуктары жана милдеттери жөнүндөгү тыянактары негизделген далилдер, сот тигил же бул далилди четке каккан жүйөөлөр, сот жетекчиликке алган мыйзамдар жана башка ченемдик-укуктук актылар көрсөтүлөт. Жоопкер доону моюнга алган учурда чечимдин жүйөөлөрдү көрсөтүү бөлүгүндө доону моюнга алуу жана аны соттун кабыл алышы гана көрсөтүлүшү мүмкүн.
5. Соттун чечиминин резолюциялык бөлүгүндө доону канааттандыруу же доодон толук бойдон же анын бир бөлүгүнөн баш тартуу жөнүндө соттун тыянагы, мамлекеттик алымды бөлүштүрүү, чечимге даттануунун мөөнөтү жана тартиби көрсөтүлүүгө тийиш.
6. Доо жоопкер тарабынан таанылган учурда соттун чечиминин жүйөлөштүрүү бөлүгүндө доонун таанылгандыгы жана анын сот тарабынан кабыл алынгандыгы гана көрсөтүлүшү мүмкүн.
Доо мөөнөтүнүн же сотко кайрылуу мөөнөтүнүн өткөрүп жиберилишинин себептерине доодон баш тартылган учурда соттун чечиминин жүйөлөштүрүү бөлүгүндө сот тарабынан аныкталган ушул жагдай жөнүндө гана көрсөтүлөт.
Никени бузуу жөнүндөгү иш боюнча соттун чечими киришүү жана резолюциялык бөлүктөрдөн гана турушу мүмкүн.

7. (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2009-жылдын 24-июлундагы № 252, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

202-статья. Мүлктү же анын наркын ыйгаруу жөнүндө чечим

Мүлктү натуралай түрүндө ыйгарууда сот чечимде мүлктүн наркын көрсөтөт, ал чечимди аткарууда ыйгарылган мүлк накталай түрүндө жок болуп калган учурда, жоопкерден өндүрүп алынууга тийиш болгон сумманы, ошондой эле ыйгарылган мүлктүн наркы доогерге кайтарылбаган учурда акча суммасы жоопкердин банктагы (ал бар болгондо) кайсы эсебинен алынууга тийиш экендиги көрсөтүлөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

203-статья. Жоопкерди кандайдыр бир белгилүү аракеттерди жасоого милдеттендирүүчү чечим

1. Мүлктү же акча суммасын өткөрүп берүү менен байланышпаган кандайдыр бир белгилүү аракеттерди жасоого жоопкерди милдеттендирген чечим чыгарууда сот ошол эле чечимде, эгерде жоопкер белгиленген мөөнөт ичинде чечимди аткарбаса, анда доогер ал аракеттерди зарыл чыгымдарды өндүрүп алуу менен жоопкердин эсебинен жасай тургандыгы көрсөтүлөт.
2. Эгерде көрсөтүлгөн аракеттер жоопкер тарабынан гана жасалууга тийиш болсо, сот чечимде ал аткарылууга тийиш болгон мөөнөттү көрсөтөт.
3. Юридикалык жактарды же коллегиалдуу органдарды мүлктү же акча суммаларын өткөрүп берүү менен байланышпаган белгилүү бир аракеттерди жасоого (чечим кабыл алууга) милдеттендирген чечим сот тарабынан белгиленген мөөнөт ичинде алардын жетекчилери тарабынан аткарылат. Чечим аткарылбай калган учурда, чечим чыгарган сот же сот аткаруучу юридикалык жактын же коллегиалдуу органдын жетекчисине карата Кыргыз Республикасынын аткаруу иши жөнүндөгү мыйзамда каралган чараларды көрөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

204-статья. Бир нече доогердин пайдасына же бир нече жоопкерге каршы чыгарылган чечим

1. Бир нече доогердин пайдасына чыгарылган чечимде сот алардын ар бирине кандай үлүш туура келерин же өндүрүп алуу укугу жалпы боло тургандыгын көрсөтөт.
2. Чечим бир нече жоопкерге каршы чыгарылганда сот ар бир жоопкер кандай үлүш менен чечимди аткарууга тийиш экендиги же алардын жоопкерчилиги жалпы боло тургандыгын көрсөтөт.

205-статья. Жүйөөлүү чечим чыгаруу жана жарыялоо

1. Чечим ишти териштирүү бүткөндөн кийин дароо чыгарылат.
2. Жазуу жүзүндөгү жүйөөлүү чечим чыгаруу беш күндөн ашпаган мөөнөткө кийинкиге калтырылышы мүмкүн, бирок, соттун чечими жазуу жүзүндө түзүлүшү жана чечиминин резолюциялык бөлүгү ишти териштирүү аяктаган жыйналыштын өзүндө жарыяланууга тийиш. Муну менен бир учурда сот ишке катышкан жактар жана алардын өкүлдөрү акыркы (жазуу жүзүндөгү) жүйөөлүү чечим менен тааныша ала тургандыгын жарыялоого милдетүү. Чечимдин жарыя кылынган резолюциялык бөлүгүнө ошол ишти кароого катышкан бардык судьялар кол коюуга жана ал ишке тиркелүүгө тийиш.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

206-статья. Чечимдеги туура эмес жазууларды жана эсептик каталарды оңдоо

1. Иш боюнча соттун чечими жарыялангандан кийин чечим чыгарган сот аны өзү жокко чыгарууга же өзгөртүүгө укуксуз.
2. Сот өзүнүн демилгеси боюнча же ишке катышкан жактардын арызы боюнча чечимде кетирилген туура эмес жазууларды жана эсептик каталарды оңдойт. Оңдоолорду киргизүү жөнүндө маселе сот отурумунда чечилет. Ишке катышкан жактар сот жыйналышынын убактысы жана орду жөнүндө кабардар кылынат, бирок, алардын келбей калышы оңдоолорду киргизүү жөнүндөгү маселелерди кароо үчүн бөгөт болот саналбайт.
3. Чечимге оңдоолорду киргизүү жөнүндөгү маселе боюнча соттун аныктамасына жеке даттанылышы же талап кылынышы мүмкүн.

207-статья. Кошумча чечим

1. Иш боюнча чечим чыгарган сот өз демилгеси боюнча же ишке катышкан жактардын арызы боюнча же өз демилгеси боюнча төмөнкү учурларда кошумча чечим чыгарышы мүмкүн:
1) эгерде, ишке катышкан жактар көрсөткөн далилдер жана берген түшүнүктөрдө коюлган алардын кайсы бир талабы боюнча чечим чыгарылбаса;
2) эгерде сот өткөрүп берилүүгө тийиш мүлккө укук жөнүндө маселени чечүү менен ал ыйгарылган мүлктүн суммасынын өлчөмүн же жоопкер жасоого милдеттүү болгон аракетти көрсөтпөсө;
3) эгерде сот тарабынан соттук чыгымдар жөнүндө маселелер чечилбесе.
2. Кошумча чечим чыгаруу жөнүндө маселе чечим мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин коюлууга тийиш.
Кошумча чечим сот тарабынан соттук отурумда маселе каралгандан кийин чыгарылат жана ага даттанылышы мүмкүн. Ишке катышкан жактар сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө кабардар кылынат, бирок, алардын келбей калышы кошумча чечим чыгаруу жөнүндөгү маселени кароо жана чечүү үчүн бөгөт болуп саналбайт.
3. Кошумча чечим чыгаруудан баш тартуу жөнүндөгү соттун аныктамасына жекече даттанылышы же талап кылынышы мүмкүн.

208-статья. Чечимди түшүндүрүп берүү

1. Чечим түшүнүксүз болуп калган учурда ишти чечкен сот ишке катышкан жактардын арызы боюнча чечимдин маңызын өзгөртпөстөн түшүндүрүп берүүгө укуктуу.
2. Эгерде, чечим али аткарыла элек болсо жана ал чечим мажбурлап аткарылууга тийиш болгон мөөнөт өтө элек болсо, чечимди түшүндүрүп берүүгө жол берилет.
3. Чечимди түшүндүрүп берүү жөнүндөгү маселе сот отурумунда чечилет. Ишке катышкан жактар сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө кабардар кылынат, бирок, алардын келбей калышы чечимди түшүндүрүп берүү жөнүндө маселени кароо үчүн бөгөт болуп саналбайт.
4. Чечимди түшүндүрүп берүү жөнүндөгү маселе боюнча соттун аныктамасына жекече даттанылышы же талап кылынышы мүмкүн.

209-статья. Чечимди аткарууну кийинкиге калтыруу жана мөөнөтүн узартуу, чечимди аткаруу ыкмасын жана тартибин өзгөртүү

1. Ишти караган сот ишке катышкан жактардын арызы боюнча тараптын мүлктүк абалына же башка жагдайларга негизденүү менен чечимди аткарууну кийинкиге калтырууга же мөөнөтүн узартууга, ошондой эле аны аткаруунун ыкмасын жана тартибин өзгөртүүгө укуктуу.
2. Көрсөтүлгөн арыздар сот отурумунда каралат. Ишке катышкан жактар отурумдун убактысы жана орду жөнүндө кабардар кылынат, бирок, алардын келбей калышы соттун алдына коюлган маселени чечүү үчүн бөгөт болуп саналбайт.
3. Чечимди аткарууну кийинкиге калтыруу же мөөнөтүн узартуу жөнүндө, аны аткаруунун ыкмасын жана тартибин өзгөртүү жөнүндө маселе боюнча соттун аныктамасына жекече даттанылышы же талап кылынышы мүмкүн.

210-статья. Ыйгарылган акчалай суммаларды индексациялоо

1. Өндүрүп алуучунун арызы боюнча ишти караган сот сот тарабынан өндүрүп алынган акча суммаларына соттун чечимин аткаруу учуруна ылайык индексация жүргүзөт.
2. Көрсөтүлгөн арыздар сот отурумунда каралат. Ишке катышкан жактар сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө кабардар кылынат, бирок алардын келбей калышы ыйгарылган акча суммаларын индексациялоо жөнүндө маселени чечүү үчүн бөгөт болуп саналбайт.
3. Ыйгарылган акча суммаларын индексациялоо жөнүндөгү соттун аныктамасына жекече даттанылышы же талап кылынышы мүмкүн.

211-статья. Соттун чечиминин мыйзамдуу күчүнө кириши

1. Ушул статьянын 2-пунктунда саналып өткөн чечимдерден тышкары соттун чечими аппеляциялык даттануу мөөнөтү бүткөндөн кийин, эгер ага даттанылбаса, мыйзамдуу күчүнө кирет. Эгерде чечимге аппеляциялык даттануу берилсе, ал жокко чыгарылбаса, жогору турган сот тарабынан ишти кароо боюнча мыйзамдуу күчүнө кирет.
2. Мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, коомдук бирикмелердин, шайлоо комиссияларынын жана жарандардын шайлоо укуктарын бузган кызмат адамдарынын чечимдерин жана аракеттерин (аракетсиздигин) талашуу жөнүндөгү иштер боюнча сот чыгарган чечим жарыялангандан кийин дароо мыйзамдуу күчүнө кирет.
3. Чечимдин мыйзамдуу күчүнө кириши боюнча ишке катышкан тараптар жана башка жактар, ошондой эле алардын укук мурастоочулары сотко кайрадан арыз же доо талабын кое албайт, ошондой эле негизде башка процессте сот тарабынан белгиленген фактыларды жана укуктук мамилелерди талаша албайт.
4. Эгерде, жоопкерден мезгилдүү төлөмдөр ыйгарылган чечим мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин төлөмдүн өлчөмүн же алардын узактыгын аныктоого таасир тийгизүүчү жагдайлар өзгөрсө, ар бир тарап жаңы доо коюу жолу менен төлөмдүн өлчөмүн жана мөөнөтүн өзгөртүүнү талап кылууга укуктуу.

212-статья. Чечимди аткаруу

Чечим аткаруу иши жөнүндөгү ушул Кодекс жана Кыргыз Республикасынын мыйзамы менен белгиленген тартипте мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин аткарылат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

213-статья. Соттун чечимди дароо аткарууну талап кылуу укугу

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык алынып салынды)

214-статья. Чечимди аткарууну камсыз кылуу

Сот чечимди аткарууну камсыз кылуу үчүн ушул Кодекстин 14-главасында белгиленген эрежелер боюнча чара көрөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

215-статья. Ишке катышкан жактарга соттун чечиминин көчүрмөсүн жөнөтүү

Ишке катышы бар жактарга соттун чечиминин көчүрмөсү акыркы чечим чыгарылгандан беш күндөн кечиктирбестен жөнөтүлөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

18-Глава

Сот ишин жүргүзүүнү токтото туруу

216-статья. Сот ишин кароону токтотууга соттун милдети

Сот төмөнкү учурларда:
1) эгерде талашка түшкөн укуктук мамилелер укукту мурастоого жол берсе, иште тарап болуп саналган жаран өлгөндө же юридикалык жак кайра уюшулганда;
2) тарап аракетке жөндөмдүүлүгүн жоготкондо;
3) жоопкер Куралдуу Күчтөрдүн, Кыргыз Республикасынын башка аскерлеринин же аскердик түзүлүштөрүнүн бөлүктөрүнүн күжүрмөн аракеттерине катышып жатса же Куралдуу Күчтөрдүн, Кыргыз Республикасынын башка аскерлеринин же аскердик түзүлүштөрүнүн бөлүктөрүнүн күжүрмөн аракеттерине катышып жаткан доогердин өтүнүчү боюнча;
4) сот иши конституциялык, жарандык, жазыктык тартипте же администрациялык тартипте каралып жаткан башка иш чечилмейинче ошол ишти кароо мүмкүн болбосо;
5) сот ошол иште колдонулган же колдонууга жаткан Кыргыз Республикасынын мыйзамынын же башка ченемдик укуктук актынын Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык келиши жөнүндө маселенин анык эместигин тапса же бул маселе боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку соттун Конституциялык палатасына суроо-талап жөнөтсө сот ишин жүргүзүүнү токтото турат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

217-статья. Сот ишин жүргүзүүнү токтото турууга соттун укугу

Сот ишке катышкан жактардын арызы боюнча же өз демилгеси менен төмөнкү учурларда:
1) тараптар Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүндө, башка аскерлеринде же аскердик түзүлүштөрүндө чакыруу боюнча же кандайдыр-бир мамлекеттик милдетти аткаруу үчүн тартылган аскердик кызматта турса;
2) тараптар узак мөөнөттүк иш сапарында болсо;
3) тараптар дарылоо мекемелеринде болсо же алардын оорусу сотко келүүгө жолтоо болсо жана медициналык мекеменин аныктама каты менен ырасталса;
4) ушул Кодекстин 130-статьясында каралган учурда жоопкер издөөдө болсо;
5) сот экспертиза дайындаганда;
6) үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүм асырап алуу иши боюнча асырандылардын жашоо шартын текшерүүнү дайындаганда;
7) ишти чечүүдө колдонулган же колдонууга жата турган мыйзамдын конституциялуулугун текшерүү жөнүндө өтүнүчтү өз кароосуна кабыл алгандык жөнүндө Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасынан билдирме алганда;
8) сот тапшырмасы жөнөтүлгөндө сот ишин жүргүзүүнү токтото тура алат;
9) мамлекеттик органдарга ченемдик укуктук актыларды түшүндүрүү боюнча расмий суроо жиберүү.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

218-статья. Сот ишин жүргүзүүнү токтото туруу мөөнөтү

1. Сот ишин жүргүзүү төмөнкү учурлдарда:
1) ушул Кодекстин 216-статьясынын 1-2-пунктчаларында каралган учурларда - чыгып калган жактын укук мастоочусун аныктаганга же аракетке жөндөмсүз жактын өкүлүн дайындаганга чейин;
2) ушул Кодекстин 216-статьясынын 3-пунктчасында жана 217-статьясында каралган учурларда - тараптын Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүнүн, башка аскерлеринин же аскердик түзүлүштөрүнүн курамында болушу токтогонго чейин, ал мамлекеттик милдетти аткаруусун аяктаганга чейин, кызматтык иш сапарынан кайтканга, дарылоо мекемесинен чыкканга же оорусунан айыкканга чейин, жоопкер табылганга чейин, сотко эксперттин корутундусу, үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн текшерүү актысы берилгенге чейин, Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасынын тийиштүү чечими чыгарылганга же соттун тапшырмасы аткарылганга чейин;
3) ушул Кодекстин 216-статьясынын 4-пунктчасында каралган учурларда - соттун токтому, чечими, өкүмү, аныктамасы мыйзамдуу күчүнө киргенге же администрациялык тартипте каралып жаткан иш боюнча токтом чыгарылганга чейин;
4) ушул Кодекстин 216-статьясынын 5-пунктчасында каралган учурларда - Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасы өтүнүчтү караганга чейин токтотула турат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

219-статья. Сот ишин жүргүзүүнү токтото туруу жөнүндө соттун аныктамасына даттануу

Сот ишин жүргүзүүнү токтото туруу жөнүндө соттун аныктамасына жекече даттанылат же сунуш берилет.

220-статья. Сот ишин жүргүзүүнү кайра баштоо

Сот ишин жүргүзүү аны токтото турууга алып келген жагдайлар четтетилгенден кийин ишке катышкан жактардын арызы боюнча же соттун демилгеси менен кайра башталат.
Сот ишин жүргүзүүнү кайра баштоодо сот аныктама чыгарат жана жалпы негизде ишке катышкан жактарды кабардар кылат.

19-Глава

Сот ишин жүргүзүүнү токтотуу

221-статья. Сот ишин жүргүзүүнү токтотуунун негиздери

Сот:
1) эгерде иш жарандык сот ишин жүргүзүү тартибинде каралууга жана чечүүгө жатпаса;
2) эгерде доогер ошол категориядагы иш үчүн мыйзамда белгиленген же тараптардын келишиминде каралган талашты сотсуз же сотко чейинки чечүүнүн алдын ала тартиби сакталбаса жана андай тартипти колдонуу мүмкүнчүлүгү жоюлганда;
3) эгерде ошол эле тараптардын ортосунда, ошол эле предмет жөнүндө талдаш жана ошол эле негиздер боюнча чыгарылган соттун чечими болсо же доогердин доодон баш тарткандыгы же тараптардын тынчтык макулдашууга келишин бекитүү жөнүндө сот ишин жүргүзүүнү токтотуу жөнүндө чыгарылган соттун аныктамасы мыйзамдуу күчүнө кирсе;
4) эгерде доогер доодон баш тартса жана сот баш тартууну кабыл алса;
5) эгерде тараптар тынышуу макулдашуусуна жетишсе жана ал сот тарабынан бекитилсе;
6) эгерде ошол эле тараптардын ортосундагы талаш боюнча, ошол эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздер боюнча аксакалдар соту чечим чыгарса;
7) эгерде иш боюнча тараптардын бири болуп саналган жаран жекече ишкер өлгөндөн кийин укуктук талаш мамилелер укукту мурастоого жол бербесе;
8) эгерде иш боюнча тарап болуп чыккан юридикалык жак укук мурастоочуну аныктабастан жоюлганда;
9) эгерде талаштын предмети же тараптар жок болгондо сот ишин жүргүзүүнү токтотот;
10) ошол эле тараптардын ортосундагы талаш боюнча, ошол эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздер боюнча бейтарап сот чечим чыгарса;
11) эгерде биринчи инстанциядагы сот тарабынан чечим кабыл алынганга чейин тараптар талашты бейтарап сотуна берүү жөнүндө макулдашуу түзүшсө.
12) эгерде ишти соттук териштирүүгө даярдоо процессинде же талаш- тартышты маңызы боюнча кароо процессинде арыз берилгенге чейин доонун эскиришинин мыйзам менен белгиленген мөөнөтү өтүп кеткендиги белгиленсе жана ал калыбына келтирүүгө жатпаса же болбосо калыбына келтирүүдөн баш тартылса.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

222-статья. Сот ишин жүргүзүүнү токтотуунун тартиби жана кесепеттери

1. Сот ишин жүргүзүүнү токтотуу соттун аныктамасы менен токтотулат.
2. Сот ишин жүргүзүү токтотулган учурда ошол эле тараптардын ортосундагы, ошол эле предмет боюнча жана ошол эле негиздеги талаштар боюнча кайра кайрылууга жол берилбейт.

20-Глава

Арызды кароосуз калтыруу

223-статья. Арызды кароосуз калтыруунун негиздери

Сот:
1) эгерде доогер ошол категориядагы иш үчүн мыйзам менен белгиленген же тараптардын келишиминде каралган талашты сотко жеткирбей чечүү жол-жобосун сактабаганда жана андан тартипти колдонуу мүмкүнчүлүгүн колдон чыгарылганда;
2) эгерде арыз аракетке жөндөмсүз адам тарабынан берилсе;
3) эгерде таламдаш жактын арызына кол коюуга же доо коюуга ыйгарым укугу жок жак тарабынан кол коюлганда же берилгенде;
4) эгерде ушул же башка соттун бейтарап соттун сот ишинде ошол эле тараптардын ортосундагы талаш боюнча, ошол эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздер боюнча мурда козголгон иши бар болсо;
5) эгерде өздөрү жок кезде ишти териштирүү жөнүндө өтүнбөгөн тараптар экинчи жолу чакырууда сотко келбесе, ал эми сот иштеги материалдар менен ишти чечүү мүмкүн эмес деп эсептесе;
6) эгерде өзү жок кезде ишти териштирүү жөнүндө өтүнбөгөн доогер экинчи жолу чакырууда сотко келбесе, ал эми доогер ишти маңызы боюнча чечүүнү талап кылбаса;
7) эгерде доогер арызын кайра кайтаруу жөнүндө өтүнүч менен кайрылса, ал эми доогер ишти маңызы боюнча чечүүнү талап кылбаса;
8) эгерде аялы кош бойлуу мезгилде жана бала төрөлгөндөн кийин бир жыл ичинде анын макулдугусуз күйөөсү никени бузуу жөнүндө берген арызын судья доогерге кайтарбаганда;
9) эгерде арыз ушул Кодекстин 132-статьясынын жана 133-статьясынын 1-5- пунктчаларынын талаптарын бузуу менен берилгенде, доогер андагы кароого жана чечүүгө бөгөт болчу кемчиликтерди сот белгилеген мөөнөттө оңдобосо, сот арызды кароосуз калтырат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

224-статья. Арызды кароосуз калтыруунун тартиби жана анын кесепеттери

1. Арыз кароосуз калтырылган учурларда сот ишин жүргүзүү соттун аныктамасы менен аяктайт. Мындай аныктамада сот ушул Кодекстин 223- статьясында көрсөтүлгөн ишти кароого бөгөт болуучу жагдайларды көрсөтүүгө милдеттүү.
2. Арызды кароосуз калтырууга негиз болгон жагдайлар четтетилгенден кийин таламдаш тарап сотко кайра жалпы тартипте кайрыла алат.
3. Сот доогердин же жоопкердин өтүнүчү боюнча, эгерде тараптар алардын сот отурумуна келбей калышынын себеби жүйөөлүү экендигин жана ал жөнүндө сотко билдирүү мүмкүн болбой калгандыгын ырастаган далилдерди көрсөтсө, ушул Кодекстин 223-статьясынын 5- жана 6-пунктчаларында көрсөтүлгөн негиздер боюнча арызды кароосуз калтыруу жөнүндөгү өз аныктамасын жокко чыгарат.
Андай өтүнүчтү канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө соттун аныктамасына жекече даттанылышы мүмкүн.

21-Глава

Соттун аныктамасы

225-статья. Аныктама чыгаруунун тартиби

1. Иш маңызы боюнча чечилбей калган соттун актысы аныктама түрүндө чыгарылат.
Аныктама өз алдынча процесстик документ катары ушул Кодекстин 16-
статьясында каралган тартипте сот тарабынан кеңешүү бөлмөсүндө чыгарылат.
2. Анча татаал эмес маселелерди чечүүдө сот кеңешүү бөлмөсүнө барбастан эле аныктама чыгара алат. Мындай аныктама сот отурумунун протоколуна жазылат.
3. Аныктама кабыл алынаар замат дароо жарыя кылынат.
4. Соттун аныктамасы ушул Кодексте белгиленген мөөнөттө даттанылышы мүмкүн.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

226-статья. Аныктаманын мазмуну

1. Аныктамада:
1) аныктама чыгарылган күн жана жер;
2) аныктама чыгарган соттун аталышы, соттун курамы жана сот отурумунун катчысы;
3) ишке катышкан жактар, талаштын предмети;
4) аныктама чыгарылган маселе;
5) тыянак чыгарууда сот негизденген жүйөөлөр жана ал жетекчиликке алган мыйзамдарга шилтемелер;
6) соттун токтому;
7) эгер аныктама даттанууга жатса, ага даттануунун тартиби жана мөөнөттөрү көрсөтүлүүгө тийиш.
2. Сот кеңешүү бөлмөсүнө барбастан чыгарган аныктамада ушул статьянын 1- пунктунун 4, 5- жана 6-пунктчаларында көрсөтүлгөн маалыматтар камтылууга тийиш.

227-статья. Соттун жеке аныктамасы

1. Сот отурумунда мыйзамдын бузулгандыгынын учурлары аныктаганда сот жеке аныктама чыгарууга жана аны тийиштүү мамлекеттик органга, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына, юридикалык жактарга жана (же) алардын кызмат адамдарына жиберүүгө укуктуу, алар жеке аныктаманын көчүрмөсү алынган күндөн баштап бир айлык мөөнөттө көрүлгөн чаралар жөнүндө билдирүүгө милдеттүү.
2. Көрүлгөн чаралар жөнүндө билдирилбеген учурда ага күнөөлүү кызмат адамдары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык администрациялык жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн. Мындай администрациялык жаза тийиштүү кызмат адамдарын, соттун жеке аныктамасы боюнча көрүлгөн чаралар жөнүндө билдирүү милдетинен бошотпойт.
3. Эгерде ишти кароодо сот тараптардын, процесстин башка катышуучуларынын, кызмат жана башка адамдардын аракетинен кылмыш белгилерин тапса, ал жөнүндө прокурорго билдирет.
4. Жеке аныктамага даттанылышы же талап кылынышы мүмкүн.

228-статья. Ишке катышкан жактарга соттун аныктамасынын көчүрмөсүн салып жиберүү

Сот отурумуна келбеген ишке катышкан жактарга сот ишин жүргүзүүнү токтото туруу же токтотуу жөнүндө же арызды кароосуз калтыруу жөнүндө соттун аныктамасы ал чыгарылган күндөн баштап үч күндөн кечиктирбестен салып жиберилет.

22-Глава

Протоколдор

229-статья. Протокол жүргүзүүнүн милдеттүүлүгү

Ар бир сот жыйналышы боюнча протокол түзүлөт.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

230-статья. Протоколдун мазмуну

1. Сот отурумунун протоколу ишти териштирүүнүн бардык олуттуу учурларын чагылдырууга тийиш.
2. Сот отурумунун протоколунда:
1) сот отуруму болгон жыл, айы, күнү жана орду;
2) сот отуруму башталган жана аяктаган убакыт;
3) ишти караган соттун аталышы, соттун курамы жана сот отурумунун катчысы;
4) иштин аталышы;
5) ишке катышкан жактардын, алардын өкүлдөрүнүн, күбөлөрдүн, эксперттердин, адистердин, тилмечтердин келгендиги жөнүндө маалымат;
6) ишке катышкан жактарга, алардын өкүлдөрүнө, күбөлөргө, эксперттерге, адистерге, тилмечтерге алардын процесстик укуктарын жана милдеттерин түшүндүрүү жөнүндө маалымат;
7) төрагалык кылуучунун буйругу жана соттун отурум залында сот чыгарган аныктама;
8) ишке катышкан жактардын жана алардын өкүлдөрүнүн арыздары, өтүнүчтөрү жана түшүнүктөрү;
9) күбөлөрдүн көрсөтмөлөрү, эксперттердин өз корутундуларын оозеки түшүндүрүүлөрү, адистерди түшүндүрмөлөрү;
10) жазуу жүзүндөгү далилдерди жарыя кылуу, жазылган үндү угуу, көрмө жазууларды көрүү, буюм далилдерди кароо жөнүндө маалыматтар;
11) мамлекеттик бийлик органдарынын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын корутундулары;
12) соттогу жарыш сөздөрдүн мазмуну;
13) чечимдин жана аныктаманын мазмунун жарыя кылуу жана түшүндүрүү, аларга даттануунун тартиби жана мөөнөтү жөнүндө маалыматтар;
14) протокол менен таанышуу жана ага сын пикирлерди берүү укуктарын ишке катышкан адамдарга түшүндүрүү жөнүндө маалыматтар;
15) протокол түзүлгөн дата көрсөтүлөт.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

231-статья. Протокол түзүү

1. Протоколду соттун отурумунда катчы тарабынан түзүлөт.
Протокол жазуу жүзүндө (кол менен же машинкага басуу менен) түзүлөт.
Сот протоколдун толук түзүлүшүн камсыз кылуу үчүн соттун отурумунда үн- жана көрмө жазууларды колдоно алат. Мындай учурларда үн- жана көрмө жазуулар протоколго тиркелет, анда булар колдонулгандыгы жөнүндө белги коюлат.
2. Ишке катышкан адамдар жана өкүлдөр өздөрү олуттуу деп эсептеген жагдайлар жөнүндө маалыматтарды протоколго жазуу тууралу, протоколдун кандайдыр-бир бөлүгүн жарыя кылуу тууралу өтүнүч кылууга укуктуу.
3. Протокол соттун отуруму аяктагандан кийин үч күндөн кечиктирбестен түзүлүүгө жана кол коюлууга тийиш.
4. Татаал иштер боюнча соттун отурумунун протоколу кыйла узагыраак убакытта, бирок соттун отуруму аяктагандан кийин жети күндөн кечиктирбестен түзүлүүгө жана кол коюлуга тийиш.
5. Протоколго соттун отурумуна төрагалык кылган адам жана андагы катчы кол коет.
Протоколдогу бардык өзгөртүүлөр, толуктоолор, оңдоолор жазылууга жана алардын колу менен күбөлөндүрүлүүгө тийиш.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

232-статья. Протоколго сын пикирлер

Ишке катышкан адамдар жана алардын өкүлдөрү протокол менен таанышууга жана ага кол коюлган учурдан тартып беш күндүн ичинде протоколго жазуу жүзүндөгү сын пикирди берүүгө укуктуу, мында протоколдо кетирилген туура эместиктер жана кемчиликтер көрсөтүлөт.

(КР 2010-жылдын 19-январындагы № 5 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

233-статья. Протоколго сын пикирди карап чыгуу

1. Протоколго сын пикирлерди ага кол койгон судья - иш боюнча төрагалык кылган адам карап чыгат, ал сын пикирлерге макул болгон учурда алардын тууралыгын күбөлөндүрөт, ал эми аларга макул болбогон учурда аларды толугу менен же жарым-жартылай четке кагуу жөнүндө жүйөөлүү аныктама чыгарат. Бардык учурда андай сын пикирлер ишке тиркелет.
2. Протоколго сын пикирлер алар берилген күндөн тартып беш күндүн ичинде каралууга тийиш.

23-Глава

Сырттан кароо жана сырттан чыгарылган чечим

234-статья. Сырттан кароонун негиздери

1. Соттун отурумуна отурумдун убактысы жана орду жөнүндө тиешелүү түрдө кабарландырылган, келбей калуунун жүйөөлүү себептери жөнүндө билдирбеген жана ишти өзү катышпастан карап чыгуу жөнүндө суранбаган жоопкер келбей калган учурда, эгерде доогер каршы болбосо, иш сырттан кароо тартибинде жүргүзүлүшү мүмкүн. Ишти ушундай тартипте карап чыгуу жөнүндө сот аныктама чыгарат.
Ушул главанын талаптары администрациялык жана экономикалык иштер боюнча жарандык сот ишин жүргүзүү тартибинде каралуучу иштерге жайылтылбайт.
2. Ишке бир нече жоопкер катышкан учурда соттун отурумуна бардык жоопкерлер келбей калганда иш сырттан кароо тартибинде каралышы мүмкүн.
3. Эгерде соттун отурумуна келген доогер ишти жоопкер жокто сырттан кароо тартибинде жүргүзүүгө макул болбосо, сот ишти териштирүүнү кийинкиге калтырат жана жоопкерге соттун отурумунун убактысы жана орду жөнүндө кабарды жөнөтөт. Тиешелүү түрдө кабарландырылган жоопкер дагы келбей калган учурда сот ишти сырттан кароо тартибинде жүргүзөт.
4. Доогер доонун предметин же негизин өзгөрткөн учурда сот ишти ошол соттун отурумунда сырттан кароо тартибинде жүргүзүүгө укуксуз.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

235-статья. Сырттан кароо тартиби

Ишти сырттан кароо тартибинде карап чыгууда сот ишке катышкан адамдар берген далилдерди иликтейт, алардын айткандарын жана өтүнүчтөрүн эске алат жана чечим кабыл алат, ал сырттан кароо деп аталат.

236-статья. Сырттан чыгарылган чечимдин мазмуну

1. Сырттан чыгарылган чечимдин мазмуну ушул Кодекстин 201-статьясынын эрежелери менен аныкталат.
2. Сырттан чыгарылган чечимдин резолюциялык бөлүгүндө бул чечимди жокко чыгаруу жөнүндө арыз берүүнүн мөөнөтү жана тартиби көрсөтүлүүгө тийиш.

237-статья. Сырттан чыгарылган чечимдин көчүрмөсүн жөнөтүү

Соттун отурумуна келбеген тарапка сырттан чыгарылган чечимдин көчүрмөсү тапшыруу жөнүндө билдирүү менен ал чыгарылган күндөн тартып үч күндөн кечиктирбестен жөнөтүлөт.

238-статья. Сырттан чыгарылган чечимге даттануу

1. Соттун отурумуна катышпаган тарап чечимдин көчүрмөсү тапшырылган учурдан тартып беш күндүн ичинде бул чечимди жокко чыгаруу жөнүндө арызды сырттан чечим чыгарган сотко берүүгө укуктуу.
2. Сырттан чыгарылган чечимге ошондой эле бул чечимди жокко чыгаруу жөнүндө арыз берүүгө мөөнөт аяктагандан кийин, ал эми мындай арыз берилген болсо, арызды канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө аныктама чыккан учурдан тартып он күндүн ичинде апелляциялык тартипте даттанылышы мүмкүн. Апелляциялык даттанууну берүүгө мөөнөт кандай болгон учурда да ушул Кодекстин 316-статьясында каралган мөөнөттөн кем болбоого тийиш.

239-статья. Сырттан чыгарылган чечимди жокко чыгаруу жөнүндө арыздын мазмуну

1. Сырттан чыгарылган чечимди жокко чыгаруу жөнүндө арыз:
1) сырттан чыгарылган чечимди чыгарган соттун аталышын;
2) арыз берген жактын аталышын;
3) соттун жыйналышына тараптын келбей калышынын себеби жүйөөлүү экендигин ырастаган, ал өз учурунда сотко билдире албаган жагдайларды, ошондой эле чечимдин мазмунуна таасир этиши мүмкүн болгон далилдерди;
4) арыз берген адамдын өтүнүчүн;
5) арызга тиркелген материалдардын тизмесин камтууга тийиш.
2. Сырттан чыгарылган чечимди карап чыгуу жөнүндө арызга тарап же анын өкүлү кол коет жана ишке катышкан жактардын санына ылайык көчүрмөсү менен сотко берилет.
3. Арыз үчүн мамлекеттик алым төлөнбөйт.

240-статья. Арызды кабыл алган соттун иш-аракети

Ишке катышкан адамдарга арызды карап чыгуу убактысы жана орду жөнүндө кабарлайт жана аларга сырттан чыгарылган чечимди жана арызга тиркелген материалдарды кайра карап чыгуу жөнүндө арыздын көчүрмөлөрүн жөнөтөт.

241-статья. Арызды карап чыгуу

1. Сырттан чыгарылган чечимди жокко чыгаруу жөнүндө арыз сотко арыз келип түшкөн учурдан тартып он күндүн ичинде сот тарабынан соттун отурумунда каралат.
2. Отурумдун убактысы жана орду жөнүндө кабарландырылган адамдардын келбей калышы арызды карап чыгууга тоскоолдук кылбайт.

242-статья. Соттун ыйгарым укуктары

1. Сот сырттан чыгарылган чечимди жокко чыгаруу жөнүндө арызды карап чыгып, арызды канааттандыруудан баш тартуу же сырттан чыгарылган чечимди жокко чыгаруу жөнүндө жана ишти маңызы боюнча ошол эле же жаңы курамда карап чыгууну кайрадан калыбына келтирүү жөнүндө аныктама чыгарат.
2. Арыз канааттандырылбастан калтырылган соттун аныктамасына жекече даттанылышы же талап коюлушу мүмкүн.

243-статья. Сырттан чыгарылган чечимди алып салууга негиздер

Эгерде сот жоопкердин соттун отурумуна келбей калышы ал өз учурунда сотко билдире албай калган жүйөөлүү себептерден келип чыккандыгын белгилесе жана мында ал чечимдин мазмунуна таасир этиши мүмкүн болгон далилдерди көрсөтсө, сырттан чыгарылган чечим ишти маңызы боюнча карап чыгууну кайрадан калыбына келтирүү менен жокко чыгарылат.

244-статья. Ишти карап чыгууну жаңыдан баштоо

1. Сот сырттан чыгарган чечимди жокко чыгарганучурда ишти маңызы боюнча карап чыгуу кайрадан калыбына келтирилет жана ушул Кодекстин жалпы эрежелери боюнча жүргүзүлөт.
2. Иш боюнча чыгарылган чечим соттун отурумун убактысы жана орду жөнүндө тиешелүү түрдө кабарландырылган жоопкер келбеген учурда да сырттан чыгарылган чечимге жатпайт. Жоопкер бул чечимди сырттан чыгарылган катары кайра карап чыгуу жөнүндө кайталап арыз берүүгө укуксуз.

245-статья. Сырттан чыгарылган чечимдин мыйзамдуу күчү

Сырттан чыгарылган чечим ушул Кодекстин 211-статьясында каралган эрежелер боюнча күчүнө кирет.

II. БУЙРУК ИРЕТИНДЕГИ ИШ

24-Глава

Буйрук иретиндеги иш

246-статья. Соттун буйругу

1. Соттун буйругу судьянын токтомун билдирет, ал ушул Кодекстин 247- статьясында каралган учурларда карызкордон акча суммасын өндүрүү же кыймылсыз мүлк талап кылуу жөнүндө өндүрүүчүнүн арызы боюнча судья тарабынан жеке чыгарылат.
2. Соттун буйругу бир эле учурда аткарылуучу документ болуп саналат жана аткаруу иши жөнүндө ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында соттун актыларын аткаруу үчүн белгиленген тартипте аткарылат.
3. Ушул главанын талаптары администрациялык жана экономикалык иштер боюнча жарандык сот ишин жүргүзүү тартибинде каралуучу иштерге жайылтылбайт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

247-статья. Соттун буйругу бериле турган талаптар

Төмөнкүдөй учурда:
1) эгерде талап нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн бүтүмгө негизделсе;
2) эгерде талап жөнөкөй жазуу жүзүндө жасалган бүтүмгө негизделгенде;
3) эгерде талап нотариус тарабынан күбөлөндүрүлгөн төлөбөй коюу векселине протестке, бейакцептке же акцептке дата койбой коюуга негизделгенде;
4) эгерде аталыкты белгилөө, аталыкты (энеликти) талашып-тартышуу же үчүнчү жактарды тартуу зарылчылыгы менен байланышпаган бойго жете элек балдарга алиментти өндүрүү жөнүндө талап билдирилсе;
5) эгерде салыктар жана башка салыктык эмес төлөмдөр боюнча калдыктарды жарандардан өндүрүү жөнүндө талап коюлганда;
6) эгерде кызматкерге эсептелген, бирок төлөнбөгөн эмгек акыны өндүрүү жөнүндө талап коюлганда;
7) эгерде жоопкерди же карызкорду жана анын мүлкүн, ошондой эле карызкордон тартып алынган баланы соттун чечими боюнча издөө боюнча чыгымдардын ордун толтуруу жөнүндө ички иштер органы талап койсо соттун буйругу чыгарылат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

248-статья. Арыз берүү

1. Соттун буйругун берүү жөнүндө арыз сотко ушул Кодекстин 4-главасында белгиленген сотко караштуулуктун жалпы эрежелери боюнча берилет.
2. Соттун буйругун чыгаруу жөнүндө арызга "Мамлекеттик алым жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында белгиленген өлчөмдө жана тартипте мамлекеттик алым төлөнөт.

249-статья. Арыздын формасы жана мазмуну

1. Арыз жазуу жүзүндө берилет.
2. Арызда:
1) арыз берилген соттун аталышы;
2) өндүрүп алуучунун аталышы, анын жашаган же турган жери;
3) карызкордун аталышы, анын жашаган же турган жери;
4) өндүрүп алуучунун талабы жана ал негизделген милдеттенмелер;
5) талаптын негиздүүлүгүн ырастаган документтер;
6) тиркелген документтердин тизмеси көрсөтүлүүгө тийиш.
3. Кыймылсыз мүлк талап кылынган учурда арызда бул мүлктүн ордуна кабыл алууга арыз ээси макул болгон акчалай сумма көрсөтүлүүгө тийиш.
4. Арызга өндүрүп алуучу же анын өкүлү кол коет. Өкүл бере турган арызга анын ыйгарым укуктарын ырастаган документ тиркелүүгө тийиш.

250-статья. Сот буйругун берүү жөнүндө арызды кабыл алуудан баш тартуунун негиздери

1. Судья сот буйругун берүү жөнүндө арызды кабыл алуудан ушул Кодекстин
135- жана 136-статьяларында каралган негиздер боюнча баш тартат.
Мындан тышкары:
1) билдирилген талап ушул Кодекстин 247-статьясында каралбаса;
2) билдирилген талапты ырастаган документтер көрсөтүлбөсө;
3) карызкор Кыргыз Республикасынын сотторунун юрисдикциясынын чегинен тышкары болсо;
4) документтерде укук жөнүндө талаш-тартыш бар экендиги байкалса;

5) (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

2. Арыз сотко келип түшкөн күндөн тартып үч күндүк мөөнөттө судья арызды кабыл алуудан баш тартуу жөнүндө аныктама чыгарат, ага жекече даттануу берилиши же талап коюлушу мүмкүн.
3. Сот буйругун берүү жөнүндө арызды кабыл алуудан баш тартуу өндүрүп алуучу ошол эле талап боюнча доону өндүрүү тартибинде доо коюу мүмкүнчүлүгүнө тоскоолдук кылбайт.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

251-статья. Сот буйругун чыгаруу тартиби

1. Билдирилген талаптын маңызы боюнча сот буйругу арыз сотко келип түшкөн күндөн тартып үч күндүк мөөнөттө чыгарылат.
2. Сот буйругу соттук териштирүү жүргүзүлбөстөн жана тараптардын түшүндүрүүлөрүн угуу үчүн аларды чакырбастан чыгарылат.

252-статья. Сот буйругунун мазмуну

1. Сот буйругунда:
1) каралган иштин номери жана буйрук чыккан дата;
2) соттун аталышы, буйрук чыгарган судьянын фамилиясы жана инициалдары;
3) өндүрүп алуучунун аталышы, жашаган жери же турган жери;
4) карызкордун аталышы, жашаган жери же турган жери;
5) талап негизделген мыйзам же башка ченемдик укуктук акт;
6) өндүрүлүүгө тийиш болгон акчалай сумманын өлчөмү же талап кылынган кыймылдуу мүлктүн наркын көрсөтүү менен анын сүрөттөлүшү;
7) төлөтүп алуу мыйзамда же келишимде каралган учурда бышмана айып өлчөмү;
8) карызкордон тиешелүү бюджетке төлөнүүчү мамлекеттик алымдын суммасы көрсөтүлөт.
2. Бойго жете элек балдар үчүн алимент төлөө жөнүндөгү соттун буйругунда ушул статьянын 1-5 жана 8-пункттарынан тышкары: карызкордун туулган жери жана датасы, анын иштеген жери, багуу үчүн алимент төлөө белгиленген ар бир баланын аты жана датасы, карызкордон ай сайын алынуучу төлөмдүн өлчөмү жана аларды төлөө мөөнөтү көрсөтүлөт.
3. Атайын даярдалган бланкка жазылган сот буйругуна судья кол коет.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

253-статья. Карызкорго сот буйругунун көчүрмөсүн жиберүү

1. Сот буйругу чыгарылгандан кийин ушул Кодекстин 247-статьясынын 1, 2, 4-
7-пунктчаларында аталган талаптар боюнча судья токтоосуз түрдө анын көчүрмөсүн карызкорго тапшырылгандыгын билдирүү менен жөнөтөт.
2. Карызкор сот буйругунун көчүрмөсүн алгандан кийин он күндүк мөөнөт ичинде себептерин көрсөтүү менен билдирилген талапка өзүнүн каршы пикирин, анын сотко келип түшүүсүн камсыз кылган ар кандай байланыш каражаттарын пайдалануу менен жиберет.

254-статья. Сот буйругун жокко чыгаруу

Судья, ушул Кодекстин 247-статьясынын 1, 2, 4-7-пунктчаларында аталган талаптар боюнча чыгарылган сот буйругун, эгерде билдирилген талапка карата себептерин көрсөтүү менен карызкордун каршы пикири келип түшсө, жокко чыгарат. Сот буйругун жокко чыгаруу жөнүндөгү аныктамада судья төлөтүп алуучунун билдирилген талабы доо ишин жүргүзүү тартибинде берилиши мүмкүн экендиги жөнүндө түшүндүрмө берет. Сот буйругун жокко чыгаруу жөнүндөгү аныктаманын көчүрмөлөрү тараптарга ал чыгарылгандан үч күндөн кечиктирилбестен жөнөтүлөт.

255-статья. Сот буйругун төлөтүп алуучуга берүү

1. Эгерде белгиленген мөөнөттө карызкордон себептерин көрсөтүү менен каршы пикир келип түшпөсө, анда судья төлөтүп алуучуга соттун герб мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн буйругун аткарууну талап кылуу үчүн берет. Төлөтүп алуучунун өтүнүчү боюнча сот буйругу сот тарабынан аткаруу үчүн жиберилиши мүмкүн.
Ушул Кодекстин 247-статьясынын 3-пунктчасында аталган талаптар боюнча соттун буйругу төлөтүп алуучуга берилиши же анын өтүнүчү боюнча буйрук чыгарылары менен түздөн-түз аткаруу үчүн жиберилиши мүмкүн.
2. Карызкордон мамлекеттик алымды тиешелүү бюджеттин эсебине төлөтүп алуу үчүн сот буйругунун герб мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн өзүнчө нускасы сот тарабынан аткаруу үчүн жиберилет.
3. Төлөтүп алуучуга берилген сот буйругунун көчүрмөсү сот ишинде калат.

III. АЙРЫМ КАТЕГОРИЯДАГЫ ИШТЕР БОЮНЧА СОТ ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮ ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ

25-Глава

Жарандардын жана шайлоо процессинин башка катышуучуларынын шайлоо укуктарын коргоо жөнүндө иштер боюнча сот ишин жүргүзүү

256-статья. Шайлоо комиссияларынын, мамлекеттик бийлик органынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, коммерциялык эмес уюмдардын, алардын кызмат адамдарынын шайлоо процессинин катышуучуларынын шайлоо укуктарын бузган чечимдерине жана (же) аракеттерине (аракетсиздигине) даттануу

1. Мамлекеттик бийлик органынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, коммерциялык эмес уюмдун, шайлоо комиссиясынын, алардын кызмат адамдарынын чечимдеринен, аракеттеринен (аракетсиздигинен) улам жарандардын шайлоо укуктары бузулду деп эсептеген жаран же шайлоо процессинин башка катышуучусу, ушул главада каралган учурларды кошпогондо, жоопкер турган жердеги биринчи инстанциядагы сотко арыз (даттануу) менен кайрылууга укуктуу.
2. Арыз шайлоо процессинин катышуучусуна анын шайлоо укуктары бузулгандыгы жөнүндө маалым болгон учурдан тартып үч жумушчу күндүн ичинде сотко берилиши мүмкүн.
3. Шайлоону даярдоонун жүрүшүндө келип түшкөн арыз, аны берген күндөн тартып үч күндүк мөөнөттө, бирок добуш берүү күнүнүн алдындагы күндөн кечиктирилбестен, ал эми добуш берүү күнү же добуш берүү күнүнөн кийинки күнү келип түшкөн арыздар дароо каралууга тийиш.
4. Арызда камтылган фактылар кошумча текшерүүнү талап кылган учурларда, алар боюнча чечимдер беш күндүк мөөнөттөн кечиктирилбестен, бирок добуш берүү күнүнүн алдындагы күндөн кечиктирилбестен кабыл алынат.
5. Арыз сот тарабынан арыз ээсинин, тиешелүү шайлоо комиссиясынын, мамлекеттик бийлик органынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, коммерциялык эмес уюмдун өкүлүнүн катышуусу менен каралат. Сот отурумунун өткөрүлүүчү убактысы жана жери жөнүндө тийиштүү түрдө кабарландырылган көрсөтүлгөн жактардын сотко келбегени ишти карап чыгуу жана чечүү үчүн тоскоолдук болуп саналбайт.
6. Арызды (даттанууну) карап чыгуунун натыйжасы боюнча сот чечим чыгарат.
7. Соттун чечими ал чыгарылган учурдан тартып мыйзамдуу күчүнө кирет жана аны мамлекеттик бийлик органдары, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, коммерциялык эмес уюмдар, шайлоо комиссиялары жана алардын кызмат адамдары үчүн аткарууга милдеттүү.
8. Соттун мыйзамдуу күчүнө кирген чечими тийиштүү мамлекеттик бийлик органынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, коммерциялык эмес уюмдун жетекчисине же шайлоо комиссиясынын төрагасына жиберилет жана токтоосуз аткарылууга тийиш.

(КР 2012-жылдын 1-мартындагы № 10 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

257-статья. Добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо жөнүндө шайлоо комиссияларынын чечимдерине даттануу

1. Шайлоо комиссияларынын добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо жөнүндө чечимдерине арыздар (даттануулар) менен талапкерлер, талапкерлердин тизмелерин көрсөткөн саясий партиялар, алардын өкүлдөрү жана байкоочулар кайрыла алышат.
2. Арыздар (даттануулар) добуш берүүнүн жыйынтыктары белгиленген же шайлоонун натыйжалары аныкталган учурдан тартып үч жумушчу күндүн ичинде берилет.
3. Арыздар (даттануулар) биринчи инстанциядагы сот тарабынан келип түшкөн учурдан тартып үч күндүк мөөнөттө каралууга тийиш. Арыздарда (даттанууларда) камтылган фактылар кошумча текшерүүнү талап кылган учурларда, алар боюнча чечимдер беш күндүк мөөнөттөн кечиктирилбестен кабыл алынат. Соттун чечими арыз ээсине токтоосуз берилет.
4. Биринчи инстанциядагы соттун кабыл алган чечимине арыздар (даттануулар) чечим чыгарылган учурдан тартып үч календардык күндүн ичинде ушул Кодексте каралган тартипте Кыргыз Республикасынын Жогорку сотуна берилет.

(КР 2012-жылдын 1-мартындагы № 10 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

258-статья. Соттун чечими, аны аткаруу жана даттануу

1. Арыздын негиздүү экенин белгилөө менен, сот талашылып жаткан чечимди, аракетти (аракетсиздикти) мыйзамсыз деп тааныйт жана добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө же шайлоонун натыйжалары жөнүндө тиешелүү шайлоо комиссиясынын чечимин же болбосо шайлоо комиссиясынын башка чечимин жокко чыгарат.
2. Сот эгерде талашылып жаткан чечим, аракет (аракетсиздик) мыйзамдуу экенин белгилесе, арызды канааттандыруудан баш тартат.
3. Биринчи инстанциядагы соттун мыйзамдуу күчүнө кирген чечими көзөмөлгө алуу тартибинде, ушул Кодекстин 41-главасында каралган тартипте Кыргыз Республикасынын Жогорку сотуна даттанылышы мүмкүн.
Мында даттануу көзөмөлгө алуу тартибинде чечимди чыгарган сот аркылуу берилиши мүмкүн. Даттанууну түздөн-түз Кыргыз Республикасынын Жогорку сотуна берүү даттанууну карап чыгууга тоскоолдук болуп саналбайт.
Кыргыз Республикасынын Жогорку соту көзөмөлгө алуу тартибинде берилген даттанууну, даттануу берилген күндөн тартып беш календардык күндүн ичинде карайт.
4. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун токтому чыгарылган учурдан тартып мыйзамдуу күчүнө кирет, акыркы чечим болуп саналат жана ага даттанууга болбойт.

(КР 2012-жылдын 1-мартындагы № 10 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

25-1-глава

Сот арачылыкка талапкерлердин акыркы тизмесине киргизүү же андан чыгаруу жөнүндө, ошондой эле сот арачылыкка талапкерлердин акыркы тизмесиндеги туура эмес жазууларды оңдоо жөнүндө арыздар боюнча сот ишин жүргүзүү

(Глава КР 2009-жылдын 17-июлундагы № 234 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

258-1-статья. Арыз берүү

1. Сот арачыларынын акыркы тизмесине киргизбей койду же негизсиз киргизди деп эсептеген, ошондой эле көрсөтүлгөн тизмеге өзүнө карата тийиштүү өзгөртүүлөрдү киргизүү зарыл деп эсептеген жаран ушул Кодекстин 4-главасы менен белгиленген сотко караштуулук жөнүндө эрежелерди сактоо менен сотко арыз менен кайрылууга укуктуу.
2. "Кыргыз Республикасынын сотторундагы сот арачылары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына ылайык арыз сот арачылыкка талапкерлердин акыркы тизмеси жарыяланган учурдан тартып он беш күндүн ичинде сотко берилиши мүмкүн.

258-2-статья. Арызды кароо

1. Ушул Кодекстин 258-1-статьясынын 2-пункту менен белгиленген мөөнөттө келип түшкөн арыз беш күндүк мөөнөттө каралышы керек.
2. Арыз арыз берүүчүнүн, сот администраторунун катышуусу менен каралат. Сот заседаниесинин убактысы жана орду жөнүндө тийиштүү түрдө билдирилген көрсөтүлгөн адамдардын сотко келбей коюшу ишти кароо жана чечүү үчүн тоскоолдук болуп саналбайт.

258-3-статья. Арыз боюнча соттун чечими жана анын аткарылышы

1. Талапкерлерди сот арачыларынын акыркы тизмесине киргизбөө же негизсиз киргизүү, ошондой эле сот арачыларынын акыркы тизмесиндеги туура эмес жазуулар аныкталган соттун чечими адамды сот арачылыкка талапкерлердин тизмесине киргизүү же болбосо чыгаруу, ошондой эле сот арачылыкка талапкерлердин акыркы тизмесиндеги туура эмес жазууларды оңдоо үчүн негиз болуп саналат.
2. Соттун чечими токтоосуз мыйзамдуу күчкө ээ болот жана апелляциялык даттанууга жатпайт. Соттун чечими тийиштүү соттун администраторуна аткаруу үчүн жөнөтүлөт.

252-глава.

Маалымат материалдарын экстремисттик же террористтик ишти жүзөгө ашырууга чакырган же болбосо аны жүзөгө ашыруунун зарылдыгын негиздеген же актаган деп таануу жөнүндө арыздар боюнча өндүрүш

(Глава КР 2016-жылдын 1-июлундагы № 97 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

2584-статья. Арыз берүү

1. Прокурор өз компетенциясынын чегинде ушул Кодекстин 4-главасында белгиленген соттук караштуулук жөнүндө эрежелерди сактоо менен мындай материалдарды өндүрүүнү жүзөгө ашырган уюмдун алар табылган, жайылтылган же болгон жери боюнча мындай ишти жүзөгө ашырууга чакырган же болбосо аны жүзөгө ашыруунун зарылдыгын негиздеген же актаган маалыматтык материалдарды экстремисттик же террористтик деп таануу жөнүндө сотко арыз менен кайрылууга укуктуу.
2. Прокурордун арызы боюнча сот ушул Кодекстин 14-главасында каралган тартипте чечим чыгарылганга чейин маалыматтык материалдарга жеткиликтүүлүктү убактылуу чектөөгө укуктуу.

(КР 2016-жылдын 1-июлундагы № 97 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

2585-статья. Арызды кароо

1. Арыз келип түшкөн күндөн тартып үч күндүк мөөнөттө сот тарабынан каралууга тийиш. Эгерде арызда камтылган фактылар кошумча текшерүүнү талап кылган учурларда, алар боюнча чечим беш күндүк мөөнөттөн кечиктирилбестен кабыл алынат.
2. Арыз талап билдирген прокурордун жана эгерде турган жери белгилүү болсо, арызда көрсөтүлгөн адамдардын катышуусу менен сот тарабынан каралат. Сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө талаптагыдай кабардар болгон арызда көрсөтүлгөн адамдардын сотко келбей коюшу ишти кароо жана чечүү үчүн тоскоолдук болуп саналбайт.
3. Эгерде арызда көрсөтүлгөн адамдардын турган жери белгисиз болгон учурда, сот арызды алар жок эле карайт.

(КР 2016-жылдын 1-июлундагы № 97 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

2586-статья. Соттун арыз боюнча чечими жана аны аткаруу

1. Мыйзамдуу күчүнө кирген соттун чечими жарыялоо үчүн юстиция чөйрөсүндөгү аткаруу бийлик органына жиберилет.
2. Соттун чечими ушул Кодекстин 41-главасында каралган соттук көзөмөлгө алуу тартибинде даттанылышы мүмкүн.

(КР 2016-жылдын 1-июлундагы № 97 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

26-глава

Администрациялык иштер боюнча жарандык сот өндүрүшүнүн өзгөчөлүктөрү

(Глава КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

259-статья. Администрациялык иштер боюнча өндүрүштү жүзөгө ашыруу

1. Администрациялык иштер боюнча өндүрүштү соттор жарандык сот өндүрүшүнүн жалпы эрежелери боюнча, ушул главада белгиленген өзгөчөлүктөр менен жүзөгө ашырат.
2. Администрациялык иштер болуп тараптары мамлекеттик бийликтин органдары, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, алардын кызмат адамдары, ошондой эле жарандар жана юридикалык жактар болгон администрациялык укуктук мамилелерден келип чыгуучу иштер эсептелет.

260-статья. Администрациялык иштердин атайын каралууга тийиштүүлүгү

1. Соттор администрациялык иштер боюнча сот өндүрүшү тартибинде төмөнкүлөрдү карайт:
1) администрациялык укук бузуулар жөнүндө иштерди кароого ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын жана кызмат адамдарынын токтомдорун толугу менен же айрым бөлүгүн жараксыз деп эсептөө жөнүндө арыздарды;
2) мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын ченемдик эмес актыларын толугу менен же айрым бөлүгүн жараксыз деп эсептөө жөнүндө арыздарды;
3) мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын ченемдик укуктук актыларын толугу менен же айрым бөлүгүн жараксыз деп эсептөө жөнүндө арыздарды;
4) мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын аракеттери же аракетсиздиги боюнча талаштар жөнүндө арыздарды.
2. Администрациялык-укуктук мамилелерден келип чыгуучу башка иштер да мыйзам менен администрациялык иштердин катарына киргизилиши мүмкүн.

261-статья. Администрациялык иштердин сотко караштуулугу

1. Администрациялык иштер райондор аралык соттордо актылары, аракеттери же аракетсиздиги сотко даттанылган мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын турган жерлери боюнча биринчи инстанцияда каралат.
2. Бир нече мамлекеттик органдын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын актыларына, аракеттерине же аракетсиздигине даттанууда арыз мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын биринин турган жери боюнча, арыз ээсинин тандоосу боюнча берилет.

262-статья. Мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын сот тартибинде даттанылуучу актылары, аракеттери (аракетсиздиги)

Мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын жарандык сот өндүрүшү тартибинде даттанылуучу актыларына, аракеттерине (аракетсиздигине) төмөнкүдөй натыйжаларга алып келген жеке жана коллегиалдык актылар, аракеттер (аракетсиздик) кирет:
1) жарандын, юридикалык жактын укуктарын жана эркиндиктерин бузуу;
2) жарандын же юридикалык жактын өз укуктарын, эркиндиктерин, мыйзамдуу кызыкчылыктарын ишке ашыруусуна тоскоолдук жаратуу;
3) жаранга, юридикалык жакка милдеттерди мыйзамсыз тагуу же аларды администрациялык жоопкерчиликке мыйзамсыз тартуу.

263-статья. Администрациялык иштер боюнча арыз берүү укугу

1. Мамлекеттик органдын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын жана алардын кызмат адамдарынын даттанылуучу актылары, аракеттери же аракетсиздиги укуктарына жана мыйзамдуу кызыкчылыктарына таасир тийгизген жарандар, юридикалык жактар, ошондой эле прокурор ушул Кодекстин 45- статьясында каралган тартипте администрациялык иштер боюнча арыз берүүчүлөр боло алат.
2. Ушул статьянын 1-пунктунда көрсөтүлгөн жактар мамлекеттик органдын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын жана алардын кызмат адамдарынын актыларына, аракеттерине (аракетсиздигине) карата баш ийүү тартибинде алардан жогору турган органга же анын кызмат адамына же болбосо сотко даттанууга укуктуу.
3. Администрациялык иш боюнча арыз сотко мамлекеттик органдын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын жана алардын кызмат адамдарынын актысынын көчүрмөсүн алган күндөн тартып же, эгерде мыйзамда башкача мөөнөттөр белгиленбесе, арыз ээси андай акты чыгарылганын билген күндөн тартып үч айдын ичинде берилет.
Мамлекеттик органдын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын жана алардын кызмат адамдарынын аракеттерине карата даттанууда арыздар сотко арыз ээси алардын жасалганын билген күндөн тартып үч айдын ичинде берилет.
Мамлекеттик органдын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын жана алардын кызмат адамдарынын аракетсиздигине карата даттанууда арыздар сотко ал боюнча жооп берген же берген жообуна арыз ээси макул эмес болгон тийиштүү мамлекеттик органга, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына жана алардын кызмат адамдарына кайрылган күндөн тартып бир айдын ичинде берилет.
4. Баш ийүү тартибинде жогору турган органга же анын кызмат адамына жарандардын жана юридикалык жактардын кайрылуусунда ушул статьянын 3- пунктунда сотко кайрылуу үчүн каралган мөөнөт кайрылган күндөн тартып бир ай өткөн жана жооп алынбаган же алардын арыздарын канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө жооп алынган күндөн тартып башталат.
5. Сотко арыздын берилиши, администрациялык жоопкерчиликке тартуу жөнүндө актыны кошпогондо, башка талаш болуп жаткан актынын же аракеттин колдонулушун токтотпойт.

264-статья. Мамлекеттик органдын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын жана алардын кызмат адамдарынын актыларына, аракеттерине жана аракетсиздигине карата даттануу боюнча арыздын мазмуну

1. Жарандын, юридикалык жактын, прокурордун арызы ушул Кодекстин 132- статьясында каралган талаптарга ылайык келиши жана төмөнкүлөрдү камтышы керек:
1) ушул актыны кабыл алган органдын же кызмат адамынын аталышы;
2) органдын же кызмат адамынын аракеттеринин же аракетсиздигин сыпаттоо жана жана алардын аталышы;
3) акты кабыл алынган, даттанылып жаткан аракет жасалган күн;
4) талаш болуп жаткан акты же анын көчүрмөсү берилген, бул акты менен тааныштырылган күн, сотко кайрылып жаткан жак даттанылчу аракеттин жасалганын билген күн;
5) ушул акты, аракет же аракетсиздик менен кайсы конкреттүү укуктар, эркиндиктер же мыйзамдуу укуктар бузулгандыгын көрсөтүү;
6) талаш болуп жаткан акты, аракет же аракетсиздик менен Кыргыз
Республикасынын Конституциясынын кайсы беренелери бузулгандыгын көрсөтүү;
7) арыз ээсинин даттанылып жаткан актыга, аракетке же аракетсиздикке карата талаптары.
2. Арызга даттанылуучу актынын же анын бөлүгүнүн көчүрмөсү тиркелет. Эгерде ченемдик укуктук актыга карата даттанылып жатса, арыз ээси ал кайсы
жалпыга маалымдоо каражатына жарыялангандыгын көрсөтөт.
Арыз ээсинде даттанылып жаткан ченемдик эмес актынын көчүрмөсү жок болсо, арызда аны соттун сурап алышы жөнүндө өтүнүч камтылууга тийиш.

265-статья. Арызды кабыл алуу. Администрациялык иште катышуучу жактарга соттук териштирүү жөнүндө кабарлоо

1. Арызды сот өндүрүшүнө кабыл алуу маселесин судья өзү арыз сотко түшкөндөн кийин үч күндүн ичинде чечет.
Судья арыздын кабыл алынганы жөнүндө аныктама чыгарат, анда иштин соттук жыйындын териштирүүсүнө дайындалгандыгы, анын өткөрүлүүчү күнү жана орду көрсөтүлөт.
2. Арызды өндүрүшкө кабыл алуу жөнүндө аныктаманын көчүрмөсүн сот иште катышуучу жактарга аныктама чыгарылгандан кийинки күндөн кечиктирбестен жиберет.
3. Соттук териштирүүнүн убактысы жана орду жөнүндө иште катышуучу жактарга сот тапшырылганы кайра кабарлануучу заказ кат түрүндө соттук актынын көчүрмөсүн почта аркылуу жиберүү, соттук актынын көчүрмөсүн чабармандан берүү же кечиктирилгис учурларда - телефонограмма, телеграмма, факсимилдик байланыш, электрондук почта же байланыштын башка каражаттарын пайдалануу аркылуу билдирет.
4. Иште катышуучу жактар сотко иш боюнча сот өндүрүшүнүн убагында даректери өзгөргөндүгү жөнүндө билдирүүгө милдеттүү. Андай билдирүү болбосо процесстик документтер иште катышуучунун белгилүү болгон акыркы дареги боюнча жиберилет жана адресат ал даректе турбаса да тапшырылды деп эсептелет.

266-статья. Арызды кайра берүү. Арызды карабастан калтыруу

1. Эгерде ушул Кодекстин 264-статьясынын талаптары аткарылбаса жана ошондой эле, төмөнкүдөй учурларда судья арызды жана ага тиркелген документтерди ушул Кодекстин 136-статьясында көрсөтүлгөн негиздер боюнча үч күндүк мөөнөттүн ичинде кайра жиберет.
1) арызга кол коюлбаса же ага кол коюуга укугу жок адам кол койгон болсо;
2) иште катышуучу жактарга арыздын көчүрмөсү жиберилгенине же тапшырылганына далилдер берилбесе;
3) бир арызда бир же бир нече жактарга карата бири-бири менен байланышы жок бир нече талап бириктирилсе;
4) эгерде арызды өндүрүшкө алуу жөнүндө аныктама чыгарылганга чейин арыз ээсинен арызды кайра берүү жөнүндө арыз түшсө.
2. Арыздын кайра берилиши жөнүндө судья аныктама чыгарат, ага карата даттанууга болот.
Ушул аныктама жогору турган сот тарабынан жокко чыгарылган учурда арыз биринчи ирет сотко кайрылган күнү берилди деп эсептелет.
Арызды кайра берүү анын кайра берилишине негиз болгон жагдайларды жойгондон кийин ошол эле талап менен сотко жалпы тартипте кайрадан кайрылууга тоскоол болбойт.
3. Эгерде арыз ээси арызды өндүрүшкө алуу үчүн тоскоолдуктарды ушул статьянын 1-пунктунда каралган мөөнөттө жойсо администрациялык иштер боюнча арыздар жылышсыз калтырылышы мүмкүн эмес.
4. Сот арызды ушул кодекстин 223-224-статьяларында көрсөтүлгөн негиздер боюнча, ошондой эле төмөнкүдөй учурларда кароосуз калтырат, эгерде:
1) арыз ээси мыйзамда белгиленген учурларда талашты сотко чейин жайгарууга чара көрбөсө жана андай жайгаруу мүмкүндүгү жоготула элек болсо;
2) ишти угуунун убактысы жана орду жөнүндө тийиштүү түрдө кабарланган арыз ээси же анын өкүлү соттун жыйынына келбесе жана ишти анын катышуусуз карала бериши жөнүндө билдирбесе.
5. Сот арыздын каралбастан калтырылганы жөнүндө аныктама чыгарат, ага карата даттанууга болот.

267-статья. Арызды кароо

1. Сот арызды иш өндүрүшкө кабыл алынган учурдан тартып бир айдан ашпаган мөөнөттө карайт.
2. Арыз берген жак, актысы, аракеттери (аракетсиздиги) боюнча сотко даттанылган мамлекеттик бийлик органы, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы жана алардын кызмат адамдары соттук жыйындын убактысы жана орду жөнүндө кабарланышат.
3. Ушул статьянын 2-пунктунда көрсөтүлгөн, тийиштүү түрдө кабарланган жактардын келбеши соттун ишти жүйөсү боюнча карашына тоскоол болбойт.
4. Актынын, аракеттин (аракетсиздиктин) мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн далилдөө милдети сотко даттанылган актыны чыгарган, аракетке (аракетсиздикке) жол берген мамлекеттик бийлик органына, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына, кызмат адамдарына жүктөлөт.
5. Сотто администрациялык жоопкерчиликке тартуу жөнүндө ишти кароодо сот төмөнкүлөрдү текшерет:
1) администрациялык жоопкерчиликке тартуу жөнүндө токтомдун мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн;
2) ал мыйзамдын негизинде жана ага укуктуу орган же кызмат адамы тарабынан ишке ашырылгандыгын,
3) жакты администрациялык жоопкерчиликке тартуунун жана ага жүктөлгөн милдеттерди аткаруунун мыйзамда белгиленген тартиби сакталганын;
4) жакты мыйзамда тийиштүү жоопкерчилик каралган администрациялык укук бузууну жасаганын;
5) жак ал жорукту жасаганы үчүн күнөөлүүлүгүн;
6) жазаны салууда жасалган жоруктун оордугу, жарандын ким экендиги жана анын мүлктүк абалы эске алынганын;
7) жазаны салуу жана токтомду аткаруу үчүн эскирүү мөөнөтү өтүп кетпегенин.
6. Сотто мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын актыларын кароодо сот төмөнкүлөрдү текшерет:
1) даттанылып жаткан актыны чыгарган мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын компетенциясын;
2) актынын Кыргыз Республикасынын Конституциясына жана Кыргыз
Республикасынын башка мыйзам актыларына ылайык келишин;
3) сотко кайрылган жактын укуктары, эркиндиктери жана мыйзамдуу кызыкчылыктары бузулганын же болбосо ушул жактын өз укуктарын,
эркиндиктерин, мыйзамдуу кызыкчылыктарын ишке ашырышына тоскоолдуктар жаралганын.
7. Администрациялык ишти кароодо сот мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын актысына, аракетине же аракетсиздигине даттануу боюнча арызда баяндалган жүйөлөргө байланбайт.

268-статья. Ишти кароону кийинкиге калтыруу. Соттук жыйындагы тыныгым

1. Сот ушул Кодексте каралган учурларда, ошондой эле иште катышкан жак соттук жыйынга келбеген учурларда, эгерде ал жак соттук териштирүүнүн убактысы жана орду жөнүндө талаптагыдай кабарланганы жөнүндө маалымат жок болсо, ишти кароону кийинкиге калтыра алат.
Ишти кароонун кийинкиге калтырылышы ишти кароонун ушул Кодекстин 267-
статьясында каралган мөөнөтүн үзгүлтүк кылбайт.
Ишти кароо кийинкиге калтырылганы жөнүндө сот аныктама чыгарат.
2. Сот иште катышкан жактын өтүнүчү боюнча же өз демилгеси менен соттук жыйында үч күндөн ашпаган мөөнөткө тыныгым жарыялай алат. Процесстин катышуучулары ишти угуунун убактысы жана орду жөнүндө соттук жыйындын протоколуна кол койдуруу менен кабарланат.

269-статья. Соттун чечими

1. Администрациялык укук бузуулар жөнүндө иштерди кароого укуктуу мамлекеттик органдардын жана кызмат адамдарынын токтомун жараксыз деп табуу тууралу арызды кароонун жыйынтыгында сот чечим чыгарууга укуктуу, ал чечим менен:
1) администрациялык укук бузуунун курамы же администрациялык укук бузган учур жок болушунун натыйжасында жактын администрациялык жоопко тартылышы сот тарабынан негизсиз деп таанылган учурда, ошондой эле администрациялык жоопкерчилик жөнүндө мыйзамдарда саналып берилген, администрациялык укук бузуу жөнүндөгү иш боюнча өндүрүштү жокко чыгаруучу башка учурларда ошол токтом жараксыз деп табылат жана администрациялык укук бузуу жөнүндө сот өндүрүшү токтотулат;
2) жасалган администрациялык укук бузуунун мүнөзүн, укук бузуучунун ким экендигин, анын күнөөсүнүн даражасын, мүлктүк абалын, жоопкерчиликти жеңилдетүүчү башка шарттарды эсепке алып жана мында администрациялык жаза белгилебестен же токтом чыгарылган адамдын абалын начарлатпастан токтом өзгөртүлөт;
3) эгерде токтом администрациялык орган же анын кызмат адамы тарабынан
өз компетенцияларын бузуу менен чыгарылганы айкындалса жана эгерде администрациялык жаза колдонуу мөөнөтү өтө элек болсо токтом жараксыз деп таанылат жана администрациялык укук бузуу жөнүндө иш каралууга тийиштүүлүгүнө жараша жиберилет же болбосо, эгерде белгиленген мөөнөтү өтүп кеткен болсо, иш боюнча өндүрүш токтотулат;
4) эгерде токтом Кыргыз Республикасынын администрациялык укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарынын процесстик талаптарын орчундуу бузуу менен чыгарылганы аныкталса жана администрациялык жаза колдонуу мөөнөтү өтө элек болсо, ушул токтом жараксыз деп таанылат жана администрациялык укук бузуу жөнүндө иш администрациялык органга же кызмат адамына жаңыдан кароо үчүн
жиберилет же болбосо, эгерде аталган мөөнөт өтүп кеткен болсо, иш боюнча сот өндүрүшү токтотулат.
2. Эгерде сот администрациялык органдын, кызмат адамынын администрациялык жаза колдонуу жөнүндө токтому мыйзамдуу жана негиздүү экендигин аныктаса, токтомду күчүндө калтырат, ал эми арыз канааттандырылбайт.
3. Ченемдик эмес актыны жараксыз деп таануу жөнүндө арызды, мамлекеттик бийлик органынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, алардын кызмат адамдарынын аракеттерине (аракетсиздигине) карата даттанууну кароонун натыйжасында сот чечим чыгарууга укуктуу, ал чечим менен:
1) эгерде арыз негиздүү деп эсептелсе, талаш болуп жаткан актыны толугу менен же бөлүгүн жараксыз деп табат же болбосо даттанылган аракетке же аракетсиздикке жол берген органды же кызмат адамын арыз ээсинин алардын аракетинин (аракетсиздигинин) натыйжасында бузулган укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын толук көлөмдө калыбына келтирүүгө милдеттендирет;
2) эгерде мамлекеттик бийлик органынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, алардын кызмат адамдарынын актылары, аракеттери (аракетсиздиги) мыйзамга ылайык экендиги, алардын ыйгарым укуктарынын чегинде жасалгандыгы жана арыз ээсинин укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын бузбагандыгы аныкталса, арыз ээсинин талаптарын канааттандыруудан баш тартылат.
4. Ченемдик укуктук актыны жараксыз деп таануу жөнүндө арызды кароонун жыйынтыгында сот чыгарууга укуктуу, ал чечим менен:
1) эгерде арыздын негиздүүлүгү аныкталса, даттанылып жаткан акты толугу менен же бөлүгү жараксыз деп таанылат. Эгерде ушул акты мурда жалпыга маалымдоо каражаттарында жарыяланган болсо, чечимдин жыйынтыктоочу бөлүгүндө ошол жалпыга маалымдоочу каражаттарын чыгарылган чечим жөнүндөгү билдирүүнү сот белгилеген мөөнөттө жарыялоого милдеттендирет;
2) эгерде арыздын негизсиздиги аныкталса, аны канааттандыруудан баш тартылат.
5. Ченемдик укуктук актыны толугу менен же айрым бир бөлүгүн жараксыз деп тааныган сот чечими ушул актыны кабыл алган мамлекеттик бийлик органы, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы жана кызмат адамы үчүн, даттанылган ченемдик актынын колдонулушу укуктарына жана эркиндиктерине таасирин тийгизген жарандар, юридикалык жактар, башка жактардын аныкталбаган чөйрөсү үчүн милдеттүү болуп саналат. Бул чечим преюдициалдык күчкө ээ болот жана чечим чыгарылган ченемдик укуктук актынын мыйзамдуулугу башка жарандар, юридикалык жактар, прокурор тарабынан жаңыдан талашка чыгарылышы мүмкүн, бирок анын соттук текшерүүнүн объектиси болбогон бөлүгүндө гана.

27-Глава

Мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, кызмат адамдарынын чечимдерин жана аракеттерин (аракетсиздигин) талашуу жөнүндөгү иштер боюнча сот ишин жүргүзүү

(Глава КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

28-Глава

Жарандар, юридикалык жактар, прокурорлор тарабынан ченемдик укуктук актылар талашылгандагы сот ишин жүргүзүү

(Глава КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

IV. ӨЗГӨЧӨ СОТ ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮ

29-Глава

Жалпы жоболор

270-статья. Өзгөчө сот ишин жүргүзүү тартибинде каралуучу иштер

Өзгөчө сот ишин жүргүзүү тартибинде сот:
1) юридикалык мааниси бар фактыларды аныктоо жөнүндөгү;
2) жаранды дайынсыз жок деп табуу же жаранды өлгөн деп жарыялоо жөнүндөгү;
3) жаранды аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген же аракетке жөндөмсүз деп табуу жөнүндөгү;
4) бойго жете электи толук аракетке жөндөмдүү деп табуу (эмансипация)
жөнүндөгү;
5) кыймылдуу мүлктү ээси жок деп табуу жөнүндөгү жана ээси жок кыймылсыз мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу жөнүндөгү;
6) жоголуп кеткен көрсөтүүчүгө карата баалуу кагаздарга жана ордердик баалуу кагаздарга карата укукту калыбына келтирүү жөнүндөгү (чакыруу ишин жүргүзүү);
7) жаранды психиатриялык стационарга мажбурлап жаткыруу жөнүндөгү;
8) жарандык абалды каттоодогу туура эместиктерди аныктоо боюнча;
9) нотариалдык иш-аракеттерди жасаганга же аны аткаруудан баш тартканга карата арыздар боюнча иштерди карайт.
2. Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен өзгөчө сот ишин жүргүзүүгө башка иштер да тийиш кылынышы мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

271-статья. Өзгөчө жүргүзүлүүчү иштерди кароо тартиби

1. Өзгөчө жүргүзүлүүчү иштер сот тарабынан ушул Кодекстин 30-38- главаларында белгиленген алымча, кошумчалары менен доо ишин жүргүзүү эрежелери боюнча каралат.
2. Өзгөчө жүргүзүлүүчү иштер сотто арыз берүүчүнүн, таламдаш жарандардын жана юридикалык жактардын өкүлдөрүнүн, ал эми мыйзамда жана ушул Кодексте белгиленген учурларда, прокурордун катышуусу менен каралат.
3. Эгерде өзгөчө жүргүзүлүүчү ишти сотто кароодо сотко караштуу укук боюнча талаш-тартыш бар экендиги аныкталса, анда сот аныктама чыгарып, анда арыз берүүчүгө жана таламдаш башка жактарга алардын талаш-тартыш маселени өзгөчө иш жүргүзүлүүчү сотто доо боюнча иш жүргүзүү тартибинде чечип алуу укугу түшүндүрүлөт. Аныктамада ошондой эле таламдаш жактар ушул Кодекстин
132- жана 133-статьяларынын талаптарын сот белгилеген мөөнөттө аткарууга тийиш экендиги түшүндүрүлөт. Бул талаптар аткарылбаган учурда арыз кароосуз калтырылат, ал эми таламдаш тараптар жалпы негизде доо коюуга укуктуу.
4. Талаш-тартыш пайда болгон ишти сот, таламдаш тараптар анын бул сотто каралышына каршы болгон учурда каралуу тиешелүүлүгү боюнча башка сотко өткөрүп берет.

30-Глава

Юридикалык мааниси бар фактыларды аныктоо

272-статья. Юридикалык мааниси бар фактыларды аныктоо боюнча иштер

1. Сот жарандардын же юридикалык жактардын жекече же мүлктүк укуктарынын пайда болушуна, өзгөрүшүнө жана токтотулушуна таасир этүүчү фактыларды аныктайт.
2. Сот төмөнкү фактыны аныктоо боюнча иштерди карайт:
1) жактардын бир тууганчылык мамилелерин;
2) жактын багууда болушун;
3) төрөлүүнү, багып алууну, никени, ажырашууну жана өлүмдү каттоо;
4) мыйзамда белгиленген учурларда, жубайлардын биринин өлүмүнө байланыштуу жарандык абалды каттоо органдарында никени каттоо мүмкүн болбосо, иш жүзүндө никеде болгондугун;
5) ата экендигин аныктоо;
6) документте көрсөтүлгөн аты, атасынын аты жана фамилиясы бул адамдын паспортундагы же туулгандыгы тууралуу күбөлүгүндөгү атына, атасынын атына жана фамилиясына туура келбеген учурда укукту белгилөөчү документтин таандуулугун;
7) кыймылсыз мүлккө менчик укугунда ээлик кылууну, пайдаланууну жана тескөөнү;
8) кырсыктын болгондугун;
9) жарандык абалды каттоо органдары өлүмдү каттоодон баш тарткан учурда адамдын белгилүү бир убакта, белгилүү бир кырдаалда өлгөндүгүн;
10) мурасты кабыл алууну жана мурас ачылган жерди;
11) эгерде мыйзамдарда аларды аныктоонун бөлөк тартиби белгиленбесе, юридикалык мааниси бар башка фактыларды аныктоо боюнча иштерди карайт.

273-статья. Юридикалык мааниси бар фактыларды аныктоо үчүн зарыл шарттар

Сот юридикалык мааниси бар фактыларды арыз берүүчү бул фактыларды күбөлөндүргөн документтерди башкача жол менен ала албаган учурда же болбосо жоголуп кеткен документтерди калыбына келтирүү мүмкүн болбогон учурда аныктайт.

274-статья. Арызды берүү

Юридикалык мааниси бар фактыларды аныктоо үчүн арыз аны берүүчүнүн жашаган жери боюнча берилет. Буга кыймылсыз мүлктү менчик укугунда ээлөө, пайдалануу жана тескөө фактысын аныктоо боюнча арыз кирбейт, мындай арыз кыймылсыз мүлктүн жайгашкан жери боюнча берилет.

275-статья. Арыздын мазмуну

Арызда бул факт арыз берүүчүнүн кайсы максаты үчүн аныкталууга зарыл экендиги, ошондой эле арыз берүүчүнүн бул фактыларды ала албагандыгын же болбосо жоголуп кеткен документтерди калыбына келтирүү мүмкүн болбогондугун ырастаган далилдер келтирилет.

276-статья. Арыз боюнча соттун чечими

1. Сот фактыны аныкталды деп эсептеген учурда ал чечимде факт кайсы максат үчүн аныкталгандыгын, ошондой эле фактыны аныкталды деп табуу үчүн негиз болгон далилдерди келтирүүгө милдеттүү.
2. Соттун чечими фактыны ырастаган документ болуп эсептелет жана жарандык абалды каттоо органдарында катталууга же башка органдарда жазылууга тийиш болгон фактыга карата бул органдар тарабынан берилүүчү документти алмаштырбастан мындай каттоо жана жазуу үчүн негиз болот.

31-Глава

Жаранды дайынсыз жок деп табуу жана жаранды өлгөн деп жарыялоо

277-статья. Арызды берүү

Жаранды дайынсыз жок деп табуу же жаранды өлгөн деп жарыялоо боюнча арыз таламдаш жак тарабынан арыз берүүчүнүн жашаган жери боюнча берилет.

278-статья. Арыздын мазмуну

Арызда арыз берүүчүгө жаранды дайынсыз жок деп табуу же жаранды өлгөн деп жарыялоо кайсы максат үчүн зарыл экендиги көрсөтүлөт, ошондой эле жарандын дайынсыз жок экендигин ырастаган жагдайлар же болбосо дайынсыз жок болгон жарандын өлүмүнө себеп болгон жагдайлар же аны кандайдыр бир кырсыктан курман болду деп эсептөө үчүн негиздер жазылат. Аскер кызматкерлери же согуштук аракеттерге байланыштуу дайынсыз жок болгон адамдар боюнча арызда согуш аракеттери токтотулган датасы жазылат.

279-статья. Арызды кабыл алгандан кийинки соттун иш-аракеттери

1. Ишти соттук териштирүүгө даярдоодо судья дайынсыз жок болгон жаран жөнүндө кайсы жактар маалымат бере ала тургандыгын аныктайт, ошондой эле дайынсыз жок болгондун белгилүү болгон акыркы жашаган жана иштеген жери боюнча тиешелүү уюмдардан ал тууралуу болгон маалыматтарды сурап алат.
2. Арызды кабыл алгандан кийин судья дайынсыз жок болгон жарандын мүлкүнүн жайгашкан жери боюнча үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмгө мүлктү башкаруучуну дайындоону сунуш кыла алат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

280-статья. Арыз боюнча соттун чечими

1. Жаранды дайынсыз жок болгон деп табуу жөнүндөгү соттун чечими анын мүлкүн үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүм бул мүлктү ишенимдүү башкаруу (зарыл болгон учурда туруктуу башкаруу) жөнүндөгү келишим түзгөн жакка өткөрүп берүү үчүн негиз болот.
2. Жарандын өлгөндүгүн жарыялоо жөнүндөгү соттун чечими жарандык абалды каттоо органы тарабынан жарандын өлгөндүгү жөнүндөгү жазууну жарандык абалды каттоо китебине киргизүү үчүн негиз болот.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

281-статья. Дайынсыз жок же өлгөн деп табылган жарандын келгендигинин же анын турган жеринин аныкталгандыгынын натыйжасы

1. Дайынсыз жок деп табылган же өлгөн деп жарыяланган адам келген же анын жүргөн жери табылган учурда сот өзүнүн жаңы чечими менен өзүнүн мурдагы чечимин алып салат.
2. Мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин соттун жаңы чечими жарандын мүлкүн ишенимдүү башкарууну алып салуу үчүн үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмгө же жарандык абалды каттоо китебиндеги анын өлүмү жөнүндөгү жазууну жокко чыгаруу үчүн жарандык абалды каттоо органына жиберилет.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

32-Глава

Жаранды аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген же аракетке жөндөмсүз деп табуу

282-статья. Арызды берүү

1. Спирт ичимдиктерин же баңги заттарды ашыкча пайдалангандыгынын, кумар оюндарына патологиялык жактан азгырылуунун натыйжасында жарандын аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табуу жөнүндөгү иш анын үй-бүлө мүчөлөрүнүн, үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн же прокурордун арызы боюнча козголот.
2. Жаранды психикасынын бузулушунан улам аракетке жөндөмсүз деп табуу жөнүндөгү иш сотто анын үй-бүлө мүчөлөрүнүн, аны менен чогуу жашагандыгына же жашабагандыгына карабастан жакын туугандарынын (ата-энесинин, балдарынын, бир туугандарынын, эже-карындаштарынын) үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн же прокурордун, психиатриялык дарылоо мекемесинин арызы боюнча козголот.
3. Жаранды аракетке жөндөмсүз же аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табуу жөнүндөгү арыз ал жарандын жашаган жери боюнча, ал эми ал адам психиатриялык дарылоо мекемесине орноштурулса, анда бул дарылоо мекемесинин жайгашкан жери боюнча берилет.

(КР 2009-жылдын 17-июлундагы № 233, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

283-статья. Арыздын мазмуну

1. Жаранды аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табуу жөнүндөгү арызда спирт ичимдиктерин же баңги заттарды ашыкча пайдалангандыгы, кумар оюндарына патологиялык жактан азгырылгандыгы менен өзүнүн үй-бүлөсүн оор материалдык шартка кабылткандыгын күбөлөндүргөн жагдайлар жазылууга тийиш.
2. Жаранды аракетке жөндөмсүз деп табуу жөнүндөгү арызда адам өзүнүн аракеттеринин маанисин түшүнбөй же аларга жетекчилик кыла албай калгандыгынын себеби болгон акыл-эсинин бузулушун күбөлөндүргөн жагдайлар жөнүндө жазылууга тийиш.

(КР 2009-жылдын 17-июлундагы № 233 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

284-статья. Жарандын психикалык абалын аныктоо үчүн экспертиза дайындоо

1. Сот ишти териштирүүгө даярдоо тартибинде жарандын жин оорусу менен ооругандыгы же акыл-эсинин начарлагандыгы жөнүндө жетиштүү негиз болгон учурда анын психикалык абалын аныктоо үчүн экспертиза дайындайт.
2. Аракетке жөндөмсүз деп табуу жөнүндө иш козголгон адам экспертизадан өтүүдөн анык качкан өзгөчө учурларда сот психиатрдын жана прокурордун катышуусу менен өткөн жыйналышында жаранды соттук-психиатриялык экспертизадан мажбурлап өткөрүү жөнүндө аныктама чыгара алат.

285-статья. Арызды кароо

1. Жаранды аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табуу жөнүндөгү иш сотто жарандын өзүнүн, арыз берүүчүнүн, прокурордун жана үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн өкүлүнүн катышуусу менен каралат.
2. Жаранды аракетке жөндөмсүз деп табуу жөнүндөгү ишти сот арыз берүүчүнүн, прокурордун жана үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн өкүлүнүн сөзсүз катышуусу менен карайт. Аракетке жөндөмсүз деп табуу жөнүндө иши каралып жаткан жаран, эгерде анын ден соолугунун абалы мүмкүндүк берсе, соттун жыйналышына чакырылышы мүмкүн.
3. Жарандын аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген же аракетке жөндөмсүз деп табуу жөнүндөгү ишти кароого байланыштуу соттун чыгымдарын төлөөдөн арыз берүүчү бошотулат. Сот арыз берген үй-бүлө мүчөлөрү жарандын аракетке жөндөмдүүлүгүн чектөө же аракетке жөндөмдүүлүгүнөн ажыратуу максатында арыз берүү менен абийирсиз иш кылгандыгын аныктоо менен, алардан соттун бардык чыгымдарын төлөтүп алат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

286-статья. Арыз боюнча соттун чечими

1. Жарандын аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген деп табылган соттун чечими үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген адам үчүн камкорчуну дайындоосуна негиз болот.
2. Жаран аракетке жөндөмсүз деп табылган соттун чечими үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн аракетке жөндөмсүз адам үчүн камкорчуну дайындоосуна негиз болот.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

287-статья. Аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген дегенди алып салуу жана жаранды аракетке жөндөмдүү деп табуу

1. Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинин 65-статьясынын 2- пунктунда каралган учурларда, сот жарандын өзүнүн, үй-бүлө мүчөлөрүнүн, үй- бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн же прокурордун арызы боюнча жарандын аракетке жөндөмдүүлүгү чектелген дегенди алып салуу жөнүндө чечим чыгарат. Соттун чечиминин негизинде жаранга белгиленген камкордук алып салынат.
2. Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинин 64-статьясынын 3- пунктунда каралган учурларда сот камкорчунун, үй-бүлө мүчөлөрүнүн, жакын туугандарынын, психиатриялык дарылоо мекемесинин, үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн, прокурордун арызы боюнча жана соттук-психиатриялык экспертизанын тиешелүү корутундусунун негизинде жаранды аракетке жөндөмдүү деп табуу жөнүндө чечим кабыл алат. Соттун чечиминин негизинде ага белгиленген камкордук алып салынат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

33-Глава

Жашы жете электи толук аракетке жөндөмдүү деп жарыялоо (эмансипация)

288-статья. Арызды берүү

1. Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинин 62-статьясынын 1- пунктунда каралган учурларда он алты жашка чыккан жашы жете элек өспүрүм аны толук аракетке жөндөмдүү деп жарыялоо жөнүндөгү арыз менен жашаган жери боюнча сотко кайрыла алат.
2. Арыз сотто ата-энесинин, багып алган ата-энесинин экөөнүн тең же камкорчусунун макулдугу болбогон же үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүм жашы жете электи аракетке жөндөмдүү деп жарыялоодон баш тарткан учурда кабыл алынат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

289-статья. Арызды кароо

Арыз сотто сөзсүз түрдө арыз берүүчүнүн, ата-энесинин, багып алган ата- энесинин бирөөнүн же экөөнүн, ошондой эле үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн катышуусу менен каралат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

290-статья. Эмансипация жөнүндөгү арыз боюнча соттун чечими

1. Сот арызды олуттуу карап чыгып, арыздын канааттандырылгандыгы же четке кагылгандыгы жөнүндө чечим чыгарат.
2. Арыз канааттандырылган учурда эмансипация жөнүндөгү соттун чечими мыйзамдуу күчүнө кирген учурдан тартып он алтыга чыккан жашы жете элек толук аракетке жөндөмдүү (эмансипацияланган) деп табылат.

291-статья. Эмансипация жөнүндөгү арызды алып салуу

1. Жашы жете электи толук аракетке жөндөмдүү (эмансипацияланган) деп жарыялоо жөнүндөгү чечимди алып салуу тууралуу арыз ата-энеси, багып алган ата-энеси же камкорчусу, ошондой эле үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдөр тарабынан жашы жете электи толук аракетке жөндөмдүү (эмансипацияланган) деп жарыялоо жөнүндө чечим кабыл алган сотко же мындай чечим кабыл алган үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн жайгашкан жери боюнча берилет.
2. Жетиштүү негиздер болгон учурда сот үй-бүлөнү жана балдарды колдоо боюнча бөлүмдүн жашы жете электи толук аракетке жөндөмдүү (эмансипацияланган) деп жарыялоо жөнүндөгү чечимин алып салуу тууралуу чечим кабыл алат жана он алтыга чыккан жашы жете электи толук аракетке жөндөмдүү деп жарыялоодон баш тарта алат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

34-Глава

Кыймылдуу мүлктү ээси жок деп табуу жана ээси жок кыймылсыз мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

292-статья. Арызды берүү

1. Кыймылдуу мүлктү ээси жок деп табуу жөнүндөгү арыз ага ээлик кылууга киришкен жак тарабынан арыз берүүчүнүн жашаган же жайгашкан жери боюнча берилет.
2. Ээси жок кыймылсыз мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу жөнүндөгү арыз анын жайгашкан жери боюнча коммуналдык мүлктү башкаруу ыйгарым укугуна ээ болгон орган тарабынан берилет.

293-статья. Арыздын мазмуну

1. Кыймылдуу мүлктү ээси жок деп табуу жөнүндөгү арызда кайсы буюм ээси жок деп табылууга тийиш экендиги, анын өзгөчөлөнгөн негизги белгилери жазылып, буюмдун ээси аны менчик укугун сактоого ниеттенбестен калтырып койгондугунун далилдери жана арыз берүүчүнүн ага ээлик кылууга киришкендигинин далилдери келтирилүүгө тийиш.
2. Коммуналдык мүлктү башкаруу ыйгарым укугуна ээ органдын кыймылсыз мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу жөнүндөгү арызында кыймылсыз мүлк качан жана ким тарабынан эсепке алынгандыгы көрсөтүлүүгө, ошондой эле буюмдун ээси аны менчик укугун сактоого ниеттенбестен калтырып койгондугун күбөлөндүргөн далилдер келтирилүүгө тийиш.

294-статья. Арызды кабыл алуудан баш тартуу

Сот коммуналдык мүлктү башкаруу ыйгарым укугуна ээ органдын кыймылсыз мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу жөнүндөгү арызын, ал буюмдун мыйзамда белгиленген тартипте эсепке алынгандыгына үч жылдан аз убакыт өткөн учурда, кабыл алуудан баш тартат жана бул иш боюнча сот ишин жүргүзүүнү токтотот.

295-статья. Арызды кароо

Буюмду ээсиз деп табуу же кыймылсыз мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу жөнүндөгү арыз сотто иш боюнча таламдаш жактардын сөзсүз түрдө катышуусу менен каралат.

296-статья. Арыз боюнча соттун чечими

1. Сот кыймылдуу мүлктүн ээси жок же ага карата менчик укугун сактоо ниетисиз калтырылган деп табуу менен кыймылдуу мүлктүн ээси жок деп табуу жана аны ага ээлик кылууга киришкен жактын менчигине өткөрүп берүү жөнүндө чечим чыгарат.
2. Сот кыймылсыз мүлктүн ээси жок же ага карата менчик укугун сактоо ниетисиз калтырылган жана мыйзамда белгиленген тартипте эсепке алынган деп табуу менен кыймылсыз мүлктүн ээси жок деп табуу жана ал мүлккө карата муниципалдык менчик укугун таануу жөнүндө чечим чыгарат.

35-Глава

Талап кылуучунун баалуу кагаздарына жана ордердик баалуу кагаздарга карата жоголгон менчик укугун калыбына келтирүү (кайра чакыртуу ишин жүргүзүү)

297-статья. Арызды берүү

1. Талап кылуучунун баалуу кагаздарын жана ордердик баалуу кагаздарын (мындан ары - документ) жоготуп жиберген жак мыйзамда көрсөтүлгөн учурларда жоголгон документтерди анык эмес деп табууну жана аларга карата укуктарын калыбына келтирүүнү соттон өтүнө алат. Тиешелүү түрдө эмес сакталгандыктан
же башка себептерден улам документ төлөм боюнча сапаттарын жоготуп койгон учурда да документке карата болгон укуктар калыбына келтирилиши мүмкүн.
2. Жоголгон документтерди анык эмес деп табуу жөнүндөгү арыз ал документти берген мекеменин (жактын) жайгашкан жери боюнча берилет.

298-статья. Арыздын мазмуну

Арызда жоголгон документтин өзгөчөлөнгөн белгилери, аны берген мекеменин (жактын) аталышы көрсөтүлүүгө, ошондой эле документ жоголуп кеткендеги кырдаал, документти берген мекемеге ал боюнча төлөмдөргө жана берүүлөргө тыюу салуу жөнүндөгү арыз берүүчүнүн өтүнүчү да жазылууга тийиш.

299-статья. Арызды алгандан кийинки судьянын иш-аракеттери

1. Арызды кабыл алгандан кийин судья документти берген мекемеге (жакка) ал боюнча төлөмдөргө жана берүүлөргө тыюу салуу жөнүндө аныктама чыгарат жана ал аныктаманын көчүрмөсүн документти берген мекемеге (жакка), реестрди кармоочуга, каттоочуга жиберет.
2. Аныктамада ошондой эле жергиликтүү газетада арыз берүүчүнүн эсебинен төмөнкүлөрдү камтыган билдирүүнү жарыялоо жөнүндө айтылат:
1) документти жоготуу жөнүндөгү арыз келип түшкөн соттун аталышы;
2) арыз берген жактын аталышы жана анын жашаган жери;
3) документтин аталышы жана өзгөчөлөнгөн белгилери;
4) жоголгондугу жөнүндө билдирилген документтердин кармоочусуна жарыяланган күндөн тартып үч айдын ичинде өзүнүн укуктары тууралуу сотко арыз берүү сунушу.
2. Аныктама чыгаруудан баш тартууга карата жекече даттануу же сунуш берилиши мүмкүн.

300-статья. Документтерди кармоочунун арызы

Жоголгондугу жөнүндө билдирилген документтердин кармоочусу жарыяланган күндөн тартып үч айдын ичинде документтерге карата өзүнүн укуктары тууралуу арыз менен сотко кайрылууга милдеттүү.

301-статья. Документти кармоочудан арыз келип түшкөндөн кийинки соттун иш-аракеттери

1. Жарыяланган күндөн тартып үч айлык мөөнөт өткөнгө чейин документти кармоочудан арыз келип түшкөн учурда сот документти жоготуп жиберген жактын арызын кароосуз калтырат жана документти берген мекеме (жак) үчүн ал документ боюнча төлөөлөргө жана берүүлөргө тыюу салынган мөөнөттү белгилейт. Бул мөөнөт эки айдан ашпоого тийиш.
2. Ошол эле мезгилде сот арыз берүүчүгө документти кармоочуга карата бул документти талап кылуу жөнүндө жалпы тартипте доо коюу укугу тууралуу, ал эми документти кармоочуга - тыюу салуу чаралары менен ага келтирилген чыгашалардын ордун арыз берүүчүдөн төлөтүп алуу укугу жөнүндө түшүндүрөт.
3. Ушул статьяда көрсөтүлгөн маселелер боюнча аныктамага карата жекече даттануу же сунуш берилиши мүмкүн.

302-статья. Жоголгон документти анык эмес деп табуу жөнүндөгү арызды кароо

Жоголгон документти анык эмес деп табуу жөнүндөгү ишти судья, ушул Кодекстин 300-статьясында көрсөтүлгөн арыз документти кармоочудан келип түшпөгөн учурда жарыялангандан кийин үч айлык мөөнөттө карайт.

303-статья. Арыз боюнча соттун чечими

Арыз берүүчүнүн өтүнүчү канааттандырылган учурда сот жоголгон документти анык эмес деп табуу жөнүндө чечим чыгарат. Бул чечим анык эмес деп табылган документтин ордуна арыз берүүчүгө салымын же жаңы документти берүү үчүн негиз болот.

304-статья. Документти кармоочунун мүлктү негизсиз сатып алуу жөнүндө доо коюу укугу

Бул документке карата өзүнүн укуктарын кандайдыр бир себептер менен өз убагында билдирбеген документти кармоочу документти анык эмес деп табуу жөнүндөгү соттун чечими мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин жоголгондун ордуна жаңы документ алуу укугу таанылган жакка карата мүлктү негизсиз алуу же сактоо жөнүндө доо кое алат.

36-Глава

Психиатриялык стационарга жаранды мажбурлап жаткыруу

305-статья. Арыз берүү

1. Жаранды мажбурлап ооруканага жаткыруу жөнүндөгү арыз жаран жаткырылган психиатриялык оорукананын жайгашкан жери боюнча сотко берилет.
2. Психиатриялык стационарга мажбурлап жаткыруу үчүн мыйзамда белгиленген негиз көрсөтүлгөн арызга ал адамдын психиатриялык стационарда мындан ары да болуусунун зарылчылыгы жөнүндөгү психиатр-врачтардын комиссиясынын жүйөөлүү себептелген корутундусу тиркелет.

306-статья. Арыз берүү мөөнөтү

1. Жаранды мажбурлап госпиталдаштыруу жөнүндө арыз психиатриялык мекеменин психиатр-врачтарынын комиссиясы адамдын психиатриялык стационарда андан ары болушу зарыл экендиги жөнүндө корутунду чыгарган учурдан тартып жыйырма төрт сааттын ичинде берилет.
2. Ишти козгоо менен, сот ошол эле учурда арызды сотто карап чыгуу учүн зарыл болгон мөөнөткө адамдын психиатриялык стационарда болушуна санкция берет.

307-статья. Арызды карап чыгуу

1. Жаранды психиатриялык стационарга мажбурлоо тартибинде госпиталдаштыруу жөнүндө арызды сот иш козголгон учурдан тартып беш күндүн ичинде карайт.
2. Жаранга аны мажбурлап госпиталдаштыруу жөнүндө иш боюнча соттун жыйналышына жеке катышуу укугу берилүүгө тийиш. Эгерде психиатриялык мекеменин өкүлүнөн алынган маалыматтар боюнча бул анын ден соолук абалынан улам мүмкүн болбосо, анда соттун жыйналышы психиатриялык мекеменин имарат-жайында жүргүзүлүшү мүмкүн.
3. Иш сотко кайрылган психиатриялык мекеменин өкүлүнүн, прокурордун жана госпиталдаштыруу жөнүндө маселеси каралып жаткан адамдын өкүлүнүн милдеттүү түрдө катышуусу менен каралат.

308-статья. Иш боюнча чечим

1. Арызды маңызы боюнча карап чыгып, сот чечим чыгарат, аны менен арызды четке кагат же канааттандырат.
2. Арызды канааттандыруу жөнүндө чечим жаранды белгиленген мөөнөткө психиатриялык стационарга мажбурлап госпиталдаштыруу жана андан ары кармоо үчүн негиз болуп саналат.
3. Мажбурлап госпиталдаштыруу жөнүндө соттун чечими чыккандан тартып он күндүк мөөнөттө ага психиатриялык мекемеге жайгаштырылган адам, анын өкүлү, психиатриялык мекеменин жетекчиси же прокурор ушул Кодексте белгиленген тартипте даттана алат.
4. Адам психиатриялык стационарга мажбурлап жаткырылган учурдан тартып алты ай өткөндө психиатриялык мекеменин администрациясы мекеме турган жер боюнча сотко ал адамдын психиатриялык стационарда андан ары болушунун зарылчылыгы жөнүндө врач-психиатрлар комиссиясынын жүйөөлүү корутундусун тиркөө менен арыз жөнөтөт.
Сот ушул главада каралган тартипте өз чечими менен жаранды психиатриялык стационарда кармап туруу мөөнөтүн узартууга укуктуу.
Психиатриялык стационарга мажбурлап жаткырылган жаранды мажбурлап госпиталдаштырууну узартуу жөнүндө андан аркы чечим жыл сайын ушул главанын талаптарын сактоо менен сот тарабынан кабыл алынат.

37-Глава

Жарандык абал актысындагы туура эмес жазууларды белгилөө

309-статья. Арыз берүү

1. Эгерде жарандык абал актысын жазуу органдары укук жөнүндө талаш- тартыш жок туруп мурдагы жазууларга оңдоолорду же өзгөртүүлөрдү киргизүүдөн баш тартса, сот жарандык абал актысын каттоо китебиндеги (акт китептеринде) туура эмес жазууну белгилөө жөнүндө ишти карайт.
2. Жарандык абал актысын каттоо китебиндеги туура эмес жазууну белгилөө жөнүндө арыздар арыз ээсинин турган жериндеги сотко берилет.

310-статья. Арыздын мазмуну

Арызда жарандык абал актысын каттоо китебиндеги жазуунун туура эместиги эмнеде, мурдагы жазууларга оңдоолорду же, өзгөртүүлөрдү киргизүүдөн качан жана кайсы жарандык абал актысын жазуу органы тарабынан баш тартылгандыгы көрсөтүлүүгө тийиш.

311-статья. Арыз боюнча соттун чечими

Жарандык абал актысын каттоо китебиндеги жазуунун туура эместиги белгиленген соттун чечими жарандык абал актысын жазуу органы мындай жазууларды оңдоп же өзгөртүшү үчүн негиз болуп саналат.

38-Глава

Нотариалдык иш-аракеттерди жүргүзүүгө арыздарды карап чыгуу же аларды жүзөгө ашыруудан баш тартуу

312-статья. Арыз берүү

1. Өзүнө карата нотариалдык иш-аракет жүзөгө ашырылгандыгын же мындай
иш-аракеттен баш тартылгандыгын туура эмес деп эсептеген таламдаш адам нотариус, нотариалдык иш-аракеттерди жүзөгө ашырган орган турган жер боюнча бул жөнүндө арыз берүүгө укуктуу.
2. Арыз он күндүк мөөнөттө берилет, бул мөөнөт жүзөгө ашырылган нотариалдык иш-аракет жөнүндө же нотариалдык иш-аракетти жүргүзүүдөн баш тартылгандыгы арыз ээсине белгилүү болгон күндөн тартып эсептелет.
3. Таламдаш жактардын ортосунда келип чыккан, жүргүзүлгөн нотариалдык
иш-аракетке негизделген укук жөнүндө талаш-тартыш сот тарабынан доо өндүрүшү тартибинде каралат.

313-статья. Арыздарды карап чыгуу

Арызды сот арыз ээсинин, нотариустун же даттанылып жаткан нотариалдык
иш-аракетти жүзөгө ашырган же нотариалдык иш-аракетти жүргүзүүдөн баш тарткан башка кызмат адамынын катышуусу менен карайт, бирок алардын келбей калышы ишти чечүү үчүн тоскоолдук болбойт.

314-статья. Арыз боюнча соттун чечими

Соттун арызды канааттандырган чечими жүзөгө ашырылган нотариалдык иш-
аракетти алып салат же мындай иш-аракетти аткарууга милдеттендирет.

III БӨЛҮМ

БИРИНЧИ ИНСТАНЦИЯДАГЫ СОТТОРДУН МЫЙЗАМДУУ КҮЧҮНӨ КИРГЕН ЖАНА КИРБЕГЕН АКТЫЛАРЫН КАЙРА КАРОО БОЮНЧА СОТ ИШИ

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

39-Глава

Соттун чечимине апелляциялык даттануу

315-статья. Апелляциялык даттануу укугу

1. Биринчи инстанциядагы соттордун мыйзамдуу күчүнө кирбеген актыларына ишке катышкан тараптар жана башка адамдар апелляциялык тартипте областтык соттун сот коллегиясына даттана алат.
2. Прокурор прокурордун арыздары боюнча козголгон же прокурордун катышуусу менен каралган иштер боюнча, ошондой эле эгерде сот тарабынан мамлекеттик же коомдук таламдарды бузган чечим кабыл алынган учурда иштер боюнча сунуш берүүгө укуктуу.
3. Ишке катышууга тартылбаган, бирок укуктарына жана милдеттерине карата сот чечим кабыл алган адамдар да апелляциялык даттанууну бере алат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

316-статья. Апелляциялык даттануу берүү тартиби жана мөөнөтү

1. Апелляциялык даттануу же талап чечимди чыгарган сот аркылуу берилет. Апелляциялык даттанууну же талапты түздөн-түз апелляциялык инстанциядагы сотко берүү ишти карап чыгуу үчүн тоскоолдук болуп саналбайт.
2. Соттун чечимине апелляциялык даттануу же талап сот биротоло формадагы чечимди ушул Кодекстин 205-статьясынын 2-пунктуна ылайык чыгаргандан кийин отуз күндүн ичинде берилиши мүмкүн.
3. Ишти биринчи инстанцияда кароодо арыз берүүчү жүйөөлүү себеп боюнча сот жыйналышына катышпаган учурдан тышкары, аппеляциялык даттануу берүүнүн процесстик мөөнөтү калыбына келтирүүгө жатпайт. Мында аппеляциялык даттануу берүүгө процесстик мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндө
өтүнүч биринчи инстанциядагы сот тарабынан чечим чыгарылган күндөн тартып алты айдан кечиктирилбестен берилиши мүмкүн.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

317-статья. Алелляциялык даттануунун же талаптын мазмуну

1. Апелляциялык даттануу же талап төмөнкүлөрдү камтууга тийиш:
1) даттануу же талап жөнөтүлгөн соттун аталышы;
2) даттанууну же талапты берген жактын аталышы, анын жашаган жери же турган жери;
3) даттанылып жаткан чечим;
4) даттануунун же талаптын далилдери;
5) даттанууну же талапты берген жактын өтүнүчү;
6) даттанууга же талапка тиркелген документтердин тизмеси.
2. Апелляциялык даттанууга же талапка даттанууну же талапты берген жак кол коет. Эгерде иште төмөнкүдөй укук жок болсо, өкүл тарабынан берилген апелляциялык даттанууга ишеним кат же өкүлдүн ыйгарым укуктарын күбөлөндүргөн ыйгарым укуктарды тастыктаган башка документ тиркелүүгө тийиш.
3. Апелляциялык даттануу же талап жана аларга тиркелген документтер, администрациялык жана экономикалык иштер боюнча жарандык сот өндүрүшү тартибинде каралуучу иштерди кошпогондо, ишке катышкан жактардын санындагы көчүрмөлөрү менен сотко берилет.
Администрациялык жана экономикалык иштер боюнча апелляциялык арыз берген жак иште катышкан жактарга арыздын жана ага тиркелген, аларда жок документтердин көчүрмөлөрүн жиберет.

4. (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

318-статья. Апелляциялык даттанууну же талапты карай турган соттор

Райондук соттордун чечимдери апелляциялык тартипте областтык соттордун сот коллегияларына даттанылышы мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

319-статья. Апелляциялык инстанциядагы ишти карап чыгуу мөөнөтү

Апелляциялык инстанциядагы сот апелляциялык даттануу же талап боюнча келип түшкөн ишти ал келип түшкөн күндөн тартып отуз күндөн кечиктирбестен кароого тийиш.

320-статья. Апелляциялык даттанууну же талапты кыймылсыз калтыруу

1. Ушул Кодекстин 317-статьясында каралган талаптарга жооп бербеген апелляциялык даттануу же талап берилген учурда, сот аныктама чыгарат, ал аркылуу даттанууну же талапты кыймылсыз калтырат жана даттанууну берген адамга кемчиликтерди оңдоо үчүн мөөнөт дайындайт.
2. Эгерде даттанууну же талапты берген жак соттун аныктамасында камтылган көрсөтмөлөрдү сот белгилеген мөөнөттө аткарса, даттануу же талап сотко алгачкы жолу берилген күнү берилди деп эсептелет.

321-статья. Апелляциялык даттанууну же талапты кайра кайтаруу

Апелляциялык даттануу же талап төмөнкүдөй учурларда даттанууну же талапты берген жакка кайра кайтарылат:
1) кыймылсыз калтырылган даттануунун же талаптын кемчиликтерин оңдоо жөнүндө көрсөтмөлөр белгиленген мөөнөттө аткарылбаса;
2) даттануу мөөнөтүнүн өтүп кетиши жана даттануу мөөнөтүн калыбына келтирүү жөнүндө өтүнүч жок болгондо;
3) эгерде апелляциялык даттануу же талап апелляциялык даттанууну же талапты берүүгө укугу болбогон адам тарабынан берилсе;
4) эгерде даттануу же сунуштоо берген адамдан ишти аппеляциялык өндүрүшкө кабыл алууга чейин даттанууну же сунуштоону кайра алуу жөнүндө арыз келип түшсө.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

322-статья. Апелляциялык даттанууну же талапты алгандан кийин судьянын иш-аракети

1. Ушул Кодексте белгиленген мөөнөттө берилген жана ушул Кодекстин 317- статьясынын талаптарына жооп берген апелляциялык даттанууну же талапты алгандан кийин судья төмөнкүлөргө милдеттүү:
1) кийинки күндөн кечиктирбестен даттануунун же талаптын көчүрмөлөрүн жана аларга тиркелген документтерди ишке катышкан жактарга жөнөтүүгө;
2) даттануу үчүн белгиленген мөөнөт аяктагандан кийин ишти апелляциялык инстанциядагы сотко жөнөтүүгө.
2. Апелляциялык даттануу үчүн белгиленген мөөнөт аяктаганга чейин ишти эч ким соттон талап кыла албайт. Ишке катышкан адамдар сотто иштин материалдары, ошондой эле келип түшкөн даттануулар же талаптар жана аларга үн кошуулар менен таанышууга укуктуу.

323-статья. Апелляциялык даттанууга кошулуу

Ишке катышкан, процессте апелляциялык даттанууну берген адам тарапта болгон адамдар берилген даттанууга кошула алат.
Даттанууга кошулуу жөнүндө арыз үчүн акы төлөнбөйт.

324-статья. Апелляциялык даттанууга каршы пикир

Ишке катышкан адамдар апелляциялык даттанууга каршы пикирин бере алат, ага ушул каршы пикирди ырастаган документтер менен башка далилдер ишке катышкан адамдардын санындагы көчүрмөлөрү менен тиркелет.
Каршы пикирлердин жана аларга тиркемелердин көчүрмөлөрү ишке катышкан адамдарга берилет.

325-статья. Апелляциялык даттануудан же талаптан баш тартуу

1. Апелляциялык даттанууну же талапты берген адам иш сотто каралганга чейин андан баш тартууга укуктуу.
2. Талап койгон прокурор, ошондой эле жогору турган прокурор ишти сотто кароо башталганга чейин талапты кайра чакыртууга укуктуу.
3. Эгерде даттануудан же талаптан баш тартуу ишке катышкан адамдардын укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам тарабынан корголуучу таламдарын бузбаса, сот баш тартуу чечимин кабыл алат.
4. Даттануудан же талаптан баш тартуу чечимин кабыл алуу менен сот апелляциялык өндүрүштү токтотуу жөнүндө аныктама чыгарат.

326-статья. Доогердин доодон баш тартышы жана тараптардын жарашуу макулдашуусу

Апелляциялык даттануу же талап берилгенден кийин жүзөгө ашырылган доогердин доодон баш тартышы же тараптардын жарашуу макулдашуусу апелляциялык инстанцияга жазуу жүзүндө берилүүгө тийиш. Доодон баш тартуу кабыл алынганга же жарашуу макулдашуусу бекитилгенге чейин сот доогерге же тараптарга алардын иш-аракеттеринин натыйжасын түшүндүрөт.
Доодон баш тартуу кабыл алынган же тараптардын жарашуу макулдашуусу бекитилген учурда апелляциялык инстанция чыгарылган чечимди алып салат жана иш боюнча өндүрүштү токтотот. Эгерде ушул Кодекстин 41-статьясындагы 4- пунктта көрсөтүлгөн негиздер боюнча сот доодон баш тартууну же жарашуу макулдашуусун четке какса, ал ишти апелляциялык тартипте карайт.

327-статья. Апелляциялык инстанциядагы соттун отурумун дайындоо

1. Апелляциялык даттануу же прокурордун талабы иш келип түшкөн учурда соттун төрагасы же анын орунбасары сот коллегиясынын соттук курамын түзөт жана иш боюнча төрагалык кылуучуну жана баяндамачы-судьяны аныктайт. Соттун төрагасы зарыл болгон учурда бир сот коллегиясынын судьясын башка сот коллегиясынын курамындагы ишти кароого тарта алат.
2. Ишти апелляциялык тартипте карап чыгуу менен байланышкан маселелерди чечүүдө төрагалык кылган адам ушул Кодексте белгиленген биринчи инстанциядагы соттогу ишти жүргүзүүнүн жалпы эрежелерин жетекчиликке алат.
3. Сот отурумунун дайындалгандыгы жөнүндө областтык соттун сот коллегиясынын соттук курамы тарабынан аныктама чыгарылат, анда ишке катышуучу кабардар кылынууга тийиш болгон жактар, ошондой эле соттун отурумуна чакырыла турган адамдар көрсөтүлөт.
4. Төрагалык кылган адам соттун отурумун дайындоо жөнүндө аныктама чыгаруу менен бир эле учурда, апелляциялык даттанууну же талапты берген адамга апелляциялык инстанциядагы сотто пикири суралышын зарыл деп эсептеген адамдардын келүүсүн камсыз кылуу зарылчылыгы жөнүндө кабарлайт. Ошол эле учурда ишке катышуучу башка адамдар да кабарландырылат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

328-статья. Ишти апелляциялык инстанциядагы сотто карап чыгуу

1. Иш апелляциялык инстанциядагы сотто биринчи инстанциядагы соттогу өндүрүш эрежелери боюнча, ушул главада баяндалган жоболорго ылайык жүргүзүлөт.
2. Апелляциялык инстанциядагы сот соттун отурумунун убактысы жана орду жөнүндө ишке катышкан жактарга ушул Кодекстин 11-главасында белгиленген эрежелер боюнча кабарландырат.
Биринчи инстанциядагы соттун чечимине даттануу же талап менен апелляциялык инстанциядагы сотко кайрылбаган адамдардын келбей калышы ишти карап чыгууга жана апелляциялык чечимди же аныктаманы чыгарууга тоскоолдук кылбайт.
Ишке катышуучу жана ишти кароонун убактысы жана орду тууралуу кабарландырылбаган адамдардын кимдир-бирөөсү соттун отурумуна келбей калган учурда сот ишти териштирүүнү кийинкиге калтырат. Ишке катышкан жана ишти кароонун убактысы жана орду тууралуу тиешелүү түрдө кабарландырылган адамдардын келбей калышы ишти териштирүүгө жолтоо болбойт.
3. Апелляциялык инстанциядагы соттун отурумунда төрагалык кылган адам соттун отурумунда ойдогудай тартипти камсыз кылуу үчүн зарыл чараларды көрөт.
4. Ишти апелляциялык тартипте карап чыгууда сот апелляциялык даттануунун же талаптын чектеринде биринчи инстанциядагы соттун чечиминин мыйзамдуулугун жана негиздүүлүгүн текшерет.
5. Апелляциялык инстанциядагы сот жаңы фактыларды белгилөөгө жана жаңы далилдерди иликтөөгө, иштин материалдарында болгон далилдерге жаңы баа берүүгө укуктуу.
6. Апелляциялык инстанциядагы сот мыйзамдуулук таламында апелляциялык даттануунун же талаптын чегинен чыгууга укуктуу.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

З28-1-статья. Соттун чечиминин аткарылышын токтото туруу

Биринчи инстанциядагы соттун чечимине даттануу мөөнөтү калыбына келтирилген учурда, аппеляциялык даттануу же сунуштоо чечилгенге чейин аппеляциялык инстанция соттун чечиминин аткарылышын токтото турууга укуктуу.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

329-статья. Апелляциялык инстанциядагы соттук териштирүү

1. Апелляциялык инстанциядагы соттук териштирүү докладчы судья иштин жагдайын жана чечимдин мазмунун, ошондой эле берилген апелляциялык даттанууну, талапты жана аларга каршы пикирлерди баяндоосу менен башталат.
2. Баяндамачы судья тараптардын даттанууда же талапта келтирилген өз далилдеринин негизин, ошондой эле далилдер жагынан каршы пикирлерин угат.
Ишке катышкан адамдар келбей калган учурда апелляциялык соттун отурумунда даттанууга же талапка алар тарабынан берилген каршы пикирлерди жарыя кылат.
3. Ишке катышкан адамдардын түшүндүрмөлөрүн угуп, сот далилдерди иликтөөгө өтөт. Далилдерди иликтөө биринчи инстанциядагы соттор үчүн белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
4. Апелляциялык инстанциядагы сот зарыл болгон учурда иште болгон далилдерди жарыя кылат, ошондой эле жаңы берилген далилдерди иликтейт.
5. Тараптар кошумча күбөлөрдү чакыртуу жана суракка алуу жөнүндө, биринчи инстанциядагы сот тарабынан изилдөөдөн баш тартылган башка далилдерди талап кылуу жөнүндө өтүнүч билдирүүгө укуктуу.
6. Апелляциялык чечимди же аныктаманы кабыл алууда апелляциялык инстанция өз токтомун негиздөө үчүн апелляциялык инстанциядагы соттун отурумуна чакырылбаган, бирок биринчи инстанциядагы сотто суралган адамдардын көрсөтмөлөрүнө таянууга укуктуу. Эгерде бул көрсөтмөлөрдү тараптар талашып жаткан болсо, анда буларды берген адамдар апелляциялык инстанциядагы сотто суралууга тийиш.
7. Далилдерди изилдөө аяктагандан кийин төрагалык кылган адам ишке катышкан адамдарды соттук териштирүүнү толуктоо боюнча аларда болгон өтүнүчтөр жөнүндө сурайт. Сот бул өтүнүчтөрдү чечет жана жарыш сөзгө өтөт.
8. Жарыш сөздөр ушул Кодекстин 193-статьясынын эрежелери боюнча жүргүзүлөт, мында даттанууну же талапты берген адам биринчи болуп жарыш сөзгө чыгат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

330-статья. Апелляциялык инстанциядагы соттун отурумунун протоколу

Апелляциялык инстанциядагы соттун отурумунда протоколду отурумдун катчысы жүргүзөт.
Соттун отурумунун протоколуна тараптар сын-пикирлерди бериши мүмкүн, алар ушул Кодекстин 232-, 233-статьяларында каралган тартипте төрагалык кылган адам тарабынан каралат.

331-статья. Апелляциялык даттанууну жана талапты караган учурдагы аппеляциялык инстанциядагы соттун ыйгарым укуктары

Апелляциялык инстанциядагы сот төмөнкүлөргө укуктуу:
1) биринчи инстанциядагы соттун чечимин өзгөртүүсүз, ал эми даттанууну же талапты канааттандырбастан калтырууга;
2) биринчи инстанциядагы соттун чечимин толугу менен же анын бир бөлүгүн өзгөртүүгө же аны алып салууга жана жаңы чечим чыгарууга;
3) биринчи инстанциядагы соттун чечимин толугу менен же анын бир бөлүгүн алып салууга жана иш боюнча өндүрүштү токтотууга, же арызды карабастан калтырууга.

4) (КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

5) биринчи инстанциядагы соттун чечимин жокко чыгаруу жана ишти ушул
Кодекстин 333-1-статьясында каралган учурларда жаңыдан кароого жөнөтүү.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

332-статья. Апелляциялык тартипте соттун чечимин алып салууга же өзгөртүүгө негиздер

1. Биринчи инстанциядагы соттун чечимин алып салууга же өзгөртүүгө негиз болуп төмөнкүлөр саналат:
1) иш үчүн мааниси бар жагдайларды толук аныктабай коюу;
2) сот белгиленген деп эсептеген, иш үчүн мааниси бар жагдайлардын далилденбегендиги;
3) соттун чечимде баяндалган тыянактарынын иштин жагдайларына дал келбегендиги;
4) укук ченемдерин бузуу же туура эмес колдонуу.
2. Бул статьянын 1-пунктунда саналган негиздер боюнча биринчи инстанциядагы соттун чечимин алып салууда апелляциялык инстанциядагы сот
иш боюнча жаңы чечим чыгарат.

333-статья. Иш боюнча ишти токтотуу же арызды карабастан калтыруу менен чечимди алып салуу

Биринчи инстанциядагы соттун чечими ушул Кодекстин 221- жана 223- статьяларында көрсөтүлгөн негиздер жагынан иш боюнча өндүрүштү токтотуу же арызды карабастан калтыруу менен апелляциялык тартипте алып салынат.

333-1-статья. Биринчи инстанциядагы соттун чечимин жокко чыгаруу жана ишти жаңыдан кароого кайтаруу үчүн негиздер

Биринчи инстанциядагы соттун чечимин жокко чыгарылууга, ал эми иш жаңыдан кароого жөнөтүлүүгө жатат:
1) эгерде иш иштин жыйынтыгына тикелей же кыйыр кызыкдар судья тарабынан каралса, же ага-карата анын калыстыгына шектенүүнү туудурган башка жагдайлар болсо;
2) эгерде иш сот тарабынан сот жыйналышынын убактысы жана жери жөнүндө кабардар болбогон, ишке катышкан адамдардын кимдир бирөөсү жок каралса;
3) эгерде ишти кароодо сот өндүрүшү жүргүзүлгөн тил жөнүндө эреже бузулса;
4) эгерде сот ишке катышууга тартылбаган адамдардын укуктары жана милдеттери жөнүндө маселени чечсе.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

334-статья. Ишти кайрадан карап чыгууга кайтарууга негиздер

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык алынып салынды)

335-статья. Апелляциялык соттун актысы

1. Ушул Кодекстин 331-статьясындагы 2-пунктчасында каралган учурларда, апелляциялык инстанциядагы соттун актысы биринчи инстанциядагы соттун чечимин толугу менен же анын бир бөлүгүн алмаштырган апелляциялык чечим формасында чыгарылат, ал эми ушул Кодекстин 331-статьясындагы 1-, 3- жана 4- пунктчаларында каралган учурларда апелляциялык инстанциядагы сот аныктама чыгарат.
Сот коллегиясынын чечими же аныктамасы кеңешүү бөлмөсүндө ачык добуш берүү менен кабыл алат. Судьялардын добуш берүүдө калыс болууга же катышпай калууга укугу жок. Соттун отурумунда төрагалык кылуучу акыркы болуп добуш берет.
2. Апелляциялык инстанциядагы соттун актылары ушул Кодекстин 205- статьясында каралган тартипте чыгарылат жана жарыя кылынган учурдан тартып мыйзамдуу күчүнө кирет, бирок көзөмөл тартибинде жарандык же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун сот коллегиясы тарабынан кайра каралышы мүмкүн.

3. (КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

336-статья. Апелляциялык чечимдин жана аныктаманын мазмуну

1. Апелляциялык инстанциядагы соттун актысынын мазмуну соттун чечимине карата ушул Кодекстин 201-статьясында белгиленген талаптарга ылайык келүүгө, ошондой эле:
1) апелляциялык даттанууну же талапты берген адам;
2) биринчи инстанциядагы соттун чечиминин, апелляциялык даттануунун же талаптын, сунуш кылынган материалдардын, апелляциялык инстанцияда ишти карап чыгууга катышкан адамдардын түшүндүрмөлөрүнүн кыскача мазмуну;
3) биринчи инстанциядагы соттун чечимин кайра карап чыгууга негиздер;
4) чечим ал боюнча чыгарылып жаткан маселе;
5) сот өзүнүн тыянактарына келген себептер жана сот жетекчиликке алган мыйзамдарга таянуу;
6) апелляциялык инстанциядагы соттун чечими;
7) апелляциялык чечимге даттануу тартиби жана мөөнөтү.
2. Апелляциялык инстанциядагы соттун аныктамасында төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) аныктама чыгарылган дата жана жер;
2) аныктаманы чыгарган соттун аталышы, соттун курамы жана соттун жыйналышынын катчысы;
3) ишке катышкан жактар;
4) апелляциялык даттанууну же талапты берген адам, биринчи инстанциядагы соттун чечиминин кыскача мазмуну, даттануулар же талаптар;
5) апелляциялык инстанциядагы сот өзүнүн тыянактарына келген себептер жана сот жетекчиликке алган мыйзамдарга таянуу;
6) апелляциялык инстанциядагы соттун токтому;
7) сот чыгымдарын тараптардын ортосунда бөлүштүрүүгө берилген көрсөтмө жөнүндө маалыматтарды камтууга тийиш.
3. Апелляциялык даттанууну же талапты канааттандырбастан калтырган учурда сот өз аныктамасында далилдер, даттануулар же талаптар негизсиз жана биринчи инстанциядагы соттун чечимин алып салууга же өзгөртүүгө негиз болуп саналбайт деген себептерди көрсөтүүгө милдеттүү.

337-статья. Апелляциялык инстанциядагы соттун жеке аныктамасы

Ишти апелляциялык тартипте карап жаткан сот ушул Кодекстин 227-
статьясында каралган учурларда жеке аныктама чыгарууга укуктуу.

39-1-Глава

Соттун чечимин кассациялык тартипте кайра кароо

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

337-1-статья. Кассациялык даттануу укугу

1. Райондук соттордун мыйзамдуу күчүнө кирген актыларына карата ишке катышкан тараптар жана башка адамдар областтык соттун кассациялык инстанциясына кассациялык даттануу бериши мүмкүн.
2. Прокурордун билдирүүсү боюнча козголгон жана прокурордун катышуусу менен каралган иштер боюнча, ошондой эле сот тарабынан мамлекеттик же коомдук таламдарды бузган чечим кабыл алынган учурда прокурор иш боюнча талап чыгарууга укуктуу.
3. Ишке катышууга тартылбаган, бирок алардын укуктары менен милдеттерине карата сот чечим кабыл алган адамдар да кассациялык даттануу берүүгө укуктуу.

337-2-статья. Кассациялык даттануу же талап берүү тартиби жана мөөнөтү

1. Кассациялык даттануу же талап чечим чыгарган сот аркылуу берилет.
2. Кассациялык даттануу же талап сот актысы мыйзамдуу күчүнө кирген күндөн тартып алты айдан ашпаган мөөнөттө берилиши мүмкүн.
3. Ишти биринчи инстанцияда жана/же апелляциялык инстанцияда караганда сот жыйналышына катышпай калган арыз берүүчү даттанылып жаткан сот актысын кабыл алуу фактысын же бул актынын мазмунун билбей калгандыгын далилдей алган учурлардан башка учурларда кассациялык даттануу берүүнүн прцесстик мөөнөтү калыбына келтирилүүгө жатпайт.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

337-3-статья. Кассациялык даттануунун же талаптын мазмуну

1. Кассациялык даттануу же талап төмөндөгүлөрдү камтууга тийиш:
1) даттануу же талап жөнөтүп жаткан соттун аталышы;
2) даттануу же талап берип жаткан жактын аталышы, анын жашаган же турган жери;
3) даттанылып жаткан чечим;
4) даттануунун же талаптын жүйөлөрү;
5) даттануу же талап берип жаткан жактын өтүнүчү;
6) даттанууга же талапка тиркелген документтердин тизмеги.
Даттануу берип жаткан жактын же талап берип жаткан прокурордун райондук сотто иликтөөнүн предмети болбогон жаңы далилдерди келтиришине жол берилбейт.
2. Кассациялык даттанууга же талапка даттануу же талап берип жаткан жак кол коет. Өкүл тарабынан берилген даттанууга, эгерде иште анын мындай ыйгарым укуктары жок болсо, өкүлдүн ыйгарым укуктарын күбөлөндүргөн ишеним кат же башка документ тиркелүүгө тийиш.
3. Кассациялык даттануу же талап жана аларга тиркелген документтер, администрациялык жана экономикалык иштер боюнча жарандык сот өндүрүшү тартибинде каралуучу иштерди кошпогондо, ишке катышкан адамдардын саны боюнча көчүрмөлөрү менен берилет.
Администрациялык жана экономикалык иштер боюнча кассациялык арыз берген жак ишке катышкан жактарга арыздын жана ага тиркелген, аларда жок документтердин көчүрмөлөрүн жиберет.

4. (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

337-4-статья. Даттанууну же талапты карай турган соттор

Райондук соттордун мыйзамдуу күчүнө кирген чечимдери кассациялык тартипте областтык соттун жарандык иштер боюнча сот коллегиясы же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан каралышы мүмкүн.

337-5-статья. Кассациялык инстанциядагы соттун ишти кароо мөөнөтү

Кассациялык инстанция даттануу же талап боюнча келип түшкөн ишти ал сотко келип түшкөн күндөн тартып отуз күндөн кечиктирбестен кароого тийиш.

337-6-статья. Кассациялык даттанууну же талапты кайра кайтаруу

Кассациялык даттануу же талап төмөндөгүдөй учурларда даттануу же талап берген жакка кайра кайтарылат:
1) кыймылсыз калтырылган даттануудагы же талаптагы кемчиликтерди оңдоо жөнүндөгү көрсөтмөлөр белгиленген мөөнөттө аткарылбаганда;
2) даттануу мөөнөтү өтүп кеткен учурда, эгерде даттанууда же талапта өтүп кеткен мөөнөттү калыбына келтирүү тууралу өтүнүч камтылбаса. Сот актысы мыйзамдуу күчүнө кирген учурдан тартып бир жылдан ашпаган мөөнөткө сот даттануу мөөнөтүн калыбына келтирүүгө укуктуу;
3) эгерде даттануу же талап даттануу же талап берүүгө укугу жок адам тарабынан берилсе;
4) даттануу же талап берген жактын арызы боюнча.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

337-7-статья. Судьянын кассациялык даттануу же талап алгандан кийинки аракеттери

1. Ушул Кодексте белгиленген мөөнөттө жана ушул Кодекстин 337-3- статьясынын тиешелүү талаптарына ылайык берилген кассациялык даттанууну же талапты алгандан кийин судья төмөндөгүлөргө милдеттүү:
1) ишке катышуучу жактарга даттануунун же талаптын жана ага тиркелген жазуу жүзүндөгү материалдардын көчүрмөлөрүн жиберүүгө;
2) ишке катышуучу жактарга иштин кассациялык инстанциядагы сотко жнберилген күнүн көрсөтүү менен ишке катышуучу тараптар берилген даттанууга же талапка өздөрүнүн каршы пикирин бере алгыдай кылып кабар берүүгө. Бул мөөнөт 10 жумуш күнүнөн ашык болушу мүмкүн эмес;
3) каршы пикирлерди алып келүү мөөнөтү аяктагандан кийин ишти областтык соттун кассациялык инстанциясына жиберүүгө.
2. Ишке катышуучу адамдар соттогу иштин материалдары жана берилген даттануулар жана талаптар менен таанышып чыгууга жана өздөрүнүн каршы пикирлерин берүүгө укуктуу.

337-8-статья. Кассациялык инстанциядагы соттун отурумун дайындоо

1. Кассациялык даттануу же прокурордун талабы менен иш келип түшкөндө соттун төрагасы же анын орунбасары сот коллегиясынын соттук курамын түзөт жана иш боюнча төрагалык кылуучуну жана баяндамачы-судьяны аныктайт. Соттун төрагасы зарылчылык болгон учурда ишти кароо үчүн бир сот коллегиясынын судьяларын башка сот коллегиясынын курамына тарта алат.
2. Кассациялык тартипте кароого карата ишти дайындоо менен байланышкан маселелерди чечкен учурда төрагалык кылуучу ушул Кодексте белгиленген биринчи инстанциядагы сот ишин жүргүзүүнүн жалпы принциптерин жетекчиликке алат.
3. Областтык соттун сот коллегиясынын сот отурумун дайындоо жөнүндө аныктама чыгарылат, анда ишке катыша турган, кабар берилүүчү жак көрсөтүлөт.

337-9-статья. Ишке катышуучу адамдарга кабар кылуу

1. Кассациялык инстанциядагы ишти кароого катышуучу адамдарга ишти кароонун убактысы жана орду жөнүндө областтык сот тарабынан ушул Кодекстин
11-главасында белгиленген эрежелерге ылайык кабар кылынат.
2. Ишти кароонун убактысы жана орду жөнүндө тиешелүү түрдө кабардар болгон ишти кароого катышуучу адамдардын соттун отурумуна келбегендиги ишти териштирүүгө жолтоо болбойт.

337-10-статья. Соттун чечимин аткарууну токтото туруу

Кассациялык инстанция кассациялык даттануу же талап чечилгенге чейин соттун чечимдерин аткарууну токтото турууга укуктуу.

337-11-статья. Кассациялык даттанууну же талапты кароонун тартиби

1. Кассациялык даттанууну же талапты караган учурда ушул Кодекстин III бөлүмүндө баяндалган эрежелер ушул главада каралган алып салуулары жана толуктоолору менен колдонулат.
2. Кассациялык даттануу же талап боюнча иш областтык соттун жарандык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан сот коллегиясынын үч сотунун курамында каралат.
3. Кассациялык инстанциядагы соттук териштирүү баяндамачы-судьянын иштин жагдайын жана чечимдин мазмунун, ошондой эле аларга карата кассациялык даттанууларды, талаптарды жана алар боюнча каршы пикирлерди баяндоосу менен башталат.
4. Баяндамачы-судьянын баяндамасынан кийин сот тараптардын даттанууда же талапта келтирилген жүйөлөрүн, ошондой эле жүйөлөргө каршы пикирлердин жүйөлөрүн негиздеген сөздөрүн угат.
Кассациялык инстанциядагы сот зарылчылык болгон учурда иштеги болгон далилдерди айтат, эгерде жаңыдан берилген далилдер тараптардын бири тарабынан биринчи инстанциядагы сотко берилиши мүмкүн деп эсептеле турган болсо, аларга да иликтөө жүргүзөт.
5. Соттун отурумунда соттун катчысы тарабынан жыйналыштын протоколу жазылат. Протоколго соттун отурумунда төрагалык кылуучу жана катчы кол коюшат.

337-12-статья. Кассациялык даттанууну же талапты кайра алуу

1. Кассациялык даттанууну же талапты берген адам ишти караганга чейин аны кайра алууга укуктуу.
2. Прокурор тарабынан коюлган талап да жогору турган прокурор тарабынан чакыртып алынышы мүмкүн.
3. Даттануунун же талаптын кайра алынышы жөнүндө ишке катышуучуларга билдирилет.

337-13-статья. Ишти кароонун чектери

1. Ишти караган учурда кассациялык инстанция иштеги материалдар боюнча кассациялык даттануунун жана талаптын чектеринде укук ченемдеринин туура колдонулушун текшерет.
2. Мыйзамдуулуктун таламдарында сот даттануунун, талаптын чегинен тышкары чыга алат.

337-14-статья. Кассациялык инстанциянын ыйгарым укуктары

Кассациялык инстанция ишти карап чыгып, өзүнүн токтому же аныктамасы менен төмөндөгүлөргө укуктуу:
1) райондук соттун актысын күчүндө даттанууну же талапты канааттандыруусуз калтырууга;
2) райондук соттун актысын толугу менен же анын бир бөлүгүн бузууга жана ишти жаңы соттук карап чыгууга жөнөтүүгө;
3) райондук соттун актысын толугу менен же анын бир бөлүгүн бузууга жана доо арызын кароосуз калтырууга же иш өндүрүшүн токтотууга;
4) ишти жаңы карап чыгууга бербестен райондук соттун чечимин өзгөртүүгө;
5) райондук соттун актын бузууга жана ишти жаңы кароого бербестен, жаңы чечим чыгарууга.

337-15-статья. Кассациялык инстанциянын соттук актыларды бузушуна же өзгөртүшүнө карата негиздер

1. Кассациялык инстанциянын соттук актыларды бузушуна же өэгөртүшүнө карата негиздер болуп укук ченемдерин олуттуу бузуу же туура эмес колдонуу, сот актыларынын негизсиздиги, ошондой эле эгерде сот актысын кайра карап чыгуу үчүн башка негиздер жок болсо, ал негизденген мыйзамды Кыргыз Республикасынын Конституциялык соту Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык келбейт деп табышы саналат.
2. Сот актысы сот ишин жүргүзүүнүн токтотулушу же ушул Кодекстин 221 жана
223-статьяларында көрсөтүлгөн негиздер боюнча арызды кароосуз калтыруу менен бузулууга тийиш.
3. Сот актысы формалдуу ой жүгүртүүлөр боюнча бузулушу мүмкүн эмес.

337-16-статья. Кассациялык инстанциянын токтому же аныктамасы

1. Даттанууну же талапты карап чыгуунун натыйжалары боюнча кассациялык инстанция токтом же аныктама чыгарат, ал кеңешүү бөлмөсүндө сот коллегиясынын сотторунун көпчүлүк добушу менен кабыл алынат. Судьялар добуш берүүдө калыс калууга же ага катышпай коюуга укуксуз. Соттук отурумда төрагалык кылуучу эң акырында добуш берет.
2. Областтык соттун жарандык иштер боюнча сот коллегиясынын же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясынын токтомунда же аныктамасында төмөндөгүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) токтомду же аныктаманы кабыл алган соттун аталышы; токтом же аныктама кабыл алынган күн жана орду; токтомду же аныктаманы кабыл алган соттун курамы; ал боюнча токтом же аныктама чыгарылган иш;
2) даттануу же талап берген адам, ишти карап чыгууга катышкан адамдар;
3) биринчи инстанциядагы ишти караган соттун аталышы, сот актысы чыгарылган күн, ишти караган соттун курамы;
4) иш боюнча мурда чыгарылган сот актысынын мазмунунун кыскача баяндамасы;
5) берилген даттанууга же талапка каршы пикирлер;
6) областтык соттун кассациялык инстанциясына катышкан адамдардын түшүндүрүүлөрү;
7) жүйөлөр боюнча кассациялык инстанция ишке катышкан адамдар таянган мыйзамдарды жана дагы башка ченемдик укуктук актыларды колдонбогон, ошондой эле токтомду же аныктаманы кабыл алган учурда сот коллегиясы жетекчиликке алган мыйзамдар жана дагы башка ченемдик укуктук актылар;
8) сот актысын бузганда же өзгөрткөн учурда - сот коллегиясы райондук соттун тыянактарына макул болбогон жүйөлөр;
9) даттанууну же талапты карап чыгуунун натыйжалары боюнча тыянактар;
10) эгерде иш жаңыдан карап чыгууга берилсе, тараптар жана сот аткарууга тийиш болгон аракеттер;
11) сот чыгымдарын тараптардын ортосунда бөлүштүрүүнү көрсөтүү.
3. Кассациялык инстанциянын токтомуна жана аныктамасына төрагалык кылган адам жана ишти карап чыгууга катышкан сот коллегиясынын судьялары кол коюшат.
4. Кассациялык инстанциянын токтому жана аныктамасы ыкчам даярдалат жана жарыя кылынат. Өзгөчө татаал иштер боюнча өзгөчө учурларда гана жүйөсү көрсөтүлгөн токтомду же аныктаманы түзүү беш күнгө чейинки мөөнөткө кийинкиге калтырылышы мүмкүн, бирок ишти кароого катышкан бардык судьялар кол койгон токтомдун же аныктаманын резолюциялык бөлүгү ошол эле жыйналышта жарыя кылынат.
5. Ишти караган учурда өзгөчө пикирде калган кассациялык инстанциянын судьясы аны жазуу жүзүндө баяндайт.
Кассациялык инстанциянын судьясынын өзгөчө пикири сот отурумунда жарыя кылынбайт, бирок ишке тиркелет.

337-17-статья. Кассациялык инстанциянын токтомунун же аныктамасынын мыйзамдуу күчүнө кириши

1. Кассациялык инстанциянын токтому же аныктамасы жарыя кылынган учурдан тартып мыйзамдуу күчүнө кирет, бирок көзөмөл тартибинде Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун жарандык же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан кайра каралышы мүмкүн.
2. Кассациялык инстанциянын токтомунда же аныктамасында камтылган көрсөтөлөрдү ишти кайрадан карап чыккан сот аткарууга милдеттүү.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

337-18-статья. Кассациялык инстанциялык соттун жекече аныктамасы

Ишти кассациялык тартипте караган сот ушул Кодекстин 227-статьясында каралган учурларда жекече аныктама чыгарууга укуктуу.

40-Глава

Соттун аныктамасына апелляциялык даттануу

338-статья. Биринчи инстанциядагы соттун аныктамаларына апелляциялык тартипте даттануу укугу

1. Биринчи инстанциядагы соттун аныктамаларына соттун чечиминен өзүнчө ишке катышкан тараптар жана башка жактар төмөнкүдөй учурларда даттанышы мүмкүн:
1) ушул Кодексте каралганда;
2) соттун аныктамасы ишти андан ары карап чыгууга тоскоолдук кылганда.
2. Биринчи инстанциядагы соттун башка аныктамаларына жеке даттануулар же талаптар берилбейт, бирок бул аныктамаларга каршы пикирлер апелляциялык даттанууга же талапка киргизилиши мүмкүн.

339-статья. Жеке даттанууларды же талаптарды берүү жана карап чыгуу мөөнөтү, тартиби

1. Жеке даттануу же талап сот аныктама чыгаргандан кийин он күндүн ичинде берилиши мүмкүн.
2. Жеке даттанууларды же талаптарды берүү жана карап чыгуу соттун чечимине апелляциялык даттануу үчүн ушул Кодекстин 39-главасында каралган тартипте жүргүзүлөт.

340-статья. Жеке даттанууну же талапты карап чыгууда апелляциялык инстанциядагы соттун ыйгарым укуктары

Апелляциялык инстанциядагы сот жеке даттанууну же талапты карап чыгып, төмөнкүлөргө укуктуу:
1) соттун аныктамасын - өзгөртүүсүз, ал эми даттанууну же талапты канааттандырбастан калтырууга;
2) аныктаманы толугу менен же бир бөлүгун алып салууга жана ишти биринчи инстанциядагы соттун кайра карап чыгуусуна берүүгө;
3) аныктаманы толугу менен же бир бөлүгүн алып салууга, маселени маңызы боюнча чечүүгө жана ишти карап чыгуу үчүн биринчи инстанциядагы сотко берүүгө;
4) ишти жаңы кароого өткөрбөстөн, соттун аныктамасын өзгөртүүгө же жокко чыгарууга жана жаңы чечим чыгарууга.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

341-статья. Жеке даттануу же талап боюнча чыгарылган апелляциялык инстанциядагы аныктама мыйзамдуу күчүнө кириши

Жеке даттануу же талап боюнча чыгарылган апелляциялык инстанциядагы соттун аныктамасы ал чыгарылган учурдан тартып мыйзамдуу күчүнө кирет. Аныктама көзөмөл тартибинде кайра каралышы мүмкүн.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

IV БӨЛҮМ

МЫЙЗАМДУУ КҮЧҮНӨ КИРГЕН СОТ АКТЫЛАРЫН КАЙРА КАРАП ЧЫГУУ БОЮНЧА ИШ ЖҮРГҮЗҮҮ

41-Глава

Көзөмөл инстанциясындагы сотто иш жүргүзүү

342-статья. Көзөмөл тартибинде кайра каралышы мүмкүн болгон сот актылары

Областтык соттордун соттук коллегиялары тарабынан каралган жана аппеляциялык тартипте, кассациялык тартипте сот тарабынан ага теңдештирилген, ошондой эле ушул Кодекс менен каралган учурларда, алар чыгарылган учурдан тартып мыйзамдуу күчүнө кирген биринчи инстанциядагы соттордун актылары, жарандык иштер боюнча мыйзамдуу күчүнө кирген сот актылары ушул Кодекстин 343-статьясында саналган жактардын даттануулары жана талаптары боюнча соттук көзөмөл тартибинде кайра каралышы мүмкүн.

(КР 2012-жылдын 17-мартындагы № 21, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамынын редакциясына ылайык)

343-статья. Көзөмөл тартибинде каралууга тийиш болгон даттанууларды жана талаптарды берүүгө укуктуу жактар

Төмөнкүлөрдү булар берүүгө укуктуу:
1) даттанууну - тараптар жана ишке катышкан башка жактар, алардын өкүлдөрү, ошондой эле укуктары же мыйзам тарабынан корголуучу таламдары иш боюнча чыгарылган соттун актысы менен бузулган адамдар;
2) талапты - прокурордун арыздары боюнча козголгон, ошондой эле прокурордун катышуусу менен каралган иштер боюнча прокурор. Башка иштер боюнча талаптар сот мамлекеттик же коомдук таламдарды бузган чечимди кабыл алган учурда берилиши мүмкүн.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

344-статья. Көзөмөл тартибинде даттанууларды же талаптарды берүү мөөнөтү

Даттануулар же талаптар автордук же мурас укуктар боюнча - соттун актысы мыйзамдуу күчүнө кирген күндөн тартып жетимиш беш жылдын ичинде, ал эми калган иштер боюнча - бир жылдын, шайлоо укуктарын коргоо боюнча - үч күндүн ичинде берилиши мүмкүн.

Караңыз:

КР Конституциялык сотунун 2014-жылдын 31-октябрындагы "Кыргыз Республикасынын Жарандык-процесстик кодексинин 344-беренесинин 1-бөлүгүн ченемдик жобосунун конституциялуулугун текшерүү жөнүндө жаран Кочкорбаева Алтынбүбү Мустапаеванын өтүнүчү боюнча" Чечими

Ишти караганда сот жыйналыштарына катышпай калган арыз берүүчү даттанылып жаткан сот актысын кабыл алуу фактысын же бул актынын мазмунун билбей калгандыгын далилдей алган учурлардан башка учурларда даттануу берүүнүн же көзөмөл тартибинде талап берүүнүн процесстик мөөнөтү калыбына келтирилүүгө жатпайт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2004-жылдын 29-декабрындагы №

195, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252,

2012-жылдын 1-мартындагы № 10 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

345-статья. Даттануунун же талаптын мазмуну

1. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотуна жөнөтүлгөн даттануу же талап төмөнкүлөрдү камтууга тийиш:
1) даттануу же талап жиберилген кызмат адамынын аталышын;
2) даттанууну же талапты берген жактын аталышын, анын жашаган же турган жерин жана иштеги процесстик абалын;
3) ишке катышкан башка жактардын аталышын, алардын жашаган же турган жерин;
4) ишти биринчи, апелляциялык, кассациялык инстанцияларда караган соттордун аталышын жана алар тарабынан кабыл алынган чечимдердин мазмунун;
5) соттун даттанылып жаткан актысынын көрсөтүлүшүн;
6) мыйзамдын бузулушу эмнеде экендигинин көрсөтүлүшүн;
7) даттанууну же талапты берген жактын өтүнүчүн.
Эгерде көзөмөл иретинде даттанууну же талапты ишке катышпаган жак берсе, аларда мыйзамдуу күчүнө кирген сот актысы тарабынан адамдын кандай укуктары же мыйзам тарабынан корголуучу таламдары же мамлекеттин же коомдун кандай таламдары бузулгандыгы көрсөтүлүүгө тийиш.
Эгерде көзөмөл даттануусу мурда көзөмөл инстанциясына берилген болсо, анда бул жөнүндө жана даттануу же талап боюнча кабыл алынган соттун чечими жөнүндө көрсөтүлүүгө тийиш.
2. Даттанууга даттанууну берген адам же анын өкүлү кол коюуга тийиш, ал эми талапка ыйгарым укуктуу адам кол коет. Өкүл тарабынан берилген көзөмөл даттануусуна ишеним кат же өкүлдүн ыйгарым укуктарын тастыктаган башка документ тиркелүүгө тийиш.

3. (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

346-статья. Көзөмөл тартибинде даттанууну, талапты берүү тартиби

1. Ушул Кодекстин 343-статьясынын 1-пунктчасында саналган жактар мыйзамдуу күчүнө кирген сот актыларына даттанууларды жана талаптарды актыны чыгарган сот аркылуу берет.

2. (КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык алынып салынган)

3. Кыргыз Республикасынын Жогорку соту даттануулар жана талаптар боюнча көзөмөл тартибинде карап чыгуу үчүн тиешелүү соттон жарандык ишти талап кылууга укуктуу.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

347-статья. Көзөмөл тартибинде даттанууну, талапты алгандан кийин биринчи инстанциядагы соттун иш-аракети

Биринчи инстанциядагы сот көзөмөл тартибинде даттанууну же талапты алгандан кийин бир айлык мөөнөттө төмөнкүлөргө:
1) ишке катышкан жактарга даттануунун же талап кылуунун көчүрмөсүн жана ага тиркелген жазуу жүзүндөгү материалдарды жиберүүгө;
2) ишке катышкан жактар берилген даттанууга же талап кылууга көзөмөлдүк тартибинде өз каршы пикирлерин сунуш кылалгыдай убакытты эсептөө менен көзөмөлдүк тартибинде кароо үчүн ишти Кыргыз Республикасынын Жогорку сотуна жиберүүчү күн жөнүндө ишке катышкан жактарга кабар кылууга милдеттүү. Бул мөөнөт 10 жумушчу күнүнөн ашпоого тийиш;
3) каршы пикир билдирүү үчүн мөөнөттүн өтүшү менен ишти Кыргыз
Республикасынын Жогорку сотуна жиберүүгө милдеттүү.
Ишке катышкан жактар сотто көзөмөлдүк иретинде берилген даттануу жана талап кылуу материалдары менен таанышууга жана өздөрүнүн каршы пикирлерин билдирүүгө укуктуу.

348-статья. Ишти даттануулар жана талаптар боюнча көзөмөл тартибинде караган сот

Жарандык иштер боюнча соттук коллегия же Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча соттук коллегиясы областтык соттун сот коллегиясы жана аппеляциялык тартипте, кассациялык тартипте ага теңдештирилген сот тарабынан, ошондой эле ушул Кодексте каралган учурларда алар чыгарылган учурдан тартын күчүнө кирген биринчи инстанциядагы соттордун актыларына каралган иштер боюнча сот актылары мыйзамдуу күчүнө кирген даттануулар жана сунуштоолор боюнча жарандык иштерди карашат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

349-статья. Даттанууну же талап кылууну алдын ала кароо

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык алынып салынган)

350-статья. Соттун чечимин аткарууну токтото туруу

Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун сот коллегиясынын соттук курамы көзөмөлдүк даттануу же талап чечилгенге чейин соттун чечимин аткарууну токтото турууга укуктуу.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

351-статья. Даттанууну жана талап кылууну кароо тартиби

1. Көзөмөлдүк тартибинде даттанууну жана талап кылууну кароодо ушул Кодекстин III бөлүмүндө баяндалган эрежелер, ушул главада каралган алып коюулар жана толуктоолор менен колдонулат.
2. Көзөмөл тартибиндеги даттануусу же талабы бар иштер келип түшкөн учурда Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Төрагасы же анын орунбасары сот коллегиясынын соттук курамын түзөт жана иш боюнча төрагалык кылуучуну жана баяндамачы-судьяны аныктайт.
Зарылчылык болгон учурда Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Төрагасы бир сот коллегиясынын судьяларын башка соттук коллегиянын курамындагы ишти кароого тарта алат.

3. (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

4. Ишти Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун сот коллегиясынын соттук курамы караган учурда соттун отурумуна Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун төрагасы төрагалык кылат. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Төрагасынын тапшыруусу боюнча төрагалыык кылуучунун милдеттери Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун сот коллегияларынын төрагаларынын бирине же Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун судьясына жүктөлөт. Жарандык ишти Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун жарандык иштер боюнча сот коллегиясы же администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы караган учурда Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Төрагасы, же сот коллегиясынын төрагасы, же алардын тапшыруусу боюнча баяндамачы- судья иш боюнча баяндама жасайт.
5. Ишке катышкан жактар, алардын өкүлдөрү иш боюнча баяндамадан кийин түшүндүрмө беришет.
6. Көзөмөл инстанциядагы соттун отурумунда протоколду отурумдун катчысы жүргүзөт. Протоколго төрагалык кылуучу жана соттун отурумунун катчысы кол коет.

7. (КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамына ылайык күчүн жоготту)

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168,

2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

352-статья. Даттанууну же талап кылууну чакыртып алуу

1. Көзөмөлдүк тартибинде даттануу же талап кылуу берген жак ишти Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунда караганга чейин аларды кайра чакыртып алууга укуктуу.
2. Прокурор койгон талап кылуу жогору турган прокурор тарабынан кайра чакыртып алышы мүмкүн.
3. Даттанууну же талап кылууну кайра чакыртып алуу жөнүндө сот ишке катышкан жактарга билдирет.

353-статья. Көзөмөл тартибинде даттанууларды жана талаптарды кароо мөөнөтү

Көзөмөл тартибиндеги даттануу же талап иш менен бирдикте сотко келип түшкөн күндөн тартып эки айлык мөөнөттө каралууга тийиш.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

354-статья. Ишти кароонун чектери

Ишти көзөмөл тартибинде караган учурда Кыргыз Республикасынын Жогорку соту биринчи, апелляциялык жана кассациялык инстанциядагы соттор иште болгон материалдар боюнча укуктун ченемдерин даттануунун же талаптын жүйөлөрүнүн чектеринде туура колдонгондугун текшерет.
2. Мыйзамдуулуктун таламында Кыргыз Республикасынын Жогорку соту даттануунун, талаптын чегинен чыга алат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

355-статья. Ишке катышкан жактарга кабар кылуу

1. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунда ишти кароого катышкан жактарды ишти кароонун убактысы жана орду жөнүндө кабарлоо ушул Кодекстин
11-главасында белгиленген эрежелер боюнча жүргүзүлөт.
2. Ишти кароонун убактысы жана орду жөнүндө талаптагыдай кабардар кылынган ишке катышкан жактардын сот отурумуна келбей коюушу ишти териштирүүгө бөгөт болуп саналбайт.

356-статья. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун соттук коллегиясынын ыйгарым укуктары

Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун соттук коллегиясы ишти көзөмөл тартибинде караганда төмөнкүдөй укуктарга ээ:
1) биринчи, апелляциялык же кассациялык инстанциядагы соттун соттук актысын күчүндө калтырууга, ал эми даттанууну же өгүнүчтү - канааттандырбастан калтырууга;
2) иш боюнча мурда чыгарылган чечимдердин бирин күчүндө калтырууга;
3) эгерде материалдык укуктун ченемдерин колдонууда каталыкка жол берилсе, биринчи, апелляциялык же кассациялык инстанциядагы соттун актысын жокко чыгарууга же болбосо өзгөртүүгө жана ишти жаңыдан кароого жибербестен жаңы чечим чыгарууга;
4) биринчи, апелляциялык же кассациялык инстанциядагы соттун актысын толугу менен же бөлүгүн жокко чыгарууга жана арызды карабастан калтырууга же иш боюнча өндүрүштү токтотууга;
5) биринчи, апелляциялык же кассациялык инстанциядагы соттун актысын толугу менен же бөлүгүн жокко чыгарууга жана ишти жаңыдан кароого жиберүүгө.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

356-1-статья. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Президиумунун ыйгарым укуктары

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

357-статья. Көзөмөл тартибинде сот актысын алып салуу же өзгөртүү үчүн негиздер

1. Укук ченемдерин орчундуу бузулушу же туура эмес колдонулушу, соттук актылардын негизсиздиги, ошондой эле соттук акты негизделген мыйзамды Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасы Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык эмес деп табышы соттук актыларды көзөмөл тартибинде жокко чыгарууга же өзгөртүүгө карата негиз болот.
2. Сот актысы формалдуу ой жоруулар боюнча алып коюлушу мүмкүн эмес.
3. Сот актысы иш боюнча өндүрүштү токтотуу же ушул Кодекстин 221- жана
223-статьяларында көрсөтүлгөн негиздер боюнча арызды кароосуз калтыруу менен көзөмөл тартибинде алып коюлууга тийиш.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

358-статья. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун актылары

1. Көзөмөл тартибинде даттанууну же талап кылууну кароонун натыйжасы боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку соту токтом же аныктама чыгарат, ал кеңешүү бөлмөсүндө ачык добуш берүү менен кабыл алынат. Судьялар добуш берүүдө калыс калууга же ага катышпай коюуга укуксуз. Сот отурумунда төрагалык кылуучу акыркы болуп добуш берет.
2. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун токтомунда төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) токтомду кабыл алган соттун аталышы, токтом кабыл алынган күн жана орду, токтомду кабыл алган соттун курамы, токтом чыгарылган иш;
2) даттанган же талап кылган жак, ишти кароого катышкан жак;
3) биринчи, аппеляциялык жана кассациялык инстанцияларда ишти караган соттун аталышы, сот актысы чыгарылган күн, ишти караган судьялардын курамы;
4) иш боюнча мурда чыгарылган сот актысынын маңызынын кыскача баяндалышы;
5) көзөмөл тартибинде берилген даттанууга же талап кылууга каршы пикир;
6) көзөмөлдүк инстанцияда сот отурумуна катышкан жактардын түшүнүктөрү;
7) ишке катышкан жактар таянган, сот алар боюнча мыйзамдарды жана башка ченемдик укуктук актыларды колдонбой турган жүйөөлөр, ошондой эле токтом кабыл алууда сот жетекчиликке алган мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар;
8) сот актысын алып салууда же өзгөртүүдө көзөмөлдүк инстанциядагы сот биринчи, апелляциялык жана кассациялык инстанциядагы соттун тыянагы менен макул болбогон жүйөөлөр;
9) даттанууларды же талап кылууларды кароонун натыйжасы боюнча тыянактар;
10) эгерде иш жаңы кароого берилсе тараптар жана сот аткарууга тийиш болгон аракеттер;
11) соттук чыгымдардын тараптардын ортосунда бөлүштүрүүгө берилген көрсөтмө көрсөтүлүүгө тийиш.
3. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун токтомуна жана аныктамасына төрагалык кылуучу жана сот коллегиясындагы ишти кароого катышкан судьялар кол коюшат.
4. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун токтому дароо чыгарылат жана жарыя кылынат. Өтө татаал иштер боюнча жүйөөлүү токтомду түзүү керек болгон өзгөчө учурларда ал он күндүк мөөнөткө чейин кийинкиге калтырылышы мүмкүн, бирок токтомдун ишти кароого катышкан бардык судьялар кол койгон резолюциялык бөлүгү ошол эле жыйналышта жарыя кылынат.
5. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун ишти кароодо өзгөчө пикирде калган судьясы аны жазуу жүзүндө баяндап берет. Судьянын өзгөчө пикири сот отурумунда жарыя кылынбайт, бирок ишке тиркелет.

(КР 2001-жылдын 12-майындагы № 43, 2004-жылдын 8-августундагы № 110,

2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

359-статья. Көзөмөл инстанциясындагы соттун токтомунун мыйзамдуу күчүнө кириши

1. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун сот коллегияларынын соттук курамдарынын токтому кабыл алынгандан кийин дароо күчүнө кирет, акыркы чечим болуп саналат, ага даттанылбайт жана Кыргыз Республикасынын аткаруу иши жөнүндө мыйзамдарында белгиленген тартипте аткарылат.
2. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун токтомунда камтылган көрсөтмөлөр ишти кайра караган сот үчүн милдеттүү болуп саналат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2008-жылдын 25-июлундагы № 168

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

360-статья. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун жеке аныктамасы

Көзөмөл тартибинде ишти карап жаткан Кыргыз Республикасынын Жогорку соту ушул Кодекстин 227-статьясында каралган учурларда жеке аныктама чыгарууга укуктуу.

42-Глава

Мыйзамдуу күчүнө кирген сот актыларын жаңы пайда болгон жагдайлар боюнча кайра кароо

361-статья. Кайра кароонун негиздери

1. Добуш берүүнүн жыйынтыктары же шайлоонун натыйжалары жөнүндө тиешелүү шайлоо комиссиясынын чечимине карата сот актыларын кошпогондо, мыйзамдуу күчүнө кирген сот актылары жаңыдан келип чыккан жагдайлар боюнча, ошондой эле атайын администрациялоо/мажбурлап жоюу жол-жобосу колдонулуп, анын натыйжасында карызкор/банк жоюлганда карызкорго/банкты мажбурлап жоюуга карата банкроттук жөнүндө иштер боюнча кайра каралышы мүмкүн.
2. Жаңы пайда болгон жагдайлар боюнча сот актыларын кайра кароо үчүн төмөнкүлөр негиз болуп саналат:
1) арыз ээси билбеген жана биле албай турган иш үчүн олуттуу жагдайлар;
2) эгерде сот актысын кайра кароого эч кандай бөгөт болбосо, ал сот актысы негизделген мыйзамды Кыргыз Республикасынын Конституциялык соту Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык келбейт деп тааныса;
3) соттун өкүмү мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин күбөнүн же адистин атайылап жалган көрсөтмө бериши, эксперттин атайылап жалган корутунду чыгарышы, атайылап туура эмес которуу, жалган документтер же буюм далилдер аныкталса, ал токтомдун мыйзамсыз экеңдигине же сот актысынын негизсиздигине алып келсе;
4) соттун өкүмү мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин тараптардын, ишке катышкан башка жактардын, же болбосо алардын өкүлдөрүнүн кылмыштуу аракеттери же ошол ишти кароодо соттун кылмыштуу жосундары аныкталса;
5) ошол сот актысын чыгарууга негиз болгон соттун актысын же башка органдын токтомун алып салуу.

(КР 2007-жылдын 1-июнундагы № 76, 2009-жылдын 24-июлундагы № 252,

2016-жылдын 16-декабрындагы № 207 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

362-статья. Жаңыдан пайда болгон жагдайлар боюнча сот актыларын кайра караган соттор

1. Биринчи, апелляциялык, кассациялык жана көзөмөл инстанциясындагы соттордун мыйзамдуу күчүнө кирген актылары жаңыдан пайда болгон жагдайлар боюнча ал актыны кабыл алган сот тарабынан кайра каралат.
2. Соттун чечимин өзгөрткөн же жана чечим чыгарган көзөмөл инстанцнясынын соттук актыларын жаңыдан пайда болгон жагдайлар боюнча кайра кароону чечимде өзгөрткөн же жаңы чечим чыгарган сот жүргүзөт.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

363-статья. Арызды берүү

Сот актысын жаңыдан келип чыккан жагдайлар боюнча кайра кароо жөнүндө арыз же сунуштама ишке катышы бар жактар тарабынан ишти биринчи инстанцияда караган сотко, кайра кароо үчүн негиз болуучу жагдайлар аныкталгандан кийин үч айдын ичинде берилет.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

364-статья. Арыз берүү үчүн мөөнөттү эсептөө

Арыз берүү үчүн мөөнөт төмөнкү учурларда эсептелет:
1) ушул Кодекстин 361-статьясынын 2-пунктунун 1-пунктчасында каралган учурларда иш үчүн олуттуу мааниси бар жагдайлар ачылган күндөн баштап;
2) ушул Кодекстин 361-статьясынын 2-пунктунун 2-пунктчасында каралган учурларда сот актысы негизделген мыйзамды Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун Конституциялык палатасы Кыргыз Республикасынын Конституциясына ылайык келбей тургандыгы жөнүндө чечим чыгарган күндөн баштап;
3) ушул Кодекстин 361-статьясынын 2-пунктунун 3- жана 4-пунктчаларында каралган учурларда кылмыш иши боюнча өкүм мыйзамдуу күчүнө кирген күндөн баштап;
4) ушул Кодекстин 361-статьясынын 2-пунктунун 5-пунктчасында каралган учурларда сот актысы мыйзамдуу күчүнө кирген же өз маңызы боюнча сот актысына карама-каршы келген башка органдын токтому же каралып жаткан сот актысы негизделген токтом чыгарылган күндөн баштап.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

365-статья. Арызды кароо

Жаңыдан пайда болгон жагдайлар боюнча сот актысын кайра кароо жөнүндөгү арыз же талап кылуу сот отурумунда ал түшкөн күндөн баштап бир айлык мөөнөттө каралат. Арыз ээси жана ишке катышкан башка жактар сот отурумунун убактысы жана орду жөнүндө кабардар кылынат, бирок алардын келбей калышы арызды же талап кылууну кароо үчүн бөгөөт болуп саналбайт.

366-статья. Ишти кайра кароо жөнүндө соттун аныктамасы

1. Жаңыдан пайда болгон жагдайлар боюнча сот актысын кайра кароо жөнүндөгү арызды же талап кылууну карап чыгып, сот арызды канааттандырат жана сот актысын алып салат, же аны кайра кароодон баш тартат.
2. Биринчи инстанциядагы соттун соттук актыны жаңыдан белгилүү болгон кырдаалдар боюнча кайра кароо жөнүндө арызды канааттандыруу же четке кагуу жөнүндө аныктамасына ушул Кодекстин 40-главасында каралган тартипте даттанууга болот.
Апелляциялык, кассациялык инстанциялардагы соттун соттук актыны жаңыдан белгилүү болгон кырдаалдар боюнча кайра кароо жөнүндө арызды канааттандыруу же четке кагуу жөнүндө аныктамасына ушул Кодекстин 41- главасында каралган тартипте даттанууга болот.
Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун соттук актыны жаңыдан белгилүү болгон кырдаалдар боюнча кайра кароо жөнүндө арызды канааттандыруу же четке кагуу жөнүндө аныктмасына даттанууга болбойт.
3. Сот актысын кайра кароо жөнүндө арыз же талап кылуу канааттандырылган учурда иш сот тарабынан жалпы негизде ушул Кодексте белгиленген эрежелер боюнча каралат.

V БӨЛҮМ

ЧЕТ ӨЛКӨЛҮК ЖАКТАР КАТЫШКАН ИШ БОЮНЧА СОТ ИШИ

43-Глава

Чет өлкөлүк жактардын жарандык процесстик укуктуулугу жана укукка кудуретсиздиги

367-статья. Чет өлкөлүк жактардын процесстик укуктары жана милдеттери

1. Чет өлкөлүк жарандар жана жарандыгы жок адамдар, чет өлкөлүк юридикалык жактар, эл аралык уюмдар (мындан ары - чет өлкөлүк жактар) өздөрүнүн бузулган же талашылган укуктарын, эркиндиктерин жана мыйзам менен корголуучу таламдарын коргоо үчүн Кыргыз Республикасынын сотторуна кайрылууга укуктуу.
2. Чет өлкөлүк жактар Кыргыз Республикасынын жарандары жана юридикалык жактары менен бирдей эле жарандык процесстик укуктарга ээ жана процесстик милдеттерди аткарышат.
3. Чет өлкөлүк жактар катышкан иштер боюнча сот ишин жүргүзүү ушул
Кодекске ылайык аткарылат.
4. Кыргыз Республикасынын ченемдик-укуктук актылары менен Кыргыз
Республикасынын жарандарынын жана юридикалык жактарынын жарандык процесстик укуктарын атайылап чектеген мамлекеттердин чет өлкөлүк жактарына карата жооп иретинде чектөөлөр белгилениши мүмкүн.

368-статья. Чет өлкөлүк жарандардын жана жарандыгы жок адамдардын жарандык процесстик аракетке жөндөмдүүлүгү

1. Чет өлкөлүк жарандардын жана жарандыгы жок адамдардын жарандык процесстик аракетке жөндөмдүүлүгү алардын мыйзамдары боюнча аныкталат.
2. Адамдын жеке мыйзамы болуп ал жараны болуп саналган мамлекеттин укуктары таанылат. Эгерде ал адамда бир нече чет өлкөлүк жарандык болсо анын
жеке мыйзамы болуп ал кыйла тыгыз байланышкан мамлекеттин мыйзамы таанылат.
3. Жарандыгы жок жактардын жеке мыйзамы болуп ал туруктуу жашаган мамлекеттин мыйзамы, ал эми андай болбосо - ал адатта жашап турган мамлекеттин мыйзамы эсептелет.
4. Өзүнүн жеке мыйзамы боюнча процесстик аракетке жөндөмдүү болуп саналбаган жактар, эгер алар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык процесстик аракетке жөндөмдүү болсо, Кыргыз Республикасынын аймагында аракетке жөндөмдүү деп таанылат.

369-статья. Чет өлкөлүк жана эл аралык уюмдардын жарандык процесстик укук жөндөмдүүлүгү

1. Чет өлкөлүк уюмдун процесстик укук жөндөмдүүлүгү ал уюм түзүлгөн чет мамлекеттин мыйзамы боюнча аныкталат.
Мыйзам боюнча өз мамлекетине ээ болбогон чет өлкөлүк уюмдун укук жөндөмдүүлүгү Кыргыз Республикасында процесстик укук жөндөмдүүлүккө ээ болушу мүмкүн эмес.
2. Чет өлкөлүк уюмдун процесстик укук жөндөмдүүлүгү негизинде ал, анын уюштуруу документтери же Кыргыз Республикасынын компетенттүү мамлекеттик органдары менен макулдашуусу түзүлгөн эл аралык келишим менен белгиленет.

44-Глава

Чет өлкөлүк жактар катышкан жарандык иштерди Кыргыз Республикасынын соттору карап чыгышы

370-статья. Чет өлкөлүк жактар катышкан жарандык иштер боюнча

Кыргыз Республикасынын сотторунун компетенциясы

1. Чет өлкөлүк жактар катышкан жарандык иштерди Кыргыз Республикасынын соттору эгерде жоопкер жаран Кыргыз Республикасынын аймагында же жоопкер- юридикалык жак Кыргыз Республикасында турган болсо карайт.
2. Кыргыз Республикасынын соттору ошондой эле төмөнкү учурларда чет өлкөлүк жактар катышкан жарандык иштерди кароого укуктуу:
1) чет өлкөлүк жактардын башкаруу органдары, филиалдары же өкүлчүлүктөрү
Кыргыз Республикасынын аймагында турса;
2) жоопкер чет өлкөлүк жак болуп саналса жана Кыргыз Республикасында мүлкү бар болсо;
3) алимент, өндүрүп алуу жөнүндө жана аталыгын аныктоо жөнүндө иш боюнча доогер Кыргыз Республикасында жашап турса;
4) ден соолукка келтирген зыяндын ордун толтуруу, ошондой эле багаарынын өлгөндүгү жөнүндөгү иш боюнча андай зыян Кыргыз Республикасында келтирилсе же доогер Кыргыз Республикасында жашап турса;
5) мүлккө келтирилген зыяндын ордун толтуруу жөнүндө иш боюнча зыяндын ордун толтуруу жөнүндө талап үчүн кызмат кылган аракет же башка жагдай Кыргыз Республикасынын аймагында жасалган болсо;
6) доо келишимден улам келип чыкса, ал боюнча аны толук же жарым жартылай аткаруу Кыргыз Республикасынын аймагында жасалууга тийиш болсо же жасалса;
7) доо Кыргыз Республикасынын аймагында орун алган негизсиз баюудан улам келип чыкса;
8) никени бузуу жөнүндөгу иш боюнча доогер Кыргыз Республикасынын аймагында жашап турса же жубайлардын жок дегенде бирөө Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналса;
9) ар-намысты, абройду жана ишкердик беделин коргоо жөнүндөгү иш боюнча доочу Кыргыз Республикасында жашаса же жүрсө;
10) талаш Кыргыз Республикасынын аймагында чыгарылган баалуу кагаздарды жүгүртүү менен байланышкан мамилелерден улам келип чыкса.
3. Кыргыз Республикасынын соттору Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык алардын компетенциясына киргизилген башка иштерди да карашат.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

371-статья. Өзгөчө компетенция

Кыргыз Республикасынын сотторунун өзгөчө компетенциясына төмөнкү доолор боюнча чет өлкөлүк жактар катышкан жарандык иштер таандык болот:
1) Кыргыз Республикасында турган кыймылсыз мүлккө укук жөнүндө;
2) Кыргыз Республикасынын жарандарынын чет өлкөлүк жаран менен же жарандыгы жок адамдар менен никени бузуу жөнүндө, эгерде жубайлардын экөө тең Кыргыз Республикасында жашап турса;
3) эгерде сотко кайрылууга негиз болгон аракет Кыргыз Республикасынын аймагында жасалган болсо, Кыргыз Республикасынын кызмат адамдарынын жана мамлекеттик органдарынын аракеттерин талашуу жөнүндө;
4) жүк ташуу келишиминен келип чыккан нерселер жөнүндө;
5) патенттерди каттоо же берүү, товардык белгиге, өнөр жай үлгүсүнө, пайдалуу моделге күбөлүктөрдү каттоо же берүү же болбосо Кыргыз Республикасында каттоону же патентти же күбөлүктү берүүнү талап кылган интеллектуалдык иштин натыйжаларына башка укуктарды каттоо менен байланышкан.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

372-статья. Өзгөчө сот иши боюнча компетенция

Кыргыз Республикасынын соттору төмөнкү учурларда чет өлкөлүк жактар катышкан өзгөчө сот ишин карашат:
1) фактыны белгилөө жөнүндө иш боюнча арыз ээси Кыргыз Республикасынын аймагында жашап турса же аныкталууга тийиш болгон факт Кыргыз Республикасынын аймагында болгон болсо же болсо;
2) асырап алуу жөнүндөгү, аракетке жөндөмдүүлүгү чектелгендигин же аракетке жөндөмсүздүгүн таануу жөнүндө, бойго жете электерди толук аракетке жөндөмдүү (эмансипация) деп жарыялоо жөнүндө, психиатриалык стационарга мажбурлап жаткыруу жөнүндө маселе коюлган жаран Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналса же Кыргыз Республикасынын аймагында жашап турса;
3) дайынсыз жок болгондугун таануу же өлдү деп жарыялоо жөнүндө маселе коюлуп жаткан жак Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналса жана соңку
жашаган жери Кыргыз Республикасынын аймагы болсо жана мында бул маселени чечүү Кыргыз Республикасынын аймагында жашаган жери же турган орду бар жарандар менен уюмдардын жарандык укуктарын жана милдеттерин белгилөөгө байланыштуу болсо;
4) Кыргыз Республикасынын аймагында турган мүлктү ээсиз деп таануу жөнүндө арыз берилгенде;
5) Кыргыз Республикасынын органдары жасаган жарандык абалдын актысынын китебиндеги жазуулардын туура эмес экендигин аныктоо жөнүндө арыз берилгенде;
6) Кыргыз Республикасынын аймагында жашаган же турган жаран (жаранга) же уюм (уюмга) тарабынан берилген баалуу кагаздардын жоголгондугун таануу жана ага тийиштүү укуктарды (чакыртуу өндүрүшү) калыбына келтирүү жөнүндө арыз берилгенде;
7) нотариалдык иш-ракеттин туура эместиги жөнүндө же нотариус же Кыргыз Республикасынын башка органы тарабынан аны жасоодон баш тартуу жөнүндө арыз берилгенде.

373-статья. Сотко таандуулук эрежесин колдонуу

Эгерде ушул Кодекстин ушул бөлүмүндөгү эрежелер менен башкасы белгиленбесе, чет өлкөлүк жактар катышкан иштердин сотко таандуулугу Кыргыз Республикасынын соттору тарабынан ушул Кодекстин 4-главасынын эрежелери боюнча аныкталат.

374-статья. Сотко келишимдик караштуулук

Ушул Кодекстин 28-29-статьялары менен белгиленген чет өлкөлүк жактар катышкан иштердин сотко таандуулуту тараптардын макулдашуусу боюнча өзгөртүлүшү мүмкүн.

375-статья. Ишти кароочу жердин өзгөрбөстүгү

Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган компетенция эрежелерин сактоо менен сот ишин кароого Кыргыз Республикасынын соттору кабыл алган иш алар тарабынан маңызы боюнча, ал түгүл тараптардын жарандыгынын, жашаган жеринин өзгөргөндүгүнө жана ал башка мамлекеттин сотуна таандык болуп калгандыктан анын компетенциясына таасир тийгизүүчү башка жагдайларга карабастан чечилет.

376-статья. Чет мамлекеттердин соттору караган иштин процесстик кесепеттери

1. Кыргыз Республикасынын соту Кыргыз Республикасы соттук чечимдерди өз ара таануу жана аткарууну караган эл аралык келишими бар чет мамлекеттин соту чыгарган ошол эле тараптардын, ошол эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздердеги талаштар боюнча чечим бар болгон иш боюнча арызды кароого кабыл алуудан же ал сот ишин токтотуудан баш тартат.
2. Кыргыз Республикасынын соту эгерде чечими Кыргыз Республикасынын аймагында таанылышы же аткарылышы керек болгон чет мамлекеттин соту ошол эле тараптардын ортосунда, ошол эле предмет жөнүндө жана ошол негиздердеги талаш боюнча мурда иш козгогон болсо, арызды кайра кайтарат же аны кароосуз калтырат.

377-статья. Соттук иммунитет

1. Кыргыз Республикасынын сотунда чет мамлекетке доо коюу, аны ишке жоопкер же үчүнчү жак катары катышууга тартуу, чет мамлекетке таандык жана Кыргыз Республикасынын аймагында турган анын мүлкүнө арест коюу жана ага карата доону камсыз кылуу боюнча башка чараларды көрүү, эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдерде башкасы каралбаса, тийиштүү мамлекеттин компетенттүү органдарынын макулдугу менен гана жол берилет.
2. Эл аралык уюмдардын соттук иммунитети мыйзамдар, эл аралык келишимдер жана ал уюмдардын Кыргыз Республикасынын компетенттүү мамлекеттик органдары менен макулдашуулары менен аныкталат.
3. Кыргыз Республикасында аккредитацияланган чет мамлекеттердин дипломатиялык өкүлдөрү жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдеринде көрсөтүлгөн башка жактар эл аралык укуктун жалпы таанылган ченемдери же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдер менен аныкталган чектерде жарандык иштер боюнча Кыргыз Республикасынын сотторунун юрисдикциясына жатат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

378-статья. Соттук тапшырмалар

1. Кыргыз Республикасынын соттору аларга Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдерде белгиленген тартипте берилген айрым процесстик аракеттерди (билдирмени жана башка документтерди тапшыруу, тараптардын түшүндүрмөлөрүн, күбөлөрдүн далилдерин, эксперттердин жана жеринде барып кароонун корутундуларын алуу) аткаруу жөнүндө чет өлкөлүк соттордун тапшырмасын аткарат.
2. Төмөнкүдөй тапшырмалар аткарылууга жатпайт:
1) эгерде тапшырманы аткаруу Кыргыз Республикасынын суверенитетине карама-каршы келип же анын коопсуздугуна коркунуч келтирсе;
2) эгере тапшырманы аткаруу соттун компетенциясына кирбесе.
3. Чет өлкөлүк соттордун тапшырмаларын аткаруу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же болбосо Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдерде белгиленген тартипте жүргүзүлөт.
4. Кыргыз Республикасынын соттору чет өлкөлүк сотторго айрым процесстик аракеттерди аткаруу жөнүндө тапшырма менен кайрыла алат. Соттордун чет өлкөлүк соттор менен катнашуу тартиби Кыргыз Республикасынын мыйзамдары жана Кыргыз Республикасы катышуучу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдер менен аныкталат.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

379-статья. Чет мамлекеттин органдары берген документтерди таануу

Кыргыз Республикасынан тышкары эмес жерде чет мамлекеттердин мыйзамдары боюнча Кыргыз Республикасынын жарандарына жана уюмдарына же чет өлкөлүк жактарга карата чет мамлекеттердин компетенттүү органдары берген, түзгөн же белгиленген формада ырастаган документтер Кыргыз Республикасынын
соттору тарабынан, эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдары же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган. мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдер менен башкасы каралбаса, консулдук легализациясы бар болсо кабыл алынат.
Чет тилде түзүлгөн документтер Кыргыз Республикасындагы сотко берилген учурда мамлекеттик же расмий тилдеги тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн котормо менен коштолууга тийиш.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

380-статья. Чет өлкөлүк соттордун чечимдерин таануу жана аткаруу

1. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдерде башкасы каралбаса, же болбосо өз ара жардамдашуунун негизинде чет өлкөлүк соттордун чечимдери Кыргыз Республикасында таанылат жана аткарылат.
2. Чет өлкөлүк сочтун чечими мажбурлап аткарууга ал чечим мыйзамдуу күчүне кирген учурдан баштап үч жыл ичинде коюлушу мүмкүн. Жүйөөлүү себептер боюнча өткөрүлгөн мөөнөт сот тарабынан ушул Кодекстин 122- статьясындагы тартипте калыбына келтирилиши мүмкүн.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

380-1-статья. Чет өлкөлүк укукту колдонуу

1. Чет өлкөлүк укук колдонулган учурда сот тиешелүү чет мамлекетте ушул ченемдердин чечмеленишине жана колдонулушунун практикасына ылайык алардын бар экендигин жана мазмунун белгилейт.
2. Чет өлкөлүк укуктун ченемдеринин бар экендигинин жана мазмунун белгилөө максатында сот тараптын өтүнүчү боюнча же өз демилгеси боюнча көмөк көрсөтүүнү же түшүндүрүүнү суранып Кыргыз Республикасындагы же чет өлкөдөгү компетенттүү органдарга жана уюмдарга белгиленген тартипте кайрылып же адистерди тарта алат.
3. Эгерде бардык көрүлгөн чараларга карабастан, чет өлкөлүк укуктун ченемдеринин бар экендиги же мазмуну белгиленбесе, сот Кыргыз Республикасынын тиешелүү укуктун ченемдерин колдонот.

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

381-статья. Чет өлкөлүк соттун аткарууну талап кылбаган чечимин таануу

Кыргыз Республикасында чет өлкөлүк соттордун мүнөзү боюнча төмөнкүдөй чечимдери аткарууну талап кылбаган чечимдер деп таанылат:
1) соту чечим чыгарган мамлекеттин жаранынын жеке статусун козгогон;
2) Кыргыз Республикасынын жараны менен чет мамлекеттик жарандын ортосундагы никени бузуу же анык эмес деп таануу жөнүндө, эгерде никени бузуу учурунда жубайлардын бири Кыргыз Республикасынан тышкары жерде жашаса;
3) Кыргыз Республикасынын жарандарынын ортосундагы никени бузуу же анык эмес таануу жөнүндө, эгерде никени бузуу учурунда жубайлардын экөө тең Кыргыз Республикасынан тышкары жерде жашаса.

VI БӨЛҮМ

ЭКОНОМИКАЛЫК ИШТЕР БОЮНЧА ЖАРАНДЫК СОТ ИШИН ЖҮРГҮЗҮҮНҮН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

382-статья. Экономикалык иштер боюнча сот ишин жүргүзүү

Экономикалык иштер боюнча сот ишин жүргүзүү ушул бөлүмдө белгиленген өзгөчөлүктөрү менен жарандык сот ишин жүргүзүүнүн жалпы эрежелери боюнча соттор тарабынан жүзөгө ашырылат.
Экономикалык иштер болуп ишкерликтен жана дагы башка экономикалык иштен келип чыккан иштер саналат, анын тараптары болуп юридикалык жактар жана/же ушул ишти юридикалык жакты түзбөстөн жүзөгө ашырган жана мыйзамда белгиленген тартипте жеке ишкердин статусуна ээ болгон жарандар (мындан ары
- жеке ишкерлер) саналат, алар өздөрүнүн бузулган укуктарын же талашып жаткан укуктарын жана мыйзамдуу таламдарын коргоо үчүн ушул Кодексте белгиленген тартипте сотко кайрылууга укуктуу.

383-статья. Экономикалык иштердин атайын караштуулугу

1. Соттор экономикалык иштер боюнча сот иши жүргүзүү тартибинде юридикалык жактардын жана/же жеке ишкерлердин ортосундагы төмөндөгүдөй талаштарды карайт:
1) келишим боюнча пикир келишпестиктерди, анын түзүлүшү же пикир келишпестиктерди соттун чечүүсүнө берүүнү тараптар макулдашат;
2) шарттарды өзгөртүү жөнүндө же келишимди бузуу жөнүндө;
3) милдеттенмелерди аткарбай коюу же ойдогудай аткарбоо жөнүндө;
4) келишимдерди жарактуу деп табуу жөнүндө;
5) келишимдерди жараксыз деп табуу жөнүндө;
6) менчик укугун таануу жөнүндө;
7) менчик ээси же дагы башка мыйзамдуу ээлик кылуучу бөтөн мыйзамсыз ээлик кылуудан мүлктү талап кылышы жөнүндө;
8) мүлктөн пайдалануу жагындагы тоскоолдуктарды четтетүү жөнүндө;
9) менчик ээсинин же дагы башка мыйзамдуу ээлик кылуучунун ээлик кылуудан ажыратуу менен байланышпаган укуктарынын бузулушу жөнүндө;
10) зыяндын ордун толтуруу жөнүндө;
11) банкроттук (кудуретсиздик) жөнүндө, банктарды мажбурлап жоюу жөнүндө;
12) мыйзамдарга жана башка ченемдик укуктук актыларга ылайык келбеген жана юридикалык жактардын жана жеке ишкерлердин укуктарын жана мыйзамдуу таламдарын бузган мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өзалдынча башкаруу органдарынын, дагы башка органдардын ченемге жат укуктук актыларын (толугу менен же анын бир бөлүгүн) жараксыз деп табуу жөнүндө;
13) юридикалык жактарды каттоо, кайра каттоо жана жоюу маселелери боюнча юридикалык жактарды уюштуруучулар, юридикалык жактар менен мамлекеттик бийлик органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын ортосундагы талаштарды, кызыкдар жактардын юридикалык жакты жоюу жөнүндө арыздары боюнча талаштарды, юридикалык жактар менен аларды уюштуруучулардын
ортосундагы талаштар боюнча иштерди, ошондой эле, эгерде уюштуруучулары юридикалык жактар жана/же жеке ишкерлер болсо, юридикалык жактын уюштуруучуларынын өз ара талаштары боюнча иштерди;
14) мамлекеттик органдар, жергиликтүү өзалдынча башкаруу органдары, контролдоо иш-милдеттерин жүзөгө ашырган дагы башка органдар юридикалык жактардан жана жеке ишкерлерден милдеттүү төлөмдөрдү, жыйымдарды, айып акыларды жана дагы башка финансы санкцияларын өндүрүп алышы жөнүндө;
15) контролдоо иш-милдеттерин жүзөгө ашырган органдар эсептен чыгарган же алып койгон акча каражаттарын бюджеттен кайра кайтаруу жөнүндө;
16) мамлекеттик органдын, жергиликтүү өзалдынча башкаруу органынын, юридикалык жактын же жеке ишкердин ишкерлигине тиешеси бар дагы башка органдын актысын аткарууга мажбурлоо жөнүндө;
17) юридикалык жактын же жеке ишкердин ишкердик беделин коргоо жөнүндө. Ишкерлик менен байланышкан дагы башка иштер да мыйзам тарабынан
экономикалык иштерге киргизиши мүмкүн.
(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2016-жылдын 16-декабрындагы №

207 Мыйзамдарынын редакцияларына ылайык)

384-статья. Экономикалык иштердин сотко караштуулугу

1. Экономикалык иштер биринчи инстанцияда райондор аралык соттор тарабынан каралат.
2. Райондор аралык соттор тараптары юридикалык жактар, юридикалык жакты түзбөстөн ишкердик менен алектенишкен жарандар болуп саналышкандардын экономика чөйрөсүндө болуучу мүлктүк эмес жана мүлктүк талаштарын, банкроттук (кудуретсиздик) жөнүндө, банктарды мажбурлап жоюу жөнүндө иштерди карайт.

(КР 2016-жылдын 16-декабрындагы № 207 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

385-статья. Банкроттук жөнүндө иштердин сотко караштуулугу

Юридикалык жактын же жеке ишкердин банкроттугу же болбосо финансы- кредиттик мекемени мажбурлап жоюу жөнүндө иштерди карызкор юридикалык жак же карызкор ишкер турган жер боюнча райондор аралык соттор ушул бөлүмдө жана банкроттук жөнүндө мыйзамдарда жана "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, банктар жана банк иши жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында белгиленген өзгөчөлүктөр менен жарандык сот иштерин жүргүзүү эрежелери боюнча карайт.

(КР 2016-жылдын 16-декабрындагы N 207 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

386-статья. Доо арызынын түрү жана мазмуну

1. Доо арызы сотко машинкага басылган текст менен жазуу жүзүндө берилет жана ага юридикалык жактын жетекчиси же буга атайын ыйгарым укук берилген башка адам, жеке ишкер же анын өкүлү кол коет. Доо арызы мөөр менен күбөлөндүрүлөт. Жеке ишкерде мөөрдүн жоктугу доону кабыл алуудан баш тартуу, доо арызын кайра кайтаруу же кароосуэ калтыруу үчүн негиз болуп саналбайт.
2. Ушул Кодекстин 132-статьясында каралган жоболордон тышкары доо арызында төмөндөгүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) тараптардын почта даректери жана алардын банк реквизиттери;
2) өндүрүп алынуучу же талашка түшкөн сумманын эсеби;
3) мыйзамдарга жана дагы башка ченемдик укуктук актыларга таянуу менен доочунун талаптары, ал эми бир нече жоопкерге доо коюлган учурда алардын ар бирине талап;
4) ушул категориядагы талаштар үчүн мыйзамда же келишимде каралган учурда жоопкер менен талашты сотко чейин жөнгө салуу үчүн чараларды көрүү жөнүндө маалыматтар.
3. Доочу доо койгон учурда ишке катышкан башка жактарга доо арызынын жана ага тиркелүүчү, аларда жок болгон документтердин көчүрмөсүн тапшыруу жөнүндөгү билдирүү менен тапшырык кат аркылуу жөнөтөт.

387-статья. Доо арызына тиркелүүчү документтер

Доо арызына төмөндөгүлөр тиркелет:
1) доо арызынын жана ага тиркелген, ишке катышып жаткан башка жактарда жок болгон документтердин көчүрмөлөрүн ишке катышып жаткан башка жактарга тапшыргандыгы жөнүндө кабарлама же жөнөткөндүгүн тастыктаган башка документтер;

2) (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

3) доочу өзүнүн талаптарын негиздеген кырдаалдарды тастыктаган документтер;
4) юридикалык жак же жеке ишкер катары мамлекеттик каттоодон өткөндүгү жөнүндө күбөлүктүн көчүрмөсү;
5) ишеним каты же доо арызына кол коюуга ыйгарым укуктарды тастыктаган дагы башка документтер;
6) эгерде бул ушул категориядагы талаштар үчүн мыйзамда же келишимде каралган болсо, доочу сотко чейинки тартипти сактагандыгын тастыктаган документтер;
7) эгерде келишим түзүүгө мажбурлоо жөнүндө талап билдирилген болсо, келишимдин долбоору;
8) эгерде актыны жараксыз деп табуу жөнүндө талап билдирилген болсо, талашка түшкөн актынын көчүрмөсү.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

388-статья. Доо арызын кабыл алуу

1. Доо арызын сот ишин жүргүзүүгө кабыл алуу жөнүндө маселени доо арызы сотко келип түшкөн күндөн тартып беш күндүк мөөнөттө судья жеке өзү чечет.
2. Судья доо арызын кабыл алуу жөнүндө аныктама чыгарат, аны менен иш сот ишин жүргүзүүгө кабыл алынат.
3. Аныктамада ишти соттун отурумунда териштирүүгө дайындоо, аны өткөрүү убактысы жана орду жөнүндө көрсөтүлөт.
4. Доо арызын сот ишин жүргүзүүгө кабыл алуу жөнүндө аныктаманын көчүрмөсү ал чыгарылган күндөн кийинки күндөн кечиктирбестен ишке катышуучу жактарга жөнөтүлөт.
5. Доо арызын сот ишин жүргүзүүгө кабыл алуу жөнүндө аныктамага даттанылбайт.

389-статья. Доо арызын кайра кайтаруу

1. Судья доо арызын жана ага тиркелген документтерди ушул Кодекстин 136- статьясында көрсөтүлгөн негиздер боюнча, ошондой эле төмөндөгүдөй учурларда кайра кайтарат:
1) эгерде доо арыэынын ушул бөлүмдүн 386-387-статьяларында белгиленген формасы жана мазмуну сакталбаса;
2) эгерде доо арызына кол коюлбаса же кол коюуга укуксуз адам же кызмат абалы көрсөтүлбөгөн адам кол койсо;
3) эгерде доо арызынын көчүрмөлөрү ишке катышуучу жактарга жөнөтүлгөндүгүнүн жана тапшырылгандыгынын далилдери берилбесе;

4) (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

5) эгерде бир доо арызына бир же бир нече жоопкерге бир нече талаптар бириктирилгенде, бул талаптар бири-бири менен байланышпаганда;
6) эгерде мыйзамга, дагы башка ченемдик-укуктук актыга же келишимге ылайык карыз банк же башка кредиттик мекеме аркылуу алынууга тийиш болгон учурда аны жоопкерден алуу үчүн банкка же башка кредиттик мекемеге кайрылгандыгынын далилдери берилбесе;
7) эгерде доо арызын сот ишин жүргүзүүгө кабыл алуу жөнүндө аныктама чыкканга чейин доочудан доо арызын кайра кайтаруу жөнүндө арыз келип түшсө.
2. Доо арызын кайра кайтаруу жөнүндө судья аныктама чыгарат, ага даттанылышы мүмкүн.
Доо арызын кайра кайтаруу жөнүндө аныктама бузулган учурда бул арыз сотко алгачкы жолу кайрылган күнү берилди деп эсептелинет.
Доо арызын кайра кайтаруу аны кайра кайтарууга негиз болгон жагдайларды жойгондон кийин ошол эле талап менен жалпы тартипте кайра кайрылууга тоскоолдук кылбайт.
3. Ушул статьянын 1-пунктунда каралган доо арызын кайра кайтаруу үчүн негиздер доо арызын кыймылсыз калтыруу үчүн негиз болуп саналбайт.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

390-статья. Арызды кароосуз калтыруу

1. Сот арызды ушул Кодекстин 223-224-статьяларында көрсөтүлгөн негиздер боюнча, ошондой эле төмөндөгүдөй учурларда кароосуз калтырат:
1) эгерде мыйзамга, дагы башка ченемдик укуктук актыга же келишимге ылайык карыз банк же дагы башка кредиттик мекеме аркылуу алынууга тийиш болгон учурда доочу аны жоопкерден алуу үчүн банкка же дагы башка кредиттик мекемеге кайрылбаган болсо;
2) эгерде ушул категориядагы талаштар үчүн мыйзамда же келишимде каралган учурда доочу жоопкер менен талашты сотко чейин жөнгө салуу үчүн чара көрбөсө жана мындай жөнгө салуу мүмкүнчүлүгү жоготулбаган болсо;
3) эгерде ишти угуунун убактысы жана орду жөнүндө тиешелүү түрдө кабар кылынган доочу же анын өкүлү соттун отурумуна келбесе же ишти анын катышуусуз кароо тууралуу билдирбесе.
2. Доо арызын кайра кайтаруу жөнүндө судья аныктама чыгарат, ага даттанылышы мүмкүн.
Соттун аныктамасында соттук чыгымдарды тараптардын ортосунда бөлүштүрүү жөнүндө маселелер чечилиши мүмкүн.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

391-статья. Иш боюнча сот ишин жүргүзүү учурунда даректин өзгөрүшү

Ишке катышып жаткан жактар иш боюнча сот иши жүрүп жаткан учурда өзүнүн дареги өзгөргөндүгү тууралуу сотко билдирүүгө милдеттүү. Мындай билдирүү жок болгон учурда процесстик документтер сотко белгилүү болгон акыркы дарек боюнча жөнөтүлөт жана адресат мындан ары бул даректе турбагандыгына карабастан жеткирилди деп эсептелинет.

392-статья. Соттун кабарламасы

1. Экономикалык ишке катышып жаткан жактар жана процесстин башка катышуучулары соттун отурумунун же өзүнчө процесстик аракетти жүргүзүү убактысы жана орду жөнүндө аныктама менен сот тарабынан соттук актынын көчүрмөсүн почта аркылуу тапшырык-катты жөнөтүү жолу менен кабарландырылат, мында ал адресатка тапшырылгандыгы маалымдалат.
Кечиктирүүгө болбой турган учурларда сот ишке катышып жаткан жактарды жана процесстин башка катышуучуларын телефонограмма, телеграмма менен, факсимилдик байланыш же электрондук почта аркылуу же башка байланыш каражаттарын пайдалануу менен кабарлап же чакырта алат. Мында сотто кала турган жана ишке тиркелген тексттин көчүрмөсүндө бул текстти берген адамдын фамилиясы жана кызмат орду, аны өткөрүп берген күнү жана убактысы, ошондой эле аны кабыл алган адамдын фамилиясы жана кызмат орду көрсөтүлөт.
Эгерде соттук актынын көчүрмөсү адресатка же анын өкүлүнө түздөн-түз сотто же ал турган жерде тапшырылса, мындай тапшыруу кол койдуруу менен жүрүгүзүлөт.
2. Ал боюнча процесстин катышуучулары кабарландырыла же чакыртыла турган соттук акт төмөндөгүлөрдү камтууга тийиш:
1) соттун аталышын жана дарегин;
2) соттун отурумунун же өзүнчө процесстик аракетти жүргүзүүнүн убактысын жана ордун;
3) кабарландырылуучу же сотко чакыртылуучу жактын аталышын;
4) кабарландырууга же чакыртууга негиз болгон иштин аталышын, ошондой эле кандай жак катары чакыртылып жаткандыгынын көрсөтүүсүн;
5) кабарландырылып же чакыртылып жаткан жак кандай аракеттерди жана кандай мөөнөткө карата жасоого укуктуу же милдеттүү экендигинин көрсөтүүсү.
3. Кабарларды сот ишке катышып жаткан жак көрсөткөн дарекке же юридикалык жак турган жерге же жеке ишкер жашаган жерге жиберет. Эгерде мыйзамга ылайык уюмдаштыруу документтеринде башкасы белгиленбесе, юридикалык жактын турган жери ал мамлекеттик каттоодон өткөн жер менен аныкталат.
4. Эгерде адресат соттук актынын көчүрмөсүн кабыл алуудан, алуудан баш тартса, аны жеткирип же тапшырып жаткан адам сотко кайра кайтарылууга тийиш болгон тапшыруу жөнүндө маалымдамага же соттук актынын көчүрмөсүнө баш тартылгандыгы жөнүндө жазып коюу жолу менен аны белгилейт.
5. Эгерде бул Кодексте же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимде башкасы каралбаса, чет өлкөлүк жактарга сот ушул главада белгиленген эрежелер боюнча кабарлайт.
6. Сот соттук актылардын көчүрмөлөрүн жөнөткөндүгүн жана аларды адресат алгандыгын тастыктаган документтер ушул статьяда белгиленген тартипте (тапшыргандыгы жөнүндө билдирүү, тилкат, дагы башка документтер) иштин материалдарына тиркелет.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

393-статья. Тиешелүү түрдө кабарлоо

1. Эгерде соттун отуруму, өзүнчө процесстик аракетти өткөрүү башталганга чейин сот адресат өзүнө жиберилген соттук актынын көчүрмөсүн алгандыгы жөнүндө маалыматка ээ болсо, ишке катышуучу жактар жана процесстин башка катышуучулары тиешелүү түрдө кабарландырылды деп эсептелинет.
2. Ишке катышуучу жактар жана процесстин дагы башка катышуучулары да тиешелүү түрдө кабарландырылды деп эсептелинет, эгерде:
1) адресат соттук актынын көчүрмөсүн алуудан баш тартса жана бул баш тартуу жазуу жүзүндө белгиленген болсо;
2) почта кабарламасына карабастан, адресат сот белгиленген тартипте жөнөткөн соттук актынын көчүрмөсүн алуу үчүн келбесе, бул жөнүндө байланыш органы сотко маалымдаган болсо;
3) юридикалык жак турган, сотко белгилүү болгон акыркы жерине, жеке ишкер жашаган жерге сот жөнөткөн соттук актынын көчүрмөсү көрсөтүлгөн даректе адресат жок болгондугуна байланыштуу тапшырылбаган болсо, бул тууралуу байланыш органы сотко маалымдаган болсо, ишке катышып жаткан жактар жана процесстин башка катышуучулары сот тарабынан тиешелүү түрдө кабарландырылды деп эсептелинет.

394-статья. Ишти кароо мөөнөтү

Эгерде мыйзамда башкасы белгиленбесе, экономикалык талаш боюнча иш доо арызын сот ишин жүргүзүүгө кабыл алуу жөнүндө аныктама чыккан күндөн тартып бир айдан ашпаган мөөнөттө каралууга жана чечим кабыл алынууга тийиш.

395-статья. Ишти кароону кийинкиге калтыруу. Соттун отурумундагы танапис

1. Ушул Кодексте каралган учурларда, ошондой эле эгерде ишке катышуучу жакка карата сотто ал соттук териштирүүнүн убактысы жана орду жөнүндө тиешелүү түрдө кабарландырылгандыгы жөнүндө маалыматтар жок болсо, мындай жак соттун отурумуна келбеген учурда сот ишти кароону кийинкиге калтырат.
2. Соттук териштирүүнү кийинкиге калтыруу ишти маани-мазмуну боюнча кароо үчүн белгиленген мөөнөттүн ичинде жүргүзүлөт;
3. Соттук териштирүүнү үч күндөн ашык мөөнөткө кийинкиге калтыруу жөнүндө сот аныктама чыгарат, ал аркылуу ишке катышкан адамдар жаңы соттук отурумдун убактысы жана орду жөнүндө маалымдалат. Соттун отурумуна келген жактар жаңы отурум жөнүндө түздөн-түз соттун отуруму соттун отурумунун протоколуна кол койдуруу менен маалымдалат. Ишти карап чыгууну кийинкиге калтыруу жөнүндөгү аныктамага даттанылбайт.
4. Сот ишке катышып жаткан жактын өтүнүчү боюнча же өзүнүн демилгеси боюнча соттун отурумунда танапис жарыялай алат.
5. Соттун отурумундагы танапис үч күндөн ашпаган мөөнөткө жарыяланышы мүмкүн. Процесстин катышуучулары тыныгуудан кийин ишти угуунун убактысы жана орду жөнүндө соттун отурумунун протоколуна кол койдуруу менен маалымдалат.
6. Танапистен кийин соттун отуруму улантылат, бул тууралуу төрага соттун отурумунда жарыялайт. Танаписке чейин иликтенген далилдерди, анын ичинде ишке катышып жаткан жактардын өкүлдөрү алмашкан учурда далилдерди кайра кароо жүргүзүлбөйт.
7. Ишке катышып жаткан жана танапис жарыяланганга чейин соттун отурумунун залында олтурган адамдар соттун отурумунун убактысы жана орду жөнүндө тиешелүү түрдө кабарландырылды деп эсептелинет жана танапис аяктагандан кийин соттун отурумуна алардын келбей калышы аны улантуугажолтоо болуп саналбайт.

396-статья. Экономикалык иштер боюнча соттук актыларды кайра кароо

1. Райондор аралык соттор кабыл алган, мыйзамдуу күчүнө кире злек экономикалык иштер боюнча соттук актыларды кайра кароо ушул Кодекстин III бөлүмүнө ылайык областтык соттордун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан жүзөгө ашырылат.
Райондор аралык соттор кабыл алган, мыйзамдуу күчүнө кирген экономикалык иштер боюнча соттун чечимин кайра кароо ушул Кодекстин III бөлүмүнө ылайык кассациялык сот ишин жүргүзүү тартибинде областтык соттордун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан жүзөгө ашырылат.
Экономикалык иштер боюнча соттун чечимине даттануу ишке катышкан соттун иш боюнча чыгарылган чечими менен кимдин укугу же мыйзам менен корголгон кызыкчылыктары бузулган адамдар тарабынан биринчи инстанциядагы чечимди кабыл алган сот аркылуу областтык соттун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясына берилет. Сот актын кабыл алган сот даттанууну ал сотко келип түшкөн күндөн тартып үч күндүк мөөнөттө иш менен бирге тиешелүү инстанцияга жөнөтөт.
2. Кыргыз Республикасынын сотторунун соттук актыларын көзөмөл тартибинде кайра кароо ушул Кодекстин IV бөлүмүндө каралган эрежелер боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан жүзөгө ашырылат.
Көзөмөл тартибиндеги даттануулар ишке катышып жаткан адамдар тарабынан соттук актыны кабыл алган сот аркылуу экономикалык иш боюнча даттанылып жаткан соттук акт мыйзамдуу күчүнө кирген учурдан тартып бир жылдын ичинде Кыргыз Республикасынын Жогорку сотуна берилет.
Соттук актыны кабыл алган сот көзөмөл тартибинде даттанууну иш менен бирге ал келип түшкөн күндөн тартып үч күндүк мөөнөттө Кыргыз Республикасынын Жогорку Сотуна жөнөтүүгө милдеттүү.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

397-статья. Апелляциялык даттанууну кайра кайтаруу

Апелляциялык даттануу областтык соттун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан ушул Кодекстин 321- статьясында көрсөтүлгөн негиздер боюнча кайра кайтарылат.
Апеляциялык даттануу ошондой эле төмөндөгүдөй учурларда кайра кайтарылууга тийиш:
1) эгерде даттануу чечим, аныктама чыгарган сотко кайрылбай туруп берилсе;
2) эгерде даттанууга анын көчүрмөлөрү ишке катышып жаткан жактарга жиберилгендигинин далилдери тиркелбесе;

3) (КР 2008-жылдын 25-июлундагы N 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

398-статья. Кассациялык даттанууну кайра кайтаруу

1. Кассациялык даттануу областтык жана ага теңештирилген соттордун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча (сот курамы) сот коллегиясы тарабынан төмөндөгүдөй негиздер боюнча кайра кайтарылат:
1) эгерде арызга кол коюлбаса же аг кол коюуга укуктуу адам же кызмат абалы көрсөтүлбөгөн адам кол койсо;
2) эгерде даттанууга анын, ошондой эле ага тиркелген документтердин көчүрмөлөрү ишке катышып жаткан адамдарга жөнөтүлгөндүгүнүн далилдери тиркелбесе;
3) эгерде арыз белгиленген мөөнөт өткөндөн кийин берилсе жана өтүп кеткен мөөнөттү кайра калыбына келтирүү жөнүндө өтүнүч камтылбаса;

4) (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

5) эгерде даттануу чечимди, аныктаманы, токтомду кабыл алган сотко көрсөтүлбөй туруп жөнөтүлсө;
6) эгерде даттануу материалдык укуктук ченемдерин же процесстик укуктун ченемдерин бузуу же туура эмес колдонуу эмнеде экендигин көрсөтүүнү камтышбаса;
7) эгерде даттанууну берген адамдан аны кайра кайтаруу жөнүндө арыз келип түшсө.
2. Даттанууну кайта кайтаруу үчүн негиз болгон жагдайлар четтетилгенден кийин арыз берген адам соттун чечимин, аныктамасын, токтомун кайра карап чыгуу жөнүндө арыз менен сотко ушул Кодексте белгиленген мөөнөттүн чектеринде жалпы тартипте кайра кайрылууга укуктуу.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

399-статья. Көзөмөл тартибиндеги даттанууну кайра кайтаруу

1. Көзөмөл тартибиндеги даттануу Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы тарабынан төмөндөгүдөй негиздер боюнча кайра кайтарылат:
1) эгерде даттанууга кол коюлбаса же ага кол коюуга укуксуз адам же кызмат абалы көрсөтүлбөгөн адам кол койсо;
2) эгерде даттанууга анын, ошондой эле ага тиркелген документтердин көчүрмөлөрү ишке катышып жаткан адамдарга жөнөтүлгөндүгүнүн далилдери тиркелбесе;
3) эгерде даттануу белгиленген мөөнөт өткөндөн кийин берилсе жана өтүп кеткен мөөнөттү кайра калыбына келтирүү жөнүндө өтүнүчтү камтыбаса;

4) (КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

5) эгерде даттануу чечимди, аныктаманы, токтомду кабыл алган сотко кайрылбай туруп жөнөтүлсө;
6) эгерде даттануу материалдык укук ченемдерин же болбосо процесстик укуктун ченемдерин бузуу же туура эмес колдонуу эмнеде экендигин көрсөтүүнү камтыбаса;
7) эгерде даттанууну берген адамдан аны кайра кайтаруу жөнүңдө арыз келип түшсө.
2. Ушул статьянын 1-пунктунун 1, 2, 4-6-пунктчаларында көрсөтүлгөн жагдайлар четтетилгенден кийин даттануу берген адам соттун чечимин, аныктамасын, токтомун кайра карап чыгуу тууралуу арыз менен сотко ушул Кодексте белгиленген мөөнөттүн чектеринде жалпы тартипте кайра кайрылууга укуктуу.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

400-статья. Процесстик мөөнөттөрдү калыбына келтирүү

1. Экономикалык талаштын тарабынын арызы боюнча областтык же ага теңештирилген соттун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун экономикалык иштер боюнча сот коллегиясы ушул Кодекс же Кыргыз Республикасынын дагы башка мыйзамдары менен белгиленген процесстик мөөнөттүн өткөрүп жиберилишинин жүйөлүү себебин таануу менен өтүп кеткен процесстик мөөнөттү калыбына келтирет.
2. Өтүп кеткен мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндө тиешелүү соттук инстанциянын чечиминде, аныктамасында же токтомунда көрсөтүлөт. Мөөнөттү калыбына келтирүүдөн баш тартуу жөнүндө аныктама чыгарылат.
3. Областтык жана ага теңештирилген соттордун администрациялык жана экономикалык иштер боюнча сот коллегиясынын өтүп кеткен процесстик мөөнөттү калыбына келтирүүдөн баш тартуу жөнүндөгү аныктамасына даттанылышы мүмкүн.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

VII БӨЛҮМ

СОТ АКТЫЛАРЫН ЖАНА ДАГЫ БАШКА ОРГАНДАРДЫН АКТЫЛАРЫН АТКАРУУ МЕНЕН БАЙЛАНЫШКАН ӨНДҮРҮШ

45-Глава

Жалпы жоболор

(КР 2004-жылдын 8-августундагы № 110 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

401-статья. Сот актыларын жана дагы башка органдардын актыларын аткаруу тартиби

1. Сот актылары жана дагы башка органдардын актылары мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин аткарылат, буга ушул Кодекс жана аткаруу ишин жөнгө салган башка мыйзамдар менен белгиленген тартипте ошол замат аткарыла турган учурлар кирбейт.
2. Эгерде ушул Кодексте жана аткаруу иши жөнүндөгү мыйзамдарда башкасы каралбаса, сот актыларын жана дагы башка органдардын актыларын мажбурлап аткартуу сот берген аткаруу баракчасынын негизинде жүргүзүлөт.

402-статья. Аткаруу баракчасын берүү

1. Аткаруу баракчасы биринчи инстанциядагы ишти караган сот тарабынан берилет. Дагы башка органдын актысын аткартууга аткаруу баракчасы ушул Кодексте белгиленген тартипте берилет.
2. Аткаруу үчүн сот буйругун берүү ушул Кодекстин 255-статьясында каралган эрежелер боюнча жүргүзүлөт.
3. Аткаруу баракчасы өндүрүп алуучуга берилет же анын өтүнүчү боюнча түздөн-түз сот тарабынан аткаруу үчүн жөнөтүлөт. Акча каражатын бюджеттин кирешесине өндүрүп алууга аткаруу баракчасы сот тарабынан карызкордун турган жери боюнча салык органына, дагы башка ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга жиберилет.
4. Эгерде ушул Мыйзамда башкасы белгиленбесе, ар бир сот акты же дагы башка органдын актысы боюнча бир аткаруу баракчасы берилет.
5. Эгерде сот актысы же дагы башка органдын актысы бир нече доочулардын пайдасына же бир нече жоопкерге каршы кабыл алынган болсо, же аткаруу ар башка жерлерде жүргүзүлүүгө тийиш болсо, сот өндүрүп алуучунун өтүнүчү боюнча бир нече аткаруу баракчаларын берет, мында алардын ар бирине аны аткаруу орду же ошол аткаруу баракчасы боюнча аткарылууга тийиш болгон сот актысынын бөлүгү көрсөтүлөт.
6. Өндүрүп алуучулардын өтүнүчү боюнча тилектеш жоопкерлерден акча суммасын өндүрүп алуу жөнүндө соттук актынын, дагы башка органдын актысынын же соттун өкүмүнүн негизинде сот тилектеш жоопкерлердин санына жараша бир нече аткаруу баракчаларын берет, мында алардын ар биринен өндүрүлө турган жалпы сумма, бардык жоопкерлердин аталыштары жана алардын тилектеш жоопкерчилиги көрсөтүлөт.

403-статья. Сот аткаруу баракчасынын же сот буйругунун көчүрмөсүн бериши

Аткаруу баракчасынын же сот буйругунун (аткаруу документтеринин) түп нускасы жоголгон учурда аткаруу баракчасын же сот буйругун берген сот аткаруу документинин көчүрмөсүн бере алат. Көчүрмөнү берүү жөнүндө арыз соттун отурумунда каралат. Ишке катышкан жактар отурумдун убактысы жана орду
жөнүндө кабардар кылынат, бирок алардын келбей калышы көчүрмөнү берүү жөнүндөгү маселени чечүүгө жолтоо болуп саналбайт.
Көчүрмө берүү жөнүндөгү соттун аныктамасына даттануу берилиши мүмкүн.

404-статья. Аткаруу документин жоготкондугу үчүн жоопкерчилик

Аткаруу документин жоготкондугу үчүн күнөөлүү болгон кызмат адамы Кыргыз
Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн.

405-статья. Аткаруу баракчасынын мазмуну

1. Аткаруу баракчасында төмөндөгүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) аткаруу баракчасын берген соттун аталышы; соттун аткаруу баракчасын беришине негиз болгон чечимди кабыл алган соттун же дагы башка органдын аталышы жана жайгашкан жери;
2) аткаруу баракчасы берилген иш жана анын номери;
3) аткарылууга тийиш болгон сот акты же дагы башка органдын актысы кабыл алынган күн;
4) өндүрүп алуучу юридикалык жактын жана карызкор-юридикалык жактын аталышы, алардын турган орду, юридикалык дареги жана банк реквизиттери; өндүрүп алуучу - жарандын жана карызкор - жарандын фамилиясы, аты-жөнү, алардын жашаган жери; карызкор - жарандын туулган күнү, орду жана иштеген жери; жеке ишкер катары ал мамлекеттик каттоодон өткөн күн жана орду;
5) сот актысынын же дагы башка органдын актысынын резолюциялык бөлүгү;
6) сот актысынын же дагы башка органдын актысынын мыйзамдуу күчүнө кирген күнү;
7) аткаруу баракчасы берилген күн жана аны аткарууну талап кылуу мөөнөтү. Эгерде аткаруу баракчасы берилгенге чейин сот тарабынан сот актысын аткаруу мөөнөтүн кийинкиге калтыруу же бөлүп-бөлүп аткаруу мүмкүнчүлүгү берилген болсо, аткаруу баракчасына аткаруу баракчасынын колдонуу мөөнөтү кайсы учурдан тартып баштала тургандыгы көрсөтүлөт.
2. Аткаруу баракчасына судья кол коет жана соттун гербдүү мөөрү менен күбөлөндүрүлөт.
3. Сот буйругун мазмуну ушул Кодекстин 252-статьясы менен аныкталат.

406-статья. Аткаруу баракчасын аткарууга берүү мөөнөттөрү

1. Аткаруу баракчасын аткарууга төмөндөгүдөй мөөнөттөр берилиши мүмкүн:
1) сот актысы же дагы башка органдын актысы мыйзамдуу күчүнө кирген күндөн тартып же ошол замат аткарыла турган сот актысы кабыл алынган күндөн кийинки күндөн баштап же сот актысын аткарууну кийинкиге калтыруу же бөлүп- бөлүп аткаруу учурунда белгиленген мөөнөт аяктаган күндөн тартып үч жылдын ичинде;
2) ушул Кодекстин 407-статьясына ылайык аткаруу баракчасын аткарууга берүү үчүн өтүп кеткен мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндө аныктама чыгарылган күндөн тартып үч айдын ичинде.
2. Эгерде сот актысын аткаруу токтото турулган болсо, аны аткаруу токтотула турган убакыт аткаруу баракчасын аткарууга берүү үчүн белгиленген мөөнөткө кошулбайт.
3. Аткаруу баракчасы аны аткаруу мүмкүн болбогондугуна байланыштуу өндүрүп алуучуга кайра кайтарылган учурда аткаруу баракчасын аткарууга берүү үчүн жаңы мөөнөт ал кайтарылган күндөн баштап эсептелинет.

407-статья. Аткаруу документтерин аткарууга берүү мөөнөтүндөгү тыныгуу жана аны калыбына келтирүү

1. Эгерде мыйзамда башкасы каралбаса, аткаруу документтерин аткарууга берүү мөөнөтү аны аткарууга берүү менен, ошондой эле карызкордун сот актысын же дагы башка органдын актысын жарым-жартылай аткарышы менен токтотула турат.
2. Эгерде мыйзам менен башкасы белгиленбесе, сот тарабынан таанылган жүйөлүү себептер боюнча аткаруу документтерин аткарууга берүү мөөнөтүн өткөрүп жиберген өндүрүп алуучуга өткөрүп жиберилген мөөнөт калыбына келтирилиши мүмкүн.
3. Өткөрүп жиберген мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндө арыз аткаруу документтерин берген сотко берилет жана ушул Кодекстин 122-статьясында каралган тартипте каралат. Мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндөгү соттун аныктамасына даттанылышы мүмкүн.

408-статья. Аткарылууга тийиш болгон сот актысын же дагы башка органдын актысын түшүндүрүү

Аткарылууга тийиш болгон сот актысында же дагы башка органдын актысында камтылган талап түшүнүксүэ болгон учурда соттук аткаруучу ал актыны кабыл алган соттон же дагы башка органдан аткаруу документтерин берүүгө негиз болгон сот актысын же дагы башка органдын актысын түшүндүрүп берүү жөнүндө өтүнүгө укуктуу.
Сот актысын түшүндүрүү ушул Кодекстин 208-статьясында каралган эрежелер боюнча жүргүзүлөт.

409-статья. Судьянын аткаруу ишин токтото туруу милдети

Судья төмөндүгөдөй учурларда аткаруу ишин токтото турууга милдеттүү:
карызкор өлгөн учурда, аны өлдү деп жарыялаганда же дайынсыз жок болду деп таанылганда, эгерде сот аныктаган укуктук мамилелер укук мурастоого жол берсе, ошондой эле карызкор болуп саналган юридикалык жак кайра уюшулган же айы жоюу мыйзамда белгиленген тартипте чечим кабыл алынган же карызкордун банкроттугу (кудуретсиздиги)/банкты мажбурлап жоюу жөнүндө иш боюнча сот тарабынан иш козголгон учурда;
карызкор аракетке жөндөмдүүлүгүн жоготкондо же анын аракетке жөндөмдүүлүгү чектелгенде;
жоопкер Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүнүн күжүрмөн аракеттерге катышкан бөлүктөрүндө, дагы башка аскерлеринде же аскердик түзүлүштөрүндө болгон учурда же Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүнүн күжүрмөн аракеттерге катышкан бөлүктөрүндө, дагы башка аскерлеринде же аскердик түзүлүштөрүндө болгон жоопкердин өтүнүчү боюнча;
аткаруу документтери боюнча өндүрүп алуу талабы коюлган мүлктү камакка алуудан бошотуу жөнүндө (тизмеден чыгаруу) доо коюлганда;
эгерде талашууга мыйзамда жол берилсе, карызкордун аткаруу документтерин сот тартибинде талашууга;
администрациялык укук бузуулар жөнүндөгү ишти кароого ыйгарым укуктуу органдардын же кызмат адамдарынын аракеттерине сотко даттануу берилген учурда;
мыйзамда сот актысын же дагы башка органдын актысын аткарууну токтото туруу укугу берилген судья аныктама чыгарганда.

(КР 2016-жылдын 16-декабрындагы № 207 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

410-статья. Судьянын аткаруу ишин токтото туруу укугу

Судья төмөндөгүдөй учурларда аткаруу ишин токтото турушу мүмкүн:
өндүрүп алуучунун өтүнүчү боюнча;
чакыруу боюнча Кыргыз Республикасынын Куралдуу Күчтөрүндө, дагы башка аскерлеринде же аскердик түзүлүштөрүндө аскердик кызматта болгон же кандайдыр бир мамлекеттик милдеттерди аткарууга тартылган карызкордун өтүнүчү боюнча;
карызкор узакка созулган кызматтык ишсапарда же Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жерде болгондо;
карызкор стационардык дарылоо мекемесинде болгондо же карызкордо тиешелүү медициналык корутунду болгондо;
карызкор, анын мүлкү издөөдө болгондо же карызкордон тартып алынган бала издөөдө болгондо;
соттук аткаруучу аткаруу документин берген сотко же дагы башка органга ал кабыл алган аткарылууга тийиш болгон соттук актыны түшүндүрүп берүү жөнүндө арыз менен кайрылганда;
соттук аткаруучунун аракетине же аткаруу аракеттерин жасоодон анын баш тарткандыгына, ошондой эле соттук аткаруучуну четтетүүдөн баш тартууга даттануу берилгенде.

411-статья. Аткаруу ишин кайра баштоо

Аткаруу иши өндүрүп алуучунун, соттук аткаруучунун арызы боюнча же соттун демилгеси менен аны токтото турууну пайда кылган жагдай жоюлгандан кийин сот тарабынан кайра башталат.
Аткаруу ишин кайра баштоо жөнүндө аныктама чыгарылат.

412-статья. Аткаруу ишин токтотуу

1. Аткаруу иши сот тарабынан төмөндөгүдөй учурларда токтотулат.
1) өндүрүп алуучу өндүрүп алуудан же карызкордон алып коюлган буюмдарды өндүрүп алуучуга өткөрүп берүү жөнүндө сот актысын же дагы башка органдын актысын аткаруу учурунда ал буюмдарды алуудан баш тартканда;
2) өндүрүп алуучу жана карызкор жарашуу макулдашуусун түзгөндө жана аны сот бекиткенде;
3) өндүрүп алуучу же карызкор болуп саналган жаран өлгөндөн же аны өлдү деп жарыялагандан же сот актысын же дагы башка органдын актысы менен анын дайынсыз жоголгондугу таанылгандан кийин талап же милдеттенмелер өлгөн адамдын же өлдү деп жарыяланган адамдын укук мурастоочусуна, болбосо дайынсыз жок болгон адамдын мүлкүнүн башкаруучуларга өтүшү мүмкүн болбогондо;
4) жоюлуп жаткан юуидикалык жактын мүлкү өндүрүп алуучунун талабын канааттандырганга жетпесе же ал жок болсо;
5) карызкор мыйзам тартибинде банкрот (кудуретсиз) деп жарыяланганда;
6) өндүрүп алуунун мындай түрү үчүн мыйзам менен белгиленген мөөнөттүн эскириши аяктаганда;
7) аткаруу документин берүүгө негиз болгон сот актысы же башка органдын актысы бузулганда.
2. Өндүрүп алуучу өндүрүп алуудан баш тартканда же өндүрүп алуучу менен карызкордун ортосунда жарашуу макулдашуусу түзүлгөндө ушул Кодекстин 174- статьясында каралган эрежелер колдонулат.
3. Аткаруу ишин токтотуу үчүн негиз болгон учурда аткаруу документи тиешелүү белгилери менен соттук аткаруучу тарабынан сотко же ал документти берген мамлекеттик же башка органга кайтарылат. Соттук аткаруучу тарабынан дайындалган бардык аткаруу чаралары алып салынат.
Токтотулган аткаруу иши кайрадан козголушу мүмкүн эмес.

413-статья. Аткаруу ишин токтото туруу же токтотуу тартиби

1. Аткаруу ишин токтото туруу же токтотуу жөнүндө маселени сот аткарылуучу жери боюнча карайт. Бул тууралуу өндүрүп алуучуга, карызкорго, сот аткаруучусуна билдирилет, бирок алардын келбегендиги аталган маселелерди чечүүгө жолтоо болбойт.
2. Аткаруу ишивн токтото туруу же токтотуу тууралуу арызды кароонун жыйынтыгы боюнча аныктама чыгарылат, ал өндүрүп алуучуга, карызкорго, ошондой эле бул аткаруу документи колунда болгон сот аткаруучусуна жиберилет.
3. Соттун аткаруу ишин токтото туруу же токтотуу тууралуу аныктамасына даттануу берилиши мүмкүн.

414-статья. Сот аткаруучусунун чечимдерине жана аракеттерине

(аракетсиздигине) даттануу

Ушул Кодексте жана башка мыйзамдарда каралган учурларда ушул Кодекстин
26-главасында белгиленген эрежелерге ылайык сот аткаруучусунун чечимдери жана аракеттери (аракетсиздиги) даттанылышы мүмкүн.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

415-статья. Сот актысын же дагы башка органдын актысын аткарган учурда башка адамдардын укуктарын коргоо

1. Мүлктү камакка алууда сот аткаруучусу тарабынан бул мүлк карызкорго же башка адамдарга таандык экенине карабастан камакка алууну бузуу үчүн шексиз түрдө негиз болгудай кылып мыйзамдын бузулушуна жол берилген учурда камакка алууну бузуу жөнүндөгү карызкордун же башка адамдардын арыздары ушул Кодекстин 26-главасында белгиленген тартипте каралат. Мындай арыздар камакка алынган мүлк сатылганга чейин берилиши мүмкүн.
2. Мүлктүн таандуулугуна байланыштуу аны өндүрүп алууга байланышкан укук тууралуу адамдар тарабынан билдирилген талаш сот тарабынан доо (мүлктү камакка алуудан бошотуу жөнүндө доолор) ишинин тартибинде каралат.
Мүлктү камакка алуудан бошотуу жөнүндөгү доолор менчик ээлери, ошондой эле карызкорго таандык болбогон мүлктүн менчик ээлери тарабынан коюлушу мүмкүн.
Мүлктү камакка алуудан бошотуу жөнүндөгү доолор карызкорго жана төлөтүүчүгө карата коюлат. Эгерде мүлктү камакка алуу мүлктү конфискациялоого байланыштуу салынса, айыпталуучу жак жана тиешелүү финансы органы жоопкер катары тартылат. Эгерде камакка алынган мүлк сатылып жиберилсе, анда доо мүлк өткөрүп берилген адамдарга да коюлат.
Сатылып кеткен мүлктү кайра кайтаруу жөнүндөгү доо канааттандырылган учурда мүлктү сатып алуучунун, төлөтүүчүнүн жана карызкордун ортосундагы талаш сот тарабынан доо тартибинде каралат.
3. Сот таламдаш тараптардын арызына карабастан ушул статьянын 1- пунктунда көрсөтүлгөн жагдайларды белгилеп, мүлккө карата камакка алууну бузууга же мүлктүн бир бөлүгүн тизмеден чыгарууга милдеттүү.
4. Соттун камакка алууну бузуу жөнүндөгү аныктамасына жекече даттануу берилиши мүмкүн.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

416-статья. Сот актысын аткаруунун бурулушу

1. Аткарылган сот актысы өзгөртүлгөн же бузулган жана доодон толук же жарым-жартылай баш тартуу жөнүндө жаңы сот актысы кабыл алынган, же болбосо иш боюнча сот өндүрүшү токтотулган же доо кароосуз калтырылган учурда сот актысын аткаруунун бурулушу колдонулат. Сот актысын аткаруу бурулган учурда бузулган же тиешелүү бөлүгүндө өзгөртүлгөн сот актысы боюнча доогердин пайдасына төлөтүлгөндүн бардыгы жоопкерге кайтарылат.
2. Эгерде аткарылбаган сот актысы өзгөртүлгөн же бузулган жана доодон толук же жарым-жартылай баш тартуу жөнүндө жаңы сот актысы кабыл алынганда, же болбосо иш боюнча сот иши токтотулганда же доо кароосуз калтырылганда сот бузулган же тиешелүү бөлүгүндө өзгөртүлгөн сот актысы боюнча төлөтүүнү толук же жарым-жартылай токтотуу тууралуу акт кабыл алат.
3. Юридикалык жактын, жарандын арызы боюнча сот төлөтүлгөн акча каражаттарын, мүлктү же анын наркын кайтаруу жөнүндө аткаруу баракчасын берет. Арызга мурда кабыл алынган сот актысынын аткарылгандыгын тастыктаган документ тиркелет.

417-статья. Биринчи инстанциядагы сот тарабынан сот актысын аткарууну буруу тартиби

1. Иш жаңыдан кайра кароо үчүн берилген сот өз демилгеси менен сот актысын аткарууну буруу жөнүндөгү маселени кароого жана ишти жаңыдан чечүү же соттун жаңы аныктамасы аркылуу чечүүгө милдеттүү.
2. Эгерде ишти кайрадан караган сот сот актысын аткарууну буруу жөнүндө маселени чечпесе, анда жоопкер бул сотко сот актысын аткарууну буруу жөнүндө арыз берүүгө укуктуу. Арыз сот отурумунда каралат. Ишке катышкан адамдарга сот отурумунун өткөрүлө турган жери жана убактысы жөнүндө кабар кылынат, бирок алардын келбегендиги сот актысын аткарууну буруу жөнүндө арызды кароого жолтоо болбойт.
3. Сот актысын аткарууну буруу жөнүндөгү соттун аныктамасына даттануу берилиши мүмкүн.

418-статья. Аппеляциялык жана кассациялык инстанциядагы же көзөмөл тартибиндеги соттор тарабынан сот актысын аткарууну буруу тартиби

1. Ишти апелляциялык, кассациялык тартипте же көзөмөл тартибинде караган сот, эгерде ал өзүнүн актысы менен талашты биротоло чечсе, же иш боюнча өндүрүштү токтотсо, же арызды кароосуз калтырса, анда сот актысын аткарууну буруу тууралуу маселени чечүүгө же ишти чечүү үчүн биринчи инстанциядагы сотко берүүгө милдеттүү.
2. Эгерде жогору турган соттун актысында сот актысын аткарууну буруу тууралуу эч кандай көрсөтмө болбосо, анда жоопкер биринчи инстанциядагы сотко тиешелүү арызды берүүгө укуктуу.
3. Апелляциялык инстанциядагы сотто алимент төлөтүү жөнүндөгү иш боюнча соттун чечими бузулган учурда сот актысын аткарууну бурууга соттун бузулган актысы доогер тарабынан билдирилген жалган маалыматтарга же берилген жалган документтерге негизделген учурда гана жол берилет.
Кассациялык тартипте, көзөмөл тартибинде эмгек мамилелеринен келип чыккан талаптар боюнча акча каражаттарын төлөтүү жөнүндөгү; илимдин, адабияттын жана искусствонун чыгармаларына, аткарууга, ачылыштарга, ойлоп табууларга, пайдалуу тариздерге, өнөр жай үлгүлөрүнө карата укуктарды пайдалануу үчүн сыйакыларды төлөтүү жөнүндөгү; алименттерди төлөтүү жөнүндөгү, мертинүүдөн же ден соолуктун дагы башка бузулушунан, же баккан адамынын каза болушунан улам тарткан зыяндын ордун толтуруу жөнүндөгү иштер боюнча сот актысы бузулган учурда сот актысын аткарууну бурууга бузулган сот актысы доогер тарабынан билдирилген жалган маалыматтарга же берилген жалган документтерге негизделген учурда гана жол берилет.

419-статья. Банк же дагы башка кредит уюмдары жана башка адамдар тарабынан сот актысын же дагы башка органдын актысын аткарбагандыгы үчүн жоопкерчилик

1. Карызкордон акча каражаттарын төлөтүү жөнүндөгү сот актысы же башка органдын актысы бул карызкорду тейлеген банктагы же дагы башка кредит уюмундагы анын эсеп-кысабында накталай акча болгон жана төлөтүүчү же сот аткаруучусу тарабынан аткаруу баракчасы аткаруу үчүн аларга берилген учурда аткарылбагандыгы үчүн сот тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте жана өлчөмдө сот айыбы салынышы мүмкүн.
2. Аткаруу баракчасында көрсөтүлгөн аракеттерди аткаруу милдети жүктөлгөн адамдардын ал аракеттерди жасабагандыгы үчүн аткаруу баракчасын берген сот тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте жана өлчөмдө сот айыбы салынышы мүмкүн.
3. Сот айыбын төлөө сот актысын аткаруу милдетинен бошотпойт.
4. Сот айыбын салуу жөнүндөгү маселе төлөтүүчүнүн же сот аткаруучусунун арызы боюнча сот тарабынан ушул Кодекстин 9-главасында белгиленген тартипте каралат.

46-Глава

Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчысын берүү боюнча иштердин өндүрүшү

420-статья. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү

1. Бейтарап соттордун Кыргыз Республикасынын аймагында кабыл алынган чечимдерин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндө иштер боюнча өндүрүш соттор тарабынан ушул главада белгиленген өзгөчөлүктөр менен, жарандык сот өндүрүшүнүн жалпы эрежелери боюнча жүзөгө ашырылат.
2. Бейтарап соттун чечимдерин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү маселелер таламдаш тараптын арызы боюнча райондук же аларга теңештирилген соттордо каралат.
3. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз чечим кабыл алынган учурдан тартып үч жылдын ичинде берилиши мүмкүн.
4. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз карызкордун жашаган же жүргөн жери боюнча, же карызкордун жашаган же жүргөн жери белгисиз болсо, анда бейтарап териштирүүнүн тарабы болгон карызкордун мүлкү жайгашкан жери боюнча сотко берилет.

(КР 2013-жылдын 11-декабрындагы № 217 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

421-статья. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыздын түрү жана мазмуну

1. Бейтарап соттун чечимдерин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз жазуу жүзүндө берилет жана анын пайдасына чечим кабыл алынган адам же анын өкүлү кол коюуга тийиш.
2. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызда төмөндөгүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) арыз берилип жаткан соттун аталышы;
2) чечим кабыл алган бейтарап соттун аталышы жана курамы, анын жайгашкан жери;
3) бейтарап териштирүүнүн тараптарынын аталышы, алардын жашаган же жайгашкан жери;
4) бейтарап соттун чечими кабыл алынган күн жана жер;
5) арыз менен кайрылган тараптын бейтарап соттун чечимин алган күн;
6) бейтарап сот тарабынан кабыл алынган чечимди мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз берүүчүнүн талабы.
Арызда телефондордун, факстардын номерлери, электрондук почтанын дареги жана дагы башка маалыматтар көрсөтүлүшү мүмкүн.
3. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызга төмөндөгүлөр тиркелет:
1) чечим кабыл алган орган тарабынан күбөлөндүрүлгөн бейтарап соттун чечиминин түп нускасы же чечимдин көчүрмөсү же болбосо чечимдин нотариус тарабынан күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү;
2) талашты бейтарап соттун чечүүсүнө берүү жөнүндөгү макулдашуунун (бейтарап макулдашуусу) түп нускасы же болбосо макулдашуунун нотариус тарабынан күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү;
3) мамлекеттик алымдын төлөнгөндүгүн тастыктаган документ.
4. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү бул Кодекстин ушул статьясында жана 421-статьясында белгиленген талаптарды бузуу менен берилген арыз бул Кодекстин 136 жана 137- статьяларында белгиленген эрежелерге ылайык кыймылсыз калтырылат же аны берген кишиге кайтарып берилет.

422-статья. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды кароонун тартиби

1. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды судья жеке өзү ушул Кодексте белгиленген эрежелер боюнча ишти соттук териштирүүгө даярдоо жана аныктама чыгаруу мөөнөтүн камтуу менен, арыз келип түшкөн күндөн тартып бир айдан ашпаган мөөнөттө карайт.
2. Ишти соттук териштирүүгө даярдоодо судья бейтарап соттон аткаруу баракчасы суралып жаткан иш боюнча материалдардын, анан дагы ушул Кодекстин 423-статьясында саналган аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу үчүн негиз болуп эсептелген материалдардын гана тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрүн сурап ала алат.
3. Бейтарап териштирүүнүн тараптарына соттук отурумдун боло турган убактысы жана жери тууралу билдирилет. Соттук отурумдун болор убактысы жана жери тууралуу тиешелүү түрдө кабар кылынган аталган адамдардын келбегендиги ишти кароого жолтоо болбойт.
4. Аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды караган учурда компетенттүү сот бейтарап соттун чечимин маани-мазмуну боюнча кайра кароого укуксуз.

423-статья. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуунун негиздери

1. Сот бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн ушул статьяда каралган учурларда гана баш тартат.
2. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды караганда сот төмөндөгү учурларда аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартууга укуктуу:
1) эгерде тараптардын бири талашты бейтарап сотко берүү жөнүндө макулдашуу түзүлгөн учурда тараптардын бири аракетке жөндөмсүз экендигин сотто далилдесе;
2) эгерде тараптардын бирине арбитрдин же бейтарап териштирүүнүн дайындалгандыгы тиешелүү түрдө кабар кылынбаса;
3) эгерде бейтарап соттун курамы же бейтарап териштирүүнүн жол-жобосу тараптардын макулдашуусуна же колдонуудагы эрежелерге ылайык келбесе;
4) эгерде бейтарап соттун чечими тараптардын макулдашуусунда белгиленбеген же анын шарттарына ылайык келбеген талаштар боюнча кабыл алынса же макулдашуунун чегинен тышкары маселелер боюнча көрсөтмөлөрдү камтыса. Эгерде бейтарап макулдашууда камтылган маселелер боюнча көрсөтмөлөрдү мындай макулдашуу менен камтылбагандардан ажыратып бөлүү мүмкүн болсо, анда бейтарап соттун чечиминин бейтарап макулдашуусунда камтылган маселелер боюнча көрсөтмөлөрү бар бөлүгү аткарылышы мүмкүн жана бул бөлүктү аткаруу боюнча аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартууга болбойт;
5) эгерде тарап бейтарап макулдашуусу жараксыз деп негиздүү түрдө билдирсе, ал эми бейтарап соту талашты кароого кабыл алып жана талаштын маани-мазмуну боюнча чечим чыгарса;
6) эгерде сот талаштын объектиси Кыргыз Республикасынын мыйзамдары боюнча бейтарап териштирүүнүн предмети болушу мүмкүн эмес экендигин аныктаса.

424-статья. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү иш боюнча соттун аныктамасы

1. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды кароонун жыйынтыгы боюнча сот аткаруу баракчасын берүү же бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу жөнүндө аныктама чыгарат.
2. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү аныктамада төмөндөгүдөй маалыматтар камтылууга тийиш:
1) бейтарап соттун аталышы жана курамы жөнүндөгү;
2) бейтарап териштирүүнүн тараптарынын аталышы жөнүндөгү;
3) бейтарап соттун чечими жөнүндө, арыз берүүчү берүүнү өтүнүп жаткан мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасы жөнүндөгү;
4) бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү же аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу жөнүндөгү көрсөтмө.
3. Эгерде аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу ушул Кодекстин 423- статьясынын 2-пунктунун 2, 3 жана 4-пунктчаларында көрсөтүлгөн негиздер боюнча кабыл алынса, анда аткаруу баракчасын берүүдөн баш тарткан чечим чыгарган бейтарап соту бейтарап териштирүүнү кайрадан өткөрүүгө милдеттүү.
4. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу тууралуу же болбосо берүү жөнүндө соттун аныктамасына жогору турган сотко даттанылышы мүмкүн.
Жогору турган сот келип түшкөн күндөн тартып бир айлык мөөнөттө каралууга жаткан көзөмөл тартибиндеги даттанууларды кошпогондо, даттануу боюнча келип түшкөн ишти ал келип түшкөн күндөн тартып жыйырма күндөн кечиктирбестен кароого тийиш.
5. Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу тууралуу же болбосо берүү жөнүндө соттун мыйзамдуу күчүнө кирбеген аныктамасына даттануу сот тарабынан биротоло формада аныктама чыгарылгандан кийин он күндүн ичинде берилиши мүмкүн.
Бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу тууралуу же болбосо берүү жөнүндө соттун мыйзамдуу күчүнө кирген аныктамасына даттануу соттун аныктамасы күчүнө кирген күндөн тартып үч айдан ашпаган мөөнөттө берилиши мүмкүн.

(КР 2013-жылдын 11-декабрындагы № 217 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

47-Глава

Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү иштер боюнча өндүрүш

425-статья. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү

1. Ушул главада белгиленген эрежелер Кыргыз Республикасынын аймагында аксакалдар соттору тарабынан кабыл алынган чечимдерди мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыздарды сотто караганда колдонулат.
2. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү маселе чечим анын пайдасына карата чыгарылган тараптардын арызы боюнча райондук жана аларга теңештирилген соттордо каралат.
3. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз кабыл алынган чечимдин аткаруу мөөнөтү аяктагандан кийин бир айдын ичинде берилиши мүмкүн.
Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз, эгерде ал ушул статья менен белгиленген мөөнөт бүткөндөн кийин берилсе жана аны кайра калыбына келтирүү жөнүндө өтүнүчтү камтыбаса, кайра кайтарылууга тийиш.
4. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз аксакалдар соту жайгашкан аймактагы сотко берилет.

426-статья. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыздын түрү жана мазмуну

1. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз жазуу жүзүндө берилет жана анын пайдасына чечим кабыл алынган адам же анын өкүлү кол коюуга тийиш.
2. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызда төмөндөгүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:
1) арыз берилип жаткан соттун аталышы;
2) чечим кабыл алган аксакалдар сотунун аталышы жана курамы, анын жайгашкан жери;
3) аксакалдар сотундагы териштирүүнүн тараптарынын аталышы, алардын жашаган жери;
4) аксакалдар сотунун чечими кабыл алынган күн жана жери;
5) аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арыз берүүчүнүн талабы.
3. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызга төмөндөгүлөр тиркелет:
1) аксакалдар сотунун чечиминин тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү;
2) аксакалдар сотунун чечиминин аткарылбай калышын тастыктаган документтер;
3) асакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартууга аткаруу баракчасын дагы башка тарапка берүү жөнүндө арыздын көчүрмөсүнүн жөнөтүлгөндүгүн тастыктаган тапшыруу жөнүндөгү кабарлама же дагы башка документ;
4) ишенимкат же арызга кол коюуга ыйгарым укукту тастыктаган дагы башка документ.
4. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндө ушул статьяда каралган талаптарды бузуу менен берилген арыз аны берген кишиге кароосуз кайтарып берилет.

427-статья. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды кароо тартиби

1. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды судья жеке өзү арызды сот алган күндөн тартып бир айлык мөөнөттө карайт.
2. Аксакалдар сотунун териштирүүсүнүн тараптарына сот соттук отурумдун боло турган убактысы жана жери тууралу билдирет. Соттук отурумдун боло турган убактысы жана жери тууралу тиешелүү түрдө кабар кылынган аталган адамдардын келбегендиги ишти кароого жолтоо болбойт.

428-статья. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуунун негиздери

Сот аксакалдар сотунун чечими Кыргыз Республикасынын колдонуудагы мыйзамдарына ылайык келбеген учурда мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартат.

429-статья. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү иш боюнча соттун аныктамасы

1. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү арызды кароонун жыйынтыгы боюнча сот аткаруу баракчасын берүү же аны берүүдөн баш тартуу жөнүндө аныктама чыгарат.
2. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү жөнүндөгү аныктамада төмөндөгү маалыматтар камтылууга тийиш:
1) аксакалдар сотунун аталышы жана курамы жөнүндө;
2) аксакалдар сотун дагы териштирүүнүн тараптарынын аталышы жөнүндө;
3) арыз берүүчү мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүнү өтүнүп жаткан аксакалдар сотунун чечими жөнүндө;
4) аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүү же аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу жөнүндө көрсөтмө.
3. Аксакалдар сотунун чечимин мажбурлап аткартуунун аткаруу баракчасын берүүдөн баш тартуу жөнүндөгү соттун аныктамасына ушул Кодексте белгиленген тартипте жогору турган сотко даттанылышы мүмкүн.

48-Глава

Эларалык соттордун, чет өлкөлүк соттордун, эларалык бейтарап соттордун (арбитраждардын), чет өлкөлүк бейтарап соттордун (арбитраждардын) чечимдерин таануу жана аткаруу тууралуу иштер боюнча өндүрүш

430-статья. Чет өлкөлүк соттордун чечимдерин таануу жана аткаруу

1. Чет өлкөлүк соттордун чечимдери, анын ичинде жарашуу макулдашууларын бекитүү жөнүндө чечимдери Кыргыз Республикасында ушул Кодекстин статьясына ылайык таанылат жана аткарылат.
2. Чет өлкөлүк соттордун чечимдери деп жарандык иштер боюнча, анын ичинде экономикалык талаштар жана ишкердикти, дагы башка экономикалык иштерди жүзөгө ашырууга байланыштуу иштер боюнча чечимдер, кылмыштан улам келтирилген зыяндын ордун толтуруу бөлүгү боюнча өкүмдөрдү түшүнүү керек.
3. Чет өлкөлүк соттордун чечимдерин таануу жана аткаруу маселелери Кыргыз Республикасында чет өлкөлүк сотто каралган талаштагы тараптын арызы боюнча чечилет.

431-статья. Чет өлкөлүк соттун чечимин мажбурлап аткартуу жөнүндө арыз

Чет өлкөлүк соттун чечимин мажбурлап аткартуу жөнүндөгү арыз карызкордун жашаган же жүргөн жери боюнча, же болбосо карызкордун жашаган же жүргөн жери белгисиз болсо, анда карызкордун мүлкү жайгашкан жери боюнча райондук же ага теңештирилген сотко берилет.

432-статья. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү арыздын мазмуну

1. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү арыз жазуу жүзүндө берилет жана ага төлөтүп алуучу же анын өкүлү кол коюуга тийиш.
2. Арызда төмөндөгүлөр камтылууга тийиш:
1) арыз берилип жаткан соттун аталышы;
2) чет өлкөлүк соттун аталышы жана жайгашкан жери;
3) төлөтүп алуучунун, анын өкүлүнүн аталышы. эгерде арыз өкүл тарабынан берилсе, анда алардын жашаган жерин же жүргөн жерин көрсөтүү;
4) карызкордун аталышы, анын жашаган жерин же жайгашкан жерин же карызкордун мүлкү жайгашкан жерди көрсөтүү;
5) төлөтүп алуучунун чечимди мажбурлап аткарууну таануу жана чечүү тууралуу же кайсы учурдан баштап аткаруу талап кылына тургандыгын көрсөтүү жөнүндөгү өтүнүчү;
6) тиркелген документтердин тизмеси.
Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү арызда төлөтүп алуучунун, карызкордун жана алардын өкүлдөрүнүн телефондорунун, факстарынын номерлери, электрондук почтасынын дареги жана дагы башка маалыматтар көрсөтүлүшү мүмкүн, эгерде алар ишти туура жана өз убагында кароо үчүн зарыл болсо.
3. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү арызга Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимде белгиленген документтер, ал эми эгерде эларалык бул келишимде ал каралбаса, арызга төмөндөгүдөй документтер тиркелет:
1) төлөтүп алуучу таанууну жана аткартууну өтүнүп жаткан чет өлкөлүк соттун чечими же анын тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү;
2) эгерде бул чечимдин текстинин өзүндө көрсөтүлбөсө, анда чет өлкөлүк соттун чечиминин мыйзамдуу күчүнө киргендигин тастыктаган расмий документ;
3) төлөтүп алуучу таанууну жана аткартууну өтүнүп жаткан чет өлкөлүк сотто иштин териштириле тургандыгы жөнүндө карызкорго өз убагында жана тиешелүү түрдө кабарландырылганын тастыктаган жана тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн документ;
4) эгерде чечим мурда тиешелүү чет мамлекеттин аймагында аткарылган болсо, анда чечимдин толук же жарым-жартылай аткарылгандыгы тууралуу документ;
5) сотко берилген арызга кол койгон кишинин ыйгарым укуктарын тиешелүү түрдө күбөлөндүргөн жана тастыктаган ишеним кат же дагы башка документ;
6) чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана аткартуу жөнүндөгү арыздын көчүрмөсү карызкорго жиберилгендигин тастыктаган документ;
7) тараптардын сотто каралуучу келишимднк иштер боюнча макулдашуусун тастыктаган документ;
8) ушул пункттун 1-7-пунктчаларында көрсөтүлгөн документтердин тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн мамлекеттик тилдеги же расмий тилдеги котормолору.
4. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү арызга бейтарап соттун чечимин мажбурлап аткартууга карата аткаруу баракчасын берүү тууралуу арызды сотко берген учурда Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте жана өлчөмдө мамлекеттик алым төлөнгөндүгүн тастыктаган документ да тиркелет.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

433-статья. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү арызды кароо тартиби

1. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана аткартуу жөнүндө арызды судья жеке өзү ушул главада белгиленген өзгөчөлүктөрү менен ушул Кодексте же болбосо Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимде каралган эрежелер боюнча арыз келип түшкөн күндөн тартып бир айдан ашпаган мөөнөттө карайт.
2. Сот ишке катышуучу жактарга соттук отурумдун болор убактысы жана жери тууралуу маалымдайт. Тиешелүү түрдө маалымдалган аталган адамдардын келбегендиги кароого жолтоо болбойт.
3. Ишти караган учурда соттук отурумга сот чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу үчүн ушул Кодекстин 434-статьясында каралган негиздер бар же жок экендигин аныктайт.
4. Ишти караган учурда сот чет өлкөлүк соттун чечимин маани-мазмуну боюнча кайра кароого укуксуз.
5. Эгерде мажбурлап аткартуу жөнүндөгү маселени чечкен учурда сотто күмөн саноолор пайда болсо, анда ал чет өлкөлүк соттун чечимин мажбурлап аткартуу тууралуу арыз менен кайрылып жаткан адамдан түшүндүрмө берүүнү өтүнүүгө, ошондой эле карызкордон арыздын маани-мазмуну боюнча сураштырууга жана зарыл болгон учурда чечим кабыл алган чет өлкөлүк соттон түшүндүрмө суратууга укуктуу.

(КР 2008-жылдын 25-июлундагы № 168, 2014-жылдын 14-мартындагы № 48

Мыйзамдарынын редакциялына ылайык)

434-статья. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануудан жана мажбурлап аткартуудан баш тартуунун негиздери

1. Сот төмөндөгүдөй учурларда чет өлкөлүк соттун чечимин толугу менен же бир бөлүгүн таануудан жана мажбурлап аткартуудан баш тартат, эгерде;
1) аймагында кабыл алынган мамлекеттин мыйзамы боюнча чечим мыйзамдуу күчүнө кире элек же аткарылбоого тийиш болсо;
2) чечим өзүнө каршы кабыл алынган тарап ишти кароонун убактысы жана жери жөнүндө өз убагында жана тиешелүү түрдө кабарландырылбаса же дагы башка себептерден улам сотко өзүнүн түшүндүрмөсүн бере албаса;
3) ишти кароо мыйзамдарга же Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдерге ылайык Кыргыз Республикасындагы соттун компетенциясына гана тиешелүү болсо;
4) ошол эле предмет жана ошол эле негиздер боюнча ошол зле тараптардын ортосундагы талаш жөнүндө мыйзамдуу күчүнө кирген Кыргыз Республикасынын сотунун чечими болгон учурда;
5) Кыргыз Республикасындагы соттун кароосунда ошол эле тараптардын ортосундагы талаш боюнча, ошол эле предмет жөнүндө жана ошол эле негиздер боюнча чет өлкөлүк сотто иш козголгонго чейин козголгон иш болгон учурда;
6) чет өлкөлүк соттун чечимин мажбурлап аткартуу мөөнөтү өтүп кеткен жана бул мөөнөт сот тарабынан калыбына келтирилбеген учурда;
7) чет өлкөлүк соттун чечимин аткартуу Кыргыз Республикасынын эгемендигине эыян келтирсе же Кыргыз Республикасынын коопсуздугуна коркунуч туудурса.

(КР 2014-жылдын 14-мартындагы № 48 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

435-статья. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү иш боюнча соттун аныктамасы

1. Карызкордун түшүндүрмөсүн угуп жана берилген далилдерди карап чыгып, сот ушул Кодекстин 21-главасын да белгиленген эрежелер боюнча чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндө аныктама чыгарат.
2. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндөгү аныктамада төмөвдөгүлөр камтылууга;
1) чечим кабыл алган чет өлкөлүк соттун аталышы жана жайгашкан жери;
2) төлөтүп алуучунун жана карызкордун аталышы;
3) төлөтүп алуучу чечимди таанууну жана мажбурлап аткартууну өтүнүп жаткан чет өлкөлүк соттун чечими тууралуу маалыматтар;
4) чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу же чет өлкөлүк соттун чечимин таануудан жана мажбурлап аткартуудан баш тартуу жөнүндө көрсөтмө.
3. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануудан жана мажбурлап аткартуудан баш тартуу жөнүндөгү соттун аныктамасына ушул Кодексте белгиленген тартипте даттанылышы мүмкүн.

436-статья. Чет өлкөлүк соттун чечимин мажбурлап аткартуу

1. Чет өлкөлүк соттун чечимин мажбурлал аткартуу чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жана мажбурлап аткартуу жөнүндө аныктама чыгарган сот тарабынан берилүүчү аткаруу баракчасынын негизинде, ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган тартипте жүргүзүлөт.
2. Чет өлкөлүк соттун чечими ал мыйзамдуу күчүнө кирген күндөн тартып үч жылдан ашпаган мөөнөттө мажбурлап аткартууга берилиши мүмкүн. Аталган мөөнөт өтүп кеткен учурда ал төлөтүп алуучунун өтүнүчү менен ушул Кодекстин
10-главасында каралган эрежелер боюнча калыбына келтирилиши мүмкүн.

437-статья. Чет өлкөлүк соттордун чечимдерин таануу

1. Чет өлкөлүк соттордун мажбурлап аткартууну талап кылбаган чечимдери, эгерде таламдаш жактын бул боюнча каршы пикири келип түшпөсө, андан ары эч кандай иш жүргүзүүсүз эле таанылат.
2. Таламдаш жак чет өлкөлүк соттун чечими райондук же ага теңештирилген сотко келип түшкөндүгү өзүнө белгилүү болгон күндөн тартып бир айдын ичинде бул чечимди таануу жагынан өзүнүн каршы пикирин билдире алат.
3. Таламдаш тараптын чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жагынан каршы пикири бул адамга каршы пикирди кароо убактысын жана жерин билдирүү менен соттук отурумда каралат. Ишти кароо убактысы жана жери жөнүндө тиешелүү түрдө кабарландырылган таламдаш жактын жүйөлүү себепсиз келбей калышы каршы пикирди кароого жолтоо болбойт.
4. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануу жагынан каршы пикирди сот карагандан кийин тиешелүү аныктама чыгарылат, ал мыйзамдуу күчүнө киргенден кийин тараптарга жиберилет. Соттун аныктамасына ушул Кодексте белгиленген тартипте жана мөөнөттө даттанылышы мүмкүн.

438-статья. Чет өлкөлүк соттун чечимин таануудан баш тартуу

Чет өлкөлүк соттун мажбурлап аткартууга тийиш болбогон чечимин таануудан баш тартууга ушул Кодекстин 434-статьясынын 1-пунктунун 1-5, 7-пунктчаларында белгиленген негиздер болгон учурда жол берилет.

439-статья. Аткарууну талап кылбаган чет өлкөлүк соттордун чечимдерин таануу

Кыргыз Республикасында чет өлкөлүк соттордун мүнөзү боюнча аткарууну талап кылбаган чечимдери ушул Кодекстин 381-статьясында каралган учурларда таанылат.

440-статья. Эларалык соттордун, эларалык арбитраждардын чечимдерин таануу жана аткаруу

Ушул Кодекстин 431-438-статьяларынын эрежелери эларалык соттордун, эларалык арбитраждардын чечимдерине карата колдонулат.

441-статья. Чет өлкөлүк бейтарап соттордун (арбитраждардын), эларалык бейтарап соттордун (арбитраждардын) чечимдерин таануу жана аткаруу

1. Ушул Кодекстин 422, 434, 436-438-статьяларынын эрежелери чет өлкөлүк бейтарап соттордун (арбитраждардын), эларалык бейтарап соттордун (арбитраждардын) чечимдерине карата да колдонулат.
2. Чет өлкөлүк бейтарап соттордун, эларалык бейтарап соттордун чечимин таануу же аткаруу жөнүндө өтүнүп жаткан тарап чет өлкөлүк бейтарап соттун, эларалык бейтарап соттун тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн анык чечимин же анын тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсүн, ошондой эле анык арбитраждык макулдашууну же анын тиешелүү түрдө күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсүн берүүгө тийиш. Эгерде арбитраждык чечим же бейтарап макулдашуу чет тилде баяндалган болсо, анда тарап бул документтердин мамлекеттик же расмий тилге которулган күбөлөндүрүлгөн текстин берүүгө тийиш.

442-статья. Чет өлкөлүк бейтарап соттордун (арбитраждардын), эларалык бейтарап соттордун (арбитраждардын) чечимдерин таануудан жана аткартуудан баш тартуу

1. Чет өлкөлүк бейтарап соттордун (арбитраждардын), эларалык бейтарап соттордун (арбитраждардын) чечимдерин таануудан жана аткартуудан, өзүнө
карата каршы багытталган тараптын өтүнүчү боюнча, баш тартылышы мүмкүн, эгерде ал тарап таануу жана аткартуу өтүнүч кылынып жаткан компетенттүү сотко төмөндөгүлөр тууралуу далилди берсе:
1) бейтарап макулдашуунун тараптары өздөрүнө карата колдонулган мыйзам боюнча кандайдыр бвр деңгээлде аракетке жөндөмсүз болсо же бул макулдашуу ылайык келген мыйзам боюнча, ал эми мындай көрсөтмө жок болгон учурда - чечим чыгарылган өлкөнүн мыйзамы боюнча бул макулдашуу жараксыз болсо;
2) өзүнө каршы чечим чыгарылган тарапка арбитрди дайындоо жөнүндө же арбитраждык териштирүү жөнүндө тиешелүү түрдө кабарландырылбаса же болбосо дагы башка себептер менен өзүнүн түшүндүрмөсүн бере албаса;
3) чечим арбитраждык макулдашууда каралбаган же анын шарттарына ылайык келбеген талаш боюнча чыгарылса, же болбосо арбитраждык макулдашуунун чегинен тышкары чыккан маселелер боюнча токтомду камтыса. Эгерде арбитраждык соттун чечиминде арбитраждык макулдашуу менен камтылган маселелер боюнча токтомдорду мындай макулдашуу менен камтылбагандардан ажыратып бөлүүгө мүмкүн болсо, анда сот арбитраждык соттун чечиминин арбитраждык макулдашууда камтылган маселелер боюнча токтому кирген бөлүгүнө карата гана аткаруу баракчасын бере алат;
4) арбитраждык соттун курамы же арбитраждык процесс тараптардын макулдашуусуна ылайык келбесе же мындай жок болгон учурда арбитраж болгон өлкөнүн мыйзамына ылайык келбесе;
5) чечим тараптар үчүн али акыркы чечим боло элек болсо же бузулса, же анын аткарылышы ал чечим чыгарылган өлкөнүн же чечим колдонулган өлкөнүн соту тарабынан токтотула турган болсо.
2. Арбитраждык чечимди таануудан жана аткартуудан Кыргыз Республикасынын соту төмөндөгүлөрдү аныктаган учурда да баш тартышылы мүмкүн:
1) талаштын объекти Кыргыз Республикасынын мыйзамдары боюнча арбитраждык териштирүүнүн предмети боло албаса;
2) бул чечимди таануу жана аткартуу Кыргыз Республикасында жалпы элдик тартипке карама-каршы келсе.

Кыргыз Республикасынын

Президенти А. Акаев

УТРАЧИВАЕТ СИЛУ

с 1 июля 2017 года в соответствии с Законом КР от 20 января 2017 года № 6

ВНИМАНИЕ!

Изменения, внесенные Законом КР от 16 декабря 2016 года № 207, вступают в силу

по истечении шести месяцев со дня официального опубликования

Закона Кыргызской Республики "О Национальном банке Кыргызской Республики, банках и банковской деятельности"

ГРАЖДАНСКИЙ ПРОЦЕССУАЛЬНЫЙ КОДЕКС КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ

от 29 декабря 1999 года № 146

(В редакции Законов КР от 12 мая 2001 года № 43, 30 июля 2003 года № 162,

26 июля 2004 года № 97, 8 августа 2004 года № 110,

29 декабря 2004 года № 195, 18 июля 2005 года № 106, 1 июня 2007 года № 76,

25 июня 2007 года № 93,

10 августа 2007 года № 145, 2 июня 2008 года № 103, 25 июля 2008 года № 168,

17 июля 2009 года № 225,

17 июля 2009 года № 233, 17 июля 2009 года № 234, 24 июля 2009 года № 252, 12

октября 2009 года № 268,

19 января 2010 года № 5, 16 ноября 2011 года № 210, 1 марта 2012 года № 10,

17 марта 2012 года № 21,

10 июля 2012 года № 101, 11 декабря 2013 года № 217, 14 марта 2014 года №

48,

31 января 2015 года № 29, 18 мая 2016 года № 63, 1 июля 2016 года № 97, 16

декабря 2016 года № 207, 23 декабря 2016 года № 217)

(Введен в действие Законом КР от 29 декабря 1999 года № 147)

РАЗДЕЛ I. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ Глава 1. Основные положения Глава 2. Состав суда. Отводы Глава 3. Подведомственность Глава 4. Подсудность
Глава 5. Лица, участвующие в деле
Глава 6. Представительство в суде
Глава 7. Доказательства
Глава 8. Судебные расходы
Глава 9. Наложение административных взысканий в гражданском судопроизводстве
Глава 10. Процессуальные сроки
Глава 11. Судебные извещения и вызовы
Глава 12. Исполнение судебных актов
РАЗДЕЛ II. ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ I. ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО
Глава 13. Предъявление иска
Глава 14. Обеспечение иска
Глава 15. Подготовка дела к судебному разбирательству
Глава 16. Судебное разбирательство
Глава 17. Решение суда
Глава 18. Приостановление производства по делу Глава 19. Прекращение производства по делу Глава 20. Оставление заявления без рассмотрения Глава 21. Определение суда
Глава 22. Протоколы
Глава 23. Заочное производство и заочное решение
II. ПРИКАЗНОЕ ПРОИЗВОДСТВО Глава 24. Приказное производство
III. ОСОБЕННОСТИ ПРОИЗВОДСТВА ПО ОТДЕЛЬНЫМ КАТЕГОРИЯМ ДЕЛ
Глава 25. Производство по делам о защите избирательных прав граждан и иных участников избирательного процесса
Глава 26. Производство по заявлениям об оспаривании постановлений государственных органов и должностных лиц, уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях
Глава 27. Производство по делам об оспаривании решений и действий (бездействия) органов государственной власти, органов местного самоуправления, должностных лиц
Глава 28. Производство по делам об оспаривании гражданами, юридическими лицами, прокурорами нормативных правовых актов
IV. ОСОБОЕ ПРОИЗВОДСТВО Глава 29. Общие положения
Глава 30. Установление фактов, имеющих юридическое значение
Глава 31. Признание гражданина безвестно отсутствующим и объявление гражданина умершим
Глава 32. Признание гражданина ограниченно дееспособным или недееспособным
Глава 33. Объявление несовершеннолетнего полностью дееспособным
(эмансипация)
Глава 34. Признание движимой вещи бесхозяйной и признание права коммунальной собственности на бесхозяйную недвижимую вещь
Глава 35. Восстановление прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным ценным бумагам (вызывное производство)
Глава 36. Принудительная госпитализация гражданина в психиатрический стационар
Глава 37. Установление неправильностей записей актов гражданского состояния
Глава 38. Рассмотрение заявлений на совершение нотариальных действий или отказ в их совершении
РАЗДЕЛ III. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ АКТОВ СУДОВ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ, НЕ ВСТУПИВШИХ В ЗАКОННУЮ СИЛУ
Глава 39. Апелляционное обжалование решений суда
Глава 40. Апелляционное обжалование определений суда
РАЗДЕЛ IV. ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ, ВСТУПИВШИХ В ЗАКОННУЮ СИЛУ
Глава 41. Производство в суде надзорной инстанции
Глава 42. Пересмотр по вновь открывшимся обстоятельствам судебных актов, вступивших в законную силу
РАЗДЕЛ V. ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ С УЧАСТИЕМ ИНОСТРАННЫХ ЛИЦ Глава 43. Гражданская процессуальная правоспособность и дееспособность
иностранных лиц
Глава 44. Рассмотрение судами Кыргызской Республики гражданских дел с участием иностранных лиц
РАЗДЕЛ VI. Особенности гражданского судопроизводства по экономическим делам
РАЗДЕЛ VII. Производство, связанное с исполнением судебных актов и актов иных органов
Глава 45. Общие положения
Глава 46. Производство по делам о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решений третейского суда
Глава 47. Производство по делам о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов

РАЗДЕЛ I ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Глава 1

Основные положения

Статья 1. Законодательство о гражданском судопроизводстве

1. Порядок судопроизводства по гражданским, административным и экономическим делам в судах Кыргызской Республики определяется Конституцией Кыргызской Республики, настоящим Кодексом, Законом Кыргызской Республики "О Верховном суде Кыргызской Республики и местных судах", принимаемыми в соответствии с ними другими законами Кыргызской Республики и вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика.
2. Нормы гражданского процессуального законодательства, содержащиеся в других законах и иных нормативных правовых актах, должны соответствовать настоящему Кодексу.

3. (Утратил силу в соответствии с Законом КР от 14 марта 2014 года №

48)

4. Судопроизводство по гражданским делам осуществляется в соответствии с
законом, действующим во время рассмотрения и разрешения дела, совершения отдельных процессуальных действий или исполнения судебных актов.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 14 марта 2014 года

№ 48)

Статья 2. Определение основных понятий, применяемых в настоящем

Кодексе

(1) Адвокат - лицо, занимающееся деятельностью по оказанию квалифицированной юридической помощи физическим и юридическим лицам при осуществлении защиты их прав, свобод и законных интересов.
(2) Апелляционная жалоба - жалоба или представление, приносимые лицами, участвующими в деле, в судебную коллегию областного суда на судебный акт суда первой инстанции, не вступивший в законную силу.
(3) Апелляционная инстанция (суд второй инстанции) - судебные коллегии по гражданским, административным и экономическим делам областных и приравненных к ним судов, рассматривающие апелляционные жалобы и представления на акты суда первой инстанции, не вступившие в законную силу.
(3-1) Гражданские дела (по смыслу настоящего Кодекса) - дела, в том числе административные и экономические, по защите нарушенных или оспариваемых прав и охраняемых законом интересов заинтересованных лиц, рассматриваемые в порядке гражданского судопроизводства.
(4) Законные представители - родители, усыновители, опекуны, попечители, а также представители организаций и лиц, на попечении которых находится лицо, участвующее в деле.
(5) Исковое заявление - процессуальный документ, поданный в суд лицом, заинтересованным в защите своих нарушенных или оспариваемых субъективных прав, свобод или охраняемых законом интересов.
(5-1) Кассационная жалоба - жалоба или представление, приносимые лицами, участвующими в деле, в судебную коллегию областного суда на судебный акт суда первой инстанции, вступивший в законную силу.
(5-2) Кассационная инстанция - судебная коллегия областного суда, рассматривающая кассационные жалобы и представления на акты суда первой
инстанции, вступившие в законную силу.
(6) Лица, участвующие в деле - стороны, третьи лица, прокурор, лица, обращающиеся в суд за защитой прав других лиц или вступающие в процесс с целью дачи заключения, заявители, заинтересованные лица по делам особого производства.
(6-1) Надзорная жалоба - жалоба или представление, приносимые лицами, участвующими в деле, в судебные коллегии Верховного суда Кыргызской Республики, на судебные акты, вступившие в законную силу.
(7) Надзорная инстанция - судебные коллегии Верховного суда Кыргызской Республики, рассматривающие дела по жалобам и представлениям участников процесса на вступившие в законную силу судебные акты местных судов.
(8) Определение, решение, постановление, приказ - судебные акты, выносимые судами в судебных заседаниях.
(81) Областной суд - областные и приравненный к ним суд (Бишкекский городской суд).
(9) Председательствующий - судья, председательствующий при коллегиальном рассмотрении дела либо рассматривающий дело единолично.
(10) Представление - жалоба прокурора на судебный акт.
(11) Прокурор - Генеральный прокурор Кыргызской Республики, прокуроры областей, прокурор города Бишкек, районные и городские прокуроры, военные, транспортные и другие прокуроры, приравненные к прокурорам областей, районным или городским прокурорам, их заместители и помощники, прокуроры управлений и отделов прокуратур, действующие в пределах своей компетенции.
(12) Протокол - процессуальный документ, в котором фиксируется процессуальное действие, имевшее место в судебном заседании.
(121) Районный суд - районные и приравненные к ним суды (районный суд в городе, городской суд, межрайонный суд области и города Бишкек, если иное не установлено настоящим Кодексом).
(13) Стороны - органы и лица, выступающие в гражданском судопроизводстве на началах равенства прав и состязательности.
(14) Суд - любой суд, судья, судебный состав судебной коллегии по гражданским делам или судебной коллегии по административным и экономическим делам, рассматривающие гражданское дело по первой инстанции, в апелляционном порядке, в кассационном порядке, в порядке судебного надзора.
(15) Судья - профессиональный судья любого суда, председатель, заместитель председателя суда, рассматривающие дело.
(16) Суд первой инстанции - суд, управомоченный на непосредственное установление в судебном заседании обстоятельств дела и принятие по нему судебных актов.
(17) Частная жалоба - жалоба, приносимая одним из участников процесса на определение суда, вынесенное в судебном заседании, или на постановление судьи.
(18) Частное определение - определение, выносимое судом, которым суд обращает внимание руководителей государственных органов, а также предприятий, учреждений и организаций независимо от форм собственности и других должностных лиц на установленные по делу факты нарушения закона, причины и условия, способствовавшие их совершению и требующие принятия соответствующих мер.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 23 декабря 2016 года № 217)

Статья 3. Задачи гражданского судопроизводства

1. Задачами гражданского судопроизводства являются защита нарушенных или оспариваемых прав, свобод и охраняемых законом интересов граждан и юридических лиц независимо от формы собственности, органов государственной власти и местного самоуправления, других лиц, являющихся субъектами гражданских, трудовых, административных или иных правоотношений, прав и интересов Кыргызской Республики, а также охрана общественных интересов.
2. Установленный законом порядок гражданского судопроизводства должен обеспечивать правильное и своевременное рассмотрение и разрешение гражданских дел, вынесение законных судебных актов, их реальное исполнение, способствовать укреплению законности, правопорядка и предупреждению правонарушений.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 4. Право на обращение в суд за защитой

1. Любое заинтересованное лицо вправе в порядке, установленном законом, обратиться в суд за защитой своих нарушенных или оспариваемых прав, свобод или охраняемых законом интересов. Отказ от права на обращение в суд недействителен.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом и другими законами, государственные органы, органы местного самоуправления и иные органы вправе обратиться в суд в защиту государственных или общественных интересов.
3. Если законодательством установлен для определенной категории дел досудебный порядок урегулирования либо он предусмотрен договором, такие дела могут быть переданы на рассмотрение суда лишь после соблюдения этого порядка.

Статья 5. Возбуждение гражданского дела в суде

1. Суд возбуждает гражданское дело по заявлению лица, заинтересованного в защите своих прав, свобод или охраняемых законом интересов.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом и другими законами, гражданское дело может быть возбуждено по заявлению лица, вступающего в
защиту прав, свобод или охраняемых законом интересов другого лица, а также в защиту интересов неопределенного круга лиц либо в защиту государственных или общественных интересов.

Статья 6. Осуществление правосудия судом

Правосудие по гражданским делам осуществляется только судами по правилам, установленным законодательством о гражданском судопроизводстве.
В предусмотренных законом случаях и порядке граждане Кыргызской
Республики имеют право участвовать в отправлении правосудия. (В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110) Статья 7. Равенство всех перед законом и судом
Правосудие по гражданским делам осуществляется на началах равенства перед законом и судом всех граждан независимо от пола, расы, национальности, языка, вероисповедания, политических и религиозных убеждений, происхождения, имущественного и должностного положения, места жительства и каких-либо иных условий и обстоятельств личного или общественного характера, а также всех юридических лиц независимо от формы собственности, места нахождения, подчиненности и других обстоятельств.

См.:

Решение Конституционной палаты Верховного суда КР от 29 октября 2014 года (По делу о проверке конституционности пункта 7 статьи 21 и пункта 4 статьи 65 Гражданского процессуального кодекса Кыргызской Республики в связи с обращением граждан Сабирова Нурбека Нуркановича, Магомедгаджи Магомедзагировича и Осмоналиевой Айнуры Мусаевны, Суталиновой Гульзар Абдыбековны , Осмонбаева Бектура Камильевича)

Статья 8. Единоличное и коллегиальное рассмотрение гражданских дел

1. Гражданские дела в районных судах рассматриваются по первой инстанции судьей единолично, если иное не предусмотрено законом.
2. Гражданские дела в судебных коллегиях областного суда в апелляционном и кассационном порядке рассматриваются коллегиально судебными составами из трех судей.
3. В Верховном суде Кыргызской Республики рассмотрение гражданских, административных и экономических дел в порядке надзора осуществляется судебными составами судебных коллегий из трех судей.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 9. Независимость судей

1. При осуществлении правосудия судьи независимы и подчиняются только
Конституции Кыргызской Республики и закону.
2. Гарантии независимости судей устанавливаются Конституцией Кыргызской
Республики и законами.
3. Судьи рассматривают и разрешают гражданские дела в условиях, исключающих постороннее воздействие. Любое вмешательство в деятельность судей со стороны государственных органов, органов местного самоуправления, иных органов, должностных лиц, граждан, юридических лиц недопустимо и влечет за собой установленную законом ответственность.

Статья 10. Осуществление правосудия на основе состязательности и равноправия сторон

1. Правосудие по гражданским делам осуществляется на основе состязательности и равноправия сторон.
2. Суд, сохраняя объективность и беспристрастность, осуществляет руководство процессом, разъясняет лицам, участвующим в деле, их права и обязанности, создает условия для всестороннего и полного исследования доказательств, установления обстоятельств и правильного применения законодательства при разрешении гражданских дел.

Статья 11. Язык, на котором ведется судопроизводство

1. Судопроизводство по гражданским делам ведется на государственном и официальном языках.
2. Лицам, не владеющим языком, на котором ведется судопроизводство, разъясняется и обеспечивается право знакомиться со всеми материалами дела, давать объяснения, показания и заключения, выступать и заявлять ходатайства на родном языке, а также пользоваться услугами переводчика в порядке, установленном настоящим Кодексом.
3. Судебные документы вручаются лицам, участвующим в деле, в переводе на язык, которым они владеют.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 12. Гласность судебного разбирательства

1. Разбирательство дел во всех судах открытое. В судебное заседание не допускаются граждане, не достигшие шестнадцати лет, если они не являются лицами, участвующими в деле, или свидетелями.
2. Лица, участвующие в деле, или любое заинтересованное лицо, присутствующие на открытом судебном заседании, имеют право фиксировать письменно или с помощью средств звукозаписи ход судебного разбирательства. Кино- и фотосъемка, видеозапись, прямая радио- и телетрансляция судебного заседания допускаются с разрешения суда.
Кино- и фотосъемка, видеозапись, звукозапись закрытого судебного заседания производятся исключительно с разрешения суда. Прямая радио- и телетрансляция закрытого судебного заседания не допускается.
3. Рассмотрение дел и объявление решений в закрытых судебных заседаниях осуществляются по делам, содержащим сведения, составляющие государственную тайну, а также по другим делам, когда это предусмотрено законом. Закрытое судебное разбирательство допускается также при удовлетворении ходатайства участвующего в деле лица, ссылающегося на необходимость сохранения коммерческой или иной охраняемой законом тайны, неразглашения сведений о частной жизни граждан или на иные обстоятельства, гласное обсуждение которых способно помешать правильному рассмотрению дела.
4. О рассмотрении дела и объявлении решения в закрытом судебном заседании суд выносит мотивированное определение. В данном определении указывается о предупреждении судом лиц, присутствовавших в закрытом судебном заседании, об ответственности за разглашение сведений, ставших известными при рассмотрении дела.
5. При разбирательстве дела в закрытом судебном заседании присутствуют лица, участвующие в деле, их представители, а в необходимых случаях - также свидетели, эксперты, специалисты, переводчики.
6. Дело в закрытом судебном заседании рассматривается и разрешается с соблюдением всех правил гражданского судопроизводства.
7. Решение суда во всех случаях провозглашается публично.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 19 января 2010 года

№ 5)

Статья 13. Нормативные правовые акты, применяемые судом при разрешении гражданских дел

1. Суд обязан разрешать гражданские дела на основании Конституции Кыргызской Республики, законов, принимаемых в соответствии с ними иных нормативных правовых актов Кыргызской Республики и вступивших в установленном законом порядке в силу международных договоров, участницей которых является Кыргызская Республика.
2. Суд не вправе применять нормативные правовые акты, противоречащие
Конституции Кыргызской Республики.
3. В случае отсутствия норм права, регулирующих спорные отношения, суд применяет нормы права, регулирующего сходные отношения (аналогия законов), а при отсутствии таких норм разрешает дело исходя из общих начал и смысла гражданско-процессуального законодательства (аналогия права) и требований добросовестности, разумности и справедливости.
4. Если при рассмотрении дела в любой судебной инстанции суд усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий применению, ущемляет закрепленные Конституцией Кыргызской Республики права и свободы человека и противоречит Конституции Кыргызской Республики, он обязан приостановить производство по делу и обратиться в Конституционную палату Верховного суда Кыргызской Республики с представлением о признании этого акта неконституционным. По получении судом решения Конституционной палаты Верховного суда Кыргызской Республики производство по делу возобновляется.

5. (Утратил силу в соответствии с Законом КР от 14 марта 2014 года №

48)

6. Суд в соответствии с законом или международным договором при
рассмотрении и разрешении дел применяет нормы международного права или нормы права других государств.
7. Если законодательством или соглашением сторон предусматривается оставление за судом разрешения соответствующих вопросов, суд обязан разрешать эти вопросы исходя из критерия справедливости и разумности.

(В редакции Законов КР от 25 июля 2008 года № 168, 14 марта 2014 года №

48)

Статья 14. Обязательность судебных актов

1. Суд принимает по гражданским делам судебные акты в форме решения,
приказа, определения и постановления.
2. Вступившие в законную силу акты судов Кыргызской Республики по гражданским делам обязательны для всех государственных органов, органов местного самоуправления и иных органов, должностных лиц и граждан,
юридических лиц независимо от форм собственности и подлежат неукоснительному исполнению на всей территории Кыргызской Республики.
3. Неисполнение судебных актов, вступивших в законную силу, а равно любое иное проявление неуважения к суду влекут ответственность, установленную законодательством Кыргызской Республики.
4. Обязательность судебных актов не лишает заинтересованных лиц, не участвующих в деле, возможности обратиться в суд за защитой своих нарушенных или оспариваемых прав и охраняемых законом интересов.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Глава 2

Состав суда. Отводы

Статья 15. Состав суда

1. В соответствии со статьей 8 настоящего Кодекса судьи рассматривают дела по первой инстанции единолично, если иное не предусмотрено законом. Судья, единолично рассматривающий дело, действует от имени суда.
2. Гражданские, административные и экономические дела в областных судах в апелляционном и кассационном порядке рассматриваются судебной коллегией по гражданским делам или судебной коллегией по административным и экономическим делам - в составе трех судей.
3. Гражданские, административные и экономические дела рассматриваются в порядке надзора в Верховном суде Кыргызской Республики судебной коллегией по гражданским делам или судебной коллегией по административным и экономическим делам в составе трех судей.
4. Все судьи при рассмотрении дел пользуются равными правами.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 16. Порядок разрешения вопросов судом в коллегиальном составе

1. Все вопросы, возникающие при рассмотрении дела судом в коллегиальном составе, разрешаются судьями по большинству голосов. Никто из судей не вправе воздержаться от голосования. Председательствующий в заседании голосует последним.
2. Судья, не согласный с решением большинства, обязан подписать это решение и вправе изложить в письменном виде свое особое мнение, которое приобщается к делу, но не оглашается. Лиц, участвующих в деле, с особым мнением не знакомят.

Статья 17. Отвод судьи

1. Судья не может рассматривать дело и подлежит отводу:
1) если он является родственником кого-либо из лиц, участвующих в деле, или их представителей;
2) если он лично, прямо или косвенно заинтересован в исходе дела или имеются иные обстоятельства, вызывающие сомнение в его беспристрастности;
3) если он при предыдущем рассмотрении данного дела участвовал в качестве прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, представителя, секретаря судебного заседания.
2. В состав суда, рассматривающего дело, не могут входить лица, состоящие в родстве между собой.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 18. Недопустимость повторного участия судьи в рассмотрении дела

1. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела, не может участвовать в рассмотрении этого дела в суде другой инстанции.
2. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в первой или апелляционной, кассационной инстанции, не может участвовать в повторном рассмотрении этого же дела в той же инстанции, кроме случаев рассмотрения дел по вновь открывшимся обстоятельствам.
3. Участие судьи Верховного суда Кыргызской Республики в рассмотрении дела в порядке надзора не является препятствием для его повторного участия в рассмотрении данного дела в порядке надзора.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 19. Основания для отвода прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания

1. Основания для отвода, указанные в статье 17 настоящего Кодекса, распространяются также на эксперта, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания.
Кроме того, эксперт и специалист не могут участвовать в рассмотрении дела:
1) если они находятся или находились в служебной или иной зависимости от кого-либо из лиц, участвующих в деле, или их представителей;
2) если они производили ревизию, материалы которой послужили основанием для обращения в суд либо используются при рассмотрении данного гражданского дела;
3) в случае, когда обнаружится их некомпетентность.
2. Участие эксперта, специалиста, переводчика и секретаря судебного заседания при предыдущем рассмотрении данного дела в качестве соответственно эксперта, специалиста, переводчика, секретаря судебного заседания не является основанием для их отвода.
3. Основания для отвода, указанные в подпунктах 1-3 пункта 1 статьи 17 настоящего Кодекса, распространяются также на прокурора. При этом участие прокурора при предыдущем рассмотрении данного дела в качестве прокурора не является основанием для отвода.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 14 марта 2014 года

№ 48)

Статья 20. Заявление об отводе и самоотводе

1. При наличии обстоятельств, указанных в статьях 17, 18 и 19 настоящего
Кодекса, судья обязан заявить самоотвод.
При наличии обстоятельств, указанных в статье 17 и пункте 1 статьи 19 настоящего Кодекса, прокурор, эксперт, специалист, переводчик, секретарь судебного заседания обязаны заявить самоотвод.
По тем же основаниям отвод может быть заявлен лицами, участвующими в деле.
2. Отвод или самоотвод должен быть мотивирован и заявлен до начала рассмотрения дела по существу. В ходе рассмотрения дела по существу рассмотрение заявления об отводе и самоотводе допускается лишь в случаях, когда основание отвода или самоотвода стало известно суду или лицу, заявляющему отвод или самоотвод, после начала рассмотрения дела.
3. Необоснованный отказ от осуществления правосудия не допускается.
4. Необоснованное заявление об отводе судьи удовлетворению не подлежит.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 21. Порядок разрешения заявленного отвода

1. В случаях заявления отвода суд заслушивает мнение лиц, участвующих в деле, а также заслушивает лицо, которому заявлен отвод, если отводимый желает дать объяснения.
2. Вопрос об отводе разрешается определением суда, вынесенным в совещательной комнате.
3. Отвод, заявленный судье, или самоотвод судьи, рассматривающего дело единолично, разрешается тем же судьей.
4. При рассмотрении дела судом в коллегиальном составе вопрос об отводе одного судьи разрешается остальными судьями в отсутствие отводимого. При равном количестве голосов, поданных за отвод и против отвода, судья считается отведенным. Отвод, заявленный нескольким судьям или всему составу суда, разрешается этим же судом в полном составе простым большинством голосов.
5. Вопрос об отводе прокурора, эксперта, специалиста, переводчика и секретаря судебного заседания разрешается судом, рассматривающим дело.
6. Если одновременно заявлен отвод судье, прокурору, эксперту, специалисту, переводчику или секретарю судебного заседания, в первую очередь разрешается вопрос об отводе судьи.
7. По результатам рассмотрения вопроса об отводе или самоотводе судом выносится мотивированное определение. На вынесенное судом определение об отводе заявленному судье или о самоотводе судьи, рассматривающего дело единолично, может быть подана частная жалоба. Частная жалоба на определение суда об отводе или самоотводе судьи подается одновременно с апелляционной жалобой на решение суда по рассмотренному делу.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июня 2007 года №

93, 24 июля 2009 года № 252, 12 октября 2009 года № 268, 14 марта 2014 года

№ 48)

Статья 22. Последствия удовлетворения заявления об отводе

1. В случае отвода судьи, рассматривающего дело в районном (городском) суде, это дело рассматривается в том же суде другим судьей. Дело передается в другой районный (городской) суд, через вышестоящий суд, если в суде, где рассматривается дело, замена судьи становится невозможной.
2. В случае отвода судей при рассмотрении дела в Верховном суде Кыргызской Республики, областном суде, Бишкекском городском суде дело рассматривается в том же суде, но в другом составе судей.
3. Если в результате удовлетворения отводов или по причинам, указанным в статье 18 настоящего Кодекса, в областном суде, Бишкекском городском суде невозможно образовать новый состав суда для рассмотрения данного дела в том же суде, дело должно быть передано в другой суд того же уровня через вышестоящий суд.

(В редакции Закона КР от 23 декабря 2016 года № 217)

Глава 3

Подведомственность

Статья 23. Подведомственность гражданских дел судам

1. Суды в порядке гражданского судопроизводства рассматривают все дела заинтересованных лиц о защите нарушенных или оспариваемых прав и охраняемых законом интересов, если в соответствии с законодательством Кыргызской Республики их защита не осуществляется в ином судебном порядке.
2. В порядке гражданского судопроизводства суды, в частности, рассматривают:
1) дела по спорам, возникающим из семейных и трудовых правоотношений;
2) дела по спорам, возникающим из гражданских, жилищных, земельных отношений, отношений по использованию природных ресурсов и охране окружающей среды, если хотя бы одной из сторон является гражданин;
3) дела, возникающие из государственно-правовых, административно- правовых, налоговых и других отношений, основанных на властном подчинении одной стороны другой, если хотя бы одной из сторон является гражданин;
4) дела об оспаривании гражданами решений и действий (бездействия) государственных органов, органов местного самоуправления и должностных лиц, государственных служащих, нарушающих права, свободы и охраняемые законом интересы граждан, если их защита не осуществляется в ином судебном порядке;
5) дела об оспаривании гражданами нормативных правовых актов, кроме случаев, относящихся к исключительной компетенции Конституционной палаты Верховного суда Кыргызской Республики;
6) дела об оспаривании прокурорами в пределах своей компетенции нормативных правовых актов, касающихся неопределенного круга лиц и нарушающих права и свободы граждан;
7) дела по спорам между учредителями юридических лиц и органами государственной власти и их должностными лицами по вопросам регистрации, перерегистрации и ликвидации юридических лиц, а также по заявлениям заинтересованных лиц о ликвидации юридического лица;
8) дела по спорам между юридическими лицами и их учредителями, участниками, акционерами;
9) дела особого производства, перечисленные в статье 270 настоящего
Кодекса.
10) дела по экономическим спорам, возникающим из гражданских, административных и иных правоотношений между юридическими лицами и/или индивидуальными предпринимателями.
Гражданские дела, предусмотренные подпунктом 9 настоящего пункта, рассматриваются в порядке гражданского судопроизводства с особенностями, предусмотренными настоящим Кодексом.
Дела об оспаривании решений и действий (бездействия) государственных органов, органов местного самоуправления, общественных объединений и религиозных организаций и должностных лиц рассматриваются в порядке искового судопроизводства.
Суды рассматривают другие дела о защите гражданских, политических, социальных, культурных и иных прав и охраняемых законом свобод гражданина, если законом не установлен иной порядок их защиты.
3. Суды рассматривают дела с участием иностранных граждан, лиц без гражданства, иностранных юридических лиц, международных организаций, если это предусмотрено законом, вступившим в установленном законом порядке в силу международным договором, участницей которого является Кыргызская Республика, или соглашением сторон.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 24 июля 2009 года № 252, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 24. Передача спора на разрешение суда аксакалов

В случаях, предусмотренных законодательством Кыргызской Республики, гражданское дело по соглашению сторон может быть передано на разрешение суда аксакалов.

Статья 25. Подведомственность нескольких связанных между собой требований

1. При объединении нескольких связанных между собой требований, из которых одни рассматриваются по общим правилам гражданского судопроизводства, а другие - по правилам гражданского судопроизводства по экономическим делам, все требования, если их разделение невозможно, подлежат рассмотрению в соответствии с правилами гражданского судопроизводства по экономическим делам, предусмотренными разделом VI настоящего Кодекса.
2. Если при разбирательстве дела по первой инстанции судом будет установлено, что данное дело подлежит рассмотрению по правилам раздела VI настоящего Кодекса, суд выносит определение о рассмотрении дела в порядке гражданского судопроизводства по экономическим делам.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Глава 4

Подсудность

Статья 26. Подсудность гражданских дел судам

1. Районному суду (районному суду в городе, городскому суду) подсудны все гражданские дела, кроме дел, подсудных межрайонному суду.

2) (Утратил силу в соответствии с Законом КР от 23 декабря 2016 года №

217)

3. Межрайонный суд рассматривает дела:
- по спорам между учредителями юридических лиц, юридическими лицами и органами государственной власти и их должностными лицами по вопросам регистрации, перерегистрации и ликвидации юридических лиц, по заявлениям заинтересованных лиц о ликвидации юридического лица;
- по спорам между учредителями, участниками, акционерами и юридическим лицом, а также по спорам учредителей юридического лица между собой;
- об оспаривании нормативных правовых актов органов государственной власти, органа местного самоуправления, иных органов и должностных лиц, не соответствующих закону и нарушающих права, свободы и охраняемые законом интересы граждан и юридических лиц, кроме случаев, относящихся к исключительной компетенции Конституционной палаты Верховного суда Кыргызской Республики;
- об оспаривании прокурорами в пределах своей компетенции нормативных правовых актов, касающихся неопределенного круга лиц и нарушающих права и свободы граждан и юридических лиц;
- об оспаривании ненормативных актов, решений и действий (бездействия) органов государственной власти, органа местного самоуправления, их должностных лиц и государственных служащих;
- об оспаривании постановлений государственных органов и должностных лиц, уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях, кроме постановлений судов;
- по экономическим спорам, возникающим из гражданских, административных, налоговых, таможенных и иных правоотношений между юридическими лицами независимо от формы собственности, гражданами, осуществляющим предпринимательскую деятельность без образования юридического лица и имеющими статус индивидуального предпринимателя, органами государственной власти, органами местного самоуправления в соответствии с процессуальным законодательством;
- о банкротстве (несостоятельности, о принудительной ликвидации банков;
- иные дела, предусмотренные законами, за исключением дел об административных правонарушениях, дел о защите избирательных прав граждан и иных участников избирательного процесса, дел об оспаривании решений и действий (бездействия) общественных объединений и религиозных организаций и их должностных лиц, дел об установлении неправильностей записей в книгах регистрации актов гражданского состояния, дел по заявлениям на совершение нотариальных действий или отказ в их совершении.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 24 июля 2009 года № 252, 14 марта 2014 года № 48, 16 декабря 2016 года

№ 207, 23 декабря 2016 года № 217)

Статья 27. Гражданские дела, подсудные гарнизонным военным судам

(Исключена в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 27-1. Подсудность нескольких связанных между собой требований

1. При объединении нескольких связанных между собой исковых требований, из которых одни подсудны межрайонному суду, а другие - районному суду, дело подлежит рассмотрению в межрайонном суде.
2. Если при разбирательстве дела в районном суде оно стало подсудным межрайонному суду, суд выносит определение о передаче дела на рассмотрение в межрайонный суд.
2-1. Если при разбирательстве дела в межрайонном суде оно стало подсудным районному суду, суд выносит определение о передаче дела на рассмотрение в районный суд.
3. Если в ходе рассмотрения дела о взыскании суммы истец изменил свои требования и просит признать должника (ответчика) банкротом (несостоятельным), то дело подлежит направлению по подсудности в межрайонный суд.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 28. Предъявление иска по месту жительства или по месту нахождения ответчика

Иск предъявляется в суде по месту жительства ответчика.
Иск к юридическому лицу предъявляется по месту нахождения юридического лица или по месту нахождения его имущества.
Иск учредителя (участника, акционера) к юридическому лицу предъявляется по месту нахождения этого юридического лица.

(В редакции Закона КР от 24 июля 2009 года № 252)

Статья 29. Подсудность по выбору истца

1. Иски к ответчику, место жительства, место нахождения которого неизвестно либо не имеющему места жительства в Кыргызской Республике, могут предъявляться по месту нахождения его имущества в Кыргызской Республике или по последнему известному месту жительства или месту нахождения.
2. Иски, вытекающие из деятельности филиала или представительства юридического лица, могут предъявляться истцом также по месту нахождения филиала или представительства.
3. Иски о взыскании алиментов и об установлении отцовства могут предъявляться также по месту жительства истца.
4. Иски о возмещении вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья, а также смертью кормильца, могут предъявляться истцом также по месту его жительства или по месту причинения вреда.
5. Иски о расторжении брака с лицами, признанными в установленном порядке безвестно отсутствующими, недееспособными вследствие психического расстройства, а также с лицами, осужденными за совершение преступления к лишению свободы на срок свыше трех лет, могут предъявляться по месту жительства истца.
6. Иски о расторжении брака могут предъявляться по месту жительства истца также в случаях, когда при нем находятся несовершеннолетние дети или когда по состоянию здоровья выезд истца к месту жительства ответчика представляется для него затруднительным.
7. Иски о восстановлении трудовых, пенсионных и жилищных прав, возврате имущества или его стоимости, связанные с возмещением убытков, причиненных гражданину незаконным осуждением, незаконным привлечением к уголовной ответственности, незаконным применением в качестве меры пресечения заключения под стражу, подписки о невыезде либо незаконным наложением административного взыскания в виде ареста, могут предъявляться также по месту жительства истца.
8. Заявления об оспаривании постановлений о наложении штрафа или иных взысканий, вынесенных административными органами и должностными лицами, уполномоченными рассматривать дела об административных правонарушениях, могут предъявляться также по месту жительства истца.
9. Иски о защите прав потребителей могут быть предъявлены также по месту жительства истца либо по месту заключения или исполнения договора.
10. Иски, вытекающие из договора, в котором указано место исполнения, могут быть предъявлены также по месту исполнения договора.
11. Выбор между несколькими судами, которым согласно настоящей статье подсудно дело, принадлежит истцу, за исключением подсудности, установленной статьей 30 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 30. Исключительная подсудность

1. Иски о правах на земельные участки, участки недр, обособленные водные объекты, леса, многолетние насаждения, здания, сооружения и другие объекты, прочно связанные с землей (недвижимое имущество), а также об освобождении имущества от ареста предъявляются по месту нахождения этих объектов или арестованного имущества.
2. Иски кредиторов наследодателя, предъявляемые до принятия наследства наследниками, подсудны суду по месту нахождения наследственного имущества или основной его части.
3. Иски к перевозчикам, вытекающие из договоров перевозки грузов, пассажиров или багажа, предъявляются по месту нахождения органа предприятия транспорта.

Статья 31. Подсудность нескольких связанных между собой дел

1. Иск к нескольким ответчикам, проживающим или находящимся в разных местах, предъявляется по месту жительства или по месту нахождения одного из ответчиков по выбору истца.
2. Встречный иск независимо от его подсудности предъявляется в суде по месту рассмотрения первоначального иска.
3. Гражданский иск, вытекающий из уголовного дела, если он не был заявлен или не был разрешен при производстве уголовного дела, предъявляется для рассмотрения в порядке гражданского судопроизводства по правилам подсудности, установленным настоящим Кодексом.

Статья 32. Договорная подсудность

Стороны могут по соглашению между собой изменить территориальную подсудность для данного дела.
Подсудность, установленная статьей 30 настоящего Кодекса, не может быть изменена соглашением сторон.

Статья 32-1. Передача споров на разрешение третейскому суду

По соглашению сторон спор, подведомственный суду, в случаях, предусмотренных законодательством Кыргызской Республики, до принятия решения в суде первой инстанции может быть передан на рассмотрение третейскому суду.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 33. Передача дела, принятого судом к своему производству, в другой суд

1. (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

2. Суд передает дело на рассмотрение другого суда:
1) если ответчик, место жительства или место нахождения которого не было ранее известно, заявит ходатайство о передаче дела в суд по месту его жительства или месту нахождения и это ходатайство будет удовлетворено судом;
2) если после отвода одного или нескольких судей либо по другим причинам замена судей или рассмотрение дела в данном суде становятся невозможными. Передача дела в этом случае осуществляется вышестоящим судом;
3) если при рассмотрении дела в данном суде выявилось, что оно было принято к производству с нарушением правил подсудности.
4) в случаях, предусмотренных в пункте 2 статьи 27-1 настоящего Кодекса.
3. По вопросу о передаче дела в другой суд выносится определение, на которое может быть подана частная жалоба. Передача дела из одного суда в другой производится по истечении срока на обжалование этого определения, а в случае подачи жалобы - после вынесения определения об оставлении жалобы без удовлетворения.
4. Дело, направленное из одного суда в другой, должно быть принято к рассмотрению судом, которому оно направлено. Споры о подсудности между судами не допускаются.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Глава 5

Лица, участвующие в деле

Статья 34. Состав лиц, участвующих в деле

Лицами, участвующими в деле, признаются: стороны, третьи лица, прокурор, лица, обращающиеся в суд за защитой прав других лиц или вступающие в процесс с целью дачи заключения по основаниям, предусмотренным статьями 5,
46, 47 настоящего Кодекса, заявители, заинтересованные лица по делам особого производства.

Статья 35. Права и обязанности лиц, участвующих в деле

1. Лица, участвующие в деле, имеют право знакомиться с материалами дела, делать из них выписки, снимать копии, заявлять отводы, представлять доказательства, задавать вопросы другим лицам, участвующим в деле, свидетелям, экспертам и специалистам, заявлять ходатайства, давать устные и
письменные объяснения суду, приводить свои доводы по всем возникающим в ходе судебного процесса вопросам, возражать против ходатайств и доводов других лиц, участвующих в деле, обжаловать судебные акты и пользоваться другими процессуальными правами, предоставленными им настоящим Кодексом.
2. Лица, участвующие в деле, обязаны добросовестно пользоваться всеми принадлежащими им процессуальными правами и выполнять свои процессуальные обязанности. При невыполнении процессуальных обязанностей наступают последствия, предусмотренные настоящим Кодексом и другим законодательством Кыргызской Республики.

Статья 36. Гражданская процессуальная правоспособность

Способность иметь гражданские процессуальные права и обязанности (гражданская процессуальная правоспособность) признается в равной мере за всеми гражданами и юридическими лицами, обладающими согласно законодательству Кыргызской Республики правом на судебную защиту прав, свобод и охраняемых законом интересов.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 37. Гражданская процессуальная дееспособность

1. Способность своими действиями осуществлять свои процессуальные права, выполнять процессуальные обязанности в суде и поручать ведение дела представителю (гражданская процессуальная дееспособность) принадлежит в полном объеме совершеннолетним гражданам, то есть гражданам, достигшим восемнадцати лет, и юридическим лицам.
2. Несовершеннолетний может лично осуществлять свои процессуальные права и процессуальные обязанности в суде в случае, когда законом допускается вступление в брак до достижения восемнадцати лет, - со времени вступления в брак, а также в случае объявления его в установленном законом порядке полностью дееспособным (эмансипация).
3. Права, свободы и охраняемые законом интересы несовершеннолетних в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет, а также граждан, признанных ограниченно дееспособными, защищаются в суде их родителями, усыновителями или попечителями, однако суд вправе привлекать к участию в таких делах самих несовершеннолетних или граждан, признанных ограниченно дееспособными.
4. В случаях, предусмотренных законом, в частности по делам, возникающим из гражданских, семейных, трудовых, административных и иных правоотношений, а также из сделок, связанных с распоряжением полученным заработком или доходами от предпринимательской деятельности, несовершеннолетние имеют право лично защищать в суде свои права и охраняемые законом интересы. Однако суд вправе привлечь к участию в таких делах законных представителей несовершеннолетних.
5. Права, свободы и охраняемые законом интересы несовершеннолетних, не достигших четырнадцати лет, а также граждан, признанных недееспособными вследствие психического расстройства, защищаются в суде их законными представителями - родителями, усыновителями, опекунами, попечителями, администрацией воспитательных, лечебных учреждений, учреждениями социальной защиты населения или другими аналогичными учреждениями.

Статья 38. Стороны

1. Сторонами в гражданском процессе - истцом и ответчиком - могут быть граждане, должностные лица, государственные органы, органы местного самоуправления, а также юридические лица.
2. В случаях, предусмотренных законом, сторонами могут быть и организации, не являющиеся юридическими лицами.
3. Лицо, в интересах которого дело начато по заявлению органов и лиц, имеющих по закону право на обращение в суд за защитой прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц, извещается судом о возникшем процессе и участвует в нем в качестве истца.
4. Стороной в гражданском процессе могут быть Кыргызская Республика, местные сообщества, выступающие в суде через уполномоченных представителей государственных органов или органов местного самоуправления.
5. Стороны пользуются равными процессуальными правами и несут равные процессуальные обязанности.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 39. Участие в деле нескольких истцов или ответчиков

1. Иск может быть предъявлен совместно несколькими истцами или к нескольким ответчикам. Каждый из истцов или ответчиков по отношению к другой стороне выступает в процессе самостоятельно, соучастники могут поручить ведение дела одному из соучастников.
2. В случаях, предусмотренных законом, суд вправе привлечь по своей инициативе для участия в деле соответчика или соответчиков.

Статья 40. Замена ненадлежащего ответчика

1. Суд, установив при подготовке дела или во время разбирательства дела, что иск предъявлен не к тому лицу, которое должно отвечать по иску, может с согласия истца, не прекращая дела, допустить замену ненадлежащего ответчика надлежащим. После замены ненадлежащего ответчика подготовка и рассмотрение дела производятся с самого начала.
2. Если истец не согласен на замену ненадлежащего ответчика другим лицом, суд либо рассматривает дело по предъявленному иску, либо применяет правила пункта 2 статьи 39 настоящего Кодекса, привлекая по своей инициативе к участию в деле надлежащего ответчика.

Статья 41. Изменение иска, отказ от иска, признание иска, мировое соглашение

1. Истец вправе изменить основание или предмет иска, увеличить или уменьшить размер исковых требований или отказаться от иска.
2. Ответчик вправе признать иск или предъявить встречный иск.
3. Стороны могут окончить дело мировым соглашением на любой стадии процесса.
4. Суд не принимает отказ истца от иска, признания иска ответчиком и не утверждает мирового соглашения сторон, если эти действия противоречат закону или нарушают права, свободы и охраняемые законом интересы других лиц.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 42. Третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора

Третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, могут вступить в процесс до вынесения решения по делу судом первой инстанции путем предъявления иска к одной или обеим сторонам. Они пользуются всеми правами и несут все обязанности истца.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 43. Третьи лица, не заявляющие самостоятельных требований на предмет спора

1. Третьи лица, не заявляющие самостоятельных требований на предмет спора, могут вступить в процесс на стороне истца или ответчика до вынесения судом первой инстанции решения по делу, если оно может повлиять на их права или обязанности по отношению к одной из сторон. Они могут быть привлечены к участию в деле также по ходатайству лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда.
2. Третьи лица, не заявляющие самостоятельных требований, пользуются процессуальными правами и несут процессуальные обязанности стороны, кроме права на изменение основания и предмета иска, увеличение или уменьшение размера исковых требований, отказ от иска, признание иска, заключение мирового соглашения, предъявление встречного иска, требование принудительного исполнения решения суда.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 44. Процессуальное правопреемство

1. В случаях выбытия одной из сторон в спорном или установленном решением правоотношении (смерть гражданина, реорганизация юридического лица, уступка требования, перевод долга и другие случаи перемены лиц в материальном правоотношении) суд допускает замену этой стороны ее правопреемником. Правопреемство возможно на любой стадии процесса.
2. Все действия, совершенные до вступления правопреемника в процесс, обязательны для него в той мере, в какой они были бы обязательны для лица, которое правопреемник заменил.

Статья 45. Участие прокурора в процессе

1. Прокурор вправе обратиться в суд с заявлением в защиту прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц или неопределенного круга лиц, а также государственных или общественных интересов и (или) вступить в дело, рассматриваемое в суде, если этого требует охрана прав, свобод и охраняемых законом интересов граждан, государственных или общественных интересов.
2. Заявление в защиту прав, свобод и охраняемых законом интересов гражданина может быть предъявлен прокурором только лишь по просьбе заинтересованного лица, если оно само по уважительным причинам (по состоянию здоровья, возрасту, недееспособности и другим причинам) не может обратиться в суд. Заявление в защиту интересов недееспособных граждан, а также государственных или общественных интересов может быть предъявлен прокурором независимо от просьбы заинтересованного лица.
3. Прокурор, обратившийся с заявлением, пользуется всеми процессуальными правами и выполняет все процессуальные обязанности истца, кроме права на заключение мирового соглашения. В случае отказа прокурора поддерживать
требование, предъявленное в защиту интересов другого лица, рассмотрение дела по существу продолжается, если это лицо или его законный представитель не заявят об отказе от иска (статья 41 настоящего Кодекса). При отказе истца от иска, заявленного прокурором, суд прекращает производство по делу, если это действие не противоречит закону или не нарушает права и законные интересы других лиц.
4. Прокурор вступает в процесс по делам лиц, участвующих в деле об оспаривании решений и действий (бездействия) органов государственной власти, местного самоуправления и должностных лиц, освобождении государственного имущества от ареста, усыновлении (удочерении) ребенка, являющегося гражданином Кыргызской Республики, а также в иных случаях в целях осуществления возложенных на него полномочий. Неявка прокурора, извещенного о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к разбирательству дела.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 16 ноября 2011 года

№ 210, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 46. Обращение в суд в защиту прав других лиц, государственных или общественных интересов

1. В случаях, предусмотренных законом, государственные органы, органы местного самоуправления, иные органы, граждане и юридические лица могут обращаться в суд с иском в защиту прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц по их просьбе или неопределенного круга лиц. Иск в защиту интересов недееспособного гражданина может быть предъявлен независимо от просьбы заинтересованного лица или его законного представителя.
2. Лица, предъявившие иск в защиту интересов других лиц, пользуются всеми процессуальными правами и выполняют все процессуальные обязанности истца, кроме права на заключение мирового соглашения. В случае отказа лиц, указанных в пункте 1 настоящей статьи, от иска наступают процессуальные последствия, предусмотренные пунктом 3 статьи 45 настоящего Кодекса.

Статья 47. Участие в процессе государственных органов и органов местного самоуправления для дачи заключения по делу

В необходимых случаях суд может привлечь к участию в деле соответствующий компетентный государственный орган или орган местного самоуправления для дачи заключения по делу.

Статья 48. Иные участники гражданского процесса

Помимо лиц, участвующих в деле, в гражданском процессе могут участвовать эксперты (специалисты), переводчики, представители и свидетели.

Статья 49. Эксперт (специалист)

1. Экспертом (специалистом) в гражданском судопроизводстве может выступать лицо, обладающее специальными познаниями, необходимыми для дачи заключения, и назначенное судом в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет уголовную ответственность в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.

Статья 50. Переводчик

1. Переводчиком является лицо, владеющее языками, знание которых необходимо для перевода, и назначенное судом в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Переводчик может быть назначен из числа предложенных участниками гражданского процесса лиц.
Иные участники процесса не вправе принимать на себя обязанности переводчика, хотя бы они и владели необходимыми для перевода языками.
3. Переводчик обязан являться по вызову суда и полностью, правильно и своевременно осуществлять перевод.
4. В случае заведомо неправильного перевода переводчик несет уголовную ответственность в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.

Статья 51. Свидетель

1. Свидетелем может быть любое лицо, которому известны сведения и обстоятельства, имеющие значение для разрешения спора судом.
2. Свидетель обязан являться в суд по вызову и сообщить известные ему сведения и обстоятельства по делу.
3. За дачу заведомо ложных показаний и отказ от дачи показаний свидетель несет уголовную ответственность в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.

Глава 6

Представительство в суде

Статья 52. Ведение дела через представителей

1. Граждане имеют право вести свои дела лично или через представителей. Личное участие в деле гражданина не лишает его права иметь по этому делу представителя.
2. Дела юридических лиц и иных организаций, не имеющих статус юридического лица, ведут в суде их органы, действующие в пределах полномочий, предоставленных им законом, учредительными документами, либо их представители, наделенные соответствующими полномочиями. Руководители организаций представляют суду документы, удостоверяющие их служебное положение и полномочия.

Статья 53. Ведение дел Кыргызской Республики и местных сообществ

1. От имени Кыргызской Республики в суде выступают уполномоченные государственные органы, а от имени местных сообществ - органы местного самоуправления в пределах их компетенции, установленной положениями об этих органах или иными нормативными правовыми актами, определяющими статус этих органов.
2. В случаях и в порядке, предусмотренных нормативными правовыми актами Кыргызской Республики о местных сообществах, по специальному поручению и от их имени могут выступать в суде соответствующие государственные органы, органы местного самоуправления, а также юридические лица и граждане.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 54. Лица, которые могут быть представителями в суде

Представителем в суде может быть любое дееспособное лицо, имеющее надлежащим образом оформленное полномочие на ведение дела в суде, кроме лиц, перечисленных в статье 55 настоящего Кодекса.

Статья 55. Лица, которые не могут быть представителями в суде

1. Судьи, следователи, прокуроры и депутаты представительных органов власти и органов местного самоуправления не могут быть представителями в суде, кроме случаев участия их в процессе в качестве уполномоченных соответствующих организаций или в качестве законных представителей.
2. Представителями в суде не могут быть адвокаты, принявшие поручение об оказании юридической помощи с нарушением правил, установленных законодательством об адвокатуре.
3. Лицо не может быть представителем, если по данному делу оказывает или ранее оказывало юридическую помощь лицам, интересы которых противоречат интересам представляемого, или участвовало в качестве судьи, прокурора, эксперта, специалиста, переводчика, свидетеля или понятого, а также если оно состоит в родственных отношениях с должностным лицом, принимающим участие в рассмотрении дела.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 56. Законные представители

1. Права и охраняемые законом интересы недееспособных граждан, лиц, не обладающих полной дееспособностью или признанных ограниченно дееспособными, защищают в суде их родители, усыновители, опекуны или попечители, которые представляют суду документы, удостоверяющие их полномочия.
2. Законные представители совершают от имени представляемых все процессуальные действия, право совершения которых принадлежит представляемым, с ограничениями, предусмотренными законом.
3. По делу, в котором должен участвовать гражданин, признанный в установленном порядке безвестно отсутствующим, в качестве его представителя выступает лицо, которому передано в управление имущество безвестно отсутствующего.
4. По делу, в котором должен участвовать наследник лица, умершего или объявленного в установленном порядке умершим, если наследство еще никем не принято, в качестве представителя наследника выступает хранитель или опекун, назначенный для охраны и управления наследственным имуществом.
5. Законные представители могут поручить ведение дела в суде другому лицу, избранному ими в качестве представителя.

Статья 57. Оформление полномочий представителя

1. Полномочия представителя, кроме законных, должны быть выражены в доверенности, выданной и оформленной в соответствии с Гражданским кодексом Кыргызской Республики.
2. Полномочия адвоката удостоверяются ордером лица, осуществляющего юридическую практику, выданным в соответствии с законодательством Кыргызской Республики об адвокатской деятельности.
Полномочия прокурора подтверждаются документом, удостоверяющим его служебное положение.
3. Полномочия соучастнику могут быть выражены в устном заявлении доверителя на суде, занесенном в протокол судебного заседания.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 58. Полномочия представителя

1. Полномочия на ведение дела в суде дают представителю право на совершение от имени представляемого всех процессуальных действий.
2. Право представителя, кроме законных, на подписание искового заявления или возражения на исковое заявление, заявления об обеспечении иска, передачу дела в третейский суд, заключение соглашения по фактическим обстоятельствам дела, право на подписание заявления о пересмотре судебных актов по вновь открывшимся обстоятельствам, а также право представителя на передачу дела в суд аксакалов, полный или частичный отказ от исковых требований, признание иска, изменение предмета и основания иска, заключение мирового соглашения, передачу полномочий другому лицу (передоверие), обжалование судебного акта, предъявление исполнительного документа к взысканию, получение присужденного имущества или денег должно быть специально оговорено в доверенности, выданной представляемым.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Глава 7

Доказательства

Статья 59. Доказательства

1. Доказательствами являются полученные в предусмотренном законом порядке любые фактические данные, на основе которых в определенном законом порядке суд устанавливает наличие или отсутствие обстоятельств, обосновывающих требования или возражения сторон, а также иных обстоятельств, имеющих значение для правильного разрешения дела.
2. Эти данные устанавливаются объяснениями сторон и третьих лиц, показаниями свидетелей, письменными и вещественными доказательствами, звуко- и видеозаписями, заключениями экспертов (специалистов).
3. Доказательства, полученные с нарушением закона, не имеют юридической силы и не могут быть положены в основу решения суда.

Статья 60. Обязанность доказывания

1. Лица, участвующие в деле, должны доказать те обстоятельства, на которые они ссылаются как на основания своих требований и возражений.
2. Суд определяет, какие обстоятельства имеют значение для правильного разрешения дела на основании требований и возражений лиц, участвующих в деле, с учетом подлежащих применению норм права.
3. Суд вправе предложить сторонам и другим лицам, участвующим в деле, представить дополнительные доказательства.

Статья 61. Представление и истребование доказательств

1. Доказательства представляются сторонами и другими лицами, участвующими в деле.
2. В ходатайстве об истребовании доказательства должно быть обозначено доказательство, а также указано, какие обстоятельства, имеющие значение для дела, могут быть им подтверждены или опровергнуты, причины, препятствующие
получению доказательства, и место его нахождения. С учетом целесообразности суд выдает стороне запрос на получение доказательства. Лицо, у которого находится истребуемое судом доказательство, направляет его непосредственно в суд или передает на руки лицу, имеющему соответствующий запрос, для представления в суд.
3. Должностные лица или граждане, не имеющие возможности представить истребуемое доказательство вообще или в установленный судом срок, должны известить об этом суд в недельный срок со дня получения запроса с указанием причин. В случае неизвещения, а также если требование суда о представлении доказательства не выполнено по причинам, признанным судом неуважительными, виновные должностные лица или граждане, не являющиеся лицами, участвующими в деле, несут установленную законодательством Кыргызской Республики административную ответственность. Наложение административного взыскания не освобождает соответствующих должностных лиц и граждан, владеющих истребуемым доказательством, от обязанности представления его суду.

Статья 62. Осмотр и исследование доказательств по месту их нахождения

1. Суд может произвести осмотр и исследование письменных или вещественных доказательств по месту их хранения или нахождения в случае невозможности или затруднительности доставки их в суд.
2. Осмотр и исследование доказательств по месту их нахождения производятся судом с извещением сторон, неявка которых не препятствует производству осмотра и исследования.
3. В необходимых случаях для участия в осмотре и исследовании могут быть вызваны эксперты (специалисты), свидетели и другие участники процесса.
4. При осмотре и исследовании доказательств в месте их нахождения составляется протокол.

Статья 63. Относимость доказательств

1. Суд принимает только те из представляемых доказательств, которые имеют значение для дела.
2. Если лицо ходатайствует о вызове свидетеля, истребовании других доказательств или представляет их, оно обязано указать, какие обстоятельства, имеющие значение для дела, могут быть установлены этими доказательствами.
3. Доказательства, представляемые лицами, участвующими в деле, приобщаются судом к материалам дела.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 64. Допустимость доказательств

Обстоятельства дела, которые по закону должны быть подтверждены определенными средствами доказывания, не могут подтверждаться никакими другими средствами доказывания.

Статья 65. Основания освобождения от доказывания

1. Обстоятельства, признанные судом общеизвестными, не нуждаются в доказывании.
2. Обстоятельства, установленные вступившим в законную силу решением суда по ранее рассмотренному гражданскому делу, обязательны для суда, они не доказываются вновь и не подлежат оспариванию при рассмотрении другого гражданского дела, в котором участвуют те же лица.
3. Вступивший в законную силу приговор суда по уголовному делу обязателен для суда, рассматривающего дело о гражданско-правовых последствиях действий лица, в отношении которого состоялся приговор суда, по вопросам, имели ли место эти действия и совершены ли они данным лицом.
4. Обстоятельства, установленные вступившим в законную силу решением арбитражного суда и имеющие значение для рассматриваемого судом гражданского дела, не доказываются вновь и не могут быть оспорены лицами, участвовавшими в гражданском процессе.

Статья 66. Судебные поручения

1. Суд, рассматривающий дело, при необходимости собирания доказательств в другом городе или районе поручает соответствующему суду произвести определенные процессуальные действия.
2. В определении о судебном поручении кратко излагается содержание рассматриваемого дела, указываются обстоятельства, подлежащие выяснению, доказательства, которые должен собрать суд, выполняющий поручение. Это определение обязательно для суда, которому оно адресовано, и должно быть выполнено в срок до одного месяца.

Статья 67. Порядок выполнения судебного поручения

1. Выполнение судебного поручения производится в судебном заседании по правилам, установленным настоящим Кодексом. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием к выполнению поручения. Протоколы и все собранные при выполнении поручения материалы немедленно пересылаются в суд, рассматривающий дело.
2. Если лица, участвующие в деле, или свидетели, дававшие объяснения или показания суду, выполняющему поручение, явятся в суд, рассматривающий дело, они дают объяснения и показания в общем порядке.

Статья 68. Обеспечение доказательств

1. Участвующие в деле лица, имеющие основания опасаться, что предоставление необходимых для них доказательств сделается впоследствии невозможным или затруднительным, могут просить суд об обеспечении этих доказательств.
2. Обеспечение доказательств до возникновения дела в суде производится нотариусом или должностными лицами консульских учреждений в порядке, предусмотренном законодательством Кыргызской Республики.

Статья 69. Заявление об обеспечении доказательств

1. Заявление об обеспечении доказательств подается в суд, в районе деятельности которого должны быть совершены процессуальные действия по обеспечению доказательств. В заявлении об обеспечении доказательств должны быть указаны доказательство, которое необходимо обеспечить, обстоятельства, для подтверждения которых необходимы эти доказательства, причины, побудившие заявителя обратиться с просьбой об обеспечении, а также дело, для которого необходимы обеспечиваемые доказательства.
2. На определение судьи об отказе в принятии заявления может подана частная жалоба.

Статья 70. Порядок обеспечения доказательств

1. Обеспечение доказательств производится судьей по правилам, установленным настоящим Кодексом.
2. Протоколы и все собранные в порядке обеспечения доказательств материалы передаются в суд, рассматривающий дело, с уведомлением лиц, участвующих в деле.
3. Если обеспечение доказательств имело место не в суде, где рассматривается дело, то подлежат применению статьи 66 и 67 настоящего Кодекса.

Статья 71. Оценка доказательств

Суд оценивает доказательства по внутреннему убеждению, основанному на беспристрастном, всестороннем и полном рассмотрении имеющихся в деле доказательств в их совокупности, руководствуясь законом. Никакие доказательства не имеют для суда заранее установленной силы.

Статья 72. Объяснения сторон и третьих лиц, участвующих в деле

1. Объяснения сторон и третьих лиц об известных им обстоятельствах, имеющих значение для дела, подлежат проверке и оценке наряду с другими собранными по делу доказательствами. Суд может считать установленными обстоятельства, имеющие значение для дела, на основании объяснений, сообщенных одной стороной, если другая сторона удерживает у себя доказательство и не представляет по требованию суда.
2. Признание стороной фактов, на которых другая сторона основывает свои требования или возражения, освобождает последнюю от необходимости дальнейшего доказывания этих обстоятельств. Признание факта заносится в протокол судебного заседания и подписывается стороной, признавшей факт. Если признание изложено в письменном заявлении, оно приобщается к делу.
3. Если у суда имеются сомнения в том, не было ли признание сделано с целью скрыть действительные обстоятельства дела либо под влиянием обмана, насилия, угрозы или заблуждения, он не принимает признания. В этом случае данные факты подлежат доказыванию на общих основаниях.

Статья 73. Свидетельские показания

1. Не подлежат допросу в качестве свидетеля:
1) представители по гражданскому делу или защитники по уголовному делу - об обстоятельствах, которые стали им известны в связи с исполнением обязанностей представителя или защитника;
2) судья - об обстоятельствах обсуждения в совещательной комнате вопросов, возникавших при вынесении решения;
3) лица, которые в силу своего малолетнего возраста, физических или психических недостатков не способны правильно воспринимать факты и давать о них правильные показания;
4) священнослужители - об обстоятельствах, которые им стали известны на исповеди.
2. Вправе отказаться от дачи свидетельских показаний:
1) гражданин - против самого себя;
2) супруг - против супруга;
3) дети - против родителей и родители против детей;
4) братья и сестры - друг против друга;
5) дед, бабка - против внуков и внуки - против деда, бабки;
6) депутаты представительных органов власти - в отношении сведений, ставших им известными в связи с исполнением ими депутатских обязанностей.
3. Суд может освободить от обязанности давать свидетельские показания в отношении сведений:
1) составляющих государственную тайну, перечень которых определяется законом;
2) составляющих коммерческую или иную тайну, в случаях, предусмотренных законом.
4. Лицо, ходатайствующее о вызове свидетеля, обязано указать, какие обстоятельства, имеющие значение для дела, может подтвердить свидетель и сообщить его фамилию, имя, отчество и место жительства.
5. Свидетель сообщает суду известные ему сведения и обстоятельства устно. По предложению суда свидетель может изложить свои показания в письменном виде.
6. Не являются доказательствами сведения, сообщаемые свидетелем, если он не может указать источник своей осведомленности.

Статья 74. Обязанности и права свидетеля

1. Лицо, вызванное в суд в качестве свидетеля, обязано явиться в суд в назначенное время и дать правдивые показания, отвечать на вопросы судьи, лиц, участвующих в деле.
2. До допроса суд устанавливает личность свидетеля, предупреждает о том, что за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний свидетель несет уголовную ответственность в соответствии с законодательством Кыргызской Республики, и берет подписку о том, что ему разъяснены его обязанности и ответственность. Подписка приобщается к протоколу судебного заседания.
3. Свидетель может быть допрошен судом в месте своего пребывания, если он вследствие болезни, старости, инвалидности или других уважительных причин не в состоянии явиться по вызову суда.
4. Свидетель имеет право на возмещение расходов, связанных с вызовом в суд, и на получение денежной компенсации в связи с потерей времени. Порядок выплаты и размеры сумм, подлежащих выплате, устанавливаются в соответствии с нормативными правовыми актами Кыргызской Республики.

Статья 75. Письменные доказательства

1. Письменными доказательствами являются акты, документы, договоры, справки, деловая переписка, письма личного характера, иные документы и материалы, содержащие сведения об обстоятельствах, имеющих значение для дела, в том числе полученные посредством факсимильной, электронной или иной связи либо иным способом, позволяющим установить их достоверность.
2. Письменные доказательства представляются в подлиннике или в форме надлежащим образом заверенной копии. Если к рассматриваемому делу имеет отношение лишь часть документа, представляется заверенная выписка из него. Подлинные документы представляются, когда согласно законам или иным нормативным правовым актам обстоятельства дела подлежат подтверждению только такими документами, а также в других необходимых случаях по требованию суда.
3. Копии письменных доказательств, представленных в суд лицом, участвующим в деле, направляются (вручаются) другим лицам, участвующим в деле, у которых они отсутствуют.
4. Документ, полученный в иностранном государстве, признается письменным доказательством в суде, если он легализован в установленном порядке.
Иностранные официальные документы признаются в суде письменными доказательствами без их легализации в случаях, предусмотренных международным договором, ратифицированным в установленном законом Кыргызской Республики порядке.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 76. Порядок собирания письменных доказательств

1. Лицо, ходатайствующее перед судом об истребовании письменного доказательства от лиц, участвующих или не участвующих в деле, должно обозначить это доказательство, указать причины, препятствующие самостоятельному его получению, и основания, по которым оно считает, что доказательство находится у данного лица или организации.
2. Письменные доказательства, требуемые судом от граждан или организаций, направляются непосредственно в суд.
3. Суд может выдать лицу, ходатайствующему об истребовании письменного доказательства, запрос на право его получения для последующего представления в суд.

Статья 77. Обязанность представления в суд письменных доказательств

1. В отношении стороны, удерживающей у себя истребуемое судом письменное доказательство и не представляющей его по требованию суда, предполагается, что содержащиеся в нем сведения направлены против интересов этой стороны и считаются ею признанными.
2. Лица, не имеющие возможности представить требуемое письменное доказательство или представить его в установленный судом срок, обязаны известить об этом суд с указанием причин.
3. В случае неизвещения, а также если требование суда о представлении письменного доказательства не выполнено по причинам, признанным судом неуважительными, виновные должностные лица или граждане, участвующие в деле, привлекаются судом к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
4. Наложение административного взыскания не освобождает соответствующих должностных лиц и граждан от обязанности представления суду письменного доказательства.
5. Письменные доказательства, как правило, представляются в подлиннике. Если представлена копия документа, суд вправе в случае необходимости потребовать представления подлинника.

Статья 78. Осмотр и исследование письменных доказательств в месте их хранения

При затруднительности представления в суд документов суд может потребовать представления надлежащим образом засвидетельствованных выписок или произвести осмотр и исследование письменных доказательств в месте их хранения.

Статья 79. Возвращение письменных доказательств

1. Письменные доказательства, имеющиеся в деле, по просьбе лиц, представляющих эти доказательства, могут быть им возвращены после вступления решения суда в законную силу. При этом в деле оставляется засвидетельствованная судьей копия письменного доказательства.
2. До вступления в законную силу решения суда письменные доказательства могут быть возвращены лицам, их представившим, если суд придет к выводу, что их возвращение не нанесет ущерба правильному разрешению спора.

Статья 80. Вещественные доказательства

1. Вещественными доказательствами являются предметы, которые своим внешним видом, особыми приметами или самим их наличием, местом нахождения или иными признаками могут служить средством установления обстоятельств, имеющих значение для дела.
2. Лицо, представляющее вещественное доказательство или ходатайствующее о его истребовании, обязано указать, какие имеющие значение для дела обстоятельства могут быть установлены этим доказательством.

Статья 81. Порядок истребования и представления вещественных доказательств

1. Лицо, ходатайствующее перед судом об истребовании какой-либо вещи в качестве доказательства от лиц, участвующих или не участвующих в деле, должно подробно описать эту вещь и указать причины, препятствующие самостоятельному ее получению, и основания, по которым оно считает, что вещь находится у данного лица или организации.
2. Вещественные доказательства, требуемые судом от граждан или организаций, доставляются непосредственно в суд.
3. Суд может выдать лицу, ходатайствующему об истребовании вещественного доказательства, запрос на право его получения для последующего представления в суд.

Статья 82. Обязанность представления вещественных доказательств

1. В отношении стороны, удерживающей у себя истребуемое судом вещественное доказательство и не представляющей его по требованию суда, предполагается, что данное доказательство направлено против интересов этой стороны и считается ею признанным.
2. Лица, не имеющие возможности представить требуемую вещь либо представить ее в установленный судом срок, обязаны известить об этом суд с указанием причин.
3. В случае неизвещения, а также если требования суда о представлении вещи не выполнено по причинам, признанным судом неуважительными, виновные должностные лица или граждане, участвующие и не участвующие в деле, привлекаются судом к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
4. Наложение административного взыскания не освобождает соответствующих должностных лиц и граждан от обязанности представления требуемой судом вещи.

Статья 83. Хранение вещественных доказательств

1. Вещественные доказательства хранятся в деле или по особой описи сдаются в камеру хранения вещественных доказательств суда.
2. Вещи, которые не могут быть представлены в суд, хранятся в месте их нахождения. Они должны быть подробно описаны, а в случае необходимости сфотографированы и опечатаны.
3. Суд и хранитель принимают меры к сохранению вещей в неизменном состоянии. Хранитель несет ответственность за сохранность вещей согласно законодательству Кыргызской Республики.
4. Расходы по хранению вещественных доказательств распределяются между сторонами в соответствии со статьей 109 настоящего Кодекса.

Статья 84. Осмотр и исследование вещественных доказательств, подвергающихся быстрой порче

1. Вещественные доказательства, подвергающиеся быстрой порче, немедленно осматриваются и исследуются судом по месту их нахождения, после чего возвращаются лицам, от которых они были получены, либо передаются организациям или лицам для использования по назначению. В последнем случае их владельцу впоследствии должны быть возвращены предметы того же рода и качества или стоимость по существующим на момент возвращения ценам.
2. О времени и месте осмотра и исследования таких вещественных доказательств извещаются лица, участвующие в деле. Неявка извещенных лиц, участвующих в деле, не препятствует осмотру и исследованию вещественных доказательств.
3. Об осмотре и исследовании вещественных доказательств, подвергающихся быстрой порче, составляется протокол.

Статья 85. Возвращение вещественных доказательств

1. Вещественные доказательства после вступления в законную силу решения суда возвращаются лицам, от которых они были получены, или передаются лицам, за которыми суд признал право на эти вещи, или реализуются в порядке, определяемом судом.
2. Предметы, которые по закону не могут находиться в обладании граждан, передаются соответствующим организациям.
3. В отдельных случаях вещественные доказательства после осмотра и исследования судом могут быть до окончания дела возвращены лицам, от которых они были получены, если последние о том ходатайствуют и если удовлетворение такого ходатайства возможно без ущерба для рассмотрения дела.

Статья 86. Звукозапись и видеозапись

1. Лицо, предоставляющее звукозапись или видеозапись на электронном или ином носителе либо ходатайствующее об их истребовании, обязано указать, когда, кем и в каких условиях осуществлялась запись.
2. Лицо, ходатайствующее об истребовании звукозаписи или видеозаписи, должно указать причины, препятствующие самостоятельному их получению, а также основания, по которым оно считает, что звукозапись или видеозапись находится у данного лица или организации.
3. Звукозапись или видеозапись, требуемая судом от граждан или юридических лиц предоставляется непосредственно в суд.
4. Суд может выдать лицу, ходатайствующему об истребовании звукозаписи или видеозаписи, запрос на право ее получения для последующего предоставления ее в суд.
5. В случае невыполнения требования суда о предоставлении звукозаписи или видеозаписи по причинам, признанным судом неуважительными, виновные должностные лица или граждане, участвующие и не участвующие в деле, привлекаются судом к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
6. Не может быть использована в качестве доказательства звукозапись или видеозапись, полученная скрытым путем, за исключением случаев, когда такая запись допускается законом.

Статья 87. Хранение и возвращение звукозаписей и видеозаписей

1. Звукозаписи и видеозаписи хранятся в камере хранения вещественных доказательств суда. Суд принимает меры к сохранению их в неизменном состоянии.
2. Звукозаписи и видеозаписи после вступления в законную силу решения суда возвращаются лицу или организации, от которых они были получены. До вступления в законную силу решения суда звукозаписи и видеозаписи могут быть возвращены лицам, их представившим, если суд придет к выводу, что их возвращение не нанесет ущерба правильному разрешению спора.
3. По вопросу возврата носителей звукозаписей и видеозаписей суд выносит определение.

Статья 88. Назначение экспертизы

1. Для разъяснения возникающих при рассмотрении дела вопросов, требующих специальных познаний, суд по ходатайству лиц, участвующих в деле, или по своей инициативе назначает экспертизу. В случае необходимости может быть назначено несколько экспертов.
2. В качестве эксперта может быть привлечено любое лицо, обладающее необходимыми познаниями для дачи заключения, не заинтересованное в исходе дела. Лица, участвующие в деле, вправе просить суд назначить конкретное компетентное лицо в качестве эксперта.
3. Каждое лицо, участвующее в деле, вправе представить суду вопросы, которые должны быть разъяснены экспертом. Окончательный круг вопросов, по которым эксперт должен дать заключение, определяется судом. Отклонение предложенных вопросов суд обязан мотивировать.
4. В случае уклонения стороны от прохождения экспертизы (неявки на экспертизу, непредставления экспертам необходимых для исследования
предметов и т.п.), когда по обстоятельствам дела без участия этой стороны экспертизу провести невозможно, суд в зависимости от того, какая сторона уклоняется от экспертизы, а также какое для нее она имеет значение, вправе признать факт, для выяснения которого была назначена экспертиза, установленным или опровергнутым.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 89. Определение о назначении экспертизы

1. О назначении экспертизы суд выносит определение.
2. В определении о назначении экспертизы суд указывает наименование суда, время, место назначения экспертизы, факты, для подтверждения или опровержения которых назначается экспертиза, наименование экспертизы, вопросы, поставленные перед экспертом, фамилию, имя и отчество эксперта либо наименование экспертного учреждения, которому поручается проведение экспертизы, материалы, направляемые эксперту, срок, в течение которого должна быть проведена экспертиза.
3. В определении также указывается, что за отказ от дачи заключения, а также за дачу заведомо ложного заключения эксперт предупреждается судьей либо руководителем экспертного учреждения, когда экспертиза проводится работником этого учреждения, об уголовной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
Примечание. По делам защиты прав потребителей для товаров (работ, услуг) срок проведения экспертизы не должен превышать десяти рабочих дней, а для технически сложных товаров (работ, услуг) - одного месяца со дня поступления дела на экспертизу.

(В редакции Закона КР от 31 января 2015 года № 29)

Статья 90. Порядок проведения экспертизы

1. Экспертиза проводится работниками специализированных экспертных учреждений либо иными специалистами, назначенными судом в качестве экспертов.
2. Суд может назначить несколько экспертов различных отраслей знаний. Эксперты вправе совещаться между собой.
3. Если эксперты придут к общему выводу, они подписывают одно заключение. Эксперты, не согласные с другими экспертами, дают отдельное заключение. Экспертиза проводится в суде или вне суда, если это необходимо по характеру исследований либо при невозможности или затруднительности доставки материалов для исследования в суде.
4. В случае проведения экспертизы в экспертном учреждении ответственность за экспертизу несут конкретные эксперт или эксперты, которым руководителем этого учреждения поручено проведение экспертного исследования.

Статья 91. Обязанности и права эксперта

1. Лицо, назначенное экспертом, обязано явиться по вызову суда и дать объективное заключение по поставленным ему вопросам.
2. Эксперт, поскольку это необходимо для дачи заключения, имеет право знакомиться с материалами дела, участвовать в судебном разбирательстве дела, задавать вопросы, просить суд о предоставлении ему дополнительных материалов.
3. Эксперт может отказаться от дачи заключения, если представленные ему материалы недостаточны или он не обладает необходимыми знаниями для выполнения возложенной на него обязанности.

Статья 92. Заключение эксперта

1. Эксперт дает свое заключение в письменной форме.
2. Заключение эксперта должно содержать подробное описание произведенных исследований, сделанные в результате их выводы и обоснованные ответы на поставленные судом вопросы. Если эксперт при производстве экспертизы установит обстоятельства, имеющие значение для дела, по поводу которых ему не были поставлены вопросы, он вправе включить выводы об этих обстоятельствах в свое заключение.
3. Заключение эксперта исследуется в судебном заседании и оценивается судом наряду с другими доказательствами и не имеет для суда заранее установленной силы. Несогласие суда с заключением эксперта должно быть мотивировано в решении по делу или в определении.

Статья 93. Дополнительная и повторная экспертиза

1. В случае недостаточной ясности или неполноты заключения эксперта суд может назначить дополнительную экспертизу, проведение которой поручается этому же или другому эксперту.
2. Повторная экспертиза назначается судом, если он не согласен с заключением эксперта по мотиву необоснованности, а также в случае противоречий между заключениями нескольких экспертов. Проведение повторной экспертизы поручается другому эксперту или другим экспертам.
В определении о назначении повторной экспертизы должны быть указаны мотивы несогласия с результатами предыдущей экспертизы.
3. Дополнительная или повторная экспертиза проводится с соблюдением требований статей 90-92 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 94. Комиссионная экспертиза

1. Комиссионная экспертиза проводится несколькими экспертами. Она назначается судом в случае необходимости производства сложных экспертных исследований, требующих проведения значительного объема опытных и исследовательских действий.
2. При проведении ее эксперты совещаются между собой. Если эксперты придут к общему выводу, они все составляют одно заключение и подписывают его.
3. В случае возникновения разногласий между экспертами каждый из них отдельно дает заключение по вопросам, вызвавшим разногласия. При этом суд может потребовать от экспертов представления дополнительных объяснений или назначить других экспертов.
4. Не допускается проведение экспертных исследований полностью или частично лицами, не включенными в состав экспертов.

Статья 94-1. Комплексная экспертиза

1. Комплексная экспертиза назначается судом в случаях, если установление обстоятельств по делу требует одновременного проведения исследований с
использованием различных областей знания или с использованием различных научных направлений в пределах одной области знания. Комплексная экспертиза поручается нескольким экспертам.
2. В заключении комплексной экспертизы должно быть указано: какие исследования, в каком объеме провел каждый эксперт и к каким выводам пришел. Каждый эксперт подписывает ту часть заключения, в которой содержатся его исследования и общий вывод. В случае разногласия экспертов результаты исследований оформляются по правилам пункта 3 статьи 94 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 95. Участие специалиста в суде

1. Специалист приглашается для участия в судебном разбирательстве в тех случаях, когда суду либо участникам судебного заседания при исследовании доказательств могут потребоваться специальные знания и навыки в области науки, техники, искусства или ремесла.
2. Требование суда о вызове специалиста обязательно для руководителя и должностных лиц государственных, коммунальных органов и других юридических лиц независимо от формы собственности и ведомственной подчиненности, где работает специалист.

Статья 96. Права и обязанности специалиста

1. Специалист имеет право знать цель его вызова в суд, отказаться от участия в производстве по делу, если он не обладает необходимыми знаниями и навыками для выполнения возложенной на него обязанности.
2. Лицо, вызванное в качестве специалиста, обязано явиться в суд, участвовать в разбирательстве дела, высказать свое мнение, исходя из знаний и навыков в области науки, техники, искусства или ремесла, отвечать на поставленные судом вопросы, давать устные или письменные консультации, при необходимости оказывать суду техническую помощь. Устные ответы специалиста заносятся в протокол судебного заседания.
3. Лицо, вызванное в качестве специалиста, предупреждается об уголовной ответственности за дачу ложных показаний в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
Если по причинам, признанным судом неуважительными, специалист не явится по вызову суда, он может быть привлечен к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.

Глава 8

Судебные расходы

Статья 97. Судебные расходы

Судебные расходы состоят из государственной пошлины и издержек, связанных с производством по делу и исполнением решений, определений и постановлений.

Статья 98. Государственная пошлина

1. Плательщиками государственной пошлины являются стороны, заявители, третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, по результатам рассмотрения дела судом.
2. Государственная пошлина взимается по результатам рассмотрения поданных в суд:
1) исковых заявлений;
2) заявлений о вступлении в дело в качестве третьего лица, заявляющего самостоятельные требования на предмет спора;
3) заявлений о выдаче судебного приказа;
4) заявлений по преддоговорным спорам;
5) заявлений по делам особого производства;
6) апелляционных и кассационных жалоб;
7) заявлений о признании банкротом (несостоятельныо( �
8) заявлений о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решений третейского суда, международного суда, иностранного суда, международного третейского суда (арбитража), иностранного третейского суда (арбитража);
9) апелляционных, кассационных жалоб на определения суда о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда, международного суда, иностранного суда, международного третейского суда (арбитража), иностранного третейского суда (арбитража), мирового соглашения и об отказе в выдаче исполнительного листа.

3. (Утратил силу в соответствии с Законом КР от 14 марта 2014 года №

48)

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 99. Ставки государственной пошлины

Государственная пошлина оплачивается в размере и порядке, установленном
Законом Кыргызской Республики "О государственной пошлине".

Статья 100. Цена иска

Цена иска определяется:
1) в исках о взыскании денежных сумм - взыскиваемой суммой;
2) в исках об истребовании имущества - стоимостью отыскиваемого имущества;
3) в исках о взыскании алиментов - совокупностью платежей за один год;
4) в исках о срочных платежах и выдачах - совокупностью всех платежей или выдач, но не более чем за три года;
5) в исках о бессрочных или пожизненных платежах - совокупностью всех платежей или выдач, но не более чем за три года;
6) в исках об уменьшении или увеличении платежей или выдач - суммой, на которую уменьшаются или увеличиваются платежи или выдачи, но не более чем за один год;
7) в исках о прекращении платежей или выдач - совокупностью оставшихся платежей или выдач, но не более чем за один год;
8) в исках о досрочном расторжении договора имущественного найма совокупностью платежей за пользование имуществом в течение оставшегося срока действия договора, но не более чем за три года;
9) в исках о праве собственности на строения, принадлежащие гражданам на праве собственности, - стоимостью строения, но не ниже инвентаризационной оценки, или при отсутствии ее - не ниже оценки по договору страхования, а для строений, принадлежащих предприятиям, учреждениям и организациям, не ниже балансовой оценки строения;
10) в исках, состоящих из нескольких самостоятельных требований, общей суммой всех требований;
11) в исках о признании не подлежащими исполнению исполнительного или иного документа, по которому взыскание производится в бесспорном (безакцептном) порядке, - исходя из оспариваемой суммы;
12) в исках по спорам, возникшим при заключении, изменении или расторжении договоров, а также по спорам о признании сделок недействительными - в соответствии с законодательством.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 101. Порядок определения цены иска

Цена иска указывается истцом либо заявителем.

В случаях явного неправильного указания цены иска она определяется судом. Статья 102. Освобождение от уплаты государственной пошлины (Исключена в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168) Статья 103. Доплата государственной пошлины

(Исключена в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 104. Возвращение государственной пошлины

(Исключена в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 105. Издержки, связанные с рассмотрением дела

К издержкам, связанным с рассмотрением дела, относятся:
1) суммы, подлежащие выплате свидетелям, экспертам и специалистам;
2) расходы по производству осмотра на месте;
3) расходы по розыску ответчика;
4) расходы по ведению дела и исполнению судебных актов;
5) расходы, связанные с публикациями и объявлениями по делу;
6) почтовые расходы, связанные с рассмотрением дела;
7) расходы, связанные с исполнением судебных актов.
Сумма предполагаемых почтовых расходов, связанных с направлением судебных актов, определяется Верховным судом Кыргызской Республики и подлежит внесению на депозитный счет Верховного суда Кыргызской Республики истцом.

(В редакции Закона КР от 2 июня 2008 года № 103)

Статья 106. Суммы, подлежащие выплате свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам

1. Свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам возмещаются расходы по проезду и найму жилого помещения, понесенные ими в связи с явкой в суд, а также выплачиваются суточные.
2. Эксперты и специалисты получают вознаграждение за работу, выполненную ими по поручению суда, если эта работа не входит в круг их служебных обязанностей. Размер вознаграждения определяется судом с учетом мнения экспертов и специалистов в соответствии с нормативными правовыми актами Кыргызской Республики.
3. Оплата труда переводчиков и выплата им понесенных расходов в связи с явкой в суд производится за счет соответствующего бюджета.
4. За работающими лицами, вызываемыми в суд в качестве свидетелей, сохраняется средний заработок по месту работы за время их отсутствия в связи с явкой в суд. Свидетели, не состоящие в трудовых отношениях, за отвлечение их от обычных занятий получают вознаграждение с учетом фактической затраты времени, исходя из установленного минимального размера оплаты труда.

Статья 107. Внесение сторонами сумм, подлежащих выплате свидетелям, экспертам и специалистам

1. Суммы, необходимые для оплаты расходов по делу, а также подлежащие выплате свидетелям, экспертам, специалистам, предварительно вносятся на депозитный счет суда стороной, заявившей соответствующую просьбу. Если вызов свидетелей, назначение экспертов, привлечение специалистов и другие действия, подлежащие оплате, производятся по инициативе суда или указанная просьба заявлена обеими сторонами, то требуемые суммы вносятся сторонами в равных частях на депозитный счет суда.
2. Перечисленные в настоящей статье суммы не вносятся стороной, освобожденной от уплаты судебных расходов, и относятся за счет соответствующего бюджета.

Статья 108. Выплата сумм, причитающихся свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам

Суммы, причитающиеся свидетелям, экспертам, специалистам и переводчикам, выплачиваются судом с депозитного счета по выполнении ими своих обязанностей.

Статья 109. Распределение судебных расходов между сторонами

1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны все понесенные по делу судебные расходы, хотя бы эта сторона и была освобождена судом от уплаты судебных расходов в доход государства. Если иск удовлетворен частично, то указанные в настоящей статье суммы присуждаются истцу пропорционально размеру удовлетворенных судом исковых требований, а ответчику - пропорционально той части исковых требований, в которой истцу отказано.
2. Правила, изложенные в пункте 1 настоящей статьи, относятся также к распределению судебных расходов, понесенных сторонами в связи с ведением дела в апелляционной, кассационной и надзорной инстанциях.
3. Если суд вышестоящей инстанции, не передавая дело на новое рассмотрение, изменит состоявшееся решение или вынесет новое решение, он соответственно изменяет распределение судебных расходов.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 110. Взыскание компенсации за потерю времени

1. Со стороны, недобросовестно заявившей неосновательный иск или спор против иска либо систематически противодействовавшей правильному и своевременному рассмотрению и разрешению дела, суд может взыскать в пользу другой стороны компенсацию за фактическую потерю времени.
2. Размер компенсации определяется судом в разумных пределах с учетом конкретных обстоятельств дела.

Статья 111. Возмещение расходов по оплате помощи представителя

1. Стороне, в пользу которой состоялось решение, суд присуждает с другой стороны понесенные ею расходы по оплате помощи представителя в разумных пределах и с учетом конкретных обстоятельств.
2. В случае, если в соответствии с установленным порядком помощь адвоката была оказана стороне, в пользу которой состоялось решение, бесплатно, указанная сумма взыскивается с другой стороны в пользу лица, осуществляющего юридическую практику.

Статья 112. Распределение судебных расходов при отказе от иска и заключении мирового соглашения

1. При отказе истца от иска понесенные им расходы ответчиком не возмещаются. Если же истец не поддерживает своих требований вследствие добровольного удовлетворения их ответчиком после предъявления иска, то суд по просьбе истца присуждает с ответчика все понесенные истцом по делу судебные расходы и расходы по оплате помощи представителя.
2. Если при заключении мирового соглашения стороны предусмотрели порядок распределения судебных расходов и расходов по оплате помощи представителя, расходы распределяются в соответствии с их соглашением. Если же такого соглашения достигнуто не было, суд решает вопрос распределения судебных расходов и расходов по оплате помощи представителя по правилам настоящей статьи и статей 109-111 настоящего Кодекса.

Статья 113. Возмещение сторонам судебных расходов

1. При отказе полностью или частично в иске лицам, обратившимся в суд в предусмотренных законом случаях с заявлением в защиту прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц, ответчику возмещаются за счет средств соответствующего бюджета понесенные им судебные расходы, связанные с рассмотрением дела, полностью или пропорционально той части исковых требований, в которой истцу отказано.
2. При отказе истцу в иске судебные расходы, понесенные ответчиком, привлеченным судом в порядке, предусмотренном пунктом 1 статьи 40 настоящего Кодекса, возмещаются из средств соответствующего бюджета.
3. В случае удовлетворения иска об освобождении имущества от ареста истцу возмещаются из средств соответствующего бюджета понесенные им судебные расходы.

Статья 114. Возмещение судебных расходов, понесенных судом при рассмотрении дела

1. Судебные расходы, понесенные судом в связи с рассмотрением дела, и государственная пошлина взыскиваются в соответствующий бюджет с истца и ответчика, не освобожденных от уплаты судебных расходов и государственной пошлины, пропорционально удовлетворенной или отказанной в удовлетворении части исковых требований по результатам вынесенного решения.
2. При отказе в иске судебные расходы, понесенные судом в связи с рассмотрением дела, взыскиваются в соответствующий бюджет с истца, не освобожденного от уплаты судебных расходов.
3. Если иск удовлетворен частично, а ответчик освобожден от уплаты судебных расходов, издержки, понесенные судом в связи с рассмотрением дела, взыскиваются в соответствующий бюджет с истца, не освобожденного от уплаты судебных расходов, пропорционально той части исковых требований, в удовлетворении которых ему отказано.
4. Если обе стороны освобождены от уплаты судебных расходов, то издержки, понесенные судом в связи с рассмотрением дела, относятся за счет средств соответствующего бюджета.
5. В случае объявления розыска лица, уклоняющегося от уплаты причитающихся с него платежей, суд взыскивает с него расходы по производству розыска в доход соответствующего бюджета.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 115. Обжалование определений по вопросам, связанным с судебными расходами

На определение по вопросам, связанным с судебными расходами, может быть подана частная жалоба.

Глава 9

Наложение административных взысканий в гражданском судопроизводстве

Статья 116. Наложение административных взысканий

Административные взыскания в гражданском процессе налагаются судом в случаях и в порядке, предусмотренных законодательством Кыргызской Республики об административной ответственности.

Глава 10

Процессуальные сроки

Статья 117. Исчисление процессуальных сроков

1. Процессуальные действия совершаются в сроки, установленные настоящим Кодексом или иным законом. В случаях, когда процессуальные сроки не установлены законом, они назначаются судом.
2. Сроки для завершения процессуальных действий определяются точной календарной датой, указанием на событие, которое обязательно должно наступить, или периодом времени. В последнем случае действие может быть совершено в течение всего периода.
3. Течение процессуального срока, исчисляемого годами, месяцами или днями, начинается на следующий день после календарной даты или наступления события, которыми определено его начало.

Статья 118. Окончание процессуальных сроков

1. Срок, исчисляемый годами, истекает в соответствующие месяц и число последнего года срока. Срок, исчисляемый месяцами, истекает в соответствующие месяц и число последнего месяца срока. Если конец срока, исчисляемого месяцами, приходится на такой месяц, который соответствующего числа не имеет, то срок истекает в последний день этого месяца.
2. В случае, когда последний день срока падает на нерабочий день, днем окончания срока считается ближайший следующий за ним рабочий день.
3. Процессуальное действие, для совершения которого установлен срок, может быть выполнено до двадцати четырех часов последнего дня срока. Если жалоба, документы либо денежные суммы были сданы органу связи до двадцати четырех часов последнего дня срока, то срок не считается пропущенным.
4. Если процессуальное действие должно быть совершено непосредственно в суде или в другой организации, то срок истекает в тот час, когда в этих организациях по установленным правилам заканчивается работа или прекращаются соответствующие операции.

Статья 119. Последствия пропуска процессуальных сроков

1. Право на совершение процессуальных действий погашается с истечением установленного законом или назначенного судом срока.
2. Жалобы и документы, поданные по истечении процессуальных сроков, если не заявлено ходатайство о восстановлении пропущенного срока, не рассматриваются судом и возвращаются лицу, которым они были поданы.

Статья 120. Приостановление процессуальных сроков

1. Течение всех неистекших процессуальных сроков приостанавливается одновременно с приостановлением производства по делу.
2. Со дня возобновления производства течение процессуальных сроков продолжается.

Статья 121. Продление процессуальных сроков

Назначенные судом сроки до их истечения могут быть продлены судом в порядке, предусмотренном статьей 122 настоящего Кодекса. Истечение назначенного судом срока не освобождает участника судопроизводства от выполнения возложенной на него процессуальной обязанности.

Статья 122. Восстановление процессуальных сроков

1. Лицам, пропустившим установленный законом срок по причинам, признанным судом уважительными, пропущенный срок может быть восстановлен, если иное не установлено законом.
2. Заявление о восстановлении пропущенного процессуального срока подается в суд первой инстанции и рассматривается в судебном заседании, за исключением дел, рассматриваемых в порядке гражданского судопроизводства по административным и экономическим делам. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения поставленного перед судом вопроса.
3. Одновременно с подачей заявления о восстановлении срока должно быть совершенно необходимое процессуальное действие (подана жалоба, представлены документы и т.п.), в отношении которого пропущен срок.
4. На определение суда об отказе в восстановлении или о восстановлении пропущенного процессуального срока может быть подана частная жалоба.
5. Срок на принесение жалобы или представления, предусмотренный статьей
344 настоящего Кодекса, может быть восстановлен, если жалоба или представление были поданы с соблюдением установленного срока, но дело по существу не было рассмотрено.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 24 июля 2009 года №

252, 14 марта 2014 года № 48)

Глава 11

Судебные извещения и вызовы

Статья 123. Судебные повестки и извещения

1. Лица, участвующие в деле, извещаются судебными повестками о времени и месте судебного заседания или совершения отдельных процессуальных действий. Судебными повестками производится также вызов в суд свидетелей, экспертов, специалистов и переводчиков.
2. Лицам, участвующим в деле, повестки должны быть вручены с таким расчетом, чтобы они имели достаточный срок для подготовки к делу и своевременной явки в суд.
3. Повестка доставляется по адресу, указанному стороной или другим лицом, участвующим в деле. Если по сообщенному суду адресу гражданин фактически не проживает, повестка может быть направлена по месту его работы. Повестка, адресованная юридическим лицам, направляется по месту нахождения его органа.
4. В необходимых случаях лица, участвующие в деле, а также свидетели, эксперты, специалисты и переводчики могут быть извещены или вызваны заказным письмом с уведомлением о вручении по телеграфу, телетайпу, а также с использованием иных средств связи, обеспечивающих фиксирование извещения или вызова.

Статья 124. Содержание повестки и извещения

1. Повестка и извещение должны содержать:
1) наименование и точный адрес суда;
2) указание места и времени явки;
3) наименование дела, по которому производится вызов;
4) указание лица, которому адресована повестка (извещение), а также в качестве кого оно вызывается (извещается);
5) предложения лицам, участвующим в деле, представить все имеющиеся у них доказательства по делу;
6) указание на обязанность лица, принявшего повестку (извещение) в связи с отсутствием адресата, при первой возможности вручить их адресату;
7) указание на последствия неявки и на обязанность сообщения суду причин неявки.
2. Одновременно с повесткой (извещением) судья направляет ответчику копию искового заявления и копии приложенных к заявлению документов. Вместе с повесткой (извещением), адресованной истцу, судья направляет копии
письменных объяснений ответчика и копии прилагаемых к ним документов, если они поступили в суд.

Статья 125. Доставка повестки и извещения

1. Повестки и извещения доставляются по почте или через лиц, которым судья это поручает. Время вручения повестки и извещения адресату отмечается на корешке повестки или втором экземпляре извещения, подлежащих возврату в суд.
2. Судья может с согласия лица, участвующего в деле, выдать ему на руки повестку или извещение для вручения другому извещаемому или вызываемому по делу лицу. Лицо, которому судья поручил доставить повестку или извещение, обязано возвратить в суд корешок повестки или второй экземпляр извещения с распиской адресата в получении.

Статья 126. Вручение повестки и извещения

1. Повестка и извещение вручаются гражданину лично под расписку на подлежащем возврату в суд корешке повестки или втором экземпляре извещения. Повестка (извещение), адресованная организации, вручается соответствующему должностному лицу, которое расписывается на корешке повестки или втором экземпляре извещения.
2. Если лицо, доставляющее повестку (извещение), не застанет гражданина, извещаемого или вызываемого по делу, в месте его жительства или работы, повестка (извещение) вручается совместно с ним проживающим взрослым членам семьи с их согласия, а при их отсутствии - жилищно-эксплуатационной организации, органу местного самоуправления по месту жительства адресата или администрации по месту работы. В указанных случаях лицо, принявшее повестку (извещение), обязано на корешке повестки или втором экземпляре извещения указать свою фамилию, имя и отчество, а также отношение к адресату (супруг, отец, мать, сын, дочь и т.п.) или занимаемую должность. Лицо, принявшее повестку (извещение), обязано при первой возможности без промедления вручить ее адресату.
3. При временном отсутствии адресата лицо, доставляющее повестку или извещение, отмечает на корешке повестки или на втором экземпляре извещения, куда выбыл адресат и когда ожидается его возвращение. Эти сведения должны быть подтверждены и удостоверены соответствующими жилищно- эксплуатационной организацией, органом местного самоуправления по месту жительства адресата или администрацией по месту его работы.

Статья 127. Последствия отказа от принятия повестки (извещения)

1. При отказе адресата принять повестку (извещение) доставляющее ее лицо делает соответствующую отметку на повестке (извещении), которая возвращается в суд.
2. Отметка об отказе адресата от принятия повестки (извещения) удостоверяется соответствующими жилищно-эксплуатационной организацией, органом местного самоуправления по месту жительства адресата или администрацией по месту его работы.
3. Лицо, отказавшееся принять повестку (извещение), считается извещенным о времени и месте судебного разбирательства или совершения отдельного процессуального действия.

Статья 128. Перемена адреса во время производства по делу

Лица, участвующие в деле, обязаны сообщить суду о перемене своего адреса во время производства по делу. При отсутствии такого сообщения повестка (извещение) посылается по последнему известному суду адресу и считается доставленной, хотя бы адресат по этому адресу более не проживает или не находится.

Статья 129. Неизвестность места пребывания ответчика

При неизвестности фактического местопребывания ответчика суд приступает к рассмотрению дела по поступлении в суд повестки (извещения) с надписью, удостоверяющей ее получение жилищно-эксплуатационной организацией либо органом местного самоуправления по последнему известному месту жительства ответчика либо администрацией организации по последнему известному месту его работы.

Статья 130. Розыск ответчика

1. При неизвестности места пребывания ответчика по требованиям, предъявляемым в интересах государства, а также о взыскании алиментов, возмещении вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья, а также смертью кормильца, суд обязан объявить розыск ответчика через органы внутренних дел или налоговой полиции, о чем выносит определение.
2. Взыскание расходов по розыску ответчика производится по заявлению органа внутренних дел или налоговой полиции путем выдачи судебного приказа.

Глава 12

Исполнение судебных актов

Статья 131. Исполнение судебных актов

Акты судов по гражданским делам приводятся в исполнение в порядке, установленном законодательством Кыргызской Республики об исполнительном производстве.

РАЗДЕЛ II

ПРОИЗВОДСТВО В СУДЕ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ I. ИСКОВОЕ ПРОИЗВОДСТВО

Глава 13

Предъявление иска

Статья 132. Форма и содержание искового заявления

1. Исковое заявление подается в суд в письменной форме.
2. В заявлении должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование истца, его место жительство или, если истцом является юридическое лицо, его местонахождение, а также наименование представителя и его адрес, если заявление подается представителем;
3) наименование ответчика, его место жительства или, если ответчиком является юридическое лицо, его местонахождение;
4) требование истца;
5) обстоятельства, на которых истец основывает свои требования, и доказательства, подтверждающие эти обстоятельства;
6) цена иска, если иск подлежит оценке;
7) перечень прилагаемых к заявлению документов.
В заявлении могут быть указаны и иные сведения, имеющие значение для разрешения спора, а также изложены ходатайства истца.
3. В заявлении, предъявляемом прокурором, другими государственными органами, органами местного самоуправления и иными органами в государственных или общественных интересах, должны содержаться обоснование того, в чем заключается государственный или общественный интерес, какое право нарушено, а также ссылка на закон или иной правовой акт. В случае предъявления прокурором, другими государственными органами, органами местного самоуправления и иными органами иска в интересах гражданина в нем должно содержаться обоснование невозможности предъявления иска самим гражданином и должен быть приложен документ, подтверждающий согласие на подачу заявления в суд, кроме случаев подачи заявления в интересах недееспособного лица.
4. Заявление подписывается истцом или представителем при наличии полномочий на подписание и предъявление заявления.

Статья 133. Документы, прилагаемые к исковому заявлению

К исковому заявлению прилагаются:
1) копии искового заявления, а также документов, перечисленных в подпунктах
2-5 настоящей статьи, по числу ответчиков и третьих лиц;

2) (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

3) доверенность или иной документ, удостоверяющий полномочия представителя на подписание искового заявления и предъявление иска;
4) документы, подтверждающие обстоятельства, на которых истец основывает свои требования;
5) текст опубликованного нормативного правого акта в случае его оспаривания;
6) письменно изложенные ходатайства об отсрочке, рассрочке, освобождении от уплаты судебных расходов или уменьшении их размера, об обеспечении иска, истребовании доказательств и другие, если они не изложены в заявлении.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 134. Принятие искового заявления

Суд обязан в семидневный срок, а по делам, связанным с принудительной госпитализацией в психиатрический стационар, не позднее следующего дня с момента поступления заявления в суд рассмотреть вопрос о его принятии к производству суда. О принятии искового заявления суд выносит определение. Настоящим Кодексом могут быть предусмотрены иные сроки принятия заявления к производству.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 135. Отказ в принятии искового заявления

1. Суд отказывает в принятии искового заявления:
1) если заявление не подлежит рассмотрению и разрешению в порядке гражданского судопроизводства;
2) если имеется вступившее в законную силу вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда, третейского суда либо определение суда о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска либо об утверждении мирового соглашения сторон;
3) если имеется заключенное между сторонами соглашение о передаче спора на разрешение третейского суда, за исключением случаев, когда это соглашение недействительно, утратило силу или не может быть исполнено;
4) если по заявленному требованию о защите нарушенного права юридических лиц (независимо от форм собственности, в том числе государственных органов и органов местного самоуправления), граждан, осуществляющих предпринимательскую деятельность, а также иных лиц, предъявляющих в суд требования о защите нарушенных прав учредителя (участника, акционера) юридического лица или собственника его имущества, а равно нарушенных вещных, обязательственных и иных имущественных прав на объекты предпринимательской деятельности, истек установленный законом срок исковой давности.
2. Об отказе в принятии заявления судья выносит мотивированное определение, которое должно быть вынесено в семидневный срок с момента обращения в суд, вручено или направлено заявителю одновременно с возвращением поданных им документов.
3. Отказ в принятии заявления препятствует повторному обращению заявителя в суд с иском к тому же ответчику о том же предмете и по тем же основаниям. На определение суда об отказе в принятии заявления могут быть поданы частная жалоба или представление.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 24 июля 2009 года №

252, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 136. Возвращение искового заявления

1. Суд возвращает исковое заявление:
1) если истцом не соблюден установленный законом или договором досудебный порядок разрешения спора и возможность применения этого порядка не утрачена;
2) если дело не подсудно данному суду;
3) если заявление подано ненадлежащим истцом;
4) если заявление подано недееспособным лицом;
5) если заявление от имени заинтересованного лица подано и подписано лицом, не имеющим полномочий на его подписание и предъявление в суд;
6) если в производстве этого же или другого суда, третейского суда имеется дело по спору между теми же сторонами о том же предмете и по тем же основаниям;
7) если мужем без согласия жены предъявлен иск о расторжении брака во время ее беременности и в течение года после рождения ребенка;
8) если к заявлению гражданина о защите нарушенного права, по которому истек установленный законом срок исковой давности, не приложено ходатайство о его восстановлении, но такое восстановление допускается законом.
2. О возвращении искового заявления суд выносит мотивированное определение. В определении суд обязан указать, в какой суд следует обратиться заявителю, если дело не подсудно данному суду, либо как устранить обстоятельства, препятствующие возбуждению дела. Определение о возвращении заявления должно быть вынесено в трехдневный срок с момента его поступления в суд и вручено или направлено заявителю со всеми приложенными к заявлению документами.
3. Определение о возвращении искового заявления не препятствует повторному обращению истца в суд с заявлением по тому же делу, если им будет устранено допущенное нарушение. На определение судьи о возвращении заявления могут быть поданы частная жалоба или представление.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 24 июля 2009 года №

252, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 137. Оставление искового заявления без движения

1. Суд, установив, что исковое заявление подано в суд без соблюдения требований, изложенных в статье 132 и подпунктах 1-5 статьи 133 настоящего Кодекса, выносит определение об оставлении заявления без движения, о чем извещает лицо, подавшее исковое заявление, и предоставляет ему срок для исправления недостатков.
Требования данной статьи не распространяются на гражданское судопроизводство по административным и экономическим делам.
2. Если истец в соответствии с указаниями суда и в установленный судом срок выполнит перечисленные в определении требования, исковое заявление считается поданным в день первоначального представления в суд. В противном случае заявление считается неподанным и возвращается истцу со всеми приложенными к нему документами.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 138. Предъявление встречного иска

Ответчик вправе до принятия решения по делу предъявить к истцу встречный иск для рассмотрения его совместно с первоначальным иском. Предъявление встречного иска производится по общим правилам о предъявлении иска.

Статья 139. Условия принятия встречного иска

Суд принимает встречный иск:
1) если встречное требование направлено к зачету первоначального требования;
2) если удовлетворение встречного иска исключает полностью или в части удовлетворение первоначального иска;
3) если между встречным и первоначальным исками имеется взаимная связь и их совместное рассмотрение приведет к более быстрому и правильному рассмотрению споров.

Глава 14

Обеспечение иска

Статья 140. Основания для обеспечения иска

1. По заявлению лиц, участвующих в деле, суд может принять меры к обеспечению иска. Обеспечение иска допускается во всяком положении дела,
если непринятие таких мер может затруднить или сделать невозможным исполнение решения суда, третейского суда.
2. Меры по обеспечению иска, замена одного вида обеспечения иска другим, отмена обеспечения иска и все другие вопросы по обеспечению иска по заявлению стороны в третейском разбирательстве, которое рассматривается постоянно действующим третейским судом, производится по правилам, предусмотренным настоящей главой.

(В редакции Закона КР 11 декабря 2013 года № 217)

Статья 141. Меры по обеспечению иска

1. Мерами по обеспечению иска могут быть:
1) наложение ареста на имущество или денежные средства, принадлежащие ответчику и находящиеся у него или у других лиц. Арест на имущество или денежные средства налагается в пределах суммы иска и судебных расходов;
2) запрещение ответчику совершать определенные действия;
3) запрещение другим лицам передавать имущество или выполнять по отношению к нему иные обязательства;
4) приостановление реализации имущества в случае предъявления иска об освобождении имущества от ареста;
5) приостановление взыскания по исполнительному документу, оспариваемому должником в судебном порядке.
2. В необходимых случаях суд может принять иные меры по обеспечению иска, которые отвечают целям, указанным в статье 140 настоящего Кодекса. Судом может быть допущено несколько видов обеспечения иска.
21. В случаях принятия решений Национальным банком Кыргызской Республики, предусмотренных Законом Кыргызской Республики "О Национальном банке Кыргызской Республики, банках и банковской деятельности" по отзыву лицензии банка, введению режима Временной администрации и проведению мероприятий по реструктуризации банка, меры по обеспечению иска по обжалованию таких решений судом не применяются.
3. При нарушении запрещений, указанных в подпунктах 2 и 3 пункта 1 настоящей статьи, виновные лица привлекаются судом к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики. Кроме того, истец вправе требовать с этих лиц возмещения убытков, причиненных неисполнением определения об обеспечении иска.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 14 марта 2014 года

№ 48, 16 декабря 2016 года № 207)

Статья 141-1. Заявление стороны третейского разбирательства об обеспечении иска

1. Заявление стороны третейского разбирательства об обеспечении иска подается по месту нахождения третейского суда либо по месту нахождения или месту жительства ответчика, либо месту нахождения имущества ответчика.
2. К заявлению стороны третейского разбирательства об обеспечении иска прилагаются:
1) копия искового заявления, заверенная постоянно действующим третейским судом, где инициировано третейское разбирательство;
2) копия соглашения о передаче спора на разрешение третейским судом
(третейское соглашение), удостоверенная нотариально.

(В редакции Закона КР 11 декабря 2013 года № 217)

Статья 142. Рассмотрение заявления об обеспечении иска

Заявление об обеспечении иска рассматривается судом не позднее следующего дня после его поступления в суд без извещения ответчика и других лиц, участвующих в деле. О принятии мер обеспечения иска судья или суд выносит определение.

Статья 143. Исполнение определения об обеспечении иска

Определение об обеспечении иска приводится к исполнению немедленно в порядке, установленном для исполнения решения суда.

Статья 144. Замена одного вида обеспечения иска другим

1. По заявлению лица, участвующего в деле, допускается замена одного вида обеспечения иска другим.
2. Вопрос о замене одного вида обеспечения иска другим разрешается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не препятствует рассмотрению вопроса о замене вида обеспечения иска.
3. При обеспечении иска о взыскании денежной суммы ответчик вправе взамен принятых судом мер обеспечения иска внести на депозитный счет суда истребуемую истцом сумму.

Статья 145. Отмена обеспечения иска

1. Обеспечение иска может быть отменено тем же судом по заявлению сторон или по инициативе суда.
2. Вопрос об отмене обеспечения иска разрешается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса об отмене обеспечения иска.
3. В случае отказа в иске принятые меры обеспечения иска сохраняются до вступления решения в законную силу. Однако суд может одновременно с решением или после его постановления вынести определение об отмене обеспечения иска. При удовлетворении иска принятые меры по его обеспечению сохраняют свое действие до исполнения решения суда.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 146. Обжалование определений по вопросам обеспечения иска

1. На все определения по вопросам обеспечения иска могут быть поданы частная жалоба или представление.
2. Если определение об обеспечении иска было вынесено без извещения лица, подавшего жалобу, представление, срок для подачи жалобы, представления исчисляется со дня, когда ему стало известно это определение.
3. Подача частной жалобы или представления на определение об обеспечении иска не приостанавливает исполнения этого определения.
4. Подача частной жалобы или представления на определение об отмене обеспечения иска или о замене одного вида обеспечения иска другим приостанавливает исполнение определения.
5. В случае обжалования определения суда по вопросам обеспечения иска, вынесенного на основании заявления стороны в третейском разбирательстве, суд может истребовать из третейского суда надлежащим образом заверенные копии материалов дела, при чем только те материалы, которые необходимы для рассмотрения частной жалобы.

(В редакции Закона КР 11 декабря 2013 года № 217)

Статья 147. Возмещение ответчику убытков, причиненных обеспечением иска

Суд, допуская обеспечение иска, может потребовать от истца предоставления обеспечения возможных для ответчика убытков.
Ответчик после вступления в законную силу решения, которым в иске отказано, вправе требовать от истца возмещения убытков, причиненных ему мерами по обеспечению иска, принятыми по просьбе истца, путем предъявления иска в том же суде.

Глава 15

Подготовка дела к судебному разбирательству

Статья 148. Задачи подготовки дела к судебному разбирательству

После принятия заявления судья в течение четырнадцати дней производит подготовку дела к судебному разбирательству с целью обеспечения своевременного и правильного его разрешения.
Задачами подготовки дела к судебному разбирательству, обязательной по каждому делу, являются:
1) разрешение вопроса о применении срока исковой давности;
2) уточнение обстоятельств, имеющих значение для правильного разрешения дела;
3) определение правоотношений сторон и закона, которым следует руководствоваться;
4) разрешение вопроса о составе лиц, участвующих в деле;
5) определение доказательств, которые каждая сторона должна представить в обоснование своих утверждений.

(В редакции Закона КР от 24 июля 2009 года № 252)

Статья 149. Направление копий заявления и приложенных к нему документов ответчику

Судья направляет либо вручает ответчику копии искового заявления и приложенных к нему документов, обосновывающих требования истца, и предлагает представить в установленный им срок письменные объяснения и доказательства в обоснование своих возражений. Непредставление ответчиком письменных объяснений и доказательств в случае его неявки в судебное заседание не препятствует рассмотрению дела по имеющимся в деле доказательствам.

Статья 150. Действия судьи по подготовке дела к судебному разбирательству

В порядке подготовки дела к судебному разбирательству судья производит следующие действия:
1) опрашивает истца по существу заявленных им требований, выясняет у него возможные со стороны ответчика возражения, предлагает, если это необходимо, представить дополнительные доказательства, разъясняет истцу его процессуальные права и обязанности;
2) вызывает ответчика, опрашивает его по обстоятельствам дела, выясняет, какие имеются возражения против иска и какими доказательствами они могут быть подтверждены; по особо сложным делам предлагает ответчику представить письменные объяснения по делу, разъясняет ответчику его процессуальные права и обязанности;
3) разрешает вопрос о вступлении в дело соистцов, соответчиков и третьих лиц, опрашивает их применительно к подпунктам 1 и 2 настоящей статьи, а также решает вопрос о замене ненадлежащего ответчика;
4) извещает о времени и месте разбирательства дела заинтересованных в его исходе граждан или организаций, не привлекаемых к участию в деле;
5) разрешает вопрос о вызове свидетелей в судебное заседание;
5-1) извещает прокурора о времени и месте разбирательства дела в случаях, предусмотренных статьей 45 настоящего Кодекса;
6) назначает экспертизу, экспертов для ее проведения, а также разрешает вопрос о привлечении к участию в деле специалистов;
7) по просьбе лиц, участвующих в деле, истребует от организаций или граждан письменные и вещественные доказательства, звуко- и видеозаписи;
8) в случаях, не терпящих отлагательства, производит с извещением лиц, участвующих в деле, осмотр на месте письменных и вещественных доказательств;
9) направляет судебные поручения;
10) разрешает вопрос об обеспечении иска;
11) по просьбе истца выносит определение о возвращении поданного им заявления;
12) разрешает ходатайства о восстановлении пропущенного срока исковой давности;
13) совершает иные необходимые процессуальные действия.

(В редакции Закона КР от 24 июля 2009 года № 252, 14 марта 2014 года №

48)

Статья 151. Определение о подготовке дела к судебному

разбирательству

Судья выносит определение о подготовке дела к судебному разбирательству и указывает действия, которые следует произвести.

Статья 152. Соединение и разъединение нескольких исковых требований

1. Истец вправе соединить в одном исковом заявлении несколько требований, связанных между собой.
2. Судья выделяет одно или несколько из соединенных требований в отдельное производство, если признает раздельное рассмотрение требований более целесообразным.
При предъявлении требований несколькими истцами или к нескольким ответчикам судья вправе выделить одно или несколько требований в отдельное производство, если признает раздельное рассмотрение требований более целесообразным.
3. Судья, установив, что в производстве данного суда имеется несколько однородных дел, в которых участвуют одни и те же стороны, либо несколько дел по искам одного истца к различным ответчикам или различных истцов к одному и тому же ответчику, вправе объединить эти дела в одно производство для совместного рассмотрения, если такое объединение приведет к более быстрому и правильному рассмотрению споров.

Статья 153. Назначение дела к судебному разбирательству

Судья, признав дело подготовленным, выносит определение о назначении его к разбирательству в судебном заседании, извещает стороны и других участников процесса о месте и времени рассмотрения дела.

Статья 154. Приостановление, прекращение производства по делу и оставление заявления без рассмотрения при подготовке дела к судебному разбирательству

При наличии обстоятельств, предусмотренных статьями 216, 217, подпунктами
1-8 статьи 221 и подпунктами 1-4, 8, 9 статьи 223 настоящего Кодекса, производство по делу при его подготовке к судебному разбирательству может быть приостановлено или прекращено либо заявление может быть оставлено без рассмотрения.
Процессуальные действия, связанные с вынесением определения о прекращении производства по делу в связи с отказом от иска или утверждением мирового соглашения, отражаются в протоколе, а заявление об отказе от иска или о мировом соглашении приобщается к делу. Сторонам разъясняются последствия такого процессуального действия.

Глава 16

Судебное разбирательство

Статья 155. Сроки рассмотрения и разрешения гражданских дел

1. Гражданские дела рассматриваются и разрешаются в срок до двух месяцев с момента поступления заявления в суд, не считая времени, указанных в статьях
134 и 148 настоящего Кодекса.
2. Дела о восстановлении на работе, дела о взыскании алиментов и об оспаривании решений, действий (бездействия) государственных органов, органов местного самоуправления, общественных объединений и должностных лиц, а также дела по искам об изъятии (выкупе) земельного участка для общественных нужд или об установлении выкупной цены рассматриваются и разрешаются в срок до одного месяца, не считая времени, указанного в статье 134 настоящего Кодекса.
Дела о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар рассматриваются и разрешаются судом не позднее пяти дней со дня возбуждения дела.
3. Настоящим Кодексом и законами могут устанавливаться сокращенные сроки рассмотрения и разрешения отдельных категорий гражданских дел.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 18 мая 2016 года №

63)

Статья 156. Судебное заседание

Разбирательство гражданского дела происходит в судебном заседании с
обязательным извещением лиц, участвующих в деле.

Статья 157. Председательствующий в судебном заседании

1. Судья, рассматривающий дело единолично, выполняет обязанности председательствующего.
2. Председательствующий руководит судебным заседанием, принимая все предусмотренные настоящим Кодексом меры для обеспечения равенства прав сторон, создает необходимые условия для всестороннего, полного и объективного исследования обстоятельств дела. Председательствующий также обеспечивает соблюдение распорядка судебного заседания, разъясняет всем участникам судебного разбирательства их права и обязанности и порядок их осуществления.
В случае возражения кого-либо из лиц, участвующих в судебном разбирательстве, против действий председательствующего, эти возражения вносятся в протокол судебного заседания и председательствующий дает разъяснение относительно своих действий.
3. Распоряжения председательствующего обязательны для всех участников процесса: лиц, участвующих в деле, представителей, свидетелей, экспертов, специалистов, переводчиков и лиц, присутствующих в зале судебного заседания.

Статья 158. Непосредственность и устность судебного разбирательства

1. Суд при рассмотрении дела по существу обязан непосредственно исследовать доказательства по делу: заслушать объяснения сторон и третьих лиц, показания свидетелей, заключения экспертов, ознакомиться с письменными доказательствами и осмотреть вещественные доказательства, прослушать и просмотреть звуко- и видеозаписи.
2. В необходимых случаях при исследовании доказательств по делу суд заслушивает консультации и пояснения специалиста.
3. Разбирательство дела происходит устно и при неизменном составе судей. В случае замены одного из судей в процессе рассмотрения дела разбирательство должно быть произведено с самого начала.

Статья 159. Порядок в судебном заседании

1. При входе судей в зал судебного заседания все присутствующие в зале встают. Решение суда и определение суда, которым заканчивается дело без вынесения решения, все находящиеся в зале судебного заседания выслушивают стоя.
2. Участники процесса обращаются к судьям и дают свои показания и объяснения стоя. Отступление от этого правила может быть допущено лишь с разрешения председательствующего.
3. Судебное разбирательство дела происходит в условиях, обеспечивающих нормальную работу суда и безопасность участников процесса. В целях обеспечения безопасности присутствующих в зале судебного заседания граждан
председательствующий может распорядиться о проведении проверки лиц, желающих присутствовать при разбирательстве дела, включая проверку документов, удостоверяющих их личность, досмотр проносимых ими вещей.
4. Кино- и фотосъемка, звукозапись и видеозапись, прямая радио- и телетрансляция в ходе судебного разбирательства допускаются по разрешению суда с учетом мнения лиц, участвующих в деле. Это не должно мешать нормальному ходу судебного заседания и может быть ограничено во времени.
5. Участники процесса, а также все находящиеся в зале судебного заседания граждане обязаны соблюдать установленный порядок.

Статья 160. Меры, применяемые к нарушителям порядка в судебном заседании

1. Лицу, нарушающему порядок во время разбирательства дела, председательствующий от имени суда делает предупреждение.
2. При повторном нарушении порядка участники процесса могут быть удалены из зала судебного заседания по определению суда на все время или на часть судебного разбирательства. В последнем случае председательствующий знакомит лицо, вновь допущенное в зал заседания, с процессуальными действиями, совершенными в его отсутствие. Граждане, присутствующие при разбирательстве дела, за повторное нарушение порядка удаляются из зала по распоряжению председательствующего.
3. Суд вправе также привлечь лиц, виновных в нарушении порядка в судебном заседании, к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
4. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки преступления, суд направляет материалы соответствующему прокурору.
5. При массовом нарушении порядка присутствующими при разбирательстве дела гражданами суд может удалить из зала судебного заседания всех граждан, не участвующих в деле, отложить разбирательство дела.

Статья 161. Открытие судебного заседания

В назначенное для разбирательства дела время председательствующий открывает судебное заседание и объявляет, какое гражданское дело подлежит рассмотрению.

Статья 162. Проверка явки участников процесса

1. Секретарь судебного заседания докладывает суду, кто из вызванных по данному делу лиц явился, извещены ли неявившиеся и какие имеются сведения о причинах их отсутствия.
2. Председательствующий устанавливает личность явившихся, а также проверяет полномочия должностных лиц и представителей.

Статья 163. Разъяснение переводчику его обязанностей

1. Председательствующий разъясняет переводчику его обязанность переводить объяснения, показания, заявления лиц, не владеющих языком, на котором ведется судопроизводство, а этим лицам - содержание объяснений, показаний, заявлений участвующих в деле лиц и свидетелей, оглашаемых и имеющихся в деле документов, звукозаписей, заключений экспертов, консультаций и пояснений специалистов, а также распоряжений председательствующего, определений и решения суда.
2. Председательствующий предупреждает переводчика об уголовной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики за заведомо неправильный перевод. Подписка переводчика об этом приобщается к протоколу судебного заседания.
В случае уклонения переводчика от явки в суд или от исполнения своих обязанностей он может быть привлечен к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
3. Правила настоящей статьи распространяются на лицо, понимающее знаки немого или глухого (сурдопереводчика) и приглашенное для участия в разбирательстве дела.

Статья 164. Удаление свидетелей из зала судебного заседания

Явившиеся свидетели удаляются из зала судебного заседания. Председательствующий принимает меры к тому, чтобы допрошенные свидетели не общались с недопрошенными свидетелями.

Статья 165. Разрешение вопроса о составе суда и разъяснение права самоотвода и отвода

1. Председательствующий объявляет состав суда, сообщает, кто участвует в качестве прокурора, переводчика, эксперта, специалиста, секретаря судебного заседания, и разъясняет лицам, участвующим в деле, их право заявлять самоотводы и отводы.
2. Основания для самоотводов и отводов, порядок разрешения заявленного отвода и последствия удовлетворения таких заявлений определяются статьями
17-22 настоящего Кодекса.

Статья 166. Разъяснение лицам, участвующим в деле, их прав и обязанностей

Председательствующий разъясняет лицам, участвующим в деле, и представителям их процессуальные права и обязанности.

Статья 167. Разрешение судом ходатайств лиц, участвующих в деле

Ходатайства лиц, участвующих в деле, и представителей по вопросам, связанным с разбирательством дела, разрешаются определениями суда после заслушивания мнений других лиц, участвующих в деле.

Статья 168. Последствия неявки в судебное заседание лиц, участвующих в деле, и представителей

1. Лица, участвующие в деле, обязаны известить суд о причинах неявки и представить доказательства уважительности этих причин.
2. В случае неявки в судебное заседание кого-либо из лиц, участвующих в деле, в отношении которых отсутствуют сведения об их извещении, разбирательство дела откладывается.
3. Если лица, участвующие в деле, надлежаще извещены о времени и месте судебного заседания, суд может отложить разбирательство дела, если придет к выводу об уважительности причин их неявки.
4. Суд вправе рассмотреть дело в случае неявки кого-либо из лиц, участвующих в деле, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, если сведения о причинах неявки отсутствуют либо если суд признает причины их неявки неуважительными.
5. Стороны вправе просить суд о рассмотрении дела в их отсутствие и направлении им копии решения. Суд может признать обязательное участие сторон в судебном заседании, если это необходимо по обстоятельствам дела.
6. Неявка представителя лица, участвующего в деле, извещенного о времени и месте судебного заседания, не является препятствием к рассмотрению дела. Суд может отложить разбирательство дела по ходатайству лица, участвующего в деле, в связи с неявкой его представителя.
7. В случае неявки в судебное заседание без уважительных причин лиц, участвующих в деле, если от них не поступило заявление о разбирательстве дела в их отсутствие, при невозможности рассмотрения дела в их отсутствие суд, откладывая разбирательство дела, вправе привлечь неявившихся к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
8. При неявке ответчика в суд без уважительных причин суд своим определением вправе подвергнуть его принудительному приводу.
Все затраты, связанные с принудительным приводом, возлагаются на ответчика.

Статья 169. Последствия неявки в судебное заседание свидетелей, экспертов, специалистов

1. В случае неявки в судебное заседание свидетелей, экспертов или специалистов суд выслушивает мнение лиц, участвующих в деле, о возможном рассмотрении дела в отсутствие неявившихся участников процесса и выносит определение о продолжении судебного разбирательства или его отложении.
2. Если вызванный свидетель, эксперт или специалист не явился в судебное заседание по причинам, признанным судом неуважительными, он может быть привлечен судом к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.
Свидетель при неявке без уважительных причин по вторичному вызову может быть подвергнут принудительному приводу, о чем суд выносит определение.

Статья 170. Отложение разбирательства дела

1. Отложение разбирательства дела допускается в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, а также если суд сочтет невозможным рассмотрение дела в данном судебном заседании вследствие неявки кого-либо из участников процесса, предъявления встречного иска, необходимости представления или истребования дополнительных доказательств, привлечения к участию в деле других лиц и в иных случаях необходимости совершения каких-либо процессуальных действий.
2. При отложении разбирательства дела назначается день нового судебного заседания с учетом времени, позволяющего обеспечить разрешение дела в новом судебном заседании, о чем явившимся лицам объявляется под расписку. Неявившимся и вновь привлеченным к участию в процессе лицам направляются повестки (извещения) о времени и месте нового судебного заседания.
3. Новое разбирательство дела после его отложения начинается сначала.

Статья 171. Допрос свидетелей при отложении разбирательства дела

При отложении разбирательства дела суд может по своему усмотрению допросить явившихся свидетелей. Вторичный вызов этих свидетелей в новое судебное заседание допускается лишь в необходимых случаях.

Статья 172. Разъяснения эксперту и специалисту их прав и обязанностей

Председательствующий разъясняет эксперту и специалисту их права и обязанности, предупреждает эксперта об ответственности за дачу заведомо ложного заключения, а специалиста - за дачу заведомо ложных показаний. У эксперта и специалиста отбирается подписка о том, что им разъяснены их обязанности и ответственность. Подписка приобщается к протоколу судебного заседания.

Статья 173. Начало рассмотрения дела по существу

Рассмотрение дела по существу начинается докладом дела председательствующим или кем-либо из судей.
Затем председательствующий спрашивает, поддерживает ли истец свои требования, признает ли ответчик требования истца и не желают ли стороны окончить дело мировым соглашением.

Статья 174. Отказ истца от иска, признание иска ответчиком и мировое соглашение сторон

1. Заявление истца об отказе от иска, признание иска ответчиком или условия мирового соглашения сторон заносятся в протокол судебного заседания и подписываются соответственно истцом, ответчиком или обеими сторонами. Если отказ от иска, признание иска ответчиком или мировое соглашение сторон выражены в адресованных суду письменных заявлениях, эти заявления приобщаются к делу, о чем указывается в протоколе судебного заседания.
2. До принятия отказа от иска либо признания иска или утверждения мирового соглашения сторон суд разъясняет истцу, ответчику или сторонам последствия соответствующих процессуальных действий.
3. О принятии отказа от иска или утверждении мирового соглашения сторон суд выносит определение, которым одновременно прекращает производство по делу. В определении должны быть указаны условия утверждаемого судом мирового соглашения сторон.
4. При признании ответчиком иска и принятии его судом выносится решение об удовлетворении заявленных требований.
5. В случае непринятия судом признания иска ответчиком или неутверждения мирового соглашения по причинам, указанным в пункте 4 статьи 41 настоящего Кодекса, суд выносит об этом определение и продолжает рассмотрение дела по существу.
6. Мировое соглашение, не исполненное добровольно, исполняется принудительно на основании исполнительного листа, выданного судом по заявлению заинтересованной стороны.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 175. Объяснения лиц, участвующих в деле

1. После доклада дела суд заслушивает объяснения истца и участвующего на его стороне третьего лица, а также других лиц, участвующих в деле. Прокурор, представители государственных органов, органов местного самоуправления, юридических лиц, граждане, обратившиеся в суд за защитой прав, свобод и охраняемых законом интересов других лиц, дают объяснения первыми. Лица, участвующие в деле, вправе задавать друг другу вопросы. Судьи вправе задавать вопросы лицам, участвующим в деле, в любой момент их выступлений.
2. Письменные объяснения лиц, участвующих в деле, а также объяснения, полученные судом в порядке, предусмотренном статьями 66 и 68 настоящего Кодекса, оглашаются председательствующим.

Статья 176. Установление порядка исследования доказательств

Суд, заслушав объяснения лиц, участвующих в деле, и с учетом их мнений устанавливает порядок исследования доказательств.

Статья 177. Предупреждение свидетеля об ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний

1. До допроса свидетеля председательствующий устанавливает личность свидетеля, разъясняет его обязанности и права и предупреждает его об ответственности за отказ от дачи показаний. У свидетеля отбирается подписка о том, что ему разъяснены его обязанности и ответственность. Подписка приобщается к протоколу судебного заседания.
2. Свидетелю, не достигшему шестнадцатилетнего возраста, председательствующий разъясняет обязанность правдиво рассказать все известное ему по делу, но он не предупреждается об ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний.

Статья 178. Порядок допроса свидетеля

1. Каждый свидетель допрашивается отдельно.
2. Председательствующий выясняет отношение свидетеля к лицам, участвующим в деле, и предлагает свидетелю сообщить суду все, что ему лично известно об обстоятельствах дела.
3. После этого свидетелю могут быть заданы вопросы. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого вызван свидетель, и его представитель, а затем - другие лица, участвующие в деле, и представители.
Судьи вправе задавать вопросы свидетелю в любой момент его допроса.
4. В случае необходимости суд может вторично допросить свидетеля в том же или в следующем заседании, а также произвести очную ставку между свидетелями для выяснения противоречий в их показаниях.
5. Свидетели, еще не давшие показаний, не могут находиться в зале судебного заседания во время разбирательства дела. Допрошенный свидетель остается в зале судебного заседания до окончания разбирательства дела, если суд не разрешит ему удалиться раньше.

Статья 179. Использование свидетелем письменных материалов

Свидетель при даче показаний может пользоваться письменными заметками в тех случаях, когда показания связаны с какими-либо цифровыми или другими данными, которые трудно удержать в памяти. Эти заметки предъявляются суду и лицам, участвующим в деле, и могут быть приобщены к делу по определению суда.

Статья 180. Допрос несовершеннолетнего свидетеля

1. Допрос свидетеля в возрасте до четырнадцати лет, а по усмотрению суда и допрос свидетеля в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет производится с участием педагога, который вызывается в суд. В случае необходимости вызываются также родители, усыновители, опекун или попечитель несовершеннолетнего свидетеля. Указанные лица могут с разрешения
председательствующего задавать свидетелю вопросы, а также высказывать свое мнение относительно личности свидетеля и содержания данных им показаний.
2. В исключительных случаях, когда это необходимо для установления обстоятельств дела, на время допроса несовершеннолетнего свидетеля из зала судебного заседания по определению суда может быть удалено то или иное лицо, участвующее в деле. После возвращения этого лица в зал заседания ему должно быть сообщено показание несовершеннолетнего свидетеля и предоставлена возможность задать свидетелю вопросы.
3. Свидетель, не достигший шестнадцати лет, по окончании его допроса удаляется из зала судебного заседания, кроме случаев, когда суд признает необходимым присутствие этого свидетеля в зале судебного заседания.

Статья 181. Оглашение показаний свидетеля

Показания свидетелей, собранные в порядке, предусмотренном статьями 66,
68, пунктом 3 статьи 74 и статьей 171 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании, после чего лица, участвующие в деле, вправе высказать свое отношение к этим показаниям и дать по ним объяснения.

Статья 182. Исследование письменных доказательств

Письменные доказательства или протоколы их осмотра, составленные в порядке, предусмотренном статьями 66, 68, 78 и подпунктом 9 статьи 150 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании и предъявляются лицам, участвующим в деле, представителям, а в необходимых случаях - экспертам, специалистам и свидетелям. После этого лица, участвующие в деле, могут дать объяснения.

Статья 183. Оглашение и исследование личной переписки и телеграфных сообщений граждан

В целях охраны тайны личной переписки и личных телеграфных сообщений эти переписка и телеграфные сообщения могут быть оглашены в открытом судебном заседании только с согласия лиц, между которыми эти переписка и телеграфные сообщения происходили. В противном случае такие переписка и телеграфные сообщения оглашаются и исследуются в закрытом судебном заседании.

Статья 184. Исследование вещественных доказательств

1. Вещественные доказательства осматриваются судом и предъявляются лицам, участвующим в деле, представителям, а в необходимых случаях экспертам, специалистам и свидетелям.
2. Лица, которым предъявлены вещественные доказательства, могут обращать внимание суда на те или иные обстоятельства, связанные с осмотром. Эти заявления заносятся в протокол судебного заседания.
3. Протоколы осмотра вещественных доказательств, составленные в порядке, предусмотренном статьями 66, 68, 84 и подпунктом 9 статьи 150 настоящего Кодекса, оглашаются в судебном заседании, после чего лица, участвующие в деле, могут дать объяснения.

Статья 185. Осмотр на месте

1. Письменные и вещественные доказательства, которые затруднительно или невозможно доставить в суд, осматриваются и исследуются по месту их нахождения.
2. О времени и месте производства осмотра на месте извещаются лица, участвующие в деле, их представители, однако их неявка не препятствует производству осмотра. В необходимых случаях также вызываются эксперты, специалисты и свидетели.
3. Результаты осмотра заносятся в протокол судебного заседания. К протоколу могут быть приложены составленные или проверенные при осмотре планы, чертежи, расчеты, копии документов, а также сделанные во время осмотра видеозаписи, фотографии письменных и вещественных доказательств, а также письменные заключение эксперта и пояснения специалиста.

Статья 186. Воспроизведение звукозаписи, видеозаписи и их исследование

1. При воспроизведении звукозаписи или видеозаписи, носящей личный характер, а также при ее исследовании применяются правила, предусмотренные статьей 183 настоящего Кодекса.
2. Воспроизведение звукозаписи, видеозаписи производится в зале судебного заседания либо в ином специально оборудованном для этой цели помещении с отражением в протоколе судебного заседания отличительных признаков материала и указанием времени демонстрации. После этого суд заслушивает объяснения лиц, участвующих в деле. При необходимости оглашение звукозаписи и демонстрация видеозаписи могут быть повторены полностью или в какой-либо их части.
3. В целях выяснения содержащихся в звуко- и видеозаписях сведений судом может быть привлечен специалист, а также назначена экспертиза.

Статья 187. Заявление о подложности доказательства

1. В случае заявления о том, что имеющееся в деле доказательство является подложным, лицо, представившее это доказательство, может просить суд исключить его из числа доказательств и разрешить дело на основании иных доказательств.
2. Для проверки заявления о подложности доказательств суд может назначить экспертизу, а также предложить сторонам представить иные доказательства.
3. Если суд придет к выводу о подложности доказательства, он устраняет его из числа доказательств. В необходимых случаях суд направляет материалы в органы прокуратуры для применения к лицу, представившему подложное доказательство, соответствующих мер.

Статья 188. Исследование заключения эксперта

1. Заключение эксперта оглашается в судебном заседании. В целях разъяснения и дополнения заключения эксперту могут быть заданы вопросы.
2. Первым задает вопросы лицо, по заявлению которого назначен эксперт, и его представитель, а затем - другие лица, участвующие в деле, и представители. Эксперту, назначенному по инициативе суда, первым задают вопросы истец и его представитель.
3. Суд вправе задавать вопросы эксперту в любой момент его допроса.
4. Заключение эксперта исследуется в судебном заседании и оценивается судом наряду с другими доказательствами и не имеет для суда заранее установленной силы. Несогласие суда с заключением эксперта должно быть
мотивировано в решении по делу либо в определении о назначении дополнительной или повторной экспертизы.

Статья 189. Дополнительная и повторная экспертиза

1. В случае недостаточной ясности или неполноты заключения суд может назначить дополнительную экспертизу, проведение которой поручается этому же или другому эксперту.
2. Повторная экспертиза назначается судом, если он не согласен с заключением эксперта по мотиву необоснованности, а также в случае противоречий между заключениями нескольких экспертов. Проведение повторной экспертизы поручается другому эксперту или другим экспертам.

Статья 190. Консультация специалиста

1. В необходимых случаях при осмотре письменных или вещественных доказательств, прослушивании звукозаписей, просмотре видеозаписей, при назначении экспертизы, допросе свидетелей, принятии мер по обеспечению доказательств суд может привлекать специалистов для получения консультаций, пояснений и оказания непосредственной технической помощи (фотографирования, составления планов и схем, отбора образцов для экспертизы, оценки имущества и т.п.).
2. Лицо, вызванное в качестве специалиста, обязано явиться в суд, отвечать на поставленные судом вопросы, давать устные или письменные консультации и пояснения, при необходимости - оказывать суду техническую помощь.
3. Консультация специалиста, данная в письменном виде, оглашается в судебном заседании. Устная консультация и пояснения специалиста заносятся в протокол судебного заседания.
4. В целях разъяснения и дополнения консультации специалисту могут быть заданы вопросы. Первыми задают вопросы лицо, по заявлению которого был привлечен специалист, и его представитель, а затем - другие лица, участвующие в деле, и представители. Специалисту, привлеченному по инициативе суда, первыми задают вопросы истец и его представитель.
5. Суд вправе задавать вопросы специалисту в любой момент его допроса.

Статья 191. Заключения государственных органов и органов местного самоуправления

Заключения государственных органов и органов местного самоуправления, допущенных судом к участию в деле, оглашаются в судебном заседании. Суд, а также лица, участвующие в деле, и представители могут задавать уполномоченным представителям этих органов вопросы в целях разъяснения и дополнения заключений.

Статья 192. Окончание рассмотрения дела по существу

После рассмотрения всех доказательств председательствующий спрашивает у лиц, участвующих в деле, и представителей, не желают ли они чем-либо дополнить материалы дела. При отсутствии таких заявлений председательствующий объявляет исследование дела законченным и суд переходит к заслушиванию судебных прений.

Статья 193. Судебные прения

1. Судебные прения состоят из речей лиц, участвующих в деле, и представителей.
2. В судебных прениях первыми выступают истец и его представитель, а затем
- ответчик и его представитель. Третье лицо, заявившее самостоятельное требование на предмет спора в уже начатом процессе, и его представитель выступают после сторон и их представителей. Третье лицо, не заявившее самостоятельных требований на предмет спора, и его представитель выступают после истца или ответчика, на стороне которого третье лицо участвует в деле.
Прокурор, вступивший в процесс по делам, указанным в пункте 3 статьи 45 настоящего Кодекса, выступает в судебных прениях первым.
3. Суд не вправе ограничивать продолжительность прений определенным временем. Председательствующий может остановить выступающего в том случае, если он выходит за пределы рассматриваемого судом дела.
4. После произнесения речей всеми участниками прений они могут выступить вторично с репликами в связи со сказанным в речах. Право последней реплики всегда принадлежит ответчику и его представителю.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 194. Возобновление рассмотрения дела по существу

Если суд во время судебных прений признает необходимым выяснить новые обстоятельства, имеющие значение для дела, или исследовать новые доказательства, он выносит определение о возобновлении рассмотрения дела по существу. После окончания рассмотрения дела по существу судебные прения происходят в общем порядке.

Статья 195. Удаление суда для вынесения решения

После судебных прений суд удаляется в совещательную комнату для вынесения решения, о чем председательствующий объявляет находящимся в зале судебного заседания.

Статья 196. Объявление решения

1. После подписания решения суд возвращается в зал судебного заседания, где председательствующий объявляет решение суда. Затем председательствующий разъясняет содержание решения, порядок и сроки его обжалования.
2. При вынесении резолютивной части решения суд обязан объявить, когда лица, участвующие в деле, и представители могут ознакомиться с мотивированным решением.

Глава 17

Решение суда

Статья 197. Вынесение решения

1. Акт суда первой инстанции, которым дело разрешается по существу, выносится в форме решения. Решение выносится именем Кыргызской Республики.
2. Решение выносится тайно в совещательной комнате. Во время вынесения решения в ней могут находиться лишь судья, рассматривающий данное дело, либо судьи, входящие в состав суда по данному делу. Присутствие в совещательной комнате иных лиц не допускается.
3. Совещание судей происходит в порядке, предусмотренном статьей 16 настоящего Кодекса. Судьи не могут разглашать суждения, высказывавшиеся во время совещания.

Статья 198. Законность и обоснованность решения

1. Решение суда должно быть законным и обоснованным.
1-1. Решение является законным, когда оно вынесено с соблюдением норм процессуального права и в соответствии с нормами материального права, подлежащими применению к данному правоотношению.
1-2. Решение считается обоснованным, когда в нем отражены имеющие значение для данного дела факты, подтвержденные доказательствами, отвечающими соответствующим требованиям закона об их относимости и допустимости, а также достоверности, и когда решение содержит исчерпывающие выводы суда, вытекающие из установленных фактов.
2. Суд основывает решение лишь на тех доказательствах, которые были исследованы в судебном заседании.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 199. Вопросы, разрешаемые при вынесении решения

1. При вынесении решения суд:
- оценивает доказательства;
- определяет какие обстоятельства, имеющие значение для дела, установлены и какие не установлены;
- определяет каковы правоотношения лиц, участвующих в деле;
- решает какой закон или иной нормативный правовой акт должен быть применен по данному делу;
- решает подлежит ли иск удовлетворению;
- разрешает иные вопросы, предусмотренные законами Кыргызской
Республики.
2. Суд разрешает дело в пределах заявленных истцом требований, если иное не предусмотрено законом.
3. Суд, признав необходимым выяснить новые обстоятельства, имеющие значение для дела, или дополнительно исследовать доказательства, выносит определение о возобновлении рассмотрения дела по существу. После окончания рассмотрения дела по существу суд вновь заслушивает судебные прения.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 200. Изложение решения

1. Решение излагается в письменном виде председательствующим или одним из судей.
2. Решение суда подписывается судьей. Исправления в решении должны быть оговорены перед подписью судьи.

Статья 201. Содержание решения

1. Решение состоит из вводной, описательной, мотивировочной и резолютивной частей.
2. В вводной части решения указываются время и место вынесения решения, наименование суда, вынесшего решение, состав суда, секретарь судебного заседания, стороны, другие лица, участвующие в деле, и представители, предмет спора.
3. Описательная часть решения должна содержать указание на требование истца, возражения ответчика и объяснения других лиц, участвующих в деле.
4. В мотивировочной части решения должны быть указаны обстоятельства дела, установленные судом, доказательства, на которых основаны выводы суда о правах и обязанностях, доводы, по которым суд отвергает те или иные доказательства, законы и иные нормативные правовые акты, которыми руководствовался суд. В случае признания иска ответчиком в части в мотивировочной части решения может быть указано лишь на признание иска и принятие его судом.
5. Резолютивная часть решения суда должна содержать вывод суда об удовлетворении иска или об отказе в иске полностью или в части, указание на распределение судебных расходов, государственной пошлины, срок и порядок обжалования решений.
6. В случае признания иска ответчикам в мотивировочной части решения суда может быть указано только на признание иска и принятие его судом.
В случае отказа в иске в связи с признанием пропуска срока исковой давности или срока обращения в суд в мотивировочной части решения суда указывается только на установление судом данных обстоятельств.
Решение суда по делу о расторжении брака может состоять из вводной и резолютивной частей.

7. (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 24 июля 2009 года № 252, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 202. Решение о присуждении имущества или его стоимости

При присуждении имущества в натуре суд указывает в решении стоимость имущества, которая должна быть взыскана с ответчика, если при исполнении решения присужденного имущества в наличии не окажется, а также с какого расчетного счета ответчика в банке (при его наличии) должна быть списана в этом случае денежная сумма за невозвращение истцу присужденного имущества.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 203. Решение, обязывающее ответчика совершить определенные действия

1. При вынесении решения, обязывающего ответчика совершить определенные действия, не связанные с передачей имущества или денежных сумм, суд в том же решении может указать, что, если ответчик не исполнит решение в течение установленного срока, то истец вправе произвести эти действия за счет ответчика со взысканием с него необходимых расходов.
2. Если указанные действия могут быть совершены только ответчиком, суд устанавливает в решении срок, в течение которого решение должно быть исполнено.
3. Решение, обязывающее юридических лиц или коллегиальный орган совершить определенные действия (принять решение), не связанные с передачей
имущества или денежных сумм, исполняется их руководителем в установленный судом срок. В случае неисполнения решения суд, вынесший решение, либо судебный исполнитель применяет в отношении руководителя юридического лица или коллегиального органа меры, предусмотренные законодательством Кыргызской Республики об исполнительном производстве.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 204. Решение в пользу нескольких истцов или против нескольких ответчиков

1. При вынесении решения в пользу нескольких истцов суд указывает, в какой доле оно относится к каждому из них, или указывает, что право взыскания является солидарным.
2. При вынесении решения против нескольких ответчиков суд указывает, в какой доле каждый из ответчиков должен выполнить решение, или указывает, что их ответственность является солидарной.

Статья 205. Составление и объявление мотивированного решения

1. Решение выносится немедленно после разбирательства дела.
2. Составление мотивированного решения в письменном виде может быть отложено на срок не более пяти дней, но резолютивную часть решения суд должен составить в письменном виде и объявить в том же заседании, в котором закончилось разбирательство дела. Одновременно суд обязан объявить, когда лица, участвующие в деле, и представители могут ознакомиться с мотивированным решением в окончательной (письменной) форме. Объявленная резолютивная часть решения должна быть подписана всеми судьями, участвовавшими в рассмотрении данного дела и приобщена к делу.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 206. Исправление описок и явных арифметических ошибок в решении

1. После объявления решения по делу суд, вынесший решение, не вправе сам отменить или изменить его.
2. Суд может по своей инициативе или по заявлению лиц, участвующих в деле, исправить допущенные в решении описки и явные арифметические ошибки. Вопрос о внесении исправлений разрешается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса о внесении исправлений.
3. На определение суда по вопросу о внесении исправлений в решение могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 207. Дополнительное решение

1. Суд, вынесший решение по делу, может по своей инициативе или по заявлению лиц, участвующих в деле, вынести дополнительное решение в случаях:
1) если по какому-либо требованию, по которому лица, участвующие в деле, представляли доказательства и давали объяснения, не было вынесено решение;
2) если суд, разрешив вопрос о праве, не указал размера присужденной суммы, имущества, подлежащего передаче, или действий, которые обязан совершить ответчик;
3) если судом не разрешен вопрос о судебных расходах.
2. Вопрос о вынесении дополнительного решения может быть поставлен до вступления решения в законную силу.
Дополнительное решение выносится судом после рассмотрения вопроса в судебном заседании и может быть обжаловано. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения и разрешения вопроса о вынесении дополнительного решения.
3. На определение суда об отказе в вынесении дополнительного решения могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 208. Разъяснение решения

1. В случае неясности решения суд, которым разрешено дело, вправе по заявлению лиц, участвующих в деле, разъяснить решение, не изменяя его содержания.
2. Разъяснение решения допускается, если оно еще не приведено в исполнение и не истек срок, в течение которого решение может быть принудительно исполнено.
3. Вопрос о разъяснении решения разрешается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием для рассмотрения вопроса о разъяснении решения.
4. На определение суда по вопросу о разъяснении решения могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 209. Отсрочка и рассрочка исполнения решения, изменение способа и порядка исполнения решения

1. Суд, рассмотревший дело, вправе по заявлению лиц, участвующих в деле, исходя из имущественного положения сторон или других обстоятельств, отсрочить или рассрочить исполнение решения, а также изменить способ и порядок его исполнения.
2. Указанные заявления рассматриваются в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием для разрешения поставленного перед судом вопроса.
3. На определение суда по вопросу об отсрочке или рассрочке исполнения решения, об изменении способа и порядка его исполнения могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 210. Индексация присужденных денежных сумм

1. По заявлению взыскателя суд, рассмотревший дело, может произвести соответствующую индексацию взысканных судом денежных сумм на момент исполнения решения суда.
2. Указанное заявление рассматривается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако
их неявка не является препятствием для разрешения вопроса об индексации присужденных денежных сумм.
3. На определение суда об индексации присужденных денежных сумм могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 211. Вступление решения суда в законную силу

1. Решение суда, кроме решений, перечисленных в пункте 2 настоящей статьи, вступает в законную силу по истечении срока на апелляционное обжалование, если оно не было обжаловано. В случае подачи апелляционной жалобы решение, если оно не отменено, вступает в законную силу по рассмотрении дела вышестоящим судом.
2. В законную силу вступают немедленно после провозглашения решения, вынесенные судами по делам об оспаривании решений и действий (бездействия) органов государственной власти, органов местного самоуправления, общественных объединений, избирательных комиссий и их должностных лиц, нарушающих избирательные права граждан, а также по заявлениям о признании экстремистскими или террористическими информационных материалов, которые призывают к осуществлению такой деятельности либо обосновывают или оправдывают необходимость ее осуществления.
3. По вступлении решения в законную силу стороны и другие лица, участвующие в деле, а также их правопреемники не могут вновь заявлять в суде те же исковые требования, на том же основании, а также оспаривать в другом процессе установленные судом факты и правоотношения.
4. Если после вступления в законную силу решения, которым с ответчика присуждены периодические платежи, изменяются обстоятельства, влияющие на определение размера платежей или на их продолжительность, каждая сторона вправе путем предъявления нового иска требовать изменения размера и сроков платежей.

(В редакции Закона КР от 1 июля 2016 года № 97)

Статья 212. Исполнение решения

Решение приводится в исполнение после вступления его в законную силу в порядке, установленном настоящим Кодексом и законодательством Кыргызской Республики об исполнительном производстве.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 213. Право суда обратить решение к немедленному исполнению (Исключена в соответствии с Законом КР от 8 августа 2004 года № 110) Статья 214. Обеспечение исполнения решения

Суд может принять меры к обеспечению исполнения решения по правилам, установленным главой 14 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 215. Высылка лицам, участвующим в деле, копий решения суда

Лицам, участвующим в деле, копии решения суда высылаются не позднее пяти дней со дня вынесения решения в окончательной форме.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Глава 18

Приостановление производства по делу

Статья 216. Обязанность суда приостановить производство по делу

Суд обязан приостановить производство по делу в случаях:
1) смерти гражданина или реорганизации юридического лица, являвшихся стороной в деле, если спорное правоотношение допускает правопреемство;
2) утраты стороной дееспособности;
3) пребывания ответчика в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других войск или воинских формирований Кыргызской Республики или просьбы истца, находящегося в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других войск или воинских формирований Кыргызской Республики;
4) невозможности рассмотрения данного дела до разрешения другого дела, рассматриваемого в порядке конституционного, гражданского, уголовного судопроизводства или в административном порядке;
5) обнаружения судом неопределенности в вопросе о соответствии закона или иного нормативного правового акта Кыргызской Республики, примененного или подлежащего применению в данном деле, Конституции Кыргызской Республики и направления по этому поводу запроса в Конституционную палату Верховного суда Кыргызской Республики.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 217. Право суда приостановить производство

Суд может по заявлению лиц, участвующих в деле, или по своей инициативе приостановить производство по делу в случаях:
1) пребывания стороны на военной службе по призыву в Вооруженных Силах, других войсках или воинских формированиях Кыргызской Республики или привлечения ее для выполнения какой-либо государственной обязанности;
2) нахождения стороны в длительной служебной командировке;
3) нахождения стороны в лечебном учреждении или при наличии у нее заболевания, которое препятствует явке в суд и подтверждается справкой медицинского учреждения;
4) розыска ответчика в случаях, предусмотренных статьей 130 настоящего
Кодекса;
5) назначения судом экспертизы;
6) назначения обследования отделом по поддержке семьи и детей условий жизни усыновителей по делам об усыновлении;
7) получения уведомления Конституционной палаты Верховного суда Кыргызской Республики о принятии им к своему рассмотрению запроса о проверке конституционности закона, примененного или подлежащего применению при разрешении дела;
8) направления судебного поручения;
9) направления официального запроса в государственные органы по толкованию нормативных правовых актов.

48)

(В редакции Законов КР от 25 июля 2008 года № 168, 14 марта 2014 года №

Статья 218. Сроки приостановления производства

1. Производство по делу приостанавливается:
1) в случаях, предусмотренных подпунктами 1-2 статьи 216 настоящего
Кодекса, - до определения правопреемника выбывшего лица или назначения недееспособному лицу представителя;
2) в случаях, предусмотренных подпунктом 3 статьи 216 и статьей 217 настоящего Кодекса, - до прекращения пребывания стороны в составе Вооруженных Сил, других войсках или воинских формированиях Кыргызской Республики, до окончания выполнения ею государственной обязанности, до возвращения из служебной командировки, выписки из лечебного учреждения или окончания заболевания, до розыска ответчика, до предоставления суду заключения эксперта, акта обследования отдела по поддержке семьи и детей, до вынесения Конституционной палатой Верховного суда Кыргызской Республики соответствующего решения или до исполнения судебного поручения;
3) в случае, предусмотренном подпунктом 4 статьи 216 настоящего Кодекса, - до вступления в законную силу постановления, решения, приговора, определения суда или вынесения постановления по делу, рассматриваемому в административном порядке;
4) в случае, предусмотренном подпунктом 5 статьи 216 настоящего Кодекса, - до рассмотрения запроса Конституционной палатой Верховного суда Кыргызской Республики.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 219. Обжалование определения суда о приостановлении производства

На определение суда о приостановлении производства по делу могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 220. Возобновление производства

Производство по делу возобновляется после устранения обстоятельств, вызвавших его приостановление, по заявлению лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда.
При возобновлении производства суд выносит определение и извещает лиц, участвующих в деле, на общих основаниях.

Глава 19

Прекращение производства по делу Статья 221. Основания прекращения производства по делу Суд прекращает производство по делу:

1) если дело не подлежит рассмотрению и разрешению в порядке гражданского судопроизводства;
2) если истцом не соблюден установленный законом для данной категории дел либо предусмотренный договором сторон порядок предварительного внесудебного либо досудебного разрешения спора и возможность применения этого порядка утрачена;
3) если имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или определение суда о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска или об утверждении мирового соглашения сторон;
4) если истец отказался от иска и отказ принят судом;
5) если стороны заключили мировое соглашение и оно утверждено судом;
6) если состоялось решение суда аксакалов, принятое в пределах его компетенции, принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
7) если после смерти гражданина, индивидуального предпринимателя, являющегося одной из сторон по делу, спорное правоотношение не допускает правопреемства;
8) если юридическое лицо, выступающее стороной по делу, ликвидировано без определения правопреемника;
9) если отсутствует предмет либо сторона спора;
10) если имеется решение третейского суда, принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
11) если до принятия судом первой инстанции решения по иску стороны заключили соглашение на передачу спора в третейский суд;
12) если в процессе подготовки дела к судебному разбирательству или в процессе рассмотрения спора по существу было установлено, что до подачи заявления истек установленный законом срок исковой давности, который не подлежит восстановлению либо в восстановлении которого отказано.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 24 июля 2009 года №

252)

Статья 222. Порядок и последствия прекращения производства по делу

1. Производство по делу прекращается определением суда.
2. В случае прекращения производства по делу вторичное обращение в суд по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям не допускается.

Глава 20

Оставление заявления без рассмотрения

Статья 223. Основания оставления заявления без рассмотрения

Суд оставляет заявление без рассмотрения:
1) если истцом не соблюден установленный законом для данной категории дел или предусмотренный договором сторон порядок досудебного разрешения спора и возможность применения этого порядка не утрачена;
2) если заявление подано недееспособным лицом;
3) если заявление от имени заинтересованного лица подписано или подано лицом, не имеющим полномочий на его подписание или предъявление иска;
4) если в производстве этого или другого суда, третейского суда имеется возбужденное ранее дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
5) если стороны, не просившие о разбирательстве дела в их отсутствие, не явились в суд по вторичному вызову, а суд не считает возможным разрешить дело по имеющимся в деле материалам;
6) если истец, не просивший о разбирательстве дела в его отсутствие, не явился в суд по вторичному вызову, а ответчик не требует разбирательства дела по существу;
7) если истец обратился с просьбой о возвращении заявления, а ответчик не требует разбирательства дела по существу;
8) если заявление о расторжении брака, поданное мужем без согласия жены во время ее беременности и в течение года после рождения ребенка, не возвращено истцу судьей;
9) если заявление подано без соблюдения требований, изложенных в статье
132 и подпунктах 1-5 статьи 133 настоящего Кодекса, истец не исправил его недостатков в установленный судьей срок, что препятствует рассмотрению и разрешению судом дела по существу.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 224. Порядок и последствия оставления заявления без рассмотрения

1. Производство по делу в случаях оставления заявления без рассмотрения заканчивается определением суда. В этом определении суд обязан указать, как устранить перечисленные в статье 223 настоящего Кодекса обстоятельства, препятствующие рассмотрению дела.
2. После устранения обстоятельств, послуживших основанием для оставления заявления без рассмотрения, заинтересованное лицо вправе вновь обратиться в суд с заявлением в общем порядке.
3. Суд по ходатайству истца или ответчика отменяет свое определение об оставлении заявления без рассмотрения по основаниям, указанным в подпунктах
5 и 6 статьи 223 настоящего Кодекса, если стороны представят доказательства, подтверждающие уважительность причин неявки их в судебное заседание и невозможности сообщения о них суду.
На определение суда об отказе в удовлетворении такого ходатайства может быть подана частная жалоба.

Глава 21

Определение суда

Статья 225. Порядок вынесения определения

1. Акт суда, которым дело не разрешается по существу, выносится в форме определения.
Определение выносится судом в совещательной комнате в виде самостоятельного процессуального документа в порядке, предусмотренном статьей 16 настоящего Кодекса.
2. При разрешении несложных вопросов суд может вынести определение, не удаляясь в совещательную комнату. Такое определение заносится в протокол судебного заседания.
3. Определение оглашается немедленно после его принятия.
4. Определение суда может быть обжаловано в установленные настоящим
Кодексом случаях и сроки.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 226. Содержание определения

1. В определении должны быть указаны:
1) дата и место вынесения определения;
2) наименование суда, вынесшего определение, состав суда и секретарь судебного заседания;
3) лица, участвующие в деле, и предмет спора;
4) вопрос, по которому выносится определение;
5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на законы, которыми суд руководствовался;
6) постановление суда;
7) порядок и срок обжалования определения, если оно подлежит обжалованию.
2. Определение, которое выносится судом без удаления в совещательную комнату, должно содержать сведения, перечисленные в подпунктах 4, 5 и 6 пункта
1 настоящей статьи.

Статья 227. Частные определения суда

1. При выявлении в судебном заседании случаев нарушения законности суд вправе вынести частное определение и направить его соответствующим государственным органам, органам местного самоуправления, юридическим лицам и (или) их должностным лицам, которые обязаны в месячный срок со дня получения копии частного определения сообщить о принятых ими мерах.
2. В случае несообщения о принятых мерах виновные должностные лица могут быть привлечены судом к административной ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики. При этом наложение административного взыскания не освобождает соответствующих должностных лиц от обязанности сообщить о мерах, принятых по частному определению суда.
3. Если при рассмотрении дела суд обнаружит в действиях стороны, других участников процесса, должностного или иного лица признаки преступления, он сообщает об этом прокурору.
4. На частное определение может быть подана жалоба или представление.

Статья 228. Высылка лицам, участвующим в деле, копий определения суда

Лицам, участвующим в деле, не явившимся на судебное заседание, копии определения суда о приостановлении или прекращении производства по делу либо об оставлении заявления без рассмотрения высылаются не позднее трех дней со дня вынесения определения.

Глава 22

Протоколы

Статья 229. Обязательность ведения протокола

По каждому судебному заседанию составляется протокол.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 230. Содержание протокола

1. Протокол судебного заседания должен отражать все существенные моменты разбирательства дела.
2. В протоколе судебного заседания указываются:
1) год, месяц, число и место судебного заседания;
2) время начала и окончания судебного заседания;
3) наименование суда, рассматривающего дело, состав суда и секретарь судебного заседания;
4) наименование дела;
5) сведения о явке лиц, участвующих в деле, представителей, свидетелей, экспертов, специалистов, переводчиков;
6) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, представителям, а также переводчику, экспертам и специалистам, их процессуальных прав и обязанностей;
7) распоряжения председательствующего и определения, вынесенные судом в зале судебного заседания;
8) заявления, ходатайства и объяснения лиц, участвующих в деле, и представителей;
9) показания свидетелей, устные разъяснения экспертами своих заключений, пояснения специалистов;
10) сведения об оглашении письменных доказательств, прослушивании звукозаписей, просмотре видеозаписей, данные осмотра вещественных доказательств;
11) заключения органов государственной власти и органов местного самоуправления;
12) содержание судебных прений;
13) сведения об оглашении и разъяснении содержания решения и определений, порядка и срока их обжалования;
14) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, прав на ознакомление с протоколом и подачи на него замечаний;
15) дата изготовления протокола.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 231. Составление протокола

1. Протокол составляется секретарем в судебном заседании.
Протокол составляется в письменной форме (рукописной или отпечатанной). Для обеспечения полноты составления протокола суд может использовать
звуко- и видеозаписи в судебном заседании. В этих случаях звуко- и видеозаписи прилагаются к протоколу, в котором делается отметка об их применении.
2. Лица, участвующие в деле, и представители вправе ходатайствовать о занесении в протокол сведений об обстоятельствах, которые они считают существенными для дела, об оглашении какой-либо части протокола.
3. Протокол должен быть составлен и подписан не позднее чем через три дня после окончания судебного заседания.
4. По сложным делам составление и подписание протокола судебного заседания могут быть осуществлены в более длительный срок, но не позднее чем через семь дней после окончания судебного заседания.
5. Протокол подписывается председательствующим и секретарем судебного заседания.
Все изменения, дополнения, исправления в протоколе должны быть оговорены и удостоверены их подписями.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 232. Замечания на протокол

Лица, участвующие в деле, и их представители вправе знакомиться с протоколом и в течение пяти дней с момента его подписания подать письменные замечания на протокол с указанием на допущенные в нем неправильности и неполноту.

(В редакции Закона КР от 19 января 2010 года № 5)

Статья 233. Рассмотрение замечания на протокол

1. Замечания на протокол рассматривает подписавший его судья председательствующий по делу, который в случае согласия с замечаниями удостоверяет их правильность, а при несогласии с ними выносит мотивированное определение об их полном или частичном отклонении. Замечания во всяком случае приобщаются к делу.
2. Замечания на протокол должны быть рассмотрены в течение пяти дней со дня их подачи.

Глава 23

Заочное производство и заочное решение

Статья 234. Основания заочного производства

1. В случае неявки в судебное заседание ответчика, извещенного надлежащим образом о времени и месте заседания, не сообщившего об уважительных причинах неявки и не просившего о рассмотрении дела в его отсутствие, дело может быть рассмотрено в порядке заочного производства, если против этого не возражает истец. О рассмотрении дела в таком порядке суд выносит определение.
Требования настоящей главы не распространяются на дела, рассматриваемые в порядке гражданского судопроизводства по административным и экономическим делам.
2. При участии в деле нескольких ответчиков рассмотрение дела в порядке заочного производства возможно в случае неявки в судебное заседание всех ответчиков.
3. Если явившийся в судебное заседание истец не согласен на рассмотрение дела в порядке заочного производства в отсутствие ответчика, суд откладывает разбирательство дела и направляет ответчику извещение о времени и месте нового судебного заседания. В случае повторной неявки извещенного надлежащим образом ответчика, суд рассматривает дело в порядке заочного производства.
4. При изменении истцом предмета или основания иска суд не вправе рассмотреть дело в порядке заочного производства в данном судебном заседании.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 235. Порядок заочного производства

При рассмотрении дела в порядке заочного производства суд исследует доказательства, представленные лицами, участвующими в деле, учитывает их доводы и ходатайства и выносит решение, которое именуется заочным.

Статья 236. Содержание заочного решения

1. Содержание заочного решения определяется правилами статьи 201 настоящего Кодекса.
2. В резолютивной части заочного решения должны быть указаны срок и порядок подачи заявления об отмене этого решения.

Статья 237. Высылка копии заочного решения

Стороне, не явившейся в судебное заседание, копия заочного решения высылается не позднее трех дней со дня его вынесения с уведомлением о вручении.

Статья 238. Обжалование заочного решения

1. Сторона, не присутствовавшая в судебном заседании, вправе подать в суд, вынесший заочное решение, заявление об отмене этого решения в течение пяти дней с момента вручения копии решения.
2. Заочное решение может быть обжаловано также в апелляционном порядке по истечении срока на подачу заявления об отмене этого решения, а в случае, если заявление подано, - в течение десяти дней с момента вынесения определения об отказе в удовлетворении заявления. Срок на подачу апелляционной жалобы в любом случае не может быть менее срока, предусмотренного статьей 316 настоящего Кодекса.

Статья 239. Содержание заявления об отмене заочного решения

1. Заявление об отмене заочного решения должно содержать:
1) наименование суда, вынесшего заочное решение;
2) наименование лица, подающего заявление;
3) обстоятельства, свидетельствующие об уважительности причин неявки стороны в судебное заседание, о которых она не имела возможности своевременно сообщить суду, и доказательства, подтверждающие эти обстоятельства, а также доказательства, которые могут повлиять на содержание решения;
4) просьбу лица, подающего заявление;
5) перечень прилагаемых к заявлению материалов.
2. Заявление о пересмотре заочного решения подписывается стороной или ее представителем и представляется в суд с копиями по числу лиц, участвующих в деле.
3. Заявление не подлежит оплате государственной пошлиной.

Статья 240. Действия суда после принятия заявления

Суд извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте рассмотрения заявления и направляет им копии заявления о пересмотре заочного решения и прилагаемых к заявлению материалов.

Статья 241. Рассмотрение заявления

1. Заявление об отмене заочного решения рассматривается судом в судебном заседании в течение десяти дней с момента поступления заявления в суд.
2. Неявка лиц, извещенных о времени и месте заседания, не препятствует рассмотрению заявления.

Статья 242. Полномочия суда

1. Суд, рассмотрев заявление об отмене заочного решения, выносит определение об отказе в удовлетворении заявления или об отмене заочного решения и возобновлении рассмотрения дела по существу в том же или ином составе.
2. На определение суда, которым заявление оставлено без удовлетворения, могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 243. Основания к отмене заочного решения

Заочное решение подлежит отмене с возобновлением рассмотрения дела по существу, если суд установит, что неявка ответчика в судебное заседание была вызвана уважительными причинами, о которых он не имел возможности своевременно сообщить суду, и что при этом он представляет доказательства, которые могут повлиять на содержание решения.

Статья 244. Возобновление рассмотрения дела

1. В случае отмены заочного решения судом, вынесшим это решение, рассмотрение дела по существу возобновляется и ведется по общим правилам настоящего Кодекса.
2. Вынесенное по делу решение не будет заочным и в случае неявки ответчика, извещенного надлежащим образом о времени и месте судебного заседания. Ответчик не вправе повторно подавать заявление о пересмотре этого решения как заочного.

Статья 245. Законная сила заочного решения

Заочное решение вступает в силу по правилам, предусмотренным статьей 211 настоящего Кодекса.

II. ПРИКАЗНОЕ ПРОИЗВОДСТВО Глава 24

Приказное производство

Статья 246. Судебный приказ

1. Судебный приказ представляет собой постановление судьи, вынесенное им единолично по заявлению взыскателя о взыскании денежных сумм или истребовании движимого имущества от должника в случаях, предусмотренных статьей 247 настоящего Кодекса.
2. Судебный приказ является одновременно исполнительным документом и приводится в исполнение в порядке, установленном для исполнения судебных актов настоящим Кодексом и законодательством Кыргызской Республики об исполнительном производстве.
3. Требования настоящей главы не распространяются на дела, рассматриваемые в порядке гражданского судопроизводства по административным и экономическим делам.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 247. Требования, по которым выдается судебный приказ

Судебный приказ выносится:
1) если требование основано на нотариально удостоверенной сделке;
2) если требование основано на сделке, совершенной в простой письменной форме;
3) если требование основано на протесте векселя в неплатеже, неакцепте и недатировании акцепта, совершенном нотариусом;
4) если заявлено требование о взыскании алиментов на несовершеннолетних детей, не связанное с установлением отцовства, оспариванием отцовства (материнства) или необходимостью привлечения третьих лиц;
5) если заявлено требование о взыскании с граждан недоимки по налогам и другим неналоговым платежам;
6) если заявлено требование о взыскании начисленной, но не выплаченной работнику заработной платы;
7) если заявлено требование органом внутренних дел о взыскании расходов по розыску ответчика или должника и его имущества, а также ребенка, отобранного у должника по решению суда.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 248. Подача заявления

1. Заявление о выдаче судебного приказа подается в суд по общим правилам подсудности, установленным в главе 4 настоящего Кодекса.
2. Заявление о вынесении судебного приказа оплачивается государственной пошлиной в размере и порядке, установленном Законом Кыргызской Республики "О государственной пошлине".

Статья 249. Форма и содержание заявления

1. Заявление подается в письменной форме.
2. В заявлении должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование взыскателя, его место жительства или место его нахождения;
3) наименование должника, его место жительства или место его нахождения;
4) требование взыскателя и обязательства, на которых оно основано;
5) документы, подтверждающие обоснованность требования;
6) перечень прилагаемых документов.
3. В случае истребования движимого имущества в заявлении необходимо указать денежную сумму, которую заявитель согласен принять взамен этого имущества.
4. Заявление подписывается взыскателем или его представителем. К заявлению, подаваемому представителем, должен быть приложен документ, удостоверяющий его полномочия.

Статья 250. Основания к отказу в принятии заявления о выдаче судебного приказа

1. Судья отказывает в принятии заявления о выдаче судебного приказа по основаниям, предусмотренным статьями 135 и 136 настоящего Кодекса.
Кроме того, судья отказывает в принятии заявления в случаях:
1) если заявленное требование не предусмотрено статьей 247 настоящего
Кодекса;
2) если не представлены документы, подтверждающие заявленное требование;
3) если должник находится вне пределов юрисдикции судов Кыргызской
Республики;
4) если из документов усматривается наличие спора о праве;

5) (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

2. Об отказе в принятии заявления судья в трехдневный срок со дня поступления в суд выносит определение, на которое могут быть поданы частная жалоба или представление.
3. Отказ в принятии заявления о выдаче судебного приказа не препятствует возможности предъявления взыскателем иска по тому же требованию в порядке искового производства.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 251. Порядок вынесения судебного приказа

1. Судебный приказ по существу заявленного требования выносится в трехдневный срок со дня поступления заявления в суд.
2. Судебный приказ выносится без судебного разбирательства и вызова сторон для заслушивания их объяснений.

Статья 252. Содержание судебного приказа

1. В судебном приказе указываются:
1) номер производства и дата вынесения приказа;
2) название суда, фамилия и инициалы судьи, вынесшего приказ;
3) наименование, место жительства или место нахождения взыскателя;
4) наименование, место жительства или место нахождения должника;
5) закон или иной нормативный правовой акт, на котором основано требование;
6) размер денежных сумм, подлежащих взысканию, или обозначение движимого имущества, подлежащего истребованию, с указанием его стоимости;
7) размер неустойки, если ее взыскание предусмотрено законом или договором;
8) сумма государственной пошлины, подлежащая взысканию с должника в соответствующий бюджет.
2. В судебном приказе о взыскании алиментов на несовершеннолетних детей, помимо пунктов 1-5 и 8 настоящей статьи, указываются: дата и место рождения должника, место его работы, имя и дата рождения каждого ребенка, на содержание которого присуждены алименты, размер платежей, взыскиваемых ежемесячно с должника и срок их взыскания.
3. Судебный приказ, вынесенный на специально изготовленном бланке, подписывается судьей.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 253. Направление должнику копии судебного приказа

1. После вынесения судебного приказа по требованиям, указанным в подпунктах 1, 2, 4-7 статьи 247 настоящего Кодекса, судья незамедлительно направляет его копию должнику с уведомлением о вручении.
2. Должник вправе в десятидневный срок со дня получения копии судебного приказа направить свои мотивированные возражения против заявленного требования с использованием любых средств связи, обеспечивающих их поступление в суд.

Статья 254. Отмена судебного приказа

Судья отменяет судебный приказ, вынесенный по требованиям, указанным в подпунктах 1, 2, 4-7 статьи 247 настоящего Кодекса, если от должника в установленный срок поступят мотивированные возражения против заявленного требования. В определении об отмене судебного приказа судья разъясняет, что заявленное требование взыскателя может быть предъявлено в порядке искового производства. Копии определения об отмене судебного приказа направляются сторонам не позднее трех дней после его вынесения.

Статья 255. Выдача судебного приказа взыскателю

1. Если в установленный срок от должника не поступят в суд мотивированные возражения, судья выдает взыскателю судебный приказ, заверенный гербовой печатью суда, для предъявления его к исполнению. По просьбе взыскателя судебный приказ может быть направлен судом для исполнения.
По требованию, указанному в подпункте 3 статьи 247 настоящего Кодекса, судебный приказ выдается взыскателю либо по его просьбе направляется судом для исполнения непосредственно после его вынесения.
2. Для взыскания государственной пошлины с должника в доход соответствующего бюджета отдельный экземпляр судебного приказа, заверенный гербовой печатью суда, направляется судом для исполнения.
3. Копия выданного взыскателю судебного приказа остается в производстве суда.

III. ОСОБЕННОСТИ ПРОИЗВОДСТВА ПО ОТДЕЛЬНЫМ КАТЕГОРИЯМ ДЕЛ Глава 25

Производство по делам о защите избирательных прав граждан и иных

участников избирательного процесса

Статья 256. Обжалование решений и (или) действий (бездействия)

избирательных комиссий, органа государственной власти, органа местного

самоуправления, некоммерческой организации, их должностных лиц, нарушающих избирательные права участников избирательного процесса

1. Гражданин или иной участник избирательного процесса, считающий, что решением, действием (бездействием) органа государственной власти, органа местного самоуправления, некоммерческой организации, избирательной комиссии, их должностных лиц нарушаются избирательные права граждан, вправе обратиться с заявлением (жалобой) в суд первой инстанции по месту нахождения ответчика, за исключением случаев, предусмотренных настоящей главой.
2. Заявление в суд может быть подано в течение трех рабочих дней с момента, когда участнику избирательного процесса стало известно о нарушении его избирательных прав.
3. Заявление, поступившее в ходе подготовки выборов, должно быть рассмотрено судом в трехдневный срок со дня его подачи, но не позднее дня, предшествующего дню голосования, а поступившее в день голосования или в день, следующий за днем голосования, - немедленно.
4. В случаях если факты, содержащиеся в заявлении, требуют дополнительной проверки, решения по ним принимаются не позднее чем в пятидневный срок, но не позднее дня, предшествующего дню голосования.
5. Заявление рассматривается судом с участием заявителя, представителя соответствующей избирательной комиссии, органа государственной власти, органа местного самоуправления, некоммерческой организации. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения дела.
6. По результатам рассмотрения заявления (жалобы) суд выносит решение.
7. Решение суда вступает в законную силу с момента его вынесения и обязательно для исполнения органами государственной власти, органами местного самоуправления, некоммерческими организациями, избирательными комиссиями и их должностными лицами.
8. Решение суда, вступившее в законную силу, направляется руководителю соответствующего органа государственной власти, органа местного самоуправления, некоммерческой организации или председателю избирательной комиссии и подлежит немедленному исполнению.

(В редакции Закона КР от 1 марта 2012 года № 10)

Статья 257. Обжалование решений избирательных комиссий об установлении итогов голосования и определении результатов выборов

1. С заявлениями (жалобами) на решения избирательных комиссий об установлении итогов голосования и определении результатов выборов могут обратиться кандидаты, политические партии, выдвинувшие списки кандидатов, их представители и наблюдатели.
2. Заявления (жалобы) подаются в течение трех рабочих дней с момента установления итогов голосования или определения результатов выборов.
3. Заявления (жалобы) подлежат рассмотрению судом первой инстанции в трехдневный срок с момента поступления. В случаях если факты, содержащиеся в заявлениях (жалобах), требуют дополнительной проверки, решения по ним принимаются не позднее чем в пятидневный срок. Решение суда незамедлительно вручается заявителю.
4. Заявления (жалобы) на принятые решения суда первой инстанции подаются в течение трех календарных дней с момента вынесения решения в Верховный суд Кыргызской Республики в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

(В редакции Закона КР от 1 марта 2012 года № 10)

Статья 258. Решение суда, его исполнение и обжалование

1. Суд, установив обоснованность заявления, признает оспариваемое решение, действие (бездействие) незаконным и отменяет решение соответствующей избирательной комиссии об итогах голосования или о результатах выборов либо иное решение избирательной комиссии.
2. Суд отказывает в удовлетворении заявления, если установит, что оспариваемое решение, действие (бездействие) является законным.
3. Вступившее в законную силу решение суда первой инстанции может быть обжаловано в порядке надзора в Верховный суд Кыргызской Республики в порядке, предусмотренном главой 41 настоящего Кодекса.
При этом жалоба в порядке надзора может быть принесена через суд, вынесший решение. Подача жалобы непосредственно в Верховный суд Кыргызской Республики не является препятствием для рассмотрения жалобы.
Верховный суд Кыргызской Республики рассматривает жалобы, поданные в порядке надзора, в течение пяти календарных дней со дня подачи жалобы.
4. Постановление Верховного суда Кыргызской Республики вступает в законную силу с момента его вынесения, является окончательным и обжалованию не подлежит.

(В редакции Закона КР от 1 марта 2012 года № 10)

Глава 25-1

Производство по заявлениям о включении в окончательный список кандидатов в присяжные заседатели либо об исключении, а также об исправлении неправильностей записей в окончательном списке кандидатов в присяжные заседатели

(Глава в редакции Закона КР от 17 июля 2009 года № 234)

Статья 258-1. Подача заявления

1. Гражданин, считающий, что его не включили либо необоснованно включили в окончательный список кандидатов в присяжные заседатели, а также считающий необходимым внести в указанный список соответствующие изменения в отношении себя, вправе обратиться с заявлением в суд с соблюдением правил о подсудности, установленной главой 4 настоящего Кодекса.
2. Заявление может быть подано в суд в течение пятнадцати дней с момента опубликования окончательного списка кандидатов в присяжные заседатели в соответствии с Законом Кыргызской Республики "О присяжных заседателях в судах Кыргызской Республики".

Статья 258-2. Рассмотрение заявления

1. Заявление, поступившее в сроки, установленные пунктом 2 статьи 258-1
настоящего Кодекса, должно быть рассмотрено в пятидневный срок.
2. Заявление рассматривается с участием заявителя, администратора суда. Неявка в суд указанных лиц, надлежащим образом извещенных о времени и
месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения дела.

Статья 258-3. Решение суда по заявлению и его исполнение

1. Решение суда, которым установлено невключение либо необоснованное включение в окончательный список кандидатов в присяжные заседатели, а также установлена неправильность записи в окончательном списке кандидатов в присяжные заседатели, является основанием для включения либо исключения лица из окончательного списка кандидатов в присяжные заседатели, а также исправления записи в окончательном списке кандидатов в присяжные заседатели.
2. Решение суда вступает в законную силу немедленно и не подлежит апелляционному обжалованию. Решение суда направляется для исполнения администратору соответствующего суда.

Глава 252

Производство по заявлениям о признании экстремистскими или террористическими

информационных материалов, которые призывают к осуществлению такой деятельности либо обосновывают

или оправдывают необходимость ее осуществления

(Глава в редакции Закона КР от 1 июля 2016 года № 97)

Статья 2584. Подача заявления

1. Прокурор, в пределах своей компетенции, вправе обратиться с заявлением в суд о признании экстремистскими или террористическими информационных материалов, которые призывают к осуществлению такой деятельности либо обосновывают или оправдывают необходимость ее осуществления по месту их обнаружения, распространения или нахождения организации, осуществившей производство таких материалов, с соблюдением правил о подсудности, установленной главой 4 настоящего Кодекса.
2. По заявлению прокурора суд вправе временно ограничить доступ к информационным материалам до вынесения решения в порядке, предусмотренном главой 14 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 1 июля 2016 года № 97)

Статья 2585. Рассмотрение заявления

1. Заявление должно быть рассмотрено судом в трехдневный срок с момента его поступления. В случаях если факты, содержащиеся в заявлении, требуют дополнительной проверки, решения по ним принимаются не позднее чем в пятидневный срок.
2. Заявление рассматривается судом с участием прокурора, заявившего требования, и лиц, указанных в заявлении, если известно местонахождение данного лица. Неявка в суд указанных в заявлении лиц, надлежащим образом извещенных о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения и разрешения дела.
3. В случае если неизвестно местонахождение лиц, указанных в заявлении, суд рассматривает заявление в их отсутствие.

(В редакции Закона КР от 1 июля 2016 года № 97)

Статья 2586. Решение суда по заявлению и его исполнение

1. Решение суда, вступившее в законную силу, направляется в орган исполнительной власти в сфере юстиции для опубликования.
2. Решение суда может быть обжаловано в порядке судебного надзора, предусмотренного главой 41 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 1 июля 2016 года № 97)

Глава 26

Особенности гражданского судопроизводства по административным делам

(Глава в редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 259. Осуществление производства по административным делам

1. Производство по административным делам осуществляется судами по общим правилам гражданского судопроизводства с особенностями, установленными настоящей главой.
2. Административными делами являются дела, вытекающие из административных правоотношений, сторонами которых являются органы государственной власти, органы местного самоуправления, их должностные лица, а также граждане и юридические лица.

Статья 260. Специальная подведомственность административных дел

1. В порядке судопроизводства по административным делам суды рассматривают:
1) заявления о признании недействительными полностью или в части постановлений государственных органов и должностных лиц, уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях;
2) заявления о признании недействительными полностью или в части ненормативных актов органов государственной власти, органов местного самоуправления, их должностных лиц;
3) заявления о признании недействительными полностью или в части нормативных правовых актов органов государственной власти, органов местного самоуправления, их должностных лиц;
4) заявления об оспаривании действий или бездействия органов государственной власти, органов местного самоуправления, их должностных лиц.
2. Законом к административным делам могут быть отнесены и иные дела, вытекающие из административно-правовых отношений.

Статья 261. Подсудность административных дел

1. Административные дела рассматриваются по первой инстанции межрайонными судами по месту нахождения органов государственной власти, органов местного самоуправления, их должностных лиц, чьи акты, действия или бездействие обжалуются в суд.
2. При обжаловании актов, действий или бездействия нескольких органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц заявление подается в суд по месту нахождения одного из органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц по выбору заявителя.

Статья 262. Акты, действия (бездействие) органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц, обжалуемые в судебном порядке

К актам, действиям и бездействию органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц, оспариваемым в порядке гражданского судопроизводства, относятся коллегиальные и единоличные акты, действия (бездействие), в результате которых:
1) нарушены права и свободы гражданина, юридического лица;
2) созданы препятствия к осуществлению гражданином или юридическим лицом его прав, свобод, законных интересов;
3) на гражданина, юридическое лицо незаконно возложены обязанности или они незаконно привлечены к административной ответственности.

Статья 263. Право подачи заявления по административным делам

1. Заявителями по административным делам могут быть граждане, юридические лица, чьи права и законные интересы затронуты обжалуемым актом, действиями или бездействием органа государственной власти, органа местного самоуправления и их должностных лиц, а также прокурор в порядке, предусмотренном статьей 45 настоящего Кодекса.
2. Лица, указанные в пункте 1 настоящей статьи, вправе оспорить акты, действия (бездействие) органа государственной власти, органа местного самоуправления и их должностных лиц в вышестоящий в порядке подчиненности орган либо к его должностному лицу, либо в суд.
3. Заявление по административному делу подается в суд в течение трех месяцев со дня получения копии акта государственного органа, органа местного самоуправления, их должностных лиц либо со дня, когда заявитель узнал о вынесении данного акта, если иные сроки не установлены законом.

См.

Решение Конституционной палаты Верховного суда КР от 2 сентября 2015 года (По делу о проверке конституционности нормативного положения пункта 3 стаьи 263 Гражданского процессуального кодекса Кыргызской Республики в части установления трехмесячного срока для обжалования нормативных правовых актов государственного органа, органа местного самоуправления и их должностных лиц в связи с обращением гражданина Исаева Абдиламита Мамиевича)

При обжаловании действий органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц заявления подаются в суд в течение трех месяцев со дня, когда заявитель узнал о его совершении.
При обжаловании бездействия органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц заявления подаются в течение трех месяцев в суд по истечении одного месяца со дня обращения в соответствующий государственный орган, орган местного самоуправления, к их должностным лицам, по которому не было получено ответа либо получен ответ, с которым заявитель не согласен.
4. При обращении граждан и юридических лиц в вышестоящий в порядке подчиненности орган либо к его должностному лицу срок, предусмотренный для обращений в суд пунктом 3 настоящей статьи, начинает течь по истечении одного месяца с момента обращения и неполучении ответа либо получении ответа с отказом в удовлетворении их заявлений.
5. Подача заявления в суд не приостанавливает действие оспариваемого акта или действия, за исключением акта о привлечении к административной ответственности.

Статья 264. Содержание заявления по обжалованию акта, действия или бездействия органа государственной власти, органа местного самоуправления и их должностных лиц

1. Заявление гражданина, юридического лица, прокурора должно соответствовать требованиям, предусмотренным статьей 132 настоящего Кодекса, и содержать:
1) наименование акта и органа или должностного лица, принявшего данный акт;
2) описание действия или бездействия органа или должностного лица и их наименование;
3) дату принятия акта, совершения обжалуемого действия;
4) дату вручения оспариваемого акта либо получения копии акта, ознакомления с этим актом, дату, когда лицо, обращающееся в суд, узнало о совершении обжалуемого действия;
5) указание о том, какие конкретно права, свободы или законные интересы нарушены этим актом, действием или бездействием;
6) указание о том, какие статьи Конституции Кыргызской Республики или иных законов нарушены оспариваемым актом, действием или бездействием;
7) требование заявителя относительно обжалуемого акта, действия или бездействия.
2. К заявлению прилагается копия оспариваемого акта или его части.
Если обжалуется нормативный правовой акт, заявитель указывает, каким органом массовой информации и когда он опубликован.
При отсутствии у заявителя копии обжалуемого ненормативного акта в заявлении должна содержаться просьба по его затребованию судом.

Статья 265. Принятие заявления. Извещение лиц, участвующих в административном деле, о судебном разбирательстве

1. Вопрос о принятии заявления к производству суда решается судьей единолично в трехдневный срок со дня поступления заявления в суд.
О принятии заявления судья выносит определение, в котором указываются о назначении дела к разбирательству в заседании суда, время и место его проведения.
2. Копии определения о принятии заявления к производству суд направляет лицам, участвующим в деле, не позднее следующего дня после его вынесения.
3. Лица, участвующие в деле, извещаются судом о времени и месте судебного заседания путем направления копии судебного акта по почте заказным письмом, с уведомлением о вручении, вручения копии судебного акта нарочным либо в случаях, не терпящих отлагательства, - телефонограммой, телеграммой, по факсимильной связи, электронной почте или с использованием иных средств связи.
4. Лица, участвующие в деле, обязаны сообщать суду об изменении своего адреса во время производства по делу. При отсутствии такого сообщения процессуальные документы направляются по последнему известному адресу и считаются доставленными, хотя бы адресат по этому адресу более не находится.

Статья 266. Возвращение заявления. Оставление заявления без рассмотрения

1. Судья в трехдневный срок возвращает заявление и приложенные к нему документы по основаниям, указанным в статье 136 настоящего Кодекса, если не соблюдены требования статьи 264 настоящего Кодекса, а также в случаях:
1) если заявление не подписано или подписано лицом, не имеющим права его подписывать;
2) если не представлены доказательства направления или вручения лицам, участвующим в деле, копии заявления;
3) если в одном заявлении соединены несколько требований к одному или нескольким лицам, когда эти требования не связаны между собой;
4) если до вынесения определения о принятии заявления к производству от заявителя поступило заявление о возвращении заявления.
2. О возвращении заявления судья выносит определение, которое может быть обжаловано.
В случае отмены данного определения вышестоящим судом заявление считается поданным в день первоначального обращения в суд.
Возвращение заявления не препятствует повторному обращению с таким же требованием в суд в общем порядке после устранения обстоятельств, послуживших основанием для его возвращения.
3. Заявления по административным делам не могут быть оставлены без движения, если в срок, предусмотренный пунктом 1 настоящей статьи, заявитель устранит препятствия для принятия заявления к производству.
4. Суд оставляет заявление без рассмотрения по основаниям, указанным в статьях 223-224 настоящего Кодекса, а также в случаях:
1) если заявитель в установленных законом случаях не принял мер к досудебному урегулированию спора и возможность такого урегулирования не утрачена;
2) если заявитель или его представитель, надлежащим образом извещенный о времени и месте слушания дела, не явился на заседание суда и не заявил о рассмотрении дела без его участия.
5. Об оставлении заявления без рассмотрения суд выносит определение, которое может быть обжаловано.

Статья 267. Рассмотрение заявления

1. Заявление рассматривается судом в срок, не превышающий один месяц с момента принятия дела к производству.
2. Лицо, подавшее заявление, орган государственной власти, орган местного самоуправления и их должностные лица, чьи акты, действия (бездействие) обжалуются в суде, извещаются о времени и месте судебного заседания.
3. Неявка указанных в пункте 2 настоящей статьи надлежащим образом извещенных лиц не является препятствием для рассмотрения судом дела по существу.
4. Обязанность доказывания законности и обоснованности акта, действия (бездействия), обжалуемого в суде, возлагается на орган государственной власти, органы местного самоуправления, должностных лиц, принявших акт или допустивших действия (бездействие).
5. При рассмотрении в суде акта о привлечении к административной ответственности суд проверяет:
1) законность и обоснованность постановления об административном взыскании;
2) производилось ли оно на основании закона и управомоченным на то органом или должностным лицом;
3) соблюден ли установленный законом порядок привлечения лица к административной ответственности или выполнению возложенной на него обязанности;
4) совершило ли лицо административное правонарушение, за которое законодательством установлена соответствующая ответственность;
5) виновно ли лицо в совершении этого поступка;
6) учтены ли при наложении взыскания тяжесть совершенного поступка, личность гражданина и его имущественное положение;
7) не истекли ли сроки давности для наложения взыскания и исполнения постановления.
6. При рассмотрении в суде актов органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц суд проверяет:
1) компетенцию органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц, принявших оспариваемый акт;
2) соответствие акта Конституции Кыргызской Республики и иным законам
Кыргызской Республики;
3) нарушены ли права, свободы и законные интересы лица, обратившегося в суд, либо созданы ли препятствия к осуществлению этим лицом его прав, свобод и законных интересов.
7. При рассмотрении административного дела суд не связан доводами, изложенными в заявлении об оспаривании акта, действия или бездействия органов государственной власти, органов местного самоуправления и их должностных лиц.

Статья 268. Отложение рассмотрения дела. Перерыв в судебном заседании

1. Суд вправе отложить рассмотрение дела в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, а также в случае неявки в судебное заседание лица, участвующего в деле, если в отношении этого лица у суда отсутствуют сведения о надлежащем извещении его о времени и месте судебного разбирательства.
Отложение рассмотрения дела не прерывает срока рассмотрения дела, предусмотренного статьей 267 настоящего Кодекса.
Об отложении рассмотрения дела суд выносит определение.
2. Суд по ходатайству лица, участвующего в деле, или по собственной инициативе может объявить перерыв в судебном заседании на срок, не превышающий трех дней. Участники процесса о времени и месте слушания дела извещаются под роспись в протоколе судебного заседания.

Статья 269. Решение суда

1. В результате рассмотрения заявления о признании недействительным постановления государственных органов и должностных лиц, уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях, суд вправе вынести решение которым:
1) признать недействительным данное постановление и прекратить производство по делу об административном правонарушении в случае признания судом необоснованным привлечение лица к административной ответственности вследствие отсутствия состава или события административного правонарушения, а также в иных, перечисленных в законодательстве об административной ответственности, случаях, исключающих производство по делу об административном правонарушении;
2) изменить постановление, учитывая характер совершенного административного правонарушения, личность нарушителя, степень его вины, имущественное положение, иные обстоятельства, смягчающие ответственность, не устанавливая при этом административного взыскания или иным образом не ухудшая положения лица, в отношении которого вынесено постановление;
3) признать недействительным постановление и направить дело об
административном правонарушении по подведомственности, если будет установлено, что данное постановление вынесено административным органом или должностным лицом с превышением их компетенции и если сроки применения административного взыскания не истекли, либо прекратить производство по делу, если установленные сроки истекли;
4) признать недействительным данное постановление и направить дело об административном правонарушении на новое рассмотрение административному органу или должностному лицу, если будет установлено, что постановление вынесено с существенными нарушениями процессуальных требований законодательства Кыргызской Республики об административной ответственности и сроки применения административного взыскания не истекли, либо прекратить производство по делу, если эти сроки истекли.
2. Если суд установит, что постановление административного органа, должностного лица о применении административного взыскания является законным и обоснованным, суд оставляет постановление в силе, а заявление - без удовлетворения.
3. В результате рассмотрения заявления о признании недействительным ненормативного акта, обжалования действия (бездействия) органа государственной власти, органа местного самоуправления, их должностных лиц суд вправе вынести решение, которым:
1) признать недействительным оспариваемый акт полностью или в части либо обязать орган или должностное лицо, допустившее обжалуемое действие или бездействие, устранить в полном объеме допущенное нарушение прав, свобод и законных интересов заявителя, если его заявление будет признано обоснованным;
2) отказать заявителю в удовлетворении его требований, если будет установлено, что акты, действия (бездействие) органа государственной власти, органа местного самоуправления, их должностных лиц соответствуют закону, совершены в пределах их полномочий и не нарушают права, свободы и законные интересы заявителя.
4. В результате рассмотрения заявления о признании недействительным нормативного правового акта суд вправе вынести решение, которым:
1) признать недействительным полностью или в части обжалуемый акт, если будет установлена обоснованность заявления. Если данный акт был ранее опубликован средствами массовой информации, то в резолютивной части решения указывается об обязанности данного средства массовой информации опубликовать сообщение о вынесенном решении в срок, установленный судом;
2) отказать в удовлетворении заявления, если будет установлена его необоснованность.
5. Решение суда, которым нормативный правовой акт в целом или в отдельной его части признан недействительным, обязательно для органа государственной власти, органа местного самоуправления и должностного лица, принявших этот акт, для гражданина, юридического лица, неопределенного круга лиц, на права и свободы которых распространялось действие оспоренного нормативного акта. Оно имеет преюдициальную силу и законность данного нормативного правового акта может быть оспорена вновь другими гражданами, юридическими лицами, прокурором только в той его части, которая не являлась объектом проверки суда.

Глава 27

Производство по делам об оспаривании решений и действий (бездействия) органов государственной власти, органов местного самоуправления, должностных лиц

(Глава исключена в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года №

168)

Глава 28

Производство по делам об оспаривании гражданами, юридическими лицами, прокурорами нормативных правовых актов

(Глава исключена в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года №

168)

IV. ОСОБОЕ ПРОИЗВОДСТВО

Глава 29

Общие положения

Статья 270. Дела, рассматриваемые судом в порядке особого производства

1. В порядке особого производства суд рассматривает дела:
1) об установлении фактов, имеющих юридическое значение;
2) о признании гражданина безвестно отсутствующим и об объявлении гражданина умершим;
3) о признании гражданина ограниченно дееспособным и недееспособным;
4) об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным
(эмансипация);
5) о признании движимой вещи бесхозяйной и признании права муниципальной собственности на бесхозяйную недвижимую вещь;
6) о восстановлении прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным ценным бумагам (вызывное производство);
7) о принудительной госпитализации гражданина в психиатрический стационар;
8) об установлении неправильностей записей актов гражданского состояния;
9) по заявлениям на совершение нотариальных действий или отказ в их совершении.
2. Законами Кыргызской Республики к особому производству могут быть отнесены и другие дела.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 271. Порядок рассмотрения дел особого производства

1. Дела особого производства рассматриваются судами по правилам искового производства с изъятиями и дополнениями, установленными главами 30-38 настоящего Кодекса.
2. Дела особого производства суд рассматривает с участием заявителя и заинтересованных граждан и представителей юридических лиц, а в случаях, предусмотренных законом и настоящим Кодексом, с участием прокурора.
3. Если при рассмотрении дела в порядке особого производства устанавливается наличие спора о праве, подведомственном суду, суд выносит определение, в котором разъясняет заявителю и другим заинтересованным лицам их право разрешить спор в порядке искового производства в суде, рассматривающем дело особого производства. В определении также разъясняется, что заинтересованные лица должны выполнить требования статей
132 и 133 настоящего Кодекса в установленный судом срок. В случае невыполнения этих требований заявление оставляется без рассмотрения, а заинтересованные лица вправе предъявить иск на общих основаниях.
4. Суд передает дело, по которому возник спор, на рассмотрение другого суда по подсудности в случае возражения заинтересованных лиц против рассмотрения его в данном суде.

Глава 30

Установление фактов, имеющих юридическое значение

Статья 272. Дела об установлении фактов, имеющих юридическое значение

1. Суд устанавливает факты, от которых зависит возникновение, изменение или прекращение личных или имущественных прав граждан или юридических лиц.
2. Суд рассматривает дела об установлении факта:
1) родственных отношений лиц;
2) нахождения лица на иждивении;
3) регистрации рождения, усыновления (удочерения), брака, развода и смерти;
4) состояния в фактических брачных отношениях в установленных законом случаях, если регистрация брака в органах записи актов гражданского состояния не может быть произведена вследствие смерти одного из супругов;
5) установления отцовства;
6) принадлежности правоустанавливающих документов лицу, имя, отчество или фамилия которого, указанные в документе, не совпадают с именем, отчеством или фамилией этого лица по паспорту или свидетельству о рождении;
7) владения, пользования и распоряжения недвижимым имуществом на праве собственности;
8) несчастного случая;
9) смерти лица в определенное время при определенных обстоятельствах - в случае отказа органов записи актов гражданского состояния в регистрации события смерти;
10) принятия наследства и места открытия наследства;
11) других имеющих юридическое значение фактов, если законодательством не предусмотрен иной порядок их установления.

Статья 273. Условия, необходимые для установления фактов, имеющих юридическое значение

Суд устанавливает факты, имеющие юридическое значение, лишь при невозможности получения заявителем в ином порядке надлежащих документов, удостоверяющих эти факты, либо при невозможности восстановления утраченных документов.

Статья 274. Подача заявления

Заявление по делам об установлении фактов, имеющих юридическое значение, подается в суд по месту жительства заявителя, за исключением заявления об установлении факта владения, пользования и распоряжения недвижимым имуществом на праве собственности, которое подается в суд по месту нахождения недвижимого имущества.

Статья 275. Содержание заявления

В заявлении должно быть указано, для какой цели заявителю необходимо установить данный факт, а также должны быть приведены доказательства, подтверждающие невозможность получения заявителем надлежащих документов либо невозможность восстановления утраченных документов.

Статья 276. Решение суда по заявлению

1. В тех случаях, когда суд находит факт установленным, он должен в решении указать, для какой цели факт установлен, а также доказательства, на основании которых факт признан установленным.
2. Решение суда является документом, подтверждающим факт, а в отношении факта, подлежащего регистрации в органах гражданского состояния или оформлению в других органах, служит основанием для такой регистрации или оформления, не заменяя собой документов, выдаваемых этими органами.

Глава 31

Признание гражданина безвестно отсутствующим и объявление гражданина умершим

Статья 277. Подача заявления

Заявление о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении гражданина умершим подается заинтересованными лицами в суд по месту жительства заявителя.

Статья 278. Содержание заявления

В заявлении должно быть указано, для какой цели необходимо заявителю признать гражданина безвестно отсутствующим или объявить его умершим, а также должны быть изложены обстоятельства, подтверждающие безвестное отсутствие гражданина, либо обстоятельства, угрожавшие пропавшему без вести смертью или дающие основание предполагать его гибель от определенного несчастного случая. В отношении военнослужащих или иных граждан, пропавших без вести в связи с военными действиями, в заявлении указывается день окончания военных действий.

Статья 279. Действия судьи после принятия заявления

1. Судья при подготовке дела к судебному разбирательству выясняет, какие лица могут дать сведения об отсутствующем, а также запрашивает соответствующие организации по последнему известному месту жительства и месту работы отсутствующего об имеющихся о нем сведениях.
2. После принятия заявления судья может предложить отделу по поддержке семьи и детей по месту нахождения имущества отсутствующего гражданина назначить управляющего имуществом.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 280. Решение суда по заявлению

1. Решение суда о признании гражданина безвестно отсутствующим является основанием для передачи его имущества лицу, с которым отдел по поддержке семьи и детей заключает договор доверительного управления этим имуществом (при необходимости постоянного управления им).
2. Решение суда, которым гражданин объявлен умершим, является основанием для внесения органом записи актов гражданского состояния записи о смерти этого гражданина в книгу записей актов гражданского состояния.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 281. Последствия явки или обнаружения места пребывания гражданина, признанного безвестно отсутствующим или умершим

1. В случае явки или обнаружения места пребывания гражданина, признанного безвестно отсутствующим или объявленного умершим, суд своим новым решением отменяет свое ранее вынесенное решение.
2. Новое решение суда после вступления его в законную силу направляется в отдел по поддержке семьи и детей для отмены доверительного управления имуществом гражданина или органу записи актов гражданского состояния для аннулирования записи о его смерти в книге записей актов гражданского состояния.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Глава 32

Признание гражданина ограниченно дееспособным или недееспособным

Статья 282. Подача заявления

1. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным вследствие патологического влечения к азартным играм, злоупотребления спиртными напитками или наркотическими веществами может быть возбуждено по заявлению членов его семьи, отдела по поддержке семьи и детей, прокурора.
2. Дело о признании гражданина недееспособным вследствие психического расстройства может быть возбуждено в суде по заявлению членов его семьи, близких родственников (родителей, детей, братьев, сестер) независимо от совместного с ним проживания, отдела по поддержке семьи и детей, прокурора, психиатрического лечебного учреждения.
3. Заявление о признании гражданина недееспособным или ограниченно дееспособным подается в суд по месту жительства данного гражданина, а если это лицо помещено в психиатрическое лечебное учреждение, то по месту нахождения лечебного учреждения.

(В редакции Законов КР от 17 июля 2009 года № 233, 14 марта 2014 года №

48)

Статья 283. Содержание заявления

1. В заявлении о признании гражданина ограниченно дееспособным должны
быть изложены обстоятельства, свидетельствующие о действиях, вследствие которых лицо, патологически увлекающееся азартными играми, злоупотребляющее спиртными напитками или наркотическими веществами, ставит свою семью в тяжелое материальное положение.
2. В заявлении о признании гражданина недееспособным должны быть изложены обстоятельства, свидетельствующие об умственном расстройстве, вследствие которого лицо не может понимать значение своих действий или руководить ими.

(В редакции Закона КР от 17 июля 2009 года № 233)

Статья 284. Назначение экспертизы для определения психического состояния гражданина

1. Суд в порядке подготовки дела к судебному разбирательству при наличии достаточных данных о душевной болезни или слабоумии гражданина назначает для определения его психиатрического состояния судебно-психиатрическую экспертизу.
2. В исключительных случаях при явном уклонении лица, в отношении которого возбуждено дело о признании его недееспособным, от прохождения экспертизы суд в судебном заседании с участием психиатра и прокурора может вынести определение о принудительном направлении гражданина на судебно- психиатрическую экспертизу.

Статья 285. Рассмотрение заявления

1. Дело о признании гражданина ограниченно дееспособным суд рассматривает с участием самого гражданина, заявителя, прокурора и представителя отдела по поддержке семьи и детей.
2. Дело о признании гражданина недееспособным суд рассматривает с обязательным участием заявителя, прокурора и представителя отдела по поддержке семьи и детей. Гражданин, о признании недееспособным которого рассматривается дело, может быть вызван в судебное заседание, если это возможно по состоянию его здоровья.
3. Заявитель освобождается от уплаты судебных издержек, связанных с рассмотрением дела о признании гражданина ограниченно дееспособным или недееспособным. Суд, установив, что члены семьи, подавшие заявление, действовали недобросовестно с целью заведомо необоснованного ограничения или лишения дееспособности гражданина, взыскивает с них все судебные расходы.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 286. Решение суда по заявлению

1. Решение суда, которым гражданин признан ограниченно дееспособным, является основанием для назначения отделом по поддержке семьи и детей ограниченно дееспособному попечителя.
2. Решение суда, которым гражданин признан недееспособным, является основанием для назначения отделом по поддержке семьи и детей недееспособному опекуна.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 287. Отмена ограничения дееспособности и признание гражданина дееспособным

1. В случаях, предусмотренных пунктом 2 статьи 65 Гражданского кодекса Кыргызской Республики, суд по заявлению самого гражданина, члена его семьи, попечителя, отдела по поддержке семьи и детей, прокурора выносит решение об отмене ограничения дееспособности гражданина. На основании решения суда отменяется установленное над гражданином попечительство.
2. В случаях, предусмотренных пунктом 3 статьи 64 Гражданского кодекса Кыргызской Республики, суд по заявлению опекуна, членов его семьи, близких родственников, психиатрического лечебного учреждения, отдела по поддержке семьи и детей, прокурора на основании соответствующего заключения судебно- психиатрической экспертизы выносит решение о признании гражданина дееспособным. На основании решения суда отменяется установленная над ним опека.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Глава 33

Объявление несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипация) Статья 288. Подача заявления

1. Несовершеннолетний, достигший шестнадцати лет, может обратиться в суд по месту жительства с заявлением об объявлении его полностью дееспособным в случае, предусмотренном пунктом 1 статьи 62 Гражданского кодекса Кыргызской Республики.
2. Заявление принимается судом при отсутствии согласия обоих родителей, усыновителей или попечителя либо в случае отказа отдела по поддержке семьи и детей объявить несовершеннолетнего полностью дееспособным.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 289. Рассмотрение заявления

Заявление рассматривается судом с обязательным участием заявителя, одного или обоих родителей или усыновителей, попечителей, а также представителя отдела по поддержке семьи и детей.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 290. Решение суда по заявлению об эмансипации

1. Суд, рассмотрев заявление по существу, выносит решение, которым удовлетворяет либо отклоняет заявление.
2. При удовлетворении заявления несовершеннолетний, достигший шестнадцати лет, объявляется полностью дееспособным (эмансипированным) с момента вступления решения суда об эмансипации в законную силу.

Статья 291. Отмена решения об эмансипации

1. Заявление об отмене решения об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипации) подается родителями, усыновителями или попечителями, а также отделами по поддержке семьи и детей в суд, вынесший решение об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным, либо по месту нахождения отдела по поддержке семьи и детей, принявшего такое решение.
2. При наличии достаточных оснований суд может принять решение об отмене решения отдела по поддержке семьи и детей об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипации) и отказать в объявлении несовершеннолетнего, достигшего шестнадцати лет, полностью дееспособным.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Глава 34

Признание движимой вещи бесхозяйной и признание права муниципальной собственности на бесхозяйную недвижимую вещь

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 292. Подача заявления

1. Заявление о признании движимой вещи бесхозяйной подается в суд лицом, вступившим во владение ею, по месту жительства или нахождения заявителя.
2. Заявление о признании права муниципальной собственности на бесхозяйную недвижимую вещь подается в суд по месту ее нахождения органом, управомоченным управлять муниципальным имуществом.

Статья 293. Содержание заявления

1. В заявлении о признании движимой вещи бесхозяйной должно быть указано, какая вещь подлежит признанию в качестве бесхозяйной, описаны ее основные отличительные признаки, приведены доказательства, свидетельствующие об оставлении вещей собственником без намерения сохранения права собственности на нее, и доказательства, свидетельствующие о вступлении заявителя во владение вещью.
2. В заявлении органа, управомоченного на управление муниципальным имуществом, о признании права муниципальной собственности на бесхозяйную недвижимую вещь должно быть указано, кем, когда недвижимая вещь поставлена на учет, а также приведены доказательства, свидетельствующие об оставлении этой вещи собственником без намерения сохранить право собственности на нее.

Статья 294. Отказ в принятии заявления

Суд отказывает в принятии заявления органу, управомоченному на управление муниципальным имуществом, и прекращает производство по делу в
случае предъявления заявления о признании недвижимой вещи бесхозяйной до истечения трех лет со дня принятия ее на учет в порядке, определяемом законодательством.

Статья 295. Рассмотрение заявления

Заявление о признании вещи бесхозяйной или о признании права муниципальной собственности на бесхозяйную недвижимую вещь рассматривается судом с обязательным участием всех заинтересованных по делу лиц.

Статья 296. Решение суда по заявлению

1. Суд, признав, что движимая вещь не имеет собственника либо оставлена им без намерения сохранить право собственности на нее, выносит решение о признании движимой вещи бесхозяйной и передаче ее в собственность лица, вступившего во владение ею.
2. Суд, признав, что недвижимая вещь не имеет собственника либо оставлена без намерения сохранить право собственности на нее и принята на учет в установленном законодательством порядке, выносит решение о признании недвижимой вещи бесхозяйной и признании права муниципальной собственности на эту вещь.

Глава 35

Восстановление прав по утраченным ценным бумагам на предъявителя и ордерным ценным бумагам (вызывное производство)

Статья 297. Подача заявления

1. Лицо, утратившее ценную бумагу на предъявителя или ордерную ценную бумагу (далее - документ), в случаях, указанных в законе, может просить суд о признании утраченного документа недействительным и восстановлении прав по нему. Права по документу могут быть восстановлены и при утрате документом признаков платежности в результате ненадлежащего хранения или по другим причинам.
2. Заявление о признании утраченного документа недействительным подается в суд по месту нахождения учреждения (лица), выдавшего этот документ.

Статья 298. Содержание заявления

В заявлении должны быть указаны отличительные признаки утраченного документа, наименование учреждения (лица), выдавшего его, а также изложены обстоятельства, при которых произошла утрата документа, просьба заявителя о запрещении учреждению, выдавшему документ, производить по нему платежи или выдачи.

Статья 299. Действия судьи после принятия заявления

1. Суд после принятия заявления выносит определение о запрещении выдавшему документ учреждению (лицу) производить по нему платежи или выдачи и направляет копию определения в учреждение (лицу), выдавшее документ, держателю реестра, регистратору.
2. В определении также указывается о производстве публикации в местной газете за счет заявителя, которая должна содержать:
1) наименование суда, в который поступило заявление об утрате документа;
2) указание лица, подавшего заявление, и его места жительства;
3) наименование и отличительные признаки документа;
4) предложение держателю документа, об утрате которого заявлено, в трехмесячный срок со дня публикации подать в суд заявление о своих правах на этот документ.
2. На отказ в вынесении определения могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 300. Заявление держателя документа

Держатель документа, об утрате которого заявлено, обязан до истечения трехмесячного срока со дня публикации подать в суд, вынесший определение, заявление о своих правах на документ и представить при этом документ в подлиннике.

Статья 301. Действие судьи после поступления заявления от держателя документа

1. В случае поступления заявления от держателя документа до истечения трехмесячного срока со дня публикации суд оставляет заявление лица, утратившего документ, без рассмотрения и устанавливает срок, в течение которого выдавшему документ учреждению (лицу) запрещается производить по нему платежи и выдачи. Этот срок не должен превышать двух месяцев.
2. Одновременно суд разъясняет заявителю его право предъявить иск в общем порядке к держателю документа об истребовании этого документа, а держателю документа - его право взыскать с заявителя убытки, причиненные принятыми запретительными мерами.
3. На определение по вопросам, указанным в настоящей статье, могут быть поданы частная жалоба или представление.

Статья 302. Рассмотрение заявления о признании утраченного документа недействительным

Дело о признании утраченного документа недействительным судья рассматривает по истечении трехмесячного срока со дня публикации, если от держателя документа не поступило заявление, указанное в статье 300 настоящего Кодекса.

Статья 303. Решение суда по заявлению

В случае удовлетворения просьбы заявителя суд выносит решение, которым признает утраченный документ недействительным. Это решение является основанием для выдачи заявителю вклада или нового документа взамен признанного недействительным.

Статья 304. Право держателя документа предъявить иск о неосновательном приобретении имущества

Держатель документа, не заявивший по каким-либо причинам своевременно о своих правах на этот документ, после вступления в законную силу решения суда о признании документа недействительным может предъявить к лицу, за которым признано право на получение нового документа взамен утраченного, иск о неосновательном приобретении или сбережении имущества.

Глава 36

Принудительная госпитализация гражданина в психиатрический стационар

Статья 305. Подача заявления

1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина подается в суд по месту нахождения психиатрического учреждения, в которое помещен гражданин.
2. К заявлению, в котором должны быть указаны предусмотренные законом основания для госпитализации в психиатрический стационар в принудительном порядке, прилагается мотивированное заключение комиссии врачей-психиатров о необходимости дальнейшего пребывания лица в психиатрическом стационаре.

Статья 306. Сроки подачи заявления

1. Заявление о принудительной госпитализации гражданина подается в течение двадцати четырех часов с момента вынесения комиссией врачей- психиатров психиатрического учреждения заключения о необходимости дальнейшего пребывания лица в психиатрическом стационаре.
2. Возбуждая дело, суд одновременно дает санкцию на пребывание лица в психиатрическом стационаре на срок, необходимый для рассмотрения заявления в суде.

Статья 307. Рассмотрение заявления

1. Заявление о госпитализации гражданина в психиатрический стационар в принудительном порядке суд рассматривает в течение пяти дней с момента возбуждения дела.
2. Гражданину должно быть предоставлено право лично участвовать в судебном заседании по делу о его принудительной госпитализации. Если по сведениям, полученным от представителя психиатрического учреждения, это невозможно по состоянию его здоровья, то судебное заседание может проводиться в помещении психиатрического учреждения.
3. Дело рассматривается с обязательным участием представителя психиатрического учреждения, обратившегося в суд, прокурора и представителя лица, в отношении которого решается вопрос о госпитализации.

Статья 308. Решение по делу

1. Рассмотрев заявление по существу, суд выносит решение, которым отклоняет либо удовлетворяет заявление.
2. Решение об удовлетворении заявления является основанием для принудительной госпитализации и дальнейшего содержания гражданина в психиатрическом стационаре на установленный судом срок.
3. Решение суда о принудительной госпитализации в десятидневный срок со дня вынесения может быть обжаловано лицом, помещенным в психиатрическое учреждение, его представителем, руководителем психиатрического учреждения или прокурором в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
4. По истечении шести месяцев с момента помещения лица в принудительном порядке в психиатрический стационар администрация психиатрического учреждения направляет в суд по месту нахождения учреждения заявление о продлении госпитализации с приложением мотивированного заключения комиссии врачей-психиатров о необходимости дальнейшего пребывания лица в психиатрическом стационаре.
Суд в порядке, предусмотренном настоящей главой, своим решением вправе продлить срок содержания гражданина в психиатрическом стационаре.
В дальнейшем решение о продлении принудительной госпитализации гражданина, помещенного в психиатрический стационар в принудительном
порядке, принимается судом с соблюдением требований настоящей главы ежегодно.

Глава 37

Установление неправильностей записей актов гражданского состояния

Статья 309. Подача заявления

1. Суд рассматривает дела об установлении неправильности записей в книгах регистрации актов гражданского состояния (актовых книгах), если органы записи актов гражданского состояния при отсутствии спора о праве отказались внести исправления или изменения в произведенную запись.
2. Заявление об установлении неправильности записи в книгах регистрации актов гражданского состояния подается в суд по месту жительства заявителя.

Статья 310. Содержание заявления

В заявлении должно быть указано, в чем заключается неправильность записи в книгах регистрации актов гражданского состояния, когда и каким органом записи актов гражданского состояния было отказано в исправлении или изменении произведенной записи.

Статья 311. Решение суда по заявлению

Решение суда, которым установлена неправильность записи в книгах регистрации актов гражданского состояния, служит основанием для исправления или изменения такой записи органами актов гражданского состояния.

Глава 38

Рассмотрение заявлений на совершение нотариальных действий или отказ в их совершении

Статья 312. Подача заявления

1. Заинтересованное лицо, считающее неправильным совершенное в отношении его нотариальное действие или отказ в совершении такого действия, вправе подать об этом заявление по месту нахождения нотариуса, органа, совершающего нотариальные действия.
2. Заявление подается в суд в десятидневный срок, исчисляемый со дня, когда заявителю стало известно о совершенном нотариальном действии или об отказе в совершении нотариального действия.
3. Возникший между заинтересованными лицами спор о праве, основанный на совершенном нотариальном действии, рассматривается судом в порядке искового производства.

Статья 313. Рассмотрение заявления

Заявление рассматривается судом с участием заявителя, нотариуса или другого должностного лица, совершивших обжалуемое нотариальное действие или отказавших в совершении нотариального действия, однако их неявка не является препятствием для разрешения дела.

Статья 314. Решение суда по заявлению

Решение суда, которым удовлетворено заявление, отменяет совершенное нотариальное действие или обязывает выполнить такое действие.

РАЗДЕЛ III

ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ АКТОВ СУДОВ ПЕРВОЙ ИНСТАНЦИИ, НЕ ВСТУПИВШИХ И ВСТУПИВШИХ В ЗАКОННУЮ СИЛУ

(Наименование раздела в редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Глава 39

Апелляционное обжалование решений суда

Статья 315. Право апелляционного обжалования

1. Акты судов первой инстанции, не вступившие в законную силу, могут быть обжалованы в апелляционном порядке сторонами и другими лицами, участвующими в деле, в судебную коллегию областного суда.
2. Прокурор вправе приносить представления по делам, возбужденным по заявлениям прокурора или рассмотренным с участием прокурора, а также в случае, если судом принято решение, нарушающее государственные или общественные интересы.
3. Апелляционную жалобу вправе подать также лица, не привлеченные к участию в деле, но в отношении прав и обязанностей которых суд принял решение.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 316. Порядок и сроки подачи апелляционной жалобы

1. Апелляционная жалоба или представление подаются через суд, вынесший решение. Подача апелляционной жалобы или представления непосредственно в суд апелляционной инстанции не является препятствием для рассмотрения дела.
2. Апелляционная жалоба или представление на решение суда могут быть поданы в течение тридцати дней после вынесения судом решения в окончательной форме в соответствии с пунктом 2 статьи 205 настоящего Кодекса.
3. Процессуальный срок на подачу апелляционной жалобы восстановлению не подлежит, кроме случаев, когда заявитель не принимал участие в судебном заседании при рассмотрении дела в первой инстанции по уважительной причине. При этом ходатайство о восстановлении процессуального срока на подачу апелляционной жалобы может быть подано не позднее шести месяцев со дня вынесения решения судом первой инстанции.

(В редакции Законов КР от 25 июля 2008 года № 168, 24 июля 2009 года №

252, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 317. Содержание апелляционной жалобы или представления

1. Апелляционная жалоба или представление должны содержать:
1) наименование суда, которому адресуются жалоба или представление;
2) наименование лица, подающего жалобу или представление, его место жительства или место его нахождения;
3) обжалуемое решение;
4) доводы жалобы или представления;
5) просьбу лица, подающего жалобу или представление;
6) перечень прилагаемых к жалобе или представлению документов.
2. Апелляционная жалоба или представление подписываются лицом, подающим жалобу или представление. К апелляционной жалобе, поданной представителем, должны быть приложены доверенность или иной документ, удостоверяющие полномочия представителя, если в деле не имеется такого полномочия.
3. Апелляционная жалоба или представление и приложенные к ним документы представляются в суд с копиями по числу лиц, участвующих в деле, за исключением дел, рассматриваемых в порядке гражданского судопроизводства по административным и экономическим делам.
Лицо, подающее апелляционную жалобу по административным и экономическим делам, направляет другим лицам, участвующим в деле, копии жалобы и приложенных к ней документов, которые у них отсутствуют.

4. (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168) (В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 318. Суды, рассматривающие апелляционную жалобу или представление

Решения районных судов могут быть обжалованы в апелляционном порядке в судебные коллегии областных судов.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 319. Сроки рассмотрения дела в апелляционной инстанции

Суд апелляционной инстанции должен рассмотреть поступившее по апелляционной жалобе или представлению дело не позднее тридцати дней со дня его поступления.

Статья 320. Оставление апелляционной жалобы или представления без движения

1. При подаче апелляционной жалобы или представления, не соответствующих требованиям, предусмотренным статьей 317 настоящего Кодекса, судья выносит определение, которым оставляет жалобу или представление без движения, и назначает лицу, подавшему жалобу, срок для исправления недостатков.
2. Если лицо, подавшее жалобу или представление, в установленный судом срок выполнит указания судьи, содержащиеся в определении, жалоба или представление считаются поданными в день первоначального представления в суд.

Статья 321. Возвращение апелляционной жалобы или представления

Апелляционная жалоба или представление возвращаются лицу, подавшему жалобу или представление, в случаях:
1) невыполнения в установленный срок указаний об исправлении недостатков жалобы или представления, оставленных без движения;
2) истечения срока обжалования и отсутствия ходатайства о восстановлении срока на обжалование;
3) если апелляционная жалоба или представление поданы лицом, не имеющим право на подачу апелляционной жалобы или представления;
4) если до принятия дела к апелляционному производству от лица, подавшего жалобу или представление, поступило заявление о возвращении жалобы или представления.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 14 марта 2014 года

№ 48)

Статья 322. Действия судьи после получения апелляционной жалобы или представления

1. Судья после получения апелляционной жалобы или представления, поданных в установленный настоящим Кодексом срок и соответствующих требованиям статьи 317 настоящего Кодекса, обязан:
1) не позднее следующего дня направить лицам, участвующим в деле, копии жалобы или представления и приложенных к ним документов;
2) по истечении срока, установленного для обжалования, направить дело в суд апелляционной инстанции.
2. До истечения срока, установленного для апелляционного обжалования, дело никем не может быть истребовано из суда. Лица, участвующие в деле, вправе знакомиться в суде с материалами дела, а также с поступившими жалобами или представлениями и отзывами на них.

Статья 323. Присоединение к апелляционной жалобе

Лица, участвующие в деле, выступающие в процессе на той же стороне, что и лицо, подавшее апелляционную жалобу, могут присоединиться к поданной жалобе.
Заявление о присоединении к жалобе государственной пошлиной не оплачивается.

Статья 324. Возражение на апелляционную жалобу

Лица, участвующие в деле, вправе представить возражения на апелляционную жалобу с приложением документов и иных доказательств, подтверждающих это возражение, с копиями по числу лиц, участвующих в деле.
Копии возражения и приложений к нему вручаются лицам, участвующим в деле.

Статья 325. Отказ от апелляционной жалобы или представления

1. Лицо, подавшее апелляционную жалобу или представление, вправе отказаться от них до рассмотрения дела в суде.
2. Прокурор, принесший представление, а также вышестоящий прокурор вправе отозвать представление до начала рассмотрения дела судом.
3. Отказ от жалобы или представления принимается судом, если это не нарушает права, свободы и охраняемые законом интересы лиц, участвующих в деле.
4. Принимая отказ от жалобы или представления, суд выносит определение о прекращении апелляционного производства.

Статья 326. Отказ истца от иска и мировое соглашение сторон

Отказ истца от иска или мировое соглашение сторон, совершенные после подачи апелляционной жалобы или представления, должны быть представлены апелляционной инстанции в письменной форме. До принятия отказа от иска или
утверждения мирового соглашения суд разъясняет истцу или сторонам последствия их процессуальных действий.
При принятии отказа истца от иска или утверждении мирового соглашения сторон апелляционная инстанция отменяет вынесенное решение и прекращает производство по делу. Если по основаниям, указанным в пункте 4 статьи 41 настоящего Кодекса, суд отклоняет отказ от иска или мировое соглашение, он рассматривает дело в апелляционном порядке.

Статья 327. Назначение заседания суда апелляционной инстанции

1. При поступлении дела с апелляционной жалобой или представлением прокурора председатель суда или его заместитель формирует судебный состав судебной коллегии и определяет председательствующего по делу и судью- докладчика. Председатель суда в случае необходимости может привлекать судей одной судебной коллегии для рассмотрения дел в составе другой судебной коллегии.
2. При разрешении вопросов, связанных с назначением дела к рассмотрению в апелляционном порядке, председательствующий руководствуется общими правилами производства в суде первой инстанции, установленными настоящим Кодексом.
3. О назначении судебного заседания судебной коллегией областного суда выносится определение, в котором указываются лица, участвующие в деле, подлежащие извещению, а также лица, подлежащие вызову в судебное заседание.
4. Председательствующий одновременно с вынесением определения о назначении судебного заседания извещает лицо, подавшее апелляционную жалобу или представление, о необходимости обеспечения явки лиц, допрос которых в суде апелляционной инстанции он считает необходимым. Также одновременно извещаются и другие лица, участвующие в деле.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 328. Рассмотрение дела судом апелляционной инстанции

1. Производство в суде апелляционной инстанции осуществляется по правилам производства в суде первой инстанции, а также в соответствии с положениями, изложенными в настоящей главе.
2. Суд апелляционной инстанции извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте судебного заседания по правилам, установленным главой 11 настоящего Кодекса.
Неявка лиц, не обращавшихся в суд апелляционной инстанции с жалобой или представлением на решение суда первой инстанции, не препятствует рассмотрению дела и вынесению апелляционного решения или определения.
В случае неявки в судебное заседание кого-либо из лиц, участвующих в деле и не извещенных о времени и месте рассмотрения дела, суд откладывает разбирательство дела. Неявка лиц, участвующих в деле, надлежащим образом
извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к разбирательству дела.
3. Председательствующий в заседании суда апелляционной инстанции принимает необходимые меры к обеспечению надлежащего порядка в судебном заседании.
4. При рассмотрении дела в апелляционном порядке суд проверяет законность и обоснованность решения суда первой инстанции в пределах апелляционной жалобы или представления.
5. Суд апелляционной инстанции вправе устанавливать новые факты и исследовать новые доказательства, давать новую оценку доказательствам, имеющимся в материалах дела.
6. Суд апелляционной инстанции в интересах законности вправе выйти за пределы апелляционной жалобы или представления.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 328-1. Приостановление исполнения судебного решения

В случае восстановления срока на обжалование решения суда первой инстанции апелляционная инстанция вправе приостановить исполнение судебного решения до разрешения апелляционной жалобы или представления.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 329. Судебное разбирательство в апелляционной инстанции

1. Судебное разбирательство в апелляционной инстанции начинается с изложения судьей-докладчиком обстоятельств дела и содержания решения, а также поданных апелляционных жалоб, представлений и возражений на них.
2. После доклада судьи-докладчика суд заслушивает выступления сторон в обоснование своих доводов, приведенных в жалобе или представлении, а также в отношении доводов возражения.
В случае неявки лиц, участвующих в деле, на заседании апелляционного суда оглашаются поданные ими письменные возражения на жалобу или представление.
3. Выслушав пояснения лиц, участвующих в деле, суд переходит к исследованию доказательств. Исследование доказательств проводится в порядке, установленном для суда первой инстанции.
4. Суд апелляционной инстанции в случае необходимости оглашает имеющиеся в деле доказательства, а также исследует вновь представленные доказательства.
5. Стороны вправе заявлять ходатайства о вызове и допросе дополнительных свидетелей, об истребовании других доказательств, в исследовании которых им было отказано судом первой инстанции.
6. При принятии апелляционного решения или определения апелляционная инстанция вправе ссылаться в обоснование своего постановления на оглашенные в суде показания лиц, не вызывавшихся на заседание суда апелляционной инстанции, но допрошенных в суде первой инстанции. Если эти показания оспариваются сторонами, то лица, давшие их, подлежат допросу в суде апелляционной инстанции.
7. После завершения исследования доказательств председательствующий опрашивает лиц, участвующих в деле, об имеющихся у них ходатайствах по дополнению судебного разбирательства. Суд разрешает эти ходатайства и переходит к прениям.
8. Прения проводятся по правилам статьи 193 настоящего Кодекса, при этом первым в прениях выступает лицо, подавшее жалобу или представление.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 330. Протокол заседания суда апелляционной инстанции

В заседании апелляционной инстанции секретарем заседания ведется протокол.
На протокол судебного заседания сторонами могут быть принесены замечания, которые рассматриваются председательствующим в порядке, предусмотренном статьями 232, 233 настоящего Кодекса.

Статья 331. Полномочия суда апелляционной инстанции при рассмотрении апелляционной жалобы или представления

Суд апелляционной инстанции вправе:
1) оставить решение суда первой инстанции без изменения, а жалобу или представление - без удовлетворения;
2) изменить решение суда первой инстанции полностью или в части либо отменить его полностью или в части и вынести новое решение;
3) отменить решение суда первой инстанции полностью или в части и прекратить производство по делу либо оставить заявление без рассмотрения;

4) (исключен в соответствии с Законом КР от 8 августа 2004 года № 110)

5) отменить решение суда первой инстанции и направить дело на новое рассмотрение в случаях, предусмотренных в статье 333-1 настоящего Кодекса.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 14 марта 2014 года

№ 48)

Статья 332. Основания к отмене или изменению решения суда в апелляционном порядке

1. Основаниями к отмене или изменению решения суда первой инстанции являются:
1) неполное выяснение обстоятельств, имеющих значение для дела;
2) недоказанность обстоятельств, имеющих значение для дела, которые суд считает установленными;
3) несоответствие выводов суда, изложенных в решении, обстоятельствам дела;
4) нарушение или неправильное применение норм права.
2. При отмене решения суда первой инстанции по основаниям, перечисленным в пункте 1 настоящей статьи, суд апелляционной инстанции выносит новое решение по делу.

Статья 333. Отмена решения с прекращением производства по делу или оставлением заявления без рассмотрения

Решение суда первой инстанции подлежит отмене в апелляционном порядке с прекращением производства по делу или оставлением заявления без рассмотрения по основаниям, указанным в статьях 221 и 223 настоящего Кодекса.

Статья 333-1. Основания для отмены решения суда первой инстанции и возвращения дела на новое рассмотрение

Решение суда первой инстанции подлежит отмене, а дело - направлению на новое рассмотрение:
1) если дело рассмотрено судьей, прямо или косвенно заинтересованным в исходе дела, или в отношении которого имеются иные обстоятельства, вызывающие сомнение в его беспристрастности;
2) если дело рассмотрено судом в отсутствии кого-либо из лиц, участвующих в деле, не извещенных о времени и месте судебного заседания;
3) если при рассмотрении дела были нарушены правила о языке, на котором ведется судопроизводство;
4) если суд разрешил вопрос о правах и обязанностях лиц, не привлеченных к участию в деле.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 334. Основания возвращения дела на новое рассмотрение (Исключена в соответствии с Законом КР от 8 августа 2004 года № 110) Статья 335. Акт суда апелляционной инстанции

1. В случаях, предусмотренных подпунктом 2 статьи 331 настоящего Кодекса, акт суда апелляционной инстанции выносится в форме апелляционного решения, которое заменяет полностью или в части решение суда первой инстанции, а в случаях, предусмотренных подпунктами 1, 3 и 4 статьи 331 настоящего Кодекса, судом апелляционной инстанции выносится определение.
Решение или определение принимается судебной коллегией в совещательной комнате открытым голосованием. Судьи не вправе воздерживаться или не участвовать в голосовании. Председательствующий на судебном заседании голосует последним.
2. Акты суда апелляционной инстанции выносятся в порядке, предусмотренном статьей 205 настоящего Кодекса, и вступают в законную силу с момента провозглашения, но могут быть пересмотрены в порядке надзора судебными коллегиями по гражданским делам или судебной коллегией по административным и экономическим делам Верховного суда Кыргызской Республики.

3. (Утратил силу в соответствии с Законом КР от 14 марта 2014 года №

48)

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 336. Содержание апелляционного решения и определения

1. Содержание решения суда апелляционной инстанции должно соответствовать требованиям к судебному решению, установленным статьей 201 настоящего Кодекса, а также содержать:
1) сведения о лице, подавшем апелляционную жалобу или представление;
2) краткое содержание решения суда первой инстанции, апелляционной жалобы или представления, представленных материалов, объяснений лиц, участвовавших в рассмотрении дела в апелляционной инстанции;
3) основания пересмотра решения суда первой инстанции;
4) вопрос, по которому выносится решение;
5) мотивы, по которым суд пришел к своим выводам, и ссылка на законы, которыми суд руководствовался;
6) решение суда апелляционной инстанции;
7) порядок и срок обжалования апелляционного решения.
2. В определении суда апелляционной инстанции должны быть указаны:
1) дата и место вынесения определения;
2) наименование суда, вынесшего определение, состав суда и секретарь судебного заседания;
3) лица, участвующие в деле;
4) лицо, подавшее апелляционную жалобу или представление, краткое содержание решения суда первой инстанции, жалобы или представления;
5) мотивы, по которым суд апелляционной инстанции пришел к своим выводам, и ссылка на законы, которыми суд руководствовался;
6) постановление суда апелляционной инстанции;
7) указание на распределение судебных расходов между сторонами.
3. При оставлении апелляционной жалобы или представления без удовлетворения суд обязан указать в своем определении мотивы, по которым доводы жалобы или представления признаны необоснованными и неявляющимися основанием к отмене или изменению решения суда первой инстанции.

Статья 337. Частное определение суда апелляционной инстанции

Суд, рассматривающий дело в апелляционном порядке, вправе в случаях, предусмотренных статьей 227 настоящего Кодекса, вынести частное определение.

Глава 39-1

Пересмотр решений суда в кассационном порядке

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-1. Право кассационного обжалования

1. На вступившие в законную силу акты районных судов сторонами и другими лицами, участвующими в деле, могут быть поданы кассационные жалобы в кассационную инстанцию областного суда.
2. Прокурор вправе приносить представления по делам, возбужденным по заявлениям прокурора или рассмотренным с участием прокурора, а также в случае, если судом принято решение, нарушающее государственные или общественные интересы.
3. Кассационную жалобу вправе подать также лица, не привлеченные к участию в деле, но в отношении прав и обязанностей которых суд принял решение.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-2. Порядок и сроки подачи кассационной жалобы или представления

1. Кассационная жалоба или представление подаются через суд, вынесший решение.
2. Кассационная жалоба или представление на решение суда могут быть поданы в срок, не превышающий шести месяцев со дня вступления судебного акта в законную силу.
3. Процессуальный срок на подачу кассационной жалобы восстановлению не подлежит, кроме случаев, когда заявитель, не принимавший участие в судебном заседании при рассмотрении дела в первой и/или апелляционной инстанциях, докажет, что он не знал о факте принятия или содержании обжалуемого (обжалуемых) судебного акта.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 24 июля 2009 года № 252)

Статья 337-3. Содержание кассационной жалобы или представления

1. Кассационная жалоба или представление должны содержать:
1) наименование суда, которому адресуются жалоба или представление;
2) наименование лица, подающего жалобу или представление, его место жительства или место его нахождения;
3) обжалуемое решение;
4) доводы жалобы или представления;
5) просьбу лица, подающего жалобу или представление;
6) перечень прилагаемых к жалобе или представлению документов.
Ссылка лица, подающего жалобу, или прокурора, приносящего представление, на новые доказательства, которые не были предметом исследования в районном суде, недопустима.
2. Кассационная жалоба или представление подписываются лицом, подающим жалобу или представление. К жалобе, поданной представителем, должны быть приложены доверенность или иной документ, удостоверяющие полномочия представителя, если в деле не имеется такого полномочия.
3. Кассационная жалоба или представление и приложенные к ним документы представляются в суд с копиями по числу лиц, участвующих в деле, за исключением дел, рассматриваемых в порядке гражданского судопроизводства по административным и экономическим делам.
Лицо, подающее кассационную жалобу по административным и экономическим делам, направляет другим лицам, участвующим в деле, копии жалобы и приложенных к ней документов, которые у них отсутствуют.

4. (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 337-4. Суды, рассматривающие кассационную жалобу или представление

Решения районных судов, вступившие в законную силу, могут быть пересмотрены в кассационном порядке судебной коллегией по гражданским делам или судебной коллегией по административным и экономическим делам областного суда.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-5. Сроки рассмотрения дела судом кассационной инстанции

Кассационная инстанция должна рассмотреть поступившее по жалобе или представлению дело не позднее тридцати дней со дня его поступления в суд.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-6. Возвращение кассационной жалобы или представления

Кассационная жалоба или представление возвращаются лицу, подавшему жалобу или представление, в случаях:
1) невыполнения в установленный срок указаний об исправлении недостатков жалобы или представления, оставленных без движения;
2) истечения срока обжалования, если жалоба или представление не содержат просьбу о восстановлении пропущенного срока. Суд вправе восстановить срок обжалования в срок, не превышающий одного года с момента вступления судебного акта в законную силу;
3) если жалоба или представление поданы лицом, не имеющим право на подачу жалобы или представления;
4) по заявлению лица, подавшего жалобу или представление.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 337-7. Действия судьи после получения кассационной жалобы или представления

1. Судья после получения кассационной жалобы или представления, поданных в установленный настоящим Кодексом срок и соответствующих требованиям статьи 337-3 настоящего Кодекса, обязан:
1) направить лицам, участвующим в деле, копии жалобы или представления и приложенных к ним письменных материалов;
2) известить лиц, участвующих в деле, о дате направления дела в кассационную инстанцию суда для рассмотрения с расчетом времени, чтобы участвующие по делу стороны могли представить свои возражения на поданные жалобу или представление. Этот срок не может быть более 10 рабочих дней;
3) по истечении срока для принесения возражений направить дело в кассационную инстанцию областного суда.
2. Лица, участвующие в деле, вправе знакомиться в суде с материалами дела, поданными жалобами и представлениями и приносить свои возражения.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-8. Назначение заседания суда кассационной инстанции

1. При поступлении дела с кассационной жалобой или представлением прокурора председатель суда или его заместитель формирует судебный состав судебной коллегии и определяет председательствующего по делу и судью- докладчика. Председатель суда в случае необходимости может привлекать судей одной судебной коллегии для рассмотрения дел в составе другой судебной коллегии.
2. При разрешении вопросов, связанных с назначением дела к рассмотрению в кассационном порядке, председательствующий руководствуется общими правилами производства в суде первой инстанции, установленными настоящим Кодексом.
3. О назначении судебного заседания судебной коллегией областного суда выносится определение, в котором указываются лица, участвующие в деле, подлежащие извещению.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-9. Извещение лиц, участвующих в деле

1. Извещение лиц, участвующих в рассмотрении дела в кассационной инстанции, о времени и месте рассмотрения дела производится областным судом по правилам, установленным главой 11 настоящего Кодекса.
2. Неявка в судебное заседание лиц, участвующих в деле, надлежаще извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к разбирательству дела.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-10. Приостановление исполнения судебного решения

Кассационная инстанция вправе приостановить исполнение судебных решений до разрешения кассационной жалобы или представления.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-11. Порядок рассмотрения кассационной жалобы и представления

1. При рассмотрении кассационной жалобы и представления применяются правила, изложенные в разделе III настоящего Кодекса, с изъятиями и дополнениями, предусмотренными настоящей главой.
2. Дело по кассационной жалобе или представлению рассматривается судебной коллегией по гражданским делам или судебной коллегией по административным и экономическим делам областного суда в составе трех судей судебной коллегии.
3. Судебное разбирательство кассационной инстанции начинается с изложения судьей-докладчиком обстоятельств дела и содержания решения, а также кассационных жалоб, представлений и возражений на них.
4. После доклада судьи-докладчика суд заслушивает выступления сторон в обоснование своих доводов, приведенных в жалобе или представлении, а также в отношении доводов возражения.
Суд кассационной инстанции в случае необходимости оглашает имеющиеся в деле доказательства, а также исследует вновь представленные доказательства, если признает, что они не могли быть представлены стороной в суд первой инстанции.
5. В заседании суда секретарем судебного заседания ведется протокол. Протокол подписывается председательствующим и секретарем судебного заседания.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-12. Отзыв кассационной жалобы или представления

1. Лицо, принесшее кассационную жалобу или представление, вправе отозвать их до рассмотрения дела.
2. Представление, принесенное прокурором, может быть отозвано также и вышестоящим прокурором.
3. Об отзыве жалобы или представления суд извещает лиц, участвующих в деле.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-13. Пределы рассмотрения дела

1. При рассмотрении дела кассационная инстанция проверяет правильность применения норм права судами по имеющимся в деле материалам в пределах доводов кассационной жалобы или представления.
2. В интересах законности суд может выйти за пределы жалобы, представления.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-14. Полномочия кассационной инстанции

Кассационная инстанция, рассмотрев дело, своим постановлением или определением вправе:
1) оставить акт районного суда в силе, а жалобу или представление - без удовлетворения;
2) отменить акт районного суда полностью либо в части и направить дело на новое судебное рассмотрение;
3) отменить акт районного суда полностью или в части и оставить исковое заявление без рассмотрения либо прекратить производство по делу;
4) изменить решение районного суда, не передавая дело на новое рассмотрение;
5) отменить акт районного суда и вынести новое решение, не передавая дело на новое рассмотрение.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-15. Основания к отмене или изменению судебных актов кассационной инстанцией

1. Основаниями к отмене или изменению судебных актов кассационной инстанцией являются существенные нарушения либо неправильное применение норм права, необоснованность судебных актов, а также признание Конституционным судом Кыргызской Республики не соответствующим Конституции Кыргызской Республики закона, на котором основан судебный акт, если для его пересмотра нет иных оснований.
2. Судебный акт подлежит отмене с прекращением производства по делу или оставлением заявления без рассмотрения по основаниям, указанным в статьях
221 и 223 настоящего Кодекса.
3. Судебный акт не может быть отменен по формальным соображениям.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-16. Постановление или определение кассационной инстанции

1. По результатам рассмотрения жалобы или представления кассационная инстанция выносит постановление или определение, которое принимается в совещательной комнате большинством голосов судей судебной коллегии. Судьи не вправе воздерживаться или не участвовать в голосовании. Председательствующий на судебном заседании голосует последним.
2. В постановлении или определении судебной коллегии по гражданским делам или судебной коллегией по административным и экономическим делам областного суда должны быть указаны:
1) наименование суда, принявшего постановление или определение; дата и место принятия постановления или определения; состав суда, принявшего постановление или определение; дело, по которому вынесено постановление или определение;
2) лицо, подавшее жалобу или представление, лица, участвовавшие в рассмотрении дела;
3) наименование суда, рассмотревшего дело в первой инстанции, дата вынесения судебного акта, состав суда, рассматривавшего дело;
4) краткое изложение сущности ранее вынесенного по делу судебного акта;
5) возражения на поданные жалобу или представление;
6) объяснения лиц, присутствовавших на заседании кассационной инстанции областного суда;
7) мотивы, по которым кассационная инстанция не применяет законы и иные нормативные правовые акты, на которые ссылались лица, участвующие в деле, а также законы и иные нормативные правовые акты, которыми руководствовалась судебная коллегия при принятии постановления или определения;
8) при отмене или изменении судебного акта - мотивы, по которым судебная коллегия не согласна с выводами районного суда;
9) выводы по результатам рассмотрения жалобы или представления;
10) действия, которые должны быть выполнены сторонами и судом, если дело передается на новое рассмотрение;
11) указание на распределение между сторонами судебных расходов.
3. Постановление и определение кассационной инстанции подписываются председательствующим и судьями судебной коллегии, участвующими в рассмотрении дела.
4. Постановление и определение кассационной инстанции выносятся и провозглашаются немедленно. В исключительных случаях по особо сложным делам составление мотивированного постановления или определения может быть отложено на срок до пяти дней, но резолютивная часть постановления или определения, подписанная всеми судьями, участвовавшими при рассмотрении дела, объявляется на том же заседании.
5. Судья кассационной инстанции, оставшийся при рассмотрении дела при особом мнении, излагает его в письменном виде.
Особое мнение судьи кассационной инстанции на судебном заседании не оглашается, но приобщается к делу.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 337-17. Вступление постановления или определения кассационной инстанции в законную силу

1. Постановления или определения кассационной инстанции вступают в законную силу с момента провозглашения, но могут быть пересмотрены в порядке
надзора судебной коллегией по гражданским или административным и экономическим делам Верховного суда Кыргызской Республики.
2. Указания, содержащиеся в постановлении или определении кассационной инстанции, являются обязательными для суда, вновь рассматривающего дело.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 337-18. Частное определение суда кассационной инстанции

Суд, рассматривающий дело в кассационном порядке, вправе в случаях, предусмотренных статьей 227 настоящего Кодекса, вынести частное определение.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Глава 40

Апелляционное обжалование определений суда

Статья 338. Право обжалования определений суда первой инстанции в апелляционном порядке

1. Определения суда первой инстанции могут быть обжалованы отдельно от решения суда сторонами и другими лицами, участвующими в деле, в случаях:
1) предусмотренных настоящим Кодексом;
2) когда определение суда препятствует дальнейшему рассмотрению дела.
2. На остальные определения суда первой инстанции частные жалобы или представления не подаются, но возражения против этих определений могут быть включены в апелляционную жалобу или представление.

Статья 339. Сроки, порядок подачи и рассмотрения частных жалоб или представлений

1. Частная жалоба или представление могут быть поданы в течение десяти дней после вынесения судом определения.
2. Подача и рассмотрение частных жалоб или представлений производятся в порядке, предусмотренном для апелляционного обжалования решений суда - главой 39 настоящего Кодекса.

Статья 340. Полномочия суда апелляционной инстанции при рассмотрении частной жалобы или представления

Суд апелляционной инстанции, рассмотрев частную жалобу или представление, вправе:
1) оставить определение суда без изменения, а жалобу или представление -
без удовлетворения;
2) отменить определение полностью или в части и передать дело на новое рассмотрение в суд первой инстанции;
3) отменить определение полностью или в части, разрешить вопрос по существу и передать дело в суд первой инстанции для рассмотрения;
4) изменить или отменить определение суда и вынести новое решение, не передавая дело на новое рассмотрение.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 341. Законная сила определения апелляционной инстанции, вынесенного по частной жалобе или представлению

Определение суда апелляционной инстанции, вынесенное по частной жалобе или представлению, вступает в законную силу с момента его вынесения. Определение может быть пересмотрено в порядке надзора.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

РАЗДЕЛ IV

ПРОИЗВОДСТВО ПО ПЕРЕСМОТРУ СУДЕБНЫХ АКТОВ, ВСТУПИВШИХ В ЗАКОННУЮ СИЛУ

Глава 41

Производство в суде надзорной инстанции

Статья 342. Судебные акты, которые могут быть пересмотрены в порядке надзора

Вступившие в законную силу судебные акты по гражданским делам ", рассмотренным судебными коллегиями областного суда и приравненным к нему судом в апелляционном порядке, кассационном порядке, а также в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, акты судов первой инстанции, которые вступают в законную силу с момента их вынесения, могут быть пересмотрены в порядке судебного надзора по жалобам и представлениям лиц, перечисленных в статье 343 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Законом КР от 17 марта 2012 года № 21 внесены изменения в статью 342, изложенную на государственном языке

Статья 343. Лица, имеющие право приносить жалобы и представления, подлежащие рассмотрению в порядке надзора

Вправе приносить:
1) жалобы - стороны и другие лица, участвующие в деле, их представители, а также лица, чьи права или охраняемые законом интересы нарушены вынесенным по делу актом суда;
2) представления - прокурор по делам, возбужденным по заявлениям прокурора, а также рассмотренным с участием прокурора. По другим делам представления могут быть принесены в том случае, если судом принято решение, нарушающее государственные или общественные интересы.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 344. Сроки принесения жалоб и представлений в порядке надзора

Жалоба или представление могут быть поданы по защите избирательных прав
- в течение трех дней, по авторским и наследственным правам - в течение семидесяти пяти лет, а по остальным делам в течение одного года со дня вступления в законную силу судебного акта.
Процессуальный срок на подачу жалобы или представления в порядке надзора восстановлению не подлежит, кроме случаев, когда заявитель, не принимавший участие в судебных заседаниях при рассмотрении дела, докажет, что он не знал о факте принятия или содержании обжалуемого (обжалуемых) судебного акта.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 29 декабря 2004 года

№ 195, 24 июля 2009 года № 252, 1 марта 2012 года № 10)

Статья 345. Содержание жалобы или представления

1. Жалоба или представление, адресованные в Верховный суд Кыргызской
Республики, должны содержать:
1) наименование должностного лица, которому адресуются жалоба или представление;
2) наименование лица, подающего жалобу или представление, его место жительства или место нахождения и процессуальное положение в деле;
3) наименование других лиц, участвующих в деле, их место жительства или место нахождения;
4) наименования судов, рассматривавших дело в первой, апелляционной, кассационной инстанциях, и содержание принятых ими решений;
5) указание на акт суда, который обжалуется;
6) указание, в чем заключается нарушение закона;
7) просьбу лица, подающего жалобу или представление.
Если надзорная жалоба или представление подаются лицом, не участвовавшим в деле, в них должно быть указано, какие права или охраняемые законом интересы этого лица либо интересы государства или общества нарушены вступившим в законную силу судебным актом.
Если надзорная жалоба ранее подавалась в надзорную инстанцию, в ней должно быть указано об этом и о решении суда, принятом по жалобе или представлению.
2. Жалоба должна быть подписана лицом, подающим жалобу, или его представителем, а представление подписывается уполномоченным лицом. К надзорной жалобе, поданной представителем, должна быть приложена доверенность или другой документ, удостоверяющий полномочия представителя.

3. (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 346. Порядок подачи жалобы, представления в порядке надзора

1. Лица, перечисленные в подпункте 1 статьи 343 настоящего Кодекса, жалобы и представления на вступившие в законную силу судебные акты приносят через вынесший их суд.

2. (Исключен в соответствии с Законом КР от 8 августа 2004 года № 110)

3. Верховный суд Кыргызской Республики по жалобам и представлениям вправе истребовать из соответствующего суда гражданские дела для
рассмотрения в порядке надзора.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

(Статья 347. Действия суда первой инстанции после получения жалобы, представления в порядке надзора

Суд первой инстанции после получения жалобы или представления в порядке надзора в месячный срок обязан:
1) направить лицам, участвующим в деле, копии жалобы или представления и приложенных к ним письменных материалов;
2) известить лиц, участвующих в деле, о дате направления дела в Верховный суд Кыргызской Республики для рассмотрения в порядке надзора с расчетом времени, чтобы участвующие по делу стороны могли представить свои возражения на поданные жалобу или представление в порядке надзора. Этот срок не может быть более 10 рабочих дней;
3) по истечении срока для принесения возражений направить дело в
Верховный суд Кыргызской Республики.
Лица, участвующие в деле, вправе знакомиться в суде с материалами и поданными жалобами и представлениями в порядке надзора и приносить свои возражения.

Статья 348. Суд, рассматривающий дела по жалобам и представлениям в порядке надзора

Судебная коллегия по гражданским делам или судебная коллегия по административным и экономическим делам Верховного суда Кыргызской Республики рассматривает гражданские дела по жалобам и представлениям на вступившие в законную силу судебные акты по делам, рассмотренным судебными коллегиями областного суда и приравненным к нему судом в апелляционном порядке, кассационном порядке, а также в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, на акты судов первой инстанции, которые вступают в законную силу с момента их вынесения.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 349. Предварительное рассмотрение жалобы или представления (Исключена в соответствии с Законом КР от 8 августа 2004 года № 110) Статья 350. Приостановление исполнения судебного решения

Судебный состав судебной коллегии Верховного суда Кыргызской Республики вправе приостановить исполнение судебных решений до разрешения надзорной жалобы или представления.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 351. Порядок рассмотрения жалобы и представления

1. При рассмотрении жалобы и представления в порядке надзора применяются правила, изложенные в разделе III настоящего Кодекса, с изъятиями и дополнениями, предусмотренными настоящей главой.
2. При поступлении дела с надзорной жалобой или представлением Председатель Верховного суда Кыргызской Республики или его заместитель формирует судебный состав судебной коллегии и определяет председательствующего по делу и судью-докладчика.
Председатель Верховного суда Кыргызской Республики в случае необходимости может привлекать судей одной судебной коллегии для рассмотрения дел в составе другой судебной коллегии.

3. (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

4. При рассмотрении дела судебным составом судебной коллегии Верховного суда Кыргызской Республики в судебном заседании председательствует
Председатель Верховного суда Кыргызской Республики. По поручению Председателя Верховного суда Кыргызской Республики обязанности председательствующего возлагаются на одного из председателей судебных коллегий или судью Верховного суда Кыргызской Республики. При рассмотрении гражданского дела судебной коллегией по гражданским делам или судебной коллегией по административным и экономическим делам Верховного суда Кыргызской Республики с докладом по делу выступает Председатель Верховного суда Кыргызской Республики либо председатель судебной коллегии, либо по их поручению судья-докладчик.
5. Лица, участвующие в деле, их представители дают разъяснения после доклада дела.
6. В заседании суда надзорной инстанции секретарем заседания ведется протокол. Протокол подписывается председательствующим и секретарем судебного заседания.

7. (Утратил силу в соответствии с Законом КР от 14 марта 2014 года №

48)

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168, 14 марта 2014 года № 48)

Статья 352. Отзыв жалобы или представления

1. Лицо, принесшее жалобу или представление в порядке надзора, вправе отозвать их до рассмотрения дела в Верховном суде Кыргызской Республики.
2. Представление, принесенное прокурором, может быть отозвано также вышестоящим прокурором.
3. Об отзыве жалобы или представления суд извещает лиц, участвующих в деле.

Статья 353. Срок рассмотрения жалоб и представлений в порядке надзора

Жалоба или представление в порядке надзора подлежат рассмотрению в двухмесячный срок со дня поступления вместе с делом в суд.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 354. Пределы рассмотрения дела

1. При рассмотрении дела в порядке надзора Верховный суд Кыргызской Республики проверяет правильность применения норм права судами первой, апелляционной и кассационной инстанций по имеющимся в деле материалам в пределах доводов жалобы или представления.
2. В интересах законности Верховный суд Кыргызской Республики может выйти за пределы жалобы, представления.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 355. Извещение лиц, участвующих в деле

1. Извещение лиц, участвующих в рассмотрении дела в Верховном суде Кыргызской Республики, о времени и месте рассмотрения дела производится по правилам, установленным главой 11 настоящего Кодекса.
2. Неявка в судебное заседание лиц, участвующих в деле, надлежаще извещенных о времени и месте рассмотрения дела, не является препятствием к разбирательству дела.

Статья 356. Полномочия судебной коллегии Верховного суда

Кыргызской Республики

Судебная коллегия Верховного суда Кыргызской Республики, рассмотрев дело в порядке надзора, вправе:
1) оставить судебный акт суда первой, апелляционной или кассационной инстанции в силе, а жалобу или представление - без удовлетворения;
2) оставить в силе один из ранее вынесенных по делу судебных актов;
3) отменить либо изменить решение суда первой, апелляционной или кассационной инстанции и принять новое решение, не передавая дело для нового рассмотрения, если допущена ошибка в применении норм материального права;
4) отменить акт суда первой, апелляционной или кассационной инстанции полностью или в части и оставить заявление без рассмотрения либо прекратить производство по делу;
5) отменить судебные акты первой, апелляционной и кассационной инстанций полностью либо в части и направить дело на новое рассмотрение.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 356-1. Полномочия Президиума Верховного суда Кыргызской

Республики

(Исключена в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 357. Основания к отмене или изменению в порядке надзора судебных актов

1. Основаниями к отмене или изменению судебных актов в порядке надзора являются существенные нарушения либо неправильное применение норм права, необоснованность судебных актов, а также признание Конституционной палатой Верховного суда Кыргызской Республики не соответствующим Конституции Кыргызской Республики закона, на котором основан судебный акт.
2. Судебный акт не может быть отменен по формальным соображениям.
3. Судебный акт подлежит отмене в порядке надзора с прекращением производства по делу или оставлением заявления без рассмотрения по основаниям, указанным в статьях 221 и 223 настоящего Кодекса.

(В редакции Законов КР от 25 июля 2008 года № 168, 14 марта 2014 года №

48)

Статья 358. Акты Верховного суда Кыргызской Республики

1. По результатам рассмотрения жалобы или представления в порядке
надзора Верховный суд Кыргызской Республики выносит постановление или определение, которое принимается в совещательной комнате открытым голосованием. Судьи не вправе воздерживаться или не участвовать в голосовании. Председательствующий на судебном заседании голосует последним.
2. В постановлении Верховного суда Кыргызской Республики должны быть указаны:
1) наименование суда, принявшего постановление, дата и место принятия постановления, состав суда, принявшего постановление, дело, по которому вынесено постановление;
2) лицо, подавшее жалобу или представление, лица, участвовавшие в рассмотрении дела;
3) наименование суда, рассмотревшего дело в первой, апелляционной и кассационной инстанциях, дата вынесения судебного акта, состав судей, рассматривавших дело;
4) краткое изложение сущности ранее вынесенного по делу судебного акта;
5) возражения на поданные в порядке надзора жалобу или представление;
6) объяснения лиц, присутствовавших на заседании суда надзорной инстанции;
7) мотивы, по которым суд не применяет законы и иные нормативные правовые акты, на которые ссылались лица, участвующие в деле, а также законы и иные нормативные правовые акты, которыми руководствовался суд при принятии постановления;
8) при отмене или изменении судебного акта - мотивы, по которым суд надзорной инстанции не согласился с выводами суда первой, апелляционной и кассационной инстанций;
9) выводы по результатам рассмотрения жалобы или представления;
10) действия, которые должны быть выполнены сторонами и судом, если дело передается на новое рассмотрение;
11) указание на распределение между сторонами судебных расходов.
3. Постановления и определения Верховного суда Кыргызской Республики подписываются председательствующим и судьями, участвующими при рассмотрении дела в судебной коллегии.
4. Постановление Верховного суда Кыргызской Республики выносится и провозглашается немедленно. В исключительных случаях по особо сложным делам составление мотивированного постановления может быть отложено на срок до десяти дней, но резолютивная часть постановления, подписанная всеми судьями, участвовавшими при рассмотрении дела, объявляется на том же заседании.
5. Судья Верховного суда Кыргызской Республики, оставшийся при рассмотрении дела при особом мнении, излагает его в письменном виде. Особое мнение судьи на судебном заседании не оглашается, но приобщается к делу.

(В редакции Законов КР от 12 мая 2001 года № 43, 8 августа 2004 года №

110, 25 июля 2008 года № 168)

Статья 359. Вступление постановления суда надзорной инстанции в законную силу

1. Постановление судебных коллегий Верховного суда Кыргызской Республики вступает в законную силу немедленно после его принятия, является окончательным, обжалованию не подлежит и исполняется в порядке, установленном законодательством Кыргызской Республики об исполнительном производстве.
2. Указания, содержащиеся в постановлении Верховного суда Кыргызской
Республики, являются обязательными для суда, вновь рассматривающего дело.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 25 июля 2008 года №

168)

Статья 360. Частное определение Верховного суда Кыргызской

Республики

Верховный суд Кыргызской Республики, рассматривающий дело в порядке надзора, вправе в случаях, предусмотренных статьей 227 настоящего Кодекса, вынести частное определение.

Глава 42

Пересмотр по вновь открывшимся обстоятельствам судебных актов, вступивших в законную силу

Статья 361. Основания пересмотра

1. Судебные акты, вступившие в законную силу, могут быть пересмотрены по вновь открывшимся обстоятельствам, за исключением судебных актов на решение соответствующей избирательной комиссии об итогах голосования или результатах выборов, а также по делам о банкротстве в отношении должника/принудительной ликвидации банка, где была применена процедура специального администрирования/принудительной ликвидации, в результате чего должник/банк был ликвидирован и исключен из государственного реестра юридических лиц.

Внимание!

Закон КР от 1 июня 2007 года № 76, вносящий дополнение в пункт 1 статьи

361 настоящего Кодекса, утратил силу в соответствии с Законом КР от 23 октября 2007 года № 158

2. Основаниями для пересмотра судебных актов по вновь открывшимся обстоятельствам являются:
1) существенные для дела обстоятельства, которые не были и не могли быть известны заявителю;
2) признание Конституционным судом Кыргызской Республики несоответствующим Конституции Кыргызской Республики закона, на котором основан судебный акт, если к его пересмотру нет иных препятствий;
3) установленные вступившим в законную силу приговором суда заведомо ложные показания свидетеля или специалиста, заведомо ложное заключение эксперта, заведомо неправильный перевод, подложность документов либо вещественных доказательств, повлекшие за собой постановление незаконного или необоснованного судебного акта;
4) установленные вступившим в законную силу приговором суда преступные действия сторон, других лиц, участвующих в деле, либо их представителей или преступные деяния судей, совершенные при рассмотрении данного дела;
5) отмена акта суда либо постановления иного органа, послужившего основанием к вынесению данного судебного акта.

(В редакции Законов КР от 1 июня 2007 года № 76, 24 июля 2009 года № 252,

16 декабря 2016 года № 207)

Статья 362. Суды, пересматривающие судебные акты по вновь открывшимся обстоятельствам

1. Вступившие в законную силу акты суда первой, апелляционной,кассационной и надзорной инстанций пересматриваются по вновь открывшимся обстоятельствам судом, принявшим эти акты.
2. Пересмотр по вновь открывшимся обстоятельствам судебных актов надзорной инстанции, которыми изменено решение суда или постановлено новое решение, производится судом, изменившим решение или вынесшим новое решение.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 363. Подача заявления

Заявление или представление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам подается лицами, участвовавшими в деле, в суд, рассмотревший дело по первой инстанции, в течение трех месяцев со дня установления обстоятельств, служащих основанием для пересмотра.

(В редакции Закона КР от 10 июля 2012 года № 101) Статья 364. Исчисление срока для подачи заявления Срок для подачи заявления исчисляется:

1) в случаях, предусмотренных подпунктом 1 пункта 2 статьи 361 настоящего Кодекса, со дня открытия обстоятельств, имеющих существенное значение для дела;
2) в случаях, предусмотренных подпунктом 2 пункта 2 статьи 361 настоящего Кодекса, со дня вынесения Конституционной палатой Верховного суда Кыргызской Республики решения о признании несоответствующим Конституции Кыргызской Республики закона, на котором основан судебный акт;
3) в случаях, предусмотренных подпунктами 3 и 4 пункта 2 статьи 361 настоящего Кодекса, со дня вступления в законную силу приговора по уголовному делу;
4) в случаях, предусмотренных подпунктом 5 пункта 2 статьи 361 настоящего Кодекса, со дня вступления в законную силу судебного акта либо вынесения постановления иного органа, противоположных по своему содержанию судебному акту или постановлению, на которых был основан пересматриваемый судебный акт.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 365. Рассмотрение заявления

Заявление или представление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам суд рассматривает в судебном заседании в месячный срок со дня его поступления. Заявитель и другие лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте судебного заседания, однако их неявка не является препятствием к рассмотрению заявления или представления.

Статья 366. Определение суда о пересмотре дела

1. Суд, рассмотрев заявление или представление о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам, либо удовлетворяет заявление и отменяет судебный акт, либо отказывает в пересмотре.
2. Определение суда первой инстанции об удовлетворении либо об отклонении заявления о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам может быть обжаловано в порядке, предусмотренном главой 40 настоящего Кодекса.
Определение суда апелляционной, кассационной инстанций об удовлетворении либо об отклонении заявления о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам может быть обжаловано в порядке, предусмотренном главой 41 настоящего Кодекса.
Определение судебной коллегии Верховного суда Кыргызской Республики об удовлетворении либо об отклонении заявления о пересмотре судебного акта по вновь открывшимся обстоятельствам обжалованию не подлежит.
3. В случае удовлетворения заявления или представления о пересмотре судебного акта дело рассматривается судом на общих основаниях по правилам, установленным настоящим Кодексом.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

РАЗДЕЛ V

ПРОИЗВОДСТВО ПО ДЕЛАМ С УЧАСТИЕМ ИНОСТРАННЫХ ЛИЦ

Глава 43

Гражданская процессуальная правоспособность и дееспособность иностранных лиц

Статья 367. Процессуальные права и обязанности иностранных лиц

1. Иностранные граждане и лица без гражданства, иностранные юридические лица, международные организации (далее - иностранные лица) имеют право обращаться в суды Кыргызской Республики для защиты своих нарушенных или оспариваемых прав, свобод и охраняемых законом интересов.
2. Иностранные лица пользуются гражданскими процессуальными правами и выполняют процессуальные обязанности наравне с гражданами и юридическими лицами Кыргызской Республики.
3. Судопроизводство по делам, в которых участвуют иностранные лица, осуществляется в соответствии с настоящим Кодексом.
4. Нормативными правовыми актами Кыргызской Республики могут быть установлены ответные ограничения в отношении иностранных лиц тех государств, в которых допускаются специальные ограничения гражданских процессуальных прав граждан и юридических лиц Кыргызской Республики.

Статья 368. Гражданская процессуальная дееспособность иностранных граждан и лиц без гражданства

1. Гражданская процессуальная дееспособность иностранных граждан и лиц без гражданства определяется по их личному закону.
2. Личным законом физического лица является право государства, гражданином которого оно является. При наличии у лица нескольких иностранных гражданств его личным законом считается закон государства, с которым лицо наиболее тесно связано.
3. Личным законом лица без гражданства считается закон государства, в котором лицо имеет постоянное место жительства, а при отсутствии такового - закон государства его обычного местопребывания.
4. Лицо, не являющееся по своему личному закону процессуально дееспособным, может быть на территории Кыргызской Республики признано дееспособным, если оно в соответствии с законодательством Кыргызской Республики обладает процессуальной дееспособностью.

Статья 369. Гражданская процессуальная правоспособность иностранной и международной организации

1. Процессуальная правоспособность иностранной организации определяется по закону иностранного государства, в соответствии с которым она создана.
Иностранная организация, не обладающая по законодательству своего государства правоспособностью, не может иметь процессуальной правоспособности в Кыргызской Республике.
2. Процессуальная правоспособность международной организации устанавливается на основе международного договора, в соответствии с которым она создана, ее учредительных документов или соглашения с компетентным государственным органом Кыргызской Республики.

Глава 44

Рассмотрение судами Кыргызской Республики гражданских дел с участием иностранных лиц

Статья 370. Компетенция судов Кыргызской Республики по гражданским делам с участием иностранных лиц

1. Суды Кыргызской Республики рассматривают гражданские дела с участием иностранных лиц, если гражданин-ответчик имеет место жительства на территории Кыргызской Республики или юридическое лицо-ответчик находится в Кыргызской Республике.
2. Суды Кыргызской Республики вправе также рассматривать гражданские дела с участием иностранных лиц в случаях, когда:
1) орган управления, филиал или представительство иностранного лица находятся на территории Кыргызской Республики;
2) ответчик является иностранным лицом и имеет имущество в Кыргызской
Республике;
3) по делу о взыскании алиментов и об установлении отцовства истец имеет место жительства в Кыргызской Республике;
4) по делу о возмещении вреда, причиненного повреждением здоровья, а также смертью кормильца, вред причинен в Кыргызской Республике или истец имеет место жительства в Кыргызской Республике;
5) по делу о возмещении вреда, причиненного имуществу, действие или иное обстоятельство, послужившее основанием для требования о возмещении вреда, имело место на территории Кыргызской Республики;
6) иск вытекает из договора, по которому полное или частичное исполнение должно иметь место или имело место на территории Кыргызской Республики;
7) иск вытекает из неосновательного обогащения, имевшего место на территории Кыргызской Республики;
8) по делу о расторжении брака истец имеет место жительства в Кыргызской Республике или хотя бы один из супругов является гражданином Кыргызской Республики;
9) истец по делу о защите чести, достоинства и деловой репутации имеет место жительства или находится в Кыргызской Республике;
10) спор возник из отношений, связанных с обращением ценных бумаг, выпуск которых имел место на территории Кыргызской Республики.
3. Суды Кыргызской Республики рассматривают и другие дела, если законодательством Кыргызской Республики они отнесены к их компетенции.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 371. Исключительная компетенция

К исключительной компетенции судов Кыргызской Республики относятся гражданские дела с участием иностранных лиц по искам:
1) о праве на недвижимое имущество, находящееся в Кыргызской Республике;
2) о расторжении брака граждан Кыргызской Республики с иностранными гражданами или лицами без гражданства, если оба супруга имеют место жительства в Кыргызской Республике;
3) об оспаривании действий должностных лиц и государственных органов Кыргызской Республики, если действия, послужившие поводом для обращения в суд, имели место на территории Кыргызской Республики;
4) возникающим из договоров перевозки;
5) связанным с регистрацией или выдачей патентов, регистрацией и выдачей свидетельств на товарные знаки, промышленные образцы, полезные модели или регистрацией других прав на результаты интеллектуальной деятельности, которые требуют регистрации или выдачи патента либо свидетельства в Кыргызской Республике.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 372. Компетенция по делам особого производства

Суды Кыргызской Республики рассматривают дела особого производства с участием иностранных лиц в случаях, когда:
1) заявитель по делу об установлении факта имеет место жительства на территории Кыргызской Республики или факт, который необходимо установить, имел или имеет место на территории Кыргызской Республики;
2) гражданин, в отношении которого ставится вопрос об усыновлении (удочерении), о признании ограниченно дееспособным или недееспособным, об объявлении несовершеннолетнего полностью дееспособным (эмансипация), о принудительной госпитализации в психиатрический стационар, является гражданином Кыргызской Республики либо имеет место жительства на территории Кыргызской Республики;
3) лицо, в отношении которого ставится вопрос о признании безвестно отсутствующим и объявлении умершим, является гражданином Кыргызской Республики либо имело последнее известное место жительства на территории Кыргызской Республики и при этом от решения данного вопроса зависит установление гражданских прав и обязанностей граждан и организаций, имеющих место жительства или место нахождения на территории Кыргызской Республики;
4) подано заявление о признании вещи, находящейся на территории
Кыргызской Республики, бесхозяйной;
5) подано заявление об установлении неправильности записи в книгах актов гражданского состояния, совершенной органом Кыргызской Республики;
6) подано заявление о признании утраченной ценной бумаги, выданной гражданином(у) или организацией(ии), проживающим либо находящимся на территории Кыргызской Республики, и восстановлении соответствующих прав на нее (вызывное производство);
7) подано заявление о неправильности нотариального действия или об отказе в его совершении нотариусом или другим органом Кыргызской Республики.

Статья 373. Применение правил подсудности

Если иное не установлено правилами данного раздела настоящего Кодекса, подсудность дел с участием иностранных лиц судам Кыргызской Республики определяется по правилам главы 4 настоящего Кодекса.

Статья 374. Договорная подсудность

Подсудность дел с участием иностранных лиц, установленная статьями 28-29
настоящего Кодекса, может быть изменена по соглашению сторон.

Статья 375. Неизменность места рассмотрения дела

Дело, принятое судом Кыргызской Республики к производству с соблюдением предусмотренных законодательством Кыргызской Республики правил компетенции, разрешается им по существу, даже если в связи с изменением гражданства, места жительства сторон и другими обстоятельствами, влияющими на компетенцию, оно стало подсудно суду другого государства.

Статья 376. Процессуальные последствия рассмотрения дел судом иностранного государства

1. Суд Кыргызской Республики отказывает в принятии заявления к рассмотрению или прекращает производство по делу, если имеется решение по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям, вынесенное судом иностранного государства, с которым Кыргызская Республика имеет международный договор, предусматривающий взаимное признание и исполнение судебных решений.
2. Суд Кыргызской Республики возвращает заявление или оставляет заявление без рассмотрения, если в суде иностранного государства, решение которого подлежит признанию или исполнению на территории Кыргызской Республики, ранее было возбуждено дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям.

Статья 377. Судебный иммунитет

1. Предъявление в суде Кыргызской Республики иска к иностранному государству, привлечение его к участию в деле в качестве ответчика или третьего лица, наложение ареста на его имущество, принадлежащее иностранному государству и находящееся на территории Кыргызской Республики, принятие по отношению к нему других мер по обеспечению иска и обращение взыскания на это имущество в порядке исполнения решений суда допускаются лишь с согласия компетентных органов соответствующего государства, если иное не предусмотрено законами или вступившими в установленном законом порядке в
силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская
Республика.
2. Судебный иммунитет международных организаций определяется законами, международными договорами и соглашениями этих организаций с компетентными государственными органами Кыргызской Республики.
3. Аккредитованные в Кыргызской Республике дипломатические представители иностранных государств и другие лица, указанные в законах или в вступивших в установленном законом порядке в силу международных договорах, участницей которых является Кыргызская Республика, подлежат юрисдикции судов Кыргызской Республики по гражданским делам в пределах, определяемых общепризнанными нормами международного права или вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 378. Судебные поручения

1. Суды Кыргызской Республики исполняют переданные им в порядке, установленном законом или вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика, поручения иностранных судов о выполнении отдельных процессуальных действий (вручение извещений и других документов, получение объяснений сторон, показаний свидетелей, заключений экспертов, осмотр на месте и др.).
2. Поручение не подлежит исполнению:
1) если исполнение поручения противоречит суверенитету или угрожает безопасности Кыргызской Республики;
2) если исполнение поручения не входит в компетенцию суда.
3. Исполнение поручений иностранных судов производится в порядке, установленном законодательством Кыргызской Республики либо вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика.
4. Суды Кыргызской Республики могут обращаться к иностранным судам с поручениями о выполнении отдельных процессуальных действий. Порядок сношений судов с иностранными судами определяется законами и вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 379. Признание документов, выданных органами иностранных государств

Документы, выданные, составленные или удостоверенные по установленной форме компетентными органами иностранных государств вне пределов Кыргызской Республики по законам иностранных государств в отношении граждан и организаций Кыргызской Республики или иностранных лиц, принимаются судами Кыргызской Республики при наличии консульской легализации, если иное не предусмотрено законами или вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика.
Документы, составленные на иностранном языке, при представлении в суд в Кыргызской Республике должны сопровождаться их надлежащим образом заверенным переводом на государственный или официальный язык.

(В редакции Законов КР от 8 августа 2004 года № 110, 14 марта 2014 года

№ 48)

Статья 380. Признание и исполнение решений иностранных судов

1. Решения иностранных судов признаются и исполняются в Кыргызской Республике, если это предусмотрено законами или вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика, либо на началах взаимности.
2. Решение иностранного суда может быть предъявлено к принудительному исполнению в течение трех лет с момента вступления решения в законную силу. Пропущенный по уважительной причине срок может быть восстановлен судом в порядке статьи 122 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 380-1. Применение иностранного права

1. В случаях применения иностранного права суд устанавливает существование и содержание этих норм в соответствии с их толкованием и практикой применения в соответствующем иностранном государстве.
2. В целях установления существования и содержания норм иностранного права суд по ходатайству стороны или по своей инициативе может в установленном порядке обратиться за содействием и разъяснениями в компетентные органы и организации в Кыргызской Республике и за границей либо привлечь специалистов.
3. Если существование или содержание норм иностранного права, несмотря на все принятые меры, не установлено, суд применяет соответствующие нормы права Кыргызской Республики.

(В редакции Закона КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 381. Признание решений иностранных судов, не требующих исполнения

В Кыргызской Республике признаются следующие решения иностранных судов, не требующие по своему характеру исполнения:
1) затрагивающие личный статус граждан государства, суд которого вынес решение;
2) о расторжении или признании недействительными браков между гражданами Кыргызской Республики и иностранными гражданами, если в момент расторжения брака хотя бы один из супругов проживал вне пределов Кыргызской Республики;
3) о расторжении или признании недействительными браков между гражданами Кыргызской Республики, если оба супруга в момент расторжения брака проживали вне пределов Кыргызской Республики.

РАЗДЕЛ VI

ОСОБЕННОСТИ ГРАЖДАНСКОГО СУДОПРОИЗВОДСТВА ПО ЭКОНОМИЧЕСКИМ ДЕЛАМ

(Дополнен Законом КР от 8 августа 2004 года № 110)

Статья 382. Осуществление производства по экономическим делам

Производство по экономическим делам осуществляется судами по общим правилам гражданского судопроизводства с особенностями, установленными настоящим разделом.
Экономическими делами являются дела, вытекающие из предпринимательской и иной экономической деятельности, сторонами которых являются юридические лица и/или граждане, осуществляющие данную деятельность без образования юридического лица и имеющие статус индивидуального предпринимателя, приобретенный в установленном законом порядке (далее - индивидуальные предприниматели), которые вправе обратиться в суд за защитой своих нарушенных или оспариваемых прав и законных интересов в порядке, установленном настоящим Кодексом.

Статья 383. Специальная подведомственность экономических дел

1. В порядке судопроизводства по экономическим делам суды рассматривают споры между юридическими лицами и/или индивидуальными предпринимателями:
1) о разногласиях по договору, заключение которого предусмотрено законом или передача разногласий по которому на разрешение суда согласована сторонами;
2) об изменении условий или о расторжении договоров;
3) о неисполнении или ненадлежащем исполнении обязательств;
4) о признании договоров действительными;
5) о признании договоров недействительными;
6) о признании права собственности;
7) об истребовании собственником или иным законным владельцем имущества из чужого незаконного владения;
8) об устранении препятствий в пользовании имуществом;
9) о нарушении прав собственника или иного законного владельца, не связанном с лишением владения;
10) о возмещении убытков;
11) о банкротстве (несостоятельности), о принудительной ликвидации банков;
12) о признании недействительными (полностью или в части) ненормативных правовых актов государственных органов, органов местного самоуправления, иных органов, не соответствующих законам и иным нормативным правовым актам и нарушающих права и законные интересы юридических лиц и индивидуальных предпринимателей;
13) по спорам между учредителями юридических лиц, юридическими лицами и органами государственной власти и их должностными лицами по вопросам регистрации, перерегистрации и ликвидации юридических лиц, по заявлениям заинтересованных лиц о ликвидации юридического лица, дела по спорам между юридическими лицами и их учредителями, а также по спорам учредителей юридического лица между собой, если учредителями являются юридические лица и/или индивидуальные предприниматели;
14) о взыскании с юридических лиц и индивидуальных предпринимателей обязательных платежей, сборов, штрафов и иных финансовых санкций государственными органами, органами местного самоуправления, иными органами, осуществляющими контрольные функции;
15) о возврате из бюджета денежных средств, списанных или изъятых органами, осуществляющими контрольные функции;
16) о принуждении к исполнению акта государственного органа, органа местного самоуправления, иного органа, относящегося к предпринимательской деятельности юридического лица или индивидуального предпринимателя;
17) о защите деловой репутации юридического лица или индивидуального предпринимателя.
Законом к экономическим делам могут быть отнесены и другие дела, связанные с предпринимательской деятельностью.

(В редакции Законов КР от 25 июля 2008 года № 168, 16 декабря 2016 года №

207)

Статья 384. Подсудность экономических дел

1. Экономические дела рассматриваются в первой инстанции межрайонными судами.
2. Межрайонные суды рассматривают неимущественные и имущественные споры, возникающие в экономической сфере, сторонами в которых являются юридические лица, граждане, осуществляющие предпринимательскую деятельность без образования юридического лица, дела о банкротстве (несостоятельности), о принудительной ликвидации банков.

(В редакции Закона КР от 16 декабря 2016 года № 207)

Статья 385. Подсудность дел о банкротстве

Дела о банкротстве (несостоятельности) юридического лица или индивидуального предпринимателя либо о принудительной ликвидации финансово-кредитного учреждения рассматриваются межрайонными судами по месту нахождения должника-юридического лица, должника-индивидуального предпринимателя или по месту нахождения финансово-кредитного учреждения, по правилам гражданского судопроизводства с особенностями, установленными настоящим разделом и законодательством о банкротстве и Законом Кыргызской Республики "О Национальном банке Кыргызской Республики, банках и банковской деятельности".

(В редакции Закона КР от 16 декабря 2016 года № 207)

Статья 386. Форма и содержание искового заявления

1. Исковое заявление подается в суд в письменной форме машинописным текстом и подписывается руководителем юридического лица или другим специально уполномоченным на это лицом, индивидуальным предпринимателем либо его представителем. Исковое заявление удостоверяется печатью. Отсутствие у индивидуального предпринимателя печати не является основанием для отказа в принятии иска, возвращения искового заявления или оставления без рассмотрения.
2. В исковом заявлении помимо положений, предусмотренных статьей 132 настоящего Кодекса, должны быть указаны:
1) почтовые адреса сторон и их банковские реквизиты,
2) расчет взыскиваемой или оспариваемой суммы;
3) требования истца со ссылкой на законы и иные нормативные правовые акты, а при предъявлении иска к нескольким ответчикам - требование к каждому из них;
4) сведения о принятии мер к досудебному урегулированию спора с ответчиком, когда это предусмотрено законом для данной категории споров или договором.
3. Истец при предъявлении иска обязан направить другим лицам, участвующим в деле, копию искового заявления и прилагаемых к нему, документов, которые у них отсутствуют, заказным письмом с уведомлением о вручении.

Статья 387. Документы, прилагаемые к исковому заявлению

К исковому заявлению прилагаются:
1) уведомление о вручении или иные документы, подтверждающие направление другим лицам, участвующим в деле, копий искового заявления и приложенных к нему документов, которые у других лиц, участвующих в деле, отсутствуют;

2) (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

3) документы, подтверждающие обстоятельства, на которых истец основывает свои требования;
4) копии свидетельства о государственной регистрации в качестве юридического лица или индивидуального предпринимателя;
5) доверенность или иные документы подтверждающие полномочия на подписание искового заявления;
6) документы, подтверждающие соблюдение истцом досудебного порядка, если он предусмотрен законом для данной категории споров или договором;
7) проект договора, если заявлено требование о понуждении заключить договор;
8) копия оспариваемого акта, если заявлено требование о признании акта недействительным.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 388. Принятие искового заявления

1. Вопрос о принятии искового заявления к производству суда решается судьей единолично в пятидневный срок со дня поступления искового заявления в суд.
2. О принятии искового заявления судья выносит определение, которым дело принимается к производству.
3. В определении указывается о назначении дела к разбирательству в заседании суда, время и место его проведения.
4. Копии определения о принятии искового заявления к производству суда направляются лицам, участвующим в деле, не позднее следующего дня после дня его вынесения.
5. Определение о принятии искового заявления к производству обжалованию не подлежит.

Статья 389. Возвращение искового заявления

1. Судья возвращает исковое заявление и приложенные к нему документы по основаниям, указанным в статье 136 настоящего Кодекса, а также в случаях:
1) если не соблюдены форма и содержание искового заявления, установленные в статьях
386-387 настоящего раздела;
2) если исковое заявление не подписано или подписано лицом, не имеющим права подписывать его, либо лицом, должностное положение которого не указано;
3) если не представлены доказательства направления и вручения лицам, участвующим в деле, копии искового заявления;

4) (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

5) если в одном исковом заявлении соединены несколько требований к одному или нескольким ответчикам, когда эти требования не связаны между собой;
6) если не представлены доказательства обращения в банк или иное кредитное учреждение за получением с ответчика задолженности, когда она согласно закону, иному нормативному правовому акту или договору должна быть получена через банк или иное кредитное учреждение;
7) если до вынесения определения о принятии искового заявления к производству от истца поступило заявление о возвращении искового заявления.
2. О возвращении искового заявления судья выносит определение, которое может быть обжаловано.
В случае отмены определения о возвращении искового заявления данное заявление считается поданным в день первоначального обращения в суд.
Возвращение искового заявления не препятствует повторному обращению с таким же требованием в суд в общем порядке после устранения обстоятельств, послуживших основанием для его возвращения.
3. Основания для возвращения искового заявления, предусмотренные пунктом
1 настоящей статьи, не являются основаниями для оставления искового заявления без движения.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 390. Оставление заявления без рассмотрения

1. Суд оставляет заявление без рассмотрения по основаниям, указанным в статьях 223-224 настоящего Кодекса, а также в случаях:
1) если истец не обращался в банк или иное кредитное учреждение за получением с ответчика задолженности, когда она согласно закону, иному нормативному правовому акту или договору должна быть получена через банк или иное кредитное учреждение;
2) если истиц не принял мер к досудебному урегулированию спора с ответчиком, когда это предусмотрено законом для данной категории споров или договором, и возможность такого урегулирования не утрачена;
3) если истец или его представитель, надлежащим образом извещенный о времени и месте слушания дела, не явился в заседание суда, и не заявил о рассмотрении дела без его участия.
2. Об оставлении иска без рассмотрения суд выносит определение, которое может быть обжаловано.
В определении суда могут быть разрешены вопросы о распределении между сторонами судебных расходов.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 391. Перемена адреса во время производства по делу

Лица, участвующие в деле, обязаны сообщать суду об изменении своего адреса во время производства по делу. При отсутствии такого сообщения процессуальные документы направляются по последнему известному суду адресу и считаются, доставленными, хотя бы адресат по этому адресу более не находится.

Статья 392. Судебные извещения

1. Лица, участвующие в экономическом деле, и иные участники процесса извещаются судом определением о времени и месте судебного заседания или проведения отдельного процессуального действия путем направления копии судебного акта по почте заказным письмом с уведомлением о вручении адресату.
В случаях, не терпящих отлагательства, суд может известить или вызвать лиц, участвующих в деле, и иных участников процесса телефонограммой, телеграммой, по факсимильной связи или электронной почте либо с использованием иных средств связи. При этом на копии переданного текста, остающейся в суде и приобщенной к делу, указываются фамилия и должность лица, передавшего этот текст, дата и время его передачи, а также фамилия и должность лица, его принявшего.
В случае если копия судебного акта вручается адресату или его представителю непосредственно в суде либо по месту их нахождения, такое вручение осуществляется под расписку.
2. Судебный акт, которым извещаются или вызываются участники процесса, должен содержать:
1) наименование и адрес суда;
2) время и место судебного заседания или проведения отдельного процессуального действия;
3) наименование лица, извещаемого или вызываемого в суд;
4) наименование дела, по которому осуществляются извещение или вызов, а также указание, в качестве кого лицо вызывается;
5) указание о том, какие действия и к какому сроку извещаемое или вызываемое лицо вправе или обязано совершить.
3. Извещения направляются судом по адресу, указанному лицом, участвующим в деле, либо по месту нахождения юридического лица или по месту жительства индивидуального предпринимателя. Место нахождения юридического лица определяется местом его государственной регистрации, если в соответствии с законом в учредительных документах не установлено иное.
4. В случае если адресат отказался принять, получить копию судебного акта, лицо, его доставляющее или вручающее, должно зафиксировать отказ путем отметки об этом на уведомлении, о вручении или на копии судебного акта, которые подлежат возврату в суд.
5. Иностранные лица извещаются судом по правилам, установленным в настоящей главе, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом или вступившим в установленном законом порядке в силу международным договором, участницей которого является Кыргызская Республика.
6. Документы, подтверждающие направление судом копий судебных актов и их получение адресатом в порядке, установленном настоящей статьей (уведомление о вручении, расписка, иные документы), приобщаются к материалам дела.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 393. Надлежащее извещение

1. Лица, участвующие в деле, и иные участники процесса считаются извещенными надлежащим образом, если к началу судебного заседания, проведения отдельного процессуального действия суд располагает сведениями о получении адресатом направленной ему копии судебного акта.
2. Лица, участвующие в деле, и иные участники процесса также считаются извещенными надлежащим образом судом:
1) если адресат отказался от получения копии судебного акта и этот отказ зафиксирован;
2) если несмотря на почтовое извещение, адресат не явился за получением копии судебного акта, направленной судом в установленном порядке, о чем орган связи проинформировал суд;
3) если копия судебного акта, направленная судом по последнему известному суду месту нахождения юридического лица, месту жительства индивидуального предпринимателя, не вручена в связи с отсутствием адресата по указанному адресу, о чем орган связи проинформировал суд.

Статья 394. Срок рассмотрения дела

Дело по экономическому спору должно быть рассмотрено и решение принято в срок, не превышающий одного месяца со дня вынесения определения о принятии искового заявления к производству, если законом не установлено иное.

Статья 395. Отложение рассмотрения дела. Перерыв в судебном заседании

1. Суд откладывает рассмотрение дела в случаях, предусмотренных, настоящим Кодексом, а также в случае неявки в судебное заседание лица, участвующего в деле, если в отношении этого лица у суда отсутствуют сведения о надлежащем извещении его о времени и месте судебного разбирательства.
2. Отложение судебного разбирательства производится в пределах, срока, установленного для рассмотрения дела по существу.
3. Об отложении судебного разбирательства более чем на три дня суд выносит определение, которым лица, участвующие в деле, извещаются о, времени и месте нового судебного заседания. Лица, явившиеся в судебное заседание, извещаются о времени и месте нового заседания непосредственно в судебном заседании под расписку и в протоколе судебного заседания. Определение об отложении рассмотрения дела обжалованию не подлежит.
4. Суд по ходатайству лица, участвующего в деле, или по своей инициативе может объявить перерыв в судебном заседании.
5. Перерыв в судебном заседании может быть объявлен на срок, не превышающий трех дней. Участники процесса о времени и месте слушания, дела после перерыва извещаются под роспись в протоколе судебного заседания.
6. После окончания перерыва судебное заседание продолжается, о чем объявляет председательствующий в судебном заседании. Повторное рассмотрение исследованных до перерыва доказательств не производится, в том числе при замене представителей лиц, участвующих в деле.
7. Лица, участвующие в деле и присутствовавшие в зале судебного заседания до объявления перерыва, считаются надлежащим образом, извещенными о времени и месте судебного заседания, и их неявка в судебное заседание после окончания перерыва не является препятствием для его продолжения.

Статья 396. Пересмотр судебных актов по экономическим делам

1. Пересмотр судебных актов по экономическим делам, принятых межрайонными судами, не вступивших в законную силу, осуществляется судебной коллегией по административным и экономическим делам областных судов в порядке апелляционного производства в соответствии с разделом III настоящего Кодекса.
Пересмотр судебных актов по экономическим делам, принятых межрайонными судами, вступивших в законную силу, осуществляется судебной коллегией по административным и экономическим делам областных судов в порядке кассационного производства в соответствии с разделом III настоящего Кодекса.
Жалоба на решение суда по экономическим делам подается лицами, участвующими в деле, чьи права или охраняемые законом интересы нарушены вынесенным по делу решением суда, в судебную коллегию по административным и экономическим делам областного суда через суд, принявший решение в первой инстанции. Суд, принявший судебный акт, обязан направить жалобу вместе с делом в соответствующую инстанцию в трехдневный срок со дня ее поступления в суд.
2. Пересмотр судебных актов судов Кыргызской Республики в порядке надзора осуществляется судебной коллегией по административным и экономическим делам Верховного суда Кыргызской Республики по правилам, предусмотренным разделом IV настоящего Кодекса.
Жалоба в порядке надзора подается лицами, участвующими в деле, в Верховный суд Кыргызской Республики в течение года с момента вступления обжалуемого судебного акта по экономическому делу в законную силу через суд, принявший судебный акт.
Суд, принявший судебный акт, обязан направить жалобу в порядке надзора вместе с делом в Верховный суд Кыргызской Республики в трехдневный срок со дня ее поступления.

(В редакции Законов КР от 25 июля 2008 года № 168, 14 марта 2014 года №

48)

Статья 397. Возвращение апелляционной жалобы

Апелляционная жалоба возвращается судебной коллегией по
административным и экономическим делам областного суда по основаниям, указанным в статье 321 настоящего Кодекса.
Апелляционная жалоба также подлежит возврату:
1) если жалоба подана минуя суд, вынесший решение, определение;
2) если к жалобе не приложены доказательства отсылки ее копий лицам, участвующим в деле;

3) (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168) (В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 398. Возвращение кассационной жалобы

1. Кассационная жалоба возвращается (судебным составом) судебной коллегией по административным и экономическим делам областных и приравненных к ним судов по следующим основаниям:
1) если жалоба не подписана или подписана лицом, не имеющим права ее подписывать, либо лицом, должностное положение которого не указано;
2) если к жалобе не приложены доказательства направления ее копий, а также приложенных к ней документов лицам, участвующим в деле;
3) если жалоба подана после истечения установленного срока и не содержит ходатайства о восстановлении пропущенного срока;

4) (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

5) если жалоба направлена минуя суд, принявший решение, определение, постановление;
6) если жалоба не содержит указаний на то, в чем заключается нарушение или неправильное применение норм материального права либо, норм процессуального права;
7) если от лица, подавшего жалобу, поступило заявление о ее отзыве.
2. После устранения обстоятельств, послуживших основанием для возвращения жалобы лицо, подавшее заявление, вправе вновь обратиться в суд с заявлением о пересмотре решения, определения, постановления суда в общем порядке в пределах срока, установленного настоящим Кодексом.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 399. Возвращение жалобы в порядке надзора

1. Жалоба в порядке надзора возвращается судебной коллегией по административным и экономическим делам Верховного суда Кыргызской Республики по следующим основаниям:
1) если жалоба не подписана или подписана лицом, не имеющим права его подписывать, либо лицом, должностное положение которого не указано;
2) если к жалобе не приложены доказательства направления ее копий, а также приложенных к ней документов лицам, участвующим в деле;
3) если жалоба подана после истечения установленного срока и не содержит ходатайства о восстановлении пропущенного срока;

4) (Исключен в соответствии с Законом КР от 25 июля 2008 года № 168)

5) если жалоба направлена минуя суд, принявший решение, определение, постановление;
6) если жалоба не содержит указаний на то, в чем заключается нарушение или неправильное применение норм материального права либо норм процессуального права;
7) если от лица, подавшего жалобу, поступило заявление о ее отзыве.
2. После устранения обстоятельств, указанных в подпунктах 1, 2, 4-6 пункта 1 настоящей статьи, лицо, подавшее жалобу, вправе вновь обратиться в суд с заявлением о пересмотре решения, определения, постановления суда в общем порядке в пределах срока, установленного настоящим Кодексом.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 400. Восстановление процессуальных сроков

1. По заявлению стороны экономического спора судебная коллегия по административным и экономическим делам областного или приравненного к нему суда, а также судебная коллегия по административным и экономическим делам Верховного суда Кыргызской Республики, признав причины пропуска установленного настоящим Кодексом или иным законом Кыргызской Республики процессуального срока уважительными, восстанавливают пропущенный процессуальный срок.
2. О восстановлении пропущенного срока указывается в решении, определении или постановлении соответствующей судебной инстанции. Об отказе в восстановлении срока выносится определение.
3. Определение судебной коллегии по административным и экономическим делам областных и приравненных к ним судов об отказе в восстановлении пропущенного процессуального срока может быть обжаловано.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

РАЗДЕЛ VII

ПРОИЗВОДСТВО, СВЯЗАННОЕ С ИСПОЛНЕНИЕМ СУДЕБНЫХ АКТОВ И АКТОВ ИНЫХ ОРГАНОВ

(Дополнен Законом КР от 8 августа 2004 года № 110)

Глава 45

Общие положения

Статья 401. Порядок исполнения судебных актов и актов иных органов

1. Судебные акты и акты иных органов приводятся в исполнение после вступления их в законную силу, за исключением случаев немедленного исполнения в порядке, установленном настоящим Кодексом и иными законами, регулирующими исполнительное производство.
2. Принудительное исполнение судебного акта и акта, иного органа производится на основании выдаваемого судом исполнительного листа, если иное не предусмотрено настоящим Кодексом и законодательством об исполнительном производстве.

Статья 402. Выдача исполнительного листа

1. Исполнительный лист на исполнение судебного акта выдается судом, рассматривавшим дело в первой инстанции. Исполнительный лист на исполнение акта иного органа выдается в порядке, установленном настоящим Кодексом.
2. Выдача судебного приказа для исполнения осуществляется по правилам, предусмотренным статьей 255 настоящего Кодекса.
3. Исполнительный лист выдается взыскателю или по его ходатайству направляется для исполнения непосредственно судом. Исполнительный лист на взыскание денежных средств в доход бюджета направляется судом в налоговый орган, иной уполномоченный государственный орган по месту нахождения должника.
4. По каждому судебному акту или акту иного органа выдается один исполнительный лист, если иное не установлено настоящим Кодексом.
5. В случаях если судебный акт или акт иного органа принят в пользу нескольких истцов или против нескольких ответчиков либо если исполнение должно быть произведено в различных местах, суд по ходатайству взыскателя выдает несколько исполнительных листов с точным указанием в каждом из них места исполнения или той части судебного акта или акта иного органа, которая подлежит исполнению по данному исполнительному листу.
6. На основании судебного акта, акта иного органа или приговора суда о взыскании денежных сумм с солидарных ответчиков по ходатайству взыскателя суд может выдать несколько исполнительных листов по числу солидарных ответчиков с указанием в каждом из них общей суммы взыскания, наименований всех ответчиков и их солидарной ответственности.

Статья 403. Выдача судом дубликата исполнительного листа или судебного приказа

В случае утраты подлинника исполнительного листа или судебного приказа (исполнительных документов) суд, выдавший исполнительный лист либо судебный приказ, может выдать дубликат исполнительного документа. Заявление о выдаче дубликата рассматривается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием к разрешению вопроса о выдаче дубликата.
На определение суда о выдаче дубликата может быть подана жалоба. Статья 404. Ответственность за утрату исполнительного документа Должностное лицо, виновное в утрате переданного ему исполнительного
документа, может быть привлечено к ответственности в соответствии с законодательством Кыргызской Республики.

Статья 405. Содержание исполнительного листа

1. В исполнительном листе должны быть указаны:
1) наименование суда, выдавшего исполнительный лист наименование и местонахождение суда или иного органа, принявшего решение, на основании которого судом выдан исполнительный лист;
2) дело, по которому выдан исполнительный лист, и номер дела;
3) дата принятия судебного акта или акта иного органа, подлежащего исполнению;
4) наименование взыскателя-юридического лица и должника-юридического лица, их место нахождения, юридические адреса и банковские реквизиты фамилия, имя, отчество взыскателя-гражданина и должника-гражданина, их место жительства дата, место рождения и место работы должника-гражданина, дата и
место его государственной регистрации в качестве индивидуального предпринимателя;
5) резолютивная часть судебного акта или акта иного органа;
6) дата вступления судебного акта или акта иного органа в законную силу;
7) дата выдачи исполнительного листа и срок предъявления его к исполнению. Если до выдачи исполнительного листа судом предоставлена отсрочка или рассрочка исполнения судебного акта, в исполнительном листе указывается время,с которого начинается течение срока действия исполнительного листа.
2. Исполнительный лист подписывается судьей и заверяется гербовой печатью суда.
3. Содержание судебного приказа определяется статьей 252 настоящего
Кодекса.

Статья 406. Сроки предъявления исполнительного листа к исполнению

1. Исполнительный лист может быть предъявлен к исполнению в следующие сроки:
1) в течение трех лет со дня вступления судебного акта либо акта иного органа в законную силу или со следующего дня после дня принятия судебного акта, подлежащего немедленному исполнению, или со дня окончания срока, установленного при отсрочке или рассрочке исполнения судебного акта;
2) в течение трех месяцев со дня вынесения определения о восстановлении пропущенного срока для предъявления исполнительного листа к исполнению в соответствии со статьей 407 настоящего Кодекса.
2. В случае если исполнение судебного акта было приостановлено, время, на которое исполнение приостанавливалось, не засчитывается в срок, установленный для предъявления исполнительного листа к исполнению.
3. В случае возвращения исполнительного листа взыскателю в связи с невозможностью его исполнения новый срок для предъявления исполнительного листа к исполнению исчисляется со дня его возвращения.

Статья 407. Перерыв и восстановление срока предъявления исполнительного документа к исполнению

1. Срок предъявления исполнительного документа к исполнению прерывается предъявлением его к исполнению, если законом не установлено иное, а также частичным исполнением должником судебного акта или акта иного органа.
2. Взыскателям, пропустившим срок предъявления исполнительного документа к исполнению по причинам, признанным судом уважительными, пропущенный срок может быть восстановлен, если законом не установлено иное.
3. Заявление о восстановлении пропущенного срока подается в суд, выдавший исполнительный документ, и рассматривается в порядке, предусмотренном статьей 122 настоящего Кодекса. На определение суда о восстановлении срока может быть подана жалоба.

Статья 408. Разъяснение судебного акта или акта иного органа, подлежащего исполнению

В случае неясности требования, содержащегося в судебном акте или акте иного органа, подлежащем исполнению, судебный исполнитель вправе просить
суд или иной орган, принявший этот акт, о разъяснении судебного акта или акта иного органа, на основании которого выдан исполнительный документ.
Разъяснение судебного акта проводится по правилам, предусмотренным статьей 208 настоящего Кодекса.

Статья 409. Обязанность судьи приостановить исполнительное производство

Судья обязан приостановить исполнительное производство в случае:
смерти должника, объявления его умершим или признания безвестно отсутствующим, если установленное судом правоотношение допускает правопреемство, а также в случае реорганизации юридического лица, являющегося должником, или принятия в установленном законом порядке решения о его ликвидации, или возбуждения судом производства по делу о банкротстве (несостоятельности) должника/принудительной ликвидации банка;
утраты должником дееспособности или ограничения его в дееспособности;
пребывания ответчика в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других войск или воинских формирований Кыргызской Республики или просьбы истца, находящегося в участвующей в боевых действиях части Вооруженных Сил, других войск или воинских формирований Кыргызской
Республики;
предъявления иска об освобождении имущества от ареста (исключении из описи), на которое обращено взыскание по исполнительному документу;
оспаривания должником исполнительного документа в судебном порядке, если такое оспаривание допускается законом;
подачи жалобы в суд на действия органов или должностных лиц, уполномоченных рассматривать дела об административных правонарушениях;
вынесения определения судьей, которому законом предоставлено право приостанавливать исполнение судебного акта или акта иного органа.

(В редакции Закона КР от 16 декабря 2016 года № 207)

Статья 410. Право судьи приостановить исполнительное производство Судья может приостановить исполнительное производство в случае: просьбы взыскателя;

просьбы должника, находящегося на военной службе по призыву в Вооруженных Силах, других войсках или воинских формированиях Кыргызской Республики либо привлеченного для выполнения какой-либо государственной обязанности;
нахождения должника в длительной служебной командировке либо выезда за пределы Кыргызской Республики;
нахождения должника на лечении в стационарном лечебном учреждении либо наличия у должника соответствующего медицинского заключения;
розыска должника, его имущества или розыска отобранного у должника ребенка;
обращения судебного исполнителя в суд или иной орган, выдавший исполнительный документ, с заявлением о разъяснении принятого им судебной акта, подлежащего исполнению;
подачи жалобы на действия судебного исполнителя или на его отказ в совершении исполнительных действий, а также на отказ в отводе судебного исполнителя.

Статья 411. Возобновление исполнительного производства

Исполнительное производство возобновляется судом по заявлению взыскателя, судебного исполнителя или по инициативе суда после устранения обстоятельств, вызвавших его приостановление.
О возобновлении исполнительного производства выносится определение.

Статья 412. Прекращение исполнительного производства

1. Исполнительное производство прекращается судом в случаях:
1) если взыскатель отказался от взыскания или от получения предметов, изъятых у должника при исполнении судебного акта или акта иного органа о передаче их взыскателю;
2) если взыскатель и должник заключили мировое соглашение и оно утверждено судом;
3) если после смерти гражданина, являвшегося взыскателем или должником, либо объявления его умершим или признания безвестно отсутствующим установленные судебным актом или актом иного органа требования или обязанности не могут перейти к правопреемнику умершего или объявленного умершим лица либо к управляющему имуществом безвестно отсутствующего лица;
4) если имущества ликвидируемого юридического лица недостаточно для удовлетворения требований взыскателя либо оно отсутствует;
5) если должник в установленном законом порядке, объявлен банкротом
(несостоятельныо( �
6) если для данного вида взыскания истек установленный законом срок давности;
7) судебный акт или акт иного органа, на основании которого выдан исполнительный документ, отменен.
2. При отказе взыскателя от взыскания и при заключении между взыскателем и должником мирового соглашения применяются правила, предусмотренные статьей 174 настоящего Кодекса.
3. При наличии оснований для прекращения исполнительного производства исполнительный документ с соответствующей отметкой возвращается судебным исполнителем в суд либо государственный или иной орган, выдавший этот документ. Все назначенные судебным исполнителем меры по исполнению отменяются.
Прекращенное исполнительное производство не может быть возбуждено вновь.

Статья 413. Порядок приостановления или прекращения исполнительного производства

1. Вопросы о приостановлении или прекращении исполнительного производства рассматриваются судом по месту исполнения. Об этом извещаются взыскатель, должник, судебный исполнитель, однако их неявка не является препятствием к разрешению указанных вопросов.
2. По результатам рассмотрения заявления о приостановлении или прекращении исполнительного производства судом выносится определение, которое направляется взыскателю, должнику, а также судебному исполнителю, на исполнении которого находится исполнительный документ.
3. На определение суда о приостановлении или прекращении исполнительного производства может быть подана жалоба.

Статья 414. Обжалование решений и действий (бездействия) судебного исполнителя

Решения и действия (бездействие) судебного исполнителя могут быть оспорены в суде в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом и другим законом, по правилам, установленным главой 26 настоящего Кодекса.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 415. Защита прав других лиц при исполнении судебного акта либо акта иного органа

1. В случае допущения судебным исполнителем при производстве ареста имущества такого нарушения закона, которое является безусловным основанием к отмене ареста независимо от принадлежности имущества должнику или другим лицам, заявления должника и этих лиц об отмене ареста рассматриваются судом в порядке, предусмотренном главой 26 настоящего Кодекса. Такие заявления могут быть поданы до реализации арестованного имущества.
2. Заявленный лицами спор о праве, связанный с принадлежностью имущества, на которое обращено взыскание, рассматривается судом по правилам искового производства (иски об освобождении имущества от ареста).
Иски об освобождении имущества от ареста могут предъявляться как собственниками, так и владельцами имущества, не принадлежащего должнику.
Иски об освобождении имущества от ареста предъявляются к должнику и взыскателю. Если арест имущества произведен в связи с конфискацией имущества, в качестве ответчиков привлекаются осужденный и соответствующий финансовый орган. Если арестованное имущество уже реализовано, иск предъявляется также к тем лицам, которым передано имущество.
В случае удовлетворения иска о возврате уже реализованного имущества споры между приобретателем имущества, взыскателем и должником рассматриваются судом в исковом порядке.
3. Суд, установив, независимо от заявления заинтересованных лиц, обстоятельства, указанные в пункте 1 настоящей статьи, обязан отменить арест имущества в целом или исключить часть имущества из описи.
4. На определение суда об отмене ареста имущества может быть подана частная жалоба.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 416. Поворот исполнения судебного акта

1. Поворот исполнения судебного акта применяется, если приведенный в исполнение судебный акт изменен или отменен и принят новый судебный акт о полном или частичном отказе в иске, либо производство по делу прекращено, либо иск оставлен без рассмотрения. При повороте исполнения судебного акта ответчику возвращается все то, что было взыскано с него в пользу истца по отмененному или измененному в соответствующей части судебному акту.
2. Если не приведенный в исполнение судебный акт отменен или изменен и принят новый судебный акт о полном или частичном отказе в иске либо производство по делу прекращено, либо иск оставлен без рассмотрения полностью или в части, суд принимает судебный акт о полном или частичном прекращении взыскания по отмененному или измененному в соответствующей части судебному акту.
3. Суд выдает исполнительный лист на возврат взысканных денежных средств, имущества или его стоимости по заявлению юридического лица, гражданина. К заявлению прилагается документ, подтверждающий исполнение ранее принятого судебного акта.

Статья 417. Порядок поворота исполнения судебного акта судом первой инстанции

1. Суд, которому дело передано на новое рассмотрение, обязан по своей инициативе рассмотреть вопрос о повороте исполнения судебного акта и разрешить дело в новом решении или новом определении суда.
2. В случае если суд, вновь рассматривавший дело, не разрешил вопрос о повороте исполнения акта суда, ответчик вправе подать в этот суд заявление о повороте исполнения акта суда. Заявление рассматривается в судебном заседании. Лица, участвующие в деле, извещаются о времени и месте заседания, однако их неявка не является препятствием к рассмотрению заявления, о повороте исполнения акта суда.
3. На определение суда о повороте исполнения акта суда может быть подана жалоба.

Статья 418. Порядок поворота исполнения решения суда судами апелляционной и кассационной инстанций или в порядке надзора

1. Суд, рассматривающий дело в апелляционном, кассационном порядке или и порядке надзора, если он своим актом окончательно разрешает спор либо прекращает производство по делу, либо оставляет заявление без рассмотрения, обязан разрешить вопрос о повороте исполнения акта суда или передать дело на разрешение суда первой инстанции.
2. В случае если в акте вышестоящего суда нет никаких указаний на поворот исполнения акта суда, ответчик вправе подать соответствующее заявление в суд первой инстанции.
3. В случае отмены в апелляционной инстанции решения суда по делу о взыскании алиментов поворот исполнения акта суда допускается только в тех случаях, если отмененный акт суда был основан на сообщенных истцом ложных сведениях или представленных им подложных документах.
В случае отмены в кассационном порядке, порядке надзора акта суда по делам о взыскании денежных сумм по требованиям, вытекающим из трудовых отношений; взыскании вознаграждения за использование прав на произведения науки, литературы и искусства, исполнения, открытия, изобретения, полезные модели, промышленные образцы; взыскании алиментов, возмещении вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья либо смертью кормильца, поворот исполнения акта суда допускается только в тех случаях, если отмененный акт суда был основан на сообщенных истцом ложных сведениях или представленных им подложных документах.

Статья 419. Ответственность за неисполнение судебного акта или акта иного органа банком или иной кредитной организацией и другими лицами

1. За неисполнение судебного акта или акта иного органа о взыскании денежных средств с должника при наличии денежных средств на его счетах на банк или иную кредитную организацию, которые осуществляют обслуживание счетов этого должника и которым взыскателем или судебным исполнителем предъявлен к исполнению исполнительный лист, судом может быть наложен судебный штраф в порядке и размере, установленных законодательством Кыргызской Республики.
2. За неисполнение указанных в исполнительном листе действий лицом, на которое возложено совершение этих действий, на это лицо судом, выдавшим исполнительный лист, может быть наложен судебный штраф в порядке и размере, установленных законодательством Кыргызской Республики.
3. Уплата судебного штрафа не освобождает от обязанности исполнить судебный акт.
4. Вопрос о наложении судебного штрафа рассматривается судом по заявлению взыскателя или судебного исполнителя в порядке, установленном главой 9 настоящего Кодекса.

Глава 46

Производство по делам о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решений третейского суда

Статья 420. Выдача исполнительного листа на принудительное исполнение решений третейского суда

1. Производство по делам о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение принятых на территории Кыргызской Республики решений третейских судов осуществляется судами по общим правилам гражданского судопроизводства с особенностями, установленными настоящей главой.
2. Вопрос о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда рассматривается районными и приравненными к ним судами по заявлению заинтересованной стороны.
3. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда может быть подано в течение трех лет с момента принятия решения.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда подается в суд по месту жительства или по месту нахождения должника либо, если место жительства или место нахождения должника неизвестно, по месту нахождения имущества должника-стороны третейского разбирательства.

(В редакции Закона КР 11 декабря 2013 года № 217)

Статья 421. Форма и содержание заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда

1. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда подается в письменной форме и должно быть подписано лицом, в пользу которого принято решение, или его представителем.
2. В заявлении о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование и состав третейского суда, принявшего решение, место его нахождения;
3) наименование сторон третейского разбирательства, их место жительства или место нахождения;
4) дата и место принятия решения третейского суда;
5) дата получения решения третейского суда стороной, обратившейся с заявлением;
6) требование заявителя о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда.
В заявлении могут быть указаны номера телефонов, факсов, адреса электронной почты и иные сведения.
3. К заявлению о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда прилагаются:
1) решение третейского суда в подлиннике или копия решения, заверенная органом, вынесшим решение, либо копия решения, удостоверенная нотариально;
2) соглашение о передаче спора на разрешение третейским судом (третейское соглашение) в подлиннике либо копия соглашения, удостоверенная нотариально;
3) документ, подтверждающий уплату государственной пошлины.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда, поданное с нарушением требований, предусмотренных в настоящей статье и статье 421 настоящего Кодекса, оставляется без движения или возвращается лицу, его подавшему, по правилам, предусмотренным в статьях 136 и 137 настоящего Кодекса.

Статья 422. Порядок рассмотрения заявлений о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда

1. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда рассматривается судьей единолично в срок, не превышающий месяца со дня его поступления в суд, включая срок на подготовку дела к судебному разбирательству и вынесение определения, по правилам, предусмотренным настоящим Кодексом.
2. При подготовке дела к судебному разбирательству судья может истребовать из третейского суда надлежащим образом заверенные копии материалов дела, по которому испрашивается исполнительный лист, при чем только те материалы, которые являются основанием для отказа в выдаче исполнительного листа, перечисленные в статье 423 настоящего Кодекса.
3. Стороны третейского разбирательства извещаются судом о времени и месте судебного заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, не является, препятствием для рассмотрения дела.
4. При рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа компетентный суд не вправе пересматривать решение третейского суда по существу.

Статья 423. Основания отказа в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда

1. Суд отказывает в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда только в случаях, предусмотренных настоящей статьей.
2. Суд при рассмотрении заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда вправе отказать в выдаче исполнительного листа в случаях:
1) если одна из сторон представит суду доказательства о недееспособности одной из сторон при заключении соглашения о передаче спора в третейский суд;
2) если одна из сторон не была должным образом уведомлена о назначении арбитра или третейском разбирательстве;
3) если состав третейского суда или процедура третейского разбирательства не соответствовали соглашению сторон либо применимым правилам;
4) если решение третейского суда принято по спору, не предусмотренному соглашением сторон или не подпадающему под его условия, или содержит указания по вопросам, выходящим за пределы соглашения. Если указания по вопросам, охватываемым третейским соглашением, могут быть отделены от тех, которые не охватываются таким соглашением, то часть решения третейского суда, в которой содержатся указания по вопросам, охватываемым третейским соглашением, может быть приведена в исполнение и в выдаче исполнительного листа на исполнение этой части не может быть отказано;
5) если сторона обоснованно заявила о недействительности третейского соглашения, а третейский суд принял спор к рассмотрению и вынес решение по существу спора;
6) если суд установит, что объект спора не может быть предметом третейского разбирательства по законодательству Кыргызской Республики.

Статья 424. Определение суда по делу о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда

1. Суд по результатам рассмотрения заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда выносит определение о выдаче исполнительного листа или об отказе в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда.
2. В определении суда о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда должны содержаться следующие сведения:
1) о наименовании и составе третейского суда;
2) о наименовании сторон третейского разбирательства;
3) о решении третейского суда, о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение которого ходатайствует заявитель;
4) указание на выдачу исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда или отказ в выдаче исполнительного листа.
3. Если отказ в выдаче исполнительного листа был принят по основаниям, указанным в подпунктах 2, 3 и 4 пункта 2 статьи 423 настоящего Кодекса, третейский суд, вынесший решение, по которому отказано в выдаче исполнительного листа, обязан провести повторное третейское разбирательство.
4. Определение суда об отказе в выдаче либо о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда может быть обжаловано в вышестоящий суд.
Вышестоящий суд должен рассмотреть поступившее по жалобе дело не позднее двадцати дней со дня его поступления, за исключением жалобы в порядке надзора, которая подлежит рассмотрению в месячный срок со дня поступления.
5. Жалоба на не вступившее в законную силу определение суда об отказе в выдаче либо о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда может быть подана в течение десяти дней после вынесения судом определения в окончательной форме.
Жалоба на вступившее в законную силу определение суда об отказе в выдаче либо о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда может быть подана в срок, не превышающий трех месяцев со дня вступления в силу определения суда.

(В редакции Закона КР 11 декабря 2013 года № 217)

Глава 47

Производство по делам о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов

Статья 425. Выдача исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов

1. Правила, установленные в настоящей главе, применяются при рассмотрении судом заявлений о выдаче исполнительных листов на принудительное исполнение принятых на территории Кыргызской Республики решений судов аксакалов.
2. Вопрос о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов, рассматривается районными и приравненными к ним судами по заявлению стороны, в пользу которой вынесено решение.
3. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов может быть подано в течение месяца со дня окончания срока исполнения решения.
Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов подлежит возврату, если оно подано по истечении установленного настоящей статьей срока и не содержит ходатайства о его восстановлении.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов подается в суд, на территории которого находится суд аксакалов.

Статья 426. Форма и содержание заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов

1. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов подается в письменной форме и должно быть подписано лицом, в пользу которого принято решение, или его представителем.
2. В заявлении о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов должны быть указаны:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование и состав суда аксакалов, принявшего решение, место его нахождения;
3) наименование сторон разбирательства в суде аксакалов, их место жительства;
4) дата и место принятия решения судом аксакалов;
5) требование заявителя о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов.
3. К заявлению о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов прилагаются:
1) надлежащим образом заверенная копия решения суда аксакалов;
2) документы, подтверждающие неисполнение решения суда аксакалов;
3) уведомление о вручении или иной документ, подтверждающий направление копии заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов другой стороне;
4) доверенность или иной документ, подтверждающие полномочия лица на подписание заявления.
4. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов, поданное с нарушением требований, предусмотренных в настоящей статье, возвращается лицу, подавшему заявление, без рассмотрения.

Статья 427. Порядок рассмотрения заявлений о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов

1. Заявление о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов рассматривается судьей единолично в месячный срок со дня получения его судом.
2. Стороны разбирательства и суде аксакалов извещаются судом о времени и месте судебного заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения дела.

Статья 428. Основания отказа в выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов

Суд отказывает в выдаче исполнительного листа в случае несоответствия решения суда аксакалов действующему законодательству Кыргызской Республики.

Статья 429. Определение суда по делу о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов

1. По результатам рассмотрения заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов, суд выносит определение о выдаче исполнительного листа или об отказе в его выдаче.
2. В определении о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов должны содержаться сведения:
1) о наименовании и составе суда аксакалов;
2) о наименовании сторон разбирательства в суде аксакалов;
3) о решении суда аксакалов, о выдаче исполнительного листа, на принудительное исполнение которого ходатайствует заявитель;
4) указание на выдачу исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов или отказ в выдаче исполнительного листа.
3. Определение суда о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения суда аксакалов может быть обжаловано в вышестоящий суд в порядке, установленном настоящим Кодексом.

Глава 48

Производство по делам о признании и приведении в исполнение решений международных судов, иностранных судов, международных третейских судов (арбитражей), иностранных третейских судов (арбитражей)

Статья 430. Признание и приведение в исполнение решений иностранных судов

1. Решения иностранных судов, в том числе решения об утверждении мировых соглашений, признаются и приводятся в исполнение в Кыргызской Республике в соответствии со статьей 380 настоящего Кодекса.
2. Под решениями иностранных судов понимаются решения по гражданским делам, включая дела по экономическим спорам и другим делам, связанным с осуществлением предпринимательской и иной экономической деятельности, приговоры по делам в части возмещения ущерба, причиненного преступлением.
3. Вопросы признания и приведения в исполнение решения иностранного суда разрешаются судом в Кыргызской Республике по заявлению стороны в споре, рассмотренном иностранным судом.

Статья 431. Заявление о принудительном исполнении решения иностранного суда

Заявление о принудительном исполнении решения иностранного суда подается взыскателем в районный или приравненный к нему суд по месту жительства или месту нахождения должника либо, если место жительства или место нахождения должника неизвестно, по месту нахождения имущества должника.

Статья 432. Содержание заявления признании и принудительном исполнении решения иностранного суда

1. Заявление о признании и принудительном исполнении решения иностранного суда подается в письменной форме и должно быть подписано взыскателем или его представителем.
2. Заявление должно содержать:
1) наименование суда, в который подается заявление;
2) наименование и место нахождения иностранного суда;
3) наименование взыскателя, его представителя, если заявление подается представителем, указание их места жительства или места нахождения;
4) наименование должника, указание его места жительства или места нахождения либо места нахождения имущества должника;
5) просьбу взыскателя о признании и разрешении принудительного исполнения решения или об указании с какого момента требуется его исполнение;
6) перечень прилагаемых документов.
В заявлении о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда могут быть также указаны номера телефонов, факсов, адреса электронной почты взыскателя, должника, их представителей и иные сведения, если они необходимы для правильного и своевременного рассмотрения дела.
3. К заявлению о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда прилагаются документы, предусмотренные вступившим в установленном законом порядке в силу международным договором, участницей которого является Кыргызская Республика, а если это не предусмотрено международным договором, прилагаются следующие документы:
1) решение иностранного суда либо удостоверенная надлежащим образом копия решения иностранного суда, о признании и приведении в исполнение которого ходатайствует взыскатель;
2) официальный документ, подтверждающий вступление решения иностранного суда в законную силу, если это не указано в тексте самого решения;
3) документ, удостоверенный надлежащим образом и подтверждающий, что должник был своевременно и в надлежащей форме извещен о разбирательстве дела в иностранном суде, о признании и приведении в исполнение решения которого ходатайствует взыскатель;
4) документ о полном или частичном исполнении решения, если оно ранее исполнялось на территории соответствующего иностранного государства;
5) доверенность или иной документ, удостоверенные надлежащим образом и подтверждающие полномочия лица, подписавшего заявление в суд;
6) документ, подтверждающий направление должнику копии заявления о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда;
7) документ, подтверждающий соглашение сторон по делам договорной подсудности;
8) заверенный надлежащим образом перевод указанных в подпунктах 1-7
настоящего пункта документов на государственный или официальный язык.
4. К заявлению о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда прилагается также документ, подтверждающий уплату государственной пошлины в порядке и в размере, которые установлены законодательством Кыргызской Республики для уплаты государственной пошлины при подаче в суд заявления о выдаче исполнительного листа на принудительное исполнение решения третейского суда.

(В редакции Закона КР от 14 марта 2014 года № 48)

Статья 433. Порядок рассмотрения заявлении о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда

1. Заявление о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда рассматривается в судебном заседании судьей единолично в срок, не превышающий месяца со дня его поступления в суд, по правилам настоящего Кодекса с особенностями, установленными настоящей главой либо вступившим в установленном законом порядке в силу международным договором, участницей которого является Кыргызская Республика.
2. Суд извещает лиц, участвующих в деле, о времени и месте судебного заседания. Неявка указанных лиц, извещенных надлежащим образом о времени и месте судебного заседания, не является препятствием для рассмотрения дела.
3. При рассмотрении дела суд в судебном заседании устанавливает наличие или отсутствие оснований для признания и приведения в исполнение решения иностранного суда, предусмотренных статьей 434 настоящего Кодекса.
4. При рассмотрении дела суд не вправе пересматривать решение иностранного суда по существу.
5. В случае если у суда при решении вопроса о принудительном исполнении возникнут сомнения, он может запросить у лица, обратившегося с заявлением о принудительном исполнении решения иностранного суда, объяснение, а также опросить должника по существу заявления и в случае необходимости затребовать разъяснение иностранного суда, принявшего решение.

(В редакции Законов КР от 25 июля 2008 года № 168, 14 марта 2014 года №

48)

Статья 434. Основания отказа в признании и приведении в исполнение

решения иностранного суда

1. Суд отказывает в признании и приведении в исполнение решения иностранного суда полностью или в части в случае:
1) если решение по закону государства, на территории которого оно принято, не вступило в законную силу или не подлежит исполнению;
2) если сторона, против которой принято решение, не была своевременно и надлежащим образом извещена о времени и месте рассмотрения дела или по другим причинам не могла представить в суд свои объяснения;
3) если рассмотрение дела в соответствии с законами или вступившими в установленном законом порядке в силу международными договорами, участницей которых является Кыргызская Республика, относится к исключительной компетенции суда в Кыргызской Республике;
4) если имеется вступившее в законную силу решение суда в Кыргызской Республике, принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям;
5) если на рассмотрении суда в Кыргызской Республике находится дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям, производство по которому возбуждено до возбуждения производства по делу в иностранном суде;
6) если истек срок давности приведения решения иностранного суда к принудительному исполнению и этот срок не восстановлен судом;
7) если исполнение решения иностранного суда может нанести ущерб суверенитету Кыргызской Республики или угрожает безопасности Кыргызской Республики.

(В редакции Закона КР от 25 июля 2008 года № 168)

Статья 435. Определение суда по делу о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда

1. Выслушав объяснение должника и рассмотрев представленные доказательства, суд выносит определение, о принудительном исполнении решения иностранного суда или об отказе в этом, по правилам, установленным главой 21 настоящего Кодекса.
2. В определении по делу о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда должны содержаться:
1) наименование и место нахождения иностранного суда, принявшего решение;
2) наименования взыскателя и должника;
3) сведения о решении иностранного суда о признании и приведении в исполнение которого ходатайствовал взыскатель;
4) указание на признание и приведение в исполнение решения иностранного суда либо на отказ в признании и приведении в исполнение решения иностранного суда.
3. Определение по делу о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда может быть обжаловано в порядке, установленном настоящим Кодексом.

Статья 436. Принудительное исполнение решения иностранного суда

1. Принудительное исполнение решения иностранного суда производится на основании исполнительного листа, выдаваемого судом, вынесшим определение о признании и приведении в исполнение решения иностранного суда, в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом и законодательством Кыргызской Республики.
2. Решение иностранного суда может быть предъявлено к принудительному исполнению в срок, не превышающий трех лет со дня вступления его в законную силу. В случае пропуска указанного срока он может быть восстановлен судом по ходатайству взыскателя по правилам, предусмотренным главой 10 настоящего Кодекса.

Статья 437. Признание решений иностранных судов

1. Решения иностранных судов, которые не требуют принудительного исполнения, признаются без какого-либо дальнейшего производства, если со стороны заинтересованного лица не поступят возражения относительно этого.
2. Заинтересованное лицо по месту своего жительства или месту своего нахождения в течение месяца после того, как ему стало известно о поступлении решения иностранного суда в районный или приравненный к нему суд, может заявить свои возражения относительно признания этого решения.
3. Возражения заинтересованного лица относительно признания решения иностранного суда рассматриваются в судебном заседании с извещением этого лица о времени и месте рассмотрения возражений. Неявка без уважительной причины заинтересованного лица, надлежащим образом извещенного о времени и месте слушания дела, не является препятствием к рассмотрению возражений.
4. После рассмотрения судом возражений относительно признания решения иностранного суда выносится соответствующее определение, которое направляется сторонам после вступления его в законную силу.
Определение суда может быть обжаловано в порядке и в сроки, которые установлены настоящим Кодексом.

Статья 438. Отказ в признании решения иностранного суда

Отказ в признании решения иностранного суда, которое не подлежит принудительному исполнению, допускается при наличии оснований, предусмотренных подпунктами 1-5, 7 пункта 1 статьи 434 настоящего Кодекса.

Статья 439. Признание решений иностранных судов, не требующих исполнения

В Кыргызской Республике признаются решения иностранных судов, не требующие по своему характеру исполнения, в случаях, предусмотренных статьей
381 настоящего Кодекса.

Статья 440. Признание и исполнение решений международных судов, международных арбитражей

Правила статей 431-438 настоящего Кодекса применяются к решениям международных судов, международных арбитражей.

Статья 441. Признание и исполнение решений иностранных третейских судов (арбитражей), международных третейских судов (арбитражей)

1. Правила статей 422, 434, 436-438 настоящего Кодекса, применяются также к решениям иностранных третейских судов (арбитражей), международных третейских судов (арбитражей).
2. Сторона, ходатайствующая о признании или об исполнении решения иностранного Третейского суда, международного арбитража, должна представить должным образом заверенное подлинное решение иностранного третейского суда, международного арбитража или его должным образом заверенную копию, а также подлинное арбитражное соглашение или его должным образом заверенную копию. В случае если арбитражное решение или третейское соглашение изложено на иностранном языке, сторона должна представить заверенный перевод этих документов на государственный или официальный язык.

Статья 442. Отказ в признании и приведении в исполнение решения иностранных третейских судов (арбитражей), международных третейских судов (арбитражей)

1. В признании и приведении в исполнение решения иностранного третейского суда (арбитража), международного третейского суда (арбитража) может быть отказано по просьбе стороны, против которой оно направлено, если эта сторона представит компетентному суду, в котором испрашиваются признание и приведение в исполнение, доказательство того, что:
1) стороны третейского соглашения были по применимому к ним закону в какой-либо мере недееспособны или это соглашение, недействительно по закону, которому стороны это соглашение подчинили, а при отсутствии такого указания - по закону страны, где решение было вынесено;
2) сторона, против которой вынесено решение, не была должным образом уведомлена о назначении арбитра или об арбитражном разбирательстве либо по другим причинам не могла представить свои объяснения;
3) решение вынесено по спору, не предусмотренному арбитражным соглашением или не подпадающему под его условия, либо содержит постановления по вопросам, выходящим за пределы арбитражного соглашения. Если в решении арбитражного суда постановления по вопросам, охватываемым арбитражным соглашением, могут быть отделены от тех, которые не охватываются таким соглашением, суд может выдать исполнительный лист
только на ту часть решения арбитражного суда, которая содержит постановления по вопросам, охватываемым арбитражным соглашением;
4) состав арбитражного суда или арбитражный процесс не соответствовали соглашению сторон либо в отсутствие такового не соответствовали закону той страны, в которой имел место арбитраж;
5) решение еще не стало окончательным для сторон или было отменено, или его исполнение было приостановлено судом страны, в которой оно было вынесено или страны, закон которой применяется.
2. В признании и приведении в исполнение арбитражного решения может быть также отказано, если суд Кыргызской Республики установит, что:
1) объект спора не может быть предметом арбитражного разбирательства по законам Кыргызской Республики;
2) признание и приведение в исполнение этого решения противоречат публичному порядку Кыргызской Республики.

Президент

Кыргызской Республики А.Акаев