Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі
Күшін жойған
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы N 251 Кодексі. Күші жойылды -
Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы № 414-V Кодексімен
Ескерту. Күші жойылды - ҚР 23.11.2015 № 414-V Кодексімен (01.01.2016 бастап
қолданысқа енгізіледі).
МАЗМҰНЫ
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР 1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар
1. Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) азаматтық қызмет - азаматтық қызметшілердің қазыналық кәсіпорындардың,
мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын іске асыруға, мемлекеттік
органдарға техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыруға және олардың жұмыс істеуін
қамтамасыз етуге бағытталған лауазымдық өкілеттіктерді орындау жөніндегі кәсіптік
қызметі;
2) азаматтық қызметші - Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен қазыналық кәсіпорындарда, мемлекеттік мекемелерде ақылы штаттық лауазымда
істейтін және олардың міндеттері мен функцияларын іске асыру және мемлекеттік
органдарға техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыру мен олардың жұмыс істеуін
қамтамасыз ету мақсатында лауазымдық өкілеттіктерді жүзеге асыратын адам;
3) айлық жалақының ең төменгі мөлшері - біліктілікті қажет етпейтін қарапайым
(онша күрделі емес) еңбек қызметкері осы Кодексте белгіленген қалыпты жағдайда және
жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы кезінде еңбек нормаларын (еңбек міндеттерін)
орындаған кезде бір айда оған төленетін ақшалай төлемдердің кепілдік берілген ең
төменгі мөлшері;
4) арнаулы киім - қызметкерді зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік
факторлардан қорғауға арналған киім, аяқ киім, бас киім, қолғап, өзге де нәрселер;
5) ауыр жұмыстар – қызметкердің ауыр заттарды (он килограмм және одан жоғары)
қолмен тұрақты түрде орнынан қозғалтуына, орнын ауыстыруына және тасымалдауына
байланысты әрі көп күш-қуатты талап ететін (250 ккал/сағаттан астам күш-қуат
жұмсалатын) қызмет түрлері;
6) ауысымдық жұмыс - тәулік ішінде екі не үш немесе төрт жұмыс ауысымындағы
жұмыс;
7) әлеуметтік әріптестік - қызметкерлер қызметкерлердің өкілдері, жұмыс
берушілер (жұмыс берушілердің өкілдері), мемлекеттік органдар арасындағы еңбек
қатынастарын және олармен тікелей байланысты өзге де қатынастарды реттеу мәселелері
бойынша олардың мүдделерін үйлестіруді қамтамасыз етуге бағытталған өзара
қатынастар жүйесі;
8) бас, салалық (тарифтік), өңірлік келісім (бұдан әрі - келісім) -
әлеуметтік әріптестік тараптарының арасында жасалатын, келісімнің мазмұнын және
республикалық, салалық және өңірлік деңгейлерде қызметкерлер үшін еңбек
жағдайларын, жұмыспен қамту және әлеуметтік кепілдіктерді белгілеу жөніндегі
тараптардың міндеттемелерін айқындайтын құқықтық акт;
9) бос тұрып қалу - экономикалық, технологиялық, ұйымдастырушылық, өзге де
өндірістік немесе табиғи сипаттағы себептер бойынша жұмыстың уақытша тоқтап тұруы;
10) біліктілік санаты (разряды) - орындалатын жұмыстардың күрделілігін
көрсететін, қызметкердің біліктілігіне қойылатын талаптар деңгейі;
11) бітімгерлік комиссиясы - ұжымдық еңбек дауын тараптарды бітімге келтіру
жолымен реттеу үшін жұмыс берушілер мен қызметкерлер (олардың өкілдері) арасындағы
келісім бойынша құрылатын орган;
12) алып тасталды - ҚР 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен;
13) делдал - еңбек қатынастарының тараптары еңбек дауын шешу жөнінде қызмет
көрсету үшін тартатын жеке немесе заңды тұлға;
14) демалыс - жұмыс орны (лауазымы) мен осы Кодексте белгіленген жағдайларда
орташа жалақысын сақтай отырып, қызметкердің жыл сайынғы тынығуын қамтамасыз ету
немесе әлеуметтік мақсаттар үшін қызметкерді белгілі бір кезеңге жұмыстан босату;
15) еңбек - адам мен қоғамның өміріне және қажеттіліктерін қанағаттандыруға
қажетті материалдық, рухани және басқа да құндылықтарды жасауға бағытталған адам
қызметі;
16) еңбекке ақы төлеу - осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де
нормативтік құқықтық актілеріне, сондай-ақ келісімдерге, еңбек шартына, ұжымдық
шартқа және жұмыс берушінің актілеріне сәйкес қызметкерге еңбегі үшін берілетін
сыйақының міндетті төлемін жұмыс берушінің қамтамасыз етуіне байланысты қатынастар
жүйесі;
17) еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарты (ЕАТС) - ауыр жұмыстарда, еңбек
жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкердің айлық
жалақысының сақталуына кепілдік берілген«ең төменгі мөлшері, бұған жұмыс
процесінде зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсеріне ұшырайтын
қызметкердің өмірлік күші мен қуатын қалпына келтіруге қажетті азық-түлік
өнімдерінің, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің ең төменгі жиынтығы кіреді;
18) еңбек гигиенасы - қызметкерлердің денсаулығын сақтау, өндірістік орта мен
еңбек процесінің қолайсыз әсерінің алдын алу жөніндегі санитарлық-эпидемиологиялық
шаралар мен құралдар кешені;
19) еңбек дауы - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану,
келісімдердің, еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың, жұмыс беруші
актілерінің талаптарын орындау немесе өзгерту мәселелері бойынша қызметкер
(қызметкерлер) мен жұмыс берушінің (жұмыс берушілердің) арасындағы
келіспеушіліктер;
20) еңбек делдалдығы - халықты жұмысқа орналастыруда жұмыспен қамту
мәселелері жөніндегі уәкілетті орган, сондай-ақ жеке жұмыспен қамту агенттігі
көрсететін жәрдем;
21) еңбек жағдайлары - еңбекке ақы төлеу, нормалау, жұмыс уақыты мен тынығу
уақытының режимі жағдайлары, кәсіптерді (лауазымдарды) қоса атқару, қызмет көрсету
аймағын ұлғайту, уақытша жұмыста болмаған қызметкердің міндеттерін атқару, еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау тәртібі, техникалық, өндірістік-тұрмыстық
жағдайлар, сондай-ақ тараптардың келісуі бойынша өзге де еңбек жағдайлары;
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган – Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес еңбек қатынастары саласындағы басшылықты және салааралық
үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
23) еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган – облыстың, республикалық
маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының тиісті әкімшілік-
аумақтық бірлік шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес еңбек
қатынастары саласындағы өкілеттіктерді жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі;
24) еңбек қатынастары - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында, еңбек
шартында, ұжымдық шартта көзделген құқықтар мен міндеттерді жүзеге асыру үшін
қызметкер мен жұмыс берушінің арасында туындайтын қатынастар;
25) еңбек қатынастарына тікелей байланысты қатынастар - осы Кодексте
көзделген жағдайларда еңбекті ұйымдастыру мен басқаруға, жұмысқа орналастыруға,
кәсіптік даярлауға, қызметкерлерді қайта даярлауға және олардың біліктілігін
арттыруға, әлеуметтік әріптестікке, ұжымдық шарттар мен келісімдер жасасуға, еңбек
жағдайларын белгілеуге қызметкерлердің (қызметкерлер өкілдерінің) қатысуына, еңбек
дауларын шешуге және Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауға
байланысты қалыптасатын қатынастар;
26) еңбек қауіпсіздігі - еңбек қызметі процесінде қызметкерлерге зиянды және
(немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болғызбайтын іс-шаралар кешенімен
қамтамасыз етілген қызметкерлердің қорғалу жай-күйі;
27) еңбек қауіпсіздігі жағдайлары - қызметкер еңбек міндеттерін орындаған
кезде еңбек процесі мен өндірістік ортаның еңбек қауіпсіздігі талаптарына
сәйкестігі;
28) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мониторингі - өндірістегі еңбек
қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін қадағалау жүйесі, сондай-ақ еңбек
қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін бағалау мен болжау;
29) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтер -
эргономикалық, санитарлық-эпидемиологиялық, психофизиологиялық және еңбектің
қалыпты жағдайларын қамтамасыз ететін өзге де талаптар;
30) еңбек міндеттері - қызметкер мен жұмыс берушінің Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, жұмыс берушінің актілерінде,
еңбек шартында, ұжымдық шартта келісілген міндеттемелері;
31) еңбек стажы – қызметкер еңбек міндеттерін орындауға жұмсаған, күнтізбемен
есептелген уақыт, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес еңбек стажына қосылатын өзге де
кезеңдер;
32) еңбек тәртібі - жұмыс беруші мен қызметкерлердің Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, сондай-ақ келісімдерде, еңбек
шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде, құрылтай құжаттарында
белгіленген міндеттемелерді тиісінше орындауы;
33) еңбек тәртіптемесі - қызметкерлер мен жұмыс берушінің еңбекті ұйымдастыру
жөніндегі қатынастарын реттеу тәртібі;
34) еңбек төрелік соты - бітімгерлік комиссиясында келісімге қол жетпеген
кезде еңбек дауын шешу үшін ұжымдық еңбек дауының тараптары уәкілетті адамдарды
тарта отырып құратын, уақытша жұмыс істейтін орган;
35) еңбекті қорғау - құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-
техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық, емдеу-профилактика, оңалту және өзге де
іс-шаралар мен құралдарды қамтитын, еңбек қызмет процесінде қызметкерлердің өмірі
мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі;
36) еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық инспектор - еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласында қоғамдық бақылауды жүзеге асыратын қызметкерлер өкілі;
37) еңбекті нормалау - нақты ұйымдастыру-техникалық жағдайларында
қызметкерлердің жұмысты орындауға (өнім бірлігін дайындауға) арналған қажетті еңбек
(уақыт) шығындарын айқындау және осының негізінде еңбек нормаларын белгілеу;
38) еңбектің қауіпсіз жағдайлары - жұмыс берушінің қызметкерге зиянды және
(немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсері болмайтындай не олардың әсер ету
деңгейі қауіпсіздік нормаларынан аспайтындай етіп жасаған еңбек жағдайлары;
39) еңбек шарты - қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы жазбаша келісім,
бұған сәйкес қызметкер белгілі бір жұмысты (еңбек функциясын) жеке өзі орындауға,
еңбек тәртіптемесінің ережелерін сақтауға міндеттенеді, ал жұмыс беруші қызметкерге
келісілген еңбек функциясы бойынша жұмыс беруге, осы Кодексте, Қазақстан
Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерінде, ұжымдық
шартта, жұмыс берушінің актілерінде көзделген еңбек жағдайын қамтамасыз етуге,
қызметкерге уақтылы және толық мөлшерде жалақы төлеуге міндеттенеді;
40) ереуіл - жұмыс берушімен ұжымдық еңбек дауында өздерінің әлеуметтік-
экономикалық және кәсіптік талаптарын қанағаттандыру мақсатында жұмысты толық
немесе ішінара тоқтату;
41) жалақы - қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне,
санына, сапасына және жағдайына байланысты еңбек үшін төленетін сыйақы, сондай-ақ
өтемақы және ынталандыру сипатындағы төлемдер;
42) жеке қорғану заттары - қызметкерді зиянды және (немесе) қауіпті
өндірістік факторлардың әсерінен қорғауға арналған құралдар, соның
ішінде арнайы киім;
43) жұмыс беруші - қызметкер еңбек қатынастарында болатын жеке немесе заңды
тұлға;
44) жұмыс берушілердің өкілдері - құрылтай құжаттары немесе сенімхат
негізінде жұмыс берушінің немесе жұмыс берушілер тобының мүдделерін білдіруге
уәкілетті жеке және (немесе) заңды тұлғалар;
45) жұмыс берушінің актілері - жұмыс беруші шығаратын бұйрықтар, өкімдер,
нұсқаулықтар, ережелер, еңбек тәртіптемесінің ережелері;
46) жұмысқа орналастыру - халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге
жәрдемдесуге арналған ұйымдастырушылық, экономикалық және құқықтық іс-шаралар
кешені;
47) жұмыс орны - қызметкердің еңбек қызметі процесінде еңбек міндеттерін
орындауы кезінде тұрақты немесе уақытша болатын орны;
48) жұмысты тарифтеу - орындалатын жұмыстарды Жұмысшылардың жұмыстары мен
кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығына және Басшылардың,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығына,
жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамаларына және ұйымдар басшыларының,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының үлгілік біліктілік
сипаттамаларына сәйкес белгілі бір күрделілікке жатқызу;
49) жұмыс уақыты - қызметкер жұмыс берушінің актілеріне және еңбек шартының
талаптарына сәйкес еңбек міндеттерін орындайтын уақыт, сондай-ақ осы Кодекске
сәйкес жұмыс уақытына жатқызылған өзге де уақыт кезеңдері;
50) жұмыс уақытының жиынтық есебі - жұмыс беруші белгілеген, бір жылдан
асыруға болмайтын есептік кезеңдегі жұмыс уақытын жинақтау жолымен есептелген жұмыс
уақытының есебі;
51) зиянды (ерекше зиянды) еңбек жағдайлары - белгілі бір өндірістік
факторлардың әсері қызметкердің еңбекке қабілеттілігінің төмендеуіне немесе
сырқаттануына не оның ұрпақтарының денсаулығына теріс ықпалы болуына әкеп
соқтыратын еңбек жағдайлары;
52) зиянды өндірістік фактор - әсері қызметкердің сырқаттануына немесе
еңбекке қабілеттілігінің төмендеуіне және (немесе) оның ұрпақтарының денсаулығына
теріс ықпалы болуына әкеп соқтыруы мүмкін өндірістік фактор;
53) кәсіптік ауру - қызметкердің өз еңбек (қызмет) міндеттерін орындауына
байланысты оған зиянды өндірістік факторлардың әсер етуінен туындаған созылмалы
немесе қатты ауру;
54) кепілдіктер - қызметкерлерге әлеуметтік-еңбек қатынастары саласында
берілген құқықтардың жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге көмектесетін құралдар,
тәсілдер мен жағдайлар;
55) қауіпсіздік нормалары - қызметкерлердің еңбек қызметі процесінде олардың
өмірі мен денсаулығын сақтауға бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық,
санитарлық-гигиеналық, биологиялық және өзге де нормаларды, ережелерді, рәсімдер
мен өлшемдерді қамтамасыз ету тұрғысынан өндіріс жағдайларын, өндірістік және еңбек
процесін сипаттайтын сапалық және сандық көрсеткіштер;
56) қауіпті еңбек жағдайлары - еңбекті қорғау ережелері сақталмаған жағдайда
белгілі бір өндірістік немесе жоюға болмайтын табиғи факторлардың әсері
қызметкердің жарақаттануына, кәсіптік ауруға шалдығуына, денсаулығының кенеттен
нашарлауына немесе улануына әкеп соқтыратын, соның салдарынан еңбекке
қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айрылуы, кәсіптік ауруға шалдығуы не өлімі
туындайтын еңбек жағдайлары;
57) қауіпті өндірістік фактор - қызметкерге әсер етуі еңбекке
қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айрылуға (өндірістік жарақатқа немесе
кәсіптік ауруға) немесе өлімге әкеп соқтыруы мүмкін өндірістік фактор;
58) қоса атқарылатын жұмыс - қызметкердің негізгі жұмысынан бос уақытында
еңбек шарты жағдайында тұрақты, ақы төленетін басқа жұмысты орындауы;
59) қызметкер - жұмыс берушімен еңбек қатынастарында тұратын және жеке еңбек
шарты бойынша жұмысты тікелей орындайтын жеке тұлға;
60) қызметкерлердiң өкiлдерi – кәсiптiк одақтардың, олардың бiрлестiктерiнiң
органдары, ал олар болмаған кезде қызметкерлердiң жалпы жиналысында
(конференциясында) қызметкерлердiң (конференция делегаттарының) кемінде үштен екісі
қатысқан кезде қатысушылардың көпшілік даусымен онда қызметкерлер сайлаған және
уәкiлеттiк берген сайланбалы өкiлдер;
60-1) өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі
мамандандырылған ұйымдар – білікті кадрлары бар және өзінің құрамында өндірістік
орта мен еңбек жағдайларының факторларын зертханалық және аспаптық зерттеулер
жөніндегі зертханасы бар немесе осындай зертханалары бар ұйымдармен шарттары бар
өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды жүргізу жөніндегі
қызметті жүзеге асыратын ұйымдар;
61) мереке күндері - Қазақстан Республикасының ұлттық және мемлекеттік мереке
күндері;
62) негізгі жалақы - жалақының тарифтік ставка, лауазымдық айлықақы, кесімді
бағалау бойынша төлемді қамтитын, салыстырмалы түрде тұрақты бөлігі және еңбек
заңнамасында, салалық келісімде, ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында
көзделген тұрақты сипаттағы төлемдер;
63) өндірістегі жазатайым оқиға - өзінің еңбек (қызмет) міндеттерін немесе
жұмыс берушінің тапсырмаларын орындауы кезінде, қызметкердің өндірістік
жарақаттануы, денсаулығының кенеттен нашарлауы немесе улануы салдарынан оның
еңбекке қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айрылуына, кәсіптік ауруға
шалдығуына не өліміне әкеп соқтырған зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік
фактордың қызметкерге әсер етуі;
64) өндірістік жабдық - машиналар, тетіктер, құрылғылар, аппараттар, аспаптар
және жұмысқа, өндіріске қажетті өзге де техникалық құралдар;
65) өндірістік жарақат - қызметкер еңбек міндеттерін орындау кезінде алған,
оның еңбекке қабілеттілігін жоюға әкеп соққан, денсаулығының зақымдануы;
66) өндірістік қажеттілік - дүлей апатты, аварияны болғызбау немесе жою
немесе олардың зардаптарын дереу жою мақсатында, жазатайым оқиғаларды, бос тұрып
қалуды, мүліктің жойылуын немесе бүлінуін болғызбау үшін және басқа да ерекше
жағдайларда, сондай-ақ жоқ қызметкерді алмастыру үшін жұмыстар орындау;
67) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау - өндірістік
объектілерді (өндірістік қызметті жүзеге асыратын цехтарды, учаскелерді, жұмыс
орындарын, сондай-ақ жұмыс берушілердің бөлек тұрған өзге де бөлімшелерін) оларда
орындалатын жұмыстар қауіпсіздігінің жай-күйін, зияндылығын, ауырлығын,
қауырттығын, еңбек гигиенасын айқындау және өндірістік орта жағдайларының еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау нормативтеріне сәйкестігін айқындау мақсатында
бағалау жөніндегі қызмет;
68) өндірістік санитария - зиянды өндірістік факторлардың қызметкерлерге
әсерін болғызбайтын немесе азайтатын санитарлық-гигиеналық, ұйымдастыру іс-шаралары
мен техникалық құралдар жүйесі;
68-1) өрескел абайсыздық – қызметкердің еңбекті қорғау және қауіпсіздік
техникасы қағидаларын және өз денсаулығының қауіпсіздігін бұзуына ықпал ететін
әрекеттері;
69) өтемақы төлемдері - жұмыстың ерекше режимі мен еңбек жағдайларына,
жұмысынан айрылуына, қызметкерлердің еңбек міндеттерін немесе Қазақстан
Республикасының заңдарында көзделген өзге де міндеттерді орындауына байланысты
шеккен шығындарын өтеуге байланысты ақшалай төлемдер;
69-1) разрядаралық коэффициент – сабақтас тарифтік-біліктілік разрядтардың
тарифтік мөлшерлемелері арасындағы арақатынас;
70) тарифтік жүйе - еңбекке ақы төлеу жүйесінің бір түрі, онда
қызметкерлердің жалақысы тарифтік ставкалар (айлықақылар) және тарифтік кестелер
негізінде сараланып айқындалады;
71) тарифтік кесте - орындалатын жұмыстардың күрделілік және қызметкерлердің
біліктілік белгісі бойынша саралауды көздейтін тарифтік разрядтар мен тарифтік
коэффициенттердің жиынтығы;
72) тарифтік разряд - жұмыстың күрделілік деңгейі және осы жұмысты орындау
үшін қажетті біліктілік деңгейінің көрсеткіші;
73) тарифтік ставка (айлықақы) - қызметкердің уақыт бірлігі ішінде белгілі
бір күрделіліктегі (біліктіліктегі) еңбек нормасын (еңбек міндеттерін) орындағаны
үшін еңбегіне ақы төлеудің белгіленген мөлшері;
73-1) татуластыру рәсiмдері – ұжымдық еңбек дауын алғашында татуластыру
комиссиясында, ал онда келiсiмге қол жеткізілмеген кезде – еңбек төрелігінде,
сондай-ақ медиация рәсімін қолдана отырып, тараптардың өзара келісуі бойынша
реттілікпен қарау;
74) тәртіптік жаза - тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін жұмыс берушінің
қызметкерге қолданатын тәртіптік әсер ету шарасы;
75) тәртіптік теріс қылық - қызметкердің еңбек тәртібін бұзуы, сондай-ақ
еңбек міндеттерін құқыққа қайшы келетіндей кінәмен орындамауы немесе тиісінше
орындамауы;
76) тынығу уақыты - қызметкердің еңбек міндеттерін орындаудан бос және өз
қалауы бойынша пайдалана алатын уақыты;
77) ұжымдық қорғану құралдары - жұмыс істейтін екі немесе одан да көп адамды
зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерінен бір мезгілде қорғауға
арналған техникалық құралдар;
78) ұжымдық шарт – әзірлеу мен жасасу тәртібі осы Кодекстің 282-бабында
белгіленген, ұйымдағы әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттейтін, қызметкерлердің
уәкілеттік берілген өкілдері арқылы олардың ұжымы мен жұмыс берушінің арасындағы
жазбаша келісім нысанындағы құқықтық акт;
79) үстеме жұмыс - қызметкер жұмыс берушінің бастамасы бойынша орындайтын,
жұмыс уақытының белгіленген ұзақтығынан тыс жұмыс;
80) хабарлама - қызметкердің немесе жұмыс берушінің жазбаша өтініші не өзге
тәсілмен (курьерлік почта, почта байланысы, факсимильді байланыс және электрондық
почта арқылы) берілген өтініштер;
81) іссапар - жұмыс берушінің өкімі бойынша қызметкерді тұрақты жұмыс орнынан
тыс жерге белгілі бір мерзімге еңбек міндеттерін орындау үшін жіберу, сондай-ақ
қызметкерді басқа жерге оқуға, біліктілігін арттыруға немесе қайта даярлауға
жіберу.
2. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының басқа да арнаулы ұғымдары мен
терминдері осы Кодекстің тиісті баптарында айқындалатын мағыналарда пайдаланылады.
Ескерту. 1-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 27.04.2015 № 311-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
2-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
1. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Кодекстен, Қазақстан
Республикасының заңдары мен Қазақстан Республикасының өзге
де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының
басқа заңдарына еңбек қатынастарын, әлеуметтік әріптестік пен еңбекті қорғау
қатынастарын реттейтін нормаларды енгізуге тыйым салынады.
3. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы
Кодекстегіден өзгеше ережелер белгіленген болса, онда халықаралық шарттың ережелері
қолданылады. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта оны қолдану
үшін заң шығару талап етілетін жағдайларды қоспағанда, халықаралық шарттар еңбек
қатынастарына тікелей қолданылады.
3-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
мақсаты мен міндеттері
1. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және
еңбек қатынастарына тікелей байланысты өзге де қатынастарды еңбек қатынастары
тараптарының құқықтары мен мүдделерін қорғауға, еңбек саласындағы құқықтар мен
бостандықтардың ең төмен кепілдіктерін белгілеуге бағытталған құқықтық реттеу болып
табылады.
2. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының міндеттері еңбек қатынастары
тараптары мүдделерінің теңгеріміне, экономикалық өсуге қол жеткізуге, өндіріс
тиімділігі мен адамдардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған қажетті құқықтық
жағдайлар жасау болып табылады.
4-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
принциптері
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының принциптері:
1) адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол бермеу;
2) еңбек бостандығы;
3) кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар
түрлеріне тыйым салу;
4) қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына
құқықты қамтамасыз ету;
5) өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен
денсаулығының басымдығы;
6) еңбегі үшін жалақының ең төменгі мөлшерінен кем емес, әділетті сыйақыға
құқығын қамтамасыз ету;
7) тынығу құқығын қамтамасыз ету;
8) қызметкерлердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігі;
9) қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздерінің құқықтары мен мүдделерін
қорғау үшін бірігу құқығын қамтамасыз ету;
10) әлеуметтік әріптестік;
11) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
12) қызметкерлер өкілдерінің Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру құқығын қамтамасыз ету болып табылады.
5-бап. Еңбек саласындағы құқықтардың шектелуіне
жол бермеу
Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген
жағдайлар мен тәртіптен басқа, ешкімнің де еңбек саласындағы құқықтарына шек
қойылмайды.
6-бап. Еңбек бостандығы
Әркімнің де еңбекті еркін таңдауға немесе еңбекке қандай да болмасын
кемсітушіліксіз және мәжбүрлеусіз еркін келісуге құқығы, өзінің еңбекке
қабілеттілігіне иелік етуге, кәсіп және қызмет түрін таңдауға құқығы бар.
7-бап. Еңбек саласындағы кемсітушілікке тыйым салу
1. Әркімнің де еңбек саласындағы өз құқықтары мен бостандығын іске асыруға
тең мүмкіндіктері бар.
2. Ешкімді де өзінің еңбек құқықтарын іске асыру кезінде жынысына, жасына,
дене кемістіктеріне, нәсіліне, ұлтына, тіліне, мүліктік, әлеуметтік және лауазымдық
жағдайына, тұратын жеріне, дінге көзқарасына, саяси сеніміне, руға немесе текке-
топқа, қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына байланысты ешқандай кемсітуге
болмайды.
Жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органның, еңбек делдалдығын
көрсететін жеке және заңды тұлғаның, сондай-ақ жұмыс берушінің жұмысқа қабылдау
үшін бос жұмыс орындары туралы еңбек саласындағы кемсітушілік сипаттағы талаптарды
қамтитын ақпаратты орналастыруына тыйым салынады.
3. Еңбектің осы түріне тән талаптармен айқындалатын не әлеуметтік және
құқықтық басымдықпен қорғалуға мұқтаж адамдар жөнінде мемлекеттің ерекше
қамқорлығынан туындаған өзгешеліктер, ерекшеліктер, артықшылықтар мен шектеулер
кемсітушілік болып табылмайды.
4. Еңбек саласында кемсітушілікке ұшырадым деп есептейтін адамдар Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен сотқа немесе өзге де орындарға
жүгінуге құқылы.
Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
8-бап. Мәжбүрлі еңбекке тыйым салу
Мәжбүрлі еңбекке тыйым салынған.
Мәжбүрлі еңбек, мынадай жұмыстарды:
жұмыс мемлекеттік органдардың қадағалауымен және бақылауымен жүргізілетін
және жұмысты орындайтын адам жеке және (немесе) заңды тұлғалардың билігіне
берілмейтін немесе тапсырылмайтын жағдайда қандай да бір адамнан соттың заңды
күшіне енген үкіміне байланысты талап етілетін;
төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында талап етілетін жұмыстарды
қоспағанда, қандай да бір адамнан қандай да бір жаза қолдану қаупімен талап
етілетін, оны орындау үшін бұл адам ерікті түрде өз қызметін ұсынбаған кез-келген
жұмысты немесе қызметті білдіреді.
Ескерту. 8-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2009.04.29.
N 154-IV Заңымен.
9-бап. Осы Кодекстің қолданылу аясы
1. Осы Кодекс:
1) еңбек;
2) еңбек қатынастарына тікелей байланысты;
3) әлеуметтік әріптестік;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі қатынастарды реттейді.
2. Осы Кодекс, егер заңдарда және Қазақстан Республикасы ратификациялаған
халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе:
1) қызметкерлерге, оның ішінде мүлкінің меншік иелері, қатысушылары немесе
акционерлері шетелдік жеке немесе заңды тұлғалар болып табылатын, Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан ұйымдардың қызметкерлеріне;
2) жұмыс берушілерге, оның ішінде мүлкінің меншік иелері, қатысушылары
немесе акционерлері шетелдік жеке немесе заңды тұлғалар болып табылатын, Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан ұйымдарға қолданылады.
3. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбегін құқықтық реттеудің
ерекшеліктері осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында
белгіленеді.
4. Қазақстан Республикасының заңдары осы Кодексте белгіленген құқықтар,
бостандықтар мен кепілдіктер деңгейін төмендетпеуге тиіс.
9-1-бап. Еңбек саласындағы ең төмен әлеуметтік
стандарттар
Айлық жалақының ең төмен мөлшері, еңбекке ақы төлеудің ең төмен стандарты,
күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы, жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек
демалысы «Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы»
Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес еңбек саласындағы ең төмен әлеуметтік
стандарттар болып табылады.
Ескерту. 1-тарау 9-1-баппен толықтырылды - ҚР 19.05.2015 № 315-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
10-бап. Еңбек шарттары, әлеуметтік әріптестік
тараптарының келісімдері, ұжымдық шарттар, жұмыс
берушінің еңбек саласындағы актілері
1. Еңбек қатынастары, сондай-ақ еңбек қатынастарына тікелей байланысты өзге
де қатынастар еңбек шартында, жұмыс берушінің актісінде, келісімде және ұжымдық
шартта реттеледі.
2. Әлеуметтік әріптестік тараптары келісімдерінің, ұжымдық шарттың, еңбек
шартының, жұмыс беруші актілерінің Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен
салыстырғанда қызметкерлердің жағдайын нашарлататын ережелері жарамсыз деп танылады
және қолданылмауға тиіс.
3. Келісімдердің, ұжымдық шарттың, еңбек шартының талаптары біржақты
тәртіппен өзгертілмейді.
Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
11-бап. Жұмыс берушінің актілері
1. Жұмыс беруші осы Кодекске және өзге де нормативтік құқықтық актілерге,
еңбек шартына, келісімдерге, ұжымдық шартқа сәйкес өз құзыреті шегінде актілер
шығарады.
2. Жұмыс беруші осы Кодексте, ұжымдық шартта көзделген жағдайларда,
қызметкерлер өкілдерінің келісімі бойынша немесе пікірін ескере отырып, актілер
шығарады.
3. Жұмыс берушінің Қазақстан Республикасының еңбек заңдарымен, ұжымдық
шартпен, келісімдермен салыстырғанда қызметкерлердің жағдайын нашарлататын не осы
баптың 2-тармағында көрсетілген рәсімдер сақталмай шығарылған актілері жарамсыз
болып табылады және қолданылмауға тиіс.
Ескерту. 11-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
12-бап. Жұмыс берушінің актілерін шығару кезінде
қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескеру немесе
олармен келісу тәртібі
1. Жұмыс беруші осы Кодексте, келісімдерде, ұжымдық шартта көзделген
жағдайларда қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескере отырып немесе олармен келісе
отырып актілер шығарады.
2. Актіні шығарар алдында жұмыс беруші оның жобасын және ол бойынша
негіздемені қызметкерлердің өкілдеріне ұсынады.
3. Жұмыс беруші актісінің жобасын табыс етілген күннен бастап үш жұмыс
күнінен асырмай қызметкерлердің өкілдері талқылайды.
4. Қызметкерлер өкілдерінің шешімдері хаттамамен ресімделеді, онда
қызметкерлер өкілдерінің жұмыс беруші актісінің жобасымен келісетіні (келіспейтіні)
көрсетіледі, олардың ұсыныстары болса жазылады.
5. Егер қызметкерлер өкілдерінің пікірінде жұмыс беруші актісінің жобасына
келісім болмаған не оны жетілдіру жөнінде ұсыныстар болған жағдайда, жұмыс беруші:
1) келіскен жағдайда қызметкерлер өкілдерінің ұсыныстары ескеріле отырып
өзгертілген акт шығарады;
2) келіспеген жағдайда қызметкерлер өкілдерімен қосымша консультациялар
өткізуге құқылы.
6. Шығару үшін осы Кодекске сәйкес қызметкерлер өкілдерінің келісімі қажет
болатын жұмыс беруші актілерінің жобалары бойынша келісімге келмеген жағдайда,
туындаған келіспеушіліктер хаттамамен ресімделеді, осыдан кейін жұмыс беруші акт
қабылдауға құқылы.
7. Жұмыс беруші ұсыныстарды толығымен не бір бөлігін ескермей акт шығарған
кезде қызметкерлер өкілдері осы Кодексте көзделген тәртіппен ұжымдық еңбек дауы
рәсімін бастауға құқылы.
8. Егер жұмыс берушінің шығарылған актісінде қызметкерлердің осы Кодексте,
еңбек шартында, ұжымдық шартта, келісімдерде көзделген құқықтары мен кепілдіктерін
бұзатын не нашарлататын ережелер қамтылған жағдайда, оған еңбек инспекциясы
жөніндегі жергілікті органға не сотқа шағым жасауға болады.
Ескерту. 12-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
13-бап. Осы Кодексте белгіленген мерзімдерді есептеу
1. Осы Кодексте, еңбек шартында немесе ұжымдық шартта, келісімдерде
белгіленген мерзім күнтізбелік күнмен, жылдармен, айлармен, апталармен немесе
күндермен есептелетін уақыт кезеңінің аяқталуымен айқындалады. Мерзім басталуға
тиіс оқиғаны көрсетумен де айқындалуы мүмкін.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларда мерзім жұмыс күндерімен есептеледі.
3. Уақыт кезеңімен айқындалатын мерзімнің ағымы оқиғаның басталуы
белгіленген күнтізбелік күннен кейінгі күні басталады.
4. Жылдармен, айлармен, апталармен есептелетін мерзімдер соңғы жылдың,
айдың, аптаның тиісті күндері бітеді. Егер айлармен есептелетін мерзімнің бітуі
тиісті күні жоқ айға келетін болса, онда мерзім осы айдың соңғы күні бітеді.
Күнтізбелік апталармен немесе күндермен есептелетін мерзімге жұмыс күні емес күндер
де қосылады.
5. Егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мерзімнің соңғы күні жұмыс күні емес
күнге келсе, онда одан кейінгі бірінші жұмыс күні мерзімнің аяқталған күні болып
есептеледі.
14-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын
бұзғаны үшін жауаптылық
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының бұзылуына кінәлі тұлғалар Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
2-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫН РЕТТЕУ САЛАСЫНДАҒЫ
ҚҰЗЫРЕТІ 15-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек
қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) еңбек, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік
саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді және іске асырылуын қамтамасыз етеді;
2) еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша әлеуметтік жәрдемақының мөлшерін
айқындайды;
3) Акцияларының бақылау пакеттері мемлекетке тиесілі ұлттық компаниялардың,
акционерлік қоғамдардың басшы қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу мен оларға
сыйлықақы беру шарттары туралы үлгілік ережені бекітеді;
РҚАО-ның ескертпесі!
4) тармақша 01.01.2016 дейін қолданыста болады - ҚР 29.09.2014 № 239-V
Заңымен (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптың 2-т. қараңыз).
4) азаматтық қызметшілер лауазымдарының тізбесін айқындайды;
5) мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерінің
еңбегіне ақы төлеу жүйесін бекітеді;
6) жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерімен және қызметкерлердің
республикалық бірлестіктерімен бас келісім жасасады;
7) тиісті уәкілетті органдардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы нормативтік құқықтық актілерді қабылдау тәртібін белгілейді;
8) егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленбесе,
мемлекеттiк органдарға техникалық қызмет көрсетудi жүзеге асыратын және олардың
жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн азаматтық қызметшiлердің штат санының лимитін
бекітеді;
9) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заңдарымен және
Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелген өзге де функцияларды
орындайды.
Ескерту. 15-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
16-бап. Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның
еңбек қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган:
1) еңбек, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік
саясатты іске асырады;
2) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының, оның ішінде еңбек
қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарының, Қазақстан Республикасының халықты
жұмыспен қамту туралы заңнамасының сақталуына мемлекеттiк бақылауды ұйымдастырады,
сондай-ақ еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның қызметін үйлестіреді және
қызметін тексеруді жүзеге асырады;
3) еңбек қатынастарын реттеу саласында жергілікті атқарушы органдарды
үйлестіруді және оларға әдістемелік басшылық жасауды жүзеге асырады;
4) еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органдардан еңбек қатынастары
мәселелері бойынша қажетті ақпаратты сұратады;
5) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бас мемлекеттік
еңбек инспекторын тағайындауды келіседі;
6) мемлекеттік органдардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
техникалық регламенттерді әзірлеу жөніндегі қызметін үйлестіреді;
7) еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз ету саласында басқа
да мемлекеттік органдармен, сондай-ақ қызметкерлердің және жұмыс берушілердің
өкілдерімен үйлестіруді және өзара іс-қимылды жүзеге асырады;
8) еңбек жөнiндегi үлгiлiк (салалық, салааралық) нормалар мен нормативтердi
ауыстыру және қайта қарау тәртiбiн белгiлейдi;
9) тиiстi қызмет салаларының мемлекеттiк органдарымен келісу бойынша барлық
қызмет салалары үшін бірыңғай (салааралық), еңбек жөніндегі үлгiлiк нормалар мен
нормативтердi әзірлейді және бекiтеді;
10) әкiмшiлiк персоналға жататын қызметкерлер лауазымдары
атауларының тiзбесiн әзірлейді және бекітеді;
11) көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді
(бағаларды, алым мөлшерлемелерін) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдарда еңбек
нормаларын ұсыну, қарау және келісу тәртібін белгілейді;
12) көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді
(бағаларды, алым мөлшерлемелерін) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдар
қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесі бойынша параметрлерді ұсыну, қарау және
келісу тәртібін белгілейді;
13) облыс (республикалық маңызы бар қала, астана) деңгейінде жасалған салалық
келісімдер мен өңірлік келісімдерді тіркеуді жүзеге асырады;
14) мемлекеттік еңбек инспекторларын оқытуды және аттестаттауды жүргізеді;
15) өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексерудің уақтылы және
объективті жүргізілуін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен
бақылауды жүзеге асырады;
16) еңбек қатынастарын реттеу саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге
асырады;
17) анықтамалықтарды, біліктілік сипаттамаларын әзірлеу, қайта қарау, бекіту
және қолдану тәртібін айқындайды;
РҚАО-ның ескертпесі!
16-бапты 17-1) тармақшамен толықтыру көзделген - ҚР 27.06.2014 № 212-V
Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
18) экономикалық қызметтің алуан түрлі ұйымдарының басшылары, мамандары мен
басқа да қызметшілері лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын қарайды және
келіседі;
19) тиiстi қызмет салаларының уәкiлеттi мемлекеттiк органдарының еңбек
жөнiндегi үлгiлiк (салалық, салааралық) нормалар мен нормативтердi бекiту тәртiбiн
белгілейді;
20) оларда жұмыс істеу жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына, жыл сайынғы
ақылы қосымша еңбек демалысына және еңбекақының жоғарылатылған мөлшеріне құқық
беретін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, ауыр
жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстардың тізбесін, сондай-ақ оларды беру тәртібін айқындайды;
21) үш адамнан бес адамға дейін қайтыс болған топтық жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексеру үшін комиссия құрады;
22) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мониторингті және
тәуекелдерді бағалауды ұйымдастырады;
23) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен;
24) еңбек төрелігі туралы үлгілік ережені бекітеді;
25) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында ақпарат ұсыну және
мемлекеттік статистика жүргізу тәртібін айқындайды;
26) орташа жалақыны есептеудің бірыңғай тәртібін белгілейді;
27) азаматтық қызметке кіру және азаматтық қызметшінің бос лауазымына
орналасуға арналған конкурс өткізу тәртібін айқындайды;
28) ұйымда кадрларды кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және олардың
біліктілігін арттыруға қойылатын жалпы талаптарды айқындайды;
29) еңбек кітапшаларының нысанын, оларды жүргізу және сақтау тәртібін
бекітеді;
30) он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбегін пайдалануға тыйым
салынатын жұмыстардың тізімін, он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің ауыр
заттарды тасуы мен жылжытуының шекті нормаларын бекітеді;
31) әйелдердің еңбегін пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың тізімін,
әйелдердің ауыр заттарды қолмен көтеруінің және жылжытуының шекті нормаларын
бекітеді;
32) ұйымдағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі туралы үлгілік
ережені бекітеді;
33) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті
кезеңділік аттестаттау тәртібін айқындайды;
34) қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша
оқыту, оларға нұсқама беру және білімдерін тексеру тәртібі мен мерзімдерін
айқындайды;
35) жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi
нұсқаулықты әзiрлеу, бекiту және қайта қарау тәртібін белгілейді;
36) еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша әлеуметтік жәрдемақыны тағайындау
мен төлеу тәртібін айқындайды;
37) жұмыс берушінің қаражаты есебінен қызметкерлерге сүт, емдік-
профилактикалық тағам, арнаулы киім, арнаулы аяқ киім және басқа да жеке қорғану
құралдарын беру тәртібін бекітеді, сондай-ақ оларды ұжымдық қорғану құралдарымен,
санитариялық-тұрмыстық үй-жайлармен және құрылғылармен қамтамасыз ету тәртібін
белгілейді;
38) қызметкерлерге сүт, емдік-профилактикалық тағам, арнаулы киім, арнаулы
аяқ киім және басқа да жеке қорғану құралдарын беру нормаларын бюджеттік жоспарлау
жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісу бойынша бекітеді;
39) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан
Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде
көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Ескерту. 16-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми
жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
өзгеріс енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
17-бап. Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның
құзыреті
Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау жөніндегі талаптардың сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;
2) жұмыс берушілер ұсынған ұжымдық шарттардың мониторингін жүзеге асырады;
3) өндірістік жарақаттанудың, кәсіптік аурулардың, кәсіптік уланулардың
себептеріне талдау жүргізеді және олардың профилактикасы жөнінде ұсыныстар
әзірлейді;
4) өндірістегі жазатайым оқиғаларды Қазақстан Республикасының заңнамасында
белгіленген тәртіппен тергеп-тексереді;
5) жұмыс берушілерде еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз
етуге жауапты адамдардың білімін тексеруді жүргізеді;
6) өндірістік мақсаттағы объектілерді пайдалануға қабылдау жөніндегі қабылдау
комиссиясының құрамына қатысады;
7) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау нормативтерін жетілдіру мәселелері
бойынша қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өкілетті өкілдерімен өзара іс-қимыл
жасайды;
8) қызметкерлердің, жұмыс берушілер мен олардың өкілдерінің еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері жөніндегі өтініштерін қарайды;
9) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау мониторингін
жүзеге асырады;
10) «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк бақылау және қадағалау туралы»
Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тексерулер жоспарларын әзiрлейдi және
бекiтедi;
11) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға еңбекті қорғау және еңбек
қауiпсiздiгі жөніндегі ақпараттық жүйе базасында кезеңдік есептерді, сондай-ақ
еңбек қауiпсiздiгі және еңбектi қорғау жай-күйі мониторингінің нәтижелерін ұсынады;
12) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға еңбек қатынастары бойынша
қажетті ақпаратты береді.
Ескерту. 17-бап жаңа редакцияда - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс
енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
18-бап. Жергілікті атқарушы органдардың еңбек
қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
Жергілікті атқарушы органдар:
1) алынып тасталды - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1-1) еңбек қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;
2) азаматтық қызметші болып табылатын және ауылдық жерде жұмыс iстейтiн
денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру, мәдениет, спорт және
ветеринария саласындағы мамандар лауазымдарының тiзбесiн жергiлiктi өкiлдi органмен
келiсу бойынша айқындайды;
3) қалалық, аудандық деңгейде жасалған салалық және өңірлік келісімдерді
тіркеуді жүзеге асырады;
4) халықтың тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз ететін ұйымдарда (қоғамдық көлік,
сумен, электр энергиясымен, жылумен қамтамасыз ететін ұйымдар) ереуіл өткізуді
келіседі;
5) жұмыс берушілердің өңірлік бірлестіктерімен және қызметкерлердің өңірлік
бірлестіктерімен өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық) келісімдер жасайды;
6) көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді
(бағаларды, алым ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдар
қызметкерлерінің еңбек нормаларын және еңбегіне ақы төлеу жүйесінің параметрлерін
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен қарайды және
келіседі;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған халық санаттарын жұмысқа
орналастыру үшін квота белгілейді;
8) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының
заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді
жүзеге асырады.
Ескерту. 18-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен;
17.01.2014 № 165-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ СУБЪЕКТІЛЕРІ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ТУЫНДАУ
НЕГІЗДЕРІ 19-бап. Еңбек қатынастарының субъектілері
1. Қызметкер мен жұмыс беруші еңбек қатынастарының субъектілері болып
табылады.
Шетелдік заңды тұлға филиалының немесе өкілдігінің басшысы осы заңды тұлға
атынан жұмыс берушінің барлық құқықтарын жүзеге асырады және барлық міндеттерін
орындайды.
2. Жеке және заңды тұлғалар нормативтік құқықтық актілер, сот шешімдері,
сондай-ақ құрылтай құжаттары не сенімхат негізінде өздеріне берілген өкілеттіктер
шегінде қызметкерлердің немесе жұмыс берушінің мүдделерін білдіреді.
20-бап. Еңбек қатынастарының туындау негіздері
1. Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда,
еңбек қатынастары қызметкер мен жұмыс берушінің арасында осы Кодекске сәйкес
жасалған еңбек шартының негізінде туындайды.
2. Қазақстан Республикасының заңдарында, құрылтай құжаттарында, жұмыс
берушінің актілерінде белгіленген жағдайларда және тәртіппен еңбек шартын жасау
алдында:
1) лауазымға сайлану (сайлау);
2) тиісті лауазымға орналасуға конкурс бойынша сайлану;
3) лауазымға тағайындау немесе лауазымға бекіту;
4) заңда уәкілеттік берілген органдардың белгіленген квота есебіне жұмысқа
жіберуі;
5) еңбек шартын жасасу туралы сот шешімін шығару рәсімдері болуы мүмкін.
21-бап. Белгіленген квота есебіне жіберілген
азаматтармен еңбек шартын жасасу
1. Жергілікті атқарушы орган Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған
халық санаттарын жұмысқа орналастыру үшін квота белгілейді.
2. Жұмысқа орналасу үшін жіберілген адамдардың біліктілігі жұмыс берушінің
талаптарына сәйкес келген жағдайда, жұмыс берушілер белгіленген квота шегінде
олармен еңбек шартын жасасады.
22-бап. Қызметкердің негізгі құқықтары мен міндеттері
1. Қызметкердің:
1) осы Кодексте көзделген тәртіппен және жағдайларда еңбек шартын жасасуға,
өзгертуге, толықтыруға және бұзуға;
2) жұмыс берушіден еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарын орындауды
талап етуге;
3) еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға;
4) еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғаудың жай-күйі туралы толық және
дәйекті ақпарат алуға;
5) еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес уақтылы және толық
көлемде жалақы төленуіне;
6) бос тұрып қалу үшін осы Кодекске сәйкес ақы алуға;
7) тынығуға, оның ішінде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына;
8) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, өз еңбек
құқықтарының берілуі мен оларды қорғау үшін, кәсіподақ немесе басқа да бірлестіктер
құру, сондай-ақ оларға мүшелік құқығын қоса алғанда, бірігуге;
9) өзінің өкілдері арқылы ұжымдық келіссөздерге қатысуға және ұжымдық шарт
жобасын әзірлеуге, сондай-ақ қол қойылған ұжымдық шартпен танысуға;
10) осы Кодексте көзделген тәртіппен кәсіптік даярлықтан, қайта даярлықтан
өтуге және өзінің біліктілігін арттыруға;
11) еңбек міндеттерін атқаруға байланысты денсаулығына келтірілген зиянды
өтетуге;
12) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда міндетті
әлеуметтік сақтандырылуға;
13) кепілдіктерге және өтемақы төлемдеріне;
14) өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін заңға қайшы келмейтін барлық
тәсілдермен қорғауға;
15) бірдей еңбегі үшін қандай да болмасын кемсітусіз бірдей ақы алуға;
16) еңбек дауын шешу үшін таңдауы бойынша келісім комиссиясына, сотқа
жүгінуге;
17) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сәйкес жабдықталған
жұмыс орнына;
18) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
туралы заңнамасында, сондай-ақ еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген талаптарға
сәйкес жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз етілуге;
19) өзінің денсаулығына немесе өміріне қауіп төндіретін жағдай туындаған
кезде, бұл туралы тікелей басшы немесе жұмыс берушінің өкілін хабардар ете отырып,
жұмысты орындаудан бас тартуға;
20) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптарға сәйкес
келмеуі себепті ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының
сақталуына;
21) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттiк органға және (немесе) еңбек
инспекциясы жөніндегі жергілікті органға жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау жағдайларына тексеру жүргізу туралы өтініш білдіруге, сондай-ақ
еңбек жағдайларын, қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды жақсартуға байланысты
мәселелерді тексеру мен қарауға өкілдік етіп қатысуға;
22) жұмыс берушінің еңбек және сонымен тікелей байланысты қатынастар
саласындағы іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасауға;
23) біліктілігіне, еңбектің күрделілігіне, орындалған жұмыстың саны мен
сапасына, сондай-ақ еңбек жағдайларына сәйкес еңбегіне ақы төленуіне;
24) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында және ұжымдық
шартта көзделген нысандарда ұйымды басқаруға қатысуға;
25) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген
тәртіппен, ереуілге құқықты қоса алғанда, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешуге
құқығы бар.
2. Қызметкер:
1) еңбек міндеттерін еңбек шартына, ұжымдық шартқа, жұмыс берушінің
актілеріне сәйкес орындауға;
2) еңбек тәртібін сақтауға;
3) жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі
мен өндірістік санитария жөніндегі талаптарды сақтауға;
4) жұмыс берушінің және қызметкерлердің мүлкіне ұқыпты қарауға;
5) адамдардың өмірі мен денсаулығына, жұмыс беруші мен қызметкерлер
мүлкінің сақталуына қауіп төндіретін ахуал туындағаны, сондай-ақ бос тұрып қалу
туындағаны туралы жұмыс берушіге хабарлауға;
6) еңбек міндеттерін орындауға байланысты өзіне мәлім болған мемлекеттік
құпияны, қызметтік, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды
құрайтын мәліметтерді жария етпеуге;
7) жұмыс берушіге келтірілген зиянды осы Кодексте белгіленген шектерде
өтеуге міндетті.
3. Қызметкердің осы Кодексте көзделген өзге де құқықтары болады және ол өзге
де міндеттерді атқарады.
Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
23-бап. Жұмыс берушінің негізгі құқықтары мен міндеттері
1. Жұмыс берушінің:
1) жұмысқа қабылдау кезінде таңдау еркіндігіне;
2) қызметкерлермен еңбек шартын осы Кодексте көзделген тәртіппен және
негіздер бойынша өзгертуге, толықтыруға және бұзуға;
3) өз өкілеттігі шегінде жұмыс берушінің актілерін шығаруға құқығы бар.
Еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты актілер шығару осы Кодекстің 48-
бабына сәйкес жүзеге асырылады;
4) өз құқықтары мен мүдделеріне өкілдік ету және оларды қорғау мақсатында
бірлестіктер құруға және оларға кіруге;
5) қызметкерлерден еңбек шарты, ұжымдық шарт талаптарының, еңбек тәртіптемесі
ережелерінің және жұмыс берушінің басқа да актілерінің орындалуын талап етуге;
6) осы Кодексте көзделген жағдайларда және тәртіппен қызметкерлерді
көтермелеуге, оларға тәртіптік жаза қолдануға, қызметкерлерді материалдық
жауапкершілікке тартуға;
7) еңбек міндеттерін атқару кезінде қызметкердің келтірген зиянын өтетуге;
8) еңбек саласындағы өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында
сотқа жүгінуге;
9) қызметкерге сынақ мерзімін белгілеуге;
10) егер жеке еңбек шартының талаптарында ескертілген болса, қызметкерді
оқытуға байланысты өз шығындарын өтетуге құқығы бар.
2. Жұмыс беруші:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, келісімдердің, ұжымдық шарттың,
еңбек шартының, өздері шығарған актілердің талаптарын сақтауға;
2) жұмысқа қабылдаған кезде осы Кодексте белгіленген тәртіппен және
жағдайларда қызметкерлермен еңбек шарттарын жасасуға;
3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша ішкі бақылауды жүзеге
асыруға;
4) қызметкерге еңбек шартында келісілген жұмысты беруге;
5) қызметкерге Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде,
еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде көзделген жалақы мен
өзге де төлемдерді уақтылы және толық мөлшерде төлеуге;
6) қызметкерді ұйымдағы ішкі еңбек тәртібі қағидаларымен және жұмыс берушінің
қызметкердің жұмысына (еңбек функциясына) тікелей қатысы бар өзге де актілерімен
және ұжымдық шартпен таныстыруға;
7) қызметкерлердің өкілдеріне ұжымдық келіссөздер жүргізу, ұжымдық шарттар
жасасу, сондай-ақ олардың орындалуын бақылау үшін қажетті толық және дәйекті
ақпарат беруге;
8) қызметкерлер өкілдерінің ұсыныстарын қарауға, ұжымдық келіссөздер
жүргізуге және осы Кодексте белгіленген тәртіппен ұжымдық шарт жасасуға;
9) қызметкерлерді Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына, еңбек шартына,
ұжымдық шартқа сәйкес еңбек жағдайларымен қамтамасыз етуге;
10) қызметкерлерді жабдықпен, құралдармен, техникалық құжаттамамен және еңбек
міндеттерін атқару үшін қажетті өзге де құралдармен өз қаражаты есебінен қамтамасыз
етуге;
11) мемлекеттік еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
12) егер жұмысты жалғастыру қызметкердің және өзге де адамдардың өміріне,
денсаулығына қауіп төндіретін болса, жұмысты тоқтата тұруға;
13) қызметкерлерді міндетті әлеуметтік сақтандыруды жүзеге асыруға;
14) қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым
оқиғалардан сақтандыруға;
15) қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беруге;
16) қызметкерлердің еңбек қызметін растайтын құжаттардың және оларды
зейнетақымен қамсыздандыруға арналған ақшаны ұстап қалу мен аудару туралы
деректердің сақталуын және мемлекеттік мұрағатқа тапсырылуын қамтамасыз етуге;
17) қызметкерге зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыс жағдайлары
мен кәсіптік аурудың болу мүмкіндігі туралы ескертуге;
18) жұмыс орындары мен технологиялық процестерде қауіп-қатерді болғызбау
жөнінде шаралар қабылдауға, өндірістік және ғылыми-техникалық прогресті ескере
отырып профилактикалық жұмыстар жүргізуге;
19) жұмыс уақытының, оның ішінде әрбір қызметкер орындайтын үстеме
жұмыстардың, зиянды (ерекше зиянды), қауіпті еңбек жағдайларындағы жұмыстардың,
ауыр жұмыстардың нақты есебін жүргізуге;
20) қызметкерлердің кәсіби даярлықтан, қайта даярлықтан өтуін және олардың
біліктілігін арттыруды осы Кодекске сәйкес қамтамасыз етуге;
21) қызметкердің еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау кезінде өмірі мен
денсаулығына келтірілген зиянды осы Кодекске және Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес өтеуге;
22) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның және еңбек инспекциясы
жөнiндегi жергілікті органның лауазымды адамдарын, қызметкерлердің өкiлдерiн,
еңбектi қорғау жөнiндегi қоғамдық инспекторларды ұйымдардағы еңбек қауiпсiздiгiнiң,
жағдайларының және еңбектi қорғаудың жай-күйiне және Қазақстан Республикасының
еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы заңнамасының сақталуына тексерулер
жүргізу үшін, сондай-ақ өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды және кәсiптiк ауруларды
тергеп-тексеру үшiн кедергiсiз жiберуге;
23) жұмысқа қабылдау кезінде осы Кодекстің 31-бабына сәйкес еңбек шартын
жасасу үшін қажетті құжаттарды талап етуге;
24) жұмыс беруші айқындайтын, он сегіз жасқа дейінгі қызметкерлердің тегі,
аты, әкесінің аты (егер жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе) және туған
күні көрсетілетін тізілімдердің немесе басқа да құжаттардың жүргізілуін қамтамасыз
етуге міндетті.
3. Жұмыс берушінің осы Кодексте көзделген өзге де құқықтары болады және ол
өзге де міндеттерді атқарады.
Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
ЕРЕКШЕ БӨЛІМ
2-БӨЛІМ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ
4-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ
24-бап. Еңбек шартының нысанасы
Еңбек шарты бойынша қызметкер сыйақы үшін тиісті біліктілігі бойынша жұмысты
(еңбек функциясын) атқарады және еңбек тәртіптемесін сақтайды, ал жұмыс беруші
еңбек жағдайларын қамтамасыз етеді, қызметкерге Қазақстан Республикасының еңбек
заңнамасында, еңбек шартында, ұжымдық шартта, тараптардың келісімінде көзделген
жалақыны уақтылы және толық көлемінде төлейді және өзге де төлемдерді жүзеге
асырады.
25-бап. Еңбек шартын жасасу кезіндегі құқықтар мен
мүмкіндіктер теңдігінің кепілдіктері
1. Еңбек шартын жасасу кезінде құқықтар мен мүмкіндіктер теңдігін бұзуға
тыйым салынады.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жүктілік, үш жасқа дейінгі
балаларының болуы, кәмелетке толмағандық, мүгедектік еңбек шартын жасасу құқығын
шектей алмайды.
Осы тармақтың бірінші абзацында көрсетілген адамдар санатының талабы бойынша
жұмыс беруші бас тарту себебін жазбаша нысанда хабарлауға міндетті.
2-1. Жұмысқа қабылдау кезінде осы Кодекстің 7-бабының 2-тармағында көзделген
белгілер бойынша еңбек саласындағы кемсітушілік сипаттағы талаптарды қоюға тыйым
салынады.
3. Еңбек шартын жасасу кезінде құқықтар мен мүмкіндіктер теңдігінің бұзылу
фактісі анықталған жағдайда, жұмыс беруші Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.
Ескерту. 25-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
26-бап. Еңбек шартын жасасуға қойылатын шектеулер
1. Еңбек шартын:
1) медициналық қорытынды негізінде адамның денсаулық жағдайы бойынша қайшы
келетін жұмысты орындауға;
2) ауыр жұмыстарға, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарға, сондай-ақ жұмыс берушінің мүлкі мен басқа да құндылықтарының
сақталуын қамтамасыз етпегені үшін қызметкердің толық материалдық жауапкершілігі
көзделетін лауазымдар мен жұмыстарға, он сегіз жасқа толмаған азаматтармен;
3) соттың заңды күшіне енген үкіміне сәйкес белгілі бір лауазымға тұру немесе
белгілі бір қызметпен шұғылдану құқығынан айырылған азаматтармен;
4) Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен шетелдік жұмыс
күшін тартуға не шетелдік қызметкер жұмысқа орналасуға жергiлiктi атқарушы органның
рұқсатын алғанға дейiн, сондай-ақ еңбекші көшіп келушіге Қазақстан Республикасы
Ішкі істер министрлігі белгілеген тәртіппен ішкі істер органдары беретін рұқсатты
алғанға дейiн немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген шектеулердi
немесе ерекшеліктерді сақтамай, Қазақстан Республикасының аумағында уақытша болатын
шетелдiктермен және азаматтығы жоқ адамдармен;
5) білім беру ұйымынан оқу нысаны көрсетілген немесе қабылдайтын ұйымнан
кәсіптік даярлаудан және (немесе) тағылымдамадан өтуі туралы анықтамаларды және
білім алу мақсатында болуға арналған рұқсатты ұсынбаған, Қазақстан Республикасының
аумағында уақытша болатын шетелдік студенттермен және тағылымдамадан өтушілермен;
6) отбасына қосылу мақсатында Қазақстан Республикасына келуге және онда
болуға арналған рұқсатты және Қазақстан Республикасының заңнамасымен
танылатын, Қазақстан Республикасының азаматымен некеде тұрғанын растайтын құжатты
ұсынбаған, Қазақстан Республикасының аумағында уақытша болатын шетелдіктермен және
азаматтығы жоқ адамдармен жасасуға жол берілмейді.
1-1. Бір жұмыс беруші жеке тұлғаның бір мезгілде бестен көп еңбекші көшіп
келушімен үй шаруашылығында жұмыстар орындау (қызметтер көрсету) бойынша еңбек
шарттарын жасасуына жол берілмейді.
2. Мемлекеттік қызметті тоқтатқаннан кейін адамға, егер мемлекеттік қызметті
тоқтатар алдындағы соңғы бір жылда мемлекеттік функцияларды орындау кезеңінде
аталған адам өзінің лауазымдық өкілеттіктеріне орай осы коммерциялық ұйымның
қызметін тексеру нысанында бақылауды тікелей жүзеге асырған болса не осы
коммерциялық ұйымның қызметі аталған адаммен оның құзыретіне сәйкес тікелей
байланысты болған болса, мемлекеттік ұйымдарды және жарғылық капиталындағы
мемлекеттiң үлесi елу пайыздан көп, оның iшiнде акционерi мемлекет болып табылатын
ұлттық басқарушы холдингтерде, ұлттық холдингтерде, ұлттық компанияларда, ұлттық
даму институттарында, дауыс беретiн акцияларының (қатысу үлестерiнiң) елу пайызынан
астамы өздеріне тиесiлi олардың еншiлес ұйымдарында, сондай-ақ дауыс беретiн
акцияларының (қатысу үлестерiнiң) елу пайызынан астамы аталған еншiлес ұйымдарға
тиесiлi заңды тұлғаларда болатын ұйымдарды қоспағанда, бір жыл бойы коммерциялық
ұйымға жұмысқа орналасуға жол берілмейді.
3. Кәмелетке толмағандар қатысатын білім беру, тәрбиелеу және дамыту,
демалысты ұйымдастыру және сауықтыру, дене шынықтыру және спорт, медициналық
қамтамасыз ету, әлеуметтік қызметтер көрсету, мәдениет және өнер саласындағы еңбек
қызметіне: адам өлтіргені, денсаулыққа қасақана зиян келтіргені, халық денсаулығы
мен имандылыққа, жыныстық қолсұғылмаушылыққа қарсы қылмыстар үшін, экстремистік
немесе террористік қылмыстар, адам саудасы үшін сотталғандығы бар немесе болған,
қылмыстық қудалауда жүрген немесе қудалауда болған (Қазақстан Республикасы
Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 1), 2) тармақтарының
негізінде қылмыстық қудалау тоқтатылған адамдарды қоспағанда) адамдар жіберілмейді.
Ескерту. 26-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi),
2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 14.12.2012 N 59-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап үш ай өткен соң қолданысқа енгізіледі);
04.07.2013 № 127-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 10.12.2013 № 153-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 03.07.2014 № 227-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
27-бап. Еңбек шартының шарттардың өзге түрлерінен
ерекшелігі
Еңбек шартында мына талаптардың біреуінің болуы:
1) қызметкердің жұмысты (еңбек функциясын) белгілі бір біліктілік,
мамандық, кәсіп немесе лауазым бойынша орындауы;
2) міндеттемелердің еңбек тәртіптемесіне бағына отырып жеке орындалуы;
3) қызметкердің еңбегі үшін жалақы алуы еңбек шартының шарттардың өзге
түрлерінен ерекшелігі болып табылады.
28-бап. Еңбек шартының мазмұны
1. Еңбек шартында:
1) тараптардың деректемелері:
жұмыс беруші жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде), оның
тұрақты тұрғылықты жерінің мекенжайы және тұрғылықты жері бойынша тіркеу туралы
мәліметтер, жеке басын куәландыратын құжаттың атауы, нөмірі және берілген күні,
жеке сәйкестендiру нөмiрi (бизнес-сәйкестендiру нөмiрi);
жұмыс беруші заңды тұлғаның атауы және орналасқан жері, жұмыс беруші заңды
тұлғаны мемлекеттік тіркеу нөмірі мен күні,
бизнес-сәйкестендiру нөмiрi;
қызметкердің тегі, аты, әкесінің аты (ол болған кезде), оның тұрақты
тұрғылықты жерінің мекенжайы және тұрғылықты жері бойынша тіркеу туралы мәліметтер,
жеке басын куәландыратын құжаттың атауы, нөмірі, берілген күні, жеке сәйкестендіру
нөмірі;
2) белгілі бір мамандық, біліктілік немесе лауазым бойынша жұмысы (еңбек
функциясы);
3) жұмыстың атқарылатын орны;
4) еңбек шартының мерзімі;
5) жұмыстың басталу күні;
6) жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимі;
7) еңбекке ақы төлеу мөлшері мен өзге де шарттары;
8) егер жұмыс ауыр жұмыстарға жататын болса және (немесе) зиянды (ерекше
зиянды) және (немесе) қауіпті жағдайларда орындалатын болса, еңбек жағдайларының
сипаттамасы, кепілдіктер мен жеңілдіктер;
9) қызметкердің құқықтары мен міндеттері;
10) жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері;
11) еңбек шартын өзгерту мен тоқтату тәртібі;
12) кепілдіктер мен өтемақы төлемдері, оларды төлеу тәртібі;
13) сақтандыру жөніндегі талаптар;
14) тараптардың жауапкершілігі;
15) жасалу күні мен реттік нөмірі болуға тиіс.
1-1. Тараптардың деректемелері өзгерген кезде еңбек шартына тиісті өзгерістер
енгізіледі.
2. Тараптардың келісімі бойынша еңбек шартына Қазақстан Республикасының
заңнамасына қайшы келмейтін өзге де талаптар енгізілуі мүмкін.
3. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкердің
жағдайын нашарлататын еңбек шартының ережелері жарамсыз деп танылады және
қолданылмауға тиіс.
Ескерту. 28-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
29-бап. Еңбек шартының мерзімі
1. Еңбек шарты:
1) белгіленбеген мерзімге;
2) осы тармақтың 3), 4), 5) және 6) тармақшаларында белгіленген жағдайларды
қоспағанда, бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге жасалуы мүмкін.
Еңбек шартының мерзімі ұзартылған кезде, ол белгіленбеген мерзімге жасалған
болып есептеледі.
Бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге шарт жасасқан қызметкермен еңбек
шарты, ол атқаратын еңбек функциясы бойынша қайтадан жасалған жағдайда, ол да
белгіленбеген мерзімге жасалған болып есептеледі.
Осы тармақшаның екiншi және үшiншi бөлiктерiнiң ережелерi:
шетелдік жұмыс күшін тартуға, шетелдік қызметкерге жұмысқа орналасуына
жергілікті атқарушы органның рұқсаттары негізінде, сондай-ақ еңбек көшіп келушісіне
ішкі істер органдары беретін рұқсат негізінде еңбек қызметін жүзеге асыратын
адамдарға;
дербес білім беру ұйымдары мен олардың ұйымдарының шетелдік қызметкерлеріне
қолданылмайды.
Еңбек шарты белгіленбеген мерзімге жасалған қызметкерлер үшін көзделген
кепілдіктер мен өтемақыларды беруден жалтару мақсатында еңбек шарттарын белгілі бір
мерзімге жасауға тыйым салынады.
Егер еңбек шартының қолданылу мерзімі аяқталған кезде тараптардың бірде-бірі
соңғы жұмыс күні (ауысым) ішінде еңбек қатынастарын тоқтатуды талап етпеген болса,
онда ол белгіленбеген мерзімге жасалған болып есептеледі;
2-1) осы тармақтың 3), 4), 5) және 6) тармақшаларында белгіленген жағдайларды
қоспағанда, жұмысқа алғаш кірген жас маманмен екі жылдан кем емес белгілі бір
мерзімге;
3) белгілі бір жұмыстың орындалу уақытына;
4) жұмыста уақытша болмаған қызметкерді ауыстыру уақытына;
5) маусымдық жұмысты орындау уақытына;
6) шетелдік жұмыс күшін тартуға, шетелдік қызметкерге жұмысқа орналасуға
жергілікті атқарушы орган берген рұқсаттардың не ішкі істер органдары еңбекші көшіп
келушіге берген рұқсаттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленетін
мерзімдері шегінде жасалуы мүмкін.
2. Жұмыс беруші-заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы лауазымындағы
жұмысқа еңбек шарты жұмыс берушінің құрылтай құжаттарында немесе тараптардың
келісімінде белгіленген мерзімге жасалады. Мұндай шартқа осы баптың 3-тармағында
белгіленген ережелер қолданылмайды.
3. Егер еңбек шартында оның қолданылу мерзімі айтылмаса, онда шарт
белгіленбеген мерзімге жасалған деп есептеледі.
Ескерту. 29-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
10.12.2013 № 153-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 09.02.2015 № 286-V (алғашқы ресми жарияланған
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 21.07.2015 №
337-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
30-бап. Еңбек шартын жасасуға жол берілетін жас мөлшері
1. Он алты жасқа толған азаматтармен еңбек шартын жасасуға жол беріледі.
2. Ата-анасының біреуінің, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап
алушысының жазбаша келісімімен:
1) орта білім беру ұйымында негізгі орта, жалпы орта білім алған жағдайда,
он бес жасқа толған азаматтармен;
2) сабақтан бос уақытында, денсаулығына зиян келтірмейтін және оқу процесін
бұзбайтын жұмысты орындау үшін, он төрт жасқа толған оқушылармен;
3) кинематография ұйымдарында, театрларда, театр және концерт ұйымдарында,
цирктерде денсаулығына және адамгершілік тұрғысынан дамуына нұқсан келтірмей,
шығармалар жасауға және (немесе) орындауға қатысу үшін, осы баптың 2-тармағы 2)
тармақшасында айқындалған талаптарды сақтай отырып, он төрт жасқа толмаған
адамдармен еңбек шарты жасалуы мүмкін.
3. Осы баптың 2-тармағында айқындалған жағдайларда еңбек шартына кәмелетке
толмаған адаммен қатар оның ата-анасының біреуі, қорғаншысы, қамқоршысы немесе
асырап алушысы қол қоюға тиіс.
Ескерту. 30-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N
320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
31-бап. Еңбек шартын жасасуға қажетті құжаттар
1. Еңбек шартын жасау үшін мынадай құжаттар:
1) жеке куәлiгi немесе паспорты (он алты жасқа толмаған адамдар үшiн туу
туралы куәлiгi) қажет.
Оралмандар халықтың көші-қоны мәселелері жөніндегі уәкілетті органның
аумақтық органдары берген оралман куәлігін ұсынады;
2) ықтиярхаты немесе азаматтығы жоқ адамның куәлігі (Қазақстан
Республикасының аумағында тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар
үшін) не босқын куәлігі;
3) тиісті білімді, дағдылар мен машықтарды талап ететін жұмысқа еңбек шартын
жасасу кезінде білімі, біліктілігі туралы, арнаулы білімі немесе кәсіптік
даярлығының болуы туралы құжат;
4) еңбек қызметін растайтын құжат (еңбек стажы бар адамдар үшін);
5) әскери есеп құжаты (әскери міндеттілер мен әскери қызметке шақырылуға
жататын адамдар үшін);
6) алдын ала медициналық куәландырудан өткені туралы құжат (осы Кодекске және
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес осындай куәландырудан өтуге міндетті
адамдар үшін);
7) алып тасталды - ҚР 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен;
8) тұрғылықты не уақытша тұратын жері бойынша тіркелгенін растайтын құжаттың
көшірмесі;
9) кәмелетке толмағандар қатысатын білім беру, тәрбиелеу, демалысты
ұйымдастыру және сауықтыру, дене тәрбиесі және спорт, медициналық қамтамасыз ету,
әлеуметтік қызметтер көрсету, мәдениет және өнер саласында еңбек шартын жасасқан
кезде соттылығының бар не жоқ екендігі туралы анықтама қажет.
2. Жұмыс беруші, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген
жағдайларды қоспағанда, осы баптың 1-тармағында көзделмеген құжаттарды талап етуге
құқылы емес.
3. Қызметкердің келісімімен құжаттардың түпнұсқалары жұмыс берушіде сақталған
не Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген рәсімдерді орындау үшін
уақытша қалдырылған жағдайда, жұмыс беруші қызметкерге құжаттарды қайтару туралы
жазбаша міндеттеме береді.
Ескерту. 31-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 2013.01.29 N 74-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 10.12.2013 № 153-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі); 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
32-бап. Еңбек шартын жасасу, өзгерту және толықтыру
тәртібі
1. Еңбек шарты жазбаша нысанда кемінде екі дана етіп жасалады және оған
тараптардың қолдары қойылады. Еңбек шарты бір-бір данадан қызметкер мен жұмыс
берушіде сақталады. Қызметкердің еңбек шартының бір данасын алуы жазбаша нысанда
расталады.
2. Еңбек шартына, оның ішінде басқа жұмысқа ауыстыру кезінде, өзгерістер
мен толықтырулар енгізуді тараптар осы баптың 1-тармағында көзделген тәртіппен
жазбаша нысанда жүзеге асырады.
Еңбек шартының талаптарын өзгерту туралы ұсынысты еңбек шарты тараптарының
бірі жазбаша нысанда береді және екінші тарап оны берілген күннен бастап
күнтізбелік жеті күн ішінде қарайды.
3. Ұйымның атқарушы органының лауазымды адамдарымен еңбек шартын ұйым
мүлкінің меншік иесі не ол уәкілеттік берген адам немесе орган ұйымның құрылтай
құжаттарында белгіленген тәртіппен жасайды.
33-бап. Жұмысқа қабылдауды ресімдеу
1. Жұмысқа қабылдау жасалған еңбек шарты негізінде шығарылатын жұмыс
берушінің актісімен ресімделеді.
2. Жұмыс беруші үш жұмыс күні ішінде қызметкерді актімен таныстыруға
міндетті. Жұмыс берушінің актісімен танысқаны қызметкердің қол қоюымен
куәландырылады.
3. Қызметкердің талап етуі бойынша жұмыс беруші оған актінің жұмыс беруші
растаған көшірмесін беруге міндетті.
Жұмысқа қабылдаған кезде жұмыс беруші қызметкерді ұйымдағы ішкі еңбек
тәртіптемесі ережелерімен, жұмыс берушінің қызметкердің жұмысына (еңбек
функциясына) қатысы бар өзге де актілерімен, ұжымдық шартпен таныстыруға міндетті.
Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
34-бап. Қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжаттар
Мына құжаттардың кез келгені:
1) еңбек кітапшасы;
2) тоқтату күні мен оны тоқтатудың негізі туралы жұмыс берушінің белгісі бар
еңбек шарты;
3) еңбек шартының жасалуы және тоқтатылуы негізінде еңбек қатынастарының
туындауын және тоқтатылуын растайтын жұмыс беруші актілерінен үзінді көшірмелер;
4) қызметкерлерге жалақы төлеу ведомосынан үзінді көшірмелер;
5) жұмыс берушінің қолы қойылған, ұйымның мөрімен расталған не нотариат
растаған қызмет ету тізімі (қызметкердің жұмысы, еңбек қызметі туралы мәліметтер
тізбесі);
РҚАО-ның ескертпесі!
Тоқтата тұру кезеңінде 5-1) тармақша жаңа редакцияда - ҚР 21.06.2013 N 106-V
(4-т. қараңыз).
РҚАО-ның ескертпесі!
5-1) тармақша жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.08.2015 № 342-V Заңымен
(01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі).
5-1) аударылған міндетті зейнетақы жарналары туралы жинақтаушы зейнетақы
қорларынан үзінді-көшірмелер немесе аударылған міндетті зейнетақы жарналары туралы
бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан үзінді-көшірмелер;
5-2) жүргізілген әлеуметтік аударымдар туралы Мемлекеттік әлеуметтік
сақтандыру қорынан мәліметтер;
6) қызметкердің еңбек қызметі туралы мәліметтер қамтылған мұрағаттық анықтама
қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжат болып табылады.
Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
35-бап. Еңбек кітапшасы
1. Еңбек кітапшасы қызметкердің еңбек қызметі туралы мәліметтерді қамтитын
құжат болып табылады.
2. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
3. Жұмыс беруші қызметкердің еңбек кітапшасына (ол бар болған кезде)
ұйымдағы еңбек қызметі туралы тиісті жазбалар енгізуге міндетті.
4. Еңбек кітапшасына еңбек шартын тоқтатудың себептері туралы жазбалар осы
Кодекстің нормаларын көрсете отырып жүргізілуге тиіс.
Ескерту. 35-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
36-бап. Еңбек шартындағы сынақ мерзімі туралы талап
1. Еңбек шартында қызметкердің тапсырылатын жұмысқа біліктілігінің
сәйкестігін тексеру мақсатымен сынақ мерзімі туралы талап белгіленуі мүмкін. Бұл
талап еңбек шартында болмаса, қызметкер жұмысқа сынақ мерзімінсіз қабылданды деп
есептеледі.
2. Сынақ мерзімі еңбек шарты күшіне енген кезден басталады.
3. Сынақ мерзімі кезеңінде қызметкерлерге осы Кодекстің нормалары, еңбек
шартының, ұжымдық шарттың талаптары қолданылады.
4. Сынақ мерзімі қызметкердің жұмыс стажына қосылады және үш айдан аспауға
тиіс. Қызметкер жұмыста іс жүзінде болмаған кезең сынақ мерзіміне есептелмейді.
5. Жұмысқа қабылдау кезінде:
тиісті лауазымға орналасуға конкурс бойынша жұмысқа қабылданатын адамдарға;
он сегіз жасқа толмаған адамдарға, сондай-ақ техникалық және кәсіптік, орта
білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында
білім беретін оқу бағдарламаларын меңгерген, алған мамандығы бойынша жұмысқа алғаш
кіретін, бірақ оларды бітірген күннен бастап бір жылдан кешікпей кіретін адамдарға;
мүгедектерге сынақ мерзімі белгіленбейді.
Ескерту. 36-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 320 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
09.02.2015 № 286-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
37-бап. Жұмысқа қабылдау кезіндегі сынақ нәтижесі
1. Сынақ мерзімі кезеңінде қызметкердің жұмысы теріс нәтиже берсе, жұмыс
беруші сынақ мерзімі аяқталуына күнтізбелік жеті күн қалғаннан бастап қызметкерге
жазбаша түрде ескертіп, бұл қызметкерді сынақ мерзімінен өте алмады деп тануға
негіз болған себептерді көрсете отырып, онымен еңбек шартын бұзуға құқылы.
2. Егер сынақ мерзімі аяқталса және тараптардың ешқайсысы еңбек шартының
бұзылуын талап етпесе, онда қызметкер сынақтан өткен болып есептеледі.
3. Жұмыс беруші сынақ мерзімі аяқталғанға дейін қызметкерді одан жоғары
лауазымға тағайындаған жағдайда да қызметкер сынақтан өткен болып есептеледі.
38-бап. Еңбек шарты қолданылуының басталуы
1. Еңбек шартының қолданылуы оған тараптардың қолы қойылған күннен не шартта
белгіленген күннен басталады.
2. Қызметкерді жұмысқа нақты жіберу еңбек шартына тараптардың қолы
қойылғаннан кейін ғана жүзеге асырылады.
3. Жұмыс берушінің кінәсінен еңбек шарты болмаған және (немесе) тиісті үлгіде
ресімделмеген жағдайда, ол Қазақстан Республикасы заңдарында белгіленген тәртіппен
жауаптылықта болады. Бұл жағдайда еңбек қатынастары қызметкер жұмысқа кіріскен
күннен бастап туындады деп есептеледі.
39-бап. Еңбек шартының жарамсыздығы
1. Еңбек шарты:
1) алдау, күш көрсету, қауіп төндіру арқылы ықпал етіп;
2) нақты немесе заңды салдар туғызу ниетінсіз (жалған еңбек шарты);
3) әрекетке қабілетсіз деп танылған адаммен;
4) осы Кодекстің 30-бабы 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген
жағдайларды қоспағанда, он төрт жасқа толмаған адаммен;
5) ата-анасының біреуінің, қамқоршысының, асырап алушысының келісімінсіз,
он алты жасқа толмаған адаммен жасалған жағдайларда, сот оны жарамсыз деп таниды.
2. Еңбек шартының жұмыс берушінің кінәсінен жарамсыз деп танылуы бұрынғы
қызметкердің еңбегіне ақы алу, жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының пайдаланылмаған
күндері үшін өтемақы төлемін, өзге де төлемдер мен жеңілдіктер алу құқығынан
айрылуына әкеп соқпайды.
3. Еңбек шартының жұмыс берушінің немесе қызметкердің кінәсінен жарамсыз
деп танылуы олардың Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылығына әкеп
соғады.
4. Еңбек шартының жекелеген талаптарының жарамсыз деп танылуы еңбек
шартының тұтастай жарамсыздығына әкеп соқпайды.
40-бап. Еңбек шартында келісілмеген жұмысты орындауға
тыйым салу
Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды
қоспағанда, жұмыс беруші қызметкерден еңбек шартында келісілмеген жұмысты орындауды
талап етуге құқылы емес.
40-1-бап. Лауазымдарды қоса атқару (қызмет көрсету
аймағының ұлғаюы) және уақытша болмаған
қызметкердің міндеттерін орындау
Қызметкерге оның жазбаша келісуімен еңбек шартында айқындалған жұмыспен
қатар, осы Кодекстің 131-бабына сәйкес қосымша еңбекақы үшін басқа немесе осындай
лауазым бойынша қосымша жұмысты атқару тапсырылуы мүмкін.
Қызметкерге басқа лауазым бойынша тапсырылатын қосымша жұмыс лауазымдарды
қоса атқару жолымен жүзеге асырылуы мүмкін. Қызметкерге өзінің лауазымы бойынша
тапсырылатын қосымша жұмыс қызмет көрсету аймағын ұлғайту жолымен жүзеге асырылуы
мүмкін. Уақытша болмаған қызметкердің міндеттерін еңбек шартында айқындалған
жұмыстан босатпай орындау үшін, қызметкерге басқа, сондай-ақ сол өзінің лауазымы
бойынша қосымша жұмыс тапсырылуы мүмкін.
Қызметкердің қосымша жұмыс атқаратын мерзімін, жұмыстың мазмұны мен көлемін
жұмыс беруші қызметкердің жазбаша келісуімен белгілейді.
Басқа тарапты үш жұмыс күнінен кешіктірмей жазбаша нысанда ескерте отырып
қызметкердің қосымша жұмысты атқарудан мерзімінен бұрын бас тартуына, ал жұмыс
берушінің оны орындау туралы тапсырмасының күшін мерзімінен бұрын жоюына құқығы
бар.
Ескерту. Кодекс 40-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
41-бап. Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыру
1. Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыру деп:
1) қызметкер жұмысының (еңбек функциясының) өзгеруі, яғни жұмысты басқа
лауазым, мамандық, кәсіп, біліктілік бойынша орындау;
2) орындау кезінде еңбек шартында келісілген еңбек жағдайлары (жалақы
мөлшері, жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимі, жеңілдіктер мен басқа да
жағдайлар) өзгеретін жұмысты тапсыру;
3) жұмыс берушінің оқшауланған құрылымдық бөлімшесіне ауыстыру;
4) жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстыру есептеледі.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкерді басқа жұмысқа
ауыстыруға қызметкердің келісімімен жол беріледі, ол еңбек шартына тиісті
өзгерістер енгізумен және жұмыс берушінің актісімен ресімделеді.
3. Қызметкерді сол ұйымда басқа жұмыс орнына, осы ұйымның сол жердегі басқа
құрылымдық бөлімшесіне ауыстыру, оған басқа механизмде немесе агрегатта жұмыс
істеуді тапсыру, егер бұл осы баптың 1-тармағында көзделген өзгерістерге әкеп
соқпаса, басқа жұмысқа ауыстыру болып табылмайды және бұған қызметкердің келісімін
алу талап етілмейді.
42-бап. Қызметкерді жұмыс берушімен бірге басқа
жерге ауыстыру
1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым ұзақ мерзімі
көзделмесе, жұмыс беруші жұмыс берушінің басқа жерге көшетіні туралы қызметкерге
кемінде бір ай бұрын жазбаша ескертуге міндетті.
2. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге жұмысқа ауыстырылған
жағдайда, жұмыс беруші қызметкердің көшуіне байланысты осы Кодекстің 153-бабында
көзделген өтемақы төлемдерін жасайды.
3. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауысудан жазбаша түрде бас
тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 1)
тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.
43-бап. Өндірістік қажеттілік жағдайында басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
Өндірістік қажеттілік болған, оның ішінде жоқ қызметкерді уақытша алмастырған
жағдайда, жұмыс берушінің қызметкерді оның келісімінсіз күнтізбелік жыл ішінде бір
айға дейінгі мерзімге, орындалатын жұмыс бойынша еңбегіне ақы төлеп, бірақ бұрынғы
жұмысындағы орташа жалақысынан кем емес жалақымен, еңбек шартында келісілмеген және
денсаулық жағдайы бойынша қайшы келмейтін сол ұйымдағы, сол жердегі басқа жұмысқа
ауыстыруға құқығы бар.
44-бап. Бос тұрып қалу жағдайында басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
1. Жұмыс берушінің бос тұрып қалу жағдайында қызметкердің мамандығын,
біліктілігін ескере отырып, оның келісімінсіз, күнтізбелік жыл ішінде бір айдан
аспайтын мерзімге, оны денсаулық жағдайы бойынша қайшы келмейтін басқа жұмысқа
ауыстыруға құқығы бар.
2. Бос тұрып қалу жағдайындағы ауыстыру кезінде қызметкердің еңбегіне ақы
төлеу орындалатын жұмыс бойынша, бірақ оның бұрынғы жұмысындағы орташа айлық
жалақысының кемінде үштен екісі мөлшерінде жүргізіледі.
Еңбек жағдайының өзгеруіне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан
жазбаша түрде бас тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы
1-тармағының 2) тармақшасында көзделген негіздер бойынша тоқтатылады.
45-бап. Денсаулық жағдайы бойынша басқа жұмысқа
уақытша ауыстыру
1. Қызметкер денсаулық жағдайы бойынша медициналық қорытындыда көрсетілген
мерзімге неғұрлым жеңіл жұмысқа уақытша ауыстырылады. Тараптардың келісімімен
қызметкердің бұрынғы жұмысы бойынша жалақысы сақталуы мүмкін.
2. Қызметкердің еңбек міндеттерін орындауға байланысты жарақаттануына,
кәсіптік ауруға шалдығуына немесе денсаулығына өзге де зақым келуіне байланысты
еңбекке қабілеттілігі қалпына келгенше немесе мүгедектік белгіленгенге дейін не
кәсіби еңбекке жарамдылығынан айрылуы белгіленгенше жұмыс беруші қызметкерді
анағұрлым жеңіл жұмысқа уақытша ауыстыруға не Қазақстан Республикасының
азаматтық заңнамасына, сондай-ақ еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес
зиянның өтемін төлей отырып, оны жұмыстан босатуға міндетті.
3. Қызметкер еңбек міндеттерін атқаруға байланысты өндірістік жарақат алған,
кәсіптік ауруға шалдыққан немесе денсаулығына өндіріске байланысты емес өзге де
зақым келген кезде басқа жұмысқа уақытша ауысудан жазбаша түрде бас тартқан
жағдайда қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 4)
тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.
Ескерту. 45-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
46-бап. Қызметкерді басқа жұмысқа ауыстыруды шектеу
Қызметкердің денсаулық жағдайы бойынша медициналық қорытындымен
расталған қайшылықтар болған кезде, оны басқа жұмысқа ауыстыруға жол берілмейді.
47-бап. Қызметкерді басқа жұмыс орнына ауыстыру.
Лауазым (жұмыс) атауының өзгеруі
1. Құрылымдық бөлімшедегі, белгілі бір жұмыс орнындағы, механизмдегі немесе
агрегаттағы жұмыстың өзгеше еңбек жағдайлары болуын қоспағанда, қызметкерді басқа
жұмыс орнына не сол жердегі басқа құрылымдық бөлімшеге ауыстыруға, не оған еңбек
шартында келісілген лауазым, мамандық, кәсіп, біліктілік шегінде басқа механизмдегі
немесе агрегаттағы жұмысты тапсыруға қызметкердің келісімі талап етілмейді.
2. Қызметкер үшін еңбек жағдайларын және (немесе) еңбек шартын өзгертуге
әкеп соқпайтын қызметкер лауазымының (жұмысының), құрылымдық бөлімшенің атауын
өзгертуді, басқару құрылымын өзгертуді жұмыс беруші қызметкердің келісімінсіз
жүзеге асыра алады.
48-бап. Еңбек жағдайларының өзгеруі
1. Өндірісті ұйымдастырудағы, соның ішінде қайта ұйымдастыру кезіндегі
өзгерістерге және (немесе) жұмыс берушінің жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты,
қызметкер еңбек шартында келісілген тиісті біліктіліктегі лауазым, мамандық немесе
кәсіп бойынша жұмысын жалғастырған кезде, оның еңбек жағдайларын өзгертуге жол
беріледі.
Еңбек жағдайлары өзгерген кезде еңбек шартына және (немесе) ұжымдық шартқа
тиісті толықтырулар мен өзгерістер енгізіледі.
2. Егер еңбек шарты мен ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым ұзақ мерзімі
көзделмесе, жұмыс беруші қызметкерге және (немесе) оның өкілдеріне еңбек
жағдайларының осы баптың 1-тармағында көрсетілген себептер бойынша орын алған
өзгеруі туралы бір айдан кешіктірмей жазбаша түрде ескертуге тиіс.
Егер қызметкер жұмысты жаңа жағдайда жалғастыруға келіспесе, онда жұмыс
беруші - бар болса, қызметкердің біліктілігі мен денсаулық жағдайына сәйкес келетін
өзге жұмысты, ал мұндай жұмыс болмаса, қызметкердің біліктілігі мен денсаулық
жағдайы ескеріліп, ол орындай алатын, бос тұрған төмен лауазым немесе ақысы төмен
бос жұмысты жазбаша нысанда ұсынуға міндетті.
3. Еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан
жазбаша түрде бас тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы
1-тармағының 2) тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.
4. Егер осы баптың 1-тармағында көзделген мән-жайлар қызметкерлердің санын
немесе штатын қысқартуға әкеп соғуы мүмкін болса, жұмыс берушінің жұмыс орындарын
сақтау мақсатында, қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескере отырып, толық емес жұмыс
уақыты режимін енгізуге құқығы бар.
Жұмыс беруші қызметкерлердің санын немесе штатын қысқартуға әкеп соғуы мүмкін
толық емес жұмыс уақыты режимін тоқтатуды қызметкерлер өкілдерінің пікірін ескере
отырып жүргізеді.
Ескерту. 48-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
49-бап. Жұмыс берушінің атауы, ведомстволық тиесілігі
өзгерген, мүлкінің меншік иесі ауысқан немесе
жұмыс беруші қайта құрылған кездегі еңбек
қатынастары
Жұмыс берушінің атауы, ведомстволық тиесілігі өзгерген, мүлкінің меншік иесі
ауысқан немесе жұмыс беруші қайта құрылған жағдайларда қызметкерлермен еңбек
қатынастары өзгеріссіз жалғаса береді.
50-бап. Жұмыстан шеттету
1. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, жұмыс беруші
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың актілері негізінде қызметкерді жұмыстан
шеттетуге міндетті.
2. Жұмыс беруші осы баптың 1-тармағында көзделген жағдайлардан басқа:
1) жұмыста алкогольдік, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас)
жағдайында болған немесе жұмыс күні ішінде осындай масаңдық туғызатын заттарды
пайдаланған;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ережелері бойынша емтихан
тапсырмаған;
3) жұмыс беруші берген жеке және (немесе) ұжымдық қорғану құралдарын
пайдаланбаған;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес міндетті болып табылатын
болса, медициналық тексеруден не ауысым алдындағы медициналық куәландырудан
өтпеген;
5) егер оның іс-әрекеттері немесе әрекетсіздігі авариялық ахуал туғызуға,
еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі ережелерінің не көліктегі қозғалыс қауіпсіздігінің
бұзылуына әкеп соғуы мүмкін болса, қызметкерді жұмыстан шеттетуге міндетті.
2-1. Толық материалдық жауаптылықты өзіне алғаны туралы жазбаша шарттың
негізінде қызметкерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың сақталуын
қамтамасыз етпеген қызметкерді жұмыс берушінің жұмыстан шеттетуіне құқығы бар.
3. Жұмыстан шеттету кезеңінде қызметкердің жалақысы сақталмайды және
еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша жұмыс берушінің қаражаты есебінен жәрдемақы
төленбейді.
4. Қызметкерді жұмыстан шеттету оны шеттету үшін негіз болған себептер
анықталғанға және (немесе) жойылғанға дейінгі мерзімге жұмыс берушінің актісімен
жүзеге асырылады.
5. Жұмыс беруші қызметкерді жұмыстан заңсыз шеттеткен жағдайда оның
жалақысы сақталады.
Ескерту. 50-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (2008.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
51-бап. Еңбек шартын тоқтату негіздері
Мыналар:
1) тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу;
2) еңбек шарты мерзімінің аяқталуы;
3) жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
4) қызметкердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;
5) тараптардың еркінен тыс мән-жайлар;
6) қызметкердің еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартуы;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда,
қызметкердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуы немесе еңбек қатынастарын
жалғастыру мүмкіндігін болғызбайтын лауазымға тағайындалуы;
8) еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы;
9) жұмыс берушінің атқарушы органы басшысымен жасалған еңбек шартында
көзделген негіздер еңбек шартын тоқтату негіздері болып табылады.
52-бап. Тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу
1. Еңбек шарты тараптардың келісімі бойынша бұзылуы мүмкін.
2. Еңбек шартын тараптардың келісімі бойынша бұзуға тілек білдіруші еңбек
шартының бір тарапы екінші тарапына хабарлама жібереді. Хабарлама алған тарап үш
жұмыс күні ішінде екінші тарапқа қабылданған шешім туралы жазбаша нысанда
хабарлауға міндетті.
3. Тараптардың келісімі бойынша еңбек шартының бұзылу күні қызметкер мен
жұмыс берушінің арасындағы келісу бойынша айқындалады.
4. Еңбек шартында қызметкермен келісім бойынша, жұмыс берушінің қызметкерге
бір жылғы орташа жалақысынан кем емес мөлшерде өтемақы төлей отырып, осы баптың 2-
тармағында белгіленген талаптарды сақтамай-ақ еңбек шартын бұзу құқығы көзделеді.
53-бап. Мерзiмiнiң өтуіне байланысты еңбек шартын
тоқтату
1. Белгiлi бiр мерзiмге жасалған еңбек шарты мерзiмiнiң өтуіне байланысты
тоқтатылады.
2. Еңбек шартында келiсiлген мерзiмге сәйкес қызметкердiң соңғы жұмыс күнi
белгiлi бiр мерзiмге жасалған еңбек шартының мерзiмi өткен күн болып табылады.
Егер еңбек шартының мерзiмi өткен соң еңбек қатынастары iс жүзiнде жалғаса
берсе және тараптардың ешқайсысы бұлардың тоқтатылуын талап етпесе, онда шарттың
қолданылуы белгiленбеген мерзiмге ұзартылды деп есептеледi.
3. Жұмыстың аяқталған күні белгiлi бiр жұмыстың орындалу уақытына жасалған
еңбек шартының мерзiмi өткен күн болып табылады.
4. Жұмыс орны (лауазымы) сақталған қызметкердiң жұмысқа шығатын күннiң
алдындағы жұмыс күнi уақытша болмаған қызметкердiң орнын ауыстыру уақытына жасалған
еңбек шарты мерзiмiнiң өткен күнi болып табылады.
Ескерту. 53-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
54-бап. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек
шартын бұзудың негіздері
1. Қызметкермен еңбек шарты жұмыс берушінің бастамасы бойынша:
1) жұмыс беруші - заңды тұлға таратылған не жұмыс беруші - жеке тұлғаның
қызметі тоқтатылған;
2) қызметкерлер саны немесе штаты қысқартылған;
3) біліктілігінің жетіспеуі салдарынан қызметкер атқарып жүрген лауазымына
немесе орындайтын жұмысына сәйкес келмеген;
4) өзінің жұмысын жалғастыруына денсаулық жағдайының кедергі келтіруі
салдарынан қызметкер атқаратын лауазымына немесе орындайтын жұмысына сәйкес
келмеген;
5) сынақ мерзімі кезеңінде жұмыс нәтижесі дұрыс болмаған;
6) қызметкер бір жұмыс күні (жұмыс ауысымы) ішінде дәлелді себепсіз үш және
одан да көп сағат бойы жұмыста болмаған;
7) қызметкер жұмыста алкогольдік, нашақорлық, психотроптық, уытқұмарлық
масаңдық (соларға ұқсас) жағдайында болған, оның ішінде жұмыс күні ішінде
алкогольдік, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас) жағдай туғызатын
заттарды пайдаланған;
7-1) тиісті актімен расталған, алкогольдік, нашақорлық, уытқұмарлық масаңдық
күйге түсіретін заттарды пайдалану фактісін анықтау үшін медициналық куәландырудан
өтуден бас тартқан;
8) қызметкер, жарақаттар мен аварияларды қоса алғанда, ауыр зардаптарға
әкеп соққан немесе соғуы мүмкін, еңбекті қорғау немесе өрт қауіпсіздігі не
көліктегі жүру қауіпсіздігі ережелерін бұзған;
9) қызметкердің жұмыс орнында басқаның мүлкін ұрлау (оның ішінде ұсақ
ұрлық), оны қасақана жою немесе бүлдіру әрекеті заңды күшіне енген сот үкімімен
немесе қаулысымен анықталған;
10) ақшалай немесе тауарлық құндылықтарға қызмет көрсететін қызметкердің
кінәлі әрекеттер жасауы немесе әрекетсіздігі, егер бұл әрекеттер немесе
әрекетсіздік жұмыс берушінің тарапынан оған деген сенімнің жоғалуына негіз болса;
11) тәрбиелік функциялар атқаратын қызметкер осы жұмысын жалғастырумен
сыйыспайтын, адамгершілікке жат қылықтар жасаған;
12) қызметкер еңбек міндеттерін атқаруға байланысты өзіне мәлім
болған мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария еткен;
13) егер тәртіптік жазасы бар қызметкер еңбек міндеттерін дәлелді себепсіз
қайталап орындамаған немесе қайталап тиісінше орындамаған;
14) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда қызметкердің
мемлекеттік құпияларға жіберілу рұқсаты тоқтатылған;
15) еңбек шартын жасасу не басқа жұмысқа ауыстыру кезінде түпнұсқа құжаттар
немесе мәліметтер еңбек шартын жасасудан немесе басқа жұмысқа ауысудан бас тартуға
негіз болатын жағдайда, қызметкер жұмыс берушіге көрінеу жалған құжаттар немесе
мәліметтер ұсынған;
16) жұмыс берушінің атқарушы органы басшысының, оның орынбасарының не жұмыс
беруші бөлімшесі басшысының еңбек міндеттерін бұзуы жұмыс берушіге материалдық
залал келтіруге әкеп соққан;
17) қызметкер жүктілігі және босануы бойынша демалыста болған, сондай-ақ егер
ауру денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітетін еңбекке
жарамсыздықтың анағұрлым ұзақ мерзімі белгіленген аурулар тізбесіне енгізілген
жағдайларды қоспағанда, қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығы салдарынан қатарынан
екі айдан астам уақыт жұмысқа шықпаған жағдайларда бұзылуы мүмкін.
Өндірістік жарақат алуына немесе кәсіптік ауруға шалдығуына байланысты
еңбекке қабілеттілігінен айрылған қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) еңбекке
қабілеттілігі қалпына келгенге дейін немесе мүгедектік белгіленгенге дейін
сақталады;
18) қызметкер сот актісіне сәйкес одан әрі жұмыс істеу мүмкіндігін жоятын
сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасаған;
19) соттың ереуілді заңсыз деп тану туралы не ереуілді тоқтата тұру туралы
шешімін қызметкердің назарына жеткізгеннен кейін ол ереуілге қатысуды жалғастырған
жағдайларда бұзылуы мүмкін.
2. Осы Кодексте қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс берушінің
бастамасы бойынша еңбек шарттарын бұзудың қосымша негіздері көзделген.
Ескерту. 54-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
55-бап. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын
бұзу мүмкіндіктерін шектеу
Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) және 17) тармақшаларында көзделген
жағдайларды қоспағанда, қызметкердің уақытша еңбекке қабілетсіздік кезеңінде және
жыл сайынғы ақылы еңбек демалысында жүрген кезеңінде еңбек шартын жұмыс берушінің
бастамасы бойынша бұзуға жол берілмейді.
Ескерту. 55-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
56-бап. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын
бұзу тәртібі
1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым ұзақ мерзімі
белгіленбесе, жұмыс беруші осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) және 2)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша еңбек шартын бұзатыны туралы қызметкерге
бір ай бұрын жазбаша ескертуге міндетті. Қызметкердің жазбаша келісімімен еңбек
шартын бұзу ескерту мерзімі аяқталғанға дейін жүргізілуі мүмкін.
2. Кәсіптік одақтың мүшесі болып табылатын қызметкерлермен осы Кодекстің 54-
бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша еңбек шартын
бұзу, сондай-ақ осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес еңбек
шартын тоқтату ұжымдық шартта көзделген тәртіппен, осы ұйымның кәсіптік одағы
органының дәлелді пікірін ескере отырып жүргізіледі.
2-1. Жұмыс беруші мен қызметкерлер өкілдерінің тең санынан құрылған
комиссияның оң шешімі болмаса, осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 2) және 3)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша 55 жастан бастап және зейнеткерлік жасқа
толғанға дейінгі жастағы қызметкерлермен еңбек шартын бұзуға жол берілмейді.
Комиссияны құру тәртібі ұжымдық шартта, ал ол болмаған жағдайда, жұмыс
берушінің қызметкерлер өкілдерінің келісуі бойынша шығарылған актісінде
айқындалады.
3. Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес еңбек шартын
бұзу үшін қызметкердің осы жұмысты жалғастыруына кедергі келтіретін денсаулық
жағдайы салдарынан атқаратын лауазымына немесе орындайтын жұмысына сәйкес келмеуі
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен медициналық
қорытындымен расталған болуға тиіс.
4. Еңбек шартын осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 6) - 13) және 16)
тармақшаларында көзделген негіздер бойынша бұзу осы Кодекстің 73-бабында көзделген
тәртіптік жазалар қолдану тәртібі және 74-бабының талаптары сақтала отырып
жүргізіледі.
5. Еңбек шарты осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында
көзделген негіздер бойынша бұзылған кезде, қызметкер келіскен жағдайда жұмыс беруші
оны басқа жұмысқа ауыстыру шараларын қабылдауға тиіс.
6. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, қызметкер
біліктілігінің жеткіліксіздігі салдарынан атқаратын лауазымына немесе орындайтын
жұмысына сәйкес келмегендіктен, жұмыс берушінің бастамасы бойынша осы Кодекстің 54-
бабы 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес еңбек шартын бұзу аттестациялық
комиссияның шешіміне негізделуге тиіс, оның құрамына қызметкерлер өкілі қатысуға
тиіс.
Қызметкерлерді аттестаттау тәртібі, талаптары мен кезеңділігі ұжымдық шартта,
ал ол жоқ болған жағдайда қызметкерлердің өкілдерімен келісім бойынша шығарылған
жұмыс берушінің актісінде айқындалады.
7. Қызметкердің жұмыста осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 7) тармақшасында
көрсетілген жай-күйде болуы медициналық қорытындымен расталуға тиіс.
Қызметкерді медициналық куәландыруға жіберу туралы шешімді жұмыс беруші
уәкілеттік берген лауазымды тұлға қабылдайды.
Қызметкер медициналық куәландырудан өтуден бас тартқан жағдайда тиісті акт
жасалады.
8. Осы Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 17) тармақшасына сәйкес еңбек шартын
бұзуға, қызметкер еңбекке жарамсыздығы парағын ұсынғаннан кейін жол беріледі.
Ескерту. 56-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
57-бап. Қызметкердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу
1. Осы баптың 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкер жұмыс
берушіге кемінде бір ай бұрын жазбаша ескерте отырып, еңбек шартын өзінің бастамасы
бойынша бұзуға құқылы.
2. Еңбек шарты қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы келісім бойынша осы
баптың 1-тармағында көзделген ескерту мерзімі аяқталғанға дейін бұзылуы мүмкін.
3. Еңбек шартын бұзу жұмысты жалғастыру мүмкіндігінің болмауына байланысты
жағдайларда, қызметкер еңбек шартын өтініште көрсетілген мерзімде бұзу туралы жұмыс
берушіге жазбаша ескертеді.
4. Қызметкер жұмыс берушінің еңбек шарты талаптарын орындамағаны туралы
оған жазбаша хабарлауға құқылы. Егер жазбаша хабарланған күннен бастап жеті күн
мерзім өткен соң жұмыс берушінің еңбек шарты талаптарын орындамауы жалғасқан
жағдайда, қызметкер үш жұмыс күнінен кешіктірмей жұмыс берушіге жазбаша ескерте
отырып, еңбек шартын бұзуға құқылы.
5. Қызметкер осы бапта көзделген ескерту мерзімі ішінде еңбек шартын бұзу
туралы өтінішін жазбаша нысанда қайтарып алуға құқылы.
6. Осы бапта көрсетілген ескерту мерзімі өткен соң қызметкер жұмысты
тоқтатуға құқылы, ал жұмыс беруші қызметкерге еңбек қызметіне байланысты құжаттар
мен оған тиесілі ақшалай төлемдерді беруге міндетті.
7. Осы Кодексте қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін еңбек шартын
қызметкердің бастамасы бойынша бұзудың ерекше тәртібі көзделеді.
Ескерту. 57-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
58-бап. Тараптардың еркінен тыс мән-жайлар бойынша
еңбек шартын тоқтату негіздері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Еңбек шарты тараптардың еркінен тыс мына мән-жайлар бойынша:
1) алып тасталды - ҚР 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен;
2) қызметкер не жұмыс беруші-жеке тұлға еңбек қатынастарын жалғастыру
мүмкіндігін болғызбайтын жазамен сотталған сот үкімі заңды күшіне енген кезде;
2-1) жергілікті атқарушы органдар шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсатты
қайтарып алған кезде;
3) қызметкер не жұмыс беруші-жеке тұлға қайтыс болған жағдайда, сондай-ақ
сот қызметкерді не жұмыс беруші - жеке тұлғаны қайтыс болды деп жариялаған немесе
хабарсыз кетті деп таныған жағдайда;
4) сот қызметкерді әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі
деп таныған, соның салдарынан қызметкердің бұрынғы жұмысын жалғастыруға мүмкіндігі
болмайтын жағдайда;
5) бұрын осы жұмысты атқарған қызметкер жұмысына қайта алынған жағдайда
тоқтатылуға тиіс.
2. Сот үкімінің, шешімінің заңды күшіне енген күні немесе қызметкердің қайтыс
болған күні осы баптың 1-тармағының 2) - 4) тармақшаларында көрсетілген негіздер
бойынша еңбек шартының тоқтатылған күні болып табылады.
Ескерту. 58-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
59-бап. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан бас
тартқан кезде еңбек шартын тоқтату негіздері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартқан кезде қызметкермен
еңбек шарты:
1) қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге жұмысқа ауысудан бас
тартқан;
2) еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан
бас тартқан;
3) жұмыс беруші - заңды тұлға қайта құрылған кезде қызметкер жұмысты
жалғастырудан бас тартқан;
4) еңбек міндеттерін атқаруға байланысты өндірістік жарақат алған, кәсіптік
ауруға шалдыққан немесе денсаулығына өндіріске байланысты емес өзге де зақым келген
кезде қызметкер уақытша басқа жұмысқа ауысудан бас тартқан жағдайларда тоқтатылуға
жатады.
2. Қызметкер еңбек қатынастарын жалғастырудан жазбаша түрде бас тартқан
кезде ғана еңбек шартын тоқтатуға жол беріледі.
3. Қызметкердің уақытша еңбекке қабілетсіз болуы (оның ішінде жүктілігі және
босануы бойынша) және демалысы кезеңінде осы баптың 1-тармағында көрсетілген мән-
жайлар бойынша еңбек шартын тоқтатуға жол берілмейді.
Ескерту. 59-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
60-бап. Қызметкердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға)
ауысуына немесе оның лауазымға тағайындалуына
байланысты еңбек шартын бұзу
Егер Қазақстан Республикасының заңдарында осындай лауазымдарды атқаратын
адамдарға ақы төленетін өзге лауазымдарда істеуге тыйым салу белгіленген болса,
қызметкердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуына немесе лауазымға
тағайындалуына байланысты онымен еңбек шарты бұзылады.
Қызметкердің жұмыс берушіні хабардар етуі және қызметкердің жұмысқа
(лауазымға) сайлану немесе тағайындалу актісі негіз болып табылады.
61-бап. Еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы
салдарынан еңбек шартын тоқтату негіздері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Егер еңбек шартын жасасу талаптарын бұзу еңбек қатынастарын жалғастыру
мүмкіндігін болғызбаса:
1) медициналық қорытынды негізінде қызметкердің денсаулық жағдайына қайшы
келетін жұмысты атқаруға еңбек шарты жасалған;
2) адамды белгілі бір лауазымдарды немесе белгілі бір қызметті атқару
құқығынан айырған заңды күшіне енген сот үкімін немесе шешімін бұза отырып жұмысты
орындауға еңбек шарты жасалған;
3) белгіленген тәртіппен шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат алмай
немесе Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген шектеулерді немесе алып
тастауларды сақтамай, шетелдік азаматтармен және азаматтығы жоқ адамдармен еңбек
шарты жасалған;
3-1) осы Кодекстiң 26-бабының 2-тармағында аталған адаммен еңбек шарты
жасалған;
3-2) осы Кодекстің 26-бабының 3-тармағында аталған адаммен еңбек шарты
жасалған;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да жағдайларда
еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы салдарынан еңбек шарты тоқтатылуға тиіс.
2. Егер қызметкерді оның келісімімен жұмыс берушіде бар басқа, орындау үшін
қызметкерге шектеу қойылмайтын жұмысқа ауыстыру мүмкіндігі болмаса, осы баптың 1-
тармағының 1) - 2) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша еңбек шартын
тоқтатуға жол беріледі. Қызметкер басқа жұмысқа ауысуға келісім берген кезде, еңбек
шартына тиісті өзгерістер енгізіледі.
3. Еңбек шарты осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген жағдайда
тоқтатылған кезде, жұмыс беруші қызметкерге үш айдағы орташа жалақысы мөлшерінде
өтемақы төлемін жүргізеді.
Ескерту. 61-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
62-бап. Еңбек шартының тоқтатылуын ресімдеу
1. Жұмыс беруші - жеке тұлға қайтыс болған (сот қайтыс болды деп хабарлаған
немесе хабарсыз кетті деп таныған) жағдайда еңбек шартының тоқтатылуын және үй
қызметкерлерімен еңбек шартының тоқтатылуын қоспағанда, еңбек шартының тоқтатылуы
жұмыс берушінің актісімен ресімделеді.
2. Жұмыс берушінің актісінде осы Кодекске сәйкес еңбек шартын тоқтатудың
негізі көрсетілуге тиіс.
3. Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыстың соңғы күні еңбек
шартының тоқтатылған күні болып табылады.
4. Жұмыс берушінің еңбек шартын тоқтату туралы актісінің көшірмесі үш күн
мерзімде қызметкерге тапсырылады не оған хабарламалы хатпен жіберіледі.
63-бап. Еңбек кітапшасын және еңбек қызметіне
байланысты құжаттарды беру
1. Жұмыс беруші еңбек шарты тоқтатылған күні қызметкерге еңбек кітапшасын
немесе қызметкердің еңбек қызметін растайтын өзге де құжатты беруге міндетті.
Еңбек шарты тоқтатылған күні еңбек кітапшасын қызметкердің болмауына не оны
алудан бас тартуына байланысты беру мүмкін болмаған жағдайда, жұмыс беруші он жұмыс
күні ішінде қызметкерге еңбек кітапшасын алуға келуінің қажеттілігі туралы немесе
оны поштамен жіберуге оның келісім беруі туралы хабарлама жіберуге міндетті.
2. Жұмыс беруші қызметкердің (оның ішінде бұрынғы қызметкердің) талап етуі
бойынша өтініш берілген кезден бастап бес жұмыс күні ішінде оның мамандығын
(біліктілігін, лауазымын), жұмыс істеген уақытын және жалақы мөлшерін көрсете
отырып, анықтаманы, қызметкердің біліктілігі және оның жұмысқа көзқарасы туралы
мәліметтерді қамтитын мінездеме-ұсынымды, сондай-ақ осы Кодексте көзделген басқа да
құжаттарды беруге міндетті.
3. Жұмыс беруші - заңды тұлға таратылған, банкроттыққа ұшыраған, жұмыс беруші
- жеке тұлға қызметін тоқтатқан кезде жұмыс беруші, қызметкердің алдында берешегі
болса, жалақы және өзге де төлемдер бойынша жинақталған берешектің мөлшері туралы
тиісті түрде ресімделген анықтама беруге міндетті.
Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-тарау. Қызметкердің дербес деректерін жинау, өңдеу және қорғау Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
64-бап. Қызметкердің жеке деректері, оларды өңдеу
Ескерту. 64-бап алып тасталды - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
65-бап. Жұмыс берушінің қызметкердің дербес деректерін
жинау, өңдеу және қорғау жөніндегі міндеттері
Жұмыс беруші:
1) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау
туралы заңнамасына сәйкес қызметкердің дербес деректерін жинауды, өңдеуді және
қорғауды қамтамасыз етуге;
2) Қазақстан Республикасының заңдарын және өзге де нормативтік құқықтық
актілерін сақтауды қамтамасыз ету, қызметкердің жұмысқа орналасуына, оқуына және
қызметте жоғарылауына жәрдемдесу, қызметкердің жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету
мақсатында қызметкердің дербес деректерін жинауды, өңдеуді және қорғауды жүзеге
асыруға;
3) қызметкердің өңделетін дербес деректерінің көлемі мен мазмұнын айқындау
кезінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, осы Кодексті және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарын басшылыққа алуға;
4) қызметкердің өзі не қызметкерге алдын ала хабарлаған және оның келiсiмiн
алған уәкiлеттi мемлекеттiк органдар ұсынған дербес деректерді өңдеуге;
5) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау
туралы заңнамасына сәйкес қызметкердің талап етуі бойынша қызметкердің дербес
деректеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізуге;
6) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау туралы
заңнамасында белгіленген талаптарды сақтай отырып, қызметкердің дербес деректерін
сақтау тәртібін қамтамасыз етуге;
7) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қызметкердің дербес
деректерін жинау, өңдеу және қорғау тәртібін белгілейтін жұмыс берушінің актісімен
таныстыруды қамтамасыз етуге;
8) осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген
жағдайларды қоспағанда, қызметкердің дербес деректерін қызметкердің жазбаша
келісімінсіз үшінші тұлғаға хабарламауға;
9) қызметкердің дербес деректеріне қол жеткізуге арнайы уәкілеттік берілген
адамдарға ғана рұқсат етуге міндетті. Бұл ретте аталған адамдардың қызметкердің
нақты функцияларды орындау үшін қажет дербес деректерін ғана алу құқығы болуға және
олар құпиялылық режімін сақтауға тиіс;
10) Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау
туралы заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкес қызметкердің дербес деректерін
ұйымның шегінде таратуды жүзеге асыруға;
11) қызметкердің дербес деректеріне қол жеткізуге рұқсат берілген адамдарды
осы деректерді тек бұрын мәлімделген мақсаттарда ғана пайдалануға міндетті екендігі
және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда,
оларды үшінші тұлғаларға беруге құқылы емес екендігі туралы ескертуге міндетті.
Жұмыс берушінің:
1) қызметкерден оның саяси, дiни және өзге де сенiмдерi мен жеке өмiрi туралы
ақпаратты талап етуге;
2) қызметкерден оның қоғамдық бiрлестiктерге, соның iшiнде кәсiптiк одақтарға
мүшелiгi немесе олардағы қызметi туралы ақпаратты талап етуге құқығы жоқ.
Ескерту. 65-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
66-бап. Қызметкердің жеке деректерін сақтау
Ескерту. 66-бап алып тасталды - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
67-бап. Қызметкердің жеке деректерін беру
Ескерту. 67-бап алып тасталды - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
68-бап. Жұмыс берушіде сақталатын дербес деректердің
қорғалуын қамтамасыз ету мақсатындағы
қызметкердің құқықтары
Жұмыс берушiде сақталатын дербес деректердің қорғалуын қамтамасыз ету
мақсатында қызметкердiң:
1) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда,
қызметкердiң дербес деректерiн қамтитын жазбалардың көшiрмелерiн алу құқығын қоса
алғанда, өзiнiң дербес деректерiне өтеусіз қол жеткізуге;
2) осы Кодекстiң және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарының талаптарын
бұза отырып, жинау және өңдеу жүзеге асырылған дербес деректерге өзгерістер мен
толықтырулар енгізуді, оларды бұғаттауды, жоюды талап етуге;
3) бұрын қызметкердiң дербес деректерi хабарланған адамдарға осы деректерге
жасалған өзгерістер мен толықтырулар туралы жұмыс берушiнiң хабарлауын талап етуге;
4) өзінің дербес деректерін жинау, өңдеу және қорғау кезінде жұмыс берушiнiң
жол берген іс-әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) сотқа шағым жасауға құқығы бар.
Ескерту. 68-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
6-тарау. ЕҢБЕК ТӘРТІПТЕМЕСІ. ЕҢБЕК ТӘРТІБІ
69-бап. Еңбек тәртіптемесінің ережелері
1. Жұмыс беруші еңбек тәртіптемесінің ережелерін қызметкерлер өкілдерімен
келісе отырып бекітеді.
2. Еңбек тәртіптемесінің ережелерінде қызметкерлердің жұмыс уақыты мен
тынығу уақыты, еңбек тәртібін қамтамасыз етудің талаптары, еңбек қатынастарын
реттеудің өзге де мәселелері белгіленеді.
3. Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін еңбек тәртіптемесі Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен бекітілетін жарғыларда және
ережелерде реттеледі.
4. Еңбек тәртіптемесінің ережелерін орындау жұмыс берушілер мен қызметкерлер
үшін міндетті болып табылады.
70-бап. Еңбек тәртібін қамтамасыз ету
Еңбек тәртібін жұмыс беруші жеке және ұжымдық еңбек үшін қажетті
ұйымдастырушылық және экономикалық жағдайлар жасау, қызметкерлердің еңбекке саналы
көзқарасы арқылы, сендіру, адал еңбегі үшін көтермелеу әдістерімен, сондай-ақ
тәртіптік теріс қылық жасаған қызметкерлерге тәртіптік жаза қолдану арқылы
қамтамасыз етеді.
71-бап. Еңбегі үшін көтермелеу
1. Жұмыс беруші қызметкерлерге еңбектегі жетістіктері үшін көтермелеудің кез
келген түрін қолдануға құқылы.
2. Қызметкерлерді көтермелеудің түрлері мен оларды қолданудың тәртібі
Қазақстан Республикасының заңнамасында, жұмыс берушінің актілерінде, еңбек
шартында, ұжымдық шартта айқындалады.
72-бап. Тәртіптік жазалар
1. Жұмыс беруші қызметкердің тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін:
1) ескерту;
2) сөгіс;
3) қатаң сөгіс;
4) осы Кодексте белгіленген жағдайларда еңбек шартын жұмыс берушінің
бастамасы бойынша бұзу түріндегі тәртіптік жаза қолдануға құқылы.
2. Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында
көзделмеген тәртіптік жазаларды қолдануға жол берілмейді.
73-бап. Тәртіптік жазаларды қолдану және оған
шағым жасау тәртібі
1. Жұмыс беруші өзінің актісін шығару арқылы тәртіптік жаза қолданады.
2. Жұмыс беруші тәртіптік жазаны қолданғанға дейін қызметкерден жазбаша
түсініктеме талап етуге міндетті. Қызметкердің жазбаша түсініктеме беруден бас
тартуы тәртіптік жаза қолдануға кедергі жасай алмайды. Қызметкер аталған
түсініктемені беруден бас тартқан жағдайда тиісті акт жасалады.
3. Жұмыс беруші тәртіптік жазаның түрін айқындау кезінде жасалған тәртіптік
теріс қылықтың мазмұнын, сипатын және ауырлығын, оны жасаудың мән-жайларын,
қызметкердің оның алдындағы және одан кейінгі тәртібін, еңбекке деген көзқарасын
ескеруге тиіс.
4. Әрбір тәртіптік теріс қылығы үшін қызметкерге бір тәртіптік жаза ғана
қолданыла алады.
5. Жұмыс берушінің қызметкерге тәртіптік жаза қолдану туралы актісі:
1) қызметкердің еңбекке уақытша қабілетсіздігі;
2) қызметкер мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттер атқару уақытына жұмыстан
босатылған;
3) қызметкер демалыста немесе вахтааралық демалыста болған;
4) қызметкер іссапарда болған кезеңде шығарылмайды.
6. Тәртіптік жаза қолдану туралы акт ол шығарылған күнінен бастап үш жұмыс
күні ішінде тәртіптік жазаға тартылған қызметкерге қолын қойғызып хабарланады.
Қызметкер жұмыс берушінің актісімен танысқанын қол қойып растаудан бас тартқан
жағдайда, тәртіптік жаза қолдану туралы актіде ол туралы тиісті жазба жасалады.
Қызметкерді жұмыс берушінің тәртіптік жаза қолдану туралы актісімен жеке
таныстыруға мүмкіндік болмаған жағдайда жұмыс беруші актіні қызметкерге хабарламалы
хатпен жіберуге міндетті.
7. Қызметкер тәртіптік жаза жөнінде осы Кодексте белгіленген тәртіппен шағым
жасай алады.
Ескерту. 73-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
74-бап. Тәртіптік жазаларды белгілеу мерзімі
1. Осы Кодекстің 73-бабы 5-тармағында және Қазақстан Республикасының басқа да
заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, тәртіптік жаза қызметкерге тәртіптік
теріс қылық анықталғаннан кейін тікелей, бірақ ол анықталған күннен бастап бір
айдан кешіктірілмей қолданылады.
304-бапта көзделген жағдайларда тәртіптік жазалар ереуілді заңсыз деп тану
туралы сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап бір айдан кешіктірілмей
қолданылады.
2. Тәртіптік жазаны - тәртіптік теріс қылық жасалған күннен бастап алты айдан
асқаннан кейін, ал Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген немесе ревизия
немесе жұмыс берушінің қаржы-шаруашылық қызметін тексеру нәтижелері бойынша
тәртіптік теріс қылығы анықталған жағдайларда қызметкер тәртіптік теріс қылық
жасаған күннен бастап бір жылдан асқаннан кейін қолдануға болмайды. Көрсетілген
мерзімдерге қылмыстық іс бойынша іс жүргізу уақыты кірмейді.
3. Қызметкердің еңбекке уақытша қабілетсіздігіне, мемлекеттік немесе қоғамдық
міндеттер орындау үшін жұмыстан босатылуына, демалыста, іссапарда болуына
байланысты жұмыста болмаған уақытында тәртіптік жаза қолдану мерзімінің барысы
тоқтатыла тұрады.
Ескерту. 74-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
75-бап. Тәртіптік жазаның қолданылу мерзімі
1. Осы Кодекстің 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында көзделген жағдайды
қоспағанда, тәртіптік жазаның қолданылу мерзімі ол қолданылған күннен бастап алты
айдан аспауға тиіс. Егер осы мерзім ішінде қызметкер жаңа тәртіптік жазаға
тартылмаса, оның тәртіптік жазасы жоқ деп есептеледі.
2. Қызметкерге тәртіптік жаза қолданған жұмыс беруші өзінің бастамасымен,
қызметкердің немесе оның тікелей басшысының өтінуімен, қызметкерлер өкілінің
өтініші бойынша тәртіптік жазаны мерзімінен бұрын алып тастауға құқылы.
7-тарау. ЖҰМЫС УАҚЫТЫ
76-бап. Жұмыс уақыты
1. Ұзақтығы қалыпты, ұзақтығы қысқартылған және толық емес жұмыс уақыты болуы
мүмкін.
2. Жұмыс уақытына дайындық-қорытынды жұмыстар (наряд-тапсырма, материалдар,
құралдар алу, техникамен, құжаттамалармен танысу, жұмыс орнын дайындау және жинау,
дайын өнімді тапсыру және басқалар), еңбек технологиясында, еңбекті ұйымдастыруда,
еңбекті нормалау мен қорғау ережелерінде көзделген үзілістер, қызметкер өзінің
уақытына еркін иелік ете алмайтын жұмыс орнында болу немесе жұмысты күту уақыты,
мереке және демалыс күндеріндегі кезекшіліктер, үйдегі кезекшілік және еңбек
шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде не Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде айқындалатын басқа да кезеңдер
жатады.
77-бап. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
1. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиіс.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы үшін
төленетіндей төлемақымен ұзақтығы аз жұмыс уақыты көзделуі мүмкін.
78-бап. Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс
уақытының қысқартылған ұзақтығы
1. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін жұмыс уақытының қысқартылған
ұзақтығы осы Кодекстің 181-бабына сәйкес белгіленеді.
2. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы
осы Кодекстің 202-бабына сәйкес белгіленеді.
3. Бірінші және екінші топтардағы мүгедектер үшін жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы осы Кодекстің 224-бабына сәйкес белгіленеді.
4. Еңбек шартында, ұжымдық шартта осы баптың 1 - 3-тармақтарында
көрсетілгеннен кем жұмыс уақытының ұзақтығы көзделуі мүмкін.
5. Қызметкерлерге жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленген кезде
еңбекке ақы төлеу осы Кодекске сәйкес жүргізіледі.
79-бап. Толық емес жұмыс уақыты
Осы Кодексте белгіленген қалыпты ұзақтықтан аз уақыт, оның ішінде:
толық емес жұмыс күні, яғни күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының
нормасын азайту;
толық емес жұмыс аптасы, яғни жұмыс аптасындағы жұмыс күндерінің санын
қысқарту;
бір мезгілде күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының нормасын азайту
және жұмыс аптасындағы жұмыс күндерінің санын қысқарту толық емес жұмыс уақыты
болып есептеледі.
80-бап. Толық емес жұмыс уақытындағы жұмыс жағдайлары
1. Еңбек шартында тараптардың келісімімен қызметкер үшін толық емес жұмыс
уақыты белгіленуі мүмкін.
2. Толық емес жұмыс уақыты белгілі немесе белгісіз мерзімге белгіленеді.
3. Толық емес жұмыс уақыты жағдайларында жұмыс істеу қызметкер үшін осы
Кодексте, еңбек шартында, ұжымдық шартта, келісімдерден белгіленген жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысының ұзақтығын қандай да бір шектеуге әкеп соқтырмайды.
81-бап. Жұмыс аптасының түрлері
1. Қызметкерлер үшін екі демалыс күні бар бес күндік жұмыс аптасы
белгіленеді. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың (ауысымның)
ұзақтығы жұмыстың ерекшелігі ескеріле және жұмыс аптасының белгіленген ұзақтығы
сақтала отырып, жұмыс берушінің актісімен айқындалады.
2. Өндіріс сипаты мен жұмыс жағдайлары бойынша бес күндік жұмыс аптасын
енгізу қисынсыз болатын ұйымдарда бір демалыс күні бар алты күндік жұмыс аптасы
белгіленеді.
3. Жұмыс беруші еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың талаптарына
сәйкес бес күндік немесе алты күндік жұмыс аптасын белгілейді.
82-бап. Күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы
1. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының)
ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 8 сағаттан, апталық норма 36 сағат
болғанда - 7 сағат 12 минуттан және апталық норма 24 сағат болғанда 5 сағаттан
аспауға тиіс.
2. Алты күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының)
ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 7 сағаттан, апталық норма 36 сағат
болғанда - 6 сағаттан және апталық норма 24 сағат болғанда 4 сағаттан аспауға тиіс.
3. Күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы, күнделікті жұмыстың
(жұмыс ауысымының) басталу және аяқталу уақыты, жұмыстағы үзілістер уақыты жұмыс
аптасының белгіленген ұзақтығы сақтала отырып, ұйымның еңбек тәртіптемесі
ережелерімен, еңбек шартымен, ұжымдық шартпен белгіленеді.
4. Өнер және мәдени демалыс кәсіптік ұйымдарының шығармашылық қызметкерлері,
бұқаралық ақпарат құралдарының қызметкерлері, спортшылар, жаттықтырушылар үшін
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына, жұмыс берушінің актілеріне, ұжымдық
шартқа немесе еңбек шартына сәйкес күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) өзгеше
ұзақтығы белгіленуі мүмкін.
83-бап. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге
бөлу
1. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге бөлуге:
1) жұмыс қарқындылығы әртүрлі болатын жұмыстарда;
2) егер бұл қызметкердің әлеуметтік-тұрмыстық және өзге де жеке
қажеттіліктерімен байланысты болса, оның бастамасы бойынша жол беріледі.
2. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге бөлген кезде жұмыс
уақытының жалпы ұзақтығы күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) белгіленген
ұзақтығынан аспауға тиіс.
3. Күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) бөліктерге бөлінетін жұмыс түрлері,
жұмыстағы үзілістердің саны мен ұзақтығы, сондай-ақ осындай жағдайлары бар жұмыс
үшін қызметкерлерге төленетін өтемақылардың түрлері мен мөлшері еңбек шартында,
ұжымдық шартта белгіленеді.
84-бап. Ауысымдық жұмыс
1. Өндірістік процестің ұзақтығы не жұмыс берушінің өндірістік қызметінің
режимі күнделікті жұмыс ұзақтығының нормасынан асып кеткен жағдайларда ауысымдық
жұмыс белгіленуі мүмкін.
2. Ауысымдық жұмыс кезінде жұмыс ауысымының ұзақтығы, бір жұмыс ауысымынан
екіншісіне өту қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып жұмыс беруші бекіткен ауысым
кестелерімен белгіленеді.
3. Жұмыс беруші ауысым кестелерін қызметкерлер назарына осы кестелер
қолданысқа енгізілгенге дейін бір айдан кешіктірмей жеткізеді.
4. Қызметкерді қатарынан екі жұмыс ауысымында жұмысқа тартуға тыйым
салынады.
85-бап. Икемді жұмыс уақыты режиміндегі жұмыс
1. Қызметкерлердің әлеуметтік-тұрмыстық және жеке қажеттіліктерін өндіріс
мүдделерімен үйлестіру мақсатында икемді жұмыс уақыты режимі белгіленуі мүмкін.
2. Икемді жұмыс уақыты режимінің кезінде:
1) тіркелген жұмыс уақыты;
2) қызметкер сол уақыт ішінде еңбек міндеттерін өз қалауы бойынша атқаруға
құқылы икемді (ауыспалы) жұмыс уақыты;
3) есептік кезең белгіленеді.
3. Шегінде қызметкерлердің осы санаты үшін белгіленген жұмыс уақыты
ұзақтығының орташа нормасы сақталуға тиіс кезең икемді жұмыс уақыты кезеңіндегі
есептік кезең деп танылады.
4. Икемді жұмыс уақыты кезеңіндегі есептік кезең бір айдан аспауға тиіс.
5. Икемді жұмыс уақыты кезеңіндегі күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының)
және (немесе) апта сайынғы жұмыс уақытының ұзақтығы күнделікті және (немесе) апта
сайынғы жұмыс уақыты ұзақтығының нормасынан көп немесе аз болуы мүмкін.
6. Тіркелген жұмыс уақытының, икемді (ауыспалы) жұмыс уақытының ұзақтығы,
икемді жұмыс уақыты режиміндегі есептік кезең еңбек шартында, ұжымдық шартта
белгіленеді.
86-бап. Жұмыс уақытының жиынтық есебі
1. Жұмыс уақытының жиынтық есебі үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде,
цехтарда, учаскелерде және өндіріс (жұмыс) жағдайлары бойынша қызметкерлердің осы
санаты үшін белгіленген жұмыс уақытының күнделікті немесе апта сайынғы ұзақтығы
сақтала алмайтын жұмыстардың кейбір түрлерінде қолданылады.
2. Шегінде қызметкерлердің осы санаты үшін белгіленген күнделікті және
(немесе) апта сайынғы жұмыс уақыты ұзақтығының нормасы орташа алғанда сақталуға
тиіс кезең жұмыс уақытының жиынтық есебі кезіндегі есептік кезең деп танылады.
3. Кез келген, бірақ бір жылдан аспайтын күнтізбелік кезең немесе белгілі
бір жұмысты орындау кезеңі жұмыс уақытының жиынтық есебі кезіндегі есептік кезең
болуы мүмкін.
4. Жұмыс уақытының жиынтық есебін белгілеу кезінде жұмыстың аяқталуы мен
келесі жұмыс күнінің (жұмыс ауысымының) басталуы арасындағы қызметкердің демалыс
ұзақтығының сақталуы міндетті болып табылады.
5. Жұмыс уақытының жиынтық есебі кезінде жұмыс істеу тәртібі, жұмыс
уақытының жиынтық есебі белгіленетін қызметкерлердің санаттары, қызметкерлер
өкілдерінің пікірі ескеріле отырып, еңбек шартында немесе ұжымдық шартта не жұмыс
берушінің актісінде айқындалады.
6. Осы Кодекстің 183, 190, 225-баптарында көзделген жағдайларда жұмыс
уақытының жиынтық есебін қолдануға жол берілмейді.
87-бап. Түнгі уақыттағы жұмыс
1. 22 сағаттан бастап таңертеңгі сағат 6-ға дейінгі уақыт түнгі уақыт болып
есептеледі.
2. Қызметкерлерді түнгі уақыттағы жұмысқа тарту осы Кодексте белгіленген
шектеулер сақтала отырып жүргізіледі.
88-бап. Үстеме жұмысқа тартуды шектеу
1. Үстеме жұмыстарға:
1) жүкті әйелдер;
2) он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер жіберілмейді.
2. Осы Кодекстің 90-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, үстеме
жұмыстарға тартуға қызметкердің жазбаша келісімімен ғана жол беріледі.
89-бап. Үстеме жұмыстардың шекті саны
1. Үстеме жұмыстар әрбір қызметкер үшін тәулік ішінде - екі сағаттан, ал ауыр
жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстарда бір сағаттан аспауға тиіс.
2. Үстеме жұмыстардың жалпы ұзақтығы айына он екі сағаттан және жылына жүз
жиырма сағаттан аспауға тиіс.
3. Үстеме жұмыстардың шекті санын шектеу осы Кодекстің 90-бабының 1)
тармақшасында көзделген жағдайлардағы жұмыстарға қолданылмайды.
90-бап. Қызметкерлердің келісімінсіз үстеме жұмыстарға
жол берілетін ерекше жағдайлар
Қызметкерлердің келісімінсіз үстеме жұмыстарға тек қана мынадай жағдайларда:
1) ел қорғанысы үшін, сондай-ақ төтенше жағдайларды, дүлей зілзаланы немесе
өндірістік аварияны болдырмау не олардың зардаптарын дереу жою үшін қажетті
жұмыстар жүргізу кезінде;
2) сумен жабдықтаудың, газбен жабдықтаудың, жылумен жабдықтаудың, энергиямен
жабдықтаудың және тіршілікті қамтамасыз етудің басқа жүйелерінің қалыпты жұмыс
істеуін бұзатын өзге де мән-жайларды жою үшін;
3) егер үзіліс жасауға болмайтын жұмыста ауыстыратын қызметкер келмей
қалғанда, басқа қызметкермен ауыстыру шарасын дереу қолдана отырып, жұмысты
жалғастыру үшін жол беріледі.
91-бап. Жұмыс уақытын есепке алуды жүргізу тәртібі
1. Жұмыс беруші қызметкердің нақты жұмыс істеген жұмыс уақытын есепке алуды
жүзеге асыруға тиіс.
2. Қызметкер жұмыс істеген және жұмыс істемеген уақыт қамтылатын нақты жұмыс
уақыты есепке алынуға тиіс.
3. Жұмыс істелген уақыт құрамында нақты жұмыс істелген жұмыс уақыты және
жұмыс уақытына жатқызылатын өзге де уақыт кезеңдері есепке алынуға тиіс. Бұл ретте
үстеме жұмыстар уақыты, түнгі уақыттағы, демалыс, мереке күндердегі жұмыстар,
іссапар күндері бөлек есептеледі.
4. Жұмыс істелмеген уақыт құрамында ақы төленетін және ақы төленбейтін
уақыт, сондай-ақ қызметкердің және (немесе) жұмыс берушінің кінәсінен жоғалтылған
жұмыс уақыты есепке алынуға тиіс.
5. Жұмыс уақытын есепке алу жұмыс беруші айқындаған құжаттарда жүргізіледі.
6. Қызметкердің жұмыс уақытына жұмыстарды жұмыс орнынан тыс жерлерде
орындаған не олардың орындалуын жұмыс беруші нақты уақытпен тіркей алмайтын
кезеңдер қосылатын жағдайларда, бұл кезеңдер жұмыс уақытын есепке алу құжаттарында
еңбек шартында белгіленген жұмыстар көлемін орындау ретінде белгіленеді.
8-тарау. ТЫНЫҒУ УАҚЫТЫ
92-бап. Тынығу уақытының түрлері
Тынығу уақытының түрлері:
1) жұмыс күні (жұмыс ауысымы) ішіндегі үзілістер - тынығуға және тамақтануға
арналған үзіліс; ауысымішілік және арнаулы үзілістер;
2) күнделікті (ауысымаралық) тынығу;
3) демалыс күндері (апта сайынғы үздіксіз тынығу);
4) мереке күндері;
5) демалыстар болып табылады.
93-бап. Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс
1. Қызметкерге күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ішінде тынығуға және
тамақтануға арналған ұзақтығы жарты сағаттан кем болмайтын бір үзіліс берілуге
тиіс.
2. Осы баптың 3-тармағында белгіленген жағдайларды қоспағанда, тынығуға және
тамақтануға арналған үзіліс күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) басталғаннан кемінде
үш сағат өткеннен кейін және төрт сағаттан кешіктірілмей белгіленуге тиіс.
3. Ұзақтығы 8 сағаттан асатын күнделікті жұмыста (жұмыс ауысымында) жұмыс
уақытының икемді жиынтық есебі режимі кезінде тынығуға және тамақтануға арналған
үзіліс күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) басталғаннан кемінде төрт сағат өткеннен
кейін белгіленуі мүмкін.
4. Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс беру уақыты, оның ұзақтығы
еңбек тәртіптемесі ережелерінде, еңбек шартында, ұжымдық шартта белгіленеді.
5. Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс уақыты жұмыс уақытына
қосылмайды. Өндіріс жағдайлары бойынша үзіліс беру мүмкін болмайтын жұмыстарда
жұмыс беруші қызметкерді жұмыс уақытында арнаулы жабдықталған орында тынығу және
тамақтану мүмкіндігімен қамтамасыз етуге міндетті. Мұндай жұмыстардың тізбесі,
тынығудың және тамақтанудың тәртібі мен орны ұжымдық шартта немесе жұмыс берушінің
қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып шығарылған актілерінде белгіленеді.
94-бап. Ауысымішілік және арнаулы үзілістер
1. Жұмыстың жекелеген түрлерінде қызметкерлерге технологияға және өндіріс пен
еңбекті ұйымдастыруға байланысты, жұмыс уақытына қосылатын ауысымішілік үзілістер
беріледі. Бұл жұмыс түрлері, мұндай үзілістер берудің ұзақтығы мен тәртібі ұжымдық
шартта немесе жұмыс берушінің қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып қабылданған
актілерінде белгіленеді.
2. Жылдың суық мезгілінде ашық ауада немесе жылытылмайтын жабық үй-жайларда
жұмыс істейтін, сондай-ақ тиеу-түсіру жұмыстарында істейтін қызметкерлерге жылыну
және тынығу үшін жұмыс уақытына қосылатын арнаулы үзілістер беріледі. Жұмыс беруші
қызметкерлердің жылынуы мен тынығуына арналған үй-жайлардың жабдықталуын қамтамасыз
етуге міндетті.
3. Бір жарым жасқа толмаған балалары бар жұмыс істейтін әйелдерге тынығуға
және тамақтануға арналған үзілістен бөлек, осы Кодекстің 188-бабына сәйкес баланы
тамақтандыруға арналған қосымша үзілістер беріледі.
95-бап. Күнделікті (ауысымаралық) тынығудың ұзақтығы
Қызметкердің жұмыстың аяқталуы мен оның келесі күні басталуы (жұмыс ауысымы)
арасындағы күнделікті (ауысымаралық) тынығуының ұзақтығы он екі сағаттан кем
болмауға тиіс.
96-бап. Демалыс күндері
1. Қызметкерлерге апта сайын демалыс күндері беріледі.
2. Бес күндік жұмыс аптасында қызметкерлерге аптасына екі демалыс күні, ал
алты күндік жұмыс аптасында - бір күн беріледі.
3. Бес күндік және алты күндік жұмыс аптасында жексенбі жалпы демалыс күні
болып табылады. Бес күндік жұмыс аптасындағы екінші демалыс күні жұмыс берушінің
актісінде немесе ауысым кестесінде белгіленеді. Егер ұжымдық шартта, еңбек шартында
өзгеше белгіленбесе, екі демалыс күні қатар беріледі.
4. Мұсылман күнтізбесі бойынша атап өтілетін Құрбан айттың бірінші күні, 7
қаңтар - православиелік Рождество демалыс күндері болып табылады.
5. Үздіксіз өндірістерде немесе өндірістік-техникалық жағдайлар бойынша
немесе халыққа ұдайы үздіксіз қызмет ету қажеттігі салдарынан демалыс күндері
жұмысты тоқтату мүмкін болмайтын өндірістерде істейтін қызметкерлерге демалыс
күндері жұмыс берушінің қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып қабылданған
актілерінде бекітілген ауысымдық кестеге сәйкес қызметкерлерге (қызметкерлер
тобына) аптаның әр күндері кезекпен беріледі.
6. Іссапарда жүрген қызметкер демалыс күндерін өзі жіберілген жұмыс
берушінің еңбек тәртіптемесіне сәйкес пайдаланады.
97-бап. Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс
1. Осы Кодекстің 98-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыс берушінің
бастамасы бойынша демалыс және мереке күндеріндегі жұмысқа қызметкердің жазбаша
келісімімен жол беріледі.
2. Демалыс және мереке күндерінде қызметкердің бастамасы бойынша жұмысқа
жұмыс берушінің актісі негізінде жол беріледі.
3. Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс кезінде қызметкердің қалауы бойынша
оған басқа демалыс күні беріледі немесе осы Кодекстің 128-бабында көрсетілген
мөлшерде ақы төленеді.
4. Ұлттық және мемлекеттік мерекелер кезеңінде, сондай-ақ осы Кодекстің 96-
бабының 4-тармағында көзделген жағдайларда жұмыс уақытын ұтымды пайдалану
мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі демалыс күндерін басқа жұмыс күндеріне
ауыстыруға құқылы.
Ескерту. 97-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
98-бап. Қызметкердің келісімінсіз демалыс және мереке
күндері жұмысқа тартудың ерекше жағдайлары
Қызметкердің келісімінсіз демалыс және мереке күндері жұмысқа тартуға мынадай
жағдайларда:
1) төтенше жағдайларды, дүлей зілзаланы немесе өндірістік аварияны болдырмау
не олардың зардаптарын дереу жою үшін;
2) жазатайым оқиғаларды, мүліктің опат болуын немесе бүлінуін болдырмау және
оларға тексеру жүргізу үшін;
3) жалпы ұйымның немесе оның жекелеген бөлімшелерінің одан әрі қалыпты
жұмысы осылардың жедел орындалуына тәуелді болатын шұғыл, бұрын көзделмеген
жұмыстарды орындау үшін жол беріледі.
99-бап. Қызметкерлерді демалыс және мереке күндері
жұмысқа тартуды ресімдеу
Қызметкерлерді демалыс және мереке күндері жұмысқа тарту жұмыс берушінің
актісімен ресімделеді.
100-бап. Демалыс түрлері
1. Қызметкерлерге демалыстардың мынадай түрлері:
1) жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстары;
2) әлеуметтік демалыстар беріледі.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкердің тынығуына, жұмыс қабілетін
қалпына келтіруіне, денсаулығын нығайтуына және қызметкердің өзге де жеке
қажеттіктеріне арналады және жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақтала
отырып, белгілі бір күнтізбелік күндер санына беріледі.
2-1. Қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының мынадай түрлері
беріледі:
1) жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысы;
2) ақы төленетін жыл сайынғы қосымша еңбек демалысы.
3. Әлеуметтік демалыс деп ана болуға, балалардың күтіміне, өндірістен қол
үзбей білім алуға қолайлы жағдайлар жасау мақсатында және өзге де әлеуметтік
мақсаттар үшін қызметкерді белгілі бір кезеңге жұмыстан босату түсініледі.
4. Қызметкерлерге әлеуметтік демалыстардың мынадай түрлері:
1) жалақы сақталмайтын демалыс;
2) оқу демалысы;
3) баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға
байланысты демалыстар беріледі.
Ескерту. 100-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
101-бап. Жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысының
ұзақтығы
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Егер қызметкерлердің жекелеген санаттары
үшін басқа нормативтік құқықтық актілерде, еңбек шартында, ұжымдық шартта және
жұмыс берушінің актілерінде көп күн саны көзделмесе, қызметкерлерге ұзақтығы
күнтізбелік жиырма төрт күн болатын жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысы
беріледі.
Ескерту. 101-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
102-бап. Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары
1. Мыналарға:
1) ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлерге ұзақтығы кемінде күнтізбелік алты күн
болатын жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары беріледі;
2) бірінші және екінші топтардағы мүгедектерге ұзақтығы кемінде күнтізбелік
он бес күн болатын жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары беріледі.
2. Қызметкерлердің өзге санаттарына жыл сайынғы қосымша демалыс беру және
оның ең төменгі ұзақтығы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленуі мүмкін.
3. Еңбек шартында, ұжымдық шартта қызметкерлерге үздіксіз ұзақ жұмысы,
маңызды, күрделі, жедел жұмыстарды, сондай-ақ өзге де сипаттағы жұмыстарды
орындағаны үшін көтермелеу сипатында жыл сайынғы ақылы қосымша демалыстар
белгіленуі мүмкін.
103-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығын
есептеу
1. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығы қолданылатын жұмыс режимдері
мен кестелеріне қарамастан, еңбек демалысы күндеріне тура келетін мереке күндері
есепке алынбай, күнтізбелік күндермен есептеледі.
2. Жыл сайынғы еңбек демалысының жалпы ұзақтығын есептеу кезінде жыл сайынғы
қосымша еңбек демалыстары жыл сайынғы негізгі еңбек демалысына қосылады. Бұл ретте
жыл сайынғы еңбек демалысының жалпы ұзақтығы ең жоғарғы шекпен шектелмейді.
104-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқық
беретін жұмыс стажын есептеу
Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқық беретін жұмыс стажына:
1) нақты жұмыс істелген уақыт;
2) қызметкер нақты жұмыс істемеген, бірақ оның жұмыс орны (лауазымы) мен
жалақысы толық немесе ішінара сақталған уақыт;
3) қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығына, оның ішінде жүктілігіне және
босануына орай демалыста болған уақытына байланысты нақты жұмыс істемеген уақыт;
4) қызметкер жұмысына қайта алыну алдында нақты жұмыс істемеген уақыт
қосылады.
Ескерту. 104-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
105-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
тәртібі
1. Қызметкерге жұмыс істеген бірінші және келесі жылдары үшін жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысы тараптардың келісімі бойынша жұмыс жылының кез келген
уақытында беріледі.
2. Вахталық әдіспен жұмыс істейтін қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысын беру ерекшеліктері осы Кодекстің 213-бабында белгіленеді.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы
келісім бойынша бөліктерге бөлінуі мүмкін.
4. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы Кодекстің 108-бабының 3-тармағындағы
талаптар сақтала отырып, осы Кодекстің 108 және 109-баптарында белгіленген
жағдайларда және тәртіппен ауыстырылады, ұзартылады, үзіледі.
5. Жыл сайынғы еңбек демалысына ақы төлеу ол басталардан күнтізбелік үш
күннен кешіктірілмей, ал еңбек демалысы кестеден тыс берілген жағдайда - ол
берілген күннен бастап күнтізбелік үш күннен кешіктірілмей жүргізіледі.
Ескерту. 105-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
106-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
кезеңін айқындау
Жұмыс жылы қызметкердің бірінші жұмыс күнінен бастап есептелген он екі айды
құрайды.
107-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстарын беру
кезектілігі
1. Қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын берудің кезектілігі жұмыс
беруші қызметкерлердің пікірін ескере отырып бекітетін демалыс кестесінде
белгіленеді не тараптардың келісімімен белгіленеді.
2. Демалыс кестелері өндірістік қажеттілікке байланысты өзгертілген жағдайда
жұмыс беруші бұл туралы қызметкерге еңбек демалысы басталардан кемінде екі апта
бұрын хабарлауға міндетті.
Ескерту. 107-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
108-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын ауыстырудың
жағдайлары мен тәртібі
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы:
қызметкер еңбекке уақытша жарамсыз болған, жүктілікке және босануға
байланысты демалыста болған;
егер бұл үшін заңда жұмыстан босату көзделсе, қызметкер жыл сайынғы ақылы
еңбек демалысы уақытында мемлекеттік міндеттер атқарған жағдайларда, толық немесе
оның бір бөлігі ауыстырылады.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы (оның бір бөлігі) қызметкердің жазбаша
келісімімен немесе оның өтінуі бойынша ауыстырылады. Ауыстырылған еңбек демалысы
тараптардың келісімі бойынша келесі жылғы еңбек демалысына қосылуы немесе
қызметкердің өтініші бойынша басқа уақытта бөлек берілуі мүмкін.
3. Еңбек демалысын қатарынан екі жыл бойы бермеуге тыйым салынады.
Ескерту. 108-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
109-бап. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып
алу
1. Жұмыс беруші жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын тек қызметкердің жазбаша
келісімімен ғана үзуі мүмкін. Қызметкердің жұмыс берушінің ұсынысынан бас тартуы
еңбек тәртібін бұзу болып табылмайды.
2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алуға байланысты
пайдаланылмаған бөлігі еңбек шарты тараптарының келісімі бойынша ағымдағы жыл
ішінде немесе келесі жұмыс жылында кез келген уақытта беріледі не келесі жұмыс
жылындағы жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысына қосылады.
3. Қызметкерді жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алған кезде
демалыстың пайдаланылмаған бөлігін басқа уақытта берудің орнына қызметкер мен жұмыс
берушінің арасындағы келісім бойынша қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысының пайдаланылмаған бөлігінің күндері үшін өтемақы төлемі жүргізілуі
мүмкін.
4. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді, жүкті әйелдерді және ауыр
жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін
қызметкерлерді жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алуға жол берілмейді.
110-бап. Еңбек шарты тоқтатылған кезде пайдаланылмаған
жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы үшін өтемақы
төлемі
Еңбек шарты тоқтатылған кезде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын (жыл сайынғы
еңбек демалыстарын) пайдаланбаған немесе толық пайдаланбаған қызметкерге жыл
сайынғы ақылы еңбек демалысының (жыл сайынғы еңбек демалыстарының) пайдаланылмаған
күндері үшін өтемақы төлемі жүргізіледі.
111-бап. Жалақы сақталмайтын демалыс
1. Еңбек шарты тараптарының келісімі бойынша қызметкердің өтініші негізінде
оған жалақы сақталмайтын демалыс берілуі мүмкін.
2. Жалақы сақталмайтын демалыстың ұзақтығы қызметкер мен жұмыс берушінің
арасындағы келісім бойынша айқындалады.
3. Жұмыс беруші:
1) неке тіркелген;
2) бала туылған;
3) жақын туыстары қайтыс болған;
4) еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген өзге де жағдайлар кезінде
қызметкердің жазбаша өтініші негізінде күнтізбелік бес күнге дейін жалақы
сақталмайтын демалыс беруге міндетті.
112-бап. Оқу демалысы
1. Білім беру ұйымдарында оқып жүрген қызметкерлерге сынақтар мен
емтихандарға дайындалу және оларды тапсыру, зертханалық жұмыстарды орындау,
дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау және қорғау, әскери оқытылған резервті даярлау
бағдарламасынан өту үшін оқу демалыстары беріледі.
2. Оқу демалысына ақы төлеу еңбек шартында, ұжымдық шартта, оқу шартында
айқындалады.
Ескерту. 112-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.16 № 562-IV (алғашқы ресми
жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
113-бап. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы
(балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар
1. Жүкті әйелдерге, баланы (балаларды) туған әйелдерге, жаңа туған баланы
(балаларды) асырап алған әйелдерге (еркектерге) баланың туылуына байланысты мынадай
демалыстар:
1) жүктілікке және босануға байланысты демалыс;
2) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге демалыс;
3) бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын
демалыс беріледі.
2. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға
байланысты демалыстар беру осы Кодекстің 192 - 195-баптарында көзделген шарттармен
жүзеге асырылады.
3. алынып тасталды
Ескерту. 113-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.12.19.
N 9 (2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
114-бап. Демалысты ресімдеу
Демалысты беру, ауыстыру, ұзарту не демалыстан шақырып алу жұмыс берушінің
актісімен ресімделеді.
9-тарау. ЕҢБЕКТІ НОРМАЛАУ 115-бап. Еңбекті нормалауды ұйымдастыру саласындағы
мемлекеттік кепілдіктер
Еңбекті нормалауды ұйымдастыру саласындағы мемлекеттік кепілдіктер:
еңбектің үлгілік нормалары мен нормативтерін;
мемлекеттік органдардың еңбектің техникалық негізделген үлгілік нормалары
мен нормативтерін әзірлеуді қамтамасыз етуін;
жұмыс берушілердің еңбек нормаларын әзірлеуді, енгізуді және қайта қарауды
қамтамасыз етуін бақылауды қамтиды.
116-бап. Еңбек нормалары
1. Еңбек (өндірім, уақыт, қызмет ету) нормалары еңбек шығындарының өлшемі
болып табылады және тиісті біліктілігі бар қызметкері үшін техниканың,
технологияның, өндіріс пен еңбекті ұйымдастырудың қол жеткізілген деңгейіне сәйкес
белгіленеді.
2. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін өндірім нормалары осы Кодекстің
182-бабына сәйкес белгіленеді.
3. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбегіне уақыт бойынша ақы төлеу
кезінде нормаланған тапсырмалар белгіленеді. Жұмыс беруші жекелеген функциялар мен
жұмыс көлемдерінің орындалуы үшін қызмет ету нормаларын немесе қызметкерлер санының
нормаларын
(нормативтерін) белгілеуі мүмкін.
117-бап. Жаңа еңбек нормаларын әзірлеу, енгізу,
қолданыстағы еңбек нормаларын ауыстыру және
қайта қарау
1. Жұмыс беруші еңбек нормаларын жаңадан енгізуді, қолданыстағы еңбек
нормаларын ауыстыруды және қайта қарауды қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып,
еңбектің үлгілік нормалары мен нормативтерін ескеріп жүргізеді.
2. Еңбек жөніндегі үлгiлік (салалық, салааралық) нормалар мен нормативтердi
тиiстi қызмет салаларының уәкiлеттi мемлекеттiк органдары еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк органмен келiсу бойынша ол белгiлеген тәртiппен бекiтедi.
Барлық қызмет салалары үшін бірыңғай (салааралық), еңбек жөніндегі үлгiлiк
нормалар мен нормативтердi еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган тиiстi
қызмет салаларының мемлекеттiк органдарымен келісу бойынша бекiтеді.
3. Еңбек жөніндегі үлгiлік (салалық, салааралық) нормалар мен нормативтердi
ауыстыруды және қайта қарауды оларды бекiткен органдар еңбек жөнiндегi уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырады.
4. Еңбек нормалары жұмыс орындарына аттестаттау мен рационализациялау
жүргізу, еңбек өнімділігінің өсуін қамтамасыз ететін жаңа техника, технология және
ұйымдық-техникалық іс-шаралар енгізу шамасына қарай міндетті түрде ауыстырылуға
тиіс.
Жекелеген қызметкерлердің өз бастамасы бойынша жаңа еңбек тәсілдерін
қолдануы және жұмыс орындарын жетілдіруі есебінен өнім шығарудың (қызметтер
көрсетудің) жоғары деңгейіне қол жеткізу бұрын белгіленген еңбек нормаларын қайта
қарауға негіз болып табылмайды.
5. Қызметкерлер кемінде бір ай бұрын жұмыс берушінің жаңа еңбек нормаларын
енгізуі туралы хабардар етіледі.
Ескерту. 117-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
118-бап. Еңбек нормаларын әзірлеуге қойылатын талаптар
Еңбектің нормаларын әзірлеу кезінде:
1) еңбек нормаларының сапасы, оны қажетті еңбек шығындарына оңтайлы
жақындату;
2) ұқсас ұйымдастыру-техникалық жағдайларда орындалатын бірдей жұмыстарға
бірыңғай еңбек нормаларын белгілеу;
3) еңбек нормаларының ғылым және техника жетістіктері негізіндегі
прогрессивтілігі;
4) еңбек нормалары белгілене алатын және оны белгілеу орынды болатын жұмыс
түрлерін еңбекті нормалаумен қамту;
5) еңбек нормаларының техникалық (ғылыми) негізділігі қамтамасыз етілуге
тиіс.
119-бап. Еңбекті нормалауды реттеудің ерекшеліктері
Қызметтер көрсетуге (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді (бағаларды, алым
ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдарда еңбек нормаларын ұсыну, қарау
және келісу тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
10-тарау. ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ
120-бап. Еңбекке ақы төлеу саласындағы мемлекеттік
кепілдіктер
Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу саласындағы мемлекеттік кепілдіктер:
айлық жалақының ең төменгі мөлшерін;
осы Кодекстің 122-бабына сәйкес айқындалатын сағаттық жалақының ең төменгі
мөлшерін;
еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарттарын;
үстеме жұмыс үшін ақы төлеуді;
мереке және демалыс күндердегі жұмыс үшін ақы төлеуді;
түнгі уақыттағы жұмыс үшін ақы төлеуді;
жұмыскердің жалақысынан ұстап қалулардың мөлшерін шектеуді;
жалақының толық және уақтылы төленуін және еңбекке ақы төлеу саласындағы
мемлекеттік кепілдіктердің іске асырылуын мемлекеттік бақылауды;
жалақы төлеудің тәртібі мен мерзімдерін қамтиды.
121-бап. Жалақының мөлшері
1. Қызметкердің айлық жалақысының мөлшері қызметкердің біліктілігіне,
орындалатын жұмыстың күрделілігіне, санына және сапасына, сондай-ақ еңбек
жағдайларына қарай сараланып белгіленеді.
2. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының нормасын толық атқарған және еңбек
нормаларын (еңбек міндеттерін) орындаған қызметкердің айлық жалақысының мөлшері
Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен
кем
болмауға тиіс.
122-бап. Жалақының ең төменгі мөлшерін белгілеу
1. Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан
Республикасының заңымен жыл сайын белгіленетін айлық жалақының ең төменгі
мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінен кем болмауға тиіс және ол қосымша ақылар мен
үстеме ақыларды, өтемақы төлемдері мен әлеуметтік төлемдерді, сыйлықақылар мен
басқа да ынталандыратын төлемдерді қамтымайды және жұмыс істелген уақытқа барабар
төленеді.
2. Еңбекке ақы төлеудiң ең төмен стандарты республикалық бюджет туралы заңда
белгiленген және тиiстi қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған айлық
жалақының ең төмен мөлшерін және салалық келісімде айқындалатын салалық арттырушы
коэффиценттерді есептеуден айқындалады.
3. Өз еңбек міндеттерін (еңбек нормаларын) орындаған қызметкердің сағаттық
жалақысының ең төменгі мөлшері тиісті күнтізбелік жылдағы жұмыс уақыты балансына
сәйкес орташа айлық жұмыс сағатының санына бөлінген айлық жалақының ең төменгі
мөлшерінен кем болмауға тиіс.
4. Бірінші разрядты қызметкердің еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарында
және (немесе) жұмыс берушінің актілерінде көзделген айлық жалақысының ең төменгі
мөлшері немесе айлық тарифтік ставкасының мөлшері тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық
жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға, ал ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары
зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін - еңбекке ақы
төлеудің ең төменгі стандартынан кем болмауға тиіс.
Ескерту. 122-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
123-бап. Еңбекке сағаттық ақы төлеу
Жұмыс күні толық болмаған немесе ол толық жүктелмеген кезде нақты орындалған
жұмыстар үшін, сондай-ақ уақытша немесе біржолғы сипаттағы жұмыстарға ақы төлеу
үшін еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарымен және (немесе) жұмыс берушінің
актісімен еңбекке сағаттық ақы төлеуді белгілеуге болады.
124-бап. Жалақыны индекстеу
Жалақыны индекстеуді жұмыс берушi Қазақстан Республикасының нормативтiк
құқықтық актiлерiнде тиiстi кезеңге айқындалған инфляция деңгейiн негiзге ала
отырып, келiсiмдерде, ұжымдық шартта немесе жұмыс берушiнiң актiсiнде белгiленген
тәртiппен жүргiзеді.
Ескерту. 124-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
125-бап. Еңбекке ақы төлеуді ұйымдастыру
1. Қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптары мен белгілі бір жұмыс
түрлерінің күрделілігі Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-
біліктілік анықтамалығы, жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары,
Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік
анықтамалығы, сондай-ақ ұйымдар басшыларының, мамандарының және басқа да
қызметшілері лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамалары негізінде
белгіленеді.
2. Орындалатын жұмыстарды белгілі бір күрделілікке жатқызу және
қызметкерлерге біліктілік разрядтары мен санаттарын беру Жұмысшылардың жұмыстары
мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығына және Басшылардың,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығына,
жұмысшы кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамаларына және ұйымдар басшыларының,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының үлгілік біліктілік
сипаттамаларына сәйкес жүргізіледі.
3. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген анықтамалықтарды, жұмысшы кәсіптерінің
тарифтік-біліктілік сипаттамаларын әзірлеуді, қайта қарауды, байқап көруді,
бекітуді және қолдану тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік
орган айқындайды. Әр түрлі экономикалық қызмет ұйымдары басшыларының, мамандарының
және басқа да қызметшілері лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын тиісті
қызмет саласының уәкілетті мемлекеттік органдары еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органмен келісе отырып әзірлейді және бекітеді.
126-бап. Еңбекке ақы төлеу жүйелері
1. Қызметкерлердің еңбегіне уақыт бойынша, кесімді немесе өзге де еңбекке ақы
төлеу жүйелері бойынша ақы төленеді. Ақы төлеу жеке және (немесе) ұжымдық еңбек
нәтижелері үшін жүргізілуі мүмкін.
Еңбекке ақы төлеу жүйесі тарифтік, тарифсіз немесе аралас жүйелер негізінде
қалыптастырылуы мүмкін.
Еңбекке ақы төлеудің тарифтік жүйесі: тарифтік ставкаларды (айлықақыларды),
тарифтік торды, тарифтік коэффициенттерді қамтиды.
Еңбекке ақы төлеудің тарифсіз жүйесі еңбекке ақы төлеуге арналған қаражатты
қызметкерлердің кәсіби қабілеттерін бағалаудың өлшемдері мен принциптеріне және
олардың түпкі нәтижеге қосқан үлестеріне қарай үлестік бөлуге негізделеді.
Еңбекке ақы төлеудің аралас жүйесінде еңбекке ақы төлеудің тарифтік және
тарифсіз жүйелерінің элементтері қамтылуы мүмкін.
2. Жұмыс беруші қызметкерлердің өндіріс тиімділігі мен орындалатын жұмыстың
сапасын арттыруға мүдделілігін күшейту үшін сыйлықақы беру жүйесін және еңбекке
ынталандырудың басқа да нысандарын енгізе алады.
3. Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу және еңбекке ынталандыру жүйелері
ұжымдық шарттың, еңбек шартының талаптарында және (немесе) жұмыс берушінің
актілерінде айқындалады.
4. Еңбекке ақы төлеу жүйесі біржолғы ынталандырушы төлемдерді есепке
алмағанда, қызметкерлердің орташа айлық жалақысының кемінде 75 проценті болатын
негізгі жалақы үлесін (жалақының негізгі бөлігіне қатысты) қамтамасыз етуге тиіс.
5. Мемлекеттік бюджет және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сметасы
(бюджеті) есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесі
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленеді.
6. Акцияларының бақылау пакеті мемлекетке тиесілі ұлттық компаниялар мен
акционерлік қоғамдар басшыларының еңбегіне ақы төлеу және оларға сыйлықақы беру
шарттары Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен Үлгілік ереженің негізінде
айқындалады.
7. Қызметтер көрсетуге (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді (бағаларды, алым
ставкаларын) мемлекеттік реттеу енгізілетін ұйымдар қызметкерлерінің еңбегіне ақы
төлеу жүйесін қараудың және келісудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган белгілейді.
8. Еңбек шартында, ұжымдық шартта, келісімдерде, жұмыс берушінің актілерінде
айқындалған еңбекке ақы төлеу талаптары осы Кодексте және Қазақстан Республикасының
өзге де нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген талаптармен салыстырғанда
нашар бола алмайды.
127-бап. Үстеме жұмысқа ақы төлеу
Еңбекке уақыт бойынша ақы төлеу кезінде үстеме уақыттағы жұмысқа қызметкердің
тарифтік ставкасын (лауазымдық айлықақысын) негізге ала отырып кемінде біржарым есе
мөлшерде ақы төлеу жүргізіледі. Еңбекке кесімді ақы төлеу кезінде үстеме уақыттағы
жұмысқа қызметкердің тарифтік ставкасын (лауазымдық айлықақысын) негізге ала отырып
қызметкердің белгіленген тарифтік ставкасының (лауазымдық айлықақысының) кемінде
елу проценті мөлшерінде қосымша ақы төленеді.
Ескерту. 127-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
128-бап. Мереке және демалыс күндеріндегі жұмысқа ақы
төлеу
Мереке және демалыс күндеріндегі жұмысқа қызметкердің күндік (сағаттық)
ставкасы негізге алына отырып, кемінде екі есе мөлшерде ақы төлеу жүргізіледі.
129-бап. Түнгі уақыттағы еңбекке ақы төлеу
Түнгі уақыттағы жұмыстың әр сағатына қызметкердің күндік (сағаттық) ставкасы
негізге алына отырып, кемінде бір жарым есе мөлшерде ақы төленеді.
130-бап. Әр түрлі біліктілік жұмыстарын орындаған кезде
еңбекке ақы төлеу
Қызметкер әр түрлі біліктілік жұмыстарын орындаған кезде оның еңбегіне
неғұрлым жоғары біліктілік жұмысы бойынша ақы төленеді.
Жоғары біліктілік қызметкеріне өндіріс сипатын ескере отырып оған
тағайындалған разрядтан төмен тарифтелетін жұмысты орындау тапсырылған жағдайда,
еңбекке ақы төлеу оған тағайындалған біліктілік (разряд) бойынша жүргізіледі.
131-бап. Лауазымдарды қоса атқару (қызмет ету аймағының
кеңеюі) және уақытша болмаған қызметкердің
міндеттерін орындау кезінде еңбекке ақы төлеу
1. Бір ұйымда, өзінің еңбек шартында қарастырылған негізгі жұмысымен қатар
басқа немесе осындай лауазым бойынша қосымша жұмыс орындайтын не уақытша болмаған
қызметкердің міндеттерін өзінің негізгі жұмысынан босатылмай орындайтын
қызметкерлерге қосымша ақы
төленеді.
2. Жұмыс беруші лауазымдарды қоса атқарғаны (қызмет ету аймағының кеңеюі)
және уақытша болмаған қызметкердің міндеттерін орындағаны үшін берілетін қосымша
ақылар мөлшерлерін қызметкермен келісе отырып белгілейді.
Ескерту. 131-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
132-бап. Жаңа өндірістерді (өнімдерді) игеру кезінде
еңбекке ақы төлеу
Ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында жаңа өндірістерді (өнімдерді)
игеру кезеңінде қызметкердің бұрынғы жалақысының сақталуы көзделуі мүмкін.
133-бап. Бос тұрып қалу уақытына ақы төлеу
1. Жұмыс берушінің кінәсінен жұмыстың бос тұрып қалу уақытына ақы төлеудің
тәртібі мен талаптары еңбек шартында, ұжымдық шартта айқындалады және қызметкердің
орташа жалақысының елу процентінен кем емес мөлшерде белгіленеді.
2. Қызметкердің кінәсінен бос тұрып қалған уақытқа ақы төленбеуге тиіс.
134-бап. Жалақы төлеудің тәртібі мен мерзімдері
1. Жалақы Қазақстан Республикасының ұлттық валютасындағы ақшалай нысанда
айына кемінде бір рет, келесі айдың бірінші онкүндігінен кешіктірілмей төленеді.
Жалақы төленетін күн еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделеді.
РҚАО-ның ескертпесі!
4-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 02.08.2015 № 342-V Заңымен
(01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі).
2. Жалақы төлеу кезінде жұмыс беруші әрбір қызметкерге тиісті кезеңдегі
тиесілі жалақының құрамдас бөліктері, жүргізілген ұстап қалулардың мөлшерлері мен
негіздері туралы, оның ішінде ұстап қалынған және аударылған міндетті зейнетақы
жарналары туралы, сондай-ақ төленуге тиісті жалпы ақша сомасы туралы мәліметтерді
жазбаша түрде ай сайын хабарлауға міндетті.
3. Жалақы төлеу күні демалыс немесе мереке күндеріне тура келген кезде төлем
олардың қарсаңында жүргізіледі.
4. Жалақыны және қызметкермен еңбек шартын бұзуға байланысты өзге де
төлемдерді төлеу жұмыс берушінің кінәсінен кешіктірілген кезде, жұмыс беруші
қызметкерге берешек пен өсімақыны төлейді. Өсімақы мөлшері жалақы төлеу жөніндегі
міндеттемелерді орындау күніне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қайта
қаржыландыру ставкасын негізге ала отырып есептеледі және төлем жүргізілуге тиісті
күннен кейінгі күннен бастап әрбір кешіктірілген күнтізбелік күн үшін есептеледі
және төлем жасалған күнмен аяқталады.
5. Еңбек шарты тоқтатылған кезде жұмыс берушіден қызметкерге тиесілі барлық
сомаларды төлеу шарт аяқталған күннен кейінгі үш жұмыс күнінен кешіктірілмей
жүргізіледі.
135-бап. Жалақы төленетін орын
Қызметкерлерге жалақы төлеу, егер еңбек шартының, ұжымдық шарттың
талаптарында өзгеше көзделмесе, олардың жұмыс істейтін орнында жүргізілуге тиіс.
136-бап. Қызметкердің орташа айлық жалақысын есептеу
1. Бес күндік, сондай-ақ алты күндік жұмыс аптасында орташа айлық жалақыны
есептеу белгіленген қосымша ақылар мен үстеме ақылар, сыйлықақылар және еңбекке ақы
төлеу жүйесінде көзделген тұрақты сипаттағы басқа да ынталандыру төлемдері ескеріле
отырып, тиісті кезеңдегі орташа күндік (сағаттық) жалақының есебінен нақты жұмыс
істелген уақыт үшін жүргізіледі.
2. Осы Кодекске сәйкес тиісті ақы (төлем) төлеуге байланысты оқиғаның
алдындағы он екі күнтізбелік ай орташа жалақыны есептеу үшін есептік кезең болып
табылады. Күнтізбелік он екі айдан аз жұмыс істеген қызметкерлер үшін орташа айлық
жалақы нақты жұмыс істелген уақыт бойынша айқындалады.
3. Орташа жалақыны айқындаудың осы Кодексте көзделген барлық жағдайлары үшін
еңбек жөніндегі уәкілетті орган оны есептеудің бірыңғай тәртібін белгілейді.
4. Егер бұл қызметкердің жағдайын нашарлатпайтын болса, ұжымдық шартта орташа
жалақыны есептеудің өзге кезеңдері көзделуі мүмкін.
Ескерту. 136-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
137-бап. Жалақыдан ұстап қалу
1. Қызметкердің жалақысынан ұстап қалу сот шешімі бойынша, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда жүргізіледі.
2. Қызметкердің өзі жұмыс істейтін ұйымға берешегін өтеу үшін оның
жалақысынан ұстап қалу қызметкердің жазбаша келісімі бар болған кезде жұмыс
берушінің актісі негізінде жүргізілуі мүмкін.
3. Ай сайынғы ұстап қалудың жалпы мөлшері қызметкерге тиесілі жалақының елу
процентінен аспауға тиіс.
138-бап. Қызметкердің қайтыс болуына байланысты
алынбаған жалақыны беру
Қызметкердің қайтыс болуына байланысты алынбаған жалақы Қазақстан
Республикасының азаматтық заңнамасында белгіленген тәртіппен беріледі.
10-1-тарау. Ұлттық біліктілік жүйесі Ескерту. Кодекс 10-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
138-1-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
Осы тарауда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) ұлттық біліктілік жүйесі – мамандардың біліктілігіне еңбек нарығы
тарапынан сұраныс пен ұсыныстарды құқықтық және институционалдық реттеу
тетіктерінің жиынтығы;
2) ұлттық біліктілік шеңбері – еңбек нарығында танылатын біліктілік
деңгейлерін құрылымдық жағынан сипаттау;
3) салалық біліктілік шеңберлері – салада танылатын біліктілік деңгейлерін
құрылымдық жағынан сипаттау;
4) кәсіби стандарт – кәсіби қызметтің нақты саласында біліктілік деңгейіне
және құзыреттілікке, еңбек мазмұнына, сапасына және жағдайларына қойылатын
талаптарды айқындайтын стандарт.
138-2-бап. Ұлттық біліктілік жүйесінің құрылымы
Ұлттық біліктілік жүйесі мыналарды:
1) ұлттық біліктілік шеңберін;
2) салалық біліктілік шеңберлерін;
3) кәсіби стандарттарды;
4) маманның кәсіби даярлығын бағалау және біліктілік сәйкестігін растауды
қамтиды.
138-3-бап. Ұлттық біліктілік шеңбері
1. Ұлттық біліктілік шеңбері кәсіби қызметтің жалпы сипаттамаларын әрбір
біліктілік деңгейі үшін сипаттаудан тұрады.
2. Ұлттық біліктіліктер шеңберін әзірлеуді еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган білім беру саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен бірлесіп
жүргізеді және оны әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын
реттеу жөніндегі республикалық комиссия бекітеді.
Ескерту. 138-3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
138-4-бап. Салалық біліктілік шеңберлері
1. Салалық біліктілік шеңберлері ұлттық біліктілік шеңбері негізінде
экономикалық қызметтің нақты саласында әзірленеді.
2. Салалық біліктілік шеңбері салада орындалатын жұмыстардың күрделілігіне
және пайдаланылатын білім, машықтар мен құзырет сипатына қарай деңгейлер бойынша
маманның біліктілігіне қойылатын талаптарды жіктейді.
3. Салалық біліктіліктер шеңберін әзірлеуді тиісті қызмет салаларының
уәкілетті мемлекеттік органдары жүргізеді және оны әлеуметтік әріптестік пен
әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі салалық комиссиялар бекітеді.
Ескерту. 138-4-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
138-5-бап. Кәсіби стандарттар
1. Кәсіби стандарттарды әзірлеуді тиісті қызмет салаларының уәкілетті
мемлекеттік органдары Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен,
жұмыс берушілердің салалық бірлестіктерімен және қызметкерлердің салалық
бірлестіктерімен бірлесіп жүзеге асырады.
2. Кәсіби стандарттардың құрылымын, оларды әзірлеу, қайта қарау, сынақтан
өткізу және қолдану тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган Қазақстан
Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен, жұмыс берушілердің республикалық
бірлестіктерімен және қызметкерлердің республикалық бірлестіктерімен келісу
бойынша айқындайды.
3. Кәсіби стандарттарды бекітуді тиісті қызмет салаларының уәкілетті
мемлекеттік органдары еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органмен келісім
бойынша олар белгілеген тәртіппен жүргізеді.
4. Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган Кәсіби стандарттар тізілімін
жүргізуді өзі белгілеген нысан бойынша жүзеге асырады.
Ескерту. 138-5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
138-6-бап. Мамандардың кәсіби даярлығын бағалау және
біліктілік сәйкестігін растау
1. Маман құзыретінің сәйкестігі Қазақстан Республикасының заңнамасында
белгіленген тәртіппен аккредиттелген ұйымдар жүзеге асыратын біліктілік сәйкестігін
растау негізінде айқындалады.
2. Мамандардың біліктілік сәйкестігін растау және
біліктілігін беру тәртібін бекітуді тиісті қызмет салаларының уәкілетті мемлекеттік
органдары жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерінің және қызметкерлер
бірлестіктерінің пікірін ескере отырып жүзеге асырады.
11-тарау. КӘСІПТІК ДАЯРЛАУ, ҚАЙТА ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ 139-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
Осы тарауда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) оқыту шарты - жұмыс беруші мен оқитын адамның арасындағы кәсіптік
даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру шарттары туралы жазбаша келісім;
2) кәсіптік даярлау - белгілі бір жұмыс түрін орындауға қажетті жаңа кәсіби
дағдыларды меңгеру немесе кәсіби дағдыларды өзгерту үшін адамды дамытуға
бағытталған кәсіптік оқыту нысаны;
3) қайта даярлау - басқа кәсіпті немесе мамандықты игеруге мүмкіндік беретін
кәсіптік оқыту нысаны;
4) біліктілікті арттыру - бұрын алған кәсіптік білімін, шеберлігі мен
дағдыларын қолдауға, кеңейтуге, тереңдету мен жетілдіруге мүмкіндік беретін
кәсіптік оқыту нысаны.
140-бап. Жұмыс берушінің даярлау, қайта даярлау және
біліктілікті арттыру жөніндегі құқықтары мен
міндеттері
1. Ұйымның жұмыс істеуі мен дамуы үшін кәсіптік даярлаудың, қайта даярлау мен
біліктілікті арттырудың қажеттігін және оның көлемін жұмыс беруші айқындайды.
2. Жұмыс беруші қызметкерлерді немесе өзімен еңбек қатынастарында тұрмайтын
өзге адамдарды (бұдан әрі - оқитын адамдар) кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды
және олардың біліктілігін арттыруды:
1) тікелей ұйымда;
2) техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу
орнынан кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру
ұйымдарында;
3) кадрларды кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды және олардың біліктілігін
арттыруды жүзеге асыратын өзге де ұйымдарда жүргізеді.
3. Жұмыс беруші кәсіптік даярлаудан, қайта даярлаудан немесе біліктілігін
арттырудан өтетін қызметкерлерге осы Кодексте, келісімдерде, ұжымдық шартта, еңбек
шартында көзделген жұмысты оқумен қатар алып жүру үшін жағдайлар жасауға міндетті.
4. Жұмыс беруші техникалық және кәсіптік білім берудің білім беру
бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына кадрларды даярлауда, қайта
даярлауда және олардың біліктілігін арттыруда жәрдемдеседі.
Ескерту. 140-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 320 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
04.07.2013 № 130-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
141-бап. Жұмыс берушінің жолдамасы бойынша білім беру
ұйымдарында кәсіптік даярлау, қайта даярлау
және біліктілікті арттыру
1. Жұмыс берушінің жолдамасы бойынша білім беру ұйымдарында оқитын адамдарды
кәсіптік даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру оқыту шартына
сәйкес жұмыс берушінің қаражаты немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым
салынбаған өзге де қаражаттар есебінен жүзеге асырылады.
2. Келісімде, ұжымдық шартта және (немесе) еңбек шартында оқытуға байланысты
жеңілдіктер мен өтемақы төлемдері көзделуі мүмкін.
142-бап. Ұйымда қызметкерлерді кәсіптік даярлау, қайта
даярлау және олардың біліктілігін арттыру
1. Ұйымда қызметкерлерді кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды және олардың
біліктілігін арттыруды жұмыс беруші жүзеге асырады.
2. Кадрларды кәсіптік даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін
арттыру нысандарын жұмыс беруші айқындайды.
3. Ұйымда кадрларды кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және олардың
біліктілігін арттыруға қойылатын жалпы талаптарды еңбек жөніндегі уәкілетті орган
айқындайды.
Ескерту. 142-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
143-бап. Қызметкерлердің кәсіптік даярлау, қайта
даярлау және біліктілікті арттыру жөніндегі
құқықтары мен міндеттері
1. Қызметкерлердің жаңа кәсіптер мен мамандықтарға оқытуды қоса алғанда,
кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және біліктілікті арттыруға құқығы бар.
2. Кәсіптік даярлаудан, қайта даярлаудан немесе біліктілікті арттырудан
өтетін қызметкерлер жұмыс берушімен келісе отырып жұмыстан босатылуы не жұмысты
толық емес жұмыс уақыты жағдайында орындауы мүмкін.
3. Кәсіптік даярлаудан, қайта даярлаудан немесе біліктілікті арттырудан
өтетін қызметкерлер осы Кодексте, ұжымдық шартта, еңбек шартында көзделген
кепілдіктерді пайдаланады.
4. Кәсіптік даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру аяқталғаннан
кейін оқитын адам тараптар оқыту шартында келіскен мерзімде жұмыс берушіде жұмыспен
өтеуге міндетті.
5. Еңбек шарты қызметкердің бастамасы бойынша немесе қызметкердің кінәсі
салдарынан жұмыс берушінің бастамасы бойынша мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда
қызметкер өзін оқытуға байланысты шығындарды жұмыспен өтеу мерзімінің жұмыс
істелмеген мерзіміне барабар мөлшерде жұмыс берушіге өтейді.
144-бап. Оқыту шартының мазмұны
1. Оқыту шарты:
1) оқитын адам алатын нақты кәсіпке, мамандыққа, біліктілікке сілтемені;
2) жұмыс берушінің және оқитын адамның құқықтары мен міндеттерін;
3) оқыту мерзімін және оқыту аяқталғаннан кейін жұмыс берушіде жұмыспен өтеу
мерзімін;
4) оқытуға байланысты кепілдіктер мен өтемақы төлемдерін;
5) тараптардың жауапкершілігін қамтуға тиіс.
2. Оқыту шартында тараптардың келісімімен айқындалған өзге де талаптар
қамтылуы мүмкін.
12-тарау. ЖҰМЫСҚА ОРНАЛАСТЫРУ
145-бап. Жұмысқа орналастыру кезіндегі мемлекеттік
кепілдіктер
Мемлекет халықты жұмыспен қамту саласында азаматтарға:
1) кемсітушіліктің кез келген нысанынан қорғауға және кәсіп пен жұмыс алуда
тең мүмкіндіктермен қамтамасыз етуге;
2) жұмыссыздарды, табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандарды және
жеті жасқа дейінгі балаларды бағып-күтумен айналысатын адамдарды кәсіптік
даярлауға, қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға, сондай-ақ жұмыссыздар
үшін қоғамдық жұмыстар ұйымдастыруға;
2-1) күші жойылды - ҚР 2009.05.05 N 159-IV (2011.01.01 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен;
3) кәсіпкерлікті дамытуға жәрдемдесуге;
4) жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті орган және жұмыспен қамтудың
жекеше агенттігі арқылы еңбек делдалдығын ұйымдастыруға;
5) кәсіптік-бағдарлау қызметтерін көрсетуге, бос орындар мен бос жұмыс
орындары туралы ақпараттар беруге;
6) кәсіптік білім беру жүйесін еңбек нарығында сұранысқа ие мамандарды
даярлауға бағдарлауға;
7) жұмыс күшін Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің
құжаттарына сәйкес өңіраралық қайта бөлуге;
8) еңбек қатынастарын анықтау және жария ету жөніндегі шараларды әзірлеуге
және іске асыруға;
9) инвестициялық келісім-шарттарда инвестордың кәсіптік даярлау, жаңа жұмыс
орындарын ашу және бар жұмыс орындарын сақтап қалу жөніндегі міндеттерін
белгілеуге;
10) кәсіптік даярлықты, қайта даярлықты және біліктілікті дамытуға тікелей
ұйымдарда жағдай жасауға;
11) жұмыспен қамту жөніндегі уәкілетті органдардың жұмыс берушілермен өзара
іс-қимылына;
12) нысаналы топтарға кіретін адамдарды жұмысқа орналастыру үшін
жағдайлармен қамтамасыз етуге кепілдіктер береді.
Ескерту. 145-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.05.05. N 159-
IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
146-бап. Азаматтардың жұмысқа орналасу саласындағы
құқықтары
Азаматтардың:
1) жұмыс берушілерге тікелей өтініш білдіру жолымен, сондай-ақ халықтың
жұмысқа орналасуына жәрдем көрсететін жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті
органның немесе жұмыспен қамтудың жекеше агенттігінің еңбек делдалдығы арқылы
қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауға;
2) жұмысты өзі іздеуге және жұмысқа орналасуға, соның ішінде шетелден жұмыс
іздеуге және жұмысқа орналасуға;
3) жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органдардан және жұмыспен
қамтудың жекеше агенттіктерінен консультациялар мен ақпараттар алуға;
4) қоғамдық жұмыстарға қатысуға құқығы бар.
147-бап. Жұмыс берушінің жұмысқа орналастыру кезіндегі
құқықтары мен міндеттері
1. Жұмыс берушінің:
1) кадрлар іріктеуді жүзеге асыруға;
2) жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органдардан еңбек нарығының
жай-күйі және кәсіптік даярлаудың мүмкіндіктері туралы дәйекті, толық және жедел
ақпарат алуға құқығы бар.
2. Жұмыс беруші жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органға:
1) жұмыс беруші-заңды тұлғаның таратылуына не жұмыс беруші-жеке тұлғаның
қызметін тоқтатуына, қызметкерлер санының немесе штаттың қысқаруына байланысты
алдағы уақытта қызметкерлердің жұмыстан босатылуы туралы, жұмыстан босатылатын
қызметкерлердің лауазымдары мен кәсіптерін, мамандықтарын, біліктілігі мен
еңбекақысының мөлшерін көрсете отырып, босатылуы мүмкін қызметкерлердің саны мен
санаттары туралы және олардың босатылатын мерзімдері туралы жұмыстан босату
басталардан кемінде екі ай бұрын;
2) өндірісті ұйымдастырудағы, оның ішінде қайта ұйымдастыру кезіндегі
өзгеріске және (немесе) жұмыс берушідегі жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты
қызметкерлердің толық емес жұмыс уақыты режиміне көшуі бөлігінде алдағы уақытта
болатын еңбек жағдайларының өзгеруі туралы кемінде бір ай бұрын;
3) бос жұмыс орындары (бос лауазымдар) туралы олардың пайда болған күнінен
бастап үш жұмыс күні ішінде;
4) азаматтарды жұмысқа қабылдау туралы немесе жұмысқа қабылдаудан бас тарту
туралы (жолдамада тиісті белгі қою арқылы себебін түсіндіре отырып) оларды
уәкілетті орган жіберген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде ақпарат беруге
міндетті.
3. Жұмыс беруші жергілікті тұрғындар болып табылмайтын адамдарды жұмысқа
қабылдау және (немесе) ол адамдармен еңбек қатынастарын тоқтату туралы ақпаратты
ішкі істер органына бір ай ішінде береді. Ақпаратты беру тәртібі мен нысанын Ішкі
істер министрлігі айқындайды.
Ескерту. 147-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.05.05 N 159-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.07.22 № 478-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
148-бап. Еңбек делдалдығы
Жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті орган немесе жұмыспен қамтудың
жекеше агенттігі:
1) азаматтарды - жұмысқа тұру мүмкіндігі туралы, ал жұмыс берушілерді жұмыс
күшімен қамтылу мүмкіндігі туралы хабардар ету;
2) азаматтардың жұмыс таңдауына жәрдем көрсету;
3) азаматтарға бос жұмыс орнына жұмысқа орналасу үшін жұмыс берушіге жолдама
беру;
4) еңбек нарығы жөніндегі деректер базасын қалыптастыру;
5) өтініш білдірген азаматтарды есепке алу мен тіркеу;
6) кәсіптік бағдар жасауда қызметтер көрсету;
7) жұмыс берушілермен шарттар негізінде жұмысқа орналасу мәселелері жөнінде
өзара іс-қимыл жасасу арқылы еңбек делдалдығын жүзеге асырады.
13-тарау. КЕПІЛДІКТЕР МЕН ӨТЕМАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ
149-бап. Қызметкерлер мемлекеттік немесе қоғамдық
міндеттерді орындаған кезде берілетін
кепілдіктер
1. Жұмыс беруші Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда
қызметкерлер мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді орындауға тартылған уақытта
оларды жұмыс орнын (лауазымын) сақтай отырып, еңбек міндеттерін орындаудан
босатады.
2. Қызметкерлерге мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындағаны үшін
аталған міндеттерді орындайтын жері бойынша, бірақ негізгі жұмыс орнындағы орташа
жалақысынан төмен емес жалақы төленеді.
3. Әскерге шақыру және мерзімді әскери қызмет уақытында қызметкердің жұмыс
орны (лауазымы) сақталады.
Ескерту. 149-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
150-бап. Медициналық тексеруге жіберілетін қызметкерлер
үшін кепілдіктер
Осы Кодекске не ұжымдық шартқа сәйкес кезеңдік медициналық тексерулерден
өтуге міндетті қызметкерлердің олардан өткен уақытта жұмыс берушінің қаражаты
есебінен жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақталады.
151-бап. Донор болып табылатын қызметкерлер үшін
кепілдіктер
Донор болып табылатын қызметкердің тексерілу және қан мен оның компоненттерін
донациялау уақытында жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақталады, сондай-ақ
оларға Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес
өзге де кепілдіктер беріледі.
Ескерту. 151-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.07.16. N 186-IV Заңымен; өзгеріс
енгізілді - ҚР 06.04.2015 № 299-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
152-бап. Іссапарларға жіберілетін қызметкерлер үшін
кепілдіктер мен өтемақы төлемдері
1. Іссапар уақытында қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) мен жалақысы
сақталады.
2. Іссапарларға жіберілетін қызметкерлерге:
1) қызметтік іссапарда, оның ішінде жолда болған күнтізбелік күндері үшін
тәуліктік төлемдер;
2) баратын жеріне дейінгі және кері қайтудағы жол жүру шығыстары;
3) тұрғын үй жалдау шығыстары төленеді.
3. Қызметкерлерді іссапарларға жіберудің талаптары мен мерзімдері еңбек
шартымен, ұжымдық шартпен немесе жұмыс берушінің актісімен айқындалады.
4. Қызметкерлерді іссапарларға жіберу осы Кодекстің 183, 187, 226-баптарында
көзделген шектеулер ескеріле отырып жүзеге асырылады.
153-бап. Қызметкерді жұмыс берушімен бірге басқа жерге
ауыстыру кезіндегі кепілдіктер мен өтемақы
төлемдері
1. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстырылған кезде жұмыс
беруші қызметкерге:
1) қызметкер мен оның отбасы мүшелерінің көшіп-қону;
2) қызметкер мен оның отбасы мүшелерінің мүлкін жеткізу жөніндегі шығыстарын
өтеуге міндетті.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген өтемақы төлемдерінің тәртібі мен
мөлшері еңбек шартында, ұжымдық шартта немесе жұмыс берушінің актісінде
айқындалады.
154-бап. Экологиялық зілзала және радиациялық қатер
аймақтарында еңбек қызметін жүзеге асыратын
қызметкерлерге берілетін кепілдіктер
Экологиялық зілзала және радиациялық қатер аймақтарында еңбек қызметін жүзеге
асыратын қызметкерлерге берілетін кепілдіктер Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленеді.
154-1-бап. Бітімгершілік операцияға қатысқан жұмыскер,
қызметкер үшін кепілдіктер
Бітімгершілік операцияға қатысқан жұмыскер, қызметкер үшін кепілдіктер
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленеді.
Ескерту. 13-тарау 154-1-баппен толықтырылды - ҚР 15.06.2015 № 321-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
155-бап. Қызметкердің жеке мүлкін жұмыс берушінің
мүддесіне пайдалануға байланысты өтемақы
төлемдері
Қызметкер жеке мүлкін жұмыс берушінің мүддесіне және оның келісімімен
пайдаланған кезде жұмыс беруші құрал-саймандарды, жеке көлікті, басқа да техникалық
құралдарды пайдаланғаны, тоздырғаны (амортизациясы) үшін және оларды пайдалану
шығыстарына тараптардың келісімі бойынша өтемақы төлемдерін жүргізеді.
156-бап. Жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипаты
бар не қызмет ету учаскелері шегіндегі
қызметтік сапарлармен байланысты болатын
жағдайларда қызметкерлерге өтемақы төлемдері
1. Қызметкерлердің жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипаты бар не қызмет
көрсету учаскелері шегіндегі қызметтік сапарлармен байланысты болатын жағдайларда,
оларға тұрақты тұратын жерінен тысқары жерде болған әр күн үшін келісімде, ұжымдық
шартта, еңбек шартында және (немесе) жұмыс берушінің актісінде белгіленген
тәртіппен өтемақы төлемдері жүргізіледі.
1-1. Тұрақты жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипатында болатын не
қызмет көрсететін учаскелері шегінде қызметтік жол жүрулермен байланысты
қызметкерлерге темір жол, өзен, теңіз, автомобиль көлігі, азаматтық авиация,
автомобиль жолдары, магистральдық байланыс желілері мен олардағы құрылыстар,
радиорелелік желілер және олардағы құрылыстар, электр берілісінің әуе желілері және
олардағы құрылыстар, байланыс объектілері қызметкерлер, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік шекарасы учаскелеріне қызмет көрсететін қызметкерлер
жатады.
2. Қызметкерлер айдың барлық жұмыс күндерінде емес, белгілі бір күндерінде
сапарда болған жағдайда, төлем жұмыс (жұмыс өндірісі) орнына баруға және кері
қайтуға жол жүрген нақты күндер санына барабар жүргізіледі.
3. Өтемақы төлемдері еңбек пен тынығуды ұйымдастыру режиміне қарамастан
жүзеге асырылады.
4. Ұйым қызметкерлерінің орташа жалақысын есептеу кезінде өтемақы төлемдері
ескерілмейді.
Ескерту. 156-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
157-бап. Жұмысынан айрылуына байланысты берілетін
өтемақы төлемдері
1. Жұмыс беруші мынадай жағдайларда:
1) жұмыс беруші - заңды тұлға таратылған не жұмыс беруші - жеке тұлға
қызметін тоқтатқан жағдайда жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты
бұзылғанда;
2) қызметкерлердің саны немесе штаты қысқарған жағдайда жұмыс берушінің
бастамасы бойынша еңбек шарты бұзылғанда қызметкерге жұмысынан айрылуына байланысты
айына айлық орташа жалақысы мөлшерінде өтемақы төлемін жүргізеді.
2. Еңбек шартын жасасу кезінде жұмыс беруші еңбек жағдайлары туралы дәйексіз
ақпарат берген не жұмыс беруші Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын, еңбек
шартының, ұжымдық шарттың талаптарын бұзған жағдайда қызметкердің бастамасы бойынша
еңбек
шарты бұзылған кезде жұмыс беруші қызметкерге жұмысынан айрылуына байланысты үш
айға орташа жалақысы мөлшерінде өтемақы төлемін жүргізеді.
3. Еңбек шартында, ұжымдық шартта жұмысынан айрылуына байланысты өтемақы
төлемінің неғұрлым жоғары мөлшері көзделуі мүмкін.
158-бап. Далалық жабдықталым ақшасын төлеудің тәртібі
мен шарттары
1. Геологиялық барлау, топографиялық-геодезиялық, іздестіру ұйымдарының
қызметкерлеріне:
1) тұрақты тұратын жеріне күн сайын қайтып келмейтін тұрақты тұратын жерінен
тысқары жерде;
2) сол сияқты тұрақты тұратын жері болып табылмайтын, далалық ұйым
орналасқан жерге күнде қайтып келгенімен тұрақты тұратын жерінен тысқары жерде;
3) еңбекті вахталық әдіспен ұйымдастыру жолымен тұрақты тұратын жерінен
тысқары жерде далалық жағдайда жұмыстар орындаған кезде далалық жабдықталым ақшасы
төленеді.
2. Далалық жабдықталым ақшасын төлеу дала жұмыстарында болған барлық
күнтізбелік күндер үшін жүргізіледі.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысында болған уақыт үшін қызметкерлерге
далалық жабдықталым ақшасы төленбейді.
4. Қызметкер далалық ұйымнан іссапарға шыққан кезде оған далалық жабдықталым
ақшасын төлеу тоқтатылады, ал іссапарға байланысты шығыстар осы Кодекске сәйкес
өтеледі.
5. Ұйым қызметкерлерінің орташа жалақысын есептеу кезінде далалық
жабдықталым ақшасының мөлшері есепке алынбайды.
6. Далалық жабдықталым ақшасын төлеудің тәртібі, шарттары мен мөлшері,
далалық жағдайдағы жұмыс уақытын есепке алу тәртібі келісімдерде, еңбек шартында,
ұжымдық шартта белгіленеді және жұмыс берушінің актісімен бекітіледі.
7. Далалық жағдайлардағы жұмыс кезінде қызметкерге демалыс күндері үшін
далалық жабдықталым ақшасын төлеу оны ол қай жерде (далалық жұмыстар жүргізілетін
объектіде, учаскеде, ұйымның далалық базасында, жұмыстар жүргізілетін жерден
тысқары) өткізуіне байланысты жүргізіледі. Мұндай тәртіп еңбекті ұйымдастырудың,
еңбек пен тынығу режимінің қабылданған нысандарына қарамастан қолданылуы мүмкін.
159-бап. Қызметкерлерге жұмыс берушінің қаражаты
есебінен әлеуметтік жәрдемақы төлеу
1. Жұмыс беруші өз қаражаты есебінен қызметкерлерге еңбекке уақытша
жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы төлеуге міндетті.
2. Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен
тәртіппен берілген еңбекке жарамсыздық парақтары еңбекке уақытша жарамсыздық
бойынша әлеуметтік жәрдемақылар төлеу үшін негіз болып табылады.
3. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақылар қызметкерлерге
еңбекке жарамсыздықтың бірінші күнінен бастап еңбек қабілеті қалпына келген күнге
дейін немесе мүгедектік белгіленгенге дейін Қазақстан Республикасының заңнамасына
сәйкес есептелген олардың орташа жалақысының есебімен төленеді.
3-1. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақы:
1) заңды күшіне енген сот үкімімен кінәлі екендігі анықталған жағдайда,
өзінің қылмыстық құқық бұзушылық жасау кезінде алған жарақаттарының салдарынан
еңбекке уақытша жарамсыздық туындаған қызметкерге;
2) соттың ұйғарымы бойынша қызметкерді мәжбүрлеп емдеген (психикалық
аурулардан басқа) уақыт үшін;
3) заңды күшіне енген сот үкімімен немесе қаулысымен қызметкердің кінәлі
екені анықталған жағдайда, ол қамауда болған уақыт үшін және сот-медициналық
сараптама жасалған уақыт үшін;
4) қызметкердің ішімдік, есірткі және уытты заттарды пайдалануы салдарынан
туындаған ауруларға немесе жарақаттарға байланысты еңбекке уақытша жарамсыздығы
кезінде;
5) жыл сайынғы ақылы еңбек демалысымен сәйкес келетін уақытша еңбекке
жарамсыз күндер үшін төленбейді.
4. Әлеуметтік жәрдемақы мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі, оларды
тағайындау және төлеу тәртібін – еңбек жөніндегі уәкілетті орган айқындайды. Жұмыс
берушілер қызметкерлерге Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
әлеуметтік жәрдемақы мөлшеріне қосымша төлемдер белгілеуге құқылы.
Ескерту. 159-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (2008.01.01
бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.05.05. N 159-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін
2-баптан қараңыз), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 03.07.2014 № 227-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
14-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ ТАРАПТАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ
ЖАУАПКЕРШІЛІГІ
160-бап. Еңбек шарты тарапының келтірілген залалды
(зиянды) өтеу жөніндегі міндеттері
1. Еңбек шартының басқа тарапқа залал (зиян) келтірген тарапы оны осы
Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарына сәйкес өтейді.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта қызметкер мен жұмыс берушінің материалдық
жауапкершілігі нақтылануы мүмкін.
3. Еңбек шартының залал (зиян) келтірілгеннен кейін тоқтатылуы еңбек шарты
тарапын басқа тарапқа келтірілген залалды (зиянды) өтеу жөніндегі материалдық
жауапкершіліктен босатуға әкеп соқпайды.
161-бап. Еңбек шарты тарапының залал (зиян) келтіргені
үшін материалдық жауапкершілігі басталатын
жағдайлар
1. Еңбек шарты тарапының еңбек шартының басқа тарапына өзі келтірген залал
(зиян) үшін материалдық жауапкершілігі, егер осы Кодексте және Қазақстан
Республикасының өзге заңдарында өзгеше көзделмесе, құқыққа қарсы кінәлі мінез-құлық
(әрекет немесе
әрекетсіздік) нәтижесінде келтірілген залал (зиян) үшін және құқыққа қарсы кінәлі
мінез-құлық пен келтірілген залал (зиян) арасындағы себепті байланыс үшін
басталады.
2. Жұмыс беруші қызметкер алдында:
1) қызметкерді өз жұмыс орнында еңбек ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы
келтірілген залал үшін;
2) қызметкердің мүлкіне келтірілген залал үшін;
3) қызметкердің өміріне және (немесе) денсаулығына келтірілген зиян үшін
материалдық жауаптылықта болады.
3. Қызметкер жұмыс берушінің алдында:
1) жұмыс берушінің мүлкін жоғалту немесе бүлдіру арқылы келтірілген залал
үшін;
2) қызметкердің әрекеті (әрекетсіздігі) нәтижесінде туындаған залал үшін
материалдық жауаптылықта болады.
4. Қызметкер мен жұмыс беруші ұжымдық шартта, еңбек шартында белгіленген
басқа жағдайларда өзара материалдық жауаптылықта болады.
162-бап. Жұмыс берушінің қызметкерге оны еңбек ету
мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы келтірілген
залал үшін материалдық жауапкершілігі
1. Қызметкер басқа жұмысқа заңсыз ауыстырылған, жұмыс орнына жіберілмеген,
еңбек шартының талаптары біржақты өзгертілген, қызметкер жұмыстан шеттетілген,
еңбек шарты негізсіз бұзылған жағдайда, жұмыс беруші қызметкердің алмай қалған
жалақысы мен оған
тиесілі өзге де төлемдерді оған өтеуге міндетті.
2. Еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің қызметкерлер өкілдерімен
келісілген актілерінде қызметкерді еңбек ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы
келтірілген залалды жұмыс берушінің өтеуінің қосымша жағдайлары белгіленуі мүмкін.
163-бап. Қызметкердің мүлкіне келтірілген залал үшін
жұмыс берушінің материалдық жауапкершілігі
Қызметкердің мүлкіне залал келтірген жұмыс беруші оны еңбек шартының, ұжымдық
шарттың талаптарына сәйкес толық көлемде өтеуге міндетті.
164-бап. Қызметкердің өміріне және (немесе)
денсаулығына келтірілген зиян үшін жұмыс
берушінің материалдық жауапкершілігі
1. Қызметкер еңбек міндеттерін атқаруына байланысты оның өміріне және
(немесе) денсаулығына зиян келтірілген кезде жұмыс беруші зиянды Қазақстан
Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген көлемде өтеуге міндетті.
2. Осы баптың 4-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, осы баптың 1-
тармағында көзделген зиян қызметкердің сақтандыру төлемдері болмаған кезде толық
көлемде өтеледі. Сақтандыру төлемдері болған кезде жұмыс беруші қызметкерге
сақтандыру сомасы мен зиянның нақты мөлшері арасындағы айырманы өтеуге міндетті.
3. Қызметкерлердің өміріне және (немесе) денсаулығына келтірілген зиянды
жұмыс берушілердің өтеу тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.
4. Қызметкерге кәсiптік еңбекке қабiлеттiлiгiнен айырылудың бестен жиырма
тоғызға дейінгі пайызды қоса алғандағы дәрежесiмен байланысты зиян келтірілген
кезде жұмыс беруші қызметкерге жоғалтылған табысын және денсаулығының зақымдануынан
туындаған шығыстарды өтеуге міндетті.
Денсаулықтың зақымдануынан туындаған, әрбір оқиға бойынша жұмыс беруші
өтейтін шығыстардың мөлшері төлем төленетін кезде республикалық бюджет туралы
заңмен тиісті қаржы жылына белгіленген екі жүз елу айлық есептік көрсеткіштен
аспауға тиіс.
Денсаулықтың зақымдануынан туындаған шығыстарды өтеу бойынша төлем осы
шығыстарды шеккен қызметкер не тұлға ұсынған, осы шығыстарды растайтын құжаттардың
негізінде жүзеге асырылады. Бұл ретте, Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау
саласындағы заңнамасына сәйкес тегін медициналық көмектің кепілдік берілген
көлеміне кіретін шығыстар өтелуге жатпайды.
Ескерту. 164-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.04.2015 № 311-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
165-бап. Қызметкердің жұмыс берушіге залал келтіргені
үшін материалдық жауапкершілігі
1. Қызметкердің жұмыс берушіге залал келтіргені үшін материалдық
жауапкершілігі осы Кодексте көзделген жағдайларда және мөлшерде басталады.
2. Қызметкер жұмыс берушіге келтірілген тікелей нақты залалды өтеуге
міндетті.
3. Егер залал еңсерілмейтін күштің не аса қажеттіліктің, қажетті
қорғаныстың, сондай-ақ жұмыс беруші қызметкерге берілген мүліктің сақталуы үшін
тиісті жағдайларды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді орындамауы салдарынан
туындаған болса, қызметкердің жұмыс берушіге келтірілген залал үшін жауапкершілігі
жойылады.
4. Қызметкерге қалыпты өндірістік-шаруашылық тәуекел санатына жатқызылуы
мүмкін залал үшін жауапкершілік жүктеуге жол берілмейді.
5. Жұмыс беруші қызметкерлердің қалыпты жұмысы және оларға сеніп тапсырылған
мүліктің толық сақталуын қамтамасыз ету үшін қажетті жағдайлар жасауға міндетті.
6. Тікелей нақты залал деп жұмыс берушінің бар мүлкінің азаюы немесе аталған
мүліктің (оның ішінде, егер жұмыс беруші осы мүліктің сақталуы үшін жауаптылықта
болса, үшінші тұлғалардың жұмыс берушіде жатқан мүліктерінің) жай-күйінің
нашарлауы, сондай-ақ жұмыс берушінің мүлікті сатып алу немесе қалпына келтіру үшін
шығындалуына не артық төлем төлеуіне деген қажеттілігі түсініледі.
166-бап. Қызметкердің материалдық жауапкершілігінің шегі
Қызметкер келтірілген залал үшін, егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, өзінің
орташа айлық жалақысы шегінде материалдық жауаптылықта болады.
167-бап. Қызметкердің жұмыс берушіге келтірілген залал
үшін толық материалдық жауапкершілікте болу
жағдайлары
Мынадай:
1) қызметкерге толық материалдық жауапкершілікті өзіне алу туралы жазбаша
шарт негізінде берілген мүліктің және басқа да бағалы заттардың сақталуы қамтамасыз
етілмеген;
2) қызметкер біржолғы құжат бойынша есебіне алған мүліктің және басқа да
бағалы заттардың сақталуы қамтамасыз етілмеген;
3) алкогольдік, нашақорлық немесе уытқұмарлық масаңдық (соларға ұқсас)
жағдайда залал келтірілген;
4) материалдар, жартылай фабрикаттар, бұйымдар (өнімдер), оның ішінде оларды
әзірлеу кезіндегіні қоса алғанда, сондай-ақ жұмыс беруші қызметкерге пайдалануға
берген құрал-саймандар, өлшеуіш аспаптар, арнайы киімдер мен басқа заттар кем
шыққан, қасақана жойылған немесе қасақана бүлдірілген;
5) қызметкердің Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен
расталған заңсыз іс-әрекеттерінен залал келтірілген жағдайларда жұмыс берушіге
келтірілген залалдың толық мөлшеріндегі материалдық жауапкершілік қызметкерге
жүктеледі.
168-бап. Толық жеке және ұжымдық (ортақ) материалдық
жауапкершілік туралы шарттар
1. Өндіріс процесінде өзіне берілген мүлік пен құндылықтарды сақтауға,
өңдеуге, сатуға (жіберуге), тасымалдауға, қолдануға немесе өзге де пайдалануға
байланысты лауазым атқаратын немесе жұмыстар орындайтын қызметкер және жұмыс беруші
қызметкерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың сақталуын қамтамасыз
етпегені үшін қызметкердің толық жеке материалдық жауапкершілігі туралы жазбаша
нысанда шарт жасасады.
2. Өндіріс процесінде өздеріне берілген мүлік пен құндылықтарды сақтауға,
өңдеуге, сатуға (жіберуге), тасымалдауға, қолдануға немесе өзге де пайдалануға
байланысты, келтірілген залал үшін әрбір қызметкердің материалдық жауапкершілігінің
аражігін ажырату мүмкін болмайтын жұмыстарды бірлесіп орындайтын қызметкерлер және
жұмыс беруші қызметкерлерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың
сақталуын қамтамасыз етпегені үшін қызметкерлердің толық ұжымдық (ортақ)
материалдық жауапкершілігі туралы жазбаша нысанда шарт жасасады.
3. Толық жеке немесе ұжымдық (ортақ) материалдық жауапкершілік туралы
шарттар еңбек шартын жасасу кезінде де, еңбек шартына қосымша ретінде де жасалуы
мүмкін.
4. Қызметкерлерге берілген мүліктің және басқа да құндылықтардың сақталуын
қамтамасыз етпегені үшін толық жеке және ұжымдық (ортақ) материалдық жауапкершілік
туралы шарттар жасалуы мүмкін қызметкерлер атқаратын немесе орындайтын лауазымдар
мен жұмыстардың тізбесі, сондай-ақ толық материалдық жауапкершілік туралы үлгілік
шарт ұжымдық шартпен (ол бар болған кезде) немесе жұмыс берушінің актілерімен
бекітіледі.
169-бап. Еңбек шарты тараптарының келтірілген залалды
(зиянды) өтеу тәртібі
Еңбек шартының басқа тарапқа залал (зиян) келтірген тарапы оны осы Кодексте
және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген мөлшерде сот шешімінің
негізінде не ерікті түрде өтейді.
15-тарау. ЖЕКЕ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
170-бап. Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдар
1. Жеке еңбек дауларын келісім комиссиялары және (немесе) соттар қарайды.
2. Жеке еңбек дауларын еңбек дауы тараптарының өтініші бойынша келісім
комиссиясы қарайды.
3. Еңбек шартының тараптары жеке еңбек дауын шешу үшін өз қалауы бойынша
тікелей сотқа жүгіне алады.
171-бап. Келісу комиссиясын құру және оның жұмысын
ұйымдастыру
1. Келісу комиссиясы тепе-теңдік негізінде жұмыс берушінің және
қызметкерлердің өкілдерінің бірдей санынан құрылады.
2. Келісу комиссиясының сандық құрамы, оның жұмыс істеу тәртібі және келісім
комиссиясы өкілеттігінің мерзімі жұмыс беруші мен қызметкерлердің арасындағы
келісім бойынша қызметкерлердің жалпы
жиналысында (конференциясында) белгіленеді.
3. Келiсу комиссиясының қызметкерлерден тұратын мүшелерi қызметкерлердiң
жалпы жиналысында (конференциясында) сайланады. Келiсу комиссиясының жұмыс
берушiден тұратын мүшелерi жұмыс берушiнiң актiсiмен тағайындалады. Келiсу
комиссиясының мүшелерi бiрiншi ұйымдастыру отырысында көпшiлiк дауыспен өз
құрамынан төраға мен хатшыны сайлайды және тараптардың келісімімен медиаторды тарту
туралы мәселе шешіледі.
4. Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берген күннен бастап жеті күндік
мерзімде қарайды.
5. Қарау нәтижесі бойынша келісу комиссиясының шешімі қабылданады, ол
қабылданған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірілмей өтініш иесіне беріледі.
Ескерту. 171-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
172-бап. Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдарға
жүгіну мерзімі
Жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі органдарға жүгіну үшін мынадай мерзімдер
белгіленеді:
1) жұмысқа қайта алу туралы даулар бойынша - жұмыс берушінің еңбек шартын
бұзу туралы актісінің көшірмесі табыс етілген күннен бастап үш ай;
2) басқа еңбек даулары бойынша - қызметкер немесе жұмыс беруші өз құқығының
бұзылғаны туралы білген немесе білуге тиісті күннен бастап бір жыл.
Жеке еңбек дауларын қарау жөнінде органдарға жүгіну мерзімінің өтуі қаралып
жатқан жеке еңбек дауы бойынша медиация туралы шарттың қолданылу кезеңінде
тоқтатыла тұрады.
Ескерту. 172-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
173-бап. Еңбек даулары жөніндегі келісу комиссиясының
құзыреті
Келісу комиссиясы, осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге
де заңдарында қараудың өзгеше тәртібі белгіленген дауларды қоспағанда, ұйымдарда
туындайтын еңбек дауларын қарау жөніндегі орган болып табылады.
Егер қызметкер келіспеушіліктерді жұмыс берушімен арадағы өзі немесе өз
өкілі қатысатын тікелей келіссөздер барысында реттемеген болса, еңбек дауын келісу
комиссиясы қарайды.
174-бап. Еңбек дауларын келісу комиссиясында қарау
тәртібі
Келісу комиссиясына келіп түскен өтініш аталған комиссияда міндетті түрде
тіркелуге тиіс.
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берілген күннен бастап күнтізбелік жеті
күн ішінде қарауға міндетті.
Дау өтініш берушінің немесе ол уәкілеттік берген өкілдің қатысуымен
қаралады. Дауды қызметкердің немесе оның өкілінің қатысуынсыз қарауға тек оның
жазбаша өтініші бойынша ғана жол беріледі. Қызметкер немесе оның өкілі аталған
комиссияның отырысына келмей қалған жағдайда, еңбек дауын қарау кейінге
қалдырылады. Қызметкер немесе оның өкілі дәлелді себептерсіз екінші рет келмей
қалған жағдайда, келісім комиссиясы мәселені қараудан алып тастау туралы шешім
шығаруы мүмкін, мұның өзі қызметкерді осы Кодексте белгіленген мерзім шегінде еңбек
дауын қарау туралы қайтадан өтініш беру құқығынан айырмайды.
Келісу комиссиясы отырысқа куәгерлерді шақыртуға, мамандарды шақыруға
құқылы. Комиссияның талап етуі бойынша ұйымның басшысы оған қажетті құжаттарды
белгіленген мерзімде табыс етуге міндетті.
Келісу комиссиясының отырысы оған қызметкерлер атынан өкілдік ететін
мүшелерінің кемінде жартысы және жұмыс беруші атынан өкілдік ететін мүшелерінің
кемінде жартысы қатысқан жағдайда, заңды деп есептеледі.
Келісу комиссиясының отырысында хаттама жүргізіледі, оған комиссияның
төрағасы немесе оның орынбасары қол қояды.
175-бап. Келісу комиссиясының шешім қабылдау тәртібі
және оның мазмұны
Келісу комиссиясы отырысқа қатысып отырған комиссия мүшелерінің жай көпшілік
даусымен шешім қабылдайды. Өтініш берушінің немесе комиссия мүшелерінің бірінің
талап етуі бойынша дауыс беру жасырын өткізіледі.
Келісу комиссиясының шешімінде:
ұйымның (бөлімшенің) атауы, комиссияға жүгінген қызметкердің тегі, аты,
әкесінің аты, лауазымы, кәсібі немесе мамандығы;
комиссияға жүгінген күн мен дауды қарау күні, даудың мәні;
комиссия мүшелері мен отырысқа қатысқан басқа да адамдардың тегі, аты,
әкесінің аты;
шешімнің мәні және оның негіздемесі (заңға, өзге де нормативтік құқықтық
актіге сілтеме жасай отырып);
дауыс беру нәтижелері көрсетіледі.
Келісу комиссиясы шешімінің тиісінше расталған көшірмелері шешім қабылданған
күннен бастап үш күн ішінде ұйымның қызметкері мен басшысына беріледі.
176-бап. Келісу комиссиясының шешімдерін орындау
Келісу комиссиясының шешімі онда белгіленген мерзімде орындалуға тиіс.
Комиссияның шешімі белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда қызметкер
немесе жұмыс беруші еңбек дауын шешуді сот тәртібімен жүзеге асыруға құқылы.
177-бап. Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі органның
қызметкерді жұмысына қайта алдыртуы
1. Осы баптың 3-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, еңбек шарты
бұған заңды негізсіз, не басқа жұмысқа заңсыз ауыстыру, басқа жұмыс орнына заңсыз
көшіру, еңбек жағдайларын заңсыз өзгерту, жұмыстан заңсыз шеттету себебінен
тоқтатылған жағдайда, жеке еңбек дауын қарау жөніндегі орган қызметтерді бұрынғы
жұмысына қайта алу туралы шешім шығарады.
2. Бұрынғы жұмысына қайта алынған қызметкерге амалсыз бос жүрген (жұмыстан
шеттетілген) барлық уақыты үшін орташа жалақысы немесе төмен ақы төленетін жұмысты
орындағаны үшін, бірақ алты айдан аспайтын уақытқа жалақыдағы айырма төленеді.
3. Жеке еңбек дауын қарайтын орган қызметкердің өтініші бойынша қызметкерге
осы баптың 2-тармағында көрсетілген мөлшерде жалақы төлеу туралы шешім шығарумен
шектелуі мүмкін.
4. Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі органның қызметкерді бұрынғы жұмысында
қайта алу туралы шешімі дереу орындалуға тиіс. Жұмыс беруші жұмысқа қайта алу
туралы шешімнің орындалуын кідірткен кезде, жеке еңбек дауын қарау жөніндегі орган
қызметкерге шешімнің орындалуы кідіртілген уақыт үшін орташа жалақысын немесе
жалақысының айырмасын төлеу туралы шешім шығарады.
3-БӨЛІМ. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЖЕКЕЛЕГЕН САНАТТАРЫНЫҢ ЕҢБЕГІН
РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
16-тарау. ОН СЕГІЗ ЖАСҚА ТОЛМАҒАН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН
РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 178-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбек
саласындағы құқықтары
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер еңбек қатынастарында құқықтары бойынша
кәмелетке толғандармен теңестіріледі, ал еңбекті қорғау, жұмыс уақыты, демалыс
уақыты және басқа да еңбек жағдайлары саласында осы Кодексте белгіленген қосымша
кепілдіктерді пайдаланады.
179-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің
еңбегін пайдалануға тыйым салынатын жұмыстар
1. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбегін ауыр жұмыстарда, еңбек
жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстарда, сондай-ақ
орындалуы олардың денсаулығы мен имандылығының дамуына зиян келтіруі мүмкін
жұмыстарда (ойын бизнесі, түнгі ойын-сауық мекемелеріндегі жұмыс, алкоголь
өнімдерін, темекі бұйымдарын, есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорларды
өндіру, тасымалдау мен сату) қолдануға тыйым салынады.
2. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің өздеріне белгіленген шекті
нормалардан артық жүктерді тасуына және қозғалтуына тыйым салынады.
3. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 179-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
180-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді
міндетті медициналық тексерулер
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлермен еңбек шарттары алдын ала
міндетті медициналық тексеруден кейін ғана жасалады. Одан әрі қызметкерлер он сегіз
жасқа толғанға дейін жыл сайын міндетті медициналық тексеруден өтуге тиіс.
181-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін
жұмыс уақытының ұзақтығы
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерге:
1) он төрт жастан он алты жасқа дейінгі қызметкерлер үшін - аптасына 24
сағаттан аспайтын;
2) он алты жастан он сегіз жасқа дейінгі қызметкерлер үшін - аптасына 36
сағаттан аспайтын;
3) білім беру мекемелерінде оқитын және оқу жылы ішінде оқуды жұмыспен қатар
алып жүретін он төрт жастан он алты жасқа дейінгі оқушыларға - күніне 2,5 сағат, он
алты жастан он сегіз жасқа дейінгі оқушыларға күніне 3,5 сағат жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы белгіленеді.
182-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін
еңбекке ақы төлеу және өндірім нормалары
1. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы ескеріле отырып жүргізіледі.
2. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің өндірім нормалары қызметкерлерге
арналған жалпы өндірім нормаларын негізге ала отырып, осы Кодекстің 181-бабында
белгіленген жұмыс уақытының барабар қысқартылған ұзақтығымен белгіленеді.
3. Орта, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарын бітіргеннен кейін
жұмысқа кіретін, сондай-ақ өндірісте кәсіптік оқытудан өткен он сегіз жасқа дейінгі
қызметкерлер үшін өндірімнің азайтылған нормалары белгіленуі мүмкін.
4. Жұмыс беруші он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерге күнделікті жұмыстың
толық ұзақтығы кезінде қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу деңгейіне дейін қосымша
ақы төлей алады.
Ескерту. 182-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.07.27.
N 320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
183-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің еңбек
және тынығу режимінің ерекшеліктері
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді түнгі уақыттағы жұмысқа, үстеме
жұмысқа, жұмыс уақытының жиынтық есебі кезіндегі жұмысқа тартуға, оларды іссапарға
және вахталық әдіспен орындалатын жұмысқа жіберуге, сондай-ақ оларды жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысынан кері шақырып алуға тыйым салынады.
184-бап. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлердің
материалдық жауапкершілігін шектеу
Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлермен толық материалдық жауапкершілік
туралы шарт жасасуға тыйым салынады.
17-тарау. ӘЙЕЛДЕРДІҢ ЖӘНЕ ОТБАСЫЛЫҚ МІНДЕТТЕРІ БАР ӨЗГЕ
АДАМДАРДЫҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
185-бап. Еңбек шартының тоқтатылуын шектеу
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Жүктi әйелдермен, үш жасқа дейiнгi балалары бар әйелдермен, он төрт жасқа
дейiнгi баланы (он сегiз жасқа дейiнгi мүгедек баланы) тәрбиелеп отырған
жалғызбасты аналармен, аталған балалар санатын анасыз тәрбиелеп отырған өзге де
адамдармен еңбек шартын жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша бұзуға, осы Кодекстiң 54-
бабы 1-тармағының 1), 3) – 19) тармақшаларында көзделген жағдайларды қоспағанда,
жол берiлмейдi.
2. Егер әйел еңбек шартының мерзімі аяқталған күні мерзімі он екі апта және
одан көп апта жүктілігі туралы медициналық қорытынды
ұсынса, жоқ қызметкерді алмастыру жағдайларын қоспағанда, жұмыс беруші оның
жазбаша өтініші бойынша еңбек шартының
мерзімін бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты демалыс аяқталған
күнге дейін ұзартуға міндетті.
Ескерту. 185-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
186-бап. Әйелдердің еңбегін пайдалануға тыйым салынатын
жұмыстар
1. Әйелдердің еңбегін пайдалануға тыйым салынатын жұмыстардың тізіміне сәйкес
әйелдердің еңбегін ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және
(немесе) қауіпті жұмыстарда пайдалануға тыйым салынады.
2. Әйелдердің өздері үшін белгіленген шекті нормалардан асатын жүкті қолмен
көтеруіне және жылжытуына тыйым салынады.
3. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 186-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
187-бап. Әйелдердің және отбасылық міндеттері бар басқа
да адамдардың еңбегі мен тынығу режимінің
ерекшеліктері
1. Жұмыс берушінің жүкті әйелдерді түнгі уақыттағы жұмысқа, демалыс және
мереке күндеріндегі жұмысқа, үстеме жұмысқа тартуға, оларды іссапарға жіберуге,
сондай-ақ оларды жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан кері шақырып алуға құқығы жоқ.
2. Жұмыс берушінің:
1) жеті жасқа дейінгі балалары бар әйелдерді және жеті жасқа дейінгі
балаларды анасыз тәрбиелеп отырған басқа да адамдарды;
2) егер үш жасқа дейінгі балалар, мүгедек балалар не отбасының ауру мүшесі
медициналық қорытынды негізінде тұрақты күтім жасауға мұқтаж болса, отбасының ауру
мүшелеріне күтім жасайтын не мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған қызметкерлерді
жазбаша келісімінсіз түнгі уақыттағы жұмысқа, үстеме жұмысқа тартуға, сондай-ақ
іссапарға және вахталық әдіспен орындалатын жұмысқа жіберуге құқығы жоқ.
188-бап. Баланы тамақтандыруға арналған үзілістер
1. Тынығуға және тамақтануға арналған үзілістерден, ауысымішілік және арнайы
үзілістерден басқа, бір жарым жасқа дейінгі балалары бар әйелдерге, бір жарым жасқа
дейінгі балаларды анасыз тәрбиелеп отырған әкелерге (асырап алушыларға) баланы
(балаларды) тамақтандыру үшін жұмыстың кемінде әрбір үш сағаты сайын:
1) бір баласы бар болғанда - әрбір үзіліс кемінде отыз минут;
2) екі немесе одан да көп баласы бар болғанда - әрбір үзіліс кемінде бір
сағат болатын қосымша үзілістер беріледі.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген қызметкердің өтініші бойынша баланы
(балаларды) тамақтандыруға арналған үзілістер тынығуға және тамақтануға арналған
үзілістерге қосылады не жиынтық үзілістер жұмыс күнінің (ауысымының) басында немесе
аяғында беріледі.
3. Баланы (балаларды) тамақтандыруға арналған үзілістер жұмыс уақытына
кіреді. Үзілістер уақытында әйелдердің (әкелердің, асырап алушылардың) орташа
жалақысы сақталады.
189-бап. Әйелдерге және отбасылық міндеттері бар басқа
да адамдарға толық емес жұмыс уақытын белгілеу
Жұмыс беруші жүкті әйелдің, үш жасқа дейінгі баласы бар ата-ананың (асырап
алушының) біреуінің, сондай-ақ отбасының ауру мүшесіне медициналық қорытындыға
сәйкес күтім жасайтын қызметкердің жазбаша өтініші бойынша оларға толық емес жұмыс
уақыты режимін береді.
Ескерту. 189-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
190-бап. Жүкті әйелдерге жұмыс уақытының жиынтық есебін
қолдануды шектеу
Егер жұмыс күнінің ұзақтығы сегіз сағаттан асатын болса, жүкті әйелдерге
жұмыс уақытының (жұмыс ауысымының) жиынтық есебін қолдануға жол берілмейді.
191-бап. Жүкті әйелдерді басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
Жұмыс беруші медициналық қорытынды негізінде жүкті әйелді орташа жалақысын
сақтай отырып, зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсері болмайтын
басқа жұмысқа ауыстыруға міндетті.
Жүкті әйелге қолайсыз өндірістік факторлар әсерін болдырмайтын басқа жұмыс
берілгенге дейін, әйел осының салдарынан өткізіп алған барлық жұмыс күндері үшін
жұмыс берушінің қаражаты есебінен орташа жалақысы сақтала отырып, жұмыстан
босатылуға тиіс.
Ескерту. 191-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
192-бап. Жыл сайынғы ақылы демалыс кезектілігін
белгілеу кезінде әйелдерге берілетін кепілдік
Әйелге, қалауы бойынша, жүктілікке және босануға байланысты демалыстың
алдында немесе тікелей одан кейін не балаға күтім жасауға арналған демалыс біткен
соң жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы беріледі.
193-бап. Жүктілікке және босануға байланысты
демалыс
1. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, әйелдерге
жүктілігіне және босануына байланысты ұзақтығы босануға дейін күнтізбелік жетпіс
күнге және босанғаннан кейін күнтізбелік елу алты (қиналып босанған немесе екі
немесе одан да көп бала туған жағдайда - жетпіс) күнге дейін өтініші және
белгіленген тәртіппен берілген еңбекке жарамсыздық парағы негізінде демалыс
беріледі.
2. Демалыстарды есептеу жиынтықтап жүргізіледі және демалыс әйелге
босанғанға дейін нақты пайдаланған күндерінің санына және жұмыс берушідегі
жұмысының ұзақтығына қарамастан, толық беріледі.
Ескерту. 193-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (2008.01.01 бастап
қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
194-бап. Жаңа туған балаларды асырап алған
қызметкерлерге берілетін демалыс
Жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге (ата-ананың
біреуіне) баланы асырап алған күннен бастап және бала туған күннен елу алты күн
өткенге дейінгі кезеңге демалыс беріледі.
Ескерту. 194-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.12.19.
N 9 (2008.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
194-1-бап. Жүктілікке және босануға байланысты демалысқа,
жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған
қызметкерлерге берілетін демалысқа ақы төлеудің
ерекшеліктері
Егер бұл еңбек шартының және (немесе) ұжымдық шарттың талаптарында, жұмыс
берушінің актісінде көзделсе, жұмыс беруші Қазақстан Республикасының міндетті
әлеуметтік сақтандыру туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылған, жүктілікке және
босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған
жағдайда төленетін әлеуметтік төлем сомасын шегергендегі орташа жалақысын сақтай
отырып, жүктілікке және босануға байланысты демалысқа, жаңа туған баланы
(балаларды) асырап алған қызметкерлерге берілетін демалысқа ақы төлейді.
Ескерту. 17-тарау 194-1-баппен толықтырылды - ҚР 04.02.2013 № 75-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
195-бап. Балалардың күтіміне байланысты жалақы
сақталмайтын демалыс
1. Жұмыс беруші қызметкерге:
1) ата-анасының қалауы бойынша - баланың анасына не әкесіне;
2) баланы жалғыз тәрбиелеп отырған ата-ананың біреуіне;
3) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы іс жүзінде тәрбиелеп отырған
әжесіне, атасына, басқа туысына не қамқоршысына;
4) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерге бала үш жасқа
толғанға дейін баланың күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс беруге
міндетті.
2. Бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын
демалыс осы баптың 1-тармағында көрсетілген қызметкердің жазбаша өтініші негізінде
оның қалауы бойынша толық немесе бөлініп пайдаланылуы мүмкін.
3. Бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын
демалыс уақытында қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) сақталады.
4. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, бала үш жасқа
толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақысы сақталмайтын демалыс уақыты жалпы
еңбек стажына, мамандығы бойынша жұмыс стажына есептеледі.
5. Бала үш жасқа толғанға дейін бала күтімі бойынша жалақысы сақталмайтын
демалыс аяқталғанға дейін жұмысқа шыққан жағдайда, қызметкер жұмыс берушіге өзінің
ниеті туралы жұмыс басталуынан бір ай бұрын ескертуге міндетті.
Ескерту. 195-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
18-тарау. ҚОСА АТҚАРАТЫН ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 196-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты
1. Қызметкер өзі еңбек қатынастарында тұрған бір жұмыс берушімен (негізгі
жұмыс орыны бойынша), сондай-ақ бірнеше жұмыс берушімен де қоса атқаратын жұмыс
туралы еңбек шартын жасасуға құқылы.
2. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартында жұмысты қоса атқару жөнінде
сілтеме болуы міндетті.
197-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасуға қажетті қосымша құжаттар
Қызметкер басқа жұмыс берушімен қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасу үшін осы Кодекстің 31-бабында көзделген құжаттардан бөлек, негізгі жұмыс
орны бойынша еңбектің сипаты мен жағдайлары (жұмыс орны, лауазымы, еңбек
жағдайлары) туралы анықтама табыс етеді.
198-бап. Қоса атқаратын жұмыс кезіндегі жұмыс уақытының
ұзақтығы
Негізгі жұмыс орны бойынша және қоса атқаратын жұмысы бойынша күнделікті
жұмыстың жиынтық ұзақтығы осы Кодекстің 82-бабында белгіленген күнделікті жұмыс
уақытының нормасынан 4 сағаттан артық аспауға тиіс.
199-бап. Қоса атқаратын жұмыс кезіндегі жыл сайынғы
ақылы еңбек демалысы
1. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін
қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы негізгі жұмысы бойынша демалыспен
қатар беріледі.
2. Егер қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты бойынша жыл сайынғы ақылы
еңбек демалысының ұзақтығы басқа жұмыс бойынша демалыстың ұзақтығынан аз болса,
жұмыс беруші қоса атқарушы - қызметкердің өтініші бойынша демалыс ұзақтығының
айырмасын құрайтын күндерге жалақысы сақталмайтын демалыс береді.
200-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын
жасасуды шектеу
Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын он сегіз жасқа толмаған
қызметкерлермен және ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және
(немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлермен жасасуға тыйым салынады.
201-бап. Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шартын жұмыс
берушінің бастамасы бойынша бұзудың қосымша
негіздері
Қоса атқаратын жұмыс туралы еңбек шарты, осы Кодекстің 54-бабында көзделген
негіздерден басқа, еңбек шарты осы жұмыс өзі үшін негізгі болып табылатын
қызметкермен жасалынған жағдайда жұмыс берушінің бастамасымен бұзылуы мүмкін.
19-тарау. АУЫР ЖҰМЫСТАРДА, ЕҢБЕК ЖАҒДАЙЛАРЫ ЗИЯНДЫ (ЕРЕКШЕ
ЗИЯНДЫ) ЖӘНЕ (НЕМЕСЕ) ҚАУІПТІ ЖҰМЫСТАРДА ІСТЕЙТІН
ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 202-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстарда істейтін қызметкерлердің жұмыс
уақытының қысқартылған ұзақтығы
1. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе)
қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін жұмыс уақытының аптасына 36 сағаттан
аспайтын қысқартылған ұзақтығы белгіленеді.
2. Жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына құқық беретін өндірістердің,
цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары
зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесін, сондай-ақ оны
берудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
Ескерту. 202-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
203-бап. Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысы
Жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалыстары қызметкерлерге жұмысы жыл сайынғы
ақылы қосымша еңбек демалысына құқық беретін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен
лауазымдардың тізіміне, сондай-ақ ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше
зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесіне сәйкес беріледі. Демалыстың бұл
түрінің ұзақтығын, сондай-ақ оны берудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган айқындайды.
Ескерту. 203-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
204-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды
(ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстарда істейтін қызметкерлердің еңбегіне
ақы төлеу
Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда
істейтін қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу қалыпты еңбек жағдайлары бар жұмыстарда
істейтін қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеумен салыстырғанда жоғарылатылған
лауазымдық айлықақылар (ставкалар) немесе қосымша ақылар белгілеу жолымен
жоғарылатылған мөлшерде, бірақ Қазақстан Республикасының заңнамасында, салалық
келісімдерде немесе ұжымдық шарттарда еңбекке ақы төлеудің ең төменгі
стандарттарына негізделіп белгіленгеннен төмен емес мөлшерде белгіленеді.
Оларда жұмыс істеу еңбекке ақы төлеудің жоғарылатылған мөлшеріне құқық
беретін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізімін, ауыр
жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
жұмыстардың тізбесін, сондай-ақ оны берудің тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган айқындайды.
Осы бапта белгіленген еңбекке ақы төлеу шарттары ауыр, зиянды (ерекше
зиянды), қауіпті жағдайлардағы еңбегі жұмыс орындарын аттестаттау нәтижелерімен
расталған қызметкерлерге қолданылады.
Ескерту. 204-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
205-бап. Салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын
қамтамасыз ету
Ұйым қызметкерлеріне еңбек жағдайлары бойынша жұмыс берушінің қаражаты
есебінен бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісу бойынша
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган бекітетіннен төмен емес нормаларда
арнайы киім, арнайы аяқ киім және басқа да дара қорғану құралдары, жуу және
зарарсыздандыру материалдары, сүт, емдеу-профилактикалық тағамдары беріледі.
Ескерту. 205-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
20-тарау. МАУСЫМДЫҚ ЖҰМЫСТАРДА ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
206-бап. Маусымдық жұмыстар
Климаттық немесе өзге де табиғи жағдайлары бойынша белгілі бір, бірақ бір
жылдан аспайтын кезең (маусым) ішінде орындалатын жұмыстар маусымдық деп танылады.
207-бап. Маусымдық қызметкерлермен еңбек шартын жасасу
ерекшеліктері
1. Еңбек шартында маусымдық жұмыстар орындауға арналған шарт жасасу туралы
талап және жұмыстарды орындаудың айқындалған кезеңі көрсетілуге тиіс.
2. Маусымдық жұмыстарға арналған еңбек шартын жасасу кезінде қызметкердің
өзіне тапсырылатын жұмысқа сәйкестігін тексеру мақсатындағы сынақ мерзімі
белгіленбейді.
208-бап. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерлермен
еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша
бұзудың қосымша негіздері
Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерлермен еңбек шарты, осы Кодекстің 54-
бабында көзделген негіздерден басқа:
1) жұмыс берушідегі жұмыстар өндірістік сипаттағы себептер бойынша екі
аптадан артық мерзімге тоқтатылған;
2) қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығы салдарынан қатарынан бір ай бойы
жұмысқа шықпаған жағдайларда жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзылуы мүмкін.
209-бап. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерлермен
еңбек шартын бұзу тәртібінің ерекшеліктері
1. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкер, бұл туралы жұмыс берушіні
күнтізбелік жеті күн бұрын жазбаша түрде ескерте отырып, еңбек шартын өз бастамасы
бойынша бұзуға құқылы.
2. Жұмыс беруші маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкерді еңбек шартының осы
Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген негіздер
бойынша бұзылатыны туралы күнтізбелік жеті күн бұрын жазбаша ескертуге міндетті.
3. Маусымдық жұмыстарда істейтін қызметкермен еңбек шарты бұзылған кезде,
жұмыс беруші пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы төлемін жұмыс істелген уақытқа
барабар төлейді.
4. Маусымдық жұмыста істейтін қызметкермен еңбек шарты ұйымның таратылуына,
қызметкерлер санының немесе штатының қысқаруына байланысты тоқтатылған кезде екі
апталық орташа жалақы мөлшерінде демалыс жәрдемақысы төленеді.
21-тарау. ВАХТАЛЫҚ ӘДІСПЕН ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
210-бап. Вахталық әдіспен жұмыс істеу ерекшеліктері
1. Вахталық әдіс, қызметкерлердің тұрақты тұратын жеріне күн сайын қайтып
келуі қамтамасыз етіле алмайтын кезде, олардың тұрақты тұратын жерінен тысқары
жерде еңбек процесін жүзеге асырудың ерекше нысаны болып табылады.
2. Жұмыс беруші вахталық әдіспен жұмыс істейтін қызметкерлер жұмыс өндірісі
объектісінде болған кезде оларды тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету үшін тұрғын үймен,
жұмыс орнына және одан кері жеткізіп салуды, сондай-ақ жұмыс орындау жағдайларымен
және
ауысымаралық демалыспен қамтамасыз етуге және олардың тамақтануын ұйымдастыруға
міндетті.
Жұмыс беруші қызметкердің жұмыс өндірісі объектісінде болу жағдайларын еңбек
шартына, ұжымдық шартқа сәйкес қамтамасыз етеді.
Ескерту. 210-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
211-бап. Вахталық әдіспен жұмыс істеуге қойылатын
шектеулер
Вахталық әдіспен орындалатын жұмыстарға он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер,
жүкті әйелдер, бірінші және екінші топтардағы мүгедектер жіберілмейді. Өзге
қызметкерлер, егер мұндай жұмыстар медициналық қорытынды негізінде олардың
денсаулығына қайшы келмесе, вахталық әдіспен орындалатын жұмыстарға тартылуы
мүмкін.
212-бап. Вахтаның ұзақтығы
1. Объектіде жұмыс орындау уақытын және ауысымаралық демалыс уақытын қамтитын
кезең вахта болып есептеледі.
2. Вахтаның ұзақтығы күнтiзбелiк он бес күннен аспауға тиiс.
Жекелеген объектілерде вахтаның ұзақтығы қызметкердің жазбаша келісімімен
еңбек және (немесе) ұжымдық шартқа сәйкес күнтiзбелiк отыз күнге дейін ұзартылуы
мүмкін.
Теңіз кемелері экипаждарының мүшелері үшін қызметкердің келісімімен вахтаның
ұзақтығы күнтiзбелiк бір жүз жиырма күнге дейін ұзартылуы мүмкін.
Ескерту. 212-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.28 N 369-IV(алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен,
өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
213-бап. Вахталық әдіспен жұмыс істеу кезінде жұмыс
уақытын және тынығу уақытын есепке алу
1. Жұмыстың вахталық әдісі кезінде айлық, тоқсандық немесе өзге де неғұрлым
ұзақ, бірақ бір жылдан аспайтын кезең ішіндегі жұмыс уақытының жиынтық есебі
белгіленеді.
2. Есептік кезең жұмыс уақытын, демалыс уақытын, жұмыс беруші
орналасқан жерден немесе жиналатын жерден жұмыс орнына дейінгі және одан кері
қайту жолының уақытын қамтиды. Бұл ретте, есептік кезеңдегі жұмыс уақытының жалпы
ұзақтығы осы Кодексте белгіленген нормалардан аспауға тиіс.
3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын вахтааралық тынығу кезеңінде бөліп
беруге жол берілмейді.
4. Жұмыс беруші вахталық әдіспен жұмыс істейтін әрбір қызметкердің жұмыс
уақыты мен тынығу уақытының есебін ай бойынша және барлық есептік кезең бойынша
жүргізуге міндетті.
22-тарау. ҮЙ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
214-бап. Үй қызметкерлерімен еңбек шартын жасасу және
тоқтату ерекшеліктері
1. Үй қызметкерлері деп, егер жұмыстар (көрсетілетін қызметтер) жұмыс
берушінің және (немесе) жұмыс беруші үшін пайда алу мақсатында орындалмаса
(көрсетілмесе), жұмыс беруші жеке тұлғаларда отбасының бір немесе бірнеше мүшесі
жүргізетін үй шаруашылығындағы жұмыстарды орындайтын (қызметтер көрсететін)
қызметкерлер танылады.
2. Жұмыс беруші үй қызметкерін жұмысқа қабылдау не онымен еңбек қатынастарын
тоқтату туралы акт шығармайды және еңбек кітапшасына оның жұмысы туралы мәліметтер
енгізбейді.
3. Үй қызметкерінің еңбек қызметі еңбек шартымен расталады.
4. Үй қызметкерімен еңбек шарты тоқтатылғаны (бұзылғаны) туралы жазбаша
ескертудің мерзімі, сондай-ақ жұмысынан айырылуға байланысты өтемақы төлеу
жағдайлары мен мөлшері еңбек шартында белгіленеді.
Ескерту. 214-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.12.2013 № 153-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
215-бап. Үй қызметкерлерінің жұмыс уақыты мен тынығу
уақытының режимі
1. Үй қызметкерлеріне осы Кодексте белгіленген жұмыс уақыты мен тынығу уақыты
ұзақтығының нормалары қолданылады.
2. Үй қызметкерінің жұмыс режимі, оларға демалыс күндерін, жыл сайынғы ақылы
еңбек демалысын беру, оларды үстеме жұмыстарға, түнгі уақытта, демалыс және мереке
күндері жұмысқа тарту тәртібі еңбек шартында айқындалады.
216-бап. Тәртіптік жазаны қолдану және алып тастау
тәртібі
Үй қызметкеріне қатысты тәртіптік жазаны қолдану және алып тастау тәртібі
еңбек шартымен айқындалады.
217-бап. Жеке еңбек дауларын шешу
Үй қызметкері мен жұмыс берушінің арасындағы жеке еңбек даулары тараптар
келісімімен және (немесе) сотта шешіледі.
218-бап. Үй қызметкерімен еңбек шартын бұзу
Үй қызметкерімен еңбек шартын бұзу еңбек шартында көзделген негіздер бойынша
жүргізіледі.
23-тарау. ҮЙДЕ ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 219-бап. Үйде жұмыс істейтін қызметкерлер
1. Жұмыс берушімен жұмысты өз материалдарымен және өзіндік немесе жұмыс
беруші бөліп беретін не жұмыс беруші қаражаты есебінен сатып алынатын жабдықтарды,
құрал-саймандар мен құрылғыларды пайдаланып, үйде жеке еңбегімен орындау туралы
еңбек шартын жасасқан адамдар үйде жұмыс істейтін қызметкерлер деп есептеледі.
2. Қызметкердің жұмысты үйде орындауы еңбек шартын жасасқан кезде, сол
сияқты еңбек шартының қолданылу мерзімі ішінде еңбек шартына тиісті өзгерістер
енгізе отырып белгіленуі мүмкін.
220-бап. Үйде жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбек
жағдайлары
1. Үйде істелетін жұмыс қызметкердің денсаулық жағдайына қайшы келмейтін және
оларды орындау үшін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптар
қамтамасыз етілген жағдайда ғана орындалуы мүмкін.
2. Үйде істелетін жұмыстарды орындауға арналған еңбек шартында:
1) жұмысты қызметкерге меншік құқығымен тиесілі немесе жұмыс беруші бөліп
беретін не жұмыс берушінің қаражаты есебінен сатып алынатын жабдықтарды,
материалдарды, құрал-саймандар мен құрылғыларды пайдаланып орындау;
2) қызметкерді жұмысты орындау үшін шикізатпен, материалдармен, жартылай
дайын өнімдермен қамтамасыз ету тәртібі мен мерзімдері;
3) дайын өнімді алып шығу тәртібі мен мерзімдері;
4) қызметкерге төленетін өтемақы және өзге де төлемдер туралы талаптар
міндетті түрде көзделуге тиіс.
221-бап. Үйде жұмыс істейтін қызметкерлердің жұмыс
уақыты мен тынығу уақытының режимі, еңбек
қауіпсіздігін және еңбегін қорғауды қамтамасыз
ету жағдайлары
Жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимі, жұмыс берушінің қызметкердің жұмыс
уақыты режимін сақтауын бақылау ерекшеліктері, еңбек қауіпсіздігін және еңбекті
қорғауды қамтамасыз ету және үйде жұмыс істейтін қызметкер үшін осы талаптардың
сақталуы жөніндегі жағдайлар еңбек шартында белгіленеді.
23-1-тарау. Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбегін реттеудің
ерекшеліктері Ескерту. Кодекс 23-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
221-1-бап. Қашықтықтан жұмыс істеу
Қашықтықтан жұмыс істеу жұмыс процесінде ақпараттық және коммуникациялық
технологияларды пайдаланып, еңбек процесін жұмыс беруші орналасқан жерден тысқары
жерде жүзеге асырудың айрықша нысаны болып табылады.
221-2-бап. Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлердің
еңбек жағдайлары
1. Жұмыс беруші қызметкерге коммуникация құралдарын (байланыс құралдарын)
береді және оларды орнату және оларға қызмет көрсету жөніндегі шығыстарды көтереді.
Қызметкер меншікті коммуникация құралдарын тұрақты негізде пайдаланған жағдайда
жұмыс беруші өтемақы төлейді, оның мөлшері мен төлеу тәртібі қызметкермен келісім
бойынша белгіленеді.
Тараптардың келісімі бойынша қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерге жұмыс
беруші үшін жұмысты орындауға байланысты өзге де шығыстар (электр энергиясының,
судың құны және т.б.) өтелуі мүмкін.
2. Қызметкердің жұмыс берушімен жұмыс істеу байланыстарының тәсілдері мен
кезеңділігі еңбек шартында айқындалады.
221-3-бап. Жұмыс уақытын және демалыс уақытын есептеу,
еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
қамтамасыз ету жағдайлары
Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлерге осы Кодексте белгіленген жұмыс
уақыты мен демалыс уақыты ұзақтығының нормалары қолданылады.
Қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлер үшін жұмыс уақытының тіркелген есебі
белгіленеді, оны бақылаудың ерекшеліктері еңбек шартында айқындалады.
Жұмыс уақыты режимінің сақталуын бақылаудың ерекшеліктері, еңбек
қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз ету және қызметкер үшін осы
жағдайларды сақтау жөніндегі шарттар еңбек шартында айқындалады.
24-тарау. МҮГЕДЕКТЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
222-бап. Мүгедектердің еңбек ету құқығын іске асыруы
1. Мүгедектер әдеттегідей еңбек жағдайлары бар не мүгедектер еңбегін
пайдаланатын мамандандырылған ұйымдарда жұмыс берушілермен еңбек шарттарын жасасуға
құқылы.
2. Медициналық қорытынды бойынша денсаулық жағдайы еңбек міндеттерін
орындауға кедергі келтіретін не оның денсаулығына және (немесе) басқа адамдар
еңбегінің қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайларды қоспағанда, мүгедектік
себептері бойынша еңбек шартын жасасудан бас тартуға, мүгедекті басқа жұмысқа
ауыстыруға, еңбек жағдайларын өзгертуге тыйым салынады.
Ескерту. 222-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
223-бап. Мүгедек қызметкерлердің еңбек жағдайлары
1. Еңбекті нормалау, еңбекке ақы төлеу және еңбекті қорғау жағдайлары, жұмыс
режимі, кәсіптерді (лауазымдарды) қоса атқару тәртібі, техникалық, санитарлық,
гигиеналық, өндірістік-тұрмыстық жағдайлар, сондай-ақ тараптар келісімі бойынша
еңбек шартының, ұжымдық шарттың өзге де жағдайлары басқа қызметкерлермен
салыстырғанда мүгедек қызметкерлердің жағдайларын нашарлата немесе құқықтарын
шектей алмайды.
2. Мүгедектер еңбегін ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды), қауіпті еңбек
жағдайлары бар жұмыстарда пайдалануға тыйым салынады.
3. Жұмыс істеп жүрген мүгедектерге осы Кодексте, келісімдерде, жұмыс
берушінің актілерінде, сондай-ақ еңбек шартында, ұжымдық шартта белгіленген қосымша
кепілдіктер берілуі мүмкін.
4. Жұмыс беруші жұмыс істеп жүрген мүгедектердің толық емес жұмыс уақыты
режимі, жүктемені азайту және басқа еңбек жағдайлары туралы медициналық
қорытындыларды орындауға міндетті.
224-бап. Мүгедек қызметкерлердің жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы
1. Бірінші және екінші топтағы мүгедек қызметкерлерге аптасына 36 сағаттан
аспайтын ұзақтығы қысқартылған жұмыс уақыты белгіленеді.
2. Бірінші және екінші топтағы мүгедек қызметкерлердің күнделікті жұмысының
(жұмыс ауысымының) ұзақтығы жеті сағаттан аспауға тиіс.
225-бап. Мүгедек қызметкерлерге жұмыс уақытының жиынтық
есебін қолдануды шектеу
1. Бірінші және екінші топтағы мүгедек қызметкерлерге жұмыс уақытының жиынтық
есебін қолдануға жол берілмейді.
2. Егер үшінші топтағы мүгедек қызметкерлерге медициналық
көрсетулер бойынша жұмыс уақытының жиынтық есебі белгіленетін
режимге тыйым салынған болса, оларға мұндай есеп белгіленбейді.
226-бап. Мүгедек қызметкерлердің түнгі уақыттағы
жұмысын, үстеме жұмысын, демалыс және мереке
күндердегі жұмысын, оларды іссапарға жіберуді
шектеу
Мүгедек қызметкерлерді үстеме жұмысқа, түнгі уақытта, демалыс және мереке
күндеріндегі жұмысқа тартуға, іссапарға жіберуге, егер олар үшін мұндай жұмыстарға
медициналық көрсетулер бойынша тыйым салынбаған болса, олардың жазбаша келісімімен
ғана жол беріледі.
227-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек
демалысын беру
Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы олармен келісе
отырып, жұмыс беруші бекітетін демалыс кестесіне сәйкес беріледі.
228-бап. Мүгедек қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы
қосымша демалыс беру
Жыл сайынғы ақылы қосымша демалыс - жыл сайынғы ақылы еңбек демалысымен бір
мезгілде не мүгедек қызметкердің қалауы бойынша жұмыс жылының басқа уақытында
беріледі.
25-тарау. АЗАМАТТЫҚ ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
229-бап. Азаматтық қызметке кіру
1. Азаматтық қызметке кіру тағайындау тәртібімен немесе конкурс бойынша
жүзеге асырылады.
2. Конкурсты бос лауазымы бар мемлекеттік мекеме, қазыналық кәсіпорын
ұйымдастырып, өткізеді.
3. Азаматтық қызметке кіру және азаматтық қызметшінің бос лауазымына
орналасуға арналған конкурсты өткізу тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті орган
айқындайды.
4. Азаматтық қызметке қабылдау еңбек шартын жасасу және жұмыс берушінің
актісін шығару жолымен жүзеге асырылады.
Ескерту. 229-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
РҚАО-ның ескертпесі!
230-бапты алып тастау көзделген - ҚР 27.06.2014 № 212-V Заңымен (01.01.2016
бастап қолданысқа енгізіледі).
230-бап. Азаматтық қызметшілер лауазымдарының тізбесі
Азаматтық қызметшілер лауазымдарының тізбесін Қазақстан Республикасының
Үкіметі айқындайды.
РҚАО-ның ескертпесі!
25-тарауды 230-1-баппен толықтыру көзделген - ҚР 27.06.2014 № 212-V Заңымен
(01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
231-бап. Азаматтық қызметте болумен байланысты шектеулер
1. Азаматтық қызметші:
1) материалдық-техникалық, қаржылық және ақпараттық қамтамасыз ету
құралдарын, басқа да мемлекеттік мүлік пен қызметтік ақпаратты қызметтік емес
мақсатта пайдалануға;
2) азаматтық қызметтің қалыпты жұмыс істеуіне және лауазымдық
міндеттерді атқаруға кедергі келтіретін іс-әрекеттерге қатысуға;
3) қызмет жағдайын азаматтық қызметпен байланысты емес мақсатта пайдалануға;
4) азаматтық қызметті өткеру кезеңінде белгілі болған мемлекеттік
құпияны, қызметтік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді
жария етуге құқылы емес.
2. Бұрын сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адам басқарушылық функцияларды
орындаумен байланысты лауазымға азаматтық қызметке қабылдана алмайды.
Ескерту. 231-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.07 N 222-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
232-бап. Азаматтық қызметшіні басқа мемлекеттік
мекемеге (қазыналық кәсіпорынға) жұмысқа
ауыстыру
Азаматтық қызметші өзінің жазбаша өтініші бойынша тиісті ұйымдардың басшылары
арасындағы келісім бойынша басқа мемлекеттік мекемеге (қазыналық кәсіпорынға)
жұмысқа ауыстырылуы мүмкін.
233-бап. Азаматтық қызметшілерді аттестаттау
Азаматтық қызметшілер кәсіптік және біліктілік даярлығы деңгейін, іскерлік
қасиеттерін айқындау мақсатында аттестаттаудан өтеді.
Азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізудің тәртібі мен шарттарын тиісті
қызмет саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
234-бап. Азаматтық қызметтегі жоғарылату
1. Азаматтық қызметшілердің қызметтегі жоғарылауы оларды жоғары лауазымға
ауыстыру жолымен жүзеге асырылады.
2. Біліктілік деңгейі жоғары және жұмыс тәжірибесі бар, өзінің кәсіптік,
біліктілік деңгейін үнемі арттырып отыратын азаматтық қызметшілер азаматтық қызмет
бойынша жоғарылатуда басым құқықты пайдаланады.
235-бап. Азаматтық қызметшілердің біліктілігін арттыру
және оларды қайта даярлау
1. Азаматтық қызметшілер кәсіптік білімі мен дағдыларын тереңдету, кәсіптер
мен мамандықтар алу мақсатында тиісті білім беру ұйымдарына жіберілуі мүмкін.
2. Азаматтық қызметшінің оқуы, қайта оқуы, тағылымдамадан өтуі, өндірістен
(жұмыстан) қол үзбей оқу жағдайындағы ғылыми тағылымдамасын қоса алғанда, жіберуші
ұйымның қаражаты есебінен төленеді.
Азаматтық қызметшінің оқуы кезінде оның атқаратын лауазымы, кепілдіктері мен
өтемақы төлемдері сақталады.
3. Біліктілігін арттырудан немесе азаматтық қызмет бейініне сәйкес келетін
мамандық бойынша қайта даярлаудан өтіп жатқан азаматтық қызметшілерге ақылы оқу
демалысы беріледі.
236-бап. Азаматтық қызметшілерді көтермелеу
Лауазымдық міндеттерін адал атқарғаны, жұмысты, оның ішінде айрықша күрделі
және шұғыл жұмыстарды өте сапалы орындағаны үшін, бастамашылдығы, шығармашылық
белсенділігі және жұмыстағы басқа да жетістіктері үшін азаматтық қызметшілер:
1) азаматтық қызметтегі жоғарылатумен;
2) ақшалай сыйақымен;
3) алғыс жариялаумен көтермеленуі мүмкін.
Ұжымдық шартта көтермелеудің басқа да шаралары көзделуі мүмкін.
237-бап. Азаматтық қызметшілерге басқа жерге жұмысқа
ауысуы кезінде берілетін кепілдіктер мен
өтемақы төлемдері
Азаматтық қызметшілерге мемлекеттік мекемемен (қазыналық кәсіпорынмен) бірге
қолданыстағы әкімшілік-аумақтық бөлініс бойынша басқа жерге (басқа елді мекенге)
жұмысқа ауысу кезінде:
азаматтық қызметшінің өзінің және оның отбасы мүшелерінің жұмыс орнына
дейінгі жолақысының құны (мемлекеттік мекеме (қазыналық кәсіпорын) тиісті қозғалыс
құралын беретін жағдайлардан басқа);
мүлікті тасымалдау шығыстары;
жолда болған әр күн үшін тәуліктік шығыстар;
атқаратын лауазымы бойынша алты лауазымдық жалақысы мөлшеріндегі біржолғы
жәрдемақы;
жолға жиналу және жаңа орынға орналасу күндері үшін, бірақ алты күннен
аспайтын, сондай-ақ жолда болған уақыты үшін жалақысы төленеді.
238-бап. Азаматтық қызметшілердің еңбегіне ақы төлеу
1. Мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын азаматтық қызметшілердің еңбегіне
ақы төлеу жүйесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
2. Азаматтық қызметші болып табылатын және ауылдық жерде жұмыс iстейтiн
денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру, мәдениет, спорт және
ветеринария саласындағы мамандарға қызметтiң осы түрлерiмен қалалық жағдайда
айналысатын азаматтық қызметшiлердiң айлықақыларымен және ставкаларымен
салыстырғанда кемiнде жиырма бес пайызға жоғарылатылған лауазымдық айлықақылар мен
тарифтiк ставкалар, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе,
жергiлiктi өкiлдi органдардың шешiмi бойынша бюджет қаражаты есебiнен белгiленедi.
3. Азаматтық қызметші болып табылатын және ауылдық жерде жұмыс iстейтiн
денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, бiлiм беру, мәдениет, спорт және
ветеринария саласындағы мамандар лауазымдарының тiзбесiн жергiлiктi өкiлдi органмен
келiсу бойынша жергiлiктi атқарушы орган айқындайды.
Ескерту. 238-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V
Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.01.2014 № 165-V (алғашқы ресми жарияланған
күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
239-бап. Азаматтық қызметшілерге берілетін демалыс
1. Мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын азаматтық қызметшілерге лауазымдық
жалақысы мөлшерінде сауықтыруға арналған жәрдемақы төлене отырып, ұзақтығы
күнтізбелік отыз күннен кем болмайтын жыл сайынғы негізгі ақылы еңбек демалысы
беріледі. Азаматтық қызметшілерге сауықтыруға арналған жәрдемақы күнтізбелік жылда
бір рет төленеді.
Азаматтық қызметшілердің жекелеген
санаттарына Қазақстан Республикасының заңдарымен неғұрлым ұзақ мерзімді жыл сайынғы
негізгі ақылы еңбек демалысы белгіленуі мүмкін.
2. Жоғары оқу орындарында оқитын азаматтық қызметшілерге жұмыс берушімен
келісім бойынша емтихандар тапсыру, диплом жобасын (жұмысын) дайындау мен қорғау,
оқу бітіру емтихандарын тапсыру кезеңіне ақылы оқу демалыстары беріледі.
Ескерту. 239-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
240-бап. Азаматтық қызметшілермен еңбек шартын
тоқтатудың қосымша негізі
1. Қызметкерлермен еңбек шартын тоқтату үшін осы Кодексте белгіленген
негіздермен қатар азаматтық қызметшілердің Қазақстан Республикасының заңында
белгіленген зейнеткерлік жасқа жетуі олармен еңбек шартын тоқтатудың қосымша негізі
болып табылады.
2. Мемлекеттік мекеменің (қазыналық кәсіпорынның) басшысы не жауапты хатшысы
немесе Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын өзге де лауазымды адам
зейнеткерлік жасқа жеткен, кәсіптік және біліктілік деңгейі жоғары қызметкермен
оның еңбекке қабілеттілігін ескере отырып, еңбек шартын жыл сайын ұзартуы мүмкін.
Ескерту. 240-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 315 (ресми жарияланған
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
25-1-тарау. Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындар,
ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық даму институттары, ұлттық холдингтер
және ұлттық компаниялар, сондай-ақ олардың еншілес ұйымдары
қызметкерлерінің еңбегін реттеу ерекшеліктері Ескерту. Кодекс 25-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.07 N 222-IV
(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
240-1-бап. Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік
кәсіпорындарда, ұлттық басқарушы холдингтерде,
ұлттық даму институттарында, ұлттық
холдингтерде және ұлттық компанияларда,
сондай-ақ олардың еншілес ұйымдарында жұмыста
болумен байланысты шектеу
Шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындарға, ұлттық басқарушы
холдингтерге, ұлттық даму институттарына, ұлттық холдингтерге және ұлттық
компанияларға, сондай-ақ олардың еншілес ұйымдарына басқару функцияларын атқарумен
байланысты лауазымға бұрын сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адамды жұмысқа
қабылдауға болмайды.
25-2-тарау. Азаматтық авиацияның авиация персоналына жататын
қызметкерлердің еңбегін реттеудің ерекшеліктері
Ескерту. Кодекс 25-2-тараумен толықтырылды - ҚР 04.07.2013 № 132-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
240-2-бап. Азаматтық авиацияның авиация персоналына
жататын қызметкерлердің жұмыс уақыты мен
демалыс уақытының режимі
Ұшу қауіпсіздігіне тікелей байланысты азаматтық және эксперименттік
авиацияның авиация персоналына жататын қызметкерлердің еңбегі «Қазақстан
Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы» Қазақстан
Республикасының Заңында көзделген ерекшеліктермен бірге осы Кодекспен және
азаматтық авиация саласындағы халықаралық стандарттар мен нормативтер ескеріле
отырып, жұмыс уақыты мен еңбек уақыты режимі ұзақтығының ерекше нормаларын
белгілейтін Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерімен
реттеледі.
26-тарау. ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІК СУБЪЕКТІЛЕРІ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ
ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
241-бап. Өздеріне қатысты еңбек қатынастарын реттеу
ерекшеліктері белгіленетін шағын кәсіпкерлік
субъектілері
Осы тарауда белгіленген еңбекті реттеу ерекшеліктері қызметкерлерінің орташа
жылдық саны 25 адамнан аспайтын шағын кәсіпкерлік субъектілеріне қолданылады.
242-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін еңбек
шарттарының мерзімдері
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлермен еңбек шарттарын осы Кодекстің
29-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында көзделген шектеусіз белгілі бір мерзімге
жасаса алады.
243-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің еңбек
тәртіптемесінің ережелері
Шағын кәсіпкерлік субъектілері еңбек тәртіптемесінің ережелерін дербес
бекітеді.
244-бап. Жұмыс режимі
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің жұмыс беруші бекітетін кестеге сәйкес
демалыс және мереке күндері жұмысқа тартуды көздейтін жұмыс режимін белгілеуге,
сондай-ақ жұмыс уақытының ұзақтығы жөніндегі жалпы талаптарды сақтай отырып, жұмыс
уақытының жиынтық есебін немесе жұмыс күнін бөліктерге бөлуді пайдалануға құқығы
бар.
245-бап. Еңбекке ақы төлеу шарттары
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу шарттарын
жұмыс беруші белгілейді немесе өзгертеді және еңбек шартын жасасу кезінде немесе
оларды бекітуге кемінде бір ай қалғанда қызметкерлер назарына жеткізеді. Жұмысқа
ақы төлеу шарттарын бекіту кезінде жұмыс берушінің еңбек шартының талаптарын
біржақты тәртіппен өзгертуге құқығы жоқ.
246-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің әлеуметтік
әріптестікке қатысуы
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қатысатын еңбек қатынастарына, егер жұмыс
берушілер мен қызметкерлер келіссөздер жүргізу және осындай келісімдерге қол қою
үшін тиісті ұйымдарға біріккен болса, келісімдердің күші қолданылады.
247-бап. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінде еңбек
қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
ұйымдастыру ерекшеліктері
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінде еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
ұйымдастыруды жеке немесе заңды тұлғалар шарт негізінде жүзеге асыруы мүмкін.
27-тарау. Заңды тұлғаның алқалы атқарушы органының басшысы мен
мүшелерінің және мүліктің меншік иесі немесе ол уәкілеттік берген тұлға
(орган) не заңды тұлғаның уәкілетті органы тағайындайтын (сайлайтын)
қызметкерлердің еңбегін реттеу ерекшеліктері
Ескерту. 27-тараудың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV
(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
248-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
еңбегін реттеудің құқықтық негіздері
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек қатынастары осы
Кодекске, Қазақстан Республикасының заңдарына, құрылтай құжаттары мен еңбек шартына
сәйкес жүзеге асырылады.
249-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен
еңбек шартын жасасу
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шартын заңды тұлға мүлкінің
меншік иесі немесе ол уәкілеттік берген тұлға (орган) не заңды тұлғаның уәкілетті
органы Қазақстан Республикасының заңдарында, құрылтай құжаттарында немесе тараптар
келісімінде белгіленген мерзімге жасасады.
Қазақстан Республикасының заңдарында немесе құрылтай құжаттарында заңды
тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шартын жасасу алдында қосымша
рәсімдер белгіленуі мүмкін.
250-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының қоса
атқаратын жұмысы
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлғаның уәкілетті органының
не заңды тұлға мүлкінің меншік иесінің, не ол уәкілеттік берген тұлғаның (органның)
рұқсатымен ғана басқа ұйымдарда ақы төленетін лауазымдарды атқара алады.
251-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
материалдық жауапкершілігі
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлғаға келтірген залалы үшін
осы Кодексте немесе Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген
тәртіппен материалдық жауаптылықта болады.
252-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен
еңбек шартын тоқтатудың қосымша негіздері
Заңды тұлға мүлкінің меншік иесінің не ол уәкілеттік берген тұлғаның
(органның) немесе заңды тұлғаның уәкілетті органының еңбек қатынастарын мерзімінен
бұрын тоқтату туралы шешімі осы Кодексте көзделген негіздермен қатар заңды тұлғаның
атқарушы органы басшысымен еңбек шартын тоқтатуға қосымша негіз болып табылады.
Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысымен еңбек шарты тоқтатылған жағдайда,
оның қолданылу мерзімі өткенге дейін еңбек шартын мерзімінен бұрын бұзғаны үшін
оған еңбек шартында айқындалатын мөлшерде, жағдайда және тәртіппен өтемақы төлемі
төленеді.
Ескерту. 252-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
253-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының
бастамасы бойынша еңбек шартын мерзімінен
бұрын бұзу
Заңды тұлғаның атқарушы органының басшысы заңды тұлға мүлкінің меншік иесін
не ол уәкілеттік берген тұлғаны (органды) немесе заңды тұлғаның уәкілетті органын
бұл жөнінде жазбаша түрде кемінде екі ай бұрын ескерте отырып, еңбек шартын
мерзімінен бұрын бұзуға құқылы.
254-бап. Заңды тұлғаның алқалы атқарушы органы
мүшелерінің және мүліктің меншік иесі немесе ол
уәкілеттік берген тұлға (орган) не заңды
тұлғаның уәкілетті органы тағайындайтын
(сайлайтын) қызметкерлердің еңбегін реттеу
ерекшеліктері
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Осы тарауда белгіленген атқарушы орган басшысының еңбегін реттеу
ерекшеліктері, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, заңды
тұлғаның алқалы атқарушы органының басқа да мүшелеріне қолданылады.
Мүліктің меншік иесі немесе ол уәкілеттік берген тұлға не заңды тұлғаның
уәкілетті органы тағайындайтын (сайлайтын) қызметкерлердің еңбегін реттеудің
ерекшеліктері Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалады.
Ескерту. 254-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
28-тарау. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің,
Парламенті және мәслихаттары депутаттарының, судьяларының,
әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы мемлекеттік, құқық қорғау
органдары, мемлекеттік фельдъегерлік қызмет қызметкерлерінің
және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және оның
ведомстволары жұмыскерлерінің еңбегін реттеу ерекшеліктері
Ескерту. 28-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 23.04.2014 N 200-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
255-бап. Мемлекеттік қызметшілердің, Парламент және
мәслихаттар депутаттарының, Қазақстан
Республикасы судьяларының еңбегін реттеу
Мемлекеттік қызметшілердің, Парламент және мәслихаттар депутаттарының,
Қазақстан Республикасы судьяларының еңбегі қызметке кірудің, оны өткеру мен
тоқтатудың ерекше жағдайлары мен тәртібін, еңбектің ерекше жағдайларын, еңбекке ақы
төлеу жағдайларын, сондай-ақ қосымша жеңілдіктерді, артықшылықтар мен шектеулерді
белгілейтін Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының
өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктермен бірге осы
Кодексте реттеледі.
256-бап. Әскери қызметтегі адамдар және құқық қорғау
органдарының қызметкерлері
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Әскери қызметтегі адамдарға Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде,
Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметінде, әскери
қарсы барлау және әскери полиция органдарында, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік
күзет қызметінің Объектілерді қорғау қызметінде (Республикалық ұлан), Қазақстан
Республикасының Ұлттық ұланында, Ішкі істер министрлігінің әскери-тергеу
органдарында, азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның азаматтық қорғаныстың
басқару органдары мен әскери бөлімдерінде және әскери прокуратура органдарында
қызмет өткеріп жүрген адамдар жатады.
2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес құқық қорғау қызметін жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының
ішкі істер органдарында, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметінде, экономикалық тергеу
қызметінде, мемлекеттік өртке қарсы қызметінде, прокуратура органдарында қызметте
тұрған адамдар жатады.
3. Арнаулы мемлекеттік органдар қызметкерлеріне ұлттық қауіпсіздік
органдарында, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органда және Қазақстан
Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінде қызмет өткеріп жүрген адамдар жатады.
Ескерту. 256-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.05.27 № 279-IV, 2012.01.18
N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң
қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.02.16 № 562-IV (алғашқы
ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.07.2014 N 233-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi); 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 10.01.2015 № 275-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi)
Заңдарымен.
257-бап. Әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы
мемлекеттік, құқық қорғау органдары мен
мемлекеттік фельдъегерлік қызмет
қызметкерлерінің еңбегін реттеу
Әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы мемлекеттік, құқық қорғау органдары мен
мемлекеттік фельдъегерлік қызмет қызметкерлерінің еңбегі қызметке кірудің, оны
өткеру мен тоқтатудың ерекше шарттары мен тәртібін, ерекше еңбек жағдайларын,
еңбекке ақы төлеу шарттарын, сондай-ақ қосымша жеңілдіктерді, артықшылықтар мен
шектеулерді белгілейтін Қазақстан Республикасының арнаулы заңдарында және Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктерімен
бірге осы Кодексте реттеледі.
Ескерту. 257-бап жаңа редакцияда - ҚР 23.04.2014 N 200-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі).
257-1-бап. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және
оның ведомстволары қызметкерлерінің еңбегін
реттеу
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі және оның ведомстволары қызметкерлерінің
еңбегі лауазымға тағайындаудың, еңбек шартын тоқтатудың ерекше талаптарын, ерекше
еңбек жағдайын және еңбекақы төлеу шарттарын, сондай-ақ артықшылықтар мен
шектеулерді белгілейтін «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан
Республикасының Заңында және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық
актілерінде көзделген ерекшеліктерімен бірге осы Кодекспен реттеледі.
Ескерту. 28-тарау 257-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.07.05 N 30-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
28-1-тарау. Кәсіптік одақтың кәсіподақ органдарының
құрамына кіретін қызметкерлердiң еңбегiн
реттеу ерекшелiктерi
Ескерту. Кодекс 28-1-тараумен толықтырылды - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
257-2-бап. Кәсіптік одақтың кәсіподақ органдарының
құрамына кіретін қызметкерлердiң еңбегiн
реттеу
Кәсіптік одақтың кәсіподақ органдарының құрамына кіретін қызметкерлердiң
еңбегі «Кәсіптік одақтар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген
ерекшелiктермен бiрге осы Кодекспен реттеледi.
4-БӨЛІМ. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК ЖӘНЕ
ҰЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР
29-тарау. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК
258-бап. Әлеуметтік әріптестіктің міндеттері
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік:
1) әлеуметтік, еңбек және осылармен байланысты экономикалық қатынастарды
реттеудің тиімді тетігін жасау;
2) қоғамның барлық жіктерінің мүдделерін объективті ескеру негізінде
әлеуметтік тұрақтылық пен қоғамдық келісімді қамтамасыз етуге жәрдемдесу;
3) қызметкерлердің еңбек саласындағы құқықтарының кепілдіктерін қамтамасыз
етуге жәрдемдесу, оларды әлеуметтік қорғауды жүзеге асыру;
4) барлық деңгейдегі әлеуметтік әріптестік тараптары арасындағы
консультациялар мен келіссөздер процесіне жәрдемдесу;
5) ұжымдық еңбек дауларын шешуге жәрдемдесу;
6) әлеуметтік-еңбек қатынастары саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру
жөніндегі ұсыныстарды талдап-тұжырымдау міндеттерін шешуге бағытталған.
259-бап. Әлеуметтік әріптестіктің негізгі принциптері
Әлеуметтік әріптестіктің негізгі принциптері мыналар:
1) тараптар өкілдерінің өкілеттілігі;
2) тараптардың тең құқықтылығы;
3) талқыланатын мәселелерді таңдау еркіндігі;
4) міндеттемелер қабылдау еріктілігі;
5) тараптар мүдделерін құрметтеу;
6) ұжымдық шарттарды, келісімдерді орындау міндеттілігі;
7) келісім бойынша қабылданған міндеттемелерді өз кінәсі бойынша
орындамағаны үшін тараптардың, олардың өкілдерінің жауаптылығы;
8) әлеуметтік әріптестікті нығайту мен дамытуға мемлекеттің жәрдемдесуі;
9) қабылданатын шешімдердің жариялылығы.
260-бап. Әлеуметтік әріптестік органдары
Әлеуметтік әріптестік әлеуметтік әріптестік органдары:
1) республикалық деңгейде - әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек
қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссия (бұдан әрі -
республикалық комиссия);
2) салалық деңгейде - әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек
қатынастарын реттеу жөніндегі салалық комиссиялар (бұдан әрі - салалық комиссия);
3) өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық) деңгейде - әлеуметтік әріптестік
пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі облыстық, қалалық, аудандық
комиссиялар (бұдан әрі - өңірлік комиссия) арқылы тараптардың өзара іс-қимыл
жасасуы нысанында;
4) ұйымдар деңгейінде - қызметкерлердің өкілдері мен жұмыс берушінің
арасында еңбек саласындағы өзара нақты міндеттемелерді белгілейтін келісімдер
немесе ұжымдық шарттар нысанында қамтамасыз етіледі, ал шет ел қатысатын ұйымдарда
оны Қазақстан Республикасының резиденттері халықаралық шарттардың (келісімдердің)
және Қазақстан Республикасы заңнамасының негізінде қамтамасыз етеді.
261-бап. Әлеуметтік әріптестік нысандары
Әлеуметтік әріптестік:
ұжымдық шарттардың, келісімдердің жобаларын әзірлеу және оларды жасасу
жөніндегі ұжымдық келіссөздер;
еңбек қатынастарын және олармен тікелей байланысты өзге де қатынастарды
реттеу, қызметкерлердің еңбек саласындағы құқықтарының кепілдіктерін қамтамасыз ету
және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын жетілдіру мәселелері бойынша өзара
консультациялар (келіссөздер);
қызметкерлер мен жұмыс берушілер өкілдерінің еңбек дауларын сотқа дейін
шешуге қатысуы нысандарында жүзеге асырылады.
262-бап. Әлеуметтік әріптестік тараптары
Тиісті атқарушы органдар атынан мемлекет, белгіленген тәртіппен уәкілеттік
берілген өз өкілдері атынан қызметкерлер мен жұмыс берушілер әлеуметтік әріптестік
тараптары болып табылады.
263-бап. Әлеуметтік әріптестікті республикалық деңгейде
ұйымдастыру
1. Республикалық комиссия тиісті шешімдермен ресімделетін консультациялар мен
келіссөздер жүргізу арқылы әлеуметтік әріптестік тараптарының мүдделерін келісуді
қамтамасыз ететін тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады.
1-1. Әлеуметтік әріптестікті республикалық деңгейде ұйымдастыруды қамтамасыз
ету еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға жүктеледі.
2. Қазақстан Республикасы Үкіметінің, қызметкерлердің республикалық
бірлестіктері мен жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерінің өкілетті
өкілдері республикалық комиссияның қатысушылары болып табылады.
3. Кәсіптік одақтардың республикалық бiрлестiктері қызметкерлердiң
республикалық деңгейдегі өкiлеттi өкiлдерi болып табылады.
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасының, жеке кәсіпкерлік
субъектілері бірлестіктерінің республикалық одағының (қауымдастығының), шағын
кәсіпкерлік жөніндегі республикалық бірлестіктің, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің
республикалық салалық бірлестіктерінің өкілдері жұмыс берушілердің республикалық
бірлестіктерінің өкілетті өкілдері болып табылады.
Аталған одақтардан (қауымдастықтардан) өкілдік ету олардың құрамына кіретін
республикалық қоғамдық бірлестіктердің санына қарай пропорциялық негізде жүзеге
асырылады.
Ескерту. 263-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
264-бап. Әлеуметтік әріптестікті салалық деңгейде
ұйымдастыру
1. Салалық комиссия тиісті шешімдермен ресімделетін консультациялар мен
келіссөздер жүргізу арқылы әлеуметтік әріптестердің мүдделерін келісуді қамтамасыз
ету жөніндегі тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады. Осы Кодекстің мақсаттары
үшін салалар тізбесін республикалық комиссия белгілейді.
1-1. Әлеуметтік әріптестікті салалық деңгейде ұйымдастыруды қамтамасыз ету
тиiстi қызмет салаларының уәкiлеттi мемлекеттік органдарына жүктеледі.
2. Тиісті қызмет саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың өкілетті
өкілдері, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің өкілдері салалық комиссиялардың
қатысушылары болып табылады.
3. Салалық кәсіптік одақтар қызметкерлердiң салалық деңгейдегі өкiлеттi
өкiлдерi болып табылады.
4. Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасының және салалық
ұйымдардың өкілдері жұмыс берушілердің өкілетті өкілдері болып табылады.
Ескерту. 264-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
265-бап. Әлеуметтік әріптестікті өңірлік деңгейде
ұйымдастыру
1. Өңірлік комиссия тиісті келісімдермен және шешімдермен ресімделетін
консультациялар мен келіссөздер жүргізу арқылы әлеуметтік әріптестердің мүдделерін
келісуді қамтамасыз ету жөніндегі тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады.
1-1. Әлеуметтік әріптестікті өңірлік деңгейде ұйымдастыруды қамтамасыз ету
тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органдарына жүктеледі.
2. Жергілікті атқарушы органдардың тиісті өкілетті өкілдері, жұмыс берушілер
мен қызметкерлердің өкілдері өңірлік комиссиялардың қатысушылары болып табылады.
3. Кәсіптік одақтардың аумақтық бiрлестiктері қызметкерлердiң өңірлік
деңгейдегі өкiлеттi өкiлдерi болып табылады.
4. Мыналар:
1) облыстық деңгейде – Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер
палатасының өкілдері, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің облыстық бірлестіктері,
шағын кәсіпкерлік жөніндегі облыстық бірлестік;
2) қалалық, аудандық деңгейлерде – Қазақстан Республикасының Ұлттық
кәсіпкерлер палатасының өкілдері, шағын кәсіпкерлік жөніндегі қалалық, аудандық
бірлестіктер өңірлік деңгейдегі жұмыс берушілердің өкілетті өкілдері болып
табылады.
Ескерту. 265-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 04.07.2013 № 130-V (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
266-бап. Әлеуметтік-еңбек қатынастарын ұйым деңгейінде
реттеу
1. Әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеуді қамтамасыз ету, ұжымдық келіссөздер
жүргізу және ұжымдық шарттың жобасын дайындау және оны жасасу, сондай-ақ ұжымдық
шарттың орындалуын бақылауды ұйымдастыру үшін тараптар шешімі бойынша тең
құқықтылық негізде тараптардың қажетті өкілеттіктер берілген өкілдерінен тұратын
комиссиялар құрылады.
2. Жұмыс беруші ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес ұйымда жұмыс
істейтін кәсіптік одақтың қызметі үшін жағдай жасайды.
3. Тараптардың келісімі бойынша және кәсіптік одақ мүшелері болып табылатын
қызметкерлердің жазбаша өтініштері болған кезде, жұмыс беруші кәсіптік одақтың
есеп-шотына қызметкерлердің жалақысынан ұсталатын мүшелік кәсіподақ жарналарын ай
сайын аударады.
Ескерту. 266-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
267-бап. Тұрақты жұмыс істейтін республикалық, салалық,
өңірлік комиссияларды құрудың принциптері мен
тәртібі
1. Тұрақты жұмыс істейтін республикалық, салалық, өңірлік комиссиялар мынадай
принциптер:
1) комиссиялардың қызметіне атқарушы билік органдары өкілдерінің, жұмыс
берушілер мен қызметкерлер өкілдерінің қатысу міндеттілігі;
2) тараптардың өкілеттілігі;
3) тепе-тең өкілдік ету;
4) тараптардың тең құқықтылығы;
5) тараптардың өзара жауапкершілігі негізінде құрылады.
2. Комиссиялар қатысушыларының жеке құрамын әлеуметтік әріптестіктің әрбір
тарапы дербес құрады.
268-бап. Республикалық, салалық, өңірлік комиссиялардың
негізгі мақсаттары, міндеттері және функциялары
1. Комиссиялардың негізгі мақсаттары әлеуметтік және еңбек қатынастарын
реттеу және әлеуметтік әріптестік тараптарының мүдделерін келісу болып табылады.
2. Комиссиялардың негізгі міндеттері:
1) әлеуметтік және экономикалық саясаттың негізгі бағыттары бойынша
әлеуметтік әріптестік тараптарының ұстанымдарын келісу;
2) келісімдерді әзірлеу және жасасу;
3) келісімдерді іске асыру жөніндегі іс-шараларды әзірлеу, келісу және
бекіту;
4) халықаралық еңбек нормаларын ратификациялауға және қолдануға байланысты
мәселелер бойынша консультациялар жүргізу және ұсынымдар тұжырымдау болып табылады.
3. Комиссиялар өздері бекіткен ережелерге және жұмыс жоспарларына сәйкес
жұмыс істейді. Комиссиялардың отырыстары жылына кемінде екі рет өткізіледі.
4. Республикалық комиссияның функциялары:
1) әлеуметтік-еңбек қатынастары саласындағы заң жобаларын (әлеуметтік
әріптестік тараптарының бастамасы бойынша) қарау және олар бойынша ұсынымдар
шығару;
2) атқарушы билік органдарына әлеуметтік-еңбек қатынастары саласындағы
нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау туралы ұсыныстар енгізу;
3) ұлттық біліктілік шеңберін бекіту;
4) әлеуметтік-еңбек жанжалдарының және ереуілдердің алдын алу және оларды
болғызбау жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және келісу;
5) жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге және жұмыссыздық деңгейін қысқартуға
бағытталған шараларды келісу;
6) бас келісімді жасасу және оның орындалуына мониторингті жүзеге асыру;
7) салалық және өңірлік деңгейлерде келісімдер әзірлеуге және қабылдауға
қатысу үшін байқаушылар тобын қалыптастыру;
8) республикалық комиссияның негізгі мақсаттары мен міндеттерін іске асыруға
бағытталған өзге де функцияларды жүзеге асыру болып табылады.
5. Салалық комиссияның функциялары:
1) тиісті саланың әлеуметтік әріптестік тараптарының бас келісімді,
республикалық комиссия шешімдерін орындауын қамтамасыз ету;
2) тиісті саланың бағдарламалық және стратегиялық құжаттарын (әлеуметтік
әріптестік тараптарының бастамасы бойынша) қарау;
3) әлеуметтік-еңбек жанжалдарының және ереуілдердің алдын алу және оларды
болғызбау жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және келісу;
4) жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге және жұмыссыздық деңгейін қысқартуға
бағытталған шараларды келісу;
5) салалық келісімді жасасу және оның орындалуына мониторингті жүзеге асыру;
6) саланың еңбекке ақы төлеу жүйесінің, оның ішінде:
саладағы ең төмен тарифтік мөлшерлемені (айлықақыны);
разрядаралық коэффициенттердің шекті мәндерін;
салалық арттырушы коэффициенттерді;
ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда
істейтін қызметкерлерге қосымша ақы белгілеудің бірыңғай тәртібін белгілеудің
негізгі қағидаттарын әзірлеу;
7) салалық біліктілік шеңберін бекіту;
8) Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі кеңесті қалыптастыру;
9) Ұжымдық еңбек дауларының алдын алу және оларды шешу үшін еңбек төрелігі
жөніндегі кеңесті қалыптастыру;
10) келісімдер мен ұжымдық шарттарды әзірлеуге және қабылдауға қатысу үшін
байқаушылар тобын қалыптастыру;
11) кадрлық әлеуетті және біліктіліктерді дамыту жөніндегі үйлестіру
орталығын қалыптастыру;
12) салалық комиссияның негізгі мақсаттары мен міндеттерін іске асыруға
бағытталған өзге де функцияларды жүзеге асыру болып табылады.
6. Өңірлік комиссияның функциялары:
1) әлеуметтік әріптестік тараптарының бас келісімді, салалық келісімдерді
және республикалық және салалық комиссиялардың шешімдерін орындауын қамтамасыз ету;
2) өңірдің бағдарламалық және стратегиялық құжаттарын (әлеуметтік әріптестік
тараптарының бастамасы бойынша) қарау;
3) әлеуметтік-еңбек жанжалдарының және ереуілдердің алдын алу және оларды
болғызбау жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және келісу;
4) жұмыс берушілерге және қызметкерлердің өкілдеріне еңбек дауларын реттеуге
жәрдемдесу;
5) жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге және жұмыссыздық деңгейін қысқартуға
бағытталған шараларды қолдану;
6) өңірлік келісімді жасасу және оның орындалуын мониторингтеу;
7) Ұжымдық еңбек дауларының алдын алу және оларды шешу мәселелері жөніндегі
кеңесті қалыптастыру;
8) өңірлік комиссияның негізгі мақсаттары мен міндеттерін іске асыруға
бағытталған өзге де функцияларды жүзеге асыру болып табылады.
Ескерту. 268-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
269-бап. Республикалық, салалық және өңірлік
комиссиялардың негізгі құқықтары
Республикалық, салалық және өңірлік комиссиялар:
1) өз отырыстарында әлеуметтік және еңбек қатынастары саласында келісілген
саясат жүргізу проблемаларын қарауға;
2) келісім жобасын әзірлеу, көрсетілген келісімді іске асыру, комиссия
шешімдерін орындау кезінде атқарушы органдардың, жұмыс берушілер мен қызметкерлер
бірлестіктерінің мүдделерін келісуге;
3) атқарушы органдардан, жұмыс берушілерден және (немесе) қызметкерлер
өкілдерінен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттейтін, жасалатын және жасалған
келісімдер туралы ақпарат сұратуға;
4) өз шешімдерінің орындалуын бақылауды жүзеге асыруға, ал жауапты тұлғалар
оларды орындамаған жағдайда әлеуметтік әріптестіктің тиісті тарапына анықталған
бұзушылықтарды жою және келісімнің талаптарын орындамағаны үшін кінәлі тұлғаларды
жауапқа тарту жөніндегі ұсыныстары бар ақпарат жіберуге;
5) атқарушы органдардан ұжымдық келіссөздер жүргізу және келісімнің жобасын
әзірлеу, аталған келісімнің орындалуын бақылауды ұйымдастыру үшін қажетті
әлеуметтік жағдай туралы ақпаратты сұратуға және алуға;
6) уәкілетті мемлекеттік органдардың қарауына әлеуметтік және еңбек
қатынастары саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу жөнінде ұсыныстар
енгізуге;
7) ғалымдар мен мамандарды тарта отырып, жұмыс топтарын құруға;
8) комиссия отырысына атқарушы органдардың, қоғамдық бірлестіктердің
қызметкерлерін, сондай-ақ тәуелсіз сарапшыларды шақыруға;
9) атқарушы органдар, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің бірлестіктері
комиссия белгіленген мерзімде қарауға және орындауға міндетті бірлескен келісімдер
мен шешімдер қабылдауға;
10) әлеуметтік және еңбек қатынастары мен әлеуметтік әріптестік мәселелері
бойынша халықаралық, республикалық, өңіраралық кеңестер, конференциялар,
конгрестер, семинарлар өткізуге аталған іс-шараларды ұйымдастырушылармен келісілген
тәртіппен қатысуға құқылы.
270-бап. Қызметкерлер өкілдерінің өкілеттіктері
1. Қызметкерлер өкілдерінің:
1) қызметкерлердің әлеуметтік-еңбек құқықтары мен мүдделерін білдіруге және
қорғауға;
2) жұмыс берушімен жобаларды әзірлеу және келісімдерді, ұжымдық шарттарды
жасасу жөніндегі ұжымдық келіссөздер жүргізуге, осы мақсаттарда еңбек қатынастары
мәселелері бойынша қажетті ақпарат алуға;
3) келісімдерде немесе ұжымдық шарттарда көзделген әлеуметтік-экономикалық
даму мәселелерін шешуге қатысуға;
4) осы Кодексте белгіленген тәртіппен қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға;
5) еңбек заңнамасын бұзу мәселелері бойынша еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органның мемлекеттік инспекторларымен өзара іс-қимыл жасасуға;
6) келісімдерге және ұжымдық шарттарға сәйкес қалыпты еңбек жағдайларын
қамтамасыз ету жөніндегі шараларды зерделеу мен қолдану үшін жұмыс орындарында
болуға;
7) еңбек қатынастарына және әлеуметтік-экономикалық мәселелерге байланысты
заңнамалық актілердің, бағдарламалардың жобаларын әзірлеу мен қарау жөніндегі
консультациялық-кеңесші органдардың жұмысына қатысуға;
8) осы Кодексте белгіленген тәртіппен қызметкер мен жұмыс берушінің
арасындағы еңбек дауларын реттеуге қатысуға;
9) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен жиналыстар,
шерулер, митингілер, пикеттер, ереуілдер өткізуге құқығы бар.
2. Жұмыс берушілердің қызметкерлер өкілдеріне өз өкілеттіктерін жүзеге
асыруына кедергі жасауына жол берілмейді.
30-тарау. ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК ТАРАПТАРЫ АРАСЫНДА
КЕЛІСІМДЕР ЖАСАСУ ТӘРТІБІ
271-бап. Келісімдерді дайындау жөнінде келіссөздер
жүргізу құқығы
1. Әлеуметтік әріптестіктің кез келген тарапы келісімді әзірлеу, оның
мазмұны, оны жасасу, өзгерту, толықтыру жөніндегі келіссөздердің бастамашысы болуға
құқылы.
2. Республикалық, салалық, өңірлік деңгейлерде қызметкерлер мен жұмыс
берушілер уәкілеттік берген бірнеше өкіл бар болса, олардың әрқайсысына өздері
өкілдік ететін қызметкерлер мен жұмыс берушілердің атынан келіссөздер жүргізу
құқығы беріледі.
272-бап. Келіссөздер жүргізудің, келісімдерді әзірлеу
мен жасасудың тәртібі
1. Екінші тараптан келіссөздердің басталуы туралы жазбаша ұсыныстар алған
тараптар күнтізбелік он күн ішінде оларды қарауға және келіссөздерге кірісуге
міндетті.
Тараптар арасында салалық келісімнің жекелеген ережелері бойынша
келіспеушіліктер болғанда, келіссөздер басталған күннен бастап үш ай ішінде
тараптар бір мезгілде келіспеушіліктер хаттамасын жасай отырып, келісілген
шарттарда салалық келісімге қол қоюға тиіс.
2. Келіссөздер жүргізу тәртібін, келісімдерді әзірлеу мен жасасу
мерзімдерін, сондай-ақ оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізуді, оларға қосылуды
комиссиялар бекітеді.
3. Келісімдер оларға тараптар қол қойған кезден бастап не келісімдерде
белгіленген күннен бастап күшіне енеді. Келісімдердің барлық қосымшалары олардың
ажырамас бөлігі болып табылады және солармен бірдей заң күшіне ие болады.
4. Келісімнің қолданылу мерзімі тараптардың келісімі бойынша не жаңа келісім
қабылданғанға дейін белгіленеді, бірақ үш жылдан аспауға тиіс.
5. Қызметкерлерге бір мезгілде бірнеше келісімдердің күші қолданылған
жағдайларда, келісімдердің қызметкерлер үшін неғұрлым қолайлы шарттары қолданылады.
6. Бас, салалық, өңірлік келісімдерді әлеуметтік әріптестік тараптарының
өкілдері қол қойып бекітеді.
7. Тараптар қол қойған салалық, өңірлік келісімдер қосымшаларымен қоса он күн
мерзімде хабарламалық тіркеу үшін жіберіледі.
273-бап. Республикалық, салалық, өңірлік комиссиялардың
шешімдер қабылдау тәртібі
1. Комиссиялардың шешімдері келіссөздерде барлық тараптардың келісіміне қол
жеткізу негізінде ғана қабылданады және тиісті келісімдермен ресімделеді.
2. Келісім барысында, егер тараптар келісімге келе алмаса,
келіспеушіліктерді жою жөніндегі және келіссөздерді қайта жалғастыру мерзімдері
туралы тараптардың түпкілікті тұжырымдалған ұсыныстары енгізілетін хаттама
жасалады.
3. Шешімдер қабылдау мен жұмысты ұйымдастыру тәртібін комиссиялар әзірлеп,
бекітеді.
274-бап. Комиссиялардың үйлестірушілері
Республикалық, салалық және өңірлік комиссиялардың үйлестірушілері
тараптардың бірлескен шешімімен тағайындалады. Комиссияның үйлестірушісі:
1) тараптардың қызметіне араласпайды;
2) комиссия жұмысына қатысу үшін жұмыс берушілер мен қызметкерлер
бірлестіктерінің өкілдерін, атқарушы билік органдарының комиссия мүшелері болып
табылмайтын өкілдерін, сондай-ақ ғалымдар мен мамандарды, басқа да ұйымдардың
өкілдерін шақырады;
3) комиссияның және жұмыс топтарының жұмысын, хаттамалардың жүргізілуін,
шешімдердің жобаларын дайындауды және олардың орындалуын бақылауды қамтамасыз
етеді.
275-бап. Келісімдердің тараптары, түрлері
1. Республикалық деңгейде Қазақстан Республикасының Үкіметі, жұмыс
берушілердің республикалық бірлестіктері мен қызметкерлердің республикалық
бірлестіктері арасында Бас келісім жасалады.
2. Салалық деңгейде тиісті қызмет саласындағы уәкілетті мемлекеттік
органдар, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің өкілетті өкілдері арасында салалық
келісімдер жасалады.
3. Өңірлік деңгейде жергілікті атқарушы органдар және жұмыс берушілер мен
қызметкерлердің өкілетті өкілдері арасында өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық)
келісімдер жасалады.
Ескерту. 275-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
276-бап. Келісімдердің мазмұны
1. Келісімдер:
1) қолданылу мерзімі туралы;
2) орындалуын бақылау тәртібі туралы;
3) келісімге өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы;
4) тараптардың өздеріне алған міндеттемелерді орындамаған жағдайдағы
жауаптылығы туралы ережелерді қамтуға тиіс.
2. Бас келісімнің мазмұнын республикалық комиссия әлеуметтік әріптестіктің
барлық тараптары немесе солардың біреуі ұсынған бас келісім жобаларын негізге ала
отырып айқындайды.
3. Салалық және өңірлік келісімдердің мазмұнын салалық және өңірлік
комиссиялар әлеуметтік әріптестіктің барлық тараптары немесе солардың біреуі
ұсынған келісімдер жобаларының негізінде айқындайды.
4. Бас келісімде:
1) әлеуметтік-еңбек қатынастары саласындағы заң жобаларын қарау тәртібі
туралы;
2) әлеуметтік-еңбек жанжалдарының және ереуілдердің алдын алу және оларды
болғызбау жөніндегі іс-шаралар туралы;
3) еңбек нарығын дамыту, халықты тиімді жұмыспен қамтуға жәрдемдесу туралы;
4) еңбек жағдайлары және еңбекті қорғау, өнеркәсіптік және экологиялық
қауіпсіздік туралы;
5) әлеуметтік әріптестікті және диалогты дамыту туралы;
6) салалық және өңірлік деңгейлерде келісімдерді әзірлеуге және қабылдауға
қатысу үшін байқаушылар тобын қалыптастыру және оның қызмет тәртібі туралы ережелер
көзделуге тиіс.
5. Салалық келісімдерде:
1) тиісті саланың бағдарламалық және стратегиялық құжаттарын қарау тәртібі
туралы;
2) салада әлеуметтік әріптестікті және диалогты дамыту туралы;
3) әлеуметтік-еңбек жанжалдарының және ереуілдердің алдын алу және оларды
болғызбау жөніндегі іс-шаралар туралы;
4) саланың еңбекке ақы төлеу жүйесінің негізгі қағидаттары туралы, оның
ішінде:
саладағы ең төмен тарифтік мөлшерлемені (айлықақыны);
разрядаралық коэффициенттердің шекті мәндерін;
салалық арттырушы коэффициенттерді;
ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда
істейтін қызметкерлерге қосымша ақы белгілеудің бірыңғай тәртібін белгілеу;
5) салалық біліктілік шеңберін бекіту тәртібі туралы;
6) Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі кеңесті қалыптастыру және
оның қызмет тәртібі туралы;
7) Ұжымдық еңбек дауларының алдын алу және оларды шешу мәселелері жөніндегі
кеңесті қалыптастыру және оның қызмет тәртібі туралы;
8) келісімдерді, ұжымдық шарттарды әзірлеуге және қабылдауға қатысу үшін
байқаушылар тобын қалыптастыру және оның қызмет тәртібі туралы;
9) кадрлық әлеуетті және біліктіліктерді дамыту жөніндегі үйлестіру орталығын
қалыптастыру және оның қызмет тәртібі туралы ережелер көзделуге тиіс.
6. Өңірлік келісімдерде:
1) өңірде әлеуметтік әріптестікті және диалогты дамыту туралы;
2) өңірдің бағдарламалық және стратегиялық құжаттарын қарау тәртібі туралы;
3) әлеуметтік-еңбек жанжалдарының және ереуілдердің алдын алу және оларды
болғызбау жөніндегі іс-шаралар туралы;
4) жұмыс берушілерге және қызметкерлердің өкілдеріне еңбек дауларын реттеуге
жәрдемдесу туралы;
5) жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге және жұмыссыздық деңгейін қысқартуға
бағытталған шараларды қолдану туралы;
6) Ұжымдық еңбек дауларының алдын алу және оларды шешу мәселелері жөніндегі
кеңесті қалыптастыру және оның қызмет тәртібі туралы ережелер көзделуге тиіс.
7. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда қызметкердің
жағдайын нашарлататын келісімнің ережелері жарамсыз деп танылады және қолданылмауға
тиіс.
Ескерту. 276-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
277-бап. Келісімдерді тіркеу
1. Облыстық деңгейде жасалған салалық және өңірлік келісімдерді тіркеуді
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.
2. Қалалық, аудандық деңгейде жасалған салалық және өңірлік келісімдерді
тіркеуді жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырады.
278-бап. Келісімдердің қолданылуы
1. Бас келісімнің күші мемлекеттік органдарға, жұмыс берушілерге,
қызметкерлерге және олардың өкілдеріне қолданылады.
2. Салалық келісімнің күші тиісті қызмет саласының мемлекеттік органдарына,
тиісті саланың жұмыс берушілеріне, қызметкерлеріне және олардың өкілдеріне
қолданылады.
3. Өңірлік келісімнің күші тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті
атқарушы органдарына, жұмыс берушілеріне, қызметкерлеріне және олардың өкілдеріне
қолданылады.
4. Келісімдердің күші Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан,
мүлкінің меншік иелері, құрылтайшылары (қатысушылары) немесе акционерлері
шетелдіктер немесе шетелдік заңды тұлғалар не шетел қатысатын заңды тұлғалар болып
табылатын ұйымдарға да қолданылады.
5. Келісімге қол қойылған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде еңбек
жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган – республикалық деңгейде, тиісті қызмет
саласының мемлекеттік органдары – салалық және жергілікті атқарушы органдар өңірлік
деңгейлерде келісімді ресми түрде жариялауға міндетті.
Ескерту. 278-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
279-бап. Келісімдердің орындалуын бақылау
Келісімдердің орындалуын бақылауды әлеуметтік әріптестік тараптары жүзеге
асырады.
280-бап. Келіссөздерге қатысудан жалтарғаны үшін
жауапкершілік
Тараптар өкілдерінің әлеуметтік әріптестік туралы келісімді жасасу, өзгерту
жөніндегі келіссөздерге қатысудан жалтаруы немесе әлеуметтік әріптестік туралы
келісілген келісімге қол қоюдан құқыққа сыйымсыз бас тартуы, келіссөздер жүргізу
және әлеуметтік әріптестік туралы келісім нормаларының сақталуына бақылау жасау
үшін қажетті ақпарат бермеуі, сондай-ақ оның талаптарын бұзуы немесе орындамауы
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.
31-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ШАРТ
281-бап. Ұжымдық келіссөздер жүргізудің принциптері
Ұжымдық келіссөздер жүргізудің принциптері:
тараптар мүдделерінің тең құқықтылығы және оларды құрметтеу;
ұжымдық шарттың немесе келісімнің мазмұнын құрайтын мәселелерді талқылаудағы
таңдау еркіндігі;
тараптардың міндеттемелер қабылдау еріктілігі;
Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын сақтау болып табылады.
282-бап. Ұжымдық келіссөздер жүргізудің, ұжымдық шартты
әзірлеу мен жасасудың тәртібі
1. Кез келген тарап ұжымдық шарт жобасын әзірлеудің және жасасудың
бастамашысы бола алады.
Екінші тараптың ұжымдық шарт жасасу жөніндегі келіссөздерді бастау туралы
ұсынысы бар хабарламасын алған тарап оны он күндік мерзімде қарап, осы баптың 2-
тармағында белгіленген тәртіппен келіссөздерге кірісуге міндетті.
2. Ұжымдық келіссөздер жүргізу және ұжымдық шарттың жобасын әзірлеу үшін
тараптар тепе-тең негізде комиссия құрады. Комиссия мүшелерінің саны, оның жеке
құрамы, жобаны әзірлеу және ұжымдық шарт жасасу мерзімдері тараптар келісімімен
айқындалады.
Жұмыс беруші тараптардың келісімі бойынша ұжымдық шартты әзірлеу мен жасасу
үшін қажетті жағдай жасауды қамтамасыз етеді.
Кәсіптік одақтың мүшелері болып табылмайтын қызметкерлер шарттық негізде
жұмыс берушімен өзара қарым-қатынастарда өз мүдделерін білдіру үшін кәсіподақ
органына да, өзге өкілдерге де уәкілеттік беруге құқылы.
Ұйымда қызметкерлердiң бiрнеше өкiлдерi болған кезде комиссияға қатысу және
ұжымдық шартқа қол қою үшiн олар бiртұтас өкiлдi орган құрады. Бұл ретте олардың
әрқайсысына өздерi өкiлдiк ететiн қызметкерлердiң санына қарай пропорционалды
өкiлдiк ету қағидаты негiзiнде келiссөздер жүргiзу жөнiндегi бiртұтас органның
құрамында өкiлдiк ету құқығы берiледi.
3. Комиссия әзірлеген ұжымдық шарттың жобасын ұйым қызметкерлері міндетті
түрде талқылауға тиіс. Жобаны талқылау нысанын қызметкерлердің өздері айқындайды.
Комиссия келіп түскен ескертпелер мен ұсыныстарды ескере отырып, жобаны пысықтайды.
4. Тараптардың келісіміне қол жеткізілген кезде ұжымдық шарт кемінде екі
данада жасалады және оған тараптардың өкілдері қол қояды.
5. Ұжымдық шарттың жекелеген ережелері бойынша тараптар арасында
келіспеушіліктер болған кезде ұжымдық келіссөздер басталған күннен бастап бір ай
ішінде тараптар бір мезгілде келіспеушіліктер хаттамасын жасай отырып, келісілген
талаптармен ұжымдық шартқа қол қоюға тиіс.
6. Ұжымдық шартты өзгерту және толықтыру осы бапта оны жасасу үшін
белгіленген тәртіппен тараптардың өзара келісімімен ғана жүргізіледі.
7. Егер алынған мәліметтер мемлекеттік, қызметтік, коммерциялық
және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды құрайтын болса, ұжымдық келіссөздерге
қатысушылардың бұл мәліметтерді жария етуге құқығы жоқ.
8. Ұжымдық келіссөздерге қатысушылар келіссөздер жүргізу кезінде орташа
айлық жалақысы сақтала отырып, еңбек міндеттерін орындаудан босатылуы мүмкін. Бұл
мерзім олардың еңбек өтіліне қосылады.
9. Тараптар қол қойған ұжымдық шартты қол қойылған күнінен бастап бiр ай
мерзiмде жұмыс берушi мониторинг үшiн еңбек инспекциясы жөнiндегi жергілікті
органға ұсынуға мiндеттi.
10. Тараптардың өкiлдерi жарты жылда кемінде бір рет қызметкерлерге ұжымдық
шарттың орындалу барысы туралы ақпарат беруге мiндеттi.
Ескерту. 282-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
283-бап. Ұжымдық шарттың тараптары
1. Қызметкерлер және жұмыс беруші ұжымдық шарттың тараптары болып табылады.
2. Ұжымдық шарт ұйымдарда да, шетелдік заңды тұлғалардың филиалдары мен
өкілдіктерінде де жасалуы мүмкін.
Ескерту. 283-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
284-бап. Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымы
1. Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымын тараптар жасалған бас, салалық және
өңірлік келісімдерге сәйкес айқындайды. Ұжымдық шартқа мынадай ережелер енгізіледі:
1) еңбекке ақы төлеуді нормалау, оның нысандары, жүйелері, қызметкерлерге,
оның ішінде ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек
жағдайлары бар жұмыстарда істейтін қызметкерлерге тарифтік ставкалар мен жалақылар,
үстемақылар мен қосымша ақылар мөлшері туралы;
2) жалақыны индекстеудің тәртібі туралы, жәрдемақы және өтемақы, оның ішінде
жазатайым оқиғалар кезіндегі төлемдер туралы;
3) тиісті мамандықтың, ұйымдағы лауазымның ең жоғары және ең төменгі
жалақысы мөлшерлерінің арасындағы жол берілетін арақатынас туралы;
4) разрядаралық коэффициенттерді белгілеу туралы;
5) жұмыс уақыты мен тынығу уақытының ұзақтығы, еңбек демалыстары туралы;
6) саламатты және қауіпсіз еңбек пен тұрмыс жағдайларын жасау туралы, еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі шараларды қаржыландыру көлемі туралы,
денсаулық сақтауды жақсарту туралы;
7) алып тасталды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
8) кәсіптік одақ қызметі үшін жағдайлар жасау туралы;
9) қызметкерлерді Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының негіздеріне оқыту
жөніндегі іс-шаралар туралы;
10) ұжымдық шарттың орындалуын бақылау туралы.
2. Ұжымдық шартқа:
1) еңбекті ұйымдастыруды жақсарту және өндіріс тиімділігін арттыру туралы;
2) еңбек тәртіптемесі мен еңбек тәртібін реттеу туралы;
3) босатылатын қызметкерлердің жұмыспен қамтылуын, оларды даярлауды,
біліктілігін арттыруды, қайта даярлауды және жұмысқа орналастыруды қамтамасыз ету
туралы;
4) жұмысты оқумен қоса атқаратын қызметкерлерге берілетін кепілдіктер мен
жеңілдіктер туралы;
5) қызметкерлердің тұрғын үй және тұрмыстық жағдайларын жақсарту туралы;
6) қызметкерлерді сауықтыру, санаторий-курорттық емдеу және олардың тынығуы
туралы;
7) кәсіподақ мүшелері болып табылатын қызметкерлермен еңбек шартын бұзған
кезде ұйымның кәсіподақ органының дәлелді пікірін ескерудің тәртібі туралы;
8) кәсіподақ органына сайланған қызметкерлерге берілетін кепілдіктер туралы;
9) қызметкерлердің өкілдері қызметін жүзеге асыруға арналған талаптар
туралы;
10) алып тасталды - ҚР 27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен;
11) қызметкерлерді сақтандыру туралы;
11-1) Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру
туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылған, жүктілікке және босануға, жаңа туған
баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетін
әлеуметтік төлем сомасын шегергендегі орташа жалақысын сақтай отырып, жүктілікке
және босануға байланысты демалысқа, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған
қызметкерлерге берілетін демалысқа ақы төлеу туралы;
12) ұжымдық шартқа өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу тәртiбi туралы;
13) еңбек шарттарын ереуілді желеу етіп жұмыс берушінің бастамасы бойынша
бұзуды болдырмау туралы;
14) қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздері келтірген залал үшін
жауаптылығы туралы;
15) тараптардың ұжымдық шартты орындауға жауаптылығы туралы;
16) ерікті зейнетақы жарналары туралы;
16-1) қызметкерлерді және олардың отбасыларын медициналық сақтандыру
кепілдіктері туралы, қоршаған ортаны қорғау туралы;
16-2) сақтандыру ұйымымен зейнетақы аннуитеті шартын жасасу үшін қызметкердің
қаражаты жеткіліксіз болған жағдайда, оның пайдасына жұмыс берушінің қаражаты
есебінен ерiктi зейнетақы жарналарын жүзеге асыру туралы;
17) тараптар айқындаған басқа да мәселелер бойынша қызметкерлер мен жұмыс
берушінің өзара міндеттемелері енгізілуі мүмкін.
3. Ұжымдық шарт еңбек заңнамасымен, бас, салалық, өңірлік келісімдермен
салыстырғанда қызметкерлер жағдайын нашарлатпауға тиіс. Мұндай ережелер жарамсыз
деп танылады және қолданылмауға тиіс.
Ескерту. 284-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
04.02.2013 № 75-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.06.2014 N 212-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi)
Заңдарымен.
285-бап. Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімдері мен аясы
1. Ұжымдық шарт тараптар айқындайтын мерзімге жасалады.
2. Ұжымдық шарт, егер оның ережелерінде өзгеше көзделмесе, қол қойылған
кезден бастап күшіне енеді және тараптар оны орындауға міндетті.
3. Ұжымдық шарттың күші жұмыс берушіге және солардың атынан ұжымдық шарт
жасалған ұйым қызметкерлеріне және жазбаша өтініш негізінде оған қосылған
қызметкерлерге қолданылады.
Қосылу тәртібі ұжымдық шартта айқындалады.
4. Ұйымның қайта ұйымдастырылу (бірігу, қосылу, бөліну, бөлініп шығу, қайта
құрылу) кезеңінде ұжымдық шарт өз күшін сақтайды.
5. Ұйым мүлкінің меншік иесі ауысқан кезде ұжымдық шарт үш ай бойы өз күшін
сақтайды. Осы кезеңде тараптар жаңа ұжымдық шарт жасасу немесе қолданыстағы шартты
сақтау, өзгерту және толықтыру туралы келіссөздерді бастауға құқылы.
6. Ұйым таратылған, ол банкрот деп жарияланған кезде ұжымдық шарттың
қолданылуы барлық қызметкерлермен еңбек шарттары тоқтатылған кезден бастап
тоқтатылады.
Ескерту. 285-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
286-бап. Тараптардың ұжымдық шартты орындамағаны үшін
жауапкершілігі
Ұжымдық шартта көзделген міндеттемелерді орындамағаны үшін тараптар ұжымдық
шартқа және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.
287-бап. Келіссөздер кезіндегі кепілдіктер мен
өтемақылар
Қызметкерлердің өкілді органдарының ұжымдық келіссөздерге қатысатын
мүшелерімен келіссөздер жүргізу кезеңінде (ұйымды тарату жағдайларынан басқа)
тиісті өкілді органның келісімінсіз жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты
бұзылмайды.
Ескерту. 287-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
32-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ 288-бап. Ұжымдық еңбек дауының туындауы
1. Ұжымдық еңбек дауы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану, осы
Кодекстің 289-бабының 1-тармағына сәйкес ресімделген келісімдердің, еңбек және
(немесе) ұжымдық шарттардың, жұмыс беруші актілерінің талаптарын орындау немесе
өзгерту мәселелері бойынша қызметкерлердің талаптары туралы жұмыс беруші жазбаша
хабардар етілген күннен бастап немесе жұмыс беруші, жұмыс берушілер бірлестігі өз
шешімдерін хабарламаған жағдайда осы Кодекстің 290-бабында көрсетілген мерзім өткен
күннен бастап туындаған деп есептеледі.
2. Ұжымдық еңбек даулары бітімгерлік рәсімдер тәртібімен және (немесе) сот
тәртібімен шешіледі.
Ескерту. 288-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
289-бап. Қызметкерлердің талаптарын ресімдеу мен
мәлімдеу тәртібі
1. Қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен еңбегіне ақы төлеуді белгілеу және
өзгерту, қызметкерлер мен жұмыс берушінің, жұмыс берушілер бірлестігінің арасындағы
ұжымдық шарттар мен келісімдерді жасасу, өзгерту және орындау мәселелері жөніндегі
талаптары қызметкерлердің жалпы жиналысында (конференциясында) қалыптастырылады
және бекітіледі.
Қызметкерлер жиналысы, егер оған ұйым қызметкерлерінің жалпы санының
жартысынан астамы қатысса заңды деп танылады.
Конференция, егер оған хаттамалық шешімдерге сәйкес қызметкерлер сайлаған
делегаттардың кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп танылады.
Қызметкерлер жиналысының (конференциясының) шешімі дауыс берушілердің
көпшілік дауысымен қабылданды деп есептеледі. Қызметкерлер жиналысын
(конференциясын) өткізуге мүмкіндік болмаған кезде, қызметкерлердің өкілді органы
өздері ұсынған талаптарын қолдайтын қызметкерлердің жартысынан астамының қолын
жинап, өз шешімін бекітуге құқығы бар.
2. Қызметкерлердің талаптары жазбаша түрде жазылады және жұмыс берушілерге,
жұмыс берушілердің бірлестіктеріне күнтізбелік үш күн мерзімде жіберіледі.
3. Аталған талаптарды әртүрлі жұмыс берушілердің қызметкерлері қойған
жағдайда, бұл талаптарды кәсіптік одақтардың салалық немесе өңірлік бірлестіктері
не қызметкерлер уәкілеттік берген өзге де жеке және (немесе) заңды тұлғалар ұсынуы
мүмкін.
4. Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі қызметкерлердің талаптар қою
жөнінде жиналыс (конференция) өткізуіне кедергі келтіруге әсер ететін қандай да
болмасын араласудан қалыс қалуға міндетті.
Ескерту. 289-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
290-бап. Қызметкерлердің талаптарын қарау
Жұмыс беруші қызметкерлердің қойған талаптарын оларды алған күннен бастап үш
жұмыс күнінен кешіктірмей, жұмыс берушілердің бірлестігі бес жұмыс күнінен
кешіктірмей қарауға және оларды шешу үшін шаралар қолдануға, ал көрсетілген
мерзімде шешуге мүмкіндік болмаған кезде туындаған келіспеушіліктерді одан әрі
қарау үшін өз өкілдерін көрсете отырып, өздерінің шешімдері мен ұсыныстарын
қызметкерлерге жазбаша түрде жеткізуге міндетті.
Ескерту. 290-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
291-бап. Бітімгерлік рәсімдер
1. Қызметкерлердің талаптарын осы Кодекстің 290-бабында көзделген тәртіппен
шешу мүмкін болмаған кезде олар бітімгерлік рәсімдер тәртібімен қаралады.
Жұмыс беруші, жұмыс берушілердің бірлестігі (олардың өкілдері) қабылдамаған
немесе олардың ішінара қанағаттандырған талаптары алдымен бітімгерлік
комиссиясында, ал онда келісімге қол жеткізілмесе - еңбек арбитражында қаралады.
2. Тараптар ұжымдық еңбек дауын қараудың кез келген сатысында делдалға
жүгіне алады. Делдалдық рәсім бітімгерлік комиссиясындағы, еңбек арбитражындағы
бітімгерлік рәсімдерге қарағанда дербес рәсім болып табылады және солармен қатар
жүргізілуі мүмкін.
292-бап. Татуластыру комиссиясы
1. Татуластыру комиссиясын тараптар жұмыс берушi, жұмыс берушiлердiң
бiрлестiгi (олардың өкiлдерi) өз шешiмiн қызметкерлердің (олардың өкiлдерiнің)
назарына жеткізген не хабарламаған не ұжымдық келiссөздер барысындағы
келiспеушiлiктер хаттамасы жасалған күннен бастап күнтiзбелiк үш күн iшiнде құрады.
2. Татуластыру комиссиясы ұжымдық еңбек дауы тараптары өкiлдерiнен тепе-тең
негiзде қалыптастырылады. Татуластыру комиссиясын құру туралы шешiм жұмыс берушiнiң
актiсiмен және қызметкерлер өкiлдерiнiң шешiмiмен ресiмделедi.
Жұмыс берушi, жұмыс берушiлердiң бiрлестiгi татуластыру комиссиясының жұмыс
істеуі үшін қажетті жағдайлар жасайды.
3. Татуластыру комиссиясы қызметкерлердiң (олардың өкiлдерiнiң) талаптарын
құрылған күнінен бастап күнтізбелік жеті күннен кешiктiрілмейтін мерзімде қарайды.
Татуластыру комиссиясының талаптарды қарау тәртiбi, қараудың көрсетiлген мерзiмiн
ұзарту тараптардың келiсiмi бойынша жүзеге асырылады және хаттамамен ресiмделедi.
4. Татуластыру рәсiмі процесінде татуластыру комиссиясы қызметкерлермен
(олардың өкiлдерiмен), жұмыс берушiмен, жұмыс берушiлердің бiрлестiгiмен (олардың
өкiлдерiмен), мемлекеттiк органдармен және өзге де мүдделi тұлғалармен
консультациялар жүргiзедi.
5. Комиссияның шешiмi тараптар келiсiмiнiң негiзiнде қабылданады, тараптардың
өкiлдерi қол қоятын хаттамамен ресiмделедi, тараптар үшiн мiндеттi күшi болады және
татуластыру комиссиясының шешімінде белгіленген тәртіппен және мерзімдерде
орындалады.
6. Татуластыру комиссиясында келiсiмге қол жеткiзiлмеген кезде оның жұмысы
тоқтатылады, ал дауларды шешу үшін еңбек төрелігі құрылады.
Ескерту. 292-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
293-бап. Еңбек арбитражы
1. Еңбек арбитражын ұжымдық еңбек дауының тараптары бітімгерлік комиссиясының
жұмысы тоқтатылған күннен бастап күнтізбелік бес күн ішінде әлеуметтік-еңбек
қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық, салалық немесе өңірлік комиссия
мүшелерінің
қатысуымен құрады.
2. Еңбек арбитражы мүшелерінің саны, оның дербес құрамы, еңбек дауын
қараудың тәртібі тараптардың келісімімен белгіленеді. Еңбек арбитражы кемінде бес
адамнан құрылуға тиіс. Еңбек арбитражының құрамына қоғамдық бірлестіктердің
өкілдері, мемлекеттік еңбек инспекторы, мамандар, сарапшылар мен басқа да адамдар
енгізіледі.
3. Еңбек арбитражының төрағасын тараптар арбитраж мүшелері қатарынан
сайлайды.
4. Еңбек арбитражы ұжымдық еңбек дауын ұжымдық еңбек дауы тараптары
өкілдерінің міндетті түрде қатысуымен, ал қажет болғанда басқа да мүдделі адамдар
өкілдерінің де қатысуымен қарайды.
5. Дауды қарау рәсімін еңбек арбитражы белгілейді және ұжымдық еңбек дауы
тараптарының назарына жеткізеді.
6. Еңбек арбитражының шешімі құрылған күнінен бастап күнтізбелік жеті күннен
кешіктірілмей арбитраж мүшелерінің қарапайым көпшілік дауысымен қабылданады. Еңбек
арбитражы мүшелерінің дауыстары тең бөлінген кезде төрағаның дауысы шешуші болып
табылады. Шешім дәлелді әрі жазбаша түрде болуға және оған арбитраж мүшелерінің
барлығы қол қоюға тиіс.
7. Бітімгерлік комиссиясында ұжымдық еңбек дауы тараптарының келісіміне қол
жеткізілмеген кезде, заң бойынша ереуілдер өткізу тыйым салынған немесе шектелген
ұйымдарда, еңбек арбитражы міндетті түрде құрылуға тиіс.
8. Ұжымдық еңбек дауының тараптары еңбек арбитражының шешімін орындауға
міндетті болады.
294-бап. Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау
1. Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау тәртібі ұжымдық еңбек дауы
тараптарының келісімі бойынша айқындалады.
2. Тараптар өздеріне қатысты тәуелсіз ұйымдар мен тұлғаларды делдал ретінде
белгілейді. Әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық, салалық,
өңірлік комиссиялар ұжымдық еңбек дауы тараптарының келісімімен ұжымдық еңбек
дауларын реттеу жөніндегі жұмысқа орталық және жергілікті атқарушы органдардың,
қауымдастықтардың және басқа да қоғамдық бірлестіктердің басшылары мен
қызметкерлерін, жұмыс берушілерді, сондай-ақ тәуелсіз сарапшыларды тарта алады.
Делдалды таңдау жағдайларының бәрінде олардан делдалдық етуге жазбаша
келісім алынуға тиіс.
295-бап. Тараптардың ұжымдық еңбек дауы бойынша
келісімге қол жеткізуінің салдарлары
1. Ұжымдық еңбек дауының тараптары арасында дауды делдалдың (медиатордың)
қатысуымен немесе онсыз шешу туралы келiсiмге қол жеткiзiлген барлық жағдайларда,
аяқталмаған татуластыру рәсiмдерi тоқтатылады, ал тараптар арасындағы келiсiмнiң
шарттары дауды шешудiң шарттары деп есептеледi.
Ұжымдық еңбек дауының тараптары қол жеткiзген келiсiмдер жазбаша нысанда
ресiмделедi.
2. Тараптар арасында даудың шешілуі туралы келісімге қол жеткізу, егер ереуіл
жарияланған болса, оның тоқтатылуына әкеп соғады.
Ескерту. 295-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
296-бап. Ұжымдық еңбек дауының шешілуімен байланысты
кепілдіктер
Бітімгерлік комиссиясының мүшелері ұжымдық еңбек дауын шешу жөніндегі
келіссөздерге қатысқан уақытта орташа жалақысы сақтала отырып, негізгі жұмысынан
босатылады.
Қызметкерлердің, олардың бірлестіктерінің ұжымдық еңбек дауын шешуге
қатысатын өкілдері ұжымдық еңбек дауын шешу кезеңінде тәртіптік жазаға тартылмайды,
басқа жұмысқа ауыстырылмайды немесе солардың өкілдік етуіне уәкілеттік берген
органның алдын ала келісімінсіз жұмыс берушінің бастамасы бойынша олармен еңбек
шарты бұзылмайды.
297-бап. Тараптардың және бітімгерлік органдарының
ұжымдық еңбек дауларын реттеу жөніндегі
міндеттері
1. Тараптардың ешқайсысы бітімгерлік рәсімдерге қатысудан жалтаруға құқылы
емес.
2. Ұжымдық еңбек дауындағы реттелмеген келiспеушiлiктер жазбаша түрде
тараптардың назарына жеткiзiлуге тиiс.
3. Егер жұмыс берушінің өкілі өкілеттіктерінің жеткіліксіз болуына
байланысты ұжымдық еңбек дауы тараптарының келіспеушіліктерін реттеу мүмкін
болмаса, қызметкерлердің талаптары ұйымдардың, оның ішінде Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан, мүлкінің меншік иелері шетелдік жеке немесе
заңды тұлғалар болып табылатын ұйымдардың не шетелдік қатысуы бар ұйымдардың мүлік
меншік иелеріне, құрылтайшыларына (қатысушыларына) немесе акционерлеріне табыс
етіледі.
4. Осы баптың 2, 3-тармақтарында көрсетілген рәсімдердің нәтижелерімен
келіспеген жағдайда, қызметкерлер өз мүдделерін қорғаудың заңда көзделген, ереуіл
өткізуге дейінгі өзге де барлық тәсілдерін пайдалануға құқылы.
Ескерту. 297-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
298-бап. Ереуіл өткізу құқығы
1. Егер бітімгерлік рәсімдер арқылы ұжымдық еңбек дауын шешуге қол
жеткізілмесе, сондай-ақ жұмыс беруші бітімгерлік рәсімдерден жалтарған не ұжымдық
еңбек дауын шешу барысында қол жеткізілген келісімді орындамаған жағдайларда
қызметкерлер ереуіл өткізу туралы шешім қабылдай алады.
2. Ереуіл өткізу жөніндегі шешім қызметкерлердің (олардың өкілдерінің)
жиналысында (конференциясында) қабылданады.
Қызметкерлер жиналысы, егер оған ұйым қызметкерлерінің жалпы санының
жартысынан астамы қатысса, заңды деп танылады.
Конференция, егер оған хаттамалық шешімдерге сәйкес қызметкерлер сайлаған
делегаттардың кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп танылады.
Қызметкерлер жиналысының (конференциясының) шешімі дауыс берушілердің
көпшілік дауысымен қабылданды деп есептеледі. Қызметкерлер жиналысын
(конференциясын) өткізуге мүмкіндік болмаған кезде қызметкерлердің өкілді органы
ереуілді өткізуді қолдайтын қызметкерлердің жартысынан астамының қолын жинап, өз
шешімін бекітуге құқығы бар.
3. Ереуілді қызметкерлер (олардың өкілдері) уәкілеттік берген орган (ереуіл
комитеті) басқарады. Бірнеше жұмыс берушілердің қызметкерлері (олардың өкілдері)
бірдей талаптар қойып, ереуіл жариялаған жағдайда, оны осы қызметкерлер өкілдерінің
бірдей санынан құрылатын бірлескен орган басқаруы мүмкін.
4. Ереуілге қатысу ерікті болып табылады. Ешкімді ереуілге қатысуға немесе
ереуілге қатысудан бас тартуға мәжбүрлеуге болмайды.
5. Қызметкерлерді ереуілге қатысуға немесе ереуілге қатысудан бас тартуға
мәжбүрлейтін тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен
жауаптылықта болады.
Ескерту. 298-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
299-бап. Ереуілдің басталуы туралы жариялау
1. Осы Кодекстің 298-бабының 3-тармағында көрсетілген уәкілетті орган
ереуілдің басталуы мен болжамды ұзақтығы туралы жұмыс берушіге, жұмыс берушілердің
бірлестігіне (олардың өкілдеріне) оны жариялағанға дейін бес жұмыс күнінен
кешіктірмей жазбаша түрде ескертуге тиіс.
2. Ереуіл жариялау туралы шешімде:
1) тараптардың ереуіл өткізуге негіз болған келіспеушіліктерінің тізбесі;
2) ереуіл өткізілетін күн, орын мен уақыт қатысушылардың болжамды саны;
3) ереуілді басқаратын органның атауы, бітімгерлік рәсімдерге қатысуға
уәкілеттік берілген қызметкерлер өкілдерінің құрамы;
4) ереуіл өткізу кезеңінде орындалатын қажетті жұмыстардың (қызмет
көрсетулердің) ең төменгі көлемі жөніндегі ұсыныстар көрсетіледі.
Ескерту. 299-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
300-бап. Ереуілді басқаратын органның өкілеттіктері
1. Ереуілді басқаратын орган өзіне осы Кодекспен берілген құқықтар шегінде
және қызметкерлер (олардың өкілдері) берген өкілеттіктер негізінде әрекет етеді.
2. Ереуілді басқаратын органның:
1) қойылған талаптарды шешу мәселелері бойынша жұмыс берушімен, жұмыс
берушілердің бірлестігімен (олардың өкілдерімен), мемлекеттік, кәсіподақ, өзге де
заңды және лауазымды тұлғалармен өзара қарым-қатынастарда қызметкерлер мүдделерін
білдіруге;
2) жұмыс берушіден, жұмыс берушілер бірлестігінен (олардың өкілдерінен)
қызметкерлердің мүдделерін қозғайтын мәселелер бойынша ақпарат алуға;
3) қызметкерлердің талаптарын қарау барысын бұқаралық ақпарат құралдарында
жариялап отыруға;
4) даулы мәселелер бойынша қорытындылар шығару үшін мамандарды тартуға;
5) қызметкерлердің (олардың өкілдерінің) келісімімен ереуілді тоқтата тұруға
құқығы бар.
3. Бұрын тоқтата тұрған ереуілді қайта бастау үшін бітімгерлік
комиссиясының, делдалдың немесе еңбек арбитражында дауды қайта қарауы талап
етілмейді. Жұмыс беруші, жұмыс берушілер бірлестігі (олардың өкілдері) және еңбек
дауларын реттеу жөніндегі орган ереуілдің қайта басталуы туралы үш жұмыс күнінен
кешіктірілмей ескертілуге тиіс.
4. Ұжымдық еңбек дауының тараптары оны реттеу жөніндегі келісімге қол
қойған, сондай-ақ ереуіл заңсыз деп танылған жағдайларда, ереуілді басқаратын
органның өкілеттіктері тоқтатылады.
5. Ереуілді басқаратын органның өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде жұмыс
берушінің, мемлекеттік органдардың және қоғамдық бірлестіктердің құзыретіне жататын
шешімдерді қабылдауға құқығы жоқ.
301-бап. Ұжымдық еңбек дауы тараптарының ереуіл
барысындағы міндеттері
Ереуіл өткізу кезеңінде ұжымдық еңбек дауының тараптары осы дауды келіссөздер
жүргізу жолымен шешуді жалғастыруға міндетті.
Жұмыс беруші, мемлекеттік органдар және ереуілді басқаратын орган ереуіл
кезеңінде қоғамдық тәртіпті, ұйымның мүлкін және қызметкерлердің қауіпсіздігін
сақтау, сондай-ақ тоқтап қалуы адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қатер
төндіретін машиналардың және жабдықтардың жұмысын қамтамасыз ету жөніндегі өздеріне
байланысты шараларды қабылдауға міндетті.
Ескерту. 301-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
302-бап. Қызметкерлерге ереуіл өткізуге байланысты
берілетін кепілдіктер
1. Ереуілді ұйымдастыру немесе оған қатысу (осы Кодекстің 303-бабының 1-
тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда) қызметкердің еңбек тәртібін бұзуы деп
қаралмайды және осы Кодексте көзделген тәртіптік ықпал ету шараларының қолданылуына
әкеп соқпайды.
2. Ереуіл кезінде қызметкердің жұмыс орны (лауазымы), әлеуметтік сақтандыру
бойынша жәрдемақы төлеміне құқығы, еңбек өтілі сақталады, сондай-ақ еңбек
қатынастарынан туындайтын өзге де құқықтарына кепілдік беріледі.
Ереуілді жалақының төленбеуіне немесе уақтылы төленбеуіне байланысты
өткізуден басқа жағдайларда, ереуілге қатысушы қызметкерлердің ереуіл кезіндегі
жалақысы сақталмайды.
303-бап. Заңсыз ереуілдер
1. Ереуілдер:
1) соғыс жағдайы немесе төтенше жағдай не төтенше жағдай туралы заңнамаға
сәйкес айрықша шаралар енгізілген кезеңде; Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің
органдары мен ұйымдарында, елдің қорғанысын, мемлекеттің қауіпсіздігін, авариялық-
құтқару, іздестіру-құтқару, өртке қарсы жұмыстарды қамтамасыз ету, төтенше
жағдайлардың алдын алу немесе оларды жою мәселелерімен айналысатын басқа да әскери
құралымдар мен ұйымдарда; арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарында;
қауіпті өндірістік объектілер болып табылатын ұйымдарда; жедел және шұғыл
медициналық көмек көрсету станцияларында;
2) осы баптың 2-тармағында көрсетілген шарттар сақталмаған жағдайда, темір
жол көлігі, азаматтық авиация, денсаулық сақтау ұйымдарында, халықтың тыныс-
тіршілігін қамтамасыз ететін ұйымдарда (қоғамдық көлік, сумен, электр энергиясымен,
жылумен, байланыспен қамтамасыз ету), жұмысының тоқтатыла тұруы ауыр және қауіпті
зардаптарға әкеп соғуы мүмкін үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде;
3) осы Кодексте көзделген мерзімдер, рәсімдер және талаптар ескерілмей
жарияланған жағдайда;
4) адамдардың өмірі мен денсаулығына нақты қатер төндіретін жағдайларда;
5) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайларда заңсыз
болып танылады.
Осы тармақта көрсетілген негіздердің біреуі болғанда, сот тиісті шешім
шығарғанға дейін прокурор ереуілді тоқтата тұруға құқылы.
2. Темір жол көлігі, азаматтық авиация, денсаулық сақтау ұйымдарында,
халықтың тыныс-тіршілігін қамтамасыз ететін ұйымдарда (қоғамдық көлік, сумен,
электр энергиясымен, жылумен, байланыспен қамтамасыз ету) ереуіл жергілікті
атқарушы органмен алдын ала келісу
негізінде айқындалатын халыққа қажетті тиісті қызмет көрсетулердің тізбесі мен
көлемі сақталған жағдайда өткізіледі.
Үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде ереуіл негізгі жабдықтардың,
тетіктердің іркіліссіз жұмысы қамтамасыз етілген жағдайда ғана өткізілуі мүмкін.
3. Ереуілді заңсыз деп тану туралы шешімді сот Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес қабылдайды.
4. Ереуілді заңсыз деп тану туралы шешімді сот жұмыс берушінің немесе
прокурордың өтініші бойынша қабылдайды.
Сот шешімі қызметкерлерге ереуілді басқаратын орган арқылы жеткізіледі, ол
ереуілге қатысушыларды сот шешімі туралы дереу хабардар етуге міндетті, ал ереуілді
басқаратын орган болмаған кезде – тікелей жұмыс беруші жеткізеді.
Жұмыс беруші сот шешімінің мәтінін көпшілікке көрінетіндей қолжетімді
жерлерде орналастыруды қамтамасыз етеді.
Ереуілді заңсыз деп тану туралы сот шешімі дереу орындалуға, ал ереуіл
тоқтатылуға тиіс.
Адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қатер төнген жағдайда прокурор
немесе сот тиісті шешім қабылданғанға дейін ереуілді тоқтата тұруға құқылы.
5. Ереуілді басқарушы органның сот шешіміне Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен шағымдануға құқығы бар.
6. Сот заңсыз деп таныған ереуілге қатысуды жалғастыруға арандатушы адамдар
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жауапты болады.
Ескерту. 303-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
304-бап. Ереуілдерді заңсыз деп танудың салдары
Сот ереуілді заңсыз деп танығанда, жұмыс беруші ереуілді ұйымдастыруға немесе
өткізуге қатысқан қызметкерлерді тәртіптік жауапкершілікке тартуы мүмкін.
305-бап. Локаутқа тыйым салу
Ереуіл өткізуді қоса алғанда, ұжымдық еңбек дауын реттеу барысында локаутқа,
яғни қызметкерлердің ұжымдық еңбек дауына немесе ереуілге қатысуына байланысты, осы
Кодекстің 54-бабы 1-тармағының 19) тармақшасында көзделген жағдайларды қоспағанда,
солармен жасалған еңбек шарттарын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзуға тыйым
салынады.
Ескерту. 305-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-БӨЛІМ. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
33-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ
306-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі
бағыттары
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясат:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерін әзірлеуге және қабылдауға;
2) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
3) еңбек жағдайларын, оның қауіпсіздігі мен қорғалуын әзірлеу және жақсарту,
қауіпсіз техникалар мен технологияларды әзірлеу және енгізу, еңбекті қорғау,
қызметкерлердің жеке және ұжымдық қорғану құралдарын өндіру жөніндегі қызметті
экономикалық ынталандыру жүйелерін құруға және іске асыруға;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мониторингті жүзеге
асыруға;
5) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау проблемалары бойынша ғылыми
зерттеулер жүргізуге;
6) өндірістегі жазатайым оқиғаларды және кәсіптік ауруларды есепке алудың
бірыңғай тәртібін белгілеуге;
7) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы Қазақстан Республикасы
заңнамасының сақталуын мемлекеттік қадағалау мен бақылауға;
8) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында қызметкерлердің
құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру
тәртібін нормативті түрде бекітуге;
9) өндірістегі жазатайым оқиғалардан және кәсіптік аурулардан зардап шеккен
қызметкерлердің, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерінің заңды мүдделерін қорғауға;
10) ауыр жұмыс және өндіріс пен еңбекті ұйымдастырудың қазіргі заманғы
техникалық деңгейінде жойылмайтын зиянды (ерекше зиянды), қауіпті еңбек жағдайлары
бар жұмыс үшін еңбекақы төлеу шарттарын белгілеуге;
11) еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі отандық және
шетелдік озық жұмыс тәжірибесін таратуға;
12) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі мамандарды даярлауға
және олардың біліктілігін арттыруға;
13) Алынып тасталды - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
14) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы біртұтас ақпараттық
жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз етуге;
15) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы халықаралық
ынтымақтастыққа бағытталған.
Ескерту. 306-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV; 03.07.2013
№ 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
307-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы мемлекеттік басқару, бақылау және
қадағалау
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқаруды,
бақылауды және қадағалауды Қазақстан Республикасының Үкіметі, еңбек жөніндегі
уәкілетті мемлекеттік орган, еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган және өз
құзыретіне сәйкес өзге де уәкілетті мемлекеттік органдар жүзеге асырады.
Ескерту. 307-бап жаңа редакцияда - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
308-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі талаптар
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптар Қазақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді және қызметкерлердің
еңбек қызметі процесі кезінде олардың өмірі мен денсаулығын сақтауға бағытталған
ережелерді, рәсімдер мен нормативтерді қамтуға тиіс.
2. Жұмыс берушілер мен қызметкерлер Қазақстан Республикасының аумағында өз
қызметін жүзеге асыру кезінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
талаптарды орындауға міндетті.
Ескерту. 308-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
309-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы мониторинг және тәуекелдерді
бағалау
Жұмыс орындарындағы еңбек жағдайларын кешенді бағалау, өндірістік
жарақаттануды азайту және өндірістегі жазатайым оқиғалардың алдын алу мақсатында
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган және еңбек инспекциясы жөніндегі
жергілікті орган еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мониторингті және
тәуекелдерді бағалауды ұйымдастырады.
Ескерту. 309-бап жаңа редакцияда - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
34-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ
ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР ҚҰҚЫҚТАРЫНЫҢ КЕПІЛДІКТЕРІ
310-бап. Еңбек шартын жасасу кезінде еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау құқықтарына берілетін
кепілдіктер
1. Еңбек шартында зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторларды қоса
алғанда, еңбек жағдайларының дәйекті сипаттамасы, Қазақстан
Республикасының заңнамасында және ұжымдық шартта көзделген осындай жағдайлардағы
жұмыс үшін берілетін кепілдіктер, жеңілдіктер мен өтемақы төлемдері көрсетілуге
тиіс.
2. Ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек
жағдайлары бар жұмыстарда, сондай-ақ жерасты жұмыстарында істейтін қызметкерлермен
еңбек шартын жасасу азамат алдын ала медициналық тексеруден өткеннен кейін және
денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік құқықтық
актілерінде белгіленген талаптарға сәйкес денсаулық жағдайы бойынша қайшылықтар жоқ
екендігі айқындалғаннан кейін жүзеге асырылуға тиіс.
311-бап. Еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау құқықтарына
берілетін кепілдіктер
1. Жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігінің жағдайлары ұлттық
стандарттарға, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ережелер
талаптарына сәйкес болуға тиіс.
2. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
талаптарды бұзуы салдарынан жұмыс тоқтап тұрған уақытта қызметкердің жұмыс орны
(лауазымы) және орташа жалақысы сақталады.
3. Өзінің немесе айналасындағы адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей
қауіп туындаған жағдайда, қызметкердің жұмысты орындаудан бас тартуы оны тәртіптік
және (немесе) материалдық жауапкершілікке тартуға әкеп соқпайды.
4. Жұмыс беруші қызметкерді жеке және (немесе) ұжымдық қорғану
құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз етпеген жағдайда, қызметкер еңбек
міндеттерін орындауды тоқтатуға құқылы, ал жұмыс беруші осы себеп бойынша туындаған
іркіліс кезінде қызметкердің орташа жалақысы мөлшерінде еңбекақы төлеуге міндетті.
5. Еңбек міндеттерін орындау кезінде қызметкердің өмірі мен денсаулығына зиян
келтірілген жағдайда, келтірілген зиянды өтеу осы Кодексте және Қазақстан
Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген тәртіппен және шарттарда
жүргізіледі.
Ескерту. 311-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 № 31-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
312-бап. Қызметкерлерді міндетті медициналық тексеру
1. Жұмыс беруші ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті
еңбек жағдайлары бар жұмыстарда істейтін қызметкерлерді Қазақстан
Республикасы заңнамасында белгіленген тәртіппен мерзімдік медициналық тексеруден
және тексерілуден өткізуді өз қаражаты есебінен ұйымдастыруға міндетті.
2. Ерекше қауіпті жұмыстармен, машиналармен және тетіктермен байланысты
жұмыстарда істейтін қызметкерлер ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өтуге
тиіс. Ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өту талап етілетін кәсіптердің
тізімін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
313-бап. Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау мәселелері бойынша оқыту, нұсқама беру
және білімдерін тексеру
1. Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері
бойынша оқытуды, нұсқама беруді және білімдерін тексеруді жұмыс беруші өз қаражаты
есебінен жүргізеді.
2. Алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
3. Жұмысқа қабылданған адамдар кейіннен олардың еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімі міндетті түрде тексеріле отырып, жұмыс
беруші ұйымдастыратын алдын ала оқытудан міндетті түрде өтеді. Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау мәселелері бойынша алдын ала оқытудан, нұсқама беруден және
білімін тексеруден өтпеген қызметкерлер жұмысқа жіберілмейді.
4. Өндірістік қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың еңбек қауіпсіздігін және
еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты адамдары мерзімділікпен, үш жылда бір
реттен сиретпей кадрларды кәсіптік даярлауды, қайта даярлауды және олардың
біліктілігін арттыруды жүзеге асыратын ұйымдарда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау мәселелері бойынша оқудан және білімін тексеруден өтуге міндетті.
Оқудан және білімін тексеруден өтуге тиіс адамдардың тізімі жұмыс берушінің
актісімен бекітіледі.
Ескерту. 313-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
35-тарау. ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЖӘНЕ ЖҰМЫС БЕРУШІНІҢ ЕҢБЕК
ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН
МІНДЕТТЕРІ
314-бап. Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау құқықтары
Қызметкердің:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай жабдықталған жұмыс
орнына;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі, сондай-ақ еңбек
шартында, ұжымдық шартта көзделген талаптарға сәйкес санитарлық-тұрмыстық үй-
жайлармен, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз
етілуге;
3) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға және (немесе) еңбек
инспекциясы жөніндегі жергілікті органға өз жұмыс орнындағы еңбек жағдайларына және
еңбекті қорғауға тексеру жүргізу туралы өтініш білдіруге;
4) өзі немесе өз өкілі арқылы еңбек жағдайларын, еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғауды жақсартуға байланысты мәселелерді тексеруге және қарауға қатысуға;
5) денсаулығына немесе өміріне қауіп төндіретін жағдай туындаған кезде бұл
жөнінде тікелей басшысына немесе жұмыс берушіге жазбаша түрде хабарлай отырып,
жұмысты орындаудан бас тартуға;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен еңбек
міндеттерін қауіпсіз атқару үшін қажетті білім алуға және кәсіптік даярлыққа;
7) жұмыс берушіден жұмыс орнының сипаты мен ұйымның аумағы, еңбек
жағдайларының жай-күйі, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы, өмірі мен
денсаулығына төнген қатер туралы, сондай-ақ оны зиянды (ерекше зиянды) және
(немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерінен қорғау жөніндегі шаралар туралы
дәйекті ақпарат алуға;
8) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай болмауына
байланысты ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына;
9) жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы заңсыз
әрекеттеріне шағымдануға құқығы бар.
Ескерту. 314-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
315-бап. Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау саласындағы міндеттері
Қызметкер:
1) өндірісте болған әрбір жазатайым оқиға, кәсіптік аурудың (уланудың)
белгілері, сондай-ақ адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін жағдай
туралы өзінің тікелей басшысына дереу хабарлауға;
2) міндетті мерзімді медициналық тексеруден және ауысым алдындағы медициналық
куәландырудан, сондай-ақ өндірістік қажеттілікке байланысты басқа жұмысқа ауысу
үшін не кәсіптік аурудың белгілері пайда болған кезде медициналық куәландырудан
өтуге;
3) жұмыс беруші беретін жеке және ұжымдық қорғану құралдарын қолдануға және
мақсатқа сай пайдалануға;
4) медициналық мекемелер ұсынған емдік және сауықтыру іс-шараларын жұмыс
беруші қаржыландырған жағдайда соларды орындауға;
5) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормалардың, ережелердің
және нұсқаулықтардың талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушінің өндірістегі жұмыстарды
қауіпсіз жүргізу жөніндегі талаптарын сақтауға міндетті.
316-бап. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы құқықтары
Жұмыс беруші:
1) қызметкерлерді жұмыс орындарында қолайлы еңбек жағдайларын жасағаны,
қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау жөніндегі өнертапқыштық ұсыныстары үшін
ынталандыруға;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптарды бұзатын
қызметкерлерді осы Кодексте белгіленген тәртіппен жұмыстан шеттетуге және тәртіптік
жауапкершілікке тартуға құқылы.
317-бап. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы міндеттері
1. Жұмыс беруші:
1) профилактикалық шаралар жүргізу, өндірістік жабдықтар мен технологиялық
процестерді олардың неғұрлым қауіпсіз түрлерімен ауыстыру жолымен жұмыс орындарында
және технологиялық процестерде кез келген тәуекелдерді болғызбау жөніндегі
шараларды қабылдауға;
2) қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша оқыту мен
даярлаудан өткізуге;
3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ұйымдастыру-техникалық
іс-шараларын жүргізуге;
4) нұсқаулар беруге, өндірістік процесс пен жұмыстарды қауіпсіз жүргізу
жөніндегі құжаттармен қамтамасыз етуге;
5) еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты
адамдардың және қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері
бойынша білімдерін тексеруді ұйымдастыруға;
6) бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісу бойынша
еңбек жөніндегі уәкілетті орган белгілеген нормаларға сәйкес қызметкерлерге қажетті
санитариялық-гигиеналық жағдайлар жасауға, қызметкерлердің арнаулы киімі мен аяқ
киімін беруді және жөндеуді, оларды профилактикалық өңдеу, жуу және дезинфекциялау
құралдарымен, медициналық қобдишамен, сүтпен, емдеу-профилактикалық тағаммен, жеке
және ұжымдық қорғану құралдарымен жабдықтауды қамтамасыз етуге;
7) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға және еңбек инспекциясы
жөнiндегi жергілікті органға, қызметкерлердiң өкiлдерiне олардың жазбаша сауалы
бойынша, өндiрiстiк объектiлердi ұйымдардағы еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау
туралы ақпаратты қоса алғанда, еңбек жағдайларының, қауiпсiздiгiнің және еңбектi
қорғаудың жай-күйi туралы қажеттi ақпаратты тоқсанына бір рет беруге;
8) мемлекеттік еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
9) өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіптік ауруларды тіркеуді, олардың
есебін жүргізуді және талдауды жүзеге асыруға;
10) еңбек жөніндегі уәкілетті орган бекіткен қағидаларға сәйкес өндірістік
объектілерде еңбек жағдайлары бойынша кемінде бес жылда бір рет
мерзімдік аттестаттауды қызметкерлер өкілдерінің қатысуымен өткізуге;
10-1) бiр ай мерзiмде қағаз және электрондық жеткiзгiштерде өндiрiстiк
объектiлердi еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нәтижелерiн еңбек инспекциясы
жөнiндегi тиісті жергілікті органға ұсынуға;
11) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өндірістегі
жазатайым оқиғаларды тексеруді қамтамасыз етуге;
12) қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым
оқиғалардан сақтандыруға;
13) қатты улану жағдайлары туралы халықтың санитарлық-эпидемиологиялық
ахуалы саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның тиісті аумақтық бөлімшесіне
хабарлауға;
14) қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге;
15) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда, сондай-ақ
еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты басқа жұмысқа ауыстыру кезінде не кәсіптік
аурудың белгілері пайда болғанда өз қаражаты есебінен қызметкерлерді міндетті,
мерзімдік (еңбек қызметі барысында) медициналық тексерулерден және ауысым алдындағы
медициналық куәландырудан өткізуге;
16) авариялық жағдайдың өршуін және жарақаттайтын факторлардың басқа
адамдарға әсер етуін болғызбау жөніндегі шұғыл шараларды қабылдауға міндетті.
2. Қызмет ерекшеліктері мен жұмыстардың түрлері, айрықша қауіптілік
көздерінің болуы ескеріле отырып, еңбек шартында не ұжымдық шартта жұмыс
берушінің қосымша міндеттері көзделуі мүмкін.
Ескерту. 317-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.12.19 N 9 (алғашқы ресми
жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.07.05 N 452-
IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V
(01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
318-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру
жұмыс берушінің қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым
салынбаған басқа да көздер есебінен жүзеге асырылады.
Қызметкерлер бұл мақсаттарға шығынданбайды.
Қаражат көлемі ұжымдық шартпен немесе жұмыс берушінің актісімен айқындалады.
Ескерту. 318-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
36-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІН ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
319-бап. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
саласындағы нормативтiк актiлердi қабылдау
1. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы нормативтiк актiлер
қызметкерлердiң еңбек қызметi процесiнде олардың өмiрi мен денсаулығын сақтауға
бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық, технологиялық, санитариялық-гигиеналық,
биологиялық, физикалық және өзге де нормаларды, қағидаларды, рәсiмдер мен
нормативтердi белгiлейдi.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықтарды әзірлеуді,
бекітуді және қайта қарауды жұмыс беруші еңбек жөніндегі уәкілетті орган белгілеген
тәртіппен жүзеге асырады.
Ескерту. 319-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi); өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
320-бап. Өндірістік объектілер мен өндіріс құралдарын
жобалау, салу және пайдалану кезіндегі еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
талаптар
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай келмейтін
өндірістік ғимараттар мен құрылыстарды жобалауға, салуға және қайта құруға,
технологияларды әзірлеуге және пайдалануға, машиналарды, тетіктерді, жабдықтарды
құрастыруға және әзірлеуге жол берілмейді.
2. Егер жаңадан салынған немесе қайта құрылған өндірістік объектілер,
өндіріс құралдары немесе өнімнің басқа да түрлері еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау талаптарына сай келмесе, қабылданбайды және пайдалануға берілмейді.
3. Алып тасталды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
4. Қабылдау комиссиясы өндірістік мақсаттағы объектіні пайдалануға қабылдап
алуды мемлекеттік еңбек инспекторының міндетті қатысуымен жүргізеді.
Ескерту. 320-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
320-1-бап. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары
бойынша аттестаттау
1. Өндірістік объектілер еңбек жағдайлары бойынша міндетті түрде мерзімдік
аттестатталуға жатады.
2. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды өндірістік
объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымдар немесе өзінің
ұйымында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі және өндірістік орта
факторларын зертханалық және аспаптық зерттеулер жөніндегі зертханалары бар жұмыс
берушілер бес жылда кемінде бір рет мерзімді түрде жүргізеді.
3. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша кезеңділікпен міндетті
аттестаттаудан өткізу тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.
4. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттаудан өткізу
тәртібін бұзушылық анықталған кезде еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды
мемлекеттік қадағалау мен бақылау органының талап етуі бойынша өндірістік
объектілерді еңбек жағдайлары бойынша кезектен тыс аттестаттау өткізіледі.
Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша кезектен тыс аттестаттау
нәтижелері өндірістік объектіні еңбек жағдайлары бойынша осының алдындағы
аттестаттау материалдарына қосымша түрінде ресімделеді.
5. Өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізудің уақтылығы мен сапасын
бақылауды мемлекеттік еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
Ескерту. Кодекс 320-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған
күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
321-бап. Жұмыс орындарының қауіпсіздік талаптары
1. Жұмыс орындары орналасқан ғимараттар (құрылыстар) өзінің құрылысы бойынша
олардың функционалдық мақсатына және еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
талаптарына сай болуға тиіс.
2. Жұмыс жабдығы осы жабдық түрі үшін белгіленген қауіпсіздік нормаларына
сәйкес келуге, онда тиісті техникалық паспорт (сертификат), сақтандыру белгілері
болуға және қызметкерлердің жұмыс орындарындағы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін
қоршаулармен немесе қорғау құрылғыларымен қамтамасыз етілуге тиіс.
3. Авариялық жолдар мен қызметкерлердің үй-жайлардан шығатын жолдар бос
болуға және ашық ауаға не қауіпсіз аймаққа шығаруға тиіс.
4. Қауіпті аймақтар нақты белгіленуге тиіс. Егер жұмыс орындары жұмыстың
сипатына қарай қызметкерге қауіп-қатер төндіретін немесе құлайтын заттар бар
қауіпті аймақтарда болса, онда мұндай орындар бұл аймақтарға бөгде адамдардың
кіруін шектейтін құрылғыларымен жабдықталуға тиіс. Жаяу жүргіншілер мен
технологиялық көлік құралдары ұйымның аумағында қауіпсіз жағдайларда жүріп-тұруға
тиіс.
5. Қауіпті өндірістік объектілерде (учаскелерде), оның ішінде биіктікте,
жерасты жағдайларында, ашық камераларда, теңіз қайраңдары мен ішкі су айдындарында
жұмыстар жүргізу үшін қызметкерлердің жеке қорғану құралдары болуға тиіс.
6. Жұмыс орындары орналасқан үй-жайлардағы температура, табиғи және жасанды
жарық, сондай-ақ желдеткіш жұмыс уақыты кезінде еңбектің қауіпсіздік талаптарына
сай болуға тиіс.
7. Қызметкерлер еңбек жағдайлары зиянды (шаң-тозаң, газдану және басқа да
факторлар) жұмысқа жұмыс беруші қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз еткеннен
кейін жіберіледі.
Ескерту. 321-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
37-тарау. ЕҢБЕК ҚЫЗМЕТІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖАЗАТАЙЫМ ОҚИҒАЛАРДЫ
ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР ДЕНСАУЛЫҒЫНЫҢ ӨЗГЕ ДЕ ЗАҚЫМДАНУЛАРЫН
ТЕРГЕП-ТЕКСЕРУ МЕН ЕСЕПКЕ АЛУ
322-бап. Тергеп-тексерудің жалпы жағдайлары және
өндірістегі жазатайым оқиғаларды есепке алу
1. Қызметкерлердің, сондай-ақ:
1) техникалық және кәсіптік, орта оқу орнынан кейінгі, жоғары және жоғары
оқу орнынан кейінгі білім берудің білім беру бағдарламаларын іске асыратын оқу
орындарында оқитын, кәсіптік практикадан өтіп жүрген адамдардың;
2) әскери қызмет, арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет өткерумен байланысты
емес жұмыстарды орындауға тартылған әскери қызметшілердің, арнаулы мемлекеттік
органдар қызметкерлерінің;
3) сот үкімі бойынша еңбекке тартылған адамдардың;
4) азаматтық қорғау саласындағы әскерилендірілген және өзге де
мамандандырылған кәсіби авариялық-құтқару қызметтері мен құралымдары,
әскерилендірілген күзет жеке құрамының, авариялардың, дүлей зілзаланың салдарларын
жою жөніндегі, адам өмірін және мүлікті құтқару жөніндегі ерікті командалар
мүшелерінің еңбек қызметіне байланысты және еңбекке қабілетсіздігіне не өліміне
әкеп соққан денсаулығының зақымдану жағдайлары осы Кодекске сәйкес тергеп-тексеруге
және есепке алуға жатады.
2. Өндірістік жарақаттар мен қызметкердің денсаулығына еңбек міндеттерін
атқарумен байланысты келтірілген өзге де зақымданулар не жұмыс берушінің мүддесі
үшін өз бастамасы бойынша еңбекке қабілетсіздігіне не өлімге әкеп соққан басқа да
әрекеттер жасау, егер олар:
1) жұмыс уақыты басталар алдында немесе аяқталғаннан кейін жұмыс орнын,
өндіріс құрал-жабдықтарын, жеке қорғану құралдарын және басқаларын дайындау және
ретке келтіру кезінде;
2) жұмыс орнындағы жұмыс уақыты ішінде немесе іссапар кезінде не жұмыс
берушінің немесе ұйымның лауазымды адамының тапсырмасы бойынша еңбек немесе өзге де
міндеттемелерді орындауға байланысты басқа жерде болғанда;
3) қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторлар әсерінің нәтижесінде;
4) жұмысы қызмет көрсету объектілері арасында жүрумен байланысты қызметкер
жұмыс уақытында жұмыс берушінің тапсырмасы бойынша жұмыс орнына бара жатқан жолда;
5) қызметкердің еңбек міндеттерін орындауы кезінде жұмыс берушінің
көлігінде;
6) жеке көлігін қызмет бабында пайдалану құқығына жұмыс берушінің жазбаша
келісімі болғанда өзінің жеке көлігінде;
7) жұмыс берушінің өкімі бойынша өз ұйымының немесе басқа ұйымның аумағында
болған кезеңде, сондай-ақ жұмыс берушінің мүлкін қорғау не жұмыс берушінің мүддесі
үшін өз бастамасы бойынша өзге де іс-әрекеттер жасау кезінде болса;
8) вахталық әдіспен жұмыс істейтін қызметкерлердің вахта кезіндегі жұмыс
уақытының алдында немесе одан кейін жиналу орнынан (вахта кезеңінде тұратын
жерінен) жұмыс беруші берген көлікпен жұмысқа бару немесе кері қайту жолында болса,
өндірістегі жазатайым оқиғалар ретінде тергеп-тексеріледі және есепке алынады.
3. Тергеп-тексеру барысында жарақаттар мен зақымданулардың:
1) зардап шеккен адамның өз бастамасы бойынша жұмыстарды немесе өзге де іс-
әрекеттерді функционалдық міндеттеріне кірмейтін және жұмыс берушінің мүддесімен
байланысты емес, оның ішінде вахталық әдіспен жұмыс істеу кезінде ауысымаралық
демалыс және тынығу мен тамақтануға арналған кезеңде, сондай-ақ алкогольдік мас
болу, уытты және есірткі заттарды (олардың аналогын) пайдалану күйіне байланысты
себеппен орындаған кезде;
2) өз денсаулығына әдейі (қасақана) зиян келтіру нәтижесінде немесе зардап
шегуші қылмыстық құқық бұзушылық жасаған кезде;
3) зардап шеккен адам денсаулығының медициналық қорытындымен расталған,
қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторлардың әсерімен байланысты емес
кенеттен нашарлауынан болғаны нақты анықталса, олар өндірістік жарақаттар және
қызметкерлер денсаулығының өндірістегі өзге де зақымданулары ретінде ресімделмейді.
4. Әрбір жазатайым оқиға туралы зардап шеккен немесе оны көрген адам жұмыс
берушіге немесе жұмыстарды ұйымдастырушыға дереу хабарлауға міндетті. Денсаулық
сақтау ұйымдарының жауапты лауазымды адамдары қызметкерлердің өндірісте жарақат
алуына немесе денсаулығына өзге де зақым келуіне байланысты әрбір бастапқы келген
жағдай туралы жұмыс берушілерді және еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті
органды, сондай-ақ кәсіптік қатты ауру (улану) жағдайлары туралы халықтың
санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органды екі
жұмыс күнінен кешіктірмей хабардар етуге тиіс.
5. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді ұйымдастыруға,
ресімдеуге және тіркеуге жұмыс беруші жауапты болады.
Ескерту. 322-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.27 N 320 (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі), 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
323-бап. Жұмыс берушінің өндірістегі жазатайым оқиға
кезіндегі міндеттері
1. Жұмыс беруші:
1) зардап шеккен адамға алғашқы медициналық көмек көрсетуді және қажет
болған кезде, оны денсаулық сақтау ұйымына жеткізуді ұйымдастыруға;
2) авариялық жағдайдың өршуінің және жазатайым оқиғаның орын алуына себеп
болған факторлардың басқа адамдарға әсер етуін болғызбау жөніндегі шұғыл шараларды
қабылдауға;
3) жазатайым оқиға болған жердегі ахуалды (жабдықтар мен тетіктердің, еңбек
құрал-жабдықтарының жай-күйін), егер бұл басқа адамдардың өмірі мен денсаулығына
қатер төндірмесе, ал өндірістік процестің үзіліссіз жұмысын бұзу аварияға әкеп
соқпайтын болса, оқиға болған кездегі күйде сақтауға, сондай-ақ жазатайым оқиға
болған жерді фотосуретке түсіруге;
4) өндірістегі жазатайым оқиға жөнінде зардап шеккен адамның жақын туыстарын
дереу хабардар етуге және осы Кодексте, өзге де нормативтік құқықтық актілерде
белгіленген мемлекеттік органдар мен ұйымдарға хабарлама жіберуге;
5) өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру мен есепке алуды осы
тарауға сәйкес қамтамасыз етуге;
6) арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссия мүшелерін өндірістегі жазатайым
оқиғаны тергеп-тексеру үшін оқиға болған жерге кіргізуге;
7) өндірістегі жазатайым оқиғаларды және кәсіптік ауруларды тіркеуді, есепке
алу мен талдауды жүзеге асыруға міндетті.
2. Жұмыс беруші өндірістегі жазатайым оқиға туралы еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша:
1) еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органға;
2) қауіпті өндірістік объектілерде болған жазатайым оқиғалар кезінде
өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесіне;
3) кәсіптік ауру немесе улану жағдайлары жөнінде халықтың санитарлық-
эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның аумақтық
бөлімшесіне;
4) қызметкерлер өкілдеріне;
5) қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым
оқиғалардан сақтандыру шартын жасасқан сақтандыру ұйымына хабарлайды.
Осы тарауға сәйкес арнайы тексерілуге тиіс жазатайым оқиға болған кезде
жұмыс беруші:
1) жазатайым оқиға болған жердегі құқық қорғау органына;
2) өндірістік және ведомстволық бақылау мен қадағалаудың уәкілетті
органдарына хабарлауға тиіс.
3. Өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезінде комиссияның талабы
бойынша жұмыс беруші өз қаражаты есебінен:
1) техникалық есептеулердің орындалуын, зертханалық зерттеулердің,
сынақтардың, басқа да сараптама жұмыстарының жүргізілуін және осы мақсаттарда
сарапшы мамандардың тартылуын;
2) оқиға орнын және зақым келтірілген объектілерді фотосуретке түсіруді,
жоспарлар, эскиздер, схемалар жасауды;
3) көлік, қызметтік үй-жай, байланыс құралдарын, арнаулы киім, арнаулы аяқ
киім және тексеру жүргізу үшін қажетті басқа да жеке қорғау құралдарын беруді;
4) мыналарды:
жұмыс орнының жай-күйін, қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік
факторлардың бар-жоғын сипаттайтын құжаттарды (жоспарларды, эскиздерді, схемаларды,
ал қажет болғанда оқиға орнында түсірілген фото- және бейнематериалдарды және
т.с.с);
нұсқау берулерді тіркеу журналдарынан және зардап шеккен адамдардың еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімін тексеру хаттамаларынан,
жазатайым оқиға куәгерлері мен лауазымды адамдардан жауап алынған хаттамалардан,
зардап шеккен адамдардың түсініктемелерінен, мамандардың сараптама қорытындыларынан
үзінді көшірмелерді;
зертханалық зерттеулер мен эксперименттердің нәтижелерін;
зардап шеккен адамның денсаулығына келтірілген зақымданудың сипаты мен
ауырлық дәрежесі немесе оның өлімінің себебі туралы, алкогольдік, есірткілік немесе
уыттық мас болу белгісінің бары (жоғы) туралы медициналық қорытындыны;
зардап шеккен адамға арнаулы киім, арнаулы аяқ киім және басқа да жеке
қорғану құралдары берілгенін растайтын құжаттардың көшірмелерін;
аталған өндірісте (объектіде) мемлекеттік еңбек инспекторлары мен аумақтық
мемлекеттік қадағалау органының лауазымды адамдарының (егер жазатайым оқиға осы
орган бақылайтын ұйымда немесе объектіде орын алса) бұрын берілген нұсқамаларынан
үзінді көшірмелерді, сондай-ақ қоғамдық еңбек инспекторларының анықталған еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік талаптарды бұзушылықтарды
жою туралы нұсқамаларынан үзінді көшірмелерді;
комиссияның қалауына қарай істің қаралуына қатысы бар басқа да құжаттарды
береді.
Ескерту. 323-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.30 № 234-IV (қолданысқа енгізілу
тәртібін 2-б. қараңыз), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн
күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
324-бап. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексеру тәртібі
1. Арнайы тергеп-тексерілуге тиіс жағдайларды қоспағанда, өндірістегі
жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді жазатайым оқиға болған кезден бастап жұмыс
берушінің актісімен жиырма төрт сағат ішінде құрылатын, мынадай құрамдағы комиссия
жүргізеді:
төраға - ұйымның (өндірістік қызметтің) басшысы немесе оның орынбасары;
мүшелері - ұйымның еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметінің басшысы
және қызметкерлердің өкілі.
Жазатайым оқиға болған тиісті учаскедегі еңбек қауіпсіздігіне тікелей жауап
беретін лауазымды адам тергеп-тексеруді жүргізу кезінде комиссия құрамына
енгізілмейді.
2. Арнайы тергеп-тексеруге:
1) ауыр немесе кісі өлімімен аяқталған жазатайым оқиғалар;
2) зардап шеккен адамдар жарақаттарының ауырлық дәрежесіне қарамастан, бір
мезгілде екі және одан да көп қызметкерлер ұшыраған топтық жазатайым оқиғалар;
3) қатерлі уланудың топтық оқиғалары жатады.
3. Жұмыс берушінің - жеке тұлғаның өндірісіндегі жазатайым оқиғаны тергеп-
тексеруге жұмыс беруші немесе оның уәкілетті өкілі, қызметкерлердің өкілі,
жазатайым оқиғаны тергеп-тексеруге шарт негізінде де шақырылуы мүмкін еңбекті
қорғау жөніндегі маман қатысады.
4. Қатерлі улану жағдайында комиссияның тергеп-тексеруіне халықтың
санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілдері
қатысады.
5. Комиссияның жұмысына жұмыс берушімен немесе зардап шеккен адаммен тиісті
шарттық қатынастары бар сақтандыру ұйымының өкілі қатысуға құқылы.
6. Жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру мерзімі комиссия құрылған күннен бастап
он жұмыс күнінен аспауға тиіс.
7. Өндірістік практикадан өтіп жүрген, жалпы білім беретін, кәсіптік
мектептерде және жоғары оқу орындарында оқитын адамдар ұшыраған жазатайым оқиғаны
тергеп-тексеруді жұмыс берушінің және зардап шеккен адам өкілінің қатысуымен өз
аумағында оқиға болған ұйымның басшысы құратын комиссия жүргізеді.
8. Басқа ұйымның аумағында орналасып, жұмыс жүргізіп жатқан ұйымның
қызметкері немесе өндірістік тапсырманы (қызметтік немесе шарттық міндеттерді)
орындау үшін басқа ұйымға жіберілген қызметкер ұшыраған жазатайым оқиғаны тергеп-
тексеруді аумағында жазатайым оқиға болған ұйымның жауапты өкілінің қатысуымен
жұмыс берушінің өзі жүргізеді.
9. Қызметкер қоса атқаратын жұмысын орындау кезінде ұшыраған жазатайым
оқиғаны жұмыс өз аумағында немесе соның тапсырмасы бойынша жүргізілген жұмыс беруші
тергеп-тексереді және есепке алады.
10. Көлік құралдарының авариясы салдарынан болған жазатайым оқиғаларды
тергеп-тексеру жол жүрісі қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі уәкілетті органның
тергеп-тексеру материалдары негізінде жүргізіледі.
Жол жүрісі қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі уәкілетті орган жазатайым
оқиғаларды тергеп-тексеру жөніндегі комиссия төрағасының талабы бойынша тергеп-
тексеру материалдарының көшірмелерін көлік оқиғасы болған күннен бастап бес күн
мерзімде беруге міндетті.
11. Әрбір өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезінде комиссия
оқиға куәгерлерін, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптардың
бұзылуына жол берген адамдарды анықтайды және олардан жауап алады, жұмыс берушіден
қажетті ақпарат және мүмкін болса, зардап шеккен адамнан түсініктеме алады.
12. Жұмыс берушіге уақтылы хабарланбаған немесе нәтижесінде еңбекке
қабілетсіздігі бірден туындамаған (талап ету мерзіміне қарамастан) жазатайым
оқиғалар зардап шеккен адамның (оның өкілінің) өтініші бойынша немесе мемлекеттік
еңбек инспекторының нұсқамасы бойынша өтініш тіркелген, нұсқама алынған күннен
бастап он күн ішінде тергеп-тексеріледі.
13. Жиналған құжаттар мен материалдар негізінде комиссия жазатайым оқиғаның
мән-жайлары мен себептерін анықтайды, жазатайым оқиғаның жұмыс берушінің өндірістік
қызметімен байланысын және тиісінше, зардап шеккен адамға оқиға орнында өзінің
еңбек міндеттерін орындауына байланысты болуы түсіндірілгенін анықтайды, жазатайым
оқиғаны өндірістегі жазатайым оқиға ретінде немесе өндіріспен байланысты емес
жазатайым оқиға ретінде саралайды, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
талаптарының бұзылуына жол берген адамдарды анықтап, өндірістегі жазатайым
оқиғалардың себептерін жою және алдын алу жөніндегі шараларды белгілейді.
14. Режимді объектілердегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру жөніндегі
комиссияның жұмыс жағдайлары осы объектілерге кіру, соларда болу ерекшеліктері
ескеріліп айқындалады.
15. Қызметкердің (қызметкерлердің) еңбекке қабілеттілігін жоғалтуына әкеп
соққан өндіріспен байланысты әрбір жазатайым оқиға медициналық қорытындыға
(ұсынымға) сәйкес еңбек жөніндегі уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша
жазатайым оқиға туралы актімен қажетті данасы жасалып (әрбір зардап шеккен адамға
жеке-жеке) ресімделеді.
Денсаулық сақтау ұйымы белгіленген тәртіппен растаған улану жағдайлары да
еңбекке қабілеттіліктің жоғалғанына немесе жоғалмағанына қарамастан, жазатайым
оқиға туралы актімен ресімделеді.
Ескерту. 324-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 17.04.2014 № 195-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).
325-бап. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды арнайы
тергеп-тексеру ерекшеліктері
1. Жазатайым оқиғаны арнайы тергеп-тексеруді еңбек инспекциясы жөніндегі
жергілікті орган мынадай құрамда құратын комиссия жүргізеді:
төраға – мемлекеттік еңбек инспекторы;
мүшелері – жұмыс беруші және қызметкерлердің өкілі.
2. Екі адам қайтыс болған топтық жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың бас мемлекеттік еңбек инспекторы
басқаратын комиссия жүргізеді.
3. Қауіпті өндірістік объектілерде болған жазатайым оқиғалар кезінде комиссия
құрамына өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі
мемлекеттік инспектор кіреді.
Қауіпті өндірістік объектідегі аварияның салдарынан техногендік сипаттағы
төтенше жағдайлар кезінде болған жазатайым оқиғалар кезінде үш адамға дейін қайтыс
болған жағдайда өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы уәкілетті органның немесе оның
аумақтық бөлімшесінің өкілі арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссияның төрағасы
болып тағайындалады. Бұл жағдайда мемлекеттік еңбек инспекторы комиссия мүшесі
болып табылады.
4. Қайтыс болған адамдар саны үш адамнан бес адамға дейін болса, топтық
жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруді еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган,
ал бес және одан да көп адам қайтыс болғанда - Қазақстан Республикасының Үкіметі
құрған комиссия жүргізеді.
5. Сараптамалық қорытындыны талап ететін мәселелерді шешу үшін арнайы
тергеп-тексеру жөніндегі комиссияның төрағасы ұйымдардың мамандары, ғалымдар және
бақылау-қадағалау органдары қатарынан сараптамалық кіші комиссиялар құруға құқылы.
6. Ауыр зардаптарға әкеп соққан немесе кісі өлімімен аяқталған жазатайым
оқиғаны, қызметкерлердің топтық жазатайым оқиғасын және топтық қатерлі улану
жағдайын тергеп-тексеру еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген
нысандағы арнайы тергеп-тексеру актісімен ресімделеді.
7. Арнайы тергеп-тексеру жөніндегі комиссия төрағасының келісімінсіз
куәлерден, куәгерлерден жауап алуды, сондай-ақ ресми тағайындалған комиссияның
жұмыс күндерінде кез келген біреудің немесе өзге де комиссияның осы жазатайым
оқиғаға қатысты қатар тергеп-тексерулер жүргізуіне үзілді-кесілді тыйым салынады.
8. Ұйым объектілеріндегі жарылыстың, аварияның, қираудың, өрттің және басқа
да жағдайлардың салдарынан зардап шеккен адамды (зардап шеккен адамдарды), жоғалған
адамды (жоғалған адамдарды) іздеудің тоқтатылуын арнайы тергеп-тексеру жөніндегі
комиссия авариялық-құтқару қызметі немесе құралымы басшысының және сарапшы
мамандардың қорытындысы негізінде айқындайды.
Ескерту. 325-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен
соң қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен
кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi) Заңдарымен.
326-бап. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру
материалдарын ресімдеу және оларды есепке алу
1. Жазатайым оқиға туралы акт толтырылып, оған еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау қызметінің және ұйым бөлімшесінің басшылары, сондай-ақ ұйым
қызметкерлерінің өкілдері қол қояды және оны жұмыс беруші бекітіп, ұйымның мөрімен
расталады.
2. Улану жағдайларында жазатайым оқиға туралы актіге халықтың санитарлық-
эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілі де қол қояды.
Егер жұмыс беруші жеке тұлға болса, жазатайым оқиға туралы акт толтырылып,
оған жұмыс беруші қол қояды және нотариалды түрде расталады.
3. Акт тергеп-тексеру материалдарына сәйкес ресімделуге тиіс.
Егер өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру кезінде комиссия зиянның
туындауына немесе ұлғаюына өрескел абайсыздық себеп болғанын анықтаса, онда
комиссия тараптардың аралас жауапкершілігін қолданып, қызметкер мен жұмыс берушінің
кінәсін процентпен айқындайды.
Егер жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру жөніндегі комиссияның бір мүшесі
комиссияның (көпшіліктің) қорытындысымен келіспейтін болса, ол өзінің дәлелді
пікірін тергеп-тексеру материалына қосу үшін жазбаша түрде ұсынады. Ол арнайы
тергеп-тексеру актісіне "ерекше пікірге қара" деген сілтеме жаза отырып, қол қояды.
4. Әрбір жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру аяқталғаннан кейін жұмыс беруші үш
күннен кешіктірмей зардап шеккен адамға немесе оның сенімді адамына жазатайым оқиға
туралы актіні беруге міндетті, актінің бір данасы жұмыс берушімен тиісті шарттық
қатынастары бар сақтандыру ұйымына, ал екіншісі - мемлекеттік еңбек инспекциясына
қағаз және электронды жеткізгіште жіберіледі.
Улану жағдайында актінің көшірмесі халықтың санитарлық-эпидемиологиялық
салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органға да жіберіледі.
5. Тергеп-тексеру нәтижесімен келіспеген немесе жазатайым оқиға туралы
акт уақтылы ресімделмеген жағдайда, зардап шеккен адам немесе оның сенім білдірген
адамы, ұйым қызметкерлерінің өкілі жұмыс берушіге жазбаша түрде жүгінуге құқылы,
жұмыс беруші олардың өтінішін он күн ішінде қарап, тиісті шешім қабылдауға
міндетті.
6. Жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру, ресімдеу және тіркеу мәселелері
бойынша жұмыс берушінің, қызметкердің және мемлекеттік еңбек инспекторының не
қауіпті өндірістік объектілерде болған оқиғалар кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздік
саласындағы мемлекеттік қадағалау жөніндегі мемлекеттік инспектордың арасында
туындаған келіспеушіліктерді тиісті жоғары тұрған бас мемлекеттік еңбек инспекторы
бағыныштылық тәртіппен қарайды және (немесе) сот тәртібімен қаралады.
Жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру мәселелері бойынша жоғары тұрған бас
мемлекеттік еңбек инспекторының шешімі еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган
белгілеген нысанда қорытынды түрінде ресімделеді.
7. Жазатайым оқиғаны арнайы тергеп-тексеру актісі материалдарының
көшірмелерін жұмыс беруші мемлекеттік бақылау органдарына жібереді. Оның үстіне,
жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру аяқталғаннан кейін мемлекеттік еңбек инспекторы
арнайы тергеп-тексеру актісі материалдары көшірмелерінің бір данасын жеті күн
ішінде жергілікті ішкі істер органына жібереді, ол заңнамаға сәйкес тиісті шешім
қабылдап, қабылданған шешім туралы жиырма күннен кешіктірмей хабарлайды.
8. Актімен ресімделген әрбір жазатайым оқиға өндірістегі жазатайым оқиғаларды
және денсаулыққа келтірілген өзге де зақымдануларды тіркеу журналына жазылады.
Журнал еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша
жүргізіледі. Еңбекке уақытша жарамсыздық және жарақаттану туралы алғашқы
статистикалық деректер мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті орган
бекіткен статистикалық әдіснамаға сәйкес беріледі.
9. Алынып тасталды - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.
10. Жұмыс беруші немесе оның өкілі уақыт өте келе ауыр зардаптарға немесе
кісі өліміне әкеп соққан жазатайым оқиғалар санатына ауысқан өндірістегі жазатайым
оқиғалар туралы тиісті мемлекеттік еңбек инспекциясына, ал сақтандыру жағдайлары
туралы - сақтандырушының атқарушы органына (сақтанушы тіркелген жердегі)
хабарлайды.
11. Жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру материалдары ұйымда қырық бес жыл бойы
сақталуға тиіс, ұйым таратылған жағдайда жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру
материалдары міндетті түрде сол ұйым жұмыс істеген жердегі мемлекеттік мұрағатқа
тапсырылуға тиіс.
12. Өндірістегі жазатайым оқиғаны тергеп-тексеру материалдарында тергеп-
тексеру актісімен қатар:
1) зардап шеккен адамның еңбекті қорғау жөнінде оқығаны және нұсқама алғаны,
сондай-ақ алдын ала және мерзімдік медициналық тексерулерден өткені туралы
мәліметтер;
2) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша жауап
алу хаттамалары және оқиға куәгерлерінің, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау талаптарының сақталуына жауапты лауазымды адамдардың түсініктемелері;
3) оқиға болған жердің жоспарлары, схемалары мен фотосуреттері;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын регламенттейтін
нұсқаулықтардан, ережелерден, бұйрықтардан және басқа да актілерден үзінді
көшірмелер, өндірістегі салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге
жауапты лауазымды адамдардың міндеттері және басқалар;
5) зардап шеккен адамның денсаулығына келтірілген зақымның сипаты мен
ауырлығы (өлімге әкеп соққан себеп) туралы медициналық қорытынды;
6) зертханалық және басқа зерттеулердің, эксперименттердің, сараптамалардың,
талдаулардың нәтижелері және тағы сол сияқтылар;
7) бас мемлекеттік еңбек инспекторының қорытындысы (егер бар болса);
8) жұмыс берушіге келтірілген материалдық залал туралы мәліметтер;
9) жұмыс берушінің зардап шеккен адамға (отбасы мүшелеріне) оның
денсаулығына келтірілген зиянды өтеу және жол берілген оқиғаға кінәлі лауазымды
адамдарды жауапкершілікке тарту туралы бұйрығы;
10) қоса берілетін құжаттардың тізбесі болуға тиіс.
13. Зардап шеккен адам немесе қызметкерлердің өкілі жазатайым оқиғаны тергеп-
тексерудің бүкіл материалдарымен танысуға және қажетті үзінді көшірмелер жасауға
құқылы.
Ескерту. 326-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV, 2012.02.17
№ 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін
күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
327-бап. Жазатайым оқиғалардың дұрыс, уақтылы
тергеп-тексерілуі мен есепке алынуын бақылау
Жазатайым оқиғалардың дұрыс, уақтылы тергеп-тексерілуі мен есепке алынуын,
сондай-ақ мұндай оқиғаларды туындатқан себептерді жою жөніндегі іс-шаралардың
орындалуын бақылауды мемлекеттік еңбек инспекторлары өз құзыреттері шегінде
тексерулер жүргізу, азаматтардың шағымдарын, арыздары мен өтініштерін қарау және
ұйымдарды тексеру арқылы жүзеге асырады. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-
тексеру, сондай-ақ мұндай оқиғаларды туындатқан себептерді жою жөніндегі іс-
шаралардың орындалуын бақылау аясында мемлекеттік еңбек инспекторлары жүргізетін
тексерулер Қазақстан Республикасының мемлекеттік құқықтық статистика мен арнайы
есепке алу туралы заңнамасына сәйкес тіркеуге және есепке алынбайды.
6-БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ САҚТАЛУЫН
БАҚЫЛАУ
38-тарау. МЕМЛЕКЕТТІК БАҚЫЛАУ 328-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
саласындағы мемлекеттік бақылау
1. Ұйымдарда Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік
бақылауды мемлекеттік еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
2. Мемлекеттік еңбек инспекторларына:
1) Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік еңбек инспекторы – еңбек
жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның лауазымды адамы;
2) бас мемлекеттік еңбек инспекторлары – еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органның лауазымды адамдары;
3) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бас мемлекеттік
еңбек инспекторы – облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың еңбек
инспекциясы жөніндегі жергілікті органының басшысы;
4) мемлекеттік еңбек инспекторлары – облыстың, республикалық маңызы бар
қаланың, астананың еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органының лауазымды
адамдары жатады.
3. Мемлекеттік еңбек инспекторлары қызметтік міндеттерін атқару
кезінде заңмен қорғалады және Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан
Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерін басшылыққа
алады.
4. Мемлекеттік еңбек инспекторына қызметтік міндеттерін орындауға кедергі
келтірген тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
5. Алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
6. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы саласындағы мемлекеттiк бақылау
тексеру нысанында және өзге де нысандарда жүзеге асырылады.
Тексеру «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк бақылау және қадағалау
туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады.
Мемлекеттiк бақылаудың өзге де нысандары осы Кодексте белгіленген тәртіппен
және еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган мен кәсіпкерлік жөніндегі
уәкілетті орган бірлесіп бекітетін критерийлер негізінде жүзеге асырылады.
Ескерту. 328-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.12.19. N 9 (алғашқы ресми
жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі),
2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.01.06 N
378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа
енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік
он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
27.06.2014 N 212-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн
өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңдарымен.
328-1-бап. Бақылау субъектісіне бару
1. Бақылау субъектісіне барған кезде жұмыс берушіні алдын ала хабардар ету
және құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі уәкілетті органда тіркеу
талап етілмейді.
2. Мемлекеттік еңбек инспекторы бақылау субъектісіне барған кезде:
1) қызметтік куәлігін;
2) қажет болған кезде құзыретті органның режимдік объектілерге баруға
арналған рұқсатын;
3) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен
берілген, объектілерге бару үшін қажетті болатын медициналық рұқсатты көрсетуге
міндетті.
3. Бақылау субъектілері мемлекеттік еңбек инспекторы барған кезінде:
1) мемлекеттік еңбек инспекторының баратын бақылау субъектісінің аумағына
және үй-жайына кедергісіз кіруін қамтамасыз етуге;
2) коммерциялық, салықтық не өзге де құпияны қорғау жөніндегі талаптарды
сақтай отырып, барудың міндеттері мен нысанасына сәйкес болу нәтижелері туралы
актіге қоса беру үшін қағаз және электрондық жеткізгіштердегі құжаттарды
(мәліметтерді) не олардың көшірмелерін беруге;
3) болу нәтижелері туралы актінің екінші данасына алғаны туралы белгі соғуға;
4) объектіде болу үшін келген адамдардың осы объект үшін белгіленген
нормативтерге сәйкес әсер етудің зиянды және қауіпті өндірістік факторларынан
қауіпсіздігін қамтамасыз етуге міндетті.
4. Мемлекеттік еңбек инспекторының кіруіне кедергі келтірілген жағдайда,
болуды жүзеге асыратын мемлекеттік еңбек инспекторы және бақылау субъектісінің
уәкілетті адамы қол қоятын хаттама жасалады.
5. Болу ішкі еңбек тәртіптемесінің қағидаларында белгіленген бақылау
субъектісінің жұмыс уақытында жүзеге асырылады.
6. Бақылау субъектісінде болу мерзімі бір күннен аспауға тиіс.
7. Бақылау субъектісінде болу нәтижелері бойынша мемлекеттік еңбек инспекторы
әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғамастан, бірақ бақылау субъектісіне болу
нәтижесінде анықталған бұзушылықтарды жою тәртібін міндетті түрде түсіндіре отырып,
болу нәтижелері туралы екі данада акт жасайды.
Болу нәтижелері туралы актіде:
1) актінің жасалған күні, уақыты және орны;
2) бақылау органының атауы;
3) болуды жүргізген мемлекеттік еңбек инспекторының тегі, аты, әкесінің аты
(ол болған кезде);
4) баратын бақылау субъектісінің атауы немесе тегі, аты, әкесінің аты (ол
болған кезде), болған кезде қатысқан жеке немесе заңды тұлға өкілінің лауазымы;
5) болу күні, орны және кезеңі;
6) болу нәтижелері туралы, оның ішінде анықталған бұзушылықтар туралы,
олардың сипаты туралы мәліметтер;
7) баратын бақылау субъектісі өкілінің, сондай-ақ болу кезінде қатысқан
адамдардың актімен танысуы туралы немесе танысудан бас тартуы туралы мәліметтер,
олардың қолдары немесе қол қоюдан бас тартуы;
8) болуды жүргізген мемлекеттік еңбек инспекторының қолы көрсетіледі.
8. Болу нәтижелері бойынша ескертпелер және (немесе) қарсылықтар болған
жағдайда, жеке тұлға немесе заңды тұлғаның басшысы не олардың өкілдері оларды
жазбаша түрде береді.
Ескертпелер және (немесе) қарсылықтар болу нәтижелері туралы актіге қоса
беріледі, бұл жөнінде тиісті белгі соғылады.
9. Болу нәтижелері туралы актінің бір данасы танысу және анықталған
бұзушылықтарды жою жөнінде шаралар қолдану және басқа да әрекеттер жасау үшін жеке
тұлғаға немесе заңды тұлғаның басшысына не олардың өкілдеріне тапсырылады.
10. Болу нәтижесінде анықталған бұзушылықтар бойынша бақылау субъектісі
қарсылықтар болмаған кезде, болу нәтижелері туралы актіні алған кезден бастап он
жұмыс күнінен кешіктірмей, анықталған бұзушылықтарды жою жөнінде қолданылған
шаралар туралы ақпарат беруге міндетті.
11. Мемлекеттік еңбек инспекторлары тексерілетін субъектілерге бару мен
тексеруді есепке алу кітабында тегін, лауазымын және актіде жазылған деректерді
көрсете отырып, жүргізілетін әрекеттер туралы жазба жасауға міндетті.
12. Болу кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
талаптарды бұзушылықтар болмаған жағдайда, болу нәтижелері туралы актіде тиісті
жазба жасалады.
Ескерту. 38-тарау 328-1-баппен толықтырылды - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен
(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
328-2-бап. Ведомстволық есепке алу
1. Алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа
енгізіледі) Заңымен.
2. Еңбек жөніндегі мемлекеттік инспекция тұрақты және үздіксіз негізде
бақылау субъектілеріне барудың саны мен қолданылған шаралардың ведомстволық есепке
алынуын жүргізуге міндетті.
Бақылау субъектілеріне барудың ведомстволық есептілігінің жиынтық деректері
еңбек жөніндегі мемлекеттік инспекцияның интернет-ресурсында орналастырылады.
Ескерту. 38-тарау 328-2-баппен толықтырылды - ҚР 27.06.2014 N 212-V (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi); өзгеріс енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
329-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясы қызметінің
принциптері мен негізгі міндеттері
Мемлекеттік еңбек инспекциясының қызметі қызметкерлердің құқықтары мен
бостандықтарын сыйлау, сақтау және қорғау, заңдылық, әділдік, тәуелсіздік және
жариялылық принциптері негізінде жүзеге асырылады.
Мемлекеттік еңбек инспекциясының негізгі міндеттері:
ұйымдарда Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік
бақылауды қамтамасыз ету;
қауіпсіз еңбек жағдайларына құқықты қоса алғанда, қызметкерлердің құқықтары
мен бостандықтарын сақтауды және қорғауды қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мәселелері бойынша қызметкерлер
мен жұмыс берушілердің өтініштерін, арыздарын және шағымдарын қарау болып табылады.
330-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының құқықтары
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылауды
жүзеге асыру кезінде мемлекеттік еңбек инспекторларының:
1) еңбек заңнамасының сақталуына тексеру жүргізу мақсатында ұйымдар мен
кәсіпорындарда кедергісіз болуға;
2) жұмыс берушілерден өздеріне жүктелген функцияларды орындауға қажетті
құжаттарды, түсініктемелерді, ақпаратты сұратуға және алуға;
3) жұмыс берушілер орындауға міндетті нұсқамалар, қорытындылар беруге,
сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттамалар мен қаулылар толтыруға,
әкімшілік жазалар қолдануға;
4) өз құзыретіне кіретін мәселелер бойынша түсініктемелер беруге;
5) ұйымдардың, жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс
орындарының қызметі және жабдықтардың, тетіктердің пайдаланылуы еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау туралы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сай
келмейтіні анықталған жағдайда, оларды үш күннен аспайтын мерзімге, көрсетілген
мерзім ішінде міндетті түрде сотқа талап-арыз бере отырып, тоқтата тұруға (тыйым
салуға);
6) жұмыс орындарында белгіленген талаптарға сай келмейтін арнаулы киімнің,
арнаулы аяқ киімнің және басқа да жеке және ұжымдық қорғану құралдарының берілуі
мен пайдаланылуына тыйым салуға;
7) жұмыс берушіге (оның өкіліне) хабарлай отырып және тиісті акт жасау
арқылы арнаулы киім үлгілерін, пайдаланылатын немесе өңделетін материалдар мен
заттарды талдау жасау үшін алуға;
8) өндірістегі жазатайым оқиғаларды белгіленген тәртіппен тергеп-тексеруге;
9) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқудан, нұсқау
беруден, білімін тексеруден өтпеген қызметкерлерді жұмыстан шеттету үшін жұмыс
берушілер орындауға міндетті нұсқамалар беруге;
10) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзу, мемлекеттік еңбек
инспекторларының актілерін жұмыс берушілердің орындамауы фактілері бойынша тиісті
құқық қорғау органдарына және соттарға ақпарат, талап қою және өзге де материалдар
жіберуге;
11) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімді тексеруге
қатысуға;
12) шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат беру кезінде белгіленетін айрықша
талаптардың орындалуына тексеру жүргізуге;
13) жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша ішкі
бақылау жүргізуінің толықтығы мен дәйектілігін бақылауды жүзеге асыруға;
14) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де құқықтарды
жүзеге асыруға құқығы бар.
Ескерту. 330-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
331-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының міндеттері
Мемлекеттік еңбек инспекторлары:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауды жүзеге
асыруға;
2) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының орындалуын тексеруді уақтылы
және сапалы жүргізуге;
3) анықталған еңбек заңнамасын бұзушылықтарды жою жөніндегі шараларды
қабылдау мақсатында осындай бұзушылықтар туралы жұмыс берушілерді (олардың
өкілдерін) хабардар етуге, кінәлі тұлғаларды жауапқа тарту жөнінде ұсынулар
енгізуге;
4) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану мәселелері бойынша
қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өтініштерін уақтылы қарауға;
5) еңбек заңнамасының бұзылуына әкеп соғатын себептер мен мән-жайларды
анықтауға, оларды жою және бұзылған еңбек құқықтарын қалпына келтіру жөнінде
ұсынымдар беруге;
6) өндірістегі жазатайым оқиғаларды және кәсіптік ауруларды тергеп-тексеруге
қатысуға;
7) еңбек заңнамасының бұзылу себептерін жинауды, талдауды, қорытуды жүзеге
асыруға, Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы бұзылуының алдын алу жөніндегі
жұмысты күшейтуге бағытталған іс-шараларды әзірлеу мен қабылдауға қатысуға;
8) мемлекеттік құпияны, еңбек міндеттерін орындауға байланысты өзіне мәлім
болған қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария етпеуге;
9) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану мәселелері бойынша
түсіндіру жұмысын жүргізуге;
10) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы бақылауды жүзеге
асыру кезінде азаматтармен және қызметкерлердің өкілдерімен өзара іс-қимыл жасасуға
міндетті.
332-бап. Жұмыс берушінің мемлекеттік еңбек инспекторы
бақылау жүргізген кездегі құқықтары мен
міндеттері
1. Жұмыс беруші Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына
мемлекеттік бақылауды жүргізу кезінде:
1) жүргізілген тексеру актілері бойынша мемлекеттік еңбек инспекторына
түсініктемелер беруге;
2) егер жүргізілетін тексеру нысанасына қатысы болмаса, мәліметтер мен
құжаттарды бермеуге;
3) тексеру нәтижелері туралы актіге және мемлекеттік еңбек инспекторының іс-
әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен шағымдануға құқылы.
2. Жұмыс беруші Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына
мемлекеттік бақылауды жүргізу кезінде:
1) мемлекеттік еңбек инспекторының тексерілетін объект аумағына және үй-
жайларына кедергісіз кіруін (болуын) қамтамасыз етуге;
2) тексеру жүргізетін мемлекеттік еңбек инспекторына және ұйым
қызметкерлерінің өкілдеріне тексеру нәтижелері туралы актіге қоса тіркеу үшін
қағаздағы және электрондық тасығыштардағы құжаттарды (мәліметтерді) не олардың
көшірмелерін беруге, сондай-ақ тексерудің міндеттері мен нысанасына сәйкес
автоматтандырылған деректер базасына (ақпараттық жүйелерге) қол жеткізуіне
мүмкіндік жасауға;
3) мемлекеттік еңбек инспекторының актілерін орындау үшін қабылдауға және
актінің екінші данасына оны алғаны туралы тиісті белгі жасауға;
4) тиісті мерзімдерде мемлекеттік еңбек инспекторының актілерін орындау
жөнінде ақпарат беруге міндетті.
333-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторының актілері
1. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасын бұзушылықтардың анықталуына қарай
мемлекеттік еңбек инспекторы мынадай актілер:
1) нұсқама:
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарды жою
туралы;
жарақаттану қаупі бар және авариялық жағдайлардың туындауын болғызбау үшін
өндірістік объектілер мен жабдықтардағы, сондай-ақ өндірістік процестердегі еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі алдын алу жұмыстарын жүргізу туралы;
жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындары мен
жабдықтардың пайдаланылуына және тұтас алғанда ұйым қызметіне тыйым салу (оны
тоқтата тұру) туралы нұсқама шығарады (жасайды). Бұл ретте ұйым қызметіне тыйым
салу (оны тоқтата тұру) туралы акт сот шешімі шығарылғанға дейін қолданылады;
2) әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама;
3) әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы
қаулы;
4) әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулы шығарады.
2. Мемлекеттік еңбек инспекторының актілері жұмыс берушілер мен лауазымды
адамдардың Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарына
ықпал етудің құқықтық шаралары болып табылады. Актілер екі дана етіп жасалады, оның
біреуі қолы қойғызылып, жұмыс берушіге тапсырылады.
3. Лауазымды адамдар, жеке және заңды тұлғалар мемлекеттік еңбек
инспекторының актілерін орындауға міндетті.
4. Мемлекеттік еңбек инспекторы актілерінің нысанын еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді.
Ескерту. 333-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
334-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының
сақталуын тексеру, олардың түрлері,
нысандары мен мерзімдері
Ескерту. 334-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа
енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
335-бап. Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын
мемлекеттік еңбек инспекторының шешімдеріне,
әрекеттеріне (әрекетсіздіктеріне) шағымдану
тәртібі
1. Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде жұмыс берушінің құқықтары мен
заңды мүдделері бұзылған жағдайда, жұмыс беруші мемлекеттік еңбек инспекторының
әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген
тәртіппен еңбек
жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға, жоғары тұрған мемлекеттік инспекторға
және (немесе) сотқа шағымдануға құқылы.
2. Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік еңбек инспекторы немесе
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бас мемлекеттік еңбек
инспекторы төмен тұрған мемлекеттік еңбек инспекторының әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) немесе актілеріне жеке және (немесе) заңды тұлғалардың арызы
(шағымы) бойынша шешім шыққанға дейін оның актілерінің орындалуын тоқтата тұруға,
күшін жоюға не оларды кері қайтаруға құқылы.
Ескерту. 335-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңдарымен.
336-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясының басқа
мемлекеттік органдармен және ұйымдармен өзара
іс-қимыл жасасуы
1. Мемлекеттік еңбек инспекциясы өз қызметін басқа мемлекеттік қадағалау және
бақылау органдарымен, қызметкерлердің өкілдерімен, қоғамдық бірлестіктермен, басқа
да ұйымдармен өзара іс-қимыл жасаса отырып жүзеге асырады.
2. Мемлекеттік органдар мемлекеттік еңбек инспекторына Қазақстан
Республикасы еңбек заңнамасының орындалуын бақылауды жүзеге асыру жөніндегі
міндеттерін атқаруына жәрдемдесуге міндетті.
337-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторының мемлекеттік
бақылауды жүзеге асыру кезіндегі жауапкершілігі
Мемлекеттік еңбек инспекторы мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде өз
қызметтік міндеттерін орындамаған немесе тиісінше орындамаған, сондай-ақ өзге де
заңға қайшы әрекеттер (әрекетсіздіктер) жасаған жағдайда Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
39-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖӨНІНДЕГІ
ІШКІ БАҚЫЛАУ 338-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі ішкі бақылау
1. Ішкі бақылау еңбекті қорғауды басқару жүйесін құруды және енгізуді, еңбек
жағдайларының жай-күйін қадағалауды ұйымдастыруды, өндірістік бақылаудың
деректеріне жедел талдау жүргізуді, тәуекелдерді бағалауды және еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау жөніндегі анықталған сәйкессіздіктерді жою жөнінде шаралар
қабылдауды қамтиды.
2. Жұмыс беруші жұмыс орындарында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі белгіленген талаптарды сақтау және анықталған бұзушылықтарды жою бойынша
жедел шаралар қабылдау мақсатында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
ішкі бақылауды жүзеге асырады.
Ескерту. 338-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
339-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
жөніндегі ішкі бақылауды жүзеге асыру тетігі
1. Қызметкерлерінің саны елуден асатын өндірістік қызметті жүзеге асыратын
ұйымдарда еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау талаптарын сақтау үшін ішкі
бақылауды жүзеге асыру мақсатында жұмыс беруші ұйымның тікелей бірінші басшысына
немесе ол уәкілеттік берген адамға бағынатын еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
қызметін құрады.
2. Ұйымдағы еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау қызметі туралы үлгі ережені
еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган әзірлейді.
3. Қызметкерлерінің саны елуге жетпейтін жұмыс беруші қызмет ерекшелігін
ескере отырып, еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жөніндегі маман лауазымын
енгізеді не еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі
міндетті басқа маманға жүктейді.
4. Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау қызметі немесе осы баптың 3-
тармағында көрсетілген маман:
1) өндірістік, тұрмыстық және басқа да үй-жайларға кедергісіз кіруге және
қарауға;
2) қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайларын жасау, ұйымдардың құрылымдық
бөлімшелерінде өндірістік жарақаттану мен кәсіптік ауруларды болдырмау жөніндегі
алдын алу іс-шараларының әзірленуін және орындалуын бақылауды жүзеге асыруға;
3) ұйымның құрылымдық бөлімшелерінің қызметкерлеріне анықталған еңбек
қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау талаптарын бұзушылықтарды жою жөнінде шара қолдану
туралы орындалуы міндетті нұсқаулар беруге құқылы.
5. Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау қызметі немесе осы баптың 3-
тармағында көрсетілген маман:
1) ай сайын ұйымдарда өндірістік жарақаттану мен кәсіптік аурулардың жай-күйі
мен себептерін талдауды жүргізуге және олардың алдын-алу іс-шараларын әзірлеуге;
2) еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселелері бойынша ұйымның
қызметкерлерін оқытуды, олардың білімдерін тексеруді ұйымдастыруға;
3) ұйымдарда өндірістегі жазатайым оқиғаларды зерттеп тексеру тәртібінің
сақталуын қамтамасыз етуге міндетті.
Ескерту. 339-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы ресми
жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
339-1-бап. Ұйымдардағы еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті
қорғау жөніндегі комитет (комиссия)
1. Жұмыс берушінің және (немесе) қызметкердің не олардың өкілдерінің
бастамасы бойынша еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі комитет
(комиссия) құрылады. Оның құрамына жұмыс берушінің өкілдері, кәсіподақ ұйымының
өкілдері немесе қызметкерлердің уәкілетті өкілдері тең құқылы негізде кіреді.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі комитет (комиссия) жұмыс
беруші мен қызметкерлердің еңбекті қорғау талаптарын қамтамасыз ету, өндірістік
жарақаттану мен кәсіптік аурулардың алдын алу жөніндегі бірлескен іс-қимылын
ұйымдастырады, сондай-ақ жұмыс орындарындағы еңбек жағдайлары мен еңбектің
қорғалуына тексеру өткізуді және қызметкерлерді көрсетілген тексерулердің
нәтижелері туралы хабардар етуді, ұжымдық шарттың (келісімнің) еңбекті қорғау
туралы бөліміне ұсыныстар жинауды ұйымдастырады.
Ескерту. 39-тарау 339-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.02.17 № 566-IV (алғашқы
ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі)
Заңымен.
40-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ
САҚТАЛУЫН ҚОҒАМДЫҚ БАҚЫЛАУ
340-бап. Ұйымда еңбек заңнамасының сақталуын қоғамдық
бақылау
1. Ұйымда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қоғамдық
бақылауды ұйымның кәсіподақ комитеті, ал кәсіподақ болмаған кезде қызметкерлердің
жалпы жиналысы (конференциясы) сайлайтын еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық
инспектор жүзеге асырады.
2. Қызметкерлердің республикалық, салалық, өңірлік бірлестіктері ұйымдарда
еңбек заңнамасының сақталуын қоғамдық бақылауды мұндай құқық келісімдерде және
ұжымдық шарттарда бекітілген жағдайда жүзеге асырады.
3. Жұмыс берушілер анықталған бұзушылықтарды жою туралы талапты алған күннен
бастап бес жұмыс күні ішінде еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық инспекторға осы
талапты қарау нәтижелері және қолданылған шаралар туралы хабарлауға міндетті.
Еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық инспектор осы Кодекстің 341-бабында
көзделген өкілеттіктерді жүзеге асыру кезінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау қызметімен (еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі маманмен),
мемлекеттік еңбек инспекциясымен өзара іс-қимыл жасайды.
Ескерту. 340-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
341-бап. Еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық
инспекторлардың құқықтары
Еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық инспектордың:
1) жұмыс берушілердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі
нормативтік құқықтық актілерді, жұмыс берушінің ұйымдардағы жұмыс орындарында
қалыпты еңбек жағдайлары мен қауіпсіздік техникасын жасау жөніндегі келісімдерді,
ұжымдық шарттарды сақтауын қоғамдық бақылау арқылы жұмыс берушілер алдында
қызметкерлердің еңбекті қорғау құқықтарының қорғалуын жүзеге асыруға;
2) өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеруге және мемлекеттік еңбек
инспекторлары жүргізетін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың жай-күйін
кешенді тексерулерге қатысуға;
2-1) құпиялылық режимін, қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын
өзге де құпияның сақталуын ескере отырып, қызметкерлердің жұмыс орындарына кiруге;
3) жұмыс берушілерден және ұйымдардың өзге де лауазымды адамдарынан өз
функцияларын атқару үшін қажетті, оның ішінде жазбаша түрде ақпарат пен
түсініктемелер алуға;
4) жұмыс берушілердің келісімдерде, ұжымдық шарттарда еңбекті қорғау
бөлігінде көзделген міндеттемелерді орындауын тексерулерді жүзеге асыруға және
тексеру қорытындылары бойынша лауазымды адамдардың атына анықталған бұзушылықтарды
жою туралы ұсыныстар енгізуге;
5) өндірістік объектілер мен өндіріс құралдарын сынақтан өткізу және
пайдалануға қабылдау жөніндегі комиссиялардың жұмысына қатысуға;
6) еңбекті қорғау туралы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеуге қатысуға,
оларға өз ұсыныстарын енгізуге;
7) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңнамасының, еңбекті қорғау бөлігінде келісімдер мен ұжымдық шарттар ережелерінің
бұзылуына, өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіптік ауруларды жасыруға кінәлі
жұмыс берушілерді және ұйымдардың өзге де лауазымды адамдарын жауапқа тарту туралы
талаптармен тиісті мемлекеттік органдарға жүгінуге;
8) еңбек жағдайларының өзгеруіне, Қазақстан Республикасының еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі заңнамасының бұзылуына, келісімдерде
және ұжымдық шарттарда, сондай-ақ еңбек шарттарында көзделген міндеттемелердің
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бөлігінде орындалмауына байланысты еңбек
дауларын қарауға қатысуға;
9) қызметкерлердің еңбек міндеттерін орындауға байланысты жарақат алуы немесе
денсаулығының өзге де зақымдануы салдарынан келтірілген зиянды өтету құқықтарын
қорғау үшін әрі қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау құқықтарына
қысым жасалған басқа да жағдайларда қызметкердің өтініші бойынша талап қойып
соттарға жүгінуге құқығы бар.
Ескерту. 341-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.06.2014 N 212-V Заңымен (алғашқы
ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа
енгiзiледi).
Қазақстан Республикасы
Президенті
© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат
орталығы" ШЖҚ РМК
Трудовой кодекс Республики Казахстан
Утративший силу
Кодекс Республики Казахстан от 15 мая 2007 года № 251. Утратил силу Кодексом
Республики Казахстан от 23 ноября 2015 года № 414-V ЗРК
Сноска. Утратил силу Кодексом РК от 23.11.2015 № 414-V (вводится в действие с
01.01.2016).
ОГЛАВЛЕНИЕ
ОБЩАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 1. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
Кодексе
1. В настоящем Кодексе используются следующие основные понятия:
1) гражданская служба - профессиональная деятельность гражданских служащих
по исполнению должностных полномочий, направленная на реализацию задач и функций
казенных предприятий, государственных учреждений и осуществление технического
обслуживания и обеспечение функционирования государственных органов;
2) гражданский служащий - лицо, занимающее в установленном законодательством
Республики Казахстан порядке оплачиваемую штатную должность в казенных
предприятиях, государственных учреждениях и осуществляющее должностные полномочия в
целях реализации их задач и функций и осуществления технического обслуживания и
обеспечения функционирования государственных органов;
3) минимальный размер месячной заработной платы - гарантированный минимум
денежных выплат работнику простого неквалифицированного (наименее сложного) труда
при выполнении им норм труда (трудовых обязанностей) в нормальных условиях и при
нормальной продолжительности рабочего времени, установленных настоящим Кодексом, в
месяц;
4) специальная одежда - одежда, обувь, головной убор, рукавицы, иные
предметы, предназначенные для защиты работника от вредных и (или) опасных
производственных факторов;
5) тяжелые работы - виды деятельности работника, связанные с постоянными
передвижениями, перемещением и переноской вручную (десяти килограммов и более)
тяжестей и требующие больших физических усилий (расход энергии более 250 ккал/час);
6) сменная работа - работа в две либо в три или четыре рабочих смены в
течение суток;
7) социальное партнерство - система взаимоотношений между работниками
(представителями работников), работодателями (представителями работодателей),
государственными органами, направленная на обеспечение согласования их интересов по
вопросам регулирования трудовых отношений и иных непосредственно связанных с ними
отношений;
8) соглашение генеральное, отраслевое (тарифное), региональное (далее -
соглашение) - правовой акт, заключаемый между сторонами социального партнерства,
определяющий содержание и обязательства сторон по установлению условий труда,
занятости и социальных гарантий для работников на республиканском, отраслевом и
региональном уровнях;
9) простой - временная приостановка работы по причинам экономического,
технологического, организационного, иного производственного или природного
характера;
10) квалификационная категория (разряд) - уровень требований к квалификации
работника, отражающий сложность выполняемых работ;
11) примирительная комиссия - орган, создаваемый по соглашению между
работодателем и работниками (их представителями) для урегулирования коллективного
трудового спора путем примирения сторон;
12) исключен Законом РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования);
13) посредник - физическое или юридическое лицо, привлекаемое сторонами
трудовых отношений для оказания услуг по разрешению трудового спора;
14) отпуск - освобождение работника от работы на определенный период для
обеспечения ежегодного отдыха работника или социальных целей с сохранением за ним
места работы (должности) и в случаях, установленных настоящим Кодексом, средней
заработной платы;
15) труд - деятельность человека, направленная на создание материальных,
духовных и других ценностей, необходимых для жизни и удовлетворения потребностей
человека и общества;
16) оплата труда - система отношений, связанных с обеспечением
работодателем обязательной выплаты работнику вознаграждения за его труд в
соответствии с настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами Республики
Казахстан, а также соглашениями, трудовым, коллективным договорами и актами
работодателя;
17) минимальный стандарт оплаты труда (МСОТ) - гарантированный для соблюдения
минимальный размер месячной заработной платы работника, занятого на тяжелых
работах, работах с вредными (особо вредными), опасными условиями труда, включающий
в себя минимальный набор продуктов питания, товаров и услуг, необходимых для
восстановления жизненных сил и энергии работника, подвергающегося в процессе работы
воздействию вредных и (или) опасных производственных факторов;
18) гигиена труда - комплекс санитарно-эпидемиологических мер и средств по
сохранению здоровья работников, профилактике неблагоприятных воздействий
производственной среды и трудового процесса;
19) трудовой спор - разногласия между работником (работниками) и
работодателем (работодателями) по вопросам применения трудового законодательства
Республики Казахстан, выполнения или изменения условий соглашений, трудового и
(или) коллективного договоров, актов работодателя;
20) трудовое посредничество - содействие населению в трудоустройстве,
оказываемое уполномоченным органом по вопросам занятости, а также частным
агентством занятости;
21) условия труда - условия оплаты, нормирования труда, режима рабочего
времени и времени отдыха, порядок совмещения профессий (должностей), расширения зон
обслуживания, выполнения обязанностей временно отсутствующего работника,
безопасности и охраны труда, технические, производственно-бытовые условия, а также
иные по согласованию сторон условия труда;
22) уполномоченный государственный орган по труду – центральный
исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию в
сфере трудовых отношений в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
23) местный орган по инспекции труда – структурное подразделение местных
исполнительных органов области, города республиканского значения, столицы,
осуществляющее в пределах соответствующей административно-территориальной единицы
полномочия в сфере трудовых отношений в соответствии с законодательством Республики
Казахстан;
24) трудовые отношения - отношения между работником и работодателем,
возникающие для осуществления прав и обязанностей, предусмотренных трудовым
законодательством Республики Казахстан, трудовым, коллективным договорами;
25) отношения, непосредственно связанные с трудовыми, - отношения,
складывающиеся по поводу организации и управления трудом, трудоустройства,
профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации работников,
социального партнерства, заключения коллективных договоров и соглашений, участия
работников (представителей работников) в установлении условий труда в
предусмотренных настоящим Кодексом случаях, разрешения трудовых споров и контроля
за соблюдением трудового законодательства Республики Казахстан;
26) безопасность труда - состояние защищенности работников, обеспеченное
комплексом мероприятий, исключающих воздействие вредных и (или) опасных
производственных факторов на работников в процессе трудовой деятельности;
27) условия безопасности труда - соответствие трудового процесса и
производственной среды требованиям безопасности и охраны труда при выполнении
работником трудовых обязанностей;
28) мониторинг безопасности и охраны труда - система наблюдений за
состоянием безопасности и охраны труда на производстве, а также оценка и прогноз
состояния безопасности и охраны труда;
29) нормативы в области безопасности и охраны труда - эргономические,
санитарно-эпидемиологические, психофизиологические и иные требования,
обеспечивающие нормальные условия труда;
30) трудовые обязанности - обязательства работника и работодателя,
обусловленные нормативными правовыми актами Республики Казахстан, актом
работодателя, трудовым, коллективным договорами;
31) трудовой стаж - время в календарном исчислении, затраченное работником на
выполнение трудовых обязанностей, а также иные периоды, включаемые в трудовой стаж
в соответствии с настоящим Кодексом;
32) трудовая дисциплина - надлежащее исполнение работодателем и работниками
обязательств, установленных нормативными правовыми актами Республики Казахстан, а
также соглашениями, трудовым, коллективным договорами, актами работодателя,
учредительными документами;
33) трудовой распорядок - порядок регулирования отношений по организации
труда работников и работодателя;
34) трудовой арбитраж - временно действующий орган, создаваемый сторонами
коллективного трудового спора с привлечением уполномоченных лиц для разрешения
трудового спора при недостижении соглашения в примирительной комиссии;
35) охрана труда - система обеспечения безопасности жизни и здоровья
работников в процессе трудовой деятельности, включающая в себя правовые, социально-
экономические, организационно-технические, санитарно-эпидемиологические, лечебно-
профилактические, реабилитационные и иные мероприятия и средства;
36) общественный инспектор по охране труда - представитель работников,
осуществляющий общественный контроль в области безопасности и охраны труда;
37) нормирование труда - определение необходимых затрат труда (времени) на
выполнение работы (изготовление единицы продукции) работниками в конкретных
организационно-технических условиях и установление на этой основе норм труда;
38) безопасные условия труда - условия труда, созданные работодателем, при
которых воздействие на работника вредных и (или) опасных производственных факторов
отсутствует либо уровень их воздействия не превышает нормы безопасности;
39) трудовой договор - письменное соглашение между работником и
работодателем, в соответствии с которым работник обязуется лично выполнять
определенную работу (трудовую функцию), соблюдать правила трудового распорядка, а
работодатель обязуется предоставить работнику работу по обусловленной трудовой
функции, обеспечить условия труда, предусмотренные настоящим Кодексом, законами и
иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан, коллективным договором,
актами работодателя, своевременно и в полном размере выплачивать работнику
заработную плату;
40) забастовка - полное или частичное прекращение работы в целях
удовлетворения своих социально-экономических и профессиональных требований в
коллективном трудовом споре с работодателем;
41) заработная плата - вознаграждение за труд в зависимости от квалификации
работника, сложности, количества, качества и условий выполняемой работы, а также
выплаты компенсационного и стимулирующего характера;
42) средства индивидуальной защиты - средства, предназначенные для защиты
работника от воздействия вредных и (или) опасных производственных факторов, в том
числе специальная одежда;
43) работодатель - физическое или юридическое лицо, с которым работник
состоит в трудовых отношениях;
44) представители работодателей - физические и (или) юридические лица,
уполномоченные на основании учредительных документов или доверенности представлять
интересы работодателя или группы работодателей;
45) акты работодателя - приказы, распоряжения, инструкции, положения,
правила трудового распорядка, издаваемые работодателем;
46) трудоустройство - комплекс организационных, экономических и правовых
мероприятий, призванных способствовать обеспечению трудовой занятости населения;
47) рабочее место - место постоянного или временного нахождения работника
при выполнении им трудовых обязанностей в процессе трудовой деятельности;
48) тарификация работы - отнесение выполняемых работ к определенной
сложности в соответствии с Единым тарифно-квалификационным справочником работ и
профессий рабочих и Квалификационным справочником должностей руководителей,
специалистов и других служащих, тарифно-квалификационных характеристик профессий
рабочих и типовыми квалификационными характеристиками должностей руководителей,
специалистов и других служащих организаций;
49) рабочее время - время, в течение которого работник в соответствии с
актами работодателя и условиями трудового договора выполняет трудовые обязанности,
а также иные периоды времени, которые в соответствии с настоящим Кодексом отнесены
к рабочему времени;
50) суммированный учет рабочего времени - учет рабочего времени путем его
суммирования за установленный работодателем учетный период, который не может
превышать один год;
51) вредные (особо вредные) условия труда - условия труда, при которых
воздействие определенных производственных факторов приводит к снижению
работоспособности или заболеванию работника либо отрицательному влиянию на здоровье
его потомства;
52) вредный производственный фактор - производственный фактор, воздействие
которого на работника может привести к заболеванию или снижению трудоспособности и
(или) отрицательному влиянию на здоровье потомства;
53) профессиональное заболевание - хроническое или острое заболевание,
вызванное воздействием на работника вредных производственных факторов в связи с
выполнением работником своих трудовых (служебных) обязанностей;
54) гарантии - средства, способы и условия, с помощью которых
обеспечивается осуществление предоставленных работникам прав в области социально-
трудовых отношений;
55) нормы безопасности - качественные и количественные показатели,
характеризующие условия производства, производственный и трудовой процесс с точки
зрения обеспечения организационных, технических, санитарно-гигиенических,
биологических и иных норм, правил, процедур и критериев, направленных на сохранение
жизни и здоровья работников в процессе их трудовой деятельности;
56) опасные условия труда - условия труда, при которых воздействие
определенных производственных или неустранимых природных факторов приводит в случае
несоблюдения правил охраны труда к травме, профессиональному заболеванию,
внезапному ухудшению здоровья или отравлению работника, в результате которых
наступают временная или стойкая утрата трудоспособности, профессиональное
заболевание либо смерть;
57) опасный производственный фактор - производственный фактор, воздействие
которого на работника может привести к временной или стойкой утрате
трудоспособности (производственной травме или профессиональному заболеванию) или
смерти;
58) совместительство - выполнение работником другой регулярной оплачиваемой
работы на условиях трудового договора в свободное от основной работы время;
59) работник - физическое лицо, состоящее в трудовых отношениях с
работодателем и непосредственно выполняющее работу по трудовому договору;
60) представители работников - органы профессиональных союзов, их
объединений, а при их отсутствии выборные представители, избранные и уполномоченные
работниками на общем собрании (конференции) работников большинством голосов
участников, при присутствии на нем не менее двух третей работников (делегатов
конференции);
60-1) специализированные организации по проведению аттестации
производственных объектов – организации, осуществляющие деятельность по
проведению аттестации производственных объектов по условиям труда, обладающие
квалифицированными кадрами и имеющие в своем составе лаборатории по лабораторным и
инструментальным исследованиям факторов производственной среды и условий труда или
имеющие договоры с организациями, имеющими такие лаборатории;
61) праздничные дни - дни национальных и государственных праздников
Республики Казахстан;
62) основная заработная плата - относительно постоянная часть заработной
платы, включающая оплату по тарифным ставкам, должностным окладам, сдельным
расценкам, и предусмотренные трудовым законодательством, отраслевым соглашением,
коллективным и (или) трудовым договорами выплаты постоянного характера;
63) несчастный случай на производстве - воздействие на работника вредного и
(или) опасного производственного фактора при выполнении им трудовых (служебных)
обязанностей или заданий работодателя, в результате которого произошли
производственная травма, внезапное ухудшение здоровья или отравление работника,
приведшие его к временной или стойкой утрате трудоспособности, профессиональному
заболеванию либо смерти;
64) производственное оборудование - машины, механизмы, устройства,
аппараты, приборы и иные технические средства, необходимые для работы,
производства;
65) производственная травма - повреждение здоровья работника, полученное
при исполнении им трудовых обязанностей, приведшее к утрате трудоспособности;
66) производственная необходимость - выполнение работ в целях
предотвращения или ликвидации стихийного бедствия, аварии или немедленного
устранения их последствий, для предотвращения несчастных случаев, простоя, гибели
или порчи имущества и в других исключительных случаях, а также для замещения
отсутствующего работника;
67) аттестация производственных объектов по условиям труда - деятельность по
оценке производственных объектов (цехов, участков, рабочих мест, а также иных,
отдельно стоящих подразделений работодателей, осуществляющих производственную
деятельность) в целях определения состояния безопасности, вредности, тяжести,
напряженности выполняемых на них работ, гигиены труда и определения соответствия
условий производственной среды нормативам в области безопасности и охраны труда;
68) производственная санитария - система санитарно-гигиенических,
организационных мероприятий и технических средств, предотвращающих или уменьшающих
воздействие на работников вредных производственных факторов;
68-1) грубая неосторожность – действия работника, способствующие нарушению
правил охраны труда и техники безопасности и безопасности своего здоровья;
69) компенсационные выплаты - денежные выплаты, связанные с особым режимом
работы и условиями труда, потерей работы, возмещением работникам затрат, связанных
с исполнением ими трудовых или иных предусмотренных законами Республики Казахстан
обязанностей;
69-1) межразрядный коэффициент - соотношение между тарифными ставками смежных
тарифно-квалификационных разрядов;
70) тарифная система - разновидность системы оплаты труда, при которой
заработная плата работников определяется дифференцированно на основе тарифных
ставок (окладов) и тарифных сеток;
71) тарифная сетка - совокупность тарифных разрядов и тарифных
коэффициентов, предусматривающая дифференциацию по признаку сложности выполняемых
работ и квалификации работников;
72) тарифный разряд - уровень сложности работ и показатель
квалификационного уровня, необходимого для выполнения данной работы;
73) тарифная ставка (оклад) - фиксированный размер оплаты труда работника
за выполнение нормы труда (трудовых обязанностей) определенной сложности
(квалификации) за единицу времени;
73-1) примирительные процедуры - последовательное рассмотрение коллективного
трудового спора первоначально в примирительной комиссии, а при недостижении
согласия в ней - в трудовом арбитраже, а также по взаимному согласию сторон с
применением процедуры медиации;
74) дисциплинарное взыскание - мера дисциплинарного воздействия на
работника, применяемого работодателем за совершение дисциплинарного проступка;
75) дисциплинарный проступок - нарушение работником трудовой дисциплины, а
также противоправное виновное неисполнение или ненадлежащее исполнение трудовых
обязанностей;
76) время отдыха - время, в течение которого работник свободен от
выполнения трудовых обязанностей и которое он может использовать по своему
усмотрению;
77) средства коллективной защиты - технические средства, предназначенные
для одновременной защиты двух и более работающих от воздействия вредных и (или)
опасных производственных факторов;
78) коллективный договор - правовой акт в форме письменного соглашения между
коллективом работников в лице уполномоченных их представителей и работодателем,
регулирующий социально-трудовые отношения в организации, порядок разработки и
заключения которого установлен статьей 282 настоящего Кодекса;
79) сверхурочная работа - работа, выполняемая работником по инициативе
работодателя за пределами установленной продолжительности рабочего времени;
80) уведомление - письменное заявление работника или работодателя либо
заявления, поданные иным способом (посредством курьерской почты, почтовой связи,
факсимильной связи и электронной почты);
81) командировка - направление работника по распоряжению работодателя для
выполнения трудовых обязанностей на определенный срок вне места постоянной работы,
а также направление работника в другую местность на обучение, повышение
квалификации или переподготовку.
2. Другие специальные понятия и термины трудового законодательства
Республики Казахстан используются в значениях, определяемых в соответствующих
статьях настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 1 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования); от 27.04.2015 № 311-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 2. Трудовое законодательство Республики Казахстан
1. Трудовое законодательство Республики Казахстан основывается на Конституции
Республики Казахстан и состоит из настоящего Кодекса, законов Республики Казахстан
и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.
2. Запрещается включение в другие законы Республики Казахстан норм,
регулирующих трудовые отношения, отношения социального партнерства и охраны труда,
кроме случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.
3. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан,
установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Кодексе, то
применяются правила международного договора.
Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, к трудовым
отношениям применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного
договора следует, что для его применения требуется издание закона.
Статья 3. Цель и задачи трудового законодательства
Республики Казахстан
1. Целью трудового законодательства Республики Казахстан является правовое
регулирование трудовых отношений и иных отношений, непосредственно связанных с
трудовыми, направленное на защиту прав и интересов сторон трудовых отношений,
установление минимальных гарантий прав и свобод в сфере труда.
2. Задачами трудового законодательства Республики Казахстан являются
создание необходимых правовых условий, направленных на достижение баланса интересов
сторон трудовых отношений, экономического роста, повышение эффективности
производства и благосостояния людей.
Статья 4. Принципы трудового законодательства Республики
Казахстан
Принципами трудового законодательства Республики Казахстан являются:
1) недопустимость ограничения прав человека и гражданина в сфере труда;
2) свобода труда;
3) запрещение дискриминации, принудительного труда и наихудших форм детского
труда;
4) обеспечение права на условия труда, отвечающие требованиям безопасности и
гигиены;
5) приоритет жизни и здоровья работника по отношению к результатам
производственной деятельности;
6) обеспечение права на справедливое вознаграждение за труд не ниже
минимального размера заработной платы;
7) обеспечение права на отдых;
8) равенство прав и возможностей работников;
9) обеспечение права работников и работодателей на объединение для защиты
своих прав и интересов;
10) социальное партнерство;
11) государственное регулирование вопросов безопасности и охраны труда;
12) обеспечение права представителей работников осуществлять общественный
контроль за соблюдением трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 5. Недопустимость ограничения прав в сфере труда
Никто не может быть ограничен в правах в сфере труда, кроме случаев и в
порядке, которые предусмотрены настоящим Кодексом и иными законами Республики
Казахстан.
Статья 6. Свобода труда
Каждый имеет право свободно выбирать труд или свободно соглашаться на труд
без какой бы то ни было дискриминации и принуждения к нему, право распоряжаться
своими способностями к труду, выбирать профессию и род деятельности.
Статья 7. Запрещение дискриминации в сфере труда
1. Каждый имеет равные возможности в реализации своих прав и свобод в сфере
труда.
2. Никто не может подвергаться какой-либо дискриминации при реализации
трудовых прав в зависимости от пола, возраста, физических недостатков, расы,
национальности, языка, имущественного, социального и должностного положения, места
жительства, отношения к религии, политических убеждений, принадлежности к роду или
сословию, к общественным объединениям.
Уполномоченному органу по вопросам занятости, физическому и юридическому
лицу, оказывающему трудовое посредничество, а также работодателю запрещается
размещать информацию о вакансиях для приема на работу, содержащую требования
дискриминационного характера в сфере труда.
3. Не являются дискриминацией различия, исключения, предпочтения и
ограничения, которые определяются свойственными данному виду труда требованиями
либо обусловлены особой заботой государства о лицах, нуждающихся в повышенной
социальной и правовой защите.
4. Лица, считающие, что они подверглись дискриминации в сфере труда, вправе
обратиться в суд или иные инстанции в порядке, установленном законами Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными Законом РК от 21.06.2013 № 106-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 8. Запрещение принудительного труда
Принудительный труд запрещен.
Принудительный труд означает любую работу или службу, требуемую от какого-
либо лица под угрозой какого-либо наказания, для выполнения которой это лицо не
предложило добровольно своих услуг, за исключением работ:
требуемых от какого-либо лица вследствие приговора суда, вступившего в
законную силу, при условии, что работа будет производиться под надзором и контролем
государственных органов и что лицо, выполняющее ее, не будет уступлено или передано
в распоряжение физических и (или) юридических лиц;
требуемых в условиях чрезвычайного или военного положения.
Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.04.2009 N 154-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 9. Сфера действия настоящего Кодекса
1. Настоящий Кодекс регулирует отношения:
1) трудовые;
2) непосредственно связанные с трудовыми;
3) социального партнерства;
4) по безопасности и охране труда.
2. Действие настоящего Кодекса, если иное не предусмотрено законами и
международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан,
распространяется на:
1) работников, в том числе на работников организаций, расположенных на
территории Республики Казахстан, собственниками имущества, участниками или
акционерами которых являются иностранные физические или юридические лица;
2) работодателей, в том числе на организации, расположенные на территории
Республики Казахстан, собственниками имущества, участниками или акционерами которых
являются иностранные физические или юридические лица.
3. Особенности правового регулирования труда отдельных категорий работников
устанавливаются настоящим Кодексом и иными законами Республики Казахстан.
4. Законы Республики Казахстан не должны снижать уровень прав, свобод и
гарантий, установленных настоящим Кодексом.
Статья 9-1. Минимальные социальные стандарты в сфере труда
Минимальный размер месячной заработной платы, минимальный стандарт оплаты
труда, продолжительность ежедневной работы (рабочей смены), основной оплачиваемый
ежегодный трудовой отпуск являются минимальными социальными стандартами в сфере
труда в соответствии с Законом Республики Казахстан «О минимальных социальных
стандартах и их гарантиях».
Сноска. Глава 1 дополнена статьей 9-1 в соответствии с Законом РК от
19.05.2015 № 315-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования).
Статья 10. Трудовые договоры, соглашения сторон
социального партнерства, коллективные
договоры, акты работодателя в сфере труда
1. Трудовые отношения, а также иные отношения, непосредственно связанные с
трудовыми, регулируются трудовым договором, актом работодателя, соглашением и
коллективным договором.
2. Положения соглашений сторон социального партнерства, коллективных,
трудовых договоров, актов работодателей, ухудшающие положения работников по
сравнению с трудовым законодательством Республики Казахстан, признаются
недействительными и не подлежат применению.
3. Условия соглашений, коллективных, трудовых договоров не могут быть
изменены в одностороннем порядке.
Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 11. Акты работодателя
1. Работодатель издает акты в пределах своей компетенции в соответствии с
настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами, трудовым договором,
соглашениями, коллективным договором.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, коллективным договором,
работодатель издает акты по согласованию или с учетом мнения представителей
работников.
3. Акты работодателя, ухудшающие положение работников по сравнению с трудовым
законодательством Республики Казахстан, коллективным договором, соглашениями либо
изданные без соблюдения процедур, указанных в пункте 2 настоящей статьи, являются
недействительными и не подлежат применению.
Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 12. Порядок учета мнения или согласования с
представителями работников при издании актов
работодателя
1. Работодатель в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом,
соглашениями, коллективным договором, издает акты с учетом мнения или по
согласованию с представителями работников.
2. Перед изданием акта работодатель представляет его проект и обоснование
по нему представителям работников.
3. Проект акта работодателя обсуждается представителями работников не более
трех рабочих дней со дня его представления.
4. Решения представителей работников оформляются протоколом, в котором
указывается согласие (несогласие) с проектом акта работодателя представителей
работников, при наличии излагаются их предложения.
5. В случае, если мнение представителей работников не содержит согласия с
проектом акта работодателя либо содержит предложения по его совершенствованию,
работодатель:
1) при согласии издает акт, измененный с учетом предложений представителей
работников;
2) при несогласии вправе провести дополнительные консультации с
представителями работников.
6. При недостижении согласия по проектам актов работодателя, для издания
которых в соответствии с настоящим Кодексом необходимо согласование с
представителями работников, возникшие разногласия оформляются протоколом, после
чего работодатель вправе принять акт.
7. При издании работодателем акта без учета предложений полностью либо в
части представители работников вправе начать процедуру коллективного трудового
спора в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.
8. В случае если изданный акт работодателя содержит положения, нарушающие
либо ухудшающие права и гарантии работников, предусмотренные настоящим Кодексом,
трудовым, коллективным договорами, соглашениями, он может быть обжалован в местный
орган по инспекции труда либо в суд.
Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 13. Исчисление сроков, установленных настоящим
Кодексом
1. Установленный настоящим Кодексом, трудовым или коллективным договором,
соглашениями срок определяется календарной датой, истечением периода времени,
который исчисляется годами, месяцами, неделями или днями. Срок может определяться
также указанием на событие, которое должно наступить.
2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, срок исчисляется в
рабочих днях.
3. Течение срока, определяемого периодом времени, начинается на следующий
день после календарной даты, наступления события, которыми определено его начало.
4. Сроки, исчисляемые годами, месяцами, неделями, истекают в
соответствующие числа последнего года, месяца, недели. Если окончание срока,
исчисляемого месяцами, приходится на такой месяц, в котором нет соответствующего
числа, то срок истекает в последний день этого месяца.
В срок, исчисляемый в календарных неделях или днях, включаются и не рабочие
дни.
5. Если последний день срока приходится на нерабочий день, то днем
окончания срока считается первый, следующий за ним рабочий день, если иное не
предусмотрено настоящим Кодексом.
Статья 14. Ответственность за нарушение трудового
законодательства Республики Казахстан
Лица, виновные в нарушении трудового законодательства Республики Казахстан,
несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
Глава 2. КОМПЕТЕНЦИЯ ГОСУДАРСТВЕННЫХ ОРГАНОВ
В ОБЛАСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ Статья 15. Компетенция Правительства Республики
Казахстан в области регулирования трудовых
отношений
Правительство Республики Казахстан:
1) разрабатывает основные направления и обеспечивает реализацию
государственной политики в области труда, безопасности и охраны труда;
2) определяет размеры социального пособия по временной нетрудоспособности;
3) утверждает Типовое положение об условиях оплаты труда и премирования
руководящих работников национальных компаний, акционерных обществ, контрольные
пакеты акций которых принадлежат государству;
Примечание РЦПИ!
Подпункт 4) действует до 01.01.2016 в соответствии с Законом РК от
29.09.2014 № 239-V (порядок введения в действие см. п. 2 ст. 2).
4) определяет перечень должностей гражданских служащих;
5) утверждает систему оплаты труда работников организаций, содержащихся за
счет средств государственного бюджета;
6) заключает генеральное соглашение с республиканскими объединениями
работодателей и республиканскими объединениями работников;
7) устанавливает порядок принятия нормативных правовых актов в области
безопасности и охраны труда соответствующими уполномоченными органами;
8) утверждает лимит штатной численности гражданских служащих,
осуществляющих техническое обслуживание и обеспечивающих функционирование
государственных органов, если иное не установлено законодательством Республики
Казахстан;
9) выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией, законами
Республики Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.
Сноска. Статья 15 в редакции Закона РК от 29.09.2014 № 239-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 16. Компетенция уполномоченного государственного
органа по труду в области регулирования
трудовых отношений
Уполномоченный государственный орган по труду:
1) реализует государственную политику в области труда, безопасности и охраны
труда;
2) организует государственный контроль за соблюдением трудового
законодательства Республики Казахстан, в том числе требования по безопасности и
охране труда, законодательства Республики Казахстан о занятости населения, а также
координирует деятельность и осуществляет проверку деятельности местного органа по
инспекции труда;
3) осуществляет координацию и методическое руководство местных исполнительных
органов в области регулирования трудовых отношений;
4) запрашивает необходимую информацию от местных органов по инспекции труда
по вопросам трудовых отношений;
5) согласовывает назначение главного государственного инспектора труда
области, города республиканского значения, столицы;
6) координирует деятельность государственных органов по разработке
технических регламентов в области безопасности и охраны труда;
7) осуществляет координацию и взаимодействие в области обеспечения
безопасности и охраны труда с другими государственными органами, а также с
представителями работников и работодателей;
8) устанавливает порядок замены и пересмотра типовых (отраслевых,
межотраслевых) норм и нормативов по труду;
9) разрабатывает и утверждает типовые нормы и нормативы по труду единые
(межотраслевые) для всех сфер деятельности по согласованию с государственными
органами соответствующих сфер деятельности;
10) разрабатывает и утверждает перечень наименований должностей работников,
относящихся к административному персоналу;
11) устанавливает порядок представления, рассмотрения и согласования норм
труда в организациях, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное
регулирование тарифов (цен, ставок сборов);
12) устанавливает порядок представления, рассмотрения и согласования
параметров по системе оплаты труда работников организаций, на услуги (товары,
работы) которых вводится государственное регулирование тарифов (цен, ставок
сборов);
13) осуществляет регистрацию отраслевых соглашений и региональных соглашений,
заключенных на уровне области (города республиканского значения, столицы);
14) проводит обучение и аттестацию государственных инспекторов труда;
15) осуществляет контроль за своевременным и объективным проведением
расследования несчастных случаев на производстве в порядке, установленном
законодательством Республики Казахстан;
16) осуществляет международное сотрудничество в области регулирования
трудовых отношений;
17) определяет порядок разработки, пересмотра, утверждения и применения
справочников, квалификационных характеристик;
Примечание РЦПИ!
Статью 16 предусмотрено дополнить подпунктом 17-1) в соответствии с Законом
РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие с 01.01.2016).
18) рассматривает и согласовывает типовые квалификационные характеристики
должностей руководителей, специалистов и других служащих организаций различных
видов экономической деятельности;
19) устанавливает порядок утверждения типовых (отраслевых, межотраслевых)
норм и нормативов по труду уполномоченными государственными органами
соответствующих сфер деятельности;
20) определяет список производств, цехов, профессий и должностей, перечень
тяжелых работ, работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда,
работа в которых дает право на сокращенную продолжительность рабочего времени,
дополнительный оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск и повышенный размер оплаты
труда, а также порядок их предоставления;
21) создает комиссию для расследования групповых несчастных случаев при
гибели от трех до пяти человек;
22) организует мониторинг и оценку рисков в сфере безопасности и охраны
труда;
23) исключен Законом РК от 29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с
01.01.2015);
24) утверждает типовое положение о трудовом арбитраже;
25) определяет порядок предоставления информации и ведения государственной
статистики в области безопасности и охраны труда;
26) устанавливает единый порядок исчисления средней заработной платы;
27) определяет порядок поступления на гражданскую службу и проведения
конкурса на занятие вакантной должности гражданского служащего;
28) определяет общие требования к профессиональной подготовке, переподготовке
и повышению квалификации кадров в организации;
29) утверждает форму, порядок ведения и хранения трудовых книжек;
30) утверждает список работ, на которых запрещается применение труда
работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, предельные нормы переноски и
передвижения тяжестей работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста;
31) утверждает список работ, на которых запрещается применение труда женщин,
предельные нормы подъема и перемещения вручную тяжестей женщинами;
32) утверждает типовое положение о службе безопасности и охраны труда в
организации;
33) определяет порядок обязательной периодической аттестации производственных
объектов по условиям труда;
34) определяет порядок и сроки проведения обучения, инструктирования и
проверок знаний по вопросам безопасности и охраны труда работников;
35) устанавливает порядок разработки, утверждения и пересмотра инструкции по
безопасности и охране труда работодателем;
36) определяет порядок назначения и выплаты социального пособия по временной
нетрудоспособности;
37) утверждает порядок выдачи работникам молока, лечебно-профилактического
питания, специальной одежды, специальной обуви и других средств индивидуальной
защиты, а также устанавливает порядок обеспечения их средствами коллективной
защиты, санитарно-бытовыми помещениями и устройствами за счет средств работодателя;
38) утверждает по согласованию с центральным уполномоченным органом по
бюджетному планированию нормы выдачи работникам молока, лечебно-профилактического
питания, специальной одежды, специальной обуви и других средств индивидуальной
защиты;
39) осуществляет иные полномочия, предусмотренные настоящим Кодексом,
законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и
Правительства Республики Казахстан.
Сноска. Статья 16 в редакции Закона РК от 29.09.2014 № 239-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 29.12.2014 № 269-V (вводится
в действие с 01.01.2015).
Статья 17. Компетенция местного органа по инспекции труда
Местный орган по инспекции труда:
1) осуществляет государственный контроль за соблюдением трудового
законодательства Республики Казахстан, требований по безопасности и охране труда;
2) осуществляет мониторинг коллективных договоров, представленных
работодателями;
3) проводит анализ причин производственного травматизма, профессиональных
заболеваний, профессиональных отравлений и разрабатывает предложения по их
профилактике;
4) расследует несчастные случаи на производстве в порядке, установленном
законодательством Республики Казахстан;
5) проводит проверку знаний лиц, ответственных за обеспечение безопасности и
охраны труда у работодателей;
6) участвует в составе приемочной комиссии по приемке в эксплуатацию
объектов производственного назначения;
7) взаимодействует с полномочными представителями работников и
работодателей по вопросам совершенствования нормативов безопасности и охраны труда;
8) рассматривает обращения работников, работодателей и их представителей по
вопросам безопасности и охраны труда;
9) осуществляет мониторинг аттестации производственных объектов по условиям
труда;
10) разрабатывает и утверждает планы проверок в соответствии с Законом
Республики Казахстан «О государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан»;
11) представляет в уполномоченный государственный орган по
труду периодические отчеты, а также результаты мониторинга состояния безопасности и
охраны труда на базе информационной системы по охране труда и безопасности;
12) предоставляет необходимую информацию по трудовым отношениям в
уполномоченный государственный орган по труду.
Сноска. Статья 17 в редакции Закона РК от 13.06.2013 № 102-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 29.12.2014 № 269-V (вводится
в действие с 01.01.2015).
Статья 18. Компетенция местных исполнительных органов
в области регулирования трудовых отношений
Местные исполнительные органы:
1) исключен Законом РК от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
1-1) реализуют государственную политику в области регулирования трудовых
отношений;
2) по согласованию с местным представительным органом определяют перечень
должностей специалистов в области здравоохранения, социального обеспечения,
образования, культуры, спорта и ветеринарии, являющихся гражданскими служащими и
работающих в сельской местности;
3) осуществляют регистрацию отраслевых и региональных соглашений,
заключенных на городском, районном уровне;
4) согласовывают проведение забастовок в организациях, обеспечивающих
жизнедеятельность населения (общественный транспорт, организации, обеспечивающие
снабжение водой, электроэнергией, теплоо( �
5) заключают региональные (областные, городские, районные) соглашения с
региональными объединениями работодателей и региональными объединениями работников;
6) рассматривают и согласовывают нормы труда и параметры системы оплаты труда
работников организаций, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное
регулирование тарифов (цен, ставок сборов), в порядке, установленном уполномоченным
государственным органом по труду;
7) устанавливают квоту для трудоустройства категорий
населения, определенных законами Республики Казахстан;
8) осуществляют в интересах местного государственного управления иные
полномочия, возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 18 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 478-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным
Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.01.2014 №
165-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его
первого официального опубликования).
Глава 3. СУБЪЕКТЫ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ.
ОСНОВАНИЯ ВОЗНИКНОВЕНИЯ ТРУДОВЫХ ОТНОШЕНИЙ
Статья 19. Субъекты трудовых отношений
1. Субъектами трудовых отношений являются работник и работодатель.
Руководитель филиала или представительства иностранного юридического лица
осуществляет все права и исполняет все обязанности работодателя от имени данного
юридического лица.
2. Физические и юридические лица представляют интересы работников или
работодателя в пределах делегированных им полномочий на основании нормативных
правовых актов, решений суда, а также учредительных документов либо доверенности.
Статья 20. Основания возникновения трудовых отношений
1. Трудовые отношения возникают между работником и работодателем на
основании трудового договора, заключаемого в соответствии с настоящим Кодексом, за
исключением случаев, установленных законами Республики Казахстан.
2. В случаях и порядке, установленных законами Республики Казахстан,
учредительными документами, актами работодателя, заключению трудового договора
могут предшествовать следующие процедуры:
1) избрание (выборы) на должность;
2) избрание по конкурсу на замещение соответствующей должности;
3) назначение на должность или утверждение в должности;
4) направление на работу уполномоченными законом органами в счет
установленной квоты;
5) вынесение судебного решения о заключении трудового договора.
Статья 21. Заключение трудового договора с гражданами,
направленными в счет установленной квоты
1. Местными исполнительными органами устанавливается квота для
трудоустройства категорий населения, определенных законами Республики Казахстан.
2. Работодатели в пределах установленной квоты заключают трудовые договоры
с лицами, направленными для трудоустройства, при соответствии их квалификации
требованиям работодателя.
Статья 22. Основные права и обязанности работника
1. Работник имеет право:
1) на заключение, изменение, дополнение и расторжение трудового договора в
порядке и на условиях, предусмотренных настоящим Кодексом;
2) требовать от работодателя выполнения условий трудового, коллективного
договоров;
3) на безопасность и охрану труда;
4) на получение полной и достоверной информации о состоянии условий труда и
охраны труда;
5) на своевременную и в полном объеме выплату заработной платы в
соответствии с условиями трудового, коллективного договоров;
6) на оплату простоя в соответствии с настоящим Кодексом;
7) на отдых, в том числе оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск;
8) на объединение, включая право на создание профессионального союза или
других объединений, а также членство в них, для предоставления и защиты своих
трудовых прав, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан;
9) участвовать через своих представителей в коллективных переговорах и в
разработке проекта коллективного договора, а также знакомиться с подписанным
коллективным договором;
10) на профессиональную подготовку, переподготовку и повышение своей
квалификации в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом;
11) на возмещение вреда, причиненного здоровью в связи с исполнением
трудовых обязанностей;
12) на обязательное социальное страхование в случаях,
предусмотренных законами Республики Казахстан;
13) на гарантии и компенсационные выплаты;
14) на защиту своих прав и законных интересов всеми не противоречащими
закону способами;
15) на равную оплату за равный труд без какой-либо дискриминации;
16) на обращение за разрешением трудового спора в согласительную комиссию,
суд по выбору;
17) на рабочее место, оборудованное в соответствии с требованиями
безопасности и охраны труда;
18) на обеспечение средствами индивидуальной и коллективной защиты,
специальной одеждой в соответствии с требованиями, предусмотренными
законодательством Республики Казахстан о безопасности и охране труда, а также
трудовым, коллективными договорами;
19) на отказ от выполнения работы при возникновении ситуации, создающей
угрозу его здоровью или жизни, с извещением об этом непосредственного руководителя
или представителя работодателя;
20) на сохранение средней заработной платы на время приостановки работы
организации из-за несоответствия требованиям по безопасности и охране труда;
21) на обращение в уполномоченный государственный орган по труду и (или) в
местный орган по инспекции труда о проведении обследования условий безопасности и
охраны труда на рабочем месте, а также на представительное участие в проверке и
рассмотрении вопросов, связанных с улучшением условий, безопасности и охраны труда;
22) на обжалование действий (бездействия) работодателя в области трудовых и
непосредственно связанных с ними отношений;
23) на оплату труда в соответствии с квалификацией, сложностью труда,
количеством и качеством выполненной работы, а также условиями труда;
24) на участие в управлении организацией в предусмотренных настоящим
Кодексом, иными законами Республики Казахстан и коллективным договором формах;
25) на разрешение индивидуальных и коллективных трудовых споров, включая
право на забастовку, в порядке, установленном настоящим Кодексом, иными законами
Республики Казахстан.
2. Работник обязан:
1) выполнять трудовые обязанности в соответствии с трудовым, коллективным
договорами, актами работодателя;
2) соблюдать трудовую дисциплину;
3) соблюдать требования по безопасности и охране труда, пожарной
безопасности и производственной санитарии на рабочем месте;
4) бережно относиться к имуществу работодателя и работников;
5) сообщать работодателю о возникшей ситуации, представляющей угрозу жизни и
здоровью людей, сохранности имущества работодателя и работников, а также о
возникновении простоя;
6) не разглашать сведений, составляющих государственные
секреты, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну, ставших ему
известными в связи с выполнением трудовых обязанностей;
7) возмещать работодателю причиненный вред в пределах, установленных
настоящим Кодексом.
3. Работник имеет иные права и исполняет иные обязанности, предусмотренные
настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 22 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 23. Основные права и обязанности работодателя
1. Работодатель имеет право:
1) на свободу выбора при приеме на работу;
2) изменять, дополнять, расторгать трудовые договоры с работниками в порядке
и по основаниям, которые установлены настоящим Кодексом;
3) издавать в пределах своих полномочий акты работодателя.
Издание актов, связанных с изменением условий труда, осуществляется в
соответствии со статьей 48 настоящего Кодекса;
4) создавать и вступать в объединения в целях представительства и защиты
своих прав и интересов;
5) требовать от работников выполнения условий трудового, коллективного
договоров, правил трудового распорядка и других актов работодателя;
6) поощрять работников, налагать дисциплинарные взыскания, привлекать
работников к материальной ответственности в случаях и порядке, предусмотренных
настоящим Кодексом;
7) на возмещение вреда, нанесенного работником при исполнении трудовых
обязанностей;
8) обращаться в суд в целях защиты своих прав и законных интересов в сфере
труда;
9) устанавливать работнику испытательный срок;
10) на возмещение своих затрат, связанных с обучением работника, если это
оговорено условиями трудового договора.
2. Работодатель обязан:
1) соблюдать требования трудового законодательства Республики Казахстан,
соглашений, коллективного, трудового договоров, изданных им актов;
2) при приеме на работу заключать трудовые договоры с работниками в порядке и
на условиях, установленных настоящим Кодексом;
3) осуществлять внутренний контроль по безопасности и охране труда;
4) предоставить работнику работу, обусловленную трудовым договором;
5) своевременно и в полном размере выплачивать работнику заработную плату и
иные выплаты, предусмотренные нормативными правовыми актами Республики Казахстан,
трудовым, коллективным договорами, актами работодателя;
6) знакомить работника с правилами внутреннего трудового распорядка в
организации, иными актами работодателя, имеющими непосредственное отношение к
работе (трудовой функции) работника, и коллективным договором;
7) предоставлять представителям работников полную и достоверную информацию,
необходимую для ведения коллективных переговоров, заключения коллективных
договоров, а также контроля за их выполнением;
8) рассматривать предложения представителей работников, вести коллективные
переговоры и в порядке, установленном настоящим Кодексом, заключать коллективный
договор;
9) обеспечивать работникам условия труда в соответствии с трудовым
законодательством Республики Казахстан, трудовым, коллективным договорами;
10) обеспечивать работников оборудованием, инструментами, технической
документацией и иными средствами, необходимыми для исполнения трудовых обязанностей
за счет собственных средств;
11) выполнять предписания государственных инспекторов труда;
12) приостанавливать работу, если ее продолжение создает угрозу жизни,
здоровью работника и иных лиц;
13) осуществлять обязательное социальное страхование работников;
14) страховать работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых
(служебных) обязанностей;
15) предоставлять работнику ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск;
16) обеспечить сохранность и сдачу в государственный архив документов,
подтверждающих трудовую деятельность работников, и сведения об удержании и
отчислении денег на их пенсионное обеспечение;
17) предупреждать работника о вредных (особо вредных) и (или) опасных
условиях труда и возможности профессионального заболевания;
18) принимать меры по предотвращению рисков на рабочих местах и в
технологических процессах, проводить профилактические работы с учетом
производственного и научно-технического прогресса;
19) вести точный учет рабочего времени, в том числе сверхурочных работ, во
вредных (особо вредных), опасных условиях труда, на тяжелых работах, выполняемых
каждым работником;
20) обеспечивать работникам профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение их квалификации в соответствии с настоящим Кодексом;
21) возмещать вред, причиненный жизни и здоровью работника, при исполнении им
трудовых (служебных) обязанностей в соответствии с настоящим Кодексом
и законодательством Республики Казахстан;
22) беспрепятственно допускать должностных лиц уполномоченного
государственного органа по труду и местного органа по инспекции труда,
представителей работников, общественных инспекторов по охране труда для проведения
проверок состояния безопасности, условий и охраны труда в организациях и соблюдения
законодательства Республики Казахстан о безопасности и охране труда, а также для
расследования несчастных случаев на производстве и профессиональных заболеваний;
23) требовать при приеме на работу документы, необходимые для заключения
трудового договора в соответствии со статьей 31 настоящего Кодекса;
24) обеспечить ведение реестров или других документов, определяемых
работодателем, в которых указываются фамилия, имя, отчество (если указано в
документе, удостоверяющем личность) и дата рождения работников моложе восемнадцати
лет.
3. Работодатель имеет иные права и исполняет иные обязанности,
предусмотренные настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2009 № 234-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
ОСОБЕННАЯ ЧАСТЬ
РАЗДЕЛ 2. ТРУДОВЫЕ ОТНОШЕНИЯ
Глава 4. ТРУДОВОЙ ДОГОВОР Статья 24. Предмет трудового договора
По трудовому договору работник выполняет работу (трудовую функцию) по
соответствующей квалификации за вознаграждение и соблюдает трудовой распорядок, а
работодатель обеспечивает условия труда, своевременно и в полном объеме выплачивает
работнику заработную плату и осуществляет иные выплаты, предусмотренные трудовым
законодательством Республики Казахстан, трудовым, коллективным договорами,
соглашением сторон.
Статья 25. Гарантии равенства прав и возможностей
при заключении трудового договора
1. Запрещается нарушение равенства прав и возможностей при заключении
трудового договора.
2. Беременность, наличие детей в возрасте до трех лет, несовершеннолетие,
инвалидность не могут ограничивать право заключения трудового договора, за
исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.
По требованию указанной в абзаце первом настоящего пункта категории лиц
работодатель обязан сообщить причину отказа в письменной форме.
2-1. При приеме на работу запрещается предъявление требований
дискриминационного характера в сфере труда по признакам, предусмотренным пунктом 2
статьи 7 настоящего Кодекса.
3. При установлении факта нарушения равенства прав и возможностей при
заключении трудового договора работодатель несет
ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 25 с изменениями, внесенными Законом РК от 21.06.2013 № 106-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 26. Ограничения заключения трудового договора
1. Не допускается заключение трудового договора:
1) на выполнение работы, противопоказанной лицу по состоянию здоровья на
основании медицинского заключения;
2) с гражданами, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, на тяжелые
работы, работы с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, а
также на должности и работы, предусматривающие полную материальную ответственность
работника за необеспечение сохранности имущества и других ценностей работодателя;
3) с гражданами, лишенными права занимать определенную должность или
заниматься определенной деятельностью в соответствии с вступившим в законную силу
приговором суда;
4) с иностранцами и лицами без гражданства, временно пребывающими на
территории Республики Казахстан, до получения разрешения местного исполнительного
органа на привлечение иностранной рабочей силы либо иностранным работником на
трудоустройство в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, а
также до получения разрешения трудовому иммигранту, выдаваемого органами внутренних
дел в порядке, установленном Министерством внутренних дел Республики Казахстан, или
без соблюдения ограничений или изъятий, установленных законами Республики
Казахстан;
5) с иностранными студентами и стажерами, временно пребывающими на территории
Республики Казахстан, не представившими справки из организации образования с
указанием формы обучения или принимающей организации о прохождении профессиональной
подготовки и (или) стажировки и разрешения на пребывание с целью получения
образования;
6) с иностранцами и лицами без гражданства, временно пребывающими на
территории Республики Казахстан, не представившими разрешения на въезд и пребывание
с целью воссоединения семьи и документ, подтверждающий состояние в
признаваемом законодательством Республики Казахстан браке с гражданином Республики
Казахстан.
1-1. Не допускается заключение трудовых договоров по выполнению работ
(оказанию услуг) в домашнем хозяйстве одним работодателем – физическим лицом
одновременно более чем с пятью трудовыми иммигрантами.
2. Не допускается трудоустройство в коммерческую организацию, за исключением
государственных организаций и организаций, в уставном капитале которых доля
государства составляет более пятидесяти процентов, в том числе в национальных
управляющих холдингах, национальных холдингах, национальных компаниях, национальных
институтах развития, акционером которых является государство, их дочерних
организациях, более пятидесяти процентов голосующих акций (долей участия) которых
принадлежат им, а также юридических лицах, более пятидесяти процентов голосующих
акций (долей участия) которых принадлежит указанным дочерним организациям, лица в
течение одного года после прекращения им государственной службы, если за последний
год перед прекращением государственной службы в период выполнения государственных
функций указанное лицо в силу своих должностных полномочий непосредственно
осуществляло контроль в форме проверок деятельности данной коммерческой организации
либо деятельность данной коммерческой организации была непосредственно связана с
указанным лицом в соответствии с его компетенцией.
3. К трудовой деятельности в сфере образования, воспитания и развития,
организации отдыха и оздоровления, физической культуры и спорта, медицинского
обеспечения, оказания социальных услуг, культуры и искусства с участием
несовершеннолетних не допускаются лица, имеющие или имевшие судимость,
подвергающиеся или подвергавшиеся уголовному преследованию (за исключением лиц,
уголовное преследование в отношении которых прекращено на основании пунктов 1), 2)
части первой статьи 35 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан) за
преступления: убийство, умышленное причинение вреда здоровью, против здоровья
населения и нравственности, половой неприкосновенности, за экстремистские или
террористические преступления, торговлю людьми.
Сноска. Статья 26 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 371-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 14.12.2012 № 59-V (вводится в действие
по истечении трех месяцев со дня его первого официального опубликования); от
04.07.2013 № 127-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 10.12.2013 № 153-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования); от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015).
Статья 27. Отличие трудового договора от иных видов
договоров
Отличительными признаками трудового договора от иных видов договоров является
наличие в нем одного из следующих условий:
1) выполнение работником работы (трудовой функции) по определенной
квалификации, специальности, профессии или должности;
2) выполнение обязательств лично с подчинением трудовому распорядку;
3) получение работником заработной платы за труд.
Статья 28. Содержание трудового договора
1. Трудовой договор должен содержать:
1) реквизиты сторон:
фамилию, имя, отчество (при его наличии) работодателя - физического лица,
адрес его постоянного места жительства и сведения о регистрации по месту
жительства, наименование, номер и дату выдачи документа, удостоверяющего личность,
индивидуальный идентификационный номер (бизнес-идентификационный номер);
наименование работодателя - юридического лица и его место нахождения, номер и
дату государственной регистрации работодателя - юридического лица, бизнес-
идентификационный номер;
фамилию, имя, отчество (при его наличии) работника, адрес его постоянного
места жительства и сведения о регистрации по месту жительства, наименование, номер,
дату выдачи документа, удостоверяющего его личность, индивидуальный
идентификационный номер;
2) работу по определенной специальности, квалификации или должности
(трудовую функцию);
3) место выполнения работы;
4) срок трудового договора;
5) дату начала работы;
6) режим рабочего времени и времени отдыха;
7) размер и иные условия оплаты труда;
8) характеристику условий труда, гарантии и льготы, если работа относится к
тяжелым и (или) выполняется во вредных (особо вредных) и (или) опасных условиях;
9) права и обязанности работника;
10) права и обязанности работодателя;
11) порядок изменения и прекращения трудового договора;
12) гарантии и компенсационные выплаты, порядок их выплаты;
13) условия по страхованию;
14) ответственность сторон;
15) дату заключения и порядковый номер.
1-1. При изменении реквизитов сторон соответствующие изменения вносятся в
трудовой договор.
2. По соглашению сторон в трудовой договор могут включаться и иные условия,
не противоречащие законодательству Республики Казахстан.
3. Положения трудового договора, ухудшающие положения работников по
сравнению с трудовым законодательством Республики Казахстан, признаются
недействительными и не подлежат применению.
Сноска. Статья 28 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 478-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования).
Статья 29. Срок трудового договора
1. Трудовой договор может быть заключен:
1) на неопределенный срок;
2) на определенный срок не менее одного года, кроме случаев, установленных
подпунктами 3), 4), 5) и 6) настоящего пункта.
При продлении срока трудового договора он считается заключенным на
неопределенный срок.
В случае повторного заключения трудового договора с работником, заключенного
на определенный срок не менее одного года, по выполняемой им трудовой функции, он
также считается заключенным на неопределенный срок.
Положения частей второй и третьей настоящего подпункта не распространяются
на:
лиц, осуществляющих трудовую деятельность на основании разрешений местного
исполнительного органа на привлечение иностранной рабочей силы, иностранному
работнику на трудоустройство, а также на основании выдаваемого органами внутренних
дел разрешения трудовому иммигранту;
иностранцев – работников автономных организаций образования и их организаций.
Запрещается заключение трудовых договоров на определенный срок в целях
уклонения от предоставления гарантий и компенсации, предусмотренных для работников,
с которыми трудовой договор заключен на неопределенный срок.
В случае если при истечении срока действия трудового договора ни одна из
сторон в течение последнего рабочего дня (смены) не потребовала прекращения
трудовых отношений, то он считается заключенным на неопределенный срок;
2-1) на определенный срок не менее двух лет с молодым специалистом, впервые
поступившим на работу, кроме случаев, установленных подпунктами 3), 4), 5) и 6)
настоящего пункта;
3) на время выполнения определенной работы;
4) на время замещения временно отсутствующего работника;
5) на время выполнения сезонной работы;
6) в пределах устанавливаемых законодательством Республики Казахстан сроков
выданных местным исполнительным органом разрешений на привлечение иностранной
рабочей силы, иностранному работнику на трудоустройство либо выданного органами
внутренних дел разрешения трудовому иммигранту.
2. Трудовой договор на работу в должности руководителя исполнительного органа
работодателя - юридического лица заключается на срок, установленный учредительными
документами работодателя или соглашением сторон. На такой договор не
распространяются положения, установленные пунктом 3 настоящей статьи.
3. Если в трудовом договоре не оговорен срок его действия, договор считается
заключенным на неопределенный срок.
Сноска. Статья 29 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 10.12.2013 № 153-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования); от 09.02.2015 № 286-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 21.07.2015 №
337-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его
первого официального опубликования).
Статья 30. Возраст, с которого допускается заключение
трудового договора
1. Заключение трудового договора допускается с гражданами, достигшими
шестнадцатилетнего возраста.
2. С письменного согласия одного из родителей, опекуна, попечителя или
усыновителя трудовой договор может быть заключен с:
1) гражданами, достигшими пятнадцати лет, в случаях получения ими основного
среднего, общего среднего образования в организации среднего образования;
2) учащимися, достигшими четырнадцатилетнего возраста, для выполнения в
свободное от учебы время работы, не причиняющей вреда здоровью и не нарушающей
процесса обучения;
3) с лицами, не достигшими четырнадцатилетнего возраста, в организациях
кинематографии, театрах, театральных и концертных организациях, цирках для участия
в создании и (или) исполнении произведений без ущерба здоровью и нравственному
развитию с соблюдением условий, определенных подпунктом 2) пункта 2 настоящей
статьи.
3. В случаях, определенных пунктом 2 настоящей статьи, наряду с
несовершеннолетним, трудовой договор должен подписываться одним из его родителей,
опекуном, попечителем или усыновителем.
Сноска. Статья 30 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N
320 (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 31. Документы, необходимые для заключения
трудового договора
1. Для заключения трудового договора необходимы следующие документы:
1) удостоверение личности или паспорт (свидетельство о рождении для лиц, не
достигших шестнадцатилетнего возраста).
Оралманы представляют удостоверение оралмана, выданное территориальными
органами уполномоченного органа по вопросам миграции населения;
2) вид на жительство или удостоверение лица без гражданства (для иностранцев
и лиц без гражданства, постоянно проживающих на территории Республики Казахстан)
либо удостоверение беженца;
3) документ об образовании, квалификации, наличии специальных знаний или
профессиональной подготовки при заключении трудового договора на работу, требующую
соответствующих знаний, умений и навыков;
4) документ, подтверждающий трудовую деятельность (для лиц, имеющих трудовой
стаж);
5) документ воинского учета (для военнообязанных и лиц, подлежащих призыву
на воинскую службу);
6) документ о прохождении предварительного медицинского освидетельствования
(для лиц, обязанных проходить такое освидетельствование в соответствии с настоящим
Кодексом и законодательством Республики Казахстан);
7) исключен Законом РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
8) копия документа, подтверждающего регистрацию по месту жительства либо
временного проживания;
9) справка о наличии либо отсутствии судимости при заключении трудового
договора в сфере образования, воспитания, организации отдыха и оздоровления,
физической культуры и спорта, медицинского обеспечения, оказания социальных услуг,
культуры и искусства с участием несовершеннолетних.
2. Работодатель не вправе требовать документы, не предусмотренные пунктом 1
настоящей статьи, за исключением случаев, предусмотренных иными законами Республики
Казахстан.
3. В случае хранения с согласия работника подлинников документов у
работодателя либо временного их оставления для выполнения установленных
законодательством Республики Казахстан процедур работодатель выдает работнику
письменное обязательство о возврате документов.
Сноска. Статья 31 с изменениями, внесенными законами РК от 22.07.2011 № 478-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
29.01.2013 № 74-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 10.12.2013 № 153-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 32. Порядок заключения, изменения и дополнения
трудового договора
1. Трудовой договор заключается в письменной форме не менее чем в двух
экземплярах и подписывается сторонами. По одному экземпляру трудового договора
хранится у работника и работодателя. Получение работником экземпляра трудового
договора подтверждается в письменной форме.
2. Внесение изменений и дополнений в трудовой договор, в том числе при
переводе на другую работу, осуществляется сторонами в письменной форме в порядке,
предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи.
Предложение об изменении условий трудового договора подается одной из сторон
трудового договора в письменной форме и рассматривается другой стороной в течение
семи календарных дней со дня его подачи.
3. Трудовой договор с должностными лицами исполнительного органа
организации заключается собственником имущества организации либо уполномоченным им
лицом или органом в порядке, установленном учредительными документами организации.
Статья 33. Оформление приема на работу
1. Прием на работу оформляется актом работодателя, издаваемым на основании
заключенного трудового договора.
2. Работодатель в течение трех рабочих дней обязан ознакомить работника с
актом. Ознакомление с актом работодателя удостоверяется подписью работника.
3. По требованию работника работодатель обязан выдать ему заверенную
работодателем копию акта.
При приеме на работу работодатель обязан ознакомить работника с правилами
внутреннего трудового распорядка в организации, иными актами работодателя, имеющими
отношение к работе (трудовой функции) работника, коллективным договором.
Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 34. Документы, подтверждающие трудовую
деятельность работника
Документом, подтверждающим трудовую деятельность работника, может быть
любой из следующих:
1) трудовая книжка;
2) трудовой договор с отметкой работодателя о дате и основании его
прекращения;
3) выписки из актов работодателя, подтверждающих возникновение и прекращение
трудовых отношений на основе заключения и прекращения трудового договора;
4) выписки из ведомости выдачи заработной платы работникам;
5) послужной список (перечень сведений о работе, трудовой деятельности
работника), подписанный работодателем, заверенный печатью организации либо
нотариально;
Примечание РЦПИ!
Подпункт 5-1) предусмотрен в редакции Закона РК от 02.08.2015 № 342-V
(вводится в действие с 01.01.2018).
Примечание РЦПИ!
В период приостановления подпункт 5) действует в редакции Закона РК от
21.06.2013 № 106-V (см. п. 4).
5-1) выписки из единого накопительного пенсионного фонда о перечисленных
обязательных пенсионных взносах;
5-2) сведения из Государственного фонда социального страхования о
произведенных социальных отчислениях;
6) архивная справка, содержащая сведения о трудовой деятельности работника.
Сноска. Статья 34 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 21.06.2013 № 106-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 35. Трудовая книжка
1. Трудовая книжка является документом, содержащим сведения о трудовой
деятельности работника.
2. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
3. Работодатель обязан внести в трудовую книжку работника (при ее наличии)
соответствующие записи о трудовой деятельности в организации.
4. Записи в трудовую книжку о причинах прекращения трудового договора должны
производиться с указанием норм настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 35 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011).
Статья 36. Условие об испытательном сроке в трудовом
договоре
1. В трудовом договоре может быть установлено условие об испытательном
сроке в целях проверки соответствия квалификации работника поручаемой работе. При
отсутствии в трудовом договоре этого условия считается, что работник принят на
работу без испытательного срока.
2. Испытательный срок начинается с начала действия трудового договора.
3. В период испытательного срока на работников распространяются нормы
настоящего Кодекса, условия трудового, коллективного договоров.
4. Испытательный срок включается в трудовой стаж работника и не может
превышать три месяца. В испытательный срок не засчитывается период, когда работник
фактически отсутствовал на работе.
5. При приеме на работу испытательный срок не устанавливается для:
лиц, поступающих на работу по конкурсу на замещение соответствующей
должности;
лиц, не достигших возраста восемнадцати лет, а также лиц, освоивших
образовательные учебные программы в организациях технического и профессионального,
послесреднего, высшего и послевузовского образования, впервые поступающих на работу
по полученной специальности, но не позднее одного года со дня их окончания;
инвалидов.
Сноска. Статья 36 с изменением, внесенными законами РК от 27 июля 2007 года N
320 (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 09.02.2015 № 286-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 37. Результат испытания при приеме на работу
1. При отрицательном результате работы работника в период испытательного
срока работодатель вправе расторгнуть с ним трудовой договор, предупредив его в
письменной форме не ранее чем за семь календарных дней до истечения испытательного
срока с указанием причин, послуживших основанием для признания этого работника не
прошедшим испытательного срока.
2. Если срок испытания истек и ни одна из сторон не потребовала расторжения
трудового договора, то работник считается прошедшим испытательный срок.
3. В случае назначения работодателем работника до истечения испытательного
срока на вышестоящую должность работник также считается прошедшим испытательный
срок.
Статья 38. Начало действия трудового договора
1. Действие трудового договора начинается со дня его подписания сторонами
либо установленной в нем даты.
2. Фактическое допущение к работе осуществляется только после подписания
сторонами трудового договора.
3. В случае отсутствия и (или) неоформления надлежащим образом трудового
договора по вине работодателя он несет ответственность в
порядке, установленном законами Республики Казахстан. В этом случае трудовые
отношения считаются возникшими с того дня, когда работник приступил к работе.
Статья 39. Недействительность трудового договора
1. Трудовой договор признается судом недействительным в случаях его
заключения:
1) под влиянием обмана, насилия, угрозы;
2) без намерения создать фактические или юридические последствия (мнимый
трудовой договор);
3) с лицом, признанным недееспособным;
4) с лицом, не достигшим четырнадцати лет, за исключением случаев,
предусмотренных подпунктом 3) пункта 2 статьи 30 настоящего Кодекса;
5) с лицом, не достигшим шестнадцати лет, без письменного согласия одного из
родителей, попечителя, усыновителя.
2. Признание трудового договора недействительным по вине работодателя не
влечет за собой утраты бывшим работником права на оплату труда, компенсационную
выплату за неиспользованные дни оплачиваемого ежегодного трудового отпуска, иные
выплаты и льготы.
3. Признание трудового договора недействительным по вине работодателя или
работника влечет их ответственность согласно законам Республики Казахстан.
4. Признание недействительными отдельных условий трудового договора не
влечет недействительности трудового договора в целом.
Статья 40. Запрещение выполнения работы,
не обусловленной трудовым договором
Работодатель не вправе требовать от работника выполнения работы, не
обусловленной трудовым договором, за исключением случаев, предусмотренных настоящим
Кодексом и законами Республики Казахстан.
Статья 40-1. Совмещение должностей (расширение зоны
обслуживания) и выполнение обязанностей
временно отсутствующего работника
С письменного согласия работника ему может быть поручено выполнение наряду с
работой, определенной трудовым договором, дополнительной работы по другой или такой
же должности за дополнительную оплату согласно статье 131 настоящего Кодекса.
Поручаемая работнику дополнительная работа по другой должности может
осуществляться путем совмещения должностей. Поручаемая работнику дополнительная
работа по такой же должности может осуществляться путем расширения зон
обслуживания. Для исполнения обязанностей временно отсутствующего работника без
освобождения от работы, определенной трудовым договором, работнику может быть
поручена дополнительная работа как по другой, так и по такой же должности.
Срок, в течение которого работник будет выполнять дополнительную работу, ее
содержание и объем устанавливаются работодателем с письменного согласия работника.
Работник имеет право досрочно отказаться от выполнения дополнительной работы,
а работодатель – досрочно отменить поручение о ее выполнении, предупредив об этом
другую сторону в письменной форме не позднее чем за три рабочих дня.
Сноска. Глава 4 дополнена статьей 40-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 41. Перевод работника на другую работу
1. Переводом работника на другую работу считается:
1) изменение работы (трудовой функции) работника, то есть выполнение работы
по другой должности, специальности, профессии, квалификации;
2) поручение работы, при выполнении которой изменяются условия труда (размер
заработной платы, режим рабочего времени и времени отдыха, льготы и другие
условия), обусловленные трудовым договором;
3) перевод в обособленное структурное подразделение работодателя;
4) перевод в другую местность вместе с работодателем.
2. Перевод работника на другую работу допускается с согласия работника,
оформляется внесением соответствующих изменений в трудовой договор и актом
работодателя, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.
3. Не является переводом на другую работу и не требует согласия работника
перемещение его в той же организации на другое рабочее место, в другое структурное
подразделение этой организации в той же местности, поручение работы на другом
механизме или агрегате, если это не влечет за собой изменений, предусмотренных в
пункте 1 настоящей статьи.
Статья 42. Перевод работника в другую местность
вместе с работодателем
1. Работодатель обязан письменно предупредить работника о предстоящем
переезде работодателя в другую местность не позднее чем за один месяц, если
трудовым, коллективным договорами не предусмотрен более длительный срок
предупреждения.
2. Работодатель производит компенсационные выплаты, связанные с переездом
работника в случае перевода его на работу в другую местность вместе с
работодателем, предусмотренные статьей 153 настоящего Кодекса.
3. В случае письменного отказа работника от перевода в другую местность
вместе с работодателем трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 1) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
Статья 43. Временный перевод на другую работу
в случае производственной необходимости
Работодатель в случае производственной необходимости, в том числе временного
замещения отсутствующего работника, имеет право переводить работника без его
согласия на срок до одного месяца в течение календарного года на другую, не
обусловленную трудовым договором и не противопоказанную ему по состоянию здоровья
работу в той же организации, в той же местности с оплатой труда по выполняемой
работе, но не ниже средней заработной платы по прежней работе.
Статья 44. Временный перевод на другую работу
в случае простоя
1. Работодатель в случае простоя имеет право переводить работника без его
согласия с учетом его специальности, квалификации на другую работу, не
противопоказанную по состоянию здоровья, на срок не более одного месяца в течение
календарного года.
2. При переводе в случае простоя оплата труда работнику производится по
выполняемой работе, но не менее двух третей его среднемесячной заработной платы по
прежней работе.
В случае письменного отказа работника от продолжения работы в связи с
изменением условий труда трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 2) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
Статья 45. Временный перевод на другую работу
по состоянию здоровья
1. Работник временно переводится на более легкую работу по состоянию
здоровья на срок, указанный в медицинском заключении. По соглашению сторон
работнику может быть сохранена заработная плата по прежней работе.
2. В связи с травмой, профессиональным заболеванием или иным повреждением
здоровья, полученным в связи с исполнением трудовых обязанностей, работодатель
обязан до восстановления трудоспособности или установления инвалидности, либо
установления утраты профессиональной трудоспособности, временно перевести работника
на более легкую работу либо освободить его от работы с выплатой возмещения вреда
согласно гражданскому законодательству Республики Казахстан, а также условиям
трудового, коллективного договоров.
3. В случае письменного отказа работника от временного перевода на другую
работу при получении в связи с исполнением трудовых обязанностей производственной
травмы, профессионального заболевания или иного повреждения здоровья, не связанного
с производством, трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 4) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 45 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 46. Ограничение перевода работника на другую
работу
Не допускается перевод работника на другую работу при противопоказаниях для
работника по состоянию здоровья, подтвержденных медицинским заключением.
Статья 47. Перемещение работника на другое рабочее
место. Изменение наименования должности
(работы)
1. Не требует согласия работника перемещение на другое рабочее место либо в
другое структурное подразделение в той же местности либо поручение работы на другом
механизме или агрегате в пределах должности, специальности, профессии,
квалификации, обусловленной трудовым договором, за исключением случаев, когда
работа в структурном подразделении, на определенном рабочем месте, механизме или
агрегате содержит иные условия труда.
2. Изменение наименования должности (работы) работника, структурного
подразделения, изменение структуры управления, не влекущее для работника изменения
условий труда и (или) трудового договора, могут осуществляться работодателем без
согласия работника.
Статья 48. Изменение условий труда
1. В связи с изменениями в организации производства, в том числе при
реорганизации, и (или) сокращением объема работ у работодателя допускается
изменение условий труда работника при продолжении им работы по должности,
специальности или профессии соответствующей квалификации, обусловленной трудовым
договором.
При изменении условий труда вносятся соответствующие дополнения и изменения
в трудовой и (или) коллективный договоры.
2. Об изменении условий труда, произошедшими по причинам, указанным в пункте
1 настоящей статьи, работодатель должен письменно предупредить работника и (или)
его представителей не позднее чем за один месяц, если трудовым, коллективным
договорами не предусмотрен более длительный срок предупреждения.
Если работник не согласен на продолжение работы в новых условиях, то
работодатель обязан в письменной форме предложить ему при наличии иную работу,
соответствующую его квалификации и состоянию здоровья, а при отсутствии такой
работы - вакантную нижестоящую должность или нижеоплачиваемую работу, которую
работник может выполнять с учетом его квалификации и состояния здоровья.
3. В случае письменного отказа работника от продолжения работы в связи с
изменением условий труда трудовой договор с работником прекращается по основанию,
предусмотренному подпунктом 2) пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса.
4. В случае, если обстоятельства, указанные в пункте 1 настоящей статьи,
могут повлечь сокращение численности или штата работников, работодатель в целях
сохранения рабочих мест имеет право с учетом мнения представителей работников
вводить режим неполного рабочего времени.
Отмена режима неполного рабочего времени, которая может повлечь сокращение
численности или штата работников, производится работодателем с учетом мнения
представителей работников.
Сноска. Статья 48 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 49. Трудовые отношения при изменении
наименования, ведомственной принадлежности,
смене собственника имущества или
реорганизации работодателя
В случаях изменения наименования, ведомственной принадлежности, смены
собственника имущества или реорганизации работодателя трудовые отношения с
работниками продолжаются без изменений.
Статья 50. Отстранение от работы
1. В случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, работодатель
обязан отстранить работника от работы на основании актов соответствующих
уполномоченных государственных органов.
2. Помимо случаев, предусмотренных в пункте 1 настоящей статьи,
работодатель обязан отстранить от работы работника:
1) находящегося на работе в состоянии алкогольного, наркотического,
токсикоманического опьянения (их аналогов) или употребившего в течение рабочего дня
вещества, вызывающие такое опьянение;
2) не сдавшего экзаменов по правилам безопасности и охраны труда;
3) не использующего средства индивидуальной и (или) коллективной защиты,
предоставленные работодателем;
4) не прошедшего медицинского осмотра либо предсменного медицинского
освидетельствования, если они являются обязательными в соответствии
с законодательством Республики Казахстан;
5) если его действия или бездействие могли повлечь за собой создание
аварийной ситуации, нарушение правил охраны труда, пожарной безопасности либо
безопасности движения на транспорте.
2-1. Работодатель имеет право отстранить от работы работника, не
обеспечившего сохранность имущества и других ценностей, переданных работнику на
основании письменного договора о принятии на себя полной материальной
ответственности.
3. На период отстранения от работы работнику не сохраняется заработная
плата и не выплачивается за счет средств работодателя пособие по временной
нетрудоспособности.
4. Отстранение работника от работы осуществляется актом работодателя на
срок до выяснения и (или) устранения причин, послуживших основанием для
отстранения.
5. Заработная плата за работником сохраняется в случае незаконного его
отстранения работодателем от работы.
Сноска. Статья 50 с изменениями, внесенными законами РК от 19 декабря 2007
года N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 51. Основания прекращения трудового договора
Основаниями прекращения трудового договора являются:
1) расторжение трудового договора по соглашению сторон;
2) истечение срока трудового договора;
3) расторжение трудового договора по инициативе работодателя;
4) расторжение трудового договора по инициативе работника;
5) обстоятельства, не зависящие от воли сторон;
6) отказ работника от продолжения трудовых отношений;
7) переход работника на выборную работу (должность) или назначение его на
должность, исключающую возможность продолжения трудовых отношений, кроме случаев,
предусмотренных законами Республики Казахстан;
8) нарушение условий заключения трудового договора;
9) основания, предусмотренные в трудовом договоре, заключенном с
руководителем исполнительного органа работодателя.
Статья 52. Расторжение трудового договора по соглашению
сторон
1. Трудовой договор может быть расторгнут по соглашению сторон.
2. Сторона трудового договора, изъявившая желание расторгнуть трудовой
договор по соглашению сторон, направляет уведомление другой стороне трудового
договора. Сторона, получившая уведомление, обязана в течение трех рабочих дней в
письменной форме сообщить другой стороне о принятом решении.
3. Дата расторжения трудового договора по соглашению сторон определяется по
согласованию между работником и работодателем.
4. По соглашению с работником в трудовом договоре может быть предусмотрено
право работодателя на расторжение трудового договора без соблюдения требований,
установленных пунктом 2 настоящей статьи, с компенсационной выплатой в размере не
менее средней заработной платы за год.
Cтатья 53. Прекращение трудового договора по истечении срока
1. Трудовой договор, заключенный на определенный срок, прекращается в связи с
истечением его срока.
2. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на определенный
срок, является последний день работы работника согласно сроку, обусловленному
трудовым договором.
Если по истечении срока трудового договора трудовые отношения фактически
продолжаются и ни одна из сторон не потребовала их прекращения, то действие
договора считается продолженным на неопределенный срок.
3. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на время выполнения
определенной работы, является день завершения работы.
4. Датой истечения срока трудового договора, заключенного на время замещения
временно отсутствующего работника, является рабочий день, предшествующий дню выхода
на работу работника, за которым сохранялось место работы (должность).
Сноска. Статья 53 в редакции Закона РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 54. Основания расторжения трудового договора
по инициативе работодателя
1. Трудовой договор с работником по инициативе работодателя может
быть расторгнут в случаях:
1) ликвидации работодателя - юридического лица либо прекращения деятельности
работодателя - физического лица;
2) сокращения численности или штата работников;
3) несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе
вследствие недостаточной квалификации;
4) несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе
вследствие состояния здоровья, препятствующего продолжению данной работы;
5) отрицательного результата работы в период испытательного срока;
6) отсутствия работника на работе без уважительной причины в течение трех и
более часов подряд за один рабочий день (рабочую смену);
7) нахождения работника на работе в состоянии алкогольного, наркотического,
психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов), в том числе в случаях
употребления в течение рабочего дня веществ, вызывающих состояние алкогольного,
наркотического, токсикоманического опьянения (их аналогов);
7-1) отказа от прохождения медицинского освидетельствования для установления
факта употребления веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического,
токсикоманического опьянения, подтвержденного соответствующим актом;
8) нарушения работником правил охраны труда или пожарной безопасности либо
безопасности движения на транспорте, которое повлекло или могло повлечь тяжкие
последствия, включая травмы и аварии;
9) совершения работником по месту работы хищения (в том числе мелкого)
чужого имущества, умышленного его уничтожения или повреждения, установленного
вступившим в законную силу приговором или постановлением суда;
10) совершения виновных действий или бездействия работника, обслуживающего
денежные или товарные ценности, если эти действия или бездействие дают основания
для утраты доверия к нему со стороны работодателя;
11) совершения работником, выполняющим воспитательные функции, аморального
проступка, не совместимого с продолжением данной работы;
12) разглашения работником сведений, составляющих государственные
секреты и иную охраняемую законом тайну, ставших ему известными в связи с
выполнением трудовых обязанностей;
13) повторного неисполнения или повторного ненадлежащего исполнения
работником без уважительных причин трудовых обязанностей, если он имеет
дисциплинарное взыскание;
14) прекращения допуска работника к государственным секретам в случаях,
установленных законами Республики Казахстан;
15) представления работником работодателю заведомо ложных документов или
сведений при заключении трудового договора, либо переводе на другую работу, если
подлинные документы или сведения могли являться основаниями для отказа в заключении
трудового договора или переводе на другую работу;
16) нарушения трудовых обязанностей руководителем исполнительного органа
работодателя, его заместителем либо руководителем подразделения работодателя,
повлекшего причинение материального ущерба работодателю;
17) неявки работника на работу более двух месяцев подряд вследствие временной
нетрудоспособности, за исключением случаев нахождения работника в отпуске по
беременности и родам, а также если заболевание входит в перечень заболеваний, для
которых установлен более длительный срок нетрудоспособности, утверждаемый
уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
За работником, утратившим трудоспособность в связи с производственной
травмой или профессиональным заболеванием, место работы (должность) сохраняется до
восстановления трудоспособности или установления инвалидности;
18) совершения работником коррупционного правонарушения, исключающего в
соответствии с судебным актом возможность дальнейшей работы;
19) продолжения работником участия в забастовке после доведения до его
сведения решения суда о признании забастовки незаконной либо о приостановке
забастовки.
2. Для отдельных категорий работников настоящим Кодексом предусмотрены
дополнительные основания для расторжения трудовых договоров по инициативе
работодателя.
Сноска. Статья 54 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 55. Ограничение возможности расторжения трудового
договора по инициативе работодателя
Не допускается расторжение трудового договора по инициативе работодателя в
период временной нетрудоспособности и пребывания работника в оплачиваемом ежегодном
трудовом отпуске, за исключением случаев, предусмотренных подпунктами 1) и
17) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 55 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 56. Порядок расторжения трудового договора
по инициативе работодателя
1. Работодатель по основаниям, предусмотренным подпунктами 1) и 2) пункта 1
статьи 54 настоящего Кодекса, обязан письменно предупредить работника о расторжении
трудового договора за один месяц, если в трудовом, коллективном договорах не
предусмотрен более длительный срок предупреждения. С письменного согласия работника
расторжение трудового договора может быть произведено до истечения срока
предупреждения.
2. Расторжение трудового договора с работниками, являющимися членами
профессионального союза, по основаниям, предусмотренным подпунктами 2), 3) пункта 1
статьи 54, а также прекращение трудового договора в соответствии с подпунктом 2)
пункта 1 статьи 59 настоящего Кодекса производятся с учетом мотивированного мнения
органа профессионального союза данной организации в порядке, предусмотренном
коллективным договором.
2-1. Не допускается расторжение трудового договора с работниками в возрасте
от 55 лет и до достижения пенсионного возраста по основаниям,
предусмотренным подпунктами 2) и 3) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, без
наличия положительного решения комиссии, созданной из равного числа представителей
от работодателя и работников.
Порядок создания комиссии определяется коллективным договором, а в случае его
отсутствия актом работодателя, изданным по согласованию с представителями
работников.
3. Для расторжения трудового договора в соответствии с подпунктом 4) пункта 1
статьи 54 настоящего Кодекса несоответствие работника занимаемой должности или
выполняемой работе вследствие состояния здоровья, препятствующего продолжению
данной работы, должно быть подтверждено медицинским заключением в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
4. Расторжение трудового договора по основаниям, предусмотренным
подпунктами 6) - 13) и 16) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, производится с
соблюдением порядка применения дисциплинарного взыскания, предусмотренного статьей
73, и требований статьи 74 настоящего Кодекса.
5. Работодатель при расторжении трудового договора по основаниям,
предусмотренным подпунктами 2) - 4) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, должен
принять меры к переводу работника на другую работу в случае его согласия.
6. Расторжение трудового договора по инициативе работодателя из-за
несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе вследствие
недостаточной квалификации в соответствии с подпунктом 3) пункта 1 статьи 54
настоящего Кодекса должно основываться на решении аттестационной комиссии, в
составе которой должен участвовать представитель работников, если иное не
установлено законами Республики Казахстан.
Порядок, условия и периодичность проведения аттестации работников
определяются коллективным договором, а в случае его отсутствия актом работодателя,
изданным по согласованию с представителями работников.
7. Нахождение работника на работе в состоянии, указанном в подпункте 7)
пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, должно быть подтверждено медицинским
заключением.
Решение о направлении работника на медицинское освидетельствование
принимается уполномоченным работодателем должностным лицом.
В случае отказа работника от прохождения медицинского освидетельствования
составляется соответствующий акт.
8. Расторжение трудового договора в соответствии с подпунктом 17) пункта 1
статьи 54 настоящего Кодекса допускается после предъявления работником листка
нетрудоспособности.
Сноска. Статья 56 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 21.06.2013 № 106-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 57. Расторжение трудового договора по инициативе
работника
1. Работник вправе по своей инициативе расторгнуть трудовой договор,
предупредив об этом работодателя письменно не менее чем за один месяц, за
исключением случаев, предусмотренных пунктом 4 настоящей статьи.
2. По соглашению между работником и работодателем трудовой договор может
быть расторгнут до истечения срока предупреждения, предусмотренного пунктом 1
настоящей статьи.
3. Работник письменно предупреждает работодателя о расторжении трудового
договора в срок, указанный в заявлении, в случаях, когда расторжение трудового
договора обусловлено невозможностью продолжения работы.
4. Работник вправе письменно уведомить работодателя о невыполнении
работодателем условий трудового договора. В случае, если по истечении семидневного
срока со дня письменного уведомления неисполнение условий трудового договора
работодателем продолжается, работник вправе расторгнуть трудовой договор, письменно
предупредив работодателя не позднее чем за три рабочих дня.
5. В течение срока предупреждения, предусмотренного настоящей статьей,
работник в письменной форме вправе отозвать заявление о расторжении трудового
договора.
6. По истечении срока предупреждения, указанного в настоящей статье,
работник вправе прекратить работу, а работодатель обязан выдать работнику
документы, связанные с трудовой деятельностью, и причитающиеся ему денежные
выплаты.
7. Для отдельных категорий работников настоящим Кодексом предусматривается
особый порядок расторжения трудового договора по инициативе работника.
Сноска. Статья 57 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 58. Основания прекращения трудового договора по
обстоятельствам, не зависящим от воли сторон
Сноска. Заголовок статьи 58 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Трудовой договор подлежит прекращению по следующим обстоятельствам, не
зависящим от воли сторон:
1) исключен Законом РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
2) при вступлении в законную силу приговора суда, которым работник либо
работодатель - физическое лицо осужден к наказанию, исключающему возможность
продолжения трудовых отношений;
2-1) при отзыве местными исполнительными органами разрешения на привлечение
иностранной рабочей силы;
3) в случае смерти работника либо работодателя - физического лица, а также в
случае объявления судом работника либо работодателя - физического лица умершим или
признания безвестно отсутствующим;
4) в случае признания судом работника недееспособным или ограниченно
дееспособным, в результате которого работник не имеет возможности продолжения
прежней работы;
5) в случае восстановления на работе работника, ранее выполнявшего эту
работу.
2. Датой прекращения трудового договора по основаниям, указанным в
подпунктах 2) - 4) пункта 1 настоящей статьи, является дата вступления в законную
силу приговора, решения суда или дата смерти.
Сноска. Статья 58 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 59. Основания прекращения трудового договора при
отказе работника от продолжения трудовых
отношений
Сноска. Заголовок статьи 59 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Трудовой договор с работником подлежит прекращению при отказе работника
от продолжения трудовых отношений в случаях:
1) отказа работника от перевода в другую местность вместе с работодателем;
2) отказа работника от продолжения работы в связи с изменением условий
труда;
3) отказа работника от продолжения работы при реорганизации работодателя -
юридического лица;
4) отказа работника от временного перевода на другую работу при получении в
связи с исполнением трудовых обязанностей производственной травмы,
профессионального заболевания или ином повреждении здоровья, не связанном с
производством.
2. Прекращение трудового договора допускается только при письменном отказе
работника от продолжения трудовых отношений.
3. Не допускается прекращение трудового договора по обстоятельствам,
указанным в пункте 1 настоящей статьи, в период временной нетрудоспособности
работника (в том числе по беременности и родам) и отпуска.
Сноска. Статья 59 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 60. Расторжение трудового договора в связи
с переходом работника на выборную работу
(должность) или назначением его на должность
Трудовой договор с работником расторгается в связи с его переходом на
выборную работу (должность) или назначением на должность,
если законами Республики Казахстан для лиц, занимающих такие должности, установлен
запрет на занятие иных оплачиваемых должностей.
Основанием являются уведомление работником работодателя и акт избрания или
назначения работника на работу (должность).
Статья 61. Основания прекращения трудового договора
вследствие нарушения условий заключения
трудового договора
Сноска. Заголовок статьи 61 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Трудовой договор подлежит прекращению вследствие нарушения условий
заключения трудового договора, если это нарушение исключает возможность продолжения
трудовых отношений в случаях:
1) заключения трудового договора на выполнение работы, противопоказанной
работнику по состоянию здоровья на основании медицинского заключения;
2) заключения трудового договора на выполнение работы в нарушение вступившего
в законную силу приговора или пос
тановления суда, которым лицо лишено права занимать определенные должности
или заниматься определенной деятельностью;
3) заключения трудового договора с иностранцами и лицами без гражданства без
получения в установленном порядке разрешения на привлечение иностранной рабочей
силы или без соблюдения ограничений или изъятий, установленных законами Республики
Казахстан;
3-1) заключения трудового договора с лицом, указанным в пункте 2 статьи 26
настоящего Кодекса;
3-2) заключения трудового договора с лицом, указанным в пункте 3 статьи 26
настоящего Кодекса;
4) в других случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
2. Прекращение трудового договора по основаниям, предусмотренным
подпунктами 1) - 2) пункта 1 настоящей статьи, допускается, если невозможно
перевести работника с его согласия на другую имеющуюся у работодателя работу, на
выполнение которой для работника нет ограничений. При согласии работника перейти на
другую работу вносятся соответствующие изменения в трудовой договор.
3. При прекращении трудового договора в случае, предусмотренном подпунктом
1) пункта 1 настоящей статьи, работодателем производится компенсационная выплата
работнику в размере средней заработной платы за три месяца.
Сноска. Статья 61 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 371-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 62. Оформление прекращения трудового договора
1. Прекращение трудового договора оформляется актом работодателя, за
исключением прекращения трудового договора в случае смерти (объявления судом
умершим или признания безвестно отсутствующим) работодателя - физического лица и
прекращения трудового договора с домашними работниками.
2. В акте работодателя должно быть указано основание прекращения трудового
договора в соответствии с настоящим Кодексом.
3. Датой прекращения трудового договора является последний день работы, за
исключением случаев, предусмотренных в настоящем Кодексе.
4. Копия акта работодателя о прекращении трудового договора вручается
работнику либо направляется ему письмом с уведомлением в трехдневный срок.
Статья 63. Выдача трудовой книжки и документов,
связанных c трудовой деятельностью
1. В день прекращения трудового договора работодатель обязан выдать трудовую
книжку или иной документ, подтверждающий трудовую деятельность работника.
В случае, когда в день прекращения трудового договора выдать трудовую книжку
работнику невозможно в связи с его отсутствием либо отказом от ее получения,
работодатель обязан в течение десяти рабочих дней направить работнику уведомление о
необходимости явиться за трудовой книжкой или о даче согласия на отправление ее по
почте.
2. По требованию работника (в том числе бывшего) работодатель обязан в
течение пяти рабочих дней с момента обращения выдать справку с указанием
специальности (квалификации, должности), времени работы и размера заработной платы,
характеристику-рекомендацию, содержащую сведения о квалификации работника и его
отношении к работе, а также другие документы, предусмотренные настоящим Кодексом.
3. При ликвидации, банкротстве работодателя - юридического лица,
прекращении деятельности работодателя - физического лица работодатель обязан при
наличии задолженности перед работником выдать надлежащим образом оформленную
справку о размере образовавшейся задолженности по заработной плате и иным выплатам.
Сноска. Статья 63 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 5. Сбор, обработка и защита персональных данных работника Сноска. Заголовок главы 5 в редакции Закона РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится
в действие по истечении шести месяцев после его первого официального
опубликования).
Статья 64. Персональные данные работника, их обработка
Сноска. Статья 64 исключена Законом РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 65. Обязанности работодателя по сбору, обработке и
защите персональных данных работника
Работодатель обязан:
1) обеспечить сбор, обработку и защиту персональных данных работника в
соответствии с законодательством Республики Казахстан о персональных данных и их
защите;
2) осуществлять сбор, обработку и защиту персональных данных работника в
целях обеспечения соблюдения законов и иных нормативных правовых актов Республики
Казахстан, содействия работнику в трудоустройстве, обучении и продвижении по
службе, обеспечения личной безопасности работника;
3) при определении объема и содержания обрабатываемых персональных данных
работника руководствоваться Конституцией Республики Казахстан, настоящим Кодексом и
иными законами Республики Казахстан;
4) обрабатывать персональные данные, представленные лично работником либо
уполномоченными государственными органами, с предварительным уведомлением и
получением согласия работника;
5) по требованию работника вносить изменения и дополнения в персональные
данные работника в соответствии с законодательством Республики Казахстан о
персональных данных и их защите;
6) обеспечить порядок хранения персональных данных работника с соблюдением
требований, установленных законодательством Республики Казахстан о персональных
данных и их защите;
7) обеспечить ознакомление с актом работодателя, устанавливающим в
соответствии с законодательством Республики Казахстан порядок сбора, обработки и
защиты персональных данных работника;
8) не сообщать персональные данные работника третьему лицу без письменного
согласия работника, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом и
иными законами Республики Казахстан;
9) разрешать доступ к персональным данным работника только специально
уполномоченным лицам. При этом указанные лица должны иметь право получать только те
персональные данные работника, которые необходимы для выполнения конкретных
функций, и соблюдать режим конфиденциальности;
10) осуществлять распространение персональных данных работника в пределах
организации в соответствии с требованиями, установленными законодательством
Республики Казахстан о персональных данных и их защите;
11) предупреждать лиц, которым разрешен доступ к персональным данным
работника, о том, что они обязаны использовать их исключительно в ранее заявленных
целях и не вправе передавать их третьим лицам, за исключением случаев,
установленных законами Республики Казахстан.
Работодатель не имеет права:
1) требовать у работника информацию о его политических, религиозных и иных
убеждениях и частной жизни;
2) требовать у работника информацию о его членстве или деятельности в
общественных объединениях, в том числе в профессиональных союзах.
Сноска. Статья 65 в редакции Закона РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 66. Хранение персональных данных работника
Сноска. Статья 66 исключена Законом РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 67. Передача персональных данных работника
Сноска. Статья 67 исключена Законом РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Статья 68. Права работника в целях обеспечения защиты
персональных данных, хранящихся у работодателя
В целях обеспечения защиты персональных данных, хранящихся у работодателя,
работник имеет право на:
1) безвозмездный доступ к своим персональным данным, включая право на
получение копий записей, содержащих персональные данные работника, за исключением
случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан;
2) требование внесения изменений и дополнений, блокирования, уничтожения
персональных данных, сбор и обработка которых осуществлены с нарушением требований
настоящего Кодекса и иных законов Республики Казахстан;
3) требование об извещении работодателем лиц, которым ранее были сообщены
персональные данные работника, о произведенных в них изменениях и дополнениях;
4) обжалование в суд действий (бездействия) работодателя, допущенных при
сборе, обработке и защите его персональных данных.
Сноска. Статья 68 в редакции Закона РК от 21.05.2013 № 95-V (вводится в
действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).
Глава 6. ТРУДОВОЙ РАСПОРЯДОК. ДИСЦИПЛИНА ТРУДА
Статья 69. Правила трудового распорядка
1. Правила трудового распорядка утверждаются работодателем по согласованию
с представителями работников.
2. В правилах трудового распорядка устанавливаются рабочее время и время
отдыха работников, условия обеспечения трудовой дисциплины, иные вопросы
регулирования трудовых отношений.
3. Для отдельных категорий работников трудовой распорядок регулируется
уставами и положениями, утверждаемыми в порядке, установленном законами Республики
Казахстан.
4. Правила трудового распорядка являются обязательными для выполнения
работодателем и работниками.
Статья 70. Обеспечение трудовой дисциплины
Трудовая дисциплина обеспечивается работодателем путем создания необходимых
организационных и экономических условий для индивидуального и коллективного труда,
сознательного отношения работников к труду, методами убеждения, поощрения за
добросовестный труд, а также применением дисциплинарных взысканий за совершение
работниками дисциплинарных проступков.
Статья 71. Поощрение за труд
1. Работодатель вправе применять различные виды поощрений работников за
успехи в труде.
2. Виды поощрений работников и порядок их применения
определяются законодательством Республики Казахстан, актами работодателя,
трудовыми, коллективными договорами.
Статья 72. Дисциплинарные взыскания
1. За совершение работником дисциплинарного проступка работодатель вправе
применять следующие виды дисциплинарных взысканий:
1) замечание;
2) выговор;
3) строгий выговор;
4) расторжение трудового договора по инициативе работодателя в случаях,
установленных настоящим Кодексом.
2. Применение дисциплинарных взысканий, не предусмотренных настоящим Кодексом
и иными законами Республики Казахстан, не допускается.
Статья 73. Порядок применения и обжалования
дисциплинарных взысканий
1. Дисциплинарное взыскание налагается работодателем путем издания акта
работодателя.
2. Работодатель обязан затребовать письменное объяснение от работника до
применения дисциплинарного взыскания. Отказ работника от письменного объяснения не
может служить препятствием для применения дисциплинарного взыскания. В случае
отказа работника дать указанное объяснение составляется соответствующий акт.
3. При определении вида дисциплинарного взыскания работодатель должен
учитывать содержание, характер и тяжесть совершенного дисциплинарного проступка,
обстоятельства его совершения, предшествующее и последующее поведение работника,
отношение его к труду.
4. За каждый дисциплинарный проступок к работнику может быть применено
только одно дисциплинарное взыскание.
5. Акт работодателя о наложении на работника дисциплинарного взыскания не
может быть издан в период:
1) временной нетрудоспособности работника;
2) освобождения работника от работы на время выполнения государственных или
общественных обязанностей;
3) нахождения работника в отпуске или межвахтовом отдыхе;
4) нахождения работника в командировке.
6. Акт о наложении дисциплинарного взыскания объявляется работнику,
подвергнутому дисциплинарному взысканию, под роспись в течение трех рабочих дней со
дня его издания. В случае отказа работника подтвердить своей подписью ознакомление
с актом работодателя об этом делается соответствующая запись в акте о наложении
дисциплинарного взыскания.
В случае невозможности ознакомить работника лично с актом работодателя о
наложении дисциплинарного взыскания работодатель обязан направить акт работнику
письмом с уведомлением.
7. Дисциплинарное взыскание может быть обжаловано работником в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
Сноска. Статья 73 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 74. Сроки наложения дисциплинарных взысканий
1. Дисциплинарное взыскание на работника налагается непосредственно за
обнаружением дисциплинарного проступка, но не позднее одного месяца со дня его
обнаружения, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 5 статьи 73 настоящего
Кодекса и другими законами Республики Казахстан.
В случаях, предусмотренных статьей 304, дисциплинарные взыскания налагаются
не позднее одного месяца со дня вступления в законную силу решения суда о признании
забастовки незаконной.
2. Дисциплинарное взыскание не может быть применено позднее шести месяцев со
дня совершения дисциплинарного проступка, а в случаях, установленных законами
Республики Казахстан, или установления дисциплинарного проступка по результатам
ревизии или проверки финансово-хозяйственной деятельности работодателя - позднее
одного года со дня совершения работником дисциплинарного проступка. В указанные
сроки не включается время производства по уголовному делу.
3. Течение срока наложения дисциплинарного взыскания приостанавливается на
время отсутствия работника на работе в связи с временной нетрудоспособностью,
освобождением от работы для выполнения государственных или общественных
обязанностей, нахождением в отпуске, командировке.
Сноска. Статья 74 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 75. Срок действия дисциплинарного взыскания
1. Срок действия дисциплинарного взыскания не может превышать шесть месяцев
со дня его применения, за исключением случая, предусмотренного подпунктом 4) пункта
1 статьи 72 настоящего Кодекса. Если в течение этого срока работник не подвергнется
новому дисциплинарному взысканию, он считается не имеющим дисциплинарного
взыскания.
2. Работодатель, наложивший на работника дисциплинарное взыскание, вправе
снять его досрочно по собственной инициативе, просьбе работника или его
непосредственного руководителя, ходатайству представителя работников.
Глава 7. РАБОЧЕЕ ВРЕМЯ
Статья 76. Рабочее время
1. Рабочее время может быть нормальной продолжительности, сокращенной
продолжительности и неполным.
2. К рабочему времени также относятся подготовительно-заключительные работы
(получение наряда-задания, материалов, инструментов, ознакомление с техникой,
документацией, подготовка и уборка рабочего места, сдача готовой продукции и
другие), перерывы, предусмотренные технологией, организацией труда, правилами
нормирования и охраны труда, время присутствия или ожидания работы на рабочем
месте, когда работник не располагает свободно своим временем, дежурства в
праздничные и выходные дни, дежурства на дому и другие периоды, определяемые
трудовым, коллективным договорами, актами работодателя либо нормативными правовыми
актами Республики Казахстан.
Статья 77. Нормальная продолжительность рабочего времени
1. Нормальная продолжительность рабочего времени не должна превышать 40
часов в неделю.
2. В трудовых, коллективных договорах может предусматриваться меньшая
продолжительность рабочего времени с оплатой как за нормальную продолжительность
рабочего времени.
Статья 78. Сокращенная продолжительность рабочего
времени для отдельных категорий работников
1. Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, сокращенная
продолжительность рабочего времени устанавливается в соответствии со статьей 181
настоящего Кодекса.
2. Для работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо
вредными) и (или) опасными условиями труда, сокращенная продолжительность рабочего
времени устанавливается в соответствии со статьей 202 настоящего Кодекса.
3. Для инвалидов первой и второй групп сокращенная продолжительность
рабочего времени устанавливается в соответствии со статьей 224 настоящего Кодекса.
4. В трудовых, коллективных договорах может предусматриваться
продолжительность рабочего времени меньше указанной в пунктах 1 - 3 настоящей
статьи.
5. Оплата труда работников при установлении им сокращенной
продолжительности рабочего времени производится в соответствии с настоящим
Кодексом.
Статья 79. Неполное рабочее время
Неполным рабочим временем считается время, которое меньше нормальной
продолжительности, установленной настоящим Кодексом, в том числе:
неполный рабочий день, то есть уменьшение нормы продолжительности ежедневной
работы (рабочей смены);
неполная рабочая неделя, то есть сокращение числа рабочих дней в рабочей
неделе;
одновременное уменьшение нормы продолжительности ежедневной работы (рабочей
смены) и сокращение числа рабочих дней в рабочей неделе.
Статья 80. Условия работы при неполном рабочем времени
1. По соглашению сторон в трудовом договоре для работника может
устанавливаться неполное рабочее время.
2. Неполное рабочее время устанавливается на определенный или
неопределенный срок.
3. Работа в условиях неполного рабочего времени не влечет для работника
каких-либо ограничений в продолжительности оплачиваемого ежегодного трудового
отпуска, установленной настоящим Кодексом, трудовым, коллективным договорами,
соглашениями.
Статья 81. Виды рабочей недели
1. Для работников устанавливается пятидневная рабочая неделя с двумя
выходными днями. При пятидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы
(смены) определяется актом работодателя с учетом специфики работы и с соблюдением
установленной продолжительности рабочей недели.
2. В организациях, где по характеру производств и условиям работы введение
пятидневной рабочей недели нецелесообразно, устанавливается шестидневная рабочая
неделя с одним выходным днем.
3. Пятидневная или шестидневная рабочая неделя устанавливается
работодателем в соответствии с условиями трудового и (или) коллективного договоров.
Статья 82. Продолжительность ежедневной работы
(рабочей смены)
1. При пятидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы
(рабочей смены) не может превышать 8 часов при недельной норме 40 часов, 7 часов 12
минут при недельной норме 36 часов и 5 часов при недельной норме 24 часа.
2. При шестидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы
(рабочей смены) не может превышать 7 часов при недельной норме 40 часов, 6 часов
при недельной норме 36 часов и 4 часа при недельной норме 24 часа.
3. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены), время начала и
окончания ежедневной работы (рабочей смены), время перерывов в работе определяются
с соблюдением установленной продолжительности рабочей недели правилами трудового
распорядка организации, трудовым, коллективным договорами.
4. Для творческих работников профессиональных организаций искусства и
культурного досуга, работников средств массовой информации, спортсменов, тренеров
может устанавливаться иная продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) в
соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан, актами
работодателя, коллективным или трудовым договором.
Статья 83. Разделение ежедневной работы (рабочей смены)
на части
1. Разделение ежедневной работы (рабочей смены) на части допускается:
1) на работах с различной интенсивностью работы;
2) по инициативе работника, если это связано с его социально-бытовыми и
иными личными потребностями.
2. При разделении ежедневной работы (рабочей смены) на части общая
продолжительность рабочего времени не должна превышать установленную
продолжительность ежедневной работы (рабочей смены).
3. Виды работ, где производится разделение ежедневной работы (рабочей
смены) на части, количество и продолжительность перерывов в работе, а также виды и
размеры компенсационных выплат работникам за работу с такими условиями определяются
трудовым, коллективным договорами.
Статья 84. Сменная работа
1. Сменная работа может устанавливаться в случаях, когда длительность
производственного процесса либо режим производственной деятельности работодателя
превышает норму продолжительности ежедневной работы.
2. При сменной работе продолжительность рабочей смены, переход из одной
рабочей смены в другую устанавливаются графиками сменности, утвержденными
работодателем по согласованию с представителем работников.
3. Графики сменности доводятся работодателем до сведения работников не
позднее чем за один месяц до введения их в действие.
4. Привлечение работника к работе в течение двух рабочих смен подряд
запрещается.
Статья 85. Работа в режиме гибкого рабочего времени
1. В целях сочетания социально-бытовых и личных потребностей работников с
интересами производства для работников может устанавливаться режим гибкого рабочего
времени.
2. При режиме гибкого рабочего времени устанавливаются:
1) фиксированное рабочее время;
2) гибкое (переменное) рабочее время, в течение которого работник вправе по
своему усмотрению выполнять трудовые обязанности;
3) учетный период.
3. Учетным периодом при гибком рабочем времени признается период, в
пределах которого должна быть соблюдена в среднем установленная для данной
категории работников норма продолжительности рабочего времени.
4. Учетный период при гибком рабочем времени не может быть более одного
месяца.
5. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) и (или) еженедельной
работы в режиме гибкого рабочего времени может быть больше или меньше нормы
ежедневной и (или) еженедельной продолжительности рабочего времени.
6. Продолжительность фиксированного рабочего времени, гибкого (переменного)
рабочего времени, учетный период в режиме гибкого рабочего времени устанавливаются
трудовым, коллективным договорами.
Статья 86. Суммированный учет рабочего времени
1. Суммированный учет рабочего времени применяется в непрерывно действующих
производствах, цехах, участках и на некоторых видах работ, где по условиям
производства (работы) не может быть соблюдена установленная для данной категории
работников ежедневная или еженедельная продолжительность рабочего времени.
2. Учетным периодом при суммированном учете рабочего времени признается
период, в пределах которого должна быть соблюдена в среднем установленная для
данной категории работников норма ежедневной и (или) еженедельной продолжительности
рабочего времени.
3. Учетным периодом при суммированном учете рабочего времени может быть
любой календарный период, но не более чем один год или период выполнения
определенной работы.
4. При установлении суммированного учета рабочего времени обязательным
является соблюдение продолжительности отдыха работника между окончанием работы и ее
началом в следующий рабочий день (рабочую смену).
5. Порядок работы при суммированном учете рабочего времени, категории
работников, для которых устанавливается суммированный учет рабочего времени,
определяются трудовым или коллективным договором либо актом работодателя с учетом
мнения представителей работников.
6. Применение суммированного учета рабочего времени не допускается в
случаях, предусмотренных статьями 183, 190, 225 настоящего Кодекса.
Статья 87. Работа в ночное время
1. Ночным считается время с 22 часов до 6 часов утра.
2. Привлечение работников к работе в ночное время производится с
соблюдением ограничений, установленных настоящим Кодексом.
Статья 88. Ограничение привлечения к сверхурочной работе
1. К сверхурочным работам не допускаются:
1) беременные женщины;
2) работники, не достигшие восемнадцатилетнего возраста.
2. Привлечение к сверхурочным работам допускается только с письменного
согласия работника, за исключением случаев, предусмотренных статьей 90 настоящего
Кодекса.
Статья 89. Предельное количество сверхурочных работ
1. Сверхурочные работы не должны превышать для каждого работника в течение
суток два часа, а на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или)
опасными условиями труда - один час.
2. Общая продолжительность сверхурочных работ не должна превышать
двенадцать часов в месяц и сто двадцать часов в год.
3. Ограничение предельного количества сверхурочных работ не
распространяется на работы в случаях, предусмотренных подпунктом 1) статьи 90
настоящего Кодекса.
Статья 90. Исключительные случаи, когда допускаются
сверхурочные работы без согласия работников
Сверхурочные работы без согласия работника допускаются только в следующих
случаях:
1) при производстве работ, необходимых для обороны страны, а также для
предотвращения чрезвычайных ситуаций, стихийного бедствия или производственной
аварии либо немедленного устранения их последствий;
2) для устранения иных обстоятельств, нарушающих нормальное функционирование
водоснабжения, газоснабжения, теплоснабжения, энергоснабжения и других систем
жизнеобеспечения;
3) для продолжения работы при неявке сменяющего работника, если работа не
допускает перерыва, с немедленным принятием мер к замене другим работником.
Статья 91. Порядок ведения учета рабочего времени
1. Работодатель должен осуществлять учет рабочего времени, фактически
отработанного работником.
2. Учету подлежит фактическое рабочее время, которое включает отработанное
и неотработанное работником время.
3. В составе отработанного времени учету подлежат фактически отработанное
рабочее время и иные периоды времени, которые относятся к рабочему времени. При
этом отдельно учитываются время сверхурочных работ, работы в ночное время,
выходные, праздничные дни, дни командировок.
4. В составе неотработанного времени учету подлежат оплачиваемое и
неоплачиваемое время, а также потери рабочего времени по вине работника и (или)
работодателя.
5. Учет рабочего времени ведется в документах, определенных работодателем.
6. В случаях, когда в рабочее время работника включаются периоды выполнения
работ не на рабочем месте либо их выполнение не может быть зафиксировано
работодателем конкретным временем, эти периоды отмечаются в документах учета
рабочего времени как выполнение объема работ, установленного трудовым договором.
Глава 8. ВРЕМЯ ОТДЫХА
Статья 92. Виды времени отдыха
Видами времени отдыха являются:
1) перерывы в течение рабочего дня (рабочей смены) - перерыв для отдыха и
приема пищи; внутрисменные и специальные перерывы;
2) ежедневный (междусменный) отдых;
3) выходные дни (еженедельный непрерывный отдых);
4) праздничные дни;
5) отпуска.
Статья 93. Перерыв для отдыха и приема пищи
1. В течение ежедневной работы (рабочей смены) работнику должен быть
предоставлен один перерыв для отдыха и приема пищи продолжительностью не менее
получаса.
2. Перерыв для отдыха и приема пищи должен устанавливаться не ранее чем
через три часа и не позднее чем через четыре часа после начала ежедневной работы
(рабочей смены), за исключением случаев, установленных в пункте 3 настоящей статьи.
3. Перерыв для отдыха и приема пищи может устанавливаться позднее чем через
четыре часа после начала ежедневной работы (рабочей смены) при режиме гибкого
суммированного учета рабочего времени с продолжительностью ежедневной работы
(рабочей смены) свыше 8 часов.
4. Время предоставления перерыва для отдыха и приема пищи, его
продолжительность устанавливаются правилами трудового распорядка, трудовым,
коллективным договорами.
5. Время перерыва для отдыха и приема пищи не включается в рабочее время.
На работах, где по условиям производства предоставление перерыва невозможно,
работодатель обязан обеспечить работнику возможность отдыха и приема пищи в рабочее
время в специально оборудованном месте. Перечень таких работ, порядок и место для
отдыха и приема пищи устанавливаются коллективным договором или актами
работодателя, изданными по согласованию с представителями работников.
Статья 94. Внутрисменные и специальные перерывы
1. На отдельных видах работ работникам предоставляются внутрисменные
перерывы, обусловленные технологией и организацией производства и труда, которые
включаются в рабочее время. Виды этих работ, продолжительность и порядок
предоставления таких перерывов определяются коллективным договором или актами
работодателя, принятыми по согласованию с представителями работников.
2. Работникам, работающим в холодное время года на открытом воздухе или в
закрытых необогреваемых помещениях, а также занятым на погрузочно-разгрузочных
работах, предоставляются специальные перерывы для обогрева и отдыха, которые
включаются в рабочее время. Работодатель обязан обеспечить оборудование помещений
для обогрева и отдыха работников.
3. Работающим женщинам, имеющим детей в возрасте до полутора лет,
предоставляются, помимо перерыва для отдыха и приема пищи, дополнительные перерывы
для кормления ребенка в соответствии со статьей 188 настоящего Кодекса.
Статья 95. Продолжительность ежедневного
(междусменного) отдыха
Продолжительность ежедневного (междусменного) отдыха работника между
окончанием работы и ее началом на следующий день (рабочую смену) не может быть
менее двенадцати часов.
Статья 96. Выходные дни
1. Работникам еженедельно предоставляются выходные дни.
2. При пятидневной рабочей неделе работникам предоставляются два выходных
дня в неделю, а при шестидневной рабочей неделе - один день.
3. При пятидневной и шестидневной рабочей неделе общим выходным днем
является воскресенье. Второй выходной день при пятидневной рабочей неделе
устанавливается актом работодателя или графиком сменности. Оба выходных дня
предоставляются подряд, если иное не установлено коллективным, трудовым договорами.
4. Первый день Курбан-айта, отмечаемого по мусульманскому календарю, 7
января - православное Рождество являются выходными днями.
5. Работникам, занятым на непрерывных производствах или на производствах,
остановка работы которых в выходные дни невозможна по производственно-техническим
условиям или вследствие необходимости постоянного непрерывного обслуживания
населения, выходные дни предоставляются в различные дни недели поочередно
работникам (группе работников) согласно графикам сменности, утвержденным актами
работодателя, принятыми по согласованию с представителями работников.
6. Работник, находящийся в командировке, пользуется выходными днями в
соответствии с трудовым распорядком работодателя, к которому он направлен.
Статья 97. Работа в выходные и праздничные дни
1. Работа в выходные и праздничные дни по инициативе
работодателя допускается с письменного согласия работника, за исключением случаев,
предусмотренных статьей 98 настоящего Кодекса.
2. Работа в выходные и праздничные дни допускается по инициативе работника
на основании акта работодателя.
3. При работе в выходные и праздничные дни по желанию работника
предоставляется другой день отдыха или производится оплата в размере, указанном в
статье 128 настоящего Кодекса.
4. В целях рационального использования рабочего времени в период национальных
и государственных праздников, а также в случаях, предусмотренных пунктом 4 статьи
96 настоящего Кодекса, Правительство Республики Казахстан вправе переносить
выходные дни на другие рабочие дни.
Сноска. Статья 97 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 98. Исключительные случаи привлечения к работе
в выходные и праздничные дни без согласия
работника
Привлечение к работе в выходные и праздничные дни без согласия работника
допускается в следующих случаях:
1) для предотвращения чрезвычайных ситуаций, стихийного бедствия или
производственной аварии либо немедленного устранения их последствий;
2) для предотвращения и расследования несчастных случаев, гибели или порчи
имущества;
3) для выполнения неотложных, заранее непредвиденных работ, от срочного
выполнения которых зависит в дальнейшем нормальная работа организации в целом или
его отдельных подразделений.
Статья 99. Оформление привлечения работников к работе
в выходные и праздничные дни
Привлечение работников к работе в выходные и праздничные дни оформляется
актом работодателя.
Статья 100. Виды отпусков
1. Работникам предоставляются следующие виды отпусков:
1) оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска;
2) социальные отпуска.
2. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предназначен для отдыха
работника, восстановления работоспособности, укрепления здоровья и иных личных
потребностей работника и предоставляется на определенное количество календарных
дней с сохранением места работы (должности) и средней заработной платы.
2-1. Работникам предоставляются следующие виды оплачиваемых ежегодных
трудовых отпусков:
1) основной оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск;
2) дополнительный оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск.
3. Под социальным отпуском понимается освобождение работника от работы на
определенный период в целях создания благоприятных условий для материнства, ухода
за детьми, получения образования без отрыва от производства и для иных социальных
целей.
4. Работникам предоставляются следующие виды социальных отпусков:
1) отпуск без сохранения заработной платы;
2) учебный отпуск;
3) отпуска в связи с рождением ребенка (детей), усыновлением (удочерением)
новорожденного ребенка (детей).
Сноска. Статья 100 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 101. Продолжительность основного оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска
Сноска. Заголовок статьи 101 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Основной оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск работникам
предоставляется продолжительностью двадцать четыре календарных дня,
если большее количество дней не предусмотрено иными нормативными правовыми актами,
трудовым, коллективным договорами и актами работодателя.
Сноска. Статья 101 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 102. Дополнительные оплачиваемые ежегодные
трудовые отпуска
1. Дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются:
1) работникам, занятым на тяжелых работах, работах с вредными (особо
вредными) и (или) опасными условиями труда, продолжительностью не менее шести
календарных дней;
2) инвалидам первой и второй групп продолжительностью не менее пятнадцати
календарных дней.
2. Иным категориям работников
предоставление дополнительного ежегодного отпуска и его минимальная
продолжительность могут устанавливаться законами Республики Казахстан.
3. Трудовым, коллективным договорами работникам могут устанавливаться
дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска поощрительного характера за
длительную непрерывную работу, выполнение важных, сложных, срочных работ, а также
работ иного характера.
Статья 103. Исчисление продолжительности оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска
1. Продолжительность оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков исчисляется в
календарных днях без учета праздничных дней, приходящихся на дни трудового отпуска,
независимо от применяемых режимов и графиков работы.
2. При исчислении общей продолжительности ежегодного трудового отпуска
дополнительные ежегодные трудовые отпуска суммируются с основным ежегодным трудовым
отпуском. При этом общая продолжительность ежегодного трудового отпуска
максимальным пределом не ограничивается.
Статья 104. Исчисление трудового стажа, дающего право
на оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
В трудовой стаж, дающий право на оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск,
включаются:
1) фактически проработанное время;
2) время, когда работник фактически не работал, но за ним сохранялись место
работы (должность) и заработная плата полностью или частично;
3) время, когда работник фактически не работал в связи с временной
нетрудоспособностью, в том числе время нахождения в отпуске по беременности и
родам;
4) время, когда работник фактически не работал перед восстановлением на
работе.
Сноска. Статья 104 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 105. Порядок предоставления оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск работнику за первый и последующие
годы работы по соглашению сторон предоставляется в любое время рабочего года.
2. Особенности предоставления оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
работникам, работающим вахтовым методом, устанавливаются статьей 213 настоящего
Кодекса.
3. По соглашению между работником и работодателем оплачиваемый ежегодный
трудовой отпуск может быть разделен на части.
4. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск переносится, продлевается,
прерывается в случаях и порядке, установленных в статьях 108 и 109 настоящего
Кодекса, с соблюдением требований пункта 3 статьи 108 настоящего Кодекса.
5. Оплата ежегодного трудового отпуска производится не позднее чем за три
календарных дня до его начала, а в случае предоставления трудового отпуска вне
графика – не позднее трех календарных дней со дня его предоставления.
Сноска. Статья 105 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 106. Определение периода для предоставления
оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
Рабочий год составляет двенадцать месяцев, исчисленных с первого дня работы
работника.
Статья 107. Очередность предоставления оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков
1. Очередность предоставления оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
работникам определяется графиком отпусков, утверждаемым работодателем с учетом
мнения работников, либо устанавливается по соглашению сторон.
2. В случае изменения графика отпусков в связи с производственной
необходимостью работодатель обязан уведомить работника об этом не менее чем за две
недели до начала трудового отпуска.
Сноска. Статья 107 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 108. Случаи и порядок перенесения
оплачиваемых ежегодных трудовых отпусков
Сноска. Заголовок статьи 108 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск переносится полностью или в его
части в случаях:
временной нетрудоспособности работника, при отпуске по беременности и родам:
исполнения работником во время ежегодного оплачиваемого трудового отпуска
государственных обязанностей, если для этого законом предусмотрено освобождение от
работы.
2. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск (его часть) переносится только с
письменного согласия работника или по его просьбе. Перенесенный трудовой отпуск по
соглашению сторон может быть присоединен к трудовому отпуску за следующий год или
предоставлен по просьбе работника отдельно в другое время.
3. Запрещается непредоставление трудового отпуска в течение двух лет
подряд.
Сноска. Статья 108 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 109. Отзыв из оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска
1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск может быть прерван работодателем
только с письменного согласия работника. Отказ работника от предложения
работодателя не является нарушением трудовой дисциплины.
2. Неиспользованная в связи с отзывом часть оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска по соглашению сторон трудового договора предоставляется в течение
текущего года или в следующем рабочем году в любое время либо присоединяется к
оплачиваемому ежегодному трудовому отпуску за следующий рабочий год.
3. При отзыве работника из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
вместо предоставления неиспользованной части отпуска в другое время по соглашению
между работником и работодателем работнику может быть произведена компенсационная
выплата за дни неиспользованной части оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
4. Не допускается отзыв из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
работника, не достигшего восемнадцатилетнего возраста, беременных женщин и
работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными),
опасными условиями труда.
Статья 110. Компенсационная выплата за неиспользованный
оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
при прекращении трудового договора
При прекращении трудового договора работнику, который не использовал или
использовал неполностью оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск (ежегодные трудовые
отпуска), производится компенсационная выплата за неиспользованные им дни
оплачиваемого ежегодного трудового отпуска (ежегодных трудовых отпусков).
Статья 111. Отпуск без сохранения заработной платы
1. По соглашению сторон трудового договора на основании заявления работника
ему может быть предоставлен отпуск без сохранения заработной платы.
2. Продолжительность отпуска без сохранения заработной платы определяется
по соглашению между работником и работодателем.
3. На основании письменного заявления работника работодатель обязан
предоставить отпуск без сохранения заработной платы до пяти календарных дней при:
1) регистрации брака;
2) рождении ребенка;
3) смерти близких родственников;
4) в иных случаях, предусмотренных трудовым, коллективным договорами.
Статья 112. Учебный отпуск
1. Работникам, обучающимся в организациях образования, предоставляются
учебные отпуска для подготовки и сдачи зачетов и экзаменов, выполнения лабораторных
работ, подготовки и защиты дипломной работы (проекта), для прохождения программ
подготовки военно-обученного резерва.
2. Оплата учебного отпуска определяется трудовым, коллективным договорами,
договором обучения.
Сноска. Статья 112 с изменением, внесенным Законом РК от 16.02.2012 № 562-IV
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого
официального опубликования).
Статья 113. Отпуска в связи с рождением ребенка (детей),
усыновлением (удочерением) новорожденного
ребенка (детей)
1. Беременным женщинам, женщинам, родившим ребенка (детей), женщинам
(мужчинам), усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка (детей),
предоставляются следующие отпуска в связи с рождением ребенка:
1) отпуск по беременности и родам;
2) отпуск работникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка
(детей);
3) отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения
им возраста трех лет.
2. Предоставление отпусков в связи с рождением ребенка (детей),
усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка (детей) осуществляется на
условиях, предусмотренных статьями 192 - 195 настоящего Кодекса.
3. Исключен - Законом РК от 19 декабря 2007 года N 9 (порядок введения в
действие см. ст.2).
Сноска. Статья с изменением, внесенным Законом РК от 19 декабря 2007 года N
9-IV (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 114. Оформление отпуска
Предоставление, перенесение, продление отпуска либо отзыв из отпуска
оформляются актом работодателя.
Глава 9. НОРМИРОВАНИЕ ТРУДА Статья 115. Государственные гарантии в области
организации нормирования труда
Государственные гарантии в области организации нормирования труда включают:
типовые нормы и нормативы по труду;
обеспечение государственными органами разработки технически обоснованных
типовых норм и нормативов по труду;
контроль за обеспечением работодателями разработки, введения и пересмотра
норм труда.
Статья 116. Нормы труда
1. Нормы труда (выработки, времени, обслуживания) являются мерой затрат
труда и устанавливаются для работника соответствующей квалификации в соответствии с
достигнутым уровнем техники, технологии, организации производства и труда.
2. Нормы выработки для работников, не достигших восемнадцати летнего
возраста, устанавливаются в соответствии со статьей 182 настоящего Кодекса.
3. При повременной оплате труда отдельным категориям работников могут
устанавливаться нормированные задания. Для выполнения отдельных функций и объемов
работ работодателем могут быть установлены нормы обслуживания или нормы (нормативы)
численности работников.
Статья 117. Разработка, введение новых, замена и
пересмотр действующих норм труда
1. Разработка, введение новых, замена и пересмотр действующих норм труда
производятся работодателем по согласованию с представителями работников с учетом
типовых норм и нормативов по труду.
2. Типовые (отраслевые, межотраслевые) нормы и нормативы по
труду утверждаются уполномоченными государственными органами соответствующих сфер
деятельности по согласованию с уполномоченным государственным органом по труду
в установленном им порядке.
Типовые нормы и нормативы по труду единые (межотраслевые) для всех сфер
деятельности утверждаются уполномоченным государственным органом по труду по
согласованию с государственными органами соответствующих сфер деятельности.
3. Замена и пересмотр типовых (отраслевых, межотраслевых) норм и нормативов
по труду осуществляются органами, утвердившими их, в порядке, установленном
уполномоченным государственным органом по труду.
4. Нормы труда подлежат обязательной замене по мере проведения аттестации и
рационализации рабочих мест, внедрения новой техники, технологии и организационно-
технических мероприятий, обеспечивающих рост производительности труда.
Достижение высокого уровня выработки продукции (оказания услуг) отдельными
работниками за счет применения по своей инициативе новых приемов труда и
совершенствования рабочих мест не является основанием для пересмотра ранее
установленных норм труда.
5. О введении работодателем новых норм труда работники извещаются не позднее
чем за один месяц.
Сноска. Статья 117 с изменениями, внесенными Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 118. Требования, предъявляемые к разработке
норм труда
При разработке норм труда должны обеспечиваться:
1) качество норм труда, их оптимальное приближение к необходимым затратам
труда;
2) установление одинаковых норм труда на одни и те же работы, выполняемые в
аналогичных организационно-технических условиях;
3) прогрессивность норм труда на основе достижений науки и техники;
4) охват нормированием труда тех видов работ, для которых возможно и
целесообразно установление норм труда;
5) техническая (научная) обоснованность норм труда.
Статья 119. Особенности регулирования нормирования труда
Порядок представления, рассмотрения и согласования норм труда в организации,
на услуги (товары, работы) которой вводится государственное регулирование тарифов
(цен, ставок сборов), устанавливается уполномоченным государственным органом по
труду.
Глава 10. ОПЛАТА ТРУДА
Статья 120. Государственные гарантии в области
оплаты труда
Государственные гарантии в области оплаты труда работников включают:
минимальный размер месячной заработной платы;
минимальный размер часовой заработной платы, определяемый в соответствии со
статьей 122 настоящего Кодекса;
минимальные стандарты оплаты труда;
оплату за работу в сверхурочное время;
оплату за работу в праздничные и выходные дни;
оплату за работу в ночное время;
ограничение размера удержаний из заработной платы работника;
государственный контроль за полной и своевременной выплатой заработной платы
и реализацией государственных гарантий в области оплаты труда;
порядок и сроки выплаты заработной платы.
Статья 121. Размер заработной платы
1. Размер месячной заработной платы работника устанавливается
дифференцированно в зависимости от квалификации работника, сложности, количества и
качества выполняемой работы, а также условий труда.
2. Размер месячной заработной платы работника, отработавшего полностью
определенную на этот период норму рабочего времени и выполнившего нормы труда
(трудовые обязанности), не может быть ниже установленного законом Республики
Казахстан минимального размера месячной заработной платы.
Статья 122. Установление минимального размера
заработной платы
1. Минимальный размер месячной заработной платы, устанавливаемый
ежегодно законом Республики Казахстан о республиканском бюджете на соответствующий
финансовый год, не должен быть ниже прожиточного минимума и не включает в себя
доплат и надбавок, компенсационных и социальных выплат, премий и других
стимулирующих выплат и выплачивается пропорционально отработанному времени.
2. Минимальный стандарт оплаты труда определяется из расчета минимального
размера месячной заработной платы, установленного законом о республиканском бюджете
и действующего на 1 января соответствующего финансового года, и повышающих
отраслевых коэффициентов, определяемых отраслевым соглашением.
3. Минимальный размер часовой заработной платы работника, выполнившего свои
трудовые обязанности (нормы труда), не может быть ниже минимального размера
месячной заработной платы, деленной на среднемесячное количество рабочих часов
согласно балансу рабочего времени на соответствующий календарный год.
4. Минимальный размер месячной заработной платы или размер месячной тарифной
ставки работника первого разряда, предусмотренный условиями трудового,
коллективного договоров и (или) актами работодателя, не может быть ниже
минимального размера месячной заработной платы, установленного законом Республики
Казахстан о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год, а для
работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными),
опасными условиями труда, не ниже минимального стандарта оплаты труда.
Сноска. Статья 122 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 123. Почасовая оплата труда
Условиями трудового, коллективного договоров и (или) актом работодателя может
устанавливаться почасовая оплата труда за фактически выполненные работы при
неполном рабочем дне или его неполной загрузке, а также для оплаты работ временного
или разового характера.
Статья 124. Индексация заработной платы
Индексация заработной платы производится работодателем в порядке,
установленном соглашениями, коллективным договором или актом работодателя, исходя
из уровня инфляции, определенного на соответствующий период нормативными правовыми
актами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 124 в редакции Закона РК от 27.06.2014 № 212(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 125. Организация оплаты труда
1. Квалификационные требования к работникам и сложность определенных видов
работ устанавливаются на основе Единого тарифно-квалификационного справочника работ
и профессий рабочих, тарифно-квалификационных характеристик профессий
рабочих, Квалификационного справочника должностей руководителей, специалистов и
других служащих, а также типовых квалификационных характеристик должностей
руководителей, специалистов и других служащих организаций.
2. Отнесение выполняемых работ к определенной сложности и присвоение
квалификационных разрядов и категорий работникам производятся в соответствии с
Единым тарифно-квалификационным справочником работ и профессий рабочих и
Квалификационным справочником должностей руководителей, специалистов и других
служащих, тарифно-квалификационных характеристик профессий рабочих и типовыми
квалификационными характеристиками должностей руководителей, специалистов и других
служащих организаций.
3. Разработка, пересмотр, апробация, утверждение и порядок применения
указанных в пункте 1 настоящей статьи справочников, тарифно-квалификационных
характеристик профессий рабочих определяются уполномоченным государственным органом
по труду. Типовые квалификационные характеристики должностей руководителей,
специалистов и других служащих организаций различных видов экономической
деятельности разрабатываются и утверждаются уполномоченными государственными
органами соответствующих сфер деятельности по согласованию с уполномоченным
государственным органом по труду.
Статья 126. Системы оплаты труда
1. Труд работников оплачивается повременно, сдельно или по иным системам
оплаты труда. Оплата может производиться за индивидуальные и (или) коллективные
результаты труда.
Система оплаты труда может формироваться на основе тарифной, бестарифной или
смешанной системы.
Тарифная система оплаты труда включает в себя: тарифную ставку (оклады),
тарифную сетку, тарифные коэффициенты.
Бестарифная система оплаты труда основывается на долевом распределении
средств, предназначенных на оплату труда, в зависимости от критериев и на принципах
оценки профессиональных качеств работников и их вклада в конечный результат.
Смешанная система оплаты труда может содержать элементы как тарифной, так и
бестарифной систем оплаты труда.
2. Для усиления заинтересованности работников в повышении эффективности
производства и качества выполняемых работ работодателем могут вводиться системы
премирования и другие формы стимулирования труда.
3. Система оплаты и стимулирования труда работников определяется условиями
коллективного договора, трудового договора и (или) актами работодателя.
4. Система оплаты труда должна обеспечить долю основной заработной платы
(относительно постоянной части заработной платы) не менее 75 процентов в
среднемесячной заработной плате работников без учета единовременных стимулирующих
выплат.
5. Система оплаты труда работников организаций, содержащихся за счет
государственного бюджета и сметы (бюджета) Национального Банка Республики
Казахстан, устанавливается нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
6. Условия оплаты труда и премирования руководящих работников национальных
компаний и акционерных обществ, контрольные пакеты акций которых принадлежат
государству, определяются на основе Типового положения, утвержденного
Правительством Республики Казахстан.
7. Порядок рассмотрения и согласования параметров системы оплаты труда
работников организаций, на услуги (товары, работы) которых вводится государственное
регулирование тарифов (цен, ставок сборов), устанавливается уполномоченным
государственным органом по труду.
8. Условия оплаты труда, определенные трудовым, коллективным договорами,
соглашениями, актами работодателя, не могут быть ухудшены по сравнению с условиями,
установленными настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами Республики
Казахстан.
Статья 127. Оплата сверхурочной работы
При повременной оплате труда работа в сверхурочное время оплачивается не ниже
чем в полуторном размере, исходя из тарифной ставки (должностного оклада)
работника. При сдельной оплате труда доплата за работу в сверхурочное время
производится в размере не ниже пятидесяти процентов установленной тарифной ставки
(должностного оклада) работника.
Сноска. Статья 127 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 128. Оплата работы в праздничные и выходные дни
Оплата работы в праздничные и выходные дни производится не ниже чем в двойном
размере, исходя из дневной (часовой) ставки работника.
Статья 129. Оплата труда в ночное время
Каждый час работы в ночное время оплачивается не ниже чем в полуторном
размере, исходя из дневной (часовой) ставки работника.
Статья 130. Оплата труда при выполнении работ
различной квалификации
Оплата труда при выполнении работником работ различной квалификации
оплачивается по работе более высокой квалификации.
В случаях, когда с учетом характера производства работнику высокой
квалификации поручается выполнение работы, тарифицируемой ниже присвоенного ему
разряда, оплата труда производится по присвоенной ему квалификации (разряду).
Статья 131. Оплата труда при совмещении должностей
(расширении зоны обслуживания) и выполнении
обязанностей временно отсутствующего
работника
1. Работникам, выполняющим в одной и той же организации, наряду со своей
основной работой, обусловленной трудовым договором, дополнительную работу по другой
или такой же должности либо обязанности временно отсутствующего работника без
освобождения от своей основной работы, производится доплата.
2. Размеры доплат за совмещение должностей (расширение зоны обслуживания) или
выполнение обязанностей временно отсутствующего работника устанавливаются
работодателем по соглашению с работником.
Сноска. Статья 131 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 132. Оплата труда при освоении новых производств
(продукции)
Коллективным и (или) трудовым договорами может быть предусмотрено сохранение
за работником его прежней заработной платы на период освоения нового производства
(продукции).
Статья 133. Оплата времени простоя
1. Порядок и условия оплаты времени простоя работ по вине работодателя
определяются трудовым, коллективным договорами и устанавливаются в размере не менее
пятидесяти процентов от средней заработной платы работника.
2. Время простоя по вине работника оплате не подлежит.
Статья 134. Порядок и сроки выплаты заработной платы
1. Заработная плата выплачивается в денежной форме в национальной валюте
Республики Казахстан не реже одного раза в месяц, не позже первой декады следующего
месяца. Дата выплаты заработной платы предусматривается трудовым, коллективным
договорами.
Примечание РЦПИ!
Пункт 2 предусмотрен в редакции Закона РК от 02.08.2015 № 342-V (вводится в
действие с 01.01.2018).
2. При выплате заработной платы работодатель обязан в письменной форме
ежемесячно извещать каждого работника о составных частях заработной платы,
причитающейся ему за соответствующий период, размерах и основаниях произведенных
удержаний, в том числе сведения об удержанных и перечисленных обязательных
пенсионных взносах, а также об общей денежной сумме, подлежащей выплате.
3. При совпадении дня выплаты заработной платы с выходными или праздничными
днями выплата производится накануне их.
4. При задержке по вине работодателя выплаты заработной платы и иных
выплат, связанных с расторжением трудового договора с работником, работодатель
выплачивает работнику задолженность и пеню. Размер пени рассчитывается исходя из
ставки рефинансирования Национального Банка Республики Казахстан на день исполнения
обязательств по выплате заработной платы и начисляется за каждый просроченный
календарный день, начиная со следующего дня, когда выплаты должны быть произведены,
и заканчивается днем выплаты.
5. При прекращении трудового договора выплата сумм, причитающихся работнику
от работодателя, производится не позднее трех рабочих дней после его прекращения.
Статья 135. Место выплаты заработной платы
Выплата работникам заработной платы должна производиться в месте выполнения
ими работы, если условиями трудового, коллективного договоров не предусмотрено
иное.
Статья 136. Исчисление средней заработной платы
работника
1. Исчисление средней заработной платы как при пятидневной, так и при
шестидневной рабочей неделе производится за фактически отработанное время из
расчета среднего дневного (часового) заработка за соответствующий период с учетом
установленных доплат и надбавок, премий и других стимулирующих выплат, носящих
постоянный характер, предусмотренных системой оплаты труда.
2. Для исчисления средней заработной платы расчетным периодом являются
двенадцать календарных месяцев, предшествующих событию, с которым связана
соответствующая оплата (выплата) согласно настоящему Кодексу. Для работников,
проработавших менее двенадцати календарных месяцев, средняя заработная плата
определяется за фактически отработанное время.
3. Для всех случаев определения средней заработной платы, предусмотренных
настоящим Кодексом, уполномоченным органом по труду устанавливается единый порядок
ее исчисления.
4. В коллективном договоре могут быть предусмотрены и иные периоды для
расчета средней заработной платы, если это не ухудшает положения работников.
Сноска. Статья 136 с изменением, внесенным Законом РК от 29.09.2014 № 239-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 137. Удержания из заработной платы
1. Удержания из заработной платы работника производятся по решению суда, а
также в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
2. Удержания из заработной платы работника для погашения его задолженности
перед организацией, в которой он работает, могут также производиться на основании
акта работодателя при наличии письменного согласия работника.
3. Общий размер ежемесячного удержания не может превышать пятьдесят
процентов причитающейся работнику заработной платы.
Статья 138. Выдача заработной платы, не полученной
в связи со смертью работника
Заработная плата, не полученная в связи со смертью работника, выдается в
порядке, установленном гражданским законодательством Республики Казахстан.
Глава 10-1. НАЦИОНАЛЬНАЯ СИСТЕМА КВАЛИФИКАЦИЙ
Сноска. Раздел 2 дополнен главой 10-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 138-1. Понятия, используемые в настоящей главе
В настоящей главе используются следующие понятия:
1) национальная система квалификаций – совокупность механизмов правового и
институционального регулирования спроса и предложений на квалификации специалистов
со стороны рынка труда;
2) национальная рамка квалификаций – структурированное описание
квалификационных уровней, признаваемых на рынке труда;
3) отраслевые рамки квалификаций – структурированное описание
квалификационных уровней, признаваемых в отрасли;
4) профессиональный стандарт – стандарт, определяющий в конкретной области
профессиональной деятельности требования к уровню квалификации и компетентности, к
содержанию, качеству и условиям труда.
Статья 138-2. Структура национальной системы квалификаций
Национальная система квалификаций включает:
1) национальную рамку квалификаций;
2) отраслевые рамки квалификаций;
3) профессиональные стандарты;
4) оценку профессиональной подготовленности и подтверждение соответствия
квалификации специалиста.
Статья 138-3. Национальная рамка квалификаций
1. Национальная рамка квалификаций состоит из описания для каждого
квалификационного уровня общих характеристик профессиональной деятельности.
2. Разработка национальной рамки квалификаций производится уполномоченным
государственным органом по труду совместно с уполномоченным государственным органом
в сфере образования и утверждается республиканской комиссией по социальному
партнерству и регулированию социальных и трудовых отношений.
Сноска. Статья 138-3 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 138-4. Отраслевые рамки квалификаций
1. Отраслевые рамки квалификаций разрабатываются на основе национальной рамки
квалификаций в конкретной отрасли экономической деятельности.
2. Отраслевая рамка квалификаций классифицирует в отрасли требования к
квалификации специалиста по уровням в зависимости от сложности выполняемых работ и
характера используемых знаний, умений и компетенции.
3. Разработка отраслевой рамки квалификаций производится уполномоченными
государственными органами соответствующих сфер деятельности и утверждается
отраслевыми комиссиями по социальному партнерству и регулированию социальных и
трудовых отношений.
Сноска. Статья 138-4 с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2013 №
130-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 138-5. Профессиональные стандарты
1. Разработка профессиональных стандартов осуществляется уполномоченными
государственными органами соответствующих сфер деятельности совместно с
Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан, отраслевыми
объединениями работодателей и отраслевыми объединениями работников.
2. Структура, порядок разработки, пересмотра, апробации и применения
профессиональных стандартов определяются уполномоченным государственным органом по
труду по согласованию с Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан,
республиканскими объединениями работодателей и республиканскими объединениями
работников.
3. Утверждение профессиональных стандартов производится уполномоченными
государственными органами соответствующих сфер деятельности по согласованию с
уполномоченным государственным органом по труду в установленном им порядке.
4. Уполномоченный государственный орган по труду осуществляет ведение
Реестра профессиональных стандартов по установленной им форме.
Сноска. Статья 138-5 с изменениями, внесенными Законом РК от 04.07.2013 №
130-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 138-6. Оценка профессиональной подготовленности
и подтверждение соответствия квалификации
специалистов
1. Соответствие компетенции специалиста определяется на основе подтверждения
соответствия квалификации, осуществляемого аккредитованными организациями в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Утверждение порядка подтверждения соответствия и присвоения квалификации
специалистов осуществляется уполномоченными государственными органами
соответствующих сфер деятельности с учетом мнения республиканских объединений
работодателей и объединений работников.
Глава 11. ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОДГОТОВКА,
ПЕРЕПОДГОТОВКА И ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ
Статья 139. Понятия, используемые в настоящей главе
В настоящей главе используются следующие понятия:
1) договор обучения - письменное соглашение между работодателем и обучаемым
об условиях профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации;
2) профессиональная подготовка - форма профессионального обучения,
направленного на развитие личности для приобретения новых или измененных
профессиональных навыков, необходимых для выполнения определенного вида работ;
3) переподготовка - форма профессионального обучения, позволяющая освоить
другую профессию или специальность;
4) повышение квалификации - форма профессионального обучения, позволяющая
поддерживать, расширять, углублять и совершенствовать ранее приобретенные
профессиональные знания, умения и навыки.
Статья 140. Права и обязанности работодателя по
подготовке, переподготовке и повышению
квалификации
1. Необходимость и объем профессиональной подготовки, переподготовки и
повышения квалификации для функционирования и развития организации определяются
работодателем.
2. Работодатель проводит профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации работников или иных лиц, не состоящих с ним в трудовых
отношениях (далее - обучаемый):
1) непосредственно в организации;
2) в организациях образования, реализующих образовательные программы
технического и профессионального, послесреднего, высшего и послевузовского
образования;
3) в иных организациях, осуществляющих профессиональную подготовку,
переподготовку и повышение квалификации кадров.
3. Работодатель обязан создавать работникам, проходящим профессиональную
подготовку, переподготовку и повышение квалификации, условия для совмещения работы
с обучением, предусмотренные настоящим Кодексом, соглашениями, коллективным,
трудовым договорами.
4. Работодатель содействует организациям образования, реализующим
образовательные программы технического и профессионального образования, в
подготовке, переподготовке и повышении квалификации кадров.
Сноска. Статья 140 с изменениями, внесенными законами РК от 27 июля 2007 года
N 320 (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 04.07.2013 № 130-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 141. Профессиональная подготовка, переподготовка
и повышение квалификации по направлению
работодателя в организациях образования
1. Профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации
обучаемых по направлению работодателя в организациях образования осуществляются за
счет средств работодателя или иных средств, не запрещенных законодательством
Республики Казахстан, в соответствии с договором обучения.
2. В соглашении, коллективном и (или) трудовом договорах могут
предусматриваться льготы и компенсационные выплаты, связанные с обучением.
Статья 142. Профессиональная подготовка, переподготовка
и повышение квалификации работников в
организации
1. Профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации
работников в организации осуществляются работодателем.
2. Формы профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации
кадров определяются работодателем.
3. Общие требования к профессиональной подготовке, переподготовке и повышению
квалификации кадров в организации определяются уполномоченным органом по труду.
Сноска. Статья 142 с изменением, внесенным Законом РК от 29.09.2014 № 239-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 143. Права и обязанности работников по
профессиональной подготовке, переподготовке
и повышению квалификации
1. Работники имеют право на профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации, включая обучение новым профессиям и специальностям.
2. Работники, проходящие профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации, по соглашению с работодателем могут освобождаться от работы
либо выполнять работу на условиях неполного рабочего времени.
3. Работники, проходящие профессиональную подготовку, переподготовку и
повышение квалификации, пользуются гарантиями, предусмотренными настоящим Кодексом,
коллективным, трудовым договорами.
4. По завершении профессиональной подготовки, переподготовки и повышения
квалификации обучаемый обязан отработать у работодателя срок, согласованный
сторонами в договоре обучения.
5. В случае расторжения трудового договора до срока, установленного
договором обучения, по инициативе работника или по инициативе работодателя
вследствие вины работника работник возмещает работодателю затраты, связанные с его
обучением, пропорционально недоработанному сроку отработки.
Статья 144. Содержание договора обучения
1. Договор обучения должен содержать:
1) указание на конкретную профессию, квалификацию, приобретаемую обучаемым;
2) права и обязанности работодателя и обучаемого;
3) срок обучения и срок отработки у работодателя после завершения обучения;
4) гарантии и компенсационные выплаты, связанные с обучением;
5) ответственность сторон.
2. Договор обучения может содержать иные условия, определенные соглашением
сторон.
Глава 12. ТРУДОУСТРОЙСТВО Статья 145. Государственные гарантии при трудоустройстве
Государство гарантирует гражданам в сфере занятости населения:
1) защиту от любых форм дискриминации и обеспечение равных возможностей в
получении профессии и работы;
2) профессиональную подготовку, переподготовку, повышение квалификации
безработных, занятых и лиц, занятых уходом за детьми в возрасте до семи лет, из
числа малообеспеченных, а также организацию общественных работ для безработных;
2-1) прекратил действие с 01.01.2011 в соответствии с Законом РК от
05.05.2009 N 159-IV;
3) содействие развитию предпринимательства;
4) организацию трудового посредничества через уполномоченный орган по
вопросам занятости и частное агентство занятости;
5) предоставление профессионально-ориентационных услуг, информации о
свободных местах и вакансиях;
6) ориентацию системы профессионального образования на подготовку
специалистов, востребованных на рынке труда;
7) межрегиональное перераспределение рабочей силы в соответствии
с документами Системы государственного планирования Республики Казахстан;
8) разработку и реализацию мер по выявлению и легализации трудовых
отношений;
9) установление в инвестиционных контрактах обязанностей инвесторов по
профессиональной подготовке, созданию новых и сохранению существующих рабочих мест;
10) создание условий для развития профессиональной подготовки, переподготовки
и повышения квалификации непосредственно в организации;
11) взаимодействие уполномоченных органов по вопросам занятости с
работодателями;
12) обеспечение условий для трудоустройства лиц, входящих в целевые группы.
Сноска. Статья 145 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2009 №
159-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с 01.01.2015).
Статья 146. Права граждан в сфере трудоустройства
Граждане имеют право на:
1) свободный выбор рода деятельности и профессии путем прямого обращения к
работодателям, а также через трудовое посредничество уполномоченного органа по
вопросам занятости или частного агентства занятости, оказывающего содействие в
трудоустройстве населения;
2) самостоятельный поиск работы и трудоустройство, в том числе заграницей;
3) получение консультации и информации в уполномоченных органах по вопросам
занятости и частных агентствах занятости;
4) участие в общественных работах.
Статья 147. Права и обязанности работодателя при
трудоустройстве
1. Работодатель имеет право:
1) осуществлять подбор кадров;
2) получать в уполномоченных органах по вопросам занятости достоверную,
полную и оперативную информацию о состоянии рынка труда и возможности
профессиональной подготовки.
2. Работодатель обязан предоставлять информацию уполномоченному органу по
вопросам занятости:
1) о предстоящем высвобождении работников в связи с ликвидацией работодателя-
юридического лица либо прекращением деятельности работодателя-физического лица,
сокращением численности или штата, количестве и категориях работников, которых оно
может коснуться, с указанием должностей и профессий, специальностей, квалификации и
размера оплаты труда высвобождаемых работников и сроках, в течение которых они
будут высвобождаться, не менее чем за два месяца до начала высвобождения;
2) о предстоящем изменении условий труда в части перехода работников на
режим неполного рабочего времени в связи с изменением в организации производства, в
том числе при реорганизации, и (или) сокращением объема работ у работодателя не
менее чем за один месяц;
3) о наличии свободных рабочих мест (вакантных должностей) в течение трех
рабочих дней со дня их появления;
4) о приеме на работу или об отказе в приеме на работу граждан (с указанием
причины путем соответствующей отметки в направлении) в течение пяти рабочих дней со
дня направления их уполномоченным органом.
3. Информация о приеме на работу лиц и (или) прекращении трудовых отношений с
лицами, не являющимися местными жителями, предоставляется работодателем в органы
внутренних дел в течение месяца. Порядок и форма предоставления информации
определяются Министерством внутренних дел.
Сноска. Статья 147 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2009 №
159-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 22.07.2011 № 478-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 148. Трудовое посредничество
Трудовое посредничество осуществляется уполномоченным органом по вопросам
занятости или частным агентством занятости путем:
1) информирования граждан о возможности получения работы, а работодателей о
возможности обеспечения рабочей силой;
2) оказания содействия гражданам в выборе работы;
3) выдачи направления гражданам для трудоустройства к работодателю на
вакантное место;
4) формирования банка данных по рынку труда;
5) учета и регистрации обратившихся граждан;
6) оказания услуг в профессиональной ориентации;
7) взаимодействия с работодателями по вопросам трудоустройства на основе
договоров.
Глава 13. ГАРАНТИИ И КОМПЕНСАЦИОННЫЕ ВЫПЛАТЫ Статья 149. Гарантии при выполнении работниками
государственных или общественных
обязанностей
1. Работодатель освобождает работников от выполнения трудовых обязанностей на
время привлечения их к государственным или общественным обязанностям в
случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, с сохранением за ними места
работы (должности).
2. За выполнение государственных и общественных обязанностей заработная
плата работнику выплачивается по месту выполнения указанных обязанностей, но не
ниже средней заработной платы по месту основной работы.
3. За время призыва и срочной воинской службы за работником сохраняется место
работы (должность).
Сноска. Статья 149 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 150. Гарантии для работников,
направляемых на медицинский осмотр
На время прохождения за счет средств работодателя периодических медицинских
осмотров за работниками, обязанными их проходить в соответствии с настоящим
Кодексом либо коллективным договором, сохраняются место работы (должность) и
средняя заработная плата.
Статья 151. Гарантии для работников, являющихся донорами
За работником, являющимся донором, на время обследования и донации крови и ее
компонентов сохраняются место работы (должность) и средняя заработная плата, а
также предоставляются иные гарантии в соответствии с законодательством Республики
Казахстан в области здравоохранения.
Сноска. Статья 151 в редакции Закона РК от 16.07.2009 N 186; с изменением,
внесенным Законом РК от 06.04.2015 № 299-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 152. Гарантии и компенсационные выплаты для
работников, направляемых в командировки
1. За время командировки за работником сохраняются место работы (должность)
и заработная плата.
2. Работникам, направляемым в командировки, оплачиваются:
1) суточные за календарные дни нахождения в командировке, в том числе за
время в пути;
2) расходы по проезду к месту назначения и обратно;
3) расходы по найму жилого помещения.
3. Условия и сроки направления в командировки работников определяются
трудовым, коллективным договорами или актом работодателя.
4. Направление работников в командировки осуществляется с учетом
ограничений, предусмотренных статьями 183, 187, 226 настоящего Кодекса.
Статья 153. Гарантии и компенсационные выплаты
при переводе работника в другую местность
вместе с работодателем
1. При переводе работника на работу в другую местность вместе с
работодателем работодатель обязан возместить работнику расходы по:
1) переезду работника и членов его семьи;
2) провозу имущества работника и членов его семьи.
2. Порядок и размеры компенсационных выплат, предусмотренных пунктом 1
настоящей статьи, определяются трудовым, коллективным договорами или актом
работодателя.
Статья 154. Гарантии для работника, осуществляющего
трудовую деятельность в зонах экологического
бедствия и радиационного риска
Гарантии для работника, осуществляющего трудовую деятельность в зонах
экологического бедствия и радиационного риска, устанавливаются законами Республики
Казахстан.
Статья 154-1. Гарантии для работника, сотрудника, принимавших
участие в миротворческой операции
Гарантии для работника, сотрудника, принимавших участие в миротворческой
операции, устанавливаются законами Республики Казахстан.
Сноска. Глава 13 дополнена статьей 154-1 в соответствии с Законом РК от
15.06.2015 № 321-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования).
Статья 155. Компенсационные выплаты в связи
с использованием работником личного
имущества в интересах работодателя
При использовании работником личного имущества в интересах работодателя и с
его согласия работодателем производится компенсационная выплата за использование,
износ (амортизацию) инструмента, личного транспорта, других технических средств и
расходы на их эксплуатацию по соглашению сторон.
Статья 156. Компенсационные выплаты работникам
в случаях, когда их работа протекает
в пути или имеет разъездной характер либо
связана со служебными поездками
в пределах обслуживаемых участков
1. Работникам, когда их работа протекает в пути или имеет разъездной
характер либо связана со служебными поездками в пределах обслуживаемых участков,
производятся компенсационные выплаты за каждый день нахождения вне постоянного
места жительства в порядке, установленном соглашением, коллективным, трудовым
договорами и (или) актом работодателя.
1-1. К работникам, постоянная работа которых протекает в пути или имеет
разъездной характер либо связана со служебными поездками в пределах обслуживаемых
участков, относятся работники железнодорожного, речного, морского, автомобильного
транспорта, гражданской авиации, автомобильных дорог, магистральных линий связи и
сооружений на них, радиорелейных линий и сооружений на них, воздушных линий
электропередачи и сооружений на них, объектов связи, а также работники,
обслуживающие участки Государственной границы Республики Казахстан.
2. В случае, если работники находятся в разъездах не все рабочие дни
месяца, выплата производится пропорционально фактическому количеству дней поездок к
месту работы (производства работ) и обратно.
3. Компенсационные выплаты осуществляются независимо от режима организации
труда и отдыха.
4. Компенсационные выплаты не учитываются при исчислении средней заработной
платы работников организаций.
Сноска. Статья 156 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2008 N
101-IV (вводится в действие с 01.01.2009); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 157. Компенсационные выплаты в связи
с потерей работы
1. Работодатель производит компенсационные выплаты в связи с потерей работы
в размере средней заработной платы за месяц в следующих случаях:
1) при расторжении трудового договора по инициативе работодателя в случае
ликвидации работодателя - юридического лица либо прекращения деятельности
работодателя - физического лица;
2) при расторжении трудового договора по инициативе работодателя в случае
сокращения численности или штата работников.
2. Работодателем производится компенсационная выплата работнику в связи с
потерей работы в размере средней заработной платы за три месяца при расторжении
трудового договора по инициативе работника в случае сообщения работодателем
недостоверной информации об условиях труда при заключении трудового договора либо
нарушения работодателем трудового законодательства Республики Казахстан, условий
трудового, коллективного договоров.
3. В трудовом, коллективном договорах может предусматриваться более высокий
размер компенсационной выплаты в связи с потерей работы.
Статья 158. Порядок и условия выплаты
полевого довольствия
1. Полевое довольствие выплачивается работникам геологоразведочных,
топографо-геодезических, изыскательских организаций при выполнении работ в полевых
условиях:
1) вне постоянного места жительства без ежедневного возвращения к
постоянному месту жительства;
2) вне постоянного места жительства, но с ежедневным возвращением к месту
базирования полевой организации, которая также не является постоянным местом
жительства;
3) вне постоянного места жительства путем организации труда вахтовым
методом.
2. Выплата полевого довольствия производится за все календарные дни
нахождения на полевых работах.
3. Полевое довольствие не выплачивается работникам за время нахождения в
ежегодном оплачиваемом трудовом отпуске.
4. При выезде работника из полевой организации в командировку выплата ему
полевого довольствия прекращается, а расходы, связанные с командировкой,
возмещаются в соответствии с настоящим Кодексом.
5. Размер полевого довольствия не учитывается при исчислении средней
заработной платы работников организаций.
6. Порядок, условия выплаты и размер полевого довольствия, учета времени
работы в полевых условиях устанавливаются в соглашениях, коллективном, трудовом
договорах и утверждаются актом работодателя.
7. При работе в полевых условиях выплата полевого довольствия работнику за
выходные дни производится в зависимости от того, в каком месте он их проводит (на
объекте, участке проведения полевых работ, на базе полевой организации, вне места
проведения работ). Данный порядок может применяться независимо от принятых форм
организации труда, режима труда и отдыха.
Статья 159. Выплата работникам социального пособия
за счет средств работодателя
1. Работодатель обязан за счет своих средств выплачивать работникам
социальное пособие по временной нетрудоспособности.
2. Основанием для выплаты социальных пособий по временной нетрудоспособности
являются листы нетрудоспособности, выданные в порядке, утвержденном уполномоченным
государственным органом в области здравоохранения.
3. Социальные пособия по временной нетрудоспособности выплачиваются
работникам с первого дня нетрудоспособности до дня восстановления трудоспособности
или до установления инвалидности из расчета их средней заработной платы,
исчисленной в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
3-1. Пособие по временной нетрудоспособности не выплачивается:
1) работнику, временная нетрудоспособность которого наступила вследствие
травм, полученных при совершении им уголовного правонарушения, в случае
установления виновности вступившим в законную силу приговором суда;
2) за время принудительного лечения работника по определению суда (кроме
психически больных);
3) за время нахождения работника под арестом и за время судебно-медицинской
экспертизы, в случае установления его виновности вступившим в законную силу
приговором или постановлением суда;
4) при временной нетрудоспособности работника от заболеваний или травм,
наступивших вследствие употребления алкоголя, наркотических и токсикологических
средств;
5) за дни временной нетрудоспособности, приходящиеся на оплачиваемый
ежегодный трудовой отпуск.
4. Размеры социального пособия определяются Правительством Республики
Казахстан, порядок назначения и выплаты – уполномоченным органом по труду.
Работодатели вправе устанавливать дополнительные выплаты работникам к размерам
социального пособия, установленного законодательством Республики Казахстан.
Сноска. Статья 159 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 05.05.2009 N 159-IV (порядок
введения в действие см. ст. 2); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2014 №
227-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Глава 14. МАТЕРИАЛЬНАЯ ОТВЕТСТВЕННОСТЬ СТОРОН
ТРУДОВОГО ДОГОВОРА
Статья 160. Обязанность стороны трудового договора
по возмещению причиненного ущерба (вреда)
1. Сторона трудового договора, причинившая ущерб (вред) другой стороне,
возмещает его в соответствии с настоящим Кодексом и иными законами Республики
Казахстан.
2. В трудовом, коллективном договорах может конкретизироваться материальная
ответственность работника и работодателя.
3. Прекращение трудового договора после причинения ущерба (вреда) не влечет
за собой освобождения стороны трудового договора от материальной ответственности по
возмещению причиненного ущерба (вреда) другой стороне.
Статья 161. Условия наступления материальной
ответственности стороны трудового договора
за причинение ущерба (вреда)
1. Материальная ответственность стороны трудового договора за ущерб (вред),
причиненный ею другой стороне трудового договора, наступает за ущерб (вред),
причиненный в результате виновного противоправного поведения (действия или
бездействия) и причинной связи между виновным противоправным поведением и
причиненным ущербом (вредом), если иное не предусмотрено настоящим Кодексом и иными
законами Республики Казахстан.
2. Работодатель несет материальную ответственность перед работником:
1) за ущерб, причиненный незаконным лишением работника возможности трудиться
на своем рабочем месте;
2) за ущерб, причиненный имуществу работника;
3) за вред, причиненный жизни и (или) здоровью работника.
3. Работник несет материальную ответственность перед работодателем:
1) за ущерб, причиненный утратой или повреждением имущества работодателя;
2) за ущерб, возникший в результате действия (бездействия) работника.
4. Работодатель и работник несут взаимную материальную ответственность в
других случаях, установленных коллективным, трудовым договорами.
Статья 162. Материальная ответственность работодателя
за ущерб, причиненный работнику незаконным
лишением его возможности трудиться
1. Работодатель обязан возместить работнику не полученную им заработную
плату и иные причитающиеся ему выплаты в случае незаконного перевода на другую
работу, недопущения работника к рабочему месту, одностороннего изменения условий
трудового договора, отстранения от работы, необоснованного расторжения трудового
договора.
2. Трудовым, коллективным договорами, актами работодателя, согласованными с
представителями работников, могут быть установлены дополнительные случаи возмещения
работодателем ущерба, причиненного незаконным лишением работника возможности
трудиться.
Статья 163. Материальная ответственность работодателя
за ущерб, причиненный имуществу работника
Работодатель, причинивший ущерб имуществу работника, обязан возместить его в
полном объеме в соответствии с условиями трудового, коллективного договоров.
Статья 164. Материальная ответственность работодателя
за вред, причиненный жизни и (или) здоровью
работника
1. При причинении вреда жизни и (или) здоровью работника в связи с
исполнением им трудовых обязанностей работодатель обязан возместить вред в объеме,
предусмотренном гражданским законодательством Республики Казахстан.
2. Вред, предусмотренный пунктом 1 настоящей статьи, возмещается в полном
объеме при отсутствии у работника страховых выплат, за исключением случая,
предусмотренного в пункте 4 настоящей статьи. При наличии страховых выплат
работодатель обязан возместить работнику разницу между страховой суммой и
фактическим размером вреда.
3. Порядок возмещения работодателями вреда, причиненного жизни и (или)
здоровью работников, определяется законодательством Республики Казахстан.
4. При причинении вреда работнику, связанного со степенью утраты
профессиональной трудоспособности от пяти до двадцати девяти процентов
включительно, работодатель обязан возместить работнику утраченный заработок и
расходы, вызванные повреждением его здоровья.
Размер расходов, вызванных повреждением здоровья, возмещаемых работодателем
по каждому случаю, не может превышать двести пятьдесят месячных расчетных
показателей, установленных на соответствующий финансовый год законом о
республиканском бюджете, на момент выплаты.
Выплата по возмещению расходов, вызванных повреждением здоровья,
осуществляется на основании документов, подтверждающих эти расходы, представленных
работником либо лицом, понесшим эти расходы. При этом возмещению не подлежат
расходы, которые входят в гарантированный объем бесплатной медицинской помощи в
соответствии с законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.
Сноска. Статья 164 в редакции Закона РК от 27.04.2015 № 311-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 165. Материальная ответственность работника
за причинение ущерба работодателю
1. Материальная ответственность работника за ущерб, причиненный
работодателю, наступает в случаях и размерах, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. Работник обязан возместить прямой действительный ущерб, причиненный
работодателю.
3. Ответственность работника за ущерб, причиненный работодателю,
исключается, если ущерб возник в результате непреодолимой силы либо крайней
необходимости, необходимой обороны, а также неисполнения работодателем обязанности
по обеспечению надлежащих условий для сохранности имущества, переданного работнику.
4. Недопустимо возложение на работника ответственности за такой ущерб,
который может быть отнесен к категории нормального производственно-хозяйственного
риска.
5. Работодатель обязан создать работникам условия, необходимые для
нормальной работы и обеспечения полной сохранности вверенного им имущества.
6. Под прямым действительным ущербом понимается реальное уменьшение
наличного имущества работодателя или ухудшение состояния указанного имущества (в
том числе имущества третьих лиц, находящегося у работодателя, если работодатель
несет ответственность за сохранность этого имущества), а также необходимость для
работодателя произвести затраты либо излишние выплаты на приобретение или
восстановление имущества.
Статья 166. Пределы материальной ответственности
работника
За причиненный ущерб работник несет материальную ответственность в пределах
своей средней месячной заработной платы, если иное не предусмотрено настоящим
Кодексом.
Статья 167. Случаи полной материальной ответственности
работника за причинение ущерба работодателю
Материальная ответственность в полном размере ущерба, причиненного
работодателю, возлагается на работника в случаях:
1) необеспечения сохранности имущества и других ценностей, переданных
работнику на основании письменного договора о принятии на себя полной материальной
ответственности;
2) необеспечения сохранности имущества и других ценностей, полученных
работником под отчет по разовому документу;
3) причинения ущерба в состоянии алкогольного, наркотического или
токсикоманического опьянения (их аналогов);
4) недостачи, умышленного уничтожения или умышленной порчи материалов,
полуфабрикатов, изделий (продукции), в том числе при их изготовлении, а также
инструментов, измерительных приборов, специальной одежды и других предметов,
выданных работодателем работнику в пользование;
5) причинения ущерба незаконными действиями работника, подтвержденными в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
Статья 168. Договоры о полной индивидуальной и
коллективной (солидарной) материальной
ответственности
1. Работник, занимающий должность или выполняющий работы, связанные с
хранением, обработкой, продажей (отпуском), перевозкой, применением или иным
использованием в процессе производства переданных ему имущества и ценностей, и
работодатель заключают в письменной форме договор о полной индивидуальной
материальной ответственности работника за необеспечение сохранности имущества и
других ценностей, переданных работнику.
2. Работники, совместно выполняющие работы, связанные с хранением,
обработкой, продажей (отпуском), перевозкой, применением или иным использованием в
процессе производства переданных им имущества и ценностей, когда невозможно
разграничить материальную ответственность каждого работника за причинение ущерба, и
работодатель заключают в письменной форме договор о полной коллективной
(солидарной) материальной ответственности работников за необеспечение сохранности
имущества и других ценностей, переданных работникам.
3. Договоры о полной индивидуальной или коллективной (солидарной)
материальной ответственности могут быть заключены как при заключении трудового
договора, так и в дополнение к трудовому договору.
4. Перечень должностей и работ, занимаемых или выполняемых работниками, с
которыми могут заключаться договоры о полной индивидуальной и коллективной
(солидарной) материальной ответственности за необеспечение сохранности имущества и
других ценностей, переданных работникам, а также типовой договор о полной
материальной ответственности утверждаются коллективным договором (при его наличии)
или актами работодателя.
Статья 169. Порядок возмещения сторонами
трудового договора
причиненного ущерба (вреда)
Сторона трудового договора, причинившая ущерб (вред) другой стороне,
возмещает его в размерах, установленных настоящим Кодексом и законами Республики
Казахстан, на основании решения суда либо в добровольном порядке.
Глава 15. РАССМОТРЕНИЕ ИНДИВИДУАЛЬНЫХ
ТРУДОВЫХ СПОРОВ
Статья 170. Органы по рассмотрению индивидуальных
трудовых споров
1. Индивидуальные трудовые споры рассматриваются согласительными комиссиями
и (или) судами.
2. Индивидуальные трудовые споры рассматриваются согласительной комиссией
по заявлению стороны трудового спора.
3. Стороны трудового договора по своему выбору могут обратиться за
разрешением индивидуального трудового спора непосредственно в суд.
Статья 171. Образование согласительной комиссии и
организация ее работы
1. Согласительная комиссия создается на паритетных началах из равного числа
представителей от работодателя и работников.
2. Количественный состав членов согласительной комиссии, порядок ее работы
и срок полномочий согласительной комиссии устанавливаются по соглашению между
работодателем и работниками на общем собрании (конференции) работников.
3. Члены согласительной комиссии от работников избираются общим собранием
(конференцией) работников. Члены согласительной комиссии от работодателя
назначаются актом работодателя. Члены согласительной комиссии на первом
организационном заседании большинством голосов избирают из своего состава
председателя и секретаря, и соглашением сторон решается вопрос о привлечении
медиатора.
4. Согласительная комиссия рассматривает трудовой спор в семидневный срок со
дня подачи заявления.
5. По результатам рассмотрения принимается решение согласительной комиссии,
которое выдается заявителю не позднее трех рабочих дней со дня его принятия.
Сноска. Статья 171 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 172. Сроки обращения в органы по рассмотрению
индивидуальных трудовых споров
Для обращения в органы по рассмотрению индивидуальных трудовых споров
устанавливаются следующие сроки:
1) по спорам о восстановлении на работе - три месяца со дня вручения копии
акта работодателя о расторжении трудового договора;
2) по другим трудовым спорам - один год с того дня, когда работник или
работодатель узнал или должен был узнать о нарушении своего права.
Течение срока обращения в органы по рассмотрению индивидуальных трудовых
споров приостанавливается в период действия договора о медиации по рассматриваемому
индивидуальному трудовому спору.
Сноска. Статья 172 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 173. Компетенция согласительной комиссии
по трудовым спорам
Согласительная комиссия является органом по рассмотрению трудовых споров,
возникающих в организациях, за исключением споров, по которым настоящим Кодексом
и иными законами Республики Казахстан установлен иной порядок рассмотрения.
Трудовой спор рассматривается согласительной комиссией, если работник
самостоятельно или с участием своего представителя не урегулировал разногласие при
непосредственных переговорах с работодателем.
Статья 174. Порядок рассмотрения трудового спора
в согласительной комиссии
Заявление, поступившее в согласительную комиссию, подлежит обязательной
регистрации указанной комиссией.
Согласительная комиссия обязана рассмотреть трудовой спор в течение семи
календарных дней со дня подачи заявления.
Спор рассматривается в присутствии заявителя или уполномоченного им
представителя. Рассмотрение спора в отсутствие работника или его представителя
допускается лишь по его письменному заявлению. В случае неявки работника или его
представителя на заседание указанной комиссии рассмотрение трудового спора
откладывается. В случае вторичной неявки работника или его представителя без
уважительных причин согласительная комиссия может вынести решение о снятии вопроса
с рассмотрения, что не лишает работника права подать заявление о рассмотрении
трудового спора повторно в пределах срока, установленного настоящим Кодексом.
Согласительная комиссия имеет право вызывать на заседание свидетелей,
приглашать специалистов. По требованию комиссии руководитель организации обязан в
установленный срок представлять ей необходимые документы.
Заседание согласительной комиссии считается правомочным, если на нем
присутствует не менее половины членов, представляющих работников, и не менее
половины членов, представляющих работодателя.
На заседании согласительной комиссии ведется протокол, который подписывается
председателем комиссии или его заместителем.
Статья 175. Порядок принятия решения согласительной
комиссией и его содержание
Согласительная комиссия принимает решение простым большинством голосов
присутствующих на заседании членов комиссии. По требованию заявителя или одного из
членов комиссии голосование проводится тайно.
В решении согласительной комиссии указываются:
наименование организации (подразделения), фамилия, имя, отчество, должность,
профессия или специальность обратившегося в комиссию работника;
дата обращения в комиссию и рассмотрения спора, существо спора;
фамилии, имена, отчества членов комиссии и других лиц, присутствовавших на
заседании;
существо решения и его обоснование (со ссылкой на закон, иной нормативный
правовой акт);
результаты голосования.
Надлежаще заверенные копии решения согласительной комиссии вручаются
работнику и руководителю организации в течение трех дней со дня принятия решения.
Статья 176. Исполнение решений согласительной комиссии
Решение согласительной комиссии подлежит исполнению в установленный ею срок.
В случае неисполнения решения комиссии в установленный срок работник или
работодатель имеет право разрешение трудового спора осуществить в судебном порядке.
Статья 177. Восстановление на работе работника
органом по рассмотрению
индивидуального трудового спора
1. В случае прекращения трудового договора без законного на то основания
либо незаконного перевода на другую работу, перемещения на другое рабочее место,
изменения условий труда, отстранения от работы орган, рассматривающий
индивидуальный трудовой спор, выносит решение о восстановлении работника на прежней
работе, за исключением случаев, указанных в пункте 3 настоящей статьи.
2. Работнику, восстановленному на прежней работе, выплачивается средняя
заработная плата за все время вынужденного прогула (отстранения от работы) или
разница в заработной плате за время выполнения нижеоплачиваемой работы, но не более
чем за шесть месяцев.
3. По заявлению работника орган, рассматривающий индивидуальный трудовой
спор, может ограничиться вынесением решения о выплате работнику заработной платы в
размере, указанном в пункте 2 настоящей статьи.
4. Решение органа по рассмотрению индивидуального трудового спора о
восстановлении работника на прежней работе подлежит немедленному исполнению. При
задержке работодателем исполнения решения о восстановлении на работе орган по
рассмотрению индивидуального трудового спора выносит решение о выплате работнику
средней заработной платы или разницы в заработной плате за время задержки
исполнения решения.
РАЗДЕЛ 3. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
ОТДЕЛЬНЫХ КАТЕГОРИЙ РАБОТНИКОВ
Глава 16. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
РАБОТНИКОВ, НЕ ДОСТИГШИХ ВОСЕМНАДЦАТИЛЕТНЕГО ВОЗРАСТА
Статья 178. Права работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста, в сфере труда
Работники, не достигшие восемнадцатилетнего возраста, в трудовых отношениях
приравниваются в правах к совершеннолетним, а в области охраны труда, рабочего
времени, времени отдыха и других условий труда пользуются дополнительными
гарантиями, установленными настоящим Кодексом.
Статья 179. Работы, на которых запрещается применение
труда работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
1. Запрещается применение труда работников, не достигших восемнадцатилетнего
возраста, на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными
условиями труда, а также на работах, выполнение которых может причинить вред их
здоровью и нравственному развитию (игорный бизнес, работа в ночных развлекательных
заведениях, производство, перевозка и торговля алкогольной продукцией, табачными
изделиями, наркотическими средствами, психотропными веществами и прекурсорами).
2. Запрещаются переноска и передвижение работниками, не достигшими
восемнадцатилетнего возраста, тяжестей, превышающих установленные для
них предельные нормы.
3. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
Сноска. Статья 179 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011).
Статья 180. Обязательный медицинский осмотр работников,
не достигших восемнадцатилетнего возраста
С работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, трудовые договоры
заключаются только после обязательного предварительного медицинского осмотра. В
дальнейшем работники до достижения восемнадцатилетнего возраста ежегодно
подлежат обязательному медицинскому осмотру.
Статья 181. Продолжительность рабочего времени
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, устанавливается
сокращенная продолжительность рабочего времени:
1) для работников в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет - не более
24 часов в неделю;
2) для работников в возрасте от шестнадцати до восемнадцати лет - не более
36 часов в неделю;
3) для учащихся организаций образования, совмещающих в течение учебного года
учебу с работой, в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет - 2,5 часа в день, в
возрасте от шестнадцати до восемнадцати лет - 3,5 часа в день.
Статья 182. Оплата труда и нормы выработки
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
1. Оплата труда работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста,
производится с учетом сокращенной продолжительности работы.
2. Нормы выработки для работников, не достигших восемнадцатилетнего
возраста, устанавливаются исходя из общих норм выработки для работников
пропорционально сокращенной продолжительности рабочего времени, установленной в
статье 181 настоящего Кодекса.
3. Для работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста, поступающих
на работу после окончания организаций среднего, технического и профессионального
образования, а также прошедших профессиональное обучение на производстве, могут
утверждаться пониженные нормы выработки.
4. Работодатель может производить работникам, не достигшим
восемнадцатилетнего возраста, доплаты до уровня оплаты труда работников с полной
продолжительностью ежедневной работы.
Сноска. Статья 182 с изменением, внесенным Законом РК от 27 июля 2007 года N
320 (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 183. Особенности режима труда и отдыха
для работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
Запрещается привлекать работников, не достигших восемнадцатилетнего возраста,
к работе в ночное время, сверхурочной работе, работе при суммированном учете
рабочего времени, направлять их в командировку и на работу, выполняемую вахтовым
методом, а также отзывать их из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
Статья 184. Ограничение материальной ответственности
работников, не достигших
восемнадцатилетнего возраста
С работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, заключение
договора о полной материальной ответственности запрещается.
Глава 17. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ЖЕНЩИН
И ИНЫХ ЛИЦ С СЕМЕЙНЫМИ ОБЯЗАННОСТЯМИ Статья 185. Ограничение прекращения трудового договора
Сноска. Заголовок статьи 185 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
1. Расторжение трудового договора по инициативе работодателя с беременными
женщинами, женщинами, имеющими детей в возрасте до трех лет, одинокими матерями,
воспитывающими ребенка в возрасте до четырнадцати лет (ребенка-инвалида до
восемнадцати лет), иными лицами, воспитывающими указанную категорию детей без
матери, не допускается, за исключением случаев, предусмотренных подпунктами 1), 3)
- 19) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
2. В случае, если на день истечения срока трудового договора женщина
представит медицинское заключение о беременности сроком двенадцать и более недель,
кроме случаев замещения отсутствующего работника, работодатель обязан по ее
письменному заявлению продлить срок трудового договора по день окончания отпуска по
уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет.
Сноска. Статья 185 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 186. Работы, на которых запрещается
применение труда женщин
1. Запрещается применение труда женщин на тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными) и (или) опасными условиями труда согласно Списку работ, на которых
запрещается применение труда женщин.
2. Запрещаются подъем и перемещение вручную женщинами тяжестей,
превышающих установленные для них предельные нормы.
3. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
Сноска. Статья 186 с изменениями, внесенным законами РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 187. Особенности режима труда и отдыха для женщин
и других лиц с семейными обязанностями
1. Работодатель не вправе привлекать беременных женщин к работе в ночное
время, работе в выходные и праздничные дни, сверхурочной работе, направлять их в
командировку, а также отзывать их из оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
2. Работодатель не вправе привлекать к работе в ночное время, сверхурочной
работе, а также направлять в командировку и на работу, выполняемую вахтовым
методом, без письменного согласия:
1) женщин, имеющих детей в возрасте до семи лет, и других лиц, воспитывающих
детей в возрасте до семи лет без матери;
2) работников, осуществляющих уход за больными членами семьи либо
воспитывающих детей-инвалидов, если на основании медицинского заключения дети в
возрасте до трех лет, дети-инвалиды либо больные члены семьи нуждаются в
осуществлении постоянного ухода.
Статья 188. Перерывы для кормления ребенка
1. Помимо перерыва для отдыха и приема пищи, внутрисменных и специальных
перерывов, женщинам, имеющим детей в возрасте до полутора лет, отцам (усыновителям,
удочерителям), воспитывающим детей в возрасте до полутора лет без матери,
предоставляются дополнительные перерывы для кормления ребенка (детей) не реже чем
через каждые три часа работы следующей продолжительности:
1) имеющим одного ребенка, - каждый перерыв не менее тридцати минут;
2) имеющим двух или более детей, - каждый перерыв не менее одного часа.
2. Перерывы для кормления ребенка (детей) по заявлению работника,
указанного в пункте 1 настоящей статьи, присоединяются к перерыву для отдыха и
приема пищи либо суммированные перерывы предоставляются в начале или конце рабочего
дня (смены).
3. Перерывы для кормления ребенка (детей) включаются в рабочее время. За
время перерывов женщинам (отцам, усыновителям, удочерителям) сохраняется средняя
заработная плата.
Статья 189. Установление неполного рабочего времени
для женщин и других лиц с
семейными обязанностями
Работодатель по письменному заявлению беременной женщины, одного из родителей
(усыновителя, удочерителя), имеющего ребенка (детей) в возрасте до трех лет, а
также работника, осуществляющего уход за больным членом семьи в соответствии с
медицинским заключением, предоставляет им режим неполного рабочего времени.
Сноска. Статья 189 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 190. Ограничение применения суммированного учета
рабочего времени для беременных женщин
Применение суммированного учета рабочего времени для беременных женщин не
допускается, если продолжительность рабочего дня (рабочей смены) будет превышать
восемь часов.
Статья 191. Временный перевод на другую работу
беременных женщин
Работодатель на основании медицинского заключения обязан перевести
беременную женщину на другую работу, исключающую воздействие вредных и (или)
опасных производственных факторов, с сохранением средней заработной платы.
До предоставления беременной женщине другой работы, исключающей воздействие
неблагоприятных производственных факторов, она подлежит освобождению от работы с
сохранением средней заработной платы за все пропущенные вследствие этого рабочие
дни за счет средств работодателя.
Сноска. Статья 191 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 192. Гарантии женщинам при установлении
очередности предоставления ежегодных
оплачиваемых отпусков
Перед отпуском по беременности и родам или непосредственно после него либо по
окончании отпуска по уходу за ребенком женщине по ее желанию предоставляется
оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск.
Статья 193. Отпуск по беременности и родам
Сноска. Заголовок статьи 193 с изменениями, внесенными Законом РК от
19.12.2007 N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2)
1. Женщинам по их заявлению и на основании выданного в установленном порядке
листка нетрудоспособности предоставляются отпуска по беременности и родам
продолжительностью семьдесят календарных дней до родов и пятьдесят шесть (в случае
осложненных родов или рождения двух или более детей - семьдесят) календарных дней
после родов, если иное не установлено законами Республики Казахстан.
2. Исчисление отпусков производится суммарно, и отпуск предоставляется
женщине полностью независимо от числа дней фактически использованных до родов и
продолжительности работы у работодателя.
Сноска. Статья 193 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-
IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 194. Отпуск работникам, усыновившим
(удочерившим) новорожденных детей
Работникам, усыновившим (удочерившим) новорожденного ребенка (детей),
предоставляется (одному из родителей) отпуск за период со дня усыновления
(удочерения) и до истечения пятидесяти шести дней со дня рождения ребенка.
Сноска. Заголовок статьи и статья с изменением, внесенным Законом РК от 19
декабря 2007 года N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 194-1. Особенности оплаты отпуска по беременности
и родам, отпуска работникам, усыновившим
(удочерившим) новорожденного ребенка (детей)
Работодатель оплачивает отпуск по беременности и родам, отпуск работникам,
усыновившим (удочерившим) новорожденного ребенка (детей), с сохранением средней
заработной платы, если это предусмотрено условиями трудового и (или) коллективного
договора, актом работодателя, за вычетом суммы социальной выплаты на случай потери
дохода в связи с беременностью и родами, усыновлением (удочерением) новорожденного
ребенка (детей), осуществленной в соответствии с законодательством Республики
Казахстан об обязательном социальном страховании.
Сноска. Глава 17 дополнена статьей 194-1 в соответствии с Законом РК от
04.02.2013 № 75-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 195. Отпуск без сохранения заработной платы
по уходу за детьми
1. Работодатель обязан предоставить отпуск без сохранения заработной платы
работнику по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет:
1) по выбору родителей - матери либо отцу ребенка;
2) родителю - одному воспитывающему ребенка;
3) бабушке, дедушке, другому родственнику, фактически воспитывающему ребенка,
оставшегося без попечения родителей, либо опекуну;
4) работнику, усыновившему (удочерившему) новорожденного ребенка (детей).
2. Отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до
достижения им возраста трех лет может быть использован полностью или по частям на
основании письменного заявления работника, указанного в пункте 1 настоящей статьи,
по его выбору.
3. За время отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до
достижения им трехлетнего возраста за работником сохраняется место работы
(должность).
4. Время отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до
достижения им трехлетнего возраста засчитывается в общий трудовой стаж, в трудовой
стаж по специальности, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.
5. В случае выхода на работу до истечения отпуска без сохранения заработной
платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет работник обязан
предупредить работодателя о своем намерении за месяц до начала работы.
Сноска. Статья 195 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Глава 18. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
РАБОТАЮЩИХ ПО СОВМЕСТИТЕЛЬСТВУ
Статья 196. Трудовой договор о работе
по совместительству
1. Работник вправе заключить трудовой договор о работе по совместительству
как с одним работодателем, с которым он уже состоит в трудовых отношениях (по месту
основной работы), так и с несколькими работодателями.
2. В трудовом договоре о работе по совместительству обязательно указание на
то, что работа является совместительством.
Статья 197. Дополнительные документы, необходимые
для заключения трудового договора
о работе по совместительству
Для заключения трудового договора о работе по совместительству с другим
работодателем, помимо документов, предусмотренных статьей 31 настоящего Кодекса,
работник представляет справку о характере и условиях труда по основному месту
работы (место работы, должность, условия труда).
Статья 198. Продолжительность рабочего времени
при работе по совместительству
Суммарная продолжительность ежедневной работы по месту основной работы и
работы по совместительству не должна превышать норму продолжительности ежедневной
работы, установленную статьей 82 настоящего Кодекса, более чем на 4 часа.
Статья 199. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск
при работе по совместительству
1. Работникам, работающим по трудовому договору о работе по
совместительству, оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются
одновременно с отпуском по основной работе.
2. Если продолжительность оплачиваемого ежегодного трудового отпуска по
трудовому договору о работе по совместительству меньше продолжительности отпуска по
другой работе, работодатель по просьбе работника - совместителя предоставляет ему
отпуск без сохранения заработной платы на дни, составляющие разницу в
продолжительности отпусков.
Статья 200. Ограничение заключения трудового договора
о работе по совместительству
Не допускается заключение трудового договора о работе по совместительству с
работниками, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, и с работниками, занятыми
на тяжелых работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями
труда.
Статья 201. Дополнительные основания расторжения
трудового договора о работе
по совместительству по инициативе
работодателя
Трудовой договор о работе по совместительству, помимо оснований,
предусмотренных статьей 54 настоящего Кодекса, может быть расторгнут по инициативе
работодателя в случае заключения трудового договора с работником, для которого эта
работа будет являться основной.
Глава 19. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
ЗАНЯТЫХ НА ТЯЖЕЛЫХ РАБОТАХ, РАБОТАХ С ВРЕДНЫМИ
(ОСОБО ВРЕДНЫМИ) И (ИЛИ) ОПАСНЫМИ УСЛОВИЯМИ ТРУДА Статья 202. Сокращенная продолжительность рабочего
времени работников, занятых на
тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными) и (или) опасными
условиями труда
1. Для работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными (особо
вредными) и (или) опасными условиями труда, устанавливается сокращенная
продолжительность рабочего времени не более 36 часов в неделю.
2. Список производств, цехов, профессий и должностей, перечень тяжелых работ,
работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, работа в
которых дает право на сокращенную продолжительность рабочего времени, а также
порядок его предоставления определяются уполномоченным государственным органом по
труду.
Сноска. Статья 202 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 203. Дополнительный оплачиваемый ежегодный
трудовой отпуск
Дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются
работникам согласно списку производств, цехов, профессий и должностей, а также
перечню тяжелых работ, работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями
труда, работа в которых дает право на дополнительный оплачиваемый ежегодный
трудовой отпуск. Продолжительность этого вида отпуска, а также порядок его
предоставления определяются уполномоченным государственным органом по труду.
Сноска. Статья 203 в редакции Закона РК от 29.09.2014 № 239-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 204. Оплата труда работников, занятых на
тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными), опасными условиями труда
Оплата труда работников, занятых на тяжелых работах, работах с вредными
(особо вредными), опасными условиями труда, устанавливается в повышенном размере по
сравнению с оплатой труда работников, занятых на работах с нормальными условиями
труда, путем установления повышенных должностных окладов (ставок) или доплат, но не
ниже установленных законодательством Республики Казахстан, отраслевыми соглашениями
или коллективными договорами, основанных на минимальных стандартах оплаты труда.
Список производств, цехов, профессий и должностей, перечень тяжелых работ,
работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, работа в
которых дает право на повышенный размер оплаты труда, а также порядок его
предоставления определяются уполномоченным государственным органом по труду.
Установленные настоящей статьей условия оплаты труда распространяются на
работников, труд которых в тяжелых, вредных (особо вредных), опасных условиях
подтвержден результатами аттестации рабочих мест.
Сноска. Статья 204 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 205. Обеспечение здоровых и безопасных
условий труда
Работникам организаций по условиям труда выдается за счет средств
работодателя специальная одежда, специальная обувь и другие средства индивидуальной
защиты, моющие и дезинфицирующие материалы, молоко, лечебно-профилактическое
питание не ниже норм, утверждаемых уполномоченным государственным органом по труду
по согласованию с центральным уполномоченным органом по бюджетному планированию.
Сноска. Статья 205 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Глава 20. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
РАБОТНИКОВ, ЗАНЯТЫХ НА СЕЗОННЫХ РАБОТАХ
Статья 206. Сезонные работы
Сезонными признаются работы, которые в силу климатических или иных природных
условий выполняются в течение определенного периода (сезона), но не более одного
года.
Статья 207. Особенности заключения трудового
договора с сезонными работниками
1. В трудовом договоре должны быть указаны условие о заключении договора на
выполнение сезонных работ и определенный период их выполнения.
2. При заключении трудового договора на сезонные работы испытательный срок в
целях проверки соответствия работника поручаемой ему работе не устанавливается.
Статья 208. Дополнительные основания расторжения
трудового договора по инициативе
работодателя с работниками, занятыми на
сезонных работах
Трудовой договор с работниками, занятыми на сезонных работах, помимо
оснований, предусмотренных статьей 54 настоящего Кодекса, может быть расторгнут по
инициативе работодателя в случаях:
1) приостановки работ у работодателя на срок более двух недель по причинам
производственного характера;
2) неявки работника на работу в течение одного месяца подряд вследствие
временной нетрудоспособности.
Статья 209. Особенности порядка расторжения
трудового договора с работником,
занятым на сезонных работах
1. Работник, занятый на сезонных работах, имеет право расторгнуть трудовой
договор по своей инициативе письменно, предупредив об этом работодателя за семь
календарных дней.
2. Работодатель обязан письменно предупредить работника, занятого на
сезонных работах, о предстоящем расторжении трудового договора по основаниям,
предусмотренным подпунктами 1) и 2) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса, за семь
календарных дней.
3. При расторжении трудового договора с работником, занятым на сезонных
работах, работодателем производится компенсационная выплата за неиспользованный
отпуск пропорционально отработанному времени.
4. При прекращении трудового договора с работником, занятым на сезонных
работах, в связи с ликвидацией организации, сокращением численности или штата
работников выходное пособие выплачивается в размере двухнедельной средней
заработной платы.
Глава 21. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
РАБОТАЮЩИХ ВАХТОВЫМ МЕТОДОМ
Статья 210. Особенности работы вахтовым методом
1. Вахтовый метод является особой формой осуществления трудового процесса
вне места постоянного проживания работников, когда не может быть обеспечено
ежедневное их возвращение к постоянному месту жительства.
2. Работодатель обязан обеспечивать работников, работающих вахтовым
методом, в период нахождения на объекте производства работ жильем и организовать их
питание для обеспечения их жизнедеятельности, доставку до места работы и обратно, а
также условиями для выполнения работ и междусменного отдыха.
Работодатель обеспечивает условия пребывания работника на объекте
производства работ в соответствии с трудовым, коллективным договорами.
Сноска. Статья 210 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 211. Ограничения на работы вахтовым методом
К работам, выполняемым вахтовым методом, не допускаются работники, не
достигшие восемнадцатилетнего возраста, беременные женщины, инвалиды первой и
второй групп. Иные работники могут привлекаться к работам, выполняемым вахтовым
методом, если такие работы им не противопоказаны на основании медицинских
заключений.
Статья 212. Продолжительность вахты
1. Вахтой считается период, включающий время выполнения работ на объекте и
время междусменного отдыха.
2. Продолжительность вахты не может превышать пятнадцать календарных дней.
На отдельных объектах продолжительность вахты с письменного согласия
работника может быть увеличена до тридцати календарных дней в соответствии с
трудовым и (или) коллективным договором.
Для членов экипажей морских судов с согласия работника продолжительность
вахты может быть увеличена до ста двадцати календарных дней.
Сноска. Статья 212 в редакции Закона РК от 28.12.2010 № 369-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 213. Учет рабочего времени и времени отдыха
при работе вахтовым методом
1. При вахтовом методе работы устанавливается суммированный учет рабочего
времени за месяц, квартал или иной более длительный период, но не более чем за один
год.
2. Учетный период охватывает рабочее время, время отдыха, время в пути от
местонахождения работодателя или от пункта сбора до места работы и обратно. При
этом общая продолжительность рабочего времени за учетный период не должна превышать
норму, установленную настоящим Кодексом.
3. Не допускается предоставление оплачиваемого ежегодного трудового отпуска
по частям в период межвахтового отдыха.
4. Работодатель обязан вести учет рабочего времени и времени отдыха каждого
работника, работающего вахтовым методом, по месяцам и за весь учетный период.
Глава 22. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА
ДОМАШНИХ РАБОТНИКОВ Статья 214. Особенности заключения и прекращения
трудового договора
с домашними работниками
1. Домашними работниками признаются работники, выполняющие работы
(оказывающие услуги) у работодателей – физических лиц в домашнем хозяйстве, которое
ведется одним или несколькими членами семьи, если работы (услуги) выполняются
(оказываются) не в целях извлечения дохода работодателем и (или) для работодателя.
2. Издание акта о приеме на работу либо прекращении трудовых отношений с
домашним работником и внесение сведений о его работе в трудовую книжку
работодателем не производятся.
3. Трудовая деятельность домашнего работника подтверждается трудовым
договором.
4. Сроки письменного предупреждения о прекращении (расторжении) трудового
договора с домашним работником, а также случаи и размеры компенсационной выплаты в
связи с потерей работы устанавливаются трудовым договором.
Сноска. Статья 214 с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2013 № 153-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 215. Режим рабочего времени и времени отдыха
домашних работников
1. На домашних работников распространяются нормы продолжительности рабочего
времени и времени отдыха, установленные настоящим Кодексом.
2. Режим работы, порядок предоставления выходных дней, оплачиваемых
ежегодных трудовых отпусков, привлечения к сверхурочным работам, к работе в ночное
время, выходные и праздничные дни домашнего работника определяются в трудовом
договоре.
Статья 216. Порядок применения и снятия дисциплинарных
взысканий
Порядок применения и снятия дисциплинарных взысканий в отношении домашнего
работника определяется трудовым договором.
Статья 217. Разрешение индивидуальных трудовых споров
Индивидуальные трудовые споры между домашним работником и работодателем
разрешаются по соглашению сторон и (или) в суде.
Статья 218. Расторжение трудового договора с домашним
работником
Расторжение трудового договора с домашним работником производится по
основаниям, предусмотренным трудовым договором.
Глава 23. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА НАДОМНЫХ РАБОТНИКОВ Статья 219. Надомные работники
1. Надомными работниками считаются лица, заключившие трудовой договор с
работодателем о выполнении работы на дому личным трудом со своими материалами и с
использованием своего оборудования, инструментов и приспособлений или выделяемых
работодателем либо приобретаемых за счет средств работодателя.
2. Выполнение работником работ на дому может устанавливаться как при
заключении трудового договора, так и в течение срока действия трудового договора
внесением соответствующих изменений в трудовой договор.
Статья 220. Условия труда надомных работников
1. Надомные работы могут выполняться только в случаях, когда они не
противопоказаны работнику по состоянию здоровья и для их выполнения могут быть
обеспечены требования по безопасности и охране труда.
2. В трудовом договоре на выполнение работ на дому в обязательном порядке
должны быть предусмотрены условия о:
1) выполнении работ с использованием оборудования, материалов, инструментов
и приспособлений, принадлежащих на праве собственности работнику или выделяемых
работодателем либо приобретаемых за счет средств работодателя;
2) порядке и сроках обеспечения работника для выполнения работы сырьем,
материалами, полуфабрикатами;
3) порядке и сроках вывоза готовой продукции;
4) компенсационных и иных выплатах работнику.
Статья 221. Режим рабочего времени и времени отдыха,
условия обеспечения безопасности и
охраны труда надомных работников
Режим рабочего времени и времени отдыха, особенности контроля работодателя за
соблюдением работником режима рабочего времени, условия по обеспечению безопасности
и охраны труда и соблюдению этих условий для работника, выполняющего работу на
дому, определяются в трудовом договоре.
Глава 23-1. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ,
ЗАНЯТЫХ НА ДИСТАНЦИОННОЙ РАБОТЕ
Сноска. Раздел 3 дополнен главой 23-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Статья 221-1. Дистанционная работа
Дистанционная работа является особой формой осуществления трудового процесса
вне места расположения работодателя с применением в процессе работы информационных
и коммуникационных технологий.
Статья 221-2. Условия труда работников, занятых на
дистанционной работе
1. Работодатель предоставляет работнику средства коммуникаций (средства
связи) и несет расходы по их установке и обслуживанию. В случае, когда работник
использует собственные средства коммуникаций на постоянной основе работодателем
выплачивается компенсация, размер и порядок выплаты которых устанавливается по
соглашению с работником.
По соглашению сторон дистанционному работнику могут возмещаться и иные
расходы, связанные с выполнением для работодателя работы (стоимость электроэнергии,
воды и т. д.).
2. Способы и периодичность рабочих контактов работника с работодателем
определяются в трудовом договоре.
Статья 221-3. Учет рабочего времени и времени отдыха,
условия обеспечения безопасности и
охраны труда
На работников, занятых на дистанционной работе, распространяются нормы
продолжительности рабочего времени и времени отдыха, установленные настоящим
Кодексом.
Для работников, занятых на дистанционной работе, устанавливается
фиксированный учет рабочего времени, особенности контроля за которым определяются в
трудовом договоре.
Особенности контроля за соблюдением режима рабочего времени, условия по
обеспечению безопасности и охраны труда и соблюдению этих условий для работника
определяются в трудовом договоре.
Глава 24. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ИНВАЛИДОВ
Статья 222. Реализация инвалидами права на труд
1. Инвалиды имеют право заключать трудовые договоры с работодателями с
обычными условиями труда либо в специализированных организациях, применяющих труд
инвалидов.
2. Отказ в заключении трудового договора, перевод инвалида на другую
работу, изменение условий труда по мотивам инвалидности не допускаются, за
исключением случаев, когда по медицинскому заключению состояние его здоровья
препятствует выполнению трудовых обязанностей либо угрожает его здоровью и (или)
безопасности труда других лиц.
Сноска. Статья 222 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 223. Условия труда работников-инвалидов
1. Условия нормирования, оплаты и охраны труда, режим работы, порядок
совмещения профессий (должностей), технические, санитарные, гигиенические,
производственно-бытовые условия, а также иные по согласованию сторон условия
трудового, коллективного договоров не могут ухудшать положения или ограничивать
права работников-инвалидов по сравнению с другими работниками.
2. Запрещается применение труда инвалидов на тяжелых работах, работах с
вредными (особо вредными), опасными условиями труда.
3. Работающим инвалидам могут предоставляться дополнительные гарантии,
установленные настоящим Кодексом, соглашениями, актами работодателя, а также
трудовым, коллективным договорами.
4. Медицинские заключения о режиме неполного рабочего времени, снижении
нагрузки и других условиях труда работающих инвалидов обязательны для исполнения
работодателем.
Статья 224. Сокращенная продолжительность рабочего
времени работников-инвалидов
1. Работникам-инвалидам первой и второй групп устанавливается сокращенная
продолжительность рабочего времени - не более 36 часов в неделю.
2. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) работников-инвалидов
первой и второй групп не может превышать семь часов.
Статья 225. Ограничение применения суммированного учета
рабочего времени для работников-инвалидов
1. Для работников-инвалидов первой и второй групп не допускается применение
суммированного учета рабочего времени.
2. Работникам-инвалидам третьей группы не может устанавливаться
суммированный учет рабочего времени, если такой режим запрещен им по медицинским
показаниям.
Статья 226. Ограничение работы в ночное время,
сверхурочной работы, работы в выходные
и праздничные дни, направления
в командировку работников-инвалидов
Привлечение к сверхурочной работе, работе в ночное время, в выходные и
праздничные дни, направление в командировку работников-инвалидов допускаются только
с их письменного согласия, если такая работа не запрещена им по медицинским
показаниям.
Статья 227. Предоставление оплачиваемого ежегодного
трудового отпуска работникам-инвалидам
Работникам-инвалидам оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предоставляется в
соответствии с графиком отпусков, утверждаемым работодателем по согласованию с
ними.
Статья 228. Предоставление дополнительного оплачиваемого
ежегодного отпуска работникам-инвалидам
Дополнительный оплачиваемый ежегодный отпуск предоставляется одновременно с
оплачиваемым ежегодным трудовым отпуском либо по желанию работника-инвалида в
другое время рабочего года.
Глава 25. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА ГРАЖДАНСКИХ СЛУЖАЩИХ
Статья 229. Поступление на гражданскую службу
1. Поступление на гражданскую службу осуществляется в порядке назначения либо
по конкурсу.
2. Конкурс организовывается и проводится государственным учреждением,
казенным предприятием, имеющим вакантную должность.
3. Порядок поступления на гражданскую службу и проведения конкурса на занятие
вакантной должности гражданского служащего определяется уполномоченным органом по
труду.
4. Прием на гражданскую службу осуществляется путем заключения трудового
договора и издания акта работодателя.
Сноска. Статья 229 с изменением, внесенным Законом РК от 29.09.2014 № 239-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Примечание РЦПИ!
Статью 230 предусмотрено исключить Законом РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в
действие с 01.01.2016).
Статья 230. Перечень должностей гражданских служащих
Перечень должностей гражданских служащих определяется Правительством
Республики Казахстан.
Примечание РЦПИ!
Кодекс предусмотрено дополнить статьей 230-1 в соответствии с Законом РК от
27.06.2014 № 212 (вводится в действие с 01.01.2016).
Статья 231. Ограничения, связанные с пребыванием на
гражданской службе
1. Гражданский служащий не вправе:
1) использовать в неслужебных целях средства материально-технического,
финансового и информационного обеспечения, другое государственное имущество и
служебную информацию;
2) участвовать в действиях, препятствующих нормальному функционированию
гражданской службы и выполнению должностных обязанностей;
3) использовать служебное положение в целях, не связанных с гражданской
службой;
4) разглашать сведения, ставшие известными в период прохождения гражданской
службы, составляющие государственные секреты, служебную и иную охраняемую законом
тайну.
2. На гражданскую службу на должность, связанную с исполнением управленческих
функций, не может быть принято лицо, ранее совершившее коррупционное преступление.
Сноска. Статья 231 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.12.2009 № 222-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 232. Перевод гражданского служащего на работу
в другое государственное учреждение
(казенное предприятие)
Гражданский служащий по его письменному заявлению может быть переведен на
работу в другое государственное учреждение (казенное предприятие) по согласованию
между руководителями соответствующих организаций.
Статья 233. Аттестация гражданских служащих
В целях определения уровня профессиональной и квалификационной подготовки,
деловых качеств гражданские служащие проходят аттестацию.
Порядок и условия проведения аттестации гражданских
служащих определяются уполномоченным государственным органом соответствующей сферы
деятельности.
Статья 234. Продвижение по гражданской службе
1. Продвижение по службе гражданских служащих осуществляется путем перевода
их на вышестоящую должность.
2. Преимущественным правом на продвижение по гражданской службе пользуются
гражданские служащие, имеющие высокий уровень квалификации и опыт работы, постоянно
повышающие свой профессиональный, квалификационный уровень.
Статья 235. Повышение квалификации и переподготовка
гражданских служащих
1. Гражданские служащие могут быть направлены в соответствующие организации
образования в целях углубления профессиональных знаний и навыков, приобретения
профессий и специальностей.
2. Обучение, переобучение, стажировка, включая научную стажировку, в случае
обучения без отрыва от производства (работы) гражданского служащего оплачиваются за
счет средств направляющей организации.
За время учебы гражданского служащего за ним сохраняются занимаемая
должность, гарантии и компенсационные выплаты.
3. Гражданским служащим, проходящим повышение квалификации или
переподготовку по специальности, соответствующей профилю деятельности гражданской
службы, предоставляется оплачиваемый учебный отпуск.
Статья 236. Поощрения гражданских служащих
За добросовестное исполнение должностных обязанностей, высокое качество
выполнения работ, в том числе работ особой сложности и срочности, за инициативу,
творческую активность и другие достижения в работе гражданские служащие могут
быть поощрены:
1) продвижением по гражданской службе;
2) денежным вознаграждением;
3) объявлением благодарности.
Коллективным договором могут быть предусмотрены и другие меры поощрения.
Статья 237. Гарантии и компенсационные выплаты
гражданским служащим при переезде
на работу в другую местность
Гражданским служащим при переезде на работу вместе с государственным
учреждением (казенным предприятием) в другую местность (другой населенный пункт) по
существующему административно-территориальному делению выплачиваются:
стоимость проезда к месту работы самого гражданского служащего и членов его
семьи (кроме случаев, когда государственное учреждение (казенное предприятие)
предоставляет соответствующее средство передвижения);
расходы по провозу имущества;
суточные за каждый день нахождения в пути;
единовременное пособие в размере шести должностных окладов по занимаемой
должности;
заработная плата за дни сбора в дорогу и устройства на новом месте
жительства, но не более шести дней, а также за время нахождения в пути.
Статья 238. Оплата труда гражданских служащих
1. Система оплаты труда гражданских служащих, содержащихся за счет
государственного бюджета, определяется Правительством Республики Казахстан.
2. Специалистам в области здравоохранения, социального обеспечения,
образования, культуры, спорта и ветеринарии, являющимся гражданскими служащими и
работающим в сельской местности, по решению местных представительных органов за
счет бюджетных средств устанавливаются повышенные не менее чем на двадцать пять
процентов должностные оклады и тарифные ставки по сравнению с окладами и ставками
гражданских служащих, занимающихся этими видами деятельности в городских условиях,
если иное не установлено законами Республики Казахстан.
3. Перечень должностей специалистов в области здравоохранения, социального
обеспечения, образования, культуры, спорта и ветеринарии, являющихся гражданскими
служащими и работающих в сельской местности, определяется местным исполнительным
органом по согласованию с местным представительным органом.
Сноска. Статья 238 с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от
03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); Законом РК от 17.01.2014 № 165-V (вводится
в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 239. Отпуск гражданским служащим
1. Гражданским служащим, содержащимся за счет государственного бюджета,
предоставляется основной оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск продолжительностью
не менее тридцати календарных дней с выплатой пособия на оздоровление в размере
должностного оклада. Пособие для оздоровления гражданским служащим выплачивается
один раз в календарном году.
Для отдельных категорий гражданских служащих законами Республики Казахстан
может быть установлена более длительная продолжительность основного оплачиваемого
ежегодного трудового отпуска.
2. Гражданским служащим, обучающимся в высших учебных заведениях, по
соглашению с работодателем предоставляются оплачиваемые учебные отпуска на период
сдачи экзаменов, подготовки и защиты дипломного проекта (работы), сдачи выпускных
экзаменов.
Сноска. Статья 239 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 240. Дополнительное основание для прекращения
трудового договора с гражданскими служащими
1. Помимо оснований для прекращения трудового договора с работниками,
установленных настоящим Кодексом, дополнительным основанием для прекращения
трудового договора с гражданскими служащими является достижение ими пенсионного
возраста, установленного законом Республики Казахстан.
2. С работником, достигшим пенсионного возраста и обладающим высоким
профессиональным и квалификационным уровнем, с учетом его работоспособности
руководителем государственного учреждения (казенного предприятия) либо
ответственным секретарем или иным должностным лицом, определяемым Президентом
Республики Казахстан, трудовой договор может продлеваться ежегодно.
Cноска. Статья 240 с изменениями, внесенными Законом РК от 27 июля 2007 года
N 315 (вводится в действие со дня официального опубликования).
Глава 25-1. Особенности регулирования труда работников
государственных предприятий на праве хозяйственного ведения,
национальных управляющих холдингов, национальных институтов
развития, национальных холдингов и национальных компаний, а
также их дочерних организаций Сноска. Кодекс дополнен главой 25-1 в соответствии с Законом РК от 07.12.2009
№ 222-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).
Статья 240-1. Ограничение, связанное с пребыванием на
работе в государственных предприятиях на
праве хозяйственного ведения, национальных
управляющих холдингах, национальных
институтах развития, национальных холдингах
и национальных компаниях, а также их
дочерних организациях
На работу в государственные предприятия на праве хозяйственного ведения,
национальные управляющие холдинги, национальные институты развития, национальные
холдинги и национальные компании, а также их дочерние организации на должность,
связанную с исполнением управленческих функций, не может быть принято лицо, ранее
совершившее коррупционное преступление.
Глава 25-2. Особенности регулирования труда работников,
относящихся к авиационному персоналу гражданской авиации Сноска. Кодекс дополнен главой 25-2 в соответствии с Законом РК от 04.07.2013
№ 132-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 240-2. Режим рабочего времени и времени отдыха
работников, относящихся к авиационному
персоналу гражданской авиации
Труд работников, относящихся к авиационному персоналу гражданской и
экспериментальной авиации, непосредственно связанному с безопасностью полетов,
регулируется настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными Законом
Республики Казахстан «Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан
и деятельности авиации» и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан,
устанавливающими особые нормы продолжительности режима рабочего времени и времени
отдыха с учетом международных стандартов и нормативов в области гражданской
авиации.
Глава 26. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РАБОТНИКОВ
СУБЪЕКТОВ МАЛОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА
Статья 241. Субъекты малого предпринимательства,
в отношении которых устанавливаются
особенности регулирования
трудовых отношений
Особенности регулирования труда, установленные настоящей главой,
распространяются на субъектов малого предпринимательства со среднегодовой
численностью работников не более 25 человек.
Статья 242. Сроки трудовых договоров для субъектов
малого предпринимательства
Субъекты малого предпринимательства могут заключать трудовые договоры с
работниками на определенный срок без ограничения, предусмотренного подпунктом 2)
пункта 1 статьи 29 настоящего Кодекса.
Статья 243. Правила трудового распорядка субъектов
малого предпринимательства
Субъекты малого предпринимательства утверждают правила трудового распорядка
самостоятельно.
Статья 244. Режим работы
Субъекты малого предпринимательства имеют право устанавливать режим работы,
предусматривающий привлечение к работе в выходные и праздничные дни в соответствии
с графиком, который утверждается работодателем, а также использовать суммированный
учет рабочего времени или разделение рабочего дня на части с соблюдением общих
требований по продолжительности рабочего времени.
Статья 245. Условия оплаты труда
Условия оплаты труда работников субъектов малого предпринимательства
устанавливаются или изменяются работодателем и доводятся до сведения работников во
время заключения трудового договора или не позднее чем за месяц до их утверждения.
При утверждении условий оплаты работы работодатель не имеет права в одностороннем
порядке изменять условия трудового договора.
Статья 246. Участие субъектов малого предпринимательства
в социальном партнерстве
На трудовые отношения с участием субъектов малого предпринимательства
распространяется действие соглашений в случае, если работодатели и работники
объединились в соответствующие организации для ведения переговоров и подписания
таких соглашений.
Статья 247. Особенности организации безопасности
и охраны труда у субъектов
малого предпринимательства
Организация безопасности и охраны труда у субъектов малого
предпринимательства может осуществляться на договорной основе с физическими или
юридическими лицами.
Глава 27. ОСОБЕННОСТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ ТРУДА РУКОВОДИТЕЛЯ И
ЧЛЕНОВ КОЛЛЕГИАЛЬНОГО ИСПОЛНИТЕЛЬНОГО ОРГАНА ЮРИДИЧЕСКОГО ЛИЦА И
РАБОТНИКОВ, НАЗНАЧАЕМЫХ (ИЗБИРАЕМЫХ) СОБСТВЕННИКОМ ИМУЩЕСТВА ИЛИ
УПОЛНОМОЧЕННЫМ ИМ ЛИЦОМ (ОРГАНОМ) ЛИБО УПОЛНОМОЧЕННЫМ ОРГАНОМ ЮРИДИЧЕСКОГО
ЛИЦА Сноска. Заголовок главы 27 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012
№ 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его
первого официального опубликования).
Статья 248. Правовые основы регулирования труда
руководителя исполнительного органа
юридического лица
Трудовые отношения с руководителем исполнительного органа юридического лица
осуществляются в соответствии с настоящим Кодексом, законами Республики Казахстан,
учредительными документами и трудовым договором.
Статья 249. Заключение трудового договора
с руководителем исполнительного органа
юридического лица
Трудовой договор с руководителем исполнительного органа юридического лица
заключается собственником имущества юридического лица или уполномоченным им лицом
(органом) либо уполномоченным органом юридического лица на срок, установленный
законами Республики Казахстан, учредительными документами или соглашением сторон.
Законами Республики Казахстан или учредительными документами могут
быть установлены дополнительные процедуры, предшествующие заключению трудового
договора с руководителем исполнительного органа юридического лица.
Статья 250. Работа руководителя исполнительного органа
юридического лица по совместительству
Руководитель исполнительного органа юридического лица может занимать
оплачиваемые должности в других организациях только с разрешения уполномоченного
органа юридического лица либо собственника имущества юридического лица, либо
уполномоченного им лица (органа).
Статья 251. Материальная ответственность руководителя
исполнительного органа юридического лица
Руководитель исполнительного органа юридического лица несет материальную
ответственность за ущерб, причиненный им юридическому лицу, в порядке,
установленном настоящим Кодексом или иными законами Республики Казахстан.
Статья 252. Дополнительные основания для прекращения
трудового договора с руководителем
исполнительного органа юридического лица
Помимо оснований, предусмотренных настоящим Кодексом, дополнительным
основанием для прекращения трудового договора с руководителем исполнительного
органа юридического лица является решение собственника имущества юридического лица
либо уполномоченного собственником лица (органа) или уполномоченного органа
юридического лица о досрочном прекращении трудовых отношений.
В случае прекращения трудового договора с руководителем исполнительного
органа юридического лица до истечения срока его действия ему производится
компенсационная выплата за досрочное расторжение трудового договора в размере, на
условиях и в порядке определяемом трудовым договором.
Сноска. Статья 252 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 253. Досрочное расторжение трудового договора по
инициативе руководителя исполнительного
органа юридического лица
Руководитель исполнительного органа юридического лица имеет право досрочно
расторгнуть трудовой договор, предупредив об этом собственника имущества
юридического лица либо уполномоченное собственником лицо (орган) или уполномоченный
орган юридического лица в письменной форме не менее чем за два месяца.
Статья 254. Особенности регулирования труда членов
коллегиального исполнительного органа
юридического лица и работников, назначаемых
(избираемых) собственником имущества или
уполномоченным им лицом (органом) либо
уполномоченным органом юридического лица
Сноска. Заголовок статьи 254 с изменениями, внесенными Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Особенности регулирования труда руководителя исполнительного органа,
установленные настоящей главой, распространяются на других членов коллегиального
исполнительного органа юридического лица, если иное не установлено законами
Республики Казахстан.
Особенности регулирования труда работников, назначаемых (избираемых)
собственником имущества или уполномоченным им лицом (органом) либо уполномоченным
органом юридического лица, определяются законами Республики Казахстан.
Сноска. Статья 254 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 28. Особенности регулирования труда государственных
служащих, депутатов Парламента и маслихатов, судей Республики
Казахстан, лиц, состоящих на воинской службе, сотрудников
специальных государственных, правоохранительных органов,
государственной фельдъегерской службы и работников
Национального Банка Республики Казахстан и его ведомств
Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 23.04.2014 № 200-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Сноска. В тексте главы 28 слова "работников", "работники", "работникам"
заменены соответственно словами "сотрудников", "сотрудники", "сотрудникам" Законом
РК от 06.01.2011 № 379-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 255. Регулирование труда государственных
служащих, депутатов Парламента и
маслихатов, судей Республики Казахстан
Труд государственных служащих, депутатов Парламента и маслихатов, судей
Республики Казахстан регулируется настоящим Кодексом с
особенностями, предусмотренными законами Республики Казахстан
и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан, устанавливающими особые
условия и порядок поступления на службу, ее прохождения и прекращения, особые
условия труда, условия оплаты труда, а также дополнительные льготы, преимущества и
ограничения.
Статья 256. Лица, состоящие на воинской службе,
сотрудники специальных государственных и
правоохранительных органов
Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
1. К лицам, состоящим на воинской службе, относятся лица, проходящие службу в
Вооруженных Силах Республики Казахстан, Пограничной службе, органах военной
контрразведки и военной полиции Комитета национальной безопасности Республики
Казахстан, Службе обороны объектов (Республиканская гвардия) Службы государственной
охраны Республики Казахстан, Национальной гвардии Республики Казахстан, военно-
следственных органах Министерства внутренних дел, органах управления и воинских
частях гражданской обороны уполномоченного органа в сфере гражданской защиты и
органах военной прокуратуры.
2. К сотрудникам правоохранительных органов относятся лица, состоящие на
службе в органах внутренних дел, антикоррупционной службе, службе экономических
расследований, государственной противопожарной службе, органах прокуратуры
Республики Казахстан, осуществляющие правоохранительную деятельность в соответствии
с законами Республики Казахстан.
3. К сотрудникам специальных государственных органов относятся лица,
проходящие службу в органах национальной безопасности, уполномоченном органе в
сфере внешней разведки и Службе государственной охраны Республики Казахстан.
Сноска. Статья 256 с изменениями, внесенными законами РК от 27.05.2010 № 279-
IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 16.02.2012 №
562-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого
официального опубликования); от 11.04.2014 № 189-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования); от 04.07.2014 № 233-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.11.2014 №
248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его
первого официального опубликования); от 10.01.2015 № 275-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 257. Регулирование труда лиц, состоящих на
воинской службе, сотрудников специальных
государственных, правоохранительных органов и
государственной фельдъегерской службы
Труд лиц, состоящих на воинской службе, сотрудников специальных
государственных, правоохранительных органов и государственной фельдъегерской службы
регулируется настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными
специальными законами Республики Казахстан и иными нормативными правовыми актами
Республики Казахстан, устанавливающими особые условия и порядок поступления на
службу, ее прохождения и прекращения, особые условия труда, условия оплаты труда, а
также дополнительные льготы, преимущества и ограничения.
Сноска. Статья 257 в редакции Закона РК от 23.04.2014 № 200-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 257-1. Регулирование труда работников
Национального Банка Республики Казахстан
и его ведомств
Труд работников Национального Банка Республики Казахстан и его ведомств
регулируется настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными Законом
Республики Казахстан «О Национальном Банке Республики Казахстан» и иными
нормативными правовыми актами Республики Казахстан, устанавливающими особые условия
назначения на должность, прекращения трудового договора, особые условия труда и
условия оплаты труда, а также преимущества и ограничения.
Сноска. Глава 28 дополнена статьей 257-1 в соответствии с Законом РК от
05.07.2012 № 30-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Глава 28-1. Особенности регулирования труда
работников, входящих в состав профсоюзных органов
профессионального союза Сноска. Кодекс дополнен главой 28-1 в соответствии с Законом РК от 27.06.2014
№ 212 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его
первого официального опубликования).
Статья 257-2. Регулирование труда работников, входящих в
состав профсоюзных органов профессионального союза
Труд работников, входящих в состав профсоюзных органов профессионального
союза, регулируется настоящим Кодексом с особенностями, предусмотренными Законом
Республики Казахстан «О профессиональных союзах».
РАЗДЕЛ 4. СОЦИАЛЬНОЕ ПАРТНЕРСТВО И КОЛЛЕКТИВНЫЕ
ОТНОШЕНИЯ В СФЕРЕ ТРУДА
Глава 29. СОЦИАЛЬНОЕ ПАРТНЕРСТВО В СФЕРЕ ТРУДА
Статья 258. Задачи социального партнерства
Социальное партнерство в Республике Казахстан направлено на решение следующих
задач:
1) создание эффективного механизма регулирования социальных, трудовых и
связанных с ними экономических отношений;
2) содействие обеспечению социальной стабильности и общественного согласия
на основе объективного учета интересов всех слоев общества;
3) содействие в обеспечении гарантий прав работников в сфере труда,
осуществление их социальной защиты;
4) содействие процессу консультаций и переговоров между сторонами
социального партнерства на всех уровнях;
5) содействие разрешению коллективных трудовых споров;
6) выработка предложений по реализации государственной политики в области
социально-трудовых отношений.
Статья 259. Основные принципы социального партнерства
Основными принципами социального партнерства являются:
1) полномочность представителей сторон;
2) равноправие сторон;
3) свобода выбора обсуждаемых вопросов;
4) добровольность принятия обязательств;
5) уважение интересов сторон;
6) обязательность выполнения коллективных договоров, соглашений;
7) ответственность сторон, их представителей за невыполнение по их вине
принятых обязательств по соглашению;
8) содействие государства в укреплении и развитии социального партнерства;
9) гласность принимаемых решений.
Статья 260. Органы социального партнерства
Социальное партнерство обеспечивается в форме взаимодействия сторон
посредством органов социального партнерства:
1) на республиканском уровне - республиканской трехсторонней комиссией по
социальному партнерству и регулированию социальных и трудовых отношений (далее -
республиканская комиссия);
2) на отраслевом уровне - отраслевыми комиссиями по социальному партнерству
и регулированию социальных и трудовых отношений (далее - отраслевая комиссия);
3) на региональном (областном, городском, районном) уровне - областными,
городскими, районными комиссиями по социальному партнерству и регулированию
социальных и трудовых отношений (далее - региональная комиссия);
4) на уровне организаций в форме соглашений или коллективных договоров,
устанавливающих конкретные взаимные обязательства в сфере труда между
представителями работников и работодателем, а в организациях с иностранным участием
- резидентами Республики Казахстан на основе международных договоров (соглашений) и
законодательства Республики Казахстан.
Статья 261. Формы социального партнерства
Социальное партнерство осуществляется в формах:
коллективных переговоров по подготовке проектов коллективных договоров,
соглашений и их заключению;
взаимных консультаций (переговоров) по вопросам регулирования трудовых
отношений и иных непосредственно связанных с ними отношений, обеспечения гарантий
прав работников в сфере труда и совершенствования трудового законодательства
Республики Казахстан;
участия представителей работников и работодателей в досудебном разрешении
трудовых споров.
Статья 262. Стороны социального партнерства
Сторонами социального партнерства является государство в лице соответствующих
исполнительных органов, работники и работодатели в лице их представителей,
уполномоченных в установленном порядке.
Статья 263. Организация социального партнерства на
республиканском уровне
1. Республиканская комиссия является постоянно действующим органом по
обеспечению согласования интересов сторон социального партнерства путем проведения
консультаций и переговоров, которые оформляются соответствующими решениями.
1-1. Обеспечение организации социального партнерства на республиканском
уровне возлагается на уполномоченный государственный орган по труду.
2. Участниками республиканской комиссии являются полномочные представители
Правительства Республики Казахстан, республиканских объединений работников и
республиканских объединений работодателей.
3. Полномочными представителями работников на республиканском уровне являются
республиканские объединения профессиональных союзов.
4. Полномочными представителями республиканских объединений работодателей
являются представители Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан,
республиканского союза (ассоциации) объединений субъектов частного
предпринимательства, республиканского объединения по малому предпринимательству,
республиканских отраслевых объединений субъектов частного предпринимательства.
Представление от указанных союзов (ассоциаций) осуществляется на
пропорциональной основе в зависимости от количества входящих в их состав
республиканских общественных объединений.
Сноска. Статья 263 с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2013 № 130-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 264. Организация социального партнерства на
отраслевом уровне
1. Отраслевая комиссия является постоянно действующим органом по
обеспечению согласования интересов сторон социального партнерства путем проведения
консультаций и переговоров, которые оформляются соответствующими решениями. Для
целей настоящего Кодекса перечень отраслей устанавливается республиканской
комиссией.
1-1. Обеспечение организации социального партнерства на отраслевом уровне
возлагается на уполномоченные государственные органы соответствующих сфер
деятельности.
2. Участниками отраслевых комиссий являются полномочные представители
уполномоченных государственных органов соответствующих сфер деятельности,
представители работодателей и работников.
3. Полномочными представителями работников на отраслевом уровне являются
отраслевые профессиональные союзы.
4. Полномочными представителями работодателей являются
представители Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и
отраслевых организаций.
Сноска. Статья 264 с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2013 № 130-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 265. Организация социального партнерства на
региональном уровне
1. Региональная комиссия является постоянно действующим органом по
обеспечению согласования интересов сторон социального партнерства путем проведения
консультаций и переговоров, которые оформляются соответствующими соглашениями и
решениями.
1-1. Обеспечение организации социального партнерства на региональном уровне
возлагается на местные исполнительные органы соответствующей административно-
территориальной единицы.
2. Участниками региональных комиссий являются соответствующие полномочные
представители местных исполнительных органов, представители работодателей и
работников.
3. Полномочными представителями работников на региональном уровне являются
территориальные объединения профессиональных союзов.
4. Полномочными представителями работодателей на региональном уровне
являются:
1) на областном уровне – представители Национальной палаты предпринимателей
Республики Казахстан, областные объединения субъектов частного предпринимательства,
областное объединение по малому предпринимательству;
2) на городском, районном уровнях – представители Национальной палаты
предпринимателей Республики Казахстан, городские, районные объединения по малому
предпринимательству.
Сноска. Статья 265 с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2013 № 130-
V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Статья 266. Регулирование социально-трудовых отношений
на уровне организации
1. Для обеспечения регулирования социально-трудовых отношений, ведения
коллективных переговоров и подготовки проекта коллективного договора и его
заключения, а также для организации контроля за выполнением коллективного договора
на равноправной основе по решению сторон образуются комиссии из наделенных
необходимыми полномочиями представителей сторон.
2. Работодатель в соответствии с условиями коллективного договора создает
условия для деятельности профессионального союза, действующего в организации.
3. По согласованию сторон и при наличии письменных заявлений работников,
являющихся членами профессионального союза, работодатель ежемесячно перечисляет на
счет профессионального союза членские профсоюзные взносы из заработной платы
работников.
Сноска. Статья 266 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 267. Принципы и порядок формирования постоянно
действующих республиканской, отраслевых,
региональных комиссий
1. Постоянно действующие республиканская, отраслевые, региональные комиссии
формируются на основе следующих принципов:
1) обязательность участия представителей органов исполнительной власти,
представителей работодателей и работников в деятельности комиссий;
2) полномочность сторон;
3) паритетное представительство;
4) равноправие сторон;
5) взаимная ответственность сторон.
2. Персональный состав участников комиссий формируется каждой стороной
социального партнерства самостоятельно.
Статья 268. Основные цели, задачи и функции республиканской,
отраслевой, региональной комиссий
1. Основными целями комиссий являются регулирование социальных и трудовых
отношений и согласование интересов сторон социального партнерства.
2. Основными задачами комиссий являются:
1) согласование позиций сторон социального партнерства по основным
направлениям социальной и экономической политики;
2) разработка и заключение соглашений;
3) разработка, согласование и утверждение мероприятий по реализации
соглашений;
4) проведение консультаций и выработка рекомендаций по вопросам, связанным с
ратификацией и применением международных трудовых норм.
3. Комиссии действуют в соответствии с утвержденными ими положениями и
планами работ. Заседания комиссий проводятся не реже двух раз в год.
4. Функциями республиканской комиссии являются:
1) рассмотрение (по инициативе сторон социального партнерства) законопроектов
в области социально-трудовых отношений и вынесение по ним рекомендаций;
2) внесение в органы исполнительной власти предложений о разработке и
принятии нормативных правовых актов в области социально-трудовых отношений;
3) утверждение национальной рамки квалификации;
4) разработка и согласование мероприятий по предупреждению и предотвращению
социально-трудовых конфликтов и забастовок;
5) согласование мер, направленных на обеспечение занятости и сокращение
уровня безработицы;
6) заключение генерального соглашения и осуществление мониторинга за его
исполнением;
7) формирование группы наблюдателей для участия в разработке и принятии
соглашений на отраслевом и региональном уровнях;
8) осуществление иных функций, направленных на реализацию основных целей и
задач республиканской комиссии.
5. Функциями отраслевой комиссии являются:
1) обеспечение исполнения сторонами социального партнерства соответствующей
отрасли генерального соглашения, решений республиканской комиссии;
2) рассмотрение (по инициативе сторон социального партнерства) программных и
стратегических документов соответствующей отрасли;
3) разработка и согласование мероприятий по предупреждению и предотвращению
социально-трудовых конфликтов и забастовок;
4) согласование мер, направленных на обеспечение занятости и сокращение
уровня безработицы;
5) заключение отраслевого соглашения и осуществление мониторинга за его
исполнением;
6) разработка основных принципов системы оплаты труда отрасли, в том числе
установления:
минимальной тарифной ставки (оклада) в отрасли;
предельных значений межразрядных коэффициентов;
повышающих отраслевых коэффициентов;
единого порядка установления доплат работникам, занятым на тяжелых работах,
работах с вредными (особо вредными), опасными условиями труда;
7) утверждение отраслевой рамки квалификации;
8) формирование Совета по безопасности и охране труда;
9) формирование Совета по трудовому арбитражу для предупреждения и разрешения
коллективных трудовых споров;
10) формирование группы наблюдателей для участия в разработке и принятии
соглашений и коллективных договоров;
11) формирование координационного центра по развитию кадрового потенциала и
квалификаций;
12) осуществление иных функций, направленных на реализацию основных целей и
задач отраслевой комиссии.
6. Функциями региональной комиссии являются:
1) обеспечение исполнения сторонами социального партнерства генерального
соглашения, отраслевых соглашений и решений республиканской и отраслевой комиссий;
2) рассмотрение (по инициативе сторон социального партнерства) программных и
стратегических документов региона;
3) разработка и согласование мероприятий по предупреждению и предотвращению
социально-трудовых конфликтов и забастовок;
4) содействие работодателям и представителям работников в урегулировании
трудовых споров;
5) принятие мер, направленных на обеспечение занятости и сокращение уровня
безработицы;
6) заключение регионального соглашения и мониторинг за его исполнением;
7) формирование Совета по вопросам предупреждения и разрешения коллективных
трудовых споров;
8) осуществление иных функций, направленных на реализацию основных целей и
задач региональной комиссии.
Сноска. Статья 268 в редакции Закона РК от 27.06.2014 № 212(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 269. Основные права республиканской, отраслевых
и региональных комиссий
Республиканская, отраслевая и региональная комиссии вправе:
1) рассматривать на своих заседаниях проблемы проведения согласованной
политики в области социальных и трудовых отношений;
2) согласовывать интересы исполнительных органов, объединений работодателей
и работников при разработке проекта соглашения, реализации указанного соглашения,
выполнении решений комиссии;
3) запрашивать у исполнительных органов, работодателей и (или)
представителей работников информацию о заключаемых и заключенных соглашениях,
регулирующих социальные и трудовые отношения;
4) осуществлять контроль за выполнением своих решений, а в случае их
неисполнения ответственными лицами направлять соответствующей стороне социального
партнерства информацию с предложениями по устранению выявленных нарушений и
привлечению к ответственности лиц, виновных в невыполнении условий соглашения;
5) запрашивать и получать у исполнительных органов информацию о социальном
положении, необходимую для ведения коллективных переговоров и подготовки проекта
соглашения, организации контроля за выполнением указанного соглашения;
6) вносить предложения по разработке нормативных правовых актов в области
социальных и трудовых отношений на рассмотрение уполномоченных государственных
органов;
7) создавать рабочие группы с привлечением ученых и специалистов;
8) приглашать на заседание комиссии работников исполнительных органов,
общественных объединений, а также независимых экспертов;
9) принимать совместные соглашения и решения, которые обязательны для
рассмотрения и исполнения в установленные комиссией сроки исполнительными органами,
объединениями работодателей и работников;
10) принимать участие в проведении международных, республиканских,
межрегиональных совещаний, конференций, конгрессов, семинаров по вопросам
социальных и трудовых отношений и социального партнерства в порядке, согласованном
с организаторами указанных мероприятий.
Статья 270. Полномочия представителей работников
1. Представители работников имеют право:
1) представлять и защищать социально-трудовые права и интересы работников;
2) вести с работодателем коллективные переговоры по разработке проектов и
заключению соглашений, коллективных договоров, получать в этих целях необходимую
информацию по вопросам трудовых отношений;
3) участвовать в решении вопросов социально-экономического развития,
предусмотренных в соглашениях или коллективных договорах;
4) осуществлять в порядке, установленном настоящим Кодексом, общественный
контроль;
5) взаимодействовать с государственными инспекторами уполномоченного
государственного органа по труду по вопросам нарушений трудового законодательства;
6) в соответствии с соглашениями и коллективными договорами посещать рабочие
места для изучения и принятия мер по обеспечению нормальных условий труда;
7) принимать участие в работе консультативно-совещательных органов по
разработке и рассмотрению проектов законодательных актов, программ, связанных с
трудовыми отношениями и социально-экономическими вопросами;
8) участвовать в урегулировании трудовых споров между работником и
работодателем в порядке, установленном настоящим Кодексом;
9) проводить собрания, шествия, митинги, пикеты, забастовки в порядке,
предусмотренном законодательством Республики Казахстан.
2. Не допускается воспрепятствование работодателями осуществлению
полномочий представителями работников.
Глава 30. ПОРЯДОК ЗАКЛЮЧЕНИЯ СОГЛАШЕНИЙ МЕЖДУ
СТОРОНАМИ СОЦИАЛЬНОГО ПАРТНЕРСТВА
Статья 271. Право на ведение переговоров по подготовке
соглашений
1. Инициатором переговоров по разработке, содержанию, заключению,
изменению, дополнению соглашения вправе выступать любая из сторон социального
партнерства.
2. При наличии на республиканском, отраслевом, региональном уровнях
нескольких уполномоченных работниками и работодателями представителей каждому из
них предоставляется право на ведение переговоров от имени представляемых ими
работников и работодателей.
Статья 272. Порядок ведения переговоров, разработки
и заключения соглашений
1. Стороны, получившие письменные предложения о начале переговоров от
другой стороны, обязаны в течение десяти календарных дней рассмотреть их и
приступить к переговорам.
При наличии разногласий между сторонами по отдельным положениям отраслевого
соглашения в течение трех месяцев со дня начала переговоров стороны должны
подписать отраслевое соглашение на согласованных условиях с одновременным
составлением протокола разногласий.
2. Порядок ведения переговоров, сроки разработки и заключения соглашений, а
также внесение в них изменений и дополнений, присоединение к ним утверждаются
комиссиями.
3. Соглашения вступают в силу с момента их подписания сторонами либо со
дня, установленного в соглашениях. Все приложения к соглашениям являются их
неотъемлемой частью и имеют с ними равную юридическую силу.
4. Срок действия соглашения устанавливается по согласованию сторон либо до
принятия нового соглашения, но не может превышать три года.
5. В тех случаях, когда на работников одновременно распространяется
действие нескольких соглашений, применяются наиболее благоприятные для работников
условия соглашений.
6. Генеральное, отраслевые, региональные соглашения закрепляются подписями
представителей сторон социального партнерства.
7. Подписанные сторонами отраслевые, региональные соглашения с приложениями
в десятидневный срок направляются для уведомительной регистрации.
Статья 273. Порядок принятия решений республиканской,
отраслевыми, региональными комиссиями
1. Решения комиссий принимаются только на основе достижения согласия всех
сторон в переговорах и оформляются соответствующими соглашениями.
2. В ходе переговоров, если стороны не смогли прийти к согласию,
составляется протокол, в который вносятся окончательно сформулированные предложения
сторон по устранению разногласий и срокам возобновления переговоров.
3. Порядок принятия решений и организации работы разрабатывается и
утверждается комиссиями.
Статья 274. Координаторы комиссий
Координаторы республиканской, отраслевой и региональной комиссий назначаются
совместным решением сторон. Координатор комиссии:
1) не вмешивается в деятельность сторон;
2) приглашает для участия в работе комиссии представителей объединений
работодателей и работников, представителей органов исполнительной власти, не
являющихся членами комиссий, а также ученых и специалистов, представителей других
организаций;
3) обеспечивает работу комиссии и рабочих групп, ведение протоколов,
подготовку проектов решений и контроль за их исполнением.
Статья 275. Стороны, виды соглашений
1. На республиканском уровне заключается Генеральное соглашение между
Правительством Республики Казахстан, республиканскими объединениями работодателей и
республиканскими объединениями работников.
2. На отраслевом уровне заключаются отраслевые соглашения между
уполномоченными государственными органами соответствующей сферы деятельности,
полномочными представителями работодателей и работников.
3. На региональном уровне заключаются региональные (областные, городские,
районные) соглашения между местными исполнительными органами и полномочными
представителями работодателей и работников.
Сноска. Статья 275 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 276. Содержание соглашений
1. Соглашения должны включать в себя положения:
1) о сроке действия;
2) о порядке контроля за исполнением;
3) о порядке внесения изменений и дополнений в соглашение;
4) об ответственности сторон в случае невыполнения взятых на себя
обязательств.
2. Содержание генерального соглашения определяется республиканской комиссией
исходя из проектов генерального соглашения, представленных всеми сторонами
социального партнерства или одной из них.
3. Содержание отраслевого и регионального соглашений определяется отраслевой
и региональной комиссиями на основе проектов соглашений, представленных всеми
сторонами социального партнерства или одной из них.
4. Генеральным соглашением должны предусматриваться положения:
1) о порядке рассмотрения законопроектов в области социально-трудовых
отношений;
2) о мероприятиях по предупреждению и предотвращению социально-трудовых
конфликтов и забастовок;
3) о развитии рынка труда, содействии эффективной занятости населения;
4) об условиях и охране труда, промышленной и экологической безопасности;
5) о развитии социального партнерства и диалога;
6) о порядке формирования и деятельности группы наблюдателей для участия в
разработке и принятии соглашений на отраслевом и региональном уровнях.
5. Отраслевыми соглашениями должны предусматриваться положения:
1) о порядке рассмотрения программных и стратегических документов
соответствующей отрасли;
2) о развитии социального партнерства и диалога в отрасли;
3) о мероприятиях по предупреждению и предотвращению социально-трудовых
конфликтов и забастовок;
4) об основных принципах системы оплаты труда отрасли, в том числе
установление:
минимальной тарифной ставки (оклада) в отрасли;
предельных значений межразрядных коэффициентов;
повышающих отраслевых коэффициентов;
единого порядка установления доплат работникам, занятым на тяжелых работах,
работах с вредными (особо вредными), опасными условиями труда;
5) о порядке утверждения отраслевой рамки квалификации;
6) о порядке формирования и деятельности Совета по безопасности и охране
труда;
7) о порядке формирования и деятельности Совета по вопросам предупреждения и
разрешения коллективных трудовых споров;
8) о порядке формирования и деятельности группы наблюдателей для участия в
разработке и принятии соглашений, коллективных договоров;
9) о порядке формирования и деятельности координационного центра по развитию
кадрового потенциала и квалификаций.
6. Региональными соглашениями должны предусматриваться положения о:
1) развитии социального партнерства и диалога в регионе;
2) порядке рассмотрения программных и стратегических документов региона;
3) мероприятиях по предупреждению и предотвращению социально-трудовых
конфликтов и забастовок;
4) содействии работодателям и представителям работников в урегулировании
трудовых споров;
5) принятии мер, направленных на обеспечение занятости и сокращение уровня
безработицы;
6) порядке формирования и деятельности Совета по вопросам предупреждения и
разрешения коллективных трудовых споров.
7. Положения соглашения, ухудшающие положение работника по сравнению с
трудовым законодательством Республики Казахстан, признаются недействительными и не
подлежат применению.
Сноска. Статья 276 в редакции Закона РК от 27.06.2014 № 212(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 277. Регистрация соглашений
1. Регистрацию отраслевых и региональных соглашений, заключенных на
областном уровне, осуществляет уполномоченный государственный орган по труду.
2. Регистрацию отраслевых и региональных соглашений, заключенных на
городском, районном уровне, осуществляют местные исполнительные органы.
Статья 278. Действие соглашений
1. Действие генерального соглашения распространяется на государственные
органы, работодателей, работников и их представителей.
2. Действие отраслевого соглашения распространяется на государственные органы
соответствующей сферы деятельности, работодателей, работников и их представителей
соответствующей отрасли.
3. Действие регионального соглашения распространяется на местные
исполнительные органы, работодателей, работников и их представителей
соответствующей административно-территориальной единицы.
4. Действие соглашений также распространяется на организации, расположенные
на территории Республики Казахстан, собственниками имущества, учредителями
(участниками) или акционерами которых являются иностранцы или иностранные
юридические лица либо юридические лица с иностранным участием.
5. Уполномоченный государственный орган по труду на республиканском уровне,
государственные органы соответствующей сферы деятельности на отраслевом и местные
исполнительные органы на региональном уровнях в течение тридцати календарных дней
со дня подписания соглашения обязаны официально опубликовать соглашения.
Сноска. Статья 278 в редакции Закона РК от 27.06.2014 № 212(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 279. Контроль за выполнением соглашений
Контроль за выполнением соглашений осуществляют стороны социального
партнерства.
Статья 280. Ответственность за уклонение от участия
в переговорах
Уклонение представителей сторон от участия в переговорах по заключению,
изменению соглашения о социальном партнерстве или неправомерный отказ от подписания
согласованного соглашения о социальном партнерстве, непредоставление информации,
необходимой для ведения переговоров и осуществления контроля за соблюдением норм
соглашения о социальном партнерстве, а равно нарушение или невыполнение его условий
влекут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Глава 31. КОЛЛЕКТИВНЫЙ ДОГОВОР Статья 281. Принципы ведения коллективных переговоров
Принципами ведения коллективных переговоров являются:
равноправие и уважение интересов сторон;
свобода выбора в обсуждении вопросов, составляющих содержание коллективного
договора или соглашения;
добровольность принятия сторонами обязательств;
соблюдение трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 282. Порядок ведения коллективных переговоров,
разработки и заключения коллективного
договора
1. Инициатором подготовки проекта и заключения коллективного договора может
быть любая из сторон.
Сторона, получившая уведомление другой стороны с предложением о начале
переговоров по заключению коллективного договора, обязана в десятидневный срок
рассмотреть его и вступить в переговоры в порядке, установленном пунктом 2
настоящей статьи.
2. Для ведения коллективных переговоров и подготовки проекта коллективного
договора стороны создают на паритетной основе комиссию. Количество членов комиссии,
ее персональный состав, сроки разработки проекта и заключения коллективного
договора определяются соглашением сторон.
Работодатель обеспечивает по согласованию сторон условия, необходимые для
разработки и заключения коллективного договора.
Работники, не являющиеся членами профессионального союза, на договорной
основе вправе уполномочить как орган профессионального союза, на договорной основе
так и иных представителей для представления их интересов во взаимоотношениях с
работодателем.
При наличии в организации нескольких представителей работников ими создается
единый представительный орган для участия в комиссии и подписания коллективного
договора. При этом каждому из них предоставляется право на представительство в
составе единого органа по ведению переговоров на основе принципа пропорционального
представительства в зависимости от численности представляемых ими работников.
3. Подготовленный комиссией проект коллективного договора подлежит
обязательному обсуждению работниками организации. Формы обсуждения проекта
определяются самими работниками. Проект дорабатывается комиссией с учетом
поступивших замечаний и предложений.
4. При достижении соглашения сторон коллективный договор составляется не
менее чем в двух экземплярах и подписывается представителями сторон.
5. При наличии разногласий между сторонами по отдельным положениям
коллективного договора в течение одного месяца со дня начала коллективных
переговоров стороны должны подписать коллективный договор на согласованных условиях
с одновременным составлением протокола разногласий.
6. Изменение и дополнение коллективного договора производятся только по
взаимному согласию сторон в порядке, установленном настоящей статьей для его
заключения.
7. Участники коллективных переговоров не вправе разглашать полученные
сведения, если эти сведения составляют государственные
секреты, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну.
8. Участники коллективных переговоров могут освобождаться от выполнения
трудовых обязанностей на время их проведения с сохранением среднемесячной
заработной платы. Данный срок включается в их трудовой стаж.
9. Подписанный сторонами коллективный договор работодатель обязан в месячный
срок со дня подписания представить в местный орган по инспекции труда для
мониторинга.
10. Представители сторон обязаны не реже одного раза в полугодие
информировать работников о ходе выполнения коллективного договора.
Сноска. Статья 282 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования).
Статья 283. Стороны коллективного договора
1. Сторонами коллективного договора являются работники и работодатель.
2. Коллективный договор может заключаться как в организациях, так и в
филиалах и представительствах иностранных юридических лиц.
Сноска. Статья 283 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 284. Содержание и структура коллективного
договора
1. Содержание и структура коллективного договора определяются сторонами в
соответствии с заключенными генеральным, отраслевыми и региональными соглашениями.
В коллективный договор включаются следующие положения:
1) о нормировании, формах, системах оплаты труда, размерах тарифных ставок и
окладов, надбавок и доплат работникам, в том числе занятым на тяжелых работах,
работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда;
2) о порядке индексации заработной платы, о выплате пособий и компенсационных
выплат, в том числе при несчастных случаях;
3) о допустимом соотношении между максимальным и минимальным размерами
заработной платы по соответствующей профессии, должности в организации;
4) об установлении межразрядных коэффициентов;
5) о продолжительности рабочего времени и времени отдыха, трудовых отпусках;
6) о создании здоровых и безопасных условий труда и быта, об объеме
финансирования мероприятий по безопасности и охране труда, об улучшении охраны
здоровья;
7) исключен Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
8) о создании условий для деятельности профессионального союза;
9) о мероприятиях по обучению работников основам трудового законодательства
Республики Казахстан;
10) о контроле за выполнением коллективного договора.
2. В коллективный договор могут включаться взаимные обязательства
работников и работодателя по следующим вопросам:
1) об улучшении организации труда и повышении эффективности производства;
2) о регулировании трудового распорядка и дисциплины труда;
3) об обеспечении занятости, подготовке, повышении квалификации,
переподготовке и трудоустройстве высвобождаемых работников;
4) о гарантиях и льготах работникам, совмещающим работу с обучением;
5) об улучшении жилищных и бытовых условий работников;
6) об оздоровлении, санаторно-курортном лечении и отдыхе работников;
7) о порядке учета мотивированного мнения органа профессионального союза
организации при расторжении трудового договора с работниками, являющимися членами
профессионального союза;
8) о гарантиях работникам, избранным в органы профессионального союза;
9) об условиях для осуществления деятельности представителей работников;
10) исключен Законом РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования);
11) о страховании работников;
11-1) об оплате отпуска по беременности и родам, отпуска работникам,
усыновившим (удочерившим) новорожденного ребенка (детей), с сохранением средней
заработной платы за вычетом суммы социальной выплаты на случай потери дохода в
связи с беременностью и родами, усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка
(детей), осуществленной в соответствии с законодательством Республики Казахстан об
обязательном социальном страховании;
12) о порядке внесения в коллективный договор изменений и дополнений;
13) о предотвращении расторжения трудовых договоров по инициативе
работодателя по мотивам забастовок;
14) об ответственности работников и работодателя за причиненный ими ущерб;
15) об ответственности сторон за выполнение коллективного договора;
16) о добровольных пенсионных взносах;
16-1) о гарантиях медицинского страхования работников и их семей, об охране
окружающей среды;
16-2) об осуществлении за счет средств работодателя добровольных пенсионных
взносов в пользу работника в случае недостаточности у него средств для заключения
договора пенсионного аннуитета со страховой организацией;
17) другие вопросы, определенные сторонами.
3. Коллективный договор не должен ухудшать положение работников по
сравнению с трудовым законодательством, генеральным, отраслевым, региональным
соглашениями. Такие положения признаются недействительными и не подлежат
применению.
Сноска. Статья 284 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 04.02.2013 № 75-V (вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
21.06.2013 № 106-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 285. Сроки и сфера действия коллективного
договора
1. Коллективный договор заключается на срок, определяемый сторонами.
2. Коллективный договор вступает в силу с момента его подписания, если иное
не предусмотрено его положениями, и обязателен для выполнения сторонами.
3. Действие коллективного договора распространяется на работодателя и
работников организации, от имени которых заключен коллективный договор, и
присоединившихся к нему работников на основании письменного заявления.
Порядок присоединения определяется в коллективном договоре.
4. Коллективный договор сохраняет свое действие на период реорганизации
(слияния, присоединения, разделения, выделения, преобразования) организации.
5. При смене собственника имущества организации действие коллективного
договора сохраняется в течение трех месяцев. В этот период стороны вправе начать
переговоры о заключении нового коллективного договора или сохранении, изменении и
дополнении действующего.
6. При ликвидации организации, объявлении ее банкротом коллективный договор
прекращает действие с момента прекращения трудовых договоров со всеми работниками.
Сноска. Статья 285 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 286. Ответственность сторон за неисполнение
коллективного договора
За неисполнение обязательств, предусмотренных коллективным договором, стороны
несут ответственность в соответствии с коллективным договором и законами Республики
Казахстан.
Статья 287. Гарантии и компенсации за время переговоров
С членами представительных органов работников, участвующими в коллективных
переговорах, в период их ведения не может быть расторгнут трудовой договор по
инициативе работодателя без согласия соответствующего представительного органа
(кроме случаев ликвидации организации).
Сноска. Статья 287 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 32. РАССМОТРЕНИЕ КОЛЛЕКТИВНЫХ ТРУДОВЫХ СПОРОВ
Статья 288. Возникновение коллективного трудового спора
1. Коллективный трудовой спор считается возникшим со дня письменного
уведомления работодателя о требованиях работников по вопросам применения трудового
законодательства Республики Казахстан, выполнения или изменения условий соглашений,
трудового и (или) коллективного договоров, актов работодателя, оформленных в
соответствии с пунктом 1 статьи 289 настоящего Кодекса, или со дня истечения срока,
указанного в статье 290 настоящего Кодекса, в случае несообщения работодателем,
объединением работодателей своих решений.
2. Коллективные трудовые споры разрешаются в порядке примирительных
процедур и (или) в судебном порядке.
Сноска. Статья 288 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 289. Порядок оформления и заявления требований
работников
1. Требования работников по вопросам установления и изменения условий и
оплаты труда, заключения, изменения и выполнения коллективных договоров и
соглашений между работниками и работодателем, объединением работодателей
формируются и утверждаются на общем собрании (конференции) работников.
Собрание работников считается правомочным, если на нем присутствует более
половины от общего числа работников организации.
Конференция считается правомочной, если на ней присутствует не менее двух
третей делегатов, избранных работниками в соответствии с протокольными решениями.
Решения собрания (конференции) работников считаются принятыми большинством
голосов участников. При невозможности проведения собрания (конференции) работников,
представительный орган работников имеет право утвердить свое решение, собрав
подписи более половины работников в поддержку выдвинутых им требований.
2. Требования работников излагаются в письменной форме и направляются
работодателю, объединениям работодателей в трехдневный календарный срок.
3. В случае если указанные требования выдвигаются работниками разных
работодателей, то эти требования могут представлять отраслевые или региональные
объединения профессиональных союзов либо иные уполномоченные работниками физические
и (или) юридические лица.
4. Работодатель, объединение работодателей обязаны воздерживаться от всякого
вмешательства, способного воспрепятствовать проведению собрания (конференции)
работников по выдвижению требований.
Сноска. Статья 289 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 290. Рассмотрение требований работников
Работодатель обязан рассмотреть выдвинутые работниками требования не позднее
трех рабочих дней, объединение работодателей не позднее пяти рабочих дней со дня их
получения и принять меры для их разрешения, а при невозможности разрешения в
указанный срок довести свои решения и предложения в письменном виде до работников с
указанием своих представителей для дальнейшего рассмотрения возникших разногласий.
Сноска. Статья 290 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 291. Примирительные процедуры
1. Требования работников при невозможности их разрешения в порядке,
предусмотренном статьей 290 настоящего Кодекса, рассматриваются в порядке
примирительных процедур.
Отклоненные работодателем, объединением работодателей (их представителями)
или удовлетворенные ими частично требования первоначально рассматриваются в
примирительной комиссии, а при недостижении соглашения в ней - трудовым арбитражем.
2. На любой из стадий рассмотрения коллективного трудового спора стороны
могут обратиться к посреднику. Процедура посредничества является самостоятельной по
отношению к примирительным процедурам в примирительной комиссии, трудовом арбитраже
и может идти параллельно с ними.
Статья 292. Примирительная комиссия
1. Примирительная комиссия создается сторонами в течение трех календарных
дней со дня доведения либо несообщения своего решения работодателем, объединением
работодателей (их представителями) до сведения работников (их представителей) либо
составления протокола разногласий в ходе коллективных переговоров.
2. Примирительная комиссия формируется из представителей сторон коллективного
трудового спора на паритетной основе. Решение о создании примирительной комиссии
оформляется актом работодателя и решением представителей работников.
Работодатель, объединение работодателей создают необходимые условия для
работы примирительной комиссии.
3. Примирительная комиссия рассматривает требования работников (их
представителей) в срок не позднее семи календарных дней со дня ее создания. Порядок
рассмотрения требований примирительной комиссией, продление указанного срока
рассмотрения осуществляются по соглашению сторон и оформляются протоколом.
4. В процессе примирительной процедуры примирительная комиссия
консультируется с работниками (их представителями), работодателем, объединением
работодателей (их представителями), государственными органами и иными
заинтересованными лицами.
5. Решение комиссии принимается на основе соглашения сторон, оформляется
протоколом, подписываемым представителями сторон, имеет для сторон обязательную
силу и исполняется в порядке и сроки, установленные решением примирительной
комиссии.
6. При недостижении соглашения в примирительной комиссии ее работа
прекращается, а для разрешения спора создается трудовой арбитраж.
Сноска. Статья 292 в редакции Закона РК от 27.06.2014 № 212(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 293. Трудовой арбитраж
1. Трудовой арбитраж создается сторонами коллективного трудового спора в
течение пяти календарных дней со дня прекращения работы примирительной комиссии с
участием членов республиканской, отраслевой или региональной комиссий по
регулированию социально-трудовых отношений.
2. Количество членов трудового арбитража, его персональный состав, порядок
рассмотрения трудового спора определяются соглашением сторон. Трудовой арбитраж
должен состоять не менее чем из пяти человек. В состав трудового арбитража
включаются представители общественных объединений, государственный инспектор труда,
специалисты, эксперты и другие лица.
3. Председатель трудового арбитража избирается сторонами из числа членов
арбитража.
4. Коллективный трудовой спор рассматривается трудовым арбитражем с
обязательным участием представителей сторон коллективного трудового спора, а при
необходимости также с участием представителей других заинтересованных лиц.
5. Процедура рассмотрения спора определяется трудовым арбитражем и
доводится до сведения сторон коллективного трудового спора.
6. Решение трудового арбитража принимается не позднее семи календарных дней
со дня его создания простым большинством голосов членов арбитража. При разделении
голосов членов трудового арбитража поровну решающим является голос председателя.
Решение должно быть мотивированным, излагаться в письменной форме и подписываться
всеми членами арбитража.
7. При недостижении соглашения сторон коллективного трудового спора в
примирительной комиссии в организациях, в которых законом запрещено или ограничено
проведение забастовок, создание трудового арбитража обязательно.
8. Решение трудового арбитража является обязательным для исполнения
сторонами коллективного трудового спора.
Статья 294. Рассмотрение коллективного трудового спора
с участием посредника
1. Порядок рассмотрения коллективного трудового спора с участием посредника
определяется по соглашению сторон коллективного трудового спора.
2. В качестве посредников сторонами определяются независимые по отношению к
ним организации и лица. Республиканская, отраслевая, региональная комиссии по
регулированию социально-трудовых отношений могут с согласия сторон коллективного
трудового спора привлекать к работе по урегулированию коллективных трудовых споров
руководителей и работников центральных и местных исполнительных органов, ассоциаций
и других общественных объединений, работодателей, а также независимых экспертов.
Во всех случаях избрания посредников от них должно быть получено письменное
согласие на посредничество.
Статья 295. Последствия достижения соглашения сторон по
коллективному трудовому спору
1. Во всех случаях достижения соглашения между сторонами коллективного
трудового спора о его разрешении с участием посредника (медиатора) или без него
незаконченные примирительные процедуры прекращаются, а условиями разрешения спора
считаются условия соглашения между сторонами.
Соглашения, достигнутые сторонами коллективного трудового спора, оформляются
в письменной форме.
2. Достижение соглашения между сторонами о разрешении спора влечет за собой
прекращение забастовки, если она была объявлена.
Сноска. Статья 295 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 296. Гарантии в связи с разрешением коллективного
трудового спора
Члены примирительной комиссии на время участия в переговорах по разрешению
коллективного трудового спора освобождаются от основной работы с сохранением
средней заработной платы.
Участвующие в разрешении коллективного трудового спора представители
работников, их объединений не могут быть в период разрешения коллективного
трудового спора подвергнуты дисциплинарному взысканию, переведены на другую работу
или с ними не могут быть расторгнуты трудовые договоры по инициативе работодателя
без предварительного согласия органа, уполномочившего их на представительство.
Статья 297. Обязанности сторон и примирительных
органов по урегулированию коллективных
трудовых споров
1. Ни одна из сторон не вправе уклоняться от участия в примирительных
процедурах.
2. Неурегулированные в коллективном трудовом споре разногласия должны быть
доведены письменно до сведения сторон.
3. Если урегулирование разногласий сторон коллективного трудового спора
невозможно по причине недостаточности полномочий представителя работодателя,
требования работников представляются собственникам имущества, учредителям
(участникам) или акционерам организаций, в том числе организаций, расположенных на
территории Республики Казахстан, собственниками имущества которых являются
иностранные физические или юридические лица либо организации с иностранным
участием.
4. При несогласии с результатами процедур, указанных в пунктах 2, 3
настоящей статьи, работники вправе использовать все иные предусмотренные законом
способы защиты своих интересов вплоть до забастовки.
Сноска. Статья 297 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 298. Право на забастовку
1. Работники могут принять решение о проведении забастовки, если
посредством примирительных процедур не удалось добиться разрешения коллективного
трудового спора, а также в случаях уклонения работодателя от примирительных
процедур либо невыполнения соглашения, достигнутого в ходе разрешения коллективного
трудового спора.
2. Решение о проведении забастовки принимается на собрании (конференции)
работников (их представителей).
Собрание работников считается правомочным, если на нем присутствует более
половины от общего числа работников организации.
Конференция считается правомочной, если на ней присутствует не менее двух
третей делегатов, избранных работниками в соответствии с протокольными решениями.
Решения собрания (конференции) работников считаются принятыми большинством
голосов участников. При невозможности проведения собрания (конференции) работников
представительный орган работников имеет право утвердить свое решение, собрав
подписи более половины работников в поддержку проведения забастовки.
3. Забастовку возглавляет уполномоченный работниками (их представителями)
орган (забастовочный комитет). В случае объявления забастовки работниками (их
представителями) нескольких работодателей с одинаковыми требованиями ее может
возглавить объединенный орган, формируемый из равного числа представителей этих
работников.
4. Участие в забастовке является добровольным. Никто не может быть принужден
к участию или отказу от участия в забастовке.
5. Лица, принуждающие работников к участию или отказу от участия в
забастовке, несут ответственность в порядке, установленном законами Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 298 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 299. Объявление о начале забастовки
1. Работодатель, объединение работодателей (их представители) должны быть
письменно предупреждены уполномоченным органом, указанным в пункте 3 статьи 298
настоящего Кодекса, о начале забастовки и возможной ее продолжительности не позднее
чем за пять рабочих дней до ее объявления.
2. В решении об объявлении забастовки указываются:
1) перечень разногласий сторон, являющихся основанием для проведения
забастовки;
2) дата, место и время начала забастовки, предполагаемое количество
участников;
3) наименование органа, возглавляющего забастовку, состав представителей
работников, уполномоченных на участие в примирительных процедурах;
4) предложения по минимуму необходимых работ (услуг), выполняемых в период
проведения забастовки.
Сноска. Статья 299 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 300. Полномочия органа, возглавляющего забастовку
1. Орган, возглавляющий забастовку, действует в пределах прав,
предоставленных ему настоящим Кодексом, и на основе полномочий, которыми наделяют
его работники (их представители).
2. Орган, возглавляющий забастовку, имеет право:
1) представлять интересы работников во взаимоотношениях с работодателем,
объединением работодателей (их представителями), государственными, профсоюзными,
иными юридическими и должностными лицами по вопросам разрешения выдвинутых
требований;
2) получать от работодателя, объединения работодателей (их представителей)
информацию по вопросам, затрагивающим интересы работников;
3) освещать ход рассмотрения требований работников в средствах массовой
информации;
4) привлекать специалистов для дачи заключений по спорным вопросам;
5) приостанавливать забастовку с согласия работников (их представителей).
3. Для возобновления ранее приостановленной забастовки не требуется
повторное рассмотрение спора примирительной комиссией, посредником или в трудовом
арбитраже. Работодатель, объединение работодателей (их представители) и орган по
урегулированию трудовых споров должны быть предупреждены о возобновлении забастовки
не позднее чем за три рабочих дня.
4. Полномочия органа, возглавляющего забастовку, прекращаются в случаях,
когда стороны коллективного трудового спора подписали соглашение об его
урегулировании, а также в случае признания забастовки не законной.
5. При осуществлении своих полномочий орган, возглавляющий забастовку, не
вправе принимать решения, относящиеся к компетенции работодателя, государственных
органов и общественных объединений.
Статья 301. Обязанности сторон коллективного трудового
спора в ходе забастовки
В период проведения забастовки стороны коллективного трудового спора обязаны
продолжить разрешение этого спора путем проведения переговоров.
Работодатель, государственные органы и орган, возглавляющий забастовку,
обязаны принять зависящие от них меры по обеспечению в период забастовки
общественного порядка, сохранности имущества организации и безопасности работников,
а также работы машин и оборудования, остановка которых представляет
непосредственную угрозу жизни и здоровью людей.
Сноска. Статья 301 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 302. Гарантии работникам в связи
с проведением забастовки
1. Организация или участие в забастовках (за исключением случаев,
предусмотренных пунктом 1 статьи 303 настоящего Кодекса) не может рассматриваться
как нарушение работником трудовой дисциплины и повлечь применение мер
дисциплинарного воздействия, предусмотренных настоящим Кодексом.
2. На время забастовки за работником сохраняются место работы (должность),
право на выплату пособий по социальному страхованию, трудовой стаж, а также
гарантируются другие права, вытекающие из трудовых отношений.
Заработная плата за время забастовки участвующим в ней работникам не
сохраняется, кроме случаев, когда забастовка проводится в связи с невыплатой или
несвоевременной выплатой заработной платы.
Статья 303. Незаконные забастовки
1. Забастовки признаются незаконными:
1) в периоды введения военного или чрезвычайного положения либо особых мер в
соответствии с законодательством о чрезвычайном положении; в органах и организациях
Вооруженных Сил Республики Казахстан, других воинских формированиях и организациях,
ведающих вопросами обеспечения обороны страны, безопасности государства, аварийно-
спасательных, поисково-спасательных, противопожарных работ, предупреждения или
ликвидации чрезвычайных ситуаций; в специальных государственных и
правоохранительных органах; в организациях, являющихся опасными производственными
объектами, на станциях скорой и неотложной медицинской помощи;
2) в организациях железнодорожного транспорта, гражданской авиации,
здравоохранения, организациях, обеспечивающих жизнедеятельность населения
(общественный транспорт, снабжение водой, электроэнергией, теплом, связью), на
непрерывно действующих производствах, приостановка деятельности которых связана с
тяжелыми и опасными последствиями, при несоблюдении условий, указанных в пункте 2
настоящей статьи;
3) в случае объявления без учета сроков, процедур и требований,
предусмотренных настоящим Кодексом;
4) в случаях, когда это создает реальную угрозу жизни и здоровью людей;
5) в иных случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан.
При наличии одного из оснований, указанных в настоящем пункте, прокурор
вправе приостановить забастовку до принятия судом соответствующего решения.
2. В организациях железнодорожного транспорта, гражданской авиации,
здравоохранения, организациях, обеспечивающих жизнедеятельность населения
(общественный транспорт, снабжение водой, электроэнергией, теплом, связью),
забастовка производится в том случае, если сохраняются необходимые для населения
перечень и объем соответствующих услуг, определяемые на основе предварительного
соглашения с местным исполнительным органом.
В непрерывно действующих производствах забастовка может проводиться только
при условии обеспечения бесперебойной работы основного оборудования, механизмов.
3. Решение о признании забастовки незаконной принимается судом в соответствии
с законами Республики Казахстан.
4. Решение о признании забастовки незаконной принимается судом по заявлению
работодателя или прокурора.
Решение суда доводится до сведения работников через орган, возглавляющий
забастовку, который обязан немедленно проинформировать участников забастовки о
решении суда, а при отсутствии органа, возглавляющего забастовку – непосредственно
работодателем.
Работодатель обеспечивает размещение текста решения суда в местах, доступных
для всеобщего обозрения.
Решение суда о признании забастовки незаконной подлежит немедленному
исполнению, а забастовка – прекращению.
В случае создания непосредственной угрозы жизни и здоровью людей прокурор или
суд до принятия соответствующего решения вправе приостановить забастовку.
5. Орган, возглавляющий забастовку, имеет право на обжалование решения суда в
порядке, установленном законами Республики Казахстан.
6. Лица, провоцирующие к продолжению участия в забастовке, признанной судом
незаконной, несут ответственность в порядке, установленном законами Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 303 с изменениями, внесенными законами РК от 13.02.2012 № 553-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015).
Статья 304. Последствия признания забастовки незаконной
При признании судом забастовки незаконной работодатель может привлечь к
дисциплинарной ответственности работников, принимавших участие в организации или
проведении забастовки.
Статья 305. Запрещение локаута
В процессе урегулирования коллективного трудового спора, включая проведение
забастовки, запрещается локаут, то есть расторжение трудовых договоров с
работниками по инициативе работодателя в связи с их участием в коллективном
трудовом споре или в забастовке, за исключением случая, предусмотренного подпунктом
19) пункта 1 статьи 54 настоящего Кодекса.
Сноска. Статья 305 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
РАЗДЕЛ 5. БЕЗОПАСНОСТЬ И ОХРАНА ТРУДА
Глава 33. ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ В ОБЛАСТИ
БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА Статья 306. Основные направления государственной
политики в области безопасности
и охраны труда
Государственная политика в области безопасности и охраны труда направлена на:
1) разработку и принятие нормативных правовых актов Республики Казахстан в
области безопасности и охраны труда;
2) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
3) создание и реализацию систем экономического стимулирования деятельности
по разработке и улучшению условий, безопасности и охране труда, разработке и
внедрению безопасных техники и технологий, производству средств охраны труда,
индивидуальной и коллективной защите работников;
4) осуществление мониторинга в области безопасности и охраны труда;
5) проведение научных исследований по проблемам безопасности и охраны труда;
6) установление единого порядка учета несчастных случаев на производстве и
профессиональных заболеваний;
7) государственный надзор и контроль за соблюдением требований
законодательства Республики Казахстан в области безопасности и охраны труда;
8) нормативное закрепление порядка осуществления общественного контроля за
соблюдением прав и законных интересов работников в области безопасности и охраны
труда в организации;
9) защиту законных интересов работников, пострадавших от несчастных случаев
на производстве и профессиональных заболеваний, а также членов их семей;
10) установление условий оплаты труда за тяжелую работу и работу с вредными
(особо вредными), опасными условиями труда, не устранимыми при современном
техническом уровне производства и организации труда;
11) распространение передового отечественного и зарубежного опыта работы по
улучшению условий и охраны труда;
12) подготовку и повышение квалификации специалистов по безопасности и
охране труда;
13) исключен Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV;
14) обеспечение функционирования единой информационной системы в области
безопасности и охраны труда;
15) международное сотрудничество в области безопасности и охраны труда.
Сноска. Статья 306 с изменениями, внесенными законами РК от 19.03.2010 № 258-
IV; от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования).
Статья 307. Государственное управление, контроль и надзор
в области безопасности и охраны труда
Государственное управление, контроль и надзор в области безопасности и охраны
труда осуществляются Правительством Республики Казахстан, уполномоченным
государственным органом по труду, местным органом по инспекции труда и иными
уполномоченными государственными органами в соответствии с их компетенцией.
Сноска. Статья 307 в редакции Закона РК от 13.06.2013 № 102-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 308. Требования по безопасности и охране труда
1. Требования по безопасности и охране труда устанавливаются нормативными
правовыми актами Республики Казахстан и должны содержать правила, процедуры и
нормативы, направленные на сохранение жизни и здоровья работников в процессе их
трудовой деятельности.
2. Требования по безопасности и охране труда обязательны для исполнения
работодателями и работниками при осуществлении ими деятельности на территории
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 308 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 309. Мониторинг и оценка рисков в сфере
безопасности и охраны труда
В целях комплексной оценки условий труда на рабочих местах, снижения
производственного травматизма и предупреждения несчастных случаев на производстве
уполномоченный государственный орган по труду и местный орган по инспекции труда
организуют мониторинг и оценку рисков в сфере безопасности и охраны труда.
Сноска. Статья 309 в редакции Закона РК от 13.06.2013 № 102-V(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Глава 34. ГАРАНТИИ ПРАВ РАБОТНИКОВ В ОБЛАСТИ
БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 310. Гарантии прав на безопасность и охрану труда
при заключении трудового договора
1. В трудовом договоре должна быть указана достоверная характеристика
условий труда, включая вредные и (или) опасные производственные факторы, указаны
гарантии, льготы и компенсационные выплаты за работу в таких условиях,
предусмотренные законодательством Республики Казахстан и коллективным договором.
2. Заключение трудового договора с работниками, занятыми на тяжелых работах,
работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, а также на
подземных работах должно осуществляться после прохождения
гражданином предварительного медицинского осмотра и определения отсутствия
противопоказаний по состоянию здоровья в соответствии с требованиями,
установленными нормативными правовыми актами уполномоченного государственного
органа в области здравоохранения.
Статья 311. Гарантии прав работников на безопасность
и охрану труда в процессе трудовой
деятельности
1. Условия безопасности труда на рабочем месте должны соответствовать
требованиям национальных стандартов, правил по безопасности и охране труда.
2. На время приостановления работ вследствие нарушения работодателем
требований по безопасности и охране труда за работником сохраняются место работы
(должность) и средняя заработная плата.
3. Отказ работника от выполнения работ в случае возникновения
непосредственной опасности для его жизни и здоровья или окружающих людей не влечет
привлечения его к дисциплинарной и (или) материальной ответственности.
4. В случае необеспечения работодателем работника средствами индивидуальной
и (или) коллективной защиты, специальной одеждой работник вправе прекратить
выполнение трудовых обязанностей, а работодатель обязан оплатить возникший по этой
причине простой в размере средней заработной платы работника.
5. В случае причинения вреда жизни и здоровью работника при исполнении им
трудовых обязанностей возмещение нанесенного ему вреда производится в порядке и на
условиях, предусмотренных настоящим Кодексом и гражданским законодательством
Республики Казахстан.
Сноска. Статья 311 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2012 № 31-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 312. Обязательный медицинский осмотр работников
1. Работодатель за счет собственных средств обязан организовывать проведение
периодических медицинских осмотров и обследований работников, занятых на тяжелых
работах, работах с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, в
порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Работники, занятые на работах, связанных с повышенной опасностью, машинами
и механизмами, должны проходить предсменное медицинское освидетельствование. Список
профессий, требующих предсменного медицинского освидетельствования, определяется
уполномоченным государственным органом в области здравоохранения.
Статья 313. Обучение, инструктирование и проверка
знаний работников по вопросам безопасности
и охраны труда
1. Обучение, инструктирование, проверка знаний работников по вопросам
безопасности и охраны труда проводятся работодателем за счет собственных средств.
2. Исключен Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с
13.10.2011).
3. Лица, принятые на работу, в обязательном порядке проходят организуемое
работодателем предварительное обучение с последующим обязательным проведением
проверки знаний по вопросам безопасности и охраны труда. Работники, не прошедшие
предварительное обучение, инструктирование и проверку знаний по вопросам
безопасности и охраны труда, к работе не допускаются.
4. Лица, ответственные за обеспечение безопасности и охраны труда
организаций, осуществляющих производственную деятельность, периодически не реже
одного раза в три года обязаны пройти обучение и проверку знаний по вопросам
безопасности и охраны труда в организациях, осуществляющих профессиональную
подготовку, переподготовку и повышение квалификации кадров.
Список лиц, подлежащих обучению и проверке знаний, утверждается актом
работодателя.
Сноска. Статья 313 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
от 29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с 01.01.2015).
Глава 35. ПРАВА И ОБЯЗАННОСТИ РАБОТНИКОВ И РАБОТОДАТЕЛЯ
В ОБЛАСТИ БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 314. Права работника на безопасность
и охрану труда
Работник имеет право на:
1) рабочее место, оборудованное в соответствии с требованиями безопасности и
охраны труда;
2) обеспечение санитарно-бытовыми помещениями, средствами индивидуальной и
коллективной защиты, специальной одеждой в соответствии с требованиями по
безопасности и охране труда, а также трудовым, коллективным договорами;
3) обращение в уполномоченный государственный орган по труду и (или) в
местный орган по инспекции труда о проведении обследования условий и охраны труда
на его рабочем месте;
4) участие лично или через своего представителя в проверке и рассмотрении
вопросов, связанных с улучшением условий, безопасности и охраны труда;
5) отказ от выполнения работы при возникновении ситуации, создающей угрозу
его здоровью или жизни, с письменным извещением об этом непосредственного
руководителя или работодателя;
6) образование и профессиональную подготовку, необходимые для безопасного
исполнения трудовых обязанностей, в порядке, установленном законодательством
Республики Казахстан;
7) получение достоверной информации от работодателя о характеристике рабочего
места и территории организации, состоянии условий, безопасности и охраны труда, о
существующей угрозе для жизни и здоровья, а также о мерах по его защите от
воздействия вредных (особо вредных) и (или) опасных производственных факторов;
8) сохранение средней заработной платы на время приостановки работы
организации из-за несоответствия требованиям по безопасности и охране труда;
9) обжалование неправомерных действий работодателя в области безопасности и
охраны труда.
Сноска. Статья 314 с изменением, внесенным Законом РК от 13.06.2013 № 102-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 315. Обязанности работника в области
безопасности и охраны труда
Работник обязан:
1) немедленно сообщать своему непосредственному руководителю о каждом
несчастном случае, происшедшем на производстве, признаках профессионального
заболевания (отравления), а также о ситуации, которая создает угрозу жизни и
здоровью людей;
2) проходить обязательные периодические медицинские осмотры и предсменное
медицинское освидетельствование, а также медицинское освидетельствование для
перевода на другую работу по производственной необходимости либо при появлении
признаков профессионального заболевания;
3) применять и использовать по назначению средства индивидуальной и
коллективной защиты, предоставляемые работодателем;
4) выполнять предписанные медицинскими учреждениями лечебные и
оздоровительные мероприятия в случае их финансирования работодателем;
5) соблюдать требования норм, правил и инструкций по безопасности
и охране труда, а также требования работодателя по безопасному ведению работ на
производстве.
Статья 316. Права работодателя в области безопасности
и охраны труда
Работодатель имеет право:
1) поощрять работников за создание благоприятных условий труда на рабочих
местах, рационализаторские предложения по созданию безопасных условий труда;
2) отстранять от работы и привлекать к дисциплинарной ответственности
работников, нарушающих требования по безопасности и охране труда в порядке,
установленном настоящим Кодексом.
Статья 317. Обязанности работодателя в области
безопасности и охраны труда
1. Работодатель обязан:
1) принимать меры по предотвращению любых рисков на рабочих местах и в
технологических процессах путем проведения профилактики, замены производственного
оборудования и технологических процессов на более безопасные;
2) проводить обучение и подготовку работников по безопасности и охране
труда;
3) проводить организационно-технические мероприятия по безопасности и охране
труда;
4) проводить инструктаж, обеспечивать документами по безопасному ведению
производственного процесса и работ;
5) организовать проверку знаний лиц, ответственных за обеспечение
безопасности и охраны труда, и работников по вопросам безопасности и охраны труда;
6) создать работникам необходимые санитарно-гигиенические условия, обеспечить
выдачу и ремонт специальной одежды и обуви работников, снабжение их средствами
профилактической обработки, моющими и дезинфицирующими средствами, медицинской
аптечкой, молоком, лечебно-профилактическим питанием, средствами индивидуальной и
коллективной защиты в соответствии с нормами, установленными уполномоченным органом
по труду по согласованию с центральным уполномоченным органом по бюджетному
планированию;
7) один раз в квартал предоставлять уполномоченному государственному органу
по труду и местному органу по инспекции труда, представителям работников по их
письменному запросу необходимую информацию о состоянии условий, безопасности и
охраны труда, включая информацию об аттестации производственных объектов по
условиям труда в организациях;
8) исполнять предписания государственных инспекторов труда;
9) осуществлять регистрацию, учет и анализ несчастных случаев и
профессиональных заболеваний на производстве;
10) проводить с участием представителей работников периодическую, не реже чем
один раз в пять лет, аттестацию производственных объектов по условиям труда в
соответствии с правилами, утвержденными уполномоченным органом по труду;
10-1) представлять в месячный срок на бумажном и электронном носителях
результаты аттестации производственных объектов по условиям труда соответствующему
местному органу по инспекции труда;
11) обеспечивать расследование несчастных случаев на производстве в порядке,
установленном законодательством Республики Казахстан;
12) страховать работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых
(служебных) обязанностей;
13) сообщать о случаях острого отравления в соответствующее территориальное
подразделение уполномоченного государственного органа в области санитарно-
эпидемиологического благополучия населения;
14) обеспечить безопасные условия труда;
15) проводить за счет собственных средств обязательные, периодические (в
течение трудовой деятельности) медицинские осмотры и предсменное медицинское
освидетельствование работников в случаях, предусмотренных законодательством
Республики Казахстан, а также при переводе на другую работу с изменениями условий
труда либо при появлении признаков профессионального заболевания;
16) принять неотложные меры по предотвращению развития аварийной ситуации и
воздействия травмирующих факторов на других лиц.
2. Трудовым либо коллективным договором с учетом специфики деятельности и
видов работ, наличия источников повышенной опасности могут быть
предусмотрены дополнительные обязанности работодателя.
Сноска. Статья 317 с изменениями, внесенными законами РК от 19.12.2007 N 9-IV
(порядок введения в действие см. ст. 2); от 30.12.2009 № 234-IV (вводится в
действие с 09.08.2010); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011);
от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.12.2014 №
269-V (вводится в действие с 01.01.2015).
Статья 318. Финансирование мероприятий по безопасности
и охране труда
Финансирование мероприятий по безопасности и охране труда осуществляется за
счет средств работодателя и других источников, не запрещенных законодательством
Республики Казахстан.
Работники не несут расходов на эти цели.
Объем средств определяется коллективным договором или актом работодателя.
Сноска. Статья 318 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 36. ОРГАНИЗАЦИЯ БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЫ ТРУДА
Статья 319. Принятие нормативных актов в области
безопасности и охраны труда
1. Нормативные акты в области безопасности и охраны труда устанавливают
организационные, технические, технологические, санитарно-гигиенические,
биологические, физические и иные нормы, правила, процедуры и нормативы,
направленные на сохранение жизни и здоровья работников в процессе их трудовой
деятельности.
2. Разработка, утверждение и пересмотр инструкций по безопасности и охране
труда осуществляются работодателем в порядке, установленном уполномоченным органом
по труду.
Сноска. Статья 319 в редакции Закона РК от 27.06.2014 № 212 (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 29.09.2014 № 239-V (вводится
в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 320. Требования по безопасности и охране труда
при проектировании, строительстве и
эксплуатации производственных объектов
и средств производства
1. Проектирование, строительство и реконструкция производственных зданий и
сооружений, разработка и использование технологий, конструирование и изготовление
машин, механизмов, оборудования, не отвечающих требованиям безопасности и охраны
труда, не допускаются.
2. Новые или реконструируемые производственные объекты, средства
производства или другие виды продукции не могут быть приняты и введены в
эксплуатацию, если они не соответствуют требованиям безопасности и охраны труда.
3. Исключен Законом РК от 17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
4. Приемка в эксплуатацию объекта производственного назначения производится
приемочной комиссией с обязательным участием государственного инспектора труда.
Сноска. Статья 320 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2011 № 452-
IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Статья 320-1. Аттестация производственных объектов по
условиям труда
1. Производственные объекты подлежат обязательной периодической аттестации по
условиям труда.
2. Аттестация производственных объектов по условиям труда проводится
специализированными организациями по проведению аттестации производственных
объектов или работодателем, имеющим в своей организации службу безопасности и
охраны труда и лабораторию по лабораторным и инструментальным исследованиям
факторов производственной среды периодически не реже чем один раз в пять лет.
3. Порядок проведения обязательной периодической аттестации производственных
объектов по условиям труда определяется уполномоченным органом по труду.
4. Внеочередная аттестация производственных объектов по условиям труда
проводится по требованию органа государственного надзора и контроля за
безопасностью и охраной труда при выявлении нарушения порядка проведения аттестации
производственных объектов по условиям труда.
Результаты внеочередной аттестации производственных объектов по условиям
труда оформляются в виде приложения к материалам предшествующей аттестации
производственного объекта по условиям труда.
5. Контроль над своевременностью и качеством проведения аттестации
производственных объектов осуществляется государственными инспекторами труда.
Сноска. Глава 36 дополнена статьей 320-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от
29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования).
Статья 321. Требования безопасности рабочих мест
1. Здания (сооружения), в которых размещаются рабочие места, по своему
строению должны соответствовать их функциональному назначению и требованиям
безопасности и охраны труда.
2. Рабочее оборудование должно соответствовать нормам безопасности,
установленным для данного вида оборудования, иметь соответствующие технические
паспорта (сертификат), знаки предупреждения и обеспечиваться ограждениями или
защитными устройствами для обеспечения безопасности работников на рабочих местах.
3. Аварийные пути и выходы работников из помещения должны оставаться
свободными и выводить на открытый воздух либо в безопасную зону.
4. Опасные зоны должны быть четко обозначены. Если рабочие места находятся
в опасных зонах, в которых ввиду характера работы существует риск для работника или
падающих предметов, то такие места должны оснащаться устройствами, преграждающими
доступ в эти зоны посторонним. По территории организации пешеходы и технологические
транспортные средства должны перемещаться в безопасных условиях.
5. Работники должны иметь средства индивидуальной защиты для проведения
работы в опасных производственных объектах (участках), в том числе на высоте,
подземных условиях, открытых камерах, на шельфах морей и внутренних водоемах.
6. В течение рабочего времени температура, естественное и искусственное
освещение, а также вентиляция в помещении, где располагаются рабочие места, должны
соответствовать безопасным условиям труда.
7. Работники допускаются на работу с вредными условиями труда
(запыленность, загазованность и другие факторы) после обеспечения работодателем
безопасных условий труда.
Сноска. Статья 321 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Глава 37. РАССЛЕДОВАНИЕ И УЧЕТ НЕСЧАСТНЫХ СЛУЧАЕВ
И ИНЫХ ПОВРЕЖДЕНИЙ ЗДОРОВЬЯ РАБОТНИКОВ,
СВЯЗАННЫХ С ТРУДОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬЮ
Статья 322. Общие положения расследования и учет
несчастных случаев на производстве
1. Расследованию и учету в соответствии с настоящим Кодексом подлежат
случаи повреждения здоровья работников, связанные с их трудовой деятельностью и
приведшие к нетрудоспособности либо смерти, а также:
1) лиц, обучающихся в учебных заведениях, реализующих образовательные
программы технического и профессионального, послесреднего, высшего и
послевузовского образования, при прохождении ими профессиональной практики;
2) военнослужащих, сотрудников специальных государственных органов,
привлеченных к выполнению работ, не связанных с прохождением воинской службы,
службы в специальных государственных органах;
3) лиц, привлекаемых к труду по приговору суда;
4) личного состава военизированных и иных специализированных
профессиональных аварийно-спасательных служб и формирований в сфере гражданской
защиты, военизированной охраны, членов добровольных команд по ликвидации
последствий аварий, стихийных бедствий, по спасению человеческой жизни и имущества.
2. Расследуются и подлежат учету как несчастные случаи на производстве
производственные травмы и иные повреждения здоровья работников, связанные с
исполнением трудовых обязанностей, либо совершение иных действий по собственной
инициативе в интересах работодателя, приведшие к нетрудоспособности либо смерти,
если они произошли:
1) перед началом или по окончании рабочего времени при подготовке и
приведении в порядок рабочего места, орудий производства, средств индивидуальной
защиты и других;
2) в течение рабочего времени на месте работы или во время командировки либо
в другом месте, нахождение в котором было обусловлено выполнением трудовых или иных
обязанностей, связанных с поручением работодателя или должностного лица
организации;
3) в результате воздействия опасных и (или) вредных производственных
факторов;
4) в рабочее время по пути следования работника, деятельность которого
связана с передвижением между объектами обслуживания, к месту работы по заданию
работодателя;
5) на транспорте работодателя при исполнении работником трудовых
обязанностей;
6) на личном транспорте при наличии письменного согласия работодателя на
право использования его для служебных поездок;
7) в период пребывания по распоряжению работодателя на территории своей или
другой организации, а также при защите имущества работодателя либо совершении иных
действий по собственной инициативе в интересах работодателя;
8) перед началом или по окончании рабочего времени работников, работающих
вахтовым методом, по пути следования с места сбора (проживания в период вахты) на
работу или обратно на транспорте, представленном работодателем.
3. Не оформляются как производственные травмы и иные повреждения здоровья
работников на производстве, в ходе расследования которых объективно установлено,
что они произошли:
1) при выполнении пострадавшим по собственной инициативе работ или иных
действий, не входящих в функциональные обязанности работника и не связанных с
интересом работодателя, в том числе в период междусменного отдыха при работе
вахтовым методом, перерыва для отдыха и приема пищи, а также по причине, связанной
с состоянием алкогольного опьянения, употребления токсических и наркотических
веществ (их аналогов);
2) в результате преднамеренного (умышленного) причинения вреда своему
здоровью или при совершении пострадавшим уголовного правонарушения;
3) из-за внезапного ухудшения здоровья пострадавшего, подтвержденного
медицинским заключением, не связанного с воздействием опасных и (или) вредных
производственных факторов.
4. О каждом несчастном случае пострадавший или очевидец обязан
незамедлительно сообщить работодателю или организатору работ. Ответственные
должностные лица организаций здравоохранения не позднее двух рабочих дней должны
информировать работодателей и местный орган по инспекции труда о каждом случае
первичного обращения с травмой или иным повреждением здоровья работников на
производстве, а также о случаях острого профессионального заболевания (отравления)
– государственный орган в области санитарно-эпидемиологического благополучия
населения.
5. Ответственность за организацию расследования, оформление и регистрацию
несчастных случаев на производстве несет работодатель.
Сноска. Статья 322 с изменениями, внесенными законами РК от 27.07.2007 N
320 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования); от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти
календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 №
102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 11.04.2014 № 189-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования); от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015).
Статья 323. Обязанности работодателя при несчастном
случае на производстве
1. Работодатель обязан:
1) организовать оказание первой медицинской помощи пострадавшему и при
необходимости его доставку в организацию здравоохранения;
2) принять неотложные меры по предотвращению развития аварийной ситуации и
воздействия факторов, по причине которых произошел несчастный случай, на других
лиц;
3) сохранить до начала расследования обстановку на месте несчастного случая
(состояние оборудования и механизмов, орудия труда) в таком же виде, как в момент
происшествия, при условии, что это не угрожает жизни и здоровью других лиц, а
нарушение непрерывности производственного процесса не приведет к аварии, а также
произвести фотографирование места несчастного случая;
4) немедленно проинформировать о несчастном случае на производстве близких
родственников пострадавшего и направить сообщение в государственные органы и
организации, определенные настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами;
5) обеспечить расследование несчастных случаев на производстве и их учет в
соответствии с настоящей главой;
6) допускать членов комиссии по специальному расследованию к месту
происшествия для расследования несчастного случая на производстве;
7) осуществлять регистрацию, учет и анализ несчастных случаев и
профессиональных заболеваний на производстве.
2. Работодатель о несчастном случае на производстве немедленно по
форме, установленной уполномоченным государственным органом по труду, сообщает:
1) в местный орган по инспекции труда;
2) в территориальное подразделение уполномоченного органа в области
промышленной безопасности при несчастных случаях, происшедших на опасных
производственных объектах;
3) территориальному подразделению уполномоченного государственного органа в
области санитарно-эпидемиологического благополучия населения о случаях
профессионального заболевания или отравления;
4) представителям работников;
5) страховой организации, с которой заключен договор на страхование работника
от несчастных случаев при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей.
При наступлении несчастного случая, подлежащего в соответствии с настоящей
главой специальному расследованию, работодатель должен сообщить:
1) правоохранительному органу по месту, где произошел несчастный случай;
2) уполномоченным органам производственного и ведомственного контроля и
надзора.
3. При расследовании несчастного случая на производстве по требованию
комиссии работодатель за счет собственных средств обеспечивает:
1) выполнение технических расчетов, проведение лабораторных исследований,
испытаний, других экспертных работ и привлечение в этих целях специалистов-
экспертов;
2) фотографирование места происшествия и поврежденных объектов, составление
планов, эскизов, схем;
3) предоставление транспорта, служебного помещения, средств связи,
специальной одежды, специальной обуви и других средств индивидуальной защиты,
необходимых для проведения расследования;
4) предоставление:
документов, характеризующих состояние рабочего места, наличие опасных и
(или) вредных производственных факторов (планов, эскизов, схем, а при необходимости
- фото- и видеоматериалов места происшествия и т.п.);
выписок из журналов регистрации инструктажей и протоколов проверки знаний
пострадавших по безопасности и охране труда, протоколов опросов очевидцев
несчастного случая и должностных лиц, объяснений пострадавших, экспертных
заключений специалистов;
результатов лабораторных исследований и экспериментов;
медицинского заключения о характере и степени тяжести повреждения,
причиненного здоровью пострадавшего, или причине его смерти, о наличии (отсутствии)
признаков алкогольного, наркотического или токсического опьянения;
копий документов, подтверждающих выдачу пострадавшему специальной одежды,
специальной обуви и других средств индивидуальной защиты;
выписок из ранее выданных на данном производстве (объекте) предписаний
государственных инспекторов труда и должностных лиц территориального органа
государственного надзора (если несчастный случай произошел в организации или на
объекте, подконтрольных этому органу), а также выписок из представлений
общественных инспекторов труда об устранении выявленных нарушений нормативных
требований по безопасности и охране труда;
других документов по усмотрению комиссии, имеющих отношение к рассмотрению
дела.
Сноска. Статья 323 с изменениями, внесенными законами РК от 04.12.2008 N
97-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 30.12.2009 № 234-IV (вводится в
действие с 09.08.2010); от 13.06.2013 № 102-V(вводится в действие по истечении
десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
11.04.2014 № 189-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 324. Порядок расследования несчастных случаев
на производстве
1. Расследование несчастных случаев на производстве, за исключением
случаев, подлежащих специальному расследованию, проводится комиссией, создаваемой в
течение двадцати четырех часов актом работодателя с момента его наступления, в
следующем составе:
председатель - руководитель организации (производственной службы) или его
заместитель;
члены - руководитель службы безопасности и охраны труда организации и
представитель работников.
Должностное лицо, непосредственно отвечающее за безопасность труда на
соответствующем участке, где произошел несчастный случай, при проведении
расследования в состав комиссии не включается.
2. Специальному расследованию подлежат:
1) несчастные случаи с тяжелым или со смертельным исходом;
2) групповые несчастные случаи, происшедшие одновременно с двумя и более
работниками, независимо от степени тяжести травм пострадавших;
3) групповые случаи острого отравления.
3. В расследовании несчастного случая на производстве у работодателя -
физического лица принимают участие работодатель или уполномоченный его
представитель, представитель работников, специалист по охране труда, который может
привлекаться к расследованию несчастного случая и на договорной основе.
4. В случае острого отравления в расследовании комиссии принимают участие
представители государственного органа в области санитарно-эпидемиологического
благополучия населения.
5. В работе комиссии вправе принимать участие представитель страховой
организации, имеющей соответствующие договорные отношения с работодателем или
пострадавшим.
6. Срок расследования несчастного случая не должен превышать десять рабочих
дней со дня создания комиссии.
7. Расследование несчастного случая, происшедшего с лицами, проходящими
производственную практику, обучающимися в общеобразовательных, профессиональных
школах и высших учебных заведениях, проводится комиссией, создаваемой руководителем
организации, на чьей территории произошло происшествие, с участием работодателя и
представителя пострадавшего.
8. Расследование несчастного случая, происшедшего с работником организации,
расположенной и ведущей работы на территории другой организации, или с работником,
направленным в другую организацию для выполнения производственного задания
(служебных или договорных обязанностей), проводится непосредственно работодателем с
участием ответственного представителя организации, на территории которой произошел
несчастный случай.
9. Несчастный случай, происшедший с работником при выполнении работы по
совместительству, расследуется и учитывается тем работодателем, на территории
которого или по поручению которого производилась работа.
10. Расследование несчастных случаев, происшедших в результате аварий
транспортных средств, проводится на основании материалов расследования
уполномоченного органа по обеспечению безопасности дорожного движения.
Уполномоченный орган по обеспечению безопасности дорожного движения в
пятидневный срок со дня транспортного происшествия по требованию председателя
комиссии по расследованию несчастных случаев обязан представить копии материалов
расследования.
11. В каждом случае расследования несчастного случая на производстве
комиссия выявляет и опрашивает очевидцев происшествия, лиц, допустивших нарушения
требований по безопасности и охране труда, получает необходимую информацию от
работодателя и при возможности объяснения от пострадавшего.
12. Несчастные случаи, о которых не было своевременно сообщено работодателю
либо в результате которых нетрудоспособность наступила не сразу (независимо от
срока давности), расследуются по заявлению пострадавшего (его представителя) или по
предписанию государственного инспектора труда в течение десяти дней со дня
регистрации заявления, получения предписания.
13. На основании собранных документов и материалов комиссия устанавливает
обстоятельства и причины несчастного случая, определяет связь несчастного случая с
производственной деятельностью работодателя и, соответственно, объяснялось ли
пребывание пострадавшего на месте происшествия исполнением им трудовых
обязанностей, квалифицирует несчастный случай как несчастный случай на производстве
или как несчастный случай, не связанный с производством, определяет лиц,
допустивших нарушения требований безопасности и охраны труда, и меры по устранению
причин и предупреждению несчастных случаев на производстве.
14. Условия работы комиссии по расследованию несчастных случаев на режимных
объектах определяются с учетом особенностей доступа, нахождения на этих объектах.
15. Каждый несчастный случай, связанный с производством, вызвавший у
работника (работников) потерю трудоспособности, в соответствии с медицинским
заключением (рекомендацией) оформляется актом о несчастном случае по
форме, установленной уполномоченным органом по труду, в необходимом количестве
экземпляров (на каждого пострадавшего в отдельности).
Подтвержденные в установленном порядке организацией здравоохранения случаи
отравления оформляются также актом о несчастном случае независимо от того, имеется
или не имеется потеря трудоспособности.
Сноска. Статья 324 с изменением, внесенным Законом РК от 17.04.2014 № 195-
V (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого
официального опубликования).
Статья 325. Особенности специального расследования
несчастных случаев на производстве
1. Специальное расследование несчастного случая проводится комиссией,
создаваемой местным органом по инспекции труда, в следующем составе:
председатель – государственный инспектор труда;
члены – работодатель и представитель работников.
2. Расследование групповых несчастных случаев, при которых погибло два
человека, проводится комиссией, которую возглавляет главный государственный
инспектор труда области, города республиканского значения.
3. При несчастных случаях, происшедших на опасных производственных объектах,
в состав комиссии включается государственный инспектор по государственному надзору
в области промышленной безопасности.
При несчастных случаях, происшедших при чрезвычайных ситуациях техногенного
характера вследствие аварии на опасном производственном объекте, при которых
погибло до трех человек, председателем комиссии по специальному расследованию
назначается представитель уполномоченного органа в области промышленной
безопасности или его территориального подразделения. В этом случае государственный
инспектор труда является членом комиссии.
4. Расследование групповых несчастных случаев, при которых погибло от трех
до пяти человек, проводится комиссией, создаваемой уполномоченным государственным
органом по труду, а при гибели более пяти человек - Правительством Республики
Казахстан.
5. Для решения вопросов, требующих экспертного заключения, председатель
комиссии по специальному расследованию вправе создавать экспертные подкомиссии из
числа специалистов организаций, ученых и контрольно-надзорных органов.
6. Расследование несчастного случая с тяжелым или со смертельным исходом,
группового несчастного случая и группового случая острого отравления работников
оформляется актом специального расследования по форме, установленной уполномоченным
государственным органом по труду.
7. Категорически запрещается без согласия председателя комиссии по
специальному расследованию проведение опроса свидетелей, очевидцев, а также
параллельных расследований данного несчастного случая кем-либо или иной комиссией в
дни работы официально назначенной комиссии.
8. Завершение поиска пострадавшего (пострадавших), пропавшего (пропавших) в
результате взрыва, аварий, разрушений, пожара и других случаев на объектах
организации определяется комиссией по специальному расследованию на
основании заключения руководителя аварийно-спасательной службы или формирования и
специалистов-экспертов.
Сноска. Статья 325 с изменениями, внесенными законами РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
11.04.2014 № 189-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 326. Оформление материалов расследования
несчастных случаев на производстве и их учет
1. Акт о несчастном случае заполняется и подписывается руководителями
службы безопасности и охраны труда и подразделения организации, а также
представителем работников организации, утверждается работодателем и заверяется
печатью организации.
2. В случаях отравления акт о несчастном случае также подписывается
представителем государственного органа в области санитарно-эпидемиологического
благополучия населения.
Если работодатель - физическое лицо, то акт о несчастном случае заполняется
и подписывается работодателем и заверяется нотариально.
3. Акт должен быть оформлен в соответствии с материалами расследования.
Если при расследовании несчастного случая на производстве комиссией
установлено, что грубая неосторожность явилась причиной возникновения или
увеличения вреда, то комиссия применяет смешанную ответственность сторон и
определяет степень вины работника и работодателя в процентах.
В случае, если один из членов комиссии по расследованию несчастного случая
не согласен с выводами комиссии (большинства), он представляет в письменном виде
свое мотивированное мнение для включения его в материал расследования. Акт
специального расследования он подписывает с оговоркой "смотри особое мнение".
4. По окончании расследования каждого несчастного случая работодатель не
позднее трех дней обязан выдать пострадавшему или его доверенному лицу акт о
несчастном случае, один экземпляр акта направляется страховой организации, имеющей
соответствующие договорные отношения с работодателем, а другой - в государственную
инспекцию труда на бумажном и электронном носителе.
В случае отравления копия акта передается также государственному органу в
области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.
5. В случае несогласия с результатом расследования или несвоевременного
оформления акта о несчастном случае пострадавший или его доверенное лицо,
представитель работников организации имеют право письменно обратиться к
работодателю, который обязан в десятидневный срок рассмотреть их заявление и
принять решение по существу.
6. Разногласия по вопросам расследования, оформления и регистрации
несчастных случаев между работодателем, работником и государственным инспектором
труда либо государственным инспектором по государственному надзору в области
промышленной безопасности при случаях, происшедших на опасных производственных
объектах, рассматриваются в порядке подчиненности соответствующим вышестоящим
главным государственным инспектором труда и (или) в судебном порядке.
Решение вышестоящего главного государственного инспектора труда по вопросам
расследования несчастных случаев оформляется в виде заключения по
форме, установленной уполномоченным государственным органом по труду.
7. Копии материалов акта специального расследования несчастного случая
передаются работодателем в органы государственного контроля. Кроме того, по
окончании расследования несчастного случая один экземпляр копии материалов акта
специального расследования государственным инспектором труда направляется в
семидневный срок в местный орган внутренних дел, который в соответствии с
законодательством принимает соответствующее решение и сообщает о принятом решении
не позднее двадцати дней.
8. Каждый оформленный актом несчастный случай заносится в журнал регистрации
несчастных случаев и иных повреждений здоровья на производстве. Ведение журнала
производится по форме, установленной уполномоченным государственным органом по
труду. Первичные статистические данные о временной нетрудоспособности и травматизме
представляются в соответствии со статистической методологией, утвержденной
уполномоченным органом в области государственной статистики.
9. Исключен Законом РК от 19.03.2010 № 258-IV.
10. О несчастных случаях на производстве, которые по прошествии времени
перешли в категорию тяжелых или несчастных случаев со смертельным исходом,
работодатель или его представитель сообщает в соответствующую государственную
инспекцию труда, а о страховых случаях - в исполнительный орган страховщика (по
месту регистрации страхователя).
11. Материалы расследования несчастного случая подлежат хранению в
организации в течение сорока пяти лет, в случае ее ликвидации материалы
расследования несчастного случая в обязательном порядке должны быть переданы в
государственный архив по месту ее деятельности.
12. Материалы расследования несчастного случая на производстве, наряду с
актом расследования, должны содержать:
1) сведения о прохождении пострадавшим обучения и инструктирования по охране
труда, а также предварительных и периодических медицинских осмотров;
2) протоколы опросов по форме, установленной уполномоченным государственным
органом по труду, и объяснения очевидцев происшествия, а также должностных лиц,
ответственных за соблюдение требований безопасности и охраны труда;
3) планы, схемы и фотоснимки места происшествия;
4) выписки из инструкций, положений, приказов и других актов,
регламентирующих требования безопасности и охраны труда, обязанности и
ответственность должностных лиц за обеспечение здоровых и безопасных условий труда
на производстве и т.д.;
5) медицинское заключение о характере и тяжести повреждения здоровья
пострадавшего (причине смерти);
6) результаты лабораторных и других исследований, экспериментов, экспертизы,
анализов и т.п.;
7) заключение (при его наличии) главного государственного инспектора труда;
8) сведения о материальном ущербе, причиненном работодателю;
9) приказ работодателя о возмещении пострадавшему (членам семьи)
причиненного ущерба его здоровью и привлечении к ответственности должностных лиц,
виновных за допущенный случай;
10) перечень прилагаемых документов.
13. Пострадавший или представитель работников имеет право на ознакомление
со всеми материалами расследования несчастного случая и осуществление необходимых
выписок.
Сноска. Статья 326 с изменениями, внесенными законами РК от 19.03.2010 № 258-
IV; от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней
после его первого официального опубликования); от 11.04.2014 № 189-V (вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального
опубликования).
Статья 327. Контроль за правильным, своевременным
расследованием и учетом несчастных случаев
Контроль за правильным, своевременным расследованием и учетом несчастных
случаев, а также выполнением мероприятий по устранению причин, вызвавших эти
случаи, осуществляют государственные инспекторы труда в пределах их компетенции
посредством проверок, рассмотрения жалоб, заявлений, обращений граждан и
обследований организаций. Проверки, проводимые государственными инспекторами труда
в рамках расследования несчастных случаев на производстве, а также контроля за
выполнением мероприятий по устранению причин, вызвавших эти случаи, не подлежат
регистрации и учету в соответствии с законодательством Республики Казахстан о
государственной правовой статистике и специальных учетах.
РАЗДЕЛ 6. КОНТРОЛЬ ЗА СОБЛЮДЕНИЕМ ТРУДОВОГО
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Глава 38. ГОСУДАРСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ
Статья 328. Государственный контроль в области трудового
законодательства Республики Казахстан
Сноска. Заголовок статьи 328 в редакции Закона РК от 17.07.2009 N 188-
IV (порядок введения в действие см. ст.2).
1. Государственный контроль за соблюдением в организациях трудового
законодательства Республики Казахстан осуществляют государственные инспекторы
труда.
2. К государственным инспекторам труда относятся:
1) Главный государственный инспектор труда Республики Казахстан – должностное
лицо уполномоченного государственного органа по труду;
2) главные государственные инспекторы труда – должностные лица
уполномоченного государственного органа по труду;
3) главный государственный инспектор труда области, города республиканского
значения, столицы – руководитель местного органа по инспекции труда области, города
республиканского значения, столицы;
4) государственные инспекторы труда – должностные лица местного органа по
инспекции труда области, города республиканского значения, столицы.
3. Государственные инспекторы труда при исполнении служебных обязанностей
охраняются законом и руководствуются Конституцией Республики Казахстан, законами и
иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
4. Лица, препятствующие государственному инспектору труда в выполнении им
служебных обязанностей, несут ответственность в соответствии с законами Республики
Казахстан.
5. Исключен Законом РК от 29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с
01.01.2015).
6. Государственный контроль в области трудового законодательства Республики
Казахстан осуществляется в форме проверки и иных формах.
Проверка осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан «О
государственном контроле и надзоре в Республике Казахстан».
Иные формы государственного контроля осуществляются в порядке, определенном
настоящим Кодексом, и на основании критериев, утверждаемых совместно уполномоченным
государственным органом по труду и уполномоченным органом по предпринимательству.
Сноска. Статья 328 с изменениями, внесенными законами РК от 19 декабря 2007
года N 9-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.07.2009 N 188-IV (порядок
введения в действие см. ст.2); от 06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по
истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от
17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие
по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);
от 27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования); от 29.12.2014 № 269-V (вводится в
действие с 01.01.2015).
Статья 328-1. Посещение субъекта контроля
1. При посещении субъекта контроля не требуются предварительное уведомление
работодателя и регистрация в уполномоченном органе по правовой статистике и
специальным учетам.
2. Государственный инспектор труда при посещении субъекта контроля обязан
предъявить:
1) служебное удостоверение;
2) при необходимости разрешение компетентного органа на посещение режимных
объектов;
3) медицинский допуск, наличие которого необходимо для посещения объектов,
выданный в порядке, установленном уполномоченным органом в области здравоохранения.
3. Субъекты контроля при посещении государственным инспектором труда обязаны:
1) обеспечить беспрепятственный доступ государственного инспектора труда на
территорию и в помещения посещаемого субъекта контроля;
2) с соблюдением требований по охране коммерческой, налоговой либо иной тайны
представлять документы (сведения) на бумажных и электронных носителях либо их копии
для приобщения к акту о результатах посещения в соответствии с задачами и предметом
посещения;
3) сделать отметку о получении на втором экземпляре акта о результатах
посещения;
4) обеспечить безопасность лиц, прибывших для посещения на объект, от вредных
и опасных производственных факторов воздействия в соответствии с установленными для
данного объекта нормативами.
4. В случае воспрепятствования доступу государственного инспектора труда
составляется протокол, который подписывается государственным инспектором труда,
осуществляющим посещение, и уполномоченным лицом субъекта контроля.
5. Посещение осуществляется в рабочее время субъекта контроля, установленное
правилами внутреннего трудового распорядка.
6. Срок посещения субъекта контроля не должен превышать один день.
7. По результатам посещения субъекта контроля государственным инспектором
труда составляется акт о результатах посещения в двух экземплярах без возбуждения
дела об административном правонарушении, но с обязательным разъяснением субъекту
контроля порядка устранения выявленных в результате посещения нарушений.
В акте о результатах посещения указываются:
1) дата, время и место составления акта;
2) наименование органа контроля;
3) фамилия, имя, отчество (при его наличии) государственного инспектора
труда, проводившего посещение;
4) наименование или фамилия, имя, отчество (при его наличии) посещаемого
субъекта контроля, должность представителя физического или юридического лица,
присутствовавшего при посещении;
5) дата, место и период посещения;
6) сведения о результатах посещения, в том числе о выявленных нарушениях, об
их характере;
7) сведения об ознакомлении или об отказе в ознакомлении с актом
представителя посещаемого субъекта контроля, а также лиц, присутствовавших при
посещении, их подписи или отказ от подписи;
8) подпись государственного инспектора труда, проводившего посещение.
8. В случае наличия замечаний и (или) возражений по результатам посещения
физическое лицо или руководитель юридического лица либо их представители излагают
их в письменном виде.
Замечания и (или) возражения прилагаются к акту о результатах посещения, о
чем делается соответствующая отметка.
9. Один экземпляр акта о результатах посещения вручается физическому лицу или
руководителю юридического лица либо их представителям для ознакомления и принятия
мер по устранению выявленных нарушений и других действий.
10. По выявленным в результате посещения нарушениям субъект контроля при
отсутствии возражения обязан не позднее десяти рабочих дней с момента получения
акта о результатах посещения предоставить информацию о принятых мерах по устранению
выявленных нарушений.
11. Государственные инспекторы труда обязаны в книге учета посещений и
проверок проверяемых субъектов произвести запись о проводимых действиях с указанием
фамилий, должностей и данных, изложенных в акте.
12. В случае отсутствия нарушений требований, установленных законодательством
Республики Казахстан, при посещении в акте о результатах посещения производится
соответствующая запись.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 328-1 в соответствии с Законом РК от
27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования).
Статья 328-2. Ведомственный учет
1. Исключен Законом РК от 29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с
01.01.2015).
2. Государственная инспекция по труду на постоянной и непрерывной основе
обязана вести ведомственный учет количества посещений субъектов контроля и принятых
мер.
Сводные данные ведомственной отчетности посещений субъектов контроля
размещаются на интернет-ресурсе государственной инспекции по труду.
Сноска. Кодекс дополнен статьей 328-2 в соответствии с Законом РК от
27.06.2014 № 212 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенным Законом РК от
29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с 01.01.2015).
Статья 329. Принципы деятельности и основные задачи
государственной инспекции труда
Деятельность государственной инспекции труда осуществляется на основе
принципов уважения, соблюдения и защиты прав и свобод работников, законности,
объективности, независимости и гласности.
Основными задачами государственной инспекции труда являются:
обеспечение государственного контроля за соблюдением в организациях
трудового законодательства Республики Казахстан;
обеспечение соблюдения и защиты прав и свобод работников, включая право на
безопасные условия труда;
рассмотрение обращений, заявлений и жалоб работников и работодателей по
вопросам трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 330. Права государственных инспекторов труда
При осуществлении государственного контроля за соблюдением трудового
законодательства Республики Казахстан государственные инспекторы труда имеют право:
1) беспрепятственно посещать организации и предприятия в целях проведения
проверок соблюдения трудового законодательства;
2) запрашивать и получать от работодателей документы, объяснения,
информацию, необходимые для выполнения возложенных на них функций;
3) выдавать обязательные для исполнения работодателями предписания,
заключения, а также составлять протоколы и постановления об административных
правонарушениях, налагать административные взыскания;
4) давать разъяснения по вопросам, входящим в их компетенцию;
5) приостанавливать (запрещать) деятельность организаций, отдельных
производств, цехов, участков, рабочих мест и эксплуатацию оборудования, механизмов
при выявлении их несоответствия требованиям нормативных правовых актов о
безопасности и охране труда на срок не более трех дней с обязательным предъявлением
в указанный срок искового заявления в суд;
6) запрещать выдачу и использование на рабочих местах специальной одежды,
специальной обуви и других средств индивидуальной и коллективной защиты, не
отвечающих установленным для них требованиям;
7) изымать для анализа образцы специальной одежды, используемые или
обрабатываемые материалы и вещества с уведомлением об этом работодателя (его
представителя) и составлением соответствующего акта;
8) расследовать в установленном порядке несчастные случаи на производстве;
9) выдавать обязательные для исполнения работодателями предписания на
отстранение от работы работников, не прошедших обучения, инструктирования, проверки
знаний по вопросам безопасности и охраны труда;
10) направлять в соответствующие правоохранительные органы и суды
информацию, исковые требования и иные материалы по фактам нарушений трудового
законодательства Республики Казахстан, неисполнения работодателями актов
государственных инспекторов труда;
11) участвовать в проверке знаний по безопасности и охране труда;
12) проводить проверку выполнения особых условий, определенных при
выдаче разрешения на привлечение иностранной рабочей силы;
13) осуществлять контроль за полнотой и достоверностью ведения работодателем
внутреннего контроля по безопасности и охране труда;
14) осуществлять иные права, предусмотренные законодательством Республики
Казахстан.
Сноска. Статья 330 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV
(вводится в действие с 13.10.2011).
Статья 331. Обязанности государственных инспекторов
труда
Государственные инспекторы труда обязаны:
1) осуществлять контроль за соблюдением трудового законодательства
Республики Казахстан;
2) своевременно и качественно проводить проверки по соблюдению трудового
законодательства Республики Казахстан;
3) информировать работодателей (их представителей) о выявленных нарушениях
трудового законодательства в целях принятия мер по их устранению, вносить
представления о привлечении виновных лиц к ответственности;
4) своевременно рассматривать обращения работников и работодателей по
вопросам применения трудового законодательства Республики Казахстан;
5) выявлять причины и обстоятельства, приводящие к нарушениям трудового
законодательства, давать рекомендации по их устранению и восстановлению нарушенных
трудовых прав;
6) принимать участие в расследованиях несчастных случаев и профессиональных
заболеваний на производстве;
7) осуществлять сбор, анализ и обобщение причин нарушений трудового
законодательства, участвовать в разработке и принятии мер по реализации
мероприятий, направленных на усиление работы по предупреждению нарушений трудового
законодательства Республики Казахстан;
8) не разглашать сведения, составляющие государственные
секреты, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну, ставшие ему
известными в связи с выполнением трудовых обязанностей;
9) проводить разъяснительную работу по вопросам применения трудового
законодательства Республики Казахстан;
10) взаимодействовать с гражданами и представителями работников при
осуществлении контроля в области безопасности и охраны труда.
Статья 332. Права и обязанности работодателя
при проведении контроля государственным
инспектором труда
1. Работодатель при проведении государственного контроля за соблюдением
трудового законодательства Республики Казахстан вправе:
1) представлять государственному инспектору труда пояснения по актам
проведенных проверок;
2) не представлять сведения и документы, если они не относятся к предмету
проводимой проверки;
3) обжаловать акт о результатах проверки и действия (бездействие)
государственного инспектора труда в порядке, установленном законодательством
Республики Казахстан.
2. Работодатель при проведении государственного контроля за соблюдением
трудового законодательства Республики Казахстан обязан:
1) обеспечить беспрепятственный доступ (посещение) государственного
инспектора труда на территорию и в помещения проверяемого объекта;
2) представлять государственному инспектору труда и представителям
работников организации, осуществляющим проверку, документы (сведения) на бумажных и
электронных носителях либо их копии для приобщения к акту о результатах проверки, а
также доступ к автоматизированным базам данных (информационным системам) в
соответствии с задачами и предметом проверки;
3) принять к исполнению акты государственного инспектора труда и сделать
соответствующую отметку о получении на втором экземпляре акта;
4) предоставить в соответствующие сроки информацию по исполнению актов
государственного инспектора труда.
Статья 333. Акты государственного инспектора труда
1. В зависимости от установленных нарушений трудового законодательства
Республики Казахстан государственный инспектор труда выносит (составляет) следующие
акты:
1) предписание:
об устранении нарушений требований трудового законодательства Республики
Казахстан;
о проведении профилактических работ по безопасности и охране труда на
производственных объектах и оборудовании, а также в производственных процессах для
предотвращения возникновения травмоопасных и аварийных ситуаций;
о запрещении (приостановлении) эксплуатации отдельных производств, цехов,
участков, рабочих мест и оборудования и деятельности организации в целом. При этом
акт о запрещении (приостановлении) деятельности организации действует до вынесения
судебного решения;
2) протокол об административном правонарушении;
3) постановление о прекращении производства по делу об административном
правонарушении;
4) постановление по делу об административном правонарушении.
2. Акты государственного инспектора труда являются правовыми мерами
воздействия на нарушения работодателями и должностными лицами требований трудового
законодательства Республики Казахстан. Акты составляются в двух экземплярах, один
из которых под роспись вручается работодателю.
3. Акты государственного инспектора труда обязательны для исполнения
должностными, физическими и юридическими лицами.
4. Форма актов государственного инспектора труда утверждается уполномоченным
государственным органом по труду.
Сноска. Статья 333 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.07.2009 N
188-IV (порядок введения в действие см. ст.2).
Статья 334. Проверки по соблюдению трудового
законодательства Республики Казахстан,
их виды, формы и сроки
Сноска. Статья 334 исключена Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок
введения в действие см. ст.2).
Статья 335. Порядок обжалования решений, действий
(бездействия) государственного инспектора
труда, осуществляющего государственный
контроль
1. В случае нарушения прав и законных интересов работодателя при
осуществлении государственного контроля работодатель вправе обжаловать действия
(бездействие) государственного инспектора труда в уполномоченный государственный
орган по труду, вышестоящему государственному инспектору и (или) в суд в порядке,
установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Главный государственный инспектор труда Республики Казахстан или главный
государственный инспектор труда области, города республиканского значения, столицы
вправе до вынесения решения по заявлению (жалобе) физических и (или) юридических
лиц на действия (бездействие) или акты приостановить исполнение, отменить либо
отозвать акты нижестоящего государственного инспектора труда.
Сноска. Статья 335 с изменением, внесенным Законом РК от 13.06.2013 № 102-V
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 336. Взаимодействие государственной инспекции
труда с другими государственными органами
и организациями
1. Государственная инспекция труда осуществляет свою деятельность во
взаимодействии с другими государственными органами надзора и контроля, с
представителями работников, общественными объединениями, другими организациями.
2. Государственные органы обязаны оказывать содействие государственному
инспектору труда в выполнении задач по осуществлению контроля за исполнением
трудового законодательства Республики Казахстан.
Статья 337. Ответственность государственного инспектора
труда при осуществлении государственного
контроля
Государственный инспектор труда в случае неисполнения или ненадлежащего
исполнения своих служебных обязанностей при осуществлении государственного
контроля, а также в случае совершения иных противоправных действий
(бездействия) несет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
Глава 39. ВНУТРЕННИЙ КОНТРОЛЬ ПО БЕЗОПАСНОСТИ И ОХРАНЕ ТРУДА
Статья 338. Внутренний контроль по безопасности
и охране труда
1. Внутренний контроль включает в себя организацию создания и внедрения
системы управления охраной труда, наблюдения за состоянием условий труда,
проведение оперативного анализа данных производственного контроля, оценку рисков и
принятие мер по ликвидации обнаруженных несоответствий с требованиями по
безопасности и охране труда.
2. Внутренний контроль по безопасности и охране труда осуществляется
работодателем в целях соблюдения установленных требований по безопасности и охране
труда на рабочих местах и принятия незамедлительных мер по устранению выявляемых
нарушений.
Сноска. Статья 338 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 566-
IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого
официального опубликования).
Статья 339. Механизм осуществления внутреннего контроля
по безопасности и охране труда
1. В целях осуществления внутреннего контроля за соблюдением требований
безопасности и охраны труда в организациях, осуществляющих производственную
деятельность, с численностью более пятидесяти работников работодатель создает
службу безопасности и охраны труда, которая подчиняется непосредственно первому
руководителю организации или лицу, им уполномоченному.
2. Типовое положение о службе безопасности и охраны труда в организации
разрабатывается уполномоченным государственным органом по труду.
3. Работодатель с численностью работников до пятидесяти человек вводит
должность специалиста по безопасности и охране труда с учетом специфики
деятельности либо обязанности по обеспечению безопасности и охране труда возлагает
на другого специалиста.
4. Служба безопасности и охраны труда или специалист, указанный в пункте 3
настоящей статьи, вправе:
1) беспрепятственно посещать и осматривать производственные, бытовые и другие
помещения;
2) осуществлять контроль за разработкой и выполнением профилактических
мероприятий по созданию безопасных и здоровых условий труда, предупреждению
производственного травматизма и профессиональных заболеваний в структурных
подразделениях организации;
3) выдавать работникам структурных подразделений организации обязательные для
выполнения указания о принятии мер по устранению выявленных нарушений по
безопасности и охране труда.
5. Служба безопасности и охраны труда или специалист, указанный в пункте 3
настоящей статьи, обязаны:
1) ежемесячно проводить анализ состояния и причин производственного
травматизма и профессиональных заболеваний в организации и разрабатывать
мероприятия по их предупреждению;
2) организовывать обучение, проверку знаний по вопросам безопасности и охраны
труда работников организации;
3) обеспечивать соблюдение порядка расследования несчастных случаев на
производстве в организациях.
Сноска. Статья 339 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 566-IV(вводится в
действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального
опубликования).
Статья 339-1. Комитет (комиссия) по безопасности и охране
труда в организациях
1. По инициативе работодателя и (или) по инициативе работников либо их
представителей создается комитет (комиссия) по безопасности и охране труда. В ее
состав на паритетной основе входят представители работодателя, представители
профсоюзной организации или иных уполномоченных работниками представителей.
2. Комитет (комиссия) по безопасности и охране труда организует совместные
действия работодателя и работников по обеспечению требований охраны труда,
предупреждению производственного травматизма и профессиональных заболеваний, а
также организует проведение проверок условий и охраны труда на рабочих местах и
информирование работников о результатах указанных проверок, сбор предложений к
разделу коллективного договора (соглашения) об охране труда.
Сноска. Глава 39 дополнена статьей 339-1 в соответствии с Законом РК от
17.02.2012 № 566-IV(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после
его первого официального опубликования).
Глава 40. ОБЩЕСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ ЗА СОБЛЮДЕНИЕМ
ТРУДОВОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Статья 340. Общественный контроль за соблюдением
трудового законодательства в организации
1. Общественный контроль в области безопасности и охраны труда в
организации осуществляет общественный инспектор по охране труда, избираемый
профсоюзным комитетом организации, а при отсутствии профессионального союза - общим
собранием (конференцией) работников.
2. Республиканское, отраслевые, региональные объединения работников
осуществляют общественный контроль за соблюдением трудового законодательства в
организациях при условии закрепления такого права в соглашениях и коллективных
договорах.
3. Работодатели обязаны в течение пяти рабочих дней со дня получения
требования об устранении выявленных нарушений сообщить общественному инспектору по
охране труда о результатах рассмотрения данного требования и принятых мерах.
Общественный инспектор по охране труда при осуществлении полномочий,
предусмотренных статьей 341 настоящего Кодекса, взаимодействует со службой
безопасности и охраны труда (специалистом по безопасности и охране труда), с
государственной инспекцией труда.
Сноска. Статья 340 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Статья 341. Права общественных инспекторов по охране
труда
Общественный инспектор по охране труда имеет право:
1) осуществлять защиту прав работников на охрану труда перед работодателем
посредством общественного контроля за соблюдением работодателями нормативных
правовых актов по безопасности и охране труда, соглашений, коллективных договоров
по созданию работодателем нормальных условий труда и техники безопасности на
рабочих местах в организациях;
2) принимать участие в расследовании несчастных случаев на производстве и в
проводимых государственными инспекторами труда комплексных проверках состояния
безопасности и охраны труда;
2-1) с учетом соблюдения режима секретности, служебной, коммерческой или иной
охраняемой законом тайны доступа на рабочие места работников;
3) получать информацию и разъяснения, в том числе в письменном виде, от
работодателей и иных должностных лиц организации, необходимые для выполнения своих
функций;
4) осуществлять проверки выполнения работодателями обязательств,
предусмотренных соглашениями, коллективными договорами в части охраны труда, и
вносить по итогам проверки на имя должностных лиц предложения об устранении
выявленных нарушений;
5) принимать участие в работе комиссий по испытаниям и приемке в
эксплуатацию производственных объектов и средств производства;
6) принимать участие в разработке нормативных правовых актов об охране
труда, вносить свои предложения;
7) обращаться в соответствующие государственные органы с требованиями о
привлечении к ответственности работодателей и иных должностных лиц организаций,
которые виновны в нарушении законодательства Республики Казахстан о безопасности и
охране труда, положений соглашений и коллективных договоров в части охраны труда,
сокрытии несчастных случаев на производстве и профессиональных заболеваний;
8) принимать участие в рассмотрении трудовых споров, связанных с изменением
условий труда, нарушением законодательства Республики Казахстан о безопасности и
охране труда, невыполнением обязательств, предусмотренных соглашениями и
коллективными договорами, а также трудовыми договорами в части безопасности и
охраны труда;
9) обращаться по заявлению работника с исками в суды для защиты прав
работников на возмещение вреда, причиненного в результате увечья или иного
повреждения здоровья в связи с исполнением трудовых обязанностей, и в других
случаях ущемления прав работников на безопасность и охрану труда.
Сноска. Статья 341 с изменением, внесенным Законом РК от 27.06.2014 № 212
(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого
официального опубликования).
Президент
Республики Казахстан
© 2012. РГП на ПХВ Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики
Казахстан