Labour Code of the Republic of Kazakhstan
Non-official translation
Code of the Republic of Kazakhstan dated 15 May, 2007 No. 251
Unofficial translation
GENERAL PART
SECTION 1. GENERAL PROVISIONS
Chapter 1. MAIN PROVISIONS
Article 1. The basic definitions used in this Code
1. The following definitions are used in this Code:
1) The civil service - professional activities of civil servants in the
performance of official authority, aimed at achieving the objectives and functions of
the state enterprises, government agencies and technical maintenance and operation of
public authorities;
2) A civil servant - a person holding a paid staff position by the legislation of
the Republic of Kazakhstan in state enterprises, public institutions and performing
official authority in order to carry out their mandate and functions and the maintenance
and operation of public authorities;
3) the minimum monthly wage - guaranteed minimum monthly payments to workers of
unskilled (least complex) labour in the performance of work (job duties) under normal
conditions and at normal working hours specified by this Code;
4) special clothing - clothes, shoes, hat, gloves, and other items intended to
protect workers from the harmful and (or) hazardous working factors;
5) heavy work – types activities of the employee related to the permanent
movement, displacement and hand transportation of weights (ten kilograms or more) and
require more physical effort (energy expenditure of more than 250 kcal / h);
6) shift work - the work of two or three or four work shifts within 24 hours;
7) social partnership - a system of relationships between employees (employees’
representatives), employers (representatives of employers), state bodies, aimed at
harmonization of their interests in the regulation of labour relations and other
relations directly linked to them;
8) the general, industrial (tariff), regional agreement (hereinafter - agreement)
- a legal act, concluded between the parties of social partnership, defining the content
and obligations of the parties to establish the conditions of labour, employment and
social security for workers at the national, industrial and regional levels;
9) downtime - a temporary suspension of work for reasons of an economic,
technological, institutional, other industrial or natural character;
10) qualification category (rank) - the level of the qualification requirements
for employees, reflecting the complexity of the work performed;
11) conciliation commission - the body that is created by an agreement between the
employer and employees (or their representatives) for adjustment of collective labour
disputes through conciliation;
12) conciliation procedures – a consequential consideration of a collective
labour dispute initially in a conciliation commission and if no agreement is in it - in
a labour arbitration;
13) the mediator – an individual or legal entity engaged by labour parties to
provide services in resolving of labour dispute;
14) holiday – a release of the employee from work for a certain period to ensure
the employee’s annual rest or social objectives with maintaining his (her) place of work
(position) and the average wage in cases, prescribed by this Code;
15) labour – a human activity, aimed at creating material, spiritual and other
values that are necessary for life and the needs of man and society;
16) payment for labour - the system of relations, connected with the provision of
compulsory remuneration to the employee for his (her) work by the employer in accordance
with this Code and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan, as well as
agreements, labour, collective contracts and the acts of the employer;
17) the minimum standard of pay (MSP) - guaranteed to meet the minimum monthly
wage of an employee, who engaged in heavy labour, work in harmful (particularly harmful)
or hazardous working conditions, including a minimum set of food, goods and services,
required to restore vitality and energy of worker who has been in the process of work to
harmful and (or) hazardous working environments;
18) Labour hygiene - a set of sanitary-epidemiological measures and means to
preserve the health of workers, prevention of adverse effects of the work environment
and the work process;
19) Labour dispute - the disagreements between the employee (employees) and the
employer (employers) on the application of the labour legislation of the Republic of
Kazakhstan, execution or change the terms of agreements, labour and (or) collective
contracts, acts of the employer;
20) labour mediation - assistance to the population in employment, exerted by the
authorized body on employment as well as by private employment agency;
21) working conditions - conditions of payment, rate setting, working time and
rest time, the order of combining of professions (positions), expansion of service
areas, the duties of a temporarily absent employee, safety and protection of labour,
technical, production and living conditions, as well as other conditions agreed by the
parties;
22) authorized state body for labour - the state body of the Republic of
Kazakhstan, carrying out the state policy in the sphere of labour relations in
accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;
23) the territorial subdivision of the authorized state body for labour - the
structural units of the authorized body for labour, performing within the respective
administrative-territorial unit powers in the sphere of labour relations in accordance
with the legislation of the Republic of Kazakhstan;
24) labour relations - the relationship between the employee and the employer,
arising from the rights and obligations provided by labour legislation of the Republic
of Kazakhstan, labour and collective contracts;
25) relations, directly related to labour - relations developing on the
organization and management of work, employment, professional training, retraining and
skills development of employees, social partnership, collective contracts and
agreements, participation of employees (workers’ representatives) to establish labour
conditions in the cases provided by this Code, the resolution of labour disputes and the
enforcement of labour legislation of the Republic of Kazakhstan;
26) labour safety - the state of security of workers, provided by complex measures
that exclude the impact of harmful and (or) safety hazards to workers in the workplace;
27) safety conditions - compliance of the labour process and working environment
to the requirements of safety and protection of labour in the performance of the
employment duties;
28) monitoring of safety and protection the labour - system of observations on
health and safety at work and the assessment and forecast of the occupational health and
safety;
29) standards of health and safety - ergonomic, sanitary-epidemiological,
psychophysiological and other requirements to ensure normal working conditions;
30) labour duties - obligations of the employee and the employer, provided by
regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan, the act of the employer, labour and
collective contracts;
31) labour experience - time in a calendar year, used by employees to perform
employment duties, as well as other periods, included in the labour experience in
accordance with this Code;
32) labour discipline - the proper performance by the employer and the employees,
the obligations established by regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan, as
well as agreements, labour, collective contracts, acts of the employer, the constituent
documents;
33) work schedule – the order for regulating relations in the organization of work
of employees and employers;
34) labour arbitration - temporarily acting body, established by the parties of
the collective labour dispute and involving persons authorized to resolve a labour
dispute, if agreement is not reached in the conciliation commission;
35) labour protection - security system for health and safety at the workplace,
which includes legal, social, economic, organizational, technical, sanitary and
epidemiological, treatment and prevention, rehabilitation and other activities and
means;
36) social inspector for labour protection - representative of employees,
exercising public control in the sphere of safety and protection of labour;
37) labour rate - definition of necessary labour (time) to do the work (production
per unit) by employees in the specific organizational and technical conditions and
establish the labour standards on this basis;
38) safe working conditions - working conditions, created by the employer, in
which the exposure of worker to harmful and (or) hazardous factors is missing or the
level of their exposure does not exceed safety standards;
39) the labour contract - a written agreement between the employee and the
employer, pursuant to which the employee agrees to personally perform a specific job
(labour function), to comply with labour regulations and the employer shall provide the
employee with a job due to the labour function, working conditions specified in this
Code, laws and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan, the collective
contract, the employer acts and in a timely manner and in full pay the employee wage;
40) strike - total or partial cessation of work in order to meet their social,
economic and professional requirements in the collective labour dispute with the
employer;
41) salary - remuneration for labour based on skills of employee, complexity,
quantity, quality and conditions of work, as well as compensation and incentive-based
payments;
42) personal protective equipment (PPE) – means, designed to protect workers from
exposure to harmful and (or) hazardous operational factors, including special clothing;
43) the employer – an individual or legal entity, with whom the employee has an
labour relations;
44) representatives of employers – individuals and (or) legal entities, authorized
under the constituent documents or power of attorney to represent the interests of the
employer or group of employers;
45) acts of the employer - orders, instructions, regulations, labour regulations
issued by the employer;
46) employment - a set of organizational, economic and legal measures designed to
promote the employment of the population;
47) workplace - a place of permanent or temporary stay of the employee in the
performance of job duties in the process of labour activity;
48) billing of the work - assignment of works to a certain complexity in
accordance with the Unified rating and skills guide for jobs and occupations of manual
workers and Qualification schedule of managers, professionals and other employees,
tariff and qualification characteristics of occupations and typical qualifying
characteristics for managers, professionals and other employees of organizations;
49) working hours - the time during which the employee in accordance with the acts
of the employer and the terms of the employment contract performs the work duties, as
well as other periods of time, which in accordance with this Code classified as working
hours;
50) summarized recording of working time – recording of working time by summing it
over a given by the employer recording period, which may not exceed one year;
51) harmful labour (particularly harmful) conditions – conditions, under which the
impact of certain production factors leads to decrease the working capacity or illness
of the employee or negative effect on the health of his (her) offspring;
52) harmful production factor - production factor, the impact of which on the
employee can lead to disease or reducing the working capacity and (or) negative effect
on the health of offspring;
53) occupational disease - chronic or acute disease caused by exposure to employee
the harmful factors, in connection with the performance by an employee of the labour
(official) duties;
54) guarantees - means, methods and conditions, by which the exercise of the
rights granted to employees is secured in the field of social and labour relations;
55) safety standards - qualitative and quantitative indicators of the conditions
of production, production and labour process in terms of organizational, technical,
sanitary, biological and other rules, regulations, procedures and criteria to preserve
the life and health of employees in the process of their employment;
56) hazardous working conditions - conditions under which the exposure of certain
industrial or non-correctable natural factors leads in the case of non-compliance with
safety rules to injury, occupational disease, sudden health deterioration or poisoning
of workers, resulting in temporary or permanent loss of ability to work, occupational
disease or death;
57) hazardous production factor - production factor, the impact of which on the
worker may result in temporary or permanent disability (occupational injury or illness)
or death;
58) combination of job – performance by an employee in his (her) spare time other
regular paid work under a labour contract;
59) employee - an individual, who has an employment relationship with the employer
and directly performs work under a labour contract;
60) employees’ representatives - the bodies of the labour unions, associations,
and (or) other individuals and (or) legal entities authorized by (selected) employees in
accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan;
60-1) specialized organizations for the certification of production facilities –
organizations, carrying out the certification of production facilities in terms of
labour, with qualified staff and having laboratories for laboratory and instrumental
survey of working-environment factors and working conditions or having contracts with
organizations holding such laboratories;
61) holidays - days of national and state holidays of the Republic of Kazakhstan;
62) basic wage - a relatively constant part of the wage, including payments for
tariff rates, post salary, piece-rates and the regular payments provided by the labour
legislation, industrial agreement, collective and (or) labour contracts;
63) accident at work - impact on the employee the harmful and (or) hazardous
factors in the performance of labour (service) duties or tasks of the employer, which
resulted in a work accident, a sudden health deterioration or poisoning of the employee,
which led him (her) to a temporary or permanent disability, occupational disease or
death;
64) production equipment - machines, equipment, appliances, apparatus, instruments
and other technical facilities necessary for work and production;
65) work injury - injury to the health of the employee, obtained by the
performance of his (her) duties and led to the loss of ability to work;
66) production necessity - works to prevent or eliminate a natural disaster,
accident or immediate control of their consequences, in order to prevent accidents,
downtime, loss or damage to property and in other exceptional cases and to replace the
absent employee;
67) certification of production facilities under the terms of labour - activity
for assessment of the production facilities (shops, sites, workplaces, and other
freestanding units of employers, carrying out industrial activity) in order to determine
the conditions of safety, hazards, heaviness, intensity of work on them, labour hygiene
and determining the conditions of the work environment to the standards in the field of
safety and protection of labour;
68) industrial sanitation - a system of sanitary and hygienic, organizational and
technical means to prevent or reduce the exposure of the harmful production factors to
workers;
69) compensation – monetary payments, related to a special regime of work and
working conditions, unemployment, compensation to workers the costs, associated with the
performance of labour or other duties provided by the laws of the Republic of
Kazakhstan;
70) tariff system - a kind of payment system, in which the employee’s salary is
differentiated on the basis of tariff rates (salaries) and tariff schedules;
71) tariff scale - a set of wage categories and rate coefficients, which provides
differentiation on the basis of the complexity of the work and training of employees;
72) tariff level - the level of complexity of the work and the index of
qualification level, required for the job;
73) tariff rate (salary) – the fixed wage of the employee for performing labour
standards (job duties) of a certain complexity (qualifications) per unit of time;
74) disciplinary action - a measure of discipline to an employee, used by the
employer for a disciplinary offense;
75) disciplinary offense - a violation of labour discipline by the employee, as
well as wrongful failure to perform or improper performance of duties;
76) rest time - the time during which the employee is free to perform job duties
and the time which he (she) can use at his (her) discretion;
77) collective protection equipment - equipment designed for simultaneous
protection of two or more employees from the effects of harmful and (or) hazardous
production factors;
78) the collective agreement – a legal act in the form of a written agreement
between a group of employees, their authorized representatives and the employer, which
regulates social and labour relations in the organization and the procedure of
development and conclusion of it established by Article 282 of this Code;
79) overtime work – the work done by the employee on the initiative of the
employer beyond the established hours of work;
80) notification – a written statement of the employee or the employer or
applications, submitted in any other way (through courier mail, post, fax and e-main( �
81) business trip – the direction of an employee by order of the employer to
perform work duties for a specified period outside the place of permanent jobs, as well
as the direction of the employee to another location for advanced training or
retraining.
2. Other special notions and terms of labour legislation of the Republic of
Kazakhstan are used with the meanings, defined in the relevant Articles of this Code.
Footnote. Article 1, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan
dated17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication), dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 2. Labour legislation of the Republic of Kazakhstan
1. Labour legislation of the Republic of Kazakhstan is based on the Constitution
of the Republic of Kazakhstan and consists of this Code, the laws of the Republic of
Kazakhstan and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan.
2. It is prohibited to include to other laws of the Republic of Kazakhstan the
regulations governing labour relations, relations of social partnership and labour
protection, except the cases provided in this Code.
3. If an international treaty, ratified by the Republic of Kazakhstan establishes
the rules other than those contained in this Code, the rules of the international treaty
shall apply.
International treaties ratified by the Republic of Kazakhstan are directly
applicable to labour relations, except in cases where for the application of the
international treaty requires the issuance of a law.
Article 3. The purpose and objectives of the labour legislation of the Republic of
Kazakhstan
1. The purpose of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan is the
legal regulation of labour relations and other relations, directly related to
employment, aimed at protecting the rights and interests of the parties of labour
relations and the establishment of minimum guarantees of rights and freedoms in the
workplace.
2. The objectives of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan are the
establishment of the necessary legal conditions aimed at balancing the interests of the
parties of labour relations, economic growth, increase the production efficiency and
welfare.
Article 4. Principles of the labour legislation of the Republic Kazakhstan
Principles of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan are:
1) impermissibility of restriction of human and civil rights at work;
2) freedom of Labour;
3) prohibition of discrimination, forced labour and the worst forms of child
labour;
4) ensuring the right to working conditions that meet safety and hygiene;
5) the priority of the life and health of the worker in relation to the results of
production activities;
6) ensuring the right to fair remuneration of labour, which is not less than the
minimum wage;
7) ensuring the right to rest;
8) the equality of rights and opportunities for employees;
9) ensuring the right of employees and employers for organizations to protect
their rights and interests;
10) social partnership;
11) state regulation of health and safety;
12) ensuring the right of workers’ representatives to exercise public control over
the compliance with the labour legislation of the Republic of Kazakhstan.
Article 5. Impermissibility of restriction of rights at work;
Nobody can be restricted in his (her) rights at work, except in cases and in the
manner provided by this Code and other laws of the Republic of Kazakhstan.
Article 6. Freedom of Labour
Everyone has the right to choose the work freely or agree freely to the work
without any kind of discrimination and force to it, the right to dispose of their
abilities to work, choose a profession and occupation.
Article 7. Prohibition of discrimination in employment
1. Everyone has an equal opportunity to exercise their rights and freedoms in the
workplace.
2. Nobody shall be subjected to discrimination in the implementation of labour
rights according to gender, age, disability, race, nationality, language, material,
social and official status, place of residence, religion, political opinion, membership
of a tribe or caste, to voluntary organizations.
The authorized body in the field of employment, an individual, a legal entity
that carries out labour mediation, as well as an employer is prohibited to post
advertising on vacancies that contain requirements of discrimination in the field of
labour.
3. Differences, exception, preferences and limitations which are determined by
characteristic of this type of work required or necessitated by the special protection
of the state of persons in need of social and legal protection are not considered as
discrimination.
4. Persons, who believe that they have been discriminated against in the
workplace, may apply to a court or other authority in accordance with the laws of the
Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 7, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
21.06.2013 No. 106-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 8. Prohibition of forced labour
Forced labour is prohibited.
Forced labour means any work or service, which is required from any person under
the menace of any penalty and for which the said person has not offered himself
voluntarily, except for the work:
required from any person as a result of the verdict, which came into force,
provided that the work is carried out under the supervision and control of public
authorities and that the person who performs it, is not hired to or placed at the
disposal of individuals and (or) legal entities;
required in a state of emergency or martial law.
Footnote. Article 8, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
29.04.2009 No. 154-IV (the order of enforcement see Article 2).
Article 9. Scope of this Code
1. This Code regulates the following relations:
1) labour;
2) directly related to labour relations;
3) social partnership;
4) work safety and protection relations.
2. This Code, unless otherwise is provided by laws and international treaties
ratified by the Republic of Kazakhstan, shall apply to:
1) workers, including employees of organizations located in the territory of the
Republic of Kazakhstan, the owners of the property, participants or shareholders which
are foreign individuals or legal entities;
2) employers, including organizations located in the territory of the Republic of
Kazakhstan, the owners of the property, participants or shareholders which are foreign
individuals or legal entities.
3. Particularities of labour regulations of specific categories of employees are
established by this Code and other laws of the Republic of Kazakhstan.
4. The laws of the Republic of Kazakhstan shall not decrease the level of rights,
freedoms and guarantees established in this Code.
Article 10. Labour contracts, the parties’ agreement, social partnership,
collective contracts, acts of the employer in the workplace
1. Labour relations as wll as other relations, directly related to employment are
regulated by a labour contract, an act of the employer and collective contract.
2. Provisions of the agreements of the parties of social partnership, collective,
labour contracts, acts of employers, worsening the situation of workers in comparison
with the labour legislation of the Republic of Kazakhstan shall be deemed as invalid and
shall not be applied.
3. Terms of the agreements, collective, labour contracts cannot be changed
unilaterally.
Footnote. Article 10, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 11. Acts of the employer
1. The employer shall issue acts within its jurisdiction in accordance with this
Code and other regulatory legal acts, labour contracts, agreements, a collective
contract.
2. In the cases, provided by this Code, the collective contract, the employer
shall issue the acts with the agreement or the opinions of the employee’s
representatives.
3. Acts of the employer, worsening the situation of workers in comparison with the
labour legislation of the Republic of Kazakhstan, by the collective contracts,
agreements or issued without compliance with the procedures specified in paragraph 2 of
this Article, shall be invalid and shall not be applied.
Footnote. Article 11, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 12. The treatment of opinion or consent of the workers’ representatives in
the issuance of acts of the employer
1. Employer in cases, provided in this Code, agreements, collective contracts,
shall issue acts considering the opinion or in consultation with the employees’
representatives.
2. Before the issuance of the act, the employer presents his (her) project and
justification of it to employees’ representatives.
3. The draft act of the employer is discussed by employee representatives no more
than three working days from the date of its submission.
4. Decisions of employee representatives are recorded in the protocol, which
indicates the agreement (disagreement) of the employee representatives with the draft
act of the employer, in the presence of their proposals.
5. If the opinion of the employee representatives does not include the acceptance
of the draft act of the employer or contains proposals to improve it, the employer:
1) shall issue the act as amended by the proposals of employee representatives in
the case of the agreement;
2) shall provide further consultations with employee representatives in the case
of disagreement.
6. If agreement cannot be reached on the draft acts of the employer for issue of
which in accordance with this Code, the agreement with employee’s representatives is
required, the differences which arise shall be recorded in the protocol, after which the
employer has the right to pass the act.
7. In the case of issuance of the act by the employer without taking into account
the proposals in full or in parts, the employee representatives may begin the process of
collective labour dispute in the manner provided in this Code.
8. In case that the issued act of employer contains provisions that violate or
impair the rights and guarantees of workers under this Code, labour, collective
contracts, agreements, it may be appealed to the local agency for the labour inspection
or the court.
Footnote. Article 12, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication), dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 13. Calculation of periods of time, established by this Code
1. A period of time established by this Code, the labour or collective
contracts, agreements, is determined by the calendar date, by expiration of a period of
time, which is calculated in years, months, weeks or days. The term can also be
determined by reference to an event that must occur.
2. In cases, provided by this Code, the term is calculated in working days.
3. Running of the term, defined by the period of time begins the day after the
calendar date of the event, which is defined by its beginning.
4. The period, calculated in years, months, weeks, expires on the corresponding
day of last year, month, week. If the end of a period calculated in months, accounts for
a month in which there is no corresponding day, the period shall expire on the last day
of the month.
The term, calculated in calendar weeks or days shall include non-working days.
5. If the last day of the period falls on a non-working day, the last day of the
period shall be the first following working day, unless otherwise provided in this Code.
Article 14. Liability for violation of labour legislation of the Republic of
Kazakhstan
Persons guilty of violating labour legislation of the Republic of Kazakhstan,
shall be liable in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan.
Chapter 2. AUTHORITY of STATE BODIES in the FIELD of LABOUR RELATIONS
Article 15. Authority of the Government of the Republic Kazakhstan in the field of
labour relations
The Government of the Republic of Kazakhstan:
1) develops guidelines and ensures the implementation of state policy in the field
of labour safety and labour protection;
2)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 124-V
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first ifficial
publication).
3)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 N 188-IV
(the order of enforcement see Article 2);
4) determines the order of information and maintenance of state statistics in the
field of security and safety;
5)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 22.07.2011 No. 478-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication);
6) determines the amount of social benefits for temporary disability, the
procedure of its appointment and payment;
7) approves the list of diseases for which the period of temporary disability for
more than two months can be set;
8) establishes a uniform procedure for the calculation of the average wage;
9) approves the Model Regulation on the terms of remuneration and bonuses to
executives of national companies, joint stock companies, a majority stake of which
belong to the State;
10) determines the order of the civil service and the competition for the vacant
position of a civil servant;
11) determines the list of posts of civil servants;
12) concludes a general agreement with the republican associations of employers
and the republican associations of employees;
13) establishes a procedure for the adoption of regulatory legal acts in the field
of occupational safety and health by respective bodies;
14) approves the system of remuneration of employees of organizations, financed by
the state budget;
15) defines the general requirements for training, retraining and advanced
training of personnel in the organization;
16) approves raising industry factors, determined by industry agreements;
17) sets up a commission to investigate the group accidents with death more than
five people;
18) approves the form, procedures for maintaining and keeping the work books;
19)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-
IV (coming into force after ten calendar days after its first official publication).
20) approves the procedure and rules of giving employees milk, healthful and
dietary meals, special clothing, footwear and other personal protective equipment and
establishes the procedure for providing them with the means of collective protection,
ablution facilities and devices at the expense of the employer;
21) approves the list of jobs for which the employment of workers under eighteen
years of age, limits for carrying and transportation of loads by workers under the age
of eighteen is prohibited;
22) approves the list of jobs for which the employment of women, limits for
lifting and moving heavy objects by hand by women is prohibited;
23) approves model regulations on security service and work safety in the
organization;
24) determines the order of mandatory periodic certification of production
facilities in labour conditions;
25) determines the order and timing of training, instruction and testing in the
safety and protection of workers;
26) performs other functions assigned to it by the Constitution and laws of the
Republic of Kazakhstan and the acts of the President of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 15, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
19.12.2007 N 9-IV (the order of enforcement see article 2); dated 17.07.2009 N 188-IV
(the order of enforcement see article 2); dated 05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced
from 13.10.2011); dated 22.07.2011 No. 478-IV (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall
be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication),
dated 03.07.2013 No. 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first ifficial publication).
Article 16. Competence of the authorized state body for labour in the field of
labour relations
Authorized state body for labour:
1) implements the state policy in the field of labour, safety and protection of
labour;
2)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 05.07.2011 No. 452-
IV (coming into force from 13.10.2011);
3) organizes the state control in compliance with labour legislation of the
Republic of Kazakhstan on employment, safety and protection of labour;
3-1) provides coordination and guidance of local executive bodies in the field of
labour relations;
3-2) requests the necessary information from the local labour inspectorate on
labour relation issues;
3-3) coordinates the appointment of the chief state labour inspector of the
region, the city of republican significance, capital;
4) coordinates the activities of state bodies for the development of technical
regulations in the field of safety and protection of labour;
5) coordinates and cooperates with other state bodies, as well as with
representatives of employees and employers in the field of safety and protection of
labour;
6)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 05.07.2011 No. 452-
IV (shall be enforced from 13.10.2011);
7) establishes the procedure for changing and revision of model rules and
regulations on labour;
8) establishes the procedure for submission, review and approval of labour
standards in organizations, for the services (goods, works) of which introduced the
state regulation of tariffs (prices, rates);
9) establishes the procedure for submission, review and negotiate parameters for
the wage system of employees of organizations, for the services (goods, works) of which
introduced the state regulation of tariffs (prices, rates);
10) registers the industrial agreements and regional agreements concluded at the
level of the region (city of republican status, capitan( �
11) provides training and certification of state labour inspectors;
12) controls the timely and objective investigation of accidents in the workplace
in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;
13) carries out international cooperation in the field of labour relations;
14)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 124-V
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first ifficial
publication).
15) develops the procedures and rules of giving milk, healthful and dietary meals,
special clothing, footwear and other personal protective equipment to the employees and
ensures the procedure for providing them with the means of collective protection,
ablution facilities and devices at the expense of the employer;
16) defines the procedure for the development, revision, approval application of
guides and qualification characteristics;
17) reviews and approves the typical qualification characteristics for managers,
professionals and other employees of organizations of different types of economic
activity;
18) establishes the procedure for the approval of model rules and regulations on
labour by the authorized state bodies of the respective spheres of activity;
19)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-
IV (shall be enforced from 13.10.2011);
20)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-
IV (shall be enforced from 13.10.2011);
21) defines a list of industries, workshops, professions and positions, the list
of heavy work, work in harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working
conditions, the work, which gives the right to reduced working hours, for an additional
annual paid leave and for higher wages, and the order of their offering;
21-1) creates a commission to investigate the group accidents in death of three
to five people;
22) organizes monitoring and risk assessment in the field of safety and protection
of labour;
23)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-
IV (shall be enforced from 13.10.2011);
24)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-
IV (shall be enforced from 13.10.2011);
25) develops and approves the form of mandatory departmental reports, checklists,
risk assessment criteria, semi-annual plans in accordance with the Law of the Republic
of Kazakhstan “On State Control and Supervision in the Republic of Kazakhstan”;
26) exercises other authority stipulated by this Code and other laws of the
Republic of Kazakhstan, acts of the President of the Republic of Kazakhstan and the
Government of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 16, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.07.2009 N 188-IV (the order of enforcement see article 2); dated 19.03.2010 No. 258-
IV; dated 06.01.2011 No. 378-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days
after its first official publication); dated 05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced
from 13.10.2011); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication); dated 10.07.2012 No. 36-V (shall be
enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated
13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication); dated 03.07.2013 No. 124-V (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication).
Article 17. Local agency for labour inspection in the field of labour relations
Local agency for labour inpection shall:
1) exercise state control over the observance of labour legislation of the
Republic of Kazakhstan, the requirements for safety and protection of labour;
2) monitor the collective contracts, submitted by employers;
3) analyze the causes of industrial injury, occupational diseases, occupational
poisoning and develop proposals for their prevention;
4) investigate accidents at work in accordance with the laws of the Republic of
Kazakhstan;
5) checking the knowledge of managers and those, who are responsible for the
security and safety for employers;
6) participate as part of the acceptance committee for acceptance into operation
of production facilities;
7) cooperate with authorized representatives of employees and employers on
improving standards of safety and protection of labour;
8) consider the treatment of workers, employers and their representatives on
safety and protection of labour;
9) monitor the certification of industrial facilities under the terms of labour.
10) develop and approve audit plans in accordance with the Law of the Republic of
Kazakhstan “On State Control and Supervision in the Republic of Kazakhstan”;
11) submit periodical reports and the results of monitoring the state of health
and work safety, based on information system for occupational safety and health to the
authorized state body for labour;
12) provide the necessary information on labour relations in the authorized state
body for labour.
Footnote. Article 17 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 13.06.2013 No. 102 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 18. Authority of local executive bodies in the field of labour relations
Local executive bodies:
1)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 22.07.2011 No. 478-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication);
1-1) implement the state policy in the field of labour relations;
2) in consultation with the local representative body determine the list of health
care professionals, social security, education, culture and sports, working in the aul
(rural) areas;
3) register the industrial and regional agreements concluded at the city and
county level;
4) coordinate strikes in organizations, providing the support of the population
(public transport, organizations that provide water supply, electricity, heat);
5) conclude regional (region, city, district) agreements with the regional
employers’ associations and the regional associations of employees;
6) consider and agree on labour standards and parameters of the system of
remuneration of employees of organizations, for the services (goods, works) of which
introduced the state regulation of tariffs (prices, rates), in the order established by
the state body for labour;
7) set a quota for the employment of categories of the population, defined by the
laws of the Republic of Kazakhstan;
8) to the benefit of local government exercise other powers assigned to local
executive bodies by the legislation of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 18, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
22.07.2011 No. 478-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from
13.10.2011), dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication); by the Constitutional Law of the Republic of
Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 121-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication); dated 17.01.2014 No. 165-V (shall be
enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
Chapter 3. SUBJECTS of LABOUR RELATIONS GROUNDS for LABOUR RELATIONS
Article 19. The subjects of labour relations
1. The subjects of labour relations are the employee and the employer.
Head of the branch or representative office of a foreign legal entity shall
exercise all rights and perform all the duties of the employer on behalf of the legal
entity.
2. Individuals and legal entities represent the interests of employees or
employers within their delegated authority pursuant to regulatory legal acts, court
decisions and the constituent documents or proxy.
Article 20. Grounds for labour relations
1. Labour relations arise between the employee and the employer on the basis of a
labour contract concluded in accordance with this Code, except as provided by the laws
of the Republic of Kazakhstan.
2. In conformity with the procedure established by the laws of the Republic of
Kazakhstan, the constituent documents, acts of the employer, to the conclusion of a
labour contract may be preceded the following procedures:
1) election (ballot) for the position;
2) the election by competition for the respective position;
3) the appointment to office or approval in office;
4) the job placement by agencies authorized by law to the established quota;
5) a judicial decision on the conclusion of a labour contract.
Article 21. A labour contract with the citizens, referred to the established quota
1. Local executive bodies establish quotas for the employment of categories of the
population, defined by the laws of the Republic of Kazakhstan.
2. Employers within the quota conclude labour contracts with the persons,
referred for employment, according to their qualifications for the requirements of the
employer.
Article 22. The basic rights and obligations of the employee
1. The employee has the right:
1) to conclude, change, supplement and terminate the labour contract on the terms
and conditions prescribed by this Code;
2) to require the employer to fulfill the conditions of labour and collective
contracts;
3) on the safety and protection of labour;
4) to receive complete and accurate information about the state of working
conditions and labour protection;
5) to timely and full payment of wages in accordance with the conditions of labour
and collective contracts;
6) to pay for downtime in accordance with this Code;
7) on the rest, including the annual paid leave;
8) on the association, including the right to form labour unions or other
associations and membership in them to provide and protect their labour rights, unless
otherwise provided by the laws of the Republic of Kazakhstan;
9) to participate through their representatives in collective bargaining and in
the drafting of a collective contract and become acquainted with the collective
contract;
10) for professional training, retraining and advanced training in the manner
provided in this Code;
11) for compensation for the damage caused to health in connection with the
performance of duties;
12) on compulsory social insurance in cases provided by the Laws of the Republic
of Kazakhstan;
13) to guarantee and compensatory payments;
14) to protect their rights and legitimate interests by all means not
contradicting the law;
15) to equal pay for equal work without discrimination;
16) to appeal for resolution of the labour dispute to the conciliation commission
or the court, choosingly;
17) in the workplace, equipped in accordance with the requirements of security and
safety;
18) on the provision of means of individual and collective protection, special
clothing, in accordance with the requirements of the legislation of the Republic of
Kazakhstan on safety and protection of labour and labour and collective contracts;
19) to refuse to work in the event of a situation that creates a threat to health
or life, with notice to the immediate supervisor or the employer’s representative;
20) to maintain the average salary at the time of the suspension of the
organization because of non-compliance with security and safety;
21) to appeal to the authorized body for labour or its subdivisions on the survey
of security and safety conditions at the workplace and to representative participation
in the review and consideration of the issues related to improving the environment,
safety and protection of labour;
22) to appeal the actions (or inaction) of the employer in the field of labour and
relations, directly related to them;
23) for payment for labour in accordance with the qualification, complexity of
work, the amount and quality of the work and working conditions;
24) to participate in the management of the organization in the forms provided by
this Code, other laws of the Republic of Kazakhstan and the collective contract;
25) on the settlement of individual and collective labour disputes, including the
right to strike, in the manner prescribed by this Code and other laws of the Republic of
Kazakhstan.
2. The employee shall:
1) perform job duties in accordance with the labour and collective contracts, the
acts of the employer;
2) observe labour discipline;
3) meet the requirements for safety and labour protection, fire safety and
occupational health at the workplace;
4) take care of the property of the employer and employees;
5) inform the employer about the situation, posing a threat to life, health,
safety of property of the employer and employees, as well as the occurrence of downtime;
6) not disclose the information constituting the state secrets, official,
commercial or other secrets protected by law, which became known to him (her) in
connection with the performance of job duties;
7) compensate the damage, caused to the employer to the extent specified by this
Code.
3. The employee has other rights and fulfills other obligations stipulated by this
Code.
Footnote. Article 22, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication), dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 23. The basic rights and obligations of the employer
1. The employer has the right:
1) to the freedom of choice in employment;
2) to change, supplement, terminate the labour contracts with employees on the
terms and conditions prescribed by this Code;
3) to issue within its authority acts of the employer.
The issuance of acts connected with the change of working conditions shall be in
accordance with Article 48 of this Code;
4) to form and join associations to represent and protect their rights and
interests;
5) to require employees to fulfill the conditions of labour and collective
contracts, labour regulations and other acts of the employer;
6) to encourage employees, impose disciplinary sanctions, attract employees to
material liability in the cases and manner prescribed by this Code;
7) to compensation of damage caused to the employee in the performance of duties;
8) to apply to court to protect their rights and legitimate interests at work;
9) to establish the probationary period to the employee;
10) to the reimbursement of expenses associated with the employee training, if it
is determined by the terms of the labour contract.
2. The employer shall:
1) comply with the labour legislation of the Republic of Kazakhstan, agreements,
collective, labour contracts and acts issued by them;
2) conclude in hiring the labour contracts with employees in the manner and under
the conditions prescribed by this Code;
3) carry out internal control of safety and protection of labour;
4) provide the employee with a job due to the labour contract;
5) timely and fully pay the employee wages and other payments provided by
regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan, labour and collective contracts,
acts of the employer;
6) introduce the employee with the internal regulations of the organization, other
acts of the employer, directly related to the job (labour function) of the employee and
the collective contract;
7) provide employees’ representatives with complete and accurate information
necessary for collective bargaining and collective contracts and controlling their
implementation;
8) consider the proposals of representatives of employees, bargain collectively
and in the manner prescribed by this Code conclude a collective contract;
9) provide employees with working conditions in accordance with the labour
legislation of the Republic of Kazakhstan, labour and collective contracts;
10) provide employees with equipment, tools, technical documentation and other
means necessary for the performance of job duties at their own expense;
11) comply with the instructions of state labour inspectors;
12) suspend work if its continuation poses a threat to the life and health of
employees and other persons;
13) carry out the compulsory social insurance for employees;
14) insure employees against accidents in the performance of labour (official)
duties;
15) provide the employee with an annual paid leave;
16) ensure the safety and delivery to the State Archives of documents confirming
the employee’s work and information on withholding or deduction of money for their
pensions;
17) warn workers about the harmful (particularly harmful) and (or) hazardous
working conditions and the possibility of occupational disease;
18) take measures to prevent risks in the workplace and in industrial processes,
carry out preventive work with the industrial, scientific and technological progress;
19) keep accurate records of working time, including overtime, in harmful
(particularly harmful), hazardous working conditions, in heavy work performed by each
employee;
20) provide employees with the training, retraining and professional development
in accordance with this Code;
21) compensate the damage caused to life and health of the employee, in the
performance of labour (official) duties in accordance with this Code and the legislation
of the Republic of Kazakhstan;
22) freely allow officials of the authorized body for labour and territorial
subdivisions of the authorized state body for labour, the employees’ representatives,
public labour inspectors to conduct safety audits, working conditions and protection of
labour in organizations and in compliance with the legislation of the Republic of
Kazakhstan on the safety and protection of labour and for the investigation of accidents
and occupational diseases;
23) demand in hiring the documents required to conclude a labour contract in
accordance with Article 31 of this Code;
24) ensure the maintenance of registers or other documents determined by the
employer, in which indicated the surname, first name, patronymic (if specified in his
(her) identity document) and the date of birth of employees under the age of eighteen.
3. The employer has other rights and fulfills other obligations stipulated by this
Code.
Footnote. Article 23, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
30.12.2009 No. 234-IV (order of enforcement see article 2); dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication), dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
SPECIAL PART
SECTION 2. LABOUR RELATIONS
Chapter 4. LABOUR CONTRACT Article 24. The subject of the labour contract
Under a labour contract the employee performs the work (labour function) on
appropriate qualification for compensation and complies with work schedule and the
employer provides the working conditions, timely and in full pays the employee wages and
performs other payments under the labour legislation of the Republic of Kazakhstan,
labour, collective contracts and the parties’ agreement.
Article 25. Guarantees of equal rights and opportunities at the conclusion of the
labour contract
1. It is prohibited to violate the equal rights and opportunities at the
conclusion of the labour contract.
2. Pregnancy, the presence of children under the age of three years, minority,
disability cannot restrict the right to conclude a labour contract, except in cases
provided in this Code.
At the request of the categories of persons, referred in the first subparagraph of
this paragraph the employer must report the reason for the refusal in writing.
2-1. When hiring, it is prohibited to make discriminatory claims in employment,
on the grounds provided for in paragraph 2 of Article 7 of this Code.
3. On establishing of a fact of violation of equal rights and opportunities in a
labour contract, the employer shall be responsible in accordance with the laws of the
Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 25, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
21.06.2013 No. 106-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 26. Limitations to conclude a labour contract
1. It is prohibited to conclude a labour contract:
1) to perform the work, contraindicated for the person on the basis of a medical
report;
2) with the citizens under the age of eighteen on hard work, work in harmful
(particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, as well as for the
position and work, requiring full financial responsibility of the employee for failure
to preserve property and other assets of the employer;
3) with the citizens, deprived of the right to hold certain positions or engage in
certain activities in accordance with a valid court verdict;
4) with foreign and stateless persons, temporarily residing in the territory of
the Republic of Kazakhstan before obtaining permission of the local executive body for
involvement of foreign labour or with foreign worker for employment in the procedure
established by the Government of the Republic of Kazakhstan or without the restrictions
or limitations established by the laws of the Republic of Kazakhstan;
5) with foreign students and trainees, temporarily residing in the territory of
the Republic of Kazakhstan and are not submitting an official document from the
educational organization, indicating the form of education or from the host organization
for vocational training and (or) internship and residence permits for the purpose of
education;
6) with foreign and stateless persons, temporarily residing in the territory of
the Republic of Kazakhstan and are not submitting a permit to enter and stay for family
reunification and proof, recognized by the legislation of the Republic of Kazakhstan as
a legal marriage to a citizen of the Republic of Kazakhstan.
1-1. Conclusion employment contracts to perform work (services) in a household by
one employer - induvidual simultaneously with more than five labour immigrants, is
prohibited.
2. Employment of a person in a commercial organization is not permitted, except
for state agencies and organizations in the authorized capital of which the state owns
more than fifty percent, including the National governing holdings, national holdings,
national companies, national development institutions, the shareholder of which is the
state, their subsidiary organizations, more than fifty percent of the voting shares
(interests) of which belong to them, as well as legal entities, more than fifty percent
of the voting shares (interests) of which belongs to the listed subsidiaries, persons
within one year after the termination of their public service, if the last year before
terminating the civil service during the performance of public functions of the person
in question by virtue of his (her) official powers to exercise control directly in the
form of audits of this commercial organization or activities of the commercial
organization was directly connected with that person in accordance with its competence.
3. Persons having or had a previous conviction for crimes against minors: murder,
intentional infliction of harm to the health, against sexual integrity, as well as
crimes related to human trafficking are not allowed to work in the field of education,
training, recreation and health, physical education and sports, health care, social
services, culture and arts with minors.
Footnote. Article 26, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
29.12.2010 No. 371-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 22.07.2011 No. 478-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication); dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication); dated 04.07.2013 No. 127-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication); dated 10.12.2013 No. 153-V (shall be
enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
Article 27. Distinction of the labour contract from other types of contracts
Distinctive features of the labour contract from other types of contracts are the
presence of one of the following conditions:
1) performance by the employee (labour function) of work under a certain
qualification, profession, occupation or position;
2) fulfillment of obligations personally, in compliance with the labour
regulation;
3) receipt of the employee wages for his (her) labour.
Article 28. The content of a labour contract
1. The labour contract shall contain:
1) details of the parties:
surname, first name, patronymic (if specified in the identity document) of the
employer – an individual, the address of his (her) place of residence and information on
registration of residence, the name, number and date of issue of the identity document,
the taxpayer identification number;
the full name of the employer – a legal entity and its location, the number and
date of registration of the employer-legal entity, the taxpayer identification number;
surname, first name, patronymic (if specified in the identity document) of the
employee, the address of his (her) place of residence and information on registration of
residence, the name, number and date of issue of the identity document, the individual
identification number, the taxpayer identification number, the social individual code;
2) the work to a certain profession, qualification or position (labour function);
3) the place of performance of the work;
4) the term of the labour contract;
5) the date of commencement of work;
6) working hours and rest periods;
7) the size and other terms of payment;
8) the description of the working conditions, guarantees and privileges, if the
job is hard and (or) performs in harmful (particularly harmful) and (or) hazardous
conditions;
9) the rights and obligations of the employee;
10) the rights and obligations of the employer;
11) the procedure for amendment and termination of the labour contract;
12) guarantees and compensation payments, the order of their payment;
13) conditions on insurance;
14) the responsibility of the parties;
15) the date and number.
1-1. In the case of changing the details of the parties, the appropriate changes
are made to the labour contract.
2. By agreement of the parties, the labour contract may include other conditions
that do not contradict the legislation of the Republic of Kazakhstan.
3. The provisions of the labour contract, worsening the situation of workers in
comparison with the labour legislation of the Republic of Kazakhstan shall be deemed as
invalid and shall not apply.
Footnote. Article 28, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
22.07.2011 No. 478-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 29. The term of the labour contract
1. A labour contract may be concluded:
1) for an indefinite period;
2) for a definite period no less than one year, except the cases provided by
subparagraph 3), 4) and 5) of paragraph 1 of this Article.
With the extension of the labour contract, it is concluded for an indefinite
period.
In the case of re-labour contract with the employee, concluded for a definite
period no less than one year for his (her) labour functions, it is also considered to be
concluded for an indefinite period.
The provisions of the second and third parts of sub-paragraph 2) of this paragraph
shall not apply to persons, engaged in labour activities on the basis of a permit to
employ foreign labour.
It is prohibited to conclude the labour contracts for a specified period in order
to avoid the provision of guarantees and compensation provided to employees, with whom a
labour contract concluded for an indefinite period.
If at the expiry of the labour contract, none of the parties during the last
working day (shift) is required for termination of labour relations, it is concluded for
an indefinite period;
3) during the performance of a certain work;
4) at the time of replacement of a temporarily absent employee;
5) at the time of the seasonal work.
6) within the term, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan
for permits, issued to the local executive body for foreign labour, a foreign worker to
employment, or a permit, issued by the Internal affairs bodies to labour immigrants.
2. Labour contract to work as a head of the executive body of the employer - legal
entity is for a period established by the constituent documents of the employer or by
the agreement of the parties. The provisions established by paragraph 3 of this Article
shall not apply to such a contract.
3. If the labour contract does not specify the validity period, the contract is
concluded for an indefinite period.
Footnote. Article 29, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 10.12.2013 No. 153-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 30. The age at which may be concluded a labour contract
1. A labour contract may be concluded with the citizens, who have reached the age
of sixteen.
2. With the written consent of a parent, guardian or adoptive person the labour
contract may be concluded with:
1) citizens who have reached fifteen years, if they receive basic secondary,
general secondary education in the organization of secondary education;
2) students who have attained the age of fourteen years, to perform in their free
time work, which is not harmful to health and does not disrupt the learning process;
3) persons under the age of fourteen, in organizations of cinema, theater,
theatrical and concert organizations, circuses to participate in the creation and (or)
performance of works without prejudice the health and moral development in compliance
with the conditions specified in subparagraph 2) of paragraph 2 of this Article.
3. In the cases specified by paragraph 2 of this article, along with a minor, the
labour contract must be signed by one of the parents, guardians or adoptive parent.
Footnote. Article 30, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan of 27
July, 2007 No. 320 (the order of enforcement see Article 2).
Article 31. Documents, required for the conclusion of a labour contract
1. For the labour contract, required the following documents:
1) an identity card or a passport (birth certificate to persons that have not
attained the age of sixteen).
Repatriates submit an oralman certificate issued by the territorial bodies of the
authorized body on migration;
2) a residence permit or certificate of the stateless person (for foreigners and
stateless persons permanently residing in the Republic of Kazakhstan) or a certificate
of refugee;
3) document confirming education, qualification, special knowledge or professional
training at the conclusion of a labour contract for work that requires appropriate
knowledge and skills;
4) proof of employment (for those with work experience);
5) document of the military registration (for military service and persons
subjected to the draft);
6) document of passing the prior medical examination (for those who are obliged to
undergo such an examination in accordance with this Code and the laws of the Republic of
Kazakhstan);
7) copies of certificates for taxpayer identification number and social individual
code;
8) a copy of a document confirming registration at the place of residence;
9) information on the presence or absence of a conviction at the conclusion of a
labour contract in the field of education, training, recreation and health, physical
education and sports, health care, social services, culture and arts with minors.
2. An employer may not require the documents, not provided in paragraph 1 of this
Article, except the cases provided by other laws of the Republic of Kazakhstan.
3. In the case of keeping with the employee’s consent the original documents from
the employer or temporary abandonment for the procedures established by the legislation
of the Republic of Kazakhstan, the employer shall give the employee a written
undertaking to return the documents.
Footnote. Article 31, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
22.07.2011 No. 478-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication); dated 29.01.2013 No. 74-V
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication); dated 10.12.2013 No. 153-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
Article 32. The order of conclusion, amendments and additions to labour contract
1. Labour contract shall be in writing at least in two copies and shall be
signed by the parties. One copy of the labour contract is kept by the employee and the
employer. Getting of the employee the copy of the contract is confirmed in writing.
2. Amendments and additions to the labour contract, including the transfer to
another job are made by the parties in writing in accordance with paragraph 1 of this
Article.
A proposal to change the terms of the labour contract is served by a party of the
labour contract in writing and considered by the other party within seven calendar days
from the date of its submission.
3. The labour contract with the officials of the executive body of the
organization shall be concluded by the owner of the property of the organization or by
the person or the body authorized by him (her) in accordance with the constitutive
documents of the organization.
Article 33. Hiring procedure
1. Hiring is made by the act of the employer, issued on the basis of a labour
contract.
2. Employer within three working days must familiarize the employee with the act.
Familiarisation with the act of the employer is certified by the signature of the
employee.
3. At the request of an employee the employer is obliged to issue a certified copy
of the act of the employer.
When hiring the employer must familiarise the employee with the internal
regulations of the organization, other acts of the employer related to the job (labour
functions) of the employee, the collective contract.
Footnote. Article 33, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 34. Documents confirming labour activities of the employee
The document confirming the employee’s labour activity can be any of the
following:
1) labour book;
2) labour contract with the stamp of the employer about the date and the basis of
its termination;
3) statements of the acts of the employer, confirming the origin and termination
of labour relations on the basis of the conclusion and termination of the labour
contract;
4) extracts from the statements of salary payments to workers;
5) record (list of information about the work and labour activity of the
employee), signed by the employer and affixed with the seal of the organization or
notarized;
Note of the RCLI!
In the period of suspension subparagraph 5) shall be valid in the wording of the
Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.06.2013 No. 106-V (see paragraph 4).
5-1) statements of the pension fund on the delivered mandatory pension
contributions;
5-2) information from the State Social Insurance Fund with the social
contributions made;
6) archival information, containing information on the labour activity of the
employee.
Footnote. Article 34, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 21.06.2013 No. 106-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 35. Labour book
1. Labour book is a document containing information on the labour activity of the
employee.
2.Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-IV
(shall be enforced from 13.10.2011).
3. The employer must write to the employee’s labour book (if any) the relevant
records of employment in the organization.
4. Employment records of the reasons for the termination of the labour contract
shall be made specifying the norms of this Code.
Footnote. Article 35, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011).
Article 36. Condition of probation period in a labour contract
1. A labour contract may establish a condition of probation period in order to
verify the qualifications of the employee to the assigned work. In the absence of this
condition in the labour contract, the employee shall be employed without a probation
period.
2. The probation period begins at the commencement of the labour contract.
3. During the probation period the provisions of this Code, the terms of labour
and collective contracts shall apply to employees.
4. The probation period is included in the employee’s labour experience and can
not exceed three months. The employee’s actual absent from work does not include in the
probation period.
5. The probation period is not set for:
persons, entering work by a competition for the respective position;
persons, who have graduated from the organization of post-secondary, higher and
postgraduate education for the first time to go to work in their specialty, but no later
than one year from the date of graduation;
disabled persons.
Footnote. Article 36, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan of 27
July, 2007 No. 320 (the order of enforcement see article 2); dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 37. The test result in employment
1. With a negative result of the employee during the probation period the employer
may terminate the labour contract, warning him (her) in writing not earlier than seven
calendar days before the expiration of the probation period with the reasons, leading to
the recognition of the employee failed the probation period.
2. If the probation period has expired and no party has demanded the termination
of the labour contract, the employee is considered to have passed the probationary
period.
3. In the case of appointment of the employee to a higher position with the
employer before the expiration of the probation period, the employee is also considered
to have passed the probation period.
Article 38. Commencement of the labour contract
1. Labour contract begins from the date of its signing by the parties or on the
established date.
2. Actual permission to work shall be only after the parties sign a labour
contract.
3. In the absence and (or) improperexecution of the labour contract by the
employer’s fault, he (she) is liable in accordance with the laws of the Republic of
Kazakhstan. In this case the labour relations are deemed to arise from the day when the
employee starts work.
Article 39. Invalidity of the labour contract
1. Labour contract recognized by a court as invalid in the cases of its
conclusion:
1) under the influence of fraud, violence and threats;
2) with no intention of creating the actual or legal consequences (imaginary
labour contract);
3) with a person, found incompetent;
4) with a person under fourteen years of age, except as provided in subparagraph
3) of paragraph 2 of Article 30 of this Code;
5) with a person under sixteen years of age, without the written consent of a
parent, guardian or adoptive parent.
2. Recognition of the labour contract as invalid due to the fault of the employer
shall not entail the loss of a former employee of the right to labour payment,
compensation for unused days of paid annual leave, other payments and benefits.
3. Recognition of the labour contract as invalid due to the fault of the employer
or employee shall entail their responsibility under the laws of the Republic of
Kazakhstan.
4. Invalidation of the individual terms of the labour contract shall not entail
the invalidity of the labour contract as a whole.
Article 40. Prohibition the performance of work, which is not specified in the
labour contract
An employer may not require an employee to perform the work, which is not
specified in the labour contract, except as provided by this Code and the laws of the
Republic of Kazakhstan.
Article 40-1. Combination of posts (expansion of the area of service) and the
performance of duties of temporarily absent employee
With the written consent of the employee, he (she) may be entrusted, along with
the work, as determined by the contract, additional work on the other or the same
position for an additional payment in accordance with Article 131 of this Code.
Extra work in other positions, assigned to employee can be performed by combining
the positions. Extra work in the same position, assigned to employee can be performed by
expanding the service areas. For the performance of duties of temporarily absent
employee and without leave from the work defined by the labour contract, additional work
may be assigned to the employee as for the other and in the same position.
The employer with the written consent of the employee sets the period during which
the employee will perform additional work, the content and volume of work. The employee
has the right to early refuse on performance of the additional work and the employer has
the right to early cancel the order on its implementation, with notification of the
other party in writing not later than three working days.
Footnote. Chapter 4 is supplemented by Article 40-1, in accordance with the Law of
the Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of
ten calendar days after its first official publication).
Article 41. Transfer of an employee to another job
1. Transfer of an employee to another job is:
1) a change of work (labour function) of the employee, that is the performance of
work on another post, profession, occupation, qualifications;
2) the order of work, in the execution of which changes the working conditions
(wages, working hours and rest periods, benefits and other conditions) defined by the
labour contract;
3) transfer to a separate structural unit of the employer;
4) transfer to another location together with the employer.
2. Transfer of an employee to another job is allowed with the consent of the
employee and made by corresponding changes to the labour contract and the act of the
employer, except the cases provided by this Code.
3. The employee’s moving in the same organization to another job or in another
structural unit of the organization in the same area, the order of work on another
mechanism or aggregate are not a transfer to another job and requires the employee’s
consent, if it does not lead to changes, provided in paragraph 1 of this Article.
Article 42. Transfer of an employee to another location together with the employer
1. The employer must notify the employee in writing of the oncoming move to
another area of the employer not later than one month, if the labour and collective
contracts do not provide for a longer notice period.
2. The employer makes compensation payments, provided by Article 153 of this Code
and associated with moving of the employee in the case of his (her) transfer to a job in
another location together with the employer.
3. In the case of a written refusal of an employee to transfer to another location
together with the employer, the labour contract with an employee is terminated on the
grounds specified in subparagraph 1) of paragraph 1 of Article 59 of this Code.
Article 43. Temporary transfer to another job in an operational need
Employer in an operational need, including the temporary replacement of the absent
employee, has the right to move employee without his (her) consent for a period of up to
one month in the calendar year to another, not specified by the labour contract and
contravenes his (her) health work in the same organization, in the same area with the
payment for the work performed not less than the average wage in the previous job.
Article 44. Temporary transfer to another job in the event of downtime
1. Employer in the event of downtime has the right to transfer an employee without
his (her) consent to other work due to his (her) speciality, qualifications, which is
not contraindicated for health conditions, for not more than one month during the
calendar year.
2. When transferring in the case of downtime, wages to the employee is paid for
the work performed not less than two-thirds of the average wage in the previous job.
In the case of written refusal of the employee to continue the work due to changes
of the working conditions, the labour contract with an employee is terminated on the
grounds specified in subparagraph 2) of paragraph 1 of Article 59 of this Code.
Article 45. Temporary transfer to another job for health reasons
1. An employee temporarily transfers to an easier job for health reasons at the
time, specified in the medical certificate. By agreement of the parties, to the
employee, wages on previous work can be saved.
2. Due to the injury, occupational disease or other health impairment, acquired in
the performance of job duties, the employer is obliged to the rehabilitation or the
establishment of disability or occupational disability to temporary transfer the
employee to easier work or to release him (her) from work with the payment of
compensation of damages in accordance with the civil legislation of the Republic of
Kazakhstan and the conditions of labour and collective contracts.
3. In case of a written refusal of employee to temporary transfer to another job
at getting in the performance of job duties of industrial injury, occupational disease
or other damage to the health, unrelated to the operation, the labour contract with the
employee is terminated on the grounds specified in subparagraph 4) of paragraph 1 of
Article 59 of this Code.
Footnote. Article 45, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 46. Restriction on the transfer of employee to another work
Transfer of an employee to another job is not allowed, in case of
contraindications to the employee for health reasons, confirmed by medical certificate.
Article 47. Relocation of an employee to another workplace. Changing the name of
the position (work).
1. The consent of the employee is not required in moving to another job or to
another structural subdivision in the same area or assigned the work on other mechanism
or aggregate within the office, profession, occupation, qualifications due to the labour
contract, except in cases where the work in subdivisions for a certain workplace,
mechanism or aggregate contains other conditions.
2. The employer without the consent of the employee may change the name of the
position (work) of the employee, the structural subdivision, the management structure
that do not involve the changes to the employee working conditions and (or) the labour
contract.
Article 48. Change in working conditions
1. Due to changes in the manufacturing process, including the reorganization and
(or) reducing the amount of work of the employer are allowed to change the working
conditions for worker in the continuation of his (her) work for the post, profession or
speciality qualified due to the labour contract.
In case of changing in the working conditions, the appropriate amendments are made
to the labour and (or) collective contracts.
2. On the change in working conditions that have occurred for the reasons,
mentioned in paragraph 1 of this Article, the employer must notify the employee and (or)
his (her) representatives in a written form not later than one month, if the labour and
collective contracts do not provide for a longer notice period.
If the employee does not agree to continue the work in the new working conditions,
the employer must provide him (her) in writing, in the presence of the other job which
corresponds his (her) qualifications and health, in the absence of such work – the
vacant lower position or a lower paid job, which the employee can perform with his (her)
qualifications and health.
3. In case of written refusal of the employee to continue the work due to changes
in the working conditions, the labour contract with the employee is terminated on the
grounds, specified in subparagraph 2) of paragraph 1 of Article 59 of this Code.
4. If the circumstances, specified in paragraph 1 of this Article may result in
the staff redundancy, an employer in order to preserve jobs has the right with regard to
the opinion of the employee representatives to introduce the part-time work.
Canceling the part-time, which can lead to staff redundancy is made by the
employer with the opinion of the employee representatives.
Footnote. Article 48, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 49. Labour relations in the event of changing the name, departmental
affiliation, a change of ownership of the property or reorganization of the employer
In cases of changing the name, departmental affiliation, a change of ownership of
the property or reorganization of the employer, the labour relations with employees
shall continue without change.
Article 50. Removal from work
1. In cases, provided by the laws of the Republic of Kazakhstan, the employer must
remove the employee from work on the basis of the acts of the appropriate authorized
state bodies.
2. Except, in cases provided in paragraph 1 of this Article, the employer shall
remove from work the employee:
1) that stays at work in the state of alcohol, drug intoxication (their analogue)
or uses substances during the working day, causing such intoxication;
2) that does not pass the exam on the safety and protection of labour;
3) that does not use the individual and (or) collective protection, provided by
the employer;
4) that has not passed a medical examination or pre-shift medical examination, if
they are required in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan;
5) if his (her) actions or inactions could result in the creation of an emergency,
the violation of the safety rules, the fire safety or the safety of transport.
2-1. The employer has the right to remove the employee from work, who does not
ensure the safety of property and other assets transferred to the employee on the basis
of a written contract for acceptance of the full material liability.
3. For the period of removal from work to the employee, the salary is not saved
and the temporary disability benefits are paid at the expense of the employer.
4. Removal from work of an employee is made by the act of the employer for
determination and (or) elimination of the causes that led to the removal.
5. The salary for the employee shall be saved in case of his (her) illegal removal
from work by the employer.
Footnote. Article 50, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan of 19
December, 2007 No. 9-IV (the order of enforcement see article 2); dated 17.02.2012 No.
566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 51. Grounds for termination of a labour contract
The grounds for termination of a labour contract are:
1) the termination of the labour contract by agreement of the parties;
2) the expiration of the labour contract;
3) the termination of the labour contract by the employer;
4) the termination of the labour contract by the employee;
5) the circumstances, beyond the control of the parties;
6) the employee’s refusal to continue the labour relations;
7) the transfer of the employee to an elected job (position) or his (her)
appointment to a post, eliminating the possibility to continue the labour relations,
except in cases provided by the laws of the Republic of Kazakhstan;
8) the breach of the terms of the labour contract;
9) the grounds, provided in the contract, concluded with the head of the executive
body of the employer.
Article 52. Termination of the labour contract by agreement of the parties
1. A labour contract may be terminated by agreement of the parties.
2. A party of the labour contract, wishing to terminate the labour contract by
agreement of the parties shall notify the other party of the labour contract. The party,
which has been notified shall inform the other party of its decision within three
working days in a written form..
3. Date of termination of the labour contract by agreement of the parties shall be
agreed between the employee and the employer.
4. By agreement with the employee, the labour contract may provide the right of
the employer to terminate the labour contract without the requirements specified in
paragraph 2 of this Article, with the compensation of payments in the amount not less
than the average salary for the year.
Article 53. Termination of the labour contract at the expiration period
1. The labour contract, concluded for a definite period is terminated due to the
expiration of its term.
2. The date of expiry of the labour contract, concluded for a definite period
shall be the last day of the work of the employee, according to the period specified in
the labour contract.
3. The date of expiry of the labour contract, concluded for the duration of a
particular job shall be the day when the work is completed.
4. The date of expiry of the labour contract, concluded at the time of replacement
of a temporarily absent employee, shall be the working day before the employee’s return
to work, for which retains the job (position).
5. If after the expiry of the labour contract, the labour relations continue in
fact and none of the parties demand their termination, the contract is considered to be
prolonged indefinitely.
Footnote. Article 53, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 54. Grounds for termination of the labour contract by the employer
1. The labour contract with the employee may be terminated by the employer, in the
case of:
1) liquidation of the employer - legal entity or termination of the activity of
the employer – an individual;
2) staff redundancy;
3) unsuitability of the employee for the position held or work due to insufficient
qualifications;
4) unsuitability of the employee for the position held or work due to the health
conditions, impeding the continuation of this work;
5) the negative result of work in the probation period;
6) absence of the employee at work without good reason for three or more hours per
working day (work shift);
7) staying of an employee at work in the state of alcoholic, drug, psychotropic,
inhalant intoxication (their analogue), including the cases of use of substances during
the working day, caused alcohol, drug, inhalant intoxication (their analogue);
7-1) refusal from medical examination to establish the fact of using the
substances, caused alcohol, drug, inhalant intoxication, confirmed by the relevant act;
8) violation of the rules for protection of the labour and fire safety or traffic
safety in transport by the worker,, which resulted or could result in heavy
consequences, including injuries and accidents;
9) commitment the theft (including small) of the people’s property by the
employee in the workplace and its intentional destruction or damage, ascertained by a
valid judgment or decree of the court;
10) commitment of guilty actions or inaction of the employee, who serves the
monetary or commodity values, if these actions or inaction give rise to loss of trust to
him (her) on the part of the employer;
11) commitment of the employee, performing educational functions, the immoral
offence which is not compatible with the continuation of this work;
12) disclosure of the employee of the information constituting the state secrets
and other secrets protected by the law, which became known to him (her) in connection
with the performance of job duties;
13) repeated non-performance or improper performance of the employee for the work
duties without good reasons, if he (she) has a disciplinary action;
14) termination of the admission of the employee to the state secrets, in cases
established by the laws of the Republic of Kazakhstan;
15) submission by the employee to the employer of false documents or information
in the conclusion of labour contract or transfer to another job, if the original
documents or information may be grounds for denial of the labour contract or a transfer
to another job;
16) violation of the labour duties by the head of the executive body of the
employer, his (her) deputy or the head of department subdivision of the employer, which
caused material damage to the employer;
17) non-appearance of the employeeat work for more than two consecutive months due
to a temporary disability, except in cases when an employee is on maternity leave and if
the disease is in the list of diseases for which a longer period of disability is
established, approved by the Government of the Republic of Kazakhstan.
For the employee, who is unable to work due to an occupational injury or disease,
the job (position) is stored to the establishment of rehabilitation or disability;
18) commitment of the corruption offence by the employee, which exclude the
possibility of further work is excluded in accordance with the court decision;
19) continuation of the participation by the employee in the strike after
bringing a court decision to his (her) attention on the recognition of the strike as
illegal or the suspension of the strike.
2. For certain categories of workers, this Code provides the additional grounds
for termination of the labour contract by the employer.
Footnote. Article 54, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 55. Restriction on termination of the labour contract by the employer
The termination of the labour contract by the employer is not allowed during the
period of temporary disability of the employee on annual paid leave, except in cases
provided in subparagraphs 1) and 17) of paragraph 1 of Article 54 of this Code.
Footnote. Article 55, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 56. Procedure for termination of the labour contract by the employer
1. The employer on the grounds specified in subparagraphs 1) and 2) of paragraph 1
of Article 54 of this Code shall notify the employee in writing of the termination of
the labour contract for one month, if the labour and collective contracts do not provide
for a longer notice period. With the written consent of the employee, the termination of
the labour contract may be made before the expiry of the notice period.
2. Termination of the labour contract with employees, who are members of a labour
union, on the grounds specified in subparagraphs 2) and 3) of paragraph 1 of Article 54
and the termination of the labour contract in accordance with subparagraph 2) of
paragraph 1 of Article 59 of this Code is made taking into account the reasoned opinion
of the body of the labour union of this organization in the manner, prescribed by the
collective contract.
2-1. Termination of employment contracts with workers aged 55 years or until
retirement age on the grounds specified in subparagraphs 2) and 3) of paragraph 1 of
Article 54 of this Code is not allowed, without the presence of a positive decision of
the commission, created from an equal number of representatives of the employer and
employees.
The order for creating the commission is determined by the collective agreement
and in its absence by the act of the employer issued in consultation with employee
representatives.
3. For termination of the labour contract in accordance with subparagraph 4) of
paragraph 1 of Article 54 of this Code, the unsuitability of the employee for the
position held or work due to the health conditions, impeding the continuation of this
work should be validated by medical certificate in accordance with the laws of the
Republic of Kazakhstan.
4. Termination of the labour contract on the grounds, provided in subparagraphs 6)
- 13) and 16) of paragraph 1 of Article 54 of this Code, shall be made in compliance
with the application of disciplinary action under Article 73, and the requirements of
Article 74 of this Code.
5. Employer when terminating the labour contract on the grounds provided in
subparagraphs 2) - 4) of paragraph 1 of Article 54 of this Code, shall take measures to
transfer the employee to another job in the event of his (her) consent.
6. Termination of the labour contract by the employer by reason of unsuitability
of the employee for the held position or work due to the insufficient qualifications in
accordance with subparagraph 3) of paragraph 1 of Article 54 of this Code, shall be
based on the decision of the certification committee, in which a representative of the
employees should participate, unless otherwise provided by the laws of the Republic of
Kazakhstan.
Procedures, conditions and periodicity of certification of employees are
determined by the collective contract and in the case of its absence by the act of the
employer, issued in consultation with the employees’ representatives.
7. Staying of an employee at work in the state specified in subparagraph 7) of
paragraph 1 of Article 54 of this Code shall be certified by a medical certificate.
The decision to send an employee to a medical examination is made by the
authorized official of the employer.
In the event of refusal of the employee from a medical examination is made a
corresponding act.
8. Termination of the labour contract in accordance with paragraph 17) of
paragraph 1 of Article 54 of this Code shall be permitted after submission of the
employee the certificate of incapacity of work.
Footnote. Article 56, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 21.06.2013 No. 106-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 57. Termination of the labour contract by the employee
1. The employee has the right to terminate the labour contract by giving the
employer at least one month’s written notice to this eggect, except in cases provided by
paragraph 4 of this Article.
2. By agreement between the employer and the employee, the labour contract may be
terminated before the expiry of the notice period provided in paragraph 1 of this
Article.
3. The employee notifies the employer in writing of the termination of the labour
contract at the time, specified in the application in cases where the termination of the
labour contract due to the inability to continue the work.
4. The employee may notify the employer in writing of the non-performance of the
employer of the terms and conditions of the labour contract. If after seven days of the
written notice the non-performance of the employer of the labour contract continues, the
employee may terminate the labour contract with a written notice to the employer no
later than three working days.
5. During the notice period, provided in this article the employee has the right
to withdraw the application to terminate the labour contract in writing.
6. Upon the expiration of the notice period, provided in this article, the
employee has the right to stop work and the employer must give the employee the
documents, related to his (her) labour activity and money payments due to him (her).
7. For certain categories of employees, this Code provides a special procedure
for termination of the labour contract by the employee.
Footnote. Article 57, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 58. Grounds for termination of the labour contract by circumstances beyond
the control of the parties
Footnote. Title of Article 58, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after
its first official publication).
1. Labour contract shall be terminated in the following circumstances, beyond the
control of the parties:
1) when calling up (entry) the employee for military service, from the date of
presentation the document of the employee;
2) by entry into force of the verdict, under which the employee or the employer -
an individual sentenced to punishment, which excludes the possibility to continue the
work;
2-1) by withdrawing of the local executive bodies of the permission for foreign
labour;
3) in the case of death of the employee or the employer - an individual and the
declaration of a court of the employee or the employer – an individual as dead or the
recognition as missing;
4) the recognition by a court of the employee as incapable or partially incapable,
as a result of which the employee is unable to continue the previous work;
5) in the case of re-employment of the employee, who previously performed this
work.
2. The date of termination of the labour contract on the grounds specified in
subparagraphs 2) - 4) of paragraph 1 of this Article shall be the date of entry into
force of the judgement of a court or the date of death.
Footnote. Article 58, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 59. Grounds for termination of the labour contract by refusal of the
employee to continue the labour relations
Footnote. Title of Article 59, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after
its first official publication).
1. The labour contract with the employee is terminated by the refusal of the
employee to continue the labour relations in the cases of:
1) the employee’s refusal to transfer to another location together with the
employer;
2) the employee’s refusal to continue the work due to changes in labour
conditions;
3) the employee’s refusal to continue the work in the reorganization of the
employer - a legal entity;
4) the employee’s refusal of a temporary transfer to another job at getting into
the performance of job duties of employment injury, occupational disease or other damage
to the health, not associated with production.
2. Termination of the labour contract shall be allowed only with the written
refusal of the employee to continue the labour relations.
3. Termination of the labour contract under the circumstances specified in
paragraph 1 of this Article during the period of temporary disability of the employee
(including maternity leave) and holidays is not allowed.
Footnote. Article 59, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 60. Termination of the labour contract with the transfer of the employee
to an elected job (position) or his (her) appointment to a post
The labour contract with the employee is terminated due to his (her) transfer to
an elected job (position) or appointment to a post, if the laws of the Republic of
Kazakhstan ban to hold other paid posts for the occupants of these positions.
The ground is the employee’s notification to the employer and the act of election
or appointment of the employee to a job (position).
Article 61. Grounds for termination of the labour contract due to breach of
conditions for the conclusion of the labour contract
Footnote. Title of Article 61, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after
its first official publication).
1. Labour contract shall be terminated as a result of a breach of conditions for
the conclusion of the labour contract, if such a breach precludes the continuation of
the labour relations in the cases of:
1) the labour contract for work, contraindicated to the employee for the health
reason on the basis of a medical certificate;
2) the labour contract for work in violation of an enforceable judgment or
decision of a court, under which the person deprived of the right to occupy certain
positions or engage in certain activities;
3) the labour contract with foreigners and stateless persons without obtaining a
permit to foreign labour in the prescribed manner or without the restrictions or
limitations, imposed by the laws of the Republic of Kazakhstan;
3-1) the labour contract with a person specified in paragraph 2 of Article 26 of
this Code;
3-2) the labour contract with a person specified in paragraph 3 of Article 26 of
this Code;
4) in other cases provided by the laws of the Republic of Kazakhstan.
2. Termination of the labour contract on the grounds provided in subparagraphs 1)
- 2) of paragraph 1 of this Article shall be allowed, if the employee cannot be sent
with his (her) consent to other work provided by the employer and for the performance of
which the employee does not have restrictions. The appropriate changes to the labour
contract are made with the consent of the employee to go to another job.
3. Upon the termination of the labour contract in the case, provided in
subparagraph 1) of paragraph 1 of this Article, the employer shall pay to the employee
the compensation in the amount of the average salary for three months.
Footnote. Article 61, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
29.12.2010 No. 371-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 62. Execution of the termination of the labour contract
1. Termination of the labour contract is executed by the act of the employer,
except for termination of the labour contract in the event of death ( a declaration of a
court as dead or recognized as missing) of the employer - an individual and termination
of the labour contact with domestic workers.
2. The act of the employer must indicate the grounds for termination of the labour
contract in accordance with this Code.
3. The date of termination of the labour contract shall be the last day of work,
except in cases provided by this Code.
4. A copy of the act of the employer on termination of the labour contract shall
be given to the employee or sent him (her) by a letter with notification within three
days.
Article 63. Issuing the labour book and work-related documents
1. On the day of termination of the labour contract, the employer must give the
employee the labour book or other documents, confirming the labour activity.
When, on the day of termination of the labour contract is impossible to give the
employee the labour book due to the absence of him (her) or a refusal of its receipt,
the employer shall, within ten working days send to the employee a notice to appear for
a labour book or approve its sending by mail.
2. At the request of the employee (including the former), the employer must,
within five working days of application, issue a statement indicating the profession
(qualifications, position), the hours of work and the wage rate of the employee and the
characterization-recommendation that includes information on the qualifications of the
employee and his (her) relation to work, as well as other documents provided in this
Code.
3. In the case of liquidation, bankruptcy of the employer – a legal entity,
termination of the activity of the employer – an individual, the employer shall, if the
debt, issue to the employee a duly executed certificate of the amount of the resulting
salary arrears and other benefits.
Footnote. Article 63, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Chapter 5. EMPLOYEE PERSONAL DATA PROTECTION Footnote. Title of Chapter is in the wording of the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 21.05.2013 No. 95-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days
after its official publication).
Article 64. Personal data of the employee and its processing
Footnote. Article 64 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
21.05.2013 No. 95-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
official publication).
Article 65. Requirements for the collecting, processing and protection of personal
data of the employee
Employer shall:
1) ensure the collection, processing and protection of personal data of the
employee in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on personal
data and protect them;
2) collect, process and protect the personal data of the employee to ensure
compliance with the laws and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan,
promote employee in employment, training and promotion, and personal safety of the
worker;
3) guide by the Constitution of the Republic of Kazakhstan, this Code and other
laws of the Republic of Kazakhstan in determining the scope and content of the personal
data of the employee;
4) process personal data, submitted by the employee personally or by authorized
state bodies, with the prior notification and consent of the employee;
5) at the request of the employee make changes and additions to the personal data
of the employee in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on
personal data and protect them;
6) ensure the procedure for storage of personal data of the employee in compliance
with the requirements established by the legislation of the Republic of Kazakhstan on
personal data and protect them;
7) ensure familiarization with the act of the employer, established in accordance
with the legislation of the Republic of Kazakhstan on procedure for collecting,
processing and protection of personal data of the employee;
8) not disclose personal data to a third party without the employee’s written
consent, except in cases stipulated by this Code and other laws of the Republic of
Kazakhstan;
9) permit access to personal data only of employee to specially authorized
persons. Thus, these persons shall be entitled to receive only the personal data of the
employee that are required to perform specific functions, and respect the
confidentiality;
10) carry out the spread of personal data of the employee within the organization
in accordance with the requirements established by the legislation of the Republic of
Kazakhstan on personal data and protect them;
11) warn persons that are allowed access to personal data of employees, that they
are obliged to use them exclusively in the previously stated purposes and may not
transfer them to third parties, except in cases prescribed by the laws of the Republic
of Kazakhstan.
The employer shall not have the right to:
1) require the employee information about its political, religious and other
beliefs and private life;
2) require the employee about his (her) membership or activity in voluntary
associations, including trade unions.
Footnote. Article 65 is in the wording of the Republic of Kazakhstan dated
21.05.2013 No. 95-V (shall be enforced upon expiry of six months after its first
official publication).
Article 66. Storage of personal data of the employee
Footnote. Article 66 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
21.05.2013 No. 95-V (shall be enforced upon expiry of six months after its first
official publication).
Article 67. Transfer of personal data of the employee
Footnote. Article 67 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
21.05.2013 No. 95-V (shall be enforced upon expiry of six months after its first
official publication).
Article 68. Employees’ rights in order to protect personal data held by the
employer
In order to ensure the protection of personal data held by the employer, the
employees have the right to:
1) free access to their personal data, including the right to obtain copies of
records containing personal data of the employee, except in cases provided by the laws
of the Republic of Kazakhstan;
2) the requirement on making changes and additions, blocking, delete of personal
data, the collecting and processing of which are made with violation of the requirements
of this Code and other Laws of the Republic of Kazakhstan;
3) the requirement of the notice by the employer of persons, that have been
previously reported the personal data of the employee, on the changes and additions to
it;
4) an appeal in court against the actions (or inaction) of the employer, made
during the collecting, processing and protection of his (her) personal data.
Footnote. Article 68 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 21.05.2013 No. 95-V (shall be enforced upon expiry of six months after its first
official publication).
Chapter 6. LABOUR ORDER. LABOUR DISCIPLINE Article 69. Labour regulations
1. The employer approves the labour regulations in consultation with the employee
representatives.
2. Labour regulations set the working hours and the rest periods of the employees,
the terms of the security of the labour discipline and other matters of labour
relations.
3. The labour order for certain categories of employees is governed by the charter
and the provisions, approved in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan.
4. Labour regulations are compulsory for the employer and the employees.
Article 70. Ensuring the labour discipline
The employer provides the labour discipline by creating the necessary
organizational and economic conditions for individual and team work, the conscientious
attitude of the employees to work, methods of persuasion and rewards for hard work and
the application of disciplinary sanctions for committing of the staff a disciplinary
offence.
Article 71. Encouragement for labour
1. The employer may use different types of rewards of the employees for their
achievements at work.
2. Types of rewards of the employees and their application are defined by the
legislation of the Republic of Kazakhstan, the acts of the employer, the labour and
collective contracts.
Article 72. Disciplinary sanctions
1. For committing of the employee a disciplinary offence, the employer may apply
the following disciplinary sanctions:
1) a warning;
2) a reprimand;
3) a severe reprimand;
4) a termination of the labour contract by the employer in the cases established
by this Code.
2. Application of the disciplinary sanctions, which are not provided by this Code
and other laws of the Republic of Kazakhstan, is not allowed.
Article 73. The procedure for application and appeal of disciplinary sanctions
1. The employer imposes a disciplinary sanction by the issuance of the act of the
employer.
2. The employer must request a written explanation from the employee before the
application of a disciplinary sanction. Employee’s refusal of a written explanation
cannot preclude the application of a disciplinary sanction. In the case of employee’s
refusal to give the said explanation, is made a corresponding act.
3. In determining the type of disciplinary sanction, the employer must take into
account the content, the character and the severity of the disciplinary offence, the
circumstances of its commission, the prior and subsequent conduct of the employee, his
(her) attitude to work.
4. For each disciplinary offence, to an employee can be used only one disciplinary
sanction.
5. The act of the employer to impose a disciplinary sanction on the employee may
not be issued in the period of:
1) temporary disability of the employee;
2) release of the employee from work for the duration of the state or public
duties;
3) leave or rotational leave of the employee;
4) business trip of the employee.
6. The act of imposition of a disciplinary sanction is declared to the employer,
subjected to a disciplinary sanction, under the signed receipt within three working days
from the date of its issuance. In the event of the employee’s refusal to confirm by his
(her) signature the introduction to the act of the employer, it shall be registered in
the act of imposition of a disciplinary sanction.
If it is impossible to familiarize the employee personally with the act of the
employer on imposition of a disciplinary sanction, the employer shall send the act to
the employee by a letter of notification.
7. The employee may appeal to a disciplinary sanction in the manner prescribed by
this Code.
Footnote. Article 73, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 74. Terms of imposition of disciplinary sanctions
1. Disciplinary sanction shall be imposed on the employee immediately after the
discovery of a disciplinary offence, but not later than one month from the date of
discovery, except in cases provided by paragraph 5 of Article 73 of this Code and other
laws of the Republic of Kazakhstan.
In the cases provided in Article 304, the disciplinary sanction shall be imposed
no later than one month from the date of entry into force of the court decision on
recognizing the strike as illegal.
2. Disciplinary sanction can not be applied after six months from the date of
committing of a disciplinary offence and in the cases, provided by the laws of the
Republic of Kazakhstan or establishment of a disciplinary offence as a result of an
audit or review of the financial and economic activity of the employer - later than one
year from the date of committing of a disciplinary offence by the employee. The time of
the criminal case is not included in these terms.
3. The running of the time period of imposition of a disciplinary sanction is
suspended for the time of the employee’s absence from work due to temporary disability,
the release from work for state or public duties and staying in a vacation, a business
trip.
Footnote. Article 74, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 75. Validity of a disciplinary sanction
1. Validity of a disciplinary sanction shall not exceed six months from the date
of application, except in cases provided in subparagraph 4) of paragraph 1 of Article 72
of this Code. If within this period the employee is not exposed to a new disciplinary
sanction, he (she) is considered not to have a disciplinary sanction.
2. The employer, who imposed on the employee a disciplinary sanction may take it
earlier on their own initiative, on the request of the employee or his (her) immediate
supervisor, by the petition of the employees’ representative.
Chapter 7. WORKING HOURS Article 76. Working hours
1. Working hours can be a normal length, shorter and part-time.
2. Working hours also include the set-up work (getting orders, materials, tools,
familiarization with equipment, documentation, training and workplace cleaning, delivery
of finished products, etc.), the breaks provided by the technology, the organization of
work, the labour regulations and the protection of labour, the time of presence or
waiting of work in the workplace, when the employee does not have the freedom of his
(her) time, on the duty at weekends and holidays, the duty at home and other periods
defined by the labour and collective contracts, the acts of the employer or the
legislation of the Republic of Kazakhstan.
Article 77. Normal working hours
1. Normal working hours shall not exceed 40 hours per week.
2. The labour and collective contracts may provide for fewer working hours with
the payment as for normal working hours.
Article 78. Reduced working hours for certain categories of employees
1. Reduced working hours are established for employees under the age of eighteen,
in accordance with Article 181 of this Code.
2. Shorter working hours are established for workers engaged in the heavy work or
the work under harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, in
accordance with Article 202 of this Code.
3. Shorter working hours are established for disabled persons of the first and the
second groups, in accordance with Article 224 of this Code.
4. The labour and collective contracts may provide the duration of working hours,
which is less than specified in paragraphs 1 - 3 of this Article.
5. Payment for labour of the employees in setting for them the shorter working
hours is made in accordance with this Code.
Article 79. Part-time work
Part-time is the time that is less than the normal hours prescribed by this Code,
including:
part-time, that is, the reduction of the norms of the duration of the daily work
(work shift);
part-time, that is, the reducing of the number of working days in a work week;
simultaneous reduction of the norms of duration of the daily work (work shift) and
reduction in the number of working days in a work week.
Article 80. Working conditions for part-time work
1. By agreement of the parties the labour contract may establish the part-time
work to an employee.
2. Part-time is set for a definite or indefinite period.
3. Work in part-time work does not involve any restrictions for the employee in
the length of annual paid leave specified by this Code, the labour and collective
contracts, the agreements.
Article 81. Types of work week
1. A five-day working week with two days off is set for workers. In a five-day
working week, the duration of daily work (work shift) is determined by the act of the
employer in compliance with the specific of work and the established work week.
2. In organizations, where by the nature of production and the conditions of work
the introduction of a five-day working week is impractical, a six-day working week with
one day off is installed.
3. The employer in accordance with the terms of the labour and (or) collective
contracts establishes the five-day or six-day working week.
Article 82. Duration of daily work (work shift)
1. In a five-day working week, the duration of daily work (shift) can not exceed 8
hours at a weekly limit of 40 hours, 7 hours and 12 minutes at a weekly limit of 36
hours and 5 hours at a weekly limit of 24 hours.
2. In a six-day working week, the duration of daily work (shift) can not exceed 7
hours at a weekly limit of 40 hours, 6 hours at a weekly limit of 36 hours and 4 hours
at a weekly limit of 24 hours.
3. The duration of working day (work shift), the start and the end of the working
day (work shift), the breaks in the work are determined in compliance with the
established rules of the working week, by the rules of labour order by the
organizations, the labour and collective contracts.
4. For creative workers of professional arts organizations and cultural
activities, media professionals, athletes, trainers can set a different duration of
daily work (work shift) in accordance with the labour legislation of the Republic of
Kazakhstan, the acts of the employer or the labour and collective contracts.
Article 83. Separation of daily work (work shift) in parts
1. Separation of daily work (work shift) in parts shall be:
1) at work with different intensity of work;
2) on the initiative of the employee, if it is related to his (her) welfare and
other personal needs.
2. When separation of daily work (shift) in parts, the total duration of working
hours must not exceed the duration of daily work (work shift).
3. Types of work, where are the separation of daily work (work shift) in parts,
the number and the duration of breaks and the types and the amount of compensation
payments to the employees for work with such terms, are defined by the labour and
collective contracts.
Article 84. Shift work
1. Shift work may be established when the duration of the production process or
the mode of production activity of the employer exceed the normal duration of the
working day.
2. In the shift works the duration of the shift, the transition from one shift to
another are set by shift schedule, approved by the employer in consultation with the
employee representatives.
3. The employer informs the employee about the shift schedule not later than one
month before its enforcement.
4. Engaging the employees to work for two work shifts in a row is prohibited.
Article 85. Flexible work schedule
1. In order to combine social and household, and personal needs of the employees
with the interests of production, for workers can set the flexible work schedule.
2. Under the regime of flexible working hours are established:
1) the fixed working hours;
2) the flexible (changeable) hours of work, during which the employee has the
right at own discretion to perform job duties;
3) the accounting period.
3. As an accounting period of flexible working time is recognized the period
within which must be kept the average norm of working time, set for this category of
workers.
4. The accounting period of flexible working time cannot be more than one month.
5. Duration of working day (work shift) and (or) weekly work in flexible working
time may be more or less than the normal duration of daily and (or) weekly working time.
6. Duration of fixed working time, flexible (changeable) working time, accounting
period in the flexible working hours is established by the labour and collective
contracts.
Article 86. Summarized recording of working time
1. Summarized recording of working time is used in continuously operating
production, workshops and stations and in occupations, where the conditions of
production (work) can not establish for this category of workers daily or weekly working
hours.
2. As an accounting period for summarized recording of working time is recognized
the period within which must be kept the average norms of daily and (or) weekly working
time for this category of workers.
3. Accounting period for summarized recording of working time can be any calendar
period, but not more than one year or a period of a specified task.
4. In establishing the calculation of the total working time, the compliance with
the rest periods of the employee between the end and the start of the next working day
(work shift) is mandatory.
5. The working order in the summarized recording of working time, the category of
workers for whom set the summarized recording of working time, is defined by the labour
or collective contracts or by the act of the employer with regard to the opinion of the
employee representatives.
6. Application of summarized recording of working time is not allowed in the cases
provided by Articles 183, 190 and 225 of this Code.
Article 87. Night work
1. Night is the time from 22 pm to 6 am.
2. Engaging employees to work at night shall be in compliance with the
restrictions established in this Code.
Article 88. Limitation to engage in overtime work
1. The overtime work is prohibited to:
1) pregnant women;
2) employees, who have not attained the age of eighteen.
2. Engaging to overtime work is allowed with the written consent of the employee,
except in cases provided by Article 90 of this Code.
Article 89. The limited amount of overtime work
1. Overtime work of each employee should not exceed for two hours during the day
and in heavy work, work in harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working
conditions should not exceed of an hour.
2. The total duration of the overtime work should not exceed twelve hours per
month and one hundred and twenty hours a year.
3. Restriction of the limited number of overtime work shall not apply to work on
the cases, provided in subparagraph 1) of Article 90 of this Code.
Article 90. Exceptional cases, when permitted the overtime without the consent of
the employees
Overtime work without the employee’s consent is permitted only in the following
cases:
1) in the production of the works, necessary for the defence of the country, as
well as to prevent emergencies, natural disasters or industrial accidents or immediate
control of their consequences;
2) to eliminate the other circumstances that disrupt the normal functioning of
water supply, gas supply, heat supply, power supply and other life support systems;
3) to continue the work in the absence of the successive employee, if the work
does not allow for a break, with immediate action to replace another employee.
Article 91. The order of recording of working time
1. The employer shall maintain the records of working hours, which the employee
actually worked.
2. The actual working hours, which include processed and unprocessed employee
time, shall be subject to accounting.
3. Actual working hours of work and other periods of time that are related to
working time shall be registered as a part of worked time. At the same time, overtime,
night work, weekends, holidays, day of trips are conted separately.
4. Paid and unpaid time, and the lost of work time due to the fault of the
employee and (or) the employer are accounted as a part of non-worked time.
5. Recording of working time shall be in the documents identified by the employer.
6. In cases, where the employee’s work time includes the periods of work outside
the workplace or their execution cannot be fixed by the employer at the specific time,
these periods are registered in the documents of recording of working hours as the work
performed, as established by the labour contract.
Chapter 8. REST TIME Article 92. Types of rest time
Types of rest time are:
1) breaks during the working day (work shift) - a break for rest and meals,
between shifts and special breaks;
2) daily (between shifts) rest;
3) weekend (weekly rest);
4) holidays;
5) leave.
Article 93. Break for rest and meals
1. In the daily work (work shift) the employee must be given a break for rest and
meals at least half an hour.
2. Break for rest and meals should be established no earlier than three hours and
no later than four hours after the start of daily work (shift), except in cases provided
in paragraph 3 of this Article.
3. Break for rest and meals can be established later than four hours after the
start of daily work (shift) during the regime of flexible calculation of the recording
of working time in the working day (shift) over 8 hours.
4. Labour regulations, labour and collective contracts shall establish the time
of a break for rest and meal, its duration.
5. A break for rest and meals is not included in the working hours. At work,
whereby the conditions of production, providing with a break is not possible, the
employer must provide the employee with the opportunity to rest and meals during the
working hours in a specially equipped place. The list of such works, the procedure and
the place for rest and meals are established by the collective contract or the acts of
the employer issued in consultation with the employee representatives.
Article 94. Breaks in between shifts and special breaks
1. For certain types of work the employees are provided by breaks between shifts,
due to technology and the organization of production and labour, which are included in
the working hours. Types of work, duration and procedure of such breaks are determined
by the collective contract or the acts of the employer issued in consultation with the
employee representatives.
2. Employees, who are working in cold weather outdoors or in a non-heated areas,
as well as engaged in loading and unloading are provided by special breaks for heating
and recreation, which are included in the working hours. The employer shall provide the
equipment for heating buildings and recreation of workers.
3. Working women with children under the age of eighteen months are provided, in
addition to breaks for rest and meals, the additional breaks for feeding the child in
accordance with Article 188 of this Code.
Article 95. Duration of daily (between shifts) rest
Duration of daily (between shifts) rest of the employee between the end and the
start of the next day (shift) cannot be less than twelve hours.
Article 96. Weekend
1. Employees are provided by weekly weekend.
2. In a five-day working week, the employees are providedwith two days off a week
and in a six-day working week by one day.
3. Sunday is a common day off in a five-day and six-day working week. The second
weekend in a five-day week is established by the act of the employer or the shift
schedule. The two days off are provided in a row, unless otherwise is established by
collective and labour contracts.
4. The first day of Kurban Ait, celebrated according to the Islamic calendar, the
7th of January - Orthodox Christmas are public holidays.
5. Employees, engaged in the continuous production or the production, where the
stoppage of work on the weekends is impossible for production and technical conditions
or due to the need for constant continuous public service, weekends are given on
different days of the week to employees (group of workers) alternately, according to the
shift schedule, approved by the acts of the employer issued in consultation with the
employee representatives.
6. The employee, who is on a business trip, uses the days off in accordance with
the labour regulations of the employer, to whom he (she) is directed.
Article 97. Work on weekends and holidays
1. Work on weekends and holidays on the initiative of the employer shall be
permitted with the written consent of the employee, except in cases provided in Article
98 of this Code.
2. Work on weekends and holidays on the initiative of the employee is allowed on
the basis of the act of the employer.
3. When work on weekends and holidays, to the employee at his (her) will is given
another day of rest or the payment is made at the rate specified in Article 128 of this
Code.
4. In the rational use of working time between national and public holidays, and
in the cases provided in paragraph 4 of Article 96 of this Code, the Government of the
Republic of Kazakhstan shall have the right to transfer weekends to other working days.
Footnote. Article 97, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 98. Exceptional cases of engaging to work on weekends and holidays,
without the consent of the employee
Engaging to work on weekends and holidays without the employee’s consent is
allowed in the following cases:
1) to prevent emergencies, natural disasters or industrial accidents or immediate
control of their consequences;
2) to prevent and investigate accidents, loss or damage to property;
3) to perform urgent and unforeseen advance work, on the immediate performance of
which depends a further useful work of the organization as a whole or its individual
units.
Article 99. Execution of the engaging of employees to work on weekends and
holidays
Engaging employees to work on weekends and holidays is executed by the act of the
employer.
Article 100. Types of leave
1. Employees are given the following leave:
1) An annual paid leave;
2) A social leave.
2. Annual paid leave is given to the employee for the rest, the rehabilitation,
the promotion of health and other personal needs of the employee, and provided for a
certain number of calendar days with preserving the work (position) and the average
wage.
2-1) Employees are given the following annual paid leave:
1) a main paid annual leave;
2) an additional annual paid leave.
3. Social leave is the release of the employee from work for a certain period in
order to create favorable conditions for maternity, child care, education on the job and
other social purposes.
4. Employees are given the following types of social leave:
1) a leave without pay;
2) a study leave;
3) a leave for the birth of a child (children), the adoption of a newborn child
(children).
Footnote. Article 100, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 101. Duration of the main annual paid leave
Footnote. Title of Article 101, as amended by the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
The main annual paid leave is given to employees in the duration of twenty-four
calendar days, if more days are not provided by other regulations, labour, collective
agreements and acts of the employer.
Footnote. Article 101, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 102. Additional annual paid leave
1. Additional annual paid leave is given to:
1) workers, engaged in heavy work or work under harmful (particularly harmful) and
(or) hazardous working conditions, in the period at least six calendar days;
2) disabled persons of the first and the second groups, in the period no less than
fifteen calendar days.
2. For other categories of workers,the provision of additional annual leave and
its minimum period may be established by the laws of the Republic of Kazakhstan.
3. Labour and collective contracts may provide the employees with the additional
paid annual leave of the promotional nature for long and continuous work, performance of
important, complex, urgent work, and work of another nature.
Article 103. Calculation of the length of annual paid leave
1. Duration of annual paid leave is calculated in calendar days, excluding public
holidays falling on the days of vacation, apart from using order and schedules.
2. When calculating the total duration of annual leave, the additional annual
leave is added to the main annual leave. The total duration of annual leave is not
restricted by the maximum limit.
Article 104. Calculation of the length of service, giving the right to annual paid
leave
The length of service, giving the right to annual paid leave, shall include:
1) the actually worked hours;
2) the time, when the employee did not actually work, but the job (position) and
wages in whole or in part remained to him (her);
3) the time, when the employee did not actually work due to the temporary
disability, including the time spent on maternity leave;
4) the time, when the employee did not actually work before re-employment.
Footnote. Article 104, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 105. The procedure for providing the annual paid leave
1. Annual paid leave to an employee for the first and the subsequent years of work
is given by agreement of the parties at any time of the year.
2. Specifics of giving of annual paid leave to employees, who work on a rotational
basis, are established by Article 213 of this Code.
3. By agreement between the employee and the employer the annual paid leave can be
divided into parts.
4. Annual paid leave is transferred, renewed, suspended in the cases and in the
manner specified in Articles 108 and 109 of this Code, in compliance with the
requirements of paragraph 3 of Article 108 of this Code.
5. Payment for annual paid leave shall be made not later than three calendar days
in advance, and in the case of giving the leave out of the schedule - not later than
three calendar days from the date of giving.
Footnote. Article 105, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 106. Determination of the period for providing the annual paid leave
Working year consists of twelve months, calculated from the first day of work of
the employee.
Article 107. The order for granting the annual paid leaves
1. The order of granting of annual paid leaves to the employees is determined by
the leave schedule, approved by the employer with regard to the opinion of the employees
or established by agreement of the parties.
2. In the case of changing the leave schedule due to operational needs, the
employer must notify the employee about it not less than two weeks before the start of
the leave.
Footnote. Article 107, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 108. Cases and procedure for transferring the annual paid leaves
Footnote. Title of Article 108, as amended by the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
1. Annual paid leave shall be transferred in whole or in part, in the case of:
temporary disability of the employee and the maternity leave:
the performance of the employee during the annual paid leave of public duties, if
the law provides an exemption from work.
2. Annual paid leave (part of it) shall be transferred only with the written
consent of the employee or at his (her) request. The transferred labour leave by
agreement of the parties can be joined to the leave for the next year or given at the
request of the employee at another time, separately.
3. Failure to provide with the annual paid leave for two years in a row is
prohibited.
Footnote. Article 108, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 109. Recall from the annual paid leave
1. Annual paid leave can be terminated by the employer only with the written
consent of the employee. Employee’s refusal to an employer’s offer is not a violation of
the labour discipline.
2. Unused part of the annual paid leave due to the recall, by agreement of the
parties of the labour contract shall be given during the current year or in the next
business year, at any time or for joined to the annual paid leave of the next business
year.
3. In the case of the recall of the employee from the annual paid leave, instead
of giving unused leave at another time by agreement between the employee and the
employer, to the employee may be paid compensation payments for unused days of the
annual paid leave.
4. Recall from the annual paid leave of workers under eighteen years of age,
pregnant women and workers, engaged in heavy work or work under harmful (particularly
harmful) or hazardous working condition is not permitted.
Article 110. Compensatory payment for unused annual paid leave at the termination
of the labour contract
Upon termination of the labour contract to the employee, who is not used or used
fully the annual paid leave (annual leave), is making the compensatory payment for
unused days of annual paid leave (annual leaves).
Article 111. Leave without pay
1. Leave without pay may be given by agreement of the parties on the labour
contract on the basis of the application of the employee.
2. The period of leave without pay is determined by agreement between the employee
and the employer.
3. At the written request of the employee, the employer shall give a leave without
pay for up to five calendar days for:
1) marriage;
2) the child’s birth;
3) death of a close relative;
4) in other cases provided in labour and collective contracts.
Article 112. Study leave
1. Employers, who are studying in educational institutions are granted the study
leave for preparing and taking tests and exams, laboratory work, training and protection
of research work (project) and passing the training programs for military-trained
reserve.
2. Payment for study leave is determined by the labour and collective contracts
and the contract of training.
Footnote. Article 112, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
16.02.2012 No. 562-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days from the date
of its first official publication).
Article 113. Leave for the birth of a child (children) and the adoption of a
newborn child (children)
1. Pregnant women, women who have a child (children), women (men) who adopted a
newborn child (children), are given the following leaves for the birth of a child:
1) a maternity leave;
2) a leave to the employees, who adopted a newborn child (children);
3) a leave without pay to care for a child under the age of three years.
2. The leaves for the birth of a child (children) and the adoption (adoption) of a
newborn child (children) are subject to conditions specified in Articles 192 - 195 of
this Code.
3.Is excluded – by the Law of the Republic of Kazakhstan of December 19, 2007 N 9
(the order of enforcement see Article 2).
Footnote. Article, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan of December
19, 2007 N 9-IV (the order of enforcement see Article 2).
Article 114. Execution of the leave
Giving, transfer, renewal of the leave or recall from the leave are executed by
the act of the employer.
Chapter 9. LABOUR NORMING Article 115. State guarantees in the organization of labour norming
State guarantees in the organization of labour norming include:
model rules and regulations on labour;
ensuring of the public authorities in the development of technically based model
rules and regulations on labour;
supervision to ensure of the employers the development, the introduction and the
review of labour standards.
Article 116. Labour standards
1. Labour standards (production, time, service) are a measure of labour costs and
shall be established for the employee of the appropriate training in accordance with the
achieved level of technology, the organization of production and labour.
2. Production rates for workers under eighteen years of age shall be established
in accordance with Article 182 of this Code.
3. In the payment by the hour to certain categories of employees can be set the
normed jobs. The employer can establish the service standards or the norms (standards)
of the employees to perform certain functions and scope of work.
Article 117. Development, introduction of new, replacement and review of existing
labour standards
1. Development, introduction of new, replacement and revision of existing labour
standards are made by the employer in consultation with the employee representatives due
to the model rules and the regulations on labour.
2. The authorized state bodies of the respective spheres of activity in
coordination with the authorized state body for labour and in the manner prescribed by
it shall approve the model rules and the regulations on labour.
3. Replacement and revision of model rules and labour regulations are made by the
bodies, which approve it in the manner prescribed by the authorized state bodies for
labour.
4. Labour standards must be replaced as a result of the certification and
rationalization of jobs, the introduction of new techniques, technologies and
organizational and technical measures to ensure the productivity.
Achieving a high level of production of goods (services) by individual workers
through the application of own new methods of work and improving the job is not a basis
for revision of previously established labour standards.
5. The employees shall be notified at least one month with the introduction of new
rules of the employer.
Article 118. Requirements for the development of labour standards
In the development of labour standards should be provided:
1) the quality of labour standards, their optimal approach to the necessary labour
costs;
2) the establishment of the same labour standards for the same work, which
performed in similar organizational and technical conditions;
3) the progressiveness of labour standards on the basis of the achievements of
science and technology;
4) the coverage of labour standards of those types of work, for which it is
possible and appropriate to establish labour standards;
5) technical (scientific) feasibility of labour standards.
Article 119. Specifics of regulation of labour norming
Procedure for submission, review and approval of labour standards in the
organization of the services (goods, works) of which imposes the state regulation of
tariffs (prices, rates), are established by the authorized state body for labour.
Chapter 10. PAYMENT FOR LABOUR Article 120. State guarantees in the field of payment for labour
State guarantees in the field of payment for employees include:
the minimum monthly wage;
the minimum hourly wage, determined in accordance with Article 122 of this Code;
the minimum standards of payment for labour;
the payment for overtime work;
the payment for work on public holidays and weekends;
the payment for work at night;
the limiting of the size of deductions from the employee’s salary;
the state control over the full and timely payment of wages and the implementation
of the state guarantees in the field of payment for labour;
the order and time of the payment of wages.
Article 121. Size of wages
1. The monthly wage of the employee is set differentially depending on the
qualifications of the employee, the complexity, quantity and quality of work and working
conditions.
2. The monthly wage of the employee, who has worked the normal working hours in
full at the period and performed the labour standards (job duties), cannot be lower than
the minimum monthly wage established by the law of the Republic of Kazakhstan.
Article 122. Determination of the minimum size for wages
1. The minimum monthly wage, established annually by the law of the Republic of
Kazakhstan on the national budget for the financial year, shall not be less than the
cost of living and include extra payments and bonuses, compensation and social benefits,
premium and other incentive payments and shall be paid in proportion to the time worked.
2. The minimum standard of wages is determined by calculating the minimum monthly
wage established by the law of the Republic of Kazakhstan on the national budget for the
year and increasing the industrial rates established by the agreement of industry and
approved by the Government of the Republic of Kazakhstan.
3. The minimum hourly wage of the employee, who performed his (her) duties (labour
standards), cannot be less than the minimum monthly wage, divided to the average number
of working hours in accordance with the balance of working hours in the relevant
calendar year.
4. The minimum monthly wage or the size of the monthly tariff rates of the first-
class worker, provided by the conditions of the labour and collective contracts and (or)
the acts of the employer cannot be below the minimum monthly wage established by the law
of the Republic of Kazakhstan on the national budget for the financial year and for
workers engaged in heavy work or work under harmful (particularly harmful) or hazardous
working conditions shall not be less than the minimum wage standard.
Article 123. Hourly wage
Conditions of the labour and collective contracts and (or) the acts of the
employer can set the hourly wage for the actual work performed in part-time or in part-
time loading, as well as payments for temporary or one-time work.
Article 124. Wage indexation
Raise of wages includes the wage indexation, produced by the employer, in
accordance with the agreements, the collective contract or the act of the employer,
based on the level of inflation, defined in the same period by the regulatory legal acts
of the Republic of Kazakhstan.
Article 125. Organization the payment for labour
1. Qualification requirements for employees and complexity of certain types of
work are set on the basis of the Unified rating and skills guide for jobs and
occupations of manual workers, the tariff and qualification characteristics of
employees’ professions, the Qualification schedule of managers, professionals and other
employees and the standard qualification characteristics of managers, professionals and
other employees of organizations.
2. Attribution of works to a certain complexity and assignment qualification
categories and categories of the employees are made in accordance with the Unified
rating and skills guide for jobs and occupations of manual workers and the Qualification
schedule of managers, professionals and other employees, the tariff and qualification
characteristics of employees’ professions and the standard qualification characteristics
of managers, professionals and other employees of organizations.
3. Develop, review, testing, approval and usage procedure of the guides, the
tariff and qualification characteristics of employees’ professions are specified in
paragraph 1 of this Article, which are determined by the authorized state body for
labour. The standard qualification characteristics for managers, professionals and other
employees of organizations of various economic activities are developed and approved by
the authorized state bodies of the respective spheres of activity in coordination with
the authorized state body for labour.
Article 126. Payment system
1. Work of employees is paid by the time rate, piece rate or by other payment
system. Payment may be made for individual and (or) collective results of labour.
Payment system may be formed on the basis of tariff, tariff-free or mixed system.
The tariff remuneration system includes: base rate (salary), rate schedule and
tariff rates.
The tariff-free payment system is based on share distribution of funds, intended
to payment for labour, depending on the criteria and the principles of assessment of
employees’ competencies and their contribution to the final result.
The mixed system of payment may contain elements of both tariff and tariff-free
pay systems.
2. To enhance the employees’ interest in improving the production efficiency and
the quality of performed work by the employer can enter the system of bonuses and other
forms of incentives.
3. The employees’ payment and incentive system are determined by the conditions of
the collective contract, labour contract and (or) the acts of the employer.
4. Payment system must provide a share of the basic wage (relatively constant part
of wages), which is not less than 75 percent in the average monthly salary of the
employees excluding one-time incentive payments.
5. The remuneration system of the employees of the organizations, financed by the
state budget and the cost (budget) of the National Bank of the Republic of Kazakhstan,
shall be established by the regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan.
6. The conditions of remuneration and bonuses of the executives of national
companies and joint stock companies, the controlling stock interest which belongs to the
state, are determined on the basis of Standard regulations, approved by the Government
of the Republic of Kazakhstan.
7. The procedure for consideration and coordination of the remuneration system
for the labour of employees of the organizations, for services (goods, work) of which,
the state regulation of tariffs (prices, rates) is introduced and established by the
authorized state body for labour.
8. Terms of payment for labour, defined by the labour, collective contracts,
agreements and the acts of the employer, cannot be worsened in comparison with the
conditions established by this Code and other regulatory legal acts of the Republic of
Kazakhstan.
Article 127. Pay for overtime work
In remuneration for timework, the overtime work is paid not less than a half rate,
on the basis of base salary (salary) of the employee. In piece-work pay, the extra pay
for overtime work is made in the amount no less than fifty percent of the established
base rate (salary) of the employee.
Footnote. Article 127, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 128. Payment for work on holidays and weekends
Payment for work on holidays and weekends shall not be less than twice in the
amount, based on the daily (hourly) rates of the employee.
Article 129. Payment for labour at night
Every hour of work at night is paid not less than a half rate, based on the daily
(hourly) rates of the employee.
Article 130. Payment for labour in the performance of works of different
qualifications
Payment for labour in the performance by the employee of the works of different
qualifications is made in accordance with the work of higher qualification.
In cases, when due to the operation mode, the work is given to the highly
qualified, which is chargeable for lower category, assigned to him (her), the payment
for labour is made to him, according to his (her) assigned degree (category).
Article 131. Payment for labour in combining the positions (expansion of the
service area) and temporary performance of duties of the absent employee
1. The employees, who perform in one and the same organization, along with their
main job, due to the labour contract, the additional work on the same or other positions
or the duties of a temporarily absent employee, without the release of their main work
shall be paid with extra payment.
2. Extra payments for the combination of posts (expansion of the service area) or
the performance of duties of a temporarily absent employee are established by the
employer on the terms of agreement with the employee.
Footnote. Article 131, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (coming into force after ten calendar days after its first
official publication).
Article 132. Payment for labour in the case of mastering new technologies
(products)
The collective and (or) labour contract may provide the retention of the
employee’s previous salary for the period of new production (products).
Article 133. Payment for downtime
1. The terms and conditions of payment for downtime due to the fault of the
employer are defined by the labour and collective contracts and set at least fifty per
cent of the average salary of the employee.
2. Downtime due to the fault of an employee shall not be paid.
Article 134. The order and terms for payment of wages
1. Wages are paid in cash in the national currency of the Republic of Kazakhstan
at least once a month, not later than the first decade of the next month. The labour and
collective contracts are provided with the date for payment of wages.
2. Under payment of wages, the employer must notify each employee on a monthly
basis about the components of wages due to him (her) for the same period, the amount and
the cause of the deductions made, including the information about retention and transfer
of mandatory pension contributions, as well as the overall sum of money, which shall be
paid, in the written form.
3. At the coincidence of the day for payment of wages with the weekends or the
holidays, the payment is made on the previous day.
4. In case of delay of wages and other payments due to the fault of the employer,
related to the termination of the labour contract with the employee, the employer shall
pay the debt and default interest to the employee. The default interest is calculated on
the basis of the refinancing rate of the National Bank of the Republic of Kazakhstan on
the day of execution of obligations to pay the salary and is calculated for each
calendar day of delay from the next day, when the payments should be made and ends on
the day of payment.
5. Upon termination of the labour contract, the payment of the sum due and owing
to the employee is made by the employer no later than three working days after its
termination.
Article 135. The place for payment of wages
Payment of wages to employees must be made at the place of job made by them, if
the terms of the labour and collective contracts are not provided otherwise.
Article 136. Calculation of the average wage of the employee
1. Calculation of the average wages as in a five-day and so in a six-day working
week is made for the actual used time, at the rate of the average daily (time) earnings
for the corresponding period, considering the established bonuses and allowances,
premiums and other incentive payments, which are permanent under the system of payment.
2. The accounting period for calculating the average wage is the twelve calendar
months, preceding the event with which the corresponding payment (payment) is related
under this Code. For the employees, who worked less than twelve calendar months, the
average wage is determined for the actual used time.
3. For all cases of determination of the average wage provided by this Code, the
Government of the Republic of Kazakhstan shall establish a uniform procedure for the
calculation of average wage.
4. The collective contract may provide the different periods for the calculation
of average wage, if it is not worsen the situation of workers.
Article 137. Withholdings from wages
1. Withholdings from the employee’s salary shall be made by the court and in the
cases provided by the laws of the Republic of Kazakhstan.
2. Withholdingds from the employee’s salary to redemption of the debt to the
organization in which he (she) works, can also be made by the act of the employer with
the written consent of the employee.
3. The total amount of the monthly withholdings shall not exceed fifty percent of
the employee’s wages.
Article 138. Wage, which is not received owing to the death of an employee
Wage, which is not received owing to the death of an employee, shall be issued in
accordance with the civil legislation of the Republic of Kazakhstan.
Chapter 10-1. NATIONAL SYSTEM OF QUALIFICATIONS
Footnote. Section 2, is amended by Chapter 10-1, in accordance with the Law of the
Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication).
Article 138-1. The concepts used in this Chapter
In this chapter, the following terms are used:
1) National System of Qualifications is a set of legal and institutional
mechanisms to manage the demand and supply in the qualification of specialists from the
labour market;
2) National Qualifications Framework is a structured description of qualification
levels, recognized in the labour market;
3) Sectoral Qualifications Framework is a structured description of qualification
levels, recognized in the industry;
4) Professional standard is the standard that defines the requirements for
qualification and competence, for content, quality and working conditions in a specific
area of professional activity.
Article 138-2. The structure of the National System of Qualifications
The National System of Qualifications includes:
1) the National Qualifications Framework;
2) the Sectoral Qualifications Framework;
3) the Professional Standard
4) the evaluation of the professional training and the assessment of conformity of
the specialist’s qualification.
Article 138-3. National Qualifications Framework
1. National Qualifications Framework consists of a description for each
qualification level of common characteristics of the professional activity.
2. Development and approval of the National Qualifications Framework are made by
the authorized state body for labour in conjunction with the authorized state body in
the sphere of education with regard to the opinion of the national employers’
associations and the national associations of employees.
Article 138-4. Sectoral Qualifications Frameworks
1. Sectoral frameworks of qualifications are developed on the basis of the
National Qualifications Framework in a particular sector of the economic activity.
2. Sectoral framework of qualifications classifies the requirements to the
qualification of the specialist by levels according to the complexity of the work and
the nature of use of knowledge, skills and competence in the industry.
3. Development and approval of the sectoral qualifications framework are made by
the authorized state bodies of the respective spheres of activity with regard to the
opinion of the National Chamber of Entrepreneurs of the Republic of Kazakhstan,
industrial associations of employers and the industrial associations of employees.
Footnote. Article 138-4, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
04.07.2013 No.130-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 138-5. Professional standards
1. Development of professional standards is made by the authorized state bodies of
the respective spheres of activity together with the National Chamber of Entrepreneurs
of the Republic of Kazakhstan, industrial associations of employers and the industrial
associations of employees.
2. The structure, the procedure for development, review, approval and
implementation of professional standards are determined by the authorized state body for
labour in consultation with the national associations of employers and the national
associations of employees.
3. The authorized state bodies of the respective spheres of activity in
consultation with the authorized state for labour and in the manner prescribed by them,
approves the professional standards.
4. The authorized state body for labour keeps the Register of professional
standards in the stated form.
Footnote. Article 138-5, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
04.07.2013 No.130-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 138-6. Evaluation of the professional training and assessment of
conformity of the specialist to the qualification
1. Compliance of the specialist is based on the assessment of conformity to the
qualification, which is carried out by the accredited organizations in the manner
provided by the laws of the Republic of Kazakhstan.
2. Approval of the procedure for conformity and the assignment of qualification to
the specialist are carried out by the authorized bodies of the respective spheres of
activity with regard to the opinion of the national associations of employers and
associations of employees.
Chapter 11. PROFESSIONAL TRAINING, RETRAINING AND ADVANCED TRAINING
Article 139. The concepts used in this chapter
In this chapter, the following terms are used:
1) a training contract is a written agreement between the employer and the student
on the conditions of professional training, retraining and advanced training;
2) a professional training is a form of professional education, aimed at personal
development for the acquisition of new or modified professional skills required to
perform a particular type of work;
3) a re-training is a form of professional training that allows to acquire another
occupation or profession;
4) an advanced training is a form of professional training that allows to
maintain, expand, deepen and develop the previously acquired professional knowledge,
skills and abilities.
Article 140. The rights and obligations of the employer to training, retraining
and advanced training
1. The employer defines the need and the amount of training, retraining and
advanced training for operation and development of the organization.
2. The employer provides training, retraining and advanced training of the
employees and other persons, who are not in labour relations with him (her) (further -
the student):
1) directly in the organization;
2) in educational institutions, implementing educational programs for technical
and professional education, post-secondary, higher and postgraduate education;
3) in other organizations, engaged in professional training, retraining and
advanced training.
3. The employer must establish to the employees, taking a course of professional
training, retraining and advanced training the conditions for combining the work with
the training, provided by this Code, agreements, collective and labour contracts.
4. Employer promotes education organizations, implementing educational programs
of technical and vocational education, training, retraining and advanced training.
Footnote. Article 140, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan of
July 27, 2007 N 320 (the order of enforcement see Article 2) dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication), dated 04.07.2013 No.130-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
Article 141. Professional training, retraining and advanced training in
educational institutions by the direction of the employer
1. Professional training, retraining and advanced training of students, who are
sent by the employer in educational institutions are made at the expense of the employer
or other means, not prohibited by the legislation of the Republic of Kazakhstan in
accordance with the contract of training.
2. The agreement, collective and (or) labour contracts may provide the benefits
and the compensation payments, related to training.
Article 142. Professional training, retraining and advanced training of employees
in the organization
1. The employer provides professional training, retraining and advanced training
of the employees in the organization.
2. The employer determines the forms of professional training, retraining and
advanced training.
3. The Government of the Republic of Kazakhstan establishes the general
requirements for professional training, retraining and advanced training of personnel in
the organization.
Article 143. The rights and obligations of the employees on professional training,
retraining and advanced training
1. Employees have the right to professional training, retraining and advanced
training, including training for new professions and occupations.
2. Employees may be exempted from work by agreement with the employer in
professional training, retraining and advanced training or shall perform the work on a
part-time.
3. Employees in professional training, retraining and advanced training, enjoy the
guarantees provided by this Code, the collective and labour contracts.
4. Upon completion of professional training, retraining and advanced training, the
employee is obliged to work for the employer during the period, agreed by the parties in
the contract of training.
5. In case of termination of the labour contract before the date, specified in the
contract of training on the initiative of the employee or due to the fault of the
employer, the employee reimburses the employee the cost of his (her) education,
proportionally to the unfinished term of labour-rent.
Article 144. The content of the contract of training
The contract of training shall contain:
1) the identification of the specific profession and the qualifications, acquired
by the student;
2) the rights and obligations of the employer and the student;
3) the period of training and the work repayment period to the employer after the
training;
4) the guarantees and compensation payments related to training;
5) the responsibility of the parties.
2. Training contract may include other conditions, provided by agreement of the
parties.
Chapter 12. EMPLOYMENT
Article 145. State guarantees for employment
In the sector of employment, the State shall guarantee to the citizens:
1) protection from all forms of discrimination and ensuring equal access to the
profession and work;
2) professional training, retraining and advanced training of unemployed, employed
and those, who are engaged in a care about the children under seven years, among low-
income persons, as well as the organization of public works for unemployed;
2-1)is terminated from 01.01.2011 in accordance with the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 05.05.2009 N 159-IV;
3) promotion of the development of small business and entrepreneurship;
4) organization of the labour intermediation through the authorized body for
employment and the private employment agency;
5) providing the professional and orientational services, the information about
available jobs and vacancies;
6) orientation system of professional education for training of specialists, who
are in demand in the labour market;
7) interregional labour reallocation in accordance with the documents of the State
planning system of the Republic of Kazakhstan;
8) development and implementation of the measures to detect and legalize the
labour relations;
9) determination of the duties for the investors for professional training,
creation of new and maintain the existing jobs in the investment contracts;
10) creation of conditions for the development of professional training,
retraining and advanced training in the organization;
11) cooperation of the authorized bodies for the issues of employment with the
employers;
12) ensuring the conditions for the employment of persons, belonging to the target
groups.
Footnote. Article 145, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.05.2009 No. 159-IV (the order of enforcement see Article 2), dated 03.07.2013 No.
124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 146. Citizens’ rights in the field of employment
Citizens have the right to:
1) free choice of occupation and profession through a direct appeal to the
employers, as well as through labour intermediation of the authorized body for
employment or the private employment agencies, providing the assistance in job
placement;
2) independent search of work and employment, including abroad;
3) getting the advice and information in the authorized bodies for employment and
the private employment agencies;
4) participation in public works.
Article 147. The rights and obligations of the employer in the employment
1. The employer has the right to:
1) recruitment;
2) obtain the correct, complete and current information about the labour market
and the training opportunities in the authorized bodies for employment.
2. The employer is obliged to provide information to the authorized body for
employment about:
1) the upcoming release of the employees in connection with the liquidation of the
employer-legal entity or the termination of business of the employer-individual, or the
reduction of the staff, the number and the categories of employees, whom it may concern,
indicating the positions and the professions, specialties, qualifications and wages of
the redundant employees and the terms, during which they will be released, no less than
two months before the release;
2) the upcoming change of the working conditions in the transition of employees to
part-time due to changes in the organization of production, including the
reorganization, and (or) the reduction of the amount of work of the employer for at
least one month;
3) the availability of jobs (vacancies), within three working days of their
occurrence;
4) the employment or refusal to hire the people (indicating the reason by a remark
in the direction), within five working days of the date of their direction by the
authorized body.
3. The employer provides the information on the employment of persons and (or) the
termination of the labour relations with persons, that are not local residents to the
Internal Affairs bodies within a month. The order and form of information is determined
by the Ministry of Internal Affairs.
Footnote. Article 147, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
05.05.2009 No. 159-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 22.07.2011 No.
478-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication), dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
Article 148. Labour mediation
The authorized body for employment or the private employment agency carry out the
labour mediation through:
1) information of the citizens about the possibility of getting a job and the
employers on the possibility of labour supply;
2) assistance to citizens in the choice of work;
3) sending the citizens to the employer for the employment on the vacant position;
4) buildup of the data bank on the labour market;
5) accounting and registration of the applied citizens;
6) provision of services in professional orientation;
7) cooperation with the employers on employment on the basis of the contracts.
Chapter 13. GUARANTEES AND COMPENSATION PAYMENTS Article 149. The guarantees, when the employees perform the state or public duties
1. The employer shall exempt the employees from performing work duties at the time
of bringing them to the state or public duties, in the cases provided by the laws of the
Republic of Kazakhstan, with preserving them the workplace (position).
2. For the performance of the state and public duties, the wage is paid to the
employee at the place of performance of these duties, but not lower than the average
salary at the basic work.
3. The employee, who had served the military service, has the priority right when
applying for a job at the same company where he had worked, before being called up for
the military service.
Article 150. The guarantees for the employees, sent for medical examination
At the time of the periodic medical examinations at the expense of the employer,
for the employees, who are obliged to pass it in accordance with this Code or the
collective contract, the job (position) and the average wages are retained.
Article 151. The guarantees for the employees, who are donors
For the employee, who is the donor, at the time of the survey and giving
(donations) blood and blood components, the job (position) and average wage are
retained, and other guarantees are provided in accordance with the laws of the Republic
of Kazakhstan in the field of health.
Footnote. Article 151, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
16.07.2009 No. 186.
Article 152. The guarantees and compensation payments for employees, who are sent
to business trip
1. During a business trip, the job (position) and the wages are retained for the
employee.
2. The employees, who are sent on business trips are paid:
1) the daily benefit, for calendar days of a business trip, including travel time;
2) the cost of travel to the destination and back;
3) the accommodation expenses.
3. The conditions and terms of the direction for business trip of the employees
are defined in the labour and collective contracts or in the act of the employer.
4. The employees’ direction to business trips is subjected to the restrictions,
provided in Articles 183, 187 and 226 of this Code.
Article 153. The guarantees and compensation payments, when transferring the
employee to another location together with the employer
1. When transferring the employee to work in another location together with the
employer, the employer shall reimburse the employee the cost of:
1) moving of the employee and his (her) family;
2) transportation of property of the employee and his (her) family.
2. The order and amount of compensation payments, provided in paragraph 1 of this
Article shall be defined by the labour and collective contracts or the act of the
employer.
Article 154. The guarantees for employees, engaging in labour activities in the
areas of environmental disaster and radiation risk
The guarantees for the employee, engaging in labour activities in the areas of
environmental disaster and radiation risk, are established by the laws of the Republic
of Kazakhstan.
Article 155. Compensation payments in connection with using by the employee of his
personal property in the interests of the employer
When using the personal property by the employee for the benefit of the employer
and with his (her) consent, the employer shall pay the compensation payments for use,
wear and tear (amortization) of the instrument, personal transport and other facilities,
and the cost of their operation by agreement of the parties.
Article 156. Compensation payments for the employees, in cases when their work
takes place on the way or has the travelling character or related to official journey
within the service area
1. The employees, when their work takes place on the way or has the travelling
character or related to official journey within the service area, are made the
compensation payments for each day spent away from their homes in accordance with the
agreement, collective and labour contracts and (or) the acts of the employer.
1-1. The employees, whose regular work takes place on the way or has the
travelling character or related to official journey within the service area, are the
employees of railway, river, sea, road transport, civil aviation, auto-roads,
telecommunication lines and structures on them, radio links and structures on them,
overhead power lines and structures on them, communication facilities and the employees,
serving the state border of the Republic of Kazakhstan.
2. If the employees are on the road not all the working days of the month, the
payment is made in proportion to the actual number of days of travel to the place of
work (production work) and back.
3. Compensation payments are made regardless of the mode of work and rest
organization.
4. Compensation payments are not counted, in case of calculating the average wage
of employees of the organizations.
Footnote. Article 156, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
10.12.2008 N 101-IV (shall be enforced from from 01.01.2009); dated 13.02.2012 No. 553-
IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 157. Compensation payments for the loss of work
1. The employer makes compensation payments for the loss of work in the amount of
the average wage for a month in the following cases:
1) termination of the labour contract by the employer, in the event of liquidation
of the employer – a legal entity or termination of the activity of the employer – an
individual;
2) termination of the labour contract by the employer, in in case of staff
redundancy.
2. The employer pays the compensation payments to the employee for the loss of
work in the amount of the average salary for three months in the termination of the
labour contract by the employee, if the employer provides false information about
working conditions in the conclusion of the labour contract or the employer’s violation
of labour legislation of the Republic of Kazakhstan, the conditions of labour and
collective contracts.
3. The labour and collective contracts may provide a higher amount of compensation
payment for the loss of work.
Article 158. The procedure and terms of payment of the field provisions
1. Field provisions are paid to the employees of geological, topographic and
geodetic, survey organizations, performing the work in the field:
1) away from their permanent residence, without the daily return to a permanent
place of residence;
2) away from their permanent residence, but with the daily return to the site of a
field organization, that is not a permanent place of residence;
3) away from their permanent residence, through the organization of labour on a
rotational basis.
2. Payment of field provisions is made for all calendar days of staying in the
field work.
3. Field provisions shall not be paid to the employees for the time, spent in the
annual paid leave.
4. When leaving of the employee from the field organization on a business trip,
the payment of field provisions to him (her) is terminated and the costs, associated
with the trip will be reimbursed in accordance with this Code.
5. The amount of field provisions is not included in the calculations of the
average wage of the employees of organizations.
6. The procedure, conditions of payment and the amount of field provisions and the
track of time of work in the field are established in the agreements, collective and
labour contracts and approved by the act of the employer.
7. When working in the field, the payment of field provisions to an employee for
the weekend is made, depending on where he (she) spendsthem (at the facility, on the
site of the field work, on the basis of the field organization, outside the place of
work). This procedure can be applied regardless of the accepted forms of the
organization of labour and the schedule of work and rest.
Article 159. Payment of social benefits to the employees, at the expense of the
employer
1. The employer must pay social benefits for temporary disability at his (her) own
expense to the employees.
2. The work incapacity certificates, issued in the manner approved by the
Government of the Republic of Kazakhstan shall be the basis for the payment of social
benefits for temporary disability.
3. The social benefits for temporary disability are paid to the employees from the
first day of disability until the day of rehabilitation or until the establishment of
disability, at the rate of their average salary, calculated in accordance with the laws
of the Republic of Kazakhstan.
3-1. Temporary disability benefits will not be paid:
1) to the employee, the temporary incapacity of which was due to injuries,
occurred in the commission of a crime, if he (she) found guilty by a valid court
sentence;
2) during the compulsory treatment of the employee by a court (except for the
mentally iln( �
3) for the time of the employee’s arrest and during the forensic medical
examination, if he (she) is found guilty by a valid judgment or decree of the court;
4) during the employee’s temporary incapacity from illness or injury, occurring as
a result of alcohol, drugs and toxicology means;
5) for the days of temporary incapacity, attributable to paid annual leave.
4. The amount of social benefits, the order of appointment and payment are
determined by the Government of the Republic of Kazakhstan. The employers may establish
the additional payments to the employees for social benefits, established by the
legislation of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 159, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
19.12.2007 N 9-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 05.05.2009 N 159-IV
(the order of enforcement see Article 2); dated 05.07.2011 No. 452-IV (coming into force
from 13.10.2011); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication).
Chapter 14. MATERIAL LIABILITY OF THE PARTIES OF THE LABOUR CONTRACT
Article 160. The duty of the party of the labour contract to compensate for the
damage (harm)
1. The party of the labour contract that caused damage (harm) to the other party
shall compensate it in accordance with this Code and other laws of the Republic of
Kazakhstan.
2. The labour and collective contracts may define the material liability of the
employee and the employer.
3. The termination of the labour contract after the damage (harm), shall not
entail to the release of the party of the labour contract from the material liability
for compensation of the damage (harm) to the other party.
Article 161. The terms of the material liability of the party of the labour
contract for damage (harm)
1. The material liability of the party of the labour contract for the damage
(harm) caused to other party of the labour contract, shall be for the damage (harm)
caused by the wrongful conduct of guilty (action or inaction) and the causal connection
between the wrongful conduct of guilty and the damage (harm), unless otherwise provided
by this Code and other laws of the Republic of Kazakhstan.
2. The employer shall be materially liable to the employee:
1) for damage caused by the unlawful deprivation of the employee the opportunity
to work at the workplace;
2) for damage to the property of the employee;
3) for damage to life and (or) health of the employee.
3. The employee shall not be materially liable to the employer:
1) for damage, caused by the loss or damage to the property of the employer;
2) for damage, caused as a result of the action (or inaction) of the employee.
4. The employer and the employee have a mutual material liability in other cases
established by the collective and labour contracts.
Article 162. Material liability of the employer for the damage, caused to the
employee by unlawful deprivation of him (her) of the opportunity to work
1. The employer shall reimburse the employee with not received salary and other
benefits due to him (her) in the event of unlawful transfer to another job, to prevent
the employee to the workplace, unilateral changes in the terms of the labour contract,
dismissal from work and unjustified termination.
2. The labour and collective contracts, acts of the employer agreed with the
employee representatives, may establish the additional cases for employer’s compensation
for the damage, caused by the unlawful deprivation of the employee the opportunity to
work.
Article 163. Material liability of the employer for the damage to the property of
the employee
The employer, caused the damage to the property of the employee, must reimburse it
in full, in accordance with the conditions of the labour and collective contracts.
Article 164. Material liability of the employer for damage to life and (or) health
of the employee
1. In case of damage to life and (or) health of the employee in the performance of
labour duties, the employer must compensate the damage to the amount provided by the
civil legislation of the Republic of Kazakhstan.
2. The damage under paragraph 1 of this Article shall be reimbursed in full in the
absence of the insurance benefits of the employee. In the presence of insurance
payments, the employer shall reimburse the employee the difference between the insured
amount and the actual amount of damage.
3. The order for the employers to compensate for the damage to life and (or)
health of the employees, is defined by the legislation of the Republic of Kazakhstan.
Article 165. Material liability of the employee for the damage to the employer
1. Material liability of the employee for the damage, caused to the employer shall
be in the cases and in the amounts, provided in this Code.
2. The employee must reimburse the direct actual damage caused to the employer.
3. The employee’s liability for the damage caused to the employer, is excluded if
the damage was caused as a result of force majeure or emergency, necessary defense, as
well as non-fulfillment of the employer the obligation to provide the appropriate
conditions for the preservation of the property transferred to the employee.
4. The imposition of the liability for the damage is prohibited on the employee,
which can be considered as a normal production and economic risk.
5. The employer is obliged to create the conditions to the employees, which are
necessary for the proper operation and ensuring full safety of the property entrusted to
them.
6. Under the direct actual damage means a real decrease in the cash assets of the
employer or the deterioration of the property (including the property of third parties,
which is in the possession of the employer, if the employer is responsible for the
safety of the property), and the need to make any unnecessary expenses or extra payments
for purchase or restoration of the property for the employer.
Article 166. Limits of material liability of the employee
For damage, the employee carries the material liability within his (her) average
monthly salary, unless otherwise provided in this Code.
Article 167. Cases of full material liability of the employee for damage to the
employer
Material liability in the full amount of the damage, caused to the employer is
imposed to the employee in the following cases:
1) failure to preserve property and other assets, transferred to the employee on
the basis of a written contract of acceptance of the full liability;
2) failure to preserve property and other assets, received by the employee under
account by one-time document;
3) damage in the state of alcohol, drug or inhalant intoxication (their
analogues);
4) deficiencies, intentional destruction or willful damage to materials, semi-
products, goods (products), including in their manufacture, as well as tools, measuring
instruments, protective clothing and other items, issued to use by the employer to the
employee;
5) damage by the illegal actions of the employee, confirmed in accordance with the
legislation of the Republic of Kazakhstan.
Article 168. Contracts for the full individual and collective (joint) material
liability
1. The employee, taking the position or performing the work related to storage,
processing, sale (realization), transport, use or other use in the production of the
property and the values transferred to him (her), and the employer shall conclude a
written contract for full individual material liability of the employee for failure to
preserve the property and other assets transferred to the employee.
2. The employees, who jointly perform the work related to storage, processing,
sale (realization), transport, use or other use in the production of the property and
the values transferred to them, when it is not possible to distinguish the material
liability of each employee for the damage, and the employer shall conclude a written
contract of full collective (joint) liability of the employees for failure to preserve
the property and other assets transferred to the employees.
3. The contracts for the full individual or collective (joint) liability may be
made at the conclusion of the labour contract and in addition to the labour contract.
4. The list of positions and jobs, held or performed by employees, with whom may
be concluded the contracts for full individual and collective (joint) liability for
failure to preserve the property and other assets transferred to the employees, as well
as the standard contract of full liability shall be approved by the collective contract
(if available) or the acts of the employer.
Article 169. The procedure for compensation for damage (harm) of the parties of
the labour contract
The party of the labour contract that caused damage (harm) to the other party,
shall reimburse it in the amounts established by this Code and the laws of the Republic
of Kazakhstan, on the basis of the decision of the court or voluntarily.
Chapter 15. CONSIDERATION OF INDIVIDUAL LABOUR DISPUTES
Article 170. Bodies for the consideration of individual labour disputes
1. Individual labour disputes are considered by the conciliation commissions and
(or) by the courts.
2. Individual labour disputes are considered by the conciliation commission at the
request of the party of the labour dispute.
3. The parties of the labour contract at their choice may apply directly to the
court for resolution of an individual labour dispute.
Article 171. Forming the conciliation commission and organization of its work
1. The conciliation commission shall be created on a parity basis of an equal
number of representatives of the employer and the employees.
2. The quantitative composition of the members of the conciliation commission, the
order of its work and the term of power of the conciliation commission shall be
established by agreement between the employer and the employees at the general meeting
(conference) of employees.
3. Members of the conciliation commission from the employees are elected by the
general meeting (conference) of the employees. Members of the conciliation commission
from the employer shall be appointed by the act of the employer. Members of the
conciliation commission at the first constitutive meeting shall elect a Chairman and a
Secretary by a majority vote.
4. The conciliation commission shall consider the labour dispute within seven days
from the date of application.
5. The conciliation commission shall take a decision after consideration and issue
it to the applicant within three working days from the date of its adoption.
Article 172. The dates of application to the body for the consideration of
individual labour disputes
The following dates shall be established for the application to the bodies for the
consideration of individual labour disputes:
1) on the disputes for reinstatement in a job - three months from the date of
giving the copy of the act of the employer to terminate the labour contract;
2) on other labour disputes – a year from the day, when the employee or the
employer knew or should have known about the violation of his (her) rights.
Article 173. Competence of the Conciliation Commission in labour disputes
The Conciliation Commission is a body for the consideration of labour disputes in
the organizations, with the exception of disputes for which another procedure is
established by this Code and other laws of the Republic of Kazakhstan.
The Conciliation Commission shall consider the labour dispute, if the employee
personally or with the participation of a representative does not resolve the
disagreement in direct negotiations with the employer.
Article 174. The procedure for the consideration of labour dispute in the
conciliation commission
The commission must register the application, submitted to the conciliation
commission.
The conciliation commission shall consider the labour dispute within seven
calendar days from the date of application.
The dispute shall be considered in the presence of the applicant or his (her)
authorized representative. The consideration of dispute in the absence of the employee
or his (her) representative shall be allowed only with his (her) written statement. In
the case of non-appearance of the employee or his (her) representative to the meeting of
this commission, the consideration of the labour dispute shall be delayed. In the case
of the secondary non-appearance of the employee or his (her) representative without a
good reason, the conciliation commission may decide to remove the issue from
consideration, which does not deprive the employee from the right to apply for re-
examination of the labour dispute within the time prescribed by this Code.
The conciliation commission has the right to call witnesses and invite experts to
the meeting. At the request of the commission, the Head of the organization shall submit
the necessary documents to it within the established time.
The meeting of the conciliation commission shall be valid, if it is attended by at
least half of the members, representing the employees, and at least half of the members,
representing the employer.
At the meeting of the conciliation commission the minutes, which are signed by the
Chairman or his (her) deputy shall be.
Article 175. Decision making procedure of the conciliation commission and its
content
The conciliation commission shall decide by a simple majority vote of the
commission members. At the request of the applicant or a member of the commission,
voting shall be taken in secret.
The decision of the conciliation commission shall include:
the name of the organization (division), the surname, first name and patronymic,
position, profession or specialty of the appealed to the commission employee;
the date of application to the сommission and consideration the dispute, the
existence of a dispute;
the surnames, first names and patronymics of the members of the commission and
other persons presenting at the meeting;
the subject of the solution and its justification (with reference to the law or
other regulatory legal act);
the results.
Duly certified copies of the decision of the conciliation commission are given to
the employee and the head of the organization, within three days from the date of the
decision.
Article 176. Execution of the decisions of the conciliation commission
The decision of the conciliation commission shall be executed within the
established period.
In case of non-execution of the commission’s decision within the prescribed
period, the employee or the employer has the right to resolve a labour dispute in a
court.
Article 177. Reinstatement of an employee at work, by the body considering the
individual labour dispute
1. In the event of termination of the labour contract without legitimate reason or
illegal transfer to another job, move to another work space, changes in working
conditions dismissal from work, the body considering the individual labour dispute shall
make a decision to restore the employee to the same job, except in cases provided in
paragraph 3 of this Article.
2. The employee, who was restored at previous work, shall be paid the average
salary paid for all the time of enforced idleness (suspension from work), or the
difference in salary for the time of execution of lower paid job, but no more than six
months.
3. At the request of the employee, the body considering the individual labour
dispute, may be limited by making a decision on the payment to the employee wages in the
amount, specified in paragraph 2 of this Article.
4. The decision of the body considering the individual labour dispute to restore
the employee to his (her) previous job shall be executed immediately. At a delay of the
execution of the decision on reinstatement by the employer, the body considering the
individual labour dispute shall decide to pay the employee the average salary or the
wage differences for delay of execution of the decision.
SECTION 3. SPECIFICS OF LABOUR REGULATION OF CERTAIN CATEGORIES OF EMPLOYEES
Chapter 16. SPECIFICS OF LABOUR REGULATION OF EMPLOYEES UNDER THE AGE OF
EIGHTEEN Article 178. The rights of employees, under the age of eighteen at work
Employees, who have not reached the age of eighteen, in the labour relations have
the same rights as adults, but in the field of protection of labour, working hours, rest
and other working conditions shall enjoy additional guarantees provided in this Code.
Article 179. Works, where the labour of employees, who have not reached the age of
eighteen are prohibited
1. The employment of employees under the age of eighteen, in heavy work or work
under harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, as well as
work which can be detrimental to their health and moral development (gambling, work at
nightlife, production, transportation and sale of alcoholic beverages, tobacco products,
drugs, psychotropic substances and precursors) is prohibited.
2. Carrying and movement by the employees, under eighteen years of age, the
weight, which exceeds their limits are prohibited.
3.Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-IV
(shall be enforced from 13.10.2011).
Footnote. Article 179, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011).
Article 180. Compulsory medical examination of the employees under the age of
eighteen
The labour contracts with employees under eighteen years of age are concluded only
after the compulsory preliminary medical examination. Later, the employees until
eighteen years of age shall be subjected to mandatory annual medical examination.
Article 181. Working hours for the employees under the age of eighteen
For employees, under the age of eighteen, the shorter working hours are
established:
1) for employees under the age of fourteen to sixteen years - no more than 24
hours a week;
2) for employees between the ages of sixteen and eighteen years - no more than 36
hours a week;
3) for students of educational institutions, who combine study and work in an
academic year, at the age of fourteen to sixteen years - 2.5 hours per day, at the age
of sixteen to eighteen years - 3.5 hours a day.
Article 182. Remuneration for labour and working standards for the employees under
the age of eighteen
1. Payment for labour of the employees, under the age of eighteen will be paid by
taking the shorter working hours into account.
2. Working standards for the employees, under the age of eighteen years shall be
determined on the basis of common standards for employees in proportion to the shorter
working hours, established in Article 181 of this Code.
3. For the employees, under the age of eighteen, who start to work after
graduating from the secondary, technical and professional education organizations and
with professional training in the workplace, the reduced working standards may be
established.
4. The employer can pay extra payments to the level of remuneration for employees
with a full working day to the employees under the age of eighteen,.
Footnote. Article 182, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan of 27
July, 2007 N 320 (the order of enforcement see Article 2).
Article 183. Features of work and rest for the employees, under the age of
eighteen
Engaging the employees, under the age of eighteen to work at night, overtime, work
with calculation of the total working time, and send them on a business trip and to the
work, done on a rotational basis, as well as withdraw them from annual paid leave, is
prohibited.
Article 184. Limitation of the material liability of the employees, under the age
of eighteen
Conclusion of the contract on full material liability with employees under the age
of eighteen is prohibited.
Chapter 17. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF WOMEN AND OTHER PERSONS WITH
FAMILY RESPONSIBILITIES
Article 185. Limitation for termination of the labour contract
Footnote. Title of Article 185, as amended by the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
1. Termination of the labour contract on the initiative of the employer with
pregnant women, women with children under three years old, single mothers raising a
child under the age of fourteen (disabled child under eighteen years of age), other
persons bringing up such children without a mother, is not allowed, except in cases
provided in subparagraphs 1), 3) - 18) of paragraph 1 of Article 54 of this Code.
2. If on the expiry of the term of the labour contract, a woman will present a
medical report on pregnancy of twelve or more weeks, except replacement of the absent
employee, the employer shall extend the term of the labour contract on the day of
termination of leave to care for a child up to the age of three years upon her written
request.
Footnote. Article 185, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 186. The works, for which the employment of women is prohibited
1. The employment of women in heavy work or work under harmful (particularly
harmful) and (or) hazardous working conditions is prohibited, according to the list of
jobs for which, the employment of women is prohibited.
2. Lifting and moving heavy objects by hand for women, that exceedtheir limits is
prohibited.
3.Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-IV
(shall be enforced from 13.10.2011).
Footnote. Article 186, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011); dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 187. Features of work and rest for women and other persons with family
responsibilities
1. The employer is not entitled to engage pregnant women to work at night, work on
weekends and public holidays, overtime work and send them on a business trip, withdraw
them from annual paid leave.
2. The employer is not entitled to engage to night work, overtime work, and send
on a business trip and the work, which is done in a rotational basis, without the
written consent:
1) the women with children under the age of seven, and other persons caring for
children under the age of seven years without a mother;
2) the employees, who are taking care of sick family members or disabled children,
if the children under three years old, disabled children or sick family members are in
need of constant care on the basis of the medical report.
Article 188. Child feeding breaks
1. Apart from a break for rest and meals, breaks between shifts and special
breaks, women with children up to eighteen months and fathers (adoptive parents) with
children aged up to eighteen months without a mother, are provided by additional breaks
for feeding the child (children) at least every three hours in the following duration:
1) with one child - every break of at least thirty minutes;
2) with two or more children - every break of at least one hour.
2. Breaks for feeding the child (children) at the request of an employee,
specified in paragraph 1 of this Article, are joined to breaks for rest and meal, or the
summarized breaks are given at the beginning or end of the working day (shift).
3. Breaks for feeding the child (children) are included in the working time.
During breaks for women (fathers, adoptive parents), the average salary is remained.
Article 189. Establishment of part-time work for women and other persons with
family responsibilities
The employer, upon a written request of the pregnant woman, one of the parents
(adoptive parents), the person with a child (children) under the age of three years and
the employee caring for a sick family member in accordance with the medical report,
shall give them a part-time job.
Footnote. Article 189, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 190. Limitation to use the calculation of the total working hours for
pregnant women
Using the calculation of the total working hours for pregnant women is not
allowed, if the duration of the working day (shift) exceeds eight hours.
Article 191. Temporary transfer of the pregnant women to another job
The employer, on the basis of a medical report must transfer the pregnant woman to
another job, which excludes the impact of harmful and (or) hazardous working
environment, with preserving the average wage.
Prior to the provision of the pregnant women with another job, excluding the
impact of unfavorable factors of production, she shall be released from work with
preservation of the average wage for all the missed working days at the expense of the
employer.
Footnote. Article 191, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 194-1. Features of payment of maternity leave, vacation to employees that
adopt a newborn child (ren)
The employer pays maternity leave, vacation to employees that adopt a newborn
child (ren), with preservation of the average wage, if it is provided by the terms of an
employment and (or) a collective agreement, an act of the employer, less the amount of
social benefits in case of loss income due to pregnancy and childbirth, adoption of a
newborn child (ren), carried out in accordance with the legislation of the Republic of
Kazakhstan on compulsory social insurance.
Footnote. Chapter 17 is supplemented by Article 194-1 in accordance with the Law
of the Republic of Kazakhstan dated 04.02.2013 No. 75-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 192. The guarantees for women, in establishing the order to provide an
annual paid leave
Before maternity leave or immediately after it or at the end of a child care
leave, a woman is granted with an annual paid leave by her wish.
Article 193. Maternity leave
Footnote. Title of Article 193, as amended by the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 19.12.2007 No. 9-IV (the order of enforcement see Article 2).
1. Women at their request and on the basis of a duly issued certificate of
incapacity are granted a maternity leave of seventy calendar days before the birth and
fifty-six (in the case of difficult birth or the birth of two or more children -
seventy) calendar days after birth, unless otherwise provided by the laws of the
Republic of Kazakhstan.
2. The calculation of leaves shall be performed totally, and the leave is granted
to a woman completely, independent from the number of days actually used before the
birth and the duration of work to the employer.
Footnote. Article 193, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
19.12.2007 N 9-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 194. Leave to the employees, who adopted newborn children
The employees, who have adopted a newborn child (children), are provided (one of
the parents) with a leave for the period from the date of adoption and before the
expiration of fifty-six days after the birth.
Footnote. Title of Article and Article, as amended by the Law of the Republic of
Kazakhstan of 19 December, 2007 No. 9-IV (the order of enforcement see Article 2).
Article 195. Unpaid vacation for childcare
1. The employer is obliged to grant the employee an unpaid vacation for a
childcare, under the age of three years:
1) at the choice of parents – to mother or father of the child;
2) to the parent, who one raising a child;
3) to grandmother, grandfather, other relatives, actually nurturing a child, who
is residual without parents or a guardian;
4) to an employee, who adopts a newborn child (children).
2. The unpaid vacation for the childcare under the age of three years may be used
in full or in part by a written statement of an employee, specified in paragraph 1 of
this Article, at his (her) option.
3. During the unpaid vacation for the childcare under the age of three, the job is
retained to the employee (position).
4. The time of unpaid vacation for the childcare under the age of three is
included in the general labour experience, seniority in the specialty, unless otherwise
provided by the laws of the Republic of Kazakhstan.
5. In case of return to work, before the end of unpaid vacation for the childcare
under the age of three years, the employee must notify the employer of his (her)
intention for a month prior to start the work.
Footnote. Article 195, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Chapter 18. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF EMPLOYEES, WHO WORK IN TWO OR
MORE JOBS
Article 196. The labour contract on part-time work
1. The employee has the right to conclude the labour contract on part-time work as
with a single employer, with whom he (she) has a labour relationship (as their main
place of work), and with several employers.
2. The labour contract on part-time work is required to specify the fact that the
work is part-time.
Article 197. Additional documents, required to conclude a labour contract on part-
time work
For conclusion of the labour contract on part-time work with another employer, in
addition to the documents specified in Article 31 of this Code, the employee shall give
a statement of the nature and conditions of employment on the main job (job, position,
working conditions).
Article 198. Working hours in part-time work
The total duration of daily work at their main place of work and part-time work,
should not exceed the normal working day, provided in Article 82 of this Code for more
than 4 hours.
Article 199. Annual paid leave in part-time work
1. The employees, working under the labour contract on part-time are given annual
paid leaves simultaneously with the leave of their major work.
2. If the duration of annual paid leave under the labour contract on the part-time
is shorter than the other leave for work, the employer at the request of the employee,
holding a second job, grants him (her) a leave without pay for the days that make up the
difference in the duration of the holidays.
Article 200. Limitation to conclude the labour contract on part-time work
The conclusion of the labour contract on part-time work with the employees under
the age of eighteen, and the employees engaged in heavy work or work under harmful
(particularly harmful) and (or) hazardous working conditions is not allowed.
Article 201. Additional grounds for termination of the labour contract on part-
time work on the initiative of the employer
The labour contract on part-time work, in addition to the grounds provided in
Article 54 of this Code, may be terminated by the employer in the event of conclusion of
the labour contract with the employee, for whom this work will be the main one.
Chapter 19. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF THE EMPLOYEES, ENGAGED IN HEAVY
WORK, WORK IN HARMFUL (VERY HARMFUL) AND (OR) HAZARDOUS WORKING CONDITIONS
Article 202. Shorter working hours for employees, engaged in heavy work, work with
harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions
1. For employees, engaged in heavy work or work under harmful (particularly
harmful) and (or) hazardous working conditions, shorter working hours no more than 36
hours a week are set.
2. List of industries, shops, professions and positions, list of heavy work, work
in harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, the work that
gives the right to shorter working hours, and the order of its granting shall be
determined by the authorized state body for labour in consultation with the authorized
state body in the field of health.
Footnote. Article 202, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 203. Additional annual paid leave
Additional annual paid leaves are granted to the employees according to the list
of productions, workshops, professions and positions, as well as the list of heavy work,
work in harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, the work
in which gives the right to an additional annual paid leave. The duration of this type
of leave, as well as the order of its granting shall be determined by the authorized
state body for labour in consultation with the authorized state body in the field of
health.
Footnote. Article 203, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon the expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 204. Compensation for employees, engaged in heavy work, work with harmful
(particularly harmful) or hazardous working conditions
Compensation for employees, engaged in heavy work or work under harmful
(particularly harmful) or hazardous working conditions, is set at a higher rate compared
to the remuneration of employees in jobs with good working conditions, by setting high
salaries (rates) or extra payments, but not lower than specified industry agreements or
collective contracts, based on the minimum standards of wages in the legislation of the
Republic of Kazakhstan..
List of industries, shops, professions and positions, list of heavy work, work in
harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, the work that
gives the right to higher wages, and the order granting it, shall be determined by the
authorized state body for labour in consultation with the authorized state body in the
field of health.
Wage payment conditions, established in this Article apply to the employees whose
work in hard, harmful (extremely hazardous) and hazardous conditions was confirmed by
the results of assessment of workplaces.
Footnote. Article 204, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 205. Providing with healthy and safe working conditions
The employees of the organizations, under the terms of labour and at the expense
of the employer, are given the special clothing, shoes and other personal protective
equipment, cleaning and disinfecting materials, milk, healthful and dietary meals, which
are not below the norms, established by the Government of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 205, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011).
Chapter 20. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF EMPLOYEES, ENGAGED IN SEASONAL
WORKS
Article 206. Seasonal works
Seasonal works are the works, which due to climatic or other natural conditions
are performed within a certain period (season), but not more than one year.
Article 207. Features of conclusion of the labour contract with the seasonal
workers
1. The labour contract shall specify the condition on the conclusion of the
contract for the performance of seasonal work and the certain period of its performance.
2. At the conclusion of the labour contract for seasonal work, the probation
period in order to verify the compliance of the employee to the work entrusted him
(her), shall not be established.
Article 208. Additional grounds for the termination of the labour contract with
employees, engaged in seasonal work on the initiative of employer
The labour contract with employees, engaged in seasonal works, in addition to the
grounds provided in Article 54 of this Code, may be terminated by the employer in the
case of:
1) suspension of work of the employer for more than two weeks for industrial
reasons;
2) non-appearance of the employee to work for one month in a row due to a
temporary incapacity.
Article 209. Features of the termination of the labour contract with the employee,
engaged in seasonal works
1. The employee, engaged in seasonal works, has the right to terminate the labour
contract on his (her) own initiative, with a written notice to the employer within seven
calendar days.
2. The employer must notify the employee, engaged in seasonal works of the
impending termination of the labour contract on the grounds provided in subparagraphs 1)
and 2) of paragraph 1 of Article 54 of this Code, in a written form for seven days.
3. Upon termination of the labour contract with the employee, engaged in seasonal
works, the employer shall pay the compensation for unused leave in proportion to the
used time.
4. Upon termination of the labour contract with the employee, engaged in seasonal
works due to the liquidation of the organization and staff redundancy, the terminal
wages are paid in the amount of two-week average wage.
Chapter 21. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF EMPLOYEES, WORKING ON A
ROTATIONAL BASIS
Article 210. Features of work on a rotational basis
1. Work on a rotational basis is a special form of the labour process, outside the
place of residence of employees, when the daily return of them to a permanent place of
residence cannot be provided.
2. The employer must ensure the employees, working on a rotational basis, in the
period of their finding in the production facility by housing, and organize their food,
to ensure their livelihoods, transportation to and from work, as well as the conditions
for work and rest period between shifts.
The employer provides the conditions of staying of the employee in the production
facility, in accordance with the labour and collective contracts.
Footnote. Article 210, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 211. Restrictions for work on a rotational basis
The employees under eighteen years of age, pregnant women, and people with
disabilities of first and second groups are not allowed to go to work, done on a
rotational basis. Other employees may be engaged to work performed on a rotational
basis, if these works are not contraindicated to them on the basis of medical reports.
Article 212. Duration of a rotation shift
1. Rotation shift is the period that includes the time of work at the site and the
period of rest between shifts.
2. The duration of a rotation shift may not exceed fifteen calendar days.
At selected sites, the duration of rotation period from the written consent of the
employee may be extended to thirty days in accordance with the labour and (or)
collective contracts.
For members of ships’ crews, with the employee’s consent, the duration of rotation
shift may be increased to one hundred and twenty days.
Footnote. Article 212, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
28.12.2010 No. 369-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 213. Calculation of work time and rest time in working on a rotational
basis
1. The summarized calculation of working time in a month, a quarter or other
longer period, but not more than one year is set in work under a rotation system.
2. An accounting period includes the working time, rest time, travel time to the
location of the employer or from the collecting point to and from work. The total
duration of working time for an accounting period shall not exceed the limit established
by this Code.
3. Providing the annual paid leave in parts, during the rotational leave is not
allowed.
4. The employer is obliged to keep the records of working time and rest time of
each employee, working on a rotational basis, by month and for the entire accounting
period.
Chapter 22. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF HOUSEHOLD EMPLOYEES
Article 214. Features of conclusion and termination of labour contract with
household employees
1. Domestic workers are the workers performing work (service providers) for
employers – individuals in the household, which is conducted by one or more family
members, if the work (services) performed not to generate income by the employer, and
(or) for the employer.
2. The employer shall not issue the act on employment or termination of labour
relations with household employees and make changes to his (her) work in the workbook.
3. Professional experience of household employee is confirmed by the labour
contract.
4. Dates of written notice for termination (cancellation) of the labour contract
with the household employee, and the cases and the size of compensation payments for the
loss of work are established by the labour contract.
Footnote. Article 214, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
10.12.2013 No. 153-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 215. Working hours and rest periods of household employees
1. Household employees are subjected to the norms of working hours and rest
periods, established by this Code.
2. The mode of operation, the procedure for providing weekend, annual paid leave,
bringing to overtime work, to work at night, on weekends and holidays of the household
employee are determined by the labour contract.
Article 216. The procedure for application and removal of disciplinary sanctions
The procedure for application and removal of disciplinary sanctions in respect of
a household employee is defined by the labour contract.
Article 217. Resolution of individual labour disputes
Individual labour disputes between the household employee and the employer are
decided by agreement of the parties and (or) in the court.
Article 218. Termination of the labour contract with a household employee
Termination of the labour contract with a household employee shall be on the
grounds provided in the labour contract.
Chapter 23. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF HOMEWORKERS
Article 219. Homeworkers
1. Homeworkers are the persons, who have concluded the labour contract with the
employer on the execution of work at home with their own labour, materials and using
their equipment, tools and devices or the tools allocated by the employer or purchased
at the expense of the employer.
2. Performing the employee works at home can be set either at the conclusion of
the labour contract, and during the term of the labour contract with making the
appropriate changes to the labour contract.
Article 220. The working conditions of homeworkers
1. Home-based work may be performed only in cases, where they are not
contraindicated to the employee for health reasons and for their execution, the
requirements for safety and labour protection can be ensured.
2. The labour contract for performance of work at home shall provide the
conditions about:
1) performance of work with using the equipment, materials, tools and devices
belonging to the employee on the basis of the ownership right or allocated by the
employer or purchased at the expense of the employer;
2) the manner and time of providing the employee with raw materials, materials,
semi-finished goods to perform the work;
3) the manner and time of export of finished products;
4) the compensation and other payments to the employee.
Article 221. The working hours and rest periods, the conditions for safety and
labour protection of homeworkers
Working hours and rest time, features of the employer’s control over the
compliance of the employee with the working hours, conditions for safety and labour
protection and maintenance of these conditions for the employees, performing work at
home, are defined in the labour contract.
Chapter 23-1. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF EMPLOYEES, ENGAGED IN
TELECOMMUTING
Footnote. Section 3, is supplemented by Chapter 23-1, in accordance with the Law
of the Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 221-1. Telecommuting
Telecommuting is a special form of the labour process outside of the location of
the employer with applying in the process of work the information and communication
technologies.
Chapter 24. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF DISABLED PERSONS
Article 222. Implementation of the right to labour by the disabled persons
1. Disabled persons have the right to conclude labour contracts with employers on
normal working conditions or in specialized organizations, where the labour of disabled
is used.
2. Refusal to conclude a labour contract, transfer of the disabled to another job,
changing the working conditions on the grounds of disability are not permitted, except
in cases where by a medical report, his (her) health condition interferes with work
duties or threatens his (her) health and (or) the safety of others.
Footnote. Article 222, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 223. The working conditions of disabled employees
1. Conditions of norming, payment and work safety, working hours and the order of
combining of professions (positions), technical, sanitary, hygienic, production and
living conditions, as well as other conditions agreed by the parties in the labour and
collective contracts can not worsen the situation or limit the rights of disabled
employees compared to other employees.
2. The employment of disabled in heavy work or work under harmful (particularly
harmful) or hazardous working conditions is prohibited.
3. Disabled employees can be provided by additional guarantees specified in this
Code, agreements, acts of the employer, as well as labour and collective contracts.
4. Medical reports on part-time work, load reduction and other conditions of
employment for disabled employees are mandatory to the employer.
Article 224. Reduced working hours for disabled employees
1. For disabled employees of first and second groups are set the reduced working
hours, which are no more than 36 hours a week.
2. Duration of daily work (work shift) of disabled employees of first and second
groups may not exceed seven hours.
Article 225. Limitation to use the summarized recording of working time for
disabled employees
1. The summarized recording of working time shall not be allowed to use for
disabled employees of first and second groups.
2. For disabled employees of the third group, the summarized recording of working
time cannot be established, if such a regime is banned for them upon the medical
reasons.
Article 226. Restriction of night work, overtime work, and work on weekends and
holidays, and business trips of disabled employees
Attraction to work overtime, work at night, work on weekends and holidays and
business trips of disabled employees are allowed only with their written consent, if
such work is not forbidden to them upon the medical reasons.
Article 227. Giving the annual paid leave to disabled employees
Annual paid leave is granted to disabled employees in accordance with the vacation
schedule, approved by the employer in consultation with them.
Article 228. Giving the additional annual paid leave to disabled employees
Additional annual paid leave is granted concurrently with annual paid leave, or at
the wish of the disabled employee at another time of the year.
Chapter 25. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF CIVIL SERVANTS Article 229. Entry into civil service
1. Entry into civil service is carried out in the order of appointment or by
competition.
2. The competition is organized and conducted by the public institution, the
public enterprise, having a vacant position.
3. The order of entry into civil service and the competition for the vacant
position of a civil servant, are defined by the Government of the Republic of
Kazakhstan.
4. Admission to the civil service shall be effected by the conclusion of the
labour contract and the issuance of the act of the employer.
Article 230. The list of positions of civil servants
The list of positions of civil servants is determined by the Government of the
Republic of Kazakhstan.
Article 231. Limitations, associated with staying on civil service
1. A civil servant shall not:
1) use for non-official purposes means of material and technical, financial, and
information support, other state property and proprietary information;
2) participate in activities, precluding the normal functioning of the civil
service and the performance of official duties;
3) use the official position for purposes, not related to the civil service;
4) disclose any information, constituting the state secrets, official and other
legally protected secret, which became known him (her) during the period of the civil
service.
2. A person, that has committed a crime of corruption cannot be entered into the
civil service in the position, related to the performance of management functions.
Footnote. Article 231, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
07.12.2009 No. 222-IV (the order of enforcement see Article 2).
Article 232. The transfer of the civil servant to work to another government
agency (public enterprise)
A civil servant in his (her) written statement can be transferred to work in
another government agency (public enterprise) by agreement between the heads of the
respective organizations.
Article 233. Certification of civil servants
The civil servants shall pass the certification in order to determine the level
of professional and qualification training, business skills.
The procedure and conditions for certification of civil servants shall be
determined by the authorized state body of the appropriate sphere of activity.
Article 234. Advancement in the civil service
1. Advancement of civil servants in the service shall be by transferring them to a
higher position.
2. Civil servants with a high level of qualification and experience, continuously
improving their professional and qualification level have a priority to the advancement
in the civil service.
Article 235. Advanced training and re-training of civil servants
1. Civil servants may be directed to the appropriate organization of education in
order to improve the professional knowledge and skills and to acquire professions and
specialties.
2. Training, re-training, traineeship, including scientific training, and in the
case of on-job training (work) of a civil servant, shall be paid at the expense of the
sending organization.
During the study of the civil servant, the current position, guarantees and
compensation payments are remained to him (her).
3. Civil servants, taking course of advanced training or re-training by
specialization, corresponding to the profile of the civil service, are granted paid
study leave.
Article 236. Encouragement of civil servants
For the faithful performance of his (her) duties, the high quality of work,
including the work of special complexity and urgency, for the initiative, creativity and
other achievements at work, the civil servants can be encouraged to:
1) advancement in the civil service;
2) monetary compensation;
3) expression of gratitude.
A collective contract may provide other incentives.
Article 237. The guarantees and compensation payments to civil servants, when
moving to work in another country
Civil servants, in moving to work together with government agencies (state
enterprise) to another location (settlement) on the existing administrative divisions,
are paid:
the cost of travel to the place of work of the civil servants and his (her) family
members (except where government agency (public enterprise) provides an appropriate
means of transportation);
the cost of transportation of property;
per diem for each day of the way;
lump sum benefit in the amount of six salaries on the hold position;
salary for the days of collecting to the road and arrangement in the new location,
but not more than six days, as well as for travel time.
Article 238. Remuneration of civil servants
1. The remuneration system of civil servants, financed by the state budget, is
established by the Government of the Republic of Kazakhstan.
2. Civil servants of health care, social welfare, education, culture and sports,
that are civil servants and working in the aul (rural) areas, under the decision of
local representative bodies at the expense of the budget, are set higher by at least
twenty five percent salary and wage rates in comparison with the salaries and rates of
civil servants, involved in these activities in urban areas, unless otherwise provided
by the laws of the Republic of Kazakhstan.
3. The list of positions of health care, social welfare, education, culture and
sports professionals, that are civil servants and working in the aul (rural) areas, is
defined by the local executive body in coordination with the local representative body.
Footnote. Article 238, as amended by the Constitutional Law of the Republic of
Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 121-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication); by the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 17.01.2014 No. 165-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 239. Leave for civil servants
1. Civil servants, financed by the state budget, are given the main paid annual
leave of not less than thirty calendar days with the payment of benefits for health
improvement in the amount of the salary. Benefits for health improvement of civil
servants are paid once per calendar year.
For certain categories of civil servants by the laws of the Republic of
Kazakhstan, may be set a longer duration of the main annual paid leave.
2. Civil servants, who are studying in higher education institutions, by agreement
with the employer, are provided by a paid study leave for the period of examination,
training and protection of the graduation project (work), and taking final exams.
Footnote. Article 239, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 240. Additional grounds for termination of the labour contract with civil
servants
1. In addition to the grounds for termination of the labour contract with
employees, specified in this Code, the additional grounds for termination of the labour
contract with civil servants shall be the achievement of the retirement age set by the
law of the Republic of Kazakhstan.
2. The labour contract may be renewed annually with the employee, who has reached
the retirement age and has a high level of professional and qualification levels, due to
his (her) performance abilities as a head of a government agency (public enterprise) or
an executive secretary or other official, designated by the President of the Republic of
Kazakhstan.
Footnote. Article 240, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan of 27
July, 2007 No. 315 (shall be enforced from the date of its official publication).
Chapter 25-1. Features of labour regulation of employees of the state-owned
enterprises on the right of economic management, national managing holdings,
national development institutions, national holdings and national companies, and
their branch organizations Footnote. Code is supplemented by Chapter 25-1 in accordance with the Law of the
Republic of Kazakhstan dated 07.12.2009 No. 222-IV (the order of enforcement see Article
2).
Article 240-1. Restriction, associated with working in the state-owned enterprises
on the right of economic management, national managing holdings, national development
institutions, national holdings and national companies, and their branch organizations
A person, who has committed a crime of corruption cannot be taken to work in the
state-owned enterprises on the right of economic management, national managing holdings,
national development institutions, national holdings and national companies and their
branch organizations, in positions related to the performance of management functions.
Chapter 25-2. Features of control of employees, belonging to the Civil
Aviation personnel Footnote. The Code is supplement by Chapter 25-2 in accordance with the Law of the
Republic of Kazakhstan dated 04.07.2013 No. 132-V (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication).
Article 240-2. Working hours and rest periods of employees, belonging to aircraft
personnel of civil aviation
Employees of work, belonging to civil aviation personnel and experimental
aircraft, directly related to safety, is regulated by this Code with the specifications
provided by the Law of the Republic of Kazakhstan “On the use of the airspace of the
Republic of Kazakhstan and aviation” and other regulatory legal acts of the Republic of
Kazakhstan, establishing special rules of working time and rest periods in accordance
with international standards and norms in the field of civil aviation.
Chapter 26. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF EMPLOYEES OF SMALL BUSINESS
ENTERPRISES
Article 241. Small Business Enterprises, in respect of which are set the features
for regulation of labour relations
Features of labour regulations, established by this Chapter shall apply to
subjects of Small Business Enterprise with an annual average number of employees no more
than 25 persons.
Article 242. Terms of labour contracts for Small Business Enterprises
Small Business Enterprises may conclude the labour contracts with employees for a
certain period, without restrictions provided in subparagraph 2) of paragraph 1 of
Article 29 of this Code.
Article 244. Work schedule
Small Business Enterprises have the right to set work schedule, which provided the
attraction to work on weekends and holidays according to the schedule, which is approved
by the employer, and use summarized recording of working time or split working day in
compliance with the general requirements for duration of working hours.
Article 245. Terms of payment for labour
Terms of payment for labour of employees of Small Business Enterprises are set or
changed by the employer and made available to the employees at the time of conclusion of
the labour contract or not later than one month prior to their adoption. In approving
the terms of payment for labour, the employer can not change the terms of the labour
contract unilaterally.
Article 246. The participation of Small Business Enterprises in social partnership
To labour relations with the participation of Small Business Enterprises are
applied the agreement in the event, when the employers and employees are united in the
relevant organizations to negotiate and sign such agreements.
Article 247. Features of organization of work safety and labour protection of
Small Business Enterprises
The organization of work safety and labour protection of Small Business
Enterprises may be on a contractual basis with individuals or legal entities.
Chapter 27. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF THE HEAD AND MEMBERS OF THE
COLLECTIVE EXECUTIVE BODY OF THE LEGAL ENTITY AND THE EMPLOYEES, APPOINTED
(ELECTED) BY THE PROPERTY OWNER OR HIS (HER) AUTHORIZED PERSON (BODY) OR BY THE
AUTHORIZED BODY OF THE LEGAL ENTITY
Footnote. Title of Chapter 27, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after
its first official publication).
Article 248. The Legal Basis for regulation of labour of the head of the executive
body of a legal entity
Labour relationship with the head of the executive body of a legal entity shall be
in accordance with this Code, the laws of the Republic of Kazakhstan, the constituent
documents and the labour contract.
Article 249. Conclusion of a labour contract with the head of the executive body
of a legal entity
Labour contract with the head of the executive body of a legal entity is concluded
by the property owner of a legal entity or his (her) authorized person (body) or by the
authorized body of a legal entity for a period specified in the laws of the Republic of
Kazakhstan, the constituent documents or the parties’ agreement.
The laws of the Republic of Kazakhstan or the constituent documents may establish
the additional procedures, prior to the conclusion of the labour contract with the head
of the executive body of a legal entity.
Article 250. The job of the head of the executive body of a legal entity on
plurality
The head of the executive body of a legal entity may hold the paid positions in
other companies only with the permission of the authorized body of a legal entity or the
owner of a legal entity or his (her) authorized person (body).
Article 251. Financial liability of the head of the executive body of a legal
entity
The head of the executive body of a legal entity shall be liable for the damage,
caused by him (her) to a legal entity, in accordance with this Code or other laws of the
Republic of Kazakhstan.
Article 252. Additional grounds for the termination of the labour contract with
the head of the executive body of a legal entity
In addition to the grounds provided in this Code, the additional reason for the
termination of the labour contract with the head of the executive body of a legal entity
shall be the decision of the property owner of a legal entity or his (her) authorized
person (body) or the authorized body of a legal entity, on the early termination of the
labour relationship.
In the case of termination of the labour contract with the head of the executive
body of a legal entity prior to the period of its expiration, he (she) shall be made the
compensation payments for the early termination of the labour contract in the amount, on
the terms and in the manner determined by the labour contract.
Footnote. Article 252, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 253. Early termination of the labour contract on the initiative of the
head of the executive body of a legal entity
The head of the executive body of a legal entity has the right to early terminate
the labour contract, with notifying the property owner of a legal entity or his
authorized person (body) or the authorized body of a legal entity, in the written form
no less than two months.
Article 254. Features of labour regulation of the members of the collegial
executive body of a legal entity and the employees, appointed (elected) by the property
owner or his (her) authorized person (body), or by the authorized body of a legal entity
Footnote. Title of Article 254, as amended by the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication).
Features of labour regulation of the head of the executive body, established by
this Chapter shall apply to the other members of the collective executive body of a
legal entity, unless otherwise provided by the laws of the Republic of Kazakhstan.
Features of labour regulation of the employees, appointed (elected) by the
property owner or his (her) authorized person (body), or by the authorized body of a
legal entity, shall be determined by the laws of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 254, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Chapter 28. FEATURES OF LABOUR REGULATION OF PUBLIC SERVANTS, DEPUTIES OF THE
PARLIAMENT AND MASLIKHATS, JUDGES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN, PERSONS IN THE
MILITARY SERVICE, THE STAFF OF THE SPECIAL PUBLIC, LAW ENFORCEMENT AGENCIES AND
EMPLOYEES OF THE NATIONAL BANK OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN AND ITS AGENCIES
Footnote. Title as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2012 No. 30-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Footnote. In the text of Chapter 28, the words “of workers”, “workers”, “to
workers” are replaced by the words “of employees”, “employees”, “to employees” by the
Law of the Republic of Kazakhstan dated 06.01.2011 No. 379-IV (shall be enforced upon
expiry of ten calendar days after its first official publication).
Article 255. Regulation of labour of public servants, deputies of Parliament and
maslikhats, judges of the Republic of Kazakhstan
The labour of public servants, deputies of Parliament and maslikhats, judges of
the Republic of Kazakhstan is regulated by this Code with the specifications, provided
in the laws of the Republic of Kazakhstan and other regulatory legal acts of the
Republic of Kazakhstan that are set the specific conditions and procedures for entering
into service, its execution and termination, the special working conditions, the terms
of payment for labour and fringe benefits, advantages and limitations.
Article 256. Persons, who are in the military service, and employees of special
government and law enforcement agencies
Footnote. Title as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
13.02.2012 No. 553-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
1. The persons, who are in the military service are the persons serving in the
Armed Forces of the Republic of Kazakhstan, the Border Guard Service, Military
Intelligence agencies and military police of the National Security Committee of the
Republic of Kazakhstan, the Republican Guard, the Internal Troops and military-
investigative agencies of the Ministry of Internal Affairs, the agency of administration
and parts of the civil defense of the authorized body in the field of emergency and the
agencies of military procuracy.
2. The law enforcement officials are the persons, who are serving in the law
enforcement agencies, financial police, the State Fire Service, the Customs, the
prosecution agencies of the Republic of Kazakhstan, and carrying out law enforcement
activities in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan.
3. The employees of special government agencies are the persons, who are serving
in the national security agencies and in the authorized body in the sphere of foreign
intelligence and Security Service of the President of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 256, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
27.05.2010 No. 279-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 18.01.2012 No.
547-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication); dated 13.02.2012 No. 553-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication); dated 16.02.2012 No. 562-IV (shall be
enforced upon expiry of ten calendar days from the date of its first official
publication).
Article 257. Regulation of labour of people, who are serving in the military
service, employees of special government and law enforcement agencies
The work of persons, who are in the military service and employees of special
government and law enforcement agencies is regulated by this Code with the
specifications, provided in the special laws of the Republic of Kazakhstan and other
regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan that are set the specific conditions
and procedures for entering into service, its execution and termination, the special
conditions, the terms of payment for labour, fringe benefits, advantages and
limitations.
Footnote. Article 257, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
13.02.2012 No. 553-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 257-1. Regulation of labour of employees of the National Bank of the
Republic of Kazakhstan and its agencies
Work of the employees of the National Bank of the Republic of Kazakhstan and its
agencies is regulated by this Code with the specifications, provided in the Law of the
Republic of Kazakhstan “On the National Bank of the Republic of Kazakhstan” and other
regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan, which establish special conditions
for appointment, termination of the labour contract, special working conditions and
conditions of payment for labour, advantages and limitations.
Footnote. Chapter 28 is supplemented by Article 257-1 in accordance with the Law
of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2012 No. 30-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
SECTION 4. SOCIAL PARTNERSHIP AND COLLECTIVE RELATIONS IN THE FIELD OF LABOUR
Chapter 29. SOCIAL PARTNERSHIP IN THE FIELD OF LABOUR
Article 258. The aims of social partnership
Social partnership in the Republic of Kazakhstan is aimed at the following
objectives:
1) the establishment of an effective mechanism for regulation of the social,
labour and economic relations related to them;
2) the promotion of social stability and social harmony, based on the objective
consideration of the interests of all sectors of society;
3) the assistance in ensuring the rights of employees in the workplace, the
implementation of their social protection;
4) the contribution to the process of consultation and negotiation between the
parties of social partnership, at all levels;
5) the assistance to the resolution of collective labour disputes;
6) the development of proposals for the implementation of state policy in the
field of social and labour relations.
Article 259. Basic principles of social partnership
The basic principles of social partnership are:
1) the competence of representatives of the parties;
2) the equality of the parties;
3) the free choice of the issues to discuss;
4) the voluntary assumption of liabilities;
5) the respect for the interests of the parties;
6) the mandatory implementation of collective contracts, agreements;
7) the responsibility of the parties, their representatives for non-performance
due to their fault of the adopted obligations under the agreement;
8) the state assistance in strengthening and development of social partnership;
9) the transparency of decision-making.
Article 260. The bodies of social partnership
Social partnership is provided in the form of interaction of the parties through
the social partnership bodies:
1) at the republican level – by the Republican tripartite commission on social
partnership and regulation of social and labour relations (hereinafter - the State
Commission);
2) at the branch level – by the branch commissions on social partnership and
regulation of social and labour relations (hereinafter - the Sectoral Commission);
3) at the regional (regional, city, district) level – by the regional, city and
district commissions for social partnership and regulation of social and labour
relations (hereinafter - Regional Commission);
4) at the level of organizations in the form of agreements or collective
contracts, which shall establish the specific mutual obligations in the field of labour
between the representatives of employees and employers, and in the organizations with
foreign participation – by residents of the Republic of Kazakhstan on the basis of the
international treaties (agreements) and the laws of the Republic of Kazakhstan.
Article 261. Forms of social partnership
Social partnership shall be in the forms of:
collective negotiations on the drafting of collective contracts, agreements and
their conclusion;
mutual consultations (negotiations) on the regulation of labour relations and
other relations directly related to them, to guarantee the rights of employees in the
workplace and to improve the labour legislation of the Republic of Kazakhstan;
participation of the representatives of employees and employers in the pre-trial
settlement of labour disputes.
Article 262. The parties of social partnership
The parties of social partnership are the state, represented by the relevant
executive bodies, the employees and employers through their representatives, authorized
in the established order.
Article 263. Organization of social partnership at the republican level
1. The Republican Commission is a permanent body on ensuring the coordination of
interests of the social partners through the consultations and negotiations that are
executed by the relevant decisions.
2. The participants of the Republican Commission are the authorized
representatives of the Government of the Republic of Kazakhstan, the republican
association of employees and the republican association of employers.
3. The authorized representatives of the republican associations of employees are
the unions with structural subdivisions (branches and representative offices) in the
territory of more than half of the regions of the Republic of Kazakhstan and the cities
of the republican significance.
4. The authorized representatives of the republican associations of employers are
the representatives of the National Chamber of Enterpreneurs of the Republic of
Kazakhstan, the representatives of the republican union (association) of associations of
private entrepreneurs, republican association of small business, republican branch
associations of private entrepreneurs.
The representation from these unions (associations) shall be on the proportional
basis depending on the number of the national associations within them.
Footnote. Article 263, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
04.07.2013 No. 130-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 264. Organization of social partnership at the branch level
1. The Sectoral Commission is a continuing body on ensuring the coordination of
interests of the social partners through consultations and negotiations that are
executed by the relevant decisions. The Republican Commission shall establish the list
of branches for the purposes of this Code.
2. The participants of the Sectoral Commissions are the authorized representatives
of the authorized government bodies of the respective spheres of activity, the
representatives of employers and employees.
3. The authorized representatives of branch associations of employees are the
sectoral trade unions, with structural subdivisions (branches and representative
offices) in the regions and cities of the republican significance.
4. The authorized representatives of employers are the representatives of the
National Chamber of Entrepreneurs of the Republic of Kazakhstan and industry
organizations.
Footnote. Article 264, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
04.07.2013 No. 130-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 265. Organization of social partnership at the regional level
1. The Regional Commission is a continuing body on ensuring the coordination of
interests of the social partners through consultations and negotiations that are
executed by the relevant agreements and decisions.
2. The participants of the regional commissions are the respective authorized
representatives of local executive bodies, the representatives of employers and
employees.
3. The authorized representatives of regional associations of employees are the
associations of trade unions at the regional, city and district levels.
4. The authorized representatives of employers at the regional level are:
1) at the regional level – the representatives of the National Chamber of
Entrepreneurs of the Republic of Kazakhstan, regional association of private
enterprises, the regional association of small business;
2) at city and district levels - the representatives of the National Chamber of
Entrepreneurs of the Republic of Kazakhstan, municipal, district associations of small
business.
Footnote. Article 265, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
04.07.2013 No. 130-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 266. Regulation of social and labour relations at the organization level
1. To ensure the regulation of social and labour relations, collective bargaining
and drafting of the collective contract and its conclusion, and in order to control the
implementation of the collective contract on an equal basis by the decision of the
parties, the Commission from the duly authorized representatives of the parties is
organized.
2. Employer in accordance with the terms of the collective contract provides
conditions for the activities of the trade union of the organization.
3. By agreement of the parties and with the written statements of the employees
who are members of the trade union, the employer shall transfer to the trade union the
membership fees from employees’ pay, on the monthly basis.
Footnote. Article 266, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 267. The principles and procedures for the formation of permanent
republican, branch and regional commissions
1. Permanent republican, branch, regional commissions are formed on the basis of
the following principles:
1) mandatory participation of representatives of the executive bodies,
representatives of employers and employees in the activity of the Commission;
2) competence of the parties;
3) equal representation;
4) equality of the parties;
5) mutual responsibility of the parties.
2. Personal composition of the commission members is formed by each party of
social partnership individually.
Article 268. The main aims and objectives of the republican, branch and regional
commissions
1. The main aims of the commission are the regulation of social and labour
relations and coordination of the interests of the social partners.
2. The main objectives of the commission are:
1) the coordination of the social partners of the positions in key areas of social
and economic policy;
2) the development and conclusion of agreements;
3) the development, negotiation and approval of measures to implement the
agreements;
4) the consultation and recommendations on the issues, related to the ratification
and implementation of international labour standards.
3. Commission shall act in accordance with the provisions and work plans, approved
by them. The Commission shall meet at least twice a year.
Article 269. The basic rights of the republican, branch and regional commissions
Republican, branch and regional commission have the right to:
1) consider at its meetings the issue on a coordinated policy in the field of
social and labour relations;
2) harmonize the interests of executive bodies, employers’ and employees’
organizations in the development of the draft agreement, the implementation of this
agreement and the implementation of the Commission’s decisions;
3) request from the executive bodies, the employers and (or) the employee
representatives the information about negotiated and concluded agreements, regulating
social and labour relations;
4) control the execution of its decisions, and in case of their non-fulfillment by
persons responsible to sent to the relevant party of social partnership the information
with proposals to eliminate the detected violations and bringing to responsibility the
persons guilty for non-performance of conditions under the agreement;
5) request and receive information from the executive bodies on the social
provisions, necessary for the purpose of collective negotiations and the preparation of
the draft agreement, the organization of control over the implementation of the
agreement;
6) make proposals for the development of regulatory legal acts in the field of
social and labour relations to the authorized state bodies;
7) establish working groups with participation of scientists and specialists;
8) invite to a commission meeting the employees of the executive bodies, public
associations and independent experts;
9) make joint agreements and decisions, which are binding on consideration and
implementation in the established terms of the Commission, by the executive bodies,
associations of employers and employees;
10) take part in the international, national, interregional meetings, conferences,
congresses, seminars on social and labour relations and social partnership in the
manner, agreed with the organizers of these events.
Article 270. Authority of the employees’ representatives
1. Employeess representatives have the right to:
1) represent and protect the social and labour rights and the interests of
employees;
2) conduct collective bargaining with the employer for the drafting and conclusion
of agreements, collective contracts, and receive for this purpose the necessary
information on the labour relationship;
3) participate in the solution of issues on social and economic development,
specified in the agreements or collective contracts;
4) perform the public control, in the manner prescribed by this Code;
5) work with the state inspectors of the authorized state body for labour on the
violations of the labour law;
6) visit workplaces to learn and take actions to ensure the normal working
conditions, in accordance with the agreements and collective contracts;
7) participate in the advisory bodies for the development and consideration of the
draft legislative acts, programs related to the labour relations and social and economic
issues;
8) participate in the settlement of labour disputes between employers and
employees in the manner prescribed by this Code;
9) hold meetings, rallies, demonstrations, pickets, strikes in accordance with the
laws of the Republic of Kazakhstan.
2. The employers’ interfering to the implementation of the authority by the
employees representatives, is not allowed.
Chapter 30. PROCEDURE FOR CONCLUDING THE AGREEMENTS BETWEEN THE SOCIAL
PARTNERS Article 271. The right to negotiate for the preparation of agreements
1. Any of the social partners has the right to be an initiator of negotiations on
the development, maintenance, signing, amending or supplementing the agreements.
2. In the presence at the republican, branch and regional levels, the several
authorized representatives of employers and employees, each of them has the right to
negotiate on behalf of the represented employees and employers.
Article 272. The order of the negotiation, development and conclusion of
agreements
1. The parties, who have received written proposals on the start of negotiations
from the other part, shall review them and start negotiations within ten calendar days.
In case of disagreement between the parties on the certain provisions of the
industry agreement, the parties must sign the industry agreement on agreed terms with
drawing up the protocol of disagreement within three months from the start of
negotiations.
2. The order of negotiation, development terms and conclusion of agreements, as
well as introduction of amendments and additions, accession to them are approved by the
commission.
3. Agreements shall enter into force from the date of their signature by the
parties or from the date specified in the agreements. All the applications to the
agreements are their integral parts and equally valid.
4. Validity of an agreement is set by agreement between the parties or until
conclusion of a new agreement, but can not exceed three years.
5. In cases, where the employees at the same time are subject to several
agreements, the most favorable conditions of the agreements shall be applied.
6. General, sectoral and regional agreements are secured by signatures of
representatives of the social partners.
7. The sectoral and regional agreements, signed by the parties with applications
shall be sent for the notifying registration within ten days.
Article 273. The decision making procedure of the republican, sectoral and
regional commissions
1. The decisions of the commission are accepted only on the basis of achieving the
consent of all the parties in the negotiations and executed by the relevant agreements.
2. If the parties could not come to an agreement during the negotiations, a
protocol shall be made, where the finalized proposals of the parties on the resolution
of disagreements and the period of renewal of negotiations shall be included.
3. The decision making procedure and the organization of work are developed and
approved by the commission.
Article 274. Commissions’ coordinators
The coordinators of the republican, sectoral and regional commissions are
appointed by a joint decision of the parties. Coordinator of the Commission:
1) does not interfere in the activities of the parties;
2) invites to participate in the commission the representatives of employers’ and
employees’, representatives of the executive body, who are not members of the
Commission, as well as scientists and experts, and representatives of other
organizations;
3) provides the work of the commission and working groups, takes the minutes,
prepares the draft decisions and controls their execution.
Article 275. The parties and types of agreements
1. The General Agreement between the Government of the Republic of Kazakhstan, the
republican associations of employers and the republican associations of employees is
concluded at the republican level.
2. The sectoral agreements between the authorized state bodies of the relevant
sphere of activity, the authorized representatives of employers and employees are
concluded at the branch level.
3. The regional (provincial, city, district) agreements between local executive
bodies and the authorized representatives of employers and employees are concluded at
the regional level.
Footnote. Article 275, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 276. The content of agreements
1. Agreements must include the following provisions:
1) the period of validity;
2) the measure of control over the execution;
3) the procedure for making amendments and additions to the agreement;
4) the responsibilities of the parties in the event of non-fulfillment of their
obligations.
2. The content of the General agreement is determined by the republican commission
on the basis of project of the General Agreement, submitted by all parties of social
partnership, or by one of them.
3. The content of the sectoral and regional agreements is determined by sectoral
and regional commissions on the basis of draft agreements, submitted by all parties of
social partnership, or by one of them.
4. Agreements may include the provisions:
1) on payment terms, conditions and protection of labour, schedule of work and
rest.
The minimum wage rate (salary) in industry is determined by sectoral agreements;
2) on the mechanism of regulation of wages, based on the price level and
inflation, cost of living and performance of indicators, determined by the agreement;
3) on compensation payments;
4) on promotion of employment, vocational training and retraining of employees;
5) on the organization of the employees’ health protection at work, by creating
favorable conditions for work and rest, and providing with appropriate environment;
6) on measures to promote a healthy lifestyle;
7) on special measures for the social protection of employees and their families;
8) on measures to protect employees in the event of temporary suspension of
production;
9) on the prevention of conflicts and strikes and the strengthening of labour
discipline;
10) on the conditions for the activities of employees’ representatives;
11) other provisions on social and labour issues, which are not contrary to the
law;
12) on the assistance in the development of social infrastructure.
5. Industry agreements must contain provisions:
1) on payment terms, conditions and protection of labour, schedule of work and
rest;
2) on compensation payments;
3) on the special measures for the social protection of employees;
4) on the mechanism of regulation of wages, based on the level of inflation, cost
of living and performance of indicators, determined by the agreement;
5) on the establishment of increasing industry factors.
6. The provisions of the agreement, worsening the situation of the employee
compared with the labour legislation of the Republic of Kazakhstan, shall be deemed as
invalid and shall not apply.
Footnote. Article 276, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 277. Registration of agreements
1. Registration of sectoral and regional agreements, concluded at the regional
level is made by the authorized state body for labour.
2. Registration of sectoral and regional agreements, concluded at the city and
district level is made by local executive bodies.
Article 278. Validity of agreements
1. The validity of agreements shall apply to the relevant executive bodies, the
employers and employees, whose representatives signed the agreement.
2. The agreement is valid for:
all employers, who are members of employers’ associations, which concluded the
agreement. Termination of membership in the employers’ association shall not exempt the
employer from the implementation of the agreement, concluded in the period of his (her)
membership. The employer entered into employers’ association in the period of validity
of the agreement, must comply with the obligations of this agreement;
employers, who joined to the agreement after its signing.
3. The validity of agreements shall also apply to organizations, that are located
in the Republic of Kazakhstan, the property owners, the founders (participants) or
shareholders of which are the foreign individuals or legal entities or the organizations
with foreign participation.
4. The authorized state body for labour at the republican level, the authorized
state bodies of the relevant sphere of activity on the branch and local executive bodies
at the regional level, must officially publish the agreements with the proposal to the
employers’ associations, employers, employees’ associations, which did not participate
in the agreement, to join to the agreement at the appropriate level.
If the employers’ associations, employers, employees’ associations within 30
calendar days from the date of the official publication of the proposal to join the
agreement, shall not provide the relevant executive bodies with a written reasoned
refusal to join it, the agreement is considered as accepted to them after the official
publication of the proposal.
Footnote. Article 278, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 279. Control over the implementation of the agreements
The parties of social partnership shall control the implementation of the
agreements.
Article 280. The responsibility for avoiding engagement in negotiations
Evasion of the representatives of the parties to participate in the negotiations
for the conclusion, amendment of the agreement on social partnership and unlawful
refusal to sign the agreed agreement on social partnership, failure to provide
information necessary for the negotiation and implementation of control in compliance
with the standard norms of the agreement on social partnership, as well as a violation
or non-performance of the conditions, shall entail the responsibility, established by
the laws of the Republic of Kazakhstan.
Chapter 31. COLLECTIVE CONTRACT
Article 281. The principles of collective bargaining
The principles of collective bargaining are:
equality and respect for the interests of the parties;
freedom of choice in the discussion of issues, that draw up the content of the
collective contract or agreement;
voluntary assumption of obligations by the parties;
compliance with the labour legislation of the Republic of Kazakhstan.
Article 282. The procedure of collective bargaining, development and conclusion of
collective contract
1. Any of the party may be the initiator on preparation of project and conclusion
of collective contract.
The party, taking a notice from the other party with a proposal to start
negotiations on conclusion of a collective agreement, shall consider it and enter into
negotiations in the manner prescribed by paragraph 2 of this Article within ten days.
2. For collective bargaining and to draft a collective agreement, the parties
shall form the commission on a parity basis. Number of members of the commission, its
personal composition, period of project development and collective bargaining, are
determined by agreement of the parties.
The employer provides by agreement of the parties the conditions, necessary for
the development and conclusion of a collective contract.
The employees, that are not members of a trade union, are entitled to authorize on
a contractual basis the body of the trade union and other representatives to represent
their interests in the relationship with the employer.
In the presence in the organization of several representatives of the employees,
they can be create a single representative body to participate in the commission and
sign the collective agreement. In this case, each of them has a right to representation
in the single negotiating body on the basis of proportional representation, depending on
the number of employees they represent.
3. The Commission’s draft collective agreement is subject to mandatory discussion
of employees of the organization. The forms of discussion of the project are determined
by the employees themselves. The project is finalized by the commission, taking into
account the comments and suggestions.
4. Upon agreement of the parties, the collective contract is made at least in two
copies and signed by the representatives of the parties.
5. In case of disagreement between the parties on the certain provisions of the
collective agreement, within one month of the start of collective bargaining, the
parties must sign a collective agreement on the agreed terms, with drawing up the
protocol of disagreement.
6. The amendment and supplement to the collective contract are made only by mutual
agreement of the parties in the manner, prescribed by this Article for its conclusion.
7. The participants of collective bargaining may not disclose the received
information, if the information includes the state secrets, official, commercial or
other secrets, protected by the law.
8. The participants of collective bargaining may be exempted from performing job
duties at the time of negotiations, with saving their average salary. This term is
included in their employment history.
9.The employer must, within one month from the date of signing, represent the
collective contract, signed by the parties to the territorial division of the authorized
body for labour for the purpose of monitoring.
10. Representatives of the parties shall periodically inform employees on the
implementation of the collective contract.
Footnote. Article 282, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 283. The parties of the collective contract
1. The parties of a collective contract are an employer and employee.
2. A collective contract can be concluded in organizations, branches and
representative offices of foreign legal entities.
Footnote. Article 283, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 284. The content and structure of the collective contract
1. The content and structure of the collective contract shall be determined by the
parties. The collective contract must include the following provisions:
1) on the rate setting, forms and systems of remuneration, wage rates and
salaries, allowances and bonuses to employees, including those, who engaged in heavy
work or work under harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions;
2) on the order of wage indexation, payment of benefits and compensation,
including the accidents;
3) on the allowable relation between maximum and minimum amount of wages to the
appropriate profession, position in the organization;
4) on the setting of job evaluation factors;
5) on the duration of working hours and rest periods, the leave;
6) on the creation of healthy, safe working and living conditions, on the amount
of funding for safety and labour protection, on the improvement of health care;
7)Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
2. The collective contract may include mutual obligations of employees and
employers on the following questions:
1) on improving the organization of labour and increasing production efficiency;
2) on the regulation of labour order and labour discipline;
3) on the provision of employment, training, advanced training, retraining and
employment of redundant employees;
4) on the guarantees and benefits to employees, who combine the work and study;
5) on the improvement of housing and living conditions of employees;
6) on the rehabilitation, health resort treatment and rest of employees;
7) on the accounting of treatment of the reasoned opinion of the body of a trade
union organization in the termination of the labour contract with the employees, who are
members of a trade union;
8) on the guarantees to the employees, who elected to a trade union;
9) on the conditions for the activities of employees’ representatives;
10) on the creation of conditions for the activities of a trade union;
11) on the insurance of employees;
11-1) on payment of maternity leave, vacation to employees that adopt a newborn
child (ren), while maintaining the average salary less the amount of social benefits in
the event of loss of income due to pregnancy and childbirth, adoption of a newborn child
(ren), carried out in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on
compulsory social insurance;
12) on the monitoring of the implementation of the collective contract and the
procedure for making amendments and additions;
13) on the prevention of termination of the labour contracts on the initiative of
the employer, based on the strike;
14) on the responsibility of the employees and the employer for the damage, caused
by them;
15) on the responsibility of the parties for the implementation of the collective
contract;
16) on the voluntary professional pension contributions;
16-1) on the guarantees of medical insurance for employees and their families, and
on the protection of the environment;
16-2) on the implementation at the expense of employer of voluntary pension
contributions to an employee in case of insufficiency of his (her) funds to enter into a
pension annuity agreement with the insurance company;
17) other issues, identified by the parties.
3. The collective contract should not worsen the situation of employees in
comparison with the labour legislation, general, regional and sectoral agreements. Such
provisions are deemed as invalid and shall not apply.
Footnote. Article 284, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 04.02.2013 No. 75-V (shall be enforced upon expiry of
ten calendar days after its first official publication); dated 21.06.2013 No. 106-V
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 285. The term and scope of the collective contract
1. The collective contract is concluded for the period, determined by the parties.
2. The collective contract shall come into force from the date of signature,
unless otherwise provided by the provisions, and binding upon the parties.
3. The validity of the collective contract shall apply to the employer and the
employees of the organization, on whose behalf the collective contract is concluded, and
to the employees joining it on the basis of a written application.
The procedure of accession is determined by the collective contract.
4. Collective contract remains in effect for a period of reorganization (merger,
accession, division, extraction, transformation) of the organizations.
5. When a change of the property owner of the organization, the validity of the
collective contract is remained within three months. During this period, the parties
shall have the right to begin negotiations on conclusion of a new collective contract,
or conservation, amendments and additions to the valid contract.
6. At liquidation of the organization and declaring it bankrupt, the collective
contract shall be terminated from the date of termination of the labour contracts with
all employees.
Footnote. Article 285, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 286. Liability of the parties for failure to perform the collective
contract
For failure to perform the obligations, provided in the collective contract, the
parties shall bear responsibility in accordance with the collective contract and the
laws of the Republic of Kazakhstan.
Article 287. The guarantees and compensation during the negotiations
During the period of negotiations, the labour contract with members of the
representative bodies of employees, who involved in collective bargaining, shall not be
terminated by the employer, without the consent of the relevant representative body
(except for the liquidation of the organization).
Footnote. Article 287, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Chapter 32. CONSIDERATION OF THE COLLECTIVE LABOUR DISPUTES
Article 288. The origin of a collective labour dispute
1. Collective labour dispute is arising from the date of written notice to the
employer on the employees’ requirements to the application of the labour legislation of
the Republic of Kazakhstan, on performance and change the terms of the agreements,
labour and (or) the collective contracts, the employer’s acts, which drawn up in
accordance with paragraph 1 of Article 289 of this Code, or from the expiry date of the
period specified in Article 290 of this Code and in the case of non-disclosure by the
employer, the employers’ association of their decisions.
2. Collective labour disputes are settled in conciliation procedures and (or) in a
judicial proceedings.
Footnote. Article 288, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 289. Procedure for issuance and application of the employees’ requirements
1. Employees’ requirements for establishing and changing the working conditions
and remuneration, conclusion, amendment and implementation of collective contracts and
agreements between employeess and employers, employers’ association are formed and
approved at a general meeting (conference) of employees.
Meeting of employees is considered as legally competent, if it is attended by more
than half of the total number of employees of the organization.
Conference is considered as legally competent, if it is attended by at least two
thirds of delegates elected by the employees in accordance with the protocol solutions.
Solutions of the employees’ meeting (conference) shall be deemed as accepted by
majority vote of participants. If it is impossible to hold a meeting (conference) of
employees, the representative body of employees has the right to prove its decision by
collecting signatures of more than half of the employees, in support of their submitted
demands.
2. Employees’ requirements are set forth in writing and sent to the employer,
employers’ associations within three calendar years.
3. If these requirements are put forward by the employees of different employers,
such requirements may be presented by the sectoral or regional associations of trade
unions or other individuals and legal entities, authorized by the employees.
4. Employer, employers’ association are obliged to refrain from any interference,
which would prevent the holding of a meeting (conference) of employees on making
requirements.
Footnote. Article 289, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 290. Consideration of employees’ requirements
The employer is obliged to consider the requirements put forward by employees no
later than three working days, the employers’ association no later than five working
days from the date of receipt and take steps to resolve them, and if it is impossible to
solve it in due time, to bring his (her) solutions and suggestions to the employees,
indicating his (her) representatives for further consideration of a disagreement, in the
written form.
Footnote. Article 290, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 291. Conciliation procedures
1. If it is impossible to settle the employees’ requirements in the manner
prescribed in Article 290 of this Code, they shall be considered in the order of
conciliation procedures.
The requirements, rejected by the employer, association of employers (or their
representatives) or the requirements, meet by them partially are considered initially in
the conciliation commission and in case of disagreement in it, by the labour
arbitration.
2. At any stage of consideration of the collective labour dispute, the parties may
apply to the mediator. Mediation process is an independent in relation to the
conciliation procedures in the conciliation commission, labour arbitration, and can be
made in parallel with them.
Article 292. Conciliation Commission
1. The conciliation commission shall be created by the parties within three
calendar days from the date of bringing or the non-disclosure of its decision by the
employer, association of employers (or their representatives) to the employees (their
representatives) or from the date of drawing up the protocol of the disagreements in
collective bargaining.
2. The conciliation commission is composed from representatives of the parties of
the collective labour dispute on a parity basis. The decision to establish a
conciliation commission is executed by the act of the employer and by the decision of
the employees’ representatives.
3. The conciliation commission shall consider the employers’ requirements (their
representatives) no later than three working days from the date of its creation. The
order of consideration of the requirements by the conciliation commission and the
extension of the deadline will be processed by agreement of the parties and recorded in
the protocols.
4. During the conciliation procedure, the conciliation commission shall consult
with the employees (or their representatives), the employer, association of employers
(or their representatives), state bodies and other interested persons.
5. The commission’s decision shall be based on the agreement of the parties and
executed by the protocol, which is signed by the representatives of the parties and are
binding to the parties.
6. If there are no agreement in the conciliation commission, its work is stopped
and the labour arbitration is created for resolution of the dispute.
Footnote. Article 292, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 293. Labour arbitration
1. The labour arbitration is created by the parties of the collective labour
dispute within five calendar days from the date of termination of the conciliation
commission and with participation of members of the republican, sectoral or regional
commissions for the regulation of social and labour relations.
2. The number of members of the labour arbitration, its personal composition, the
order for consideration of labour disputes are determined by agreement of the parties.
The labour arbitration shall consist of no less than five people. The composition of
labour arbitration includes the representatives of public associations, the state labour
inspectors, specialists, experts and others.
3. Chairman of the labour arbitration is elected by the parties among the members
of the arbitration.
4. Collective labour dispute is considered by the labour arbitration with
mandatory participation of the parties to the collective labour dispute, if necessary,
also with the participation of representatives of other interested persons.
5. The procedure for consideration of a dispute is determined by the labour
arbitration and brought to the notice of the parties of the collective labour dispute.
6. The labour arbitration decision shall be taken no later than seven calendar
days from the date of its creation by a majority vote of the arbitration. If the votes
of members of the labour arbitration are equal, the chairman’s vote shall be decisive.
The decision must be motivated, set out in writing and signed by all the members of the
arbitration.
7. If there is no agreement between the parties of a collective labour dispute in
the conciliation commission of the organizations, where strikes are prohibited or
restricted by the law, the creation of the labour arbitration is mandatory.
8. Decision of the labour arbitration is binding on the parties of the collective
labour dispute.
Article 294. Consideration of a collective labour dispute with the participation
of a mediator
1. The order for consideration of the collective labour dispute with the
participation of a mediator is determined by agreement of the parties of the collective
labour dispute.
2. The parties shall determine the organizations and individuals, independent in
relation to them, as mediators. The republican, sectoral and regional commissions on
regulation of social and labour relations, with the agreement of the parties of the
collective labour dispute, may involve the managers and employees of central and local
executive bodies, associations and other public associations, employers, as well as
independent experts to the settlement of the collective labour disputes.
In all cases of election of mediators, they must agree to the mediation in the
written form.
Article 295. The consequences of reaching an agreement between the parties of the
collective labour dispute
1. In all cases of reaching an agreement between the parties of the collective
labour dispute to resolve it with or without a mediator, the incompleted conciliation
procedures are terminated, and the terms of settlement shall be the terms of the
agreement between the parties.
Agreements, reached by the parties of the collective labour dispute, shall be
executed in writing.
2. Reaching an agreement between the parties to resolve the dispute, shall entail
the termination of a strike, if it is declared.
Article 296. The guarantees in connection with the resolution of a collective
labour dispute
The members of the conciliation commission at the time of participation in the
negotiations on the settlement of collective labour disputes, shall be exempted from
work with preservation of the average wage.
The representatives of employees, their associations, involved in the resolution
of collective labour disputes can not, in the period of settlement of a collective
labour dispute, be subject to discipline, transfer to another job or the labour
contracts with them can not be terminated by the employer without the prior consent of
the body, authorized them to the representation.
Article 297. The obligations of the parties and the mediation bodies for
settlement of collective labour disputes
1. None of the parties is entitled to refrain from participation in the
conciliation procedure.
2. The disagreements in the collective labour dispute, which are not resolved in
the conciliation commission, must bring to the notice of the parties by the labour
arbitration in writing.
3. If a settlement of disagreements of the parties of the collective labour
dispute can not be due to lack of authority of the employer’s representative, the
employees’ requirements are submitted to the property owners, the founders
(participants) or shareholders of the organizations, including organizations located in
the territory of the Republic of Kazakhstan, the property owners of which are foreign
individuals or legal entities or organizations with foreign participation.
4. In case of disagreement with the results of the procedures, specified in
paragraphs 2 and 3 of this Article, employees may use all other means, provided in the
law to protect their interests up to the strike.
Article 298. The right to strike
1. Employees may decide to go on strike, if through the conciliation procedures
failed to achieve a resolution of collective labour disputes, as well as in cases of
employer’s deviation from the conciliation procedures or failure to perform agreements,
made in the settlement of a collective labour dispute.
2. The decision to go on strike is adopted at the meeting (conference) of
employees (their representatives).
Meeting of employees is considered as legally competent, if it is attended by more
than half of the total number of employees of the organization.
Conference is considered as legally competent, if it is attended by at least two
thirds of delegates, elected by the employees in accordance with the protocol solutions.
Solutions of employees’ meeting (conference) shall be made by a majority vote of
participants. If it is impossible to hold an employees’ meeting (conference), the
representative body of the employees has the right to adopt its decision by collecting
signatures of more than half of the employees in support of the strike.
3. The strike is led by the body (the strike committee), authorized by the
employees (their representatives). In case of proclaiming a strike by the employees (or
their representatives) of several employers with the same requirements, it can lead by
joint body, formed from an equal number of representatives of these employees.
4. Participation in the strike is voluntary. No one may be compelled to
participate or refuse to participate in the strike.
5. The persons, forcing the employees to participate or refuse to participate in
the strike, shall be responsible in accordance with the laws of the Republic of
Kazakhstan.
Footnote. Article 298, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 299. Proclaiming a strike
1. The employer, association of employers (or their representatives) must be
notified by the authorized body, specified in paragraph 3 of Article 298 of this Code,
on the beginning of the strike and its possible duration, in writing no later than five
working days before its proclamation.
2. The decision to declare a strike shall include:
1) the list of disagreements between the parties, which are the basis for the
strike;
2) the date, place and time of the strike, the expected number of participants;
3) the name of the body heading the strike, the composition of employee
representatives, authorized to participate in the conciliation proceedings;
4) the proposals for minimum of necessary work (services), performed at the time
of the strike.
Footnote. Article 299, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 300. Authority of the body, heading a strike
1. The body, heading a strike, shall act within the powers, granted to it by this
Code, and based on the authority given to it by the employees (or their
representatives).
2. The body, heading a strike has the right to:
1) represent the interests of the employees in the relationship with the employer,
association of employers (or their representatives), state, trade union, and other legal
entities and officials on the resolution of the submitted claims;
2) receive from the employer, representatives of the employers (their
representatives) the information on issues, affecting the interests of the employees;
3) illustrate the process of consideration of the employees’ claims in the media;
4) invite experts to give an opinion on controversial issues;
5) suspend the strike, with the consent of the employees (their representatives).
3. To resume a previously suspended strike, the re-examination of the dispute by
the conciliation commission, agent or the labour arbitration is not required. The
employer, association of employers (or their representatives) and the authority to
settle the labour disputes should be warned about the resumption of the strike, no later
than three working days.
4. The authority of the body, heading the strike shall be terminated when the
parties of a collective labour dispute signed an agreement to settle it, and in the
event that the strike is not legal.
5. In exercising of its authority the body, heading the strike may not make
decisions, which fall within the competence of the employer, state bodies and public
associations.
Article 301. The obligations of the parties of the collective labour dispute
during the strike
During the strike, the parties of the collective labour dispute are obliged to
continue the resolution of this dispute through negotiation.
The employer, state bodies and the body, heading the strike shall take measures
within their authority to ensure during the strike, the public order, preservation of
property of the organization and safety of employees, and operation of machines and
equipment, a stop of which poses an immediate threat to life and health.
Footnote. Article 301, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 302. The guarantees to employees in connection with a strike
1. The organization or participation in strikes (except as provided by paragraph 1
of Article 303 of this Code) can not be considered as an employee’s violation of labour
discipline and resulted in the application of disciplinary measures, provided in this
Code.
2. At the time of the strike, the employee is retained the job (position), the
right to the payment of social security benefits, labour experience, and other
guaranteed rights arising from the labour relationship.
During the strike, wages to the participating employees are not saved, unless the
strike is held in connection with non-payment or late payment of wages.
Article 303. Illegal strikes
1. Strikes shall be illegal:
1) in the period of martial law or state of emergency or special measures, in
accordance with the laws on the state of emergency; in the bodies and organizations of
the Armed Forces of the Republic of Kazakhstan and other military units and
organizations, responsible for national defense, state security, rescue, search and
rescue, fire protection, prevention or elimination of emergency situations; and in
special state and law enforcement agencies, in organizations that are hazardous
production facilities, at the stations of emergency medical care;
2) in the organizations of railway transport, civil aviation, health care and the
organizations, providing the life activity of the population (public transport, water
supply, electricity, heat, communication), on a continuously operating production,
suspension of which is associated with serious and dangerous consequences in case of
non-compliance with the conditions, specified in paragraph 2 of this Article;
3) in case of proclaiming without deadlines, the procedures and requirements,
provided in this Code;
4) in cases, where it poses a real threat to the life or health of people;
5) in other cases, provided by the laws of the Republic of Kazakhstan.
In the presence of one of the grounds, specified in this paragraph, the prosecutor
has the right to suspend the strike until the court makes a relevant decision.
2. In the organizations of railway transport, civil aviation, health care and the
organizations, providing the life activity of the population (public transport, water
supply, electricity, heat, communication), the strike is carried out in the case if the
list and scope of services necessary for population, which are determined on the basis
of prior agreement with the local executive body, are remained.
In continuously operating productions the strike can be taken place, only if the
continuous operation of the main equipment and mechanisms is maintained.
3. The decision on the recognition of the strike as illegal is made by the court,
in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan.
4. The decision on the recognition of the strike as illegal is made by the court
at the request of the employer or the prosecutor.
The court’s decision shall be communicated to the employees through the body,
heading the strike, which is obliged to immediately inform the strike participants of
the court decision, and in the absence of the body, heading the strike they are informed
directly by the employer.
The employer shall provide the placement of the text of the court decision in the
places, accessible to the general public.
The court’s decision on the recognition of the strike as illegal, shall be taken
in effect immediately, and the strike shall be stopped.
In case of a direct threat to human life and health, the prosecutor or the court
to the decision, has the right to suspend the strike.
5. The body, heading the strike, has the right to appeal the decision of the
court, in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 303, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
13.02.2012 No. 553-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 304. The consequences of recognition of the strike as illegal
Upon recognition by the court the strike as illegal, the employer may bring to
disciplinary liability of the employees, who took part in the organization or conducting
the strike.
Article 305. Prohibition of lockout
In the settlement of the collective labour disputes, including strikes, the
lockouts are prohibited, that is, the termination of the labour contracts with the
employees on the initiative of the employer, in connection with their participation in
the collective labour dispute or strike, except the case, provided in subparagraph 19)
of paragraph 1 of Article 54 of this Code.
Footnote. Article 305, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
SECTION 5. SAFETY AND LABOUR PROTECTION
Chapter 33. STATE ADMINISTRATION IN THE FIELD OF SAFETY AND LABOUR PROTECTION Article 306. The main directions of the state policy in the field of safety and
labour protection
State policy in the field of safety and labour protection is aimed at:
1) the development and adoption of the regulatory legal acts of the Republic of
Kazakhstan in the field of safety and labour protection;
2)is excluded bythe Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 No. 124-V
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication);
3) the establishment and implementation of the systems of economic incentives of
work to develop and improve the conditions, work safety and labour protection, and the
development and introduction of the safe equipment and technology, the production of the
means of labour protection, the individual and collective protection of employees;
4) the monitoring of the safety and labour protection;
5) the conducting research on safety and labour protection;
6) the establishment of a uniform procedure for accounting the industrial
accidents and occupational diseases;
7) the state supervision and monitoring of compliance with the legislation of the
Republic of Kazakhstan in the field of safety and labour protection;
8) the normative consolidation of the order of social control over the observance
of the rights and legitimate interests of employees in the field of safety and labour
protection in the organization;
9) the protection of the legitimate interests of employees, affected by the
industrial accidents and occupational diseases, as well as the members of their
families;
10) the establishment of remuneration conditions for the hard work and work in
harmful (particularly harmful) or hazardous working conditions, not removable at the
current technical level of production and labour organization;
11) the spread of advanced domestic and foreign experience to improve the working
conditions and safety;
12) the training and advanced training for safety and labour protection;
13)is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 19.03.2010 No. 258-
IV;
14) the maintenance of a unified information system in the field of safety and
labour protection;
15) the international cooperation in the field of safety and labour protection.
Footnote. Article 306, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
19.03.2010 No. 258-IV, dated 03.07.2013 No. 124-V (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its fisrt official publication).
Article 307. The state administration, control and supervision in the field of
safety and labour protection
The state administration, control and supervision in the field of safety and
labour protection are carried out by the Government of the Republic of Kazakhstan, the
authorized state body for labour, local body for labour inspection and other authorized
state bodies in accordance with their competence.
Footnote. Article 307 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 308. Requirements for safety and labour protection
1. The requirements for safety and labour protection are established by the
regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan and shall contain the rules,
procedures and regulations to preserve the life and health of employees in the course of
their employment.
2. The requirements for safety and labour protection are binding on employers and
employees, in the performance of their activities in the territory of the Republic of
Kazakhstan.
Footnote. Article 308, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 309. Monitoring and risk assessment in the field of safety and labour
protection
For a full assessment of the working conditions in the workplace, reduction of the
industrial injuries and prevent work accidents, the authorized state body for labour and
local body for labour inspection shall organize monitoring and risk assessment in the
field of safety and labour protection.
Footnote. Article 309 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan
dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Chapter 34. GUARANTEES OF EMPLOYEES IN THE FIELD OF SAFETY AND LABOUR
PROTECTION
Article 310. The guarantee of the rights to safety and labour protection at the
conclusion of the labour contract
1. The labour contract should specify a significant characteristic of working
conditions, including harmful and (or) occupational hazards, the guarantees, benefits
and compensation payments for work in such conditions, stipulated by the legislation of
the Republic of Kazakhstan and the collective contract.
2. The conclusion of the labour contracts with employees, engaged in heavy work or
work under harmful (particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, as well
as in underground work must be made after the passage of a medical examination by a
citizen and determination of the absence of contraindications to health in accordance
with the requirements, established by the regulatory legal acts of the authorized state
body in the field of health.
Article 311. The guarantees of the rights of employees on the safety and labour
protection in the course of employment activities
1. Safety conditions in the workplace shall meet the requirements of the national
standards and rules on safety and labour protection.
2. At the time of suspension of work due to violation of the requirements for
safety and labour protection by the employer, the job (position) and average wages are
retained to the employee.
3. The employee’s refusal to work in the event of imminent danger to his (her)
life and health or the people around them, shall not entail bringing him (her) to the
disciplinary and (or) material liability.
4. In the case of the employer’s failure to provide the employees with means of
individual and (or) collective protection, special clothing, the employee may terminate
the execution of work duties, and the employer shall pay the down time incurred for this
reason in the amount of average wage of the employee.
5. In the case of infliction of injury to the life and health of employees in the
performance of job duties, the compensation of the damage shall be in the manner and on
the conditions provided in this Code and the Civil Code of the Republic of Kazakhstan.
Footnote. Article 311, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
10.07.2012 No. 31-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 312. Compulsory medical examination of employees
1. The employer at his (her) own expense shall arrange the periodic medical
examinations and surveys of the employees, engaged in heavy work or work under harmful
(particularly harmful) and (or) hazardous working conditions, in accordance with the
laws of the Republic of Kazakhstan.
2. The employees, engaged in jobs related to the increased risk, machines and
tools, shall pass a pre-shift medical examination. The list of occupations that require
pre-shift medical examination is defined by the authorized state body in the field of
health.
Article 313. Training, instructing and testing the knowledge of employees on
safety and labour protection
1. Training, instructing and testing the knowledge of employees on safety and
labour protection are carried out by the employer at his (her) own expense.
2.Is excluded bythe Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No. 452-IV
(shall be enforced from 13.10.2011).
3. The hired persons, are required to attend to the preliminary training,
organized by the employer before the subsequent mandatory checking of the knowledge on
safety and labour protection. The employees, who have not passed the preliminary
training, instructing and testing of the knowledge on safety and labour protection, are
not allowed to work.
4. The executives and persons, responsible for the security and labour protection
of the organizations, which operate periodically, at least once in three years are
required to train and test the knowledge on safety and labour protection in the
organizations, engaged in training, retraining and advanced training.
The list of persons, who are subject to training and testing of knowledge, is
approved by the act of the employer.
Footnote. Article 313, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011); dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Chapter 35. THE RIGHTS AND DUTIES OF EMPLOYEES AND EMPLOYERS IN THE FIELD OF
SAFETY AND LABOUR PROTECTION Article 314. The employee’s rights to safety and labour protection
The employee has the right to:
1) the work place, equipped in accordance with the requirements of safety and
labour protection;
2) the provision of ablution facilities, means of individual and collective
protection, special clothing in accordance with the requirements of safety and labour
protection, as well as the labour and collective contracts;
3) appeal to the authorized state body for labour and local body for labour
inspection on the survey of the conditions and safety at his (her) workplace;
4) participate individually or through a representative in testing and considering
the issues, related to improving conditions, safety and labour protection;
5) refuse from the execution of work in the case of a situation, that creates a
threat to the health or life, with a written notice to the immediate supervisor or
employer;
6) education and professional training, necessary for the safe performance of job
duties, in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan;
7) obtain reliable information from the employer about the characteristics of the
workplace and the territory of the organization, the working conditions, safety and
labour protection, the existing threat to life and health, as well as the measures to
protect it from harmful (particularly harmful) and (or) hazardous production factors;
8) save the average salary at the time of the suspension of work of the
organization, due to non-compliance with the requirements of safety and labour
protection;
9) appeal to the wrongful acts of the employer in the field of safety and labour
protection.
Footnote. Article 314, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 315. The responsibilities of an employee in the field of safety and labour
protection
The employee shall:
1) immediately notify his (her) immediate supervisor of all accidents in the
workplace, the symptoms of occupational disease (poisoning), as well as a situation that
poses a threat to human life and health;
2) pass the mandatory periodic medical examinations and pre-shift medical
examination, and the medical examination for transfer to another job in the production
necessity or on the appearance of the signs of occupational disease;
3) apply and use the means of individual and collective protection, provided by
the employer for their intended purpose;
4) perform the medical and recreational activities prescribed by health care
institutions, in the case of their funding by the employer;
5) comply with the requirements of norms, rules and regulations for safety and
labour protection, as well as the employer’s requirements for work safety in the
workplace.
Article 316. The employer’s rights in the field of safety and labour protection
The employer has the right to:
1) encourage employees for creation of the favorable conditions in the workplace
and the innovative proposals to create safe working conditions;
2) suspend from work and bring to disciplinary liability of the employees, who
violate the requirements for safety and labour protection, in the manner prescribed by
this Code.
Article 317. The obligations of an employer in the field of safety and labour
protection
1. The employer shall:
1) take measures to prevent any risk in the workplace and in technical processes
through preventive measures, replacement of production equipment and technical processes
for safer;
2) provide education and training of employees for safety and labour protection;
3) conduct organizational and technical measures for safety and labour protection;
4) instruct and provide with documents for the safe conducting of production
processes and work;
5) be tested for the safety and labour protection, and organize the knowledge
tests for the managers and professionals;
6) create the necessary sanitary and hygienic conditions for employees, provide
the delivery and maintenance of special clothing and footwear for employees, supply them
with the means of preventive treatment, detergents and disinfectants, med kit, milk,
medical and prophylactic food, and means of personal and collective defense in
accordance with the norms, established by the Government of the Republic of Kazakhstan;
7) provide the authorized state body for labour andlocal body for labour
inspection, the employee representatives at their written request, with the information
on the state of environment, safety and labour protection, including the information on
the certification of production facilities in terms of labour in the organizations;
8) follow the instructions of state labour inspectors;
9) register, record and analyse the accidents and occupational diseases at work;
10) carry out with the participation of representatives of the employees the
periodical certification of production facilities in terms of labour at least once every
five years, in accordance with regulations, adopted by the Government of the Republic of
Kazakhstan;
10-1) provide within a month on paper and electronic media the results of
certification of production facilities under the working conditions to the relevant
territorial unit of the authorized state body for labour;
11) ensure the investigation of accidents in the workplace, in accordance with the
legislation of the Republic of Kazakhstan;
12) insure an employee against accidents in the performance of labour (service)
duties;
13) report the cases of acute poisoning to the relevant territorial unit of the
authorized state body in the field of sanitary and epidemiological welfare of the
population;
14) ensure the safe working conditions;
15) carry out at his (her) own expense the mandatory periodic (for the employment
activities) medical examinations and pre-shift medical examinations of employees in the
cases, stipulated by the legislation of the Republic of Kazakhstan, as well as at their
transfer to another job with the changing of the working conditions or on the appearance
of signs of occupational disease;
16) take urgent measures to prevent the development of emergencies and impact of
traumatic factors to others.
2. The labour or collective contracts with the specific activities and types of
work, the availability of high-risk sources may provide additional obligations of the
employer.
Footnote. Article 317, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
19.12.2007 No. 9-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 30.12.2009 No. 234-
IV (shall be enforced from 09.08.2010); dated 05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced
from 13.10.2011); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication); dated 13.06.2013 No. 102-V (shall
be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
Article 318. Funding for safety and labour protection
Funding for safety and labour protection is made at the expense of the employer
and other sources, which are not prohibited by the legislation of the Republic of
Kazakhstan.
Employees do not have the expenses for this purpose.
The amount of funds is determined by the collective contract or the act of the
employer.
Footnote. Article 318, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Chapter 36. ORGANIZATION OF SAFETY AND LABOUR PROTECTION Article 319. Adoption of regulatory legal acts in the field of safety and labour
protection
The regulatory legal acts in the field of safety and labour protection shall set
the organizational, technical, technological, sanitary and hygienic, biological,
physical and other norms, rules, procedures and regulations to preserve the life and
health of employees in the course of their employment activities.
Footnote. Article 319, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011), as amended by the Law of the
Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication).
Article 320. The requirements for safety and labour protection in the design,
construction and operation of production facilities and means of production
1. Design, construction and reconstruction of industrial buildings and facilities,
development and use of technology, design and manufacture of machines, tools, equipment
that do not meet the requirements of safety and labour protection, are not permitted.
2. New or reconstructing production facilities, means of production or other
products may not be accepted and put into service, if they do not comply with the
requirements of safety and labour protection.
3.Is excluded bythe Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV
(coming into force after ten calendar days after its first official publication).
4. Acceptance into operation of the facility for production purposes is made by
the acceptance committee with mandatory participation of the state labour inspector.
Footnote. Article 320, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011); dated 17.02.2012 No. 566-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication).
Article 320-1. Certification of industrial facilities for working conditions
1. The industrial facilities are subject to mandatory periodic certification for
working conditions.
2. Certification of industrial facilities for working conditions is carried out by
the specialized organizations for the certification of industrial facilities or by the
employers, who have the safety and labour protection service and the laboratory for
laboratory and instrumental survey of working-environment factors in their
organizations, periodically at least once every five years.
3. The procedure for mandatory periodic certification of industrial facilities for
working conditions is determined by the Government of the Republic of Kazakhstan.
4. Unscheduled certification of industrial facilities for working conditions is
carried out at the request of the body for the state supervision and control over safety
and labour protection in detecting the violation of the procedure for certification of
industrial facilities for working conditions.
Results of the unscheduled certification of industrial facilities for working
conditions are issued as an annex to the materials of the prior certification of
industrial facility for working conditions.
5. Control over the timeliness and quality of the certification of industrial
facilities is carried out by state labour inspectors.
Footnote. Chapter 36 is supplemented by Article 320-1 in accordance with the Law
of the Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 321. The requirements for safety of workplaces
1. Buildings (facilities), where situated the workplaces, by their construction
shall comply with their purpose of function and the requirements for safety and labour
protection.
2. Work equipment must meet the safety standards, established for this type of
equipment, have the appropriate technical certificates (certificate), warning signs and
be provided with guards or protective devices to ensure the safety of employees in the
workplace.
3. Emergency routes and exits of employees from the premises must be left open and
lead to the open air or to a safe area.
4. The hazardous areas should be clearly marked. If the jobs are located in the
hazardous areas, where due to the nature of work the risk to the employee or falling
objects would be, the places shall be equipped with the devices, which block the access
to these areas for outsiders. Through the territory of the organization pedestrians and
technological vehicles must travel in safety conditions.
5. Employees shall have the personal protective equipment for use in hazardous
production facilities (stations), including on high, ground conditions, the open cells,
offshore of seas and inland waters.
6. During working hours, the temperature, natural and artificial lighting and
ventilation in the room where are the jobs, must meet the safe working conditions.
7. Employees are allowed to work in hazardous working conditions (dust, pollution
and other factors), when the employer ensures the safe working conditions.
Footnote. Article 321, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Chapter 37. INVESTIGATION AND REGISTRATION OF ACCIDENTS AND OTHER DAMAGE TO
HEALTH OF EMPLOYEES, RELATED TO THE WORK ACTIVITY
Article 322. General provisions for investigation and registration of accidents at
work
1. The cases of damage to the health of employees, related to their work activity
and leading to disability or death, shall be a subject to investigation and
registration, in accordance with this Code, and also:
1) the persons, who are studying in educational institutions, which implement
educational programs of technical and professional education, post-secondary, higher and
postgraduate education, during their vocational practice;
2) the military personnel, officials of special government agencies, involved in
the performance of work, which is not related to military service, service in special
government bodies;
3) the persons, engaged to labour by a court;
4) the personnel of the militarized rescue units, paramilitary security, members
of the volunteer team to the rectification of the consequences of accidents, natural
disasters, and saving the human lives and property.
2. The accidents at work, industrial injuries and other damage to the health of
employees, related to the performance of job duties, or other actions, committed on his
(her) own initiative in the interest of the employer, which lead to disability or death,
shall be subject to investigation and registration, if they occurred:
1) before starting or upon the ending of working time, in preparation and
arrangement of the workplace, the means of production, personal protective equipment and
others;
2) during the normal working hours in the workplace or on a business trip or in
another location, and the location in which was due to the performance of labour or
other duties, related to the request of the employer or officer of the organization;
3) as a result of exposure to hazardous and (or) harmful factors;
4) during the working time, by the way of the employee, whose activity is
connected with the movement of objects between services, to the workplace on the
instructions of the employer;
5) on the transport of the employer, during the performance of employee duties;
6) on the private transport, with the written consent of the employer to the right
of use it for business travel;
7) during their stay under the order of the employer in the territory of his (her)
or other organization, as well as in the protection of the employer’s property or other
actions, performed on his (her) own initiative, in the interest of the employer;
8) before starting or upon the ending of working time of employees, who are
working on a rotational basis, on the way from the place of collection (residence during
the rotation shift) to work or back on the transport, presented by the employer.
3. The industrial injuries and other damage to the health of employees at work are
not recorded, if during the investigation of which is objectively determined that they
are occurred:
1) when the victim on his (her) own initiative performs the work, or other
activities, which are not included in the responsibilities of the employee and related
to the employer’s interest, including in the period of rest between shifts at rotational
work, breaks for rest and meals, as well as for the reason, related to the influence of
alcohol, and the use of toxic and drugs (their analogues);
2) as a result of the intentional (intentional) infliction of harm to own health
or the commission of criminal offence by the victim;
3) due to a sudden health deterioration of the victim, which is confirmed by the
medical report and not associated with exposure to hazardous and (or) harmful factors.
4. Victim or witness shall immediately notify the employer or work organizer about
every accident. The responsible officials of health care organizations shall inform, no
later than two working days, the employers and the territorial division of the state
labour inspection of each case of primary treatment of an injury or other damage to the
health of employees at work, as well as the cases of acute occupational disease
(poisoning) - to the state body for sanitary and epidemiological welfare of the
population.
5. The employer shall bear the responsibility for organizing the investigation,
execution and registration of industrial accidents at work.
Footnote. Article 322, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
27.07.2007 No. 320 (the order of enforcement see Article 2); dated 13.02.2012 No. 553-IV
(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official
publication); dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar
days after its first official publication); dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be
enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
Article 323. The obligations of the employer in case of accident in production
1. The employer shall:
1) provide the first aid to the injured and if necessary, his (her) delivery to
the health care organization;
2) take the immediate measures to prevent the development of an emergency
situation and the impact of the factors, due to which the accident was occurred, to
other persons;
3) keep to the investigation of the situation, the scene at the place of an
accident (the state of equipment and machinery, tools) in the same form as in the time
of the accident, on condition, that it does not threaten the lives and health of others,
and discontinuity of the production process does not lead to the accident, and
photograph the place of an accident;
4) immediately report about the accident in the production of the close relatives
of the victim and send a message to the state bodies and organizations, established by
this Code and other regulatory legal acts;
5) investigate the accidents in the production and record them in accordance with
this Chapter;
6) allow to the members of the special investigation commission to go to the scene
of accident to investigate the accident at work;
7) register, record and analysis the accidents and occupational diseases in the
production.
2. The employer shall, about an accident at work immediately in the form,
prescribed by the authorized state body for labour, inform:
1) the territorial division of the state labour inspection of the authorized state
body for labour;
2) the local bodies for prevention and relief of emergency situations in case of
accidents, which are occurred at hazardous industrial facilities;
3) the territorial division of the authorized state body in the field of sanitary
and epidemiological welfare of the population in cases of occupational disease or
poisoning;
4) the representatives of the employees;
5) the insurance company, with which concluded a contract of insurance against
accidents of the employee in the performance of labour (service) duties.
Upon the occurrence of an accident, which is subject to special investigation in
accordance with this Chapter, the employer shall inform:
1) the law enforcement agency for the place, where the accident occurred;
2) the competent authorities for industrial and institutional control and
supervision.
3. When investigating an industrial accident, at the request of the commission the
employer’s at the own expense provides:
1) the performance of engineering design, laboratory research, testing and other
expert services and attraction to this purpose of the professional experts;
2) the photographs of the scene of occurrence and the damaged facilities,
development of plans, sketches, diagrams;
3) the provision of transport, office, communication equipment, special clothing,
footwear and other personal protective equipment necessary to conduct the investigation;
4) the submission of:
the documents that describe the state of the workplace, the presence of hazardous
and (or) harmful factors (plans, sketches, diagrams, and if necessary - photos and video
of the scene, etc.);
the extracts from logs, briefings and checking protocols of the affected on the
safety and labour protection, the polling protocol of the witnesses and officials upon
the accident, the explanations of the affected and expert opinions of the professionals;
the results of laboratory studies and experiments;
the medical opinion on the nature and severity of the damage, caused to the health
of the victim, or the reason of his (her) death, the presence (absence) of symptoms of
alcohol, drugs or toxic substances;
the copies of documents, confirming the issuance to the victim of special
clothing, footwear and other personal protective equipment;
the statements of previously issued for this work (the object) regulations of the
state labour inspectors and officials of the territorial bodies of the state supervision
(if the accident occurred in the organization or at the facility under the control of
that body), as well as the extracts from the representations of social labour inspectors
to eliminate violations of regulatory requirements for safety and labour protection;
other documents, that at the discretion of the Commission related to the
consideration of case.
Footnote. Article 323, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
04.12.2008 No. 97-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 30.12.2009 No. 234-
IV (shall be enforced from 09.08.2010); dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced
upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
Article 324. The procedures for investigating accidents in production
1. Investigation of accidents in production, except the cases, which are subject
to special investigation, is carried out by the commission created within twenty-four
hours from the time of its occurrence by the act of the employer, in the following
composition:
Chairman – a Head of the organization (production services) or his (her) deputy;
Members – a Head of safety and labour protection service of the organization and a
representative of the employees.
Official, who is directly responsible for safety in the relevant area, where the
accident has occurred, during the investigation to the composition of the commission is
not included.
2. Special investigation shall be for:
1) the accidents with severe or fatal;
2) the group accident that occurred simultaneously with two or more employees,
regardless of the severity of injuries suffered;
3) the group cases of acute poisoning.
3. In the investigation of an accident at work for the employer – individual
involved the employer or his (her) authorized representative, the representative of
employees, work safety officer, who may be involved in the investigation of the accident
on a contractual basis.
4. In the case of acute poisoning, in the commission’s investigation the
representatives of state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare
of the population are attended.
5. The representative of the insurance agency, who has a contractual relationship
with the employer or the injured is entitled to participate in the work of the
commission.
6. The investigation term of an accident shall not exceed ten working days from
the date of creation of the commission.
7. The investigation of an accident, occurring to persons who are passing the
practical training, studying at secondary, vocational and higher education, is carried
out by the commission created by the head of the organization in whose territory the
incident has occurred, involving the employer and the representative of the victim.
8. The investigation of an accident that occurred with the employee of the
organization, which is located and leading work in the territory of another
organization, or to the employee directed to another organization to perform the
production task (professional or contractual obligations), is held directly by the
employer with the responsible representative of the organization, on whose territory the
accident has occured.
9. The accident, which occurred with the employee in the performance of part-time
work, is investigated and taken into account by the employer in whose territory or on
behalf of whom the work performed.
10. The investigation of accidents that have occurred as a result of accidents of
vehicles shall be carried out on the basis of the investigation of the traffic police.
The traffic police within five days of the traffic accident, at the request of
Chairman of the commission on the accident investigation, must submit a copy of the
investigation materials.
11. In each case of the investigation of an industrial accident, the commission
shall identify and interview eye-witnesses of the incident, the persons, who violate the
requirements for safety and labour protection, and get the necessary information from
the employer, and if possible an explanation of the victim.
12. The accidents, which were not promptly reported to the employer or as a result
of which the disability did not occurred at once (regardless of the statute of
limitations), should be investigated at the request of the victim (or his
representative) or on the instruction of the state labour inspector within ten days from
the date of registration of the application and obtaining an order.
13. Based on the collected documents and materials, the commission shall determine
the circumstances and causes of the accident, and determines the relationship of the
accident with the production activities of the employer and, therefore, if the staying
of the affected at the scene was due to the execution of his (her) job duties or as an
accident, not related with the production, and determines the persons, who violate the
safety and labour protection, and measures to eliminate the causes and prevention of
accidents in production.
14. The working conditions of the commission on the investigation of the accidents
at sensitive sites, are determined by the characteristics of the access and location on
these objects.
15. Every accident, associated with the production and causing an employee’s
(workers) disability, according to the medical report (recommendation) is executed by an
act of the accident in the form established by the authorized body for labour, in the
required number of copies (for each victim separately).
The poisoning cases, confirmed in due form by the health care organization are
executed by the act of an accident, regardless of whether there is or is not a
disability.
Article 325. Features of a special investigation of accidents in production
1. Special investigation of the accident is carried by the commission created by
the territorial division of the state labour inspectorate, in the following composition:
Chairman – a State labour inspector;
members - the employer and employee representatives.
2. The investigation of group accidents, where two people killed, is carried out
by the commission headed by the chief state labour inspector of the region, the city of
republican significance.
3. In case of accidents, which have occurred at hazardous industrial facilities,
the state inspector for the prevention and elimination of emergency situations shall be
included in the composition of commission.
In accidents, which are occurred in technogenic emergencies, the state inspector
for prevention and liquidation of emergency situations shall be appointed as the
Chairman of the special investigation. In this case, the state labour inspector shall be
a member of the commission.
4. The investigation of group accidents, where three to five people have killed,
is carried out by the commission created by the authorized state body for labour, and at
the death of more than five people - by the Government of the Republic of Kazakhstan.
5. To address the issues that require the expert testimony, the Chairman of the
special investigation may establish the expert subcommittee from the number of
professionals, scientists and regulatory bodies of the organizations.
6. Investigating of an accident with bad or fatal case, the group accident and the
group cases of acute poisoning of employees, is executed by a special act of the
investigation in the form, prescribed by the authorized state body for labour.
7. Conducting the interrogation of witnesses, eye-witnesses and the parallel
investigations of the accident by someone or other commission in the days of the
formally appointed commission without the consent of the Chairman of special
investigation, is strictly prohibited.
8. Completion of searching of the victim (s), missing (lost) person, due to the
explosion, accidents, damage, fire and other events on the premises of the organization,
is defined by the Commission for special investigation upon the advice of the head of
the rescue units and experts.
Footnote. Article 325, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication); dated 13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Article 326. Issuing the materials of investigation of the industrial accidents
and their recording
1. The act of the accident shall be completed and signed by the head of safety and
labour protection service of the organizational units, as well as by a representative of
the employees of the organization, and shall be approved by the employer and seal of the
organization.
2. In cases of poisoning, the act of the accident is also signed by a
representative of the state body in the field of sanitary and epidemiological welfare of
the population.
If the employer is an individual, the act of the accident is completed and signed
by the employer and certified by a notary.
3. The act must be executed in accordance with the materials of the investigation.
If during the investigation of an industrial accident, the commission found that
gross negligence was the cause or increase of the damage, the Commission shall apply
mixed liability of the parties and determine the degree of fault of the employee and the
employer in percentage.
If one member of the commission for investigation of the accident, did not agree
with the conclusions of the commission (the majority), he shall represent in the written
form his (her) reasoned opinion to include it in the material of the investigation. The
act of the special investigation is signed with subject to a proviso “see dissenting
opinion”.
4. After the investigation of each accident, the employer shall provide the victim
or his (her) authorized representative by the act of the accident within three days, a
copy of the act shall be sent to the insurance agency that has a contractual
relationship with the employer, and the other to the state labour inspection, in paper
and electronic form.
In case of poisoning, a copy of the act shall be sent to the state bodies in the
field of sanitary and epidemiological welfare of the population.
5. In case of disagreement with the results of the investigation or late
registration of the act of an accident, the victim or his (her) representative, the
representative of employees of the organization have the right to write to the employer,
who shall consider the application and decide on the merits within ten days.
6. Disagreements regarding the investigation, execution and recording of accidents
between the employer, employee and the state labour inspector or with the state
inspector for the prevention and elimination of emergency situations in cases, which are
occurred in hazardous industrial facilities, shall be considered in the subordinacy to
the relevant superior chief state labour inspector and (or) in a judicial proceeding.
Solution of the superior chief state labour inspector regarding the investigation
of accidents, is executed in the form of the conclusion drawn in the form, prescribed by
the authorzed state body for labour.
7. The copies of the act’s materials for a special investigation of the accident
shall be transferred by the employer to the state control bodies. In addition, at the
end of the accident investigation, one copy of the act’s materials for special
investigation shall be sent by the state labour inspector to the local police within
seven days, who in accordance with the legislation shall take appropriate decision and
report on the decision no later than twenty days.
8. Every accident, executed by the act shall be registered in the log of accidents
and other injuries to health at the place of production. Logging is performed in the
form, prescribed by the authorized state body for labour. Primary statistical data on
temporary disability and injury are presented in accordance with the statistical
methodology, which is approved by the authorized body in the field of statistics.
9.Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 19.03.2010 No. 258-
IV.
10. The employer or his (her) representative shall notify the appropriate state
labour inspection about the industrial accidents, which over time have moved into the
category of serious or fatal accident, and on the insurance cases - the executive body
of the insurer (at the place of registration of the insured).
11. Proceedings of the accident investigation shall be kept in the organization
for forty-five years, and in the event of liquidation, the materials of the accident
investigation shall necessarily be transferred to the State Archives at its place of
work.
12. Investigation materials of the industrial accidents, along with the act of the
investigation should include:
1) the information on the passage by the affected training and instruction on
labour safety, as well as preliminary and periodic medical examinations;
2) the polling protocols in the form, prescribed by the authorized state body for
labour, and explanations of eyewitnesses and officials, who are responsible for
compliance with the requirements of safety and labour protection;
3) the plans, diagrams and photographs of the scene;
4) the extracts from instructions, regulations, orders and other acts, regulating
the requirements for safety and labour protection, the duties and responsibilities of
officials to ensure healthy and safe working conditions at work, etc.;
5) the medical report on the nature and severity of the damage to the health of
the affected (cause of death);
6) the results of laboratory and other studies, experiments, examinations, tests
and etc.;
7) the conclusion (if any) of the state labour inspector;
8) the information on the material damage, caused to the employer;
9) the order of the employer on compensation to the affected (family members) of
the damage to his (her) health and bringing to the responsibility of the officials, who
are guilty for the case;
10) the list of attached documents.
13. The victim or the representative of the employees have the right to examine
all materials of the accident investigation and execute the necessary statements.
Footnote. Article 326, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated
19.03.2010 No. 258-IV; dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten
calendar days after its first official publication); dated 13.06.2013 No. 102-V (shall
be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
Article 327. Control over the correct, timely investigation and recording of
accidents
The state labour inspectors within their competence through inspections,
processing of complaints, applications of citizens and survey of organizations shall
control over the correct, timely investigation and recording of accidents, as well as
the implementation of measures to eliminate the causes of these cases. Audits of the
state labour inspectors in the investigation of industrial accidents, as well as control
over the implementation of measures to eliminate the causes of these cases are not
subject to registration and recording in accordance with the legislation of the Republic
of Kazakhstan on state legal statistics and special accounts.
SECTION 6. CONTROL OVER THE COMPLIANCE WITH THE LABOUR LEGISLATION OF THE
REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
Chapter 38. STATE CONTROL
Article 328. State control in the field of labour legislation of the Republic of
Kazakhstan
Footnote. Title of Article 328, as amended by the Law of the Republic of
Kazakhstan dated 17.07.2009 No. 188-IV (the order of enforcement see Article 2).
1. State control over the compliance with the labour legislation of the Republic
of Kazakhstan in the organizations is carried out by state labour inspectors.
2. The state labour inspectors are:
1) the Chief Inspector of Labour of the Republic of Kazakhstan is a Head of the
State Labour Inspectorate of the authorized state body for labour of the Republic of
Kazakhstan;
2) the chief state labour inspectors of the state labour inspectorate are the
officials of the state labour inspectorate of the authorized state body for labour;
3) the chief state labour inspector of the region, the city of republican
significance and the capital is a head of the regional, city of republican significance
and the capital territorial division of the state labour inspectorate of the authorized
state body for labour;
4) the state labour inspectors are the officials of the regional, city of
republican signicance and the capital territorial division of the state labour
inspectorate.
3. The state labour inspectors on duty are protected by the law and based on the
Constitution of the Republic of Kazakhstan, the laws and other regulatory legal acts of
the Republic of Kazakhstan.
4. The individuals, precluding the state labour inspector in the performance of
official duties, shall be liable in accordance with the laws of the Republic of
Kazakhstan.
5. State control over the compliance of members of the regional financial center
with the labour legislation of the Republic of Kazakhstan is carried out by the
authorized state body for regulation of the activity of the regional financial center of
Almaty city.
Authorized officials, exercising the state control over the compliance of the
participants of the regional financial center of Almaty city with the labour legislation
of the Republic of Kazakhstan shall be equated with the state labour inspectors and
exercise the powers provided in this Code.
Authorized state body for regulation of the activity of the regional financial
center of Almaty city shall:
1) inform within its jurisdiction the authorized state body for labour of any
violations of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan;
2) provide quarterly to the authorized state body for labour the information of
execution the requirements of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan in
accordance with the form, established by the authorized state body for labour.
6. State control in the field of labour legislation of the Republic of Kazakhstan
is in the form of checks and other forms.
Examination shall be carried out in accordance with the Law of the Republic of
Kazakhstan “On State Control and Supervision in the Republic of Kazakhstan”. Other forms
of state control are carried out in accordance with this Code.
Footnote. Article 328, as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan of 19
December, 2007 No. 9-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 17.07.2009 No.
188-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 06.01.2011 No. 378-IV (shall be
enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 329. The principles of activity and basic tasks of the State Labour
Inspectorate
The activity of the state labour inspectorate is based on the principles of
respect, observance and protection of the rights and freedoms of employees, legality,
objectivity, independence and transparency.
The basic tasks of the state labour inspectorate are:
ensuring the state control over observance of the labour legislation of the
Republic of Kazakhstan in the organizations;
ensuring the observance and protection of the rights and freedoms of employees,
including the right to safe working conditions;
consideration of appeals, applications and complaints of employees and employers
on the labour legislation of the Republic of Kazakhstan.
Article 330. The rights of state labour inspectors
In the exercise of state control over the observance of the labour legislation of
the Republic of Kazakhstan, the state labour inspectors have the right to:
1) free access to organizations and companies for the purpose of verification the
compliance with the labour legislation;
2) request and receive documents, explanations, information needed to perform
their functions from employers;
3) issue binding for the employers regulations, conclusions and make up protocols
and regulations on administrative offences, impose administrative penalties;
4) give explanations on matters, within their competence;
5) suspend (prohibit) the activities of organizations, individual industries,
shops, sites, jobs and operation of equipment, devices when identifying non-compliance
with regulatory legal acts on safety and labour protection for a period of three days
with the obligatory presentation the claim to the court in this period;
6) prohibit the issue and use at work the special clothing, special footwear and
other means of individual and collective protection, that do not meet the requirements
established for them;
7) take for analysis the samples of special clothes, used or processed materials
and substances with a notice to the employer (or his (her) representative) and drawing
up the relevant act;
8) investigate the industrial accidents, in the prescribed manner;
9) issue the binding on the employers regulations on the dismissal from work of
the employees, who have not been training, instructing, and testing on safety and labour
protection;
10) sent to the appropriate law enforcement agencies and courts the information,
claims and other materials for violations of the labour legislation of the Republic of
Kazakhstan and non-performance by the employers the acts of state labour inspectors;
11) participate in the testing of knowledge on safety and labour protection;
12) verify the fulfillment of special conditions, defined in granting the
permission to hire foreign employees;
13) exercise control over the completeness and accuracy of the employer’s internal
control on safety and labour protection;
14) exercise other rights, provided by the legislation of the Republic of
Kazakhstan.
Footnote. Article 330, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
05.07.2011 No. 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011).
Article 331. Obligations of state labour inspectors
State labour inspectors shall:
1) control the execution of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan;
2) conduct an inspection on observance of the labour legislation of the Republic
of Kazakhstan in a timely manner;
3) inform employers (their representatives) of the detected violations of labour
legislation in order to take measures to eliminate them, make representations on
bringing the guilty persons to justice;
4) in a timely manner consider the appeals of employees and employers on the
application of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan;
5) identify the reasons and circumstances that lead to violations of the labour
legislation, make recommendations for their elimination and restoration of the violated
labour rights;
6) take part in the investigation of accidents and occupational diseases at work;
7) collect and conduct the analysis and synthesis of the causes of violations of
the labour legislation, participate in the development and adoption of measures for the
implementation of measures, aimed at strengthening the efforts to prevent violations of
the labour legislation of the Republic of Kazakhstan;
8) not disclose the information, that constitutes the state secrets, official,
commercial or other secrets protected by law, which became known to him (her) in
connection with the performance of job duties;
9) conduct educational work on the application of the labour legislation of the
Republic of Kazakhstan;
10) interact with the citizens and the employees’ representatives in the
monitoring of safety and labour protection.
Article 332. The rights and obligations of the employer during the control of the
state labour inspector
1. Employer during the state control over the observance of labour legislation of
the Republic of Kazakhstan shall be entitled:
1) to represent to the state labour inspector the notes on the acts of checks;
2) not to represent the information and documents, if they are not relevant to the
subject of the conducted inspection;
3) to appeal against the act of the inspection results and actions (inaction) of
the state labour inspector, in accordance with the legislation of the Republic of
Kazakhstan.
2. Employer during the state control over the observance of the labour legislation
of the Republic of Kazakhstan shall:
1) provide the easy access (visit) of the state labour inspector to the territory
and premises of the inspected object;
2) represent to the state labour inspector and representatives of employees of the
organization performing the inspection, the documents (information) in paper and
electronic form or their copies to attach to the act on the inspection results, as well
as access to the automated databases (information systems) in accordance with the
objectives and purpose of inspection;
3) accept for execution the acts of the state labour inspector and do the
corresponding mark on the receipt on the second copy of the act;
4) provide the information on the execution of the acts of state labour inspectors
at the appropriate time.
Article 333. Acts of the state labour inspectors
1. Depending on the violations of the labour legislation of the Republic of
Kazakhstan, a state labour inspector shall draw up (make) the following acts:
1) improvement notice:
to eliminate violations of the requirements of the labour legislation of the
Republic of Kazakhstan;
to conduct preventive measures on safety and labour protection at industrial
facilities and equipment, as well as in production processes to prevent traumatic and
emergency situations;
to prohibit (suspension) the operation of certain facilities, shops, sites, jobs,
and the equipment and the activity of the organization as a whole. In this case, the act
of prohibition (suspension) of the organization shall act before the delivery of the
judgment;
2) the administrative offence report;
3) the decision on termination of proceedings in case of an administrative
offence;
4) the judgment in the case of an administrative offence.
2. The acts of state labour inspector are legal measures of exposure to violations
of the requirements of the labour legislation of the Republic of Kazakhstan by the
employers and officials. The acts shall be made in two copies, one of which is given
against signature to the employer.
3. The acts of state labour inspectors are mandatory for officials, individuals
and legal entities.
The form of the acts of state labour inspector is approved by the authorized state
body for labour.
Footnote. Article 333, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.07.2009 No. 188-IV (the order of enforcement see Article 2).
Article 334. Checking on the compliance with the labour legislation of the
Republic of Kazakhstan, their types, forms and deadlines
Footnote. Article 334 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.07.2009 No. 188-IV (the order of enforcement see Article 2).
Article 335. The order of appealing the decisions, actions (inaction) of the state
labour inspector, exercising the state control
1. In case of violation of the rights and legitimate interests of the employer in
the performance of the state control, the employer has the right to appeal against
actions (inaction) of the state labour inspector to the authorized state body for
labour, higher state inspector and (or) to the court in accordance with the legislation
of the Republic of Kazakhstan.
2. Chief state inspector of labour of the Republic of Kazakhstan or the chief
state labour inspector of the region, the city of republican significance, capital may,
before making an application (complaint) of individuals and (or) legal entities on
actions (inaction) or the acts, suspend execution, cancel or revoke the acts of the
lower state labour inspector. An appeal does not suspend the execution of the issued
acts of the state labour inspectors.
Footnote. Article 335 as amended by the Law of the Republic of Kazakshtan dated
13.06.2013 No. 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first
official publication).
Article 336. The interaction of the state labour inspection with other state
bodies and organizations
1. The State Labour Inspectorate carries out its activities in interaction with
other state bodies of supervision and control, with employees’ representatives,
associations and other organizations.
2. The state bodies are obliged to assist to the state labour inspector in the
fulfillment of tasks to control the performance of the labour legislation of the
Republic of Kazakhstan.
Article 337. The responsibility of the state labour inspector in the performance
of the state control
State Labour Inspector in case of non-performance or improper performance of his
(her) duties in the state control, as well as in case of performance other illegal
actions (inaction) shall bear the responsibility, established by the laws of the
Republic of Kazakhstan.
Chapter 39. INTERNAL CONTROL OVER THE SAFETY AND LABOUR PROTECTION
Article 338. Internal control over the safety and labour protection
1. Internal control shall include the creation and implementation of the safety
management system of the organization, monitoring the state of working conditions, an
operational analysis of the data of the industrial control, risk assessment and taking
the measures to eliminate the detected inconsistencies with the requirements for safety
and labour protection.
2. Internal control over the safety and labour protection is carried out by the
employer in order to comply with the requirements for safety and labour protection in
the workplace and to take immediate actions to eliminate the detected violations.
Footnote. Article 338, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 339. The mechanism of internal control over the safety and labour
protection
1. In order to carry out the internal control over the compliance with safety and
labour protection in the organizations, carrying out production activities, with more
than fifty employees, the employer shall create the work safety service, which reports
directly to the first head of the organization or a person duly authorized by him (her).
2. The authorized state body for labour shall develop the model regulations for
the work safety service of the organization.
3. Employer with the number of employees less than fifty, shall introduce the
position of the specialist for work safety with the specificity of activities or shall
assign the security responsibilities to another specialist.
4. The work safety service or the expert, specififed in paragraph 3 of this
Article, shall be entitled to:
1) visit and inspect freely the production, domestic and other premises;
2) monitor the development and implementation of preventive measures to create
safe and healthy working conditions and prevent the occupational accidents and diseases
in the structural units of the organization;
3) provide the employees of the structural units of the organization with the
compulsory instructions on taking measures to eliminate the identified violations of
safety and labour protection.
5. The work safety service or the expert, specified in paragraph 3 of this Article
shall:
1) analyze monthly the conditions and causes of industrial accidents and
occupational diseases in the organization and develop the measures to prevent them;
2) organize training, testing on safety and labour protection of employees of
organizations;
3) ensure the compliance with the order of investigation of industrial accidents
in organizations.
Footnote. Article 339, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated
17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its
first official publication).
Article 339-1. The Committee of safety and labour protection (commission) in
organizations
1. The Committee (commission) of safety and labour protection shall be created on
the initiative of the employer and (or) the employee or their representatives. The
representatives of employers and trade unions or other authorized representatives of the
employees shall be included in its composition on a parity basis.
2. The Committee (commission) of safety and labour protection shall organize the
joint actions of the employer and employees to ensure the safety requirements, to
prevent the industrial accidents and occupational diseases, as well as arrange the
inspections of working conditions and safety in the workplaces and inform the employees
of the results of these inspections, and collection of the offers to the section of the
collective contract (agreement) on the labour protection.
Footnote. Chapter 39 is supplemented by Article 339-1 in accordance with the Law
of the Republic of Kazakhstan dated 17.02.2012 No. 566-IV (shall be enforced upon expiry
of ten calendar days after its first official publication).
Chapter 40. SOCIETAL CONTROL OVER THE COMPLIANCE WITH THE LABOUR LEGISLATION
OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
Article 340. Societal control over the compliance with the labour legislation in
the organization
1. Societal control over the safety and labour protection in the organization is
carried out by social inspector for labour protection, elected by the trade union
committee of the organization, and in the absence of a trade union – by the general
meeting (conference) of employees.
2. Republican, branch, regional associations of employees shall exercise the
societal control over the observance of the labour legislation in the organizations, on
the condition of providing that right in the agreements and collective contracts.
Article 341. The rights of social inspectors for labour protection
Social inspector for labour protection has the right to:
1) protect the rights of employees to work safety before the employer through the
societal control over the observance by the employers of the regulatory legal acts on
work safety, agreements, and collective contracts on the creation by the employer of the
normal working conditions and safety in the workplaces of organizations;
2) participate in the investigation of industrial accidents and in the
comprehensive inspections of work safety, conducted by the social inspectors for labour;
3) obtain information and explanations in writing from employers and other
officials of the organization, which are needed to perform their functions;
4) verify that the employer perfoms the obligations under the agreements and
collective contracts in terms of work safety, and make to the officials under the
inspection results the proposals to eliminate the violations;
5) take part in the commission for testing and acceptance for operation of
production facilities and means of production;
6) participate in the development of regulatory legal acts on labour protection
and make own proposals;
7) apply to the relevant state bodies with the requirements of prosecuting of the
employers and other officials of the organizations, who are guilty of violating the
legislation of the Republic of Kazakhstan on safety and labour protection, the
provisions of agreement and collective contracts in terms of safety, hiding industrial
accidents and occupational diseases;
8) take part in the settlement of labour disputes, related to the change of
working conditions, violation of the legislation of the Republic of Kazakhstan on safety
and labour protection, non-execution of the obligations under the agreements and
collective contracts, as well as the labour contracts in terms of safety and labour
protection;
9) apply under the notice of an employee with claims to the courts to protect the
rights of employees on the compensation for damage, caused as a result of injury or
other damage to health in connection with the performance of job duties, and in other
cases of impairment of the rights of employees to safety and labour protection.
The President of the
Republic of Kazakhstan
© 2012. Republican Center of Legal Information of the Ministry of Justice RSE on the basis of
economic control rights
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі
Мұрағаттық версия
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы N 251 Кодексі
МАЗМҰНЫ
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар
1. Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) азаматтық қызмет - азаматтық қызметшілердің қазыналық кәсіпорындардың,
мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын іске асыруға, мемлекеттік
органдарға техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыруға және олардың жұмыс істеуін
қамтамасыз етуге бағытталған лауазымдық өкілеттіктерді орындау жөніндегі кәсіптік
қызметі;
2) азаматтық қызметші - Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен қазыналық кәсіпорындарда, мемлекеттік мекемелерде ақылы штаттық лауазымда
істейтін және олардың міндеттері мен функцияларын іске асыру және мемлекеттік
органдарға техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыру мен олардың жұмыс істеуін
қамтамасыз ету мақсатында лауазымдық өкілеттіктерді жүзеге асыратын адам;
3) айлық жалақының ең төменгі мөлшері - біліктілікті қажет етпейтін қарапайым
(онша күрделі емес) еңбек қызметкері осы Кодексте белгіленген қалыпты жағдайда және
жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы кезінде еңбек нормаларын (еңбек міндеттерін)
орындаған кезде бір айда оған төленетін ақшалай төлемдердің кепілдік берілген ең
төменгі мөлшері;
4) арнаулы киім - қызметкерді зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік
факторлардан қорғауға арналған киім, аяқ киім, бас киім, қолғап, өзге де нәрселер;
5) ауыр жұмыстар – қызметкердің ауыр заттарды (он килограмм және одан жоғары)
қолмен тұрақты түрде орнынан қозғалтуына, орнын ауыстыруына және тасымалдауына
байланысты әрі көп күш-қуатты талап ететін (250 ккал/сағаттан астам күш-қуат
жұмсалатын) қызмет түрлері;
6) ауысымдық жұмыс - тәулік ішінде екі не үш немесе төрт жұмыс ауысымындағы
жұмыс;
7) әлеуметтік әріптестік - қызметкерлер қызметкерлердің өкілдері, жұмыс
берушілер (жұмыс берушілердің өкілдері), мемлекеттік органдар арасындағы еңбек
қатынастарын және олармен тікелей байланысты өзге де қатынастарды реттеу мәселелері
бойынша олардың мүдделерін үйлестіруді қамтамасыз етуге бағытталған өзара
қатынастар жүйесі;
8) бас, салалық (тарифтік), өңірлік келісім (бұдан әрі - келісім) -
әлеуметтік әріптестік тараптарының арасында жасалатын, келісімнің мазмұнын және
республикалық, салалық және өңірлік деңгейлерде қызметкерлер үшін еңбек
жағдайларын, жұмыспен қамту және әлеуметтік кепілдіктерді белгілеу жөніндегі
тараптардың міндеттемелерін айқындайтын құқықтық акт;
9) бос тұрып қалу - экономикалық, технологиялық, ұйымдастырушылық, өзге де
өндірістік немесе табиғи сипаттағы себептер бойынша жұмыстың уақытша тоқтап тұруы;
10) біліктілік санаты (разряды) - орындалатын жұмыстардың күрделілігін
көрсететін, қызметкердің біліктілігіне қойылатын талаптар деңгейі;
11) бітімгерлік комиссиясы - ұжымдық еңбек дауын тараптарды бітімге келтіру
жолымен реттеу үшін жұмыс берушілер мен қызметкерлер (олардың өкілдері) арасындағы
келісім бойынша құрылатын орган;
12) бітімгерлік рәсімдері - ұжымдық еңбек дауын алғашында - бітімгерлік
комиссиясында, ал онда келісімге қол жетпеген кезде еңбек төрелік сотында өз
кезегімен қарау;
13) делдал - еңбек қатынастарының тараптары еңбек дауын шешу жөнінде қызмет
көрсету үшін тартатын жеке немесе заңды тұлға;
14) демалыс - жұмыс орны (лауазымы) мен осы Кодексте белгіленген жағдайларда
орташа жалақысын сақтай отырып, қызметкердің жыл сайынғы тынығуын қамтамасыз ету
немесе әлеуметтік мақсаттар үшін қызметкерді белгілі бір кезеңге жұмыстан босату;
15) еңбек - адам мен қоғамның өміріне және қажеттіліктерін қанағаттандыруға
қажетті материалдық, рухани және басқа да құндылықтарды жасауға бағытталған адам
қызметі;
16) еңбекке ақы төлеу - осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де
нормативтік құқықтық актілеріне, сондай-ақ келісімдерге, еңбек шартына, ұжымдық
шартқа және жұмыс берушінің актілеріне сәйкес қызметкерге еңбегі үшін берілетін
сыйақының міндетті төлемін жұмыс берушінің қамтамасыз етуіне байланысты қатынастар
жүйесі;
17) еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарты (ЕАТС) - ауыр жұмыстарда, еңбек
жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкердің айлық
жалақысының сақталуына кепілдік берілген«ең төменгі мөлшері, бұған жұмыс
процесінде зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсеріне ұшырайтын
қызметкердің өмірлік күші мен қуатын қалпына келтіруге қажетті азық-түлік
өнімдерінің, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің ең төменгі жиынтығы кіреді;
18) еңбек гигиенасы - қызметкерлердің денсаулығын сақтау, өндірістік орта мен
еңбек процесінің қолайсыз әсерінің алдын алу жөніндегі санитарлық-эпидемиологиялық
шаралар мен құралдар кешені;
19) еңбек дауы - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану,
келісімдердің, еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың, жұмыс беруші
актілерінің талаптарын орындау немесе өзгерту мәселелері бойынша қызметкер
(қызметкерлер) мен жұмыс берушінің (жұмыс берушілердің) арасындағы
келіспеушіліктер;
20) еңбек делдалдығы - халықты жұмысқа орналастыруда жұмыспен қамту
мәселелері жөніндегі уәкілетті орган, сондай-ақ жеке жұмыспен қамту агенттігі
көрсететін жәрдем;
21) еңбек жағдайлары - еңбекке ақы төлеу, нормалау, жұмыс уақыты мен тынығу
уақытының режимі жағдайлары, кәсіптерді (лауазымдарды) қоса атқару, қызмет көрсету
аймағын ұлғайту, уақытша жұмыста болмаған қызметкердің міндеттерін атқару, еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау тәртібі, техникалық, өндірістік-тұрмыстық
жағдайлар, сондай-ақ тараптардың келісуі бойынша өзге де еңбек жағдайлары;
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган – Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес еңбек қатынастары саласындағы басшылықты және салааралық
үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
23) еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган – облыстың, республикалық
маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының тиісті әкімшілік-
аумақтық бірлік шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес еңбек
қатынастары саласындағы өкілеттіктерді жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі;
24) еңбек қатынастары - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында, еңбек
шартында, ұжымдық шартта көзделген құқықтар мен міндеттерді жүзеге асыру үшін
қызметкер мен жұмыс берушінің арасында туындайтын қатынастар;
25) еңбек қатынастарына тікелей байланысты қатынастар - осы Кодексте
көзделген жағдайларда еңбекті ұйымдастыру мен басқаруға, жұмысқа орналастыруға,
кәсіптік даярлауға, қызметкерлерді қайта даярлауға және олардың біліктілігін
арттыруға, әлеуметтік әріптестікке, ұжымдық шарттар мен келісімдер жасасуға, еңбек
жағдайларын белгілеуге қызметкерлердің (қызметкерлер өкілдерінің) қатысуына, еңбек
дауларын шешуге және Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауға
байланысты қалыптасатын қатынастар;
26) еңбек қауіпсіздігі - еңбек қызметі процесінде қызметкерлерге зиянды және
(немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болғызбайтын іс-шаралар кешенімен
қамтамасыз етілген қызметкерлердің қорғалу жай-күйі;
27) еңбек қауіпсіздігі жағдайлары - қызметкер еңбек міндеттерін орындаған
кезде еңбек процесі мен өндірістік ортаның еңбек қауіпсіздігі талаптарына
сәйкестігі;
28) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мониторингі - өндірістегі еңбек
қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін қадағалау жүйесі, сондай-ақ еңбек
қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін бағалау мен болжау;
29) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтер -
эргономикалық, санитарлық-эпидемиологиялық, психофизиологиялық және еңбектің
қалыпты жағдайларын қамтамасыз ететін өзге де талаптар;
30) еңбек міндеттері - қызметкер мен жұмыс берушінің Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, жұмыс берушінің актілерінде,
еңбек шартында, ұжымдық шартта келісілген міндеттемелері;
31) еңбек стажы – қызметкер еңбек міндеттерін орындауға жұмсаған, күнтізбемен
есептелген уақыт, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес еңбек стажына қосылатын өзге де
кезеңдер;
32) еңбек тәртібі - жұмыс беруші мен қызметкерлердің Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, сондай-ақ келісімдерде, еңбек
шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде, құрылтай құжаттарында
белгіленген міндеттемелерді тиісінше орындауы;
33) еңбек тәртіптемесі - қызметкерлер мен жұмыс берушінің еңбекті ұйымдастыру
жөніндегі қатынастарын реттеу тәртібі;
34) еңбек төрелік соты - бітімгерлік комиссиясында келісімге қол жетпеген
кезде еңбек дауын шешу үшін ұжымдық еңбек дауының тараптары уәкілетті адамдарды
тарта отырып құратын, уақытша жұмыс істейтін орган;
35) еңбекті қорғау - құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-
техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық, емдеу-профилактика, оңалту және өзге де
іс-шаралар мен құралдарды қамтитын, еңбек қызмет процесінде қызметкерлердің өмірі
мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі;
36) еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық инспектор - еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласында қоғамдық бақылауды жүзеге асыратын қызметкерлер өкілі;
37) еңбекті нормалау - нақты ұйымдастыру-техникалық жағдайларында
қызметкерлердің жұмысты орындауға (өнім бірлігін дайындауға) арналған қажетті еңбек
(уақыт) шығындарын айқындау және осының негізінде еңбек нормаларын белгілеу;
38) еңбектің қауіпсіз жағдайлары - жұмыс берушінің қызметкерге зиянды және
(немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсері болмайтындай не олардың әсер ету
деңгейі қауіпсіздік нормаларынан аспайтындай етіп жасаған еңбек жағдайлары;
39) еңбек шарты - қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы жазбаша келісім,
бұған сәйкес қызметкер белгілі бір жұмысты (еңбек функциясын) жеке өзі орындауға,
еңбек тәртіптемесінің ережелерін сақтауға міндеттенеді, ал жұмыс беруші қызметкерге
келісілген еңбек функциясы бойынша жұмыс беруге, осы Кодексте, Қазақстан
Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерінде, ұжымдық
шартта, жұмыс берушінің актілерінде көзделген еңбек жағдайын қамтамасыз етуге,
қызметкерге уақтылы және толық мөлшерде жалақы төлеуге міндеттенеді;
40) ереуіл - жұмыс берушімен ұжымдық еңбек дауында өздерінің әлеуметтік-
экономикалық және кәсіптік талаптарын қанағаттандыру мақсатында жұмысты толық
немесе ішінара тоқтату;
41) жалақы - қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне,
санына, сапасына және жағдайына байланысты еңбек үшін төленетін сыйақы, сондай-ақ
өтемақы және ынталандыру сипатындағы төлемдер;
42) жеке қорғану заттары - қызметкерді зиянды және (немесе) қауіпті
өндірістік факторлардың әсерінен қорғауға арналған құралдар, соның
ішінде арнайы киім;
43) жұмыс беруші - қызметкер еңбек қатынастарында болатын жеке немесе заңды
тұлға;
44) жұмыс берушілердің өкілдері - құрылтай құжаттары немесе сенімхат
негізінде жұмыс берушінің немесе жұмыс берушілер тобының мүдделерін білдіруге
уәкілетті жеке және (немесе) заңды тұлғалар;
45) жұмыс берушінің актілері - жұмыс беруші шығаратын бұйрықтар, өкімдер,
нұсқаулықтар, ережелер, еңбек тәртіптемесінің ережелері;
46) жұмысқа орналастыру - халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге
жәрдемдесуге арналған ұйымдастырушылық, экономикалық және құқықтық іс-шаралар
кешені;
47) жұмыс орны - қызметкердің еңбек қызметі процесінде еңбек міндеттерін
орындауы кезінде тұрақты немесе уақытша болатын орны;
48) жұмысты тарифтеу - орындалатын жұмыстарды Жұмысшылардың жұмыстары мен
кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығына және Басшылардың,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығына,
жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамаларына және ұйымдар басшыларының,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының үлгілік біліктілік
сипаттамаларына сәйкес белгілі бір күрделілікке жатқызу;
49) жұмыс уақыты - қызметкер жұмыс берушінің актілеріне және еңбек шартының
талаптарына сәйкес еңбек міндеттерін орындайтын уақыт, сондай-ақ осы Кодекске
сәйкес жұмыс уақытына жатқызылған өзге де уақыт кезеңдері;
50) жұмыс уақытының жиынтық есебі - жұмыс беруші белгілеген, бір жылдан
асыруға болмайтын есептік кезеңдегі жұмыс уақытын жинақтау жолымен есептелген жұмыс
уақытының есебі;
51) зиянды (ерекше зиянды) еңбек жағдайлары - белгілі бір өндірістік
факторлардың әсері қызметкердің еңбекке қабілеттілігінің төмендеуіне немесе
сырқаттануына не оның ұрпақтарының денсаулығына теріс ықпалы болуына әкеп
соқтыратын еңбек жағдайлары;
52) зиянды өндірістік фактор - әсері қызметкердің сырқаттануына немесе
еңбекке қабілеттілігінің төмендеуіне және (немесе) оның ұрпақтарының денсаулығына
теріс ықпалы болуына әкеп соқтыруы мүмкін өндірістік фактор;
53) кәсіптік ауру - қызметкердің өз еңбек (қызмет) міндеттерін орындауына
байланысты оған зиянды өндірістік факторлардың әсер етуінен туындаған созылмалы
немесе қатты ауру;
54) кепілдіктер - қызметкерлерге әлеуметтік-еңбек қатынастары саласында
берілген құқықтардың жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге көмектесетін құралдар,
тәсілдер мен жағдайлар;
55) қауіпсіздік нормалары - қызметкерлердің еңбек қызметі процесінде олардың
өмірі мен денсаулығын сақтауға бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық,
санитарлық-гигиеналық, биологиялық және өзге де нормаларды, ережелерді, рәсімдер
мен өлшемдерді қамтамасыз ету тұрғысынан өндіріс жағдайларын, өндірістік және еңбек
процесін сипаттайтын сапалық және сандық көрсеткіштер;
56) қауіпті еңбек жағдайлары - еңбекті қорғау ережелері сақталмаған жағдайда
белгілі бір өндірістік немесе жоюға болмайтын табиғи факторлардың әсері
қызметкердің жарақаттануына, кәсіптік ауруға шалдығуына, денсаулығының кенеттен
нашарлауына немесе улануына әкеп соқтыратын, соның салдарынан еңбекке
қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айрылуы, кәсіптік ауруға шалдығуы не өлімі
туындайтын еңбек жағдайлары;
57) қауіпті өндірістік фактор - қызметкерге әсер етуі еңбекке
қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айрылуға (өндірістік жарақатқа немесе
кәсіптік ауруға) немесе өлімге әкеп соқтыруы мүмкін өндірістік фактор;
58) қоса атқарылатын жұмыс - қызметкердің негізгі жұмысынан бос уақытында
еңбек шарты жағдайында тұрақты, ақы төленетін басқа жұмысты орындауы;
59) қызметкер - жұмыс берушімен еңбек қатынастарында тұратын және жеке еңбек
шарты бойынша жұмысты тікелей орындайтын жеке тұлға;
60) қызметкерлердің өкілдері – кәсіптік одақтардың, олардың бірлестіктерінің
органдары және (немесе) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде
белгіленген тәртіппен қызметкерлер уәкілеттік берген (сайлаған) өзге де жеке және
(немесе) заңды тұлғалар;
60-1) өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі
мамандандырылған ұйымдар – білікті кадрлары бар және өзінің құрамында өндірістік
орта мен еңбек жағдайларының факторларын зертханалық және аспаптық зерттеулер
жөніндегі зертханасы бар немесе осындай зертханалары бар ұйымдармен шарттары бар
өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды жүргізу жөніндегі
қызметті жүзеге асыратын ұйымдар;
61) мереке күндері - Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мереке
күндері;
62) негізгі жалақы - жалақының тарифтік ставка, лауазымдық айлықақы, кесімді
бағалау бойынша төлемді қамтитын, салыстырмалы түрде тұрақты бөлігі және еңбек
заңнамасында, салалық келісімде, ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында
көзделген тұрақты сипаттағы төлемдер;
63) өндірістегі жазатайым оқиға - өзінің еңбек (қызмет) міндеттерін немесе
жұмыс берушінің тапсырмаларын орындауы кезінде, қызметкердің өндірістік
жарақаттануы, денсаулығының кенеттен нашарлауы немесе улануы салдарынан оның
еңбекке қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айрылуына, кәсіптік ауруға
шалдығуына не өліміне әкеп соқтырған зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік
фактордың қызметкерге әсер етуі;
64) өндірістік жабдық - машиналар, тетіктер, құрылғылар, аппараттар, аспаптар
және жұмысқа, өндіріске қажетті өзге де техникалық құралдар;
65) өндірістік жарақат - қызметкер еңбек міндеттерін орындау кезінде алған,
оның еңбекке қабілеттілігін жоюға әкеп соққан, денсаулығының зақымдануы;
66) өндірістік қажеттілік - дүлей апатты, аварияны болғызбау немесе жою
немесе олардың зардаптарын дереу жою мақсатында, жазатайым оқиғаларды, бос тұрып
қалуды, мүліктің жойылуын немесе бүлінуін болғызбау үшін және басқа да ерекше
жағдайларда, сондай-ақ жоқ қызметкерді алмастыру үшін жұмыстар орындау;
67) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау - өндірістік
объектілерді (өндірістік қызметті жүзеге асыратын цехтарды, учаскелерді, жұмыс
орындарын, сондай-ақ жұмыс берушілердің бөлек тұрған өзге де бөлімшелерін) оларда
орындалатын жұмыстар қауіпсіздігінің жай-күйін, зияндылығын, ауырлығын,
қауырттығын, еңбек гигиенасын айқындау және өндірістік орта жағдайларының еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау нормативтеріне сәйкестігін айқындау мақсатында
бағалау жөніндегі қызмет;
68) өндірістік санитария - зиянды өндірістік факторлардың қызметкерлерге
әсерін болғызбайтын немесе азайтатын санитарлық-гигиеналық, ұйымдастыру іс-шаралары
мен техникалық құралдар жүйесі;
69) өтемақы төлемдері - жұмыстың ерекше режимі мен еңбек жағдайларына,
жұмысынан айрылуына, қызметкерлердің еңбек міндеттерін немесе Қазақстан
Республикасының заңдарында көзделген өзге де міндеттерді орындауына байланысты
шеккен шығындарын өтеуге байланысты ақшалай төлемдер;
70) тарифтік жүйе - еңбекке ақы төлеу жүйесінің бір түрі, онда
қызметкерлердің жалақысы тарифтік ставкалар (айлықақылар) және тарифтік кестелер
негізінде сараланып айқындалады;
71) тарифтік кесте - орындалатын жұмыстардың күрделілік және қызметкерлердің
біліктілік белгісі бойынша саралауды көздейтін тарифтік разрядтар мен тарифтік
коэффициенттердің жиынтығы;
72) тарифтік разряд - жұмыстың күрделілік деңгейі және осы жұмысты орындау
үшін қажетті біліктілік деңгейінің көрсеткіші;
73) тарифтік ставка (айлықақы) - қызметкердің уақыт бірлігі ішінде белгілі
бір күрделіліктегі (біліктіліктегі) еңбек нормасын (еңбек міндеттерін) орындағаны
үшін еңбегіне ақы төлеудің белгіленген мөлшері;
74) тәртіптік жаза - тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін жұмыс берушінің
қызметкерге қолданатын тәртіптік әсер ету шарасы;
75) тәртіптік теріс қылық - қызметкердің еңбек тәртібін бұзуы, сондай-ақ
еңбек міндеттерін құқыққа қайшы келетіндей кінәмен орындамауы немесе тиісінше
орындамауы;
76) тынығу уақыты - қызметкердің еңбек міндеттерін орындаудан бос және өз
қалауы бойынша пайдалана алатын уақыты;
77) ұжымдық қорғану құралдары - жұмыс істейтін екі немесе одан да көп адамды
зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерінен бір мезгілде қорғауға
арналған техникалық құралдар;
78) ұжымдық шарт – әзірлеу мен жасасу тәртібі осы Кодекстің 282-бабында
белгіленген, ұйымдағы әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттейтін, қызметкерлердің
уәкілеттік берілген өкілдері арқылы олардың ұжымы мен жұмыс берушінің арасындағы
жазбаша келісім нысанындағы құқықтық акт;
79) үстеме жұмыс - қызметкер жұмыс берушінің бастамасы бойынша орындайтын,
жұмыс уақытының белгіленген ұзақтығынан тыс жұмыс;
80) хабарлама - қызметкердің немесе жұмыс берушінің жазбаша өтініші не өзге
тәсілмен (курьерлік почта, почта байланысы, факсимильді байланыс және электрондық
почта арқылы) берілген өтініштер;
81) іссапар - жұмыс берушінің өкімі бойынша қызметкерді тұрақты жұмыс орнынан
тыс жерге белгілі бір мерзімге еңбек міндеттерін орындау үшін жіберу, сондай-ақ
қызметкерді басқа жерге оқуға, біліктілігін арттыруға немесе қайта даярлауға
жіберу.
2. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының басқа да арнаулы ұғымдары мен
терминдері осы Кодекстің тиісті баптарында айқындалатын мағыналарда пайдаланылады.
Ескерту. 1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
2-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
1. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Кодекстен, Қазақстан
Республикасының заңдары мен Қазақстан Республикасының өзге
де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының
басқа заңдарына еңбек қатынастарын, әлеуметтік әріптестік пен еңбекті қорғау
қатынастарын реттейтін нормаларды енгізуге тыйым салынады.
3. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы
Кодекстегіден өзгеше ережелер белгіленген болса, онда халықаралық шарттың ережелері
қолданылады. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта оны қолдану
үшін заң шығару талап етілетін жағдайларды қоспағанда, халықаралық шарттар еңбек
қатынастарына тікелей қолданылады.
3-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
мақсаты мен міндеттері
1. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және
еңбек қатынастарына тікелей байланысты өзге де қатынастарды еңбек қатынастары
тараптарының құқықтары мен мүдделерін қорғауға, еңбек саласындағы құқықтар мен
бостандықтардың ең төмен кепілдіктерін белгілеуге бағытталған құқықтық реттеу болып
табылады.
2. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының міндеттері еңбек қатынастары
тараптары мүдделерінің теңгеріміне, экономикалық өсуге қол жеткізуге, өндіріс
тиімділігі мен адамдардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған қажетті құқықтық
жағдайлар жасау болып табылады.
4-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
принциптері
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының принциптері:
1) адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол бермеу;
2) еңбек бостандығы;
3) кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар
түрлеріне тыйым салу;
4) қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына
құқықты қамтамасыз ету;
5) өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен
денсаулығының басымдығы;
6) еңбегі үшін жалақының ең төменгі мөлшерінен кем емес, әділетті сыйақыға
құқығын қамтамасыз ету;
7) тынығу құқығын қамтамасыз ету;
8) қызметкерлердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігі;
9) қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздерінің құқықтары мен мүдделерін
қорғау үшін бірігу құқығын қамтамасыз ету;
10) әлеуметтік әріптестік;
11) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
12) қызметкерлер өкілдерінің Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру құқығын қамтамасыз ету болып табылады.
5-бап. Еңбек саласындағы құқықтардың шектелуіне
жол бермеу
Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген
жағдайлар мен тәртіптен басқа, ешкімнің де еңбек саласындағы құқықтарына шек
қойылмайды.
6-бап. Еңбек бостандығы
Әркімнің де еңбекті еркін таңдауға немесе еңбекке қандай да болмасын
кемсітушіліксіз және мәжбүрлеусіз еркін келісуге құқығы, өзінің еңбекке
қабілеттілігіне иелік етуге, кәсіп және қызмет түрін таңдауға құқығы бар.
7-бап. Еңбек саласындағы кемсітушілікке тыйым салу
1. Әркімнің де еңбек саласындағы өз құқықтары мен бостандығын іске асыруға
тең мүмкіндіктері бар.
2. Ешкімді де өзінің еңбек құқықтарын іске асыру кезінде жынысына, жасына,
дене кемістіктеріне, нәсіліне, ұлтына, тіліне, мүліктік, әлеуметтік және лауазымдық
жағдайына, тұратын жеріне, дінге көзқарасына, саяси сеніміне, руға немесе текке-
топқа, қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына байланысты ешқандай кемсітуге
болмайды.
Жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органның, еңбек делдалдығын
көрсететін жеке және заңды тұлғаның, сондай-ақ жұмыс берушінің жұмысқа қабылдау
үшін бос жұмыс орындары туралы еңбек саласындағы кемсітушілік сипаттағы талаптарды
қамтитын ақпаратты орналастыруына тыйым салынады.
3. Еңбектің осы түріне тән талаптармен айқындалатын не әлеуметтік және
құқықтық басымдықпен қорғалуға мұқтаж адамдар жөнінде мемлекеттің ерекше
қамқорлығынан туындаған өзгешеліктер, ерекшеліктер, артықшылықтар мен шектеулер
кемсітушілік болып табылмайды.
4. Еңбек саласында кемсітушілікке ұшырадым деп есептейтін адамдар Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен сотқа немесе өзге де орындарға
жүгінуге құқылы.
Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
8-бап. Мәжбүрлі еңбекке тыйым салу
Мәжбүрлі еңбекке тыйым салынған.
Мәжбүрлі еңбек, мынадай жұмыстарды:
жұмыс мемлекеттік органдардың қадағалауымен және бақылауымен жүргізілетін
және жұмысты орындайтын адам жеке және (немесе) заңды тұлғалардың билігіне
берілмейтін немесе тапсырылмайтын жағдайда қандай да бір адамнан соттың заңды
күшіне енген үкіміне байланысты талап етілетін;
төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында талап етілетін жұмыстарды
қоспағанда, қандай да бір адамнан қандай да бір жаза қолдану қаупімен талап
етілетін, оны орындау үшін бұл адам ерікті түрде өз қызметін ұсынбаған кез-келген
жұмысты немесе қызметті білдіреді.
Ескерту. 8-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2009.04.29.
N 154-IV Заңымен.
9-бап. Осы Кодекстің қолданылу аясы
1. Осы Кодекс:
1) еңбек;
2) еңбек қатынастарына тікелей байланысты;
3) әлеуметтік әріптестік;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі қатынастарды реттейді.
2. Осы Кодекс, егер заңдарда және Қазақстан Республикасы ратификациялаған
халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе:
1) қызметкерлерге, оның ішінде мүлкінің меншік иелері, қатысушылары немесе
акционерлері шетелдік жеке немесе заңды тұлғалар болып табылатын, Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан ұйымдардың қызметкерлеріне;
2) жұмыс берушілерге, оның ішінде мүлкінің меншік иелері, қатысушылары
немесе акционерлері шетелдік жеке немесе заңды тұлғалар болып табылатын, Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан ұйымдарға қолданылады.
3. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбегін құқықтық реттеудің
ерекшеліктері осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында
белгіленеді.
4. Қазақстан Республикасының заңдары осы Кодексте белгіленген құқықтар,
бостандықтар мен кепілдіктер деңгейін төмендетпеуге тиіс.
10-бап. Еңбек шарттары, әлеуметтік әріптестік
тараптарының келісімдері, ұжымдық шарттар, жұмыс
берушінің еңбек саласындағы актілері
1. Еңбек қатынастары, сондай-ақ еңбек қатынастарына тікелей байланысты өзге
де қатынастар еңбек шартында, жұмыс берушінің актісінде, келісімде және ұжымдық
шартта реттеледі.
2. Әлеуметтік әріптестік тараптары келісімдерінің, ұжымдық шарттың, еңбек
шартының, жұмыс беруші актілерінің Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен
салыстырғанда қызметкерлердің жағдайын нашарлататын ережелері жарамсыз деп танылады
және қолданылмауға тиіс.
3. Келісімдердің, ұжымдық шарттың, еңбек шартының талаптары біржақты
тәртіппен өзгертілмейді.
Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
11-бап. Жұмыс берушінің актілері
1. Жұмыс беруші осы Кодекске және өзге де нормативтік құқықтық актілерге,
еңбек шартына, келісімдерге, ұжымдық шартқа сәйкес өз құзыреті шегінде актілер
шығарады.
2. Жұмыс беруші осы Кодексте, ұжымдық шартта көзделген жағдайларда,
қызметкерлер өкілдерінің келісімі бойынша немесе пікірін ескере отырып, актілер
шығарады.
3. Жұмыс берушінің Қазақстан Республикасының еңбек заңдарымен, ұжымдық
шартпен, келісімдермен салыстырғанда қызметкерлердің жағдайын нашарлататын не осы
баптың 2-тармағында көрсетілген рәсімдер сақталмай шығарылған актілері жарамсыз
болып табылады және қолданылмауға тиіс.
Ескерту. 11-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
12-бап. Жұмыс берушінің актілерін шығару кезінде
қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескеру немесе
олармен келісу тәртібі
1. Жұмыс беруші осы Кодексте, келісімдерде, ұжымдық шартта көзделген
жағдайларда қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескере отырып немесе олармен келісе
отырып актілер шығарады.
2. Актіні шығарар алдында жұмыс беруші оның жобасын және ол бойынша
негіздемені қызметкерлердің өкілдеріне ұсынады.
3. Жұмыс беруші актісінің жобасын табыс етілген күннен бастап үш жұмыс
күнінен асырмай қызметкерлердің өкілдері талқылайды.
4. Қызметкерлер өкілдерінің шешімдері хаттамамен ресімделеді, онда
қызметкерлер өкілдерінің жұмыс беруші актісінің жобасымен келісетіні (келіспейтіні)
көрсетіледі, олардың ұсыныстары болса жазылады.
5. Егер қызметкерлер өкілдерінің пікірінде жұмыс беруші актісінің жобасына
келісім болмаған не оны жетілдіру жөнінде ұсыныстар болған жағдайда, жұмыс беруші:
1) келіскен жағдайда қызметкерлер өкілдерінің ұсыныстары ескеріле отырып
өзгертілген акт шығарады;
2) келіспеген жағдайда қызметкерлер өкілдерімен қосымша консультациялар
өткізуге құқылы.
6. Шығару үшін осы Кодекске сәйкес қызметкерлер өкілдерінің келісімі қажет
болатын жұмыс беруші актілерінің жобалары бойынша келісімге келмеген жағдайда,
туындаған келіспеушіліктер хаттамамен ресімделеді, осыдан кейін жұмыс беруші акт
қабылдауға құқылы.
7. Жұмыс беруші ұсыныстарды толығымен не бір бөлігін ескермей акт шығарған
кезде қызметкерлер өкілдері осы Кодексте көзделген тәртіппен ұжымдық еңбек дауы
рәсімін бастауға құқылы.
8. Егер жұмыс берушінің шығарылған актісінде қызметкерлердің осы Кодексте,
еңбек шартында, ұжымдық шартта, келісімдерде көзделген құқықтары мен кепілдіктерін
бұзатын не нашарлататын ережелер қамтылған жағдайда, оған еңбек инспекциясы
жөніндегі жергілікті органға не сотқа шағым жасауға болады.
Ескерту. 12-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
13-бап. Осы Кодексте белгіленген мерзімдерді есептеу
1. Осы Кодексте, еңбек шартында немесе ұжымдық шартта, келісімдерде
белгіленген мерзім күнтізбелік күнмен, жылдармен, айлармен, апталармен немесе
күндермен есептелетін уақыт кезеңінің аяқталуымен айқындалады. Мерзім басталуға
тиіс оқиғаны көрсетумен де айқындалуы мүмкін.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларда мерзім жұмыс күндерімен есептеледі.
3. Уақыт кезеңімен айқындалатын мерзімнің ағымы оқиғаның басталуы
белгіленген күнтізбелік күннен кейінгі күні басталады.
4. Жылдармен, айлармен, апталармен есептелетін мерзімдер соңғы жылдың,
айдың, аптаның тиісті күндері бітеді. Егер айлармен есептелетін мерзімнің бітуі
тиісті күні жоқ айға келетін болса, онда мерзім осы айдың соңғы күні бітеді.
Күнтізбелік апталармен немесе күндермен есептелетін мерзімге жұмыс күні емес күндер
де қосылады.
5. Егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мерзімнің соңғы күні жұмыс күні емес
күнге келсе, онда одан кейінгі бірінші жұмыс күні мерзімнің аяқталған күні болып
есептеледі.
14-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын
бұзғаны үшін жауаптылық
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының бұзылуына кінәлі тұлғалар Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
2-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУ САЛАСЫНДАҒЫ
ҚҰЗЫРЕТІ
15-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек
қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) еңбек, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік
саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді және іске асырылуын қамтамасыз етеді;
2) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
3) алынып тасталды - 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз) Заңымен;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында ақпарат беру және
мемлекеттік статистика жүргізу тәртібін айқындайды;
5) алынып тасталды - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
6) еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жәрдемақының мөлшерін,
оны тағайындау және төлеу тәртібін айқындайды;
7) екі айдан астам еңбекке уақытша қабілетсіздік мерзімі белгіленуі мүмкін
ауру түрлерінің тізбесін бекітеді;
8) орташа жалақыны есептеудің бірыңғай тәртібін белгілейді;
9) Акцияларының бақылау пакеті мемлекетке тиесілі ұлттық компаниялардың,
акционерлік қоғамдардың басшы қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу мен сыйлықақы
беру шарттары туралы үлгілік ережені бекітеді;
10) азаматтық қызметке орналасу және азаматтық қызметшінің бос лауазымына
тұруға конкурс өткізу тәртібін айқындайды;
11) азаматтық қызметшілер лауазымдарының тізбесін айқындайды;
12) жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерімен және қызметкерлердің
республикалық бірлестіктерімен бас келісім жасасады;
13) тиісті уәкілетті органдардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы нормативтік құқықтық актілерді қабылдау тәртібін белгілейді;
14) мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерінің
еңбегіне ақы төлеу жүйесін бекітеді;
15) ұйымда кадрларды кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және олардың
біліктілігін арттыруға қойылатын жалпы талаптарды айқындайды;
16) салалық келісімдерде айқындалатын салалық арттырушы
коэффициенттерді бекітеді;
17) бес адамнан көп адам қаза тапқан кезде топтық жазатайым оқиғаларды
тергеуге комиссия құрады;
18) еңбек кітапшаларының нысанын, оларды жүргізу және сақтау
тәртібін бекітеді;
19) алып тасталды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
20) жұмыс берушінің қаражаты есебінен қызметкерлерге сүт, емдік-
профилактикалық тағам, арнайы киім, арнайы аяқ киім және басқа да жеке қорғану
құралдарын беру тәртібі мен нормаларын бекітеді, сондай-ақ қызметкерлерді ұжымдық
қорғану құралдарымен, санитариялық-тұрмыстық үй-жайлармен және құрылғылармен
қамтамасыз ету тәртібін белгілейді;
21) он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбегін пайдалануға тыйым
салынатын жұмыстардың тізімін, он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің ауыр
заттарды тасуы мен жылжытуының шекті нормаларын бекітеді;
22) әйелдердің еңбегін пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың тізімін,
әйелдердің ауыр заттарды қолмен көтеруінің және жылжытуының шекті
нормаларын бекітеді;
23) ұйымдағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі туралы үлгілік
ережені бекітеді;
24) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік
аттестаттау тәртібін айқындайды;
25) қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша
оқыту, оларға нұсқама беру және білімдерін тексеру тәртібі мен мерзімін айқындайды;
26) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заңдарымен және
Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелген өзге де функцияларды
орындайды.
Ескерту. 15-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (2008.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан
қараңыз), 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он
күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
16-бап. Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның
еңбек қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган:
1) еңбек, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік
саясатты іске асырады;
2) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
3) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының, оның ішінде еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарының, Қазақстан Республикасының халықты
жұмыспен қамту туралы заңнамасының сақталуына мемлекеттiк бақылауды ұйымдастырады,
сондай-ақ еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның қызметін үйлестіреді және
қызметін тексеруді жүзеге асырады;
3-1) еңбек қатынастарын реттеу саласында жергілікті атқарушы органдарды
үйлестіруді және оларға әдістемелік басшылық жасауды жүзеге асырады;
3-2) еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органдардан еңбек қатынастары
мәселелері бойынша қажетті ақпаратты сұратады;
3-3) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бас мемлекеттік
еңбек инспекторын тағайындауды келіседі;
4) мемлекеттік органдардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
техникалық регламенттерді әзірлеу жөніндегі қызметін үйлестіреді;
5) еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз ету саласында басқа
мемлекеттік органдармен, сондай-ақ қызметкерлердің және жұмыс берушілердің
өкілдерімен үйлестіруді және өзара іс-қимылды жүзеге асырады;
6) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
7) еңбек жөніндегі үлгілік нормалар мен нормативтерді ауыстыру және қайта
қарау тәртібін белгілейді;
8) көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді
(бағаларды, алым ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдарда еңбек
нормаларын ұсыну, қарау және келісу тәртібін белгілейді;
9) көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді
(бағаларды, алым ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдар
қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесі бойынша параметрлерді ұсыну, қарау және
келісу тәртібін белгілейді;
10) облыс (республикалық маңызы бар қала, астана) деңгейінде жасалған салалық
келісімдер мен өңірлік келісімдерді тіркеуді жүзеге асырады;
11) мемлекеттік еңбек инспекторларын оқытуды және аттестаттауды жүргізеді;
12) өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексерудің уақтылы және
объективті жүргізілуін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен
бақылауды жүзеге асырады;
13) еңбек қатынастарын реттеу саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге
асырады;
14) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
15) жұмыс берушінің қаражаты есебінен қызметкерлерге сүт, емдік-
профилактикалық тағам, арнаулы киім, арнаулы аяқ киім және басқа да жеке қорғану
құралдарын беру тәртібі мен нормаларын, сондай-ақ қызметкерлерді ұжымдық қорғану
құралдарымен, санитарлық-тұрмыстық үй-жайлармен және құрылғылармен қамтамасыз ету
тәртібін әзірлейді;
16) анықтамалықтарды, біліктілік сипаттамаларын әзірлеу, қайта қарау, бекіту
және қолдану тәртібін айқындайды;
17) экономикалық қызметтің әрқилы түрдегі ұйымдарының басшылары, мамандары
мен басқа да қызметшілері лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын қарайды
және келіседі;
18) тиісті қызмет салаларындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың еңбек
жөніндегі үлгілік нормалар мен нормативтерді бекіту тәртібін айқындайды;
19) - 20) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
21) оларда жұмыс істеу жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына, жыл сайынғы
ақылы қосымша еңбек демалысына және еңбекақының жоғарылатылған мөлшеріне құқық
беретін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, ауыр
жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстардың тізбесін, сондай-ақ оларды беру тәртібін айқындайды;
21-1) үш адамнан бес адамға дейін қаза тапқан кезде топтық жазатайым
оқиғаларды тергеп-тексеру үшін комиссия құрады;
22) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мониторингті және
тәуекелді бағалауды ұйымдастырады;
23) - 24) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
25) «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы»
Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес міндетті ведомстволық
есептіліктің, тексеру парақтарының нысандарын, тәуекел дәрежесін бағалау өлшемдерін
әзірлейді және бекітеді;
26) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан
Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде
көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Ескерту. 16-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.03.19 № 258-IV, 2011.01.06 N 378-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
17-бап. Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның
құзыреті
Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау жөніндегі талаптардың сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;
2) жұмыс берушілер ұсынған ұжымдық шарттардың мониторингін жүзеге асырады;
3) өндірістік жарақаттанудың, кәсіптік аурулардың, кәсіптік уланулардың
себептеріне талдау жүргізеді және олардың профилактикасы жөнінде ұсыныстар
әзірлейді;
4) өндірістегі жазатайым оқиғаларды Қазақстан Республикасының заңнамасында
белгіленген тәртіппен тергеп-тексереді;
5) басшы қызметкерлердің және жұмыс берушілерде еңбек қауіпсіздігін және
еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты адамдардың білімін тексеруді жүргізеді;
6) өндірістік мақсаттағы объектілерді пайдалануға қабылдау жөніндегі қабылдау
комиссиясының құрамына қатысады;
7) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау нормативтерін жетілдіру мәселелері
бойынша қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өкілетті өкілдерімен өзара іс-қимыл
жасайды;
8) қызметкерлердің, жұмыс берушілер мен олардың өкілдерінің еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері жөніндегі өтініштерін қарайды;
9) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау мониторингін
жүзеге асырады;
10) «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк бақылау және қадағалау туралы»
Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тексерулер жоспарларын әзiрлейдi және
бекiтедi;
11) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға еңбекті қорғау және еңбек
қауiпсiздiгі жөніндегі ақпараттық жүйе базасында кезеңдік есептерді, сондай-ақ
еңбек қауiпсiздiгі және еңбектi қорғау жай-күйі мониторингінің нәтижелерін ұсынады;
12) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға еңбек қатынастары бойынша
қажетті ақпаратты береді.
Ескерту. 17-бап жаңа редакцияда - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
18-бап. Жергілікті атқарушы органдардың еңбек
қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
Жергілікті атқарушы органдар:
1) алынып тасталды - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1-1) еңбек қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;
2) азаматтық қызметші болып табылатын және ауылдық жерде жұмыс iстейтiн
денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру, мәдениет, спорт және
ветеринария саласындағы мамандар лауазымдарының тiзбесiн жергiлiктi өкiлдi органмен
келiсу бойынша айқындайды;
3) қалалық, аудандық деңгейде жасалған салалық және өңірлік келісімдерді
тіркеуді жүзеге асырады;
4) халықтың тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз ететін ұйымдарда (қоғамдық көлік,
сумен, электр энергиясымен, жылумен қамтамасыз ететін ұйымдар) ереуіл өткізуді
келіседі;
5) жұмыс берушілердің өңірлік бірлестіктерімен және қызметкерлердің өңірлік
бірлестіктерімен өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық) келісімдер жасайды;
6) көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді
(бағаларды, алым ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдар
қызметкерлерінің еңбек нормаларын және еңбегіне ақы төлеу жүйесінің параметрлерін
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен қарайды және
келіседі;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған халық санаттарын жұмысқа
орналастыру үшін квота белгілейді;
8) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының
заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді
жүзеге асырады.
Ескерту. 18-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен;
17.01.2014 № 165-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ СУБЪЕКТІЛЕРІ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ТУЫНДАУ
НЕГІЗДЕРІ 19-бап. Еңбек қатынастарының субъектілері
1. Қызметкер мен жұмыс беруші еңбек қатынастарының субъектілері болып
табылады.
Шетелдік заңды тұлға филиалының немесе өкілдігінің басшысы осы заңды тұлға
атынан жұмыс берушінің барлық құқықтарын жүзеге асырады және барлық міндеттерін
орындайды.
2. Жеке және заңды тұлғалар нормативтік құқықтық актілер, сот шешімдері,
сондай-ақ құрылтай құжаттары не сенімхат негізінде өздеріне берілген өкілеттіктер
шегінде қызметкерлердің немесе жұмыс берушінің мүдделерін білдіреді.
20-бап. Еңбек қатынастарының туындау негіздері
1. Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда,
еңбек қатынастары қызметкер мен жұмыс берушінің арасында осы Кодекске сәйкес
жасалған еңбек шартының негізінде туындайды.
2. Қазақстан Республикасының заңдарында, құрылтай құжаттарында, жұмыс
берушінің актілерінде белгіленген жағдайларда және тәртіппен еңбек шартын жасау
алдында:
1) лауазымға сайлану (сайлау);
2) тиісті лауазымға орналасуға конкурс бойынша сайлану;
3) лауазымға тағайындау немесе лауазымға бекіту;
4) заңда уәкілеттік берілген органдардың белгіленген квота есебіне жұмысқа
жіберуі;
5) еңбек шартын жасасу туралы сот шешімін шығару рәсімдері болуы мүмкін.
21-бап. Белгіленген квота есебіне жіберілген
азаматтармен еңбек шартын жасасу
1. Жергілікті атқарушы орган Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған
халық санаттарын жұмысқа орналастыру үшін квота белгілейді.
2. Жұмысқа орналасу үшін жіберілген адамдардың біліктілігі жұмыс берушінің
талаптарына сәйкес келген жағдайда, жұмыс берушілер белгіленген квота шегінде
олармен еңбек шартын жасасады.
22-бап. Қызметкердің негізгі құқықтары мен міндеттері
1. Қызметкердің:
1) осы Кодексте көзделген тәртіппен және жағдайларда еңбек шартын жасасуға,
өзгертуге, толықтыруға және бұзуға;
2) жұмыс берушіден еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарын орындауды
талап етуге;
3) еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға;
4) еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғаудың жай-күйі туралы толық және
дәйекті ақпарат алуға;
5) еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес уақтылы және толық
көлемде жалақы төленуіне;
6) бос тұрып қалу үшін осы Кодекске сәйкес ақы алуға;
7) тынығуға, оның ішінде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына;
8) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, өз еңбек
құқықтарының берілуі мен оларды қорғау үшін, кәсіподақ немесе басқа да бірлестіктер
құру, сондай-ақ оларға мүшелік құқығын қоса алғанда, бірігуге;
9) өзінің өкілдері арқылы ұжымдық келіссөздерге қатысуға және ұжымдық шарт
жобасын әзірлеуге, сондай-ақ қол қойылған ұжымдық шартпен танысуға;
10) осы Кодексте көзделген тәртіппен кәсіптік даярлықтан, қайта даярлықтан
өтуге және өзінің біліктілігін арттыруға;
11) еңбек міндеттерін атқаруға байланысты денсаулығына келтірілген зиянды
өтетуге;
12) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда міндетті
әлеуметтік сақтандырылуға;
13) кепілдіктерге және өтемақы төлемдеріне;
14) өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін заңға қайшы келмейтін барлық
тәсілдермен қорғауға;
15) бірдей еңбегі үшін қандай да болмасын кемсітусіз бірдей ақы алуға;
16) еңбек дауын шешу үшін таңдауы бойынша келісім комиссиясына, сотқа
жүгінуге;
17) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сәйкес жабдықталған
жұмыс орнына;
18) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
туралы заңнамасында, сондай-ақ еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген талаптарға
сәйкес жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз етілуге;
19) өзінің денсаулығына немесе өміріне қауіп төндіретін жағдай туындаған
кезде, бұл туралы тікелей басшы немесе жұмыс берушінің өкілін хабардар ете отырып,
жұмысты орындаудан бас тартуға;
20) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптарға сәйкес
келмеуі себепті ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының
сақталуына;
21) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттiк органға және (немесе) еңбек
инспекциясы жөніндегі жергілікті органға жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау жағдайларына тексеру жүргізу туралы өтініш білдіруге, сондай-ақ
еңбек жағдайларын, қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды жақсартуға байланысты
мәселелерді тексеру мен қарауға өкілдік етіп қатысуға;
22) жұмыс берушінің еңбек және сонымен тікелей байланысты қатынастар
саласындағы іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасауға;
23) біліктілігіне, еңбектің күрделілігіне, орындалған жұмыстың саны мен
сапасына, сондай-ақ еңбек жағдайларына сәйкес еңбегіне ақы төленуіне;
24) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында және ұжымдық
шартта көзделген нысандарда ұйымды басқаруға қатысуға;
25) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген
тәртіппен, ереуілге құқықты қоса алғанда, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешуге
құқығы бар.
2. Қызметкер:
1) еңбек міндеттерін еңбек шартына, ұжымдық шартқа, жұмыс берушінің
актілеріне сәйкес орындауға;
2) еңбек тәртібін сақтауға;
3) жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі
мен өндірістік санитария жөніндегі талаптарды сақтауға;
4) жұмыс берушінің және қызметкерлердің мүлкіне ұқыпты қарауға;
5) адамдардың өмірі мен денсаулығына, жұмыс беруші мен қызметкерлер
мүлкінің сақталуына қауіп төндіретін ахуал туындағаны, сондай-ақ бос тұрып қалу
туындағаны туралы жұмыс берушіге хабарлауға;
6) еңбек міндеттерін орындауға байланысты өзіне мәлім болған мемлекеттік
құпияны, қызметтік, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды
құрайтын мәліметтерді жария етпеуге;
7) жұмыс берушіге келтірілген зиянды осы Кодексте белгіленген шектерде
өтеуге міндетті.
3. Қызметкердің осы Кодексте көзделген өзге де құқықтары болады және ол өзге
де міндеттерді атқарады.
Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
23-бап. Жұмыс берушінің негізгі құқықтары мен міндеттері
1. Жұмыс берушінің:
1) жұмысқа қабылдау кезінде таңдау еркіндігіне;
2) қызметкерлермен еңбек шартын осы Кодексте көзделген тәртіппен және
негіздер бойынша өзгертуге, толықтыруға және бұзуға;
3) өз өкілеттігі шегінде жұмыс берушінің актілерін шығаруға құқығы бар.
Еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты актілер шығару осы Кодекстің 48-
бабына сәйкес жүзеге асырылады;
4) өз құқықтары мен мүдделеріне өкілдік ету және оларды қорғау мақсатында
бірлестіктер құруға және оларға кіруге;
5) қызметкерлерден еңбек шарты, ұжымдық шарт талаптарының, еңбек тәртіптемесі
ережелерінің және жұмыс берушінің басқа да актілерінің орындалуын талап етуге;
6) осы Кодексте көзделген жағдайларда және тәртіппен қызметкерлерді
көтермелеуге, оларға тәртіптік жаза қолдануға, қызметкерлерді материалдық
жауапкершілікке тартуға;
7) еңбек міндеттерін атқару кезінде қызметкердің келтірген зиянын өтетуге;
8) еңбек саласындағы өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында
сотқа жүгінуге;
9) қызметкерге сынақ мерзімін белгілеуге;
10) егер жеке еңбек шартының талаптарында ескертілген болса, қызметкерді
оқытуға байланысты өз шығындарын өтетуге құқығы бар.
2. Жұмыс беруші:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, келісімдердің, ұжымдық шарттың,
еңбек шартының, өздері шығарған актілердің талаптарын сақтауға;
2) жұмысқа қабылдаған кезде осы Кодексте белгіленген тәртіппен және
жағдайларда қызметкерлермен еңбек шарттарын жасасуға;
3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша ішкі бақылауды жүзеге
асыруға;
4) қызметкерге еңбек шартында келісілген жұмысты беруге;
5) қызметкерге Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде,
еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде көзделген жалақы мен
өзге де төлемдерді уақтылы және толық мөлшерде төлеуге;
6) қызметкерді ұйымдағы ішкі еңбек тәртібі қағидаларымен және жұмыс берушінің
қызметкердің жұмысына (еңбек функциясына) тікелей қатысы бар өзге де актілерімен
және ұжымдық шартпен таныстыруға;
7) қызметкерлердің өкілдеріне ұжымдық келіссөздер жүргізу, ұжымдық шарттар
жасасу, сондай-ақ олардың орындалуын бақылау үшін қажетті толық және дәйекті
ақпарат беруге;
8) қызметкерлер өкілдерінің ұсыныстарын қарауға, ұжымдық келіссөздер
жүргізуге және осы Кодексте белгіленген тәртіппен ұжымдық шарт жасасуға;
9) қызметкерлерді Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына, еңбек шартына,
ұжымдық шартқа сәйкес еңбек жағдайларымен қамтамасыз етуге;
10) қызметкерлерді жабдықпен, құралдармен, техникалық құжаттамамен және еңбек
міндеттерін атқару үшін қажетті өзге де құралдармен өз қаражаты есебінен қамтамасыз
етуге;
11) мемлекеттік еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
12) егер жұмысты жалғастыру қызметкердің және өзге де адамдардың өміріне,
денсаулығына қауіп төндіретін болса, жұмысты тоқтата тұруға;
13) қызметкерлерді міндетті әлеуметтік сақтандыруды жүзеге асыруға;
14) қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым
оқиғалардан сақтандыруға;
15) қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беруге;
16) қызметкерлердің еңбек қызметін растайтын құжаттардың және оларды
зейнетақымен қамсыздандыруға арналған ақшаны ұстап қалу мен аудару туралы
деректердің сақталуын және мемлекеттік мұрағатқа тапсырылуын қамтамасыз етуге;
17) қызметкерге зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыс жағдайлары
мен кәсіптік аурудың болу мүмкіндігі туралы ескертуге;
18) жұмыс орындары мен технологиялық процестерде қауіп-қатерді болғызбау
жөнінде шаралар қабылдауға, өндірістік және ғылыми-техникалық прогресті ескере
отырып профилактикалық жұмыстар жүргізуге;
19) жұмыс уақытының, оның ішінде әрбір қызметкер орындайтын үстеме
жұмыстардың, зиянды (ерекше зиянды), қауіпті еңбек жағдайларындағы жұмыстардың,
ауыр жұмыстардың нақты есебін жүргізуге;
20) қызметкерлердің кәсіби даярлықтан, қайта даярлықтан өтуін және олардың
біліктілігін арттыруды осы Кодекске сәйкес қамтамасыз етуге;
21) қызметкердің еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау кезінде өмірі мен
денсаулығына келтірілген зиянды осы Кодекске және Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес өтеуге;
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның және еңбек инспекциясы
жөнiндегi жергілікті органның лауазымды адамдарын, қызметкерлердің өкiлдерiн,
еңбектi қорғау жөнiндегi қоғамдық инспекторларды ұйымдардағы еңбек қауiпсiздiгiнiң,
жағдайларының және еңбектi қорғаудың жай-күйiне және Қазақстан Республикасының
еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы заңнамасының сақталуына тексерулер
жүргізу үшін, сондай-ақ өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды және кәсiптiк ауруларды
тергеп-тексеру үшiн кедергiсiз жiберуге;
23) жұмысқа қабылдау кезінде осы Кодекстің 31-бабына сәйкес еңбек шартын
жасасу үшін қажетті құжаттарды талап етуге;
24) жұмыс беруші айқындайтын, он сегіз жасқа дейінгі қызметкерлердің тегі,
аты, әкесінің аты (егер жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе) және туған
күні көрсетілетін тізілімдердің немесе басқа да құжаттардың жүргізілуін қамтамасыз
етуге міндетті.
3. Жұмыс берушінің осы Кодексте көзделген өзге де құқықтары болады және ол
өзге де міндеттерді атқарады.
Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
ЕРЕКШЕ БӨЛІМ
2-БӨЛІМ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ
4-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ
24-бап. Еңбек шартының нысанасы
Еңбек шарты бойынша қызметкер сыйақы үшін тиісті біліктілігі бойынша жұмысты
(еңбек функциясын) атқарады және еңбек тәртіптемесін сақтайды, ал жұмыс беруші
еңбек жағдайларын қамтамасыз етеді, қызметкерге Қазақстан Республикасының еңбек
заңнамасында, еңбек шартында, ұжымдық шартта, тараптардың келісімінде көзделген
жалақыны уақтылы және толық көлемінде төлейді және өзге де төлемдерді жүзеге
асырады.
25-бап. Еңбек шартын жасасу кезіндегі құқықтар мен
мүмкіндіктер теңдігінің кепілдіктері
1. Еңбек шартын жасасу кезінде құқықтар мен мүмкіндіктер теңдігін бұзуға
тыйым салынады.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жүктілік, үш жасқа дейінгі
балаларының болуы, кәмелетке толмағандық, мүгедектік еңбек шартын жасасу құқығын
шектей алмайды.
Осы тармақтың бірінші абзацында көрсетілген адамдар санатының талабы бойынша
жұмыс беруші бас тарту себебін жазбаша нысанда хабарлауға міндетті.
2-1. Жұмысқа қабылдау кезінде осы Кодекстің 7-бабының 2-тармағында көзделген
белгілер бойынша еңбек саласындағы кемсітушілік сипаттағы талаптарды қоюға тыйым
салынады.
3. Еңбек шартын жасасу кезінде құқықтар мен мүмкіндіктер теңдігінің бұзылу
фактісі анықталған жағдайда, жұмыс беруші Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.
Ескерту. 25-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
26-бап. Еңбек шартын жасасуға қойылатын шектеулер
1. Еңбек шартын:
1) медициналық қорытынды негізінде адамның денсаулық жағдайы бойынша қайшы
келетін жұмысты орындауға;
2) ауыр жұмыстарға, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарға, сондай-ақ жұмыс берушінің мүлкі мен басқа да құндылықтарының
сақталуын қамтамасыз етпегені үшін қызметкердің толық материалдық жауапкершілігі
көзделетін лауазымдар мен жұмыстарға, он сегіз жасқа толмаған азаматтармен;
3) соттың заңды күшіне енген үкіміне сәйкес белгілі бір лауазымға тұру немесе
белгілі бір қызметпен шұғылдану құқығынан айырылған азаматтармен;
4) Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен шетелдік жұмыс
күшін тартуға не шетелдік қызметкер жұмысқа орналасуға жергiлiктi атқарушы органның
рұқсатын алғанға дейiн, сондай-ақ еңбекші көшіп келушіге Қазақстан Республикасы
Ішкі істер министрлігі белгілеген тәртіппен ішкі істер органдары беретін рұқсатты
алғанға дейiн немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген шектеулердi
немесе ерекшеліктерді сақтамай, Қазақстан Республикасының аумағында уақытша болатын
шетелдiктермен және азаматтығы жоқ адамдармен;
5) білім беру ұйымынан оқу нысаны көрсетілген немесе қабылдайтын ұйымнан
кәсіптік даярлаудан және (немесе) тағылымдамадан өтуі туралы анықтамаларды және
білім алу мақсатында болуға арналған рұқсатты ұсынбаған, Қазақстан Республикасының
аумағында уақытша болатын шетелдік студенттермен және тағылымдамадан өтушілермен;
6) отбасына қосылу мақсатында Қазақстан Республикасына келуге және онда
болуға арналған рұқсатты және Қазақстан Республикасының заңнамасымен
танылатын, Қазақстан Республикасының азаматымен некеде тұрғанын растайтын құжатты
ұсынбаған, Қазақстан Республикасының аумағында уақытша болатын шетелдіктермен және
азаматтығы жоқ адамдармен жасасуға жол берілмейді.
1-1. Бір жұмыс беруші жеке тұлғаның бір мезгілде бестен көп еңбекші көшіп
келушімен үй шаруашылығында жұмыстар орындау (қызметтер көрсету) бойынша еңбек
шарттарын жасасуына жол берілмейді.
2. Мемлекеттік қызметті тоқтатқаннан кейін адамға, егер мемлекеттік қызметті
тоқтатар алдындағы соңғы бір жылда мемлекеттік функцияларды орындау кезеңінде
аталған адам өзінің лауазымдық өкілеттіктеріне орай осы коммерциялық ұйымның
қызметін тексеру нысанында бақылауды тікелей жүзеге асырған болса не осы
коммерциялық ұйымның қызметі аталған адаммен оның құзыретіне сәйкес тікелей
байланысты болған болса, мемлекеттік ұйымдарды және жарғылық капиталындағы
мемлекеттiң үлесi елу пайыздан көп, оның iшiнде акционерi мемлекет болып табылатын
ұлттық басқарушы холдингтерде, ұлттық холдингтерде, ұлттық компанияларда, ұлттық
даму институттарында, дауыс беретiн акцияларының (қатысу үлестерiнiң) елу пайызынан
астамы өздеріне тиесiлi олардың еншiлес ұйымдарында, сондай-ақ дауыс беретiн
акцияларының (қатысу үлестерiнiң) елу пайызынан астамы аталған еншiлес ұйымдарға
тиесiлi заңды тұлғаларда болатын ұйымдарды қоспағанда, бір жыл бойы коммерциялық
ұйымға жұмысқа орналасуға жол берілмейді.
3. Кәмелетке толмағандар қатысатын білім беру, тәрбиелеу, демалысты
ұйымдастыру және сауықтыру, дене тәрбиесі және спорт, медициналық қамтамасыз ету,
әлеуметтік қызметтер көрсету, мәдениет және өнер саласындағы еңбек қызметіне
кәмелетке толмағандарға қатысты қылмыстары: адам өлтіргені, денсаулығына қасақана
зиян келтіргені, жыныстық тиіспеушілігіне қарсы қылмысы, сондай-ақ адам саудасына
байланысты қылмыстары үшін соттылығы бар немесе соттылығы болған адамдар
жіберілмейді.
Ескерту. 26-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi),
2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 14.12.2012 N 59-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап үш ай өткен соң қолданысқа енгізіледі);
04.07.2013 № 127-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 10.12.2013 № 153-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
27-бап. Еңбек шартының шарттардың өзге түрлерінен
ерекшелігі
Еңбек шартында мына талаптардың біреуінің болуы:
1) қызметкердің жұмысты (еңбек функциясын) белгілі бір біліктілік,
мамандық, кәсіп немесе лауазым бойынша орындауы;
2) міндеттемелердің еңбек тәртіптемесіне бағына отырып жеке орындалуы;
3) қызметкердің еңбегі үшін жалақы алуы еңбек шартының шарттардың өзге
түрлерінен ерекшелігі болып табылады.
28-бап. Еңбек шартының мазмұны
1. Еңбек шартында:
1) тараптардың деректемелері:
жұмыс беруші-жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты (егер жеке басын
куәландыратын құжатта көрсетілген болса), оның тұрақты тұратын мекенжайы және
тұратын жері бойынша тіркелгені туралы мәліметтер, жеке басын куәландыратын
құжаттың атауы, нөмірі, берілген күні, салық төлеушінің тіркеу нөмірі;
жұмыс беруші-заңды тұлғаның толық атауы мен орналасқан жері, жұмыс беруші-
заңды тұлғаның мемлекеттік тіркеу нөмірі мен күні, салық төлеушінің тіркеу нөмірі;
қызметкердің тегі, аты, әкесінің аты (егер жеке басын куәландыратын құжатта
көрсетілген болса), оның тұрақты тұратын жерінің мекенжайы және тұратын жері
бойынша тіркелгені туралы мәліметтер, жеке басын куәландыратын құжаттың атауы,
нөмірі, берілген күні, жеке сәйкестендіру нөмірі және салық төлеушінің тіркеу
нөмірі, әлеуметтік жеке коды;
2) белгілі бір мамандық, біліктілік немесе лауазым бойынша жұмысы (еңбек
функциясы);
3) жұмыстың атқарылатын орны;
4) еңбек шартының мерзімі;
5) жұмыстың басталу күні;
6) жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимі;
7) еңбекке ақы төлеу мөлшері мен өзге де шарттары;
8) егер жұмыс ауыр жұмыстарға жататын болса және (немесе) зиянды (ерекше
зиянды) және (немесе) қауіпті жағдайларда орындалатын болса, еңбек жағдайларының
сипаттамасы, кепілдіктер мен жеңілдіктер;
9) қызметкердің құқықтары мен міндеттері;
10) жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері;
11) еңбек шартын өзгерту мен тоқтату тәртібі;
12) кепілдіктер мен өтемақы төлемдері, оларды төлеу тәртібі;
13) сақтандыру жөніндегі талаптар;
14) тараптардың жауапкершілігі;
15) жасалу күні мен реттік нөмірі болуға тиіс.
1-1. Тараптардың деректемелері өзгерген кезде еңбек шартына тиісті өзгерістер
енгізіледі.
2. Тараптардың келісімі бойынша еңбек шартына Қазақстан Республикасының
заңнамасына қайшы келмейтін өзге де талаптар енгізілуі мүмкін.
3. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкердің
жағдайын нашарлататын еңбек шартының ережелері жарамсыз деп танылады және
қолданылмауға тиіс.
Ескерту. 28-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
29-бап. Еңбек шартының мерзімі
1. Еңбек шарты:
1) белгіленбеген мерзімге;
2) осы тармақтың 3), 4), 5) және 6) тармақшаларында белгіленген жағдайларды
қоспағанда, бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге жасалуы мүмкін.
Еңбек шартының мерзімі ұзартылған кезде, ол белгіленбеген мерзімге жасалған
болып есептеледі.
Бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге шарт жасасқан қызметкермен еңбек
шарты, ол атқаратын еңбек функциясы бойынша қайтадан жасалған жағдайда, ол да
белгіленбеген мерзімге жасалған болып есептеледі.
Осы тармақтың 2) тармақшасының екiншi және үшiншi бөлiктерiнiң ережелерi
шетелдік жұмыс күшін тартуға, шетелдік қызметкерге жұмысқа орналасуға жергілікті
атқарушы органның рұқсаттары негізінде, сондай-ақ еңбекші көшіп келушіге ішкі істер
органдары беретін рұқсат негізінде еңбек қызметін жүзеге асыратын тұлғаларға
қолданылмайды.
Еңбек шарты белгіленбеген мерзімге жасалған қызметкерлер үшін көзделген
кепілдіктер мен өтемақыларды беруден жалтару мақсатында еңбек шарттарын белгілі бір
мерзімге жасауға тыйым салынады.
Егер еңбек шартының қолданылу мерзімі аяқталған кезде тараптардың бірде-бірі
соңғы жұмыс күні (ауысым) ішінде еңбек қатынастарын тоқтатуды талап етпеген болса,
онда ол белгіленбеген мерзімге жасалған болып есептеледі;
3) белгілі бір жұмыстың орындалу уақытына;
4) жұмыста уақытша болмаған қызметкерді ауыстыру уақытына;
5) маусымдық жұмысты орындау уақытына;
6) шетелдік жұмыс күшін тартуға, шетелдік қызметкерге жұмысқа орналасуға
жергілікті атқарушы орган берген рұқсаттардың не ішкі істер органдары еңбекші көшіп
келушіге берген рұқсаттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленетін
мерзімдері шегінде жасалуы мүмкін.
2. Жұмыс беруші-заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы лауазымындағы
жұмысқа еңбек шарты жұмыс берушінің құрылтай құжаттарында немесе тараптардың
келісімінде белгіленген мерзімге жасалады. Мұндай шартқа осы баптың 3-тармағында
белгіленген ережелер қолданылмайды.
3. Егер еңбек шартында оның қолданылу мерзімі айтылмаса, онда шарт
белгіленбеген мерзімге жасалған деп есептеледі.
Ескерту. 29-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
10.12.2013 № 153-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
30-бап. Еңбек шартын жасасуға жол берілетін жас мөлшері
1. Он алты жасқа толған азаматтармен еңбек шартын жасасуға жол беріледі.
2. Ата-анасының біреуінің, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап
алушысының жазбаша келісімімен:
1) орта білім беру ұйымында негізгі орта, жалпы орта білім алған жағдайда,
он бес жасқа толған азаматтармен;
2) сабақтан бос уақытында, денсаулығына зиян келтірмейтін және оқу процесін
бұзбайтын жұмысты орындау үшін, он төрт жасқа толған оқушылармен;
3) кинематография ұйымдарында, театрларда, театр және концерт ұйымдарында,
цирктерде денсаулығына және адамгершілік тұрғысынан дамуына нұқсан келтірмей,
шығармалар жасауға және (немесе) орындауға қатысу үшін, осы баптың 2-тармағы 2)
тармақшасында айқындалған талаптарды сақтай отырып, он төрт жасқа толмаған
адамдармен еңбек шарты жасалуы мүмкін.
3. Осы баптың 2-тармағында айқындалған жағдайларда еңбек шартына кәмелетке
толмаған адаммен қатар оның ата-анасының біреуі, қорғаншысы, қамқоршысы немесе
асырап алушысы қол қоюға тиіс.
Ескерту. 30-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N
320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
31-бап. Еңбек шартын жасасуға қажетті құжаттар
1. Еңбек шартын жасау үшін мынадай құжаттар:
1) жеке куәлiгi немесе паспорты (он алты жасқа толмаған адамдар үшiн туу
туралы куәлiгi) қажет.
Оралмандар халықтың көші-қоны мәселелері жөніндегі уәкілетті органның
аумақтық органдары берген оралман куәлігін ұсынады;
2) ықтиярхаты немесе азаматтығы жоқ адамның куәлігі (Қазақстан
Республикасының аумағында тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар
үшін) не босқын куәлігі;
3) тиісті білімді, дағдылар мен машықтарды талап ететін жұмысқа еңбек шартын
жасасу кезінде білімі, біліктілігі туралы, арнаулы білімі немесе кәсіптік
даярлығының болуы туралы құжат;
4) еңбек қызметін растайтын құжат (еңбек стажы бар адамдар үшін);
5) әскери есеп құжаты (әскери міндеттілер мен әскери қызметке шақырылуға
жататын адамдар үшін);
6) алдын ала медициналық куәландырудан өткені туралы құжат (осы Кодекске және
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес осындай куәландырудан өтуге міндетті
адамдар үшін);
7) салық төлеушінің тіркеу нөмірін және әлеуметтік жеке код беру туралы
куәліктердің көшірмелері;
8) тұрғылықты не уақытша тұратын жері бойынша тіркелгенін растайтын құжаттың
көшірмесі;
9) кәмелетке толмағандар қатысатын білім беру, тәрбиелеу, демалысты
ұйымдастыру және сауықтыру, дене тәрбиесі және спорт, медициналық қамтамасыз ету,
әлеуметтік қызметтер көрсету, мәдениет және өнер саласында еңбек шартын жасасқан
кезде соттылығының бар не жоқ екендігі туралы анықтама қажет.
2. Жұмыс беруші, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген
жағдайларды қоспағанда, осы баптың 1-тармағында көзделмеген құжаттарды талап етуге
құқылы емес.
3. Қызметкердің келісімімен құжаттардың түпнұсқалары жұмыс берушіде сақталған
не Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген рәсімдерді орындау үшін
уақытша қалдырылған жағдайда, жұмыс беруші қызметкерге құжаттарды қайтару туралы
жазбаша міндеттеме береді.
Ескерту. 31-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 2013.01.29 N 74-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 10.12.2013 № 153-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
32-бап. Еңбек шартын жасасу, өзгерту және толықтыру
тәртібі
1. Еңбек шарты жазбаша нысанда кемінде екі дана етіп жасалады және оған
тараптардың қолдары қойылады. Еңбек шарты бір-бір данадан қызметкер мен жұмыс
берушіде сақталады. Қызметкердің еңбек шартының бір данасын алуы жазбаша нысанда
расталады.
2. Еңбек шартына, оның ішінде басқа жұмысқа ауыстыру кезінде, өзгерістер
мен толықтырулар енгізуді тараптар осы баптың 1-тармағында көзделген тәртіппен
жазбаша нысанда жүзеге асырады.
Еңбек шартының талаптарын өзгерту туралы ұсынысты еңбек шарты тараптарының
бірі жазбаша нысанда береді және екінші тарап оны берілген күннен бастап
күнтізбелік жеті күн ішінде қарайды.
3. Ұйымның атқарушы органының лауазымды адамдарымен еңбек шартын ұйым
мүлкінің меншік иесі не ол уәкілеттік берген адам немесе орган ұйымның құрылтай
құжаттарында белгіленген тәртіппен жасайды.
33-бап. Жұмысқа қабылдауды ресімдеу
1. Жұмысқа қабылдау жасалған еңбек шарты негізінде шығарылатын жұмыс
берушінің актісімен ресімделеді.
2. Жұмыс беруші үш жұмыс күні ішінде қызметкерді актімен таныстыруға
міндетті. Жұмыс берушінің актісімен танысқаны қызметкердің қол қоюымен
куәландырылады.
3. Қызметкердің талап етуі бойынша жұмыс беруші оған актінің жұмыс беруші
растаған көшірмесін беруге міндетті.
Жұмысқа қабылдаған кезде жұмыс беруші қызметкерді ұйымдағы ішкі еңбек
тәртіптемесі ережелерімен, жұмыс берушінің қызметкердің жұмысына (еңбек
функциясына) қатысы бар өзге де актілерімен, ұжымдық шартпен таныстыруға міндетті.
Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
34-бап. Қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжаттар
Мына құжаттардың кез келгені:
1) еңбек кітапшасы;
2) тоқтату күні мен оны тоқтатудың негізі туралы жұмыс берушінің белгісі бар
еңбек шарты;
3) еңбек шартының жасалуы және тоқтатылуы негізінде еңбек қатынастарының
туындауын және тоқтатылуын растайтын жұмыс беруші актілерінен үзінді көшірмелер;
4) қызметкерлерге жалақы төлеу ведомосынан үзінді көшірмелер;
5) жұмыс берушінің қолы қойылған, ұйымның мөрімен расталған не нотариат
растаған қызмет ету тізімі (қызметкердің жұмысы, еңбек қызметі туралы мәліметтер
тізбесі);
РҚАО-ның ескертпесі!
Тоқтата тұру кезеңінде 5-1) тармақша жаңа редакцияда - ҚР 21.06.2013 N 106-V
(4-т. қараңыз).
5-1) аударылған міндетті зейнетақы жарналары туралы жинақтаушы зейнетақы
қорларынан үзінді-көшірмелер немесе аударылған міндетті зейнетақы жарналары туралы
бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан үзінді-көшірмелер;
5-2) жүргізілген әлеуметтік аударымдар туралы Мемлекеттік әлеуметтік
сақтандыру қорынан мәліметтер;
6) қызметкердің еңбек қызметі туралы мәліметтер қамтылған мұрағаттық анықтама
қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжат болып табылады.
Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
35-бап. Еңбек кітапшасы
1. Еңбек кітапшасы қызметкердің еңбек қызметі туралы мәліметтерді қамтитын
құжат болып табылады.
2. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
3. Жұмыс беруші қызметкердің еңбек кітапшасына (ол бар болған кезде)
ұйымдағы еңбек қызметі туралы тиісті жазбалар енгізуге міндетті.
4. Еңбек кітапшасына еңбек шартын тоқтатудың себептері туралы жазбалар осы
Кодекстің нормаларын көрсете отырып жүргізілуге тиіс.
Ескерту. 35-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
36-бап. Еңбек шартындағы сынақ мерзімі туралы талап
1. Еңбек шартында қызметкердің тапсырылатын жұмысқа біліктілігінің
сәйкестігін тексеру мақсатымен сынақ мерзімі туралы талап белгіленуі мүмкін. Бұл
талап еңбек шартында болмаса, қызметкер жұмысқа сынақ мерзімінсіз қабылданды деп
есептеледі.
2. Сынақ мерзімі еңбек шарты күшіне енген кезден басталады.
3. Сынақ мерзімі кезеңінде қызметкерлерге осы Кодекстің нормалары, еңбек
шартының, ұжымдық шарттың талаптары қолданылады.
4. Сынақ мерзімі қызметкердің жұмыс стажына қосылады және үш айдан аспауға
тиіс. Қызметкер жұмыста іс жүзінде болмаған кезең сынақ мерзіміне есептелмейді.
5. Жұмысқа қабылдау кезінде:
тиісті лауазымға орналасуға конкурс бойынша жұмысқа қабылданатын адамдарға;
орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру
ұйымдарын бітірген, оларды бітірген күннен бастап бір жылдан кешіктірмей алған
мамандығы бойынша жұмысқа алғаш кіретін адамдарға;
мүгедектерге сынақ мерзімі белгіленбейді.
Ескерту. 36-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 320 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
37-бап. Жұмысқа қабылдау кезіндегі сынақ нәтижесі
1. Сынақ мерзімі кезеңінде қызметкердің жұмысы теріс нәтиже берсе, жұмыс
беруші сынақ мерзімі аяқталуына күнтізбелік жеті күн қалғаннан бастап қызметкерге
жазбаша түрде ескертіп, бұл қызметкерді сынақ мерзімінен өте алмады деп тануға
негіз болған себептерді көрсете отырып, онымен еңбек шартын бұзуға құқылы.
2. Егер сынақ мерзімі аяқталса және тараптардың ешқайсысы еңбек шартының
бұзылуын талап етпесе, онда қызметкер сынақтан өткен болып есептеледі.
3. Жұмыс беруші сынақ мерзімі аяқталғанға дейін қызметкерді одан жоғары
лауазымға тағайындаған жағдайда да қызметкер сынақтан өткен болып есептеледі.
38-бап. Еңбек шарты қолданылуының басталуы
1. Еңбек шартының қолданылуы оған тараптардың қолы қойылған күннен не шартта
белгіленген күннен басталады.
2. Қызметкерді жұмысқа нақты жіберу еңбек шартына тараптардың қолы
қойылғаннан кейін ғана жүзеге асырылады.
3. Жұмыс берушінің кінәсінен еңбек шарты болмаған және (немесе) тиісті үлгіде
ресімделмеген жағдайда, ол Қазақстан Республикасы заңдарында белгіленген тәртіппен
жауаптылықта болады. Бұл жағдайда еңбек қатынастары қызметкер жұмысқа кіріскен
күннен бастап туындады деп есептеледі.
39-бап. Еңбек шартының жарамсыздығы
1. Еңбек шарты:
1) алдау, күш көрсету, қауіп төндіру арқылы ықпал етіп;
2) нақты немесе заңды салдар туғызу ниетінсіз (жалған еңбек шарты);
3) әрекетке қабілетсіз деп танылған адаммен;
4) осы Кодекстің 30-бабы 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген
жағдайларды қоспағанда, он төрт жасқа толмаған адаммен;
5) ата-анасының біреуінің, қамқоршысының, асырап алушысының келісімінсіз,
он алты жасқа толмаған адаммен жасалған жағдайларда, сот оны жарамсыз деп таниды.
2. Еңбек шартының жұмыс берушінің кінәсінен жарамсыз деп танылуы бұрынғы
қызметкердің еңбегіне ақы алу, жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының пайдаланылмаған
күндері үшін өтемақы төлемін, өзге де төлемдер мен жеңілдіктер алу құқығынан
айрылуына әкеп соқпайды.
3. Еңбек шартының жұмыс берушінің немесе қызметкердің кінәсінен жарамсыз
деп танылуы олардың Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылығына әкеп
соғады.
4. Еңбек шартының жекелеген талаптарының жарамсыз деп танылуы еңбек
шартының тұтастай жарамсыздығына әкеп соқпайды.
40-бап. Еңбек шартында келісілмеген жұмысты орындауға
тыйым салу
Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды
қоспағанда, жұмыс беруші қызметкерден еңбек шартында келісілмеген жұмысты орындауды
талап етуге құқылы емес.
40-1-бап. Лауазымдарды қоса атқару (қызмет көрсету
аймағының ұлғаюы) және уақытша болмаған
қызметкердің міндеттерін орындау
Қызметкерге оның жазбаша келісуімен еңбек шартында айқындалған жұмыспен
қатар, осы Кодекстің 131-бабына сәйкес қосымша еңбекақы үшін басқа немесе осындай
лауазым бойынша қосымша жұмысты атқару тапсырылуы мүмкін.
Қызметкерге басқа лауазым бойынша тапсырылатын қосымша жұмыс лауазымдарды
қоса атқару жолымен жүзеге асырылуы мүмкін. Қызметкерге өзінің лауазымы бойынша
тапсырылатын қосымша жұмыс қызмет көрсету аймағын ұлғайту жолымен жүзеге асырылуы
мүмкін. Уақытша болмаған қызметкердің міндеттерін еңбек шартында айқындалған
жұмыстан босатпай орындау үшін, қызметкерге басқа, сондай-ақ сол өзінің лауазымы
бойынша қосымша жұмыс тапсырылуы мүмкін.
Қызметкердің қосымша жұмыс атқаратын мерзімін, жұмыстың мазмұны мен көлемін
жұмыс беруші қызметкердің жазбаша келісуімен белгілейді.
Басқа тарапты үш жұмыс күнінен кешіктірмей жазбаша нысанда ескерте отырып
қызметкердің қосымша жұмысты атқарудан мерзімінен бұрын бас тартуына, ал жұмыс
берушінің оны орындау туралы тапсырмасының күшін мерзімінен бұрын жоюына құқығы
бар.
Ескерту. Кодекс 40-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
41-бап. Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыру
1. Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыру деп:
1) қызметкер жұмысының (еңбек функциясының) өзгеруі, яғни жұмысты басқа
лауазым, мамандық, кәсіп, біліктілік бойынша орындау;
2) орындау кезінде еңбек шартында келісілген еңбек жағдайлары (жалақы
мөлшері, жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимі, жеңілдіктер мен басқа да
жағдайлар) өзгеретін жұмысты тапсыру;
3) жұмыс берушінің оқшауланған құрылымдық бөлімшесіне ауыстыру;
4) жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстыру есептеледі.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкерді басқа жұмысқа
ауыстыруға қызметкердің келісімімен жол беріледі, ол еңбек шартына тиісті
өзгерістер енгізумен және жұмыс берушінің актісімен ресімделеді.
3. Қызметкерді сол ұйымда басқа жұмыс орнына, осы ұйымның сол жердегі басқа
құрылымдық бөлімшесіне ауыстыру, оған басқа механизмде немесе агрегатта жұмыс
істеуді тапсыру, егер бұл осы баптың 1-тармағында көзделген өзгерістерге әкеп
соқпаса, басқа жұмысқа ауыстыру болып табылмайды және бұған қызметкердің келісімін
алу талап етілмейді.
42-бап. Қызметкерді жұмыс берушімен бірге басқа
жерге ауыстыру
1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым ұзақ мерзімі
көзделмесе, жұмыс беруші жұмыс берушінің басқа жерге көшетіні туралы қызметкерге
кемінде бір ай бұрын жазбаша ескертуге міндетті.
2. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге жұмысқа ауыстырылған
жағдайда, жұмыс беруші қызметкердің көшуіне байланысты осы Кодекстің 153-бабында
көзделген өтемақы төлемдерін жасайды.
3. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауысудан жазбаша түрде бас
тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 1)
тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.
43-бап. Өндірістік қажеттілік жағдайында басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
Өндірістік қажеттілік болған, оның ішінде жоқ қызметкерді уақытша алмастырған
жағдайда, жұмыс берушінің қызметкерді оның келісімінсіз күнтізбелік жыл ішінде бір
айға дейінгі мерзімге, орындалатын жұмыс бойынша еңбегіне ақы төлеп, бірақ бұрынғы
жұмысындағы орташа жалақысынан кем емес жалақымен, еңбек шартында келісілмеген және
денсаулық жағдайы бойынша қайшы келмейтін сол ұйымдағы, сол жердегі басқа жұмысқа
ауыстыруға құқығы бар.
44-бап. Бос тұрып қалу жағдайында басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
1. Жұмыс берушінің бос тұрып қалу жағдайында қызметкердің мамандығын,
біліктілігін ескере отырып, оның келісімінсіз, күнтізбелік жыл ішінде бір айдан
аспайтын мерзімге, оны денсаулық жағдайы бойынша қайшы келмейтін басқа жұмысқа
ауыстыруға құқығы бар.
2. Бос тұрып қалу жағдайындағы ауыстыру кезінде қызметкердің еңбегіне ақы
төлеу орындалатын жұмыс бойынша, бірақ оның бұрынғы жұмысындағы орташа айлық
жалақысының кемінде үштен екісі мөлшерінде жүргізіледі.
Еңбек жағдайының өзгеруіне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан
жазбаша түрде бас тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы
1-тармағының 2) тармақшасында көзделген негіздер бойынша тоқтатылады.
45-бап. Денсаулық жағдайы бойынша басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
1. Қызметкер денсаулық жағдайы бойынша медициналық қорытындыда көрсетілген
мерзімге неғұрлым жеңіл жұмысқа уақытша ауыстырылады. Тараптардың келісімімен
қызметкердің бұрынғы жұмысы бойынша жалақысы сақталуы мүмкін.
2. Қызметкердің еңбек міндеттерін орындауға байланысты жарақаттануына,
кәсіптік ауруға шалдығуына немесе денсаулығына өзге де зақым келуіне байланысты
еңбекке қабілеттілігі қалпына келгенше немесе мүгедектік белгіленгенге дейін не
кәсіби еңбекке жарамдылығынан айрылуы белгіленгенше жұмыс беруші қызметкерді
анағұрлым жеңіл жұмысқа уақытша ауыстыруға не Қазақстан Республикасының
азаматтық заңнамасына, сондай-ақ еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес
зиянның өтемін төлей отырып, оны жұмыстан босатуға міндетті.
3. Қызметкер еңбек міндеттерін атқаруға байланысты өндірістік жарақат алған,
кәсіптік ауруға шалдыққан немесе денсаулығына өндіріске байланысты емес өзге де
зақым келген кезде басқа жұмысқа уақытша ауысудан жазбаша түрде бас тартқан
жағдайда қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 4)
тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.
Ескерту. 45-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
46-бап. Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыруды шектеу
Қызметкердің денсаулық жағдайы бойынша медициналық қорытындымен
расталған қайшылықтар болған кезде, оны басқа жұмысқа ауыстыруға жол берілмейді.
47-бап. Қызметкерді басқа жұмыс орнына ауыстыру.
Лауазым (жұмыс) атауының өзгеруі
1. Құрылымдық бөлімшедегі, белгілі бір жұмыс орнындағы, механизмдегі немесе
агрегаттағы жұмыстың өзгеше еңбек жағдайлары болуын қоспағанда, қызметкерді басқа
жұмыс орнына не сол жердегі басқа құрылымдық бөлімшеге ауыстыруға, не оған еңбек
шартында келісілген лауазым, мамандық, кәсіп, біліктілік шегінде басқа механизмдегі
немесе агрегаттағы жұмысты тапсыруға қызметкердің келісімі талап етілмейді.
2. Қызметкер үшін еңбек жағдайларын және (немесе) еңбек шартын өзгертуге
әкеп соқпайтын қызметкер лауазымының (жұмысының), құрылымдық бөлімшенің атауын
өзгертуді, басқару құрылымын өзгертуді жұмыс беруші қызметкердің келісімінсіз
жүзеге асыра алады.
48-бап. Еңбек жағдайларының өзгеруі
1. Өндірісті ұйымдастырудағы, соның ішінде қайта ұйымдастыру кезіндегі
өзгерістерге және (немесе) жұмыс берушінің жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты,
қызметкер еңбек шартында келісілген тиісті біліктіліктегі лауазым, мамандық немесе
кәсіп бойынша жұмысын жалғастырған кезде, оның еңбек жағдайларын өзгертуге жол
беріледі.
Еңбек жағдайлары өзгерген кезде еңбек шартына және (немесе) ұжымдық шартқа
тиісті толықтырулар мен өзгерістер енгізіледі.
2. Егер еңбек шарты мен ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым ұзақ мерзімі
көзделмесе, жұмыс беруші қызметкерге және (немесе) оның өкілдеріне еңбек
жағдайларының осы баптың 1-тармағында көрсетілген себептер бойынша орын алған
өзгеруі туралы бір айдан кешіктірмей жазбаша түрде ескертуге тиіс.
Егер қызметкер жұмысты жаңа жағдайда жалғастыруға келіспесе, онда жұмыс
беруші - бар болса, қызметкердің біліктілігі мен денсаулық жағдайына сәйкес келетін
өзге жұмысты, ал мұндай жұмыс болмаса, қызметкердің біліктілігі мен денсаулық
жағдайы ескеріліп, ол орындай алатын, бос тұрған төмен лауазым немесе ақысы төмен
бос жұмысты жазбаша нысанда ұсынуға міндетті.
3. Еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан
жазбаша түрде бас тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы
1-тармағының 2) тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.
4. Егер осы баптың 1-тармағында көзделген мән-жайлар қызметкерлердің санын
немесе штатын қысқартуға әкеп соғуы мүмкін болса, жұмыс берушінің жұмыс орындарын
сақтау мақсатында, қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескере отырып, толық емес жұмыс
уақыты режимін енгізуге құқығы бар.
Жұмыс беруші қызметкерлердің санын немесе штатын қысқартуға әкеп соғуы мүмкін
толық емес жұмыс уақыты режимін тоқтатуды қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескере
отырып жүргізеді.
Ескерту. 48-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
49-бап. Жұмыс берушінің атауы, ведомстволық тиесілігі
өзгерген, мүлкінің меншік иесі ауысқан немесе
жұмыс беруші қайта құрылған кездегі еңбек
қатынастары
Жұмыс берушінің атауы, ведомстволық тиесілігі өзгерген, мүлкінің меншік иесі
ауысқан немесе жұмыс беруші қайта құрылған жағдайларда қызметкерлермен еңбек
қатынастары өзгеріссіз жалғаса береді.
50-бап. Жұмыстан шеттету
1. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, жұмыс беруші
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың актілері негізінде қызметкерді жұмыстан
шеттетуге міндетті.
2. Жұмыс беруші осы баптың 1-тармағында көзделген жағдайлардан басқа:
1) жұмыста алкогольдік, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас)
жағдайында болған немесе жұмыс күні ішінде осындай масаңдық туғызатын заттарды
пайдаланған;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ережелері бойынша емтихан
тапсырмаған;
3) жұмыс беруші берген жеке және (немесе) ұжымдық қорғану құралдарын
пайдаланбаған;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес міндетті болып табылатын
болса, медициналық тексеруден не ауысым алдындағы медициналық куәландырудан
өтпеген;
5) егер оның іс-әрекеттері немесе әрекетсіздігі авариялық ахуал туғызуға,
еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі ережелерінің не көліктегі қозғалыс қауіпсіздігінің
бұзылуына әкеп соғуы мүмкін болса, қызметкерді жұмыстан шеттетуге міндетті.
2-1. Толық материалдық жауаптылықты өзіне алғаны туралы жазбаша шарттың
негізінде қызметкерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың сақталуын
қамтамасыз етпеген қызметкерді жұмыс берушінің жұмыстан шеттетуіне құқығы бар.
3. Жұмыстан шеттету кезеңінде қызметкердің жалақысы сақталмайды және
еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша жұмыс берушінің қаражаты есебінен жәрдемақы
төленбейді.
4. Қызметкерді жұмыстан шеттету оны шеттету үшін негіз болған себептер
анықталғанға және (немесе) жойылғанға дейінгі мерзімге жұмыс берушінің актісімен
жүзеге асырылады.
5. Жұмыс беруші қызметкерді жұмыстан заңсыз шеттеткен жағдайда оның
жалақысы сақталады.
Ескерту. 50-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (2008.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
51-бап. Еңбек шартын тоқтату негіздері
Мыналар:
1) тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу;
2) еңбек шарты мерзімінің аяқталуы;
3) жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
4) қызметкердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
5) тараптардың еркінен тыс мән-жайлар;
6) қызметкердің еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартуы;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда,
қызметкердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуы немесе еңбек қатынастарын
жалғастыру мүмкіндігін болғызбайтын лауазымға тағайындалуы;
8) еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы;
9) жұмыс берушінің атқарушы органы басшысымен жасалған еңбек шартында
көзделген негіздер еңбек шартын тоқтату негіздері болып табылады.
52-бап. Тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу
1. Еңбек шарты тараптардың келісімі бойынша бұзылуы мүмкін.
2. Еңбек шартын тараптардың келісімі бойынша бұзуға тілек білдіруші еңбек
шартының бір тарапы екінші тарапына хабарлама жібереді. Хабарлама алған тарап үш
жұмыс күні ішінде екінші тарапқа қабылданған шешім туралы жазбаша нысанда
хабарлауға міндетті.
3. Тараптардың келісімі бойынша еңбек шартының бұзылу күні қызметкер мен
жұмыс берушінің арасындағы келісу бойынша айқындалады.
4. Еңбек шартында қызметкермен келісім бойынша, жұмыс берушінің қызметкерге
бір жылғы орташа жалақысынан кем емес мөлшерде өтемақы төлей отырып, осы баптың 2-
тармағында белгіленген талаптарды сақтамай-ақ еңбек шартын бұзу құқығы көзделеді.
53-бап. Мерзімінің аяқталуына байланысты еңбек
шартын тоқтату
1. Белгілі бір мерзімге жасалған еңбек шарты, мерзімінің аяқталуына
байланысты тоқтатылады.
2. Еңбек шартында келісілген мерзімге сәйкес, қызметкердің соңғы жұмыс күні
белгілі бір мерзімге жасалған еңбек шарты мерзімінің аяқталар күні болып табылады.
3. Жұмыстың аяқталған күні белгілі бір жұмыстың орындалу уақытына жасалған
еңбек шарты мерзімінің аяқталар күні болып табылады.
4. Жұмыс орны (лауазымы) сақталған қызметкердің жұмысқа шыққан күнінің
алдындағы жұмыс күні уақытша болмаған қызметкердің орнын ауыстыру уақытына жасалған
еңбек шарты мерзімінің аяқталар күні болып табылады.
5. Егер еңбек шартының мерзімі аяқталғанда еңбек қатынастары іс жүзінде
жалғасып, тараптардың ешқайсысы оның тоқтатылуын талап етпесе, шарттың қолданылуы
белгіленбеген мерзімге ұзартылды деп есептеледі.
Ескерту. 53-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
54-бап. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек
шартын бұзудың негіздері
1. Қызметкермен еңбек шарты жұмыс берушінің бастамасы бойынша:
1) жұмыс беруші - заңды тұлға таратылған не жұмыс беруші - жеке тұлғаның
қызметі тоқтатылған;
2) қызметкерлер саны немесе штаты қысқартылған;
3) біліктілігінің жетіспеуі салдарынан қызметкер атқарып жүрген лауазымына
немесе орындайтын жұмысына сәйкес келмеген;
4) өзінің жұмысын жалғастыруына денсаулық жағдайының кедергі келтіруі
салдарынан қызметкер атқаратын лауазымына немесе орындайтын жұмысына сәйкес
келмеген;
5) сынақ мерзімі кезеңінде жұмыс нәтижесі дұрыс болмаған;
6) қызметкер бір жұмыс күні (жұмыс ауысымы) ішінде дәлелді себепсіз үш және
одан да көп сағат бойы жұмыста болмаған;
7) қызметкер жұмыста алкогольдік, нашақорлық, психотроптық, уытқұмарлық
масаңдық (соларға ұқсас) жағдайында болған, оның ішінде жұмыс күні ішінде
алкогольдік, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас) жағдай туғызатын
заттарды пайдаланған;
7-1) тиісті актімен расталған, алкогольдік, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық
күйге түсіретін заттарды пайдалану фактісін анықтау үшін медициналық куәландырудан
өтуден бас тартқан;
8) қызметкер, жарақаттар мен аварияларды қоса алғанда, ауыр зардаптарға
әкеп соққан немесе соғуы мүмкін, еңбекті қорғау немесе өрт қауіпсіздігі не
көліктегі жүру қауіпсіздігі ережелерін бұзған;
9) қызметкердің жұмыс орнында басқаның мүлкін ұрлау (оның ішінде ұсақ
ұрлық), оны қасақана жою немесе бүлдіру әрекеті заңды күшіне енген сот үкімімен
немесе қаулысымен анықталған;
10) ақшалай немесе тауарлық құндылықтарға қызмет көрсететін қызметкердің
кінәлі әрекеттер жасауы немесе әрекетсіздігі, егер бұл әрекеттер немесе
әрекетсіздік жұмыс берушінің тарапынан оған деген сенімнің жоғалуына негіз болса;
11) тәрбиелік функциялар атқаратын қызметкер осы жұмысын жалғастырумен
сыйыспайтын, адамгершілікке жат қылықтар жасаған;
12) қызметкер еңбек міндеттерін атқаруға байланысты өзіне мәлім
болған мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария еткен;
13) егер тәртіптік жазасы бар қызметкер еңбек міндеттерін дәлелді себепсіз
қайталап орындамаған немесе қайталап тиісінше орындамаған;
14) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда қызметкердің
мемлекеттік құпияларға жіберілу рұқсаты тоқтатылған;
15) еңбек шартын жасасу не басқа жұмысқа ауыстыру кезінде түпнұсқа құжаттар
немесе мәліметтер еңбек шартын жасасудан немесе басқа жұмысқа ауысудан бас тартуға
негіз болатын жағдайда, қызметкер жұмыс берушіге көрінеу жалған құжаттар немесе
мәліметтер ұсынған;
16) жұмыс берушінің атқарушы органы басшысының, оның орынбасарының не жұмыс
беруші бөлімшесі басшысының еңбек міндеттерін бұзуы жұмыс берушіге материалдық
залал келтіруге әкеп соққан;
17) қызметкер жүктілігі және босануы бойынша демалыста болған, сондай-ақ егер
ауру Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін еңбекке қабілетсіздіктің анағұрлым
ұзақ мерзімі белгіленген аурулар тізбесіне енгізілген жағдайларды қоспағанда,
қызметкер еңбекке уақытша қабілетсіздігі салдарынан қатарынан екі айдан астам уақыт
жұмысқа шықпаған жағдайларда бұзылуы мүмкін.
Өндірістік жарақат алуына немесе кәсіптік ауруға шалдығуына байланысты
еңбекке қабілеттілігінен айрылған қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) еңбекке
қабілеттілігі қалпына келгенге дейін немесе мүгедектік белгіленгенге дейін
сақталады;
18) қызметкер сот актісіне сәйкес одан әрі жұмыс істеу мүмкіндігін жоятын
сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасаған;
19) соттың ереуілді заңсыз деп тану туралы не ереуілді тоқтата тұру туралы
шешімін қызметкердің назарына жеткізгеннен кейін ол ереуілге қатысуды жалғастырған
жағдайларда бұзылуы мүмкін.
2. Осы Кодексте қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс берушінің
бастамасы бойынша еңбек шарттарын бұзудың қосымша негіздері көзделген.
Ескерту. 54-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
55-бап. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын
бұзу мүмкіндіктерін шектеу
Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) және 17) тармақшаларында көзделген
жағдайларды қоспағанда, қызметкердің уақытша еңбекке қабілетсіздік кезеңінде және
жыл сайынғы ақылы еңбек демалысында жүрген кезеңінде еңбек шартын жұмыс берушінің
бастамасы бойынша бұзуға жол берілмейді.
Ескерту. 55-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
56-бап. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын
бұзу тәртібі
1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым ұзақ мерзімі
белгіленбесе, жұмыс беруші осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) және 2)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша еңбек шартын бұзатыны туралы қызметкерге
бір ай бұрын жазбаша ескертуге міндетті. Қызметкердің жазбаша келісімімен еңбек
шартын бұзу ескерту мерзімі аяқталғанға дейін жүргізілуі мүмкін.
2. Кәсіптік одақтың мүшесі болып табылатын қызметкерлермен осы Кодекстің 54-
бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша еңбек шартын
бұзу, сондай-ақ осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес еңбек
шартын тоқтату ұжымдық шартта көзделген тәртіппен, осы ұйымның кәсіптік одағы
органының дәлелді пікірін ескере отырып жүргізіледі.
2-1. Жұмыс беруші мен қызметкерлер өкілдерінің тең санынан құрылған
комиссияның оң шешімі болмаса, осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 2) және 3)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша 55 жастан бастап және зейнеткерлік жасқа
толғанға дейінгі жастағы қызметкерлермен еңбек шартын бұзуға жол берілмейді.
Комиссияны құру тәртібі ұжымдық шартта, ал ол болмаған жағдайда, жұмыс
берушінің қызметкерлер өкілдерінің келісуі бойынша шығарылған актісінде
айқындалады.
3. Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес еңбек шартын
бұзу үшін қызметкердің осы жұмысты жалғастыруына кедергі келтіретін денсаулық
жағдайы салдарынан атқаратын лауазымына немесе орындайтын жұмысына сәйкес келмеуі
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен медициналық
қорытындымен расталған болуға тиіс.
4. Еңбек шартын осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 6) - 13) және 16)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша бұзу осы Кодекстің 73-бабында көзделген
тәртіптік жазалар қолдану тәртібі және 74-бабының талаптары сақтала отырып
жүргізіледі.
5. Еңбек шарты осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында
көзделген негіздер бойынша бұзылған кезде, қызметкер келіскен жағдайда жұмыс беруші
оны басқа жұмысқа ауыстыру шараларын қабылдауға тиіс.
6. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, қызметкер
біліктілігінің жеткіліксіздігі салдарынан атқаратын лауазымына немесе орындайтын
жұмысына сәйкес келмегендіктен, жұмыс берушінің бастамасы бойынша осы Кодекстің 54-
бабы 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес еңбек шартын бұзу аттестациялық
комиссияның шешіміне негізделуге тиіс, оның құрамына қызметкерлер өкілі қатысуға
тиіс.
Қызметкерлерді аттестаттау тәртібі, талаптары мен кезеңділігі ұжымдық шартта,
ал ол жоқ болған жағдайда қызметкерлердің өкілдерімен келісім бойынша шығарылған
жұмыс берушінің актісінде айқындалады.
7. Қызметкердің жұмыста осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 7) тармақшасында
көрсетілген жай-күйде болуы медициналық қорытындымен расталуға тиіс.
Қызметкерді медициналық куәландыруға жіберу туралы шешімді жұмыс беруші
уәкілеттік берген лауазымды тұлға қабылдайды.
Қызметкер медициналық куәландырудан өтуден бас тартқан жағдайда тиісті акт
жасалады.
8. Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 17) тармақшасына сәйкес еңбек шартын
бұзуға, қызметкер еңбекке жарамсыздығы парағын ұсынғаннан кейін жол беріледі.
Ескерту. 56-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
57-бап. Қызметкердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу
1. Осы баптың 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкер жұмыс
берушіге кемінде бір ай бұрын жазбаша ескерте отырып, еңбек шартын өзінің бастамасы
бойынша бұзуға құқылы.
2. Еңбек шарты қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы келісім бойынша осы
баптың 1-тармағында көзделген ескерту мерзімі аяқталғанға дейін бұзылуы мүмкін.
3. Еңбек шартын бұзу жұмысты жалғастыру мүмкіндігінің болмауына байланысты
жағдайларда, қызметкер еңбек шартын өтініште көрсетілген мерзімде бұзу туралы жұмыс
берушіге жазбаша ескертеді.
4. Қызметкер жұмыс берушінің еңбек шарты талаптарын орындамағаны туралы
оған жазбаша хабарлауға құқылы. Егер жазбаша хабарланған күннен бастап жеті күн
мерзім өткен соң жұмыс берушінің еңбек шарты талаптарын орындамауы жалғасқан
жағдайда, қызметкер үш жұмыс күнінен кешіктірмей жұмыс берушіге жазбаша ескерте
отырып, еңбек шартын бұзуға құқылы.
5. Қызметкер осы бапта көзделген ескерту мерзімі ішінде еңбек шартын бұзу
туралы өтінішін жазбаша нысанда қайтарып алуға құқылы.
6. Осы бапта көрсетілген ескерту мерзімі өткен соң қызметкер жұмысты
тоқтатуға құқылы, ал жұмыс беруші қызметкерге еңбек қызметіне байланысты құжаттар
мен оған тиесілі ақшалай төлемдерді беруге міндетті.
7. Осы Кодексте қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін еңбек шартын
қызметкердің бастамасы бойынша бұзудың ерекше тәртібі көзделеді.
Ескерту. 57-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
58-бап. Тараптардың еркінен тыс мән-жайлар бойынша
еңбек шартын тоқтату негіздері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Еңбек шарты тараптардың еркінен тыс мына мән-жайлар бойынша:
1) қызметкер әскери қызметке шақырылған (кірген) кезде қызметкер тиісті
құжатты ұсынған күннен бастап;
2) қызметкер не жұмыс беруші-жеке тұлға еңбек қатынастарын жалғастыру
мүмкіндігін болғызбайтын жазамен сотталған сот үкімі заңды күшіне енген кезде;
2-1) жергілікті атқарушы органдар шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсатты
қайтарып алған кезде;
3) қызметкер не жұмыс беруші-жеке тұлға қайтыс болған жағдайда, сондай-ақ
сот қызметкерді не жұмыс беруші - жеке тұлғаны қайтыс болды деп жариялаған немесе
хабарсыз кетті деп таныған жағдайда;
4) сот қызметкерді әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі
деп таныған, соның салдарынан қызметкердің бұрынғы жұмысын жалғастыруға мүмкіндігі
болмайтын жағдайда;
5) бұрын осы жұмысты атқарған қызметкер жұмысына қайта алынған жағдайда
тоқтатылуға тиіс.
2. Сот үкімінің, шешімінің заңды күшіне енген күні немесе қызметкердің қайтыс
болған күні осы баптың 1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында көрсетілген негіздер
бойынша еңбек шартының тоқтатылған күні болып табылады.
Ескерту. 58-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
59-бап. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан бас
тартқан кезде еңбек шартын тоқтату негіздері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартқан кезде қызметкермен
еңбек шарты:
1) қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге жұмысқа ауысудан бас
тартқан;
2) еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан
бас тартқан;
3) жұмыс беруші - заңды тұлға қайта құрылған кезде қызметкер жұмысты
жалғастырудан бас тартқан;
4) еңбек міндеттерін атқаруға байланысты өндірістік жарақат алған, кәсіптік
ауруға шалдыққан немесе денсаулығына өндіріске байланысты емес өзге де зақым келген
кезде қызметкер уақытша басқа жұмысқа ауысудан бас тартқан жағдайларда тоқтатылуға
жатады.
2. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан жазбаша түрде бас тартқан
кезде ғана еңбек шартын тоқтатуға жол беріледі.
3. Қызметкердің уақытша еңбекке қабілетсіз болуы (оның ішінде жүктілігі және
босануы бойынша) және демалысы кезеңінде осы баптың 1-тармағында көрсетілген мән-
жайлар бойынша еңбек шартын тоқтатуға жол берілмейді.
Ескерту. 59-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
60-бап. Қызметкердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға)
ауысуына немесе оның лауазымға тағайындалуына
байланысты еңбек шартын бұзу
Егер Қазақстан Республикасының заңдарында осындай лауазымдарды атқаратын
адамдарға ақы төленетін өзге лауазымдарда істеуге тыйым салу белгіленген болса,
қызметкердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуына немесе лауазымға
тағайындалуына байланысты онымен еңбек шарты бұзылады.
Қызметкердің жұмыс берушіні хабардар етуі және қызметкердің жұмысқа
(лауазымға) сайлану немесе тағайындалу актісі негіз болып табылады.
61-бап. Еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы
салдарынан еңбек шартын тоқтату негіздері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Егер еңбек шартын жасасу талаптарын бұзу еңбек қатынастарын жалғастыру
мүмкіндігін болғызбаса:
1) медициналық қорытынды негізінде қызметкердің денсаулық жағдайына қайшы
келетін жұмысты атқаруға еңбек шарты жасалған;
2) адамды белгілі бір лауазымдарды немесе белгілі бір қызметті атқару
құқығынан айырған заңды күшіне енген сот үкімін немесе шешімін бұза отырып жұмысты
орындауға еңбек шарты жасалған;
3) белгіленген тәртіппен шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат алмай
немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген шектеулерді немесе алып
тастауларды сақтамай, шетелдік азаматтармен және азаматтығы жоқ адамдармен еңбек
шарты жасалған;
3-1) осы Кодекстiң 26-бабының 2-тармағында аталған адаммен еңбек шарты
жасалған;
3-2) осы Кодекстің 26-бабының 3-тармағында аталған адаммен еңбек шарты
жасалған;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да жағдайларда
еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы салдарынан еңбек шарты тоқтатылуға тиіс.
2. Егер қызметкерді оның келісімімен жұмыс берушіде бар басқа, орындау үшін
қызметкерге шектеу қойылмайтын жұмысқа ауыстыру мүмкіндігі болмаса, осы баптың 1-
тармағының 1) - 2) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша еңбек шартын
тоқтатуға жол беріледі. Қызметкер басқа жұмысқа ауысуға келісім берген кезде, еңбек
шартына тиісті өзгерістер енгізіледі.
3. Еңбек шарты осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген жағдайда
тоқтатылған кезде, жұмыс беруші қызметкерге үш айдағы орташа жалақысы мөлшерінде
өтемақы төлемін жүргізеді.
Ескерту. 61-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
62-бап. Еңбек шартының тоқтатылуын ресімдеу
1. Жұмыс беруші - жеке тұлға қайтыс болған (сот қайтыс болды деп хабарлаған
немесе хабарсыз кетті деп таныған) жағдайда еңбек шартының тоқтатылуын және үй
қызметкерлерімен еңбек шартының тоқтатылуын қоспағанда, еңбек шартының тоқтатылуы
жұмыс берушінің актісімен ресімделеді.
2. Жұмыс берушінің актісінде осы Кодекске сәйкес еңбек шартын тоқтатудың
негізі көрсетілуге тиіс.
3. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыстың соңғы күні еңбек
шартының тоқтатылған күні болып табылады.
4. Жұмыс берушінің еңбек шартын тоқтату туралы актісінің көшірмесі үш күн
мерзімде қызметкерге тапсырылады не оған хабарламалы хатпен жіберіледі.
63-бап. Еңбек кітапшасын және еңбек қызметіне
байланысты құжаттарды беру
1. Жұмыс беруші еңбек шарты тоқтатылған күні қызметкерге еңбек кітапшасын
немесе қызметкердің еңбек қызметін растайтын өзге де құжатты беруге міндетті.
Еңбек шарты тоқтатылған күні еңбек кітапшасын қызметкердің болмауына не оны
алудан бас тартуына байланысты беру мүмкін болмаған жағдайда, жұмыс беруші он жұмыс
күні ішінде қызметкерге еңбек кітапшасын алуға келуінің қажеттілігі туралы немесе
оны поштамен жіберуге оның келісім беруі туралы хабарлама жіберуге міндетті.
2. Жұмыс беруші қызметкердің (оның ішінде бұрынғы қызметкердің) талап етуі
бойынша өтініш берілген кезден бастап бес жұмыс күні ішінде оның мамандығын
(біліктілігін, лауазымын), жұмыс істеген уақытын және жалақы мөлшерін көрсете
отырып, анықтаманы, қызметкердің біліктілігі және оның жұмысқа көзқарасы туралы
мәліметтерді қамтитын мінездеме-ұсынымды, сондай-ақ осы Кодексте көзделген басқа да
құжаттарды беруге міндетті.
3. Жұмыс беруші - заңды тұлға таратылған, банкроттыққа ұшыраған, жұмыс беруші
- жеке тұлға қызметін тоқтатқан кезде жұмыс беруші, қызметкердің алдында берешегі
болса, жалақы және өзге де төлемдер бойынша жинақталған берешектің мөлшері туралы
тиісті түрде ресімделген анықтама беруге міндетті.
Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-тарау. Қызметкердің дербес деректерін жинау, өңдеу және қорғау
Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
64-бап. Қызметкердің жеке деректері, оларды өңдеу
Ескерту. 64-бап алып тасталды - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
65-бап. Жұмыс берушінің қызметкердің дербес деректерін
жинау, өңдеу және қорғау жөніндегі міндеттері
Жұмыс беруші:
1) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау
туралы заңнамасына сәйкес қызметкердің дербес деректерін жинауды, өңдеуді және
қорғауды қамтамасыз етуге;
2) Қазақстан Республикасының заңдарын және өзге де нормативтік құқықтық
актілерін сақтауды қамтамасыз ету, қызметкердің жұмысқа орналасуына, оқуына және
қызметте жоғарылауына жәрдемдесу, қызметкердің жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету
мақсатында қызметкердің дербес деректерін жинауды, өңдеуді және қорғауды жүзеге
асыруға;
3) қызметкердің өңделетін дербес деректерінің көлемі мен мазмұнын айқындау
кезінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, осы Кодексті және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарын басшылыққа алуға;
4) қызметкердің өзі не қызметкерге алдын ала хабарлаған және оның келiсiмiн
алған уәкiлеттi мемлекеттiк органдар ұсынған дербес деректерді өңдеуге;
5) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау
туралы заңнамасына сәйкес қызметкердің талап етуі бойынша қызметкердің дербес
деректеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізуге;
6) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау туралы
заңнамасында белгіленген талаптарды сақтай отырып, қызметкердің дербес деректерін
сақтау тәртібін қамтамасыз етуге;
7) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қызметкердің дербес
деректерін жинау, өңдеу және қорғау тәртібін белгілейтін жұмыс берушінің актісімен
таныстыруды қамтамасыз етуге;
8) осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген
жағдайларды қоспағанда, қызметкердің дербес деректерін қызметкердің жазбаша
келісімінсіз үшінші тұлғаға хабарламауға;
9) қызметкердің дербес деректеріне қол жеткізуге арнайы уәкілеттік берілген
адамдарға ғана рұқсат етуге міндетті. Бұл ретте аталған адамдардың қызметкердің
нақты функцияларды орындау үшін қажет дербес деректерін ғана алу құқығы болуға және
олар құпиялылық режімін сақтауға тиіс;
10) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау
туралы заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкес қызметкердің дербес деректерін
ұйымның шегінде таратуды жүзеге асыруға;
11) қызметкердің дербес деректеріне қол жеткізуге рұқсат берілген адамдарды
осы деректерді тек бұрын мәлімделген мақсаттарда ғана пайдалануға міндетті екендігі
және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда,
оларды үшінші тұлғаларға беруге құқылы емес екендігі туралы ескертуге міндетті.
Жұмыс берушінің:
1) қызметкерден оның саяси, дiни және өзге де сенiмдерi мен жеке өмiрi туралы
ақпаратты талап етуге;
2) қызметкерден оның қоғамдық бiрлестiктерге, соның iшiнде кәсiптiк одақтарға
мүшелiгi немесе олардағы қызметi туралы ақпаратты талап етуге құқығы жоқ.
Ескерту. 65-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
66-бап. Қызметкердің жеке деректерін сақтау
Ескерту. 66-бап алып тасталды - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
67-бап. Қызметкердің жеке деректерін беру
Ескерту. 67-бап алып тасталды - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
68-бап. Жұмыс берушіде сақталатын дербес деректердің
қорғалуын қамтамасыз ету мақсатындағы
қызметкердің құқықтары
Жұмыс берушiде сақталатын дербес деректердің қорғалуын қамтамасыз ету
мақсатында қызметкердiң:
1) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда,
қызметкердiң дербес деректерiн қамтитын жазбалардың көшiрмелерiн алу құқығын қоса
алғанда, өзiнiң дербес деректерiне өтеусіз қол жеткізуге;
2) осы Кодекстiң және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарының талаптарын
бұза отырып, жинау және өңдеу жүзеге асырылған дербес деректерге өзгерістер мен
толықтырулар енгізуді, оларды бұғаттауды, жоюды талап етуге;
3) бұрын қызметкердiң дербес деректерi хабарланған адамдарға осы деректерге
жасалған өзгерістер мен толықтырулар туралы жұмыс берушiнiң хабарлауын талап етуге;
4) өзінің дербес деректерін жинау, өңдеу және қорғау кезінде жұмыс берушiнiң
жол берген іс-әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) сотқа шағым жасауға құқығы бар.
Ескерту. 68-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
6-тарау. ЕҢБЕК ТӘРТІПТЕМЕСІ. ЕҢБЕК ТӘРТІБІ
69-бап. Еңбек тәртіптемесінің ережелері
1. Жұмыс беруші еңбек тәртіптемесінің ережелерін қызметкерлер өкілдерімен
келісе отырып бекітеді.
2. Еңбек тәртіптемесінің ережелерінде қызметкерлердің жұмыс уақыты мен
тынығу уақыты, еңбек тәртібін қамтамасыз етудің талаптары, еңбек қатынастарын
реттеудің өзге де мәселелері белгіленеді.
3. Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін еңбек тәртіптемесі Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен бекітілетін жарғыларда және
ережелерде реттеледі.
4. Еңбек тәртіптемесінің ережелерін орындау жұмыс берушілер мен қызметкерлер
үшін міндетті болып табылады.
70-бап. Еңбек тәртібін қамтамасыз ету
Еңбек тәртібін жұмыс беруші жеке және ұжымдық еңбек үшін қажетті
ұйымдастырушылық және экономикалық жағдайлар жасау, қызметкерлердің еңбекке саналы
көзқарасы арқылы, сендіру, адал еңбегі үшін көтермелеу әдістерімен, сондай-ақ
тәртіптік теріс қылық жасаған қызметкерлерге тәртіптік жаза қолдану арқылы
қамтамасыз етеді.
71-бап. Еңбегі үшін көтермелеу
1. Жұмыс беруші қызметкерлерге еңбектегі жетістіктері үшін көтермелеудің кез
келген түрін қолдануға құқылы.
2. Қызметкерлерді көтермелеудің түрлері мен оларды қолданудың тәртібі
Қазақстан Республикасының заңнамасында, жұмыс берушінің актілерінде, еңбек
шартында, ұжымдық шартта айқындалады.
72-бап. Тәртіптік жазалар
1. Жұмыс беруші қызметкердің тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін:
1) ескерту;
2) сөгіс;
3) қатаң сөгіс;
4) осы Кодексте белгіленген жағдайларда еңбек шартын жұмыс берушінің
бастамасы бойынша бұзу түріндегі тәртіптік жаза қолдануға құқылы.
2. Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында
көзделмеген тәртіптік жазаларды қолдануға жол берілмейді.
73-бап. Тәртіптік жазаларды қолдану және оған
шағым жасау тәртібі
1. Жұмыс беруші өзінің актісін шығару арқылы тәртіптік жаза қолданады.
2. Жұмыс беруші тәртіптік жазаны қолданғанға дейін қызметкерден жазбаша
түсініктеме талап етуге міндетті. Қызметкердің жазбаша түсініктеме беруден бас
тартуы тәртіптік жаза қолдануға кедергі жасай алмайды. Қызметкер аталған
түсініктемені беруден бас тартқан жағдайда тиісті акт жасалады.
3. Жұмыс беруші тәртіптік жазаның түрін айқындау кезінде жасалған тәртіптік
теріс қылықтың мазмұнын, сипатын және ауырлығын, оны жасаудың мән-жайларын,
қызметкердің оның алдындағы және одан кейінгі тәртібін, еңбекке деген көзқарасын
ескеруге тиіс.
4. Әрбір тәртіптік теріс қылығы үшін қызметкерге бір тәртіптік жаза ғана
қолданыла алады.
5. Жұмыс берушінің қызметкерге тәртіптік жаза қолдану туралы актісі:
1) қызметкердің еңбекке уақытша қабілетсіздігі;
2) қызметкер мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттер атқару уақытына жұмыстан
босатылған;
3) қызметкер демалыста немесе вахтааралық демалыста болған;
4) қызметкер іссапарда болған кезеңде шығарылмайды.
6. Тәртіптік жаза қолдану туралы акт ол шығарылған күнінен бастап үш жұмыс
күні ішінде тәртіптік жазаға тартылған қызметкерге қолын қойғызып хабарланады.
Қызметкер жұмыс берушінің актісімен танысқанын қол қойып растаудан бас тартқан
жағдайда, тәртіптік жаза қолдану туралы актіде ол туралы тиісті жазба жасалады.
Қызметкерді жұмыс берушінің тәртіптік жаза қолдану туралы актісімен жеке
таныстыруға мүмкіндік болмаған жағдайда жұмыс беруші актіні қызметкерге хабарламалы
хатпен жіберуге міндетті.
7. Қызметкер тәртіптік жаза жөнінде осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағым
жасай алады.
Ескерту. 73-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
74-бап. Тәртіптік жазаларды белгілеу мерзімі
1. Осы Кодекстің 73-бабы 5-тармағында және Қазақстан Республикасының басқа да
заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, тәртіптік жаза қызметкерге тәртіптік
теріс қылық анықталғаннан кейін тікелей, бірақ ол анықталған күннен бастап бір
айдан кешіктірілмей қолданылады.
304-бапта көзделген жағдайларда тәртіптік жазалар ереуілді заңсыз деп тану
туралы сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап бір айдан кешіктірілмей
қолданылады.
2. Тәртіптік жазаны - тәртіптік теріс қылық жасалған күннен бастап алты айдан
асқаннан кейін, ал Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген немесе ревизия
немесе жұмыс берушінің қаржы-шаруашылық қызметін тексеру нәтижелері бойынша
тәртіптік теріс қылығы анықталған жағдайларда қызметкер тәртіптік теріс қылық
жасаған күннен бастап бір жылдан асқаннан кейін қолдануға болмайды. Көрсетілген
мерзімдерге қылмыстық іс бойынша іс жүргізу уақыты кірмейді.
3. Қызметкердің еңбекке уақытша қабілетсіздігіне, мемлекеттік немесе қоғамдық
міндеттер орындау үшін жұмыстан босатылуына, демалыста, іссапарда болуына
байланысты жұмыста болмаған уақытында тәртіптік жаза қолдану мерзімінің барысы
тоқтатыла тұрады.
Ескерту. 74-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
75-бап. Тәртіптік жазаның қолданылу мерзімі
1. Осы Кодекстің 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында көзделген жағдайды
қоспағанда, тәртіптік жазаның қолданылу мерзімі ол қолданылған күннен бастап алты
айдан аспауға тиіс. Егер осы мерзім ішінде қызметкер жаңа тәртіптік жазаға
тартылмаса, оның тәртіптік жазасы жоқ деп есептеледі.
2. Қызметкерге тәртіптік жаза қолданған жұмыс беруші өзінің бастамасымен,
қызметкердің немесе оның тікелей басшысының өтінуімен, қызметкерлер өкілінің
өтініші бойынша тәртіптік жазаны мерзімінен бұрын алып тастауға құқылы.
7-тарау. ЖҰМЫС УАҚЫТЫ
76-бап. Жұмыс уақыты
1. Ұзақтығы қалыпты, ұзақтығы қысқартылған және толық емес жұмыс уақыты болуы
мүмкін.
2. Жұмыс уақытына дайындық-қорытынды жұмыстар (наряд-тапсырма, материалдар,
құралдар алу, техникамен, құжаттамалармен танысу, жұмыс орнын дайындау және жинау,
дайын өнімді тапсыру және басқалар), еңбек технологиясында, еңбекті ұйымдастыруда,
еңбекті нормалау мен қорғау ережелерінде көзделген үзілістер, қызметкер өзінің
уақытына еркін иелік ете алмайтын жұмыс орнында болу немесе жұмысты күту уақыты,
мереке және демалыс күндеріндегі кезекшіліктер, үйдегі кезекшілік және еңбек
шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде не Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде айқындалатын басқа да кезеңдер
жатады.
77-бап. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
1. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиіс.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы үшін
төленетіндей төлемақымен ұзақтығы аз жұмыс уақыты көзделуі мүмкін.
78-бап. Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс
уақытының қысқартылған ұзақтығы
1. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін жұмыс уақытының қысқартылған
ұзақтығы осы Кодекстің 181-бабына сәйкес белгіленеді.
2. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы
осы Кодекстің 202-бабына сәйкес белгіленеді.
3. Бірінші және екінші топтардағы мүгедектер үшін жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы осы Кодекстің 224-бабына сәйкес белгіленеді.
4. Еңбек шартында, ұжымдық шартта осы баптың 1 - 3-тармақтарында
көрсетілгеннен кем жұмыс уақытының ұзақтығы көзделуі мүмкін.
5. Қызметкерлерге жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленген кезде
еңбекке ақы төлеу осы Кодекске сәйкес жүргізіледі.
79-бап. Толық емес жұмыс уақыты
Осы Кодексте белгіленген қалыпты ұзақтықтан аз уақыт, оның ішінде:
толық емес жұмыс күні, яғни күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының
нормасын азайту;
толық емес жұмыс аптасы, яғни жұмыс аптасындағы жұмыс күндерінің санын
қысқарту;
бір мезгілде күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының нормасын азайту
және жұмыс аптасындағы жұмыс күндерінің санын қысқарту толық емес жұмыс уақыты
болып есептеледі.
80-бап. Толық емес жұмыс уақытындағы жұмыс жағдайлары
1. Еңбек шартында тараптардың келісімімен қызметкер үшін толық емес жұмыс
уақыты белгіленуі мүмкін.
2. Толық емес жұмыс уақыты белгілі немесе белгісіз мерзімге белгіленеді.
3. Толық емес жұмыс уақыты жағдайларында жұмыс істеу қызметкер үшін осы
Кодексте, еңбек шартында, ұжымдық шартта, келісімдерден белгіленген жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысының ұзақтығын қандай да бір шектеуге әкеп соқтырмайды.
81-бап. Жұмыс аптасының түрлері
1. Қызметкерлер үшін екі демалыс күні бар бес күндік жұмыс аптасы
белгіленеді. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың (ауысымның)
ұзақтығы жұмыстың ерекшелігі ескеріле және жұмыс аптасының белгіленген ұзақтығы
сақтала отырып, жұмыс берушінің актісімен айқындалады.
2. Өндіріс сипаты мен жұмыс жағдайлары бойынша бес күндік жұмыс аптасын
енгізу қисынсыз болатын ұйымдарда бір демалыс күні бар алты күндік жұмыс аптасы
белгіленеді.
3. Жұмыс беруші еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың талаптарына
сәйкес бес күндік немесе алты күндік жұмыс аптасын белгілейді.
82-бап. Күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы
1. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының)
ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 8 сағаттан, апталық норма 36 сағат
болғанда - 7 сағат 12 минуттан және апталық норма 24 сағат болғанда 5 сағаттан
аспауға тиіс.
2. Алты күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының)
ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 7 сағаттан, апталық норма 36 сағат
болғанда - 6 сағаттан және апталық норма 24 сағат болғанда 4 сағаттан аспауға тиіс.
3. Күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы, күнделікті жұмыстың
(жұмыс ауысымының) басталу және аяқталу уақыты, жұмыстағы үзілістер уақыты жұмыс
аптасының белгіленген ұзақтығы сақтала отырып, ұйымның еңбек тәртіптемесі
ережелерімен, еңбек шартымен, ұжымдық шартпен белгіленеді.
4. Өнер және мәдени демалыс кәсіптік ұйымдарының шығармашылық қызметкерлері,
бұқаралық ақпарат құралдарының қызметкерлері, спортшылар, жаттықтырушылар үшін
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына, жұмыс берушінің актілеріне, ұжымдық
шартқа немесе еңбек шартына сәйкес күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) өзгеше
ұзақтығы белгіленуі мүмкін.
83-бап. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге
бөлу
1. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге бөлуге:
1) жұмыс қарқындылығы әртүрлі болатын жұмыстарда;
2) егер бұл қызметкердің әлеуметтік-тұрмыстық және өзге де жеке
қажеттіліктерімен байланысты болса, оның бастамасы бойынша жол беріледі.
2. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге бөлген кезде жұмыс
уақытының жалпы ұзақтығы күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) белгіленген
ұзақтығынан аспауға тиіс.
3. Күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) бөліктерге бөлінетін жұмыс түрлері,
жұмыстағы үзілістердің саны мен ұзақтығы, сондай-ақ осындай жағдайлары бар жұмыс
үшін қызметкерлерге төленетін өтемақылардың түрлері мен мөлшері еңбек шартында,
ұжымдық шартта белгіленеді.
84-бап. Ауысымдық жұмыс
1. Өндірістік процестің ұзақтығы не жұмыс берушінің өндірістік қызметінің
режимі күнделікті жұмыс ұзақтығының нормасынан асып кеткен жағдайларда ауысымдық
жұмыс белгіленуі мүмкін.
2. Ауысымдық жұмыс кезінде жұмыс ауысымының ұзақтығы, бір жұмыс ауысымынан
екіншісіне өту қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып жұмыс беруші бекіткен ауысым
кестелерімен белгіленеді.
3. Жұмыс беруші ауысым кестелерін қызметкерлер назарына осы кестелер
қолданысқа енгізілгенге дейін бір айдан кешіктірмей жеткізеді.
4. Қызметкерді қатарынан екі жұмыс ауысымында жұмысқа тартуға тыйым
салынады.
85-бап. Икемді жұмыс уақыты режиміндегі жұмыс
1. Қызметкерлердің әлеуметтік-тұрмыстық және жеке қажеттіліктерін өндіріс
мүдделерімен үйлестіру мақсатында икемді жұмыс уақыты режимі белгіленуі мүмкін.
2. Икемді жұмыс уақыты режимінің кезінде:
1) тіркелген жұмыс уақыты;
2) қызметкер сол уақыт ішінде еңбек міндеттерін өз қалауы бойынша атқаруға
құқылы икемді (ауыспалы) жұмыс уақыты;
3) есептік кезең белгіленеді.
3. Шегінде қызметкерлердің осы санаты үшін белгіленген жұмыс уақыты
ұзақтығының орташа нормасы сақталуға тиіс кезең икемді жұмыс уақыты кезеңіндегі
есептік кезең деп танылады.
4. Икемді жұмыс уақыты кезеңіндегі есептік кезең бір айдан аспауға тиіс.
5. Икемді жұмыс уақыты кезеңіндегі күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының)
және (немесе) апта сайынғы жұмыс уақытының ұзақтығы күнделікті және (немесе) апта
сайынғы жұмыс уақыты ұзақтығының нормасынан көп немесе аз болуы мүмкін.
6. Тіркелген жұмыс уақытының, икемді (ауыспалы) жұмыс уақытының ұзақтығы,
икемді жұмыс уақыты режиміндегі есептік кезең еңбек шартында, ұжымдық шартта
белгіленеді.
86-бап. Жұмыс уақытының жиынтық есебі
1. Жұмыс уақытының жиынтық есебі үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде,
цехтарда, учаскелерде және өндіріс (жұмыс) жағдайлары бойынша қызметкерлердің осы
санаты үшін белгіленген жұмыс уақытының күнделікті немесе апта сайынғы ұзақтығы
сақтала алмайтын жұмыстардың кейбір түрлерінде қолданылады.
2. Шегінде қызметкерлердің осы санаты үшін белгіленген күнделікті және
(немесе) апта сайынғы жұмыс уақыты ұзақтығының нормасы орташа алғанда сақталуға
тиіс кезең жұмыс уақытының жиынтық есебі кезіндегі есептік кезең деп танылады.
3. Кез келген, бірақ бір жылдан аспайтын күнтізбелік кезең немесе белгілі
бір жұмысты орындау кезеңі жұмыс уақытының жиынтық есебі кезіндегі есептік кезең
болуы мүмкін.
4. Жұмыс уақытының жиынтық есебін белгілеу кезінде жұмыстың аяқталуы мен
келесі жұмыс күнінің (жұмыс ауысымының) басталуы арасындағы қызметкердің демалыс
ұзақтығының сақталуы міндетті болып табылады.
5. Жұмыс уақытының жиынтық есебі кезінде жұмыс істеу тәртібі, жұмыс
уақытының жиынтық есебі белгіленетін қызметкерлердің санаттары, қызметкерлер
өкілдерінің пікірі ескеріле отырып, еңбек шартында немесе ұжымдық шартта не жұмыс
берушінің актісінде айқындалады.
6. Осы Кодекстің 183, 190, 225-баптарында көзделген жағдайларда жұмыс
уақытының жиынтық есебін қолдануға жол берілмейді.
87-бап. Түнгі уақыттағы жұмыс
1. 22 сағаттан бастап таңертеңгі сағат 6-ға дейінгі уақыт түнгі уақыт болып
есептеледі.
2. Қызметкерлерді түнгі уақыттағы жұмысқа тарту осы Кодексте белгіленген
шектеулер сақтала отырып жүргізіледі.
88-бап. Үстеме жұмысқа тартуды шектеу
1. Үстеме жұмыстарға:
1) жүкті әйелдер;
2) он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер жіберілмейді.
2. Осы Кодекстің 90-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, үстеме
жұмыстарға тартуға қызметкердің жазбаша келісімімен ғана жол беріледі.
89-бап. Үстеме жұмыстардың шекті саны
1. Үстеме жұмыстар әрбір қызметкер үшін тәулік ішінде - екі сағаттан, ал ауыр
жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстарда бір сағаттан аспауға тиіс.
2. Үстеме жұмыстардың жалпы ұзақтығы айына он екі сағаттан және жылына жүз
жиырма сағаттан аспауға тиіс.
3. Үстеме жұмыстардың шекті санын шектеу осы Кодекстің 90-бабының 1)
тармақшасында көзделген жағдайлардағы жұмыстарға қолданылмайды.
90-бап. Қызметкерлердің келісімінсіз үстеме жұмыстарға
жол берілетін ерекше жағдайлар
Қызметкерлердің келісімінсіз үстеме жұмыстарға тек қана мынадай жағдайларда:
1) ел қорғанысы үшін, сондай-ақ төтенше жағдайларды, дүлей зілзаланы немесе
өндірістік аварияны болдырмау не олардың зардаптарын дереу жою үшін қажетті
жұмыстар жүргізу кезінде;
2) сумен жабдықтаудың, газбен жабдықтаудың, жылумен жабдықтаудың, энергиямен
жабдықтаудың және тіршілікті қамтамасыз етудің басқа жүйелерінің қалыпты жұмыс
істеуін бұзатын өзге де мән-жайларды жою үшін;
3) егер үзіліс жасауға болмайтын жұмыста ауыстыратын қызметкер келмей
қалғанда, басқа қызметкермен ауыстыру шарасын дереу қолдана отырып, жұмысты
жалғастыру үшін жол беріледі.
91-бап. Жұмыс уақытын есепке алуды жүргізу тәртібі
1. Жұмыс беруші қызметкердің нақты жұмыс істеген жұмыс уақытын есепке алуды
жүзеге асыруға тиіс.
2. Қызметкер жұмыс істеген және жұмыс істемеген уақыт қамтылатын нақты жұмыс
уақыты есепке алынуға тиіс.
3. Жұмыс істелген уақыт құрамында нақты жұмыс істелген жұмыс уақыты және
жұмыс уақытына жатқызылатын өзге де уақыт кезеңдері есепке алынуға тиіс. Бұл ретте
үстеме жұмыстар уақыты, түнгі уақыттағы, демалыс, мереке күндердегі жұмыстар,
іссапар күндері бөлек есептеледі.
4. Жұмыс істелмеген уақыт құрамында ақы төленетін және ақы төленбейтін
уақыт, сондай-ақ қызметкердің және (немесе) жұмыс берушінің кінәсінен жоғалтылған
жұмыс уақыты есепке алынуға тиіс.
5. Жұмыс уақытын есепке алу жұмыс беруші айқындаған құжаттарда жүргізіледі.
6. Қызметкердің жұмыс уақытына жұмыстарды жұмыс орнынан тыс жерлерде
орындаған не олардың орындалуын жұмыс беруші нақты уақытпен тіркей алмайтын
кезеңдер қосылатын жағдайларда, бұл кезеңдер жұмыс уақытын есепке алу құжаттарында
еңбек шартында белгіленген жұмыстар көлемін орындау ретінде белгіленеді.
8-тарау. ТЫНЫҒУ УАҚЫТЫ 92-бап. Тынығу уақытының түрлері
Тынығу уақытының түрлері:
1) жұмыс күні (жұмыс ауысымы) ішіндегі үзілістер - тынығуға және тамақтануға
арналған үзіліс; ауысымішілік және арнаулы үзілістер;
2) күнделікті (ауысымаралық) тынығу;
3) демалыс күндері (апта сайынғы үздіксіз тынығу);
4) мереке күндері;
5) демалыстар болып табылады.
93-бап. Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс
1. Қызметкерге күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ішінде тынығуға және
тамақтануға арналған ұзақтығы жарты сағаттан кем болмайтын бір үзіліс берілуге
тиіс.
2. Осы баптың 3-тармағында белгіленген жағдайларды қоспағанда, тынығуға және
тамақтануға арналған үзіліс күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) басталғаннан кемінде
үш сағат өткеннен кейін және төрт сағаттан кешіктірілмей белгіленуге тиіс.
3. Ұзақтығы 8 сағаттан асатын күнделікті жұмыста (жұмыс ауысымында) жұмыс
уақытының икемді жиынтық есебі режимі кезінде тынығуға және тамақтануға арналған
үзіліс күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) басталғаннан кемінде төрт сағат өткеннен
кейін белгіленуі мүмкін.
4. Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс беру уақыты, оның ұзақтығы
еңбек тәртіптемесі ережелерінде, еңбек шартында, ұжымдық шартта белгіленеді.
5. Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс уақыты жұмыс уақытына
қосылмайды. Өндіріс жағдайлары бойынша үзіліс беру мүмкін болмайтын жұмыстарда
жұмыс беруші қызметкерді жұмыс уақытында арнаулы жабдықталған орында тынығу және
тамақтану мүмкіндігімен қамтамасыз етуге міндетті. Мұндай жұмыстардың тізбесі,
тынығудың және тамақтанудың тәртібі мен орны ұжымдық шартта немесе жұмыс берушінің
қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып шығарылған актілерінде белгіленеді.
94-бап. Ауысымішілік және арнаулы үзілістер
1. Жұмыстың жекелеген түрлерінде қызметкерлерге технологияға және өндіріс пен
еңбекті ұйымдастыруға байланысты, жұмыс уақытына қосылатын ауысымішілік үзілістер
беріледі. Бұл жұмыс түрлері, мұндай үзілістер берудің ұзақтығы мен тәртібі ұжымдық
шартта немесе жұмыс берушінің қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып қабылданған
актілерінде белгіленеді.
2. Жылдың суық мезгілінде ашық ауада немесе жылытылмайтын жабық үй-жайларда
жұмыс істейтін, сондай-ақ тиеу-түсіру жұмыстарында істейтін қызметкерлерге жылыну
және тынығу үшін жұмыс уақытына қосылатын арнаулы үзілістер беріледі. Жұмыс беруші
қызметкерлердің жылынуы мен тынығуына арналған үй-жайлардың жабдықталуын қамтамасыз
етуге міндетті.
3. Бір жарым жасқа толмаған балалары бар жұмыс істейтін әйелдерге тынығуға
және тамақтануға арналған үзілістен бөлек, осы Кодекстің 188-бабына сәйкес баланы
тамақтандыруға арналған қосымша үзілістер беріледі.
95-бап. Күнделікті (ауысымаралық) тынығудың ұзақтығы
Қызметкердің жұмыстың аяқталуы мен оның келесі күні басталуы (жұмыс ауысымы)
арасындағы күнделікті (ауысымаралық) тынығуының ұзақтығы он екі сағаттан кем
болмауға тиіс.
96-бап. Демалыс күндері
1. Қызметкерлерге апта сайын демалыс күндері беріледі.
2. Бес күндік жұмыс аптасында қызметкерлерге аптасына екі демалыс күні, ал
алты күндік жұмыс аптасында - бір күн беріледі.
3. Бес күндік және алты күндік жұмыс аптасында жексенбі жалпы демалыс күні
болып табылады. Бес күндік жұмыс аптасындағы екінші демалыс күні жұмыс берушінің
актісінде немесе ауысым кестесінде белгіленеді. Егер ұжымдық шартта, еңбек шартында
өзгеше белгіленбесе, екі демалыс күні қатар беріледі.
4. Мұсылман күнтізбесі бойынша атап өтілетін Құрбан айттың бірінші күні, 7
қаңтар - православиелік Рождество демалыс күндері болып табылады.
5. Үздіксіз өндірістерде немесе өндірістік-техникалық жағдайлар бойынша
немесе халыққа ұдайы үздіксіз қызмет ету қажеттігі салдарынан демалыс күндері
жұмысты тоқтату мүмкін болмайтын өндірістерде істейтін қызметкерлерге демалыс
күндері жұмыс берушінің қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып қабылданған
актілерінде бекітілген ауысымдық кестеге сәйкес қызметкерлерге (қызметкерлер
тобына) аптаның әр күндері кезекпен беріледі.
6. Іссапарда жүрген қызметкер демалыс күндерін өзі жіберілген жұмыс
берушінің еңбек тәртіптемесіне сәйкес пайдаланады.
97-бап. Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс
1. Осы Кодекстің 98-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыс берушінің
бастамасы бойынша демалыс және мереке күндеріндегі жұмысқа қызметкердің жазбаша
келісімімен жол беріледі.
2. Демалыс және мереке күндерінде қызметкердің бастамасы бойынша жұмысқа
жұмыс берушінің актісі негізінде жол беріледі.
3. Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс кезінде қызметкердің қалауы бойынша
оған басқа демалыс күні беріледі немесе осы Кодекстің 128-бабында көрсетілген
мөлшерде ақы төленеді.
4. Ұлттық және мемлекеттік мерекелер кезеңінде, сондай-ақ осы Кодекстің 96-
бабының 4-тармағында көзделген жағдайларда жұмыс уақытын ұтымды пайдалану
мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі демалыс күндерін басқа жұмыс күндеріне
ауыстыруға құқылы.
Ескерту. 97-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
98-бап. Қызметкердің келісімінсіз демалыс және мереке
күндері жұмысқа тартудың ерекше жағдайлары
Қызметкердің келісімінсіз демалыс және мереке күндері жұмысқа тартуға мынадай
жағдайларда:
1) төтенше жағдайларды, дүлей зілзаланы немесе өндірістік аварияны болдырмау
не олардың зардаптарын дереу жою үшін;
2) жазатайым оқиғаларды, мүліктің опат болуын немесе бүлінуін болдырмау және
оларға тексеру жүргізу үшін;
3) жалпы ұйымның немесе оның жекелеген бөлімшелерінің одан әрі қалыпты
жұмысы осылардың жедел орындалуына тәуелді болатын шұғыл, бұрын көзделмеген
жұмыстарды орындау үшін жол беріледі.
99-бап. Қызметкерлерді демалыс және мереке күндері
жұмысқа тартуды ресімдеу
Қызметкерлерді демалыс және мереке күндері жұмысқа тарту жұмыс берушінің
актісімен ресімделеді.
100-бап. Демалыс түрлері
1. Қызметкерлерге демалыстардың мынадай түрлері:
1) жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстары;
2) әлеуметтік демалыстар беріледі.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкердің тынығуына, жұмыс қабілетін
қалпына келтіруіне, денсаулығын нығайтуына және қызметкердің өзге де жеке
қажеттіктеріне арналады және жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақтала
отырып, белгілі бір күнтізбелік күндер санына беріледі.
2-1. Қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының мынадай түрлері
беріледі:
1) жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысы;
2) ақы төленетін жыл сайынғы қосымша еңбек демалысы.
3. Әлеуметтік демалыс деп ана болуға, балалардың күтіміне, өндірістен қол
үзбей білім алуға қолайлы жағдайлар жасау мақсатында және өзге де әлеуметтік
мақсаттар үшін қызметкерді белгілі бір кезеңге жұмыстан босату түсініледі.
4. Қызметкерлерге әлеуметтік демалыстардың мынадай түрлері:
1) жалақы сақталмайтын демалыс;
2) оқу демалысы;
3) баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға
байланысты демалыстар беріледі.
Ескерту. 100-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
101-бап. Жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысының
ұзақтығы
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Егер қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін басқа нормативтік
құқықтық актілерде, еңбек шартында, ұжымдық шартта және жұмыс берушінің
актілерінде көп күн саны көзделмесе, қызметкерлерге ұзақтығы күнтізбелік жиырма
төрт күн болатын жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысы беріледі.
Ескерту. 101-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
102-бап. Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары
1. Мыналарға:
1) ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлерге ұзақтығы кемінде күнтізбелік алты күн
болатын жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары беріледі;
2) бірінші және екінші топтардағы мүгедектерге ұзақтығы кемінде күнтізбелік
он бес күн болатын жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары беріледі.
2. Қызметкерлердің өзге санаттарына жыл сайынғы қосымша демалыс беру және
оның ең төменгі ұзақтығы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленуі мүмкін.
3. Еңбек шартында, ұжымдық шартта қызметкерлерге үздіксіз ұзақ жұмысы,
маңызды, күрделі, жедел жұмыстарды, сондай-ақ өзге де сипаттағы жұмыстарды
орындағаны үшін көтермелеу сипатында жыл сайынғы ақылы қосымша демалыстар
белгіленуі мүмкін.
103-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығын
есептеу
1. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығы қолданылатын жұмыс режимдері
мен кестелеріне қарамастан, еңбек демалысы күндеріне тура келетін мереке күндері
есепке алынбай, күнтізбелік күндермен есептеледі.
2. Жыл сайынғы еңбек демалысының жалпы ұзақтығын есептеу кезінде жыл сайынғы
қосымша еңбек демалыстары жыл сайынғы негізгі еңбек демалысына қосылады. Бұл ретте
жыл сайынғы еңбек демалысының жалпы ұзақтығы ең жоғарғы шекпен шектелмейді.
104-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқық
беретін жұмыс стажын есептеу
Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқық беретін жұмыс стажына:
1) нақты жұмыс істелген уақыт;
2) қызметкер нақты жұмыс істемеген, бірақ оның жұмыс орны (лауазымы) мен
жалақысы толық немесе ішінара сақталған уақыт;
3) қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығына, оның ішінде жүктілігіне және
босануына орай демалыста болған уақытына байланысты нақты жұмыс істемеген уақыт;
4) қызметкер жұмысына қайта алыну алдында нақты жұмыс істемеген уақыт
қосылады.
Ескерту. 104-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
105-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
тәртібі
1. Қызметкерге жұмыс істеген бірінші және келесі жылдары үшін жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысы тараптардың келісімі бойынша жұмыс жылының кез келген
уақытында беріледі.
2. Вахталық әдіспен жұмыс істейтін қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысын беру ерекшеліктері осы Кодекстің 213-бабында белгіленеді.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы
келісім бойынша бөліктерге бөлінуі мүмкін.
4. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы Кодекстің 108-бабының 3-тармағындағы
талаптар сақтала отырып, осы Кодекстің 108 және 109-баптарында белгіленген
жағдайларда және тәртіппен ауыстырылады, ұзартылады, үзіледі.
5. Жыл сайынғы еңбек демалысына ақы төлеу ол басталардан күнтізбелік үш
күннен кешіктірілмей, ал еңбек демалысы кестеден тыс берілген жағдайда - ол
берілген күннен бастап күнтізбелік үш күннен кешіктірілмей жүргізіледі.
Ескерту. 105-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
106-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
кезеңін айқындау
Жұмыс жылы қызметкердің бірінші жұмыс күнінен бастап есептелген он екі айды
құрайды.
107-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
кезектілігі
1. Қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын берудің кезектілігі жұмыс
беруші қызметкерлердің пікірін ескере отырып бекітетін демалыс кестесінде
белгіленеді не тараптардың келісімімен белгіленеді.
2. Демалыс кестелері өндірістік қажеттілікке байланысты өзгертілген жағдайда
жұмыс беруші бұл туралы қызметкерге еңбек демалысы басталардан кемінде екі апта
бұрын хабарлауға міндетті.
Ескерту. 107-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
108-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын ауыстырудың
жағдайлары мен тәртібі
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы:
қызметкер еңбекке уақытша жарамсыз болған, жүктілікке және босануға
байланысты демалыста болған;
егер бұл үшін заңда жұмыстан босату көзделсе, қызметкер жыл сайынғы ақылы
еңбек демалысы уақытында мемлекеттік міндеттер атқарған жағдайларда, толық немесе
оның бір бөлігі ауыстырылады.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы (оның бір бөлігі) қызметкердің жазбаша
келісімімен немесе оның өтінуі бойынша ауыстырылады. Ауыстырылған еңбек демалысы
тараптардың келісімі бойынша келесі жылғы еңбек демалысына қосылуы немесе
қызметкердің өтініші бойынша басқа уақытта бөлек берілуі мүмкін.
3. Еңбек демалысын қатарынан екі жыл бойы бермеуге тыйым салынады.
Ескерту. 108-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
109-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып
алу
1. Жұмыс беруші жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын тек қызметкердің жазбаша
келісімімен ғана үзуі мүмкін. Қызметкердің жұмыс берушінің ұсынысынан бас тартуы
еңбек тәртібін бұзу болып табылмайды.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алуға байланысты
пайдаланылмаған бөлігі еңбек шарты тараптарының келісімі бойынша ағымдағы жыл
ішінде немесе келесі жұмыс жылында кез келген уақытта беріледі не келесі жұмыс
жылындағы жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысына қосылады.
3. Қызметкерді жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алған кезде
демалыстың пайдаланылмаған бөлігін басқа уақытта берудің орнына қызметкер мен жұмыс
берушінің арасындағы келісім бойынша қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысының пайдаланылмаған бөлігінің күндері үшін өтемақы төлемі жүргізілуі
мүмкін.
4. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді, жүкті әйелдерді және ауыр
жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін
қызметкерлерді жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алуға жол берілмейді.
110-бап. Еңбек шарты тоқтатылған кезде пайдаланылмаған
жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы үшін өтемақы
төлемі
Еңбек шарты тоқтатылған кезде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын (жыл сайынғы
еңбек демалыстарын) пайдаланбаған немесе толық пайдаланбаған қызметкерге жыл
сайынғы ақылы еңбек демалысының (жыл сайынғы еңбек демалыстарының) пайдаланылмаған
күндері үшін өтемақы төлемі жүргізіледі.
111-бап. Жалақы сақталмайтын демалыс
1. Еңбек шарты тараптарының келісімі бойынша қызметкердің өтініші негізінде
оған жалақы сақталмайтын демалыс берілуі мүмкін.
2. Жалақы сақталмайтын демалыстың ұзақтығы қызметкер мен жұмыс берушінің
арасындағы келісім бойынша айқындалады.
3. Жұмыс беруші:
1) неке тіркелген;
2) бала туылған;
3) жақын туыстары қайтыс болған;
4) еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген өзге де жағдайлар кезінде
қызметкердің жазбаша өтініші негізінде күнтізбелік бес күнге дейін жалақы
сақталмайтын демалыс беруге міндетті.
112-бап. Оқу демалысы
1. Білім беру ұйымдарында оқып жүрген қызметкерлерге сынақтар мен
емтихандарға дайындалу және оларды тапсыру, зертханалық жұмыстарды орындау,
дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау және қорғау, әскери оқытылған резервті даярлау
бағдарламасынан өту үшін оқу демалыстары беріледі.
2. Оқу демалысына ақы төлеу еңбек шартында, ұжымдық шартта, оқу шартында
айқындалады.
Ескерту. 112-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.16 № 562-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
113-бап. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы
(балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар
1. Жүкті әйелдерге, баланы (балаларды) туған әйелдерге, жаңа туған баланы
(балаларды) асырап алған әйелдерге (еркектерге) баланың туылуына байланысты мынадай
демалыстар:
1) жүктілікке және босануға байланысты демалыс;
2) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге демалыс;
3) бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын
демалыс беріледі.
2. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға
байланысты демалыстар беру осы Кодекстің 192 - 195-баптарында көзделген шарттармен
жүзеге асырылады.
3. алынып тасталды
Ескерту. 113-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.12.19.
N 9 (2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
114-бап. Демалысты ресімдеу
Демалысты беру, ауыстыру, ұзарту не демалыстан шақырып алу жұмыс берушінің
актісімен ресімделеді.
9-тарау. ЕҢБЕКТІ НОРМАЛАУ
115-бап. Еңбекті нормалауды ұйымдастыру саласындағы
мемлекеттік кепілдіктер
Еңбекті нормалауды ұйымдастыру саласындағы мемлекеттік кепілдіктер:
еңбектің үлгілік нормалары мен нормативтерін;
мемлекеттік органдардың еңбектің техникалық негізделген үлгілік нормалары
мен нормативтерін әзірлеуді қамтамасыз етуін;
жұмыс берушілердің еңбек нормаларын әзірлеуді, енгізуді және қайта қарауды
қамтамасыз етуін бақылауды қамтиды.
116-бап. Еңбек нормалары
1. Еңбек (өндірім, уақыт, қызмет ету) нормалары еңбек шығындарының өлшемі
болып табылады және тиісті біліктілігі бар қызметкері үшін техниканың,
технологияның, өндіріс пен еңбекті ұйымдастырудың қол жеткізілген деңгейіне сәйкес
белгіленеді.
2. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін өндірім нормалары осы Кодекстің
182-бабына сәйкес белгіленеді.
3. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбегіне уақыт бойынша ақы төлеу
кезінде нормаланған тапсырмалар белгіленеді. Жұмыс беруші жекелеген функциялар мен
жұмыс көлемдерінің орындалуы үшін қызмет ету нормаларын немесе қызметкерлер санының
нормаларын
(нормативтерін) белгілеуі мүмкін.
117-бап. Жаңа еңбек нормаларын әзірлеу, енгізу,
қолданыстағы еңбек нормаларын ауыстыру және
қайта қарау
1. Жұмыс беруші еңбек нормаларын жаңадан енгізуді, қолданыстағы еңбек
нормаларын ауыстыруды және қайта қарауды қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып,
еңбектің үлгілік нормалары мен нормативтерін ескеріп жүргізеді.
2. Еңбектің үлгілік нормалары мен нормативтерін тиісті қызмет салаларындағы
уәкілетті мемлекеттік органдар еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органмен
келісе отырып, өздері белгілеген тәртіппен бекітеді.
3. Еңбектің үлгілік нормалары мен нормативтерін ауыстыруды және қайта қарауды
оларды бекіткен органдар еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген
тәртіппен жүзеге асырады.
4. Еңбек нормалары жұмыс орындарына аттестаттау мен рационализациялау
жүргізу, еңбек өнімділігінің өсуін қамтамасыз ететін жаңа техника, технология және
ұйымдық-техникалық іс-шаралар енгізу шамасына қарай міндетті түрде ауыстырылуға
тиіс.
Жекелеген қызметкерлердің өз бастамасы бойынша жаңа еңбек тәсілдерін
қолдануы және жұмыс орындарын жетілдіруі есебінен өнім шығарудың (қызметтер
көрсетудің) жоғары деңгейіне қол жеткізу бұрын белгіленген еңбек нормаларын қайта
қарауға негіз болып табылмайды.
5. Қызметкерлер кемінде бір ай бұрын жұмыс берушінің жаңа еңбек нормаларын
енгізуі туралы хабардар етіледі.
118-бап. Еңбек нормаларын әзірлеуге қойылатын талаптар
Еңбектің нормаларын әзірлеу кезінде:
1) еңбек нормаларының сапасы, оны қажетті еңбек шығындарына оңтайлы
жақындату;
2) ұқсас ұйымдастыру-техникалық жағдайларда орындалатын бірдей жұмыстарға
бірыңғай еңбек нормаларын белгілеу;
3) еңбек нормаларының ғылым және техника жетістіктері негізіндегі
прогрессивтілігі;
4) еңбек нормалары белгілене алатын және оны белгілеу орынды болатын жұмыс
түрлерін еңбекті нормалаумен қамту;
5) еңбек нормаларының техникалық (ғылыми) негізділігі қамтамасыз етілуге
тиіс.
119-бап. Еңбекті нормалауды реттеудің ерекшеліктері
Қызметтер көрсетуге (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді (бағаларды, алым
ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдарда еңбек нормаларын ұсыну, қарау
және келісу тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
10-тарау. ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ
120-бап. Еңбекке ақы төлеу саласындағы мемлекеттік
кепілдіктер
Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу саласындағы мемлекеттік кепілдіктер:
айлық жалақының ең төменгі мөлшерін;
осы Кодекстің 122-бабына сәйкес айқындалатын сағаттық жалақының ең төменгі
мөлшерін;
еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарттарын;
үстеме жұмыс үшін ақы төлеуді;
мереке және демалыс күндердегі жұмыс үшін ақы төлеуді;
түнгі уақыттағы жұмыс үшін ақы төлеуді;
жұмыскердің жалақысынан ұстап қалулардың мөлшерін шектеуді;
жалақының толық және уақтылы төленуін және еңбекке ақы төлеу саласындағы
мемлекеттік кепілдіктердің іске асырылуын мемлекеттік бақылауды;
жалақы төлеудің тәртібі мен мерзімдерін қамтиды.
121-бап. Жалақының мөлшері
1. Қызметкердің айлық жалақысының мөлшері қызметкердің біліктілігіне,
орындалатын жұмыстың күрделілігіне, санына және сапасына, сондай-ақ еңбек
жағдайларына қарай сараланып белгіленеді.
2. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының нормасын толық атқарған және еңбек
нормаларын (еңбек міндеттерін) орындаған қызметкердің айлық жалақысының мөлшері
Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен
кем
болмауға тиіс.
122-бап. Жалақының ең төменгі мөлшерін белгілеу
1. Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан
Республикасының заңымен жыл сайын белгіленетін айлық жалақының ең төменгі
мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінен кем болмауға тиіс және ол қосымша ақылар мен
үстеме ақыларды, өтемақы төлемдері мен әлеуметтік төлемдерді, сыйлықақылар мен
басқа да ынталандыратын төлемдерді қамтымайды және жұмыс істелген уақытқа барабар
төленеді.
2. Еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарты тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық
жалақының ең төменгі мөлшерін және салалық келісімдерде анықталып, Қазақстан
Республикасының Үкіметі бекітетін салалық арттырушы коэффиценттерді есептеуден
айқындалады.
3. Өз еңбек міндеттерін (еңбек нормаларын) орындаған қызметкердің сағаттық
жалақысының ең төменгі мөлшері тиісті күнтізбелік жылдағы жұмыс уақыты балансына
сәйкес орташа айлық жұмыс сағатының санына бөлінген айлық жалақының ең төменгі
мөлшерінен кем болмауға тиіс.
4. Бірінші разрядты қызметкердің еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарында
және (немесе) жұмыс берушінің актілерінде көзделген айлық жалақысының ең төменгі
мөлшері немесе айлық тарифтік ставкасының мөлшері тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық
жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға, ал ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары
зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін - еңбекке ақы
төлеудің ең төменгі стандартынан кем болмауға тиіс.
Ескерту. Осы Кодекстің 122-бабы 2-тармағы 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап
қолданысқа енгізіледі.
123-бап. Еңбекке сағаттық ақы төлеу
Жұмыс күні толық болмаған немесе ол толық жүктелмеген кезде нақты орындалған
жұмыстар үшін, сондай-ақ уақытша немесе біржолғы сипаттағы жұмыстарға ақы төлеу
үшін еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарымен және (немесе) жұмыс берушінің
актісімен еңбекке сағаттық ақы төлеуді белгілеуге болады.
124-бап. Жалақыны индекстеу
Жалақыны көбейту жұмыс берушінің Қазақстан Республикасының нормативтік
құқықтық актілерінде тиісті кезеңге белгіленген инфляция деңгейін негізге ала
отырып, келісімдерде, ұжымдық шартта немесе жұмыс берушінің актісінде белгіленген
тәртіппен жүргізетін жалақыны индекстеуін қамтиды.
125-бап. Еңбекке ақы төлеуді ұйымдастыру
1. Қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптары мен белгілі бір жұмыс
түрлерінің күрделілігі Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-
біліктілік анықтамалығы, жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары,
Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік
анықтамалығы, сондай-ақ ұйымдар басшыларының, мамандарының және басқа да
қызметшілері лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамалары негізінде
белгіленеді.
2. Орындалатын жұмыстарды белгілі бір күрделілікке жатқызу және
қызметкерлерге біліктілік разрядтары мен санаттарын беру Жұмысшылардың жұмыстары
мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығына және Басшылардың,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығына,
жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамаларына және ұйымдар басшыларының,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының үлгілік біліктілік
сипаттамаларына сәйкес жүргізіледі.
3. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген анықтамалықтарды, жұмысшы кәсіптерінің
тарифтік-біліктілік сипаттамаларын әзірлеуді, қайта қарауды, байқап көруді,
бекітуді және қолдану тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік
орган айқындайды. Әр түрлі экономикалық қызмет ұйымдары басшыларының, мамандарының
және басқа да қызметшілері лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын тиісті
қызмет саласының уәкілетті мемлекеттік органдары еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органмен келісе отырып әзірлейді және бекітеді.
126-бап. Еңбекке ақы төлеу жүйелері
1. Қызметкерлердің еңбегіне уақыт бойынша, кесімді немесе өзге де еңбекке ақы
төлеу жүйелері бойынша ақы төленеді. Ақы төлеу жеке және (немесе) ұжымдық еңбек
нәтижелері үшін жүргізілуі мүмкін.
Еңбекке ақы төлеу жүйесі тарифтік, тарифсіз немесе аралас жүйелер негізінде
қалыптастырылуы мүмкін.
Еңбекке ақы төлеудің тарифтік жүйесі: тарифтік ставкаларды (айлықақыларды),
тарифтік торды, тарифтік коэффициенттерді қамтиды.
Еңбекке ақы төлеудің тарифсіз жүйесі еңбекке ақы төлеуге арналған қаражатты
қызметкерлердің кәсіби қабілеттерін бағалаудың өлшемдері мен принциптеріне және
олардың түпкі нәтижеге қосқан үлестеріне қарай үлестік бөлуге негізделеді.
Еңбекке ақы төлеудің аралас жүйесінде еңбекке ақы төлеудің тарифтік және
тарифсіз жүйелерінің элементтері қамтылуы мүмкін.
2. Жұмыс беруші қызметкерлердің өндіріс тиімділігі мен орындалатын жұмыстың
сапасын арттыруға мүдделілігін күшейту үшін сыйлықақы беру жүйесін және еңбекке
ынталандырудың басқа да нысандарын енгізе алады.
3. Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу және еңбекке ынталандыру жүйелері
ұжымдық шарттың, еңбек шартының талаптарында және (немесе) жұмыс берушінің
актілерінде айқындалады.
4. Еңбекке ақы төлеу жүйесі біржолғы ынталандырушы төлемдерді есепке
алмағанда, қызметкерлердің орташа айлық жалақысының кемінде 75 проценті болатын
негізгі жалақы үлесін (жалақының негізгі бөлігіне қатысты) қамтамасыз етуге тиіс.
5. Мемлекеттік бюджет және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сметасы
(бюджеті) есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесі
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленеді.
6. Акцияларының бақылау пакеті мемлекетке тиесілі ұлттық компаниялар мен
акционерлік қоғамдар басшыларының еңбегіне ақы төлеу және оларға сыйлықақы беру
шарттары Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен Үлгілік ереженің негізінде
айқындалады.
7. Қызметтер көрсетуге (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді (бағаларды, алым
ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдар қызметкерлерінің еңбегіне ақы
төлеу жүйесін қараудың және келісудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган белгілейді.
8. Еңбек шартында, ұжымдық шартта, келісімдерде, жұмыс берушінің актілерінде
айқындалған еңбекке ақы төлеу талаптары осы Кодексте және Қазақстан Республикасының
өзге де нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген талаптармен салыстырғанда
нашар бола алмайды.
127-бап. Үстеме жұмысқа ақы төлеу
Еңбекке уақыт бойынша ақы төлеу кезінде үстеме уақыттағы жұмысқа қызметкердің
тарифтік ставкасын (лауазымдық айлықақысын) негізге ала отырып кемінде біржарым есе
мөлшерде ақы төлеу жүргізіледі. Еңбекке кесімді ақы төлеу кезінде үстеме уақыттағы
жұмысқа қызметкердің тарифтік ставкасын (лауазымдық айлықақысын) негізге ала отырып
қызметкердің белгіленген тарифтік ставкасының (лауазымдық айлықақысының) кемінде
елу проценті мөлшерінде қосымша ақы төленеді.
Ескерту. 127-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
128-бап. Мереке және демалыс күндеріндегі жұмысқа ақы
төлеу
Мереке және демалыс күндеріндегі жұмысқа қызметкердің күндік (сағаттық)
ставкасы негізге алына отырып, кемінде екі есе мөлшерде ақы төлеу жүргізіледі.
129-бап. Түнгі уақыттағы еңбекке ақы төлеу
Түнгі уақыттағы жұмыстың әр сағатына қызметкердің күндік (сағаттық) ставкасы
негізге алына отырып, кемінде бір жарым есе мөлшерде ақы төленеді.
130-бап. Әр түрлі біліктілік жұмыстарын орындаған кезде
еңбекке ақы төлеу
Қызметкер әр түрлі біліктілік жұмыстарын орындаған кезде оның еңбегіне
неғұрлым жоғары біліктілік жұмысы бойынша ақы төленеді.
Жоғары біліктілік қызметкеріне өндіріс сипатын ескере отырып оған
тағайындалған разрядтан төмен тарифтелетін жұмысты орындау тапсырылған жағдайда,
еңбекке ақы төлеу оған тағайындалған біліктілік (разряд) бойынша жүргізіледі.
131-бап. Лауазымдарды қоса атқару (қызмет ету аймағының
кеңеюі) және уақытша болмаған қызметкердің
міндеттерін орындау кезінде еңбекке ақы төлеу
1. Бір ұйымда, өзінің еңбек шартында қарастырылған негізгі жұмысымен қатар
басқа немесе осындай лауазым бойынша қосымша жұмыс орындайтын не уақытша болмаған
қызметкердің міндеттерін өзінің негізгі жұмысынан босатылмай орындайтын
қызметкерлерге қосымша ақы
төленеді.
2. Жұмыс беруші лауазымдарды қоса атқарғаны (қызмет ету аймағының кеңеюі)
және уақытша болмаған қызметкердің міндеттерін орындағаны үшін берілетін қосымша
ақылар мөлшерлерін қызметкермен келісе отырып белгілейді.
Ескерту. 131-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
132-бап. Жаңа өндірістерді (өнімдерді) игеру кезінде
еңбекке ақы төлеу
Ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында жаңа өндірістерді (өнімдерді)
игеру кезеңінде қызметкердің бұрынғы жалақысының сақталуы көзделуі мүмкін.
133-бап. Бос тұрып қалу уақытына ақы төлеу
1. Жұмыс берушінің кінәсінен жұмыстың бос тұрып қалу уақытына ақы төлеудің
тәртібі мен талаптары еңбек шартында, ұжымдық шартта айқындалады және қызметкердің
орташа жалақысының елу процентінен кем емес мөлшерде белгіленеді.
2. Қызметкердің кінәсінен бос тұрып қалған уақытқа ақы төленбеуге тиіс.
134-бап. Жалақы төлеудің тәртібі мен мерзімдері
1. Жалақы Қазақстан Республикасының ұлттық валютасындағы ақшалай нысанда
айына кемінде бір рет, келесі айдың бірінші онкүндігінен кешіктірілмей төленеді.
Жалақы төленетін күн еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделеді.
2. Жалақы төлеу кезінде жұмыс беруші әрбір қызметкерге тиісті кезеңдегі
тиесілі жалақының құрамдас бөліктері, жүргізілген ұстап қалулардың мөлшерлері мен
негіздері туралы, оның ішінде ұстап қалынған және аударылған міндетті зейнетақы
жарналары туралы, сондай-ақ төленуге тиісті жалпы ақша сомасы туралы мәліметтерді
жазбаша түрде ай сайын хабарлауға міндетті.
3. Жалақы төлеу күні демалыс немесе мереке күндеріне тура келген кезде төлем
олардың қарсаңында жүргізіледі.
4. Жалақыны және қызметкермен еңбек шартын бұзуға байланысты өзге де
төлемдерді төлеу жұмыс берушінің кінәсінен кешіктірілген кезде, жұмыс беруші
қызметкерге берешек пен өсімақыны төлейді. Өсімақы мөлшері жалақы төлеу жөніндегі
міндеттемелерді орындау күніне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қайта
қаржыландыру ставкасын негізге ала отырып есептеледі және төлем жүргізілуге тиісті
күннен кейінгі күннен бастап әрбір кешіктірілген күнтізбелік күн үшін есептеледі
және төлем жасалған күнмен аяқталады.
5. Еңбек шарты тоқтатылған кезде жұмыс берушіден қызметкерге тиесілі барлық
сомаларды төлеу шарт аяқталған күннен кейінгі үш жұмыс күнінен кешіктірілмей
жүргізіледі.
135-бап. Жалақы төленетін орын
Қызметкерлерге жалақы төлеу, егер еңбек шартының, ұжымдық шарттың
талаптарында өзгеше көзделмесе, олардың жұмыс істейтін орнында жүргізілуге тиіс.
136-бап. Қызметкердің орташа айлық жалақысын есептеу
1. Бес күндік, сондай-ақ алты күндік жұмыс аптасында орташа айлық жалақыны
есептеу белгіленген қосымша ақылар мен үстеме ақылар, сыйлықақылар және еңбекке ақы
төлеу жүйесінде көзделген тұрақты сипаттағы басқа да ынталандыру төлемдері ескеріле
отырып, тиісті кезеңдегі орташа күндік (сағаттық) жалақының есебінен нақты жұмыс
істелген уақыт үшін жүргізіледі.
2. Осы Кодекске сәйкес тиісті ақы (төлем) төлеуге байланысты оқиғаның
алдындағы он екі күнтізбелік ай орташа жалақыны есептеу үшін есептік кезең болып
табылады. Күнтізбелік он екі айдан аз жұмыс істеген қызметкерлер үшін орташа айлық
жалақы нақты жұмыс істелген уақыт бойынша айқындалады.
3. Орташа айлық жалақыны айқындаудың осы Кодексте көзделген барлық жағдайлары
үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі оны есептеудің бірыңғай тәртібін белгілейді.
4. Егер бұл қызметкердің жағдайын нашарлатпайтын болса, ұжымдық шартта
орташа жалақыны есептеудің өзге кезеңдері көзделуі мүмкін.
137-бап. Жалақыдан ұстап қалу
1. Қызметкердің жалақысынан ұстап қалу сот шешімі бойынша, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда жүргізіледі.
2. Қызметкердің өзі жұмыс істейтін ұйымға берешегін өтеу үшін оның
жалақысынан ұстап қалу қызметкердің жазбаша келісімі бар болған кезде жұмыс
берушінің актісі негізінде жүргізілуі мүмкін.
3. Ай сайынғы ұстап қалудың жалпы мөлшері қызметкерге тиесілі жалақының елу
процентінен аспауға тиіс.
138-бап. Қызметкердің қайтыс болуына байланысты
алынбаған жалақыны беру
Қызметкердің қайтыс болуына байланысты алынбаған жалақы Қазақстан
Республикасының азаматтық заңнамасында белгіленген тәртіппен беріледі.
10-1-тарау. Ұлттық біліктілік жүйесі
Ескерту. Кодекс 10-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
138-1-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
Осы тарауда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) ұлттық біліктілік жүйесі – мамандардың біліктілігіне еңбек нарығы
тарапынан сұраныс пен ұсыныстарды құқықтық және институционалдық реттеу
тетіктерінің жиынтығы;
2) ұлттық біліктілік шеңбері – еңбек нарығында танылатын біліктілік
деңгейлерін құрылымдық жағынан сипаттау;
3) салалық біліктілік шеңберлері – салада танылатын біліктілік деңгейлерін
құрылымдық жағынан сипаттау;
4) кәсіби стандарт – кәсіби қызметтің нақты саласында біліктілік деңгейіне
және құзыреттілікке, еңбек мазмұнына, сапасына және жағдайларына қойылатын
талаптарды айқындайтын стандарт.
138-2-бап. Ұлттық біліктілік жүйесінің құрылымы
Ұлттық біліктілік жүйесі мыналарды:
1) ұлттық біліктілік шеңберін;
2) салалық біліктілік шеңберлерін;
3) кәсіби стандарттарды;
4) маманның кәсіби даярлығын бағалау және біліктілік сәйкестігін растауды
қамтиды.
138-3-бап. Ұлттық біліктілік шеңбері
1. Ұлттық біліктілік шеңбері кәсіби қызметтің жалпы сипаттамаларын әрбір
біліктілік деңгейі үшін сипаттаудан тұрады.
2. Ұлттық біліктілік шеңберін әзірлеуді және бекітуді еңбек жөніндегі
уәкілетті мемлекеттік орган жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерінің және
қызметкерлердің республикалық бірлестіктерінің пікірін ескере отырып, білім беру
саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен бірлесіп жүргізеді.
138-4-бап. Салалық біліктілік шеңберлері
1. Салалық біліктілік шеңберлері ұлттық біліктілік шеңбері негізінде
экономикалық қызметтің нақты саласында әзірленеді.
2. Салалық біліктілік шеңбері салада орындалатын жұмыстардың күрделілігіне
және пайдаланылатын білім, машықтар мен құзырет сипатына қарай деңгейлер бойынша
маманның біліктілігіне қойылатын талаптарды жіктейді.
3. Салалық біліктілік шеңберін әзірлеуді және бекітуді тиісті қызмет
салаларының уәкілетті мемлекеттік органдары Қазақстан Республикасының Ұлттық
кәсіпкерлер палатасының, жұмыс берушілердің салалық бірлестіктерінің және
қызметкерлердің салалық бірлестіктерінің пікірін ескере отырып жүргізеді.
Ескерту. 138-4-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
138-5-бап. Кәсіби стандарттар
1. Кәсіби стандарттарды әзірлеуді тиісті қызмет салаларының уәкілетті
мемлекеттік органдары Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен,
жұмыс берушілердің салалық бірлестіктерімен және қызметкерлердің салалық
бірлестіктерімен бірлесіп жүзеге асырады.
2. Кәсіби стандарттардың құрылымын, оларды әзірлеу, қайта қарау, сынақтан
өткізу және қолдану тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган Қазақстан
Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен, жұмыс берушілердің республикалық
бірлестіктерімен және қызметкерлердің республикалық бірлестіктерімен келісу
бойынша айқындайды.
3. Кәсіби стандарттарды бекітуді тиісті қызмет салаларының уәкілетті
мемлекеттік органдары еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органмен келісім
бойынша олар белгілеген тәртіппен жүргізеді.
4. Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган Кәсіби стандарттар тізілімін
жүргізуді өзі белгілеген нысан бойынша жүзеге асырады.
Ескерту. 138-5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
138-6-бап. Мамандардың кәсіби даярлығын бағалау және
біліктілік сәйкестігін растау
1. Маман құзыретінің сәйкестігі Қазақстан Республикасының заңнамасында
белгіленген тәртіппен аккредиттелген ұйымдар жүзеге асыратын біліктілік сәйкестігін
растау негізінде айқындалады.
2. Мамандардың біліктілік сәйкестігін растау және біліктілігін
беру тәртібін бекітуді тиісті қызмет салаларының уәкілетті мемлекеттік органдары
жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерінің және қызметкерлер
бірлестіктерінің пікірін ескере отырып жүзеге асырады.
11-тарау. КӘСІПТІК ДАЯРЛАУ, ҚАЙТА ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ 139-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
Осы тарауда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) оқыту шарты - жұмыс беруші мен оқитын адамның арасындағы кәсіптік
даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру шарттары туралы жазбаша келісім;
2) кәсіптік даярлау - белгілі бір жұмыс түрін орындауға қажетті жаңа кәсіби
дағдыларды меңгеру немесе кәсіби дағдыларды өзгерту үшін адамды дамытуға
бағытталған кәсіптік оқыту нысаны;
3) қайта даярлау - басқа кәсіпті немесе мамандықты игеруге мүмкіндік беретін
кәсіптік оқыту нысаны;
4) біліктілікті арттыру - бұрын алған кәсіптік білімін, шеберлігі мен
дағдыларын қолдауға, кеңейтуге, тереңдету мен жетілдіруге мүмкіндік беретін
кәсіптік оқыту нысаны.
140-бап. Жұмыс берушінің даярлау, қайта даярлау және
біліктілікті арттыру жөніндегі құқықтары мен
міндеттері
1. Ұйымның жұмыс істеуі мен дамуы үшін кәсіптік даярлаудың, қайта даярлау мен
біліктілікті арттырудың қажеттігін және оның көлемін жұмыс беруші айқындайды.
2. Жұмыс беруші қызметкерлерді немесе өзімен еңбек қатынастарында тұрмайтын
өзге адамдарды (бұдан әрі - оқитын адамдар) кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды
және олардың біліктілігін арттыруды:
1) тікелей ұйымда;
2) техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу
орнынан кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру
ұйымдарында;
3) кадрларды кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды және олардың біліктілігін
арттыруды жүзеге асыратын өзге де ұйымдарда жүргізеді.
3. Жұмыс беруші кәсіптік даярлаудан, қайта даярлаудан немесе біліктілігін
арттырудан өтетін қызметкерлерге осы Кодексте, келісімдерде, ұжымдық шартта, еңбек
шартында көзделген жұмысты оқумен қатар алып жүру үшін жағдайлар жасауға міндетті.
4. Жұмыс беруші техникалық және кәсіптік білім берудің білім беру
бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына кадрларды даярлауда, қайта
даярлауда және олардың біліктілігін арттыруда жәрдемдеседі.
Ескерту. 140-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 320 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
04.07.2013 № 130-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
141-бап. Жұмыс берушінің жолдамасы бойынша білім беру
ұйымдарында кәсіптік даярлау, қайта даярлау
және біліктілікті арттыру
1. Жұмыс берушінің жолдамасы бойынша білім беру ұйымдарында оқитын адамдарды
кәсіптік даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру оқыту шартына
сәйкес жұмыс берушінің қаражаты немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым
салынбаған өзге де қаражаттар есебінен жүзеге асырылады.
2. Келісімде, ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында оқытуға байланысты
жеңілдіктер мен өтемақы төлемдері көзделуі мүмкін.
142-бап. Ұйымда қызметкерлерді кәсіптік даярлау, қайта
даярлау және олардың біліктілігін арттыру
1. Ұйымда қызметкерлерді кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды және олардың
біліктілігін арттыруды жұмыс беруші жүзеге асырады.
2. Кадрларды кәсіптік даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін
арттыру нысандарын жұмыс беруші айқындайды.
3. Ұйымда кадрларды кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және олардың
біліктілігін арттыруға қойылатын жалпы талаптарды Қазақстан Республикасының
Үкіметі айқындайды.
143-бап. Қызметкерлердің кәсіптік даярлау, қайта
даярлау және біліктілікті арттыру жөніндегі
құқықтары мен міндеттері
1. Қызметкерлердің жаңа кәсіптер мен мамандықтарға оқытуды қоса алғанда,
кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және біліктілікті арттыруға құқығы бар.
2. Кәсіптік даярлаудан, қайта даярлаудан немесе біліктілікті арттырудан
өтетін қызметкерлер жұмыс берушімен келісе отырып жұмыстан босатылуы не жұмысты
толық емес жұмыс уақыты жағдайында орындауы мүмкін.
3. Кәсіптік даярлаудан, қайта даярлаудан немесе біліктілікті арттырудан
өтетін қызметкерлер осы Кодексте, ұжымдық шартта, еңбек шартында көзделген
кепілдіктерді пайдаланады.
4. Кәсіптік даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру аяқталғаннан
кейін оқитын адам тараптар оқыту шартында келіскен мерзімде жұмыс берушіде жұмыспен
өтеуге міндетті.
5. Еңбек шарты қызметкердің бастамасы бойынша немесе қызметкердің кінәсі
салдарынан жұмыс берушінің бастамасы бойынша мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда
қызметкер өзін оқытуға байланысты шығындарды жұмыспен өтеу мерзімінің жұмыс
істелмеген мерзіміне барабар мөлшерде жұмыс берушіге өтейді.
144-бап. Оқыту шартының мазмұны
1. Оқыту шарты:
1) оқитын адам алатын нақты кәсіпке, мамандыққа, біліктілікке сілтемені;
2) жұмыс берушінің және оқитын адамның құқықтары мен міндеттерін;
3) оқыту мерзімін және оқыту аяқталғаннан кейін жұмыс берушіде жұмыспен өтеу
мерзімін;
4) оқытуға байланысты кепілдіктер мен өтемақы төлемдерін;
5) тараптардың жауапкершілігін қамтуға тиіс.
2. Оқыту шартында тараптардың келісімімен айқындалған өзге де талаптар
қамтылуы мүмкін.
12-тарау. ЖҰМЫСҚА ОРНАЛАСТЫРУ 145-бап. Жұмысқа орналастыру кезіндегі мемлекеттік
кепілдіктер
Мемлекет халықты жұмыспен қамту саласында азаматтарға:
1) кемсітушіліктің кез келген нысанынан қорғауға және кәсіп пен жұмыс алуда
тең мүмкіндіктермен қамтамасыз етуге;
2) жұмыссыздарды, табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандарды және
жеті жасқа дейінгі балаларды бағып-күтумен айналысатын адамдарды кәсіптік
даярлауға, қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға, сондай-ақ жұмыссыздар
үшін қоғамдық жұмыстар ұйымдастыруға;
2-1) күші жойылды - ҚР 2009.05.05 N 159-IV (2011.01.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен;
3) шағын бизнес пен кәсіпкерлікті дамытуға жәрдемдесуге;
4) жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті орган және жұмыспен қамтудың
жекеше агенттігі арқылы еңбек делдалдығын ұйымдастыруға;
5) кәсіптік-бағдарлау қызметтерін көрсетуге, бос орындар мен бос жұмыс
орындары туралы ақпараттар беруге;
6) кәсіптік білім беру жүйесін еңбек нарығында сұранысқа ие мамандарды
даярлауға бағдарлауға;
7) жұмыс күшін Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің
құжаттарына сәйкес өңіраралық қайта бөлуге;
8) еңбек қатынастарын анықтау және жария ету жөніндегі шараларды әзірлеуге
және іске асыруға;
9) инвестициялық келісім-шарттарда инвестордың кәсіптік даярлау, жаңа жұмыс
орындарын ашу және бар жұмыс орындарын сақтап қалу жөніндегі міндеттерін
белгілеуге;
10) кәсіптік даярлықты, қайта даярлықты және біліктілікті дамытуға тікелей
ұйымдарда жағдай жасауға;
11) жұмыспен қамту жөніндегі уәкілетті органдардың жұмыс берушілермен өзара
іс-қимылына;
12) нысаналы топтарға кіретін адамдарды жұмысқа орналастыру үшін
жағдайлармен қамтамасыз етуге кепілдіктер береді.
Ескерту. 145-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.05.05. N 159-
IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
146-бап. Азаматтардың жұмысқа орналасу саласындағы
құқықтары
Азаматтардың:
1) жұмыс берушілерге тікелей өтініш білдіру жолымен, сондай-ақ халықтың
жұмысқа орналасуына жәрдем көрсететін жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті
органның немесе жұмыспен қамтудың жекеше агенттігінің еңбек делдалдығы арқылы
қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауға;
2) жұмысты өзі іздеуге және жұмысқа орналасуға, соның ішінде шетелден жұмыс
іздеуге және жұмысқа орналасуға;
3) жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органдардан және жұмыспен
қамтудың жекеше агенттіктерінен консультациялар мен ақпараттар алуға;
4) қоғамдық жұмыстарға қатысуға құқығы бар.
147-бап. Жұмыс берушінің жұмысқа орналастыру кезіндегі
құқықтары мен міндеттері
1. Жұмыс берушінің:
1) кадрлар іріктеуді жүзеге асыруға;
2) жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органдардан еңбек нарығының
жай-күйі және кәсіптік даярлаудың мүмкіндіктері туралы дәйекті, толық және жедел
ақпарат алуға құқығы бар.
2. Жұмыс беруші жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органға:
1) жұмыс беруші-заңды тұлғаның таратылуына не жұмыс беруші-жеке тұлғаның
қызметін тоқтатуына, қызметкерлер санының немесе штаттың қысқаруына байланысты
алдағы уақытта қызметкерлердің жұмыстан босатылуы туралы, жұмыстан босатылатын
қызметкерлердің лауазымдары мен кәсіптерін, мамандықтарын, біліктілігі мен
еңбекақысының мөлшерін көрсете отырып, босатылуы мүмкін қызметкерлердің саны мен
санаттары туралы және олардың босатылатын мерзімдері туралы жұмыстан босату
басталардан кемінде екі ай бұрын;
2) өндірісті ұйымдастырудағы, оның ішінде қайта ұйымдастыру кезіндегі
өзгеріске және (немесе) жұмыс берушідегі жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты
қызметкерлердің толық емес жұмыс уақыты режиміне көшуі бөлігінде алдағы уақытта
болатын еңбек жағдайларының өзгеруі туралы кемінде бір ай бұрын;
3) бос жұмыс орындары (бос лауазымдар) туралы олардың пайда болған күнінен
бастап үш жұмыс күні ішінде;
4) азаматтарды жұмысқа қабылдау туралы немесе жұмысқа қабылдаудан бас тарту
туралы (жолдамада тиісті белгі қою арқылы себебін түсіндіре отырып) оларды
уәкілетті орган жіберген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде ақпарат беруге
міндетті.
3. Жұмыс беруші жергілікті тұрғындар болып табылмайтын адамдарды жұмысқа
қабылдау және (немесе) ол адамдармен еңбек қатынастарын тоқтату туралы ақпаратты
ішкі істер органына бір ай ішінде береді. Ақпаратты беру тәртібі мен нысанын Ішкі
істер министрлігі айқындайды.
Ескерту. 147-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.05.05 N 159-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
148-бап. Еңбек делдалдығы
Жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті орган немесе жұмыспен қамтудың
жекеше агенттігі:
1) азаматтарды - жұмысқа тұру мүмкіндігі туралы, ал жұмыс берушілерді жұмыс
күшімен қамтылу мүмкіндігі туралы хабардар ету;
2) азаматтардың жұмыс таңдауына жәрдем көрсету;
3) азаматтарға бос жұмыс орнына жұмысқа орналасу үшін жұмыс берушіге жолдама
беру;
4) еңбек нарығы жөніндегі деректер базасын қалыптастыру;
5) өтініш білдірген азаматтарды есепке алу мен тіркеу;
6) кәсіптік бағдар жасауда қызметтер көрсету;
7) жұмыс берушілермен шарттар негізінде жұмысқа орналасу мәселелері жөнінде
өзара іс-қимыл жасасу арқылы еңбек делдалдығын жүзеге асырады.
13-тарау. КЕПІЛДІКТЕР МЕН ӨТЕМАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ
149-бап. Қызметкерлер мемлекеттік немесе қоғамдық
міндеттерді орындаған кезде берілетін
кепілдіктер
1. Жұмыс беруші Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда
қызметкерлер мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді орындауға тартылған уақытта
оларды жұмыс орнын (лауазымын) сақтай отырып, еңбек міндеттерін орындаудан
босатады.
2. Қызметкерлерге мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындағаны үшін
аталған міндеттерді орындайтын жері бойынша, бірақ негізгі жұмыс орнындағы орташа
жалақысынан төмен емес жалақы төленеді.
3. Мерзімді әскери қызметін өткеріп келген қызметкер өзі мерзімдік әскери
қызметке шақырылғанға дейін жұмыс істеген кәсіпорынға жұмысқа қабылдау кезінде
артықшылықты құқыққа ие болады.
150-бап. Медициналық тексеруге жіберілетін қызметкерлер
үшін кепілдіктер
Осы Кодекске не ұжымдық шартқа сәйкес кезеңдік медициналық тексерулерден
өтуге міндетті қызметкерлердің олардан өткен уақытта жұмыс берушінің қаражаты
есебінен жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақталады.
151-бап. Донор болып табылатын қызметкерлер үшін
кепілдіктер
Донор болып табылатын қызметкердің тексерілу және қан мен оның компоненттерін
беру (донациялау) уақытында жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақталады,
сондай-ақ оларға Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына
сәйкес өзге де кепілдіктер беріледі.
Ескерту. 151-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.07.16. N 186-IV Заңымен.
152-бап. Іссапарларға жіберілетін қызметкерлер үшін
кепілдіктер мен өтемақы төлемдері
1. Іссапар уақытында қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) мен жалақысы
сақталады.
2. Іссапарларға жіберілетін қызметкерлерге:
1) қызметтік іссапарда, оның ішінде жолда болған күнтізбелік күндері үшін
тәуліктік төлемдер;
2) баратын жеріне дейінгі және кері қайтудағы жол жүру шығыстары;
3) тұрғын үй жалдау шығыстары төленеді.
3. Қызметкерлерді іссапарларға жіберудің талаптары мен мерзімдері еңбек
шартымен, ұжымдық шартпен немесе жұмыс берушінің актісімен айқындалады.
4. Қызметкерлерді іссапарларға жіберу осы Кодекстің 183, 187, 226-баптарында
көзделген шектеулер ескеріле отырып жүзеге асырылады.
153-бап. Қызметкерді жұмыс берушімен бірге басқа жерге
ауыстыру кезіндегі кепілдіктер мен өтемақы
төлемдері
1. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстырылған кезде жұмыс
беруші қызметкерге:
1) қызметкер мен оның отбасы мүшелерінің көшіп-қону;
2) қызметкер мен оның отбасы мүшелерінің мүлкін жеткізу жөніндегі шығыстарын
өтеуге міндетті.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген өтемақы төлемдерінің тәртібі мен
мөлшері еңбек шартында, ұжымдық шартта немесе жұмыс берушінің актісінде
айқындалады.
154-бап. Экологиялық зілзала және радиациялық қатер
аймақтарында еңбек қызметін жүзеге асыратын
қызметкерлерге берілетін кепілдіктер
Экологиялық зілзала және радиациялық қатер аймақтарында еңбек қызметін жүзеге
асыратын қызметкерлерге берілетін кепілдіктер Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленеді.
155-бап. Қызметкердің жеке мүлкін жұмыс берушінің
мүддесіне пайдалануға байланысты өтемақы
төлемдері
Қызметкер жеке мүлкін жұмыс берушінің мүддесіне және оның келісімімен
пайдаланған кезде жұмыс беруші құрал-саймандарды, жеке көлікті, басқа да техникалық
құралдарды пайдаланғаны, тоздырғаны (амортизациясы) үшін және оларды пайдалану
шығыстарына тараптардың келісімі бойынша өтемақы төлемдерін жүргізеді.
156-бап. Жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипаты
бар не қызмет ету учаскелері шегіндегі
қызметтік сапарлармен байланысты болатын
жағдайларда қызметкерлерге өтемақы төлемдері
1. Қызметкерлердің жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипаты бар не қызмет
көрсету учаскелері шегіндегі қызметтік сапарлармен байланысты болатын жағдайларда,
оларға тұрақты тұратын жерінен тысқары жерде болған әр күн үшін келісімде, ұжымдық
шартта, еңбек шартында және (немесе) жұмыс берушінің актісінде белгіленген
тәртіппен өтемақы төлемдері жүргізіледі.
1-1. Тұрақты жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипатында болатын не
қызмет көрсететін учаскелері шегінде қызметтік жол жүрулермен байланысты
қызметкерлерге темір жол, өзен, теңіз, автомобиль көлігі, азаматтық авиация,
автомобиль жолдары, магистральдық байланыс желілері мен олардағы құрылыстар,
радиорелелік желілер және олардағы құрылыстар, электр берілісінің әуе желілері және
олардағы құрылыстар, байланыс объектілері қызметкерлер, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік шекарасы учаскелеріне қызмет көрсететін қызметкерлер
жатады.
2. Қызметкерлер айдың барлық жұмыс күндерінде емес, белгілі бір күндерінде
сапарда болған жағдайда, төлем жұмыс (жұмыс өндірісі) орнына баруға және кері
қайтуға жол жүрген нақты күндер санына барабар жүргізіледі.
3. Өтемақы төлемдері еңбек пен тынығуды ұйымдастыру режиміне қарамастан
жүзеге асырылады.
4. Ұйым қызметкерлерінің орташа жалақысын есептеу кезінде өтемақы төлемдері
ескерілмейді.
Ескерту. 156-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
157-бап. Жұмысынан айрылуына байланысты берілетін
өтемақы төлемдері
1. Жұмыс беруші мынадай жағдайларда:
1) жұмыс беруші - заңды тұлға таратылған не жұмыс беруші - жеке тұлға
қызметін тоқтатқан жағдайда жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты
бұзылғанда;
2) қызметкерлердің саны немесе штаты қысқарған жағдайда жұмыс берушінің
бастамасы бойынша еңбек шарты бұзылғанда қызметкерге жұмысынан айрылуына байланысты
айына айлық орташа жалақысы мөлшерінде өтемақы төлемін жүргізеді.
2. Еңбек шартын жасасу кезінде жұмыс беруші еңбек жағдайлары туралы дәйексіз
ақпарат берген не жұмыс беруші Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын, еңбек
шартының, ұжымдық шарттың талаптарын бұзған жағдайда қызметкердің бастамасы бойынша
еңбек
шарты бұзылған кезде жұмыс беруші қызметкерге жұмысынан айрылуына байланысты үш
айға орташа жалақысы мөлшерінде өтемақы төлемін жүргізеді.
3. Еңбек шартында, ұжымдық шартта жұмысынан айрылуына байланысты өтемақы
төлемінің неғұрлым жоғары мөлшері көзделуі мүмкін.
158-бап. Далалық жабдықталым ақшасын төлеудің тәртібі
мен шарттары
1. Геологиялық барлау, топографиялық-геодезиялық, іздестіру ұйымдарының
қызметкерлеріне:
1) тұрақты тұратын жеріне күн сайын қайтып келмейтін тұрақты тұратын жерінен
тысқары жерде;
2) сол сияқты тұрақты тұратын жері болып табылмайтын, далалық ұйым
орналасқан жерге күнде қайтып келгенімен тұрақты тұратын жерінен тысқары жерде;
3) еңбекті вахталық әдіспен ұйымдастыру жолымен тұрақты тұратын жерінен
тысқары жерде далалық жағдайда жұмыстар орындаған кезде далалық жабдықталым ақшасы
төленеді.
2. Далалық жабдықталым ақшасын төлеу дала жұмыстарында болған барлық
күнтізбелік күндер үшін жүргізіледі.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысында болған уақыт үшін қызметкерлерге
далалық жабдықталым ақшасы төленбейді.
4. Қызметкер далалық ұйымнан іссапарға шыққан кезде оған далалық жабдықталым
ақшасын төлеу тоқтатылады, ал іссапарға байланысты шығыстар осы Кодекске сәйкес
өтеледі.
5. Ұйым қызметкерлерінің орташа жалақысын есептеу кезінде далалық
жабдықталым ақшасының мөлшері есепке алынбайды.
6. Далалық жабдықталым ақшасын төлеудің тәртібі, шарттары мен мөлшері,
далалық жағдайдағы жұмыс уақытын есепке алу тәртібі келісімдерде, еңбек шартында,
ұжымдық шартта белгіленеді және жұмыс берушінің актісімен бекітіледі.
7. Далалық жағдайлардағы жұмыс кезінде қызметкерге демалыс күндері үшін
далалық жабдықталым ақшасын төлеу оны ол қай жерде (далалық жұмыстар жүргізілетін
объектіде, учаскеде, ұйымның далалық базасында, жұмыстар жүргізілетін жерден
тысқары) өткізуіне байланысты жүргізіледі. Мұндай тәртіп еңбекті ұйымдастырудың,
еңбек пен тынығу режимінің қабылданған нысандарына қарамастан қолданылуы мүмкін.
159-бап. Қызметкерлерге жұмыс берушінің қаражаты
есебінен әлеуметтік жәрдемақы төлеу
1. Жұмыс беруші өз қаражаты есебінен қызметкерлерге еңбекке уақытша
жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы төлеуге міндетті.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тәртіппен берілген еңбекке
жарамсыздық парақтары еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақылар
төлеу үшін негіз болып табылады.
3. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақылар қызметкерлерге
еңбекке жарамсыздықтың бірінші күнінен бастап еңбек қабілеті қалпына келген күнге
дейін немесе мүгедектік белгіленгенге дейін Қазақстан Республикасының заңнамасына
сәйкес есептелген олардың орташа жалақысының есебімен төленеді.
3-1. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақы:
1) заңды күшіне енген сот үкімімен кінәлі екендігі анықталған жағдайда оның
қылмыс жасау кезінде алған жарақаттарының салдарынан еңбекке уақытша жарамсыздық
туындаған қызметкерге;
2) соттың ұйғарымы бойынша қызметкерді мәжбүрлеп емдеген (психикалық
аурулардан басқа) уақыт үшін;
3) заңды күшіне енген сот үкімімен немесе қаулысымен қызметкердің кінәлі
екені анықталған жағдайда, ол қамауда болған уақыт үшін және сот-медициналық
сараптама жасалған уақыт үшін;
4) қызметкердің ішімдік, есірткі және уытты заттарды пайдалануы салдарынан
туындаған ауруларға немесе жарақаттарға байланысты еңбекке уақытша жарамсыздығы
кезінде;
5) жыл сайынғы ақылы еңбек демалысымен сәйкес келетін уақытша еңбекке
жарамсыз күндер үшін төленбейді.
4. Әлеуметтік жәрдемақы мөлшерін, оларды тағайындау және төлеу тәртібін
Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. Жұмыс берушілер қызметкерлерге
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген әлеуметтік жәрдемақы мөлшеріне
қосымша төлемдер белгілеуге құқылы.
Ескерту. 159-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (2008.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2009.05.05. N 159-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-
баптан қараңыз), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
14-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ ТАРАПТАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ
ЖАУАПКЕРШІЛІГІ
160-бап. Еңбек шарты тарапының келтірілген залалды
(зиянды) өтеу жөніндегі міндеттері
1. Еңбек шартының басқа тарапқа залал (зиян) келтірген тарапы оны осы
Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарына сәйкес өтейді.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта қызметкер мен жұмыс берушінің материалдық
жауапкершілігі нақтылануы мүмкін.
3. Еңбек шартының залал (зиян) келтірілгеннен кейін тоқтатылуы еңбек шарты
тарапын басқа тарапқа келтірілген залалды (зиянды) өтеу жөніндегі материалдық
жауапкершіліктен босатуға әкеп соқпайды.
161-бап. Еңбек шарты тарапының залал (зиян) келтіргені
үшін материалдық жауапкершілігі басталатын
жағдайлар
1. Еңбек шарты тарапының еңбек шартының басқа тарапына өзі келтірген залал
(зиян) үшін материалдық жауапкершілігі, егер осы Кодексте және Қазақстан
Республикасының өзге заңдарында өзгеше көзделмесе, құқыққа қарсы кінәлі мінез-құлық
(әрекет немесе
әрекетсіздік) нәтижесінде келтірілген залал (зиян) үшін және құқыққа қарсы кінәлі
мінез-құлық пен келтірілген залал (зиян) арасындағы себепті байланыс үшін
басталады.
2. Жұмыс беруші қызметкер алдында:
1) қызметкерді өз жұмыс орнында еңбек ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы
келтірілген залал үшін;
2) қызметкердің мүлкіне келтірілген залал үшін;
3) қызметкердің өміріне және (немесе) денсаулығына келтірілген зиян үшін
материалдық жауаптылықта болады.
3. Қызметкер жұмыс берушінің алдында:
1) жұмыс берушінің мүлкін жоғалту немесе бүлдіру арқылы келтірілген залал
үшін;
2) қызметкердің әрекеті (әрекетсіздігі) нәтижесінде туындаған залал үшін
материалдық жауаптылықта болады.
4. Қызметкер мен жұмыс беруші ұжымдық шартта, еңбек шартында белгіленген
басқа жағдайларда өзара материалдық жауаптылықта болады.
162-бап. Жұмыс берушінің қызметкерге оны еңбек ету
мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы келтірілген
залал үшін материалдық жауапкершілігі
1. Қызметкер басқа жұмысқа заңсыз ауыстырылған, жұмыс орнына жіберілмеген,
еңбек шартының талаптары біржақты өзгертілген, қызметкер жұмыстан шеттетілген,
еңбек шарты негізсіз бұзылған жағдайда, жұмыс беруші қызметкердің алмай қалған
жалақысы мен оған
тиесілі өзге де төлемдерді оған өтеуге міндетті.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің қызметкерлер өкілдерімен
келісілген актілерінде қызметкерді еңбек ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы
келтірілген залалды жұмыс берушінің өтеуінің қосымша жағдайлары белгіленуі мүмкін.
163-бап. Қызметкердің мүлкіне келтірілген залал үшін
жұмыс берушінің материалдық жауапкершілігі
Қызметкердің мүлкіне залал келтірген жұмыс беруші оны еңбек шартының, ұжымдық
шарттың талаптарына сәйкес толық көлемде өтеуге міндетті.
164-бап. Қызметкердің өміріне және (немесе)
денсаулығына келтірілген зиян үшін жұмыс
берушінің материалдық жауапкершілігі
1. Қызметкердің еңбек міндеттерін атқаруына байланысты оның өміріне және
(немесе) денсаулығына зиян келтірілгенде жұмыс беруші қызметкерге келтірілген
зиянды Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген көлемде өтеуге
міндетті.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген зиян қызметкерде сақтандыру төлемдері
болмаған кезде толық көлемде өтеледі. Сақтандыру төлемдері болған кезде жұмыс
беруші қызметкерге сақтандыру сомасы мен зиянның нақты мөлшері арасындағы айырманы
өтеуге міндетті.
3. Жұмыс берушілердің қызметкерлердің өміріне және (немесе) денсаулығына
келтірілген зиянды өтеу тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.
165-бап. Қызметкердің жұмыс берушіге залал келтіргені
үшін материалдық жауапкершілігі
1. Қызметкердің жұмыс берушіге залал келтіргені үшін материалдық
жауапкершілігі осы Кодексте көзделген жағдайларда және мөлшерде басталады.
2. Қызметкер жұмыс берушіге келтірілген тікелей нақты залалды өтеуге
міндетті.
3. Егер залал еңсерілмейтін күштің не аса қажеттіліктің, қажетті
қорғаныстың, сондай-ақ жұмыс беруші қызметкерге берілген мүліктің сақталуы үшін
тиісті жағдайларды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді орындамауы салдарынан
туындаған болса, қызметкердің жұмыс берушіге келтірілген залал үшін жауапкершілігі
жойылады.
4. Қызметкерге қалыпты өндірістік-шаруашылық тәуекел санатына жатқызылуы
мүмкін залал үшін жауапкершілік жүктеуге жол берілмейді.
5. Жұмыс беруші қызметкерлердің қалыпты жұмысы және оларға сеніп тапсырылған
мүліктің толық сақталуын қамтамасыз ету үшін қажетті жағдайлар жасауға міндетті.
6. Тікелей нақты залал деп жұмыс берушінің бар мүлкінің азаюы немесе аталған
мүліктің (оның ішінде, егер жұмыс беруші осы мүліктің сақталуы үшін жауаптылықта
болса, үшінші тұлғалардың жұмыс берушіде жатқан мүліктерінің) жай-күйінің
нашарлауы, сондай-ақ жұмыс берушінің мүлікті сатып алу немесе қалпына келтіру үшін
шығындалуына не артық төлем төлеуіне деген қажеттілігі түсініледі.
166-бап. Қызметкердің материалдық жауапкершілігінің шегі
Қызметкер келтірілген залал үшін, егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, өзінің
орташа айлық жалақысы шегінде материалдық жауаптылықта болады.
167-бап. Қызметкердің жұмыс берушіге келтірілген залал
үшін толық материалдық жауапкершілікте болу
жағдайлары
Мынадай:
1) қызметкерге толық материалдық жауапкершілікті өзіне алу туралы жазбаша
шарт негізінде берілген мүліктің және басқа да бағалы заттардың сақталуы қамтамасыз
етілмеген;
2) қызметкер біржолғы құжат бойынша есебіне алған мүліктің және басқа да
бағалы заттардың сақталуы қамтамасыз етілмеген;
3) алкогольдік, нашақорлық немесе уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас)
жағдайда залал келтірілген;
4) материалдар, жартылай фабрикаттар, бұйымдар (өнімдер), оның ішінде оларды
әзірлеу кезіндегіні қоса алғанда, сондай-ақ жұмыс беруші қызметкерге пайдалануға
берген құрал-саймандар, өлшеуіш аспаптар, арнайы киімдер мен басқа заттар кем
шыққан, қасақана жойылған немесе қасақана бүлдірілген;
5) қызметкердің Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен
расталған заңсыз іс-әрекеттерінен залал келтірілген жағдайларда жұмыс берушіге
келтірілген залалдың толық мөлшеріндегі материалдық жауапкершілік қызметкерге
жүктеледі.
168-бап. Толық жеке және ұжымдық (ортақ) материалдық
жауапкершілік туралы шарттар
1. Өндіріс процесінде өзіне берілген мүлік пен құндылықтарды сақтауға,
өңдеуге, сатуға (жіберуге), тасымалдауға, қолдануға немесе өзге де пайдалануға
байланысты лауазым атқаратын немесе жұмыстар орындайтын қызметкер және жұмыс беруші
қызметкерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың сақталуын қамтамасыз
етпегені үшін қызметкердің толық жеке материалдық жауапкершілігі туралы жазбаша
нысанда шарт жасасады.
2. Өндіріс процесінде өздеріне берілген мүлік пен құндылықтарды сақтауға,
өңдеуге, сатуға (жіберуге), тасымалдауға, қолдануға немесе өзге де пайдалануға
байланысты, келтірілген залал үшін әрбір қызметкердің материалдық жауапкершілігінің
аражігін ажырату мүмкін болмайтын жұмыстарды бірлесіп орындайтын қызметкерлер және
жұмыс беруші қызметкерлерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың
сақталуын қамтамасыз етпегені үшін қызметкерлердің толық ұжымдық (ортақ)
материалдық жауапкершілігі туралы жазбаша нысанда шарт жасасады.
3. Толық жеке немесе ұжымдық (ортақ) материалдық жауапкершілік туралы
шарттар еңбек шартын жасасу кезінде де, еңбек шартына қосымша ретінде де жасалуы
мүмкін.
4. Қызметкерлерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың сақталуын
қамтамасыз етпегені үшін толық жеке және ұжымдық (ортақ) материалдық жауапкершілік
туралы шарттар жасалуы мүмкін қызметкерлер атқаратын немесе орындайтын лауазымдар
мен жұмыстардың тізбесі, сондай-ақ толық материалдық жауапкершілік туралы үлгілік
шарт ұжымдық шартпен (ол бар болған кезде) немесе жұмыс берушінің актілерімен
бекітіледі.
169-бап. Еңбек шарты тараптарының келтірілген залалды
(зиянды) өтеу тәртібі
Еңбек шартының басқа тарапқа залал (зиян) келтірген тарапы оны осы Кодексте
және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген мөлшерде сот шешімінің
негізінде не ерікті түрде өтейді.
15-тарау. ЖЕКЕ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
170-бап. Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдар
1. Жеке еңбек дауларын келісім комиссиялары және (немесе) соттар қарайды.
2. Жеке еңбек дауларын еңбек дауы тараптарының өтініші бойынша келісім
комиссиясы қарайды.
3. Еңбек шартының тараптары жеке еңбек дауын шешу үшін өз қалауы бойынша
тікелей сотқа жүгіне алады.
171-бап. Келісу комиссиясын құру және оның жұмысын
ұйымдастыру
1. Келісу комиссиясы тепе-теңдік негізінде жұмыс берушінің және
қызметкерлердің өкілдерінің бірдей санынан құрылады.
2. Келісу комиссиясының сандық құрамы, оның жұмыс істеу тәртібі және келісім
комиссиясы өкілеттігінің мерзімі жұмыс беруші мен қызметкерлердің арасындағы
келісім бойынша қызметкерлердің жалпы
жиналысында (конференциясында) белгіленеді.
3. Келісу комиссиясының қызметкерлерден құрылатын мүшелері қызметкерлердің
жалпы жиналысында (конференциясында) сайланады. Келісу комиссиясының жұмыс
берушіден құрылатын мүшелері жұмыс берушінің актісімен тағайындалады. Келісу
комиссиясының мүшелері бірінші ұйымдастыру отырысында көпшілік дауыспен өз
құрамынан төраға мен хатшыны сайлайды.
4. Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берген күннен бастап жеті күндік
мерзімде қарайды.
5. Қарау нәтижесі бойынша келісу комиссиясының шешімі қабылданады, ол
қабылданған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмей өтініш иесіне беріледі.
172-бап. Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдарға
жүгіну мерзімі
Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдарға жүгіну үшін мынадай мерзімдер
белгіленеді:
1) жұмысқа қайта алу туралы даулар бойынша - жұмыс берушінің еңбек шартын
бұзу туралы актісінің көшірмесі табыс етілген күннен бастап үш ай;
2) басқа еңбек даулары бойынша - қызметкер немесе жұмыс беруші өз құқығының
бұзылғаны туралы білген немесе білуге тиісті күннен бастап бір жыл.
173-бап. Еңбек даулары жөніндегі келісу комиссиясының
құзыреті
Келісу комиссиясы, осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге
де заңдарында қараудың өзгеше тәртібі белгіленген дауларды қоспағанда, ұйымдарда
туындайтын еңбек дауларын қарау жөніндегі орган болып табылады.
Егер қызметкер келіспеушіліктерді жұмыс берушімен арадағы өзі немесе өз
өкілі қатысатын тікелей келіссөздер барысында реттемеген болса, еңбек дауын келісу
комиссиясы қарайды.
174-бап. Еңбек дауларын келісу комиссиясында қарау
тәртібі
Келісу комиссиясына келіп түскен өтініш аталған комиссияда міндетті түрде
тіркелуге тиіс.
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берілген күннен бастап күнтізбелік жеті
күн ішінде қарауға міндетті.
Дау өтініш берушінің немесе ол уәкілеттік берген өкілдің қатысуымен
қаралады. Дауды қызметкердің немесе оның өкілінің қатысуынсыз қарауға тек оның
жазбаша өтініші бойынша ғана жол беріледі. Қызметкер немесе оның өкілі аталған
комиссияның отырысына келмей қалған жағдайда, еңбек дауын қарау кейінге
қалдырылады. Қызметкер немесе оның өкілі дәлелді себептерсіз екінші рет келмей
қалған жағдайда, келісім комиссиясы мәселені қараудан алып тастау туралы шешім
шығаруы мүмкін, мұның өзі қызметкерді осы Кодексте белгіленген мерзім шегінде еңбек
дауын қарау туралы қайтадан өтініш беру құқығынан айырмайды.
Келісу комиссиясы отырысқа куәгерлерді шақыртуға, мамандарды шақыруға
құқылы. Комиссияның талап етуі бойынша ұйымның басшысы оған қажетті құжаттарды
белгіленген мерзімде табыс етуге міндетті.
Келісу комиссиясының отырысы оған қызметкерлер атынан өкілдік ететін
мүшелерінің кемінде жартысы және жұмыс беруші атынан өкілдік ететін мүшелерінің
кемінде жартысы қатысқан жағдайда, заңды деп есептеледі.
Келісу комиссиясының отырысында хаттама жүргізіледі, оған комиссияның
төрағасы немесе оның орынбасары қол қояды.
175-бап. Келісу комиссиясының шешім қабылдау тәртібі
және оның мазмұны
Келісу комиссиясы отырысқа қатысып отырған комиссия мүшелерінің жай көпшілік
даусымен шешім қабылдайды. Өтініш берушінің немесе комиссия мүшелерінің бірінің
талап етуі бойынша дауыс беру жасырын өткізіледі.
Келісу комиссиясының шешімінде:
ұйымның (бөлімшенің) атауы, комиссияға жүгінген қызметкердің тегі, аты,
әкесінің аты, лауазымы, кәсібі немесе мамандығы;
комиссияға жүгінген күн мен дауды қарау күні, даудың мәні;
комиссия мүшелері мен отырысқа қатысқан басқа да адамдардың тегі, аты,
әкесінің аты;
шешімнің мәні және оның негіздемесі (заңға, өзге де нормативтік құқықтық
актіге сілтеме жасай отырып);
дауыс беру нәтижелері көрсетіледі.
Келісу комиссиясы шешімінің тиісінше расталған көшірмелері шешім қабылданған
күннен бастап үш күн ішінде ұйымның қызметкері мен басшысына беріледі.
176-бап. Келісу комиссиясының шешімдерін орындау
Келісу комиссиясының шешімі онда белгіленген мерзімде орындалуға тиіс.
Комиссияның шешімі белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда қызметкер
немесе жұмыс беруші еңбек дауын шешуді сот тәртібімен жүзеге асыруға құқылы.
177-бап. Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі органның
қызметкерді жұмысына қайта алдыртуы
1. Осы баптың 3-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, еңбек шарты
бұған заңды негізсіз, не басқа жұмысқа заңсыз ауыстыру, басқа жұмыс орнына заңсыз
көшіру, еңбек жағдайларын заңсыз өзгерту, жұмыстан заңсыз шеттету себебінен
тоқтатылған жағдайда, жеке еңбек дауын қарау жөніндегі орган қызметтерді бұрынғы
жұмысына қайта алу туралы шешім шығарады.
2. Бұрынғы жұмысына қайта алынған қызметкерге амалсыз бос жүрген (жұмыстан
шеттетілген) барлық уақыты үшін орташа жалақысы немесе төмен ақы төленетін жұмысты
орындағаны үшін, бірақ алты айдан аспайтын уақытқа жалақыдағы айырма төленеді.
3. Жеке еңбек дауын қарайтын орган қызметкердің өтініші бойынша қызметкерге
осы баптың 2-тармағында көрсетілген мөлшерде жалақы төлеу туралы шешім шығарумен
шектелуі мүмкін.
4. Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі органның қызметкерді бұрынғы жұмысында
қайта алу туралы шешімі дереу орындалуға тиіс. Жұмыс беруші жұмысқа қайта алу
туралы шешімнің орындалуын кідірткен кезде, жеке еңбек дауын қарау жөніндегі орган
қызметкерге шешімнің орындалуы кідіртілген уақыт үшін орташа жалақысын немесе
жалақысының айырмасын төлеу туралы шешім шығарады.
3-БӨЛІМ. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЖЕКЕЛЕГЕН САНАТТАРЫНЫҢ ЕҢБЕГІН
РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
16-тарау. ОН СЕГІЗ ЖАСҚА ТОЛМАҒАН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН
РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
178-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбек
саласындағы құқықтары
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер еңбек қатынастарында құқықтары бойынша
кәмелетке толғандармен теңестіріледі, ал еңбекті қорғау, жұмыс уақыты, демалыс
уақыты және басқа да еңбек жағдайлары саласында осы Кодексте белгіленген қосымша
кепілдіктерді пайдаланады.
179-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің
еңбегін пайдалануға тыйым салынатын жұмыстар
1. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбегін ауыр жұмыстарда, еңбек
жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстарда, сондай-ақ
орындалуы олардың денсаулығы мен имандылығының дамуына зиян келтіруі мүмкін
жұмыстарда (ойын бизнесі, түнгі ойын-сауық мекемелеріндегі жұмыс, алкоголь
өнімдерін, темекі бұйымдарын, есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорларды
өндіру, тасымалдау мен сату) қолдануға тыйым салынады.
2. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің өздеріне белгіленген шекті
нормалардан артық жүктерді тасуына және қозғалтуына тыйым салынады.
3. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 179-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
180-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді
міндетті медициналық тексерулер
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлермен еңбек шарттары алдын ала
міндетті медициналық тексеруден кейін ғана жасалады. Одан әрі қызметкерлер он сегіз
жасқа толғанға дейін жыл сайын міндетті медициналық тексеруден өтуге тиіс.
181-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін
жұмыс уақытының ұзақтығы
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерге:
1) он төрт жастан он алты жасқа дейінгі қызметкерлер үшін - аптасына 24
сағаттан аспайтын;
2) он алты жастан он сегіз жасқа дейінгі қызметкерлер үшін - аптасына 36
сағаттан аспайтын;
3) білім беру мекемелерінде оқитын және оқу жылы ішінде оқуды жұмыспен қатар
алып жүретін он төрт жастан он алты жасқа дейінгі оқушыларға - күніне 2,5 сағат, он
алты жастан он сегіз жасқа дейінгі оқушыларға күніне 3,5 сағат жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы белгіленеді.
182-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін
еңбекке ақы төлеу және өндірім нормалары
1. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы ескеріле отырып жүргізіледі.
2. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің өндірім нормалары қызметкерлерге
арналған жалпы өндірім нормаларын негізге ала отырып, осы Кодекстің 181-бабында
белгіленген жұмыс уақытының барабар қысқартылған ұзақтығымен белгіленеді.
3. Орта, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарын бітіргеннен кейін
жұмысқа кіретін, сондай-ақ өндірісте кәсіптік оқытудан өткен он сегіз жасқа дейінгі
қызметкерлер үшін өндірімнің азайтылған нормалары белгіленуі мүмкін.
4. Жұмыс беруші он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерге күнделікті жұмыстың
толық ұзақтығы кезінде қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу деңгейіне дейін қосымша
ақы төлей алады.
Ескерту. 182-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.07.27.
N 320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
183-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбек
және тынығу режимінің ерекшеліктері
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді түнгі уақыттағы жұмысқа, үстеме
жұмысқа, жұмыс уақытының жиынтық есебі кезіндегі жұмысқа тартуға, оларды іссапарға
және вахталық әдіспен орындалатын жұмысқа жіберуге, сондай-ақ оларды жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысынан кері шақырып алуға тыйым салынады.
184-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің
материалдық жауапкершілігін шектеу
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлермен толық материалдық жауапкершілік
туралы шарт жасасуға тыйым салынады.
17-тарау. ӘЙЕЛДЕРДІҢ ЖӘНЕ ОТБАСЫЛЫҚ МІНДЕТТЕРІ БАР ӨЗГЕ
АДАМДАРДЫҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
185-бап. Еңбек шартының тоқтатылуын шектеу
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Жүкті әйелдермен, үш жасқа дейінгі балалары бар әйелдермен, он төрт жасқа
дейінгі баланы (он сегіз жасқа дейінгі мүгедек-баланы) тәрбиелеп отырған
жалғызбасты аналармен, аталған балалар санатын анасыз тәрбиелеп отырған өзге де
тұлғалармен еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзуға, осы Кодекстің
54-бабы 1-тармағының 1), 3) - 18) тармақшаларында көзделген жағдайларды қоспағанда,
жол берілмейді.
2. Егер әйел еңбек шартының мерзімі аяқталған күні мерзімі он екі апта және
одан көп апта жүктілігі туралы медициналық қорытынды
ұсынса, жоқ қызметкерді алмастыру жағдайларын қоспағанда, жұмыс беруші оның
жазбаша өтініші бойынша еңбек шартының
мерзімін бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты демалыс аяқталған
күнге дейін ұзартуға міндетті.
Ескерту. 185-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
186-бап. Әйелдердің еңбегін пайдалануға тыйым салынатын
жұмыстар
1. Әйелдердің еңбегін пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың тізіміне сәйкес
әйелдердің еңбегін ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және
(немесе) қауіпті жұмыстарда пайдалануға тыйым салынады.
2. Әйелдердің өздері үшін белгіленген шекті нормалардан асатын жүкті қолмен
көтеруіне және жылжытуына тыйым салынады.
3. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 186-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
187-бап. Әйелдердің және отбасылық міндеттері бар басқа
да адамдардың еңбегі мен тынығу режимінің
ерекшеліктері
1. Жұмыс берушінің жүкті әйелдерді түнгі уақыттағы жұмысқа, демалыс және
мереке күндеріндегі жұмысқа, үстеме жұмысқа тартуға, оларды іссапарға жіберуге,
сондай-ақ оларды жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан кері шақырып алуға құқығы жоқ.
2. Жұмыс берушінің:
1) жеті жасқа дейінгі балалары бар әйелдерді және жеті жасқа дейінгі
балаларды анасыз тәрбиелеп отырған басқа да адамдарды;
2) егер үш жасқа дейінгі балалар, мүгедек балалар не отбасының ауру мүшесі
медициналық қорытынды негізінде тұрақты күтім жасауға мұқтаж болса, отбасының ауру
мүшелеріне күтім жасайтын не мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған қызметкерлерді
жазбаша келісімінсіз түнгі уақыттағы жұмысқа, үстеме жұмысқа тартуға, сондай-ақ
іссапарға және вахталық әдіспен орындалатын жұмысқа жіберуге құқығы жоқ.
188-бап. Баланы тамақтандыруға арналған үзілістер
1. Тынығуға және тамақтануға арналған үзілістерден, ауысымішілік және арнайы
үзілістерден басқа, бір жарым жасқа дейінгі балалары бар әйелдерге, бір жарым жасқа
дейінгі балаларды анасыз тәрбиелеп отырған әкелерге (асырап алушыларға) баланы
(балаларды) тамақтандыру үшін жұмыстың кемінде әрбір үш сағаты сайын:
1) бір баласы бар болғанда - әрбір үзіліс кемінде отыз минут;
2) екі немесе одан да көп баласы бар болғанда - әрбір үзіліс кемінде бір
сағат болатын қосымша үзілістер беріледі.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген қызметкердің өтініші бойынша баланы
(балаларды) тамақтандыруға арналған үзілістер тынығуға және тамақтануға арналған
үзілістерге қосылады не жиынтық үзілістер жұмыс күнінің (ауысымының) басында немесе
аяғында беріледі.
3. Баланы (балаларды) тамақтандыруға арналған үзілістер жұмыс уақытына
кіреді. Үзілістер уақытында әйелдердің (әкелердің, асырап алушылардың) орташа
жалақысы сақталады.
189-бап. Әйелдерге және отбасылық міндеттері бар басқа
да адамдарға толық емес жұмыс уақытын белгілеу
Жұмыс беруші жүкті әйелдің, үш жасқа дейінгі баласы бар ата-ананың (асырап
алушының) біреуінің, сондай-ақ отбасының ауру мүшесіне медициналық қорытындыға
сәйкес күтім жасайтын қызметкердің жазбаша өтініші бойынша оларға толық емес жұмыс
уақыты режимін береді.
Ескерту. 189-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
190-бап. Жүкті әйелдерге жұмыс уақытының жиынтық есебін
қолдануды шектеу
Егер жұмыс күнінің ұзақтығы сегіз сағаттан асатын болса, жүкті әйелдерге
жұмыс уақытының (жұмыс ауысымының) жиынтық есебін қолдануға жол берілмейді.
191-бап. Жүкті әйелдерді басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
Жұмыс беруші медициналық қорытынды негізінде жүкті әйелді орташа жалақысын
сақтай отырып, зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсері болмайтын
басқа жұмысқа ауыстыруға міндетті.
Жүкті әйелге қолайсыз өндірістік факторлар әсерін болдырмайтын басқа жұмыс
берілгенге дейін, әйел осының салдарынан өткізіп алған барлық жұмыс күндері үшін
жұмыс берушінің қаражаты есебінен орташа жалақысы сақтала отырып, жұмыстан
босатылуға тиіс.
Ескерту. 191-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
192-бап. Жыл сайынғы ақылы демалыс кезектілігін
белгілеу кезінде әйелдерге берілетін кепілдік
Әйелге, қалауы бойынша, жүктілікке және босануға байланысты демалыстың
алдында немесе тікелей одан кейін не балаға күтім жасауға арналған демалыс біткен
соң жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы беріледі.
193-бап. Жүктілікке және босануға байланысты
демалыс
1. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, әйелдерге
жүктілігіне және босануына байланысты ұзақтығы босануға дейін күнтізбелік жетпіс
күнге және босанғаннан кейін күнтізбелік елу алты (қиналып босанған немесе екі
немесе одан да көп бала туған жағдайда - жетпіс) күнге дейін өтініші және
белгіленген тәртіппен берілген еңбекке жарамсыздық парағы негізінде демалыс
беріледі.
2. Демалыстарды есептеу жиынтықтап жүргізіледі және демалыс әйелге
босанғанға дейін нақты пайдаланған күндерінің санына және жұмыс берушідегі
жұмысының ұзақтығына қарамастан, толық беріледі.
Ескерту. 193-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (2008.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
194-бап. Жаңа туған балаларды асырап алған
қызметкерлерге берілетін демалыс
Жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге (ата-ананың
біреуіне) баланы асырап алған күннен бастап және бала туған күннен елу алты күн
өткенге дейінгі кезеңге демалыс беріледі.
Ескерту. 194-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.12.19.
N 9 (2008.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
194-1-бап. Жүктілікке және босануға байланысты демалысқа,
жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған
қызметкерлерге берілетін демалысқа ақы төлеудің
ерекшеліктері
Егер бұл еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың талаптарында, жұмыс
берушінің актісінде көзделсе, жұмыс беруші Қазақстан Республикасының міндетті
әлеуметтік сақтандыру туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылған, жүктілікке және
босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған
жағдайда төленетін әлеуметтік төлем сомасын шегергендегі орташа жалақысын сақтай
отырып, жүктілікке және босануға байланысты демалысқа, жаңа туған баланы
(балаларды) асырап алған қызметкерлерге берілетін демалысқа ақы төлейді.
Ескерту. 17-тарау 194-1-баппен толықтырылды - ҚР 04.02.2013 № 75-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
195-бап. Балалардың күтіміне байланысты жалақы
сақталмайтын демалыс
1. Жұмыс беруші қызметкерге:
1) ата-анасының қалауы бойынша - баланың анасына не әкесіне;
2) баланы жалғыз тәрбиелеп отырған ата-ананың біреуіне;
3) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы іс жүзінде тәрбиелеп отырған
әжесіне, атасына, басқа туысына немесе қамқоршысына;
4) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерге бала үш жасқа
толғанға дейін баланың күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс беруге
міндетті.
2. Бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын
демалыс осы баптың 1-тармағында көрсетілген қызметкердің жазбаша өтініші негізінде
оның қалауы бойынша толық немесе бөлініп пайдаланылуы мүмкін.
3. Бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын
демалыс уақытында қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) сақталады.
4. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, бала үш жасқа
толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақысы сақталмайтын демалыс уақыты жалпы
еңбек стажына, мамандығы бойынша жұмыс стажына есептеледі.
5. Бала үш жасқа толғанға дейін бала күтімі бойынша жалақысы сақталмайтын
демалыс аяқталғанға дейін жұмысқа шыққан жағдайда, қызметкер жұмыс берушіге өзінің
ниеті туралы жұмыс басталуынан бір ай бұрын ескертуге міндетті.
Ескерту. 195-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
18-тарау. ҚОСА АТҚАРАТЫН ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
196-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты
1. Қызметкер өзі еңбек қатынастарында тұрған бір жұмыс берушімен (негізгі
жұмыс орыны бойынша), сондай-ақ бірнеше жұмыс берушімен де қоса атқаратын жұмыс
туралы еңбек шартын жасасуға құқылы.
2. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартында жұмысты қоса атқару жөнінде
сілтеме болуы міндетті.
197-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасуға қажетті қосымша құжаттар
Қызметкер басқа жұмыс берушімен қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасу үшін осы Кодекстің 31-бабында көзделген құжаттардан бөлек, негізгі жұмыс
орны бойынша еңбектің сипаты мен жағдайлары (жұмыс орны, лауазымы, еңбек
жағдайлары) туралы анықтама табыс етеді.
198-бап. Қоса атқаратын жұмыс кезіндегі жұмыс уақытының
ұзақтығы
Негізгі жұмыс орны бойынша және қоса атқаратын жұмысы бойынша күнделікті
жұмыстың жиынтық ұзақтығы осы Кодекстің 82-бабында белгіленген күнделікті жұмыс
уақытының нормасынан 4 сағаттан артық аспауға тиіс.
199-бап. Қоса атқаратын жұмыс кезіндегі жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысы
1. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін
қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы негізгі жұмысы бойынша демалыспен
қатар беріледі.
2. Егер қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты бойынша жыл сайынғы ақылы
еңбек демалысының ұзақтығы басқа жұмыс бойынша демалыстың ұзақтығынан аз болса,
жұмыс беруші қоса атқарушы - қызметкердің өтініші бойынша демалыс ұзақтығының
айырмасын құрайтын күндерге жалақысы сақталмайтын демалыс береді.
200-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасуды шектеу
Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын он сегіз жасқа толмаған
қызметкерлермен және ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және
(немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлермен жасасуға тыйым салынады.
201-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын жұмыс
берушінің бастамасы бойынша бұзудың қосымша
негіздері
Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты, осы Кодекстің 54-бабында көзделген
негіздерден басқа, еңбек шарты осы жұмыс өзі үшін негізгі болып табылатын
қызметкермен жасалынған жағдайда жұмыс берушінің бастамасымен бұзылуы мүмкін.
19-тарау. АУЫР ЖҰМЫСТАРДА, ЕҢБЕК ЖАҒДАЙЛАРЫ ЗИЯНДЫ (ЕРЕКШЕ
ЗИЯНДЫ) ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ) ҚАУІПТІ ЖҰМЫСТАРДА ІСТЕЙТІН
ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 202-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстарда істейтін қызметкерлердің жұмыс
уақытының қысқартылған ұзақтығы
1. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін жұмыс уақытының аптасына 36 сағаттан
аспайтын қысқартылған ұзақтығы белгіленеді.
2. Жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына құқық беретін өндірістердің,
цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары
зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесін, сондай-ақ оны
берудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган денсаулық сақтау
саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісім бойынша айқындайды.
Ескерту. 202-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
203-бап. Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысы
Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары қызметкерлерге өндірістердің,
цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізіміне, сондай-ақ жыл сайынғы ақылы қосымша
еңбек демалысына құқық беретін ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше
зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесіне сәйкес беріледі. Демалыстың бұл
түрінің ұзақтығын, сондай-ақ оны берудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен
келісе отырып айқындайды.
Ескерту. 203-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
204-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстарда істейтін қызметкерлердің еңбегіне
ақы төлеу
Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда
істейтін қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу қалыпты еңбек жағдайлары бар жұмыстарда
істейтін қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеумен салыстырғанда жоғарылатылған
лауазымдық айлықақылар (ставкалар) немесе қосымша ақылар белгілеу жолымен
жоғарылатылған мөлшерде, бірақ Қазақстан Республикасының заңнамасында, салалық
келісімдерде немесе ұжымдық шарттарда еңбекке ақы төлеудің ең төменгі
стандарттарына негізделіп белгіленгеннен төмен емес мөлшерде белгіленеді.
Өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, ауыр
жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстардың тізбесін, еңбекке ақы төлеудің жоғарылатылған мөлшеріне құқық беретін
жұмысты, сондай-ақ оны берудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган
денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісе
отырып айқындайды.
Осы бапта белгіленген еңбекке ақы төлеу шарттары ауыр, зиянды (ерекше
зиянды), қауіпті жағдайлардағы еңбегі жұмыс орындарын аттестаттау нәтижелерімен
расталған қызметкерлерге қолданылады.
Ескерту. 204-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
205-бап. Салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын
қамтамасыз ету
Ұйым қызметкерлеріне еңбек жағдайлары бойынша жұмыс берушінің қаражаты
есебінен Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтіннен төмен емес нормаларда
арнайы киім, арнайы аяқ киім және басқа да дара қорғану құралдары, жуу және
зарарсыздандыру материалдары, сүт, емдеу-профилактикалық тағамдары беріледі.
Ескерту. 205-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
20-тарау. МАУСЫМДЫҚ ЖҰМЫСТАРДА ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 206-бап. Маусымдық жұмыстар
Климаттық немесе өзге де табиғи жағдайлары бойынша белгілі бір, бірақ бір
жылдан аспайтын кезең (маусым) ішінде орындалатын жұмыстар маусымдық деп танылады.
207-бап. Маусымдық қызметкерлермен еңбек шартын жасасу
ерекшеліктері
1. Еңбек шартында маусымдық жұмыстар орындауға арналған шарт жасасу туралы
талап және жұмыстарды орындаудың айқындалған кезеңі көрсетілуге тиіс.
2. Маусымдық жұмыстарға арналған еңбек шартын жасасу кезінде қызметкердің
өзіне тапсырылатын жұмысқа сәйкестігін тексеру мақсатындағы сынақ мерзімі
белгіленбейді.
208-бап. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерлермен
еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша
бұзудың қосымша негіздері
Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерлермен еңбек шарты, осы Кодекстің 54-
бабында көзделген негіздерден басқа:
1) жұмыс берушідегі жұмыстар өндірістік сипаттағы себептер бойынша екі
аптадан артық мерзімге тоқтатылған;
2) қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығы салдарынан қатарынан бір ай бойы
жұмысқа шықпаған жағдайларда жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзылуы мүмкін.
209-бап. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерлермен
еңбек шартын бұзу тәртібінің ерекшеліктері
1. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкер, бұл туралы жұмыс берушіні
күнтізбелік жеті күн бұрын жазбаша түрде ескерте отырып, еңбек шартын өз бастамасы
бойынша бұзуға құқылы.
2. Жұмыс беруші маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерді еңбек шартының осы
Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген негіздер
бойынша бұзылатыны туралы күнтізбелік жеті күн бұрын жазбаша ескертуге міндетті.
3. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкермен еңбек шарты бұзылған кезде,
жұмыс беруші пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы төлемін жұмыс істелген уақытқа
барабар төлейді.
4. Маусымдық жұмыста істейтін қызметкермен еңбек шарты ұйымның таратылуына,
қызметкерлер санының немесе штатының қысқаруына байланысты тоқтатылған кезде екі
апталық орташа жалақы мөлшерінде демалыс жәрдемақысы төленеді.
21-тарау. ВАХТАЛЫҚ ӘДІСПЕН ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
210-бап. Вахталық әдіспен жұмыс істеу ерекшеліктері
1. Вахталық әдіс, қызметкерлердің тұрақты тұратын жеріне күн сайын қайтып
келуі қамтамасыз етіле алмайтын кезде, олардың тұрақты тұратын жерінен тысқары
жерде еңбек процесін жүзеге асырудың ерекше нысаны болып табылады.
2. Жұмыс беруші вахталық әдіспен жұмыс істейтін қызметкерлер жұмыс өндірісі
объектісінде болған кезде оларды тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету үшін тұрғын үймен,
жұмыс орнына және одан кері жеткізіп салуды, сондай-ақ жұмыс орындау жағдайларымен
және
ауысымаралық демалыспен қамтамасыз етуге және олардың тамақтануын ұйымдастыруға
міндетті.
Жұмыс беруші қызметкердің жұмыс өндірісі объектісінде болу жағдайларын еңбек
шартына, ұжымдық шартқа сәйкес қамтамасыз етеді.
Ескерту. 210-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
211-бап. Вахталық әдіспен жұмыс істеуге қойылатын
шектеулер
Вахталық әдіспен орындалатын жұмыстарға он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер,
жүкті әйелдер, бірінші және екінші топтардағы мүгедектер жіберілмейді. Өзге
қызметкерлер, егер мұндай жұмыстар медициналық қорытынды негізінде олардың
денсаулығына қайшы келмесе, вахталық әдіспен орындалатын жұмыстарға тартылуы
мүмкін.
212-бап. Вахтаның ұзақтығы
1. Объектіде жұмыс орындау уақытын және ауысымаралық демалыс уақытын қамтитын
кезең вахта болып есептеледі.
2. Вахтаның ұзақтығы күнтiзбелiк он бес күннен аспауға тиiс.
Жекелеген объектілерде вахтаның ұзақтығы қызметкердің жазбаша келісімімен
еңбек және (немесе) ұжымдық шартқа сәйкес күнтiзбелiк отыз күнге дейін ұзартылуы
мүмкін.
Теңіз кемелері экипаждарының мүшелері үшін қызметкердің келісімімен вахтаның
ұзақтығы күнтiзбелiк бір жүз жиырма күнге дейін ұзартылуы мүмкін.
Ескерту. 212-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.28 N 369-IV(алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен,
өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
213-бап. Вахталық әдіспен жұмыс істеу кезінде жұмыс
уақытын және тынығу уақытын есепке алу
1. Жұмыстың вахталық әдісі кезінде айлық, тоқсандық немесе өзге де неғұрлым
ұзақ, бірақ бір жылдан аспайтын кезең ішіндегі жұмыс уақытының жиынтық есебі
белгіленеді.
2. Есептік кезең жұмыс уақытын, демалыс уақытын, жұмыс беруші
орналасқан жерден немесе жиналатын жерден жұмыс орнына дейінгі және одан кері
қайту жолының уақытын қамтиды. Бұл ретте, есептік кезеңдегі жұмыс уақытының жалпы
ұзақтығы осы Кодексте белгіленген нормалардан аспауға тиіс.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын вахтааралық тынығу кезеңінде бөліп
беруге жол берілмейді.
4. Жұмыс беруші вахталық әдіспен жұмыс істейтін әрбір қызметкердің жұмыс
уақыты мен тынығу уақытының есебін ай бойынша және барлық есептік кезең бойынша
жүргізуге міндетті.
22-тарау. ҮЙ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
214-бап. Үй қызметкерлерімен еңбек шартын жасасу және
тоқтату ерекшеліктері
1. Үй қызметкерлері деп, егер жұмыстар (көрсетілетін қызметтер) жұмыс
берушінің және (немесе) жұмыс беруші үшін пайда алу мақсатында орындалмаса
(көрсетілмесе), жұмыс беруші жеке тұлғаларда отбасының бір немесе бірнеше мүшесі
жүргізетін үй шаруашылығындағы жұмыстарды орындайтын (қызметтер көрсететін)
қызметкерлер танылады.
2. Жұмыс беруші үй қызметкерін жұмысқа қабылдау не онымен еңбек қатынастарын
тоқтату туралы акт шығармайды және еңбек кітапшасына оның жұмысы туралы мәліметтер
енгізбейді.
3. Үй қызметкерінің еңбек қызметі еңбек шартымен расталады.
4. Үй қызметкерімен еңбек шарты тоқтатылғаны (бұзылғаны) туралы жазбаша
ескертудің мерзімі, сондай-ақ жұмысынан айырылуға байланысты өтемақы төлеу
жағдайлары мен мөлшері еңбек шартында белгіленеді.
Ескерту. 214-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.12.2013 № 153-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
215-бап. Үй қызметкерлерінің жұмыс уақыты мен тынығу
уақытының режимі
1. Үй қызметкерлеріне осы Кодексте белгіленген жұмыс уақыты мен тынығу уақыты
ұзақтығының нормалары қолданылады.
2. Үй қызметкерінің жұмыс режимі, оларға демалыс күндерін, жыл сайынғы ақылы
еңбек демалысын беру, оларды үстеме жұмыстарға, түнгі уақытта, демалыс және мереке
күндері жұмысқа тарту тәртібі еңбек шартында айқындалады.
216-бап. Тәртіптік жазаны қолдану және алып тастау
тәртібі
Үй қызметкеріне қатысты тәртіптік жазаны қолдану және алып тастау тәртібі
еңбек шартымен айқындалады.
217-бап. Жеке еңбек дауларын шешу
Үй қызметкері мен жұмыс берушінің арасындағы жеке еңбек даулары тараптар
келісімімен және (немесе) сотта шешіледі.
218-бап. Үй қызметкерімен еңбек шартын бұзу
Үй қызметкерімен еңбек шартын бұзу еңбек шартында көзделген негіздер бойынша
жүргізіледі.
23-тарау. ҮЙДЕ ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 219-бап. Үйде жұмыс істейтін қызметкерлер
1. Жұмыс берушімен жұмысты өз материалдарымен және өзіндік немесе жұмыс
беруші бөліп беретін не жұмыс беруші қаражаты есебінен сатып алынатын жабдықтарды,
құрал-саймандар мен құрылғыларды пайдаланып, үйде жеке еңбегімен орындау туралы
еңбек шартын жасасқан адамдар үйде жұмыс істейтін қызметкерлер деп есептеледі.
2. Қызметкердің жұмысты үйде орындауы еңбек шартын жасасқан кезде, сол
сияқты еңбек шартының қолданылу мерзімі ішінде еңбек шартына тиісті өзгерістер
енгізе отырып белгіленуі мүмкін.
220-бап. Үйде жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбек
жағдайлары
1. Үйде істелетін жұмыс қызметкердің денсаулық жағдайына қайшы келмейтін және
оларды орындау үшін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптар
қамтамасыз етілген жағдайда ғана орындалуы мүмкін.
2. Үйде істелетін жұмыстарды орындауға арналған еңбек шартында:
1) жұмысты қызметкерге меншік құқығымен тиесілі немесе жұмыс беруші бөліп
беретін не жұмыс берушінің қаражаты есебінен сатып алынатын жабдықтарды,
материалдарды, құрал-саймандар мен құрылғыларды пайдаланып орындау;
2) қызметкерді жұмысты орындау үшін шикізатпен, материалдармен, жартылай
дайын өнімдермен қамтамасыз ету тәртібі мен мерзімдері;
3) дайын өнімді алып шығу тәртібі мен мерзімдері;
4) қызметкерге төленетін өтемақы және өзге де төлемдер туралы талаптар
міндетті түрде көзделуге тиіс.
221-бап. Үйде жұмыс істейтін қызметкерлердің жұмыс
уақыты мен тынығу уақытының режимі, еңбек
қауіпсіздігін және еңбегін қорғауды қамтамасыз
ету жағдайлары
Жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимі, жұмыс берушінің қызметкердің жұмыс
уақыты режимін сақтауын бақылау ерекшеліктері, еңбек қауіпсіздігін және еңбекті
қорғауды қамтамасыз ету және үйде жұмыс істейтін қызметкер үшін осы талаптардың
сақталуы жөніндегі жағдайлар еңбек шартында белгіленеді.
23-1-тарау. Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбегін реттеудің
ерекшеліктері
Ескерту. Кодекс 23-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
221-1-бап. Қашықтықтан жұмыс істеу
Қашықтықтан жұмыс істеу жұмыс процесінде ақпараттық және коммуникациялық
технологияларды пайдаланып, еңбек процесін жұмыс беруші орналасқан жерден тысқары
жерде жүзеге асырудың айрықша нысаны болып табылады.
221-2-бап. Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлердің
еңбек жағдайлары
1. Жұмыс беруші қызметкерге коммуникация құралдарын (байланыс құралдарын)
береді және оларды орнату және оларға қызмет көрсету жөніндегі шығыстарды көтереді.
Қызметкер меншікті коммуникация құралдарын тұрақты негізде пайдаланған жағдайда
жұмыс беруші өтемақы төлейді, оның мөлшері мен төлеу тәртібі қызметкермен келісім
бойынша белгіленеді.
Тараптардың келісімі бойынша қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерге жұмыс
беруші үшін жұмысты орындауға байланысты өзге де шығыстар (электр энергиясының,
судың құны және т.б.) өтелуі мүмкін.
2. Қызметкердің жұмыс берушімен жұмыс істеу байланыстарының тәсілдері мен
кезеңділігі еңбек шартында айқындалады.
221-3-бап. Жұмыс уақытын және демалыс уақытын есептеу,
еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
қамтамасыз ету жағдайлары
Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлерге осы Кодексте белгіленген жұмыс
уақыты мен демалыс уақыты ұзақтығының нормалары қолданылады.
Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлер үшін жұмыс уақытының тіркелген есебі
белгіленеді, оны бақылаудың ерекшеліктері еңбек шартында айқындалады.
Жұмыс уақыты режимінің сақталуын бақылаудың ерекшеліктері, еңбек
қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз ету және қызметкер үшін осы
жағдайларды сақтау жөніндегі шарттар еңбек шартында айқындалады.
24-тарау. МҮГЕДЕКТЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
222-бап. Мүгедектердің еңбек ету құқығын іске асыруы
1. Мүгедектер әдеттегідей еңбек жағдайлары бар не мүгедектер еңбегін
пайдаланатын мамандандырылған ұйымдарда жұмыс берушілермен еңбек шарттарын жасасуға
құқылы.
2. Медициналық қорытынды бойынша денсаулық жағдайы еңбек міндеттерін
орындауға кедергі келтіретін не оның денсаулығына және (немесе) басқа адамдар
еңбегінің қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайларды қоспағанда, мүгедектік
себептері бойынша еңбек шартын жасасудан бас тартуға, мүгедекті басқа жұмысқа
ауыстыруға, еңбек жағдайларын өзгертуге тыйым салынады.
Ескерту. 222-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
223-бап. Мүгедек қызметкерлердің еңбек жағдайлары
1. Еңбекті нормалау, еңбекке ақы төлеу және еңбекті қорғау жағдайлары, жұмыс
режимі, кәсіптерді (лауазымдарды) қоса атқару тәртібі, техникалық, санитарлық,
гигиеналық, өндірістік-тұрмыстық жағдайлар, сондай-ақ тараптар келісімі бойынша
еңбек шартының, ұжымдық шарттың өзге де жағдайлары басқа қызметкерлермен
салыстырғанда мүгедек қызметкерлердің жағдайларын нашарлата немесе құқықтарын
шектей алмайды.
2. Мүгедектер еңбегін ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды), қауіпті еңбек
жағдайлары бар жұмыстарда пайдалануға тыйым салынады.
3. Жұмыс істеп жүрген мүгедектерге осы Кодексте, келісімдерде, жұмыс
берушінің актілерінде, сондай-ақ еңбек шартында, ұжымдық шартта белгіленген қосымша
кепілдіктер берілуі мүмкін.
4. Жұмыс беруші жұмыс істеп жүрген мүгедектердің толық емес жұмыс уақыты
режимі, жүктемені азайту және басқа еңбек жағдайлары туралы медициналық
қорытындыларды орындауға міндетті.
224-бап. Мүгедек қызметкерлердің жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы
1. Бірінші және екінші топтағы мүгедек қызметкерлерге аптасына 36 сағаттан
аспайтын ұзақтығы қысқартылған жұмыс уақыты белгіленеді.
2. Бірінші және екінші топтағы мүгедек қызметкерлердің күнделікті жұмысының
(жұмыс ауысымының) ұзақтығы жеті сағаттан аспауға тиіс.
225-бап. Мүгедек қызметкерлерге жұмыс уақытының жиынтық
есебін қолдануды шектеу
1. Бірінші және екінші топтағы мүгедек қызметкерлерге жұмыс уақытының жиынтық
есебін қолдануға жол берілмейді.
2. Егер үшінші топтағы мүгедек қызметкерлерге медициналық
көрсетулер бойынша жұмыс уақытының жиынтық есебі белгіленетін
режимге тыйым салынған болса, оларға мұндай есеп белгіленбейді.
226-бап. Мүгедек қызметкерлердің түнгі уақыттағы
жұмысын, үстеме жұмысын, демалыс және мереке
күндердегі жұмысын, оларды іссапарға жіберуді
шектеу
Мүгедек қызметкерлерді үстеме жұмысқа, түнгі уақытта, демалыс және мереке
күндеріндегі жұмысқа тартуға, іссапарға жіберуге, егер олар үшін мұндай жұмыстарға
медициналық көрсетулер бойынша тыйым салынбаған болса, олардың жазбаша келісімімен
ғана жол беріледі.
227-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысын беру
Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы олармен келісе
отырып, жұмыс беруші бекітетін демалыс кестесіне сәйкес беріледі.
228-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы
қосымша демалыс беру
Жыл сайынғы ақылы қосымша демалыс - жыл сайынғы ақылы еңбек демалысымен бір
мезгілде не мүгедек қызметкердің қалауы бойынша жұмыс жылының басқа уақытында
беріледі.
25-тарау. АЗАМАТТЫҚ ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
229-бап. Азаматтық қызметке кіру
1. Азаматтық қызметке кіру тағайындау тәртібімен немесе конкурс бойынша
жүзеге асырылады.
2. Конкурсты бос лауазымы бар мемлекеттік мекеме, қазыналық кәсіпорын
ұйымдастырып, өткізеді.
3. Азаматтық қызметке кіру және азаматтық қызметшінің бос лауазымына
орналасуға арналған конкурсты өткізу тәртібін Қазақстан Республикасының
Үкіметі айқындайды.
4. Азаматтық қызметке қабылдау еңбек шартын жасасу және жұмыс берушінің
актісін шығару жолымен жүзеге асырылады.
230-бап. Азаматтық қызметшілер лауазымдарының тізбесі
Азаматтық қызметшілер лауазымдарының тізбесін Қазақстан Республикасының
Үкіметі айқындайды.
231-бап. Азаматтық қызметте болумен байланысты шектеулер
1. Азаматтық қызметші:
1) материалдық-техникалық, қаржылық және ақпараттық қамтамасыз ету
құралдарын, басқа да мемлекеттік мүлік пен қызметтік ақпаратты қызметтік емес
мақсатта пайдалануға;
2) азаматтық қызметтің қалыпты жұмыс істеуіне және лауазымдық
міндеттерді атқаруға кедергі келтіретін іс-әрекеттерге қатысуға;
3) қызмет жағдайын азаматтық қызметпен байланысты емес мақсатта пайдалануға;
4) азаматтық қызметті өткеру кезеңінде белгілі болған мемлекеттік
құпияны, қызметтік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді
жария етуге құқылы емес.
2. Бұрын сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адам басқарушылық функцияларды
орындаумен байланысты лауазымға азаматтық қызметке қабылдана алмайды.
Ескерту. 231-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.07 N 222-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
232-бап. Азаматтық қызметшіні басқа мемлекеттік
мекемеге (қазыналық кәсіпорынға) жұмысқа
ауыстыру
Азаматтық қызметші өзінің жазбаша өтініші бойынша тиісті ұйымдардың басшылары
арасындағы келісім бойынша басқа мемлекеттік мекемеге (қазыналық кәсіпорынға)
жұмысқа ауыстырылуы мүмкін.
233-бап. Азаматтық қызметшілерді аттестаттау
Азаматтық қызметшілер кәсіптік және біліктілік даярлығы деңгейін, іскерлік
қасиеттерін айқындау мақсатында аттестаттаудан өтеді.
Азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізудің тәртібі мен шарттарын тиісті
қызмет саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
234-бап. Азаматтық қызметтегі жоғарылату
1. Азаматтық қызметшілердің қызметтегі жоғарылауы оларды жоғары лауазымға
ауыстыру жолымен жүзеге асырылады.
2. Біліктілік деңгейі жоғары және жұмыс тәжірибесі бар, өзінің кәсіптік,
біліктілік деңгейін үнемі арттырып отыратын азаматтық қызметшілер азаматтық қызмет
бойынша жоғарылатуда басым құқықты пайдаланады.
235-бап. Азаматтық қызметшілердің біліктілігін арттыру
және оларды қайта даярлау
1. Азаматтық қызметшілер кәсіптік білімі мен дағдыларын тереңдету, кәсіптер
мен мамандықтар алу мақсатында тиісті білім беру ұйымдарына жіберілуі мүмкін.
2. Азаматтық қызметшінің оқуы, қайта оқуы, тағылымдамадан өтуі, өндірістен
(жұмыстан) қол үзбей оқу жағдайындағы ғылыми тағылымдамасын қоса алғанда, жіберуші
ұйымның қаражаты есебінен төленеді.
Азаматтық қызметшінің оқуы кезінде оның атқаратын лауазымы, кепілдіктері мен
өтемақы төлемдері сақталады.
3. Біліктілігін арттырудан немесе азаматтық қызмет бейініне сәйкес келетін
мамандық бойынша қайта даярлаудан өтіп жатқан азаматтық қызметшілерге ақылы оқу
демалысы беріледі.
236-бап. Азаматтық қызметшілерді көтермелеу
Лауазымдық міндеттерін адал атқарғаны, жұмысты, оның ішінде айрықша күрделі
және шұғыл жұмыстарды өте сапалы орындағаны үшін, бастамашылдығы, шығармашылық
белсенділігі және жұмыстағы басқа да жетістіктері үшін азаматтық қызметшілер:
1) азаматтық қызметтегі жоғарылатумен;
2) ақшалай сыйақымен;
3) алғыс жариялаумен көтермеленуі мүмкін.
Ұжымдық шартта көтермелеудің басқа да шаралары көзделуі мүмкін.
237-бап. Азаматтық қызметшілерге басқа жерге жұмысқа
ауысуы кезінде берілетін кепілдіктер мен
өтемақы төлемдері
Азаматтық қызметшілерге мемлекеттік мекемемен (қазыналық кәсіпорынмен) бірге
қолданыстағы әкімшілік-аумақтық бөлініс бойынша басқа жерге (басқа елді мекенге)
жұмысқа ауысу кезінде:
азаматтық қызметшінің өзінің және оның отбасы мүшелерінің жұмыс орнына
дейінгі жолақысының құны (мемлекеттік мекеме (қазыналық кәсіпорын) тиісті қозғалыс
құралын беретін жағдайлардан басқа);
мүлікті тасымалдау шығыстары;
жолда болған әр күн үшін тәуліктік шығыстар;
атқаратын лауазымы бойынша алты лауазымдық жалақысы мөлшеріндегі біржолғы
жәрдемақы;
жолға жиналу және жаңа орынға орналасу күндері үшін, бірақ алты күннен
аспайтын, сондай-ақ жолда болған уақыты үшін жалақысы төленеді.
238-бап. Азаматтық қызметшілердің еңбегіне ақы төлеу
1. Мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын азаматтық қызметшілердің еңбегіне
ақы төлеу жүйесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
2. Азаматтық қызметші болып табылатын және ауылдық жерде жұмыс iстейтiн
денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру, мәдениет, спорт және
ветеринария саласындағы мамандарға қызметтiң осы түрлерiмен қалалық жағдайда
айналысатын азаматтық қызметшiлердiң айлықақыларымен және ставкаларымен
салыстырғанда кемiнде жиырма бес пайызға жоғарылатылған лауазымдық айлықақылар мен
тарифтiк ставкалар, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе,
жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша бюджет қаражаты есебiнен белгiленедi.
3. Азаматтық қызметші болып табылатын және ауылдық жерде жұмыс iстейтiн
денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру, мәдениет, спорт және
ветеринария саласындағы мамандар лауазымдарының тiзбесiн жергiлiктi өкiлдi органмен
келiсу бойынша жергiлiктi атқарушы орган айқындайды.
Ескерту. 238-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V
Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.01.2014 № 165-V (алғашқы ресми жарияланған
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
239-бап. Азаматтық қызметшілерге берілетін демалыс
1. Мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын азаматтық қызметшілерге лауазымдық
жалақысы мөлшерінде сауықтыруға арналған жәрдемақы төлене отырып, ұзақтығы
күнтізбелік отыз күннен кем болмайтын жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысы
беріледі. Азаматтық қызметшілерге сауықтыруға арналған жәрдемақы күнтізбелік жылда
бір рет төленеді.
Азаматтық қызметшілердің жекелеген
санаттарына Қазақстан Республикасының заңдарымен неғұрлым ұзақ мерзімді жыл сайынғы
негізгі ақылы еңбек демалысы белгіленуі мүмкін.
2. Жоғары оқу орындарында оқитын азаматтық қызметшілерге жұмыс берушімен
келісім бойынша емтихандар тапсыру, диплом жобасын (жұмысын) дайындау мен қорғау,
оқу бітіру емтихандарын тапсыру кезеңіне ақылы оқу демалыстары беріледі.
Ескерту. 239-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
240-бап. Азаматтық қызметшілермен еңбек шартын
тоқтатудың қосымша негізі
1. Қызметкерлермен еңбек шартын тоқтату үшін осы Кодексте белгіленген
негіздермен қатар азаматтық қызметшілердің Қазақстан Республикасының заңында
белгіленген зейнеткерлік жасқа жетуі олармен еңбек шартын тоқтатудың қосымша негізі
болып табылады.
2. Мемлекеттік мекеменің (қазыналық кәсіпорынның) басшысы не жауапты хатшысы
немесе Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын өзге де лауазымды адам
зейнеткерлік жасқа жеткен, кәсіптік және біліктілік деңгейі жоғары қызметкермен
оның еңбекке қабілеттілігін ескере отырып, еңбек шартын жыл сайын ұзартуы мүмкін.
Ескерту. 240-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 315 (ресми жарияланған
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
25-1-тарау. Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындар,
ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық даму институттары, ұлттық холдингтер
және ұлттық компаниялар, сондай-ақ олардың еншілес ұйымдары
қызметкерлерінің еңбегін реттеу ерекшеліктері
Ескерту. Кодекс 25-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.07 N 222-IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
240-1-бап. Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік
кәсіпорындарда, ұлттық басқарушы холдингтерде,
ұлттық даму институттарында, ұлттық
холдингтерде және ұлттық компанияларда,
сондай-ақ олардың еншілес ұйымдарында жұмыста
болумен байланысты шектеу
Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындарға, ұлттық басқарушы
холдингтерге, ұлттық даму институттарына, ұлттық холдингтерге және ұлттық
компанияларға, сондай-ақ олардың еншілес ұйымдарына басқару функцияларын атқарумен
байланысты лауазымға бұрын сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адамды жұмысқа
қабылдауға болмайды.
25-2-тарау. Азаматтық авиацияның авиация персоналына жататын
қызметкерлердің еңбегін реттеудің ерекшеліктері
Ескерту. Кодекс 25-2-тараумен толықтырылды - ҚР 04.07.2013 № 132-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
240-2-бап. Азаматтық авиацияның авиация персоналына
жататын қызметкерлердің жұмыс уақыты мен
демалыс уақытының режимі
Ұшу қауіпсіздігіне тікелей байланысты азаматтық және эксперименттік
авиацияның авиация персоналына жататын қызметкерлердің еңбегі «Қазақстан
Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы» Қазақстан
Республикасының Заңында көзделген ерекшеліктермен бірге осы Кодекспен және
азаматтық авиация саласындағы халықаралық стандарттар мен нормативтер ескеріле
отырып, жұмыс уақыты мен еңбек уақыты режимі ұзақтығының ерекше нормаларын
белгілейтін Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерімен
реттеледі.
26-тарау. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК СУБЪЕКТІЛЕРІ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 241-бап. Өздеріне қатысты еңбек қатынастарын реттеу
ерекшеліктері белгіленетін шағын кәсіпкерлік
субъектілері
Осы тарауда белгіленген еңбекті реттеу ерекшеліктері қызметкерлерінің орташа
жылдық саны 25 адамнан аспайтын шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қолданылады.
242-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін еңбек
шарттарының мерзімдері
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлермен еңбек шарттарын осы Кодекстің
29-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында көзделген шектеусіз белгілі бір мерзімге
жасаса алады.
243-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің еңбек
тәртіптемесінің ережелері
Шағын кәсіпкерлік субъектілері еңбек тәртіптемесінің ережелерін дербес
бекітеді.
244-бап. Жұмыс режимі
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің жұмыс беруші бекітетін кестеге сәйкес
демалыс және мереке күндері жұмысқа тартуды көздейтін жұмыс режимін белгілеуге,
сондай-ақ жұмыс уақытының ұзақтығы жөніндегі жалпы талаптарды сақтай отырып, жұмыс
уақытының жиынтық есебін немесе жұмыс күнін бөліктерге бөлуді пайдалануға құқығы
бар.
245-бап. Еңбекке ақы төлеу шарттары
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу шарттарын
жұмыс беруші белгілейді немесе өзгертеді және еңбек шартын жасасу кезінде немесе
оларды бекітуге кемінде бір ай қалғанда қызметкерлер назарына жеткізеді. Жұмысқа
ақы төлеу шарттарын бекіту кезінде жұмыс берушінің еңбек шартының талаптарын
біржақты тәртіппен өзгертуге құқығы жоқ.
246-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің әлеуметтік
әріптестікке қатысуы
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қатысатын еңбек қатынастарына, егер жұмыс
берушілер мен қызметкерлер келіссөздер жүргізу және осындай келісімдерге қол қою
үшін тиісті ұйымдарға біріккен болса, келісімдердің күші қолданылады.
247-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінде еңбек
қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
ұйымдастыру ерекшеліктері
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінде еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
ұйымдастыруды жеке немесе заңды тұлғалар шарт негізінде жүзеге асыруы мүмкін.
27-тарау. Заңды тұлғаның алқалы атқарушы органының басшысы мен
мүшелерінің және мүліктің меншік иесі немесе ол уәкілеттік берген тұлға
(орган) не заңды тұлғаның уәкілетті органы тағайындайтын (сайлайтын)
қызметкерлердің еңбегін реттеу ерекшеліктері Ескерту. 27-тараудың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
248-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
еңбегін реттеудің құқықтық негіздері
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек қатынастары осы
Кодекске, Қазақстан Республикасының заңдарына, құрылтай құжаттары мен еңбек шартына
сәйкес жүзеге асырылады.
249-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен
еңбек шартын жасасу
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шартын заңды тұлға мүлкінің
меншік иесі немесе ол уәкілеттік берген тұлға (орган) не заңды тұлғаның уәкілетті
органы Қазақстан Республикасының заңдарында, құрылтай құжаттарында немесе тараптар
келісімінде белгіленген мерзімге жасасады.
Қазақстан Республикасының заңдарында немесе құрылтай құжаттарында заңды
тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шартын жасасу алдында қосымша
рәсімдер белгіленуі мүмкін.
250-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының қоса
атқаратын жұмысы
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлғаның уәкілетті органының
не заңды тұлға мүлкінің меншік иесінің, не ол уәкілеттік берген тұлғаның (органның)
рұқсатымен ғана басқа ұйымдарда ақы төленетін лауазымдарды атқара алады.
251-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
материалдық жауапкершілігі
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлғаға келтірген залалы үшін
осы Кодексте немесе Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген
тәртіппен материалдық жауаптылықта болады.
252-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен
еңбек шартын тоқтатудың қосымша негіздері
Заңды тұлға мүлкінің меншік иесінің не ол уәкілеттік берген тұлғаның
(органның) немесе заңды тұлғаның уәкілетті органының еңбек қатынастарын мерзімінен
бұрын тоқтату туралы шешімі осы Кодексте көзделген негіздермен қатар заңды тұлғаның
атқарушы органы басшысымен еңбек шартын тоқтатуға қосымша негіз болып табылады.
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шарты тоқтатылған жағдайда,
оның қолданылу мерзімі өткенге дейін еңбек шартын мерзімінен бұрын бұзғаны үшін
оған еңбек шартында айқындалатын мөлшерде, жағдайда және тәртіппен өтемақы төлемі
төленеді.
Ескерту. 252-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
253-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
бастамасы бойынша еңбек шартын мерзімінен
бұрын бұзу
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлға мүлкінің меншік иесін
не ол уәкілеттік берген тұлғаны (органды) немесе заңды тұлғаның уәкілетті органын
бұл жөнінде жазбаша түрде кемінде екі ай бұрын ескерте отырып, еңбек шартын
мерзімінен бұрын бұзуға құқылы.
254-бап. Заңды тұлғаның алқалы атқарушы органы
мүшелерінің және мүліктің меншік иесі немесе ол
уәкілеттік берген тұлға (орган) не заңды
тұлғаның уәкілетті органы тағайындайтын
(сайлайтын) қызметкерлердің еңбегін реттеу
ерекшеліктері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Осы тарауда белгіленген атқарушы орган басшысының еңбегін реттеу
ерекшеліктері, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, заңды
тұлғаның алқалы атқарушы органының басқа да мүшелеріне қолданылады.
Мүліктің меншік иесі немесе ол уәкілеттік берген тұлға не заңды тұлғаның
уәкілетті органы тағайындайтын (сайлайтын) қызметкерлердің еңбегін реттеудің
ерекшеліктері Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалады.
Ескерту. 254-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
28-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРІНІҢ,
ПАРЛАМЕНТІ ЖӘНЕ МӘСЛИХАТТАРЫ ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ,
СУДЬЯЛАРЫНЫҢ, ӘСКЕРИ ҚЫЗМЕТТЕГІ АДАМДАРДЫҢ, АРНАУЛЫ
МЕМЛЕКЕТТІК, ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ОРГАНДАРЫ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ
ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІ ЖӘНЕ
ОНЫҢ ВЕДОМСТВОЛАРЫ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Ескерту. 28-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - 2012.07.05 N 30-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
255-бап. Мемлекеттік қызметшілердің, Парламент және
мәслихаттар депутаттарының, Қазақстан
Республикасы судьяларының еңбегін реттеу
Мемлекеттік қызметшілердің, Парламент және мәслихаттар депутаттарының,
Қазақстан Республикасы судьяларының еңбегі қызметке кірудің, оны өткеру мен
тоқтатудың ерекше жағдайлары мен тәртібін, еңбектің ерекше жағдайларын, еңбекке ақы
төлеу жағдайларын, сондай-ақ қосымша жеңілдіктерді, артықшылықтар мен шектеулерді
белгілейтін Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының
өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктермен бірге осы
Кодексте реттеледі.
256-бап. Әскери қызметтегі адамдар және құқық қорғау
органдарының қызметкерлері
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Әскери қызметтегі адамдарға Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде,
Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметінде, әскери
қарсы барлау және әскери полиция органдарында, Республикалық ұланда, Ішкі істер
министрлігінің ішкі әскерлерінде және әскери-тергеу органдарында, төтенше жағдайлар
саласындағы уәкілетті органның азаматтық қорғанысты басқару органдары мен
бөлімдерінде және әскери прокуратура органдарында әскери қызмет өткеріп жүрген
адамдар жатады.
2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне Қазақстан Республикасының ішкі
істер, қаржы полициясы органдарында, мемлекеттік өртке қарсы қызметте, кеден
органдарында, прокуратура органдарында қызметте тұрған, Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес құқық қорғау қызметін жүзеге асыратын адамдар
жатады.
3. Арнаулы мемлекеттік органдар қызметкерлеріне ұлттық қауіпсіздік
органдарында, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органда және Қазақстан
Республикасы Президентінің Күзет қызметінде қызмет өткеріп жүрген адамдар жатады.
Ескерту. 256-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.05.27 № 279-IV, 2012.01.18 N
547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.02.16 № 562-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
257-бап. Әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы мемлекеттік
және құқық қорғау органдары қызметкерлерінің
еңбегін реттеу
Әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдары
қызметкерлерінің еңбегі қызметке кірудің, оны өткеру мен тоқтатудың ерекше шарттары
мен тәртібін, ерекше еңбек жағдайларын, еңбекке ақы төлеу шарттарын, сондай-ақ
қосымша жеңілдіктерді, артықшылықтар мен шектеулерді белгілейтін Қазақстан
Республикасының арнаулы заңдарында және Қазақстан Республикасының өзге де
нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктермен бірге осы Кодексте
реттеледі.
Ескерту. 257-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
257-1-бап. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және
оның ведомстволары қызметкерлерінің еңбегін
реттеу
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі және оның ведомстволары қызметкерлерінің
еңбегі лауазымға тағайындаудың, еңбек шартын тоқтатудың ерекше талаптарын, ерекше
еңбек жағдайын және еңбекақы төлеу шарттарын, сондай-ақ артықшылықтар мен
шектеулерді белгілейтін «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан
Республикасының Заңында және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық
актілерінде көзделген ерекшеліктерімен бірге осы Кодекспен реттеледі.
Ескерту. 28-тарау 257-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.07.05 N 30-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
4-БӨЛІМ. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК ЖӘНЕ
ҰЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР
29-тарау. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК
258-бап. Әлеуметтік әріптестіктің міндеттері
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік:
1) әлеуметтік, еңбек және осылармен байланысты экономикалық қатынастарды
реттеудің тиімді тетігін жасау;
2) қоғамның барлық жіктерінің мүдделерін объективті ескеру негізінде
әлеуметтік тұрақтылық пен қоғамдық келісімді қамтамасыз етуге жәрдемдесу;
3) қызметкерлердің еңбек саласындағы құқықтарының кепілдіктерін қамтамасыз
етуге жәрдемдесу, оларды әлеуметтік қорғауды жүзеге асыру;
4) барлық деңгейдегі әлеуметтік әріптестік тараптары арасындағы
консультациялар мен келіссөздер процесіне жәрдемдесу;
5) ұжымдық еңбек дауларын шешуге жәрдемдесу;
6) әлеуметтік-еңбек қатынастары саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру
жөніндегі ұсыныстарды талдап-тұжырымдау міндеттерін шешуге бағытталған.
259-бап. Әлеуметтік әріптестіктің негізгі принциптері
Әлеуметтік әріптестіктің негізгі принциптері мыналар:
1) тараптар өкілдерінің өкілеттілігі;
2) тараптардың тең құқықтылығы;
3) талқыланатын мәселелерді таңдау еркіндігі;
4) міндеттемелер қабылдау еріктілігі;
5) тараптар мүдделерін құрметтеу;
6) ұжымдық шарттарды, келісімдерді орындау міндеттілігі;
7) келісім бойынша қабылданған міндеттемелерді өз кінәсі бойынша
орындамағаны үшін тараптардың, олардың өкілдерінің жауаптылығы;
8) әлеуметтік әріптестікті нығайту мен дамытуға мемлекеттің жәрдемдесуі;
9) қабылданатын шешімдердің жариялылығы.
260-бап. Әлеуметтік әріптестік органдары
Әлеуметтік әріптестік әлеуметтік әріптестік органдары:
1) республикалық деңгейде - әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек
қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссия (бұдан әрі -
республикалық комиссия);
2) салалық деңгейде - әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек
қатынастарын реттеу жөніндегі салалық комиссиялар (бұдан әрі - салалық комиссия);
3) өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық) деңгейде - әлеуметтік әріптестік
пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі облыстық, қалалық, аудандық
комиссиялар (бұдан әрі - өңірлік комиссия) арқылы тараптардың өзара іс-қимыл
жасасуы нысанында;
4) ұйымдар деңгейінде - қызметкерлердің өкілдері мен жұмыс берушінің
арасында еңбек саласындағы өзара нақты міндеттемелерді белгілейтін келісімдер
немесе ұжымдық шарттар нысанында қамтамасыз етіледі, ал шет ел қатысатын ұйымдарда
оны Қазақстан Республикасының резиденттері халықаралық шарттардың (келісімдердің)
және Қазақстан Республикасы заңнамасының негізінде қамтамасыз етеді.
261-бап. Әлеуметтік әріптестік нысандары
Әлеуметтік әріптестік:
ұжымдық шарттардың, келісімдердің жобаларын әзірлеу және оларды жасасу
жөніндегі ұжымдық келіссөздер;
еңбек қатынастарын және олармен тікелей байланысты өзге де қатынастарды
реттеу, қызметкерлердің еңбек саласындағы құқықтарының кепілдіктерін қамтамасыз ету
және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын жетілдіру мәселелері бойынша өзара
консультациялар (келіссөздер);
қызметкерлер мен жұмыс берушілер өкілдерінің еңбек дауларын сотқа дейін
шешуге қатысуы нысандарында жүзеге асырылады.
262-бап. Әлеуметтік әріптестік тараптары
Тиісті атқарушы органдар атынан мемлекет, белгіленген тәртіппен уәкілеттік
берілген өз өкілдері атынан қызметкерлер мен жұмыс берушілер әлеуметтік әріптестік
тараптары болып табылады.
263-бап. Әлеуметтік әріптестікті республикалық деңгейде
ұйымдастыру
1. Республикалық комиссия тиісті шешімдермен ресімделетін консультациялар мен
келіссөздер жүргізу арқылы әлеуметтік әріптестік тараптарының мүдделерін келісуді
қамтамасыз ететін тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады.
2. Қазақстан Республикасы Үкіметінің, қызметкерлердің республикалық
бірлестіктері мен жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерінің өкілетті
өкілдері республикалық комиссияның қатысушылары болып табылады.
3. Қазақстан Республикасы облыстарының, республикалық маңызы бар қалалардың
жартысынан астамының аумағында құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері)
бар бірлестіктер қызметкерлердің республикалық бірлестіктерінің өкілетті өкілдері
болып табылады.
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасының, жеке кәсіпкерлік
субъектілері бірлестіктерінің республикалық одағының (қауымдастығының), шағын
кәсіпкерлік жөніндегі республикалық бірлестіктің, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің
республикалық салалық бірлестіктерінің өкілдері жұмыс берушілердің республикалық
бірлестіктерінің өкілетті өкілдері болып табылады.
Аталған одақтардан (қауымдастықтардан) өкілдік ету олардың құрамына кіретін
республикалық қоғамдық бірлестіктердің санына қарай пропорциялық негізде жүзеге
асырылады.
Ескерту. 263-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
264-бап. Әлеуметтік әріптестікті салалық деңгейде
ұйымдастыру
1. Салалық комиссия тиісті шешімдермен ресімделетін консультациялар мен
келіссөздер жүргізу арқылы әлеуметтік әріптестердің мүдделерін келісуді қамтамасыз
ету жөніндегі тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады. Осы Кодекстің мақсаттары
үшін салалар тізбесін республикалық комиссия белгілейді.
2. Тиісті қызмет саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың өкілетті
өкілдері, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің өкілдері салалық комиссиялардың
қатысушылары болып табылады.
3. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың аумағында құрылымдық
бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) бар салалық кәсіптік одақтар
қызметкерлердің салалық бірлестіктерінің өкілетті өкілдері болып табылады.
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасының және салалық
ұйымдардың өкілдері жұмыс берушілердің өкілетті өкілдері болып табылады.
Ескерту. 264-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
265-бап. Әлеуметтік әріптестікті өңірлік деңгейде
ұйымдастыру
1. Өңірлік комиссия тиісті келісімдермен және шешімдермен ресімделетін
консультациялар мен келіссөздер жүргізу арқылы әлеуметтік әріптестердің мүдделерін
келісуді қамтамасыз ету жөніндегі тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады.
2. Жергілікті атқарушы органдардың тиісті өкілетті өкілдері, жұмыс берушілер
мен қызметкерлердің өкілдері өңірлік комиссиялардың қатысушылары болып табылады.
3. Облыстық, қалалық және аудандық деңгейдегі кәсіптік одақтар бірлестіктері
қызметкерлердің өңірлік бірлестіктерінің өкілетті өкілдері болып табылады.
4. Мыналар:
1) облыстық деңгейде – Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер
палатасының өкілдері, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің облыстық бірлестіктері,
шағын кәсіпкерлік жөніндегі облыстық бірлестік;
2) қалалық, аудандық деңгейлерде – Қазақстан Республикасының Ұлттық
кәсіпкерлер палатасының өкілдері, шағын кәсіпкерлік жөніндегі қалалық, аудандық
бірлестіктер өңірлік деңгейдегі жұмыс берушілердің өкілетті өкілдері болып
табылады.
Ескерту. 265-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
266-бап. Әлеуметтік-еңбек қатынастарын ұйым деңгейінде
реттеу
1. Әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеуді қамтамасыз ету, ұжымдық келіссөздер
жүргізу және ұжымдық шарттың жобасын дайындау және оны жасасу, сондай-ақ ұжымдық
шарттың орындалуын бақылауды ұйымдастыру үшін тараптар шешімі бойынша тең
құқықтылық негізде тараптардың қажетті өкілеттіктер берілген өкілдерінен тұратын
комиссиялар құрылады.
2. Жұмыс беруші ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес ұйымда жұмыс
істейтін кәсіптік одақтың қызметі үшін жағдай жасайды.
3. Тараптардың келісімі бойынша және кәсіптік одақ мүшелері болып табылатын
қызметкерлердің жазбаша өтініштері болған кезде, жұмыс беруші кәсіптік одақтың
есеп-шотына қызметкерлердің жалақысынан ұсталатын мүшелік кәсіподақ жарналарын ай
сайын аударады.
Ескерту. 266-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
267-бап. Тұрақты жұмыс істейтін республикалық, салалық,
өңірлік комиссияларды құрудың принциптері мен
тәртібі
1. Тұрақты жұмыс істейтін республикалық, салалық, өңірлік комиссиялар мынадай
принциптер:
1) комиссиялардың қызметіне атқарушы билік органдары өкілдерінің, жұмыс
берушілер мен қызметкерлер өкілдерінің қатысу міндеттілігі;
2) тараптардың өкілеттілігі;
3) тепе-тең өкілдік ету;
4) тараптардың тең құқықтылығы;
5) тараптардың өзара жауапкершілігі негізінде құрылады.
2. Комиссиялар қатысушыларының жеке құрамын әлеуметтік әріптестіктің әрбір
тарапы дербес құрады.
268-бап. Республикалық, салалық, өңірлік комиссиялардың
негізгі мақсаттары мен міндеттері
1. Комиссиялардың негізгі мақсаттары әлеуметтік және еңбек қатынастарын
реттеу және әлеуметтік әріптестік тараптарының мүдделерін келісу болып табылады.
2. Комиссиялардың негізгі міндеттері:
1) әлеуметтік және экономикалық саясаттың негізгі бағыттары бойынша
әлеуметтік әріптестік тараптарының ұстанымдарын келісу;
2) келісімдерді әзірлеу мен жасасу;
3) келісімдерді іске асыру жөніндегі іс-шараларды әзірлеу, келісу және
бекіту;
4) халықаралық еңбек нормаларын ратификациялауға және қолдануға байланысты
мәселелер бойынша консультациялар өткізу және ұсынымдар әзірлеу болып табылады.
3. Комиссиялар өздері бекіткен ережелерге және жұмыс жоспарларына сәйкес
жұмыс істейді. Комиссия отырыстары жылына екі реттен сирек болмайтындай етіп
өткізіледі.
269-бап. Республикалық, салалық және өңірлік
комиссиялардың негізгі құқықтары
Республикалық, салалық және өңірлік комиссиялар:
1) өз отырыстарында әлеуметтік және еңбек қатынастары саласында келісілген
саясат жүргізу проблемаларын қарауға;
2) келісім жобасын әзірлеу, көрсетілген келісімді іске асыру, комиссия
шешімдерін орындау кезінде атқарушы органдардың, жұмыс берушілер мен қызметкерлер
бірлестіктерінің мүдделерін келісуге;
3) атқарушы органдардан, жұмыс берушілерден және (немесе) қызметкерлер
өкілдерінен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттейтін, жасалатын және жасалған
келісімдер туралы ақпарат сұратуға;
4) өз шешімдерінің орындалуын бақылауды жүзеге асыруға, ал жауапты тұлғалар
оларды орындамаған жағдайда әлеуметтік әріптестіктің тиісті тарапына анықталған
бұзушылықтарды жою және келісімнің талаптарын орындамағаны үшін кінәлі тұлғаларды
жауапқа тарту жөніндегі ұсыныстары бар ақпарат жіберуге;
5) атқарушы органдардан ұжымдық келіссөздер жүргізу және келісімнің жобасын
әзірлеу, аталған келісімнің орындалуын бақылауды ұйымдастыру үшін қажетті
әлеуметтік жағдай туралы ақпаратты сұратуға және алуға;
6) уәкілетті мемлекеттік органдардың қарауына әлеуметтік және еңбек
қатынастары саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу жөнінде ұсыныстар
енгізуге;
7) ғалымдар мен мамандарды тарта отырып, жұмыс топтарын құруға;
8) комиссия отырысына атқарушы органдардың, қоғамдық бірлестіктердің
қызметкерлерін, сондай-ақ тәуелсіз сарапшыларды шақыруға;
9) атқарушы органдар, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің бірлестіктері
комиссия белгіленген мерзімде қарауға және орындауға міндетті бірлескен келісімдер
мен шешімдер қабылдауға;
10) әлеуметтік және еңбек қатынастары мен әлеуметтік әріптестік мәселелері
бойынша халықаралық, республикалық, өңіраралық кеңестер, конференциялар,
конгрестер, семинарлар өткізуге аталған іс-шараларды ұйымдастырушылармен келісілген
тәртіппен қатысуға құқылы.
270-бап. Қызметкерлер өкілдерінің өкілеттіктері
1. Қызметкерлер өкілдерінің:
1) қызметкерлердің әлеуметтік-еңбек құқықтары мен мүдделерін білдіруге және
қорғауға;
2) жұмыс берушімен жобаларды әзірлеу және келісімдерді, ұжымдық шарттарды
жасасу жөніндегі ұжымдық келіссөздер жүргізуге, осы мақсаттарда еңбек қатынастары
мәселелері бойынша қажетті ақпарат алуға;
3) келісімдерде немесе ұжымдық шарттарда көзделген әлеуметтік-экономикалық
даму мәселелерін шешуге қатысуға;
4) осы Кодексте белгіленген тәртіппен қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға;
5) еңбек заңнамасын бұзу мәселелері бойынша еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органның мемлекеттік инспекторларымен өзара іс-қимыл жасасуға;
6) келісімдерге және ұжымдық шарттарға сәйкес қалыпты еңбек жағдайларын
қамтамасыз ету жөніндегі шараларды зерделеу мен қолдану үшін жұмыс орындарында
болуға;
7) еңбек қатынастарына және әлеуметтік-экономикалық мәселелерге байланысты
заңнамалық актілердің, бағдарламалардың жобаларын әзірлеу мен қарау жөніндегі
консультациялық-кеңесші органдардың жұмысына қатысуға;
8) осы Кодексте белгіленген тәртіппен қызметкер мен жұмыс берушінің
арасындағы еңбек дауларын реттеуге қатысуға;
9) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен жиналыстар,
шерулер, митингілер, пикеттер, ереуілдер өткізуге құқығы бар.
2. Жұмыс берушілердің қызметкерлер өкілдеріне өз өкілеттіктерін жүзеге
асыруына кедергі жасауына жол берілмейді.
30-тарау. ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК ТАРАПТАРЫ АРАСЫНДА
КЕЛІСІМДЕР ЖАСАСУ ТӘРТІБІ
271-бап. Келісімдерді дайындау жөнінде келіссөздер
жүргізу құқығы
1. Әлеуметтік әріптестіктің кез келген тарапы келісімді әзірлеу, оның
мазмұны, оны жасасу, өзгерту, толықтыру жөніндегі келіссөздердің бастамашысы болуға
құқылы.
2. Республикалық, салалық, өңірлік деңгейлерде қызметкерлер мен жұмыс
берушілер уәкілеттік берген бірнеше өкіл бар болса, олардың әрқайсысына өздері
өкілдік ететін қызметкерлер мен жұмыс берушілердің атынан келіссөздер жүргізу
құқығы беріледі.
272-бап. Келіссөздер жүргізудің, келісімдерді әзірлеу
мен жасасудың тәртібі
1. Екінші тараптан келіссөздердің басталуы туралы жазбаша ұсыныстар алған
тараптар күнтізбелік он күн ішінде оларды қарауға және келіссөздерге кірісуге
міндетті.
Тараптар арасында салалық келісімнің жекелеген ережелері бойынша
келіспеушіліктер болғанда, келіссөздер басталған күннен бастап үш ай ішінде
тараптар бір мезгілде келіспеушіліктер хаттамасын жасай отырып, келісілген
шарттарда салалық келісімге қол қоюға тиіс.
2. Келіссөздер жүргізу тәртібін, келісімдерді әзірлеу мен жасасу
мерзімдерін, сондай-ақ оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізуді, оларға қосылуды
комиссиялар бекітеді.
3. Келісімдер оларға тараптар қол қойған кезден бастап не келісімдерде
белгіленген күннен бастап күшіне енеді. Келісімдердің барлық қосымшалары олардың
ажырамас бөлігі болып табылады және солармен бірдей заң күшіне ие болады.
4. Келісімнің қолданылу мерзімі тараптардың келісімі бойынша не жаңа келісім
қабылданғанға дейін белгіленеді, бірақ үш жылдан аспауға тиіс.
5. Қызметкерлерге бір мезгілде бірнеше келісімдердің күші қолданылған
жағдайларда, келісімдердің қызметкерлер үшін неғұрлым қолайлы шарттары қолданылады.
6. Бас, салалық, өңірлік келісімдерді әлеуметтік әріптестік тараптарының
өкілдері қол қойып бекітеді.
7. Тараптар қол қойған салалық, өңірлік келісімдер қосымшаларымен қоса он күн
мерзімде хабарламалық тіркеу үшін жіберіледі.
273-бап. Республикалық, салалық, өңірлік комиссиялардың
шешімдер қабылдау тәртібі
1. Комиссиялардың шешімдері келіссөздерде барлық тараптардың келісіміне қол
жеткізу негізінде ғана қабылданады және тиісті келісімдермен ресімделеді.
2. Келісім барысында, егер тараптар келісімге келе алмаса,
келіспеушіліктерді жою жөніндегі және келіссөздерді қайта жалғастыру мерзімдері
туралы тараптардың түпкілікті тұжырымдалған ұсыныстары енгізілетін хаттама
жасалады.
3. Шешімдер қабылдау мен жұмысты ұйымдастыру тәртібін комиссиялар әзірлеп,
бекітеді.
274-бап. Комиссиялардың үйлестірушілері
Республикалық, салалық және өңірлік комиссиялардың үйлестірушілері
тараптардың бірлескен шешімімен тағайындалады. Комиссияның үйлестірушісі:
1) тараптардың қызметіне араласпайды;
2) комиссия жұмысына қатысу үшін жұмыс берушілер мен қызметкерлер
бірлестіктерінің өкілдерін, атқарушы билік органдарының комиссия мүшелері болып
табылмайтын өкілдерін, сондай-ақ ғалымдар мен мамандарды, басқа да ұйымдардың
өкілдерін шақырады;
3) комиссияның және жұмыс топтарының жұмысын, хаттамалардың жүргізілуін,
шешімдердің жобаларын дайындауды және олардың орындалуын бақылауды қамтамасыз
етеді.
275-бап. Келісімдердің тараптары, түрлері
1. Республикалық деңгейде Қазақстан Республикасының Үкіметі, жұмыс
берушілердің республикалық бірлестіктері мен қызметкерлердің республикалық
бірлестіктері арасында Бас келісім жасалады.
2. Салалық деңгейде тиісті қызмет саласындағы уәкілетті мемлекеттік
органдар, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің өкілетті өкілдері арасында салалық
келісімдер жасалады.
3. Өңірлік деңгейде жергілікті атқарушы органдар және жұмыс берушілер мен
қызметкерлердің өкілетті өкілдері арасында өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық)
келісімдер жасалады.
Ескерту. 275-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
276-бап. Келісімдердің мазмұны
1. Келісімдер:
1) қолданылу мерзімі туралы;
2) орындалуын бақылау тәртібі туралы;
3) келісімге өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы;
4) тараптардың өздеріне жүктелген міндеттемелерді орындамаған жағдайдағы
жауаптылығы туралы ережелерді қамтуға тиіс.
2. Бас келісімнің мазмұнын республикалық комиссия әлеуметтік әріптестіктің
барлық тараптары немесе солардың біреуі ұсынған Бас келісімнің жобаларын негізге
ала отырып айқындайды.
3. Салалық және өңірлік келісімдердің мазмұнын салалық және өңірлік
комиссиялар әлеуметтік әріптестіктің барлық тараптары немесе солардың біреуі
ұсынған келісімдер жобаларының негізінде айқындайды.
4. Келісімдерде:
1) еңбекке ақы төлеу, еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғау, еңбек режимі және
тынығу режимі туралы ережелер көзделуі мүмкін.
Салалар бойынша тарифтік ставканың (айлықақының) ең төменгі мөлшерінің
көлемі салалық келісімдерде айқындалады;
2) бағалар мен инфляцияның, ең төменгі күнкөріс деңгейі және келісімде
айқындалған көрсеткіштердің орындалуы негізге алына отырып, еңбекке ақыны реттеу
тетігі туралы;
3) өтемақы төлемдері туралы;
4) қызметкерлерді жұмыспен қамтуға, кәсіптік даярлауға және қайта даярлауға
жәрдемдесу туралы;
5) жұмысқа және тынығуға қолайлы жағдайлар жасау және тиісті қоршаған ортаны
қамтамасыз ету жолымен өндірісте қызметкерлердің денсаулығын сақтауды ұйымдастыру
туралы;
6) салауатты өмір салтын насихаттау жөніндегі шаралар туралы;
7) қызметкерлерді және олардың отбасы мүшелерін әлеуметтік қорғау жөніндегі
арнайы іс-шаралар туралы;
8) өндірістің уақытша тоқтатылуы жағдайында қызметкерлерді қорғау шаралары
туралы;
9) жанжалдар мен ереуілдерді болдырмау, еңбек тәртібін нығайту
туралы;
10) қызметкерлер өкілдерінің қызметін жүзеге асыру үшін талаптар туралы;
11) заңнамаға қайшы келмейтін әлеуметтік-еңбек мәселелері бойынша басқа да
ережелер;
12) әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу туралы ережелер көзделуі
мүмкін.
5. Салалық келісімдерде:
1) еңбекке ақы төлеу, еңбек жағдайлары және еңбекті қорғау, еңбек және
тынығу режимі туралы;
2) өтемақы төлемдері туралы;
3) қызметкерлерді әлеуметтік қорғау жөніндегі арнайы іс-шаралар туралы;
4) инфляция, ең төменгі күнкөріс деңгейі негізге алынып, еңбекке ақы төлеуді
реттеу және келісімде айқындалған көрсеткіштерді орындау тетіктері туралы;
5) көтеріңкі салалық коэффициенттерді белгілеу туралы ережелер көзделуге
тиіс.
6. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкердің
жағдайын нашарлататын келісімнің ережелері жарамсыз деп танылады және қолданылмауға
тиіс.
Ескерту. 276-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
277-бап. Келісімдерді тіркеу
1. Облыстық деңгейде жасалған салалық және өңірлік келісімдерді тіркеуді
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.
2. Қалалық, аудандық деңгейде жасалған салалық және өңірлік келісімдерді
тіркеуді жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырады.
278-бап. Келісімдердің қолданылуы
1. Келісімдердің күші өкілдері келісімге қол қойған тиісті атқарушы
органдарға, қызметкерлер мен жұмыс берушілерге қолданылады.
2. Келісім:
жұмыс берушілер бірлестіктерінің мүшелері болып табылатын, келісімді
жасасқан барлық жұмыс берушілерге қатысты қолданылады. Жұмыс берушілер
бірлестігіндегі мүшелікті тоқтату жұмыс берушіні соның мүшесі болған кезеңде
жасалған келісімді орындаудан босатпайды. Келісім қолданыста болған кезеңде жұмыс
берушілер бірлестігіне кірген жұмыс беруші осы келісімде көзделген міндеттемелерді
орындауға міндетті;
келісімге қол қойылғаннан кейін қосылған жұмыс берушілерге қатысты
қолданылады.
3. Келісімдер Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан, мүлкінің
меншік иелері, құрылтайшылары (қатысушылары) немесе акционерлері шетелдік жеке және
заңды тұлғалар не шетелдік қатысуы бар ұйымдар болып табылатын ұйымдарға да
қолданылады.
4. Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган республикалық деңгейде, тиісті
қызмет саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдар салалық деңгейде және жергілікті
атқарушы органдар өңірлік деңгейде келісім жасасуға қатыспаған жұмыс берушілер
бірлестіктеріне, жұмыс берушілерге, қызметкерлер бірлестіктеріне тиісті деңгейде
келісімге қосылуға ұсыныспен келісімді ресми жариялауға міндетті.
Егер жұмыс берушілер бірлестіктері, жұмыс берушілер, қызметкерлер
бірлестіктері келісімге қосылу туралы ұсыныс ресми жарияланған күннен бастап
күнтізбелік 30 күн ішінде тиісті атқарушы органдарға оған қосылудан дәйекті бас
тартуды жазбаша түрде ұсынбаған болса, онда келісім соларға қатысты осы ұсыныс
ресми жарияланған күннен бастап қолданылады деп есептеледі.
Ескерту. 278-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
279-бап. Келісімдердің орындалуын бақылау
Келісімдердің орындалуын бақылауды әлеуметтік әріптестік тараптары жүзеге
асырады.
280-бап. Келіссөздерге қатысудан жалтарғаны үшін
жауапкершілік
Тараптар өкілдерінің әлеуметтік әріптестік туралы келісімді жасасу, өзгерту
жөніндегі келіссөздерге қатысудан жалтаруы немесе әлеуметтік әріптестік туралы
келісілген келісімге қол қоюдан құқыққа сыйымсыз бас тартуы, келіссөздер жүргізу
және әлеуметтік әріптестік туралы келісім нормаларының сақталуына бақылау жасау
үшін қажетті ақпарат бермеуі, сондай-ақ оның талаптарын бұзуы немесе орындамауы
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.
31-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ШАРТ
281-бап. Ұжымдық келіссөздер жүргізудің принциптері
Ұжымдық келіссөздер жүргізудің принциптері:
тараптар мүдделерінің тең құқықтылығы және оларды құрметтеу;
ұжымдық шарттың немесе келісімнің мазмұнын құрайтын мәселелерді талқылаудағы
таңдау еркіндігі;
тараптардың міндеттемелер қабылдау еріктілігі;
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын сақтау болып табылады.
282-бап. Ұжымдық келіссөздер жүргізудің, ұжымдық шартты
әзірлеу мен жасасудың тәртібі
1. Кез келген тарап ұжымдық шарт жобасын әзірлеудің және жасасудың
бастамашысы бола алады.
Екінші тараптың ұжымдық шарт жасасу жөніндегі келіссөздерді бастау туралы
ұсынысы бар хабарламасын алған тарап оны он күндік мерзімде қарап, осы баптың 2-
тармағында белгіленген тәртіппен келіссөздерге кірісуге міндетті.
2. Ұжымдық келіссөздер жүргізу және ұжымдық шарттың жобасын әзірлеу үшін
тараптар тепе-тең негізде комиссия құрады. Комиссия мүшелерінің саны, оның жеке
құрамы, жобаны әзірлеу және ұжымдық шарт жасасу мерзімдері тараптар келісімімен
айқындалады.
Жұмыс беруші тараптардың келісімі бойынша ұжымдық шартты әзірлеу мен жасасу
үшін қажетті жағдай жасауды қамтамасыз етеді.
Кәсіптік одақтың мүшелері болып табылмайтын қызметкерлер шарттық негізде
жұмыс берушімен өзара қарым-қатынастарда өз мүдделерін білдіру үшін кәсіподақ
органына да, өзге өкілдерге де уәкілеттік беруге құқылы.
Ұйымда қызметкерлердің бірнеше өкілдері болған кезде комиссияға қатысу және
ұжымдық шартқа қол қою үшін олар біртұтас өкілді орган құруы мүмкін. Бұл ретте
олардың әрқайсысына өздері өкілдік ететін қызметкерлердің санына қарай
пропорционалды өкілдік ету принципі негізінде келіссөздер жүргізу жөніндегі
біртұтас органның құрамында өкілдік ету құқығы беріледі.
3. Комиссия әзірлеген ұжымдық шарттың жобасын ұйым қызметкерлері міндетті
түрде талқылауға тиіс. Жобаны талқылау нысанын қызметкерлердің өздері айқындайды.
Комиссия келіп түскен ескертпелер мен ұсыныстарды ескере отырып, жобаны пысықтайды.
4. Тараптардың келісіміне қол жеткізілген кезде ұжымдық шарт кемінде екі
данада жасалады және оған тараптардың өкілдері қол қояды.
5. Ұжымдық шарттың жекелеген ережелері бойынша тараптар арасында
келіспеушіліктер болған кезде ұжымдық келіссөздер басталған күннен бастап бір ай
ішінде тараптар бір мезгілде келіспеушіліктер хаттамасын жасай отырып, келісілген
талаптармен ұжымдық шартқа қол қоюға тиіс.
6. Ұжымдық шартты өзгерту және толықтыру осы бапта оны жасасу үшін
белгіленген тәртіппен тараптардың өзара келісімімен ғана жүргізіледі.
7. Егер алынған мәліметтер мемлекеттік, қызметтік, коммерциялық
және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды құрайтын болса, ұжымдық келіссөздерге
қатысушылардың бұл мәліметтерді жария етуге құқығы жоқ.
8. Ұжымдық келіссөздерге қатысушылар келіссөздер жүргізу кезінде орташа
айлық жалақысы сақтала отырып, еңбек міндеттерін орындаудан босатылуы мүмкін. Бұл
мерзім олардың еңбек өтіліне қосылады.
9. Тараптар қол қойған ұжымдық шартты қол қойылған күнінен бастап бiр ай
мерзiмде жұмыс берушi мониторинг үшiн еңбек инспекциясы жөнiндегi жергілікті
органға ұсынуға мiндеттi.
10. Тараптардың өкілдері қызметкерлерге ұжымдық шарттың орындалу барысы
туралы мезгіл-мезгіл хабарлап отыруға міндетті.
Ескерту. 282-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
283-бап. Ұжымдық шарттың тараптары
1. Қызметкерлер және жұмыс беруші ұжымдық шарттың тараптары болып табылады.
2. Ұжымдық шарт ұйымдарда да, шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары мен
өкілдіктерінде де жасалуы мүмкін.
Ескерту. 283-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
284-бап. Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымы
1. Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымын тараптар айқындайды. Ұжымдық шартқа:
1) еңбекке ақы төлеуді нормалау, оның нысандары, жүйелері, қызметкерлерге,
оның ішінде ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек
жағдайлары бар жұмыстарда істейтін қызметкерлерге тарифтік ставкалар мен жалақылар,
үстемақылар мен қосымша ақылар мөлшері туралы;
2) жалақыны индекстеудің тәртібі туралы, жәрдемақы және өтемақы, оның ішінде
жазатайым оқиғалар кезіндегі төлемдер туралы;
3) тиісті мамандықтың, ұйымдағы лауазымның ең жоғары және ең төменгі
жалақысы мөлшерлерінің арасындағы жол берілетін арақатынас туралы;
4) разрядаралық коэффициенттерді белгілеу туралы;
5) жұмыс уақыты мен тынығу уақытының ұзақтығы, еңбек демалыстары туралы;
6) саламатты және қауіпсіз еңбек пен тұрмыс жағдайларын жасау туралы, еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі шараларды қаржыландыру көлемі туралы,
денсаулық сақтауды жақсарту туралы ережелер енгізілуге тиіс.
7) алып тасталды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
2. Ұжымдық шартқа:
1) еңбекті ұйымдастыруды жақсарту және өндіріс тиімділігін арттыру туралы;
2) еңбек тәртіптемесі мен еңбек тәртібін реттеу туралы;
3) босатылатын қызметкерлердің жұмыспен қамтылуын, оларды даярлауды,
біліктілігін арттыруды, қайта даярлауды және жұмысқа орналастыруды қамтамасыз ету
туралы;
4) жұмысты оқумен қоса атқаратын қызметкерлерге берілетін кепілдіктер мен
жеңілдіктер туралы;
5) қызметкерлердің тұрғын үй және тұрмыстық жағдайларын жақсарту туралы;
6) қызметкерлерді сауықтыру, санаторий-курорттық емдеу және олардың тынығуы
туралы;
7) кәсіподақ мүшелері болып табылатын қызметкерлермен еңбек шартын бұзған
кезде ұйымның кәсіподақ органының дәлелді пікірін ескерудің тәртібі туралы;
8) кәсіподақ органына сайланған қызметкерлерге берілетін кепілдіктер туралы;
9) қызметкерлердің өкілдері қызметін жүзеге асыруға арналған талаптар
туралы;
10) кәсіподақ қызметі үшін жағдай жасау туралы;
11) қызметкерлерді сақтандыру туралы;
11-1) Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру
туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылған, жүктілікке және босануға, жаңа туған
баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетін
әлеуметтік төлем сомасын шегергендегі орташа жалақысын сақтай отырып, жүктілікке
және босануға байланысты демалысқа, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған
қызметкерлерге берілетін демалысқа ақы төлеу туралы;
12) ұжымдық шарттың орындалуын бақылау және оған өзгерістер мен толықтырулар
енгізу тәртібі туралы;
13) еңбек шарттарын ереуілді желеу етіп жұмыс берушінің бастамасы бойынша
бұзуды болдырмау туралы;
14) қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздері келтірген залал үшін
жауаптылығы туралы;
15) тараптардың ұжымдық шартты орындауға жауаптылығы туралы;
16) ерікті кәсіптік зейнетақы жарналары туралы;
16-1) қызметкерлерді және олардың отбасыларын медициналық сақтандыру
кепілдіктері туралы, қоршаған ортаны қорғау туралы;
16-2) сақтандыру ұйымымен зейнетақы аннуитеті шартын жасасу үшін қызметкердің
қаражаты жеткіліксіз болған жағдайда, оның пайдасына жұмыс берушінің қаражаты
есебінен ерiктi зейнетақы жарналарын жүзеге асыру туралы;
17) тараптар айқындаған басқа да мәселелер бойынша қызметкерлер мен жұмыс
берушінің өзара міндеттемелері енгізілуі мүмкін.
3. Ұжымдық шарт еңбек заңнамасымен, бас, салалық, өңірлік келісімдермен
салыстырғанда қызметкерлер жағдайын нашарлатпауға тиіс. Мұндай ережелер жарамсыз
деп танылады және қолданылмауға тиіс.
Ескерту. 284-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
04.02.2013 № 75-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
285-бап. Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімдері мен аясы
1. Ұжымдық шарт тараптар айқындайтын мерзімге жасалады.
2. Ұжымдық шарт, егер оның ережелерінде өзгеше көзделмесе, қол қойылған
кезден бастап күшіне енеді және тараптар оны орындауға міндетті.
3. Ұжымдық шарттың күші жұмыс берушіге және солардың атынан ұжымдық шарт
жасалған ұйым қызметкерлеріне және жазбаша өтініш негізінде оған қосылған
қызметкерлерге қолданылады.
Қосылу тәртібі ұжымдық шартта айқындалады.
4. Ұйымның қайта ұйымдастырылу (бірігу, қосылу, бөліну, бөлініп шығу, қайта
құрылу) кезеңінде ұжымдық шарт өз күшін сақтайды.
5. Ұйым мүлкінің меншік иесі ауысқан кезде ұжымдық шарт үш ай бойы өз күшін
сақтайды. Осы кезеңде тараптар жаңа ұжымдық шарт жасасу немесе қолданыстағы шартты
сақтау, өзгерту және толықтыру туралы келіссөздерді бастауға құқылы.
6. Ұйым таратылған, ол банкрот деп жарияланған кезде ұжымдық шарттың
қолданылуы барлық қызметкерлермен еңбек шарттары тоқтатылған кезден бастап
тоқтатылады.
Ескерту. 285-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
286-бап. Тараптардың ұжымдық шартты орындамағаны үшін
жауапкершілігі
Ұжымдық шартта көзделген міндеттемелерді орындамағаны үшін тараптар ұжымдық
шартқа және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
287-бап. Келіссөздер кезіндегі кепілдіктер мен
өтемақылар
Қызметкерлердің өкілді органдарының ұжымдық келіссөздерге қатысатын
мүшелерімен келіссөздер жүргізу кезеңінде (ұйымды тарату жағдайларынан басқа)
тиісті өкілді органның келісімінсіз жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты
бұзылмайды.
Ескерту. 287-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
32-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
288-бап. Ұжымдық еңбек дауының туындауы
1. Ұжымдық еңбек дауы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану, осы
Кодекстің 289-бабының 1-тармағына сәйкес ресімделген келісімдердің, еңбек және
(немесе) ұжымдық шарттардың, жұмыс беруші актілерінің талаптарын орындау немесе
өзгерту мәселелері бойынша қызметкерлердің талаптары туралы жұмыс беруші жазбаша
хабардар етілген күннен бастап немесе жұмыс беруші, жұмыс берушілер бірлестігі өз
шешімдерін хабарламаған жағдайда осы Кодекстің 290-бабында көрсетілген мерзім өткен
күннен бастап туындаған деп есептеледі.
2. Ұжымдық еңбек даулары бітімгерлік рәсімдер тәртібімен және (немесе) сот
тәртібімен шешіледі.
Ескерту. 288-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
289-бап. Қызметкерлердің талаптарын ресімдеу мен
мәлімдеу тәртібі
1. Қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен еңбегіне ақы төлеуді белгілеу және
өзгерту, қызметкерлер мен жұмыс берушінің, жұмыс берушілер бірлестігінің арасындағы
ұжымдық шарттар мен келісімдерді жасасу, өзгерту және орындау мәселелері жөніндегі
талаптары қызметкерлердің жалпы жиналысында (конференциясында) қалыптастырылады
және бекітіледі.
Қызметкерлер жиналысы, егер оған ұйым қызметкерлерінің жалпы санының
жартысынан астамы қатысса заңды деп танылады.
Конференция, егер оған хаттамалық шешімдерге сәйкес қызметкерлер сайлаған
делегаттардың кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп танылады.
Қызметкерлер жиналысының (конференциясының) шешімі дауыс берушілердің
көпшілік дауысымен қабылданды деп есептеледі. Қызметкерлер жиналысын
(конференциясын) өткізуге мүмкіндік болмаған кезде, қызметкерлердің өкілді органы
өздері ұсынған талаптарын қолдайтын қызметкерлердің жартысынан астамының қолын
жинап, өз шешімін бекітуге құқығы бар.
2. Қызметкерлердің талаптары жазбаша түрде жазылады және жұмыс берушілерге,
жұмыс берушілердің бірлестіктеріне күнтізбелік үш күн мерзімде жіберіледі.
3. Аталған талаптарды әртүрлі жұмыс берушілердің қызметкерлері қойған
жағдайда, бұл талаптарды кәсіптік одақтардың салалық немесе өңірлік бірлестіктері
не қызметкерлер уәкілеттік берген өзге де жеке және (немесе) заңды тұлғалар ұсынуы
мүмкін.
4. Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі қызметкерлердің талаптар қою
жөнінде жиналыс (конференция) өткізуіне кедергі келтіруге әсер ететін қандай да
болмасын араласудан қалыс қалуға міндетті.
Ескерту. 289-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
290-бап. Қызметкерлердің талаптарын қарау
Жұмыс беруші қызметкерлердің қойған талаптарын оларды алған күннен бастап үш
жұмыс күнінен кешіктірмей, жұмыс берушілердің бірлестігі бес жұмыс күнінен
кешіктірмей қарауға және оларды шешу үшін шаралар қолдануға, ал көрсетілген
мерзімде шешуге мүмкіндік болмаған кезде туындаған келіспеушіліктерді одан әрі
қарау үшін өз өкілдерін көрсете отырып, өздерінің шешімдері мен ұсыныстарын
қызметкерлерге жазбаша түрде жеткізуге міндетті.
Ескерту. 290-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
291-бап. Бітімгерлік рәсімдер
1. Қызметкерлердің талаптарын осы Кодекстің 290-бабында көзделген тәртіппен
шешу мүмкін болмаған кезде олар бітімгерлік рәсімдер тәртібімен қаралады.
Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі (олардың өкілдері) қабылдамаған
немесе олардың ішінара қанағаттандырған талаптары алдымен бітімгерлік
комиссиясында, ал онда келісімге қол жеткізілмесе - еңбек арбитражында қаралады.
2. Тараптар ұжымдық еңбек дауын қараудың кез келген сатысында делдалға
жүгіне алады. Делдалдық рәсім бітімгерлік комиссиясындағы, еңбек арбитражындағы
бітімгерлік рәсімдерге қарағанда дербес рәсім болып табылады және солармен қатар
жүргізілуі мүмкін.
292-бап. Бітімгерлік комиссиясы
1. Бітімгерлік комиссиясын тараптар жұмыс беруші, жұмыс берушілердің
бірлестігі (олардың өкілдері) өз шешімін қызметкерлерге (олардың өкілдеріне)
хабарлаған не хабарламаған күннен бастап не ұжымдық келіссөздер барысында
келіспеушіліктер хаттамасы жасалған күннен бастап күнтізбелік үш күн ішінде құрады.
2. Бітімгерлік комиссиясы ұжымдық еңбек дауы тараптары өкілдерінен тепе-тең
негізде құрылады. Бітімгерлік комиссиясын құру туралы шешім жұмыс берушінің
актісімен және қызметкерлер өкілдерінің шешімімен ресімделеді.
3. Бітімгерлік комиссиясы құрылған күнінен бастап үш жұмыс күнінен
кешіктірмей қызметкерлердің (олардың өкілдерінің) талаптарын қарайды. Бітімгерлік
комиссиясының талаптарды қарау, көрсетілген мерзімді ұзарту тәртібі тараптардың
келісімімен жүзеге асырылады және хаттамамен ресімделеді.
4. Бітімгерлік комиссиясы бітімгерлік рәсім барысында, қызметкерлермен
(олардың өкілдерімен), жұмыс берушімен, жұмыс берушілер бірлестігімен (олардың
өкілдерімен), мемлекеттік органдармен және өзге де мүдделі тұлғалармен
консультациялар жүргізеді.
5. Комиссияның шешімі тараптар келісімінің негізінде қабылданады,
тараптардың өкілдері қол қоятын хаттамамен ресімделеді және оның тараптар үшін
міндетті күші болады.
6. Бітімгерлік комиссиясында келісімге қол жеткізілмегенде, оның жұмысы
тоқтатылады, ал дауды шешу үшін еңбек арбитражы құрылады.
Ескерту. 292-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
293-бап. Еңбек арбитражы
1. Еңбек арбитражын ұжымдық еңбек дауының тараптары бітімгерлік комиссиясының
жұмысы тоқтатылған күннен бастап күнтізбелік бес күн ішінде әлеуметтік-еңбек
қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық, салалық немесе өңірлік комиссия
мүшелерінің
қатысуымен құрады.
2. Еңбек арбитражы мүшелерінің саны, оның дербес құрамы, еңбек дауын
қараудың тәртібі тараптардың келісімімен белгіленеді. Еңбек арбитражы кемінде бес
адамнан құрылуға тиіс. Еңбек арбитражының құрамына қоғамдық бірлестіктердің
өкілдері, мемлекеттік еңбек инспекторы, мамандар, сарапшылар мен басқа да адамдар
енгізіледі.
3. Еңбек арбитражының төрағасын тараптар арбитраж мүшелері қатарынан
сайлайды.
4. Еңбек арбитражы ұжымдық еңбек дауын ұжымдық еңбек дауы тараптары
өкілдерінің міндетті түрде қатысуымен, ал қажет болғанда басқа да мүдделі адамдар
өкілдерінің де қатысуымен қарайды.
5. Дауды қарау рәсімін еңбек арбитражы белгілейді және ұжымдық еңбек дауы
тараптарының назарына жеткізеді.
6. Еңбек арбитражының шешімі құрылған күнінен бастап күнтізбелік жеті күннен
кешіктірілмей арбитраж мүшелерінің қарапайым көпшілік дауысымен қабылданады. Еңбек
арбитражы мүшелерінің дауыстары тең бөлінген кезде төрағаның дауысы шешуші болып
табылады. Шешім дәлелді әрі жазбаша түрде болуға және оған арбитраж мүшелерінің
барлығы қол қоюға тиіс.
7. Бітімгерлік комиссиясында ұжымдық еңбек дауы тараптарының келісіміне қол
жеткізілмеген кезде, заң бойынша ереуілдер өткізу тыйым салынған немесе шектелген
ұйымдарда, еңбек арбитражы міндетті түрде құрылуға тиіс.
8. Ұжымдық еңбек дауының тараптары еңбек арбитражының шешімін орындауға
міндетті болады.
294-бап. Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау
1. Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау тәртібі ұжымдық еңбек дауы
тараптарының келісімі бойынша айқындалады.
2. Тараптар өздеріне қатысты тәуелсіз ұйымдар мен тұлғаларды делдал ретінде
белгілейді. Әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық, салалық,
өңірлік комиссиялар ұжымдық еңбек дауы тараптарының келісімімен ұжымдық еңбек
дауларын реттеу жөніндегі жұмысқа орталық және жергілікті атқарушы органдардың,
қауымдастықтардың және басқа да қоғамдық бірлестіктердің басшылары мен
қызметкерлерін, жұмыс берушілерді, сондай-ақ тәуелсіз сарапшыларды тарта алады.
Делдалды таңдау жағдайларының бәрінде олардан делдалдық етуге жазбаша
келісім алынуға тиіс.
295-бап. Тараптардың ұжымдық еңбек дауы бойынша
келісімге қол жеткізуінің салдарлары
1. Ұжымдық еңбек дауының тараптары арасында дауды делдалдың қатысуымен немесе
онсыз шешу туралы келісімге қол жеткізілген барлық жағдайларда аяқталмай қалған
бітімгерлік рәсімдері тоқтатылады, ал тараптар арасындағы келісімнің талаптары
дауды шешудің талаптары деп есептеледі.
Ұжымдық еңбек дауының тараптары қол жеткізген келісімдер жазбаша түрде
ресімделеді.
2. Тараптар арасында даудың шешілуі туралы келісімге қол жеткізу, егер
ереуіл жарияланған болса, оның тоқтатылуына әкеп соғады.
296-бап. Ұжымдық еңбек дауының шешілуімен байланысты
кепілдіктер
Бітімгерлік комиссиясының мүшелері ұжымдық еңбек дауын шешу жөніндегі
келіссөздерге қатысқан уақытта орташа жалақысы сақтала отырып, негізгі жұмысынан
босатылады.
Қызметкерлердің, олардың бірлестіктерінің ұжымдық еңбек дауын шешуге
қатысатын өкілдері ұжымдық еңбек дауын шешу кезеңінде тәртіптік жазаға тартылмайды,
басқа жұмысқа ауыстырылмайды немесе солардың өкілдік етуіне уәкілеттік берген
органның алдын ала келісімінсіз жұмыс берушінің бастамасы бойынша олармен еңбек
шарты бұзылмайды.
297-бап. Тараптардың және бітімгерлік органдарының
ұжымдық еңбек дауларын реттеу жөніндегі
міндеттері
1. Тараптардың ешқайсысы бітімгерлік рәсімдерге қатысудан жалтаруға құқылы
емес.
2. Бітімгерлік комиссиясы, еңбек арбитражы реттей алмаған ұжымдық еңбек
дауындағы келіспеушіліктер жазбаша түрде тараптардың назарына жеткізілуге тиіс.
3. Егер жұмыс берушінің өкілі өкілеттіктерінің жеткіліксіз болуына
байланысты ұжымдық еңбек дауы тараптарының келіспеушіліктерін реттеу мүмкін
болмаса, қызметкерлердің талаптары ұйымдардың, оның ішінде Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан, мүлкінің меншік иелері шетелдік жеке немесе
заңды тұлғалар болып табылатын ұйымдардың не шетелдік қатысуы бар ұйымдардың мүлік
меншік иелеріне, құрылтайшыларына (қатысушыларына) немесе акционерлеріне табыс
етіледі.
4. Осы баптың 2, 3-тармақтарында көрсетілген рәсімдердің нәтижелерімен
келіспеген жағдайда, қызметкерлер өз мүдделерін қорғаудың заңда көзделген, ереуіл
өткізуге дейінгі өзге де барлық тәсілдерін пайдалануға құқылы.
298-бап. Ереуіл өткізу құқығы
1. Егер бітімгерлік рәсімдер арқылы ұжымдық еңбек дауын шешуге қол
жеткізілмесе, сондай-ақ жұмыс беруші бітімгерлік рәсімдерден жалтарған не ұжымдық
еңбек дауын шешу барысында қол жеткізілген келісімді орындамаған жағдайларда
қызметкерлер ереуіл өткізу туралы шешім қабылдай алады.
2. Ереуіл өткізу жөніндегі шешім қызметкерлердің (олардың өкілдерінің)
жиналысында (конференциясында) қабылданады.
Қызметкерлер жиналысы, егер оған ұйым қызметкерлерінің жалпы санының
жартысынан астамы қатысса, заңды деп танылады.
Конференция, егер оған хаттамалық шешімдерге сәйкес қызметкерлер сайлаған
делегаттардың кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп танылады.
Қызметкерлер жиналысының (конференциясының) шешімі дауыс берушілердің
көпшілік дауысымен қабылданды деп есептеледі. Қызметкерлер жиналысын
(конференциясын) өткізуге мүмкіндік болмаған кезде қызметкерлердің өкілді органы
ереуілді өткізуді қолдайтын қызметкерлердің жартысынан астамының қолын жинап, өз
шешімін бекітуге құқығы бар.
3. Ереуілді қызметкерлер (олардың өкілдері) уәкілеттік берген орган (ереуіл
комитеті) басқарады. Бірнеше жұмыс берушілердің қызметкерлері (олардың өкілдері)
бірдей талаптар қойып, ереуіл жариялаған жағдайда, оны осы қызметкерлер өкілдерінің
бірдей санынан құрылатын бірлескен орган басқаруы мүмкін.
4. Ереуілге қатысу ерікті болып табылады. Ешкімді ереуілге қатысуға немесе
ереуілге қатысудан бас тартуға мәжбүрлеуге болмайды.
5. Қызметкерлерді ереуілге қатысуға немесе ереуілге қатысудан бас тартуға
мәжбүрлейтін тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен
жауаптылықта болады.
Ескерту. 298-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
299-бап. Ереуілдің басталуы туралы жариялау
1. Осы Кодекстің 298-бабының 3-тармағында көрсетілген уәкілетті орган
ереуілдің басталуы мен болжамды ұзақтығы туралы жұмыс берушіге, жұмыс берушілердің
бірлестігіне (олардың өкілдеріне) оны жариялағанға дейін бес жұмыс күнінен
кешіктірмей жазбаша түрде ескертуге тиіс.
2. Ереуіл жариялау туралы шешімде:
1) тараптардың ереуіл өткізуге негіз болған келіспеушіліктерінің тізбесі;
2) ереуіл өткізілетін күн, орын мен уақыт қатысушылардың болжамды саны;
3) ереуілді басқаратын органның атауы, бітімгерлік рәсімдерге қатысуға
уәкілеттік берілген қызметкерлер өкілдерінің құрамы;
4) ереуіл өткізу кезеңінде орындалатын қажетті жұмыстардың (қызмет
көрсетулердің) ең төменгі көлемі жөніндегі ұсыныстар көрсетіледі.
Ескерту. 299-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
300-бап. Ереуілді басқаратын органның өкілеттіктері
1. Ереуілді басқаратын орган өзіне осы Кодекспен берілген құқықтар шегінде
және қызметкерлер (олардың өкілдері) берген өкілеттіктер негізінде әрекет етеді.
2. Ереуілді басқаратын органның:
1) қойылған талаптарды шешу мәселелері бойынша жұмыс берушімен, жұмыс
берушілердің бірлестігімен (олардың өкілдерімен), мемлекеттік, кәсіподақ, өзге де
заңды және лауазымды тұлғалармен өзара қарым-қатынастарда қызметкерлер мүдделерін
білдіруге;
2) жұмыс берушіден, жұмыс берушілер бірлестігінен (олардың өкілдерінен)
қызметкерлердің мүдделерін қозғайтын мәселелер бойынша ақпарат алуға;
3) қызметкерлердің талаптарын қарау барысын бұқаралық ақпарат құралдарында
жариялап отыруға;
4) даулы мәселелер бойынша қорытындылар шығару үшін мамандарды тартуға;
5) қызметкерлердің (олардың өкілдерінің) келісімімен ереуілді тоқтата тұруға
құқығы бар.
3. Бұрын тоқтата тұрған ереуілді қайта бастау үшін бітімгерлік
комиссиясының, делдалдың немесе еңбек арбитражында дауды қайта қарауы талап
етілмейді. Жұмыс беруші, жұмыс берушілер бірлестігі (олардың өкілдері) және еңбек
дауларын реттеу жөніндегі орган ереуілдің қайта басталуы туралы үш жұмыс күнінен
кешіктірілмей ескертілуге тиіс.
4. Ұжымдық еңбек дауының тараптары оны реттеу жөніндегі келісімге қол
қойған, сондай-ақ ереуіл заңсыз деп танылған жағдайларда, ереуілді басқаратын
органның өкілеттіктері тоқтатылады.
5. Ереуілді басқаратын органның өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде жұмыс
берушінің, мемлекеттік органдардың және қоғамдық бірлестіктердің құзыретіне жататын
шешімдерді қабылдауға құқығы жоқ.
301-бап. Ұжымдық еңбек дауы тараптарының ереуіл
барысындағы міндеттері
Ереуіл өткізу кезеңінде ұжымдық еңбек дауының тараптары осы дауды келіссөздер
жүргізу жолымен шешуді жалғастыруға міндетті.
Жұмыс беруші, мемлекеттік органдар және ереуілді басқаратын орган ереуіл
кезеңінде қоғамдық тәртіпті, ұйымның мүлкін және қызметкерлердің қауіпсіздігін
сақтау, сондай-ақ тоқтап қалуы адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қатер
төндіретін машиналардың және жабдықтардың жұмысын қамтамасыз ету жөніндегі өздеріне
байланысты шараларды қабылдауға міндетті.
Ескерту. 301-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
302-бап. Қызметкерлерге ереуіл өткізуге байланысты
берілетін кепілдіктер
1. Ереуілді ұйымдастыру немесе оған қатысу (осы Кодекстің 303-бабының 1-
тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда) қызметкердің еңбек тәртібін бұзуы деп
қаралмайды және осы Кодексте көзделген тәртіптік ықпал ету шараларының қолданылуына
әкеп соқпайды.
2. Ереуіл кезінде қызметкердің жұмыс орны (лауазымы), әлеуметтік сақтандыру
бойынша жәрдемақы төлеміне құқығы, еңбек өтілі сақталады, сондай-ақ еңбек
қатынастарынан туындайтын өзге де құқықтарына кепілдік беріледі.
Ереуілді жалақының төленбеуіне немесе уақтылы төленбеуіне байланысты
өткізуден басқа жағдайларда, ереуілге қатысушы қызметкерлердің ереуіл кезіндегі
жалақысы сақталмайды.
303-бап. Заңсыз ереуілдер
1. Ереуілдер:
1) соғыс жағдайы немесе төтенше жағдай не төтенше жағдай туралы заңнамаға
сәйкес айрықша шаралар енгізілген кезеңде; Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің
органдары мен ұйымдарында, елдің қорғанысын, мемлекеттің қауіпсіздігін, авариялық-
құтқару, іздестіру-құтқару, өртке қарсы жұмыстарды қамтамасыз ету, төтенше
жағдайлардың алдын алу немесе оларды жою мәселелерімен айналысатын басқа да әскери
құралымдар мен ұйымдарда; арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарында;
қауіпті өндірістік объектілер болып табылатын ұйымдарда; жедел және шұғыл
медициналық көмек көрсету станцияларында;
2) осы баптың 2-тармағында көрсетілген шарттар сақталмаған жағдайда, темір
жол көлігі, азаматтық авиация, денсаулық сақтау ұйымдарында, халықтың тыныс-
тіршілігін қамтамасыз ететін ұйымдарда (қоғамдық көлік, сумен, электр энергиясымен,
жылумен, байланыспен қамтамасыз ету), жұмысының тоқтатыла тұруы ауыр және қауіпті
зардаптарға әкеп соғуы мүмкін үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде;
3) осы Кодексте көзделген мерзімдер, рәсімдер және талаптар ескерілмей
жарияланған жағдайда;
4) адамдардың өмірі мен денсаулығына нақты қатер төндіретін жағдайларда;
5) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда заңсыз
болып танылады.
Осы тармақта көрсетілген негіздердің біреуі болғанда, сот тиісті шешім
шығарғанға дейін прокурор ереуілді тоқтата тұруға құқылы.
2. Темір жол көлігі, азаматтық авиация, денсаулық сақтау ұйымдарында,
халықтың тыныс-тіршілігін қамтамасыз ететін ұйымдарда (қоғамдық көлік, сумен,
электр энергиясымен, жылумен, байланыспен қамтамасыз ету) ереуіл жергілікті
атқарушы органмен алдын ала келісу
негізінде айқындалатын халыққа қажетті тиісті қызмет көрсетулердің тізбесі мен
көлемі сақталған жағдайда өткізіледі.
Үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде ереуіл негізгі жабдықтардың,
тетіктердің іркіліссіз жұмысы қамтамасыз етілген жағдайда ғана өткізілуі мүмкін.
3. Ереуілді заңсыз деп тану туралы шешімді сот Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес қабылдайды.
4. Ереуілді заңсыз деп тану туралы шешімді сот жұмыс берушінің немесе
прокурордың өтініші бойынша қабылдайды.
Сот шешімі қызметкерлерге ереуілді басқаратын орган арқылы жеткізіледі, ол
ереуілге қатысушыларды сот шешімі туралы дереу хабардар етуге міндетті, ал ереуілді
басқаратын орган болмаған кезде – тікелей жұмыс беруші жеткізеді.
Жұмыс беруші сот шешімінің мәтінін көпшілікке көрінетіндей қолжетімді
жерлерде орналастыруды қамтамасыз етеді.
Ереуілді заңсыз деп тану туралы сот шешімі дереу орындалуға, ал ереуіл
тоқтатылуға тиіс.
Адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қатер төнген жағдайда прокурор
немесе сот тиісті шешім қабылданғанға дейін ереуілді тоқтата тұруға құқылы.
5. Ереуілді басқарушы органның сот шешіміне Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен шағымдануға құқығы бар.
Ескерту. 303-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
304-бап. Ереуілдерді заңсыз деп танудың салдары
Сот ереуілді заңсыз деп танығанда, жұмыс беруші ереуілді ұйымдастыруға немесе
өткізуге қатысқан қызметкерлерді тәртіптік жауапкершілікке тартуы мүмкін.
305-бап. Локаутқа тыйым салу
Ереуіл өткізуді қоса алғанда, ұжымдық еңбек дауын реттеу барысында локаутқа,
яғни қызметкерлердің ұжымдық еңбек дауына немесе ереуілге қатысуына байланысты, осы
Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 19) тармақшасында көзделген жағдайларды қоспағанда,
солармен жасалған еңбек шарттарын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзуға тыйым
салынады.
Ескерту. 305-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-БӨЛІМ. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
33-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ 306-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі
бағыттары
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясат:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерін әзірлеуге және қабылдауға;
2) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
3) еңбек жағдайларын, оның қауіпсіздігі мен қорғалуын әзірлеу және жақсарту,
қауіпсіз техникалар мен технологияларды әзірлеу және енгізу, еңбекті қорғау,
қызметкерлердің жеке және ұжымдық қорғану құралдарын өндіру жөніндегі қызметті
экономикалық ынталандыру жүйелерін құруға және іске асыруға;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мониторингті жүзеге
асыруға;
5) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау проблемалары бойынша ғылыми
зерттеулер жүргізуге;
6) өндірістегі жазатайым оқиғаларды және кәсіптік ауруларды есепке алудың
бірыңғай тәртібін белгілеуге;
7) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы Қазақстан Республикасы
заңнамасының сақталуын мемлекеттік қадағалау мен бақылауға;
8) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында қызметкерлердің
құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру
тәртібін нормативті түрде бекітуге;
9) өндірістегі жазатайым оқиғалардан және кәсіптік аурулардан зардап шеккен
қызметкерлердің, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерінің заңды мүдделерін қорғауға;
10) ауыр жұмыс және өндіріс пен еңбекті ұйымдастырудың қазіргі заманғы
техникалық деңгейінде жойылмайтын зиянды (ерекше зиянды), қауіпті еңбек жағдайлары
бар жұмыс үшін еңбекақы төлеу шарттарын белгілеуге;
11) еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі отандық және
шетелдік озық жұмыс тәжірибесін таратуға;
12) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі мамандарды даярлауға
және олардың біліктілігін арттыруға;
13) Алынып тасталды - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
14) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы біртұтас ақпараттық
жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз етуге;
15) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы халықаралық
ынтымақтастыққа бағытталған.
Ескерту. 306-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV; 03.07.2013
№ 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
307-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы мемлекеттік басқару, бақылау және
қадағалау
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқаруды,
бақылауды және қадағалауды Қазақстан Республикасының Үкіметі, еңбек жөніндегі
уәкілетті мемлекеттік орган, еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган және өз
құзыретіне сәйкес өзге де уәкілетті мемлекеттік органдар жүзеге асырады.
Ескерту. 307-бап жаңа редакцияда - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
308-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі талаптар
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптар Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді және қызметкерлердің
еңбек қызметі процесі кезінде олардың өмірі мен денсаулығын сақтауға бағытталған
ережелерді, рәсімдер мен нормативтерді қамтуға тиіс.
2. Жұмыс берушілер мен қызметкерлер Қазақстан Республикасының аумағында өз
қызметін жүзеге асыру кезінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
талаптарды орындауға міндетті.
Ескерту. 308-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
309-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы мониторинг және тәуекелдерді
бағалау
Жұмыс орындарындағы еңбек жағдайларын кешенді бағалау, өндірістік
жарақаттануды азайту және өндірістегі жазатайым оқиғалардың алдын алу мақсатында
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган және еңбек инспекциясы жөніндегі
жергілікті орган еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мониторингті және
тәуекелдерді бағалауды ұйымдастырады.
Ескерту. 309-бап жаңа редакцияда - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
34-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ
ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР ҚҰҚЫҚТАРЫНЫҢ КЕПІЛДІКТЕРІ
310-бап. Еңбек шартын жасасу кезінде еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау құқықтарына берілетін
кепілдіктер
1. Еңбек шартында зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторларды қоса
алғанда, еңбек жағдайларының дәйекті сипаттамасы, Қазақстан
Республикасының заңнамасында және ұжымдық шартта көзделген осындай жағдайлардағы
жұмыс үшін берілетін кепілдіктер, жеңілдіктер мен өтемақы төлемдері көрсетілуге
тиіс.
2. Ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек
жағдайлары бар жұмыстарда, сондай-ақ жерасты жұмыстарында істейтін қызметкерлермен
еңбек шартын жасасу азамат алдын ала медициналық тексеруден өткеннен кейін және
денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік құқықтық
актілерінде белгіленген талаптарға сәйкес денсаулық жағдайы бойынша қайшылықтар жоқ
екендігі айқындалғаннан кейін жүзеге асырылуға тиіс.
311-бап. Еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау құқықтарына
берілетін кепілдіктер
1. Жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігінің жағдайлары ұлттық
стандарттарға, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ережелер
талаптарына сәйкес болуға тиіс.
2. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
талаптарды бұзуы салдарынан жұмыс тоқтап тұрған уақытта қызметкердің жұмыс орны
(лауазымы) және орташа жалақысы сақталады.
3. Өзінің немесе айналасындағы адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей
қауіп туындаған жағдайда, қызметкердің жұмысты орындаудан бас тартуы оны тәртіптік
және (немесе) материалдық жауапкершілікке тартуға әкеп соқпайды.
4. Жұмыс беруші қызметкерді жеке және (немесе) ұжымдық қорғану
құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз етпеген жағдайда, қызметкер еңбек
міндеттерін орындауды тоқтатуға құқылы, ал жұмыс беруші осы себеп бойынша туындаған
іркіліс кезінде қызметкердің орташа жалақысы мөлшерінде еңбекақы төлеуге міндетті.
5. Еңбек міндеттерін орындау кезінде қызметкердің өмірі мен денсаулығына зиян
келтірілген жағдайда, келтірілген зиянды өтеу осы Кодексте және Қазақстан
Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген тәртіппен және шарттарда
жүргізіледі.
Ескерту. 311-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 № 31-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
312-бап. Қызметкерлерді міндетті медициналық тексеру
1. Жұмыс беруші ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
еңбек жағдайлары бар жұмыстарда істейтін қызметкерлерді Қазақстан
Республикасы заңнамасында белгіленген тәртіппен мерзімдік медициналық тексеруден
және тексерілуден өткізуді өз қаражаты есебінен ұйымдастыруға міндетті.
2. Ерекше қауіпті жұмыстармен, машиналармен және тетіктермен байланысты
жұмыстарда істейтін қызметкерлер ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өтуге
тиіс. Ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өту талап етілетін кәсіптердің
тізімін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
313-бап. Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау мәселелері бойынша оқыту, нұсқама беру
және білімдерін тексеру
1. Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері
бойынша оқытуды, нұсқама беруді және білімдерін тексеруді жұмыс беруші өз қаражаты
есебінен жүргізеді.
2. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
3. Жұмысқа қабылданған адамдар кейіннен олардың еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімі міндетті түрде тексеріле отырып, жұмыс
беруші ұйымдастыратын алдын ала оқытудан міндетті түрде өтеді. Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау мәселелері бойынша алдын ала оқытудан, нұсқама беруден және
білімін тексеруден өтпеген қызметкерлер жұмысқа жіберілмейді.
4. Өндірістік қызметтерді жүзеге асыратын ұйымдардың басшы қызметкерлері мен
еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты адамдары
мерзімді, үш жылда кемінде бір рет кадрларды кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды
және олардың біліктілігін арттыруды жүзеге асыратын ұйымдарда еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқудан және білімін тексеруден өтуге
міндетті.
Оқуы және білімі тексеруден өтуге тиіс адамдардың тізімі жұмыс берушінің
актісімен бекітіледі.
Ескерту. 313-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
35-тарау. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЖӘНЕ ЖҰМЫС БЕРУШІНІҢ ЕҢБЕК
ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН
МІНДЕТТЕРІ 314-бап. Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау құқықтары
Қызметкердің:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай жабдықталған жұмыс
орнына;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі, сондай-ақ еңбек
шартында, ұжымдық шартта көзделген талаптарға сәйкес санитарлық-тұрмыстық үй-
жайлармен, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз
етілуге;
3) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға және (немесе) еңбек
инспекциясы жөніндегі жергілікті органға өз жұмыс орнындағы еңбек жағдайларына және
еңбекті қорғауға тексеру жүргізу туралы өтініш білдіруге;
4) өзі немесе өз өкілі арқылы еңбек жағдайларын, еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғауды жақсартуға байланысты мәселелерді тексеруге және қарауға қатысуға;
5) денсаулығына немесе өміріне қауіп төндіретін жағдай туындаған кезде бұл
жөнінде тікелей басшысына немесе жұмыс берушіге жазбаша түрде хабарлай отырып,
жұмысты орындаудан бас тартуға;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен еңбек
міндеттерін қауіпсіз атқару үшін қажетті білім алуға және кәсіптік даярлыққа;
7) жұмыс берушіден жұмыс орнының сипаты мен ұйымның аумағы, еңбек
жағдайларының жай-күйі, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы, өмірі мен
денсаулығына төнген қатер туралы, сондай-ақ оны зиянды (ерекше зиянды) және
(немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерінен қорғау жөніндегі шаралар туралы
дәйекті ақпарат алуға;
8) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай болмауына
байланысты ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына;
9) жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы заңсыз
әрекеттеріне шағымдануға құқығы бар.
Ескерту. 314-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
315-бап. Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау саласындағы міндеттері
Қызметкер:
1) өндірісте болған әрбір жазатайым оқиға, кәсіптік аурудың (уланудың)
белгілері, сондай-ақ адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін жағдай
туралы өзінің тікелей басшысына дереу хабарлауға;
2) міндетті мерзімді медициналық тексеруден және ауысым алдындағы медициналық
куәландырудан, сондай-ақ өндірістік қажеттілікке байланысты басқа жұмысқа ауысу
үшін не кәсіптік аурудың белгілері пайда болған кезде медициналық куәландырудан
өтуге;
3) жұмыс беруші беретін жеке және ұжымдық қорғану құралдарын қолдануға және
мақсатқа сай пайдалануға;
4) медициналық мекемелер ұсынған емдік және сауықтыру іс-шараларын жұмыс
беруші қаржыландырған жағдайда соларды орындауға;
5) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормалардың, ережелердің
және нұсқаулықтардың талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушінің өндірістегі жұмыстарды
қауіпсіз жүргізу жөніндегі талаптарын сақтауға міндетті.
316-бап. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы құқықтары
Жұмыс беруші:
1) қызметкерлерді жұмыс орындарында қолайлы еңбек жағдайларын жасағаны,
қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау жөніндегі өнертапқыштық ұсыныстары үшін
ынталандыруға;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптарды бұзатын
қызметкерлерді осы Кодексте белгіленген тәртіппен жұмыстан шеттетуге және тәртіптік
жауапкершілікке тартуға құқылы.
317-бап. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы міндеттері
1. Жұмыс беруші:
1) профилактикалық шаралар жүргізу, өндірістік жабдықтар мен технологиялық
процестерді олардың неғұрлым қауіпсіз түрлерімен ауыстыру жолымен жұмыс орындарында
және технологиялық процестерде кез келген тәуекелдерді болғызбау жөніндегі
шараларды қабылдауға;
2) қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша оқыту мен
даярлаудан өткізуге;
3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ұйымдастыру-техникалық
іс-шараларын жүргізуге;
4) нұсқаулар беруге, өндірістік процесс пен жұмыстарды қауіпсіз жүргізу
жөніндегі құжаттармен қамтамасыз етуге;
5) білімін тексеруден өтуге және басшылар мен мамандардың еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімдерін тексеруді ұйымдастыруға;
6) қызметкерлерге қажетті санитарлық-гигиеналық жағдайлар жасауға,
қызметкерлердің арнаулы киімі мен аяқ киімін беруді және жөндеуді, Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген нормаларға сәйкес қызметкерлерді профилактикалық
өңдеу, жуу және зарарсыздандыру құралдарымен, медициналық қобдишамен, сүтпен,
емдеу-профилактикалық тағамдармен, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен
жабдықтауды қамтамасыз етуге;
7) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға және еңбек инспекциясы
жөнiндегi жергілікті органға, қызметкерлердiң өкiлдерiне олардың жазбаша сұрау салу
бойынша өндiрiстiк объектiлердi ұйымдардағы еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау
туралы ақпаратты қоса алғанда, еңбек жағдайларының, қауiпсiздiгiнің және еңбектi
қорғаудың жай-күйi туралы қажеттi ақпаратты беруге;
8) мемлекеттік еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
9) өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіптік ауруларды тіркеуді, олардың
есебін жүргізуді және талдауды жүзеге асыруға;
10) қызметкерлер өкілдерінің қатысуымен өндірістік объектілерде Қазақстан
Республикасының Үкіметі бекіткен қағидаға сәйкес еңбек жағдайлары бойынша бес жылда
кемінде бір рет мерзімдік аттестаттауды жүргізуге;
10-1) бiр ай мерзiмде қағаз және электрондық жеткiзгiштерде өндiрiстiк
объектiлердi еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нәтижелерiн еңбек инспекциясы
жөнiндегi тиісті жергілікті органға ұсынуға;
11) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өндірістегі
жазатайым оқиғаларды тексеруді қамтамасыз етуге;
12) қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым
оқиғалардан сақтандыруға;
13) қатты улану жағдайлары туралы халықтың санитарлық-эпидемиологиялық
ахуалы саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның тиісті аумақтық бөлімшесіне
хабарлауға;
14) қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге;
15) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда, сондай-ақ
еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты басқа жұмысқа ауыстыру кезінде не кәсіптік
аурудың белгілері пайда болғанда өз қаражаты есебінен қызметкерлерді міндетті,
мерзімдік (еңбек қызметі барысында) медициналық тексерулерден және ауысым алдындағы
медициналық куәландырудан өткізуге;
16) авариялық жағдайдың өршуін және жарақаттайтын факторлардың басқа
адамдарға әсер етуін болғызбау жөніндегі шұғыл шараларды қабылдауға міндетті.
2. Қызмет ерекшеліктері мен жұмыстардың түрлері, айрықша қауіптілік
көздерінің болуы ескеріле отырып, еңбек шартында не ұжымдық шартта жұмыс
берушінің қосымша міндеттері көзделуі мүмкін.
Ескерту. 317-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (алғашқы ресми
жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.07.05 N 452-
IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
318-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру
жұмыс берушінің қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым
салынбаған басқа да көздер есебінен жүзеге асырылады.
Қызметкерлер бұл мақсаттарға шығынданбайды.
Қаражат көлемі ұжымдық шартпен немесе жұмыс берушінің актісімен айқындалады.
Ескерту. 318-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
36-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІН ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
319-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi
қабылдау
Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы нормативтiк құқықтық
актiлер еңбек қызметi процесiнде қызметкерлердiң өмiрi мен денсаулығын сақтауға
бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық, технологиялық, санитариялық-гигиеналық,
биологиялық, физикалық және өзге де нормаларды, қағидаларды, рәсiмдер мен
нормативтерді белгiлейдi.
Ескерту. 319-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
320-бап. Өндірістік объектілер мен өндіріс құралдарын
жобалау, салу және пайдалану кезіндегі еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
талаптар
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай келмейтін
өндірістік ғимараттар мен құрылыстарды жобалауға, салуға және қайта құруға,
технологияларды әзірлеуге және пайдалануға, машиналарды, тетіктерді, жабдықтарды
құрастыруға және әзірлеуге жол берілмейді.
2. Егер жаңадан салынған немесе қайта құрылған өндірістік объектілер,
өндіріс құралдары немесе өнімнің басқа да түрлері еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау талаптарына сай келмесе, қабылданбайды және пайдалануға берілмейді.
3. Алып тасталды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
4. Қабылдау комиссиясы өндірістік мақсаттағы объектіні пайдалануға қабылдап
алуды мемлекеттік еңбек инспекторының міндетті қатысуымен жүргізеді.
Ескерту. 320-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
320-1-бап. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары
бойынша аттестаттау
1. Өндірістік объектілер еңбек жағдайлары бойынша міндетті түрде мерзімдік
аттестатталуға жатады.
2. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды өндірістік
объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымдар немесе өзінің
ұйымында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі және өндірістік орта
факторларын зертханалық және аспаптық зерттеулер жөніндегі зертханалары бар жұмыс
берушілер бес жылда кемінде бір рет мерзімді түрде жүргізеді.
3. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша мерзімдік міндетті
аттестаттаудан өткізу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
4. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттаудан өткізу
тәртібін бұзушылық анықталған кезде еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
мемлекеттік қадағалау мен бақылау органының талап етуі бойынша өндірістік
объектілерді еңбек жағдайлары бойынша кезектен тыс аттестаттау өткізіледі.
Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша кезектен тыс аттестаттау
нәтижелері өндірістік объектіні еңбек жағдайлары бойынша осының алдындағы
аттестаттау материалдарына қосымша түрінде ресімделеді.
5. Өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізудің уақтылығы мен сапасын
бақылауды мемлекеттік еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
Ескерту. Кодекс 320-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
321-бап. Жұмыс орындарының қауіпсіздік талаптары
1. Жұмыс орындары орналасқан ғимараттар (құрылыстар) өзінің құрылысы бойынша
олардың функционалдық мақсатына және еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
талаптарына сай болуға тиіс.
2. Жұмыс жабдығы осы жабдық түрі үшін белгіленген қауіпсіздік нормаларына
сәйкес келуге, онда тиісті техникалық паспорт (сертификат), сақтандыру белгілері
болуға және қызметкерлердің жұмыс орындарындағы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін
қоршаулармен немесе қорғау құрылғыларымен қамтамасыз етілуге тиіс.
3. Авариялық жолдар мен қызметкерлердің үй-жайлардан шығатын жолдар бос
болуға және ашық ауаға не қауіпсіз аймаққа шығаруға тиіс.
4. Қауіпті аймақтар нақты белгіленуге тиіс. Егер жұмыс орындары жұмыстың
сипатына қарай қызметкерге қауіп-қатер төндіретін немесе құлайтын заттар бар
қауіпті аймақтарда болса, онда мұндай орындар бұл аймақтарға бөгде адамдардың
кіруін шектейтін құрылғыларымен жабдықталуға тиіс. Жаяу жүргіншілер мен
технологиялық көлік құралдары ұйымның аумағында қауіпсіз жағдайларда жүріп-тұруға
тиіс.
5. Қауіпті өндірістік объектілерде (учаскелерде), оның ішінде биіктікте,
жерасты жағдайларында, ашық камераларда, теңіз қайраңдары мен ішкі су айдындарында
жұмыстар жүргізу үшін қызметкерлердің жеке қорғану құралдары болуға тиіс.
6. Жұмыс орындары орналасқан үй-жайлардағы температура, табиғи және жасанды
жарық, сондай-ақ желдеткіш жұмыс уақыты кезінде еңбектің қауіпсіздік талаптарына
сай болуға тиіс.
7. Қызметкерлер еңбек жағдайлары зиянды (шаң-тозаң, газдану және басқа да
факторлар) жұмысқа жұмыс беруші қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз еткеннен
кейін жіберіледі.
Ескерту. 321-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
37-тарау. ЕҢБЕК ҚЫЗМЕТІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖАЗАТАЙЫМ ОҚИҒАЛАРДЫ
ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР ДЕНСАУЛЫҒЫНЫҢ ӨЗГЕ ДЕ ЗАҚЫМДАНУЛАРЫН
ТЕРГЕП-ТЕКСЕРУ МЕН ЕСЕПКЕ АЛУ
322-бап. Тергеп-тексерудің жалпы жағдайлары және
өндірістегі жазатайым оқиғаларды есепке алу
1. Қызметкерлердің, сондай-ақ:
1) техникалық және кәсіптік, орта оқу орнынан кейінгі, жоғары және жоғары
оқу орнынан кейінгі білім берудің білім беру бағдарламаларын іске асыратын оқу
орындарында оқитын, кәсіптік практикадан өтіп жүрген адамдардың;
2) әскери қызмет, арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет өткерумен байланысты
емес жұмыстарды орындауға тартылған әскери қызметшілердің, арнаулы мемлекеттік
органдар қызметкерлерінің;
3) сот үкімі бойынша еңбекке тартылған адамдардың;
4) әскерилендірілген авариялық-құтқару бөлімдері, әскерилендірілген күзет
жеке құрамының, авариялардың, дүлей зілзаланың салдарларын жою жөніндегі, адам
өмірін және мүлікті құтқару жөніндегі ерікті командалар мүшелерінің еңбек қызметіне
байланысты және еңбекке қабілетсіздігіне не өліміне әкеп соққан денсаулығының
зақымдану жағдайлары осы Кодекске сәйкес тергеп-тексеруге және есепке алуға жатады.
2. Өндірістік жарақаттар мен қызметкердің денсаулығына еңбек міндеттерін
атқарумен байланысты келтірілген өзге де зақымданулар не жұмыс берушінің мүддесі
үшін өз бастамасы бойынша еңбекке қабілетсіздігіне не өлімге әкеп соққан басқа да
әрекеттер жасау, егер олар:
1) жұмыс уақыты басталар алдында немесе аяқталғаннан кейін жұмыс орнын,
өндіріс құрал-жабдықтарын, жеке қорғану құралдарын және басқаларын дайындау және
ретке келтіру кезінде;
2) жұмыс орнындағы жұмыс уақыты ішінде немесе іссапар кезінде не жұмыс
берушінің немесе ұйымның лауазымды адамының тапсырмасы бойынша еңбек немесе өзге де
міндеттемелерді орындауға байланысты басқа жерде болғанда;
3) қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторлар әсерінің нәтижесінде;
4) жұмысы қызмет көрсету объектілері арасында жүрумен байланысты қызметкер
жұмыс уақытында жұмыс берушінің тапсырмасы бойынша жұмыс орнына бара жатқан жолда;
5) қызметкердің еңбек міндеттерін орындауы кезінде жұмыс берушінің
көлігінде;
6) жеке көлігін қызмет бабында пайдалану құқығына жұмыс берушінің жазбаша
келісімі болғанда өзінің жеке көлігінде;
7) жұмыс берушінің өкімі бойынша өз ұйымының немесе басқа ұйымның аумағында
болған кезеңде, сондай-ақ жұмыс берушінің мүлкін қорғау не жұмыс берушінің мүддесі
үшін өз бастамасы бойынша өзге де іс-әрекеттер жасау кезінде болса;
8) вахталық әдіспен жұмыс істейтін қызметкерлердің вахта кезіндегі жұмыс
уақытының алдында немесе одан кейін жиналу орнынан (вахта кезеңінде тұратын
жерінен) жұмыс беруші берген көлікпен жұмысқа бару немесе кері қайту жолында болса,
өндірістегі жазатайым оқиғалар ретінде тергеп-тексеріледі және есепке алынады.
3. Тергеп-тексеру барысында жарақаттар мен зақымданулардың:
1) зардап шеккен адамның өз бастамасы бойынша жұмыстарды немесе өзге де іс-
әрекеттерді функционалдық міндеттеріне кірмейтін және жұмыс берушінің мүддесімен
байланысты емес, оның ішінде вахталық әдіспен жұмыс істеу кезінде ауысымаралық
демалыс және тынығу мен тамақтануға арналған кезеңде, сондай-ақ алкогольдік мас
болу, уытты және есірткі заттарды (олардың аналогын) пайдалану күйіне байланысты
себеппен орындаған кезде;
2) өз денсаулығына қасақана (әдейі) зиян келтіру нәтижесінде немесе зардап
шеккен адам қылмыс жасаған кезде;
3) зардап шеккен адам денсаулығының медициналық қорытындымен расталған,
қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторлардың әсерімен байланысты емес
кенеттен нашарлауынан болғаны нақты анықталса, олар өндірістік жарақаттар және
қызметкерлер денсаулығының өндірістегі өзге де зақымданулары ретінде ресімделмейді.
4. Әрбір жазатайым оқиға туралы зардап шеккен немесе оны көрген адам жұмыс
берушіге немесе жұмыстарды ұйымдастырушыға дереу хабарлауға міндетті. Денсаулық
сақтау ұйымдарының жауапты лауазымды адамдары қызметкерлердің өндірісте жарақат
алуына немесе денсаулығына өзге де зақым келуіне байланысты әрбір бастапқы келген
жағдай туралы жұмыс берушілерді және еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті
органды, сондай-ақ кәсіптік қатты ауру (улану) жағдайлары туралы халықтың
санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органды екі
жұмыс күнінен кешіктірмей хабардар етуге тиіс.
5. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді ұйымдастыруға,
ресімдеуге және тіркеуге жұмыс беруші жауапты болады.
Ескерту. 322-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 320 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
323-бап. Жұмыс берушінің өндірістегі жазатайым оқиға
кезіндегі міндеттері
1. Жұмыс беруші:
1) зардап шеккен адамға алғашқы медициналық көмек көрсетуді және қажет
болған кезде, оны денсаулық сақтау ұйымына жеткізуді ұйымдастыруға;
2) авариялық жағдайдың өршуінің және жазатайым оқиғаның орын алуына себеп
болған факторлардың басқа адамдарға әсер етуін болғызбау жөніндегі шұғыл шараларды
қабылдауға;
3) жазатайым оқиға болған жердегі ахуалды (жабдықтар мен тетіктердің, еңбек
құрал-жабдықтарының жай-күйін), егер бұл басқа адамдардың өмірі мен денсаулығына
қатер төндірмесе, ал өндірістік процестің үзіліссіз жұмысын бұзу аварияға әкеп
соқпайтын болса, оқиға болған кездегі күйде сақтауға, сондай-ақ жазатайым оқиға
болған жерді фотосуретке түсіруге;
4) өндірістегі жазатайым оқиға жөнінде зардап шеккен адамның жақын туыстарын
дереу хабардар етуге және осы Кодексте, өзге де нормативтік құқықтық актілерде
белгіленген мемлекеттік органдар мен ұйымдарға хабарлама жіберуге;
5) өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру мен есепке алуды осы
тарауға сәйкес қамтамасыз етуге;
6) арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссия мүшелерін өндірістегі жазатайым
оқиғаны тергеп-тексеру үшін оқиға болған жерге кіргізуге;
7) өндірістегі жазатайым оқиғаларды және кәсіптік ауруларды тіркеуді, есепке
алу мен талдауды жүзеге асыруға міндетті.
2. Жұмыс беруші өндірістегі жазатайым оқиға туралы еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша:
1) еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органға;
2) қауіпті өнеркәсіп объектілерінде болған жазатайым оқиғалар кезінде төтенше
жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі жергілікті органдарға;
3) кәсіптік ауру немесе улану жағдайлары жөнінде халықтың санитарлық-
эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның аумақтық
бөлімшесіне;
4) қызметкерлер өкілдеріне;
5) қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым
оқиғалардан сақтандыру шартын жасасқан сақтандыру ұйымына хабарлайды.
Осы тарауға сәйкес арнайы тексерілуге тиіс жазатайым оқиға болған кезде
жұмыс беруші:
1) жазатайым оқиға болған жердегі құқық қорғау органына;
2) өндірістік және ведомстволық бақылау мен қадағалаудың уәкілетті
органдарына хабарлауға тиіс.
3. Өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезінде комиссияның талабы
бойынша жұмыс беруші өз қаражаты есебінен:
1) техникалық есептеулердің орындалуын, зертханалық зерттеулердің,
сынақтардың, басқа да сараптама жұмыстарының жүргізілуін және осы мақсаттарда
сарапшы мамандардың тартылуын;
2) оқиға орнын және зақым келтірілген объектілерді фотосуретке түсіруді,
жоспарлар, эскиздер, схемалар жасауды;
3) көлік, қызметтік үй-жай, байланыс құралдарын, арнаулы киім, арнаулы аяқ
киім және тексеру жүргізу үшін қажетті басқа да жеке қорғау құралдарын беруді;
4) мыналарды:
жұмыс орнының жай-күйін, қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік
факторлардың бар-жоғын сипаттайтын құжаттарды (жоспарларды, эскиздерді, схемаларды,
ал қажет болғанда оқиға орнында түсірілген фото- және бейнематериалдарды және
т.с.с);
нұсқау берулерді тіркеу журналдарынан және зардап шеккен адамдардың еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімін тексеру хаттамаларынан,
жазатайым оқиға куәгерлері мен лауазымды адамдардан жауап алынған хаттамалардан,
зардап шеккен адамдардың түсініктемелерінен, мамандардың сараптама қорытындыларынан
үзінді көшірмелерді;
зертханалық зерттеулер мен эксперименттердің нәтижелерін;
зардап шеккен адамның денсаулығына келтірілген зақымданудың сипаты мен
ауырлық дәрежесі немесе оның өлімінің себебі туралы, алкогольдік, есірткілік немесе
уыттық мас болу белгісінің бары (жоғы) туралы медициналық қорытындыны;
зардап шеккен адамға арнаулы киім, арнаулы аяқ киім және басқа да жеке
қорғану құралдары берілгенін растайтын құжаттардың көшірмелерін;
аталған өндірісте (объектіде) мемлекеттік еңбек инспекторлары мен аумақтық
мемлекеттік қадағалау органының лауазымды адамдарының (егер жазатайым оқиға осы
орган бақылайтын ұйымда немесе объектіде орын алса) бұрын берілген нұсқамаларынан
үзінді көшірмелерді, сондай-ақ қоғамдық еңбек инспекторларының анықталған еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік талаптарды бұзушылықтарды
жою туралы нұсқамаларынан үзінді көшірмелерді;
комиссияның қалауына қарай істің қаралуына қатысы бар басқа да құжаттарды
береді.
Ескерту. 323-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-б. қараңыз), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
324-бап. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексеру тәртібі
1. Арнайы тергеп-тексерілуге тиіс жағдайларды қоспағанда, өндірістегі
жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді жазатайым оқиға болған кезден бастап жұмыс
берушінің актісімен жиырма төрт сағат ішінде құрылатын, мынадай құрамдағы комиссия
жүргізеді:
төраға - ұйымның (өндірістік қызметтің) басшысы немесе оның орынбасары;
мүшелері - ұйымның еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметінің басшысы
және қызметкерлердің өкілі.
Жазатайым оқиға болған тиісті учаскедегі еңбек қауіпсіздігіне тікелей жауап
беретін лауазымды адам тергеп-тексеруді жүргізу кезінде комиссия құрамына
енгізілмейді.
2. Арнайы тергеп-тексеруге:
1) ауыр немесе кісі өлімімен аяқталған жазатайым оқиғалар;
2) зардап шеккен адамдар жарақаттарының ауырлық дәрежесіне қарамастан, бір
мезгілде екі және одан да көп қызметкерлер ұшыраған топтық жазатайым оқиғалар;
3) қатерлі уланудың топтық оқиғалары жатады.
3. Жұмыс берушінің - жеке тұлғаның өндірісіндегі жазатайым оқиғаны тергеп-
тексеруге жұмыс беруші немесе оның уәкілетті өкілі, қызметкерлердің өкілі,
жазатайым оқиғаны тергеп-тексеруге шарт негізінде де шақырылуы мүмкін еңбекті
қорғау жөніндегі маман қатысады.
4. Қатерлі улану жағдайында комиссияның тергеп-тексеруіне халықтың
санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілдері
қатысады.
5. Комиссияның жұмысына жұмыс берушімен немесе зардап шеккен адаммен тиісті
шарттық қатынастары бар сақтандыру ұйымының өкілі қатысуға құқылы.
6. Жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру мерзімі комиссия құрылған күннен бастап
он жұмыс күнінен аспауға тиіс.
7. Өндірістік практикадан өтіп жүрген, жалпы білім беретін, кәсіптік
мектептерде және жоғары оқу орындарында оқитын адамдар ұшыраған жазатайым оқиғаны
тергеп-тексеруді жұмыс берушінің және зардап шеккен адам өкілінің қатысуымен өз
аумағында оқиға болған ұйымның басшысы құратын комиссия жүргізеді.
8. Басқа ұйымның аумағында орналасып, жұмыс жүргізіп жатқан ұйымның
қызметкері немесе өндірістік тапсырманы (қызметтік немесе шарттық міндеттерді)
орындау үшін басқа ұйымға жіберілген қызметкер ұшыраған жазатайым оқиғаны тергеп-
тексеруді аумағында жазатайым оқиға болған ұйымның жауапты өкілінің қатысуымен
жұмыс берушінің өзі жүргізеді.
9. Қызметкер қоса атқаратын жұмысын орындау кезінде ұшыраған жазатайым
оқиғаны жұмыс өз аумағында немесе соның тапсырмасы бойынша жүргізілген жұмыс беруші
тергеп-тексереді және есепке алады.
10. Көлік құралдарының авариясы салдарынан болған жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексеру жол полициясының тергеп-тексеру материалдары негізінде жүргізіледі.
Жол полициясы жазатайым, оқиғаларды тергеп-тексеру жөніндегі комиссия
төрағасының талабы бойынша көлік оқиғасы болған күннен бастап бес күн мерзімде
тергеп-тексеру материалдарының көшірмелерін беруге міндетті.
11. Әрбір өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезінде комиссия
оқиға куәгерлерін, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптардың
бұзылуына жол берген адамдарды анықтайды және олардан жауап алады, жұмыс берушіден
қажетті ақпарат және мүмкін болса, зардап шеккен адамнан түсініктеме алады.
12. Жұмыс берушіге уақтылы хабарланбаған немесе нәтижесінде еңбекке
қабілетсіздігі бірден туындамаған (талап ету мерзіміне қарамастан) жазатайым
оқиғалар зардап шеккен адамның (оның өкілінің) өтініші бойынша немесе мемлекеттік
еңбек инспекторының нұсқамасы бойынша өтініш тіркелген, нұсқама алынған күннен
бастап он күн ішінде тергеп-тексеріледі.
13. Жиналған құжаттар мен материалдар негізінде комиссия жазатайым оқиғаның
мән-жайлары мен себептерін анықтайды, жазатайым оқиғаның жұмыс берушінің өндірістік
қызметімен байланысын және тиісінше, зардап шеккен адамға оқиға орнында өзінің
еңбек міндеттерін орындауына байланысты болуы түсіндірілгенін анықтайды, жазатайым
оқиғаны өндірістегі жазатайым оқиға ретінде немесе өндіріспен байланысты емес
жазатайым оқиға ретінде саралайды, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
талаптарының бұзылуына жол берген адамдарды анықтап, өндірістегі жазатайым
оқиғалардың себептерін жою және алдын алу жөніндегі шараларды белгілейді.
14. Режимді объектілердегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру жөніндегі
комиссияның жұмыс жағдайлары осы объектілерге кіру, соларда болу ерекшеліктері
ескеріліп айқындалады.
15. Қызметкердің (қызметкерлердің) еңбекке қабілеттілігін жоғалтуына әкеп
соққан өндіріспен байланысты әрбір жазатайым оқиға медициналық қорытындыға
(ұсынымға) сәйкес еңбек жөніндегі уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша
жазатайым оқиға туралы актімен қажетті данасы жасалып (әрбір зардап шеккен адамға
жеке-жеке) ресімделеді.
Денсаулық сақтау ұйымы белгіленген тәртіппен растаған улану жағдайлары да
еңбекке қабілеттіліктің жоғалғанына немесе жоғалмағанына қарамастан, жазатайым
оқиға туралы актімен ресімделеді.
325-бап. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды арнайы
тергеп-тексеру ерекшеліктері
1. Жазатайым оқиғаны арнайы тергеп-тексеруді еңбек инспекциясы жөніндегі
жергілікті орган мынадай құрамда құратын комиссия жүргізеді:
төраға – мемлекеттік еңбек инспекторы;
мүшелері – жұмыс беруші және қызметкерлердің өкілі.
2. Екі адам қайтыс болған топтық жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың бас мемлекеттік еңбек инспекторы
басқаратын комиссия жүргізеді.
3. Қауіпті өнеркәсіп объектілерінде болған жазатайым оқиғалар кезінде
комиссия құрамына төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі
мемлекеттік инспектор кіреді.
Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде болған жазатайым оқиғалар
кезінде төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі мемлекеттік
инспектор арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссияның төрағасы болып тағайындалады.
Бұл жағдайда мемлекеттік еңбек инспекторы комиссия мүшесі болып табылады.
4. Қайтыс болған адамдар саны үш адамнан бес адамға дейін болса, топтық
жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган,
ал бес және одан да көп адам қайтыс болғанда - Қазақстан Республикасының Үкіметі
құрған комиссия жүргізеді.
5. Сараптамалық қорытындыны талап ететін мәселелерді шешу үшін арнайы
тергеп-тексеру жөніндегі комиссияның төрағасы ұйымдардың мамандары, ғалымдар және
бақылау-қадағалау органдары қатарынан сараптамалық кіші комиссиялар құруға құқылы.
6. Ауыр зардаптарға әкеп соққан немесе кісі өлімімен аяқталған жазатайым
оқиғаны, қызметкерлердің топтық жазатайым оқиғасын және топтық қатерлі улану
жағдайын тергеп-тексеру еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген
нысандағы арнайы тергеп-тексеру актісімен ресімделеді.
7. Арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссия төрағасының келісімінсіз
куәлерден, куәгерлерден жауап алуды, сондай-ақ ресми тағайындалған комиссияның
жұмыс күндерінде кез келген біреудің немесе өзге де комиссияның осы жазатайым
оқиғаға қатысты қатар тергеп-тексерулер жүргізуіне үзілді-кесілді тыйым салынады.
8. Ұйым объектілеріндегі жарылыстың, аварияның, қираудың, өрттің және басқа
да жағдайлардың нәтижесінде зардап шеккен адамды (зардап шеккен адамдарды),
жоғалған адамды (жоғалған адамдарды) іздеудің тоқтатылуын арнайы тергеп-тексеру
жөніндегі комиссия авариялық-құтқару бөлімшесі басшысының және сарапшы
мамандардың қорытындысы негізінде айқындайды.
Ескерту. 325-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
326-бап. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру
материалдарын ресімдеу және оларды есепке алу
1. Жазатайым оқиға туралы акт толтырылып, оған еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау қызметінің және ұйым бөлімшесінің басшылары, сондай-ақ ұйым
қызметкерлерінің өкілдері қол қояды және оны жұмыс беруші бекітіп, ұйымның мөрімен
расталады.
2. Улану жағдайларында жазатайым оқиға туралы актіге халықтың санитарлық-
эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілі де қол қояды.
Егер жұмыс беруші жеке тұлға болса, жазатайым оқиға туралы акт толтырылып,
оған жұмыс беруші қол қояды және нотариалды түрде расталады.
3. Акт тергеп-тексеру материалдарына сәйкес ресімделуге тиіс.
Егер өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезінде комиссия зиянның
туындауына немесе ұлғаюына өрескел абайсыздық себеп болғанын анықтаса, онда
комиссия тараптардың аралас жауапкершілігін қолданып, қызметкер мен жұмыс берушінің
кінәсін процентпен айқындайды.
Егер жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру жөніндегі комиссияның бір мүшесі
комиссияның (көпшіліктің) қорытындысымен келіспейтін болса, ол өзінің дәлелді
пікірін тергеп-тексеру материалына қосу үшін жазбаша түрде ұсынады. Ол арнайы
тергеп-тексеру актісіне "ерекше пікірге қара" деген сілтеме жаза отырып, қол қояды.
4. Әрбір жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру аяқталғаннан кейін жұмыс беруші үш
күннен кешіктірмей зардап шеккен адамға немесе оның сенімді адамына жазатайым оқиға
туралы актіні беруге міндетті, актінің бір данасы жұмыс берушімен тиісті шарттық
қатынастары бар сақтандыру ұйымына, ал екіншісі - мемлекеттік еңбек инспекциясына
қағаз және электронды жеткізгіште жіберіледі.
Улану жағдайында актінің көшірмесі халықтың санитарлық-эпидемиологиялық
салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органға да жіберіледі.
5. Тергеп-тексеру нәтижесімен келіспеген немесе жазатайым оқиға туралы
акт уақтылы ресімделмеген жағдайда, зардап шеккен адам немесе оның сенім білдірген
адамы, ұйым қызметкерлерінің өкілі жұмыс берушіге жазбаша түрде жүгінуге құқылы,
жұмыс беруші олардың өтінішін он күн ішінде қарап, тиісті шешім қабылдауға
міндетті.
6. Жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру, ресімдеу және тіркеу мәселелері
бойынша жұмыс берушінің, қызметкердің және мемлекеттік еңбек инспекторының не
қауіпті өнеркәсіп объектілерінде болған оқиғалар кезінде төтенше жағдайлардың алдын
алу және оларды жою жөніндегі мемлекеттік инспектордың арасында туындаған
келіспеушіліктерді тиісті жоғары тұрған бас мемлекеттік еңбек инспекторы
бағыныштылық тәртіппен қарайды және (немесе) сот тәртібімен қаралады.
Жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру мәселелері бойынша жоғары тұрған бас
мемлекеттік еңбек инспекторының шешімі еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган
белгілеген нысанда қорытынды түрінде ресімделеді.
7. Жазатайым оқиғаны арнайы тергеп-тексеру актісі материалдарының
көшірмелерін жұмыс беруші мемлекеттік бақылау органдарына жібереді. Оның үстіне,
жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру аяқталғаннан кейін мемлекеттік еңбек инспекторы
арнайы тергеп-тексеру актісі материалдары көшірмелерінің бір данасын жеті күн
ішінде жергілікті ішкі істер органына жібереді, ол заңнамаға сәйкес тиісті шешім
қабылдап, қабылданған шешім туралы жиырма күннен кешіктірмей хабарлайды.
8. Актімен ресімделген әрбір жазатайым оқиға өндірістегі жазатайым оқиғаларды
және денсаулыққа келтірілген өзге де зақымдануларды тіркеу журналына жазылады.
Журнал еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша
жүргізіледі. Еңбекке уақытша жарамсыздық және жарақаттану туралы алғашқы
статистикалық деректер мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті орган
бекіткен статистикалық әдіснамаға сәйкес беріледі.
9. Алынып тасталды - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
10. Жұмыс беруші немесе оның өкілі уақыт өте келе ауыр зардаптарға немесе
кісі өліміне әкеп соққан жазатайым оқиғалар санатына ауысқан өндірістегі жазатайым
оқиғалар туралы тиісті мемлекеттік еңбек инспекциясына, ал сақтандыру жағдайлары
туралы - сақтандырушының атқарушы органына (сақтанушы тіркелген жердегі)
хабарлайды.
11. Жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру материалдары ұйымда қырық бес жыл бойы
сақталуға тиіс, ұйым таратылған жағдайда жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру
материалдары міндетті түрде сол ұйым жұмыс істеген жердегі мемлекеттік мұрағатқа
тапсырылуға тиіс.
12. Өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру материалдарында тергеп-
тексеру актісімен қатар:
1) зардап шеккен адамның еңбекті қорғау жөнінде оқығаны және нұсқама алғаны,
сондай-ақ алдын ала және мерзімдік медициналық тексерулерден өткені туралы
мәліметтер;
2) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша жауап
алу хаттамалары және оқиға куәгерлерінің, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау талаптарының сақталуына жауапты лауазымды адамдардың түсініктемелері;
3) оқиға болған жердің жоспарлары, схемалары мен фотосуреттері;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын регламенттейтін
нұсқаулықтардан, ережелерден, бұйрықтардан және басқа да актілерден үзінді
көшірмелер, өндірістегі салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге
жауапты лауазымды адамдардың міндеттері және басқалар;
5) зардап шеккен адамның денсаулығына келтірілген зақымның сипаты мен
ауырлығы (өлімге әкеп соққан себеп) туралы медициналық қорытынды;
6) зертханалық және басқа зерттеулердің, эксперименттердің, сараптамалардың,
талдаулардың нәтижелері және тағы сол сияқтылар;
7) бас мемлекеттік еңбек инспекторының қорытындысы (егер бар болса);
8) жұмыс берушіге келтірілген материалдық залал туралы мәліметтер;
9) жұмыс берушінің зардап шеккен адамға (отбасы мүшелеріне) оның
денсаулығына келтірілген зиянды өтеу және жол берілген оқиғаға кінәлі лауазымды
адамдарды жауапкершілікке тарту туралы бұйрығы;
10) қоса берілетін құжаттардың тізбесі болуға тиіс.
13. Зардап шеккен адам немесе қызметкерлердің өкілі жазатайым оқиғаны тергеп-
тексерудің бүкіл материалдарымен танысуға және қажетті үзінді көшірмелер жасауға
құқылы.
Ескерту. 326-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV, 2012.02.17 №
566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
327-бап. Жазатайым оқиғалардың дұрыс, уақтылы
тергеп-тексерілуі мен есепке алынуын бақылау
Жазатайым оқиғалардың дұрыс, уақтылы тергеп-тексерілуі мен есепке алынуын,
сондай-ақ мұндай оқиғаларды туындатқан себептерді жою жөніндегі іс-шаралардың
орындалуын бақылауды мемлекеттік еңбек инспекторлары өз құзыреттері шегінде
тексерулер жүргізу, азаматтардың шағымдарын, арыздары мен өтініштерін қарау және
ұйымдарды тексеру арқылы жүзеге асырады. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-
тексеру, сондай-ақ мұндай оқиғаларды туындатқан себептерді жою жөніндегі іс-
шаралардың орындалуын бақылау аясында мемлекеттік еңбек инспекторлары жүргізетін
тексерулер Қазақстан Республикасының мемлекеттік құқықтық статистика мен арнайы
есепке алу туралы заңнамасына сәйкес тіркеуге және есепке алынбайды.
6-БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ САҚТАЛУЫН
БАҚЫЛАУ
38-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК БАҚЫЛАУ
328-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
саласындағы мемлекеттік бақылау
1. Ұйымдарда Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік
бақылауды мемлекеттік еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
2. Мемлекеттік еңбек инспекторларына:
1) Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік еңбек инспекторы – еңбек
жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның лауазымды адамы;
2) бас мемлекеттік еңбек инспекторлары – еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органның лауазымды адамдары;
3) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бас мемлекеттік
еңбек инспекторы – облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың еңбек
инспекциясы жөніндегі жергілікті органының басшысы;
4) мемлекеттік еңбек инспекторлары – облыстың, республикалық маңызы бар
қаланың, астананың еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органының лауазымды
адамдары жатады.
3. Мемлекеттік еңбек инспекторлары қызметтік міндеттерін атқару
кезінде заңмен қорғалады және Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан
Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа
алады.
4. Мемлекеттік еңбек инспекторына қызметтік міндеттерін орындауға кедергі
келтірген тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
5. Өңірлік қаржы орталығы қатысушыларының Қазақстан Республикасының еңбек
туралы заңнамасын сақтауына мемлекеттік бақылауды Алматы қаласы өңірлік қаржы
орталығының қызметін реттеу жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.
Алматы қаласының өңірлік қаржы орталығы қатысушыларының Қазақстан
Республикасының еңбек заңнамасын сақтауына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын
уәкілетті лауазымды тұлғалар мемлекеттік еңбек инспекторына теңестіріледі және осы
Кодексте көзделген өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Алматы қаласы өңірлік қаржы орталығының қызметін реттеу жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган:
1) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органды Қазақстан Республикасы
еңбек заңнамасының бұзылу фактілері туралы өз құзыреті шегінде хабардар етуге;
2) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасы талаптарының орындалу жай-күйі
туралы ақпаратты еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысанға
сәйкес еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға тоқсан сайын беріп отыруға
міндетті.
6. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы саласындағы мемлекеттік бақылау
тексеру нысанында және өзге де нысандарда жүзеге асырылады.
Тексеру "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бақылау және қадағалау
туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Мемлекеттік
бақылаудың өзге де нысандары осы Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.
Ескерту. 328-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.12.19. N 9 (алғашқы ресми
жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.01.06 N
378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
329-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясы қызметінің
принциптері мен негізгі міндеттері
Мемлекеттік еңбек инспекциясының қызметі қызметкерлердің құқықтары мен
бостандықтарын сыйлау, сақтау және қорғау, заңдылық, әділдік, тәуелсіздік және
жариялылық принциптері негізінде жүзеге асырылады.
Мемлекеттік еңбек инспекциясының негізгі міндеттері:
ұйымдарда Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік
бақылауды қамтамасыз ету;
қауіпсіз еңбек жағдайларына құқықты қоса алғанда, қызметкерлердің құқықтары
мен бостандықтарын сақтауды және қорғауды қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мәселелері бойынша қызметкерлер
мен жұмыс берушілердің өтініштерін, арыздарын және шағымдарын қарау болып табылады.
330-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының құқықтары
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылауды
жүзеге асыру кезінде мемлекеттік еңбек инспекторларының:
1) еңбек заңнамасының сақталуына тексеру жүргізу мақсатында ұйымдар мен
кәсіпорындарда кедергісіз болуға;
2) жұмыс берушілерден өздеріне жүктелген функцияларды орындауға қажетті
құжаттарды, түсініктемелерді, ақпаратты сұратуға және алуға;
3) жұмыс берушілер орындауға міндетті нұсқамалар, қорытындылар беруге,
сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттамалар мен қаулылар толтыруға,
әкімшілік жазалар қолдануға;
4) өз құзыретіне кіретін мәселелер бойынша түсініктемелер беруге;
5) ұйымдардың, жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс
орындарының қызметі және жабдықтардың, тетіктердің пайдаланылуы еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау туралы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сай
келмейтіні анықталған жағдайда, оларды үш күннен аспайтын мерзімге, көрсетілген
мерзім ішінде міндетті түрде сотқа талап-арыз бере отырып, тоқтата тұруға (тыйым
салуға);
6) жұмыс орындарында белгіленген талаптарға сай келмейтін арнаулы киімнің,
арнаулы аяқ киімнің және басқа да жеке және ұжымдық қорғану құралдарының берілуі
мен пайдаланылуына тыйым салуға;
7) жұмыс берушіге (оның өкіліне) хабарлай отырып және тиісті акт жасау
арқылы арнаулы киім үлгілерін, пайдаланылатын немесе өңделетін материалдар мен
заттарды талдау жасау үшін алуға;
8) өндірістегі жазатайым оқиғаларды белгіленген тәртіппен тергеп-тексеруге;
9) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқудан, нұсқау
беруден, білімін тексеруден өтпеген қызметкерлерді жұмыстан шеттету үшін жұмыс
берушілер орындауға міндетті нұсқамалар беруге;
10) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзу, мемлекеттік еңбек
инспекторларының актілерін жұмыс берушілердің орындамауы фактілері бойынша тиісті
құқық қорғау органдарына және соттарға ақпарат, талап қою және өзге де материалдар
жіберуге;
11) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімді тексеруге
қатысуға;
12) шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат беру кезінде белгіленетін айрықша
талаптардың орындалуына тексеру жүргізуге;
13) жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша ішкі
бақылау жүргізуінің толықтығы мен дәйектілігін бақылауды жүзеге асыруға;
14) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де құқықтарды
жүзеге асыруға құқығы бар.
Ескерту. 330-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
331-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының міндеттері
Мемлекеттік еңбек инспекторлары:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауды жүзеге
асыруға;
2) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының орындалуын тексеруді уақтылы
және сапалы жүргізуге;
3) анықталған еңбек заңнамасын бұзушылықтарды жою жөніндегі шараларды
қабылдау мақсатында осындай бұзушылықтар туралы жұмыс берушілерді (олардың
өкілдерін) хабардар етуге, кінәлі тұлғаларды жауапқа тарту жөнінде ұсынулар
енгізуге;
4) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану мәселелері бойынша
қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өтініштерін уақтылы қарауға;
5) еңбек заңнамасының бұзылуына әкеп соғатын себептер мен мән-жайларды
анықтауға, оларды жою және бұзылған еңбек құқықтарын қалпына келтіру жөнінде
ұсынымдар беруге;
6) өндірістегі жазатайым оқиғаларды және кәсіптік ауруларды тергеп-тексеруге
қатысуға;
7) еңбек заңнамасының бұзылу себептерін жинауды, талдауды, қорытуды жүзеге
асыруға, Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы бұзылуының алдын алу жөніндегі
жұмысты күшейтуге бағытталған іс-шараларды әзірлеу мен қабылдауға қатысуға;
8) мемлекеттік құпияны, еңбек міндеттерін орындауға байланысты өзіне мәлім
болған қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария етпеуге;
9) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану мәселелері бойынша
түсіндіру жұмысын жүргізуге;
10) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы бақылауды жүзеге
асыру кезінде азаматтармен және қызметкерлердің өкілдерімен өзара іс-қимыл жасасуға
міндетті.
332-бап. Жұмыс берушінің мемлекеттік еңбек инспекторы
бақылау жүргізген кездегі құқықтары мен
міндеттері
1. Жұмыс беруші Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына
мемлекеттік бақылауды жүргізу кезінде:
1) жүргізілген тексеру актілері бойынша мемлекеттік еңбек инспекторына
түсініктемелер беруге;
2) егер жүргізілетін тексеру нысанасына қатысы болмаса, мәліметтер мен
құжаттарды бермеуге;
3) тексеру нәтижелері туралы актіге және мемлекеттік еңбек инспекторының іс-
әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен шағымдануға құқылы.
2. Жұмыс беруші Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына
мемлекеттік бақылауды жүргізу кезінде:
1) мемлекеттік еңбек инспекторының тексерілетін объект аумағына және үй-
жайларына кедергісіз кіруін (болуын) қамтамасыз етуге;
2) тексеру жүргізетін мемлекеттік еңбек инспекторына және ұйым
қызметкерлерінің өкілдеріне тексеру нәтижелері туралы актіге қоса тіркеу үшін
қағаздағы және электрондық тасығыштардағы құжаттарды (мәліметтерді) не олардың
көшірмелерін беруге, сондай-ақ тексерудің міндеттері мен нысанасына сәйкес
автоматтандырылған деректер базасына (ақпараттық жүйелерге) қол жеткізуіне
мүмкіндік жасауға;
3) мемлекеттік еңбек инспекторының актілерін орындау үшін қабылдауға және
актінің екінші данасына оны алғаны туралы тиісті белгі жасауға;
4) тиісті мерзімдерде мемлекеттік еңбек инспекторының актілерін орындау
жөнінде ақпарат беруге міндетті.
333-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторының актілері
1. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасын бұзушылықтардың анықталуына қарай
мемлекеттік еңбек инспекторы мынадай актілер:
1) нұсқама:
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарды жою
туралы;
жарақаттану қаупі бар және авариялық жағдайлардың туындауын болғызбау үшін
өндірістік объектілер мен жабдықтардағы, сондай-ақ өндірістік процестердегі еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі алдын алу жұмыстарын жүргізу туралы;
жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындары мен
жабдықтардың пайдаланылуына және тұтас алғанда ұйым қызметіне тыйым салу (оны
тоқтата тұру) туралы нұсқама шығарады (жасайды). Бұл ретте ұйым қызметіне тыйым
салу (оны тоқтата тұру) туралы акт сот шешімі шығарылғанға дейін қолданылады;
2) әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама;
3) әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы
қаулы;
4) әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулы шығарады.
2. Мемлекеттік еңбек инспекторының актілері жұмыс берушілер мен лауазымды
адамдардың Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарына
ықпал етудің құқықтық шаралары болып табылады. Актілер екі дана етіп жасалады, оның
біреуі қолы қойғызылып, жұмыс берушіге тапсырылады.
3. Лауазымды адамдар, жеке және заңды тұлғалар мемлекеттік еңбек
инспекторының актілерін орындауға міндетті.
4. Мемлекеттік еңбек инспекторы актілерінің нысанын еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді.
Ескерту. 333-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
334-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
сақталуын тексеру, олардың түрлері,
нысандары мен мерзімдері
Ескерту. 334-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
335-бап. Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын
мемлекеттік еңбек инспекторының шешімдеріне,
әрекеттеріне (әрекетсіздіктеріне) шағымдану
тәртібі
1. Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде жұмыс берушінің құқықтары мен
заңды мүдделері бұзылған жағдайда, жұмыс беруші мемлекеттік еңбек инспекторының
әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен еңбек
жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға, жоғары тұрған мемлекеттік инспекторға
және (немесе) сотқа шағымдануға құқылы.
2. Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік еңбек инспекторы немесе
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бас мемлекеттік еңбек
инспекторы төмен тұрған мемлекеттік еңбек инспекторының әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) немесе актілеріне жеке және (немесе) заңды тұлғалардың арызы
(шағымы) бойынша шешім шыққанға дейін оның актілерінің орындалуын тоқтата тұруға,
күшін жоюға не оларды кері қайтаруға құқылы.
Ескерту. 335-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
336-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясының басқа
мемлекеттік органдармен және ұйымдармен өзара
іс-қимыл жасасуы
1. Мемлекеттік еңбек инспекциясы өз қызметін басқа мемлекеттік қадағалау және
бақылау органдарымен, қызметкерлердің өкілдерімен, қоғамдық бірлестіктермен, басқа
да ұйымдармен өзара іс-қимыл жасаса отырып жүзеге асырады.
2. Мемлекеттік органдар мемлекеттік еңбек инспекторына Қазақстан
Республикасы еңбек заңнамасының орындалуын бақылауды жүзеге асыру жөніндегі
міндеттерін атқаруына жәрдемдесуге міндетті.
337-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторының мемлекеттік
бақылауды жүзеге асыру кезіндегі жауапкершілігі
Мемлекеттік еңбек инспекторы мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде өз
қызметтік міндеттерін орындамаған немесе тиісінше орындамаған, сондай-ақ өзге де
заңға қайшы әрекеттер (әрекетсіздіктер) жасаған жағдайда Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
39-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӨНІНДЕГІ
ІШКІ БАҚЫЛАУ
338-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі ішкі бақылау
1. Ішкі бақылау еңбекті қорғауды басқару жүйесін құруды және енгізуді, еңбек
жағдайларының жай-күйін қадағалауды ұйымдастыруды, өндірістік бақылаудың
деректеріне жедел талдау жүргізуді, тәуекелдерді бағалауды және еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау жөніндегі анықталған сәйкессіздіктерді жою жөнінде шаралар
қабылдауды қамтиды.
2. Жұмыс беруші жұмыс орындарында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі белгіленген талаптарды сақтау және анықталған бұзушылықтарды жою бойынша
жедел шаралар қабылдау мақсатында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
ішкі бақылауды жүзеге асырады.
Ескерту. 338-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
339-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі ішкі бақылауды жүзеге асыру тетігі
1. Қызметкерлерінің саны елуден асатын өндірістік қызметті жүзеге асыратын
ұйымдарда еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау талаптарын сақтау үшін ішкі
бақылауды жүзеге асыру мақсатында жұмыс беруші ұйымның тікелей бірінші басшысына
немесе ол уәкілеттік берген адамға бағынатын еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
қызметін құрады.
2. Ұйымдағы еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау қызметі туралы үлгі ережені
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган әзірлейді.
3. Қызметкерлерінің саны елуге жетпейтін жұмыс беруші қызмет ерекшелігін
ескере отырып, еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жөніндегі маман лауазымын
енгізеді не еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі
міндетті басқа маманға жүктейді.
4. Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау қызметі немесе осы баптың 3-
тармағында көрсетілген маман:
1) өндірістік, тұрмыстық және басқа да үй-жайларға кедергісіз кіруге және
қарауға;
2) қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайларын жасау, ұйымдардың құрылымдық
бөлімшелерінде өндірістік жарақаттану мен кәсіптік ауруларды болдырмау жөніндегі
алдын алу іс-шараларының әзірленуін және орындалуын бақылауды жүзеге асыруға;
3) ұйымның құрылымдық бөлімшелерінің қызметкерлеріне анықталған еңбек
қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау талаптарын бұзушылықтарды жою жөнінде шара қолдану
туралы орындалуы міндетті нұсқаулар беруге құқылы.
5. Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау қызметі немесе осы баптың 3-
тармағында көрсетілген маман:
1) ай сайын ұйымдарда өндірістік жарақаттану мен кәсіптік аурулардың жай-күйі
мен себептерін талдауды жүргізуге және олардың алдын-алу іс-шараларын әзірлеуге;
2) еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселелері бойынша ұйымның
қызметкерлерін оқытуды, олардың білімдерін тексеруді ұйымдастыруға;
3) ұйымдарда өндірістегі жазатайым оқиғаларды зерттеп тексеру тәртібінің
сақталуын қамтамасыз етуге міндетті.
Ескерту. 339-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
339-1-бап. Ұйымдардағы еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті
қорғау жөніндегі комитет (комиссия)
1. Жұмыс берушінің және (немесе) қызметкердің не олардың өкілдерінің
бастамасы бойынша еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі комитет
(комиссия) құрылады. Оның құрамына жұмыс берушінің өкілдері, кәсіподақ ұйымының
өкілдері немесе қызметкерлердің уәкілетті өкілдері тең құқылы негізде кіреді.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі комитет (комиссия) жұмыс
беруші мен қызметкерлердің еңбекті қорғау талаптарын қамтамасыз ету, өндірістік
жарақаттану мен кәсіптік аурулардың алдын алу жөніндегі бірлескен іс-қимылын
ұйымдастырады, сондай-ақ жұмыс орындарындағы еңбек жағдайлары мен еңбектің
қорғалуына тексеру өткізуді және қызметкерлерді көрсетілген тексерулердің
нәтижелері туралы хабардар етуді, ұжымдық шарттың (келісімнің) еңбекті қорғау
туралы бөліміне ұсыныстар жинауды ұйымдастырады.
Ескерту. 39-тарау 339-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
40-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ
САҚТАЛУЫН ҚОҒАМДЫҚ БАҚЫЛАУ
340-бап. Ұйымда еңбек заңнамасының сақталуын қоғамдық
бақылау
1. Ұйымда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қоғамдық
бақылауды ұйымның кәсіподақ комитеті, ал кәсіподақ болмаған кезде қызметкерлердің
жалпы жиналысы (конференциясы) сайлайтын еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық
инспектор жүзеге асырады.
2. Қызметкерлердің республикалық, салалық, өңірлік бірлестіктері ұйымдарда
еңбек заңнамасының сақталуын қоғамдық бақылауды мұндай құқық келісімдерде және
ұжымдық шарттарда бекітілген жағдайда жүзеге асырады.
341-бап. Еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық
инспекторлардың құқықтары
Еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық инспектордың:
1) жұмыс берушілердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
нормативтік құқықтық актілерді, жұмыс берушінің ұйымдардағы жұмыс орындарында
қалыпты еңбек жағдайлары мен қауіпсіздік техникасын жасау жөніндегі келісімдерді,
ұжымдық шарттарды сақтауын қоғамдық бақылау арқылы жұмыс берушілер алдында
қызметкерлердің еңбекті қорғау құқықтарының қорғалуын жүзеге асыруға;
2) өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруге және мемлекеттік еңбек
инспекторлары жүргізетін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың жай-күйін
кешенді тексерулерге қатысуға;
3) жұмыс берушілерден және ұйымдардың өзге де лауазымды адамдарынан өз
функцияларын атқару үшін қажетті, оның ішінде жазбаша түрде ақпарат пен
түсініктемелер алуға;
4) жұмыс берушілердің келісімдерде, ұжымдық шарттарда еңбекті қорғау
бөлігінде көзделген міндеттемелерді орындауын тексерулерді жүзеге асыруға және
тексеру қорытындылары бойынша лауазымды адамдардың атына анықталған бұзушылықтарды
жою туралы ұсыныстар енгізуге;
5) өндірістік объектілер мен өндіріс құралдарын сынақтан өткізу және
пайдалануға қабылдау жөніндегі комиссиялардың жұмысына қатысуға;
6) еңбекті қорғау туралы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеуге қатысуға,
оларға өз ұсыныстарын енгізуге;
7) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңнамасының, еңбекті қорғау бөлігінде келісімдер мен ұжымдық шарттар ережелерінің
бұзылуына, өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіптік ауруларды жасыруға кінәлі
жұмыс берушілерді және ұйымдардың өзге де лауазымды адамдарын жауапқа тарту туралы
талаптармен тиісті мемлекеттік органдарға жүгінуге;
8) еңбек жағдайларының өзгеруіне, Қазақстан Республикасының еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі заңнамасының бұзылуына, келісімдерде
және ұжымдық шарттарда, сондай-ақ еңбек шарттарында көзделген міндеттемелердің
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бөлігінде орындалмауына байланысты еңбек
дауларын қарауға қатысуға;
9) қызметкерлердің еңбек міндеттерін орындауға байланысты жарақат алуы
немесе денсаулығының өзге де зақымдануы салдарынан келтірілген зиянды өтету
құқықтарын қорғау үшін әрі қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
құқықтарына қысым жасалған басқа да жағдайларда қызметкердің өтініші бойынша талап
қойып соттарға жүгінуге құқығы бар.
Қазақстан Республикасы
Президенті
© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат
орталығы" ШЖҚ РМК
Трудовой кодекс Республики Казахстан
Архивная версия
Кодекс Республики Казахстан от 15 мая 2007 года № 251
ОГЛАВЛЕНИЕ
ОБЩАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 1. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
Кодексе
1. В настоящем Кодексе используются следующие основные понятия:
1) гражданская служба - профессиональная деятельность гражданских служащих
по исполнению должностных полномочий, направленная на реализацию задач и функций
казенных предприятий, государственных учреждений и осуществление технического
обслуживания и обеспечение функционирования государственных органов;
2) гражданский служащий - лицо, занимающее в установленном законодательством
Республики Казахстан порядке оплачиваемую штатную должность в казенных
предприятиях, государственных учреждениях и осуществляющее должностные полномочия в
целях реализации их задач и функций и осуществления технического обслуживания и
обеспечения функционирования государственных органов;
3) минимальный размер месячной заработной платы - гарантированный минимум
денежных выплат работнику простого неквалифицированного (наименее сложного) труда
при выполнении им норм труда (трудовых обязанностей) в нормальных условиях и при
нормальной продолжительности рабочего времени, установленных настоящим Кодексом, в
месяц;
4) специальная одежда - одежда, обувь, головной убор, рукавицы, иные
предметы, предназначенные для защиты работника от вредных и (или) опасных
производственных факторов;
5) тяжелые работы - виды деятельности работника, связанные с постоянными
передвижениями, перемещением и переноской вручную (десяти килограммов и более)
тяжестей и требующие больших физических усилий (расход энергии более 250 ккал/час);
6) сменная работа - работа в две либо в три или четыре рабочих смены в
течение суток;
7) социальное партнерство - система взаимоотношений между работниками
(представителями работников), работодателями (представителями работодателей),
государственными органами, направленная на обеспечение согласования их интересов по
вопросам регулирования трудовых отношений и иных непосредственно связанных с ними
отношений;
8) соглашение генеральное, отраслевое (тарифное), региональное (далее -
соглашение) - правовой акт, заключаемый между сторонами социального партнерства,
определяющий содержание и обязательства сторон по установлению условий труда,
занятости и социальных гарантий для работников на республиканском, отраслевом и
региональном уровнях;
9) простой - временная приостановка работы по причинам экономического,
технологического, организационного, иного производственного или природного
характера;
10) квалификационная категория (разряд) - уровень требований к квалификации
работника, отражающий сложность выполняемых работ;
11) примирительная комиссия - орган, создаваемый по соглашению между
работодателем и работниками (их представителями) для урегулирования коллективного
трудового спора путем примирения сторон;
12) примирительные процедуры - последовательное рассмотрение коллективного
трудового спора первоначально в примирительной комиссии, а при недостижении
согласия в ней - в трудовом арбитраже;
13) посредник - физическое или юридическое лицо, привлекаемое сторонами
трудовых отношений для оказания услуг по разрешению трудового спора;
14) отпуск - освобождение работника от работы на определенный период для
обеспечения ежегодного отдыха работника или социальных целей с сохранением за ним
места работы (должности) и в случаях, установленных настоящим Кодексом, средней
заработной платы;
15) труд - деятельность человека, направленная на создание материальных,
духовных и других ценностей, необходимых для жизни и удовлетворения потребностей
человека и общества;
16) оплата труда - система отношений, связанных с обеспечением
работодателем обязательной выплаты работнику вознаграждения за его труд в
соответствии с настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами Республики
Казахстан, а также соглашениями, трудовым, коллективным договорами и актами
работодателя;
17) минимальный стандарт оплаты труда (МСОТ) - гарантированный для соблюдения
минимальный размер месячной заработной платы работника, занятого на тяжелых
работах, работах с вредными (особо вредными), опасными условиями труда, включающий
в себя минимальный набор продуктов питания, товаров и услуг, необходимых для
восстановления жизненных сил и энергии работника, подвергающегося в процессе работы
воздействию вредных и (или) опасных производственных факторов;
18) гигиена труда - комплекс санитарно-эпидемиологических мер и средств по
сохранению здоровья работников, профилактике неблагоприятных воздействий
производственной среды и трудового процесса;
19) трудовой спор - разногласия между работником (работниками) и
работодателем (работодателями) по вопросам применения трудового законодательства
Республики Казахстан, выполнения или изменения условий соглашений, трудового и
(или) коллективного договоров, актов работодателя;
20) трудовое посредничество - содействие населению в трудоустройстве,
оказываемое уполномоченным органом по вопросам занятости, а также частным
агентством занятости;
21) условия труда - условия оплаты, нормирования труда, режима рабочего
времени и времени отдыха, порядок совмещения профессий (должностей), расширения зон
обслуживания, выполнения обязанностей временно отсутствующего работника,
безопасности и охраны труда, технические, производственно-бытовые условия, а также
иные по согласованию сторон условия труда;
22) уполномоченный государственный орган по труду – центральный
исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию в
сфере трудовых отношений в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
23) местный орган по инспекции труда – структурное подразделение местных
исполнительных органов области, города республиканского значения, столицы,
осуществляющее в пределах соответствующей административно-территориальной единицы
полномочия в сфере трудовых отношений в соответствии с законодательством Республики
Казахстан;
24) трудовые отношения - отношения между работником и работодателем,
возникающие для осуществления прав и обязанностей, предусмотренных трудовым
законодательством Республики Казахстан, трудовым, коллективным договорами;
25) отношения, непосредственно связанные с трудовыми, - отношения,
складывающиеся по поводу организации и управления трудом, трудоустройства,
профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации работников,
социального партнерства, заключения коллективных договоров и соглашений, участия
работников (представителей работников) в установлении условий труда в
предусмотренных настоящим Кодексом случаях, разрешения трудовых споров и контроля
за соблюдением трудового законодательства Республики Казахстан;
26) безопасность труда - состояние защищенности работников, обеспеченное
комплексом мероприятий, исключающих воздействие вредных и (или) опасных
производственных факторов на работников в процессе трудовой деятельности;
27) условия безопасности труда - соответствие трудового процесса и
производственной среды требованиям безопасности и охраны труда при выполнении
работником трудовых обязанностей;
28) мониторинг безопасности и охраны труда - система наблюдений за
состоянием безопасности и охраны труда на производстве, а также оценка и прогноз
состояния безопасности и охраны труда;
29) нормативы в области безопасности и охраны труда - эргономические,
санитарно-эпидемиологические, психофизиологические и иные требования,
обеспечивающие нормальные условия труда;
30) трудовые обязанности - обязательства работника и работодателя,
обусловленные нормативными правовыми актами Республики Казахстан, актом
работодателя, трудовым, коллективным договорами;
31) трудовой стаж - время в календарном исчислении, затраченное работником на
выполнение трудовых обязанностей, а также иные периоды, включаемые в трудовой стаж
в соответствии с настоящим Кодексом;
32) трудовая дисциплина - надлежащее исполнение работодателем и работниками
обязательств, установленных нормативными правовыми актами Республики Казахстан, а
также соглашениями, трудовым, коллективным договорами, актами работодателя,
учредительными документами;
33) трудовой распорядок - порядок регулирования отношений по организации
труда работников и работодателя;
34) трудовой арбитраж - временно действующий орган, создаваемый сторонами
коллективного трудового спора с привлечением уполномоченных лиц для разрешения
трудового спора при недостижении соглашения в примирительной комиссии;
35) охрана труда - система обеспечения безопасности жизни и здоровья
работников в процессе трудовой деятельности, включающая в себя правовые, социально-
экономические, организационно-технические, санитарно-эпидемиологические, лечебно-
профилактические, реабилитационные и иные мероприятия и средства;
36) общественный инспектор по охране труда - представитель работников,
осуществляющий общественный контроль в области безопасности и охраны труда;
37) нормирование труда - определение необходимых затрат труда (времени) на
выполнение работы (изготовление единицы продукции) работниками в конкретных
организационно-технических условиях и установление на этой основе норм труда;
38) безопасные условия труда - условия труда, созданные работодателем, при
которых воздействие на работника вредных и (или) опасных производственных факторов
отсутствует либо уровень их воздействия не превышает нормы безопасности;
39) трудовой договор - письменное соглашение между работником и
работодателем, в соответствии с которым работник обязуется лично выполнять
определенную работу (трудовую функцию), соблюдать правила трудового распорядка, а
работодатель обязуется предоставить работнику работу по обусловленной трудовой
функции, обеспечить условия труда, предусмотренные настоящим Кодексом, законами и
иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан, коллективным договором,
актами работодателя, своевременно и в полном размере выплачивать работнику
заработную плату;
40) забастовка - полное или частичное прекращение работы в целях
удовлетворения своих социально-экономических и профессиональных требований в
коллективном трудовом споре с работодателем;
41) заработная плата - вознаграждение за труд в зависимости от квалификации
работника, сложности, количества, качества и условий выполняемой работы, а также
выплаты компенсационного и стимулирующего характера;
42) средства индивидуальной защиты - средства, предназначенные для защиты
работника от воздействия вредных и (или) опасных производственных факторов, в том
числе специальная одежда;
43) работодатель - физическое или юридическое лицо, с которым работник
состоит в трудовых отношениях;
44) представители работодателей - физические и (или) юридические лица,
уполномоченные на основании учредительных документов или доверенности представлять
интересы работодателя или группы работодателей;
45) акты работодателя - приказы, распоряжения, инструкции, положения,
правила трудового распорядка, издаваемые работодателем;
46) трудоустройство - комплекс организационных, экономических и правовых
мероприятий, призванных способствовать обеспечению трудовой занятости населения;
47) рабочее место - место постоянного или временного нахождения работника
при выполнении им трудовых обязанностей в процессе трудовой деятельности;
48) тарификация работы - отнесение выполняемых работ к определенной
сложности в соответствии с Единым тарифно-квалификационным справочником работ и
профессий рабочих и Квалификационным справочником должностей руководителей,
специалистов и других служащих, тарифно-квалификационных характеристик профессий
рабочих и типовыми квалификационными характеристиками должностей руководителей,
специалистов и других служащих организаций;
49) рабочее время - время, в течение которого работник в соответствии с
актами работодателя и условиями трудового договора выполняет трудовые обязанности,
а также иные периоды времени, которые в соответствии с настоящим Кодексом отнесены
к рабочему времени;
50) суммированный учет рабочего времени - учет рабочего времени путем его
суммирования за установленный работодателем учетный период, который не может
превышать один год;
51) вредные (особо вредные) условия труда - условия труда, при которых
воздействие определенных производственных факторов приводит к снижению
работоспособности или заболеванию работника либо отрицательному влиянию на здоровье
его потомства;
52) вредный производственный фактор - производственный фактор, воздействие
которого на работника может привести к заболеванию или снижению трудоспособности и
(или) отрицательному влиянию на здоровье потомства;
53) профессиональное заболевание - хроническое или острое заболевание,
вызванное воздействием на работника вредных производственных факторов в связи с
выполнением работником своих трудовых (служебных) обязанностей;
54) гарантии - средства, способы и условия, с помощью которых
обеспечивается осуществление предоставленных работникам прав в области социально-
трудовых отношений;
55) нормы безопасности - качественные и количественные показатели,
характеризующие условия производства, производственный и трудовой процесс с точки
зрения обеспечения организационных, технических, санитарно-гигиенических,
биологических и иных норм, правил, процедур и критериев, направленных на сохранение
жизни и здоровья работников в процессе их трудовой деятельности;
56) опасные условия труда - условия труда, при которых воздействие
определенных производственных или неустранимых природных факторов приводит в случае
несоблюдения правил охраны труда к травме, профессиональному заболеванию,
внезапному ухудшению здоровья или отравлению работника, в результате которых
наступают временная или стойкая утрата трудоспособности, профессиональное
заболевание либо смерть;
57) опасный производственный фактор - производственный фактор, воздействие
которого на работника может привести к временной или стойкой утрате
трудоспособности (производственной травме или профессиональному заболеванию) или
смерти;
58) совместительство - выполнение работником другой регулярной оплачиваемой
работы на условиях трудового договора в свободное от основной работы время;
59) работник - физическое лицо, состоящее в трудовых отношениях с
работодателем и непосредственно выполняющее работу по трудовому договору;
60) представители работников - органы профессиональных союзов, их объединений
и (или) иные физические и (или) юридические лица, уполномоченные (избранные)
работниками в порядке, установленном законодательными актами Республики Казахстан;
60-1) специализированные организации по проведению аттестации
производственных объектов – организации, осуществляющие деятельность по проведению
аттестации производственных объектов по условиям труда, обладающие
квалифицированными кадрами и имеющие в своем составе лаборатории по лабораторным и
инструментальным исследованиям факторов производственной среды и условий труда или
имеющие договоры с организациями, имеющими такие лаборатории;
61) праздничные дни - дни национальных и государственных праздников
Республики Казахстан;
62) основная заработная плата - относительно постоянная часть заработной
платы, включающая оплату по тарифным ставкам, должностным окладам, сдельным
расценкам, и предусмотренные трудовым законодательством, отраслевым соглашением,
коллективным и (или) трудовым договорами выплаты постоянного характера;
63) несчастный случай на производстве - воздействие на работника вредного и
(или) опасного производственного фактора при выполнении им трудовых (служебных)
обязанностей или заданий работодателя, в результате которого произошли
производственная травма, внезапное ухудшение здоровья или отравление работника,
приведшие его к временной или стойкой утрате трудоспособности, профессиональному
заболеванию либо смерти;
64) производственное оборудование - машины, механизмы, устройства,
аппараты, приборы и иные технические средства, необходимые для работы,
производства;
65) производственная травма - повреждение здоровья работника, полученное
при исполнении им трудовых обязанностей, приведшее к утрате трудоспособности;
66) производственная необходимость - выполнение работ в целях
предотвращения или ликвидации стихийного бедствия, аварии или немедленного
устранения их последствий, для предотвращения несчастных случаев, простоя, гибели
или порчи имущества и в других исключительных случаях, а также для замещения
отсутствующего работника;
67) аттестация производственных объектов по условиям труда - деятельность по
оценке производственных объектов (цехов, участков, рабочих мест, а также иных,
отдельно стоящих подразделений работодателей, осуществляющих производственную
деятельность) в целях определения состояния безопасности, вредности, тяжести,
напряженности выполняемых на них работ, гигиены труда и определения соответствия
условий производственной среды нормативам в области безопасности и охраны труда;
68) производственная санитария - система санитарно-гигиенических,
организационных мероприятий и технических средств, предотвращающих или уменьшающих
воздействие на работников вредных производственных факторов;
69) компенсационные выплаты - денежные выплаты, связанные с особым режимом
работы и условиями труда, потерей работы, возмещением работникам затрат, связанных
с исполнением ими трудовых или иных предусмотренных законами Республики Казахстан
обязанностей;
70) тарифная система - разновидность системы оплаты труда, при которой
заработная плата работников определяется дифференцированно на основе тарифных
ставок (окладов) и тарифных сеток;
71) тарифная сетка - совокупность тарифных разрядов и тарифных
коэффициентов, предусматривающая дифференциацию по признаку сложности выполняемых
работ и квалификации работников;
72) тарифный разряд - уровень сложности работ и показатель
квалификационного уровня, необходимого для выполнения данной работы;
73) тарифная ставка (оклад) - фиксированный размер оплаты труда работника
за выполнение нормы труда (трудовых обязанностей) определенной сложности
(квалификации) за единицу времени;
74) дисциплинарное взыскание - мера дисциплинарного воздействия на
работника, применяемого работодателем за совершение дисциплинарного проступка;
75) дисциплинарный проступок - нарушение работником трудовой дисциплины, а
также противоправное виновное неисполнение или ненадлежащее исполнение трудовых
обязанностей;
76) время отдыха - время, в течение которого работник свободен от
выполнения трудовых обязанностей и которое он может использовать по своему
усмотрению;
77) средства коллективной защиты - технические средства, предназначенные
для одновременной защиты двух и более работающих от воздействия вредных и (или)
опасных производственных факторов;
78) коллективный договор - правовой акт в форме письменного соглашения между
коллективом работников в лице уполномоченных их представителей и работодателем,
регулирующий социально-трудовые отношения в организации, порядок разработки и
заключения которого установлен статьей 282 настоящего Кодекса;
79) сверхурочная работа - работа, выполняемая работником по инициативе
работодателя за пределами установленной продолжительности рабочего времени;
80) уведомление - письменное заявление работника или работодателя либо
заявления, поданные иным способом (посредством курьерской почты, почтовой связи,
факсимильной связи и электронной почты);
81) командировка - направление работника по распоряжению работодателя для
выполнения трудовых обязанностей на определенный срок вне места постоянной работы,
а также направление работника в другую местность на обучение, повышение
квалификации или переподготовку.
2. Другие специальные понятия и термины трудового законодательства
Республики Казахстан используются в значениях, определяемых в соответствующих
статьях настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 1 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 2. Трудовое законодательство Республики Казахстан
1. Трудовое законодательство Республики Казахстан основывается на Конституции
Республики Казахстан и состоит из настоящего Кодекса, законов Республики Казахстан
и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.
2. Запрещается включение в другие законы Республики Казахстан норм,
регулирующих трудовые отношения, отношения социального партнерства и охраны труда,
кроме случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.
3. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан,
установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Кодексе, то
применяются правила международного договора.
Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, к трудовым
отношениям применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного
договора следует, что для его применения требуется издание закона.
Статья 3. Цель и задачи трудового законодательства
Республики Казахстан
1. Целью трудового законодательства Республики Казахстан является правовое
регулирование трудовых отношений и иных отношений, непосредственно связанных с
трудовыми, направленное на защиту прав и интересов сторон трудовых отношений,
установление минимальных гарантий прав и свобод в сфере труда.
2. Задачами трудового законодательства Республики Казахстан являются
создание необходимых правовых условий, направленных на достижение баланса интересов
сторон трудовых отношений, экономического роста, повышение эффективности
производства и благосостояния людей.
Статья 4. Принципы трудового законодательства Республики
Казахстан
Принципами трудового законодательства Республики Казахстан являются:
1) недопустимость ограничения прав человека и гражданина в сфере труда;
2) свобода труда;
3) запрещение дискриминации, принудительного труда и наихудших форм детского
труда;
4) обеспечение права на условия труда, отвечающие требованиям безопасности и
гигиены;
5) приоритет жизни и здоровья работника по отношению к результатам
производственной деятельности;
6) обеспечение права на справедливое вознаграждение за труд не ниже
минимального размера заработной платы;
7) обеспечение права на отдых;
8) равенство прав и возможностей работников;
9) обеспечение права работников и работодателей на объединение для защиты
своих прав и интересов;
10) социальное партнерство;
11) государственное регулирование вопросов безопасности и охраны труда;
12) обеспечение права представителей работников осуществлять общественный
контроль за соблюдением трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 5. Недопустимость ограничения прав в сфере труда
Никто не может быть ограничен в правах в сфере труда, кроме случаев и в
порядке, которые предусмотрены настоящим Кодексом и иными законами Республики
Казахстан.
Статья 6. Свобода труда
Каждый имеет право свободно выбирать труд или свободно соглашаться на труд
без какой бы то ни было дискриминации и принуждения к нему, право распоряжаться
своими способностями к труду, выбирать профессию и род деятельности.
Статья 7. Запрещение дискриминации в сфере труда
1. Каждый имеет равные возможности в реализации своих прав и свобод в сфере
труда.
2. Никто не может подвергаться какой-либо дискриминации при реализации
трудовых прав в зависимости от пола, возраста, физических недостатков, расы,
национальности, языка, имущественного, социального и должностного положения, места
жительства, отношения к религии, политических убеждений, принадлежности к роду или
сословию, к общественным объединениям.
Уполномоченному органу по вопросам занятости, физическому и юридическому
лицу, оказывающему трудовое посредничество, а также работодателю запрещается
размещать информацию о вакансиях для приема на работу, содержащую требования
дискриминационного характера в сфере труда.
3. Не являются дискриминацией различия, исключения, предпочтения и
ограничения, которые определяются свойственными данному виду труда требованиями
либо обусловлены особой заботой государства о лицах, нуждающихся в повышенной
социальной и правовой защите.
4. Лица, считающие, что они подверглись дискриминации в сфере труда, вправе
обратиться в суд или иные инстанции в порядке, установленном законами Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными Законом РК от 21.06.2013 № 106-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 8. Запрещение принудительного труда
Принудительный труд запрещен.
Принудительный труд означает любую работу или службу, требуемую от какого-
либо лица под угрозой какого-либо наказания, для выполнения которой это лицо не
предложило добровольно своих услуг, за исключением работ:
требуемых от какого-либо лица вследствие приговора суда, вступившего в
законную силу, при условии, что работа будет производиться под надзором и контролем
государственных органов и что лицо, выполняющее ее, не будет уступлено или передано
в распоряжение физических и (или) юридических лиц;
требуемых в условиях чрезвычайного или военного положения.
Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.04.2009 N 154-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 9. Сфера действия настоящего Кодекса
1. Настоящий Кодекс регулирует отношения:
1) трудовые;
2) непосредственно связанные с трудовыми;
3) социального партнерства;
4) по безопасности и охране труда.
2. Действие настоящего Кодекса, если иное не предусмотрено законами и
международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан,
распространяется на:
1) работников, в том числе на работников организаций, расположенных на
территории Республики Казахстан, собственниками имущества, участниками или
акционерами которых являются иностранные физические или юридические лица;
2) работодателей, в том числе на организации, расположенные на территории
Республики Казахстан, собственниками имущества, участниками или акционерами которых
являются иностранные физические или юридические лица.
3. Особенности правового регулирования труда отдельных категорий работников
устанавливаются настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан.
4. Законы Республики Казахстан не должны снижать уровень прав, свобод и
гарантий, установленных настоящим Кодексом.
Статья 10. Трудовые договоры, соглашения сторон
социального партнерства, коллективные
договоры, акты работодателя в сфере труда
1. Трудовые отношения, а также иные отношения, непосредственно связанные с
трудовыми, регулируются трудовым договором, актом работодателя, соглашением и
коллективным договором.
2. Положения соглашений сторон социального партнерства, коллективных,
трудовых договоров, актов работодателей, ухудшающие положения работников по
сравнению с трудовым законодательством Республики Казахстан, признаются
недействительными и не подлежат применению.
3. Условия соглашений, коллективных, трудовых договоров не могут быть
изменены в одностороннем порядке.
Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 11. Акты работодателя
1. Работодатель издает акты в пределах своей компетенции в соответствии с
настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами, трудовым договором,
соглашениями, коллективным договором.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, коллективным договором,
работодатель издает акты по согласованию или с учетом мнения представителей
работников.
3. Акты работодателя, ухудшающие положение работников по сравнению с трудовым
законодательством Республики Казахстан, коллективным договором, соглашениями либо
изданные без соблюдения процедур, указанных в пункте 2 настоящей статьи, являются
недействительными и не подлежат применению.
Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 12. Порядок учета мнения или согласования с
представителями работников при издании актов
работодателя
1. Работодатель в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом,
соглашениями, коллективным договором, издает акты с учетом мнения или по
согласованию с представителями работников.
2. Перед изданием акта работодатель представляет его проект и обоснование
по нему представителям работников.
3. Проект акта работодателя обсуждается представителями работников не более
трех рабочих дней со дня его представления.
4. Решения представителей работников оформляются протоколом, в котором
указывается согласие (несогласие) с проектом акта работодателя представителей
работников, при наличии излагаются их предложения.
5. В случае, если мнение представителей работников не содержит согласия с
проектом акта работодателя либо содержит предложения по его совершенствованию,
работодатель:
1) при согласии издает акт, измененный с учетом предложений представителей
работников;
2) при несогласии вправе провести дополнительные консультации с
представителями работников.
6. При недостижении согласия по проектам актов работодателя, для издания
которых в соответствии с настоящим Кодексом необходимо согласование с
представителями работников, возникшие разногласия оформляются протоколом, после
чего работодатель вправе принять акт.
7. При издании работодателем акта без учета предложений полностью либо в
части представители работников вправе начать процедуру коллективного трудового
спора в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
8. В случае если изданный акт работодателя содержит положения, нарушающие
либо ухудшающие права и гарантии работников, предусмотренные настоящим Кодексом,
трудовым, коллективным договорами, соглашениями, он может быть обжалован в местный
орган по инспекции труда либо в суд.
Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 13. Исчисление сроков, установленных настоящим
Кодексом
1. Установленный настоящим Кодексом, трудовым или коллективным договором,
соглашениями срок определяется календарной датой, истечением периода времени,
который исчисляется годами, месяцами, неделями или днями. Срок может определяться
также указанием на событие, которое должно наступить.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, срок исчисляется в
рабочих днях.
3. Течение срока, определяемого периодом времени, начинается на следующий
день после календарной даты, наступления события, которыми определено его начало.
4. Сроки, исчисляемые годами, месяцами, неделями, истекают в
соответствующие числа последнего года, месяца, недели. Если окончание срока,
исчисляемого месяцами, приходится на такой месяц, в котором нет соответствующего
числа, то срок истекает в последний день этого месяца.
В срок, исчисляемый в календарных неделях или днях, включаются и не рабочие
дни.
5. Если последний день срока приходится на нерабочий день, то днем
окончания срока считается первый, следующий за ним рабочий день, если иное не
предусмотрено настоящим Кодексом.
Статья 14. Ответственность за нарушение трудового
законодательства Республики Казахстан
Лица, виновные в нарушении трудового законодательства Республики Казахстан,
несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
Глава 2. КОМПЕТЕНЦИЯ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ
В ОБЛАСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ
Статья 15. Компетенция Правительства Республики
Казахстан в области регулирования трудовых
отношений
Правительство Республики Казахстан:
1) разрабатывает основные направления и обеспечивает реализацию
государственной политики в области труда, безопасности и охраны труда;
2) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
3) исключен Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие
см. ст.2);
4) определяет порядок предоставления информации и ведения государственной
статистики в области безопасности и охраны труда;
5) исключен Законом РК от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
6) определяет размеры социального пособия по временной нетрудоспособности,
порядок его назначения и выплаты;
7) утверждает перечень видов заболеваний, при которых может устанавливаться
срок временной нетрудоспособности более двух месяцев;
8) устанавливает единый порядок исчисления средней заработной платы;
9) утверждает Типовое положение об условиях оплаты труда и премирования
руководящих работников национальных компаний, акционерных обществ, контрольные
пакеты акций которых принадлежат государству;
10) определяет порядок поступления на гражданскую службу и проведения
конкурса на занятие вакантной должности гражданского служащего;
11) определяет перечень должностей гражданских служащих;
12) заключает генеральное соглашение с республиканскими объединениями
работодателей и республиканскими объединениями работников;
13) устанавливает порядок принятия нормативных правовых актов в области
безопасности и охраны труда соответствующими уполномоченными органами;
14) утверждает систему оплаты труда работников организаций, содержащихся за
счет средств государственного бюджета;
15) определяет общие требования к профессиональной подготовке, переподготовке
и повышению квалификации кадров в организации;
16) утверждает повышающие отраслевые коэффициенты, определяемые отраслевыми
соглашениями;
17) создает комиссию для расследования групповых несчастных случаев при
гибели более пяти человек;
18) утверждает форму, порядок ведения и хранения трудовых книжек;
19) исключен Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
20) утверждает порядок и нормы выдачи работникам молока, лечебно-
профилактического питания, специальной одежды, специальной обуви и других средств
индивидуальной защиты, а также устанавливает порядок обеспечения их средствами
коллективной защиты, санитарно-бытовыми помещениями и устройствами за счет средств
работодателя;
21) утверждает список работ, на которых запрещается применение труда
работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, предельные нормы переноски и
передвижения тяжестей работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста;
22) утверждает список работ, на которых запрещается применение труда женщин,
предельные нормы подъема и перемещения вручную тяжестей женщинами;
23) утверждает типовое положение о службе безопасности и охраны труда в
организации;
24) определяет порядок обязательной периодической аттестации производственных
объектов по условиям труда;
25) определяет порядок и сроки проведения обучения, инструктирования и
проверок знаний по вопросам безопасности и охраны труда работников;
26) выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией, законами
Республики Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.
Сноска. Статья 15 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 17.07.2009 N 188-IV (порядок
введения в действие см. ст. 2); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011); от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.02.2012 №
566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 16. Компетенция уполномоченного государственного
органа по труду в области регулирования
трудовых отношений
Уполномоченный государственный орган по труду:
1) реализует государственную политику в области труда, безопасности и охраны
труда;
2) исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011);
3) организует государственный контроль за соблюдением трудового
законодательства Республики Казахстан, в том числе требования по безопасности и
охране труда, законодательства Республики Казахстан о занятости населения, а также
координирует деятельность и осуществляет проверку деятельности местного органа по
инспекции труда;
3-1) осуществляет координацию и методическое руководство местных
исполнительных органов в области регулирования трудовых отношений;
3-2) запрашивает необходимую информацию от местных органов по инспекции труда
по вопросам трудовых отношений;
3-3) согласовывает назначение главного государственного инспектора труда
области, города республиканского значения, столицы;
4) координирует деятельность государственных органов по разработке
технических регламентов в области безопасности и охраны труда;
5) осуществляет координацию и взаимодействие в области обеспечения
безопасности и охраны труда с другими государственными органами, а также с
представителями работников и работодателей;
6) исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011);
7) устанавливает порядок замены и пересмотра типовых норм и нормативов по
труду;
8) устанавливает порядок представления, рассмотрения и согласования норм
труда в организациях, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное
регулирование тарифов (цен, ставок сборов);
9) устанавливает порядок представления, рассмотрения и согласования
параметров по системе оплаты труда работников организаций, на услуги (товары,
работы) которых вводится государственное регулирование тарифов (цен, ставок
сборов);
10) осуществляет регистрацию отраслевых соглашений и региональных
соглашений, заключенных на уровне области (города республиканского значения,
столицы);
11) проводит обучение и аттестацию государственных инспекторов труда;
12) осуществляет контроль за своевременным и объективным проведением
расследования несчастных случаев на производстве в порядке, установленном
законодательством Республики Казахстан;
13) осуществляет международное сотрудничество в области регулирования
трудовых отношений;
14) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
15) разрабатывает порядок и нормы выдачи работникам молока, лечебно-
профилактического питания, специальной одежды, специальной обуви и других средств
индивидуальной защиты, а также порядок обеспечения их средствами коллективной
защиты, санитарно-бытовыми помещениями и устройствами за счет средств работодателя;
16) определяет порядок разработки, пересмотра, утверждения и применения
справочников, квалификационных характеристик;
17) рассматривает и согласовывает типовые квалификационные характеристики
должностей руководителей, специалистов и других служащих организаций различных
видов экономической деятельности;
18) устанавливает порядок утверждения типовых норм и нормативов по труду
уполномоченными государственными органами соответствующих сфер деятельности;
19) исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011);
20) исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011);
21) определяет список производств, цехов, профессий и должностей, перечень
тяжелых работ, работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда,
работа в которых дает право на сокращенную продолжительность рабочего времени, на
дополнительный оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск и на повышенный размер оплаты
труда, а также порядок их предоставления;
21-1) создает комиссию для расследования групповых несчастных случаев при
гибели от трех до пяти человек;
22) организует мониторинг и оценку рисков в сфере безопасности и охраны
труда;
23) исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011);
24) исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011);
25) разрабатывает и утверждает формы обязательной ведомственной
отчетности, проверочных листов, критерии оценки степени риска в соответствии
с Законом Республики Казахстан "О государственном контроле и надзоре в Республике
Казахстан";
26) осуществляет иные полномочия, предусмотренные настоящим Кодексом, иными
законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и
Правительства Республики Казахстан.
Сноска. Статья 16 с изменениями, внесенными законами РК от 17.07.2009 N 188-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 19.03.2010 № 258-IV; от 06.01.2011 №
378-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 10.07.2012 № 36-
V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 17. Компетенция местного органа по инспекции труда
Местный орган по инспекции труда:
1) осуществляет государственный контроль за соблюдением трудового
законодательства Республики Казахстан, требований по безопасности и охране труда;
2) осуществляет мониторинг коллективных договоров, представленных
работодателями;
3) проводит анализ причин производственного травматизма, профессиональных
заболеваний, профессиональных отравлений и разрабатывает предложения по их
профилактике;
4) расследует несчастные случаи на производстве в порядке, установленном
законодательством Республики Казахстан;
5) проводит проверку знаний у руководящих работников и лиц, ответственных за
обеспечение безопасности и охраны труда у работодателей;
6) участвует в составе приемочной комиссии по приемке в эксплуатацию
объектов производственного назначения;
7) взаимодействует с полномочными представителями работников и
работодателей по вопросам совершенствования нормативов безопасности и охраны труда;
8) рассматривает обращения работников, работодателей и их представителей по
вопросам безопасности и охраны труда;
9) осуществляет мониторинг аттестации производственных объектов по условиям
труда;
10) разрабатывает и утверждает планы проверок в соответствии с Законом
Республики Казахстан «О государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан»;
11) представляет в уполномоченный государственный орган по труду
периодические отчеты, а также результаты мониторинга состояния безопасности и
охраны труда на базе информационной системы по охране труда и безопасности;
12) предоставляет необходимую информацию по трудовым отношениям в
уполномоченный государственный орган по труду.
Сноска. Статья 17 в редакции Закона РК от 13.06.2013 № 102-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 18. Компетенция местных исполнительных органов
в области регулирования трудовых отношений
Местные исполнительные органы:
1) исключен Законом РК от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
1-1) реализуют государственную политику в области регулирования трудовых
отношений;
2) по согласованию с местным представительным органом определяют перечень
должностей специалистов в области здравоохранения, социального обеспечения,
образования, культуры, спорта и ветеринарии, являющихся гражданскими служащими и
работающих в сельской местности;
3) осуществляют регистрацию отраслевых и региональных соглашений,
заключенных на городском, районном уровне;
4) согласовывают проведение забастовок в организациях, обеспечивающих
жизнедеятельность населения (общественный транспорт, организации, обеспечивающие
снабжение водой, электроэнергией, теплоо( �
5) заключают региональные (областные, городские, районные) соглашения с
региональными объединениями работодателей и региональными объединениями работников;
6) рассматривают и согласовывают нормы труда и параметры системы оплаты труда
работников организаций, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное
регулирование тарифов (цен, ставок сборов), в порядке, установленном уполномоченным
государственным органом по труду;
7) устанавливают квоту для трудоустройства категорий населения,
определенных законами Республики Казахстан;
8) осуществляют в интересах местного государственного управления иные
полномочия, возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 18 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 478-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным
Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.01.2014 №
165-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его
первого официального опубликования).
Глава 3. СУБЪЕКТЫ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ.
ОСНОВАНИЯ ВОЗНИКНОВЕНИЯ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ
Статья 19. Субъекты трудовых отношений
1. Субъектами трудовых отношений являются работник и работодатель.
Руководитель филиала или представительства иностранного юридического лица
осуществляет все права и исполняет все обязанности работодателя от имени данного
юридического лица.
2. Физические и юридические лица представляют интересы работников или
работодателя в пределах делегированных им полномочий на основании нормативных
правовых актов, решений суда, а также учредительных документов либо доверенности.
Статья 20. Основания возникновения трудовых отношений
1. Трудовые отношения возникают между работником и работодателем на
основании трудового договора, заключаемого в соответствии с настоящим Кодексом, за
исключением случаев, установленных законами Республики Казахстан.
2. В случаях и порядке, установленных законами Республики Казахстан,
учредительными документами, актами работодателя, заключению трудового договора
могут предшествовать следующие процедуры:
1) избрание (выборы) на должность;
2) избрание по конкурсу на замещение соответствующей должности;
3) назначение на должность или утверждение в должности;
4) направление на работу уполномоченными законом органами в счет
установленной квоты;
5) вынесение судебного решения о заключении трудового договора.
Статья 21. Заключение трудового договора с гражданами,
направленными в счет установленной квоты
1. Местными исполнительными органами устанавливается квота для
трудоустройства категорий населения, определенных законами Республики Казахстан.
2. Работодатели в пределах установленной квоты заключают трудовые договоры
с лицами, направленными для трудоустройства, при соответствии их квалификации
требованиям работодателя.
Статья 22. Основные права и обязанности работника
1. Работник имеет право:
1) на заключение, изменение, дополнение и расторжение трудового договора в
порядке и на условиях, предусмотренных настоящим Кодексом;
2) требовать от работодателя выполнения условий трудового, коллективного
договоров;
3) на безопасность и охрану труда;
4) на получение полной и достоверной информации о состоянии условий труда и
охраны труда;
5) на своевременную и в полном объеме выплату заработной платы в
соответствии с условиями трудового, коллективного договоров;
6) на оплату простоя в соответствии с настоящим Кодексом;
7) на отдых, в том числе оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск;
8) на объединение, включая право на создание профессионального союза или
других объединений, а также членство в них, для предоставления и защиты своих
трудовых прав, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан;
9) участвовать через своих представителей в коллективных переговорах и в
разработке проекта коллективного договора, а также знакомиться с подписанным
коллективным договором;
10) на профессиональную подготовку, переподготовку и повышение своей
квалификации в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом;
11) на возмещение вреда, причиненного здоровью в связи с исполнением
трудовых обязанностей;
12) на обязательное социальное страхование в случаях,
предусмотренных законами Республики Казахстан;
13) на гарантии и компенсационные выплаты;
14) на защиту своих прав и законных интересов всеми не противоречащими
закону способами;
15) на равную оплату за равный труд без какой-либо дискриминации;
16) на обращение за разрешением трудового спора в согласительную комиссию,
суд по выбору;
17) на рабочее место, оборудованное в соответствии с требованиями
безопасности и охраны труда;
18) на обеспечение средствами индивидуальной и коллективной защиты,
специальной одеждой в соответствии
с требованиями, предусмотренными законодательством Республики Казахстан о
безопасности и охране труда, а также трудовым, коллективными договорами;
19) на отказ от выполнения работы при возникновении ситуации, создающей
угрозу его здоровью или жизни, с извещением об этом непосредственного руководителя
или представителя работодателя;
20) на сохранение средней заработной платы на время приостановки работы
организации из-за несоответствия требованиям по безопасности и охране труда;
21) на обращение в уполномоченный государственный орган по труду и (или) в
местный орган по инспекции труда о проведении обследования условий безопасности и
охраны труда на рабочем месте, а также на представительное участие в проверке и
рассмотрении вопросов, связанных с улучшением условий, безопасности и охраны труда;
22) на обжалование действий (бездействия) работодателя в области трудовых и
непосредственно связанных с ними отношений;
23) на оплату труда в соответствии с квалификацией, сложностью труда,
количеством и качеством выполненной работы, а также условиями труда;
24) на участие в управлении организацией в предусмотренных настоящим
Кодексом, иными законами Республики Казахстан и коллективным договором формах;
25) на разрешение индивидуальных и коллективных трудовых споров, включая
право на забастовку, в порядке, установленном настоящим Кодексом, иными законами
Республики Казахстан.
2. Работник обязан:
1) выполнять трудовые обязанности в соответствии с трудовым, коллективным
договорами, актами работодателя;
2) соблюдать трудовую дисциплину;
3) соблюдать требования по безопасности и охране труда, пожарной
безопасности и производственной санитарии на рабочем месте;
4) бережно относиться к имуществу работодателя и работников;
5) сообщать работодателю о возникшей ситуации, представляющей угрозу жизни и
здоровью людей, сохранности имущества работодателя и работников, а также о
возникновении простоя;
6) не разглашать сведений, составляющих государственные
секреты, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну, ставших ему
известными в связи с выполнением трудовых обязанностей;
7) возмещать работодателю причиненный вред в пределах, установленных
настоящим Кодексом.
3. Работник имеет иные права и исполняет иные обязанности, предусмотренные
настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 22 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 23. Основные права и обязанности работодателя
1. Работодатель имеет право:
1) на свободу выбора при приеме на работу;
2) изменять, дополнять, расторгать трудовые договоры с работниками в порядке
и по основаниям, которые установлены настоящим Кодексом;
3) издавать в пределах своих полномочий акты работодателя.
Издание актов, связанных с изменением условий труда, осуществляется в
соответствии со статьей 48 настоящего Кодекса;
4) создавать и вступать в объединения в целях представительства и защиты
своих прав и интересов;
5) требовать от работников выполнения условий трудового, коллективного
договоров, правил трудового распорядка и других актов работодателя;
6) поощрять работников, налагать дисциплинарные взыскания, привлекать
работников к материальной ответственности в случаях и порядке, предусмотренных
настоящим Кодексом;
7) на возмещение вреда, нанесенного работником при исполнении трудовых
обязанностей;
8) обращаться в суд в целях защиты своих прав и законных интересов в сфере
труда;
9) устанавливать работнику испытательный срок;
10) на возмещение своих затрат, связанных с обучением работника, если это
оговорено условиями трудового договора.
2. Работодатель обязан:
1) соблюдать требования трудового законодательства Республики Казахстан,
соглашений, коллективного, трудового договоров, изданных им актов;
2) при приеме на работу заключать трудовые договоры с работниками в порядке и
на условиях, установленных настоящим Кодексом;
3) осуществлять внутренний контроль по безопасности и охране труда;
4) предоставить работнику работу, обусловленную трудовым договором;
5) своевременно и в полном размере выплачивать работнику заработную плату и
иные выплаты, предусмотренные нормативными правовыми актами Республики Казахстан,
трудовым, коллективным договорами, актами работодателя;
6) знакомить работника с правилами внутреннего трудового распорядка в
организации, иными актами работодателя, имеющими непосредственное отношение к
работе (трудовой функции) работника, и коллективным договором;
7) предоставлять представителям работников полную и достоверную информацию,
необходимую для ведения коллективных переговоров, заключения коллективных
договоров, а также контроля за их выполнением;
8) рассматривать предложения представителей работников, вести коллективные
переговоры и в порядке, установленном настоящим Кодексом, заключать коллективный
договор;
9) обеспечивать работникам условия труда в соответствии с трудовым
законодательством Республики Казахстан, трудовым, коллективным договорами;
10) обеспечивать работников оборудованием, инструментами, технической
документацией и иными средствами, необходимыми для исполнения трудовых обязанностей
за счет собственных средств;
11) выполнять предписания государственных инспекторов труда;
12) приостанавливать работу, если ее продолжение создает угрозу жизни,
здоровью работника и иных лиц;
13) осуществлять обязательное социальное страхование работников;
14) страховать работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых
(служебных) обязанностей;
15) предоставлять работнику ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск;
16) обеспечить сохранность и сдачу в государственный архив документов,
подтверждающих трудовую деятельность работников, и сведения об удержании и
отчислении денег на их пенсионное обеспечение;
17) предупреждать работника о вредных (особо вредных) и (или) опасных
условиях труда и возможности профессионального заболевания;
18) принимать меры по предотвращению рисков на рабочих местах и в
технологических процессах, проводить профилактические работы с учетом
производственного и научно-технического прогресса;
19) вести точный учет рабочего времени, в том числе сверхурочных работ, во
вредных (особо вредных), опасных условиях труда, на тяжелых работах, выполняемых
каждым работником;
20) обеспечивать работникам профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение их квалификации в соответствии с настоящим Кодексом;
21) возмещать вред, причиненный жизни и здоровью работника, при исполнении им
трудовых (служебных) обязанностей в соответствии с настоящим Кодексом
и законодательством Республики Казахстан;
22) беспрепятственно допускать должностных лиц уполномоченного
государственного органа по труду и местного органа по инспекции труда,
представителей работников, общественных инспекторов по охране труда для проведения
проверок состояния безопасности, условий и охраны труда в организациях и соблюдения
законодательства Республики Казахстан о безопасности и охране труда, а также для
расследования несчастных случаев на производстве и профессиональных заболеваний;
23) требовать при приеме на работу документы, необходимые для заключения
трудового договора в соответствии со статьей 31 настоящего Кодекса;
24) обеспечить ведение реестров или других документов, определяемых
работодателем, в которых указываются фамилия, имя, отчество (если указано в
документе, удостоверяющем личность) и дата рождения работников моложе восемнадцати
лет.
3. Работодатель имеет иные права и исполняет иные обязанности,
предусмотренные настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2009 № 234-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
ОСОБЕННАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ 2. ТРУДОВЫЕ ОТНОШЕНИЯ
Глава 4. ТРУДОВОЙ ДОГОВОР Статья 24. Предмет трудового договора
По трудовому договору работник выполняет работу (трудовую функцию) по
соответствующей квалификации за вознаграждение и соблюдает трудовой распорядок, а
работодатель обеспечивает условия труда, своевременно и в полном объеме выплачивает
работнику заработную плату и осуществляет иные выплаты, предусмотренные трудовым
законодательством Республики Казахстан, трудовым, коллективным договорами,
соглашением сторон.
Статья 25. Гарантии равенства прав и возможностей
при заключении трудового договора
1. Запрещается нарушение равенства прав и возможностей при заключении
трудового договора.
2. Беременность, наличие детей в возрасте до трех лет, несовершеннолетие,
инвалидность не могут ограничивать право заключения трудового договора, за
исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.
По требованию указанной в абзаце первом настоящего пункта категории лиц
работодатель обязан сообщить причину отказа в письменной форме.
2-1. При приеме на работу запрещается предъявление требований
дискриминационного характера в сфере труда по признакам, предусмотренным пунктом 2
статьи 7 настоящего Кодекса.
3. При установлении факта нарушения равенства прав и возможностей при
заключении трудового договора работодатель несет
ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 25 с изменениями, внесенными Законом РК от 21.06.2013 № 106-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 26. Ограничения заключения трудового договора
1. Не допускается заключение трудового договора:
1) на выполнение работы, противопоказанной лицу по состоянию здоровья на
основании медицинского заключения;
2) с гражданами, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, на тяжелые
работы, работы с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, а
также на должности и работы, предусматривающие полную материальную ответственность
работника за необеспечение сохранности имущества и других ценностей работодателя;
3) с гражданами, лишенными права занимать определенную должность или
заниматься определенной деятельностью в соответствии с вступившим в законную силу
приговором суда;
4) с иностранцами и лицами без гражданства, временно пребывающими на
территории Республики Казахстан, до получения разрешения местного исполнительного
органа на привлечение иностранной рабочей силы либо иностранным работником на
трудоустройство в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, а
также до получения разрешения трудовому иммигранту, выдаваемого органами внутренних
дел в порядке, установленном Министерством внутренних дел Республики Казахстан, или
без соблюдения ограничений или изъятий, установленных законами Республики
Казахстан;
5) с иностранными студентами и стажерами, временно пребывающими на территории
Республики Казахстан, не представившими справки из организации образования с
указанием формы обучения или принимающей организации о прохождении профессиональной
подготовки и (или) стажировки и разрешения на пребывание с целью получения
образования;
6) с иностранцами и лицами без гражданства, временно пребывающими на
территории Республики Казахстан, не представившими разрешения на въезд и пребывание
с целью воссоединения семьи и документ, подтверждающий состояние в признаваемом
законодательством Республики Казахстан браке с гражданином Республики Казахстан.
1-1. Не допускается заключение трудовых договоров по выполнению работ
(оказанию услуг) в домашнем хозяйстве одним работодателем – физическим лицом
одновременно более чем с пятью трудовыми иммигрантами.
2. Не допускается трудоустройство в коммерческую организацию, за исключением
государственных организаций и организаций, в уставном капитале которых доля
государства составляет более пятидесяти процентов, в том числе в национальных
управляющих холдингах, национальных холдингах, национальных компаниях, национальных
институтах развития, акционером которых является государство, их дочерних
организациях, более пятидесяти процентов голосующих акций (долей участия) которых
принадлежат им, а также юридических лицах, более пятидесяти процентов голосующих
акций (долей участия) которых принадлежит указанным дочерним организациям, лица в
течение одного года после прекращения им государственной службы, если за последний
год перед прекращением государственной службы в период выполнения государственных
функций указанное лицо в силу своих должностных полномочий непосредственно
осуществляло контроль в форме проверок деятельности данной коммерческой организации
либо деятельность данной коммерческой организации была непосредственно связана с
указанным лицом в соответствии с его компетенцией.
3. К трудовой деятельности в сфере образования, воспитания, организации
отдыха и оздоровления, физической культуры и спорта, медицинского обеспечения,
оказания социальных услуг, культуры и искусства с участием несовершеннолетних не
допускаются лица, имеющие или имевшие судимость за преступления в отношении
несовершеннолетних: убийство, умышленное причинение вреда здоровью, против половой
неприкосновенности, а также преступления, связанные с торговлей людьми.
Сноска. Статья 26 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 371-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 14.12.2012 № 59-V (вводится в действие
по истечении трех месяцев со дня его первого официального опубликования); от
04.07.2013 № 127-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 10.12.2013 № 153-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 27. Отличие трудового договора от иных видов
договоров
Отличительными признаками трудового договора от иных видов договоров является
наличие в нем одного из следующих условий:
1) выполнение работником работы (трудовой функции) по определенной
квалификации, специальности, профессии или должности;
2) выполнение обязательств лично с подчинением трудовому распорядку;
3) получение работником заработной платы за труд.
Статья 28. Содержание трудового договора
1. Трудовой договор должен содержать:
1) реквизиты сторон:
фамилию, имя, отчество (если указано в документе, удостоверяющем личность)
работодателя - физического лица, адрес его постоянного места жительства и сведения
о регистрации по месту жительства, наименование, номер и дату выдачи документа,
удостоверяющего личность, регистрационный номер налогоплательщика;
полное наименование работодателя - юридического лица и его местонахождение,
номер и дату государственной регистрации работодателя - юридического лица,
регистрационный номер налогоплательщика;
фамилию, имя, отчество (если указано в документе, удостоверяющем личность)
работника, адрес его постоянного места жительства и сведения о регистрации по месту
жительства, наименование, номер, дату выдачи документа, удостоверяющего его
личность; индивидуальный идентификационный номер, регистрационный номер
налогоплательщика, социальный индивидуальный код;
2) работу по определенной специальности, квалификации или должности
(трудовую функцию);
3) место выполнения работы;
4) срок трудового договора;
5) дату начала работы;
6) режим рабочего времени и времени отдыха;
7) размер и иные условия оплаты труда;
8) характеристику условий труда, гарантии и льготы, если работа относится к
тяжелым и (или) выполняется во вредных (особо вредных) и (или) опасных условиях;
9) права и обязанности работника;
10) права и обязанности работодателя;
11) порядок изменения и прекращения трудового договора;
12) гарантии и компенсационные выплаты, порядок их выплаты;
13) условия по страхованию;
14) ответственность сторон;
15) дату заключения и порядковый номер.
1-1. При изменении реквизитов сторон соответствующие изменения вносятся в
трудовой договор.
2. По соглашению сторон в трудовой договор могут включаться и иные условия,
не противоречащие законодательству Республики Казахстан.
3. Положения трудового договора, ухудшающие положения работников по
сравнению с трудовым законодательством Республики Казахстан, признаются
недействительными и не подлежат применению.
Сноска. Статья 28 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 478-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 29. Срок трудового договора
1. Трудовой договор может быть заключен:
1) на неопределенный срок;
2) на определенный срок не менее одного года, кроме случаев, установленных
подпунктами 3), 4), 5) и 6) настоящего пункта.
При продлении срока трудового договора он считается заключенным на
неопределенный срок.
В случае повторного заключения трудового договора с работником, заключенного
на определенный срок не менее одного года, по выполняемой им трудовой функции, он
также считается заключенным на неопределенный срок.
Положения частей второй и третьей подпункта 2) настоящего пункта не
распространяются на лиц, осуществляющих трудовую деятельность на основании
разрешений местного исполнительного органа на привлечение иностранной рабочей силы,
иностранному работнику на трудоустройство, а также на основании выдаваемого
органами внутренних дел разрешения трудовому иммигранту.
Запрещается заключение трудовых договоров на определенный срок в целях
уклонения от предоставления гарантий и компенсации, предусмотренных для работников,
с которыми трудовой договор заключен на неопределенный срок.
В случае если при истечении срока действия трудового договора ни одна из
сторон в течение последнего рабочего дня (смены) не потребовала прекращения
трудовых отношений, то он считается заключенным на неопределенный срок;
3) на время выполнения определенной работы;
4) на время замещения временно отсутствующего работника;
5) на время выполнения сезонной работы;
6) в пределах устанавливаемых законодательством Республики Казахстан сроков
выданных местным исполнительным органом разрешений на привлечение иностранной
рабочей силы, иностранному работнику на трудоустройство либо выданного органами
внутренних дел разрешения трудовому иммигранту.
2. Трудовой договор на работу в должности руководителя исполнительного
органа работодателя - юридического лица заключается на срок, установленный
учредительными документами работодателя или соглашением сторон. На такой договор не
распространяются положения, установленные пунктом 3 настоящей статьи.
3. Если в трудовом договоре не оговорен срок его действия, договор
считается заключенным на неопределенный срок.
Сноска. Статья 29 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 10.12.2013 № 153-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 30. Возраст, с которого допускается заключение
трудового договора
1. Заключение трудового договора допускается с гражданами, достигшими
шестнадцатилетнего возраста.
2. С письменного согласия одного из родителей, опекуна, попечителя или
усыновителя трудовой договор может быть заключен с:
1) гражданами, достигшими пятнадцати лет, в случаях получения ими основного
среднего, общего среднего образования в организации среднего образования;
2) учащимися, достигшими четырнадцатилетнего возраста, для выполнения в
свободное от учебы время работы, не причиняющей вреда здоровью и не нарушающей
процесса обучения;
3) с лицами, не достигшими четырнадцатилетнего возраста, в организациях
кинематографии, театрах, театральных и концертных организациях, цирках для участия
в создании и (или) исполнении произведений без ущерба здоровью и нравственному
развитию с соблюдением условий, определенных подпунктом 2) пункта 2 настоящей
статьи.
3. В случаях, определенных пунктом 2 настоящей статьи, наряду с
несовершеннолетним, трудовой договор должен подписываться одним из его родителей,
опекуном, попечителем или усыновителем.
Сноска. Статья 30 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N
320 (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 31. Документы, необходимые для заключения
трудового договора
1. Для заключения трудового договора необходимы следующие документы:
1) удостоверение личности или паспорт (свидетельство о рождении для лиц, не
достигших шестнадцатилетнего возраста).
Оралманы представляют удостоверение оралмана, выданное территориальными
органами уполномоченного органа по вопросам миграции населения;
2) вид на жительство или удостоверение лица без гражданства (для иностранцев
и лиц без гражданства, постоянно проживающих на территории Республики Казахстан)
либо удостоверение беженца;
3) документ об образовании, квалификации, наличии специальных знаний или
профессиональной подготовки при заключении трудового договора на работу, требующую
соответствующих знаний, умений и навыков;
4) документ, подтверждающий трудовую деятельность (для лиц, имеющих трудовой
стаж);
5) документ воинского учета (для военнообязанных и лиц, подлежащих призыву
на воинскую службу);
6) документ о прохождении предварительного медицинского освидетельствования
(для лиц, обязанных проходить такое освидетельствование в соответствии с настоящим
Кодексом и законодательством Республики Казахстан);
7) копии свидетельств о присвоении регистрационного номера налогоплательщика
и социального индивидуального кода;
8) копия документа, подтверждающего регистрацию по месту жительства либо
временного проживания;
9) справка о наличии либо отсутствии судимости при заключении трудового
договора в сфере образования, воспитания, организации отдыха и оздоровления,
физической культуры и спорта, медицинского обеспечения, оказания социальных услуг,
культуры и искусства с участием несовершеннолетних.
2. Работодатель не вправе требовать документы, не предусмотренные пунктом 1
настоящей статьи, за исключением случаев, предусмотренных иными законами Республики
Казахстан.
3. В случае хранения с согласия работника подлинников документов у
работодателя либо временного их оставления для выполнения установленных
законодательством Республики Казахстан процедур работодатель выдает работнику
письменное обязательство о возврате документов.
Сноска. Статья 31 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 478-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
29.01.2013 № 74-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 10.12.2013 № 153-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 32. Порядок заключения, изменения и дополнения
трудового договора
1. Трудовой договор заключается в письменной форме не менее чем в двух
экземплярах и подписывается сторонами. По одному экземпляру трудового договора
хранится у работника и работодателя. Получение работником экземпляра трудового
договора подтверждается в письменной форме.
2. Внесение изменений и дополнений в трудовой договор, в том числе при
переводе на другую работу, осуществляется сторонами в письменной форме в порядке,
предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи.
Предложение об изменении условий трудового договора подается одной из сторон
трудового договора в письменной форме и рассматривается другой стороной в течение
семи календарных дней со дня его подачи.
3. Трудовой договор с должностными лицами исполнительного органа
организации заключается собственником имущества организации либо уполномоченным им
лицом или органом в порядке, установленном учредительными документами организации.
Статья 33. Оформление приема на работу
1. Прием на работу оформляется актом работодателя, издаваемым на основании
заключенного трудового договора.
2. Работодатель в течение трех рабочих дней обязан ознакомить работника с
актом. Ознакомление с актом работодателя удостоверяется подписью работника.
3. По требованию работника работодатель обязан выдать ему заверенную
работодателем копию акта.
При приеме на работу работодатель обязан ознакомить работника с правилами
внутреннего трудового распорядка в организации, иными актами работодателя, имеющими
отношение к работе (трудовой функции) работника, коллективным договором.
Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 34. Документы, подтверждающие трудовую
деятельность работника
Документом, подтверждающим трудовую деятельность работника, может быть
любой из следующих:
1) трудовая книжка;
2) трудовой договор с отметкой работодателя о дате и основании его
прекращения;
3) выписки из актов работодателя, подтверждающих возникновение и прекращение
трудовых отношений на основе заключения и прекращения трудового договора;
4) выписки из ведомости выдачи заработной платы работникам;
5) послужной список (перечень сведений о работе, трудовой деятельности
работника), подписанный работодателем, заверенный печатью организации либо
нотариально;
Примечание РЦПИ!
В период приостановления подпункт 5) действует в редакции Закона РК от
21.06.2013 № 106-V (см. п. 4).
5-1) выписки из единого накопительного пенсионного фонда о перечисленных
обязательных пенсионных взносах;
5-2) сведения из Государственного фонда социального страхования о
произведенных социальных отчислениях;
6) архивная справка, содержащая сведения о трудовой деятельности работника.
Сноска. Статья 34 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 21.06.2013 № 106-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 35. Трудовая книжка
1. Трудовая книжка является документом, содержащим сведения о трудовой
деятельности работника.
2. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
3. Работодатель обязан внести в трудовую книжку работника (при ее наличии)
соответствующие записи о трудовой деятельности в организации.
4. Записи в трудовую книжку о причинах прекращения трудового договора должны
производиться с указанием норм настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 35 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011).
Статья 36. Условие об испытательном сроке в трудовом
договоре
1. В трудовом договоре может быть установлено условие об испытательном
сроке в целях проверки соответствия квалификации работника поручаемой работе. При
отсутствии в трудовом договоре этого условия считается, что работник принят на
работу без испытательного срока.
2. Испытательный срок начинается с начала действия трудового договора.
3. В период испытательного срока на работников распространяются нормы
настоящего Кодекса, условия трудового, коллективного договоров.
4. Испытательный срок включается в трудовой стаж работника и не может
превышать три месяца. В испытательный срок не засчитывается период, когда работник
фактически отсутствовал на работе.
5. При приеме на работу испытательный срок не устанавливается для:
лиц, поступающих на работу по конкурсу на замещение соответствующей
должности;
лиц, окончивших организации послесреднего, высшего и послевузовского
образования, впервые поступающих на работу по полученной специальности, но не
позднее одного года со дня их окончания;
инвалидов.
Сноска. Статья 36 с изменением, внесенными законами РК от 27 июля 2007 года N
320 (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 37. Результат испытания при приеме на работу
1. При отрицательном результате работы работника в период испытательного
срока работодатель вправе расторгнуть с ним трудовой договор, предупредив его в
письменной форме не ранее чем за семь календарных дней до истечения испытательного
срока с указанием причин, послуживших основанием для признания этого работника не
прошедшим испытательного срока.
2. Если срок испытания истек и ни одна из сторон не потребовала расторжения
трудового договора, то работник считается прошедшим испытательный срок.
3. В случае назначения работодателем работника до истечения испытательного
срока на вышестоящую должность работник также считается прошедшим испытательный
срок.
Статья 38. Начало действия трудового договора
1. Действие трудового договора начинается со дня его подписания сторонами
либо установленной в нем даты.
2. Фактическое допущение к работе осуществляется только после подписания
сторонами трудового договора.
3. В случае отсутствия и (или) неоформления надлежащим образом трудового
договора по вине работодателя он несет ответственность в
порядке, установленном законами Республики Казахстан. В этом случае трудовые
отношения считаются возникшими с того дня, когда работник приступил к работе.
Статья 39. Недействительность трудового договора
1. Трудовой договор признается судом недействительным в случаях его
заключения:
1) под влиянием обмана, насилия, угрозы;
2) без намерения создать фактические или юридические последствия (мнимый
трудовой договор);
3) с лицом, признанным недееспособным;
4) с лицом, не достигшим четырнадцати лет, за исключением случаев,
предусмотренных подпунктом 3) пункта 2 статьи 30 настоящего Кодекса;
5) с лицом, не достигшим шестнадцати лет, без письменного согласия одного из
родителей, попечителя, усыновителя.
2. Признание трудового договора недействительным по вине работодателя не
влечет за собой утраты бывшим работником права на оплату труда, компенсационную
выплату за неиспользованные дни оплачиваемого ежегодного трудового отпуска, иные
выплаты и льготы.
3. Признание трудового договора недействительным по вине работодателя или
работника влечет их ответственность согласно законам Республики Казахстан.
4. Признание недействительными отдельных условий трудового договора не
влечет недействительности трудового договора в целом.
Статья 40. Запрещение выполнения работы,
не обусловленной трудовым договором
Работодатель не вправе требовать от работника выполнения работы, не
обусловленной трудовым договором, за исключением случаев, предусмотренных настоящим
Кодексом и законами Республики Казахстан.
Статья 40-1. Совмещение должностей (расширение зоны
обслуживания) и выполнение обязанностей
временно отсутствующего работника
С письменного согласия работника ему может быть поручено выполнение наряду с
работой, определенной трудовым договором, дополнительной работы по другой или такой
же должности за дополнительную оплату согласно статье 131 настоящего Кодекса.
Поручаемая работнику дополнительная работа по другой должности может
осуществляться путем совмещения должностей. Поручаемая работнику дополнительная
работа по такой же должности может осуществляться путем расширения зон
обслуживания. Для исполнения обязанностей временно отсутствующего работника без
освобождения от работы, определенной трудовым договором, работнику может быть
поручена дополнительная работа как по другой, так и по такой же должности.
Срок, в течение которого работник будет выполнять дополнительную работу, ее
содержание и объем устанавливаются работодателем с письменного согласия работника.
Работник имеет право досрочно отказаться от выполнения дополнительной работы,
а работодатель – досрочно отменить поручение о ее выполнении, предупредив об этом
другую сторону в письменной форме не позднее чем за три рабочих дня.
Сноска. Глава 4 дополнена статьей 40-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 41. Перевод работника на другую работу
1. Переводом работника на другую работу считается:
1) изменение работы (трудовой функции) работника, то есть выполнение работы
по другой должности, специальности, профессии, квалификации;
2) поручение работы, при выполнении которой изменяются условия труда (размер
заработной платы, режим рабочего времени и времени отдыха, льготы и другие
условия), обусловленные трудовым договором;
3) перевод в обособленное структурное подразделение работодателя;
4) перевод в другую местность вместе с работодателем.
2. Перевод работника на другую работу допускается с согласия работника,
оформляется внесением соответствующих изменений в трудовой договор и актом
работодателя, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.
3. Не является переводом на другую работу и не требует согласия работника
перемещение его в той же организации на другое рабочее место, в другое структурное
подразделение этой организации в той же местности, поручение работы на другом
механизме или агрегате, если это не влечет за собой изменений, предусмотренных в
пункте 1 настоящей статьи.
Статья 42. Перевод работника в другую местность
вместе с работодателем
1. Работодатель обязан письменно предупредить работника о предстоящем
переезде работодателя в другую местность не позднее чем за один месяц, если
трудовым, коллективным договорами не предусмотрен более длительный срок
предупреждения.
2. Работодатель производит компенсационные выплаты, связанные с переездом
работника в случае перевода его на работу в другую местность вместе с
работодателем, предусмотренные статьей 153 настоящего Кодекса.
3. В случае письменного отказа работника от перевода в другую местность
вместе с работодателем трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 1) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
Статья 43. Временный перевод на другую работу
в случае производственной необходимости
Работодатель в случае производственной необходимости, в том числе временного
замещения отсутствующего работника, имеет право переводить работника без его
согласия на срок до одного месяца в течение календарного года на другую, не
обусловленную трудовым договором и не противопоказанную ему по состоянию здоровья
работу в той же организации, в той же местности с оплатой труда по выполняемой
работе, но не ниже средней заработной платы по прежней работе.
Статья 44. Временный перевод на другую работу
в случае простоя
1. Работодатель в случае простоя имеет право переводить работника без его
согласия с учетом его специальности, квалификации на другую работу, не
противопоказанную по состоянию здоровья, на срок не более одного месяца в течение
календарного года.
2. При переводе в случае простоя оплата труда работнику производится по
выполняемой работе, но не менее двух третей его среднемесячной заработной платы по
прежней работе.
В случае письменного отказа работника от продолжения работы в связи с
изменением условий труда трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 2) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
Статья 45. Временный перевод на другую работу
по состоянию здоровья
1. Работник временно переводится на более легкую работу по состоянию
здоровья на срок, указанный в медицинском заключении. По соглашению сторон
работнику может быть сохранена заработная плата по прежней работе.
2. В связи с травмой, профессиональным заболеванием или иным повреждением
здоровья, полученным в связи с исполнением трудовых обязанностей, работодатель
обязан до восстановления трудоспособности или установления инвалидности, либо
установления утраты профессиональной трудоспособности, временно перевести работника
на более легкую работу либо освободить его от работы с выплатой возмещения вреда
согласно гражданскому законодательству Республики Казахстан, а также условиям
трудового, коллективного договоров.
3. В случае письменного отказа работника от временного перевода на другую
работу при получении в связи с исполнением трудовых обязанностей производственной
травмы, профессионального заболевания или иного повреждения здоровья, не связанного
с производством, трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 4) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 45 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 46. Ограничение перевода работника на другую
работу
Не допускается перевод работника на другую работу при противопоказаниях для
работника по состоянию здоровья, подтвержденных медицинским заключением.
Статья 47. Перемещение работника на другое рабочее
место. Изменение наименования должности
(работы)
1. Не требует согласия работника перемещение на другое рабочее место либо в
другое структурное подразделение в той же местности либо поручение работы на другом
механизме или агрегате в пределах должности, специальности, профессии,
квалификации, обусловленной трудовым договором, за исключением случаев, когда
работа в структурном подразделении, на определенном рабочем месте, механизме или
агрегате содержит иные условия труда.
2. Изменение наименования должности (работы) работника, структурного
подразделения, изменение структуры управления, не влекущее для работника изменения
условий труда и (или) трудового договора, могут осуществляться работодателем без
согласия работника.
Статья 48. Изменение условий труда
1. В связи с изменениями в организации производства, в том числе при
реорганизации, и (или) сокращением объема работ у работодателя допускается
изменение условий труда работника при продолжении им работы по должности,
специальности или профессии соответствующей квалификации, обусловленной трудовым
договором.
При изменении условий труда вносятся соответствующие дополнения и изменения
в трудовой и (или) коллективный договоры.
2. Об изменении условий труда, произошедшими по причинам, указанным в пункте
1 настоящей статьи, работодатель должен письменно предупредить работника и (или)
его представителей не позднее чем за один месяц, если трудовым, коллективным
договорами не предусмотрен более длительный срок предупреждения.
Если работник не согласен на продолжение работы в новых условиях, то
работодатель обязан в письменной форме предложить ему при наличии иную работу,
соответствующую его квалификации и состоянию здоровья, а при отсутствии такой
работы - вакантную нижестоящую должность или нижеоплачиваемую работу, которую
работник может выполнять с учетом его квалификации и состояния здоровья.
3. В случае письменного отказа работника от продолжения работы в связи с
изменением условий труда трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 2) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
4. В случае, если обстоятельства, указанные в пункте 1 настоящей статьи,
могут повлечь сокращение численности или штата работников, работодатель в целях
сохранения рабочих мест имеет право с учетом мнения представителей работников
вводить режим неполного рабочего времени.
Отмена режима неполного рабочего времени, которая может повлечь сокращение
численности или штата работников, производится работодателем с учетом мнения
представителей работников.
Сноска. Статья 48 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 49. Трудовые отношения при изменении
наименования, ведомственной принадлежности,
смене собственника имущества или
реорганизации работодателя
В случаях изменения наименования, ведомственной принадлежности, смены
собственника имущества или реорганизации работодателя трудовые отношения с
работниками продолжаются без изменений.
Статья 50. Отстранение от работы
1. В случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, работодатель
обязан отстранить работника от работы на основании актов соответствующих
уполномоченных государственных органов.
2. Помимо случаев, предусмотренных в пункте 1 настоящей статьи,
работодатель обязан отстранить от работы работника:
1) находящегося на работе в состоянии алкогольного, наркотического,
токсикоманического опьянения (их аналогов) или употребившего в течение рабочего дня
вещества, вызывающие такое опьянение;
2) не сдавшего экзаменов по правилам безопасности и охраны труда;
3) не использующего средства индивидуальной и (или) коллективной защиты,
предоставленные работодателем;
4) не прошедшего медицинского осмотра либо предсменного медицинского
освидетельствования, если они являются обязательными в соответствии
с законодательством Республики Казахстан;
5) если его действия или бездействие могли повлечь за собой создание
аварийной ситуации, нарушение правил охраны труда, пожарной безопасности либо
безопасности движения на транспорте.
2-1. Работодатель имеет право отстранить от работы работника, не
обеспечившего сохранность имущества и других ценностей, переданных работнику на
основании письменного договора о принятии на себя полной материальной
ответственности.
3. На период отстранения от работы работнику не сохраняется заработная
плата и не выплачивается за счет средств работодателя пособие по временной
нетрудоспособности.
4. Отстранение работника от работы осуществляется актом работодателя на
срок до выяснения и (или) устранения причин, послуживших основанием для
отстранения.
5. Заработная плата за работником сохраняется в случае незаконного его
отстранения работодателем от работы.
Сноска. Статья 50 с изменениями, внесенными законами РК от 19 декабря 2007
года N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 51. Основания прекращения трудового договора
Основаниями прекращения трудового договора являются:
1) расторжение трудового договора по соглашению сторон;
2) истечение срока трудового договора;
3) расторжение трудового договора по инициативе работодателя;
4) расторжение трудового договора по инициативе работника;
5) обстоятельства, не зависящие от воли сторон;
6) отказ работника от продолжения трудовых отношений;
7) переход работника на выборную работу (должность) или назначение его на
должность, исключающую возможность продолжения трудовых отношений, кроме случаев,
предусмотренных законами Республики Казахстан;
8) нарушение условий заключения трудового договора;
9) основания, предусмотренные в трудовом договоре, заключенном с
руководителем исполнительного органа работодателя.
Статья 52. Расторжение трудового договора по соглашению
сторон
1. Трудовой договор может быть расторгнут по соглашению сторон.
2. Сторона трудового договора, изъявившая желание расторгнуть трудовой
договор по соглашению сторон, направляет уведомление другой стороне трудового
договора. Сторона, получившая уведомление, обязана в течение трех рабочих дней в
письменной форме сообщить другой стороне о принятом решении.
3. Дата расторжения трудового договора по соглашению сторон определяется по
согласованию между работником и работодателем.
4. По соглашению с работником в трудовом договоре может быть предусмотрено
право работодателя на расторжение трудового договора без соблюдения требований,
установленных пунктом 2 настоящей статьи, с компенсационной выплатой в размере не
менее средней заработной платы за год.
Cтатья 53. Прекращение трудового договора по истечении
срока
1. Трудовой договор, заключенный на определенный срок, прекращается в связи
с истечением его срока.
2. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на определенный
срок, является последний день работы работника согласно сроку, обусловленному
трудовым договором.
3. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на время выполнения
определенной работы, является день завершения работы.
4. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на время
замещения временно отсутствующего работника, является рабочий день, предшествующий
дню выхода на работу работника, за которым сохранялось место работы (должность).
5. Если по истечении срока трудового договора трудовые отношения фактически
продолжаются и ни одна из сторон не потребовала их прекращения, то действие
договора считается продолженным на неопределенный срок.
Сноска. Статья 53 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 54. Основания расторжения трудового договора
по инициативе работодателя
1. Трудовой договор с работником по инициативе работодателя может
быть расторгнут в случаях:
1) ликвидации работодателя - юридического лица либо прекращения деятельности
работодателя - физического лица;
2) сокращения численности или штата работников;
3) несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе
вследствие недостаточной квалификации;
4) несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе
вследствие состояния здоровья, препятствующего продолжению данной работы;
5) отрицательного результата работы в период испытательного срока;
6) отсутствия работника на работе без уважительной причины в течение трех и
более часов подряд за один рабочий день (рабочую смену);
7) нахождения работника на работе в состоянии алкогольного, наркотического,
психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов), в том числе в случаях
употребления в течение рабочего дня веществ, вызывающих состояние алкогольного,
наркотического, токсикоманического опьянения (их аналогов);
7-1) отказа от прохождения медицинского освидетельствования для установления
факта употребления веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического,
токсикоманического опьянения, подтвержденного соответствующим актом;
8) нарушения работником правил охраны труда или пожарной безопасности либо
безопасности движения на транспорте, которое повлекло или могло повлечь тяжкие
последствия, включая травмы и аварии;
9) совершения работником по месту работы хищения (в том числе мелкого)
чужого имущества, умышленного его уничтожения или повреждения, установленного
вступившим в законную силу приговором или постановлением суда;
10) совершения виновных действий или бездействия работника, обслуживающего
денежные или товарные ценности, если эти действия или бездействие дают основания
для утраты доверия к нему со стороны работодателя;
11) совершения работником, выполняющим воспитательные функции, аморального
проступка, не совместимого с продолжением данной работы;
12) разглашения работником сведений, составляющих государственные
секреты и иную охраняемую законом тайну, ставших ему известными в связи с
выполнением трудовых обязанностей;
13) повторного неисполнения или повторного ненадлежащего исполнения
работником без уважительных причин трудовых обязанностей, если он имеет
дисциплинарное взыскание;
14) прекращения допуска работника к государственным секретам в случаях,
установленных законами Республики Казахстан;
15) представления работником работодателю заведомо ложных документов или
сведений при заключении трудового договора, либо переводе на другую работу, если
подлинные документы или сведения могли являться основаниями для отказа в заключении
трудового договора или переводе на другую работу;
16) нарушения трудовых обязанностей руководителем исполнительного органа
работодателя, его заместителем либо руководителем подразделения работодателя,
повлекшего причинение материального ущерба работодателю;
17) неявки работника на работу более двух месяцев подряд вследствие временной
нетрудоспособности, за исключением случаев нахождения работника в отпуске по
беременности и родам, а также если заболевание входит в перечень заболеваний, для
которых установлен более длительный срок нетрудоспособности, утверждаемый
Правительством Республики Казахстан.
За работником, утратившим трудоспособность в связи с производственной
травмой или профессиональным заболеванием, место работы (должность) сохраняется до
восстановления трудоспособности или установления инвалидности;
18) совершения работником коррупционного правонарушения, исключающего в
соответствии с судебным актом возможность дальнейшей работы;
19) продолжения работником участия в забастовке после доведения до его
сведения решения суда о признании забастовки незаконной либо о приостановке
забастовки.
2. Для отдельных категорий работников настоящим Кодексом предусмотрены
дополнительные основания для расторжения трудовых договоров по инициативе
работодателя.
Сноска. Статья 54 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 55. Ограничение возможности расторжения трудового
договора по инициативе работодателя
Не допускается расторжение трудового договора по инициативе работодателя в
период временной нетрудоспособности и пребывания работника в оплачиваемом ежегодном
трудовом отпуске, за исключением случаев, предусмотренных подпунктами 1) и
17) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 55 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 56. Порядок расторжения трудового договора
по инициативе работодателя
1. Работодатель по основаниям, предусмотренным подпунктами 1) и 2) пункта 1
статьи 54 настоящего Кодекса, обязан письменно предупредить работника о расторжении
трудового договора за один месяц, если в трудовом, коллективном договорах не
предусмотрен более длительный срок предупреждения. С письменного согласия работника
расторжение трудового договора может быть произведено до истечения срока
предупреждения.
2. Расторжение трудового договора с работниками, являющимися членами
профессионального союза, по основаниям, предусмотренным подпунктами 2), 3) пункта 1
статьи 54, а также прекращение трудового договора в соответствии с подпунктом 2)
пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса производятся с учетом мотивированного мнения
органа профессионального союза данной организации в порядке, предусмотренном
коллективным договором.
2-1. Не допускается расторжение трудового договора с работниками в возрасте
от 55 лет и до достижения пенсионного возраста по основаниям,
предусмотренным подпунктами 2) и 3) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, без
наличия положительного решения комиссии, созданной из равного числа представителей
от работодателя и работников.
Порядок создания комиссии определяется коллективным договором, а в случае его
отсутствия актом работодателя, изданным по согласованию с представителями
работников.
3. Для расторжения трудового договора в соответствии с подпунктом 4) пункта 1
статьи 54 настоящего Кодекса несоответствие работника занимаемой должности или
выполняемой работе вследствие состояния здоровья, препятствующего продолжению
данной работы, должно быть подтверждено медицинским заключением в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
4. Расторжение трудового договора по основаниям, предусмотренным
подпунктами 6) - 13) и 16) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, производится с
соблюдением порядка применения дисциплинарного взыскания, предусмотренного статьей
73, и требований статьи 74 настоящего Кодекса.
5. Работодатель при расторжении трудового договора по основаниям,
предусмотренным подпунктами 2) - 4) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, должен
принять меры к переводу работника на другую работу в случае его согласия.
6. Расторжение трудового договора по инициативе работодателя из-за
несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе вследствие
недостаточной квалификации в соответствии с подпунктом 3) пункта 1 статьи 54
настоящего Кодекса должно основываться на решении аттестационной комиссии, в
составе которой должен участвовать представитель работников, если иное не
установлено законами Республики Казахстан.
Порядок, условия и периодичность проведения аттестации работников
определяются коллективным договором, а в случае его отсутствия актом работодателя,
изданным по согласованию с представителями работников.
7. Нахождение работника на работе в состоянии, указанном в подпункте 7)
пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, должно быть подтверждено медицинским
заключением.
Решение о направлении работника на медицинское освидетельствование
принимается уполномоченным работодателем должностным лицом.
В случае отказа работника от прохождения медицинского освидетельствования
составляется соответствующий акт.
8. Расторжение трудового договора в соответствии с подпунктом 17) пункта 1
статьи 54 настоящего Кодекса допускается после предъявления работником листка
нетрудоспособности.
Сноска. Статья 56 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 21.06.2013 № 106-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 57. Расторжение трудового договора по инициативе
работника
1. Работник вправе по своей инициативе расторгнуть трудовой договор,
предупредив об этом работодателя письменно не менее чем за один месяц, за
исключением случаев, предусмотренных пунктом 4 настоящей статьи.
2. По соглашению между работником и работодателем трудовой договор может
быть расторгнут до истечения срока предупреждения, предусмотренного пунктом 1
настоящей статьи.
3. Работник письменно предупреждает работодателя о расторжении трудового
договора в срок, указанный в заявлении, в случаях, когда расторжение трудового
договора обусловлено невозможностью продолжения работы.
4. Работник вправе письменно уведомить работодателя о невыполнении
работодателем условий трудового договора. В случае, если по истечении семидневного
срока со дня письменного уведомления неисполнение условий трудового договора
работодателем продолжается, работник вправе расторгнуть трудовой договор, письменно
предупредив работодателя не позднее чем за три рабочих дня.
5. В течение срока предупреждения, предусмотренного настоящей статьей,
работник в письменной форме вправе отозвать заявление о расторжении трудового
договора.
6. По истечении срока предупреждения, указанного в настоящей статье,
работник вправе прекратить работу, а работодатель обязан выдать работнику
документы, связанные с трудовой деятельностью, и причитающиеся ему денежные
выплаты.
7. Для отдельных категорий работников настоящим Кодексом предусматривается
особый порядок расторжения трудового договора по инициативе работника.
Сноска. Статья 57 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 58. Основания прекращения трудового договора по
обстоятельствам, не зависящим от воли сторон
Сноска. Заголовок статьи 58 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Трудовой договор подлежит прекращению по следующим обстоятельствам, не
зависящим от воли сторон:
1) при призыве (поступлении) работника на воинскую службу со дня
предъявления работником соответствующего документа;
2) при вступлении в законную силу приговора суда, которым работник либо
работодатель - физическое лицо осужден к наказанию, исключающему возможность
продолжения трудовых отношений;
2-1) при отзыве местными исполнительными органами разрешения на привлечение
иностранной рабочей силы;
3) в случае смерти работника либо работодателя - физического лица, а также в
случае объявления судом работника либо работодателя - физического лица умершим или
признания безвестно отсутствующим;
4) в случае признания судом работника недееспособным или ограниченно
дееспособным, в результате которого работник не имеет возможности продолжения
прежней работы;
5) в случае восстановления на работе работника, ранее выполнявшего эту
работу.
2. Датой прекращения трудового договора по основаниям, указанным в
подпунктах 2) - 4) пункта 1 настоящей статьи, является дата вступления в законную
силу приговора, решения суда или дата смерти.
Сноска. Статья 58 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 59. Основания прекращения трудового договора при
отказе работника от продолжения трудовых
отношений
Сноска. Заголовок статьи 59 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Трудовой договор с работником подлежит прекращению при отказе работника
от продолжения трудовых отношений в случаях:
1) отказа работника от перевода в другую местность вместе с работодателем;
2) отказа работника от продолжения работы в связи с изменением условий
труда;
3) отказа работника от продолжения работы при реорганизации работодателя -
юридического лица;
4) отказа работника от временного перевода на другую работу при получении в
связи с исполнением трудовых обязанностей производственной травмы,
профессионального заболевания или ином повреждении здоровья, не связанном с
производством.
2. Прекращение трудового договора допускается только при письменном отказе
работника от продолжения трудовых отношений.
3. Не допускается прекращение трудового договора по обстоятельствам,
указанным в пункте 1 настоящей статьи, в период временной нетрудоспособности
работника (в том числе по беременности и родам) и отпуска.
Сноска. Статья 59 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 60. Расторжение трудового договора в связи
с переходом работника на выборную работу
(должность) или назначением его на должность
Трудовой договор с работником расторгается в связи с его переходом на
выборную работу (должность) или назначением на должность,
если законами Республики Казахстан для лиц, занимающих такие должности, установлен
запрет на занятие иных оплачиваемых должностей.
Основанием являются уведомление работником работодателя и акт избрания или
назначения работника на работу (должность).
Статья 61. Основания прекращения трудового договора
вследствие нарушения условий заключения
трудового договора
Сноска. Заголовок статьи 61 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Трудовой договор подлежит прекращению вследствие нарушения условий
заключения трудового договора, если это нарушение исключает возможность продолжения
трудовых отношений в случаях:
1) заключения трудового договора на выполнение работы, противопоказанной
работнику по состоянию здоровья на основании медицинского заключения;
2) заключения трудового договора на выполнение работы в нарушение
вступившего в законную силу приговора или постановления суда, которым лицо лишено
права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью;
3) заключения трудового договора с иностранцами и лицами без гражданства без
получения в установленном порядке разрешения на привлечение иностранной рабочей
силы или без соблюдения ограничений или изъятий, установленных законами Республики
Казахстан;
3-1) заключения трудового договора с лицом, указанным в пункте 2 статьи 26
настоящего Кодекса;
3-2) заключения трудового договора с лицом, указанным в пункте 3 статьи 26
настоящего Кодекса;
4) в других случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
2. Прекращение трудового договора по основаниям, предусмотренным
подпунктами 1) - 2) пункта 1 настоящей статьи, допускается, если невозможно
перевести работника с его согласия на другую имеющуюся у работодателя работу, на
выполнение которой для работника нет ограничений. При согласии работника перейти на
другую работу вносятся соответствующие изменения в трудовой договор.
3. При прекращении трудового договора в случае, предусмотренном подпунктом
1) пункта 1 настоящей статьи, работодателем производится компенсационная выплата
работнику в размере средней заработной платы за три месяца.
Сноска. Статья 61 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 371-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 62. Оформление прекращения трудового договора
1. Прекращение трудового договора оформляется актом работодателя, за
исключением прекращения трудового договора в случае смерти (объявления судом
умершим или признания безвестно отсутствующим) работодателя - физического лица и
прекращения трудового договора с домашними работниками.
2. В акте работодателя должно быть указано основание прекращения трудового
договора в соответствии с настоящим Кодексом.
3. Датой прекращения трудового договора является последний день работы, за
исключением случаев, предусмотренных в настоящем Кодексе.
4. Копия акта работодателя о прекращении трудового договора вручается
работнику либо направляется ему письмом с уведомлением в трехдневный срок.
Статья 63. Выдача трудовой книжки и документов,
связанных c трудовой деятельностью
1. В день прекращения трудового договора работодатель обязан выдать трудовую
книжку или иной документ, подтверждающий трудовую деятельность работника.
В случае, когда в день прекращения трудового договора выдать трудовую книжку
работнику невозможно в связи с его отсутствием либо отказом от ее получения,
работодатель обязан в течение десяти рабочих дней направить работнику уведомление о
необходимости явиться за трудовой книжкой или о даче согласия на отправление ее по
почте.
2. По требованию работника (в том числе бывшего) работодатель обязан в
течение пяти рабочих дней с момента обращения выдать справку с указанием
специальности (квалификации, должности), времени работы и размера заработной платы,
характеристику-рекомендацию, содержащую сведения о квалификации работника и его
отношении к работе, а также другие документы, предусмотренные настоящим Кодексом.
3. При ликвидации, банкротстве работодателя - юридического лица,
прекращении деятельности работодателя - физического лица работодатель обязан при
наличии задолженности перед работником выдать надлежащим образом оформленную
справку о размере образовавшейся задолженности по заработной плате и иным выплатам.
Сноска. Статья 63 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 5. Сбор, обработка и защита персональных данных работника
Сноска. Заголовок главы 5 в редакции Закона РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится
в действие по истечении шести месяцев после его первого официального
опубликования).
Статья 64. Персональные данные работника, их обработка
Сноска. Статья 64 исключена Законом РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 65. Обязанности работодателя по сбору, обработке и
защите персональных данных работника
Работодатель обязан:
1) обеспечить сбор, обработку и защиту персональных данных работника в
соответствии с законодательством Республики Казахстан о персональных данных и их
защите;
2) осуществлять сбор, обработку и защиту персональных данных работника в
целях обеспечения соблюдения законов и иных нормативных правовых актов Республики
Казахстан, содействия работнику в трудоустройстве, обучении и продвижении по
службе, обеспечения личной безопасности работника;
3) при определении объема и содержания обрабатываемых персональных данных
работника руководствоваться Конституцией Республики Казахстан, настоящим Кодексом и
иными законами Республики Казахстан;
4) обрабатывать персональные данные, представленные лично работником либо
уполномоченными государственными органами, с предварительным уведомлением и
получением согласия работника;
5) по требованию работника вносить изменения и дополнения в персональные
данные работника в соответствии с законодательством Республики Казахстан о
персональных данных и их защите;
6) обеспечить порядок хранения персональных данных работника с соблюдением
требований, установленных законодательством Республики Казахстан о персональных
данных и их защите;
7) обеспечить ознакомление с актом работодателя, устанавливающим в
соответствии с законодательством Республики Казахстан порядок сбора, обработки и
защиты персональных данных работника;
8) не сообщать персональные данные работника третьему лицу без письменного
согласия работника, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом и
иными законами Республики Казахстан;
9) разрешать доступ к персональным данным работника только специально
уполномоченным лицам. При этом указанные лица должны иметь право получать только те
персональные данные работника, которые необходимы для выполнения конкретных
функций, и соблюдать режим конфиденциальности;
10) осуществлять распространение персональных данных работника в пределах
организации в соответствии с требованиями, установленными законодательством
Республики Казахстан о персональных данных и их защите;
11) предупреждать лиц, которым разрешен доступ к персональным данным
работника, о том, что они обязаны использовать их исключительно в ранее заявленных
целях и не вправе передавать их третьим лицам, за исключением случаев,
установленных законами Республики Казахстан.
Работодатель не имеет права:
1) требовать у работника информацию о его политических, религиозных и иных
убеждениях и частной жизни;
2) требовать у работника информацию о его членстве или деятельности в
общественных объединениях, в том числе в профессиональных союзах.
Сноска. Статья 65 в редакции Закона РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 66. Хранение персональных данных работника
Сноска. Статья 66 исключена Законом РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 67. Передача персональных данных работника
Сноска. Статья 67 исключена Законом РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 68. Права работника в целях обеспечения защиты
персональных данных, хранящихся у работодателя
В целях обеспечения защиты персональных данных, хранящихся у работодателя,
работник имеет право на:
1) безвозмездный доступ к своим персональным данным, включая право на
получение копий записей, содержащих персональные данные работника, за исключением
случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан;
2) требование внесения изменений и дополнений, блокирования, уничтожения
персональных данных, сбор и обработка которых осуществлены с нарушением требований
настоящего Кодекса и иных законов Республики Казахстан;
3) требование об извещении работодателем лиц, которым ранее были сообщены
персональные данные работника, о произведенных в них изменениях и дополнениях;
4) обжалование в суд действий (бездействия) работодателя, допущенных при
сборе, обработке и защите его персональных данных.
Сноска. Статья 68 в редакции Закона РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Глава 6. ТРУДОВОЙ РАСПОРЯДОК. ДИСЦИПЛИНА ТРУДА Статья 69. Правила трудового распорядка
1. Правила трудового распорядка утверждаются работодателем по согласованию
с представителями работников.
2. В правилах трудового распорядка устанавливаются рабочее время и время
отдыха работников, условия обеспечения трудовой дисциплины, иные вопросы
регулирования трудовых отношений.
3. Для отдельных категорий работников трудовой распорядок регулируется
уставами и положениями, утверждаемыми в порядке, установленном законами Республики
Казахстан.
4. Правила трудового распорядка являются обязательными для выполнения
работодателем и работниками.
Статья 70. Обеспечение трудовой дисциплины
Трудовая дисциплина обеспечивается работодателем путем создания необходимых
организационных и экономических условий для индивидуального и коллективного труда,
сознательного отношения работников к труду, методами убеждения, поощрения за
добросовестный труд, а также применением дисциплинарных взысканий за совершение
работниками дисциплинарных проступков.
Статья 71. Поощрение за труд
1. Работодатель вправе применять различные виды поощрений работников за
успехи в труде.
2. Виды поощрений работников и порядок их применения
определяются законодательством Республики Казахстан, актами работодателя,
трудовыми, коллективными договорами.
Статья 72. Дисциплинарные взыскания
1. За совершение работником дисциплинарного проступка работодатель вправе
применять следующие виды дисциплинарных взысканий:
1) замечание;
2) выговор;
3) строгий выговор;
4) расторжение трудового договора по инициативе работодателя в случаях,
установленных настоящим Кодексом.
2. Применение дисциплинарных взысканий, не предусмотренных настоящим Кодексом
и иными законами Республики Казахстан, не допускается.
Статья 73. Порядок применения и обжалования
дисциплинарных взысканий
1. Дисциплинарное взыскание налагается работодателем путем издания акта
работодателя.
2. Работодатель обязан затребовать письменное объяснение от работника до
применения дисциплинарного взыскания. Отказ работника от письменного объяснения не
может служить препятствием для применения дисциплинарного взыскания. В случае
отказа работника дать указанное объяснение составляется соответствующий акт.
3. При определении вида дисциплинарного взыскания работодатель должен
учитывать содержание, характер и тяжесть совершенного дисциплинарного проступка,
обстоятельства его совершения, предшествующее и последующее поведение работника,
отношение его к труду.
4. За каждый дисциплинарный проступок к работнику может быть применено
только одно дисциплинарное взыскание.
5. Акт работодателя о наложении на работника дисциплинарного взыскания не
может быть издан в период:
1) временной нетрудоспособности работника;
2) освобождения работника от работы на время выполнения государственных или
общественных обязанностей;
3) нахождения работника в отпуске или межвахтовом отдыхе;
4) нахождения работника в командировке.
6. Акт о наложении дисциплинарного взыскания объявляется работнику,
подвергнутому дисциплинарному взысканию, под роспись в течение трех рабочих дней со
дня его издания. В случае отказа работника подтвердить своей подписью ознакомление
с актом работодателя об этом делается соответствующая запись в акте о наложении
дисциплинарного взыскания.
В случае невозможности ознакомить работника лично с актом работодателя о
наложении дисциплинарного взыскания работодатель обязан направить акт работнику
письмом с уведомлением.
7. Дисциплинарное взыскание может быть обжаловано работником в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 73 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 74. Сроки наложения дисциплинарных взысканий
1. Дисциплинарное взыскание на работника налагается непосредственно за
обнаружением дисциплинарного проступка, но не позднее одного месяца со дня его
обнаружения, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 5 статьи 73 настоящего
Кодекса и другими законами Республики Казахстан.
В случаях, предусмотренных статьей 304, дисциплинарные взыскания налагаются
не позднее одного месяца со дня вступления в законную силу решения суда о признании
забастовки незаконной.
2. Дисциплинарное взыскание не может быть применено позднее шести месяцев со
дня совершения дисциплинарного проступка, а в случаях, установленных законами
Республики Казахстан, или установления дисциплинарного проступка по результатам
ревизии или проверки финансово-хозяйственной деятельности работодателя - позднее
одного года со дня совершения работником дисциплинарного проступка. В указанные
сроки не включается время производства по уголовному делу.
3. Течение срока наложения дисциплинарного взыскания приостанавливается на
время отсутствия работника на работе в связи с временной нетрудоспособностью,
освобождением от работы для выполнения государственных или общественных
обязанностей, нахождением в отпуске, командировке.
Сноска. Статья 74 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 75. Срок действия дисциплинарного взыскания
1. Срок действия дисциплинарного взыскания не может превышать шесть месяцев
со дня его применения, за исключением случая, предусмотренного подпунктом 4) пункта
1 статьи 72 настоящего Кодекса. Если в течение этого срока работник не подвергнется
новому дисциплинарному взысканию, он считается не имеющим дисциплинарного
взыскания.
2. Работодатель, наложивший на работника дисциплинарное взыскание, вправе
снять его досрочно по собственной инициативе, просьбе работника или его
непосредственного руководителя, ходатайству представителя работников.
Глава 7. РАБОЧЕЕ ВРЕМЯ Статья 76. Рабочее время
1. Рабочее время может быть нормальной продолжительности, сокращенной
продолжительности и неполным.
2. К рабочему времени также относятся подготовительно-заключительные работы
(получение наряда-задания, материалов, инструментов, ознакомление с техникой,
документацией, подготовка и уборка рабочего места, сдача готовой продукции и
другие), перерывы, предусмотренные технологией, организацией труда, правилами
нормирования и охраны труда, время присутствия или ожидания работы на рабочем
месте, когда работник не располагает свободно своим временем, дежурства в
праздничные и выходные дни, дежурства на дому и другие периоды, определяемые
трудовым, коллективным договорами, актами работодателя либо нормативными правовыми
актами Республики Казахстан.
Статья 77. Нормальная продолжительность рабочего времени
1. Нормальная продолжительность рабочего времени не должна превышать 40
часов в неделю.
2. В трудовых, коллективных договорах может предусматриваться меньшая
продолжительность рабочего времени с оплатой как за нормальную продолжительность
рабочего времени.
Статья 78. Сокращенная продолжительность рабочего
времени для отдельных категорий работников
1. Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, сокращенная
продолжительность рабочего времени устанавливается в соответствии со статьей 181
настоящего Кодекса.
2. Для работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо
вредными) и (или) опасными условиями труда, сокращенная продолжительность рабочего
времени устанавливается в соответствии со статьей 202 настоящего Кодекса.
3. Для инвалидов первой и второй групп сокращенная продолжительность
рабочего времени устанавливается в соответствии со статьей 224 настоящего Кодекса.
4. В трудовых, коллективных договорах может предусматриваться
продолжительность рабочего времени меньше указанной в пунктах 1 - 3 настоящей
статьи.
5. Оплата труда работников при установлении им сокращенной
продолжительности рабочего времени производится в соответствии с настоящим
Кодексом.
Статья 79. Неполное рабочее время
Неполным рабочим временем считается время, которое меньше нормальной
продолжительности, установленной настоящим Кодексом, в том числе:
неполный рабочий день, то есть уменьшение нормы продолжительности ежедневной
работы (рабочей смены);
неполная рабочая неделя, то есть сокращение числа рабочих дней в рабочей
неделе;
одновременное уменьшение нормы продолжительности ежедневной работы (рабочей
смены) и сокращение числа рабочих дней в рабочей неделе.
Статья 80. Условия работы при неполном рабочем времени
1. По соглашению сторон в трудовом договоре для работника может
устанавливаться неполное рабочее время.
2. Неполное рабочее время устанавливается на определенный или
неопределенный срок.
3. Работа в условиях неполного рабочего времени не влечет для работника
каких-либо ограничений в продолжительности оплачиваемого ежегодного трудового
отпуска, установленной настоящим Кодексом, трудовым, коллективным договорами,
соглашениями.
Статья 81. Виды рабочей недели
1. Для работников устанавливается пятидневная рабочая неделя с двумя
выходными днями. При пятидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы
(смены) определяется актом работодателя с учетом специфики работы и с соблюдением
установленной продолжительности рабочей недели.
2. В организациях, где по характеру производств и условиям работы введение
пятидневной рабочей недели нецелесообразно, устанавливается шестидневная рабочая
неделя с одним выходным днем.
3. Пятидневная или шестидневная рабочая неделя устанавливается
работодателем в соответствии с условиями трудового и (или) коллективного договоров.
Статья 82. Продолжительность ежедневной работы
(рабочей смены)
1. При пятидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы
(рабочей смены) не может превышать 8 часов при недельной норме 40 часов, 7 часов 12
минут при недельной норме 36 часов и 5 часов при недельной норме 24 часа.
2. При шестидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы
(рабочей смены) не может превышать 7 часов при недельной норме 40 часов, 6 часов
при недельной норме 36 часов и 4 часа при недельной норме 24 часа.
3. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены), время начала и
окончания ежедневной работы (рабочей смены), время перерывов в работе определяются
с соблюдением установленной продолжительности рабочей недели правилами трудового
распорядка организации, трудовым, коллективным договорами.
4. Для творческих работников профессиональных организаций искусства и
культурного досуга, работников средств массовой информации, спортсменов, тренеров
может устанавливаться иная продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) в
соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан, актами
работодателя, коллективным или трудовым договором.
Статья 83. Разделение ежедневной работы (рабочей смены)
на части
1. Разделение ежедневной работы (рабочей смены) на части допускается:
1) на работах с различной интенсивностью работы;
2) по инициативе работника, если это связано с его социально-бытовыми и
иными личными потребностями.
2. При разделении ежедневной работы (рабочей смены) на части общая
продолжительность рабочего времени не должна превышать установленную
продолжительность ежедневной работы (рабочей смены).
3. Виды работ, где производится разделение ежедневной работы (рабочей
смены) на части, количество и продолжительность перерывов в работе, а также виды и
размеры компенсационных выплат работникам за работу с такими условиями определяются
трудовым, коллективным договорами.
Статья 84. Сменная работа
1. Сменная работа может устанавливаться в случаях, когда длительность
производственного процесса либо режим производственной деятельности работодателя
превышает норму продолжительности ежедневной работы.
2. При сменной работе продолжительность рабочей смены, переход из одной
рабочей смены в другую устанавливаются графиками сменности, утвержденными
работодателем по согласованию с представителем работников.
3. Графики сменности доводятся работодателем до сведения работников не
позднее чем за один месяц до введения их в действие.
4. Привлечение работника к работе в течение двух рабочих смен подряд
запрещается.
Статья 85. Работа в режиме гибкого рабочего времени
1. В целях сочетания социально-бытовых и личных потребностей работников с
интересами производства для работников может устанавливаться режим гибкого рабочего
времени.
2. При режиме гибкого рабочего времени устанавливаются:
1) фиксированное рабочее время;
2) гибкое (переменное) рабочее время, в течение которого работник вправе по
своему усмотрению выполнять трудовые обязанности;
3) учетный период.
3. Учетным периодом при гибком рабочем времени признается период, в
пределах которого должна быть соблюдена в среднем установленная для данной
категории работников норма продолжительности рабочего времени.
4. Учетный период при гибком рабочем времени не может быть более одного
месяца.
5. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) и (или) еженедельной
работы в режиме гибкого рабочего времени может быть больше или меньше нормы
ежедневной и (или) еженедельной продолжительности рабочего времени.
6. Продолжительность фиксированного рабочего времени, гибкого (переменного)
рабочего времени, учетный период в режиме гибкого рабочего времени устанавливаются
трудовым, коллективным договорами.
Статья 86. Суммированный учет рабочего времени
1. Суммированный учет рабочего времени применяется в непрерывно действующих
производствах, цехах, участках и на некоторых видах работ, где по условиям
производства (работы) не может быть соблюдена установленная для данной категории
работников ежедневная или еженедельная продолжительность рабочего времени.
2. Учетным периодом при суммированном учете рабочего времени признается
период, в пределах которого должна быть соблюдена в среднем установленная для
данной категории работников норма ежедневной и (или) еженедельной продолжительности
рабочего времени.
3. Учетным периодом при суммированном учете рабочего времени может быть
любой календарный период, но не более чем один год или период выполнения
определенной работы.
4. При установлении суммированного учета рабочего времени обязательным
является соблюдение продолжительности отдыха работника между окончанием работы и ее
началом в следующий рабочий день (рабочую смену).
5. Порядок работы при суммированном учете рабочего времени, категории
работников, для которых устанавливается суммированный учет рабочего времени,
определяются трудовым или коллективным договором либо актом работодателя с учетом
мнения представителей работников.
6. Применение суммированного учета рабочего времени не допускается в
случаях, предусмотренных статьями 183, 190, 225 настоящего Кодекса.
Статья 87. Работа в ночное время
1. Ночным считается время с 22 часов до 6 часов утра.
2. Привлечение работников к работе в ночное время производится с
соблюдением ограничений, установленных настоящим Кодексом.
Статья 88. Ограничение привлечения к сверхурочной работе
1. К сверхурочным работам не допускаются:
1) беременные женщины;
2) работники, не достигшие восемнадцатилетнего возраста.
2. Привлечение к сверхурочным работам допускается только с письменного
согласия работника, за исключением случаев, предусмотренных статьей 90 настоящего
Кодекса.
Статья 89. Предельное количество сверхурочных работ
1. Сверхурочные работы не должны превышать для каждого работника в течение
суток два часа, а на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или)
опасными условиями труда - один час.
2. Общая продолжительность сверхурочных работ не должна превышать
двенадцать часов в месяц и сто двадцать часов в год.
3. Ограничение предельного количества сверхурочных работ не
распространяется на работы в случаях, предусмотренных подпунктом 1) статьи 90
настоящего Кодекса.
Статья 90. Исключительные случаи, когда допускаются
сверхурочные работы без согласия работников
Сверхурочные работы без согласия работника допускаются только в следующих
случаях:
1) при производстве работ, необходимых для обороны страны, а также для
предотвращения чрезвычайных ситуаций, стихийного бедствия или производственной
аварии либо немедленного устранения их последствий;
2) для устранения иных обстоятельств, нарушающих нормальное функционирование
водоснабжения, газоснабжения, теплоснабжения, энергоснабжения и других систем
жизнеобеспечения;
3) для продолжения работы при неявке сменяющего работника, если работа не
допускает перерыва, с немедленным принятием мер к замене другим работником.
Статья 91. Порядок ведения учета рабочего времени
1. Работодатель должен осуществлять учет рабочего времени, фактически
отработанного работником.
2. Учету подлежит фактическое рабочее время, которое включает отработанное
и неотработанное работником время.
3. В составе отработанного времени учету подлежат фактически отработанное
рабочее время и иные периоды времени, которые относятся к рабочему времени. При
этом отдельно учитываются время сверхурочных работ, работы в ночное время,
выходные, праздничные дни, дни командировок.
4. В составе неотработанного времени учету подлежат оплачиваемое и
неоплачиваемое время, а также потери рабочего времени по вине работника и (или)
работодателя.
5. Учет рабочего времени ведется в документах, определенных работодателем.
6. В случаях, когда в рабочее время работника включаются периоды выполнения
работ не на рабочем месте либо их выполнение не может быть зафиксировано
работодателем конкретным временем, эти периоды отмечаются в документах учета
рабочего времени как выполнение объема работ, установленного трудовым договором.
Глава 8. ВРЕМЯ ОТДЫХА
Статья 92. Виды времени отдыха
Видами времени отдыха являются:
1) перерывы в течение рабочего дня (рабочей смены) - перерыв для отдыха и
приема пищи; внутрисменные и специальные перерывы;
2) ежедневный (междусменный) отдых;
3) выходные дни (еженедельный непрерывный отдых);
4) праздничные дни;
5) отпуска.
Статья 93. Перерыв для отдыха и приема пищи
1. В течение ежедневной работы (рабочей смены) работнику должен быть
предоставлен один перерыв для отдыха и приема пищи продолжительностью не менее
получаса.
2. Перерыв для отдыха и приема пищи должен устанавливаться не ранее чем
через три часа и не позднее чем через четыре часа после начала ежедневной работы
(рабочей смены), за исключением случаев, установленных в пункте 3 настоящей статьи.
3. Перерыв для отдыха и приема пищи может устанавливаться позднее чем через
четыре часа после начала ежедневной работы (рабочей смены) при режиме гибкого
суммированного учета рабочего времени с продолжительностью ежедневной работы
(рабочей смены) свыше 8 часов.
4. Время предоставления перерыва для отдыха и приема пищи, его
продолжительность устанавливаются правилами трудового распорядка, трудовым,
коллективным договорами.
5. Время перерыва для отдыха и приема пищи не включается в рабочее время.
На работах, где по условиям производства предоставление перерыва невозможно,
работодатель обязан обеспечить работнику возможность отдыха и приема пищи в рабочее
время в специально оборудованном месте. Перечень таких работ, порядок и место для
отдыха и приема пищи устанавливаются коллективным договором или актами
работодателя, изданными по согласованию с представителями работников.
Статья 94. Внутрисменные и специальные перерывы
1. На отдельных видах работ работникам предоставляются внутрисменные
перерывы, обусловленные технологией и организацией производства и труда, которые
включаются в рабочее время. Виды этих работ, продолжительность и порядок
предоставления таких перерывов определяются коллективным договором или актами
работодателя, принятыми по согласованию с представителями работников.
2. Работникам, работающим в холодное время года на открытом воздухе или в
закрытых необогреваемых помещениях, а также занятым на погрузочно-разгрузочных
работах, предоставляются специальные перерывы для обогрева и отдыха, которые
включаются в рабочее время. Работодатель обязан обеспечить оборудование помещений
для обогрева и отдыха работников.
3. Работающим женщинам, имеющим детей в возрасте до полутора лет,
предоставляются, помимо перерыва для отдыха и приема пищи, дополнительные перерывы
для кормления ребенка в соответствии со статьей 188 настоящего Кодекса.
Статья 95. Продолжительность ежедневного
(междусменного) отдыха
Продолжительность ежедневного (междусменного) отдыха работника между
окончанием работы и ее началом на следующий день (рабочую смену) не может быть
менее двенадцати часов.
Статья 96. Выходные дни
1. Работникам еженедельно предоставляются выходные дни.
2. При пятидневной рабочей неделе работникам предоставляются два выходных
дня в неделю, а при шестидневной рабочей неделе - один день.
3. При пятидневной и шестидневной рабочей неделе общим выходным днем
является воскресенье. Второй выходной день при пятидневной рабочей неделе
устанавливается актом работодателя или графиком сменности. Оба выходных дня
предоставляются подряд, если иное не установлено коллективным, трудовым договорами.
4. Первый день Курбан-айта, отмечаемого по мусульманскому календарю, 7
января - православное Рождество являются выходными днями.
5. Работникам, занятым на непрерывных производствах или на производствах,
остановка работы которых в выходные дни невозможна по производственно-техническим
условиям или вследствие необходимости постоянного непрерывного обслуживания
населения, выходные дни предоставляются в различные дни недели поочередно
работникам (группе работников) согласно графикам сменности, утвержденным актами
работодателя, принятыми по согласованию с представителями работников.
6. Работник, находящийся в командировке, пользуется выходными днями в
соответствии с трудовым распорядком работодателя, к которому он направлен.
Статья 97. Работа в выходные и праздничные дни
1. Работа в выходные и праздничные дни по инициативе
работодателя допускается с письменного согласия работника, за исключением случаев,
предусмотренных статьей 98 настоящего Кодекса.
2. Работа в выходные и праздничные дни допускается по инициативе работника
на основании акта работодателя.
3. При работе в выходные и праздничные дни по желанию работника
предоставляется другой день отдыха или производится оплата в размере, указанном в
статье 128 настоящего Кодекса.
4. В целях рационального использования рабочего времени в период национальных
и государственных праздников, а также в случаях, предусмотренных пунктом 4 статьи
96 настоящего Кодекса, Правительство Республики Казахстан вправе переносить
выходные дни на другие рабочие дни.
Сноска. Статья 97 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 98. Исключительные случаи привлечения к работе
в выходные и праздничные дни без согласия
работника
Привлечение к работе в выходные и праздничные дни без согласия работника
допускается в следующих случаях:
1) для предотвращения чрезвычайных ситуаций, стихийного бедствия или
производственной аварии либо немедленного устранения их последствий;
2) для предотвращения и расследования несчастных случаев, гибели или порчи
имущества;
3) для выполнения неотложных, заранее непредвиденных работ, от срочного
выполнения которых зависит в дальнейшем нормальная работа организации в целом или
его отдельных подразделений.
Статья 99. Оформление привлечения работников к работе
в выходные и праздничные дни
Привлечение работников к работе в выходные и праздничные дни оформляется
актом работодателя.
Статья 100. Виды отпусков
1. Работникам предоставляются следующие виды отпусков:
1) оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска;
2) социальные отпуска.
2. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предназначен для отдыха
работника, восстановления работоспособности, укрепления здоровья и иных личных
потребностей работника и предоставляется на определенное количество календарных
дней с сохранением места работы (должности) и средней заработной платы.
2-1. Работникам предоставляются следующие виды оплачиваемых ежегодных
трудовых отпусков:
1) основной оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск;
2) дополнительный оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск.
3. Под социальным отпуском понимается освобождение работника от работы на
определенный период в целях создания благоприятных условий для материнства, ухода
за детьми, получения образования без отрыва от производства и для иных социальных
целей.
4. Работникам предоставляются следующие виды социальных отпусков:
1) отпуск без сохранения заработной платы;
2) учебный отпуск;
3) отпуска в связи с рождением ребенка (детей), усыновлением (удочерением)
новорожденного ребенка (детей).
Сноска. Статья 100 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 101. Продолжительность основного оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска
Сноска. Заголовок статьи 101 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Основной оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск работникам
предоставляется продолжительностью двадцать четыре календарных дня,
если большее количество дней не предусмотрено иными нормативными правовыми актами,
трудовым, коллективным договорами и актами работодателя.
Сноска. Статья 101 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 102. Дополнительные оплачиваемые ежегодные
трудовые отпуска
1. Дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются:
1) работникам, занятым на тяжелых работах, работах с вредными (особо
вредными) и (или) опасными условиями труда, продолжительностью не менее шести
календарных дней;
2) инвалидам первой и второй групп продолжительностью не менее пятнадцати
календарных дней.
2. Иным категориям работников
предоставление дополнительного ежегодного отпуска и его минимальная
продолжительность могут устанавливаться законами Республики Казахстан.
3. Трудовым, коллективным договорами работникам могут устанавливаться
дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска поощрительного характера за
длительную непрерывную работу, выполнение важных, сложных, срочных работ, а также
работ иного характера.
Статья 103. Исчисление продолжительности оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска
1. Продолжительность оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков исчисляется в
календарных днях без учета праздничных дней, приходящихся на дни трудового отпуска,
независимо от применяемых режимов и графиков работы.
2. При исчислении общей продолжительности ежегодного трудового отпуска
дополнительные ежегодные трудовые отпуска суммируются с основным ежегодным трудовым
отпуском. При этом общая продолжительность ежегодного трудового отпуска
максимальным пределом не ограничивается.
Статья 104. Исчисление трудового стажа, дающего право
на оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
В трудовой стаж, дающий право на оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск,
включаются:
1) фактически проработанное время;
2) время, когда работник фактически не работал, но за ним сохранялись место
работы (должность) и заработная плата полностью или частично;
3) время, когда работник фактически не работал в связи с временной
нетрудоспособностью, в том числе время нахождения в отпуске по беременности и
родам;
4) время, когда работник фактически не работал перед восстановлением на
работе.
Сноска. Статья 104 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 105. Порядок предоставления оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск работнику за первый и последующие
годы работы по соглашению сторон предоставляется в любое время рабочего года.
2. Особенности предоставления оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
работникам, работающим вахтовым методом, устанавливаются статьей 213 настоящего
Кодекса.
3. По соглашению между работником и работодателем оплачиваемый ежегодный
трудовой отпуск может быть разделен на части.
4. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск переносится, продлевается,
прерывается в случаях и порядке, установленных в статьях 108 и 109 настоящего
Кодекса, с соблюдением требований пункта 3 статьи 108 настоящего Кодекса.
5. Оплата ежегодного трудового отпуска производится не позднее чем за три
календарных дня до его начала, а в случае предоставления трудового отпуска вне
графика – не позднее трех календарных дней со дня его предоставления.
Сноска. Статья 105 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 106. Определение периода для предоставления
оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
Рабочий год составляет двенадцать месяцев, исчисленных с первого дня работы
работника.
Статья 107. Очередность предоставления оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков
1. Очередность предоставления оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
работникам определяется графиком отпусков, утверждаемым работодателем с учетом
мнения работников, либо устанавливается по соглашению сторон.
2. В случае изменения графика отпусков в связи с производственной
необходимостью работодатель обязан уведомить работника об этом не менее чем за две
недели до начала трудового отпуска.
Сноска. Статья 107 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 108. Случаи и порядок перенесения
оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
Сноска. Заголовок статьи 108 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск переносится полностью или в его
части в случаях:
временной нетрудоспособности работника, при отпуске по беременности и родам:
исполнения работником во время ежегодного оплачиваемого трудового отпуска
государственных обязанностей, если для этого законом предусмотрено освобождение от
работы.
2. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск (его часть) переносится только с
письменного согласия работника или по его просьбе. Перенесенный трудовой отпуск по
соглашению сторон может быть присоединен к трудовому отпуску за следующий год или
предоставлен по просьбе работника отдельно в другое время.
3. Запрещается непредоставление трудового отпуска в течение двух лет
подряд.
Сноска. Статья 108 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 109. Отзыв из оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск может быть прерван работодателем
только с письменного согласия работника. Отказ работника от предложения
работодателя не является нарушением трудовой дисциплины.
2. Неиспользованная в связи с отзывом часть оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска по соглашению сторон трудового договора предоставляется в течение
текущего года или в следующем рабочем году в любое время либо присоединяется к
оплачиваемому ежегодному трудовому отпуску за следующий рабочий год.
3. При отзыве работника из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
вместо предоставления неиспользованной части отпуска в другое время по соглашению
между работником и работодателем работнику может быть произведена компенсационная
выплата за дни неиспользованной части оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
4. Не допускается отзыв из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
работника, не достигшего восемнадцатилетнего возраста, беременных женщин и
работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными),
опасными условиями труда.
Статья 110. Компенсационная выплата за неиспользованный
оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
при прекращении трудового договора
При прекращении трудового договора работнику, который не использовал или
использовал неполностью оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск (ежегодные трудовые
отпуска), производится компенсационная выплата за неиспользованные им дни
оплачиваемого ежегодного трудового отпуска (ежегодных трудовых отпусков).
Статья 111. Отпуск без сохранения заработной платы
1. По соглашению сторон трудового договора на основании заявления работника
ему может быть предоставлен отпуск без сохранения заработной платы.
2. Продолжительность отпуска без сохранения заработной платы определяется
по соглашению между работником и работодателем.
3. На основании письменного заявления работника работодатель обязан
предоставить отпуск без сохранения заработной платы до пяти календарных дней при:
1) регистрации брака;
2) рождении ребенка;
3) смерти близких родственников;
4) в иных случаях, предусмотренных трудовым, коллективным договорами.
Статья 112. Учебный отпуск
1. Работникам, обучающимся в организациях образования, предоставляются
учебные отпуска для подготовки и сдачи зачетов и экзаменов, выполнения лабораторных
работ, подготовки и защиты дипломной работы (проекта), для прохождения программ
подготовки военно-обученного резерва.
2. Оплата учебного отпуска определяется трудовым, коллективным договорами,
договором обучения.
Сноска. Статья 112 с изменением, внесенным Законом РК от 16.02.2012 № 562-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого
официального опубликования).
Статья 113. Отпуска в связи с рождением ребенка (детей),
усыновлением (удочерением) новорожденного
ребенка (детей)
1. Беременным женщинам, женщинам, родившим ребенка (детей), женщинам
(мужчинам), усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка (детей),
предоставляются следующие отпуска в связи с рождением ребенка:
1) отпуск по беременности и родам;
2) отпуск работникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка
(детей);
3) отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения
им возраста трех лет.
2. Предоставление отпусков в связи с рождением ребенка (детей),
усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка (детей) осуществляется на
условиях, предусмотренных статьями 192 - 195 настоящего Кодекса.
3. Исключен - Законом РК от 19 декабря 2007 года N 9 (порядок введения в
действие см. ст.2).
Сноска. Статья с изменением, внесенным Законом РК от 19 декабря 2007 года N
9-IV (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 114. Оформление отпуска
Предоставление, перенесение, продление отпуска либо отзыв из отпуска
оформляются актом работодателя.
Глава 9. НОРМИРОВАНИЕ ТРУДА
Статья 115. Государственные гарантии в области
организации нормирования труда
Государственные гарантии в области организации нормирования труда включают:
типовые нормы и нормативы по труду;
обеспечение государственными органами разработки технически обоснованных
типовых норм и нормативов по труду;
контроль за обеспечением работодателями разработки, введения и пересмотра
норм труда.
Статья 116. Нормы труда
1. Нормы труда (выработки, времени, обслуживания) являются мерой затрат
труда и устанавливаются для работника соответствующей квалификации в соответствии с
достигнутым уровнем техники, технологии, организации производства и труда.
2. Нормы выработки для работников, не достигших восемнадцати летнего
возраста, устанавливаются в соответствии со статьей 182 настоящего Кодекса.
3. При повременной оплате труда отдельным категориям работников могут
устанавливаться нормированные задания. Для выполнения отдельных функций и объемов
работ работодателем могут быть установлены нормы обслуживания или нормы (нормативы)
численности работников.
Статья 117. Разработка, введение новых, замена и
пересмотр действующих норм труда
1. Разработка, введение новых, замена и пересмотр действующих норм труда
производятся работодателем по согласованию с представителями работников с учетом
типовых норм и нормативов по труду.
2. Типовые нормы и нормативы по труду утверждаются уполномоченными
государственными органами соответствующих сфер деятельности по согласованию с
уполномоченным государственным органом по труду в установленном им порядке.
3. Замена и пересмотр типовых норм и нормативов по труду осуществляются
органами, утвердившими их в порядке, установленном уполномоченным государственным
органом по труду.
4. Нормы труда подлежат обязательной замене по мере проведения аттестации и
рационализации рабочих мест, внедрения новой техники, технологии и организационно-
технических мероприятий, обеспечивающих рост производительности труда.
Достижение высокого уровня выработки продукции (оказания услуг) отдельными
работниками за счет применения по своей инициативе новых приемов труда и
совершенствования рабочих мест не является основанием для пересмотра ранее
установленных норм труда.
5. О введении работодателем новых норм труда работники извещаются не
позднее чем за один месяц.
Статья 118. Требования, предъявляемые к разработке
норм труда
При разработке норм труда должны обеспечиваться:
1) качество норм труда, их оптимальное приближение к необходимым затратам
труда;
2) установление одинаковых норм труда на одни и те же работы, выполняемые в
аналогичных организационно-технических условиях;
3) прогрессивность норм труда на основе достижений науки и техники;
4) охват нормированием труда тех видов работ, для которых возможно и
целесообразно установление норм труда;
5) техническая (научная) обоснованность норм труда.
Статья 119. Особенности регулирования нормирования труда
Порядок представления, рассмотрения и согласования норм труда в организации,
на услуги (товары, работы) которой вводится государственное регулирование тарифов
(цен, ставок сборов), устанавливается уполномоченным государственным органом по
труду.
Глава 10. ОПЛАТА ТРУДА
Статья 120. Государственные гарантии в области
оплаты труда
Государственные гарантии в области оплаты труда работников включают:
минимальный размер месячной заработной платы;
минимальный размер часовой заработной платы, определяемый в соответствии со
статьей 122 настоящего Кодекса;
минимальные стандарты оплаты труда;
оплату за работу в сверхурочное время;
оплату за работу в праздничные и выходные дни;
оплату за работу в ночное время;
ограничение размера удержаний из заработной платы работника;
государственный контроль за полной и своевременной выплатой заработной платы
и реализацией государственных гарантий в области оплаты труда;
порядок и сроки выплаты заработной платы.
Статья 121. Размер заработной платы
1. Размер месячной заработной платы работника устанавливается
дифференцированно в зависимости от квалификации работника, сложности, количества и
качества выполняемой работы, а также условий труда.
2. Размер месячной заработной платы работника, отработавшего полностью
определенную на этот период норму рабочего времени и выполнившего нормы труда
(трудовые обязанности), не может быть ниже установленного законом Республики
Казахстан минимального размера месячной заработной платы.
Статья 122. Установление минимального размера
заработной платы
1. Минимальный размер месячной заработной платы, устанавливаемый
ежегодно законом Республики Казахстан о республиканском бюджете на соответствующий
финансовый год, не должен быть ниже прожиточного минимума и не включает в себя
доплат и надбавок, компенсационных и социальных выплат, премий и других
стимулирующих выплат и выплачивается пропорционально отработанному времени.
2. Минимальный стандарт оплаты труда определяется из расчета минимального
размера месячной заработной платы, установленного законом Республики Казахстан о
республиканском бюджете на соответствующий год, и повышающих отраслевых
коэффициентов, определяемых отраслевым соглашением и утверждаемых Правительством
Республики Казахстан.
3. Минимальный размер часовой заработной платы работника, выполнившего свои
трудовые обязанности (нормы труда), не может быть ниже минимального размера
месячной заработной платы, деленной на среднемесячное количество рабочих часов
согласно балансу рабочего времени на соответствующий календарный год.
4. Минимальный размер месячной заработной платы или размер месячной тарифной
ставки работника первого разряда, предусмотренный условиями трудового,
коллективного договоров и (или) актами работодателя, не может быть ниже
минимального размера месячной заработной платы, установленного законом Республики
Казахстан о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год, а для
работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными),
опасными условиями труда, не ниже минимального стандарта оплаты труда.
Статья 123. Почасовая оплата труда
Условиями трудового, коллективного договоров и (или) актом работодателя может
устанавливаться почасовая оплата труда за фактически выполненные работы при
неполном рабочем дне или его неполной загрузке, а также для оплаты работ временного
или разового характера.
Статья 124. Индексация заработной платы
Повышение заработной платы включает индексацию заработной платы, производимую
работодателем, в порядке, установленном соглашениями, коллективным договором или
актом работодателя, исходя из уровня инфляции, определенного на соответствующий
период нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
Статья 125. Организация оплаты труда
1. Квалификационные требования к работникам и сложность определенных видов
работ устанавливаются на основе Единого тарифно-квалификационного справочника работ
и профессий рабочих, тарифно-квалификационных характеристик профессий
рабочих, Квалификационного справочника должностей руководителей, специалистов и
других служащих, а также типовых квалификационных характеристик должностей
руководителей, специалистов и других служащих организаций.
2. Отнесение выполняемых работ к определенной сложности и присвоение
квалификационных разрядов и категорий работникам производятся в соответствии с
Единым тарифно-квалификационным справочником работ и профессий рабочих и
Квалификационным справочником должностей руководителей, специалистов и других
служащих, тарифно-квалификационных характеристик профессий рабочих и типовыми
квалификационными характеристиками должностей руководителей, специалистов и других
служащих организаций.
3. Разработка, пересмотр, апробация, утверждение и порядок применения
указанных в пункте 1 настоящей статьи справочников, тарифно-квалификационных
характеристик профессий рабочих определяются уполномоченным государственным органом
по труду. Типовые квалификационные характеристики должностей руководителей,
специалистов и других служащих организаций различных видов экономической
деятельности разрабатываются и утверждаются уполномоченными государственными
органами соответствующих сфер деятельности по согласованию с уполномоченным
государственным органом по труду.
Статья 126. Системы оплаты труда
1. Труд работников оплачивается повременно, сдельно или по иным системам
оплаты труда. Оплата может производиться за индивидуальные и (или) коллективные
результаты труда.
Система оплаты труда может формироваться на основе тарифной, бестарифной или
смешанной системы.
Тарифная система оплаты труда включает в себя: тарифную ставку (оклады),
тарифную сетку, тарифные коэффициенты.
Бестарифная система оплаты труда основывается на долевом распределении
средств, предназначенных на оплату труда, в зависимости от критериев и на принципах
оценки профессиональных качеств работников и их вклада в конечный результат.
Смешанная система оплаты труда может содержать элементы как тарифной, так и
бестарифной систем оплаты труда.
2. Для усиления заинтересованности работников в повышении эффективности
производства и качества выполняемых работ работодателем могут вводиться системы
премирования и другие формы стимулирования труда.
3. Система оплаты и стимулирования труда работников определяется условиями
коллективного договора, трудового договора и (или) актами работодателя.
4. Система оплаты труда должна обеспечить долю основной заработной платы
(относительно постоянной части заработной платы) не менее 75 процентов в
среднемесячной заработной плате работников без учета единовременных стимулирующих
выплат.
5. Система оплаты труда работников организаций, содержащихся за счет
государственного бюджета и сметы (бюджета) Национального Банка Республики
Казахстан, устанавливается нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
6. Условия оплаты труда и премирования руководящих работников национальных
компаний и акционерных обществ, контрольные пакеты акций которых принадлежат
государству, определяются на основе Типового положения, утвержденного
Правительством Республики Казахстан.
7. Порядок рассмотрения и согласования параметров системы оплаты труда
работников организаций, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное
регулирование тарифов (цен, ставок сборов), устанавливается уполномоченным
государственным органом по труду.
8. Условия оплаты труда, определенные трудовым, коллективным договорами,
соглашениями, актами работодателя, не могут быть ухудшены по сравнению с условиями,
установленными настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами Республики
Казахстан.
Статья 127. Оплата сверхурочной работы
При повременной оплате труда работа в сверхурочное время оплачивается не ниже
чем в полуторном размере, исходя из тарифной ставки (должностного оклада)
работника. При сдельной оплате труда доплата за работу в сверхурочное время
производится в размере не ниже пятидесяти процентов установленной тарифной ставки
(должностного оклада) работника.
Сноска. Статья 127 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 128. Оплата работы в праздничные и выходные дни
Оплата работы в праздничные и выходные дни производится не ниже чем в двойном
размере, исходя из дневной (часовой) ставки работника.
Статья 129. Оплата труда в ночное время
Каждый час работы в ночное время оплачивается не ниже чем в полуторном
размере, исходя из дневной (часовой) ставки работника.
Статья 130. Оплата труда при выполнении работ
различной квалификации
Оплата труда при выполнении работником работ различной квалификации
оплачивается по работе более высокой квалификации.
В случаях, когда с учетом характера производства работнику высокой
квалификации поручается выполнение работы, тарифицируемой ниже присвоенного ему
разряда, оплата труда производится по присвоенной ему квалификации (разряду).
Статья 131. Оплата труда при совмещении должностей
(расширении зоны обслуживания) и выполнении
обязанностей временно отсутствующего
работника
1. Работникам, выполняющим в одной и той же организации, наряду со своей
основной работой, обусловленной трудовым договором, дополнительную работу по другой
или такой же должности либо обязанности временно отсутствующего работника без
освобождения от своей основной работы, производится доплата.
2. Размеры доплат за совмещение должностей (расширение зоны обслуживания) или
выполнение обязанностей временно отсутствующего работника устанавливаются
работодателем по соглашению с работником.
Сноска. Статья 131 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 132. Оплата труда при освоении новых производств
(продукции)
Коллективным и (или) трудовым договорами может быть предусмотрено сохранение
за работником его прежней заработной платы на период освоения нового производства
(продукции).
Статья 133. Оплата времени простоя
1. Порядок и условия оплаты времени простоя работ по вине работодателя
определяются трудовым, коллективным договорами и устанавливаются в размере не менее
пятидесяти процентов от средней заработной платы работника.
2. Время простоя по вине работника оплате не подлежит.
Статья 134. Порядок и сроки выплаты заработной платы
1. Заработная плата выплачивается в денежной форме в национальной валюте
Республики Казахстан не реже одного раза в месяц, не позже первой декады следующего
месяца. Дата выплаты заработной платы предусматривается трудовым, коллективным
договорами.
2. При выплате заработной платы работодатель обязан в письменной форме
ежемесячно извещать каждого работника о составных частях заработной платы,
причитающейся ему за соответствующий период, размерах и основаниях произведенных
удержаний, в том числе сведения об удержанных и перечисленных обязательных
пенсионных взносах, а также об общей денежной сумме, подлежащей выплате.
3. При совпадении дня выплаты заработной платы с выходными или праздничными
днями выплата производится накануне их.
4. При задержке по вине работодателя выплаты заработной платы и иных
выплат, связанных с расторжением трудового договора с работником, работодатель
выплачивает работнику задолженность и пеню. Размер пени рассчитывается исходя из
ставки рефинансирования Национального Банка Республики Казахстан на день исполнения
обязательств по выплате заработной платы и начисляется за каждый просроченный
календарный день, начиная со следующего дня, когда выплаты должны быть произведены,
и заканчивается днем выплаты.
5. При прекращении трудового договора выплата сумм, причитающихся работнику
от работодателя, производится не позднее трех рабочих дней после его прекращения.
Статья 135. Место выплаты заработной платы
Выплата работникам заработной платы должна производиться в месте выполнения
ими работы, если условиями трудового, коллективного договоров не предусмотрено
иное.
Статья 136. Исчисление средней заработной платы
работника
1. Исчисление средней заработной платы как при пятидневной, так и при
шестидневной рабочей неделе производится за фактически отработанное время из
расчета среднего дневного (часового) заработка за соответствующий период с учетом
установленных доплат и надбавок, премий и других стимулирующих выплат, носящих
постоянный характер, предусмотренных системой оплаты труда.
2. Для исчисления средней заработной платы расчетным периодом являются
двенадцать календарных месяцев, предшествующих событию, с которым связана
соответствующая оплата (выплата) согласно настоящему Кодексу. Для работников,
проработавших менее двенадцати календарных месяцев, средняя заработная плата
определяется за фактически отработанное время.
3. Для всех случаев определения средней заработной платы, предусмотренных
настоящим Кодексом, Правительством Республики Казахстан устанавливается единый
порядок ее исчисления.
4. В коллективном договоре могут быть предусмотрены и иные периоды для
расчета средней заработной платы, если это не ухудшает положения работников.
Статья 137. Удержания из заработной платы
1. Удержания из заработной платы работника производятся по решению суда, а
также в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
2. Удержания из заработной платы работника для погашения его задолженности
перед организацией, в которой он работает, могут также производиться на основании
акта работодателя при наличии письменного согласия работника.
3. Общий размер ежемесячного удержания не может превышать пятьдесят
процентов причитающейся работнику заработной платы.
Статья 138. Выдача заработной платы, не полученной
в связи со смертью работника
Заработная плата, не полученная в связи со смертью работника, выдается в
порядке, установленном гражданским законодательством Республики Казахстан.
Глава 10-1. НАЦИОНАЛЬНАЯ СИСТЕМА КВАЛИФИКАЦИЙ
Сноска. Раздел 2 дополнен главой 10-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 138-1. Понятия, используемые в настоящей главе
В настоящей главе используются следующие понятия:
1) национальная система квалификаций – совокупность механизмов правового и
институционального регулирования спроса и предложений на квалификации специалистов
со стороны рынка труда;
2) национальная рамка квалификаций – структурированное описание
квалификационных уровней, признаваемых на рынке труда;
3) отраслевые рамки квалификаций – структурированное описание
квалификационных уровней, признаваемых в отрасли;
4) профессиональный стандарт – стандарт, определяющий в конкретной области
профессиональной деятельности требования к уровню квалификации и компетентности, к
содержанию, качеству и условиям труда.
Статья 138-2. Структура национальной системы квалификаций
Национальная система квалификаций включает:
1) национальную рамку квалификаций;
2) отраслевые рамки квалификаций;
3) профессиональные стандарты;
4) оценку профессиональной подготовленности и подтверждение соответствия
квалификации специалиста.
Статья 138-3. Национальная рамка квалификаций
1. Национальная рамка квалификаций состоит из описания для каждого
квалификационного уровня общих характеристик профессиональной деятельности.
2. Разработка и утверждение национальной рамки квалификаций производятся
уполномоченным государственным органом по труду совместно с уполномоченным
государственным органом в сфере образования с учетом мнения республиканских
объединений работодателей и республиканских объединений работников.
Статья 138-4. Отраслевые рамки квалификаций
1. Отраслевые рамки квалификаций разрабатываются на основе национальной рамки
квалификаций в конкретной отрасли экономической деятельности.
2. Отраслевая рамка квалификаций классифицирует в отрасли требования к
квалификации специалиста по уровням в зависимости от сложности выполняемых работ и
характера используемых знаний, умений и компетенции.
3. Разработка и утверждение отраслевой рамки квалификаций производятся
уполномоченными государственными органами соответствующих сфер деятельности с
учетом мнения Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан, отраслевых
объединений работодателей и отраслевых объединений работников.
Сноска. Статья 138-4 с изменением, внесенным Законом РК от 04.07.2013 № 130-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 138-5. Профессиональные стандарты
1. Разработка профессиональных стандартов осуществляется уполномоченными
государственными органами соответствующих сфер деятельности совместно с
Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан, отраслевыми
объединениями работодателей и отраслевыми объединениями работников.
2. Структура, порядок разработки, пересмотра, апробации и применения
профессиональных стандартов определяются уполномоченным государственным органом по
труду по согласованию с Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан,
республиканскими объединениями работодателей и республиканскими объединениями
работников.
3. Утверждение профессиональных стандартов производится уполномоченными
государственными органами соответствующих сфер деятельности по согласованию с
уполномоченным государственным органом по труду в установленном им порядке.
4. Уполномоченный государственный орган по труду осуществляет ведение
Реестра профессиональных стандартов по установленной им форме.
Сноска. Статья 138-5 с изменениями, внесенными Законом РК от 04.07.2013 №
130-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 138-6. Оценка профессиональной подготовленности
и подтверждение соответствия квалификации
специалистов
1. Соответствие компетенции специалиста определяется на основе подтверждения
соответствия квалификации, осуществляемого аккредитованными организациями в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Утверждение порядка подтверждения соответствия и присвоения квалификации
специалистов осуществляется уполномоченными государственными органами
соответствующих сфер деятельности с учетом мнения республиканских объединений
работодателей и объединений работников.
Глава 11. ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОДГОТОВКА,
ПЕРЕПОДГОТОВКА И ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ
Статья 139. Понятия, используемые в настоящей главе
В настоящей главе используются следующие понятия:
1) договор обучения - письменное соглашение между работодателем и обучаемым
об условиях профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации;
2) профессиональная подготовка - форма профессионального обучения,
направленного на развитие личности для приобретения новых или измененных
профессиональных навыков, необходимых для выполнения определенного вида работ;
3) переподготовка - форма профессионального обучения, позволяющая освоить
другую профессию или специальность;
4) повышение квалификации - форма профессионального обучения, позволяющая
поддерживать, расширять, углублять и совершенствовать ранее приобретенные
профессиональные знания, умения и навыки.
Статья 140. Права и обязанности работодателя по
подготовке, переподготовке и повышению
квалификации
1. Необходимость и объем профессиональной подготовки, переподготовки и
повышения квалификации для функционирования и развития организации определяются
работодателем.
2. Работодатель проводит профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации работников или иных лиц, не состоящих с ним в трудовых
отношениях (далее - обучаемый):
1) непосредственно в организации;
2) в организациях образования, реализующих образовательные программы
технического и профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского
образования;
3) в иных организациях, осуществляющих профессиональную подготовку,
переподготовку и повышение квалификации кадров.
3. Работодатель обязан создавать работникам, проходящим профессиональную
подготовку, переподготовку и повышение квалификации, условия для совмещения работы
с обучением, предусмотренные настоящим Кодексом, соглашениями, коллективным,
трудовым договорами.
4. Работодатель содействует организациям образования, реализующим
образовательные программы технического и профессионального образования, в
подготовке, переподготовке и повышении квалификации кадров.
Сноска. Статья 140 с изменениями, внесенными законами РК от 27 июля 2007 года
N 320 (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 04.07.2013 № 130-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 141. Профессиональная подготовка, переподготовка
и повышение квалификации по направлению
работодателя в организациях образования
1. Профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации
обучаемых по направлению работодателя в организациях образования осуществляются за
счет средств работодателя или иных средств, не запрещенных законодательством
Республики Казахстан, в соответствии с договором обучения.
2. В соглашении, коллективном и (или) трудовом договорах могут
предусматриваться льготы и компенсационные выплаты, связанные с обучением.
Статья 142. Профессиональная подготовка, переподготовка
и повышение квалификации работников в
организации
1. Профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации
работников в организации осуществляются работодателем.
2. Формы профессиональной подготовки, переподготовки и повышения
квалификации кадров определяются работодателем.
3. Общие требования к профессиональной подготовке, переподготовке и повышению
квалификации кадров в организации определяются Правительством Республики Казахстан.
Статья 143. Права и обязанности работников по
профессиональной подготовке, переподготовке
и повышению квалификации
1. Работники имеют право на профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации, включая обучение новым профессиям и специальностям.
2. Работники, проходящие профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации, по соглашению с работодателем могут освобождаться от работы
либо выполнять работу на условиях неполного рабочего времени.
3. Работники, проходящие профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации, пользуются гарантиями, предусмотренными настоящим Кодексом,
коллективным, трудовым договорами.
4. По завершении профессиональной подготовки, переподготовки и повышения
квалификации обучаемый обязан отработать у работодателя срок, согласованный
сторонами в договоре обучения.
5. В случае расторжения трудового договора до срока, установленного
договором обучения, по инициативе работника или по инициативе работодателя
вследствие вины работника работник возмещает работодателю затраты, связанные с его
обучением, пропорционально недоработанному сроку отработки.
Статья 144. Содержание договора обучения
1. Договор обучения должен содержать:
1) указание на конкретную профессию, квалификацию, приобретаемую обучаемым;
2) права и обязанности работодателя и обучаемого;
3) срок обучения и срок отработки у работодателя после завершения обучения;
4) гарантии и компенсационные выплаты, связанные с обучением;
5) ответственность сторон.
2. Договор обучения может содержать иные условия, определенные соглашением
сторон.
Глава 12. ТРУДОУСТРОЙСТВО
Статья 145. Государственные гарантии при трудоустройстве
Государство гарантирует гражданам в сфере занятости населения:
1) защиту от любых форм дискриминации и обеспечение равных возможностей в
получении профессии и работы;
2) профессиональную подготовку, переподготовку, повышение квалификации
безработных, занятых и лиц, занятых уходом за детьми в возрасте до семи лет, из
числа малообеспеченных, а также организацию общественных работ для безработных;
2-1) прекратил действие с 01.01.2011 в соответствии с Законом РК от
05.05.2009 N 159-IV;
3) содействие развитию малого бизнеса и предпринимательства;
4) организацию трудового посредничества через уполномоченный орган по
вопросам занятости и частное агентство занятости;
5) предоставление профессионально-ориентационных услуг, информации о
свободных местах и вакансиях;
6) ориентацию системы профессионального образования на подготовку
специалистов, востребованных на рынке труда;
7) межрегиональное перераспределение рабочей силы в соответствии
с документами Системы государственного планирования Республики Казахстан;
8) разработку и реализацию мер по выявлению и легализации трудовых
отношений;
9) установление в инвестиционных контрактах обязанностей инвесторов по
профессиональной подготовке, созданию новых и сохранению существующих рабочих мест;
10) создание условий для развития профессиональной подготовки, переподготовки
и повышения квалификации непосредственно в организации;
11) взаимодействие уполномоченных органов по вопросам занятости с
работодателями;
12) обеспечение условий для трудоустройства лиц, входящих в целевые группы.
Сноска. Статья 145 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2009 №
159-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 146. Права граждан в сфере трудоустройства
Граждане имеют право на:
1) свободный выбор рода деятельности и профессии путем прямого обращения к
работодателям, а также через трудовое посредничество уполномоченного органа по
вопросам занятости или частного агентства занятости, оказывающего содействие в
трудоустройстве населения;
2) самостоятельный поиск работы и трудоустройство, в том числе заграницей;
3) получение консультации и информации в уполномоченных органах по вопросам
занятости и частных агентствах занятости;
4) участие в общественных работах.
Статья 147. Права и обязанности работодателя при
трудоустройстве
1. Работодатель имеет право:
1) осуществлять подбор кадров;
2) получать в уполномоченных органах по вопросам занятости достоверную,
полную и оперативную информацию о состоянии рынка труда и возможности
профессиональной подготовки.
2. Работодатель обязан предоставлять информацию уполномоченному органу по
вопросам занятости:
1) о предстоящем высвобождении работников в связи с ликвидацией
работодателя-юридического лица либо прекращением деятельности работодателя-
физического лица, сокращением численности или штата, количестве и категориях
работников, которых оно может коснуться, с указанием должностей и профессий,
специальностей, квалификации и размера оплаты труда высвобождаемых работников и
сроках, в течение которых они будут высвобождаться, не менее чем за два месяца до
начала высвобождения;
2) о предстоящем изменении условий труда в части перехода работников на
режим неполного рабочего времени в связи с изменением в организации производства, в
том числе при реорганизации, и (или) сокращением объема работ у работодателя не
менее чем за один месяц;
3) о наличии свободных рабочих мест (вакантных должностей) в течение трех
рабочих дней со дня их появления;
4) о приеме на работу или об отказе в приеме на работу граждан (с указанием
причины путем соответствующей отметки в направлении) в течение пяти рабочих дней со
дня направления их уполномоченным органом.
3. Информация о приеме на работу лиц и (или) прекращении трудовых отношений с
лицами, не являющимися местными жителями, предоставляется работодателем в органы
внутренних дел в течение месяца. Порядок и форма предоставления информации
определяются Министерством внутренних дел.
Сноска. Статья 147 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2009 №
159-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 148. Трудовое посредничество
Трудовое посредничество осуществляется уполномоченным органом по вопросам
занятости или частным агентством занятости путем:
1) информирования граждан о возможности получения работы, а работодателей о
возможности обеспечения рабочей силой;
2) оказания содействия гражданам в выборе работы;
3) выдачи направления гражданам для трудоустройства к работодателю на
вакантное место;
4) формирования банка данных по рынку труда;
5) учета и регистрации обратившихся граждан;
6) оказания услуг в профессиональной ориентации;
7) взаимодействия с работодателями по вопросам трудоустройства на основе
договоров.
Глава 13. ГАРАНТИИ И КОМПЕНСАЦИОННЫЕ ВЫПЛАТЫ Статья 149. Гарантии при выполнении работниками
государственных или общественных
обязанностей
1. Работодатель освобождает работников от выполнения трудовых обязанностей на
время привлечения их к государственным или общественным обязанностям в
случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, с сохранением за ними места
работы (должности).
2. За выполнение государственных и общественных обязанностей заработная
плата работнику выплачивается по месту выполнения указанных обязанностей, но не
ниже средней заработной платы по месту основной работы.
3. Работник, отслуживший срочную воинскую службу, имеет преимущественное
право при приеме на работу на то же предприятие, где он работал до призыва на
срочную воинскую службу.
Статья 150. Гарантии для работников,
направляемых на медицинский осмотр
На время прохождения за счет средств работодателя периодических медицинских
осмотров за работниками, обязанными их проходить в соответствии с настоящим
Кодексом либо коллективным договором, сохраняются место работы (должность) и
средняя заработная плата.
Статья 151. Гарантии для работников, являющихся донорами
За работником, являющимся донором, на время обследования и дачи (донации)
крови и ее компонентов сохраняются место работы (должность) и средняя заработная
плата, а также предоставляются иные гарантии в соответствии с законодательством
Республики Казахстан в области здравоохранения.
Сноска. Статья 151 в редакции Закона РК от 16.07.2009 N 186 .
Статья 152. Гарантии и компенсационные выплаты для
работников, направляемых в командировки
1. За время командировки за работником сохраняются место работы (должность)
и заработная плата.
2. Работникам, направляемым в командировки, оплачиваются:
1) суточные за календарные дни нахождения в командировке, в том числе за
время в пути;
2) расходы по проезду к месту назначения и обратно;
3) расходы по найму жилого помещения.
3. Условия и сроки направления в командировки работников определяются
трудовым, коллективным договорами или актом работодателя.
4. Направление работников в командировки осуществляется с учетом
ограничений, предусмотренных статьями 183, 187, 226 настоящего Кодекса.
Статья 153. Гарантии и компенсационные выплаты
при переводе работника в другую местность
вместе с работодателем
1. При переводе работника на работу в другую местность вместе с
работодателем работодатель обязан возместить работнику расходы по:
1) переезду работника и членов его семьи;
2) провозу имущества работника и членов его семьи.
2. Порядок и размеры компенсационных выплат, предусмотренных пунктом 1
настоящей статьи, определяются трудовым, коллективным договорами или актом
работодателя.
Статья 154. Гарантии для работника, осуществляющего
трудовую деятельность в зонах экологического
бедствия и радиационного риска
Гарантии для работника, осуществляющего трудовую деятельность в зонах
экологического бедствия и радиационного риска, устанавливаются законами Республики
Казахстан.
Статья 155. Компенсационные выплаты в связи
с использованием работником личного
имущества в интересах работодателя
При использовании работником личного имущества в интересах работодателя и с
его согласия работодателем производится компенсационная выплата за использование,
износ (амортизацию) инструмента, личного транспорта, других технических средств и
расходы на их эксплуатацию по соглашению сторон.
Статья 156. Компенсационные выплаты работникам
в случаях, когда их работа протекает
в пути или имеет разъездной характер либо
связана со служебными поездками
в пределах обслуживаемых участков
1. Работникам, когда их работа протекает в пути или имеет разъездной
характер либо связана со служебными поездками в пределах обслуживаемых участков,
производятся компенсационные выплаты за каждый день нахождения вне постоянного
места жительства в порядке, установленном соглашением, коллективным, трудовым
договорами и (или) актом работодателя.
1-1. К работникам, постоянная работа которых протекает в пути или имеет
разъездной характер либо связана со служебными поездками в пределах обслуживаемых
участков, относятся работники железнодорожного, речного, морского, автомобильного
транспорта, гражданской авиации, автомобильных дорог, магистральных линий связи и
сооружений на них, радиорелейных линий и сооружений на них, воздушных линий
электропередачи и сооружений на них, объектов связи, а также работники,
обслуживающие участки Государственной границы Республики Казахстан.
2. В случае, если работники находятся в разъездах не все рабочие дни
месяца, выплата производится пропорционально фактическому количеству дней поездок к
месту работы (производства работ) и обратно.
3. Компенсационные выплаты осуществляются независимо от режима организации
труда и отдыха.
4. Компенсационные выплаты не учитываются при исчислении средней заработной
платы работников организаций.
Сноска. Статья 156 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2008 N
101-IV (вводится в действие с 01.01.2009); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 157. Компенсационные выплаты в связи
с потерей работы
1. Работодатель производит компенсационные выплаты в связи с потерей работы
в размере средней заработной платы за месяц в следующих случаях:
1) при расторжении трудового договора по инициативе работодателя в случае
ликвидации работодателя - юридического лица либо прекращения деятельности
работодателя - физического лица;
2) при расторжении трудового договора по инициативе работодателя в случае
сокращения численности или штата работников.
2. Работодателем производится компенсационная выплата работнику в связи с
потерей работы в размере средней заработной платы за три месяца при расторжении
трудового договора по инициативе работника в случае сообщения работодателем
недостоверной информации об условиях труда при заключении трудового договора либо
нарушения работодателем трудового законодательства Республики Казахстан, условий
трудового, коллективного договоров.
3. В трудовом, коллективном договорах может предусматриваться более высокий
размер компенсационной выплаты в связи с потерей работы.
Статья 158. Порядок и условия выплаты
полевого довольствия
1. Полевое довольствие выплачивается работникам геологоразведочных,
топографо-геодезических, изыскательских организаций при выполнении работ в полевых
условиях:
1) вне постоянного места жительства без ежедневного возвращения к
постоянному месту жительства;
2) вне постоянного места жительства, но с ежедневным возвращением к месту
базирования полевой организации, которая также не является постоянным местом
жительства;
3) вне постоянного места жительства путем организации труда вахтовым
методом.
2. Выплата полевого довольствия производится за все календарные дни
нахождения на полевых работах.
3. Полевое довольствие не выплачивается работникам за время нахождения в
ежегодном оплачиваемом трудовом отпуске.
4. При выезде работника из полевой организации в командировку выплата ему
полевого довольствия прекращается, а расходы, связанные с командировкой,
возмещаются в соответствии с настоящим Кодексом.
5. Размер полевого довольствия не учитывается при исчислении средней
заработной платы работников организаций.
6. Порядок, условия выплаты и размер полевого довольствия, учета времени
работы в полевых условиях устанавливаются в соглашениях, коллективном, трудовом
договорах и утверждаются актом работодателя.
7. При работе в полевых условиях выплата полевого довольствия работнику за
выходные дни производится в зависимости от того, в каком месте он их проводит (на
объекте, участке проведения полевых работ, на базе полевой организации, вне места
проведения работ). Данный порядок может применяться независимо от принятых форм
организации труда, режима труда и отдыха.
Статья 159. Выплата работникам социального пособия
за счет средств работодателя
1. Работодатель обязан за счет своих средств выплачивать работникам
социальное пособие по временной нетрудоспособности.
2. Основанием для выплаты социальных пособий по временной нетрудоспособности
являются листы нетрудоспособности, выданные в порядке, утвержденном Правительством
Республики Казахстан.
3. Социальные пособия по временной нетрудоспособности выплачиваются
работникам с первого дня нетрудоспособности до дня восстановления трудоспособности
или до установления инвалидности из расчета их средней заработной платы,
исчисленной в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
3-1. Пособие по временной нетрудоспособности не выплачивается:
1) работнику, временная нетрудоспособность которого наступила вследствие
травм, полученных при совершении им преступления, в случае установления виновности
вступившим в законную силу приговором суда;
2) за время принудительного лечения работника по определению суда (кроме
психически больных);
3) за время нахождения работника под арестом и за время судебно-медицинской
экспертизы, в случае установления его виновности вступившим в законную силу
приговором или постановлением суда;
4) при временной нетрудоспособности работника от заболеваний или травм,
наступивших вследствие употребления алкоголя, наркотических и токсикологических
средств;
5) за дни временной нетрудоспособности, приходящиеся на оплачиваемый
ежегодный трудовой отпуск.
4. Размеры социального пособия, порядок назначения и выплаты определяются
Правительством Республики Казахстан. Работодатели вправе устанавливать
дополнительные выплаты работникам к размерам социального пособия, установленного
законодательством Республики Казахстан.
Сноска. Статья 159 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 05.05.2009 N 159-IV (порядок
введения в действие см. ст. 2); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Глава 14. МАТЕРИАЛЬНАЯ ОТВЕТСТВЕННОСТЬ СТОРОН
ТРУДОВОГО ДОГОВОРА
Статья 160. Обязанность стороны трудового договора
по возмещению причиненного ущерба (вреда)
1. Сторона трудового договора, причинившая ущерб (вред) другой стороне,
возмещает его в соответствии с настоящим Кодексом и иными законами Республики
Казахстан.
2. В трудовом, коллективном договорах может конкретизироваться материальная
ответственность работника и работодателя.
3. Прекращение трудового договора после причинения ущерба (вреда) не влечет
за собой освобождения стороны трудового договора от материальной ответственности по
возмещению причиненного ущерба (вреда) другой стороне.
Статья 161. Условия наступления материальной
ответственности стороны трудового договора
за причинение ущерба (вреда)
1. Материальная ответственность стороны трудового договора за ущерб (вред),
причиненный ею другой стороне трудового договора, наступает за ущерб (вред),
причиненный в результате виновного противоправного поведения (действия или
бездействия) и причинной связи между виновным противоправным поведением и
причиненным ущербом (вредом), если иное не предусмотрено настоящим Кодексом и иными
законами Республики Казахстан.
2. Работодатель несет материальную ответственность перед работником:
1) за ущерб, причиненный незаконным лишением работника возможности трудиться
на своем рабочем месте;
2) за ущерб, причиненный имуществу работника;
3) за вред, причиненный жизни и (или) здоровью работника.
3. Работник несет материальную ответственность перед работодателем:
1) за ущерб, причиненный утратой или повреждением имущества работодателя;
2) за ущерб, возникший в результате действия (бездействия) работника.
4. Работодатель и работник несут взаимную материальную ответственность в
других случаях, установленных коллективным, трудовым договорами.
Статья 162. Материальная ответственность работодателя
за ущерб, причиненный работнику незаконным
лишением его возможности трудиться
1. Работодатель обязан возместить работнику не полученную им заработную
плату и иные причитающиеся ему выплаты в случае незаконного перевода на другую
работу, недопущения работника к рабочему месту, одностороннего изменения условий
трудового договора, отстранения от работы, необоснованного расторжения трудового
договора.
2. Трудовым, коллективным договорами, актами работодателя, согласованными с
представителями работников, могут быть установлены дополнительные случаи возмещения
работодателем ущерба, причиненного незаконным лишением работника возможности
трудиться.
Статья 163. Материальная ответственность работодателя
за ущерб, причиненный имуществу работника
Работодатель, причинивший ущерб имуществу работника, обязан возместить его в
полном объеме в соответствии с условиями трудового, коллективного договоров.
Статья 164. Материальная ответственность работодателя
за вред, причиненный жизни и (или)
здоровью работника
1. При причинении вреда жизни и (или) здоровью работника в связи с
исполнением им трудовых обязанностей работодатель обязан возместить вред в объеме,
предусмотренном гражданским законодательством Республики Казахстан.
2. Вред, предусмотренный пунктом 1 настоящей статьи, возмещается в полном
объеме при отсутствии у работника страховых выплат. При наличии страховых выплат
работодатель обязан возместить работнику разницу между страховой суммой и
фактическим размером вреда.
3. Порядок возмещения работодателями вреда, причиненного жизни и (или)
здоровью работников, определяется законодательством Республики Казахстан.
Статья 165. Материальная ответственность работника
за причинение ущерба работодателю
1. Материальная ответственность работника за ущерб, причиненный
работодателю, наступает в случаях и размерах, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Работник обязан возместить прямой действительный ущерб, причиненный
работодателю.
3. Ответственность работника за ущерб, причиненный работодателю,
исключается, если ущерб возник в результате непреодолимой силы либо крайней
необходимости, необходимой обороны, а также неисполнения работодателем обязанности
по обеспечению надлежащих условий для сохранности имущества, переданного работнику.
4. Недопустимо возложение на работника ответственности за такой ущерб,
который может быть отнесен к категории нормального производственно-хозяйственного
риска.
5. Работодатель обязан создать работникам условия, необходимые для
нормальной работы и обеспечения полной сохранности вверенного им имущества.
6. Под прямым действительным ущербом понимается реальное уменьшение
наличного имущества работодателя или ухудшение состояния указанного имущества (в
том числе имущества третьих лиц, находящегося у работодателя, если работодатель
несет ответственность за сохранность этого имущества), а также необходимость для
работодателя произвести затраты либо излишние выплаты на приобретение или
восстановление имущества.
Статья 166. Пределы материальной ответственности
работника
За причиненный ущерб работник несет материальную ответственность в пределах
своей средней месячной заработной платы, если иное не предусмотрено настоящим
Кодексом.
Статья 167. Случаи полной материальной ответственности
работника за причинение ущерба работодателю
Материальная ответственность в полном размере ущерба, причиненного
работодателю, возлагается на работника в случаях:
1) необеспечения сохранности имущества и других ценностей, переданных
работнику на основании письменного договора о принятии на себя полной материальной
ответственности;
2) необеспечения сохранности имущества и других ценностей, полученных
работником под отчет по разовому документу;
3) причинения ущерба в состоянии алкогольного, наркотического или
токсикоманического опьянения (их аналогов);
4) недостачи, умышленного уничтожения или умышленной порчи материалов,
полуфабрикатов, изделий (продукции), в том числе при их изготовлении, а также
инструментов, измерительных приборов, специальной одежды и других предметов,
выданных работодателем работнику в пользование;
5) причинения ущерба незаконными действиями работника, подтвержденными в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
Статья 168. Договоры о полной индивидуальной и
коллективной (солидарной) материальной
ответственности
1. Работник, занимающий должность или выполняющий работы, связанные с
хранением, обработкой, продажей (отпуском), перевозкой, применением или иным
использованием в процессе производства переданных ему имущества и ценностей, и
работодатель заключают в письменной форме договор о полной индивидуальной
материальной ответственности работника за необеспечение сохранности имущества и
других ценностей, переданных работнику.
2. Работники, совместно выполняющие работы, связанные с хранением,
обработкой, продажей (отпуском), перевозкой, применением или иным использованием в
процессе производства переданных им имущества и ценностей, когда невозможно
разграничить материальную ответственность каждого работника за причинение ущерба, и
работодатель заключают в письменной форме договор о полной коллективной
(солидарной) материальной ответственности работников за необеспечение сохранности
имущества и других ценностей, переданных работникам.
3. Договоры о полной индивидуальной или коллективной (солидарной)
материальной ответственности могут быть заключены как при заключении трудового
договора, так и в дополнение к трудовому договору.
4. Перечень должностей и работ, занимаемых или выполняемых работниками, с
которыми могут заключаться договоры о полной индивидуальной и коллективной
(солидарной) материальной ответственности за необеспечение сохранности имущества и
других ценностей, переданных работникам, а также типовой договор о полной
материальной ответственности утверждаются коллективным договором (при его наличии)
или актами работодателя.
Статья 169. Порядок возмещения сторонами
трудового договора
причиненного ущерба (вреда)
Сторона трудового договора, причинившая ущерб (вред) другой стороне,
возмещает его в размерах, установленных настоящим Кодексом и законами Республики
Казахстан, на основании решения суда либо в добровольном порядке.
Глава 15. РАССМОТРЕНИЕ ИНДИВИДУАЛЬНЫХ
ТРУДОВЫХ СПОРОВ Статья 170. Органы по рассмотрению индивидуальных
трудовых споров
1. Индивидуальные трудовые споры рассматриваются согласительными комиссиями
и (или) судами.
2. Индивидуальные трудовые споры рассматриваются согласительной комиссией
по заявлению стороны трудового спора.
3. Стороны трудового договора по своему выбору могут обратиться за
разрешением индивидуального трудового спора непосредственно в суд.
Статья 171. Образование согласительной комиссии и
организация ее работы
1. Согласительная комиссия создается на паритетных началах из равного числа
представителей от работодателя и работников.
2. Количественный состав членов согласительной комиссии, порядок ее работы
и срок полномочий согласительной комиссии устанавливаются по соглашению между
работодателем и работниками на общем собрании (конференции) работников.
3. Члены согласительной комиссии от работников избираются общим собранием
(конференцией) работников. Члены согласительной комиссии от работодателя
назначаются актом работодателя. Члены согласительной комиссии на первом
организационном заседании большинством голосов избирают из своего состава
председателя и секретаря.
4. Согласительная комиссия рассматривает трудовой спор в семидневный срок
со дня подачи заявления.
5. По результатам рассмотрения принимается решение согласительной комиссии,
которое выдается заявителю не позднее трех рабочих дней со дня его принятия.
Статья 172. Сроки обращения в органы по рассмотрению
индивидуальных трудовых споров
Для обращения в органы по рассмотрению индивидуальных трудовых споров
устанавливаются следующие сроки:
1) по спорам о восстановлении на работе - три месяца со дня вручения копии
акта работодателя о расторжении трудового договора;
2) по другим трудовым спорам - один год с того дня, когда работник или
работодатель узнал или должен был узнать о нарушении своего права.
Статья 173. Компетенция согласительной комиссии
по трудовым спорам
Согласительная комиссия является органом по рассмотрению трудовых споров,
возникающих в организациях, за исключением споров, по которым настоящим Кодексом
и иными законами Республики Казахстан установлен иной порядок рассмотрения.
Трудовой спор рассматривается согласительной комиссией, если работник
самостоятельно или с участием своего представителя не урегулировал разногласие при
непосредственных переговорах с работодателем.
Статья 174. Порядок рассмотрения трудового спора
в согласительной комиссии
Заявление, поступившее в согласительную комиссию, подлежит обязательной
регистрации указанной комиссией.
Согласительная комиссия обязана рассмотреть трудовой спор в течение семи
календарных дней со дня подачи заявления.
Спор рассматривается в присутствии заявителя или уполномоченного им
представителя. Рассмотрение спора в отсутствие работника или его представителя
допускается лишь по его письменному заявлению. В случае неявки работника или его
представителя на заседание указанной комиссии рассмотрение трудового спора
откладывается. В случае вторичной неявки работника или его представителя без
уважительных причин согласительная комиссия может вынести решение о снятии вопроса
с рассмотрения, что не лишает работника права подать заявление о рассмотрении
трудового спора повторно в пределах срока, установленного настоящим Кодексом.
Согласительная комиссия имеет право вызывать на заседание свидетелей,
приглашать специалистов. По требованию комиссии руководитель организации обязан в
установленный срок представлять ей необходимые документы.
Заседание согласительной комиссии считается правомочным, если на нем
присутствует не менее половины членов, представляющих работников, и не менее
половины членов, представляющих работодателя.
На заседании согласительной комиссии ведется протокол, который подписывается
председателем комиссии или его заместителем.
Статья 175. Порядок принятия решения согласительной
комиссией и его содержание
Согласительная комиссия принимает решение простым большинством голосов
присутствующих на заседании членов комиссии. По требованию заявителя или одного из
членов комиссии голосование проводится тайно.
В решении согласительной комиссии указываются:
наименование организации (подразделения), фамилия, имя, отчество, должность,
профессия или специальность обратившегося в комиссию работника;
дата обращения в комиссию и рассмотрения спора, существо спора;
фамилии, имена, отчества членов комиссии и других лиц, присутствовавших на
заседании;
существо решения и его обоснование (со ссылкой на закон, иной нормативный
правовой акт);
результаты голосования.
Надлежаще заверенные копии решения согласительной комиссии вручаются
работнику и руководителю организации в течение трех дней со дня принятия решения.
Статья 176. Исполнение решений согласительной комиссии
Решение согласительной комиссии подлежит исполнению в установленный ею срок.
В случае неисполнения решения комиссии в установленный срок работник или
работодатель имеет право разрешение трудового спора осуществить в судебном порядке.
Статья 177. Восстановление на работе работника
органом по рассмотрению
индивидуального трудового спора
1. В случае прекращения трудового договора без законного на то основания
либо незаконного перевода на другую работу, перемещения на другое рабочее место,
изменения условий труда, отстранения от работы орган, рассматривающий
индивидуальный трудовой спор, выносит решение о восстановлении работника на прежней
работе, за исключением случаев, указанных в пункте 3 настоящей статьи.
2. Работнику, восстановленному на прежней работе, выплачивается средняя
заработная плата за все время вынужденного прогула (отстранения от работы) или
разница в заработной плате за время выполнения нижеоплачиваемой работы, но не более
чем за шесть месяцев.
3. По заявлению работника орган, рассматривающий индивидуальный трудовой
спор, может ограничиться вынесением решения о выплате работнику заработной платы в
размере, указанном в пункте 2 настоящей статьи.
4. Решение органа по рассмотрению индивидуального трудового спора о
восстановлении работника на прежней работе подлежит немедленному исполнению. При
задержке работодателем исполнения решения о восстановлении на работе орган по
рассмотрению индивидуального трудового спора выносит решение о выплате работнику
средней заработной платы или разницы в заработной плате за время задержки
исполнения решения.
РАЗДЕЛ 3. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
ОТДЕЛЬНЫХ КАТЕГОРИЙ РАБОТНИКОВ
Глава 16. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
РАБОТНИКОВ, НЕ ДОСТИГШИХ ВОСЕМНАДЦАТИЛЕТНЕГО ВОЗРАСТА
Статья 178. Права работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста, в сфере труда
Работники, не достигшие восемнадцатилетнего возраста, в трудовых отношениях
приравниваются в правах к совершеннолетним, а в области охраны труда, рабочего
времени, времени отдыха и других условий труда пользуются дополнительными
гарантиями, установленными настоящим Кодексом.
Статья 179. Работы, на которых запрещается применение
труда работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
1. Запрещается применение труда работников, не достигших восемнадцатилетнего
возраста, на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными
условиями труда, а также на работах, выполнение которых может причинить вред их
здоровью и нравственному развитию (игорный бизнес, работа в ночных развлекательных
заведениях, производство, перевозка и торговля алкогольной продукцией, табачными
изделиями, наркотическими средствами, психотропными веществами и прекурсорами).
2. Запрещаются переноска и передвижение работниками, не достигшими
восемнадцатилетнего возраста, тяжестей, превышающих установленные для них
предельные нормы.
3. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
Сноска. Статья 179 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011).
Статья 180. Обязательный медицинский осмотр работников,
не достигших восемнадцатилетнего возраста
С работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, трудовые договоры
заключаются только после обязательного предварительного медицинского осмотра. В
дальнейшем работники до достижения восемнадцатилетнего возраста ежегодно
подлежат обязательному медицинскому осмотру.
Статья 181. Продолжительность рабочего времени
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, устанавливается
сокращенная продолжительность рабочего времени:
1) для работников в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет - не более
24 часов в неделю;
2) для работников в возрасте от шестнадцати до восемнадцати лет - не более
36 часов в неделю;
3) для учащихся организаций образования, совмещающих в течение учебного года
учебу с работой, в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет - 2,5 часа в день, в
возрасте от шестнадцати до восемнадцати лет - 3,5 часа в день.
Статья 182. Оплата труда и нормы выработки
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
1. Оплата труда работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста,
производится с учетом сокращенной продолжительности работы.
2. Нормы выработки для работников, не достигших восемнадцатилетнего
возраста, устанавливаются исходя из общих норм выработки для работников
пропорционально сокращенной продолжительности рабочего времени, установленной в
статье 181 настоящего Кодекса.
3. Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, поступающих
на работу после окончания организаций среднего, технического и профессионального
образования, а также прошедших профессиональное обучение на производстве, могут
утверждаться пониженные нормы выработки.
4. Работодатель может производить работникам, не достигшим
восемнадцатилетнего возраста, доплаты до уровня оплаты труда работников с полной
продолжительностью ежедневной работы.
Сноска. Статья 182 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N
320 (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 183. Особенности режима труда и отдыха
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
Запрещается привлекать работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста,
к работе в ночное время, сверхурочной работе, работе при суммированном учете
рабочего времени, направлять их в командировку и на работу, выполняемую вахтовым
методом, а также отзывать их из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
Статья 184. Ограничение материальной ответственности
работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
С работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, заключение
договора о полной материальной ответственности запрещается.
Глава 17. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ЖЕНЩИН
И ИНЫХ ЛИЦ С СЕМЕЙНЫМИ ОБЯЗАННОСТЯМИ
Статья 185. Ограничение прекращения трудового договора
Сноска. Заголовок статьи 185 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
1. Расторжение трудового договора по инициативе работодателя с беременными
женщинами, женщинами, имеющими детей в возрасте до трех лет, одинокими матерями,
воспитывающими ребенка в возрасте до четырнадцати лет (ребенка-инвалида до
восемнадцати лет), иными лицами, воспитывающими указанную категорию детей без
матери, не допускается, за исключением случаев, предусмотренных подпунктами 1), 3)
- 18) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
2. В случае, если на день истечения срока трудового договора женщина
представит медицинское заключение о беременности сроком двенадцать и более недель,
кроме случаев замещения отсутствующего работника, работодатель обязан по ее
письменному заявлению продлить срок трудового договора по день окончания отпуска по
уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет.
Сноска. Статья 185 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 186. Работы, на которых запрещается
применение труда женщин
1. Запрещается применение труда женщин на тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными) и (или) опасными условиями труда согласно Списку работ, на которых
запрещается применение труда женщин.
2. Запрещаются подъем и перемещение вручную женщинами тяжестей,
превышающих установленные для них предельные нормы.
3. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
Сноска. Статья 186 с изменениями, внесенным законами РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 187. Особенности режима труда и отдыха для женщин
и других лиц с семейными обязанностями
1. Работодатель не вправе привлекать беременных женщин к работе в ночное
время, работе в выходные и праздничные дни, сверхурочной работе, направлять их в
командировку, а также отзывать их из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
2. Работодатель не вправе привлекать к работе в ночное время, сверхурочной
работе, а также направлять в командировку и на работу, выполняемую вахтовым
методом, без письменного согласия:
1) женщин, имеющих детей в возрасте до семи лет, и других лиц, воспитывающих
детей в возрасте до семи лет без матери;
2) работников, осуществляющих уход за больными членами семьи либо
воспитывающих детей-инвалидов, если на основании медицинского заключения дети в
возрасте до трех лет, дети-инвалиды либо больные члены семьи нуждаются в
осуществлении постоянного ухода.
Статья 188. Перерывы для кормления ребенка
1. Помимо перерыва для отдыха и приема пищи, внутрисменных и специальных
перерывов, женщинам, имеющим детей в возрасте до полутора лет, отцам (усыновителям,
удочерителям), воспитывающим детей в возрасте до полутора лет без матери,
предоставляются дополнительные перерывы для кормления ребенка (детей) не реже чем
через каждые три часа работы следующей продолжительности:
1) имеющим одного ребенка, - каждый перерыв не менее тридцати минут;
2) имеющим двух или более детей, - каждый перерыв не менее одного часа.
2. Перерывы для кормления ребенка (детей) по заявлению работника,
указанного в пункте 1 настоящей статьи, присоединяются к перерыву для отдыха и
приема пищи либо суммированные перерывы предоставляются в начале или конце рабочего
дня (смены).
3. Перерывы для кормления ребенка (детей) включаются в рабочее время. За
время перерывов женщинам (отцам, усыновителям, удочерителям) сохраняется средняя
заработная плата.
Статья 189. Установление неполного рабочего времени
для женщин и других лиц с
семейными обязанностями
Работодатель по письменному заявлению беременной женщины, одного из родителей
(усыновителя, удочерителя), имеющего ребенка (детей) в возрасте до трех лет, а
также работника, осуществляющего уход за больным членом семьи в соответствии с
медицинским заключением, предоставляет им режим неполного рабочего времени.
Сноска. Статья 189 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 190. Ограничение применения суммированного учета
рабочего времени для беременных женщин
Применение суммированного учета рабочего времени для беременных женщин не
допускается, если продолжительность рабочего дня (рабочей смены) будет превышать
восемь часов.
Статья 191. Временный перевод на другую работу
беременных женщин
Работодатель на основании медицинского заключения обязан перевести
беременную женщину на другую работу, исключающую воздействие вредных и (или)
опасных производственных факторов, с сохранением средней заработной платы.
До предоставления беременной женщине другой работы, исключающей воздействие
неблагоприятных производственных факторов, она подлежит освобождению от работы с
сохранением средней заработной платы за все пропущенные вследствие этого рабочие
дни за счет средств работодателя.
Сноска. Статья 191 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 192. Гарантии женщинам при установлении
очередности предоставления ежегодных
оплачиваемых отпусков
Перед отпуском по беременности и родам или непосредственно после него либо по
окончании отпуска по уходу за ребенком женщине по ее желанию предоставляется
оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск.
Статья 193. Отпуск по беременности и родам
Сноска. Заголовок статьи 193 с изменениями, внесенными Законом РК от
19.12.2007 N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2)
1. Женщинам по их заявлению и на основании выданного в установленном порядке
листка нетрудоспособности предоставляются отпуска по беременности и родам
продолжительностью семьдесят календарных дней до родов и пятьдесят шесть (в случае
осложненных родов или рождения двух или более детей - семьдесят) календарных дней
после родов, если иное не установлено законами Республики Казахстан.
2. Исчисление отпусков производится суммарно, и отпуск предоставляется
женщине полностью независимо от числа дней фактически использованных до родов и
продолжительности работы у работодателя.
Сноска. Статья 193 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-
IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 194. Отпуск работникам, усыновившим
(удочерившим) новорожденных детей
Работникам, усыновившим (удочерившим) новорожденного ребенка (детей),
предоставляется (одному из родителей) отпуск за период со дня усыновления
(удочерения) и до истечения пятидесяти шести дней со дня рождения ребенка.
Сноска. Заголовок статьи и статья с изменением, внесенным Законом РК от 19
декабря 2007 года N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 194-1. Особенности оплаты отпуска по беременности
и родам, отпуска работникам, усыновившим
(удочерившим) новорожденного ребенка (детей)
Работодатель оплачивает отпуск по беременности и родам, отпуск работникам,
усыновившим (удочерившим) новорожденного ребенка (детей), с сохранением средней
заработной платы, если это предусмотрено условиями трудового и (или) коллективного
договора, актом работодателя, за вычетом суммы социальной выплаты на случай потери
дохода в связи с беременностью и родами, усыновлением (удочерением) новорожденного
ребенка (детей), осуществленной в соответствии с законодательством Республики
Казахстан об обязательном социальном страховании.
Сноска. Глава 17 дополнена статьей 194-1 в соответствии с Законом РК от
04.02.2013 № 75-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 195. Отпуск без сохранения заработной платы
по уходу за детьми
1. Работодатель обязан предоставить отпуск без сохранения заработной платы
работнику по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет:
1) по выбору родителей - матери либо отцу ребенка;
2) родителю - одному воспитывающему ребенка;
3) бабушке, деду, другому родственнику, фактически воспитывающему ребенка,
оставшегося без попечения родителей, либо опекуну;
4) работнику, усыновившему (удочерившему) новорожденного ребенка (детей).
2. Отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до
достижения им возраста трех лет может быть использован полностью или по частям на
основании письменного заявления работника, указанного в пункте 1 настоящей статьи,
по его выбору.
3. За время отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до
достижения им трехлетнего возраста за работником сохраняется место работы
(должность).
4. Время отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до
достижения им трехлетнего возраста засчитывается в общий трудовой стаж, в трудовой
стаж по специальности, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.
5. В случае выхода на работу до истечения отпуска без сохранения заработной
платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет работник обязан
предупредить работодателя о своем намерении за месяц до начала работы.
Сноска. Статья 195 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 18. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
РАБОТАЮЩИХ ПО СОВМЕСТИТЕЛЬСТВУ Статья 196. Трудовой договор о работе
по совместительству
1. Работник вправе заключить трудовой договор о работе по совместительству
как с одним работодателем, с которым он уже состоит в трудовых отношениях (по месту
основной работы), так и с несколькими работодателями.
2. В трудовом договоре о работе по совместительству обязательно указание на
то, что работа является совместительством.
Статья 197. Дополнительные документы, необходимые
для заключения трудового договора
о работе по совместительству
Для заключения трудового договора о работе по совместительству с другим
работодателем, помимо документов, предусмотренных статьей 31 настоящего Кодекса,
работник представляет справку о характере и условиях труда по основному месту
работы (место работы, должность, условия труда).
Статья 198. Продолжительность рабочего времени
при работе по совместительству
Суммарная продолжительность ежедневной работы по месту основной работы и
работы по совместительству не должна превышать норму продолжительности ежедневной
работы, установленную статьей 82 настоящего Кодекса, более чем на 4 часа.
Статья 199. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
при работе по совместительству
1. Работникам, работающим по трудовому договору о работе по
совместительству, оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются
одновременно с отпуском по основной работе.
2. Если продолжительность оплачиваемого ежегодного трудового отпуска по
трудовому договору о работе по совместительству меньше продолжительности отпуска по
другой работе, работодатель по просьбе работника - совместителя предоставляет ему
отпуск без сохранения заработной платы на дни, составляющие разницу в
продолжительности отпусков.
Статья 200. Ограничение заключения трудового договора
о работе по совместительству
Не допускается заключение трудового договора о работе по совместительству с
работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, и с работниками, занятыми
на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями
труда.
Статья 201. Дополнительные основания расторжения
трудового договора о работе
по совместительству по инициативе
работодателя
Трудовой договор о работе по совместительству, помимо оснований,
предусмотренных статьей 54 настоящего Кодекса, может быть расторгнут по инициативе
работодателя в случае заключения трудового договора с работником, для которого эта
работа будет являться основной.
Глава 19. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
ЗАНЯТЫХ НА ТЯЖЕЛЫХ РАБОТАХ, РАБОТАХ С ВРЕДНЫМИ
(ОСОБО ВРЕДНЫМИ) И (ИЛИ) ОПАСНЫМИ УСЛОВИЯМИ ТРУДА Статья 202. Сокращенная продолжительность рабочего
времени работников, занятых на
тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными) и (или) опасными
условиями труда
1. Для работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо
вредными) и (или) опасными условиями труда, устанавливается сокращенная
продолжительность рабочего времени не более 36 часов в неделю.
2. Список производств, цехов, профессий и должностей, перечень тяжелых работ,
работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, работа в
которых дает право на сокращенную продолжительность рабочего времени, а также
порядок его предоставления определяются уполномоченным государственным органом по
труду по согласованию с уполномоченным государственным органом в области
здравоохранения.
Сноска. Статья 202 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 203. Дополнительный оплачиваемый ежегодный
трудовой отпуск
Дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются
работникам согласно списку производств, цехов, профессий и должностей, а также
перечню тяжелых работ, работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями
труда, работа в которых дает право на дополнительный оплачиваемый ежегодный
трудовой отпуск. Продолжительность этого вида отпуска, а также порядок его
предоставления определяются уполномоченным государственным органом по труду по
согласованию с уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
Сноска. Статья 203 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 204. Оплата труда работников, занятых на
тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными), опасными условиями труда
Оплата труда работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными), опасными условиями труда, устанавливается в повышенном размере по
сравнению с оплатой труда работников, занятых на работах с нормальными условиями
труда, путем установления повышенных должностных окладов (ставок) или доплат, но не
ниже установленных законодательством Республики Казахстан, отраслевыми соглашениями
или коллективными договорами, основанных на минимальных стандартах оплаты труда.
Список производств, цехов, профессий и должностей, перечень тяжелых работ,
работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, работа в
которых дает право на повышенный размер оплаты труда, а также порядок его
предоставления определяются уполномоченным государственным органом по труду по
согласованию с уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
Установленные настоящей статьей условия оплаты труда распространяются на
работников, труд которых в тяжелых, вредных (особо вредных), опасных условиях
подтвержден результатами аттестации рабочих мест.
Сноска. Статья 204 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 205. Обеспечение здоровых и безопасных
условий труда
Работникам организаций по условиям труда выдается за счет средств
работодателя специальная одежда, специальная обувь и другие средства индивидуальной
защиты, моющие и дезинфицирующие материалы, молоко, лечебно-профилактическое
питание не ниже норм, устанавливаемых Правительством Республики Казахстан.
Сноска. Статья 205 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011).
Глава 20. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
РАБОТНИКОВ, ЗАНЯТЫХ НА СЕЗОННЫХ РАБОТАХ
Статья 206. Сезонные работы
Сезонными признаются работы, которые в силу климатических или иных природных
условий выполняются в течение определенного периода (сезона), но не более одного
года.
Статья 207. Особенности заключения трудового
договора с сезонными работниками
1. В трудовом договоре должны быть указаны условие о заключении договора на
выполнение сезонных работ и определенный период их выполнения.
2. При заключении трудового договора на сезонные работы испытательный срок в
целях проверки соответствия работника поручаемой ему работе не устанавливается.
Статья 208. Дополнительные основания расторжения
трудового договора по инициативе
работодателя с работниками, занятыми на
сезонных работах
Трудовой договор с работниками, занятыми на сезонных работах, помимо
оснований, предусмотренных статьей 54 настоящего Кодекса, может быть расторгнут по
инициативе работодателя в случаях:
1) приостановки работ у работодателя на срок более двух недель по причинам
производственного характера;
2) неявки работника на работу в течение одного месяца подряд вследствие
временной нетрудоспособности.
Статья 209. Особенности порядка расторжения
трудового договора с работником,
занятым на сезонных работах
1. Работник, занятый на сезонных работах, имеет право расторгнуть трудовой
договор по своей инициативе письменно, предупредив об этом работодателя за семь
календарных дней.
2. Работодатель обязан письменно предупредить работника, занятого на
сезонных работах, о предстоящем расторжении трудового договора по основаниям,
предусмотренным подпунктами 1) и 2) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, за семь
календарных дней.
3. При расторжении трудового договора с работником, занятым на сезонных
работах, работодателем производится компенсационная выплата за неиспользованный
отпуск пропорционально отработанному времени.
4. При прекращении трудового договора с работником, занятым на сезонных
работах, в связи с ликвидацией организации, сокращением численности или штата
работников выходное пособие выплачивается в размере двухнедельной средней
заработной платы.
Глава 21. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
РАБОТАЮЩИХ ВАХТОВЫМ МЕТОДОМ
Статья 210. Особенности работы вахтовым методом
1. Вахтовый метод является особой формой осуществления трудового процесса
вне места постоянного проживания работников, когда не может быть обеспечено
ежедневное их возвращение к постоянному месту жительства.
2. Работодатель обязан обеспечивать работников, работающих вахтовым
методом, в период нахождения на объекте производства работ жильем и организовать их
питание для обеспечения их жизнедеятельности, доставку до места работы и обратно, а
также условиями для выполнения работ и междусменного отдыха.
Работодатель обеспечивает условия пребывания работника на объекте
производства работ в соответствии с трудовым, коллективным договорами.
Сноска. Статья 210 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 211. Ограничения на работы вахтовым методом
К работам, выполняемым вахтовым методом, не допускаются работники, не
достигшие восемнадцатилетнего возраста, беременные женщины, инвалиды первой и
второй групп. Иные работники могут привлекаться к работам, выполняемым вахтовым
методом, если такие работы им не противопоказаны на основании медицинских
заключений.
Статья 212. Продолжительность вахты
1. Вахтой считается период, включающий время выполнения работ на объекте и
время междусменного отдыха.
2. Продолжительность вахты не может превышать пятнадцать календарных дней.
На отдельных объектах продолжительность вахты с письменного согласия
работника может быть увеличена до тридцати календарных дней в соответствии с
трудовым и (или) коллективным договором.
Для членов экипажей морских судов с согласия работника продолжительность
вахты может быть увеличена до ста двадцати календарных дней.
Сноска. Статья 212 в редакции Закона РК от 28.12.2010 № 369-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 213. Учет рабочего времени и времени отдыха
при работе вахтовым методом
1. При вахтовом методе работы устанавливается суммированный учет рабочего
времени за месяц, квартал или иной более длительный период, но не более чем за один
год.
2. Учетный период охватывает рабочее время, время отдыха, время в пути от
местонахождения работодателя или от пункта сбора до места работы и обратно. При
этом общая продолжительность рабочего времени за учетный период не должна превышать
норму, установленную настоящим Кодексом.
3. Не допускается предоставление оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
по частям в период межвахтового отдыха.
4. Работодатель обязан вести учет рабочего времени и времени отдыха каждого
работника, работающего вахтовым методом, по месяцам и за весь учетный период.
Глава 22. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
ДОМАШНИХ РАБОТНИКОВ Статья 214. Особенности заключения и прекращения
трудового договора
с домашними работниками
1. Домашними работниками признаются работники, выполняющие работы
(оказывающие услуги) у работодателей – физических лиц в домашнем хозяйстве, которое
ведется одним или несколькими членами семьи, если работы (услуги) выполняются
(оказываются) не в целях извлечения дохода работодателем и (или) для работодателя.
2. Издание акта о приеме на работу либо прекращении трудовых отношений с
домашним работником и внесение сведений о его работе в трудовую книжку
работодателем не производятся.
3. Трудовая деятельность домашнего работника подтверждается трудовым
договором.
4. Сроки письменного предупреждения о прекращении (расторжении) трудового
договора с домашним работником, а также случаи и размеры компенсационной выплаты в
связи с потерей работы устанавливаются трудовым договором.
Сноска. Статья 214 с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2013 № 153-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 215. Режим рабочего времени и времени отдыха
домашних работников
1. На домашних работников распространяются нормы продолжительности рабочего
времени и времени отдыха, установленные настоящим Кодексом.
2. Режим работы, порядок предоставления выходных дней, оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков, привлечения к сверхурочным работам, к работе в ночное
время, выходные и праздничные дни домашнего работника определяются в трудовом
договоре.
Статья 216. Порядок применения и снятия дисциплинарных
взысканий
Порядок применения и снятия дисциплинарных взысканий в отношении домашнего
работника определяется трудовым договором.
Статья 217. Разрешение индивидуальных трудовых споров
Индивидуальные трудовые споры между домашним работником и работодателем
разрешаются по соглашению сторон и (или) в суде.
Статья 218. Расторжение трудового договора с домашним
работником
Расторжение трудового договора с домашним работником производится по
основаниям, предусмотренным трудовым договором.
Глава 23. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА НАДОМНЫХ РАБОТНИКОВ
Статья 219. Надомные работники
1. Надомными работниками считаются лица, заключившие трудовой договор с
работодателем о выполнении работы на дому личным трудом со своими материалами и с
использованием своего оборудования, инструментов и приспособлений или выделяемых
работодателем либо приобретаемых за счет средств работодателя.
2. Выполнение работником работ на дому может устанавливаться как при
заключении трудового договора, так и в течение срока действия трудового договора
внесением соответствующих изменений в трудовой договор.
Статья 220. Условия труда надомных работников
1. Надомные работы могут выполняться только в случаях, когда они не
противопоказаны работнику по состоянию здоровья и для их выполнения могут быть
обеспечены требования по безопасности и охране труда.
2. В трудовом договоре на выполнение работ на дому в обязательном порядке
должны быть предусмотрены условия о:
1) выполнении работ с использованием оборудования, материалов, инструментов
и приспособлений, принадлежащих на праве собственности работнику или выделяемых
работодателем либо приобретаемых за счет средств работодателя;
2) порядке и сроках обеспечения работника для выполнения работы сырьем,
материалами, полуфабрикатами;
3) порядке и сроках вывоза готовой продукции;
4) компенсационных и иных выплатах работнику.
Статья 221. Режим рабочего времени и времени отдыха,
условия обеспечения безопасности и
охраны труда надомных работников
Режим рабочего времени и времени отдыха, особенности контроля работодателя за
соблюдением работником режима рабочего времени, условия по обеспечению безопасности
и охраны труда и соблюдению этих условий для работника, выполняющего работу на
дому, определяются в трудовом договоре.
Глава 23-1. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
ЗАНЯТЫХ НА ДИСТАНЦИОННОЙ РАБОТЕ
Сноска. Раздел 3 дополнен главой 23-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 221-1. Дистанционная работа
Дистанционная работа является особой формой осуществления трудового процесса
вне места расположения работодателя с применением в процессе работы информационных
и коммуникационных технологий.
Статья 221-2. Условия труда работников, занятых на
дистанционной работе
1. Работодатель предоставляет работнику средства коммуникаций (средства
связи) и несет расходы по их установке и обслуживанию. В случае, когда работник
использует собственные средства коммуникаций на постоянной основе работодателем
выплачивается компенсация, размер и порядок выплаты которых устанавливается по
соглашению с работником.
По соглашению сторон дистанционному работнику могут возмещаться и иные
расходы, связанные с выполнением для работодателя работы (стоимость электроэнергии,
воды и т. д.).
2. Способы и периодичность рабочих контактов работника с работодателем
определяются в трудовом договоре.
Статья 221-3. Учет рабочего времени и времени отдыха,
условия обеспечения безопасности и
охраны труда
На работников, занятых на дистанционной работе, распространяются нормы
продолжительности рабочего времени и времени отдыха, установленные настоящим
Кодексом.
Для работников, занятых на дистанционной работе, устанавливается
фиксированный учет рабочего времени, особенности контроля за которым определяются в
трудовом договоре.
Особенности контроля за соблюдением режима рабочего времени, условия по
обеспечению безопасности и охраны труда и соблюдению этих условий для работника
определяются в трудовом договоре.
Глава 24. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ИНВАЛИДОВ Статья 222. Реализация инвалидами права на труд
1. Инвалиды имеют право заключать трудовые договоры с работодателями с
обычными условиями труда либо в специализированных организациях, применяющих труд
инвалидов.
2. Отказ в заключении трудового договора, перевод инвалида на другую
работу, изменение условий труда по мотивам инвалидности не допускаются, за
исключением случаев, когда по медицинскому заключению состояние его здоровья
препятствует выполнению трудовых обязанностей либо угрожает его здоровью и (или)
безопасности труда других лиц.
Сноска. Статья 222 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 223. Условия труда работников-инвалидов
1. Условия нормирования, оплаты и охраны труда, режим работы, порядок
совмещения профессий (должностей), технические, санитарные, гигиенические,
производственно-бытовые условия, а также иные по согласованию сторон условия
трудового, коллективного договоров не могут ухудшать положения или ограничивать
права работников-инвалидов по сравнению с другими работниками.
2. Запрещается применение труда инвалидов на тяжелых работах, работах с
вредными (особо вредными), опасными условиями труда.
3. Работающим инвалидам могут предоставляться дополнительные гарантии,
установленные настоящим Кодексом, соглашениями, актами работодателя, а также
трудовым, коллективным договорами.
4. Медицинские заключения о режиме неполного рабочего времени, снижении
нагрузки и других условиях труда работающих инвалидов обязательны для исполнения
работодателем.
Статья 224. Сокращенная продолжительность рабочего
времени работников-инвалидов
1. Работникам-инвалидам первой и второй групп устанавливается сокращенная
продолжительность рабочего времени - не более 36 часов в неделю.
2. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) работников-инвалидов
первой и второй групп не может превышать семь часов.
Статья 225. Ограничение применения суммированного учета
рабочего времени для работников-инвалидов
1. Для работников-инвалидов первой и второй групп не допускается применение
суммированного учета рабочего времени.
2. Работникам-инвалидам третьей группы не может устанавливаться
суммированный учет рабочего времени, если такой режим запрещен им по медицинским
показаниям.
Статья 226. Ограничение работы в ночное время,
сверхурочной работы, работы в выходные
и праздничные дни, направления
в командировку работников-инвалидов
Привлечение к сверхурочной работе, работе в ночное время, в выходные и
праздничные дни, направление в командировку работников-инвалидов допускаются только
с их письменного согласия, если такая работа не запрещена им по медицинским
показаниям.
Статья 227. Предоставление оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска работникам-инвалидам
Работникам-инвалидам оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предоставляется в
соответствии с графиком отпусков, утверждаемым работодателем по согласованию с
ними.
Статья 228. Предоставление дополнительного оплачиваемого
ежегодного отпуска работникам-инвалидам
Дополнительный оплачиваемый ежегодный отпуск предоставляется одновременно с
оплачиваемым ежегодным трудовым отпуском либо по желанию работника-инвалида в
другое время рабочего года.
Глава 25. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ГРАЖДАНСКИХ СЛУЖАЩИХ
Статья 229. Поступление на гражданскую службу
1. Поступление на гражданскую службу осуществляется в порядке назначения либо
по конкурсу.
2. Конкурс организовывается и проводится государственным учреждением,
казенным предприятием, имеющим вакантную должность.
3. Порядок поступления на гражданскую службу и проведения конкурса на занятие
вакантной должности гражданского служащего определяется Правительством Республики
Казахстан.
4. Прием на гражданскую службу осуществляется путем заключения трудового
договора и издания акта работодателя.
Статья 230. Перечень должностей гражданских служащих
Перечень должностей гражданских служащих определяется Правительством
Республики Казахстан.
Статья 231. Ограничения, связанные с пребыванием на
гражданской службе
1. Гражданский служащий не вправе:
1) использовать в неслужебных целях средства материально-технического,
финансового и информационного обеспечения, другое государственное имущество и
служебную информацию;
2) участвовать в действиях, препятствующих нормальному функционированию
гражданской службы и выполнению должностных обязанностей;
3) использовать служебное положение в целях, не связанных с гражданской
службой;
4) разглашать сведения, ставшие известными в период прохождения гражданской
службы, составляющие государственные секреты, служебную и иную охраняемую законом
тайну.
2. На гражданскую службу на должность, связанную с исполнением управленческих
функций, не может быть принято лицо, ранее совершившее коррупционное преступление.
Сноска. Статья 231 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.12.2009 № 222-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 232. Перевод гражданского служащего на работу
в другое государственное учреждение
(казенное предприятие)
Гражданский служащий по его письменному заявлению может быть переведен на
работу в другое государственное учреждение (казенное предприятие) по согласованию
между руководителями соответствующих организаций.
Статья 233. Аттестация гражданских служащих
В целях определения уровня профессиональной и квалификационной подготовки,
деловых качеств гражданские служащие проходят аттестацию.
Порядок и условия проведения аттестации гражданских служащих
определяются уполномоченным государственным органом соответствующей сферы
деятельности.
Статья 234. Продвижение по гражданской службе
1. Продвижение по службе гражданских служащих осуществляется путем перевода
их на вышестоящую должность.
2. Преимущественным правом на продвижение по гражданской службе пользуются
гражданские служащие, имеющие высокий уровень квалификации и опыт работы, постоянно
повышающие свой профессиональный, квалификационный уровень.
Статья 235. Повышение квалификации и переподготовка
гражданских служащих
1. Гражданские служащие могут быть направлены в соответствующие организации
образования в целях углубления профессиональных знаний и навыков, приобретения
профессий и специальностей.
2. Обучение, переобучение, стажировка, включая научную стажировку, в случае
обучения без отрыва от производства (работы) гражданского служащего оплачиваются за
счет средств направляющей организации.
За время учебы гражданского служащего за ним сохраняются занимаемая
должность, гарантии и компенсационные выплаты.
3. Гражданским служащим, проходящим повышение квалификации или
переподготовку по специальности, соответствующей профилю деятельности гражданской
службы, предоставляется оплачиваемый учебный отпуск.
Статья 236. Поощрения гражданских служащих
За добросовестное исполнение должностных обязанностей, высокое качество
выполнения работ, в том числе работ особой сложности и срочности, за инициативу,
творческую активность и другие достижения в работе гражданские служащие могут
быть поощрены:
1) продвижением по гражданской службе;
2) денежным вознаграждением;
3) объявлением благодарности.
Коллективным договором могут быть предусмотрены и другие меры поощрения.
Статья 237. Гарантии и компенсационные выплаты
гражданским служащим при переезде
на работу в другую местность
Гражданским служащим при переезде на работу вместе с государственным
учреждением (казенным предприятием) в другую местность (другой населенный пункт) по
существующему административно-территориальному делению выплачиваются:
стоимость проезда к месту работы самого гражданского служащего и членов его
семьи (кроме случаев, когда государственное учреждение (казенное предприятие)
предоставляет соответствующее средство передвижения);
расходы по провозу имущества;
суточные за каждый день нахождения в пути;
единовременное пособие в размере шести должностных окладов по занимаемой
должности;
заработная плата за дни сбора в дорогу и устройства на новом месте
жительства, но не более шести дней, а также за время нахождения в пути.
Статья 238. Оплата труда гражданских служащих
1. Система оплаты труда гражданских служащих, содержащихся за счет
государственного бюджета, определяется Правительством Республики Казахстан.
2. Специалистам в области здравоохранения, социального обеспечения,
образования, культуры, спорта и ветеринарии, являющимся гражданскими служащими и
работающим в сельской местности, по решению местных представительных органов за
счет бюджетных средств устанавливаются повышенные не менее чем на двадцать пять
процентов должностные оклады и тарифные ставки по сравнению с окладами и ставками
гражданских служащих, занимающихся этими видами деятельности в городских условиях,
если иное не установлено законами Республики Казахстан.
3. Перечень должностей специалистов в области здравоохранения, социального
обеспечения, образования, культуры, спорта и ветеринарии, являющихся гражданскими
служащими и работающих в сельской местности, определяется местным исполнительным
органом по согласованию с местным представительным органом.
Сноска. Статья 238 с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от
03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); Законом РК от 17.01.2014 № 165-V (вводится
в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 239. Отпуск гражданским служащим
1. Гражданским служащим, содержащимся за счет государственного бюджета,
предоставляется основной оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск продолжительностью
не менее тридцати календарных дней с выплатой пособия на оздоровление в размере
должностного оклада. Пособие для оздоровления гражданским служащим выплачивается
один раз в календарном году.
Для отдельных категорий гражданских служащих законами Республики Казахстан
может быть установлена более длительная продолжительность основного оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска.
2. Гражданским служащим, обучающимся в высших учебных заведениях, по
соглашению с работодателем предоставляются оплачиваемые учебные отпуска на период
сдачи экзаменов, подготовки и защиты дипломного проекта (работы), сдачи выпускных
экзаменов.
Сноска. Статья 239 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 240. Дополнительное основание для прекращения
трудового договора с гражданскими служащими
1. Помимо оснований для прекращения трудового договора с работниками,
установленных настоящим Кодексом, дополнительным основанием для прекращения
трудового договора с гражданскими служащими является достижение ими пенсионного
возраста, установленного законом Республики Казахстан.
2. С работником, достигшим пенсионного возраста и обладающим высоким
профессиональным и квалификационным уровнем, с учетом его работоспособности
руководителем государственного учреждения (казенного предприятия) либо
ответственным секретарем или иным должностным лицом, определяемым Президентом
Республики Казахстан, трудовой договор может продлеваться ежегодно.
Cноска. Статья 240 с изменениями, внесенными Законом РК от 27 июля 2007 года
N 315 (вводится в действие со дня официального опубликования).
Глава 25-1. Особенности регулирования труда работников
государственных предприятий на праве хозяйственного ведения,
национальных управляющих холдингов, национальных институтов
развития, национальных холдингов и национальных компаний, а
также их дочерних организаций
Сноска. Кодекс дополнен главой 25-1 в соответствии с Законом РК от 07.12.2009
№ 222-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 240-1. Ограничение, связанное с пребыванием на
работе в государственных предприятиях на
праве хозяйственного ведения, национальных
управляющих холдингах, национальных
институтах развития, национальных холдингах
и национальных компаниях, а также их
дочерних организациях
На работу в государственные предприятия на праве хозяйственного ведения,
национальные управляющие холдинги, национальные институты развития, национальные
холдинги и национальные компании, а также их дочерние организации на должность,
связанную с исполнением управленческих функций, не может быть принято лицо, ранее
совершившее коррупционное преступление.
Глава 25-2. Особенности регулирования труда работников,
относящихся к авиационному персоналу гражданской авиации Сноска. Кодекс дополнен главой 25-2 в соответствии с Законом РК от 04.07.2013
№ 132-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 240-2. Режим рабочего времени и времени отдыха
работников, относящихся к авиационному
персоналу гражданской авиации
Труд работников, относящихся к авиационному персоналу гражданской и
экспериментальной авиации, непосредственно связанному с безопасностью полетов,
регулируется настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными Законом
Республики Казахстан «Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан
и деятельности авиации» и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан,
устанавливающими особые нормы продолжительности режима рабочего времени и времени
отдыха с учетом международных стандартов и нормативов в области гражданской
авиации.
Глава 26. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ
СУБЪЕКТОВ МАЛОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
Статья 241. Субъекты малого предпринимательства,
в отношении которых устанавливаются
особенности регулирования
трудовых отношений
Особенности регулирования труда, установленные настоящей главой,
распространяются на субъектов малого предпринимательства со среднегодовой
численностью работников не более 25 человек.
Статья 242. Сроки трудовых договоров для субъектов
малого предпринимательства
Субъекты малого предпринимательства могут заключать трудовые договоры с
работниками на определенный срок без ограничения, предусмотренного подпунктом 2)
пункта 1 статьи 29 настоящего Кодекса.
Статья 243. Правила трудового распорядка субъектов
малого предпринимательства
Субъекты малого предпринимательства утверждают правила трудового распорядка
самостоятельно.
Статья 244. Режим работы
Субъекты малого предпринимательства имеют право устанавливать режим работы,
предусматривающий привлечение к работе в выходные и праздничные дни в соответствии
с графиком, который утверждается работодателем, а также использовать суммированный
учет рабочего времени или разделение рабочего дня на части с соблюдением общих
требований по продолжительности рабочего времени.
Статья 245. Условия оплаты труда
Условия оплаты труда работников субъектов малого предпринимательства
устанавливаются или изменяются работодателем и доводятся до сведения работников во
время заключения трудового договора или не позднее чем за месяц до их утверждения.
При утверждении условий оплаты работы работодатель не имеет права в одностороннем
порядке изменять условия трудового договора.
Статья 246. Участие субъектов малого предпринимательства
в социальном партнерстве
На трудовые отношения с участием субъектов малого предпринимательства
распространяется действие соглашений в случае, если работодатели и работники
объединились в соответствующие организации для ведения переговоров и подписания
таких соглашений.
Статья 247. Особенности организации безопасности
и охраны труда у субъектов
малого предпринимательства
Организация безопасности и охраны труда у субъектов малого
предпринимательства может осуществляться на договорной основе с физическими или
юридическими лицами.
Глава 27. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РУКОВОДИТЕЛЯ И
ЧЛЕНОВ КОЛЛЕГИАЛЬНОГО ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ОРГАНА ЮРИДИЧЕСКОГО ЛИЦА И
РАБОТНИКОВ, НАЗНАЧАЕМЫХ (ИЗБИРАЕМЫХ) СОБСТВЕННИКОМ ИМУЩЕСТВА ИЛИ
УПОЛНОМОЧЕННЫМ ИМ ЛИЦОМ (ОРГАНОМ) ЛИБО УПОЛНОМОЧЕННЫМ ОРГАНОМ ЮРИДИЧЕСКОГО
ЛИЦА Сноска. Заголовок главы 27 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012
№ 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его
первого официального опубликования).
Статья 248. Правовые основы регулирования труда
руководителя исполнительного органа
юридического лица
Трудовые отношения с руководителем исполнительного органа юридического лица
осуществляются в соответствии с настоящим Кодексом, законами Республики Казахстан,
учредительными документами и трудовым договором.
Статья 249. Заключение трудового договора
с руководителем исполнительного органа
юридического лица
Трудовой договор с руководителем исполнительного органа юридического лица
заключается собственником имущества юридического лица или уполномоченным им лицом
(органом) либо уполномоченным органом юридического лица на срок, установленный
законами Республики Казахстан, учредительными документами или соглашением сторон.
Законами Республики Казахстан или учредительными документами могут
быть установлены дополнительные процедуры, предшествующие заключению трудового
договора с руководителем исполнительного органа юридического лица.
Статья 250. Работа руководителя исполнительного органа
юридического лица по совместительству
Руководитель исполнительного органа юридического лица может занимать
оплачиваемые должности в других организациях только с разрешения уполномоченного
органа юридического лица либо собственника имущества юридического лица, либо
уполномоченного им лица (органа).
Статья 251. Материальная ответственность руководителя
исполнительного органа юридического лица
Руководитель исполнительного органа юридического лица несет материальную
ответственность за ущерб, причиненный им юридическому лицу, в порядке,
установленном настоящим Кодексом или иными законами Республики Казахстан.
Статья 252. Дополнительные основания для прекращения
трудового договора с руководителем
исполнительного органа юридического лица
Помимо оснований, предусмотренных настоящим Кодексом, дополнительным
основанием для прекращения трудового договора с руководителем исполнительного
органа юридического лица является решение собственника имущества юридического лица
либо уполномоченного собственником лица (органа) или уполномоченного органа
юридического лица о досрочном прекращении трудовых отношений.
В случае прекращения трудового договора с руководителем исполнительного
органа юридического лица до истечения срока его действия ему производится
компенсационная выплата за досрочное расторжение трудового договора в размере, на
условиях и в порядке определяемом трудовым договором.
Сноска. Статья 252 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 253. Досрочное расторжение трудового договора по
инициативе руководителя исполнительного
органа юридического лица
Руководитель исполнительного органа юридического лица имеет право досрочно
расторгнуть трудовой договор, предупредив об этом собственника имущества
юридического лица либо уполномоченное собственником лицо (орган) или уполномоченный
орган юридического лица в письменной форме не менее чем за два месяца.
Статья 254. Особенности регулирования труда членов
коллегиального исполнительного органа
юридического лица и работников, назначаемых
(избираемых) собственником имущества или
уполномоченным им лицом (органом) либо
уполномоченным органом юридического лица
Сноска. Заголовок статьи 254 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Особенности регулирования труда руководителя исполнительного органа,
установленные настоящей главой, распространяются на других членов коллегиального
исполнительного органа юридического лица, если иное не установлено законами
Республики Казахстан.
Особенности регулирования труда работников, назначаемых (избираемых)
собственником имущества или уполномоченным им лицом (органом) либо уполномоченным
органом юридического лица, определяются законами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 254 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 28. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ГОСУДАРСТВЕННЫХ СЛУЖАЩИХ,
ДЕПУТАТОВ ПАРЛАМЕНТА И МАСЛИХАТОВ, СУДЕЙ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН, ЛИЦ,
СОСТОЯЩИХ НА ВОИНСКОЙ СЛУЖБЕ, СОТРУДНИКОВ СПЕЦИАЛЬНЫХ ГОСУДАРСТВЕННЫХ,
ПРАВООХРАНИТЕЛЬНЫХ ОРГАНОВ И РАБОТНИКОВ НАЦИОНАЛЬНОГО БАНКА РЕСПУБЛИКИ
КАЗАХСТАН И ЕГО ВЕДОМСТВ
Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 05.07.2012 № 30-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Сноска. В тексте главы 28 слова "работников", "работники", "работникам"
заменены соответственно словами "сотрудников", "сотрудники", "сотрудникам" Законом
РК от 06.01.2011 № 379-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 255. Регулирование труда государственных
служащих, депутатов Парламента и
маслихатов, судей Республики Казахстан
Труд государственных служащих, депутатов Парламента и маслихатов, судей
Республики Казахстан регулируется настоящим Кодексом с
особенностями, предусмотренными законами Республики Казахстан
и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан, устанавливающими особые
условия и порядок поступления на службу, ее прохождения и прекращения, особые
условия труда, условия оплаты труда, а также дополнительные льготы, преимущества и
ограничения.
Статья 256. Лица, состоящие на воинской службе,
сотрудники специальных государственных и
правоохранительных органов
Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
1. К лицам, состоящим на воинской службе, относятся лица, проходящие службу в
Вооруженных Силах Республики Казахстан, Пограничной службе, органах военной
контрразведки и военной полиции Комитета национальной безопасности Республики
Казахстан, Республиканской гвардии, внутренних войсках и военно-следственных
органах Министерства внутренних дел, органах управления и частях гражданской
обороны уполномоченного органа в области чрезвычайных ситуаций и органах военной
прокуратуры.
2. К сотрудникам правоохранительных органов относятся лица, состоящие на
службе в органах внутренних дел, финансовой полиции, государственной
противопожарной службе, таможенных органах, органах прокуратуры Республики
Казахстан, осуществляющие правоохранительную деятельность в соответствии с законами
Республики Казахстан.
3. К сотрудникам специальных государственных органов относятся лица,
проходящие службу в органах национальной безопасности, уполномоченном органе в
сфере внешней разведки и Службе охраны Президента Республики Казахстан.
Сноска. Статья 256 с изменениями, внесенными законами РК от 27.05.2010 № 279-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 16.02.2012 №
562-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого
официального опубликования).
Статья 257. Регулирование труда лиц, состоящих на
воинской службе, сотрудников специальных
государственных и правоохранительных органов
Труд лиц, состоящих на воинской службе, сотрудников специальных
государственных и правоохранительных органов регулируется настоящим Кодексом с
особенностями, предусмотренными специальными законами Республики Казахстан и иными
нормативными правовыми актами Республики Казахстан, устанавливающими особые условия
и порядок поступления на службу, ее прохождения и прекращения, особые условия
труда, условия оплаты труда, а также дополнительные льготы, преимущества и
ограничения.
Сноска. Статья 257 в редакции Закона РК от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 257-1. Регулирование труда работников
Национального Банка Республики Казахстан
и его ведомств
Труд работников Национального Банка Республики Казахстан и его ведомств
регулируется настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными Законом
Республики Казахстан «О Национальном Банке Республики Казахстан» и иными
нормативными правовыми актами Республики Казахстан, устанавливающими особые условия
назначения на должность, прекращения трудового договора, особые условия труда и
условия оплаты труда, а также преимущества и ограничения.
Сноска. Глава 28 дополнена статьей 257-1 в соответствии с Законом РК от
05.07.2012 № 30-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
РАЗДЕЛ 4. СОЦИАЛЬНОЕ ПАРТНЕРСТВО И КОЛЛЕКТИВНЫЕ
ОТНОШЕНИЯ В СФЕРЕ ТРУДА
Глава 29. СОЦИАЛЬНОЕ ПАРТНЕРСТВО В СФЕРЕ ТРУДА Статья 258. Задачи социального партнерства
Социальное партнерство в Республике Казахстан направлено на решение следующих
задач:
1) создание эффективного механизма регулирования социальных, трудовых и
связанных с ними экономических отношений;
2) содействие обеспечению социальной стабильности и общественного согласия
на основе объективного учета интересов всех слоев общества;
3) содействие в обеспечении гарантий прав работников в сфере труда,
осуществление их социальной защиты;
4) содействие процессу консультаций и переговоров между сторонами
социального партнерства на всех уровнях;
5) содействие разрешению коллективных трудовых споров;
6) выработка предложений по реализации государственной политики в области
социально-трудовых отношений.
Статья 259. Основные принципы социального партнерства
Основными принципами социального партнерства являются:
1) полномочность представителей сторон;
2) равноправие сторон;
3) свобода выбора обсуждаемых вопросов;
4) добровольность принятия обязательств;
5) уважение интересов сторон;
6) обязательность выполнения коллективных договоров, соглашений;
7) ответственность сторон, их представителей за невыполнение по их вине
принятых обязательств по соглашению;
8) содействие государства в укреплении и развитии социального партнерства;
9) гласность принимаемых решений.
Статья 260. Органы социального партнерства
Социальное партнерство обеспечивается в форме взаимодействия сторон
посредством органов социального партнерства:
1) на республиканском уровне - республиканской трехсторонней комиссией по
социальному партнерству и регулированию социальных и трудовых отношений (далее -
республиканская комиссия);
2) на отраслевом уровне - отраслевыми комиссиями по социальному партнерству
и регулированию социальных и трудовых отношений (далее - отраслевая комиссия);
3) на региональном (областном, городском, районном) уровне - областными,
городскими, районными комиссиями по социальному партнерству и регулированию
социальных и трудовых отношений (далее - региональная комиссия);
4) на уровне организаций в форме соглашений или коллективных договоров,
устанавливающих конкретные взаимные обязательства в сфере труда между
представителями работников и работодателем, а в организациях с иностранным участием
- резидентами Республики Казахстан на основе международных договоров (соглашений) и
законодательства Республики Казахстан.
Статья 261. Формы социального партнерства
Социальное партнерство осуществляется в формах:
коллективных переговоров по подготовке проектов коллективных договоров,
соглашений и их заключению;
взаимных консультаций (переговоров) по вопросам регулирования трудовых
отношений и иных непосредственно связанных с ними отношений, обеспечения гарантий
прав работников в сфере труда и совершенствования трудового законодательства
Республики Казахстан;
участия представителей работников и работодателей в досудебном разрешении
трудовых споров.
Статья 262. Стороны социального партнерства
Сторонами социального партнерства является государство в лице соответствующих
исполнительных органов, работники и работодатели в лице их представителей,
уполномоченных в установленном порядке.
Статья 263. Организация социального партнерства на
республиканском уровне
1. Республиканская комиссия является постоянно действующим органом по
обеспечению согласования интересов сторон социального партнерства путем проведения
консультаций и переговоров, которые оформляются соответствующими решениями.
2. Участниками республиканской комиссии являются полномочные представители
Правительства Республики Казахстан, республиканских объединений работников и
республиканских объединений работодателей.
3. Полномочными представителями республиканских объединений работников
являются объединения, имеющие структурные подразделения (филиалы и
представительства) на территории более половины областей Республики Казахстан,
городов республиканского значения.
4. Полномочными представителями республиканских объединений работодателей
являются представители Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан,
республиканского союза (ассоциации) объединений субъектов частного
предпринимательства, республиканского объединения по малому предпринимательству,
республиканских отраслевых объединений субъектов частного предпринимательства.
Представление от указанных союзов (ассоциаций) осуществляется на
пропорциональной основе в зависимости от количества входящих в их состав
республиканских общественных объединений.
Сноска. Статья 263 с изменением, внесенным Законом РК от 04.07.2013 № 130-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 264. Организация социального партнерства на
отраслевом уровне
1. Отраслевая комиссия является постоянно действующим органом по
обеспечению согласования интересов сторон социального партнерства путем проведения
консультаций и переговоров, которые оформляются соответствующими решениями. Для
целей настоящего Кодекса перечень отраслей устанавливается республиканской
комиссией.
2. Участниками отраслевых комиссий являются полномочные представители
уполномоченных государственных органов соответствующих сфер деятельности,
представители работодателей и работников.
3. Полномочными представителями отраслевых объединений работников являются
отраслевые профессиональные союзы, имеющие структурные подразделения (филиалы и
представительства) на территории областей, городов республиканского значения.
4. Полномочными представителями работодателей являются представители
Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и отраслевых организаций.
Сноска. Статья 264 с изменением, внесенным Законом РК от 04.07.2013 № 130-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 265. Организация социального партнерства на
региональном уровне
1. Региональная комиссия является постоянно действующим органом по
обеспечению согласования интересов сторон социального партнерства путем проведения
консультаций и переговоров, которые оформляются соответствующими соглашениями и
решениями.
2. Участниками региональных комиссий являются соответствующие полномочные
представители местных исполнительных органов, представители работодателей и
работников.
3. Полномочными представителями региональных объединений работников
являются объединения профессиональных союзов на областном, городском и районном
уровнях.
4. Полномочными представителями работодателей на региональном уровне
являются:
1) на областном уровне – представители Национальной палаты предпринимателей
Республики Казахстан, областные объединения субъектов частного предпринимательства,
областное объединение по малому предпринимательству;
2) на городском, районном уровнях – представители Национальной палаты
предпринимателей Республики Казахстан, городские, районные объединения по малому
предпринимательству.
Сноска. Статья 265 с изменением, внесенным Законом РК от 04.07.2013 № 130-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 266. Регулирование социально-трудовых отношений
на уровне организации
1. Для обеспечения регулирования социально-трудовых отношений, ведения
коллективных переговоров и подготовки проекта коллективного договора и его
заключения, а также для организации контроля за выполнением коллективного договора
на равноправной основе по решению сторон образуются комиссии из наделенных
необходимыми полномочиями представителей сторон.
2. Работодатель в соответствии с условиями коллективного договора создает
условия для деятельности профессионального союза, действующего в организации.
3. По согласованию сторон и при наличии письменных заявлений работников,
являющихся членами профессионального союза, работодатель ежемесячно перечисляет на
счет профессионального союза членские профсоюзные взносы из заработной платы
работников.
Сноска. Статья 266 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 267. Принципы и порядок формирования постоянно
действующих республиканской, отраслевых,
региональных комиссий
1. Постоянно действующие республиканская, отраслевые, региональные комиссии
формируются на основе следующих принципов:
1) обязательность участия представителей органов исполнительной власти,
представителей работодателей и работников в деятельности комиссий;
2) полномочность сторон;
3) паритетное представительство;
4) равноправие сторон;
5) взаимная ответственность сторон.
2. Персональный состав участников комиссий формируется каждой стороной
социального партнерства самостоятельно.
Статья 268. Основные цели и задачи республиканской,
отраслевых, региональных комиссий
1. Основными целями комиссий являются регулирование социальных и трудовых
отношений и согласование интересов сторон социального партнерства.
2. Основными задачами комиссий являются:
1) согласование позиций сторон социального партнерства по основным
направлениям социальной и экономической политики;
2) разработка и заключение соглашений;
3) разработка, согласование и утверждение мероприятий по реализации
соглашений;
4) проведение консультаций и выработка рекомендаций по вопросам, связанным с
ратификацией и применением международных трудовых норм.
3. Комиссии действуют в соответствии с утвержденными ими положениями и
планами работ. Заседания комиссий проводятся не реже двух раз в год.
Статья 269. Основные права республиканской, отраслевых
и региональных комиссий
Республиканская, отраслевая и региональная комиссии вправе:
1) рассматривать на своих заседаниях проблемы проведения согласованной
политики в области социальных и трудовых отношений;
2) согласовывать интересы исполнительных органов, объединений работодателей
и работников при разработке проекта соглашения, реализации указанного соглашения,
выполнении решений комиссии;
3) запрашивать у исполнительных органов, работодателей и (или)
представителей работников информацию о заключаемых и заключенных соглашениях,
регулирующих социальные и трудовые отношения;
4) осуществлять контроль за выполнением своих решений, а в случае их
неисполнения ответственными лицами направлять соответствующей стороне социального
партнерства информацию с предложениями по устранению выявленных нарушений и
привлечению к ответственности лиц, виновных в невыполнении условий соглашения;
5) запрашивать и получать у исполнительных органов информацию о социальном
положении, необходимую для ведения коллективных переговоров и подготовки проекта
соглашения, организации контроля за выполнением указанного соглашения;
6) вносить предложения по разработке нормативных правовых актов в области
социальных и трудовых отношений на рассмотрение уполномоченных государственных
органов;
7) создавать рабочие группы с привлечением ученых и специалистов;
8) приглашать на заседание комиссии работников исполнительных органов,
общественных объединений, а также независимых экспертов;
9) принимать совместные соглашения и решения, которые обязательны для
рассмотрения и исполнения в установленные комиссией сроки исполнительными органами,
объединениями работодателей и работников;
10) принимать участие в проведении международных, республиканских,
межрегиональных совещаний, конференций, конгрессов, семинаров по вопросам
социальных и трудовых отношений и социального партнерства в порядке, согласованном
с организаторами указанных мероприятий.
Статья 270. Полномочия представителей работников
1. Представители работников имеют право:
1) представлять и защищать социально-трудовые права и интересы работников;
2) вести с работодателем коллективные переговоры по разработке проектов и
заключению соглашений, коллективных договоров, получать в этих целях необходимую
информацию по вопросам трудовых отношений;
3) участвовать в решении вопросов социально-экономического развития,
предусмотренных в соглашениях или коллективных договорах;
4) осуществлять в порядке, установленном настоящим Кодексом, общественный
контроль;
5) взаимодействовать с государственными инспекторами уполномоченного
государственного органа по труду по вопросам нарушений трудового законодательства;
6) в соответствии с соглашениями и коллективными договорами посещать рабочие
места для изучения и принятия мер по обеспечению нормальных условий труда;
7) принимать участие в работе консультативно-совещательных органов по
разработке и рассмотрению проектов законодательных актов, программ, связанных с
трудовыми отношениями и социально-экономическими вопросами;
8) участвовать в урегулировании трудовых споров между работником и
работодателем в порядке, установленном настоящим Кодексом;
9) проводить собрания, шествия, митинги, пикеты, забастовки в порядке,
предусмотренном законодательством Республики Казахстан.
2. Не допускается воспрепятствование работодателями осуществлению
полномочий представителями работников.
Глава 30. ПОРЯДОК ЗАКЛЮЧЕНИЯ СОГЛАШЕНИЙ МЕЖДУ
СТОРОНАМИ СОЦИАЛЬНОГО ПАРТНЕРСТВА
Статья 271. Право на ведение переговоров по подготовке
соглашений
1. Инициатором переговоров по разработке, содержанию, заключению,
изменению, дополнению соглашения вправе выступать любая из сторон социального
партнерства.
2. При наличии на республиканском, отраслевом, региональном уровнях
нескольких уполномоченных работниками и работодателями представителей каждому из
них предоставляется право на ведение переговоров от имени представляемых ими
работников и работодателей.
Статья 272. Порядок ведения переговоров, разработки
и заключения соглашений
1. Стороны, получившие письменные предложения о начале переговоров от
другой стороны, обязаны в течение десяти календарных дней рассмотреть их и
приступить к переговорам.
При наличии разногласий между сторонами по отдельным положениям отраслевого
соглашения в течение трех месяцев со дня начала переговоров стороны должны
подписать отраслевое соглашение на согласованных условиях с одновременным
составлением протокола разногласий.
2. Порядок ведения переговоров, сроки разработки и заключения соглашений, а
также внесение в них изменений и дополнений, присоединение к ним утверждаются
комиссиями.
3. Соглашения вступают в силу с момента их подписания сторонами либо со
дня, установленного в соглашениях. Все приложения к соглашениям являются их
неотъемлемой частью и имеют с ними равную юридическую силу.
4. Срок действия соглашения устанавливается по согласованию сторон либо до
принятия нового соглашения, но не может превышать три года.
5. В тех случаях, когда на работников одновременно распространяется
действие нескольких соглашений, применяются наиболее благоприятные для работников
условия соглашений.
6. Генеральное, отраслевые, региональные соглашения закрепляются подписями
представителей сторон социального партнерства.
7. Подписанные сторонами отраслевые, региональные соглашения с приложениями в
десятидневный срок направляются для уведомительной регистрации.
Статья 273. Порядок принятия решений республиканской,
отраслевыми, региональными комиссиями
1. Решения комиссий принимаются только на основе достижения согласия всех
сторон в переговорах и оформляются соответствующими соглашениями.
2. В ходе переговоров, если стороны не смогли прийти к согласию,
составляется протокол, в который вносятся окончательно сформулированные предложения
сторон по устранению разногласий и срокам возобновления переговоров.
3. Порядок принятия решений и организации работы разрабатывается и
утверждается комиссиями.
Статья 274. Координаторы комиссий
Координаторы республиканской, отраслевой и региональной комиссий назначаются
совместным решением сторон. Координатор комиссии:
1) не вмешивается в деятельность сторон;
2) приглашает для участия в работе комиссии представителей объединений
работодателей и работников, представителей органов исполнительной власти, не
являющихся членами комиссий, а также ученых и специалистов, представителей других
организаций;
3) обеспечивает работу комиссии и рабочих групп, ведение протоколов,
подготовку проектов решений и контроль за их исполнением.
Статья 275. Стороны, виды соглашений
1. На республиканском уровне заключается Генеральное соглашение
между Правительством Республики Казахстан, республиканскими объединениями
работодателей и республиканскими объединениями работников.
2. На отраслевом уровне заключаются отраслевые соглашения между
уполномоченными государственными органами соответствующей сферы деятельности,
полномочными представителями работодателей и работников.
3. На региональном уровне заключаются региональные (областные, городские,
районные) соглашения между местными исполнительными органами и полномочными
представителями работодателей и работников.
Сноска. Статья 275 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 276. Содержание соглашений
1. Соглашения должны включать в себя положения:
1) о сроке действия;
2) о порядке контроля за исполнением;
3) о порядке внесения изменений и дополнений в соглашение;
4) об ответственности сторон в случае невыполнения взятых на себя
обязательств.
2. Содержание Генерального соглашения определяется республиканской
комиссией исходя из проектов Генерального соглашения, представленных всеми
сторонами социального партнерства или одной из них.
3. Содержание отраслевого и регионального соглашений определяется
отраслевой и региональной комиссиями на основе проектов соглашений, представленных
всеми сторонами социального партнерства или одной из них.
4. Соглашениями могут быть предусмотрены положения:
1) об оплате, условиях и охране труда, режиме труда и отдыха.
Величина минимального размера тарифной ставки (оклада) по отраслям
определяется отраслевыми соглашениями;
2) о механизме регулирования оплаты труда, исходя из уровня цен и инфляции,
прожиточного минимума и выполнения показателей, определенных соглашением;
3) о компенсационных выплатах;
4) о содействии занятости, профессиональной подготовке и переподготовке
работников;
5) об организации охраны здоровья работников на производстве путем создания
благоприятных условий для работы и отдыха и обеспечении соответствующей окружающей
среды;
6) о мерах по пропаганде здорового образа жизни;
7) о специальных мероприятиях по социальной защите работников и членов их
семей;
8) о мерах защиты работников на случай временной приостановки производства;
9) о предотвращении конфликтов и забастовок, укреплении трудовой дисциплины;
10) об условиях для осуществления деятельности представителей работников;
11) другие положения по социально-трудовым вопросам, не противоречащие
законодательству;
12) о содействии в развитии социальной инфраструктуры.
5. Отраслевыми соглашениями должны предусматриваться положения:
1) об оплате, условиях и охране труда, режиме труда и отдыха;
2) о компенсационных выплатах;
3) о специальных мероприятиях по социальной защите работников;
4) о механизме регулирования оплаты труда, исходя из уровня инфляции,
прожиточного минимума и выполнения показателей, определенных соглашением;
5) об установлении повышающих отраслевых коэффициентов.
6. Положения соглашения, ухудшающие положение работника по сравнению с
трудовым законодательством Республики Казахстан, признаются недействительными и не
подлежат применению.
Сноска. Статья 276 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 277. Регистрация соглашений
1. Регистрацию отраслевых и региональных соглашений, заключенных на
областном уровне, осуществляет уполномоченный государственный орган по труду.
2. Регистрацию отраслевых и региональных соглашений, заключенных на
городском, районном уровне, осуществляют местные исполнительные органы.
Статья 278. Действие соглашений
1. Действие соглашений распространяется на соответствующие исполнительные
органы, работников и работодателей, представители которых подписали соглашение.
2. Соглашение действует в отношении:
всех работодателей, являющихся членами объединений работодателей,
заключивших соглашение. Прекращение членства в объединении работодателей не
освобождает работодателя от выполнения соглашения, заключенного в период его
членства. Работодатель, вступивший в объединение работодателей в период действия
соглашения, обязан выполнять обязательства, предусмотренные этим соглашением;
работодателей, присоединившихся к соглашению после его подписания.
3. Действие соглашений также распространяется на организации, расположенные
на территории Республики Казахстан, собственниками имущества, учредителями
(участниками) или акционерами которых являются иностранные физические или
юридические лица либо организации с иностранным участием.
4. Уполномоченный государственный орган по труду на республиканском уровне,
уполномоченные государственные органы соответствующей сферы деятельности на
отраслевом и местные исполнительные органы на региональном уровнях обязаны
официально опубликовать соглашения с предложением объединениям работодателей,
работодателям, объединениям работников, не участвовавшим в заключении соглашения,
присоединиться к соглашению на соответствующем уровне.
Если объединения работодателей, работодатели, объединения работников в
течение 30 календарных дней со дня официального опубликования предложения о
присоединении к соглашению не представили в соответствующие исполнительные органы
письменный мотивированный отказ присоединиться к нему, то соглашение считается
распространенным на них со дня официального опубликования этого предложения.
Сноска. Статья 278 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 279. Контроль за выполнением соглашений
Контроль за выполнением соглашений осуществляют стороны социального
партнерства.
Статья 280. Ответственность за уклонение от участия
в переговорах
Уклонение представителей сторон от участия в переговорах по заключению,
изменению соглашения о социальном партнерстве или неправомерный отказ от подписания
согласованного соглашения о социальном партнерстве, непредоставление информации,
необходимой для ведения переговоров и осуществления контроля за соблюдением норм
соглашения о социальном партнерстве, а равно нарушение или невыполнение его условий
влекут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Глава 31. КОЛЛЕКТИВНЫЙ ДОГОВОР
Статья 281. Принципы ведения коллективных переговоров
Принципами ведения коллективных переговоров являются:
равноправие и уважение интересов сторон;
свобода выбора в обсуждении вопросов, составляющих содержание коллективного
договора или соглашения;
добровольность принятия сторонами обязательств;
соблюдение трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 282. Порядок ведения коллективных переговоров,
разработки и заключения коллективного
договора
1. Инициатором подготовки проекта и заключения коллективного договора может
быть любая из сторон.
Сторона, получившая уведомление другой стороны с предложением о начале
переговоров по заключению коллективного договора, обязана в десятидневный срок
рассмотреть его и вступить в переговоры в порядке, установленном пунктом 2
настоящей статьи.
2. Для ведения коллективных переговоров и подготовки проекта коллективного
договора стороны создают на паритетной основе комиссию. Количество членов комиссии,
ее персональный состав, сроки разработки проекта и заключения коллективного
договора определяются соглашением сторон.
Работодатель обеспечивает по согласованию сторон условия, необходимые для
разработки и заключения коллективного договора.
Работники, не являющиеся членами профессионального союза, на договорной
основе вправе уполномочить как орган профессионального союза, на договорной основе
так и иных представителей для представления их интересов во взаимоотношениях с
работодателем.
При наличии в организации нескольких представителей работников ими может
создаваться единый представительный орган для участия в комиссии и подписания
коллективного договора. При этом каждому из них предоставляется право на
представительство в составе единого органа по ведению переговоров на основе
принципа пропорционального представительства в зависимости от численности
представляемых ими работников.
3. Подготовленный комиссией проект коллективного договора подлежит
обязательному обсуждению работниками организации. Формы обсуждения проекта
определяются самими работниками. Проект дорабатывается комиссией с учетом
поступивших замечаний и предложений.
4. При достижении соглашения сторон коллективный договор составляется не
менее чем в двух экземплярах и подписывается представителями сторон.
5. При наличии разногласий между сторонами по отдельным положениям
коллективного договора в течение одного месяца со дня начала коллективных
переговоров стороны должны подписать коллективный договор на согласованных условиях
с одновременным составлением протокола разногласий.
6. Изменение и дополнение коллективного договора производятся только по
взаимному согласию сторон в порядке, установленном настоящей статьей для его
заключения.
7. Участники коллективных переговоров не вправе разглашать полученные
сведения, если эти сведения составляют государственные
секреты, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну.
8. Участники коллективных переговоров могут освобождаться от выполнения
трудовых обязанностей на время их проведения с сохранением среднемесячной
заработной платы. Данный срок включается в их трудовой стаж.
9. Подписанный сторонами коллективный договор работодатель обязан в месячный
срок со дня подписания представить в местный орган по инспекции труда для
мониторинга.
10. Представители сторон обязаны периодически информировать работников о
ходе выполнения коллективного договора.
Сноска. Статья 282 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 283. Стороны коллективного договора
1. Сторонами коллективного договора являются работники и работодатель.
2. Коллективный договор может заключаться как в организациях, так и в
филиалах и представительствах иностранных юридических лиц.
Сноска. Статья 283 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 284. Содержание и структура коллективного
договора
1. Содержание и структура коллективного договора определяются сторонами. В
коллективный договор должны включаться следующие положения:
1) о нормировании, формах, системах оплаты труда, размерах тарифных ставок и
окладов, надбавок и доплат работникам, в том числе занятым на тяжелых работах,
работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда;
2) о порядке индексации заработной платы, о выплате пособий и компенсационных
выплат, в том числе при несчастных случаях;
3) о допустимом соотношении между максимальным и минимальным размерами
заработной платы по соответствующей профессии, должности в организации;
4) об установлении межразрядных коэффициентов;
5) о продолжительности рабочего времени и времени отдыха, трудовых отпусках;
6) о создании здоровых и безопасных условий труда и быта, об объеме
финансирования мероприятий по безопасности и охране труда, об улучшении охраны
здоровья;
7) исключен Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
2. В коллективный договор могут включаться взаимные обязательства
работников и работодателя по следующим вопросам:
1) об улучшении организации труда и повышении эффективности производства;
2) о регулировании трудового распорядка и дисциплины труда;
3) об обеспечении занятости, подготовке, повышении квалификации,
переподготовке и трудоустройстве высвобождаемых работников;
4) о гарантиях и льготах работникам, совмещающим работу с обучением;
5) об улучшении жилищных и бытовых условий работников;
6) об оздоровлении, санаторно-курортном лечении и отдыхе работников;
7) о порядке учета мотивированного мнения органа профессионального союза
организации при расторжении трудового договора с работниками, являющимися членами
профессионального союза;
8) о гарантиях работникам, избранным в органы профессионального союза;
9) об условиях для осуществления деятельности представителей работников;
10) о создании условий для деятельности профессионального союза;
11) о страховании работников;
11-1) об оплате отпуска по беременности и родам, отпуска работникам,
усыновившим (удочерившим) новорожденного ребенка (детей), с сохранением средней
заработной платы за вычетом суммы социальной выплаты на случай потери дохода в
связи с беременностью и родами, усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка
(детей), осуществленной в соответствии с законодательством Республики Казахстан об
обязательном социальном страховании;
12) о контроле за выполнением коллективного договора и порядке внесения в
него изменений и дополнений;
13) о предотвращении расторжения трудовых договоров по инициативе
работодателя по мотивам забастовок;
14) об ответственности работников и работодателя за причиненный ими ущерб;
15) об ответственности сторон за выполнение коллективного договора;
16) о добровольных профессиональных пенсионных взносах;
16-1) о гарантиях медицинского страхования работников и их семей, об охране
окружающей среды;
16-2) об осуществлении за счет средств работодателя добровольных пенсионных
взносов в пользу работника в случае недостаточности у него средств для заключения
договора пенсионного аннуитета со страховой организацией;
17) другие вопросы, определенные сторонами.
3. Коллективный договор не должен ухудшать положение работников по
сравнению с трудовым законодательством, генеральным, отраслевым, региональным
соглашениями. Такие положения признаются недействительными и не подлежат
применению.
Сноска. Статья 284 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 04.02.2013 № 75-V (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
21.06.2013 № 106-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 285. Сроки и сфера действия коллективного
договора
1. Коллективный договор заключается на срок, определяемый сторонами.
2. Коллективный договор вступает в силу с момента его подписания, если иное
не предусмотрено его положениями, и обязателен для выполнения сторонами.
3. Действие коллективного договора распространяется на работодателя и
работников организации, от имени которых заключен коллективный договор, и
присоединившихся к нему работников на основании письменного заявления.
Порядок присоединения определяется в коллективном договоре.
4. Коллективный договор сохраняет свое действие на период реорганизации
(слияния, присоединения, разделения, выделения, преобразования) организации.
5. При смене собственника имущества организации действие коллективного
договора сохраняется в течение трех месяцев. В этот период стороны вправе начать
переговоры о заключении нового коллективного договора или сохранении, изменении и
дополнении действующего.
6. При ликвидации организации, объявлении ее банкротом коллективный договор
прекращает действие с момента прекращения трудовых договоров со всеми работниками.
Сноска. Статья 285 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 286. Ответственность сторон за неисполнение
коллективного договора
За неисполнение обязательств, предусмотренных коллективным договором, стороны
несут ответственность в соответствии с коллективным договором и законами Республики
Казахстан.
Статья 287. Гарантии и компенсации за время переговоров
С членами представительных органов работников, участвующими в коллективных
переговорах, в период их ведения не может быть расторгнут трудовой договор по
инициативе работодателя без согласия соответствующего представительного органа
(кроме случаев ликвидации организации).
Сноска. Статья 287 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 32. РАССМОТРЕНИЕ КОЛЛЕКТИВНЫХ ТРУДОВЫХ СПОРОВ
Статья 288. Возникновение коллективного трудового спора
1. Коллективный трудовой спор считается возникшим со дня письменного
уведомления работодателя о требованиях работников по вопросам применения трудового
законодательства Республики Казахстан, выполнения или изменения условий соглашений,
трудового и (или) коллективного договоров, актов работодателя, оформленных в
соответствии с пунктом 1 статьи 289 настоящего Кодекса, или со дня истечения срока,
указанного в статье 290 настоящего Кодекса, в случае несообщения работодателем,
объединением работодателей своих решений.
2. Коллективные трудовые споры разрешаются в порядке примирительных
процедур и (или) в судебном порядке.
Сноска. Статья 288 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 289. Порядок оформления и заявления требований
работников
1. Требования работников по вопросам установления и изменения условий и
оплаты труда, заключения, изменения и выполнения коллективных договоров и
соглашений между работниками и работодателем, объединением работодателей
формируются и утверждаются на общем собрании (конференции) работников.
Собрание работников считается правомочным, если на нем присутствует более
половины от общего числа работников организации.
Конференция считается правомочной, если на ней присутствует не менее двух
третей делегатов, избранных работниками в соответствии с протокольными решениями.
Решения собрания (конференции) работников считаются принятыми большинством
голосов участников. При невозможности проведения собрания (конференции) работников,
представительный орган работников имеет право утвердить свое решение, собрав
подписи более половины работников в поддержку выдвинутых им требований.
2. Требования работников излагаются в письменной форме и направляются
работодателю, объединениям работодателей в трехдневный календарный срок.
3. В случае если указанные требования выдвигаются работниками разных
работодателей, то эти требования могут представлять отраслевые или региональные
объединения профессиональных союзов либо иные уполномоченные работниками физические
и (или) юридические лица.
4. Работодатель, объединение работодателей обязаны воздерживаться от всякого
вмешательства, способного воспрепятствовать проведению собрания (конференции)
работников по выдвижению требований.
Сноска. Статья 289 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 290. Рассмотрение требований работников
Работодатель обязан рассмотреть выдвинутые работниками требования не позднее
трех рабочих дней, объединение работодателей не позднее пяти рабочих дней со дня их
получения и принять меры для их разрешения, а при невозможности разрешения в
указанный срок довести свои решения и предложения в письменном виде до работников с
указанием своих представителей для дальнейшего рассмотрения возникших разногласий.
Сноска. Статья 290 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 291. Примирительные процедуры
1. Требования работников при невозможности их разрешения в порядке,
предусмотренном статьей 290 настоящего Кодекса, рассматриваются в порядке
примирительных процедур.
Отклоненные работодателем, объединением работодателей (их представителями)
или удовлетворенные ими частично требования первоначально рассматриваются в
примирительной комиссии, а при недостижении соглашения в ней - трудовым арбитражем.
2. На любой из стадий рассмотрения коллективного трудового спора стороны
могут обратиться к посреднику. Процедура посредничества является самостоятельной по
отношению к примирительным процедурам в примирительной комиссии, трудовом арбитраже
и может идти параллельно с ними.
Статья 292. Примирительная комиссия
1. Примирительная комиссия создается сторонами в течение трех календарных
дней со дня доведения либо несообщения своего решения работодателем, объединением
работодателей (их представителями) до сведения работников (их представителей) либо
со дня составления протокола разногласий в ходе коллективных переговоров.
2. Примирительная комиссия формируется из представителей сторон
коллективного трудового спора на паритетной основе. Решение о создании
примирительной комиссии оформляется актом работодателя и решением представителей
работников.
3. Примирительная комиссия рассматривает требования работников (их
представителей) в срок не позднее трех рабочих дней со дня ее создания. Порядок
рассмотрения требований примирительной комиссией, продление указанного срока
рассмотрения осуществляются по соглашению сторон и оформляются протоколом.
4. В процессе примирительной процедуры примирительная комиссия
консультируется с работниками (их представителями), работодателем, объединением
работодателей (их представителями), государственными органами и иными
заинтересованными лицами.
5. Решение комиссии принимается на основе соглашения сторон, оформляется
протоколом, подписываемым представителями сторон, и имеет для сторон обязательную
силу.
6. При недостижении соглашения в примирительной комиссии ее работа
прекращается, а для разрешения спора создается трудовой арбитраж.
Сноска. Статья 292 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 293. Трудовой арбитраж
1. Трудовой арбитраж создается сторонами коллективного трудового спора в
течение пяти календарных дней со дня прекращения работы примирительной комиссии с
участием членов республиканской, отраслевой или региональной комиссий по
регулированию социально-трудовых отношений.
2. Количество членов трудового арбитража, его персональный состав, порядок
рассмотрения трудового спора определяются соглашением сторон. Трудовой арбитраж
должен состоять не менее чем из пяти человек. В состав трудового арбитража
включаются представители общественных объединений, государственный инспектор труда,
специалисты, эксперты и другие лица.
3. Председатель трудового арбитража избирается сторонами из числа членов
арбитража.
4. Коллективный трудовой спор рассматривается трудовым арбитражем с
обязательным участием представителей сторон коллективного трудового спора, а при
необходимости также с участием представителей других заинтересованных лиц.
5. Процедура рассмотрения спора определяется трудовым арбитражем и
доводится до сведения сторон коллективного трудового спора.
6. Решение трудового арбитража принимается не позднее семи календарных дней
со дня его создания простым большинством голосов членов арбитража. При разделении
голосов членов трудового арбитража поровну решающим является голос председателя.
Решение должно быть мотивированным, излагаться в письменной форме и подписываться
всеми членами арбитража.
7. При недостижении соглашения сторон коллективного трудового спора в
примирительной комиссии в организациях, в которых законом запрещено или ограничено
проведение забастовок, создание трудового арбитража обязательно.
8. Решение трудового арбитража является обязательным для исполнения
сторонами коллективного трудового спора.
Статья 294. Рассмотрение коллективного трудового спора
с участием посредника
1. Порядок рассмотрения коллективного трудового спора с участием посредника
определяется по соглашению сторон коллективного трудового спора.
2. В качестве посредников сторонами определяются независимые по отношению к
ним организации и лица. Республиканская, отраслевая, региональная комиссии по
регулированию социально-трудовых отношений могут с согласия сторон коллективного
трудового спора привлекать к работе по урегулированию коллективных трудовых споров
руководителей и работников центральных и местных исполнительных органов, ассоциаций
и других общественных объединений, работодателей, а также независимых экспертов.
Во всех случаях избрания посредников от них должно быть получено письменное
согласие на посредничество.
Статья 295. Последствия достижения соглашения сторон по
коллективному трудовому спору
1. Во всех случаях достижения соглашения между сторонами коллективного
трудового спора о его разрешении с участием посредника или без него незаконченные
примирительные процедуры прекращаются, а условиями разрешения спора считаются
условия соглашения между сторонами.
Соглашения, достигнутые сторонами коллективного трудового спора, оформляются
в письменной форме.
2. Достижение соглашения между сторонами о разрешении спора влечет за собой
прекращение забастовки, если она была объявлена.
Статья 296. Гарантии в связи с разрешением коллективного
трудового спора
Члены примирительной комиссии на время участия в переговорах по разрешению
коллективного трудового спора освобождаются от основной работы с сохранением
средней заработной платы.
Участвующие в разрешении коллективного трудового спора представители
работников, их объединений не могут быть в период разрешения коллективного
трудового спора подвергнуты дисциплинарному взысканию, переведены на другую работу
или с ними не могут быть расторгнуты трудовые договоры по инициативе работодателя
без предварительного согласия органа, уполномочившего их на представительство.
Статья 297. Обязанности сторон и примирительных
органов по урегулированию коллективных
трудовых споров
1. Ни одна из сторон не вправе уклоняться от участия в примирительных
процедурах.
2. Неурегулированные разногласия в коллективном трудовом споре
примирительной комиссией, трудовым арбитражем должны быть доведены письменно до
сведения сторон.
3. Если урегулирование разногласий сторон коллективного трудового спора
невозможно по причине недостаточности полномочий представителя работодателя,
требования работников представляются собственникам имущества, учредителям
(участникам) или акционерам организаций, в том числе организаций, расположенных на
территории Республики Казахстан, собственниками имущества которых являются
иностранные физические или юридические лица либо организации с иностранным
участием.
4. При несогласии с результатами процедур, указанных в пунктах 2, 3
настоящей статьи, работники вправе использовать все иные предусмотренные законом
способы защиты своих интересов вплоть до забастовки.
Статья 298. Право на забастовку
1. Работники могут принять решение о проведении забастовки, если
посредством примирительных процедур не удалось добиться разрешения коллективного
трудового спора, а также в случаях уклонения работодателя от примирительных
процедур либо невыполнения соглашения, достигнутого в ходе разрешения коллективного
трудового спора.
2. Решение о проведении забастовки принимается на собрании (конференции)
работников (их представителей).
Собрание работников считается правомочным, если на нем присутствует более
половины от общего числа работников организации.
Конференция считается правомочной, если на ней присутствует не менее двух
третей делегатов, избранных работниками в соответствии с протокольными решениями.
Решения собрания (конференции) работников считаются принятыми большинством
голосов участников. При невозможности проведения собрания (конференции) работников
представительный орган работников имеет право утвердить свое решение, собрав
подписи более половины работников в поддержку проведения забастовки.
3. Забастовку возглавляет уполномоченный работниками (их представителями)
орган (забастовочный комитет). В случае объявления забастовки работниками (их
представителями) нескольких работодателей с одинаковыми требованиями ее может
возглавить объединенный орган, формируемый из равного числа представителей этих
работников.
4. Участие в забастовке является добровольным. Никто не может быть принужден
к участию или отказу от участия в забастовке.
5. Лица, принуждающие работников к участию или отказу от участия в
забастовке, несут ответственность в порядке, установленном законами Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 298 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 299. Объявление о начале забастовки
1. Работодатель, объединение работодателей (их представители) должны быть
письменно предупреждены уполномоченным органом, указанным в пункте 3 статьи 298
настоящего Кодекса, о начале забастовки и возможной ее продолжительности не позднее
чем за пять рабочих дней до ее объявления.
2. В решении об объявлении забастовки указываются:
1) перечень разногласий сторон, являющихся основанием для проведения
забастовки;
2) дата, место и время начала забастовки, предполагаемое количество
участников;
3) наименование органа, возглавляющего забастовку, состав представителей
работников, уполномоченных на участие в примирительных процедурах;
4) предложения по минимуму необходимых работ (услуг), выполняемых в период
проведения забастовки.
Сноска. Статья 299 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 300. Полномочия органа, возглавляющего забастовку
1. Орган, возглавляющий забастовку, действует в пределах прав,
предоставленных ему настоящим Кодексом, и на основе полномочий, которыми наделяют
его работники (их представители).
2. Орган, возглавляющий забастовку, имеет право:
1) представлять интересы работников во взаимоотношениях с работодателем,
объединением работодателей (их представителями), государственными, профсоюзными,
иными юридическими и должностными лицами по вопросам разрешения выдвинутых
требований;
2) получать от работодателя, объединения работодателей (их представителей)
информацию по вопросам, затрагивающим интересы работников;
3) освещать ход рассмотрения требований работников в средствах массовой
информации;
4) привлекать специалистов для дачи заключений по спорным вопросам;
5) приостанавливать забастовку с согласия работников (их представителей).
3. Для возобновления ранее приостановленной забастовки не требуется
повторное рассмотрение спора примирительной комиссией, посредником или в трудовом
арбитраже. Работодатель, объединение работодателей (их представители) и орган по
урегулированию трудовых споров должны быть предупреждены о возобновлении забастовки
не позднее чем за три рабочих дня.
4. Полномочия органа, возглавляющего забастовку, прекращаются в случаях,
когда стороны коллективного трудового спора подписали соглашение об его
урегулировании, а также в случае признания забастовки не законной.
5. При осуществлении своих полномочий орган, возглавляющий забастовку, не
вправе принимать решения, относящиеся к компетенции работодателя, государственных
органов и общественных объединений.
Статья 301. Обязанности сторон коллективного трудового
спора в ходе забастовки
В период проведения забастовки стороны коллективного трудового спора обязаны
продолжить разрешение этого спора путем проведения переговоров.
Работодатель, государственные органы и орган, возглавляющий забастовку,
обязаны принять зависящие от них меры по обеспечению в период забастовки
общественного порядка, сохранности имущества организации и безопасности работников,
а также работы машин и оборудования, остановка которых представляет
непосредственную угрозу жизни и здоровью людей.
Сноска. Статья 301 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 302. Гарантии работникам в связи
с проведением забастовки
1. Организация или участие в забастовках (за исключением случаев,
предусмотренных пунктом 1 статьи 303 настоящего Кодекса) не может рассматриваться
как нарушение работником трудовой дисциплины и повлечь применение мер
дисциплинарного воздействия, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. На время забастовки за работником сохраняются место работы (должность),
право на выплату пособий по социальному страхованию, трудовой стаж, а также
гарантируются другие права, вытекающие из трудовых отношений.
Заработная плата за время забастовки участвующим в ней работникам не
сохраняется, кроме случаев, когда забастовка проводится в связи с невыплатой или
несвоевременной выплатой заработной платы.
Статья 303. Незаконные забастовки
1. Забастовки признаются незаконными:
1) в периоды введения военного или чрезвычайного положения либо особых мер в
соответствии с законодательством о чрезвычайном положении; в органах и организациях
Вооруженных Сил Республики Казахстан, других воинских формированиях и организациях,
ведающих вопросами обеспечения обороны страны, безопасности государства, аварийно-
спасательных, поисково-спасательных, противопожарных работ, предупреждения или
ликвидации чрезвычайных ситуаций; в специальных государственных и
правоохранительных органах; в организациях, являющихся опасными производственными
объектами, на станциях скорой и неотложной медицинской помощи;
2) в организациях железнодорожного транспорта, гражданской авиации,
здравоохранения, организациях, обеспечивающих жизнедеятельность населения
(общественный транспорт, снабжение водой, электроэнергией, теплом, связью), на
непрерывно действующих производствах, приостановка деятельности которых связана с
тяжелыми и опасными последствиями, при несоблюдении условий, указанных в пункте 2
настоящей статьи;
3) в случае объявления без учета сроков, процедур и требований,
предусмотренных настоящим Кодексом;
4) в случаях, когда это создает реальную угрозу жизни и здоровью людей;
5) в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
При наличии одного из оснований, указанных в настоящем пункте, прокурор
вправе приостановить забастовку до принятия судом соответствующего решения.
2. В организациях железнодорожного транспорта, гражданской авиации,
здравоохранения, организациях, обеспечивающих жизнедеятельность населения
(общественный транспорт, снабжение водой, электроэнергией, теплом, связью),
забастовка производится в том случае, если сохраняются необходимые для населения
перечень и объем соответствующих услуг, определяемые на основе предварительного
соглашения с местным исполнительным органом.
В непрерывно действующих производствах забастовка может проводиться только
при условии обеспечения бесперебойной работы основного оборудования, механизмов.
3. Решение о признании забастовки незаконной принимается судом в соответствии
с законами Республики Казахстан.
4. Решение о признании забастовки незаконной принимается судом по заявлению
работодателя или прокурора.
Решение суда доводится до сведения работников через орган, возглавляющий
забастовку, который обязан немедленно проинформировать участников забастовки о
решении суда, а при отсутствии органа, возглавляющего забастовку – непосредственно
работодателем.
Работодатель обеспечивает размещение текста решения суда в местах, доступных
для всеобщего обозрения.
Решение суда о признании забастовки незаконной подлежит немедленному
исполнению, а забастовка – прекращению.
В случае создания непосредственной угрозы жизни и здоровью людей прокурор или
суд до принятия соответствующего решения вправе приостановить забастовку.
5. Орган, возглавляющий забастовку, имеет право на обжалование решения суда в
порядке, установленном законами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 303 с изменениями, внесенными законами РК от 13.02.2012 № 553-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 304. Последствия признания забастовки незаконной
При признании судом забастовки незаконной работодатель может привлечь к
дисциплинарной ответственности работников, принимавших участие в организации или
проведении забастовки.
Статья 305. Запрещение локаута
В процессе урегулирования коллективного трудового спора, включая проведение
забастовки, запрещается локаут, то есть расторжение трудовых договоров с
работниками по инициативе работодателя в связи с их участием в коллективном
трудовом споре или в забастовке, за исключением случая, предусмотренного подпунктом
19) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 305 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
РАЗДЕЛ 5. БЕЗОПАСНОСТЬ И ОХРАНА ТРУДА
Глава 33. ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ В ОБЛАСТИ
БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 306. Основные направления государственной
политики в области безопасности
и охраны труда
Государственная политика в области безопасности и охраны труда направлена на:
1) разработку и принятие нормативных правовых актов Республики Казахстан в
области безопасности и охраны труда;
2) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
3) создание и реализацию систем экономического стимулирования деятельности
по разработке и улучшению условий, безопасности и охране труда, разработке и
внедрению безопасных техники и технологий, производству средств охраны труда,
индивидуальной и коллективной защите работников;
4) осуществление мониторинга в области безопасности и охраны труда;
5) проведение научных исследований по проблемам безопасности и охраны труда;
6) установление единого порядка учета несчастных случаев на производстве и
профессиональных заболеваний;
7) государственный надзор и контроль за соблюдением требований
законодательства Республики Казахстан в области безопасности и охраны труда;
8) нормативное закрепление порядка осуществления общественного контроля за
соблюдением прав и законных интересов работников в области безопасности и охраны
труда в организации;
9) защиту законных интересов работников, пострадавших от несчастных случаев
на производстве и профессиональных заболеваний, а также членов их семей;
10) установление условий оплаты труда за тяжелую работу и работу с вредными
(особо вредными), опасными условиями труда, не устранимыми при современном
техническом уровне производства и организации труда;
11) распространение передового отечественного и зарубежного опыта работы по
улучшению условий и охраны труда;
12) подготовку и повышение квалификации специалистов по безопасности и
охране труда;
13) исключен Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV;
14) обеспечение функционирования единой информационной системы в области
безопасности и охраны труда;
15) международное сотрудничество в области безопасности и охраны труда.
Сноска. Статья 306 с изменениями, внесенными законами РК от 19.03.2010 № 258-
IV; от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 307. Государственное управление, контроль и надзор
в области безопасности и охраны труда
Государственное управление, контроль и надзор в области безопасности и охраны
труда осуществляются Правительством Республики Казахстан, уполномоченным
государственным органом по труду, местным органом по инспекции труда и иными
уполномоченными государственными органами в соответствии с их компетенцией.
Сноска. Статья 307 в редакции Закона РК от 13.06.2013 № 102-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 308. Требования по безопасности и охране труда
1. Требования по безопасности и охране труда устанавливаются нормативными
правовыми актами Республики Казахстан и должны содержать правила, процедуры и
нормативы, направленные на сохранение жизни и здоровья работников в процессе их
трудовой деятельности.
2. Требования по безопасности и охране труда обязательны для исполнения
работодателями и работниками при осуществлении ими деятельности на территории
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 308 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 309. Мониторинг и оценка рисков в сфере
безопасности и охраны труда
В целях комплексной оценки условий труда на рабочих местах, снижения
производственного травматизма и предупреждения несчастных случаев на производстве
уполномоченный государственный орган по труду и местный орган по инспекции труда
организуют мониторинг и оценку рисков в сфере безопасности и охраны труда.
Сноска. Статья 309 в редакции Закона РК от 13.06.2013 № 102-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Глава 34. ГАРАНТИИ ПРАВ РАБОТНИКОВ В ОБЛАСТИ
БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА Статья 310. Гарантии прав на безопасность и охрану труда
при заключении трудового договора
1. В трудовом договоре должна быть указана достоверная характеристика условий
труда, включая вредные и (или) опасные производственные факторы, указаны гарантии,
льготы и компенсационные выплаты за работу в таких
условиях, предусмотренные законодательством Республики Казахстан и коллективным
договором.
2. Заключение трудового договора с работниками, занятыми на тяжелых работах,
работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, а также на
подземных работах должно осуществляться после прохождения
гражданином предварительного медицинского осмотра и определения отсутствия
противопоказаний по состоянию здоровья в соответствии с требованиями,
установленными нормативными правовыми актами уполномоченного государственного
органа в области здравоохранения.
Статья 311. Гарантии прав работников на безопасность
и охрану труда в процессе трудовой
деятельности
1. Условия безопасности труда на рабочем месте должны соответствовать
требованиям национальных стандартов, правил по безопасности и охране труда.
2. На время приостановления работ вследствие нарушения работодателем
требований по безопасности и охране труда за работником сохраняются место работы
(должность) и средняя заработная плата.
3. Отказ работника от выполнения работ в случае возникновения
непосредственной опасности для его жизни и здоровья или окружающих людей не влечет
привлечения его к дисциплинарной и (или) материальной ответственности.
4. В случае необеспечения работодателем работника средствами индивидуальной и
(или) коллективной защиты, специальной одеждой работник вправе прекратить
выполнение трудовых обязанностей, а работодатель обязан оплатить возникший по этой
причине простой в размере средней заработной платы работника.
5. В случае причинения вреда жизни и здоровью работника при исполнении им
трудовых обязанностей возмещение нанесенного ему вреда производится в порядке и на
условиях, предусмотренных настоящим Кодексом и гражданским законодательством
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 311 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2012 № 31-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 312. Обязательный медицинский осмотр работников
1. Работодатель за счет собственных средств обязан организовывать проведение
периодических медицинских осмотров и обследований работников, занятых на тяжелых
работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Работники, занятые на работах, связанных с повышенной опасностью, машинами
и механизмами, должны проходить предсменное медицинское освидетельствование. Список
профессий, требующих предсменного медицинского освидетельствования, определяется
уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
Статья 313. Обучение, инструктирование и проверка
знаний работников по вопросам безопасности
и охраны труда
1. Обучение, инструктирование, проверка знаний работников по вопросам
безопасности и охраны труда проводятся работодателем за счет собственных средств.
2. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
3. Лица, принятые на работу, в обязательном порядке проходят организуемое
работодателем предварительное обучение с последующим обязательным проведением
проверки знаний по вопросам безопасности и охраны труда. Работники, не прошедшие
предварительное обучение, инструктирование и проверку знаний по вопросам
безопасности и охраны труда, к работе не допускаются.
4. Руководящие работники и лица, ответственные за обеспечение безопасности и
охраны труда, организаций, осуществляющих производственную деятельность,
периодически, не реже одного раза в три года, обязаны пройти обучение и проверку
знаний по вопросам безопасности и охраны труда в организациях, осуществляющих
профессиональную подготовку, переподготовку и повышение квалификации кадров.
Список лиц, подлежащих обучению и проверке знаний, утверждается актом
работодателя.
Сноска. Статья 313 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Глава 35. ПРАВА И ОБЯЗАННОСТИ РАБОТНИКОВ И РАБОТОДАТЕЛЯ
В ОБЛАСТИ БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 314. Права работника на безопасность
и охрану труда
Работник имеет право на:
1) рабочее место, оборудованное в соответствии с требованиями безопасности и
охраны труда;
2) обеспечение санитарно-бытовыми помещениями, средствами индивидуальной и
коллективной защиты, специальной одеждой в соответствии с требованиями по
безопасности и охране труда, а также трудовым, коллективным договорами;
3) обращение в уполномоченный государственный орган по труду и (или) в
местный орган по инспекции труда о проведении обследования условий и охраны труда
на его рабочем месте;
4) участие лично или через своего представителя в проверке и рассмотрении
вопросов, связанных с улучшением условий, безопасности и охраны труда;
5) отказ от выполнения работы при возникновении ситуации, создающей угрозу
его здоровью или жизни, с письменным извещением об этом непосредственного
руководителя или работодателя;
6) образование и профессиональную подготовку, необходимые для безопасного
исполнения трудовых обязанностей, в порядке, установленном законодательством
Республики Казахстан;
7) получение достоверной информации от работодателя о характеристике рабочего
места и территории организации, состоянии условий, безопасности и охраны труда, о
существующей угрозе для жизни и здоровья, а также о мерах по его защите от
воздействия вредных (особо вредных) и (или) опасных производственных факторов;
8) сохранение средней заработной платы на время приостановки работы
организации из-за несоответствия требованиям по безопасности и охране труда;
9) обжалование неправомерных действий работодателя в области безопасности и
охраны труда.
Сноска. Статья 314 с изменением, внесенным Законом РК от 13.06.2013 № 102-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 315. Обязанности работника в области
безопасности и охраны труда
Работник обязан:
1) немедленно сообщать своему непосредственному руководителю о каждом
несчастном случае, происшедшем на производстве, признаках профессионального
заболевания (отравления), а также о ситуации, которая создает угрозу жизни и
здоровью людей;
2) проходить обязательные периодические медицинские осмотры и предсменное
медицинское освидетельствование, а также медицинское освидетельствование для
перевода на другую работу по производственной необходимости либо при появлении
признаков профессионального заболевания;
3) применять и использовать по назначению средства индивидуальной и
коллективной защиты, предоставляемые работодателем;
4) выполнять предписанные медицинскими учреждениями лечебные и
оздоровительные мероприятия в случае их финансирования работодателем;
5) соблюдать требования норм, правил и инструкций по безопасности
и охране труда, а также требования работодателя по безопасному ведению работ на
производстве.
Статья 316. Права работодателя в области безопасности
и охраны труда
Работодатель имеет право:
1) поощрять работников за создание благоприятных условий труда на рабочих
местах, рационализаторские предложения по созданию безопасных условий труда;
2) отстранять от работы и привлекать к дисциплинарной ответственности
работников, нарушающих требования по безопасности и охране труда в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
Статья 317. Обязанности работодателя в области
безопасности и охраны труда
1. Работодатель обязан:
1) принимать меры по предотвращению любых рисков на рабочих местах и в
технологических процессах путем проведения профилактики, замены производственного
оборудования и технологических процессов на более безопасные;
2) проводить обучение и подготовку работников по безопасности и охране труда;
3) проводить организационно-технические мероприятия по безопасности и охране
труда;
4) проводить инструктаж, обеспечивать документами по безопасному ведению
производственного процесса и работ;
5) проходить проверку знаний по вопросам безопасности и охраны труда и
организовать проверку знаний руководителей и специалистов;
6) создать работникам необходимые санитарно-гигиенические условия, обеспечить
выдачу и ремонт специальной одежды и обуви работников, снабжение их средствами
профилактической обработки, моющими и дезинфицирующими средствами, медицинской
аптечкой, молоком, лечебно-профилактическим питанием, средствами индивидуальной и
коллективной защиты в соответствии с нормами, установленными Правительством
Республики Казахстан;
7) предоставлять уполномоченному государственному органу по труду и местному
органу по инспекции труда, представителям работников по их письменному запросу
необходимую информацию о состоянии условий, безопасности и охраны труда, включая
информацию об аттестации производственных объектов по условиям труда в
организациях;
8) исполнять предписания государственных инспекторов труда;
9) осуществлять регистрацию, учет и анализ несчастных случаев и
профессиональных заболеваний на производстве;
10) проводить с участием представителей работников периодическую, не реже чем
один раз в пять лет, аттестацию производственных объектов по условиям труда в
соответствии с правилами, утвержденными Правительством Республики Казахстан;
10-1) представлять в месячный срок на бумажном и электронном носителях
результаты аттестации производственных объектов по условиям труда соответствующему
местному органу по инспекции труда;
11) обеспечивать расследование несчастных случаев на производстве в порядке,
установленном законодательством Республики Казахстан;
12) страховать работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых
(служебных) обязанностей;
13) сообщать о случаях острого отравления в соответствующее территориальное
подразделение уполномоченного государственного органа в области санитарно-
эпидемиологического благополучия населения;
14) обеспечить безопасные условия труда;
15) проводить за счет собственных средств обязательные, периодические (в
течение трудовой деятельности) медицинские осмотры и предсменное медицинское
освидетельствование работников в случаях, предусмотренных законодательством
Республики Казахстан, а также при переводе на другую работу с изменениями условий
труда либо при появлении признаков профессионального заболевания;
16) принять неотложные меры по предотвращению развития аварийной ситуации и
воздействия травмирующих факторов на других лиц.
2. Трудовым либо коллективным договором с учетом специфики деятельности и
видов работ, наличия источников повышенной опасности могут быть
предусмотрены дополнительные обязанности работодателя.
Сноска. Статья 317 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-IV
(порядок введения в действие см. ст. 2); от 30.12.2009 № 234-IV (вводится в
действие с 09.08.2010); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011);
от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 318. Финансирование мероприятий по безопасности
и охране труда
Финансирование мероприятий по безопасности и охране труда осуществляется за
счет средств работодателя и других источников, не запрещенных законодательством
Республики Казахстан.
Работники не несут расходов на эти цели.
Объем средств определяется коллективным договором или актом работодателя.
Сноска. Статья 318 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 36. ОРГАНИЗАЦИЯ БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА Статья 319. Принятие нормативных правовых актов в области
безопасности и охраны труда
Нормативные правовые акты в области безопасности и охраны труда устанавливают
организационные, технические, технологические, санитарно-гигиенические,
биологические, физические и иные нормы, правила, процедуры и нормативы,
направленные на сохранение жизни и здоровья работников в процессе их трудовой
деятельности.
Сноска. Статья 319 в редакции Закона РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в
действие с 13.10.2011); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 320. Требования по безопасности и охране труда
при проектировании, строительстве и
эксплуатации производственных объектов
и средств производства
1. Проектирование, строительство и реконструкция производственных зданий и
сооружений, разработка и использование технологий, конструирование и изготовление
машин, механизмов, оборудования, не отвечающих требованиям безопасности и охраны
труда, не допускаются.
2. Новые или реконструируемые производственные объекты, средства
производства или другие виды продукции не могут быть приняты и введены в
эксплуатацию, если они не соответствуют требованиям безопасности и охраны труда.
3. Исключен Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
4. Приемка в эксплуатацию объекта производственного назначения производится
приемочной комиссией с обязательным участием государственного инспектора труда.
Сноска. Статья 320 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 320-1. Аттестация производственных объектов по
условиям труда
1. Производственные объекты подлежат обязательной периодической аттестации по
условиям труда.
2. Аттестация производственных объектов по условиям труда проводится
специализированными организациями по проведению аттестации производственных
объектов или работодателем, имеющим в своей организации службу безопасности и
охраны труда и лабораторию по лабораторным и инструментальным исследованиям
факторов производственной среды периодически не реже чем один раз в пять лет.
3. Порядок проведения обязательной периодической аттестации производственных
объектов по условиям труда определяется Правительством Республики Казахстан.
4. Внеочередная аттестация производственных объектов по условиям труда
проводится по требованию органа государственного надзора и контроля за
безопасностью и охраной труда при выявлении нарушения порядка проведения аттестации
производственных объектов по условиям труда.
Результаты внеочередной аттестации производственных объектов по условиям
труда оформляются в виде приложения к материалам предшествующей аттестации
производственного объекта по условиям труда.
5. Контроль над своевременностью и качеством проведения аттестации
производственных объектов осуществляется государственными инспекторами труда.
Сноска. Глава 36 дополнена статьей 320-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 321. Требования безопасности рабочих мест
1. Здания (сооружения), в которых размещаются рабочие места, по своему
строению должны соответствовать их функциональному назначению и требованиям
безопасности и охраны труда.
2. Рабочее оборудование должно соответствовать нормам безопасности,
установленным для данного вида оборудования, иметь соответствующие технические
паспорта (сертификат), знаки предупреждения и обеспечиваться ограждениями или
защитными устройствами для обеспечения безопасности работников на рабочих местах.
3. Аварийные пути и выходы работников из помещения должны оставаться
свободными и выводить на открытый воздух либо в безопасную зону.
4. Опасные зоны должны быть четко обозначены. Если рабочие места находятся
в опасных зонах, в которых ввиду характера работы существует риск для работника или
падающих предметов, то такие места должны оснащаться устройствами, преграждающими
доступ в эти зоны посторонним. По территории организации пешеходы и технологические
транспортные средства должны перемещаться в безопасных условиях.
5. Работники должны иметь средства индивидуальной защиты для проведения
работы в опасных производственных объектах (участках), в том числе на высоте,
подземных условиях, открытых камерах, на шельфах морей и внутренних водоемах.
6. В течение рабочего времени температура, естественное и искусственное
освещение, а также вентиляция в помещении, где располагаются рабочие места, должны
соответствовать безопасным условиям труда.
7. Работники допускаются на работу с вредными условиями труда
(запыленность, загазованность и другие факторы) после обеспечения работодателем
безопасных условий труда.
Сноска. Статья 321 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 37. РАССЛЕДОВАНИЕ И УЧЕТ НЕСЧАСТНЫХ СЛУЧАЕВ
И ИНЫХ ПОВРЕЖДЕНИЙ ЗДОРОВЬЯ РАБОТНИКОВ,
СВЯЗАННЫХ С ТРУДОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬЮ
Статья 322. Общие положения расследования и учет
несчастных случаев на производстве
1. Расследованию и учету в соответствии с настоящим Кодексом подлежат
случаи повреждения здоровья работников, связанные с их трудовой деятельностью и
приведшие к нетрудоспособности либо смерти, а также:
1) лиц, обучающихся в учебных заведениях, реализующих образовательные
программы технического и профессионального, послесреднего, высшего и
послевузовского образования, при прохождении ими профессиональной практики;
2) военнослужащих, сотрудников специальных государственных органов,
привлеченных к выполнению работ, не связанных с прохождением воинской службы,
службы в специальных государственных органах;
3) лиц, привлекаемых к труду по приговору суда;
4) личного состава военизированных аварийно-спасательных частей,
военизированной охраны, членов добровольных команд по ликвидации последствий
аварий, стихийных бедствий, по спасению человеческой жизни и имущества.
2. Расследуются и подлежат учету как несчастные случаи на производстве
производственные травмы и иные повреждения здоровья работников, связанные с
исполнением трудовых обязанностей, либо совершение иных действий по собственной
инициативе в интересах работодателя, приведшие к нетрудоспособности либо смерти,
если они произошли:
1) перед началом или по окончании рабочего времени при подготовке и
приведении в порядок рабочего места, орудий производства, средств индивидуальной
защиты и других;
2) в течение рабочего времени на месте работы или во время командировки либо
в другом месте, нахождение в котором было обусловлено выполнением трудовых или иных
обязанностей, связанных с поручением работодателя или должностного лица
организации;
3) в результате воздействия опасных и (или) вредных производственных
факторов;
4) в рабочее время по пути следования работника, деятельность которого
связана с передвижением между объектами обслуживания, к месту работы по заданию
работодателя;
5) на транспорте работодателя при исполнении работником трудовых
обязанностей;
6) на личном транспорте при наличии письменного согласия работодателя на
право использования его для служебных поездок;
7) в период пребывания по распоряжению работодателя на территории своей или
другой организации, а также при защите имущества работодателя либо совершении иных
действий по собственной инициативе в интересах работодателя;
8) перед началом или по окончании рабочего времени работников, работающих
вахтовым методом, по пути следования с места сбора (проживания в период вахты) на
работу или обратно на транспорте, представленном работодателем.
3. Не оформляются как производственные травмы и иные повреждения здоровья
работников на производстве, в ходе расследования которых объективно установлено,
что они произошли:
1) при выполнении пострадавшим по собственной инициативе работ или иных
действий, не входящих в функциональные обязанности работника и не связанных с
интересом работодателя, в том числе в период междусменного отдыха при работе
вахтовым методом, перерыва для отдыха и приема пищи, а также по причине, связанной
с состоянием алкогольного опьянения, употребления токсических и наркотических
веществ (их аналогов);
2) в результате преднамеренного (умышленного) причинения вреда своему
здоровью или при совершении пострадавшим уголовного преступления;
3) из-за внезапного ухудшения здоровья пострадавшего, подтвержденного
медицинским заключением, не связанного с воздействием опасных и (или) вредных
производственных факторов.
4. О каждом несчастном случае пострадавший или очевидец обязан
незамедлительно сообщить работодателю или организатору работ. Ответственные
должностные лица организаций здравоохранения не позднее двух рабочих дней должны
информировать работодателей и местный орган по инспекции труда о каждом случае
первичного обращения с травмой или иным повреждением здоровья работников на
производстве, а также о случаях острого профессионального заболевания (отравления)
– государственный орган в области санитарно-эпидемиологического благополучия
населения.
5. Ответственность за организацию расследования, оформление и регистрацию
несчастных случаев на производстве несет работодатель.
Сноска. Статья 322 с изменениями, внесенными законами РК от 27.07.2007 N
320 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 №
102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 323. Обязанности работодателя при несчастном
случае на производстве
1. Работодатель обязан:
1) организовать оказание первой медицинской помощи пострадавшему и при
необходимости его доставку в организацию здравоохранения;
2) принять неотложные меры по предотвращению развития аварийной ситуации и
воздействия факторов, по причине которых произошел несчастный случай, на других
лиц;
3) сохранить до начала расследования обстановку на месте несчастного случая
(состояние оборудования и механизмов, орудия труда) в таком же виде, как в момент
происшествия, при условии, что это не угрожает жизни и здоровью других лиц, а
нарушение непрерывности производственного процесса не приведет к аварии, а также
произвести фотографирование места несчастного случая;
4) немедленно проинформировать о несчастном случае на производстве близких
родственников пострадавшего и направить сообщение в государственные органы и
организации, определенные настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами;
5) обеспечить расследование несчастных случаев на производстве и их учет в
соответствии с настоящей главой;
6) допускать членов комиссии по специальному расследованию к месту
происшествия для расследования несчастного случая на производстве;
7) осуществлять регистрацию, учет и анализ несчастных случаев и
профессиональных заболеваний на производстве.
2. Работодатель о несчастном случае на производстве немедленно по
форме, установленной уполномоченным государственным органом по труду, сообщает:
1) в местный орган по инспекции труда;
2) местным органам по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций при
несчастных случаях, происшедших на опасных промышленных объектах;
3) территориальному подразделению уполномоченного государственного органа в
области санитарно-эпидемиологического благополучия населения о случаях
профессионального заболевания или отравления;
4) представителям работников;
5) страховой организации, с которой заключен договор на страхование работника
от несчастных случаев при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей.
При наступлении несчастного случая, подлежащего в соответствии с настоящей
главой специальному расследованию, работодатель должен сообщить:
1) правоохранительному органу по месту, где произошел несчастный случай;
2) уполномоченным органам производственного и ведомственного контроля и
надзора.
3. При расследовании несчастного случая на производстве по требованию
комиссии работодатель за счет собственных средств обеспечивает:
1) выполнение технических расчетов, проведение лабораторных исследований,
испытаний, других экспертных работ и привлечение в этих целях специалистов-
экспертов;
2) фотографирование места происшествия и поврежденных объектов, составление
планов, эскизов, схем;
3) предоставление транспорта, служебного помещения, средств связи,
специальной одежды, специальной обуви и других средств индивидуальной защиты,
необходимых для проведения расследования;
4) предоставление:
документов, характеризующих состояние рабочего места, наличие опасных и
(или) вредных производственных факторов (планов, эскизов, схем, а при необходимости
- фото- и видеоматериалов места происшествия и т.п.);
выписок из журналов регистрации инструктажей и протоколов проверки знаний
пострадавших по безопасности и охране труда, протоколов опросов очевидцев
несчастного случая и должностных лиц, объяснений пострадавших, экспертных
заключений специалистов;
результатов лабораторных исследований и экспериментов;
медицинского заключения о характере и степени тяжести повреждения,
причиненного здоровью пострадавшего, или причине его смерти, о наличии (отсутствии)
признаков алкогольного, наркотического или токсического опьянения;
копий документов, подтверждающих выдачу пострадавшему специальной одежды,
специальной обуви и других средств индивидуальной защиты;
выписок из ранее выданных на данном производстве (объекте) предписаний
государственных инспекторов труда и должностных лиц территориального органа
государственного надзора (если несчастный случай произошел в организации или на
объекте, подконтрольных этому органу), а также выписок из представлений
общественных инспекторов труда об устранении выявленных нарушений нормативных
требований по безопасности и охране труда;
других документов по усмотрению комиссии, имеющих отношение к рассмотрению
дела.
Сноска. Статья 323 с изменениями, внесенными законами РК от 04.12.2008 N
97-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 30.12.2009 № 234-IV (вводится в
действие с 09.08.2010); от 13.06.2013 № 102-V(вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 324. Порядок расследования несчастных случаев
на производстве
1. Расследование несчастных случаев на производстве, за исключением
случаев, подлежащих специальному расследованию, проводится комиссией, создаваемой в
течение двадцати четырех часов актом работодателя с момента его наступления, в
следующем составе:
председатель - руководитель организации (производственной службы) или его
заместитель;
члены - руководитель службы безопасности и охраны труда организации и
представитель работников.
Должностное лицо, непосредственно отвечающее за безопасность труда на
соответствующем участке, где произошел несчастный случай, при проведении
расследования в состав комиссии не включается.
2. Специальному расследованию подлежат:
1) несчастные случаи с тяжелым или со смертельным исходом;
2) групповые несчастные случаи, происшедшие одновременно с двумя и более
работниками, независимо от степени тяжести травм пострадавших;
3) групповые случаи острого отравления.
3. В расследовании несчастного случая на производстве у работодателя -
физического лица принимают участие работодатель или уполномоченный его
представитель, представитель работников, специалист по охране труда, который может
привлекаться к расследованию несчастного случая и на договорной основе.
4. В случае острого отравления в расследовании комиссии принимают участие
представители государственного органа в области санитарно-эпидемиологического
благополучия населения.
5. В работе комиссии вправе принимать участие представитель страховой
организации, имеющей соответствующие договорные отношения с работодателем или
пострадавшим.
6. Срок расследования несчастного случая не должен превышать десять рабочих
дней со дня создания комиссии.
7. Расследование несчастного случая, происшедшего с лицами, проходящими
производственную практику, обучающимися в общеобразовательных, профессиональных
школах и высших учебных заведениях, проводится комиссией, создаваемой руководителем
организации, на чьей территории произошло происшествие, с участием работодателя и
представителя пострадавшего.
8. Расследование несчастного случая, происшедшего с работником организации,
расположенной и ведущей работы на территории другой организации, или с работником,
направленным в другую организацию для выполнения производственного задания
(служебных или договорных обязанностей), проводится непосредственно работодателем с
участием ответственного представителя организации, на территории которой произошел
несчастный случай.
9. Несчастный случай, происшедший с работником при выполнении работы по
совместительству, расследуется и учитывается тем работодателем, на территории
которого или по поручению которого производилась работа.
10. Расследование несчастных случаев, происшедших в результате аварий
транспортных средств, проводится на основании материалов расследования дорожной
полиции.
Дорожная полиция в пятидневный срок со дня транспортного происшествия по
требованию председателя комиссии по расследованию несчастных случаев обязана
представить копии материалов расследования.
11. В каждом случае расследования несчастного случая на производстве
комиссия выявляет и опрашивает очевидцев происшествия, лиц, допустивших нарушения
требований по безопасности и охране труда, получает необходимую информацию от
работодателя и при возможности объяснения от пострадавшего.
12. Несчастные случаи, о которых не было своевременно сообщено работодателю
либо в результате которых нетрудоспособность наступила не сразу (независимо от
срока давности), расследуются по заявлению пострадавшего (его представителя) или по
предписанию государственного инспектора труда в течение десяти дней со дня
регистрации заявления, получения предписания.
13. На основании собранных документов и материалов комиссия устанавливает
обстоятельства и причины несчастного случая, определяет связь несчастного случая с
производственной деятельностью работодателя и, соответственно, объяснялось ли
пребывание пострадавшего на месте происшествия исполнением им трудовых
обязанностей, квалифицирует несчастный случай как несчастный случай на производстве
или как несчастный случай, не связанный с производством, определяет лиц,
допустивших нарушения требований безопасности и охраны труда, и меры по устранению
причин и предупреждению несчастных случаев на производстве.
14. Условия работы комиссии по расследованию несчастных случаев на режимных
объектах определяются с учетом особенностей доступа, нахождения на этих объектах.
15. Каждый несчастный случай, связанный с производством, вызвавший у
работника (работников) потерю трудоспособности, в соответствии с медицинским
заключением (рекомендацией) оформляется актом о несчастном случае по форме,
установленной уполномоченным органом по труду, в необходимом количестве экземпляров
(на каждого пострадавшего в отдельности).
Подтвержденные в установленном порядке организацией здравоохранения случаи
отравления оформляются также актом о несчастном случае независимо от того, имеется
или не имеется потеря трудоспособности.
Статья 325. Особенности специального расследования
несчастных случаев на производстве
1. Специальное расследование несчастного случая проводится комиссией,
создаваемой местным органом по инспекции труда, в следующем составе:
председатель – государственный инспектор труда;
члены – работодатель и представитель работников.
2. Расследование групповых несчастных случаев, при которых погибло два
человека, проводится комиссией, которую возглавляет главный государственный
инспектор труда области, города республиканского значения.
3. При несчастных случаях, происшедших на опасных промышленных объектах, в
состав комиссии включается государственный инспектор по предупреждению и ликвидации
чрезвычайных ситуаций.
При несчастных случаях, происшедших при чрезвычайных ситуациях техногенного
характера, председателем комиссии по специальному расследованию назначается
государственный инспектор по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций. В
этом случае государственный инспектор труда является членом комиссии.
4. Расследование групповых несчастных случаев, при которых погибло от трех
до пяти человек, проводится комиссией, создаваемой уполномоченным государственным
органом по труду, а при гибели более пяти человек - Правительством Республики
Казахстан.
5. Для решения вопросов, требующих экспертного заключения, председатель
комиссии по специальному расследованию вправе создавать экспертные подкомиссии из
числа специалистов организаций, ученых и контрольно-надзорных органов.
6. Расследование несчастного случая с тяжелым или со смертельным исходом,
группового несчастного случая и группового случая острого отравления работников
оформляется актом специального расследования по форме, установленной уполномоченным
государственным органом по труду.
7. Категорически запрещается без согласия председателя комиссии по
специальному расследованию проведение опроса свидетелей, очевидцев, а также
параллельных расследований данного несчастного случая кем-либо или иной комиссией в
дни работы официально назначенной комиссии.
8. Завершение поиска пострадавшего (пострадавших), пропавшего (пропавших) в
результате взрыва, аварий, разрушений, пожара и других случаев на объектах
организации определяется комиссией по специальному расследованию на
основании заключения руководителя аварийно-спасательного подразделения и
специалистов-экспертов.
Сноска. Статья 325 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 326. Оформление материалов расследования
несчастных случаев на производстве и их учет
1. Акт о несчастном случае заполняется и подписывается руководителями
службы безопасности и охраны труда и подразделения организации, а также
представителем работников организации, утверждается работодателем и заверяется
печатью организации.
2. В случаях отравления акт о несчастном случае также подписывается
представителем государственного органа в области санитарно-эпидемиологического
благополучия населения.
Если работодатель - физическое лицо, то акт о несчастном случае заполняется
и подписывается работодателем и заверяется нотариально.
3. Акт должен быть оформлен в соответствии с материалами расследования.
Если при расследовании несчастного случая на производстве комиссией
установлено, что грубая неосторожность явилась причиной возникновения или
увеличения вреда, то комиссия применяет смешанную ответственность сторон и
определяет степень вины работника и работодателя в процентах.
В случае, если один из членов комиссии по расследованию несчастного случая
не согласен с выводами комиссии (большинства), он представляет в письменном виде
свое мотивированное мнение для включения его в материал расследования. Акт
специального расследования он подписывает с оговоркой "смотри особое мнение".
4. По окончании расследования каждого несчастного случая работодатель не
позднее трех дней обязан выдать пострадавшему или его доверенному лицу акт о
несчастном случае, один экземпляр акта направляется страховой организации, имеющей
соответствующие договорные отношения с работодателем, а другой - в государственную
инспекцию труда на бумажном и электронном носителе.
В случае отравления копия акта передается также государственному органу в
области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.
5. В случае несогласия с результатом расследования или несвоевременного
оформления акта о несчастном случае пострадавший или его доверенное лицо,
представитель работников организации имеют право письменно обратиться к
работодателю, который обязан в десятидневный срок рассмотреть их заявление и
принять решение по существу.
6. Разногласия по вопросам расследования, оформления и регистрации
несчастных случаев между работодателем, работником и государственным инспектором
труда либо государственным инспектором по предупреждению и ликвидации чрезвычайных
ситуаций при случаях, происшедших на опасных промышленных объектах, рассматриваются
в порядке подчиненности соответствующим вышестоящим главным государственным
инспектором труда и (или) в судебном порядке.
Решение вышестоящего главного государственного инспектора труда по вопросам
расследования несчастных случаев оформляется в виде заключения по
форме, установленной уполномоченным государственным органом по труду.
7. Копии материалов акта специального расследования несчастного случая
передаются работодателем в органы государственного контроля. Кроме того, по
окончании расследования несчастного случая один экземпляр копии материалов акта
специального расследования государственным инспектором труда направляется в
семидневный срок в местный орган внутренних дел, который в соответствии с
законодательством принимает соответствующее решение и сообщает о принятом решении
не позднее двадцати дней.
8. Каждый оформленный актом несчастный случай заносится в журнал регистрации
несчастных случаев и иных повреждений здоровья на производстве. Ведение журнала
производится по форме, установленной уполномоченным государственным органом по
труду. Первичные статистические данные о временной нетрудоспособности и травматизме
представляются в соответствии со статистической методологией, утвержденной
уполномоченным органом в области государственной статистики.
9. Исключен Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV.
10. О несчастных случаях на производстве, которые по прошествии времени
перешли в категорию тяжелых или несчастных случаев со смертельным исходом,
работодатель или его представитель сообщает в соответствующую государственную
инспекцию труда, а о страховых случаях - в исполнительный орган страховщика (по
месту регистрации страхователя).
11. Материалы расследования несчастного случая подлежат хранению в
организации в течение сорока пяти лет, в случае ее ликвидации материалы
расследования несчастного случая в обязательном порядке должны быть переданы в
государственный архив по месту ее деятельности.
12. Материалы расследования несчастного случая на производстве, наряду с
актом расследования, должны содержать:
1) сведения о прохождении пострадавшим обучения и инструктирования по охране
труда, а также предварительных и периодических медицинских осмотров;
2) протоколы опросов по форме, установленной уполномоченным государственным
органом по труду, и объяснения очевидцев происшествия, а также должностных лиц,
ответственных за соблюдение требований безопасности и охраны труда;
3) планы, схемы и фотоснимки места происшествия;
4) выписки из инструкций, положений, приказов и других актов,
регламентирующих требования безопасности и охраны труда, обязанности и
ответственность должностных лиц за обеспечение здоровых и безопасных условий труда
на производстве и т.д.;
5) медицинское заключение о характере и тяжести повреждения здоровья
пострадавшего (причине смерти);
6) результаты лабораторных и других исследований, экспериментов, экспертизы,
анализов и т.п.;
7) заключение (при его наличии) главного государственного инспектора труда;
8) сведения о материальном ущербе, причиненном работодателю;
9) приказ работодателя о возмещении пострадавшему (членам семьи)
причиненного ущерба его здоровью и привлечении к ответственности должностных лиц,
виновных за допущенный случай;
10) перечень прилагаемых документов.
13. Пострадавший или представитель работников имеет право на ознакомление
со всеми материалами расследования несчастного случая и осуществление необходимых
выписок.
Сноска. Статья 326 с изменениями, внесенными законами РК от 19.03.2010 № 258-
IV; от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 327. Контроль за правильным, своевременным
расследованием и учетом несчастных случаев
Контроль за правильным, своевременным расследованием и учетом несчастных
случаев, а также выполнением мероприятий по устранению причин, вызвавших эти
случаи, осуществляют государственные инспекторы труда в пределах их компетенции
посредством проверок, рассмотрения жалоб, заявлений, обращений граждан и
обследований организаций. Проверки, проводимые государственными инспекторами труда
в рамках расследования несчастных случаев на производстве, а также контроля за
выполнением мероприятий по устранению причин, вызвавших эти случаи, не подлежат
регистрации и учету в соответствии с законодательством Республики Казахстан о
государственной правовой статистике и специальных учетах.
РАЗДЕЛ 6. КОНТРОЛЬ ЗА СОБЛЮДЕНИЕМ ТРУДОВОГО
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Глава 38. ГОСУДАРСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ
Статья 328. Государственный контроль в области трудового
законодательства Республики Казахстан
Сноска. Заголовок статьи 328 в редакции Закона РК от 17.07.2009 N 188-
IV (порядок введения в действие см. ст.2).
1. Государственный контроль за соблюдением в организациях трудового
законодательства Республики Казахстан осуществляют государственные инспекторы
труда.
2. К государственным инспекторам труда относятся:
1) Главный государственный инспектор труда Республики Казахстан – должностное
лицо уполномоченного государственного органа по труду;
2) главные государственные инспекторы труда – должностные лица
уполномоченного государственного органа по труду;
3) главный государственный инспектор труда области, города республиканского
значения, столицы – руководитель местного органа по инспекции труда области, города
республиканского значения, столицы;
4) государственные инспекторы труда – должностные лица местного органа по
инспекции труда области, города республиканского значения, столицы.
3. Государственные инспекторы труда при исполнении служебных обязанностей
охраняются законом и руководствуются Конституцией Республики Казахстан, законами и
иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
4. Лица, препятствующие государственному инспектору труда в выполнении им
служебных обязанностей, несут ответственность в соответствии с законами Республики
Казахстан.
5. Государственный контроль за соблюдением участниками регионального
финансового центра трудового законодательства Республики
Казахстан осуществляет уполномоченный государственный орган по регулированию
деятельности регионального финансового центра города Алматы.
Уполномоченные должностные лица, осуществляющие государственный контроль за
соблюдением участниками регионального финансового центра города Алматы трудового
законодательства Республики Казахстан, приравниваются к государственным инспекторам
труда и осуществляют полномочия, предусмотренные настоящим Кодексом.
Уполномоченный государственный орган по регулированию деятельности
регионального финансового центра города Алматы обязан:
1) информировать в пределах своей компетенции уполномоченный государственный
орган по труду о фактах нарушения трудового законодательства Республики Казахстан;
2) предоставлять ежеквартально в уполномоченный государственный орган по
труду информацию о состоянии исполнения требований трудового законодательства
Республики Казахстан в соответствии с формой, установленной уполномоченным
государственным органом по труду.
6. Государственный контроль в области трудового законодательства Республики
Казахстан осуществляется в форме проверки и иных формах.
Проверка осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан "О
государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан". Иные формы
государственного контроля осуществляются в соответствии с настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 328 с изменениями, внесенными законами РК от 19 декабря 2007
года N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.07.2009 N 188-IV (порядок
введения в действие см. ст.2); от 06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 329. Принципы деятельности и основные задачи
государственной инспекции труда
Деятельность государственной инспекции труда осуществляется на основе
принципов уважения, соблюдения и защиты прав и свобод работников, законности,
объективности, независимости и гласности.
Основными задачами государственной инспекции труда являются:
обеспечение государственного контроля за соблюдением в организациях
трудового законодательства Республики Казахстан;
обеспечение соблюдения и защиты прав и свобод работников, включая право на
безопасные условия труда;
рассмотрение обращений, заявлений и жалоб работников и работодателей по
вопросам трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 330. Права государственных инспекторов труда
При осуществлении государственного контроля за соблюдением трудового
законодательства Республики Казахстан государственные инспекторы труда имеют право:
1) беспрепятственно посещать организации и предприятия в целях проведения
проверок соблюдения трудового законодательства;
2) запрашивать и получать от работодателей документы, объяснения,
информацию, необходимые для выполнения возложенных на них функций;
3) выдавать обязательные для исполнения работодателями предписания,
заключения, а также составлять протоколы и постановления об административных
правонарушениях, налагать административные взыскания;
4) давать разъяснения по вопросам, входящим в их компетенцию;
5) приостанавливать (запрещать) деятельность организаций, отдельных
производств, цехов, участков, рабочих мест и эксплуатацию оборудования, механизмов
при выявлении их несоответствия требованиям нормативных правовых актов о
безопасности и охране труда на срок не более трех дней с обязательным предъявлением
в указанный срок искового заявления в суд;
6) запрещать выдачу и использование на рабочих местах специальной одежды,
специальной обуви и других средств индивидуальной и коллективной защиты, не
отвечающих установленным для них требованиям;
7) изымать для анализа образцы специальной одежды, используемые или
обрабатываемые материалы и вещества с уведомлением об этом работодателя (его
представителя) и составлением соответствующего акта;
8) расследовать в установленном порядке несчастные случаи на производстве;
9) выдавать обязательные для исполнения работодателями предписания на
отстранение от работы работников, не прошедших обучения, инструктирования, проверки
знаний по вопросам безопасности и охраны труда;
10) направлять в соответствующие правоохранительные органы и суды
информацию, исковые требования и иные материалы по фактам нарушений трудового
законодательства Республики Казахстан, неисполнения работодателями актов
государственных инспекторов труда;
11) участвовать в проверке знаний по безопасности и охране труда;
12) проводить проверку выполнения особых условий, определенных при
выдаче разрешения на привлечение иностранной рабочей силы;
13) осуществлять контроль за полнотой и достоверностью ведения работодателем
внутреннего контроля по безопасности и охране труда;
14) осуществлять иные права, предусмотренные законодательством Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 330 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV
(вводится в действие с 13.10.2011).
Статья 331. Обязанности государственных инспекторов
труда
Государственные инспекторы труда обязаны:
1) осуществлять контроль за соблюдением трудового законодательства
Республики Казахстан;
2) своевременно и качественно проводить проверки по соблюдению трудового
законодательства Республики Казахстан;
3) информировать работодателей (их представителей) о выявленных нарушениях
трудового законодательства в целях принятия мер по их устранению, вносить
представления о привлечении виновных лиц к ответственности;
4) своевременно рассматривать обращения работников и работодателей по
вопросам применения трудового законодательства Республики Казахстан;
5) выявлять причины и обстоятельства, приводящие к нарушениям трудового
законодательства, давать рекомендации по их устранению и восстановлению нарушенных
трудовых прав;
6) принимать участие в расследованиях несчастных случаев и профессиональных
заболеваний на производстве;
7) осуществлять сбор, анализ и обобщение причин нарушений трудового
законодательства, участвовать в разработке и принятии мер по реализации
мероприятий, направленных на усиление работы по предупреждению нарушений трудового
законодательства Республики Казахстан;
8) не разглашать сведения, составляющие государственные
секреты, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну, ставшие ему
известными в связи с выполнением трудовых обязанностей;
9) проводить разъяснительную работу по вопросам применения трудового
законодательства Республики Казахстан;
10) взаимодействовать с гражданами и представителями работников при
осуществлении контроля в области безопасности и охраны труда.
Статья 332. Права и обязанности работодателя
при проведении контроля государственным
инспектором труда
1. Работодатель при проведении государственного контроля за соблюдением
трудового законодательства Республики Казахстан вправе:
1) представлять государственному инспектору труда пояснения по актам
проведенных проверок;
2) не представлять сведения и документы, если они не относятся к предмету
проводимой проверки;
3) обжаловать акт о результатах проверки и действия (бездействие)
государственного инспектора труда в порядке, установленном законодательством
Республики Казахстан.
2. Работодатель при проведении государственного контроля за соблюдением
трудового законодательства Республики Казахстан обязан:
1) обеспечить беспрепятственный доступ (посещение) государственного
инспектора труда на территорию и в помещения проверяемого объекта;
2) представлять государственному инспектору труда и представителям
работников организации, осуществляющим проверку, документы (сведения) на бумажных и
электронных носителях либо их копии для приобщения к акту о результатах проверки, а
также доступ к автоматизированным базам данных (информационным системам) в
соответствии с задачами и предметом проверки;
3) принять к исполнению акты государственного инспектора труда и сделать
соответствующую отметку о получении на втором экземпляре акта;
4) предоставить в соответствующие сроки информацию по исполнению актов
государственного инспектора труда.
Статья 333. Акты государственного инспектора труда
1. В зависимости от установленных нарушений трудового законодательства
Республики Казахстан государственный инспектор труда выносит (составляет) следующие
акты:
1) предписание:
об устранении нарушений требований трудового законодательства Республики
Казахстан;
о проведении профилактических работ по безопасности и охране труда на
производственных объектах и оборудовании, а также в производственных процессах для
предотвращения возникновения травмоопасных и аварийных ситуаций;
о запрещении (приостановлении) эксплуатации отдельных производств, цехов,
участков, рабочих мест и оборудования и деятельности организации в целом. При этом
акт о запрещении (приостановлении) деятельности организации действует до вынесения
судебного решения;
2) протокол об административном правонарушении;
3) постановление о прекращении производства по делу об административном
правонарушении;
4) постановление по делу об административном правонарушении.
2. Акты государственного инспектора труда являются правовыми мерами
воздействия на нарушения работодателями и должностными лицами требований трудового
законодательства Республики Казахстан. Акты составляются в двух экземплярах, один
из которых под роспись вручается работодателю.
3. Акты государственного инспектора труда обязательны для исполнения
должностными, физическими и юридическими лицами.
4. Форма актов государственного инспектора труда утверждается уполномоченным
государственным органом по труду.
Сноска. Статья 333 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.07.2009 N
188-IV (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 334. Проверки по соблюдению трудового
законодательства Республики Казахстан,
их виды, формы и сроки
Сноска. Статья 334 исключена Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок
введения в действие см. ст.2).
Статья 335. Порядок обжалования решений, действий
(бездействия) государственного инспектора
труда, осуществляющего государственный
контроль
1. В случае нарушения прав и законных интересов работодателя при
осуществлении государственного контроля работодатель вправе обжаловать действия
(бездействие) государственного инспектора труда в уполномоченный государственный
орган по труду, вышестоящему государственному инспектору и (или) в суд в порядке,
установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Главный государственный инспектор труда Республики Казахстан или главный
государственный инспектор труда области, города республиканского значения, столицы
вправе до вынесения решения по заявлению (жалобе) физических и (или) юридических
лиц на действия (бездействие) или акты приостановить исполнение, отменить либо
отозвать акты нижестоящего государственного инспектора труда.
Сноска. Статья 335 с изменением, внесенным Законом РК от 13.06.2013 № 102-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 336. Взаимодействие государственной инспекции
труда с другими государственными органами
и организациями
1. Государственная инспекция труда осуществляет свою деятельность во
взаимодействии с другими государственными органами надзора и контроля, с
представителями работников, общественными объединениями, другими организациями.
2. Государственные органы обязаны оказывать содействие государственному
инспектору труда в выполнении задач по осуществлению контроля за исполнением
трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 337. Ответственность государственного инспектора
труда при осуществлении государственного
контроля
Государственный инспектор труда в случае неисполнения или ненадлежащего
исполнения своих служебных обязанностей при осуществлении государственного
контроля, а также в случае совершения иных противоправных действий
(бездействия) несет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Глава 39. ВНУТРЕННИЙ КОНТРОЛЬ ПО БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЕ ТРУДА
Статья 338. Внутренний контроль по безопасности
и охране труда
1. Внутренний контроль включает в себя организацию создания и внедрения
системы управления охраной труда, наблюдения за состоянием условий труда,
проведение оперативного анализа данных производственного контроля, оценку рисков и
принятие мер по ликвидации обнаруженных несоответствий с требованиями по
безопасности и охране труда.
2. Внутренний контроль по безопасности и охране труда осуществляется
работодателем в целях соблюдения установленных требований по безопасности и охране
труда на рабочих местах и принятия незамедлительных мер по устранению выявляемых
нарушений.
Сноска. Статья 338 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 339. Механизм осуществления внутреннего контроля
по безопасности и охране труда
1. В целях осуществления внутреннего контроля за соблюдением требований
безопасности и охраны труда в организациях, осуществляющих производственную
деятельность, с численностью более пятидесяти работников работодатель создает
службу безопасности и охраны труда, которая подчиняется непосредственно первому
руководителю организации или лицу, им уполномоченному.
2. Типовое положение о службе безопасности и охраны труда в организации
разрабатывается уполномоченным государственным органом по труду.
3. Работодатель с численностью работников до пятидесяти человек вводит
должность специалиста по безопасности и охране труда с учетом специфики
деятельности либо обязанности по обеспечению безопасности и охране труда возлагает
на другого специалиста.
4. Служба безопасности и охраны труда или специалист, указанный в пункте 3
настоящей статьи, вправе:
1) беспрепятственно посещать и осматривать производственные, бытовые и другие
помещения;
2) осуществлять контроль за разработкой и выполнением профилактических
мероприятий по созданию безопасных и здоровых условий труда,
предупреждению производственного травматизма и профессиональных заболеваний в
структурных подразделениях организации;
3) выдавать работникам структурных подразделений организации обязательные для
выполнения указания о принятии мер по устранению выявленных нарушений по
безопасности и охране труда.
5. Служба безопасности и охраны труда или специалист, указанный в пункте 3
настоящей статьи, обязаны:
1) ежемесячно проводить анализ состояния и причин производственного
травматизма и профессиональных заболеваний в организации и разрабатывать
мероприятия по их предупреждению;
2) организовывать обучение, проверку знаний по вопросам безопасности и охраны
труда работников организации;
3) обеспечивать соблюдение порядка расследования несчастных случаев на
производстве в организациях.
Сноска. Статья 339 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 339-1. Комитет (комиссия) по безопасности и охране
труда в организациях
1. По инициативе работодателя и (или) по инициативе работников либо их
представителей создается комитет (комиссия) по безопасности и охране труда. В ее
состав на паритетной основе входят представители работодателя, представители
профсоюзной организации или иных уполномоченных работниками представителей.
2. Комитет (комиссия) по безопасности и охране труда организует совместные
действия работодателя и работников по обеспечению требований охраны труда,
предупреждению производственного травматизма и профессиональных заболеваний, а
также организует проведение проверок условий и охраны труда на рабочих местах и
информирование работников о результатах указанных проверок, сбор предложений к
разделу коллективного договора (соглашения) об охране труда.
Сноска. Глава 39 дополнена статьей 339-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Глава 40. ОБЩЕСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ ЗА СОБЛЮДЕНИЕМ
ТРУДОВОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН Статья 340. Общественный контроль за соблюдением
трудового законодательства в организации
1. Общественный контроль в области безопасности и охраны труда в
организации осуществляет общественный инспектор по охране труда, избираемый
профсоюзным комитетом организации, а при отсутствии профессионального союза - общим
собранием (конференцией) работников.
2. Республиканское, отраслевые, региональные объединения работников
осуществляют общественный контроль за соблюдением трудового законодательства в
организациях при условии закрепления такого права в соглашениях и коллективных
договорах.
Статья 341. Права общественных инспекторов по охране
труда
Общественный инспектор по охране труда имеет право:
1) осуществлять защиту прав работников на охрану труда перед работодателем
посредством общественного контроля за соблюдением работодателями нормативных
правовых актов по безопасности и охране труда, соглашений, коллективных договоров
по созданию работодателем нормальных условий труда и техники безопасности на
рабочих местах в организациях;
2) принимать участие в расследовании несчастных случаев на производстве и в
проводимых государственными инспекторами труда комплексных проверках состояния
безопасности и охраны труда;
3) получать информацию и разъяснения, в том числе в письменном виде, от
работодателей и иных должностных лиц организации, необходимые для выполнения своих
функций;
4) осуществлять проверки выполнения работодателями обязательств,
предусмотренных соглашениями, коллективными договорами в части охраны труда, и
вносить по итогам проверки на имя должностных лиц предложения об устранении
выявленных нарушений;
5) принимать участие в работе комиссий по испытаниям и приемке в
эксплуатацию производственных объектов и средств производства;
6) принимать участие в разработке нормативных правовых актов об охране
труда, вносить свои предложения;
7) обращаться в соответствующие государственные органы с требованиями о
привлечении к ответственности работодателей и иных должностных лиц организаций,
которые виновны в нарушении законодательства Республики Казахстан о безопасности и
охране труда, положений соглашений и коллективных договоров в части охраны труда,
сокрытии несчастных случаев на производстве и профессиональных заболеваний;
8) принимать участие в рассмотрении трудовых споров, связанных с изменением
условий труда, нарушением законодательства Республики Казахстан о безопасности и
охране труда, невыполнением обязательств, предусмотренных соглашениями и
коллективными договорами, а также трудовыми договорами в части безопасности и
охраны труда;
9) обращаться по заявлению работника с исками в суды для защиты прав
работников на возмещение вреда, причиненного в результате увечья или иного
повреждения здоровья в связи с исполнением трудовых обязанностей, и в других
случаях ущемления прав работников на безопасность и охрану труда.
Президент
Республики Казахстан
© 2012. РГП на ПХВ Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики
Казахстан